Verslag Lerend Netwerk Economie sessie coöperatief ondernemen 23.06.2014 Aanwezig: Ingrid Molderez (voorzitter, KU Leuven campus Brussel), Lieve Jacobs (Coopburo), Hannes Hollebecq (Coopburo), Peter Bosmans (Febecoop), Dries Bollaerts (CORE), Gie Segers (Karel de GroteHogeschool), Anne De Cort (KHLeuven), Annita Dalemans (KHLim), Kristof Welslau (Departement Werk en Sociale Economie, Vlaamse overheid), Talia Stough (KU Leuven campus Brussel), Charlotte Christiaens, Ramona Langanki, Sarah Teppema, Sofie Meeus, Olivier De Coster, Bannie Mooren (Catapa), Nico Storme (get-united.org), Filip Colson, Peter Schildermans (Ecocampus) Verontschuldigd: Cynthia Vanhulle (KU Leuven), Jan Lepoutre (Vlerick Business School)
Introductie Doel thematisch georganiseerd Lerend Netwerk Economie: - aanleveren en verspreiden van inhoudelijke achtergrond en inspiratie; - ontdekken van mogelijke werkvormen; - opbouwen/versterken van het netwerk over de verschillende hogeronderwijsinstellingen heen; - betrekken van de praktijk (via praktijkbezoeken, reflectie over de integratie van cases in het curriculum, stages, bachelor-/masterproeven, projectwerk, enz.). Belangrijkste doelgroep: docenten uit economische opleidingen van het Vlaamse hoger onderwijs.
Coopburo (Lieve Jacobs en Hannes Hollebecq) Coopburo, slogan 'coöperatief ondernemen met kennis van zaken', is de coöperatieve dienstverlener van Cera. Cera is de coöperatieve bank die samen met de Kredietbank (en verzekeraar ABB) tot KBC gefuseerd is. Van de website: Coopburo informeert, inspireert en adviseert mensen, organisaties en beleid over coöperatief ondernemen. Coopburo begeleidt zowel nieuwe initiatieven als gevestigde coöperaties in diverse sectoren. Daarnaast biedt Coopburo een uitgebreid vormingsaanbod aan en verkent vanuit actuele maatschappelijke uitdagingen nieuwe toepassingsmogelijkheden voor coöperatief ondernemen. Zie inleidend filmpje (http://youtu.be/ecSMtMurwsI) en presentatie (.ppt), met de nadruk op de gevolgen van coöperatief ondernemen op strategievorming, ondernemerschap, personeelsbeleid.
discussie Deloitte is volgens de Belgische wetgeving een coöperatieve venootschap, maar is niet per se sterk in duurzaamheid. Coöperatief ondernemen staat inderdaad niet gelijk aan duurzaam ondernemen; vaak is die ondernemingsvorm gekozen owv de juridische flexibiliteit hierrond (met name in de Belgische wetgeving).
KBC coöperatief organiseren? Coöperatief organiseren kan alleen vanuit een vraag. Cera probeert wel duurzame stempel te drukken. Het ene coöperatieve bedrijf werkt makkelijker samen met een ander coöperatief bedrijf. Uit de Sampol-paper (zie link hieronder): [...] De belangrijkste bedrijfseconomische logica hierachter schuilt in het feit dat het uitwisselen van informatie en ervaringen over dit specifieke businessmodel vaak kansen toont aan en valkuilen blootlegt voor collega-coöperaties. Op die manier is er sprake van externe schaalvoordelen binnen de coöperatieve beweging, wat ook de prikkel vergroot om onderling samen te werken: men begrijpt immers elkaars businessmodel als geen ander. Wat maakt dat iemand lid wordt van coöperaties? Wat maakt dat iemand goed functioneert in coöperaties? Wat zijn wenselijke competenties die een student ontwikkelt? Voor een bredere inleiding tot coöperatief ondernemen, informatie, links en onderzoek, zie http://www.coopburo.be/info-en-onderzoek en download de paper 'Wat is coöperatief ondernemen?'1 van Lieve Jacobs en Wim Van Opstal, Samenleving en Politiek 2013/4, 44-49.
Febecoop (Peter Bosmans) Febecoop, slogan 'Een adviesbureau dat het verschil maakt. Tijdens alle sleutelmomenten van u en uw organisatie.' en ook 'Samen ontwerpen we een economie met een menselijk gelaat.'. Van de website: Van de oprichting van de allereerste invoegbedrijven, de groei en bloei van de sociale werkplaatsen, de prille experimenten in de lokale diensteneconomie tot de revival van de mens- en milieuvriendelijke coöperaties,… Met bijna 20 jaar ervaring op de teller, heeft Febecoop Adviesbureau mee vorm en inhoud gegeven aan de sociale en coöperatieve economie zoals we die vandaag in Vlaanderen kennen. Zie presentatie (.ppt), met de nadruk op de juridische essentie van coöperatief ondernemen.
discussie CVBA met sociaal oogmerk is nog een stapje verder dan erkende cooperatieve venootschap. Zijn er sectoren waarin je niet coöperatief kan ondernemen? o Financiële sector omdat die sterk geregulariseerd is en de regels er bepaald worden door grote spelers. Zo is bijvoorbeeld de scheiding tussen spaar- en investeringsbanken verwaterd door lobbywerk. o Europees is er maar één vorm van ondernemen, de 'kapitaalsvenootschap'. o Mondragon zit bijvoorbeeld wel in een aantal industriële activiteiten. Alles hangt af van de doelstellingen. Hoe normen en waarden vertalen naar wetgeving en statuten? Groenkracht had volgens de geest van de coöperatie niet erkend mogen worden, echter de statuten zijn door topadvocaten geschreven en niet te interpreteren. De (Belgische) wet zal altijd achterpoortjes hebben, maar het mag en kan toch wat restrictiever.
1
via https://d3khrtt6n8eqzp.cloudfront.net/s/hcjwsxq/assets/SAMPOL_april_2013_Jacobs___Van_Opstal.pdf
Core (Dries Bollaerts) Van de website: CORE is een studentencoöperatie die een actieve bijdrage wil leveren aan de duurzame ontwikkeling van onze samenleving. De coöperatie bestaat uit een team van enthousiaste studenten en duurzame bedrijven die samen een dynamisch netwerk vormen, waarbinnen kennisuitwisseling en samenwerking centraal staan. Door het enthousiasme en potentieel van studenten te combineren met de kennis en expertise van industriële partners en kennisinstellingen zijn we ervan overtuigd dat we met CORE duurzame oplossingen kunnen ontwikkelen en dit voornamelijk omtrent rationeel energiegebruik. Zie presentatie (.ppt).
discussie Dries Bollaerts getuigde dat hij coöperatief ondernemen heeft ervaren als dé manier om duurzaam te ondernemen. Wil je een probleem aanpakken? Denk er eens over na in een coöperatief model. Je zal zien dat je veel verder komt. Bovendien ziet hij een postgraduaat als een onvervangbare leerbelevenis die hij wil promoten bij medestudenten (zeker die met een masterprogramma van 1 jaar): je leert bedrijf opstarten, je ontwikkelt skills die de markt vraagt. Aan de hand van een project toont hij ook aan dat over verschillende disciplines heen gewerkt wordt. Dat begon al bij het businessplan. Project met AFC (academics for companies, studentenvereniging) waarbij twee handelsingenieurs businessplan hebben nagekeken en insteek gaven die burgerlijk ingenieurs niet in hun bagage hadden. Een pedagoge keek het businessplan na vanuit de sociale kant en de vraag hoe de sociale dimensie volwaardig integreren in projecten (vooral op dat vlak nog steeds zoekende). Het verhaal van ThinkCore is 'een generatie oud', zijn studenten die er nu in zitten even enthousiast? Raakt de dynamiek van de oprichters niet verloren? De dynamiek is aangepast en het bedrijf groeit. Dus ook studenten die nu in Core zijn gestapt, blijven er mee bezig en zijn heel gepassioneerd door het verhaal. Gaan nog meer naar de technische kant. Zo wordt er bijvoorbeeld in Coopkot, een studentenwooncoöperatie, een DC-stroomnetwerk aangelegd op koten zodat er maar één conversie nodig is en dus minder stroomverlies. Met hoeveel is Core? 11- 12 actieve betrokkenen, en daarnaast 15 studenten die steunen maar niet werken: 30-tal vennoten in totaal. Het ondernemingsmodel is dat van een CVBA so: keren geen dividenden uit, wie uitstapt krijgt nominale waarde. Krijgt Core steun van docenten? Dat is een continue factor. Ligt moeilijk, want docent kan er vaak geen tijd voor vrij maken. Ze treden op als coaches maar worden niet vergoed. Schaduwzone: Core wordt gezien als apart bedrijf dat werkt met studenten. Het lukt echter beter en beter om duidelijke lijn en engagement te krijgen. Zo is het bijvoorbeeld goed dat Groep T (de vroegere ingenieurshogeschool) zelf geen vennoot is, is er steun vanuit IMEC, ... Vergroot de ervaring de kans dat studenten die erin deelnemen bezig zullen blijven met coöperatief ondernemen? Niet per se, maar je kent het en zal bij de opstart van een onderneming het coöperatief ondernemen volwaardig in overweging nemen. Nog geen voorbeelden, is mogelijk nog te vroeg.
Studenten hebben de docenten ahw de kans gegeven om het model van een coรถperatief ondernemen op te nemen in hun curriculum. Het leeft binnen Groep T, en het doel is dan ook om naast de managementvakken, en 'engineering for the real world'2, ook in andere vakken coรถperatief ondernemen te integreren. Meer info bij Stijn De Jonge (docent en begeleider van de ondernemingsprojecten, Groep T). Zijn er mogelijkheden voor verdere uitbreiding? Thesismogelijkheden bij CORE verder bekend maken bij studenten in Leuven is erg belangrijk. Het is een thesis zoals voor andere bedrijven maar dan in functie van duurzaamheid / duurzame ontwikkeling. Eenmaal ze daarvoor warm gemaakt zijn, ook proberen te motiveren om het postgraduaat bij CORE te doen.
Follow-up lerend netwerk Economie & thema coรถperatief ondernemen De concrete integratie van (het model van) coรถperatief ondernemen in het hoger onderwijs via de masterproef/thesis bevorderen. Hoe? Via (a) een theoretische en hands-on (!) kennismakingsstructuur voor studenten, en (b) de juiste mensen en een goed idee. Praktijkvoorbeelden van andere studenten ter inspiratie (cfr. CORE). Bovendien is professionele ondersteuning door Coopburo en Febecoop niet peperduur, en zijn er financierders te vinden (bijvoorbeeld Trivident, dat zoekt naar goede projecten om te financieren). Stichting voor toekomstige generaties organiseert een roadshow waarbij je op bezoek kan gaan bij organisaties die hun prijs (toekomstige generaties) gewonnen hebben. Erg leerrijk voor docenten. in-C, het vroegere VOSEC, werkt eveneens als ondersteuner in de sociale economie. Bekijk hun kalender op http://in-c.biz/. Zie ook de leidraad 'Duurzame ontwikkeling als kompas bij de opmaak van leerresultaten'3 (Ecocampus).
2
zie http://onderwijsaanbod.kuleuven.be/syllabi/n/T2EWNLN.htm#activetab=doelstellingen_idp5310544 zie http://www.lne.be/doelgroepen/onderwijs/ecocampus/kennis-en-instrumentenhub/leidraad-do-alskompas-bij-de-opmaak-van-leerresultaten 3