Integratie van do in economisch hoger onderwijs

9/29/2009

Inhoud Wouter De Coninck Promotor: Marijke De Prins Copromotor:Valérie Cappuyns

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs

Inleiding Probleemstelling Methodologie Radicale of graduele visie?

Top-down of bottom-up?

Struikelblokken Conclusie

Onderzoek binnen de studiegebieden economische en toegepaste economische wetenschappen en handelswetenschappen en bedrijfskunde

29/09/2009

INHOUD

Inleiding (1)

Inleiding (2)

• Duurzame samenleving: educatie cruciale rol • Integratie in 4 dimensies: (Cortese, 2003)

EDO streeft er bijgevolg naar dat studenten weten wat duurzame ontwikkeling is, inzicht hebben in de manier waarop hun eigen en andere disciplines kunnen bijdragen tot duurzame ontwikkeling, dat studenten kunnen samenwerken met vertegenwoordigers van andere disciplines en dit in hun latere werkveld tot uitdrukking kunnen brengen. (DHO Nederland)

– – – –

onderwijs onderzoek interne bedrijfsvoering maatschappelijke rol

INHOUD

Inleiding

Inleiding

Probleemstelling

Probleemstelling

Methodologie

Methodologie

Radicale of graduele visie?

Radicale of graduele visie?

Top-down of bottom-up?

Top-down of bottom-up?

Struikelblokken Conclusie

INHOUD Inleiding Probleemstelling

2

Struikelblokken 29/09/2009

Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs

3

Conclusie

29/09/2009

Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs

Probleemstelling

Methodologie

Integratie van duurzame ontwikkeling in de curricula in het Vlaamse hoger onderwijs binnen economische opleidingen: • huidige stand van zaken?

• visie: gradueel / radicaal?

• integratiestrategieën?

• struikelblokken?

Fase 1: Documentonderzoek (23 instellingen, 88 opleidingen)

Inleiding

Fase 2: Interviews - 16 respondenten uit 9 instellingen - verschillende functies - geselecteerd via systematische en sneeuwbalmethode

Probleemstelling Methodologie

Radicale of graduele visie?

Radicale of graduele visie?

Top-down of bottom-up?

Top-down of bottom-up?

Struikelblokken

4

- visieteksten - opdrachtsverklaringen - ECTS-fiches - competentieprofielen

INHOUD

Methodologie

Conclusie

Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs

Struikelblokken 29/09/2009

Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs

5

Conclusie

29/09/2009

Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs

6

1

9/29/2009

INHOUD Inleiding Probleemstelling Methodologie Radicale of graduele visie?

Radicale of graduele visie? (1)

Radicale of graduele visie? (2)

• Gradueel = toevoegen van DO als extra element

• Radicaal = – heroriëntatie onderwijs – omslag naar competenties – DO vereist een aantal nieuwe competenties bv interdisciplinariteit, probleemgestuurd onderwijs,…

– Het organiseren van een specifiek opleidingsonderdeel rond DO – Integratie van sociale, economische en milieuaspecten in bestaande cursussen en opleidingsonderdelen – DO als concept inbouwen in de bestaande disciplinaire cursussen – DO als mogelijkheid tot specialisatie aanbieden binnen elke faculteit

INHOUD Inleiding Probleemstelling Methodologie Radicale of graduele visie?

Top-down of bottom-up?

Top-down of bottom-up?

Struikelblokken Conclusie

Struikelblokken 29/09/2009

Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs

7

Conclusie

Radicale of graduele visie? (3)

29/09/2009

Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs

8

Top-down of bottom-up? (1)

Interviews Literatuur (Lambrechts et al, 2009; Sterling, 2004) Huidige onderwijskaders laten radicale visie niet toe Minder radicale stappen zijn noodzakelijk Toch verduurzaming mogelijk INHOUD

INHOUD

Graduele visie

Inleiding Probleemstelling

Inleiding

Documentonderzoek

Methodologie Radicale of graduele visie?

Top-down of bottom-up?

Probleemstelling

# opleidingen met specifiek OOD DO

Methodologie

# opleidingen met competenties DO

PBA

16/66 (=25%)

10/66 (=15%)

ABA+MA

10/22 (=45%)

5/22 (=23%)

Radicale of graduele visie?

Top-down of bottom-up?

Struikelblokken Conclusie

Algemeen implementatieplan tot een duurzame universiteit / hogeschool (Velazquez et al., 2006)

Struikelblokken 29/09/2009

Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs

9

Conclusie

Top-down of bottom-up? (2)

29/09/2009

Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs

10

Top-down of bottom-up? (3) Literatuur Interviews

Fase 1: Activiteitengeoriënteerd Bepaalde onderwijseenheden bevatten relevante elementen van duurzame ontwikkeling.

INHOUD Inleiding Probleemstelling Methodologie

Fase 2: Procesgeoriënteerd Basiskennis van duurzame ontwikkeling heeft een vaste plaats gekregen in het curriculum en op deze basiskennis wordt voortgebouwd in de rest van de opleiding.

Fase 3: Systeemgeoriënteerd Duurzaamheid is systematisch in het gehele curriculum ingevoerd.

Fase 4: Ketengeoriënteerd De systematische opbouw van duurzaamheid in het curriculum wordt periodiek getoetst en bijgesteld.

Fase 5: Maatschappijgeoriënteerd De relevantie van duurzaamheid wordt in zijn volledige complexiteit voor de maatschappij als geheel getoond en geoefend.

2 benaderingen: top-down en bottom-up

INHOUD Inleiding Probleemstelling Methodologie

Overzicht AISHE-model criterium curriculum (Roorda, 2001)

Radicale of graduele visie?

Radicale of graduele visie?

Top-down of bottom-up?

Top-down of bottom-up?

Struikelblokken Conclusie

Struikelblokken 29/09/2009

Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs

11

Nagenoeg Nodig voor een gedoemd om te structurele mislukken, zekere inbedding van DO aversie, afhankelijk (Lambrechts et al, 2009; Velazquez et al, 2006) van aanpak.

Conclusie

Initiatieven moeten Vanuit denken en opborrelen aan de doen, vanuit actie en basis, anders activiteit (Roorda, 2001; Molderez ‘tegenwerking’ et al, 2008)

Documentonderzoek Vanuit individuele initiatieven naar # instellingen opnameevoluerenPercentage structurele bottom-up top-down DO ininbedding: visie, missie,…

Ja

13

56,5%

Nee

10

43,5%

23

100%

Totaal 29/09/2009

Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs

12

2

9/29/2009

Struikelblokken Struikelblokken uit literatuur

Conclusie Bevestigd door onderzoek?

Begrip DO

Irrelevant voor vakgebied

Vakdisciplinaire aanpak

Accreditatie

Curriculum zit te vol INHOUD

INHOUD

Geen tijd om te actualiseren

Inleiding Probleemstelling Methodologie Radicale of graduele visie?

Top-down of bottom-up?

Inleiding

Aanvullingen uit interviews Gebrek aan leermateriaal Flexibilisering hoger onderwijs Grootte van groepen Equivalente opleidingsonderdelen voor Erasmusstudenten

Probleemstelling Methodologie Radicale of graduele visie?

Top-down of bottom-up?

op weg in juiste richting, maar nog werk aan de winkel

Struikelblokken

Struikelblokken Conclusie

1. Leidt een top-downbenadering altijd tot acties in de praktijk?

2. Grote verschillen: Tussen ≠instellingen PBA: graduele visie, minder opname in zowel curricula als competenties ABA + MA: graduele visie of combinatie, DO komt frequenter aan bod 3. Omslag naar competentiedenken 4. Meeste struikelblokken uit literatuur bevestigd, anderen ontkracht + aanvullingen.

29/09/2009

Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs

13

Conclusie

29/09/2009

Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs

14

Referenties

Bedankt voor uw aandacht

Lambrechts, W., Van den Haute, H. en Vanhoren I. (2009).

Duurzaam hoger onderwijs, appel voor verantwoord onderrichten, onderzoeken en ondernemen. Leuven: LannooCampus Molderez, I. & Lefebvre, E. (2008). MVO, mode in managementdenken of niet? Develop, 4 (3), 22-29.

Roorda, N. (2001a). Basisboek duurzame ontwikkeling.

Groningen: Wolters-Noordhoff Sterling, S. (2004). Higher education, sustainability and the role of systemic learning. In: Corocan, P.B. & Wals, A. Higher education and the challenge of sustainability.

Problematics, promise and practice. p. 49-70.

Dordrecht/Boston/London: Kluwer Academic Publishers Velazquez, L., Munguia, N., Platt, A. & Taddei, J. (2006).

Sustainable university: what can be the matter? Journal of Cleaner Production, 14, 810-819 29/09/2009

Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs

16

3