9/29/2009
Inhoud Wouter De Coninck Promotor: Marijke De Prins Copromotor:Valérie Cappuyns
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs
Inleiding Probleemstelling Methodologie Radicale of graduele visie? Top-down of bottom-up? Struikelblokken Conclusie
Onderzoek binnen de studiegebieden economische en toegepaste economische wetenschappen en handelswetenschappen en bedrijfskunde
29/09/2009
INHOUD
Inleiding (1)
Inleiding (2)
• Duurzame samenleving: educatie cruciale rol • Integratie in 4 dimensies: (Cortese, 2003)
EDO streeft er bijgevolg naar dat studenten weten wat duurzame ontwikkeling is, inzicht hebben in de manier waarop hun eigen en andere disciplines kunnen bijdragen tot duurzame ontwikkeling, dat studenten kunnen samenwerken met vertegenwoordigers van andere disciplines en dit in hun latere werkveld tot uitdrukking kunnen brengen. (DHO Nederland)
– – – –
onderwijs onderzoek interne bedrijfsvoering maatschappelijke rol
INHOUD
Inleiding
Inleiding
Probleemstelling
Probleemstelling
Methodologie
Methodologie
Radicale of graduele visie?
Radicale of graduele visie?
Top-down of bottom-up?
Top-down of bottom-up?
Struikelblokken Conclusie
INHOUD Inleiding Probleemstelling
2
Struikelblokken 29/09/2009
Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs
3
Conclusie
29/09/2009
Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs
Probleemstelling
Methodologie
Integratie van duurzame ontwikkeling in de curricula in het Vlaamse hoger onderwijs binnen economische opleidingen: • huidige stand van zaken? • visie: gradueel / radicaal? • integratiestrategieën? • struikelblokken?
Fase 1: Documentonderzoek (23 instellingen, 88 opleidingen)
Inleiding
Fase 2: Interviews - 16 respondenten uit 9 instellingen - verschillende functies - geselecteerd via systematische en sneeuwbalmethode
Probleemstelling Methodologie
Radicale of graduele visie?
Radicale of graduele visie?
Top-down of bottom-up?
Top-down of bottom-up?
Struikelblokken
4
- visieteksten - opdrachtsverklaringen - ECTS-fiches - competentieprofielen
INHOUD
Methodologie
Conclusie
Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs
Struikelblokken 29/09/2009
Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs
5
Conclusie
29/09/2009
Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs
6
1
9/29/2009
INHOUD Inleiding Probleemstelling Methodologie Radicale of graduele visie?
Radicale of graduele visie? (1)
Radicale of graduele visie? (2)
• Gradueel = toevoegen van DO als extra element
• Radicaal = – heroriëntatie onderwijs – omslag naar competenties – DO vereist een aantal nieuwe competenties bv interdisciplinariteit, probleemgestuurd onderwijs,…
– Het organiseren van een specifiek opleidingsonderdeel rond DO – Integratie van sociale, economische en milieuaspecten in bestaande cursussen en opleidingsonderdelen – DO als concept inbouwen in de bestaande disciplinaire cursussen – DO als mogelijkheid tot specialisatie aanbieden binnen elke faculteit
INHOUD Inleiding Probleemstelling Methodologie Radicale of graduele visie?
Top-down of bottom-up?
Top-down of bottom-up?
Struikelblokken Conclusie
Struikelblokken 29/09/2009
Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs
7
Conclusie
Radicale of graduele visie? (3)
29/09/2009
Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs
8
Top-down of bottom-up? (1)
Interviews Literatuur (Lambrechts et al, 2009; Sterling, 2004) Huidige onderwijskaders laten radicale visie niet toe Minder radicale stappen zijn noodzakelijk Toch verduurzaming mogelijk INHOUD
INHOUD
Graduele visie
Inleiding Probleemstelling
Inleiding
Documentonderzoek
Methodologie Radicale of graduele visie? Top-down of bottom-up?
Probleemstelling
# opleidingen met specifiek OOD DO
Methodologie
# opleidingen met competenties DO
PBA
16/66 (=25%)
10/66 (=15%)
ABA+MA
10/22 (=45%)
5/22 (=23%)
Radicale of graduele visie? Top-down of bottom-up?
Struikelblokken Conclusie
Algemeen implementatieplan tot een duurzame universiteit / hogeschool (Velazquez et al., 2006)
Struikelblokken 29/09/2009
Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs
9
Conclusie
Top-down of bottom-up? (2)
29/09/2009
Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs
10
Top-down of bottom-up? (3) Literatuur Interviews
Fase 1: Activiteitengeoriënteerd Bepaalde onderwijseenheden bevatten relevante elementen van duurzame ontwikkeling.
INHOUD Inleiding Probleemstelling Methodologie
Fase 2: Procesgeoriënteerd Basiskennis van duurzame ontwikkeling heeft een vaste plaats gekregen in het curriculum en op deze basiskennis wordt voortgebouwd in de rest van de opleiding.
Fase 3: Systeemgeoriënteerd Duurzaamheid is systematisch in het gehele curriculum ingevoerd.
Fase 4: Ketengeoriënteerd De systematische opbouw van duurzaamheid in het curriculum wordt periodiek getoetst en bijgesteld.
Fase 5: Maatschappijgeoriënteerd De relevantie van duurzaamheid wordt in zijn volledige complexiteit voor de maatschappij als geheel getoond en geoefend.
2 benaderingen: top-down en bottom-up
INHOUD Inleiding Probleemstelling Methodologie
Overzicht AISHE-model criterium curriculum (Roorda, 2001)
Radicale of graduele visie?
Radicale of graduele visie?
Top-down of bottom-up?
Top-down of bottom-up?
Struikelblokken Conclusie
Struikelblokken 29/09/2009
Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs
11
Nagenoeg Nodig voor een gedoemd om te structurele mislukken, zekere inbedding van DO aversie, afhankelijk (Lambrechts et al, 2009; Velazquez et al, 2006) van aanpak.
Conclusie
Initiatieven moeten Vanuit denken en opborrelen aan de doen, vanuit actie en basis, anders activiteit (Roorda, 2001; Molderez ‘tegenwerking’ et al, 2008)
Documentonderzoek Vanuit individuele initiatieven naar # instellingen opnameevoluerenPercentage structurele bottom-up top-down DO ininbedding: visie, missie,… Ja
13
56,5%
Nee
10
43,5%
23
100%
Totaal 29/09/2009
Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs
12
2
9/29/2009
Struikelblokken Struikelblokken uit literatuur
Conclusie Bevestigd door onderzoek?
Begrip DO
Irrelevant voor vakgebied
Vakdisciplinaire aanpak
Accreditatie
Curriculum zit te vol INHOUD
INHOUD
Geen tijd om te actualiseren
Inleiding Probleemstelling Methodologie Radicale of graduele visie? Top-down of bottom-up?
Inleiding
Aanvullingen uit interviews Gebrek aan leermateriaal Flexibilisering hoger onderwijs Grootte van groepen Equivalente opleidingsonderdelen voor Erasmusstudenten
Probleemstelling Methodologie Radicale of graduele visie? Top-down of bottom-up?
op weg in juiste richting, maar nog werk aan de winkel
Struikelblokken
Struikelblokken Conclusie
1. Leidt een top-downbenadering altijd tot acties in de praktijk? 2. Grote verschillen: Tussen ≠instellingen PBA: graduele visie, minder opname in zowel curricula als competenties ABA + MA: graduele visie of combinatie, DO komt frequenter aan bod 3. Omslag naar competentiedenken 4. Meeste struikelblokken uit literatuur bevestigd, anderen ontkracht + aanvullingen.
29/09/2009
Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs
13
Conclusie
29/09/2009
Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs
14
Referenties
Bedankt voor uw aandacht
Lambrechts, W., Van den Haute, H. en Vanhoren I. (2009). Duurzaam hoger onderwijs, appel voor verantwoord onderrichten, onderzoeken en ondernemen. Leuven: LannooCampus Molderez, I. & Lefebvre, E. (2008). MVO, mode in managementdenken of niet? Develop, 4 (3), 22-29. Roorda, N. (2001a). Basisboek duurzame ontwikkeling. Groningen: Wolters-Noordhoff Sterling, S. (2004). Higher education, sustainability and the role of systemic learning. In: Corocan, P.B. & Wals, A. Higher education and the challenge of sustainability. Problematics, promise and practice. p. 49-70. Dordrecht/Boston/London: Kluwer Academic Publishers Velazquez, L., Munguia, N., Platt, A. & Taddei, J. (2006). Sustainable university: what can be the matter? Journal of Cleaner Production, 14, 810-819 29/09/2009
Integratie van duurzame ontwikkeling in het Vlaamse hoger onderwijs
16
3