Workshop “systeemdenken in de lerarenopleiding” 25 april (studiedag systeemdenken)
Moderator: Katrien De Maegd (HUB)
Katrien peilt naar de beginsituatie van de deelnemers aan de hand van een aantal vragen. Katrien start met een methodiek (NOW, WOW en HOW, http://www.cocd.org/kennisplatform/cocdbox/ ) om de input van de voormiddag te rubriceren. Deze methodiek geeft de mogelijkheid in zich om direct de link te maken met de praktijk. 1. Wat nemen we mee uit de voormiddag - Cognitieve interdisciplinaire vaardigheden. Randvoorwaarde is professionalisering van de docenten. - Systeemdenken + dialoog + ontwerp. - Werken aan interdisciplinaire competenties. - Tijd en ruimte maken voor EDO-competenties situeert zich binnen HOW. - Leerkrachten een bredere kijk geven. - Wicked problems – hierbij kan aan waarden worden gewerkt. Dit wordt soms over het hoofd gezien. - Soft Systems Methodology 2. Systeemdenken in de lerarenopleiding a) Praktijkvoorbeeld lerarenopleiding SO op de HUB (door Katrien De Maegd) Katrien geeft mee dat iedere student bij hen in de opleiding door een module duurzame ontwikkeling gaat. Er wordt door de studenten een les over duurzame ontwikkeling ontwikkeld. Bij Katrien gaat het om 22 contacturen met een cursus die alle studenten doorlopen. De bedoeling is om de student als persoon te willen raken. Binnen de opleiding is men nog zoekende om waarden en normen, emoties handen en voeten te geven. De studenten krijgen een cesuur waar hun paper aan moet voldoen. Het thema is van de studenten, en het proces is van de studenten. Er wordt gewerkt met een syndroomschema aan de hand van filmpjes. Deze oefening wordt geïllustreerd en geoefend door de deelnemers aan het lerend netwerk. Per 4 wordt het syndroomschema aangevuld. Op de website van Transfer 21 (http://www.transfer-21.de/ ) staan heel wat onderwerpen voor de syndroomanalyse.
Na de oefening wordt de reflectie ingezet: De syndroomanalyse werkt verbredend voor de thema’s waarrond gewerkt wordt. André deelt mee dat de kans groot is dat we al heel vlug de andere dimensies: hart (waarden en normen; emoties) uit het oog verliezen. Toch hebben we nood aan schema’s om voor studenten duidelijk te maken hoe ze er met hun leerlingen mee aan de slag kunnen. Het vertrekpunt van de lessenreeks zijn organisaties (NGO’s) die zich komen voorstellen. Ze vertrekken uit de eigen passie ten aanzien van een duurzaamheidsvraagstuk. Dit vormt de basis voor de leerlingen om een thema op te pakken. b) Praktijkvoorbeeld lerarenopleiding BO op de Xios (Catherine Roden) Het project ‘Duurzame school’ loopt over de drie jaren van de opleiding. Het is een keuzemodule die door de helft van de studenten gekozen wordt. Aan de hand van een presentatie worden heel wat werkvormen toegelicht die door de studenten gebruikt worden. De evaluatie van systeemdenken gebeurt op een mondeling examen om de diepgang te verzekeren.
3. Inzoomen op competenties systeemdenken De competenties zijn vrij goed bevonden. Er werd even overwogen om de eerste en tweede competentie samen te nemen. Toch zijn die voldoende onderscheidend om apart te blijven bestaan. De competenties kunnen een hefboom zijn. Vooral de manier hoe ermee omgegaan wordt is belangrijk. Wat een beetje buiten de scoop blijft, zijn de rol van de wetenschappen in het oplossen van maatschappelijke problemen. Daaraan kan ook de rol van het beroep gekoppeld worden of hoe verhoudt de disciplinaire kennis zich tot het grotere geheel. Dit komt niet expliciet in de voorstellen van competenties tot uiting. De lijst is vrij analytisch. Er werd ook aangehaald dat de transitiethema’s een mogelijkheid zijn om nieuwe kennis binnen te halen en op te bouwen. In relatie tot het kleuteronderwijs werd aangehaald dat kleuters tot heel wat in staat zijn. De competentielijst kan gebruikt worden om DLR’s en kerndoelen af te toetsen. Toch wordt het belang onderstreept van een link te leggen met de officiële basiscompetenties. Het blijft ook belangrijk het beleid te betrekken bij duurzaamheidscompetenties. Dit moet een manier van lesgeven zijn van het gehele team. Vandaar het belang om beleidsmensen te overtuigen. 4. EDO-competentieprofiel Er werd een discussie gevoerd over het al of niet visualiseren van de competenties in een communicatietool. Waar aanvankelijk de pro’s ervan werden ingezien, werd er verder in het gesprek toch deze piste verlaten voor een soort van waaier waar ook voorbeelden aan gekoppeld kunnen worden zodat de competenties meer in samenhang gevisualiseerd kunnen worden.
5. Toekomstperspectieven Per EDO-principe worden twee lerende netwerken georganiseerd. Eén lerend netwerk wordt voorbehouden voor inhoudelijke insteek, met daaraan gekoppeld de opdracht aan de deelnemers om voorbeelden en ervaringen te verzamelen. Tussen twee lerende netwerken worden voorbeelden verzameld en proefprojecten binnen de eigen lerarenopleiding opgestart, en worden ervaringen opgedaan… Op een aansluitende tweede lerend netwerk wordt er tijd vrijgemaakt voor reflectie en supervisie met uitwisseling tussen de deelnemers. Het proces wordt beschreven in een feedback tekst. Alle resultaten van deze lerende netwerken worden gebundeld in een (online)publicatie. Katrien roept de collega’s op om er vanaf nu versterkt de schouders onder te zetten om EDO in de lerarenopleiding vorm te geven, uit te wisselen en te leren van elkaar.