25 jaar MAK Blokweer: terug- en vooruitkijken

25 jaar MAK Blokweer, en het zijn 25 bewogen jaren geweest. Inmiddels is het park niet meer weg te denken, maar dat was ooit wel anders. In de loop der jaren zijn er diverse ontwikkelingen geweest en de maatschappelijke relevantie van MAK Blokweer is alleen maar toegenomen. Tijd om terug én vooruit te kijken. Manager-teamleider Cynthia van Tuijl, bestuursvoorzitter Henk Verheij en coördinator van de Landwerkgroep Cor Peerdeman gaan die uitdaging aan.

Achter MAK Blokweer zit een hele organisatie. Wat kunnen jullie daarover vertellen?

Henk: “We hebben een aantal pijlers: het Natuurpark, NME [Natuur Milieu Educatie] en de Kijkboerderij. En dan is er nog een vierde pijler, dat zijn alle losse projecten over duurzaamheid. Dat doen we veel voor de gemeente Hoorn, maar ook voor omliggende gemeenten. Daar hebben we tien medewerkers voor in dienst en honderd vrijwilligers. Dus het is een flinke club.”

Kun je kort iets vertellen over de oorsprong van MAK Blokweer?

Henk: “De oorsprong ligt bij NME, dat werd eind jaren ’90 vanuit de landelijke overheid geïnitieerd om op basisscholen aandacht aan natuur en milieu te geven. In veel gemeenten, waaronder in Hoorn, werd een NME opgezet. Daarnaast was er aan het begin van de eeuw behoefte aan een kinderboerderij aan deze kant van de gemeente Hoorn. Er was al een kinderboerderij in de Grote Waal en in de Risdam. Hier was niets en daarom werd in 2001 MAK Blokweer opgezet, ook omdat NME in Hoorn uit z’n jasje groeide. Uiteindelijk is het geëvolueerd naar een heel milieucentrum. Ja, het oorspronkelijke idee van een kinderboerderij is iets uit de hand gelopen.”

Wat zijn de kerntaken van MAK Blokweer?

Cynthia: “Vanuit de Achterstraat in Hoorn, eind jaren ’90, werden al educatieve activiteiten georganiseerd. Dat was toen nog heel kleinschalig: met de fiets en een kar naar de parken en kinderboerderijen. Daar werden dan activiteiten uitgezet voor basisschoolleerlingen. Ook was er een uitleen van leskisten. Dat groeide langzaam en toen het gebouw hier klaar was, in 2002, verhuisde iedereen naar hier. Boven de huidige stal begonnen een coördinator en administratief medewerker. Toen we hier eenmaal zaten, kwamen de scholen ook steeds meer naar ons.

Educatie is nog altijd één van onze kerntaken en we bieden een uitgebreid scholenprogramma aan, bijvoorbeeld met een doorgaande leerlijn. Voor het voortgezet onderwijs ontwikkelen we activiteiten op verzoek en in overleg met docenten. Naast educatie aan scholen doen we nu ook publieksactiviteiten, die zijn iets meer recreatief ingesteld. Onze educatieve activiteiten gaan in op de natuur, maar ook op zaken als duurzame ontwikkeling, energie, klimaat en biodiversiteit. Die onderwerpen zijn de laatste jaren steeds belangrijker en actueler geworden. Met die lespakketten gaan we ook naar de scholen in West-Friesland. Er is een samenwerking met het IVN in Bovenkarspel en Hertenkamp Enkhuizen. Van belang is ook dat ons gebouw en de boerderij voor het publiek zo veel mogelijk open zijn. Op de Kijkboerderij hebben we bovendien veel stagiaires, vooral van groenopleidingen. Een van onze kerntaken is ook het beheer van 16 hectare Natuurpark Blokweer sinds 2010. In de jaren daarvoor is het hele gebied eigenlijk bijna opnieuw ingericht. En dan hebben we nog de natuurspeeltuin Het Boezelbos.”

Beheer van 16 hectare natuurpark… Dat zal niet zomaar gaan.

Cynthia: “Dat klopt. Door uitbreiding met deze kerntaak is ook de organisatie uitgebreid. Er is een parkbeheerder aangesteld, hij begeleidt een flinke groep vrijwilligers maar doet ook heel veel alleen.”

Cor: “Er is voor het beheer een groep van zo’n 25 vrijwilligers, waarvan er dan per keer zo’n 16 aanwe- zig zijn en dat is één dag in de maand. Dit noemen we de landwerkdag. In 2004 was de rietkreek net aangelegd en er was wel een beheerplan, maar geen beheerder. Die werden extern ingehuurd en de vrijwilligers, een man of zes, zeven, kwamen zaterdags opdraven om te helpen. Maar de inhuur was niet continu en wisselde nogal en was voor de vrijwilligers te onduidelijk. Na een tijdje zonder inhuur weet je op een gegeven moment niet meer waar je moet beginnen. We misten deskundigheid en continuïteit. Gelukkig kwam toen Hans Timmerman bij het team en hij is deskundig. Hij herschreef en stuurde op het beheerplan en daarmee hadden we een basis om aan het werk te gaan, en hij heeft de huidige beheerder eigenlijk opgeleid. De landwerkdag is een kwestie van veel handarbeid en dat is goed. Het is kleinschalig en biedt de mogelijkheid om meer diversiteit te krijgen op het terrein.”

Cynthia: “En dan is er nog een aparte ploeg vrijwilligers voor de kloostertuin. Dat is naast de manege aan het eind van de Krijterslaan. Daar stond 500 jaar geleden klooster Nieuwlicht en ter herinnering daaraan is daar een poort herbouwd en een kruidentuin aangelegd.”

Wat is het resultaat van het huidige beheer?

Cynthia: “Het is nu een klimaatadaptief gebied met waterzuivering en -berging. De waterzuivering is als eerste aangelegd. Water uit een laaggelegen vijver wordt naar een hoger deel gepompt en door stroming, dammetjes, riet en andere planten wordt het water gezuiverd. Dat is heel fijn voor de biodiversiteit: in het water komen meer verschillende dieren voor en daar komen weer andere dieren op af die dat interessant vinden om te foerageren.”

Welke diersoorten zie je hier nu, die je 25 jaar geleden niet zag?

Cynthia: “We zijn erg trots op de roerdomp, die hier in de winter gesignaleerd wordt. Hij is lastig te zien, je ziet ‘m pas als ie beweegt.”

Cor: “Je ziet ‘m als je te dichtbij komt, want dan schrikt ie op.”

Cynthia: “IJsvogels zitten hier, de kleine karekiet, allerlei soorten libellen, kikkers, nachtegalen, watersnip, groene specht, van alles. En da’s bijzonder, want in feite is het een beperkt gebied. Een stadspark.”

Cor: “We hebben lijsten met voorkomende diersoorten en planten en daar stemmen we het beheer van het gebied ook op af.”

Hoe is het gebied klimaatadaptief?

Cynthia: “Door het opvangen van regenwater in het gebied en over te hevelen in de rietkreek en de plas-drasoevers. Zo zorgen we ervoor dat het regenwater ruimte krijgt en wordt gefilterd.”

Henk: “Het water dat we hier zuiveren met het helofytenfilter, blijft niet hier maar gaat de hele regio door. Zo profiteert dus een groot gebied van de waterzuivering hier.”

Op welke manier is MAK Blokweer een voorbeeld en heeft het een maatschappelijke functie?

Cynthia: “De inrichting van het gebied met de plas-drasoevers, wateropvang en rietkreek is wel een voorbeeld. Wat het hoogheemraadschap in het groot doet voor de hele regio, gebeurt hier al in het klein. Dat nemen wij ook mee in onze educatieve programma’s.”

Henk: “Het is ook onze missie om duurzaamheid onder de aandacht te brengen en te stimuleren.

Ik denk wel dat dat thema steeds meer begint te landen bij veel mensen. We worden ook uitgenodigd door de gemeente om mee te praten over inrichting van groen in de gemeente. Verder hebben we een maandelijkse biomarkt waar duurzame producten worden verkocht.”

Cor: “Het park is in principe ontworpen als WestFries landschap. Het is geen botanische tuin; water, flora en fauna moeten in het West-Friese landschap passen.”

Cynthia: “We willen ook de cultuurhistorie levend houden, dat laten we ook in onze tentoonstellingen zien. Van mensen die een wandeling door het park maken, horen we ook dat ze nu een idee hebben van hoe het ooit in West-Friesland was. Dat is mooi om te horen. De maatschappelijke functie blijkt ook uit de samenwerking met kinderopvang en dagbesteding en er zijn veel vrijwilligers, stages en leerplekken. Dat is de laatste jaren sterk uitgebouwd en er zijn veel mensen die al lang aan MAK Blokweer verbonden zijn.”

Waar ben je trots op, als je kijkt naar MAK Blokweer?

Cynthia: “We zijn met veel verschillende mensen, maar voelen allemaal een binding met elkaar, met de organisatie, en met het park. Dat we samen zoiets moois mogen organiseren en neerzetten.”

Henk: “Trots op het hele team. De loyaliteit en inzet van betaalde én onbetaalde mensen, en hun betrokkenheid. En we doen het allemaal met plezier.”

Cor: “Het is een jaren vergend proces, maar het is zo mooi om dit gebied te zien veranderen en opbloeien. Voorheen stonden hier nergens dotterbloemen, terwijl ze hier zeker thuishoren. Ik heb er hier en daar wat neergezet en dan zie je tien jaar later grote bossen dotterbloemen staan. Inheemse planten mogen we hier best introduceren. Het wordt hier al mooier en het is prachtig om de kennis daarover te delen.”

Welke ambitie ligt er nog voor MAK Blokweer?

Henk: “We hebben uiteraard een beleidsplan, om te kijken wat we nog willen doen. Er zijn maatschappelijke ontwikkelingen die we bekijken of ze voor ons interessant zijn. Denk aan digitale lessen, dat vraagt misschien om een andere invulling met andere mensen. Dat vraagt misschien ook om samenwerking met andere partijen. Het zou ook mooi zijn als we dit gebied kunnen koppelen met andere parken, met verbindingsstroken. Dat zou een mooie uitbreiding zijn. Verder zou ik graag zien dat de NME structureel naar het voortgezet onderwijs gaat.”

Cynthia: “Dat vraagt om een andere manier van werken en we zijn wel bezig dat te ontwikkelen.”

Cor: “Voor mezelf en de landwerkgroep hoop ik dat we dit nog lang met plezier mogen blijven doen. Het is een prachtig gebied en wordt echt alleen maar mooier.”

MAK Blokweer in aanleg (2003). Linksboven de nog braakliggende Vriendschapslaan. Op het weiland rechtsboven het bezoekerscentrum wordt in dat jaar het waterzuiveringsproject de Rietkreek gerealiseerd.

Bezoekers kijken nu vanuit het MAK café en de tentoonstellingsruimte uit over de Rietkreek, die zich ontwikkeld heeft tot biotoop van onder andere de roerdomp, kleine karekiet, rietzanger, ijsvogel, waterral en dodaars. In de vroege zomer is deze groene oase een hotspot voor wie orchissen wil zien. Er zijn tal van speurtochten beschikbaar om het gebied te ontdekken. Binnen is de tentoonstelling ‘West-Friezen, land en water’ te bezichtigen en je kunt hier een klein hapje eten.