Vijesti

Gojaznost i COVID-19

autor: Dr Elzana Čikić, Endokrinolog KCCG Podgorica

Da li je gojaznost bolest ili životni stil? Američka medicinska asocijacija (American Medical Association) je već klasifikovala gojaznost kao bolest. To je zdravstveno stanje koje zaslužuje pažnju, razumijevanje i podršku kao i svaka druga bolest1 . Gojaznost i bez COVID infekcije, ozbiljno utiče na zdravlje: smanjuje očekivano trajanje života kod muškaraca za 4,2 godine, a kod žena za 3,5 godine, dok morbidna gojaznost kod muškaraca skraćuje životni vijek za 9,2 godine, a kod žena za 7,7 godina. Gojaznost povećava rizik od arterijske hipertenzije, infarkta miokarda, šloga, srčane insuficijencije, dijabetesa tip 2, nealkoholne bolesti jetre i raznih vrsta karcinoma.

Gojaznost smanjuje otpornost na infekcije

Poznato je da gojaznost narušava imunitet na respiratorne viruse, poput gripa i smanjuje odgovor na vakcinu protiv gripa (Green, 2017). Visok nivo šećera u krvi i dijabetes kod gojaznih, takođe su povezani s povećanim morbiditetom i smrtnošću od infekcija drugim koronavirusima, na primjer onim koji dovodi do ozbiljnog akutnog respiratornog sindroma (SARS) 2003. godine i bliskoistočnog respiratornog sindroma (MERS) iz 2012. godine.

Gojaznost povećava rizik loših ishoda od COVID-19

Gojaznost utrostručuje rizik od hospitalizacije kod infekcije COVID-19. Studije slučajeva COVID-19 sugerišu da su rizici od hospitalizacije, prijema u jedinicu intenzivne njege, neinvazivne, invazivne mehaničke ventilacije i smrti veći s porastom BMI. Povećani rizik za hospitalizaciju ili smrt posebno je izražen kod mlađih od 65 godina. Kineska metaanaliza koja se bavila istraživanjem loših ishoda COVID-19 je pokazala da gojazne osobe imaju 2x veći rizik za loše ishode u odnosu na normalno uhranjene, a smrtnost od COVID-19 se naglo povećava pri visokim BMI. Osobe sa BMI do 40kg/m2 imaju za 40% veći rizik, a one sa BMI većim od 40% imaju za 90% veći rizik. Komorbiditeti udruženi sa COVID-19 po učestalosti su: hipertenzija, gojaznost, diabetes tip 2, hronične bolesti pluća (asthma, HOBP), kardiovaskularne bolesti (koronarna bolest, kongestivna srčana slabost), neurološke bolesti, hronična bolest bubrega, imunosupresivna stanja, gastroenterološke bolesti, bolesti jetre, bolesti krvi, reumatološke/autoimune bolesti.

Broj gojaznih se u cijelom svijetu značajno uvećava i predviđa se da će se brojke udvostručiti do 2035. godine. Epidemija gojaznosti utiče na težinu pandemije COVID-19.

Zašto gojaznost povećava rizik od lošeg ishoda COVID-192-5?

Disregulacija imunološkog sistema tokom SARS-CoV-2 infekcije kod gojaznih

Virus prodire u ćeliju vezujući se preko svog spike proteina za ACE-2 receptor na ćelijskoj membrani. Ulaskom u ćeliju izaziva: a) Direktan citotoksični efekat. b) Dovodi do disregulacije sestema renin-angiotenzin, a to dovodi do vazokonstrikcije i povećanja propustljivosti krvnih sudova, oštećenja endotela, povećane produkcije trombi-

na i povećane skolonosti ka stvaranju krvnih ugrušaka. c) Sve navedeno vodi u disregulaciju imunološkog sistema, pada produkcije T-limfocita, hiperaktivnosti imunološkog sistema sa stvaranjem zapaljenskih medijatora koji vode u tzv. citokinsku oluju. Masno tkivo. Hipertrofično masno tkivo kod gojaznih nije puki depo masti, već se ponaša kao aktivan endokrini organ i sekretuje brojne proinflamatorne citokine IL-6, IL-1, TNF-alfa, kao i protrombogene, vaskularne faktore: PAI-1, VEGF, tako da gojazne osobe i prije Sars-CoV-2 infekcije imaju niskoprogresivno, sistemsko zapaljenje i oštećen imunološki sistem. Takođe hipertrofično masno tkivo eksprimuje veći broj ACE-2 receptora što virusu omogućuje veći broj ulaznih mjesta. Disfunkcionalne mezenhimske matične ćelije masnog tkiva takođe igraju presudnu ulogu u podsticanju sistemske upale doprinoseći citokinskoj oluji i promovišući plućnu fibrozu, uzrokujući ARDS (akutni respiratorni distres sindrom), karakterističan za teški COVID-19.

Respiratorni sistem gojazne osobe je izmijenjen u odnosu na normalno uhranjene. Gojaznost smanjuje vitalni kapacitet i rezervu pluća i otežava ventilaciju. Smanjena je pokretljivost i elastičnost dijafragme, što vodi sniženju ventiliranja pluća. Veoma često gojazne osobe imaju sleep apnea syndrom (zastoj disanja u snu) što vodi većoj prijemčivosti gojazne osobe za virus, lošijem kliničkom toku i povećanoj smrtnosti.

Kardiovaskularni sistem gojazne osobe.

Gojazni veoma često imaju pridružene komorbiditete: arterijsku hipertenziju, insulinsku rezistenciju, diabetes, što gojaznost, samu po sebi čini protrombogenim stanjem koje se višestruko uvećava nakon infekcije SARSCoV-2. l

Gojaznost smanjuje vitalni kapacitet i rezervu pluća i otežava ventilaciju. Smanjena je pokretljivost i elastičnost dijafragme, što vodi sniženju ventiliranja pluća

Covid-19 je ukazao na potrebu dodatne pažnje na prevenciju i upravljanje gojaznošću6

Svjetska federacija za gojaznost (World Obesity Federation) je izašla sa stavovima da se gojaznost deklariše kao oboljenje, da gojazne osobe imaju prioritet prilikom PCR testiranja i da gojazne osobe imaju prioritet za vakcinaciju. S obzirom na rizike povezane sa COVID-19, moramo podržati sve pojedince da žive aktivno i zdravo. Sistemski pristup promjenama zahtijeva vrijeme, ali pojedinci moraju pomoći u zaštiti sebe i svoje porodice tokom pandemije, odmah.

Zdrava ishrana

Zdrava ishrana s puno svježeg voća i povrća, nemasnih proteina, integralnih žitarica, restrikcija kalorija, pomažu u gubitku kilograma i sprečavanju gojaznosti. Dobra ishrana pomaže u održavanju optimalnih imunoloških funkcija, a i u prevenciji dijabetesa tip 2 i kardiovaskularnih bolesti, koje takođe povećavaju rizik od teških ishoda COVID-19.

Fizička aktivnost

Redovna tjelesna aktivnost pomaže u redukciji kilograma, popravlja san, popravlja kvalitet života, smanjuje psihološku napetost. Fizička aktivnost takođe smanjuje rizik od bolesti koje povećavaju šanse za teški tok COVID-19 kao što su bolesti srca i dijabetes tip 2. Nova istraživanja sugešu da pomaže i u jačanju imunološke funkcije.

Dovoljno sna

Nedovoljno spavanje povezano je s depresijom, kao i sa hroničnim bolestima poput gojaznosti, kardiovaskularnim bolestima, dijabetesom tip 2. U zaključku, prevencijom gojaznosti se može značajno smanjiti morbiditet i mortalitet kako od nezaraznih hroničnih bolesti, tako i od infektivnih bolesti. Broj umrlih od COVIDA-19 je mogao biti značajno manji da je bilo manje gojaznih među inficiranim.

Ovaj članak je sponzorisan Svi stavovi i infromacije date u ovom tekstu su stavovi autora, a ne Glosarij CD

Reference 1. Theodore K. Kyle, Emily J. Dhurandhar, David B. Allison Regarding Obesity as a Disease: Evolving Policies and Their Implications Endocrinol Metab Clin North Am. 2016 Sep; 45(3): 511–520 2. Andreas Ritter, Nina Naomi Kreis, Frank Louwen, Juping Yuan. Obesity and COVID-19: Molecular Mechanisms Linking Both Pandemics. Int. J. Mol. Sci. 2020, 21(16), 5793; https://doi.org/10.3390/ ijms21165793 3. Tillman K. National Coverage Analysis (NCA) Tracking Sheet for Obesity as an Illness (CAG-00108N) CMS.gov. 2004 Available at: https://www.cms.gov/medicare-coverage-database/details/nca-trackingsheet.aspx?NCAId=57&TAId=23&IsPopup=y&bc=AAAAAAAAAgAAAA%3D%3D&. Accessed November 20, 2015. 4. Kalligeros, Markos, et al. “Association of Obesity with Disease Severity Among Patients with Coronavirus Disease 2019. Obesity, 28, no. 7, 2020, pp. 1200-1204., DOI:10.1002/oby.22859. 5. “Summary for Patients: Obesity and Risk for Adverse Outcomes Among Patients Diagnosed with COVID-19.” Annals of Internal Medicine, 2020, DOI:10.7326/p20-0011. 6. COVID-19 and Obesity: The 2021 Atlas. The cost of not addressing the global obesity crisis. March 2021