ناسلی:
12
زوو ه بۆ شووکردنم
فروهه‌ر له‌کوردستان (به‌رزی
13
به‌رزی) پێشکه‌شی هه‌وادارانی کرد
خزم‌و ناسیاو گه‌شتیاره‌کان
17
له‌ئوتێله‌کان دوورده‌خه‌نه‌وه
بۆئهوهی له‌نێڤه‌رتیتی بچن ،نه‌شته‌رگه‌ریی
23
جوانکاریی ده‌که‌ن
بخوێنه‌ره‌وه ژماره ()25 چوارشه‌ممه2010/3/31 ، ( )24الپهڕه نرخ ( )1000دیناره رۆژنامه‌یه‌کی سياسى گشتییه ،هه‌فتان ه کۆمپانیای سولى تێلیگراف دهریدهکات
www.destur.net
پاشکۆیهکی وهرزشیی رۆژنامهی دهستووره، رۆژانی دووشه‌مم ه کۆمپانیای سولى تێلیگراف دهریدهکات
له‌ترسی ئه‌نجلینا جولی،
22
جۆن دیپ فیلمێک جێده‌هێڵێت
مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی چاوه‌ڕێی تاڵه‌بانین «ئـه‌گـه‌ر یـه‌كێتـی نـه‌بـوایـه كه‌مال میراوده‌لی سـه‌رۆكـی هـه‌رێـم ده‌بـوو» 2
5
9
ه بزووتنهوهو نه‌هزه‌کان «كۆن ه تهنها ی هه‌ی نهماوه ،ئهو ه ی ئیسالمییه» كۆمه‌ڵ
ئارام قادر ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی كۆمه‌ڵ ده‌ڵێت له‌كۆنگر‌ه ی كۆمه‌ڵی ئیسالمیدا ك ه له‌مانگی شه‌شدا ده‌به‌سترێت ،پێویست ه گوتار ی سیاسی كۆمه‌ڵ لهگهڵ سه‌رده‌مدا بگونجێ‌و واقیعی بێت‌و وت ی «تا بتوانێت رۆڵی خۆی بگێڕێت له‌كۆمه‌ڵگه‌دا»02 .. . .............................. كارگێڕێكی لقی سێی پارتی: ی گۆڕانكاریی بارزانی هه‌ڕه‌ش ه لێكردووین
كارگێڕێكی لقی سێی پارتی له‌كه‌ركوك رایده‌گه‌یه‌نێت ك ه مه‌سعود بارزانی دوای ئاشكراكردنی ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردن له‌به‌رپرسانی شاری كه‌ركوك توڕه‌یه‌و له‌وانه‌یه چه‌ند به‌رپرسێكی حیزبی لهو شاره بگۆڕێت ،چونك ه هه‌ڕه‌ش هی گۆڕانكاریكردنی كردووه03 ... .............................. هێز ه ئۆپۆزیسیۆنه‌كان ،شهڕی خاوه‌ندارێتی ئۆپۆزیسیۆنیان ده‌ستپێكرد
یه‌كگرتووی ئیسالمی‌و بزووتنهوهی گۆڕان شهڕی خاوه‌ندارێتی ئۆپۆزیسیۆنیان ده‌ستپێكرد ،ئه‌وان ماوه‌یه‌ك ه له‌ڕێگ ه ی دهزگاكانیانهوه وتاری دژ به‌یه‌ك ده‌نووسن‌و هه‌ریه‌كه‌و خۆیان به‌دروستكه‌ری ئۆپۆزیسیۆن ده‌زانن له‌كوردستاندا04 ... .............................. «به‌كۆتا بێت یان نا ،ده‌بێت ژن پیاده‌ی ده‌سه‌اڵتی سیاسیی بكات»
په‌یمان عزه‌دین ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان له‌چاوپێكه‌وتنێكدا ك ه رۆژنامهی ده‌ستوور له‌گه‌ڵیدا سازیداوه ،ده‌ڵێت هێشتا كۆمه‌ڵگای عێراقی‌و كوردستانی‌و پارته سیاسییه‌كانی بڕوایان به‌به‌شداری سیاسـیی ژنان نییه06 ... ..............................
تایبهت به ده‌ستوور
س��ه‌رچ��اوه‌ی��ه‌ك��ی ن��زی��ك له‌مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور ،رایگه‌یاند دوێنێ مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی كۆبوونه‌وه‌یه‌كی نا ئاسایی بهستووه ،له‌سه‌ر راپۆرته‌كه‌ی گۆڤاری گواڵن ك ه هێرشی كردبوو‌ه سه‌ر به‌رهه‌م ساڵحی سه‌رۆكی حكومه‌ت، رایان وابوو‌ه باڵێكی ناو پارتی به‌جدی كار بۆ شكستهێنانی كابینه‌ی شه‌شه‌می حكومه‌ت ده‌كات. سه‌رچاوه‌ك ه وتی «به‌اڵم ئه‌ندامانی م��ه‌ك��ت��هب��ی س��ی��اس��ی ب��ڕی��اری��ان��داوه ت��ا م��ام ج���ه‌الل ن��هگ��ه‌ڕێ��ت��هوه ،هیچ لێدوانێكی فه‌رمی نه‌ده‌ن بۆ پاراستنی په‌یوه‌ندییه‌كانیان ل��هگ��ه‌ڵ پارتی، به‌تایبه‌ت دوای ئهوهی پارتیو نێچیرڤان بارزانی ئیدانه‌ی راپۆرته‌كه‌یان كرد». س��ه‌رچ��اوهك�� ه وت��ی «راپۆرته‌كه ده‌ریده‌خات كه‌ئاراسته‌یه‌كی دیاریكراو هه‌ی ه له‌ناو پارتی ،ك ه دژی به‌رهه‌م ساڵح كارده‌كات ك ه ئهو ئاراسته‌یه‌ی ناو پارتی پێیوابوو كابینه‌ی شه‌شه‌م هه‌ر دوو سی مانگ بڕبكات ،بۆی ه ئهو راپۆرته‌شیان له‌مكاته‌دا باڵوكرده‌وه».
مه‌سعود بارزانی
که‌مال میراوده‌لی
كاندیدێكی گۆڕان: محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم: ی باپیر هیچ نه‌بوو لیسته‌كه‌م‌و كۆمسیۆن ی عه‌ل ده‌ستپێشخه‌رییه‌ك ه غه‌دریان لێكردم وریا حه‌مه‌تاهیر
محه‌مه‌د تۆفیق ره‌ح��ی��م وته‌بێژ ی ی گ������ۆڕان ،ده‌ڵ��ێ��ت ب���زووت���ن���هوه ی مامۆستا ده‌س��پ��ێ��ش��خ��ه‌ری��ی��ه‌ك�� ه ی پێشوودا بۆ عه‌ل ی باپیر ل��هم��اوه ی گرژییه‌كان ی نێوان هێوركردنه‌و‌ه یهكێتیو گۆڕان هیچ نه‌بووه ،راشیگه‌یاند هیچ هه‌وڵێك ی تر بۆ هێوركردنهوهی
ی ی عێراق قه‌ده‌غ ه هه‌ڵبژاردن ی ئێران هه‌ڵگرت له‌سه‌ر نه‌ورۆز
به‌مه‌به‌ستی به‌شداریكردن ل ه رێوره‌سمێك به‌ناوی جه‌ژنی جیهانی نه‌ورۆز ،تاڵه‌بانی سه‌رۆك كۆماری عێراق بانگهێشتی ئێران كرا ،ئێواره‌ی رۆژی هه‌ینی لهگهڵ وه‌فدێكی بااڵی عێراقی گه‌یشت ه ئێران10 ...
وه‌رگ��رت��ن��ی پ��ۆس��ت��ی س��ه‌رۆك��ی حكومه‌ت لهالیهن یه‌كێتییه‌وه ،به‌پێی رێككه‌وتن ه ستراتیژییه‌كه‌ی نێوان ئهو دووالیه‌نه‌یه ،بۆی ه یه‌كێتی پێیوای ه نابێت پارتی بهسهر یه‌كێتیدا بكات ه منه‌ت، بههۆی ئ��هوهی پێشتر پارتی چوار ساڵ سه‌رۆكایه‌تی حكومه‌تی كردووه. ئهو سه‌رچاوه‌ی ه وتی «وه‌رگرتنی ئهو پۆست ه منه‌ت نیی ه تا پارتی بیدات به‌یه‌كێتی». ل����هب����اره‌ی رێ��ك��ك��ه‌وت��ن��ن��ام��ه ستراتیژییه‌كه‌و‌ه وتی «دابه‌شكردنی ئ��هو پۆستان ه به‌پێی رێككه‌وتنه ستراتیژییه‌كه‌ی نێوانیانه ،یه‌كێتی مافی خۆیه‌تی ئهو پۆست ه وه‌ربگرێت ،چۆن مه‌سعود بارزانی بووه سه‌رۆكی هه‌رێم، ئاوهاش ده‌بێت مام ج��ه‌الل سه‌رۆك كۆمار بێت ،چونك ه ئه‌گه‌ر یه‌كێتی نهبووایه ،ئێستا كه‌مال میراوده‌لی سه‌رۆكی هه‌رێم بوو». سه‌رچاوه‌ك ه به‌گومانی ت��ه‌واوه‌وه له‌راپۆرته‌ك ه ده‌ڕوانێت ،بۆی ه ده‌ڵێت «ئه‌گه‌ر وانییه ،با به‌راورد بكرێت به‌ڕۆژ نوری شاوه‌یس‌و به‌رهه‌م ساڵح كاتێك جێگری سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران بوون». راپۆرتێك لهالپهڕه 5دا ده‌خوێنیته‌وه
محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم
بارودۆخه‌ك ه له‌ئارادا نییه. م��ح��هم��ه‌د ت��ۆف��ی��ق ره‌ح��ی��م، له‌چاوپێكه‌وتنێكدا كه ده‌ستوور له‌گه‌ڵیدا س��ازی��داوه ،ئاماژه به‌و ه ده‌دات مه‌رجی پێشوه‌ختیان بۆ ی دانوستاندن ئ��هوهی��ه كه یه‌كێت دان به‌لیستی گ��ۆڕان‌و پێگه‌كه‌یدا بنێت‌و حكومه‌ت بۆ دژایه‌تیكردنیان ب��ه‌ك��ارن��هه��ێ��ن��ێ��ت ،وت���ی «ئێم ه ی لیستێكین‌و نوێنه‌رایه‌تی به‌شێك
زۆر له‌خه‌ڵكی كوردستان ده‌كه‌ین، حكومه‌ت دهب��ێ��ت بێالیه‌ن بێت، نابێت له‌دژی ئێمه به‌كاربهێنرێت». له‌باره‌ی ئ��هوهی كه مامۆستا عه‌لی باپیر وتویه‌تی مه‌رجی گۆڕان ی گه‌ڕاندنه‌وه‌ی نانبڕاوه‌كانه ،وته‌بێژ ی بزووتنهوهی گۆڕان ،وتی «ئاگادار ئه‌وانه نیم». وته‌بێژی ب��زووت��ن��هوهی گ��ۆڕان ده‌ڵ���ێ���ت ب���زووت���ن���ه‌وه‌ك���هی���ان بۆ به‌شداریكردن له‌حكومه‌تی عێراق، به‌رنامه‌ی كابینه‌كه‌ی بهالوه گرنگ ه نه‌ك مه‌سه‌له‌ی وه‌رگرتنی پۆست. محه‌مه‌د تۆفیق دان به‌وه‌دا نانێت كه بزووتنه‌وه‌كه‌یان پاشه‌كشه‌ی كردبێت ،ده‌ڵێت له‌جاری پێشوو ده‌نگیان زیاتر هێناوه ،لهكاتێكدا ی ئاماره‌كانی كۆمسیۆن پێچه‌وانه ئهوه ده‌ڵێن. ره‌ح��ی��م ده‌ڵ��ێ��ت ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن ل��ه‌ك��هرك��وك ت����رس‌و ت��ۆق��ان��دن‌و پاره‌به‌خشینه‌وه‌و ساخته‌كاریی بووه، بۆیه لیسته‌كه‌یان لهو پارێزگایه هیچ كورسییه‌كی نه‌بردووه‌ته‌وه. چاوپێکه‌وتنه‌که لهالپهڕه 7دا ده‌خوێنیته‌وه.
پ .ده‌ستوور
عومه‌ری حاجی عینایه‌ت كاندیدی لیستی گ���ۆڕان ك��ه ب��ۆ یه‌كێك لهكاندیده ژنه‌كانی ناو لیسته‌كه‌ی پاشه‌كشێی ك��ردووه ،رایگه‌یاند پاشه‌كشه‌پێكردنی زوڵمێكی زۆر گه‌وره‌یه ،لهدهنگدهرو كاندیده‌كه، ده‌ڵێت خه‌ڵك ده‌نگــــی به‌ئه‌و داوه ن��ه‌ك به‌لیستی گ���ۆڕان‌و كاندیدێكی تر. حاجی عینایه‌ت وتی «نه‌ده‌كرا پاشه‌كشه به‌ئێمه بكرایه ،ئێم ه نوێنه‌ری ناوچه‌یه‌كین ،خه‌ڵك له‌هه‌ڵه‌بجه ده‌نگی به‌منداوه ،ئهو ده‌ن��گ��دهره منی قبوڵه ،خه‌ڵك له‌هه‌ڵه‌بجه ه��هر لهئیسالمیو پ��ارت��یو یهكێتیهوه تاخه‌ڵكی بێالیه‌ن ده‌نگی به‌منداوه ،نه‌ك به‌لیستی گۆڕان». ح��اج��ی ع��ی��ن��ای��ه‌ت پێیوای ه ئه‌وكه‌سه‌ی كه‌ده‌چێته شوێنی
ئهو له‌كێشه‌ی ئهو خه‌ڵكه نه‌زانێت كه‌ده‌نگی به‌منداوه« ،ئهوهی منی ههڵبژاردووه به‌ویستی خۆی منی ههڵبژاردووه ،ئێستا كه تۆ ده‌چیت كه‌سێكی تر ده‌خه‌یته شوێنه‌كه‌ی م��ن ،ئ���ه‌وان ئ���هوه به‌نوێنه‌ری خۆیان نازانن ،بۆیه زوڵمێكی دوو جه‌مسه‌رییه هه‌م لهدهنگدهرو هه‌م له‌كاندیده‌كه». ئهو كاندیده‌ی لیستی گۆڕان سه‌رباری ئهوهی له‌یاساكه توڕه‌ی ه له‌لیسته‌كه‌شی له‌هه‌مانكاتدا توڕه‌یه ،پێیوایه ده‌بوو لیسته‌كه‌ی به‌رگری لێبكردایه. ئ�����هو وت�����ی «ئ����ه‌وپ����ه‌ڕی نادادپه‌روه‌رییه به‌رامبه‌رم ،گله‌ییم له‌لیسته‌كه هه‌یه كه نه‌یانتوانیو ه ب��ه‌رگ��ری��م ل��ێ��ب��ك��هن ،ل��ه‌ك��ات��ی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنیشدا زوڵمیان له‌من كردووه». راپ��ۆرت��ێ��ك ل���ه‌الپ���هڕه 5دا ده‌خوێنیته‌وه.
3
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
سیاسی
info@destur.net
الپهڕه5
رۆشنبیران ده‌ڵێن راپۆرته‌ك هی گۆڤاری گواڵن بۆچوونی پارتییه
كارگێڕێكی لقی سێی پارتی :بارزانی مه‌ال كرێكار به‌ڕێوه‌به‌ری ته‌له‌فزیۆنی بزووتنه‌و ه ی گۆڕانكاریی لێكردووین هه‌ڕه‌ش ه به‌ده‌ركردن ده‌دات تردا بكات". به‌پێی زانیارییه‌كانی ده‌ستوور، پ���ارت���ی ل �ه‌پ��ێ��ش ئ �هن��ج��ام��دان��ی ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��ه‌ك��ان��هوه ب��ڕی��ارب��وو چ �هن��د ب�ه‌رپ��رس��ێ��ك��ی ل��ق��ی سێی پ��ارت��ی ب��گ��ۆڕێ��ت ،ب���ه‌اڵم بههۆی ههڵبژاردنهكانهوه دواخرا بۆ دوای هه‌ڵبژاردنه‌كان. ده‌س���ت���وور ئ����هوهی زان��ی��وه ك���ه‌س���هرك���ردای���ه‌ت���ی پ���ارت���ی جه‌ماوه‌ره‌كه‌یانی كه‌مبوونه‌وه‌ی ل �ه‌ش��اری ك �هرك��وك ب��ۆ مامه‌ڵه‌ی ب����ه‌رپ����رس����ان����ی ل�����هو ش����اره گه‌ڕاندووه‌ته‌وه ،بۆیه به‌رنامه‌یان دان��اوه بۆ چه‌ند گۆڕانكارییه‌ك، له‌وانه‌ش گۆڕینی به‌رپرسی لقی سێ‌و چه‌ند به‌رپرسێكی تر ،به‌اڵم لوقمان كاكه‌یی ئهوهی ره‌تكرده‌وه ك��ه‌ئ��هو گ��ۆڕان��ك��اری��ی��ه ب �هه��ۆی كه‌مبوونه‌وه‌ی ده‌نگی حیزبه‌كه‌یان بێت.
زانیار داقوقی
ك��ارگ��ێ��ڕێ��ك��ی ل��ق��ی س��ێ��ی پ��ارت��ی ل �ه‌ك �هرك��وك رای��ده‌گ �هی �هن��ێ��ت كه مه‌سعود بارزانی دوای ئاشكراكردنی ئ��هن��ج��ام��ه‌ك��ان��ی ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن ل�هب�ه‌رپ��رس��ان��ی ش���اری ك�هرك��وك توڕه‌یه‌و له‌وانه‌یه چه‌ند به‌رپرسێكی حیزبی لهو شاره بگۆڕێت ،چونكه هه‌ڕه‌شه‌ی گۆڕانكاریكردنی كردووه. ل��وق��م��ان ك��اك �هی �ی ك��ارگ��ێ��ڕی ل��ق �ی 3ی پ��ارت��ی ل��ه‌ك��هرك��وك، له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستووری وت "ب��ارزان�ی له‌به‌رپرسانی كه‌ركوك ت��وڕه‌ی �هو ه �ه‌ڕه‌ش �هی گۆڕانكاری لێكردووین". ئهو به‌رپرسه وتی "تائێستا ه��ی��چ شتێكی ره‌س��م��ی ب��ۆ ئ�هو مه‌به‌سته نییه ،ب���ه‌اڵم پارتی پێده‌چێت گۆڕانكاری له‌زۆر شوێنی
هه‌وڵی داماڵینی كورد له‌ریزه‌كانی پۆلیسی دیال ه ده‌درێت زانیار داقوقی
ی ی ناوخۆ ی بڕیارێكی وه‌زاره‌ت� به‌پێ ی ع��ێ��راق 1800 ،ك �ه‌س له‌ئه‌ندامان ی سه‌حوه ،ده‌خرێن ه ئه‌نجومه‌نه‌كان ی ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیس سه‌ر میالك دیاله ،به‌رپرسانی كوردیش ئهوه ی ی رێژه به‌هه‌وڵدان بۆ كهمكردنهوه كورد له‌ریزی پۆلیس ده‌ده‌نه قه‌ڵه‌م. ی ج �ه‌ل��ی��ل ئ��ی��ب��راه��ی��م ئ �هن��دام � ی دیال ه له‌سه‌ر ی پارێزگا ئه‌نجومه‌ن ی كوردستان، ی هاوپه‌یمان لیست له‌لێدوانێكدا به‌ده‌ستوور رایگه‌یاند وه‌زاره‌ت��ی ناوخۆی وهك هه‌وڵدانێك بۆ مه‌به‌ستی خۆی ،بڕیاریداو‌ه 1800 ی ی ئه‌نجومه‌نه‌كان كه‌س له‌ئه‌ندامان ی س��ه‌ح��وه ،بخرێن ه س��هر میالك به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیسی دیاله. ی "ه��ه‌رچ��هن��د ه���ه‌روه‌ه���ا وت��� كێشه‌مان نیی ه لهگهڵ تێكه‌ڵكردنی ی ی سه‌حوه‌‌و رێزه‌كان (دمج) ئه‌ندامان پۆلیس ،به‌اڵم ئهم ه ئهوه ده‌گه‌یه‌نێت ی دیال ه ی ك��ورد له‌پۆلیس ك �ه‌رێ��ژه كه‌مبكاته‌وه". جه‌لیل ئیبراهیم ئه‌وه‌شی وت ی ئهو ی پۆلیس "ئه‌فسه‌ر‌ه كورده‌كان ی ئیدارییان ش��اره هیچ پۆستێك ی پێنه‌دراوه‌‌و هێنانی ئهو رێژه زۆره
ئ�هن��دام��ان��ی س �ه‌ح��وه‌ش بۆئهوهی ه به‌یه‌كجاری ك��ورد له‌هێزی پۆلیس دابماڵێنن". ی ی پارێزگا ئهو ئه‌ندام ئه‌نجومه‌ن ی دیال ه ئ�ه‌وه‌ش��ی وت "به‌ڕێوه‌به‌ر
ی ێ ئ��اگ��ادار ی دی��ال � ه ب�هب� پۆلیس ی ش��اره‌ك � ه ئ �هن��ج��وم �هنو ئ���ی���داره ی ی ئیدار كارده‌كات‌و چه‌ندین فه‌رمان ی پشتگوێخستووه ،بۆی ه پارێزگاك ه ی رۆژی دووشه‌م ه له‌كۆبوونه‌وه‌یه‌ك
ی ب �ه‌پ �ه‌ل �ه‌دا ل��ه‌الی��هن ئه‌نجومه‌ن ی ده‌نگ پارێزگای دیاله‌وه ،به‌كۆ ی لیوا بڕیار له‌سه‌ر دوورخستنه‌و‌ه ی روكن عه‌بد‌ول حوسێن ،به‌ڕێوه‌به‌ر گشتی پۆلیسی دیال ه درا".
دوێن هاشم
ب��هه��ۆی وه‌رگ��رت��ن��ی لێدوانێكی راسته‌وخۆی مه‌ال كرێكار ،به‌رپرسی ی ئیسالمی‌و راگه‌یاندنی بزووتنهوه به‌ڕێوه‌به‌ری ته‌له‌فزیۆنی بزووتنهوهی ی ئیسالمی له‌سلێمانی له‌كاره‌ك ه دوورده‌خاته‌وه. ل��ه‌س��اڵ��ی��ادی ك��ۆچ��ی دوای���ی ی ع �هب��دول��ع �ه‌زی��ز م��ام��ۆس��ت��ا ع��ه‌ل�� ی بزووتنهوهی ی كۆچكردوو راب��هر ی بزووتنهوه ئیسالمی ،ته‌له‌فزیۆن ی ی ته‌له‌فۆن ی په‌یوه‌ندییه‌ك له‌سلێمان ی م�ه‌ال كرێكار وه‌رده‌گ��رێ �ت‌و به‌هۆ ی ی مه‌كته‌ب ی پرس به‌به‌رپرس ئهوه ی ب��زووت��ن�هوه ن �ه‌ك��راوه، راگه‌یاندن كێشه‌ی ل��ێ��ده‌ك�ه‌وێ��ت�هوهو دواج��ار ی به‌ڕێوه‌به‌ری ته‌له‌فزیۆنه‌ك ه له‌كاره‌ك ه دوورخراوه‌ته‌وه. ی ئه‌ندامی د .محه‌مه‌د بازیان ی مه‌كته‌بی سیاسی ب��زووت��ن �هوه ی ی پشتڕاستكردنه‌و‌ه ئیسالمی دوا هه‌واڵه‌ك ه ب�ه‌ده‌س��ت��ووری وت "من هیچ قسه‌یه‌ك له‌سه‌ر ئهم ه ناكه‌م، ی تهنها ئهوه نه‌بێت ئێستا به‌ڕێوه‌به‌ر ئ��هو ت�ه‌ل�ه‌ف��زی��ۆن�هم��ان گ��ۆڕی��وه".
ی س���ه‌رچ���اوه‌ی���ه‌ك ل �ه‌ت �ه‌ل �ه‌ف��زی��ۆن � بزووتنهوهی ئیسالمی ،به‌ده‌ستووری وت "بههۆی وه‌رگرتنی ئهو لێدوانه‌ی مه‌ال كرێكار ،لهالیهن به‌ڕێوه‌به‌ری ت��ه‌ل��ه‌ف��زی��ۆن��ی ب���زووت���ن���هوهوه، ی زۆری ل�هن��ێ��وان دهم �ه‌ق��اڵ �هی �ه‌ك � ی راگه‌یاندن‌و كارمه‌نده‌كان به‌رپرس ی "ئێم ه دروستبووه" .هه‌روه‌ها وت ب �هم��ح �هم �ه‌د ب��ازی��ان��ی��م��ان وت���ووه ت��اوهك��و ئێستاش م���ه‌ال كرێكار به‌بزووتنه‌و‌ه ده‌زانین ،بۆی ه لێدوانمان لێوه‌رگرتووه". د .محه‌مه‌د بازیانی به‌رپرسی ی ئیسالمی راگه‌یاندنی بزووتنهوه كوردستان ،به‌ده‌ستووری وت "مه‌ال ی كرێكار بزووتنهوه نییهو بانگخوازێك ئاساییه".
ی "قه‌ره‌بووكردنه‌و ه ی 140دوو ساڵی ماد ه تریش ته‌واونابێت" كاروخ نامیق له‌سلێمانی
ی نه‌رمین عوسمان جێگری سه‌رۆك ل��ی��ژن�هی م���اده‌ی 140رایگه‌یاند ی ت��ا دوو س��اڵ��ی ت��ری��ش پ��رۆس �ه ی ق����ه‌ره‌ب����ووك����ردن����هوهی م����اده ی 140ت����ه‌واو ن��اب��ێ��ت ،ئ��ام��اژه ب��ه‌وه‌ش��دا له‌هه‌فته‌ی داه��ات��وودا ی به‌دابه‌شكردن ده‌ستده‌كرێته‌وه چه‌كی ق�ه‌ره‌ب��ووك��ردن�هوه كه‌چه‌ند مانگێك له‌مه‌وبه‌ر راگیرابوو. ی نه‌رمین عوسمان وت�ی "رۆژ ی س��ێ��ش�هم��م�هی راب�����ردوو ب��ڕی��ار وه‌زاره‌ت������ی دارای�����ی ع��ێ��راق��م��ان ی به‌ده‌ست گه‌یشت بۆ خه‌رجكردن ئهو بودجه‌یه‌ی كه‌ئه‌مساڵ بۆمان ت �ه‌رخ��ان��ك��راوه ك �هب��ڕه‌ك �هی 172و ملیارو 800ملیۆن دیناره".
ن��ه‌رم��ی��ن ع��وس��م��ان ده‌ڵ��ێ��ت "ئ �هو بودجه‌یه‌ی ئه‌مساڵ بۆمان ی ت��ه‌رخ��ان��ك��راوه ب �ه‌ش �ی پ��رۆس �ه ق �ه‌ره‌ب��ووك��ردن �هوه ن��اك��ات ،به‌ڵكو ی ب �هب �ه‌راورد به‌ساڵی راب���ردوو بڕ بودجه‌ی ئه‌مساڵ كه‌می ك��ردووه، چونكه ل�هب��ودج�هی ساڵی 2009 ی جگه لهو بودجه‌یه‌ی سه‌رۆكایه‌ت ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران بۆ لیژنه‌كه‌مان ته‌رخانكردبوو ،له‌وه‌زاره‌تی ناوخۆش بڕێك بودجه‌مان وه‌رگ���رت ،به‌اڵم ی ئه‌مساڵ ئهو بودجه‌یه‌ی وه‌زاره‌ت� ناوخۆ نهماوه". جێگری سه‌رۆكی م��اده‌ی 140 وتیشی "ئێستا وه‌زاره‌ت���ی دارای��ی عێراق داوای پڕۆژه‌ی به‌شه‌بودجه‌ی 2011و 2012ی لێكردووین ،له‌به‌رئه‌و ه ی له‌وانه‌یه تا دوو ساڵی تر پرۆسه قه‌ره‌بووكردنه‌وه ته‌واو نه‌بێت".
ی بكرێته‌وه ی له‌سلێمان ی ئه‌مریك پۆڵ بریمه‌ر بڕیاریدا زانكۆ كاروخ نامیق
جۆن ئه‌گرێستۆن راوێژكاری پۆڵ بریمه‌ر بۆ خوێندنی بااڵو سه‌رۆكی ئێستای زانكۆی ئه‌مریكی له‌سلێمانی ئ��اش��ك��رای ده‌ك�����ات ،ب��ی��رۆك �هی ك���ردن���هوهی زان��ك��ۆی ئه‌مریكی له‌عێراق بیرۆكه‌ی د.به‌رهه‌م بووه.
ج�����ۆن ئ���هگ���رێ���س���ت���ۆن ك�ه ئ��هو زان��ی��اری��ی��ان�هی له‌كتێبێكدا خستوه‌ته‌ڕوو ،ده‌ڵێت بۆ شوێنی زان��ك��ۆك �ه ه �ه‌ری �ه‌ك �ه له‌مه‌سعود بارزانی‌و جه‌الل تاڵه‌بانی به‌نامه‌ی تایبه‌تی داوا له‌پۆڵ بریمه‌ر ده‌كه‌ن، زانكۆكه له‌ناوچه‌كانی ژێرده‌ستی ئ�ه‌وان��دا بكرێته‌وه" ،زۆر فشاری لێده‌كه‌ن دواتر د .به‌رهه‌م بڕوایان
پێده‌هێنێت له‌سلێمانی بێت ،ئهم ب��وو هێنراوه‌ته سلێمانی ،به‌اڵم هه‌ڵوێسته‌ی پ��ۆڵ بریمه‌ر وهك ل���ه‌داه���ات���وودا ل��ق �ی ل���ه‌زۆرب���ه ی دی��اری��ی �هک ب���ووه ب��ۆ لێهاتوویی شاره‌كانی تری عێراق ده‌كرێته‌وه". له‌دوایین ژماره‌ی گۆڤاری گواڵندا د.به‌رهه‌م". ه��هر ل�ه‌ك��ت��ێ��ب�ه‌ك�ه‌دا ه��ات��ووه كه مه‌كته‌بی ناوه‌ندی راگه‌یاندنی "زان����ك����ۆی ئ��هم��ری��ك��ی خ��ۆی پ��ارت �ی دی��م��وك��رات �ی ك��وردس��ت��ان له‌پایته‌خته‌کان دایه ،به‌اڵم بههۆی ده‌ری��ده‌ك��ات ره‌خنه له د.به‌رهه‌م خراپی ئاسایشی به‌غداو هه‌روه‌ها ده‌گ��رێ��ت ك��ه ب��ۆ ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی ب��ی��رۆك �ه‌ك �ه‌ش �ی ه��ی د.ب���هره���هم یه‌كێتی بۆئهوهی زانكۆی ئه‌مریكی
بكاته ده‌ستكه‌وتی حیزبه‌كه‌ی بردوویه‌تییه سلێمانی ،هاتوو ه "ب��ۆئ �هوهی خه‌ڵكی سلێمانی پێ چه‌واشه بكات له‌ڕێگه‌ی پڕۆفیسۆر ف��وئ��اد عه‌جمییه‌وه زان��ك��ۆك�هی گواسته‌وه بۆ سلێمانی ،به‌اڵم له بنه‌ڕه‌تدا ئهم زانكۆیه ده‌بوایه له هه‌ولێری پایته‌خت بكرایه‌ته‌وه". سه‌الم عه‌بدوڵاڵ به‌رپرسی لقی
4پارتی دیموكراتی كوردستان له لێدوانێكدا به ده‌ستووری وت "ل�هب�ه‌رئ�هوهی هه‌ولێر پایته‌ختی هه‌رێمی كوردستانه دهب��وو ئهم زانكۆیه له هه‌ولێر بووایه ،بۆئهوهی ته‌واوی خه‌ڵکی كوردستان سودیان لێببینایه ،ل �هب �ه‌رئ �هوهی زانكۆ گه‌وره‌كان له پایته‌خت بێت گرنگی زیاتره" .
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
هه‌واڵ
2
"كۆن ه بزووتنه‌و هو نه‌هزه‌کان نهماوه ،ئهو ه ی هه‌ی ه تهنها كۆمه‌ڵ ی ئیسالمییه"
ئارام قادر ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی كۆمه‌ڵ بۆ ده‌ستوور سازدانی :زریان جه‌وهه‌ر
ئارام قادر ئه‌ندامی مه‌كته‌بی ی سیاسی كۆمه‌ڵ ده‌ڵێت له‌كۆنگر‌ه كۆمه‌ڵی ئیسالمیدا ك ه له‌مانگی شه‌شدا ده‌به‌سترێت ،پێویست ه ی سیاسی كۆمه‌ڵ لهگهڵ گوتار سه‌رده‌مدا بگونجێ‌و واقیعی بێت‌و ی "تا بتوانێت رۆڵی خۆی بگێڕێت وت له‌كۆمه‌ڵگه‌دا" .هه‌روه‌ها به‌دووریزانی له‌م كۆنگره‌یه‌ی حیزبه‌كه‌یدا كۆن ه نههزهو بزووتنهوه خۆیان ی ده‌وترێت ی "ئهوه نمایشبك هنو وت ی كۆمه‌ڵه". تهنها بۆ دژایه‌ت .............................. ی ك��ۆن��گ��ره ده‌س����ت����وور :ك���� ه ده‌به‌ستن؟ ئارام قادر :له2010/6/16دا ئێم ه ی ی ته‌واوبوون كۆنگره ده‌به‌ستین ،دوا ی قوتابخانه‌كان. ی خوێندن ده‌وام ده‌س��ت��وور :ب���ه‌اڵم ب��ڕی��ارواب��وو ی ی 3دا ببه‌سترێت ،بۆچ له‌مانگ نه‌بوو؟ ئ����ارام ق����ادر :راس��ت�� ه به‌پێی ی حیزب ده‌بوای ه ی ناوخۆ پ�هی��ڕهو 11/1كۆنگره‌مان كردبایه ،به‌اڵم
ی ئ �هو ی 6ب��هه��ۆ خ��رای�� ه م��ان��گ � ی عێراقهوه بوو ،دواتر هه‌ڵبژاردن ه ی عێراق بڕیاربوو له1/16دا هه‌ڵبژاردن بكرێت ،به‌اڵم كه‌هه‌ڵبژاردن دواخرا ی 3ئێمه‌ش كۆنگره‌مان بۆ مانگ دواخست ،ئه‌مه‌ش وایكرد كۆنگره دوابخرێت بۆ .6/16 ده‌س��ت��وور :ب�ه‌رن��ام�هی نوێتان چییه؟ چ��ی پێویست ه ئێوه له‌م كۆنگره‌یه‌دا بیگۆڕن؟ ئارام قادر :له‌هه‌موو كۆنگره‌یه‌كدا له‌ناو هه‌موو پارتێكدا كۆمه‌ڵێك ی ده‌كرێت ،وهك له‌مه‌كته‌بی گۆڕانكار ی كه‌كۆمه‌ڵێك سیاسیو سه‌ركردایه‌ت ی كاندید ده‌كات‌و ی نوێ خۆ خه‌ڵك ی ت���ری���ش الده‌چ�����ن، ك��ۆم �ه‌ڵ��ێ��ك � ی له‌مه‌كته‌بی بهدڵنیاییهوه گۆڕانكار سیاسیو سه‌ركردایه‌تیدا ده‌كرێت، ی دیك ه ی ناوخۆش جارێك پ�هی��ڕهو هه‌موار ده‌كرێته‌و‌ه‌و ده‌گۆڕێت ك ه تێیدا به‌رنام ه سیاسیو رۆشنبیرییه‌كان ی زۆر ی من ئ��هوه ده‌گ��ۆڕێ��ن ،ب��ه‌ڕا سه‌ره‌كیی هو پێویست ه بگۆڕێت ك ه ی هه‌موو حیزبێكه ،بتوانێت ده‌ستوور لهگهڵ ئێستادا بگونجێت ،تا كۆمه‌ڵ بتوانێت رۆڵی خۆی بگێڕێت له‌ناو كۆمه‌ڵگادا.
ئارام قادر
ی ده‌ستوور :چین ئهو هۆكاران ه ی تائێستا نه‌یانهێشتوو‌ه كۆمه‌ڵ رۆڵ ی بگێرێت؟ خۆ ئ��ارام ق��ادر :هیچ شتێك رێگر ی چوار ساڵ، نییه ،به‌اڵم خۆت ده‌زان ی كۆمه‌ڵگ ه ده‌گۆڕێت ئه‌وه‌ش پێویست به‌گۆڕانكارییه ،گۆڕانكاریش بریتیی ه
ی ی راگرتن ی نه‌زاه ه داوا ده‌ست ه ی ده‌كات ی سه‌ر به‌پارت دوو به‌رپرس پ .ده‌ستوور
ده‌س���ت���هی���ه‌ك ل��ه‌پ��ارێ��زه‌ران��ی قه‌زای سه‌یدسادق لیژنه‌یه‌ك بۆ به‌دواداچوونی دۆسیه‌ی كاولكاری س���هی���دس���ادق‌و ك��ۆك��ردن��هوهی به‌ڵگه‌نامه دروستده‌كه‌ن ،دوای ئهوهی دادگ��ای بااڵی تاوانه‌كان ب���هن���ووس���راوی ف��ه‌رم��ی داوای به‌ڵگه‌كانی پێشكه‌شكردنی ك������ردووه ب���ۆ ده‌س��ت��پ��ێ��ك��ردن به‌لێكۆڵینه‌وه. گ���ۆران نه‌سروڵاڵ سه‌رۆكی
تائێستا هاوواڵتیان له‌ڕێگ ه ی ی ئێران ده‌كه‌ن حیزبه‌كانه‌و ه سه‌ردان ی نێوان ی په‌یوه‌ندییه‌كان ی ئهوه به‌هۆ ی ی ئیسالم ی هه‌رێم‌و كۆمار حكومه‌ت ی رێكنه‌خراون، ئ��ێ��ران ب �ه‌ت �ه‌واوه‌ت � ی ی په‌یوه‌ندییه‌كان هاوواڵتیان له‌ڕێگ ه ی ئێران ی حیزبه‌كانه‌و‌ه سه‌ردان دهرهوه ده‌كه‌ن. ی ی به‌ش هیدایه‌ت حسین به‌ڕێوه‌به‌ر ی ی یه‌كگرتوو ی دهرهوه په‌یوه‌ندییه‌كان ی له‌لێدوانێكدا بۆ ی له‌سلێمان ئیسالم
ی تاوانه‌كان لێكۆڵینه‌و ه ی بااڵ دادگا ی سه‌یدساق ده‌ستپێده‌كات له‌دۆسی ه فه‌رمان حه‌سه‌ن له‌سه‌یدسادق
ی ئاشكرانه‌كردن ی سامانه‌كان له‌ساڵ ی ،2009ده‌ست هی به‌هۆ ی نووسینگ ه ی ی راگرتن ی كاركردن ی لێپرسراو ی عێراق داوا نه‌زاه ه ی شاوه‌یس ده‌كات. ی دهرهوهو راست ی نور ی وه‌زیر هۆشیار زێبار ی نه‌زاه ه هه‌ریه‌ك له‌سرود ی به‌یاننامه‌یه‌ك ی ده‌ست ه بهگوێره یو راستی ی هۆشیار زێبار ی نووسینگ ه ره‌شید نه‌جیب لێپرسراو ی سه‌رۆكی ی شاوه‌یس ی جێگر ی رۆژ نور ی شاوه‌یس برا نور حكومه‌ت ی عێراق ك ه باڵیۆز‌ه له‌مه‌غریب ،سامانه‌كانیان لهو ی راگرتنی ی نه‌زاه ه داوا ساڵه‌دا ئاشكرا نهكردووه ،بۆی ه ده‌ست ه ی وه‌زاره‌ت ی دهرهوهو ی تر كاره‌كانی ئه‌وان‌و ژماره‌یه‌ك لێپرسراو چه‌ند ئه‌ندامێك ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگاكان‌و 25دادوه‌ر ده‌كات. ی به‌سر‌ه ی ئینته‌رنێت هه‌ر لهو چوارچێوه‌یه‌دا ،ت��ۆڕ ی باڵویكردوه‌ته‌وه ،سرود لهالیهن هۆشیار زێبارییه‌و‌ه بایه‌خێك ی ی پێده‌درێت .ئاشكراشیكردوو‌ه ك ه ناوبراو له‌كۆتای تایبهت ی عێراق، ی دهرهوه شه‌سته‌كاندا فه‌رمانبه‌ر بووه له‌وه‌زاره‌ت ی ی عێراق له‌رۆمانیا‌و له‌كۆتای ی باڵیۆز گه‌یشتوه‌ت ه پل ه ی رۆمانی، ی ده‌ستدرێژیكردن ه سه‌ر كچێك 1979به‌تۆمه‌ت ی له‌سه‌ر پێكهێنراوه‌و ی ده‌ره‌وه‌و‌ه لیژنه‌یه‌ك لهالیهن وه‌زاره‌ت له‌كاره‌ك هی ده‌ركراوه.
مه‌عاز فه‌رحان له‌سلێمانی
له‌گۆڕان له‌په‌یڕه‌وو سه‌ركردایه‌تی، ی سیاسی ت��اك��و ب��ت��وان��رێ گ��وت��ار ی بێت‌و ی سه‌رده‌م ی ئیسالم كۆمه‌ڵ ی ئێستادا بگونجێت. لهگهڵ واقیع ده‌ستوور :پێتوای ه كۆنگره دوور ده‌بێت له‌خ هتو باڵ؟ ئ��ارام ق��ادر :من ئ �هوه ب �ه‌دوور ده‌زانم ،چونك ه ئێم ه ئهو قۆناغه‌مان ی گ�ه‌وره‌ش��م��ان��دا، ت��ێ��پ�ه‌ڕان�دو ب��اج� ئێم ه ه �هم��ووم��ان ی��ه‌ك ئاراست هو یه‌ك تێڕوانینمان هه‌یه ،له‌ملمالنێ سیاسییه‌كاندا. ده‌ستوور :ده‌وترێت له‌ئێستاو‌ه ك��ۆن � ه ن��هه��زهو ك��ۆن � ه ب��زووت��ن �هوه خۆیان بۆ نمایشكردن له‌كۆنگر‌ه ئاماده‌ده‌كه‌ن؟ ئارام قادر :كۆن ه بزووتنهوهو كۆن ه ی هه‌ی ه نه‌هز‌ه باویان نهماوه ،ئهوه ی ك ه ی ئیسالمییه ،ئهوه تهنها كۆمه‌ڵ ی كۆمه‌ڵه، ده‌گوترێت تهنها بۆ دژایه‌ت ی ی ك ه شت له‌بار‌ه ئهو رۆژنامه‌نووسان ه ئێمهوه باڵوده‌كه‌نه‌وه ،راو بۆچوون ی بابه‌ته‌ك ه وه‌رن��اگ��رن ك ه له‌خاوه‌ن ی له‌ناو ئێمه‌ش ئێمه‌ین ،به‌اڵم ئه‌وان ه ی ئێمه‌ش نین ،دێن شت نین‌و ئاگادار له‌سه‌ر ئێم ه باڵوده‌كه‌نه‌وه. ده‌س��ت��وور :له‌راگه‌یاندنه‌كان
ده‌ستوور وتی "حه‌فتان ه شه‌ش تا حه‌وت كه‌س ده‌نێرین ه دهرهوه ،ئهوه به‌شمانه‌و بۆمان دیاریكراوه". ی "ئێم ه ئاماده‌ین‌و هیدایه‌ت وت ی حه‌زده‌كه‌ین ئ�هم ئه‌رك ه ته‌سلیم حكومه‌ت بكهینهوه ،هیوادارم هه‌موو نوێنه‌ره‌كان پێكهوه كۆببینه‌وه‌و ئهم حاڵه‌ت ه چاره‌سه‌ر بكه‌ین". ی ی مه‌كته‌ب یاسین ه ره‌ش لێپرسراو ی ی یه‌كێت ی ئێران په‌یوه‌ندییه‌كان ی له‌وه‌كرد ك ه ئه‌وان نیشتمانی ،نكوڵ ی حیزبه‌و‌ه خه‌ڵك بنێرن ه له‌ڕێگ ه
ی نهماوه ی "ئ��هوه ب��او دهرهوهو وت� ی ده‌چێت ڤیز‌ه ئێستا خه‌ڵك خ��ۆ ی حكومهتهوه وه‌رده‌گ��رێ�ت‌و له‌ڕێگ ه ی ئێران ده‌كات". سه‌ردان ی ی وه‌زاره‌ت جه‌الل كه‌ریم بریكار ی وت "وهك��و ن��اوخ��ۆ ب��ه‌ده‌س��ت��وور ی ح��ك��وم�ه‌ت پ��اس��پ��ۆرت ب��ۆ خه‌ڵك ی خه‌ڵك ی فه‌ڕم ده‌كه‌ین‌و به‌شێوه‌یه‌ك ی حكومهتهوه ده‌چێت ه دهرهوه، له‌ڕێگ ه ی ی ن��ێ��وان ك��ۆم��ار ئ���هوه پ �هی��وه‌ن��د ی ئێران‌و حیزبه‌كان ه نازانم بۆ ئیسالم كۆنتڕۆڵ نهكراوه".
ی كۆن ه ده‌گوترێت ك ه تۆ سه‌رپه‌رشت ی ن��او ك��ۆم�ه‌ڵ ده‌ك�� هی، نه‌هزه‌كان تاچه‌ند راسته؟ ئه‌مه‌ش وایكردوو‌ه خۆت كاندید نه‌كه‌یته‌و‌ه له‌ناو كۆمه‌ڵ؟ ئ��ارام ق��ادر :ئ��هوه زۆر دوور‌ه ی نییه، یو هیچ بنه‌مایه‌ك له‌ڕاست ی ك�� ه ئ��هم��ڕۆ ك��ۆم��ه‌ڵ لێی ئ����هوه ی نههزهو به‌دووره ،بریتیی ه له‌مه‌سه‌ل ه ب��زووت��ن�هوه ،ن ه من خ��ۆم به‌نه‌هز‌ه ده‌زان���م‌و نه‌خه‌ڵكیش به‌بزووتنه‌و‌ه ی ئیسالمیم، ده‌زان��م ،ئێستا كۆمه‌ڵ ی جیاوازمان راست ه ئێم ه تێڕوانین ی هه‌ی ه بۆ مه‌سه‌له‌كان ،به‌اڵم خاوه‌ن ی سیاسین‌و كار ده‌كه‌ین یه‌ك گوتار ی ی كۆمه‌ڵ ،له‌الیه‌ك بۆ به‌هێزكردن ی تر من خۆم كاندید ناكه‌م ،بۆئه‌و‌ه ده‌سه‌اڵته‌كان پاوان نه‌كه‌ین‌و هه‌موو به‌شداربن. ی ده‌س��ت��وور :ب �ه‌درێ��ژای��ی بزاڤ ی كوردستان نه‌ماندیو‌ه ن ه ئیسالم ی ی هیچ حیزبێك راب�� هر‌و ن ه ئه‌میر سیاسی بگۆڕدرێت ،پێتوای ه كۆمه‌ڵ ی بگۆڕێت؟ ی خۆ ده‌توانێت ئه‌میر ئ��ارام ق��ادر :من ده‌مه‌وێت ئهو راستیی ه دووپ��ات��ب��ك �هم �هوه ،هه‌ر ی باپیر له‌بنه‌ڕه‌تدا مامۆستا عه‌ل ی ی قبوڵنه‌بوو ،له‌كات ئه‌میرایه‌ت
ی جیابوونه‌وه‌مان راگه‌یاندندا له‌كات ل�هب��زووت��ن�هوه به‌چه‌ندین ته‌كلیف رازی��ب��وو كه‌ئه‌و پۆست ه وه‌رگرێت، ی ی ئێم ه چووین ه ال ی ئ���هوه دوا یو هه‌ریه‌ك له‌شێخ محه‌مه‌د به‌رزنج ی ئه‌حمه‌د كاك ه مهحمودو چه‌ندان ی تریش قبوڵیان نه‌كرد ،بۆی ه به‌ناچار ی باپیر. ی مامۆستا عه‌ل گه‌ڕاینه‌و‌ه ال ده‌س��ت��وور :پێتوای ه ك�ه‌س له‌م ی عه‌لی باپیر كۆنگره‌یه‌دا ركابه‌ر بێت؟ ئارام قادر :نه‌خێر له‌ناو كۆمه‌ڵدا ی باپیر نییه. ی مامۆستا عه‌ل ركابه‌ر ی رێكخستن ده‌ستوور :هیچ رۆڵێك له‌ناو ئێوه‌دا به‌ئافره‌تان ن �ه‌دراوه، ی ی ه �هی � ه ت�هن��ه��ا رێ��ك��خ��راو ئ����هوه ی ی ئیسالمییه ،ه��ۆك��ار خوشكان چییه؟ ی ئ���ارام ق���ادر :ئێم ه ئه‌ندام مه‌كته‌بی سیاسی ئافره‌تمان هه‌یه، ی ئافره‌تمان هه‌یه ،سیستمی كاندید ی حیزبی‌و ئێم ه ج��ی��اواز‌ه ب��ۆ ك��ار ی تر ،لهو رێكخستن ،لهگهڵ حیزبه‌كان ی ئافره‌ت پێویست بێت تیایدا شوێن ه به‌شداره ،ئه‌وه‌ش ده‌كه‌وێته‌و‌ه سه‌ر ی كۆنگره ،ئه‌وان ده‌توانن ئه‌ندامان بڕیار بده‌ن.
ژووری پ���ارێ���زه‌ران���ی ق���ه‌زا ی س �هی��دس��ادق ،له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌س��ت��وور وت��ی "دوای ئ �هوهی ل �ه‌س��اڵ �ی 2009دا س��ك��ااڵم��ان ب��ه‌رزك��رده‌وه بۆ دادگ���ای بااڵی ت��اوان �ه‌ك��ان ل �ه‌ع��ێ��راق ،كه‌یسی س �هی��دس��ادق ك��را به‌كه‌یسێكی سه‌ربه‌خۆو ئێستا نووسراوێك ل���ه‌دادگ���ای ب���ااڵی ت��اوان�ه‌ك��ان�ی عێراقهوه ك��راوه بۆ وه‌زاره‌ت���ی ش �هه��ی��دان‌و ئ����اواره‌و ئه‌نفال، بۆئهوهی لێكۆڵینه‌وه لهو كه‌یسه بكرێت ،هه‌روه‌ها داوای كردووه له‌دانیشتوانی سه‌یدسادق چی
به‌ڵگه‌یان هه‌یه ئاماده‌ی بكه‌ن بۆئهوهی لێكۆڵینه‌وه له‌دۆسیه‌كه بكرێت". گ��ۆران عه‌بدوڵاڵ رایگه‌یاند له‌نزیكترین كاتدا لیژنه دێته س��هی��دس��ادق ب��ۆ لێكۆڵینه‌وه له‌كه‌یسه‌كه. گ����ۆران ئ���ام���اژه‌ی ب���ه‌وه‌دا ل�ه‌ئ��ێ��س��ت��ادا ت�هن��ه��ا له‌قۆناغی كۆكردنه‌وه‌ی به‌ڵگه‌كاندان وتی "تائێستا نزیكه‌ی دوو ه �ه‌زار فۆرممان لهالیهن هاوواڵتییانه‌و ه بۆ هاتووه كه به‌ڵگه‌ی گرنگیان تێدایه".
فراكسیۆنی گۆڕان :نیگه‌رانین ی په‌رله‌مان ی دانیشتنه‌كان له‌دواكه‌وتن زانیار محه‌مه‌د
س��ه‌رۆك��ی ف��راك��س��ی��ۆن�ی گ��ۆڕان له‌په‌رله‌مانی كوردستان نیگه‌رانی ل �ه‌دواك �ه‌وت��ن �ی لیسته‌كه‌یانی دانیشتنه‌كانی په‌رله‌مان راگه‌یاند، سكرتێری رۆژنامه‌وانی په‌رله‌مانیش ئاشكرایده‌كات له‌م رۆژانه‌دا واده‌ی دانیشتنی په‌رله‌مان دیاریده‌كرێت. كوێستان محه‌مه‌د سه‌رۆكی فراكسیۆنی گ��ۆڕان له‌په‌رله‌مانی ك���وردس���ت���ان ل��ه‌ل��ێ��دوان��ێ��ك��دا ب �ه‌ده‌س��ت��ووری راگ�هی��ان��د به‌پێی پ��هی��ڕه‌وی ن��اوخ��ۆی پ�ه‌رل�هم��ان، دیاریكردنی سه‌رپه‌رشتیكردن‌و كاتی كۆبوونه‌وه‌كانی په‌رله‌مان، ئه‌ركی سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانه.
پێش ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق له 7 ی ئ��اداری راب���وردوو ،سه‌رۆكایه‌تی پ �ه‌رل �هم��ان ب��ڕی��اری دواخستنی ك��ۆب��وون �ه‌وه‌ك��ان �ی دا ب��ۆ دوای هه‌ڵبژاردن ،به‌اڵم پاش تێپه‌ڕبوونی چه‌ندان رۆژ بهسهر هه‌ڵبژاردندا، تائێستا واده‌یه‌ك دیارینه‌كراوه بۆ دانیشتنی په‌رله‌مان. سه‌رۆكی فراكسیۆنی گۆڕان وت���ی "ه���ۆك���اری دواك��ه‌وت��ن��ی دانیشتنی په‌رله‌مان نازانرێت‌و ه��ی��چ ه��ۆك��ارێ��ك �ی ج���دی نییه ب��ۆ دواخستنی دانیشتنه‌كانی په‌رله‌مان ،ههرچهنده پێویستبوو دوای ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن، دانیشتنه‌كانی په‌رله‌مان ده‌ستی پێبكردایه‌ته‌وه".
ن��اوب��راو وت�ی "مانگێكی ئهم وه‌رزه‌ی پ�ه‌رل�هم��ان تێپه‌ڕیوه‌‌و دان��ی��ش��ت��ن ئ��هن��ج��ام��ن��ه‌دراوه"، هه‌روه‌ها نیگه‌رانی لیسته‌كه‌یانی دانیشتنه‌كان ل��ه‌دواك��ه‌وت��ن��ی راگه‌یاند. ت��اری��ق ج��هوه��هر سكرتێری رۆژنامه‌وانی په‌رله‌مانی كوردستان له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌س��ت��وور وتی بههۆی ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن‌و ج��ه‌ژن��ی ن������هورۆزو ی��اده‌ك��ان��ی ڕاپ���ه‌ڕی���نو س���ه‌ردان���ی ش��ان��دی پ��ه‌رل��هم��ان��ی ك���وردس���ت���ان بۆ به‌ریتانیا ،دانیشتنه‌كانی په‌رله‌مان دواكه‌وتووه. ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان له‌م رۆژان��ه‌دا واده بۆ دانیشتنی په‌رله‌مان دیاریده‌كات.
5
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
راپۆرت -سیاسی
info@destur.net
محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم وته‌بێژی بزووتنهوهی گۆڕان :ئێستا باس باسی پۆسته نه‌ک به‌رنامه‌ی حکومه‌ت
الپهڕه7
ی گۆڤاری گواڵن بۆچوونی پارتییه رۆشنبیران ده‌ڵێن راپۆرته‌ك ه
پارتی به به‌رنامه له‌كابینه‌ی شه‌شه‌م‌و به‌رهه‌م ساڵح ده‌خوێنێت زانیار محه‌مه‌د له‌سلێمانی
ش��اره‌زای��ان��ی سیاسیو رۆشنبیران ده‌ڵێن گومانده‌كرێت پارتی ب ه به‌رنام ه له‌سه‌ر كابین ه ی شه‌ش همو سه‌رۆكه‌ك ه ی كاربكات‌و بیه‌وێت به‌الوازی الی خه‌ڵك نیشانی بدات ،ئاماژه به‌وه‌شده‌ده‌ن ك ه كاربكات بۆ گۆڕین‌و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی رێككه‌وتننام ه ستراتیژییه‌كه. شاره‌زایانی سیاسیو رۆژنامه‌نووسان ده‌ڵێن ك ه راپۆرته‌ك ه بۆچوون ی زۆرێك ل �ه‌ئ �هن��دام��ان � ی م�ه‌ك��ت�هب��ی سیاسیو سه‌ركردایه‌تی پارتییه ،باڵوبوونه‌وه‌شی له‌م كاته‌دا به‌ڕێكه‌وت نازانن. ئ �ه‌وان ده‌ڵێن باڵوبوونهوه ی ئهو راپ��ۆرت �ه ،له‌سه‌ر كابین ه ی شه‌ش همو به‌رهه‌م ساڵح ،به‌شێك ه لهو بۆچوون ه ی ك ه له‌ناو پارتیدا بهرامبهر به‌یه‌كێتی له‌پاش ههڵبژاردنهكانهوه دروستبووه. له‌راپۆرت ه ره‌خنه‌ییه‌ك ه ی گۆڤاری گواڵندا ك ه سه‌ر به‌مه‌كته‌بی راگه‌یاندنی پارتییه ،هێرشێكی توند كراوه‌ت ه سه‌ر به‌رهه‌م ساڵح‌و پاشان حكومه‌ته‌كه‌ی‌‌و ب�ه‌ح��ك��وم�ه‌ت��ێ��ك� ی پ���ڕ ك��هم��وك��وڕ ی وه‌سفیده‌كات. له‌راپۆرته‌ك ه ی گۆڤاری گواڵندا، ئاماژه ب���ه‌وه‌دراوه ،كه‌به‌رهه‌م ساڵح ده‌سه‌اڵت ی حكومه‌ته‌ك ه ی به‌كارده‌هێنێت بۆ به‌هێزكردنی یهكێتیو زیادكردنی ن��ف��وزی ،ه���ه‌روه‌ه���ا به‌سیستمێك ی خۆسه‌پێن ناویبردووه. رۆژ ی 28ی تشرین ی یه‌كه‌م ی ،2009 په‌رله‌مان ی كوردستان متمان ه ی به‌خش ی به‌كابین ه ی نوێ ی حكومه‌ت ی هه‌رێم به‌سه‌رۆكایه‌تی ی به‌رهه‌م ئه‌حمه‌د ساڵح، ب�ه‌وه‌ش به‌رهه‌م ساڵح 6مانگ وه‌كو سه‌رۆكی حكومه‌ت ده‌ستبه‌كاربووه. ل�ه‌دوای ده‌ستبه‌كاربوونی به‌رهه‌م ساڵحه‌و‌ه پارتی چه‌ند جارێك له‌كه‌ناڵی جیاجیاو بهشێوه ی جیاواز هێرشی كردووه‌ت ه سه‌ر به‌رهه‌م ساڵح. ج��اری یه‌كه‌م له‌ڕێگ ه ی نووسه‌ر ی مه‌عاز فه‌رحان له‌سلێمان
ی به‌شێك ل��هو ك��ان��دی��ده پ��ی��اوان� ه ب��ۆ ژن��ان پاشه‌كشێیان ك���ردووهو كورسییه‌كانیان ده‌درێ��ت به‌ئه‌وان، ره‌خ��ن� ه له‌یاسای هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌گ���رن‌و ئ��هو پاشه‌كشێیه‌ش ب ه "نادادپه‌روه‌ری" ده‌زانن. پ����ی����اوان ده‌ڵ����ێ����ن ی���اس���ای ی گ �ه‌وره‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان زوڵمێك ی ئ��ه‌وان به‌مافی لێكردوون ،ل��هوه خ��ۆی��ان ده‌رده‌چ����ن كه‌چی ده‌بێت پاشه‌كشێ ب��ۆ ئ��اف��ره‌ت��ان بك هنو ب �ه‌ده‌ن��گ��ی پ��ی��اوان ژن���ان ده‌گ�هن� ه په‌رله‌مان. له‌كۆی 132ژن ه كاندیدی لیست ه كوردییه‌كان ،تهنها 14ژن گه‌یشتن ه په‌رله‌مان ،لهو رێژه‌یه‌ش تهنها دوو ژن ه كاندید به‌مافی خۆیان‌و به‌ده‌نگی خۆیان گه‌یشتن ه په‌رله‌مانی عێراق12 ، ی پیاوانه‌و‌ه ی پاشه‌كش ه كاندید به‌هۆ ئه‌ندام په‌رله‌مانیان مسۆگه‌ر كرد. ی هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌پێی یاسا ده‌بێت له%25ی ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق له‌ژنان پێكبێت ،به‌و پێیه‌ش ده‌بێت له‌كۆی 325ئه‌ندام 82یان ژنبێت ،به‌وه‌ش له‌كوردستان‌و ی سه‌رتاسه‌ری عێراقدا 69كاندید پیاو پاشه‌كشه‌یان پێكراوه ،بۆ ژنان. ی ی عینایه‌ت له‌لیست ی حاج عومه‌ر
سام ی ش��ۆڕش ك� ه ئێستا سه‌رۆك ی لیست ی هاوپه‌یمانی ی كوردستان ه له‌هه‌ولێر ل�ه‌وت��ارێ��ك��دا به‌ناونیشان ی "دیمه‌ن ی سیاسی ی كوردستان ملمالنێ ی ترسناك ی تر بهخۆیهوه ده‌بینێت" ،ك ه له‌ژمار‌ه ی 11375رۆژ ی 19ی كانوون ی دووهم ی ساڵ ی 2010ب�ڵاوك��راوه‌ت�هوه ،هێرش ی كردووه‌ت ه سه‌ر به‌رهه‌م ساڵح سه‌رۆك ی حكومه‌ت ی هه‌رێم‌و به‌كه‌سێك ی بێ تواناو تاكڕه‌و تۆمه‌تبار ی ده‌كات. سام ی نووسیویه‌ت ی "به‌رهه‌م ساڵح هێنده به‌توانا نیی ه كه‌سه‌ركردایه‌ت ی حكومه‌ت ی كوردستان به‌شێوه‌یه‌ك ی چاالك‌و داهێنه‌ران ه بكات ،جگ ه له‌وه‌ش كه‌سێك ی تاكڕه‌وه‌و توانا ی قبوڵكردن ی الیه‌نه‌كان ی تر ی نیی ه ". له‌به‌شێك ی ت��ر ی وت��اره‌ك��هی��دا، سه‌رۆك ی لیست ی هاوپه‌یمانی ی له‌هه‌ولێر نووسیویه‌ت ی "لیست ی گۆڕان پێیانوای ه به‌رهه‌م ساڵح قورساییه‌ك ی زۆر ی له‌ناو یه‌كێتی ی نیشتمان ی كوردستاندا نییهو ب��وون� ی ب�ه‌س�ه‌رۆك� ی حكومه‌ت ته‌نیا هۆكار ی خراپتربوون ی ره‌وش ی سیاسیو ئابوور ی كوردستانه". ئهم ه ج��گ�ه‌ل�هوهی پ��ارت��ی چه‌ند جارێك به‌لێدوان‌و له‌ڕێگ ه ی كه‌ناڵه‌كانی پارت ی نزیك له‌پارتییه‌وه‌و له‌ڕێگ ه ی رۆژنامه‌نووس ه ناسراوه‌كان ی پارتیه‌و‌ه دژایه‌تی به‌رهه‌م ساڵحیان كردووه. ك��هم��ال ره‌وف س��ه‌رن��ووس��هر ی رۆژن����ام���� ه ی ه����اوواڵت���� ی پ��ێ��ی��وای � ه باڵوكردنه‌و‌ه ی راپۆرته‌ك ه له‌م كاته‌دا، په‌یوه‌ند ی به‌ئه‌نجامه‌كان ی هه‌ڵبژاردن ی په‌رله‌مان ی عێراقهوه هه‌یه. كه‌مال وت ی "هه‌ڵبژاردن سه‌نگ ی یه‌كێتی ال ی پارت ی ده‌رخست‌و ئه‌وه‌ش ره‌ن��گ � ه ئ���هو ب��ۆچ��وون � ه ال ی پ��ارت� ی دروستبكات ك ه یه‌كێت ی شیاو ی ئهوه نیی ه پۆست ی س��ه‌رۆك�� ی حكومه‌ت وه‌ربگرێت". كه‌مال ره‌وف گومانی هه‌ی ه ئهو راپۆرت ه ب ه به‌رنام ه ئه‌نجامدرابێت‌و وت ی "ناكرێت ئهو راپۆرت ه به‌ب ێ به‌رنام ه
ئه‌نجامدرابێت ،بگره راپۆرته‌ك ه بۆچوون ی زۆرێك له‌ئه‌ندامان ی پارتییه". دوا ی ئهوه ی پارتی به‌ڕێژه‌یه‌كی زۆر له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراقدا پێش یه‌كێتی كهوت ،چاودێران پێیانوای ه پ��ارت��ی ده‌ی��ه‌وێ��ت خۆی بسه‌پێنێت‌و له‌حكومه‌تیشدا ده‌سه‌اڵتی یه‌كه‌می هه‌بێت. ئ��اس��ۆس ه����ه‌رد ی ب��ه‌ڕێ��وب��ه‌ری كۆمپانیای ئاوێنه ،به‌ده‌ستووری وت "پارت ی هه‌وڵده‌دات ده‌سه‌اڵت ی زیاتر ی بهسهر حكومه‌تدا هه‌بێت ،چونك ه پارت ی پێیوای ه ئهو رێككه‌وتن ه ستراتیژیی ه ی له‌نێوانیاندایه ،پێویست ه گۆڕانكاری ی به‌سه‌ردا بێت". هه‌رد ی وت ی "پارت ی له‌ڕێگ ه ی ئهو ڕاپۆرته‌و‌ه ده‌یه‌وێت به‌یه‌كێت ی بڵێت ئێوه هێز ی دوو‌هم‌و سێیه‌م ی كوردستانن ،نه‌ك هاوتا ی پارت ی ك ه یه‌كه‌مه".
چ��اودێ��ران��ی سیاسی پێیانوای ه باڵوكردنه‌و‌ه ی ئهو راپۆرت ه له‌مكاته‌دا، ن ه رێككه‌وته ،ن ه كارێكی رۆژنامه‌نووسی خۆبه‌خۆی گۆڤاره‌كه‌یه ،به‌ڵكو پێیانوای ه ئهوه بۆچوونی پارتیو سه‌ركردایه‌تی ئهو حیزب ه خۆیه‌تی. توانا عوسمان چاودێری سیاسی، به‌ده‌ستووری وت "باڵوكردنه‌و‌ه ی ئهو راپۆرت ه رێكه‌وت نییه ،هه‌روه‌ها كارێك ی رۆژنامه‌نووسی ی خۆبه‌خۆ ی گۆڤاره‌ك ه نییه ،بگره به‌شێك ه لهو بۆچوون ه ی ك ه له‌ناو پارتیدا له‌پاش هه‌ڵبژاردن دروستبووه ،بهرامبهر به‌یه‌كێتی". ی گواڵن سه‌ر ی "گۆڤار هه‌روه‌ها وت ی به‌پارتییه ،بۆی ه قسه‌كردن له‌بار‌ه ی بابه‌تێكی وه‌ها گرنگ ناكرێت پارت ی بێئاگا بێت ،پارتی ده‌یه‌وێت لێ بڵێت راست ه ئێم ه حكومه‌تمان داوه‌ت ه ی یه‌كێتی ،به‌اڵم ئێم ه زۆرینه‌ین‌و ماف
كێ كردی‌‌و كێ خواردی!
پیاوان پاشه‌كشێیان بۆ ژنان ب ه "نادادپه‌روه‌ری" ده‌زانن
گۆڕان ،بۆ یه‌كێك لهكاندیده ژنه‌كانی نێو لیستی گ���ۆڕان پاشه‌كشێی ی ی وت "زوڵمێك كردووه ،به‌ده‌ستور زۆر گ �ه‌وره‌ی �ه ،یه‌كه‌م له‌ده‌نگده‌ر ی به‌منداوه ،هه‌روه‌ها ی كه‌ده‌نگ ئهوه ی له‌كاندیده‌كه‌ش ،چونك ه به‌ده‌نگ ی خۆم ده‌رچووم". خۆم‌و به‌توانا ی "نه‌ده‌كرا حاجی عینایه‌ت وت پاشه‌كش ه به‌ئێم ه بكرایه ،ئێم ه ی ن��اوچ �هی �ه‌ك��ی��ن ،خه‌ڵك ن��وێ��ن �هر ی به‌منداوه ،ئهو له‌هه‌ڵه‌بج ه ده‌نگ ی ق��ب��وڵ�ه ،خه‌ڵك ده‌ن���گ���دهره من له‌هه‌ڵه‌بج ه هه‌ر لهئیسالمیو پارتیو ی ی بێالیه‌ن ده‌نگ یهكێتیهوه تاخه‌ڵك ی گۆڕان". به‌منداوه ،نه‌ك به‌لیست ح��اج��ی ع��ی��ن��ای �ه‌ت پ��ێ��ی��وای� ه ی ئهو ی كه‌ده‌چێت ه شوێن ئه‌وكه‌س ه ی ئ �هو خه‌ڵك ه نازانێت له‌موعانات ی ی من ی به‌منداوه" ،ئ��هوه كه‌ده‌نگ ی منی ی خۆ ههڵبژاردووه به‌ویست ههڵبژاردووه ئێستا كه‌تۆ ده‌چیت ی من، ی تر ده‌خه‌یت ه شوێنه‌ك ه كه‌سێك ی خۆیان نازانن، ئه‌وان ئهو به‌نوێنه‌ر ی دوو جه‌مسه‌ریی ه هه‌م بۆی ه زوڵمێك لهدهنگدهرو هه‌م له‌كاندیده‌كه".
پیاوان قوربانی ده‌ستی ژنانن
ی گ��ۆڕان ی لیست ئ �هو كاندیده ی له‌یاساك ه توڕه‌ی ه ی ئ�هوه سه‌ربار ی توڕه‌ییه، له‌هه‌مانكاتدا له‌لیسته‌كه‌ش ی به‌رگری پێیوای ه دهب��وو لیسته‌ك ه لێبكردایه. ی نادادپه‌روه‌ریی ه ی "ئه‌وپه‌ڕ ئهو وت به‌رامبه‌رم ،گله‌ییم له‌لیسته‌ك ه هه‌ی ه كه‌نه‌یانتوانیو‌ه به‌رگریم لێبكه‌ن، ی هه‌ڵبژاردنیشدا ی بانگه‌ش ه له‌كات زوڵمیان له‌من كردووه". ی گ��ۆڕان كه‌خاوه‌نی بزووتنهوه 8كورسییه ،دوو ژن� ه كاندیدیان به‌پاشه‌كشه‌پێكردنی دوو كاندیدی پیاو ده‌رچوون. لیستی هاوپه‌یمانی كوردستانیش له‌ته‌واوی پارێزگاكاندا 10 ،كاندیدی پ��ی��اوی��ان ب��ۆ ژن���ان پاشه‌كشێیان كردووه. ع���ه‌دن���ان ع��وب��ێ��د (ع���ه‌دن���ان كه‌ركوكی) ك ه له‌پارێزگای كه‌ركوك پاشه‌كشێی ب��ۆ كاندیدێكی ژن ی "ئهوه یاسای ه كه‌ده‌بێت كردووه ،وت له %25په‌رله‌مان ژن بن ،له‌سه‌ر ئهو بناغه‌ی ه ئهو یاسای ه جێبه‌جێكراوه، مه‌رجیش نیی ه ئهو ئافره‌ت ه بتوانێت
لێپرسینه‌وه‌مان هه‌یه". ئهو رۆژنامه‌نووس ه ئاماژه ی به‌وه‌شدا كه‌راپۆرته‌ك ه له‌ڕوو ی كات ی باڵوكردنه‌وه‌‌و ناوه‌ڕۆكه‌كه‌یه‌وه ،پاك‌و بێالیه‌ن نییه، "بۆن ی سیاسه‌ت ی ئاڕاسته‌كراو ی لێدێت، راپۆرته‌ك ه په‌الماردانێك ی ئاشكرای تێدای ه بۆ یهكێتیو به‌رهه‌م ساڵح". ب��ه‌اڵم ف �هره��اد محه‌مه‌د جێگر ی س �ه‌رن��ووس �هر ی گ��ۆڤ��ار ی گ��واڵن ئهو تۆمه‌تان ه ره‌تده‌كاته‌و‌ه كه‌راپۆرته‌ك ه ی ئ��ه‌وان به‌پێ ی به‌رنامه‌یه‌ك ی سیاس ی باڵوكرابێته‌وه ،ئاماژه ی بهوه ده‌دات ك ه راپۆرته‌كه‌یان به‌دواداچوونێك ی رۆژنامه‌وانیی ه بۆ كاره‌كان ی كابین ه ی شه‌شه‌م ی حكومه‌ت ی هه‌رێم ی كوردستان. ی ف���هره���اد م��ح��هم��ه‌د جێگر ی ی گ��واڵن وت ی گۆڤار سه‌رنووسه‌ر ی خۆمان "ل�ه‌راپ��ۆرت�ه‌ك�ه‌دا بۆچوون ی شه‌شه‌م ده‌ربڕیوه"، بهرامبهر كابین ه ی ی كاره‌كان ب �ه‌اڵم راپۆرته‌ك ه له‌بر ی ی كابین ه ی راب����ردوو ش �ه‌ش مانگ ی كردووه‌ته‌و‌ه سه‌ر شه‌شه‌م ،جه‌خت ی به‌رهه‌م ی حكومڕان ی پێشو ئه‌زمون ساڵح‌و به‌شكستخواردو مه‌ینه‌تهێنه‌ر ی ده‌كات. وه‌سف رۆژێ����ك پ���اش ب�ڵ�اوب���وون���هوه ی راپۆرته‌كه ،مه‌كته‌ب ی سیاسی ی پارت ی دیموكرات ی ك��وردس��ت��ان‌و نێچیرڤان بارزان ی له‌دوو راگه‌یه‌نراودا ره‌تیانكرده‌و‌ه بۆچوونه‌كان ی گۆڤار ی گواڵن په‌یوه‌ندی ی ب�هب��ی��روڕا ی ئ �ه‌وان �هوه هه‌بێت ،به‌اڵم گومانی ته‌واوی ئهوه ده‌كرێت كه‌پارتی ب ه به‌رنام ه ئهو كاره‌ی كردبێت. سه‌رچاوه‌یه‌کی نزیک له‌مه‌کته‌بی سیاسیی یه‌کێتی وت��ی "راپۆرته‌ك ه ده‌ریده‌خات كه‌ئاڕاسته‌یه‌ك ی دیاریكراو هه‌ی ه له‌ناو پارت ی كه‌دژ ی به‌رهه‌م ساڵح كارده‌كات". سه‌رچاوه‌ک ه وت ی "ئهو ئاڕاسته‌ی ه ی ناو پارت ی پێیوابوو كابین ه ی شه‌شه‌م هه‌ر دوو س ێ مانگ بڕبكات ،بۆی ه ئهو راپۆرته‌شیان له‌مكاته‌دا باڵوكرده‌وه". سه‌رچاوه‌ک ه پێیوای ه پارتی نایه‌وێت
كابین ه ی شه‌شه‌م له‌كابین ه ی پێشووتر به‌هێزتربێت ،بۆی ه ده‌ی�ه‌وێ��ت الوازی بكات. ئهو وت ی "یه‌كێك له‌كاره‌كانی ئهم كابینه‌یه ،دیاریكردن ی بودج ه ی سااڵنه‌یه، كه‌پێشتر كه‌س نه‌یزانیو‌ه بودج ه چۆنه، بۆی ه پارت ی له‌م كاران ه ی به‌رهه‌م ساڵح نیگه‌رانبووه". توانا عوسمان روونیكره‌و‌ه "پارتی ده‌یه‌وێت ده‌ریبخات سه‌رۆك ی حكومه‌ت س �هرك �ه‌وت��وو نیی ه ل�هب�ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن� ی پۆسته‌ك هی". رۆژ ی متمانه‌دان به‌كابین ه ی شه‌شه‌م له‌په‌رله‌مان ی كوردستان مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان وتارێكی پێشكه‌شكردو وتی "ئێم ه سه‌لماندمان ك �ه‌خ��اوه‌ن��ی به‌ڵێنه‌كه‌ی خۆمانین‌و راستگۆین". وه‌رگ��رت��ن��ی پ��ۆس��ت��ی س �ه‌رۆك��ی حكومه‌ت لهالیهن یه‌كێتییه‌وه ،به‌پێی رێككه‌وتن ه ستراتیژییه‌ك ه ی نێوان ئهو دووالی�هن�هی�ه ،بۆی ه ب��ه‌ڕای چاودێران پارتی نابێت ئهوه بهسهر یه‌كێتیدا بكات ه منه‌ت ،به‌هۆ ی ئهوه ی پێشتر پارت ی چوار ساڵ سه‌رۆكایه‌ت ی حكومه‌ت ی كردووه. که وت ی "وه‌رگرتنی ئهو پۆست ه سهرچاوه منه‌ت نیی ه تا پارت ی بیدات به‌یه‌كێتی". ل��� ه ب������اره ی رێ��ك��ك �ه‌وت��ن��ن��ام � ه ستراتیژییه‌كه‌و‌ه س�ه‌رچ��اوه‌ک� ه وت ی "دابه‌شكردنی ئ �هو پۆستان ه به‌پێی رێككه‌وتن ه ستراتیژیه‌ك ه ی نێوانیانه، یه‌كێت ی ماف ی خۆیه‌ت ی ئ �هو پۆست ه وه‌ربگرێت ،چۆن مه‌سعود بارزان ی بووه سه‌رۆك ی هه‌رێم ،ئاوهاش ده‌بێت مام ج �ه‌الل س��ه‌رۆك كۆمار بێت ،چونك ه ئه‌گه‌ر یه‌كێت ی نهبووایه ،ئێستا كه‌مال میراوده‌ل ی سه‌رۆك ی هه‌رێم بوو". سه‌رچاوه‌ک ه به‌گومانی ته‌واوه‌و‌ه له‌راپۆرته‌ك ه ده‌ڕوانێت ،بۆی ه ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر وانییه ،با به‌راوردبكرێت به‌ڕۆژ نوری شاوه‌یس‌و به‌رهه‌م ساڵح كاتێك جێگری سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران بوون".
ی هه‌ڵبژاردن وه‌ربگرێت". ئیستحقاق ی من ی "له‌سه‌ر حساب عه‌دنان وت ی تر ده‌چێت ه په‌رله‌مان، نوێنه‌رێك ی ی ل��ێ��ده‌ك� همو به‌ڕۆحێك پیرۆزبای وه‌رزشییه‌و‌ه وه‌ریده‌گرم ،به‌اڵم ئهم ه ی نازانم". به‌دادپه‌روه‌ر ی ی "خه‌ڵك ده‌نگ ه�ه‌روه‌ه��ا وت� ی به‌منداوه ،ئهم ه رێزنه‌گرتن ه له‌ده‌نگ ی نییه ،من ده‌ڵێم خه‌ڵك‌و دادپه‌روه‌ر ی با هه‌ڵبژاردن ئازادبێت با ره‌گه‌ز ێ نه‌یه‌ت ه ئاراوه ،ئهم یاسای ه نێرو م ی نازانم". به‌و شێوه‌ی ه به‌دادپه‌روه‌ر به‌شێكی تر لهكاندیده پیاوه‌كان، ی یاساك ه به‌و ده‌ڵ��ێ��ن ل �هب �ه‌رئ �هوه شێوه‌ی ه په‌سه‌ندكراوه ،بۆی ه كێشه‌یان لهگهڵ یاساكه‌شدا نییه. د .فواد مه‌عسوم یه‌كێكی تر لهو ی كاندیده ده‌رچووانه‌ی كه‌پاشه‌كشێ پ��ێ��ك��راوه ب��ۆ ژن����ان ،وت���ی "م��ن كێشه‌یه‌كم نییه". ی "ره‌خ��ن �ه‌ش��م ه���ه‌روه‌ه���ا وت��� له‌یاساك ه نییه ،مادام ئهوه یاسایه". وریا ف�ه‌ره‌ج كاندیدێكی تر لهو ی كاندیدانه‌ی پاشه‌كشێی پێكراوه ،وت ی خۆیان "ب�ه‌داخ�هوه ژنه‌كان ده‌نگ ی یاساك ه ده‌بین، نه‌هێناوه ،پاپه‌ند زۆر ئاسایی ه به‌المه‌وه". ی ئ��هو ژنان ه ی ئ����هوه ل��هب��اره ده‌توانن شوێنی ئه‌وان پڕبكه‌نه‌وه، ی " ئومێده‌وارم ئهو خوشكانه، وت ی ی ئێم ه داكۆك چوونه‌ت ه شوێنه‌كان
ی گه‌له‌كه‌مان بكه‌ن". له‌سه‌ر مافه‌كان ی ی بوونه‌ت ه جێگره‌و‌ه ئهو ژنان ه پ���ی���اوان ،ئ���ام���اژه ب���هوه ده‌ك���هن كه‌هه‌وڵده‌ده‌ن كاری زیاتر له‌په‌رله‌مانی عێراق بۆ به‌ده‌ستهێنانی مافه‌كانی ژنان بكه‌ن ،چونك ه پێیانوای ه پێویست ه رێژه‌یه‌كی زی��ات��ری كورسییه‌كانی په‌رله‌مان به‌ده‌ستبهێنن. ل��هی�لا زه‌ن��گ��هن�� ه له‌لیستی هاوپه‌یمانی كه‌ركوك ،ك ه به‌ده‌نگی خ��ۆی نه‌گه‌یشتووه‌ت ه په‌رله‌مان، به‌ده‌ستووری وت "له‌ده‌ستووردا ژنان ی په‌رله‌مانن ،ئه‌گه‌ر بتوانن ل�ه %25 ی خۆیان له%75ه‌كه‌ش به‌ئیستحقاق ی خۆیان به‌ده‌ستبهێنن ،ئهوه ده‌نگ له‌وه‌شدا به‌شدارده‌بن". ی ی "ئهم ه شتێك ه �ه‌روه‌ه��ا وت � یاساییه‌‌و گله‌یی‌‌و ره‌خنه‌ی ناوێت". له‌یال وتی "من ناڵێم ئهوه حه‌قه، ی یان ناحه‌قه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئهو یاسای ه په‌رله‌مان په‌یڕه‌ونه‌كرێت ،بڕواناكه‌م ژنان ئێستا له %5وه‌ربگرتایه". ی "تكام وای ه ژنان زه‌نگه‌ن ه وت بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كانی داهاتوو زیاتر ی ژن ه��ۆش��ی��ارب��ن ،چونك ه رێ���ژه ی %60ده‌بێت". له‌عێراقدا نزیك ه ع���وم���ه‌ری ح��اج��ی ع��ی��ن��ای�ه‌ت ی ی توندی له‌یاساك ه گرت‌و وت ره‌خن ه ی كه‌ئه‌م ه ی ئهوه "ناكرێت له‌به‌ر خاتر ێ ده‌ڵێت ئهو ژن ه بابێت ه پێشهوه ،ك ی من هه‌م ه لهو ژنه‌دا هه‌یه". توانای ه
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
راپۆرت -سیاسی
4
هێز ه ئۆپۆزیسیۆنه‌كان ،شهڕی خاوه‌ندارێتی ئۆپۆزیسیۆنیان ده‌ستپێكرد
عه‌بدولڕه‌حمان سدیق :گۆڕان‌و كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتوو پێكهوه ئۆپۆزیسیۆنیان دروستكرد محه‌مه‌دو كاروخ
ی یه‌كگرتووی ئیسالمی‌و بزووتنهوه گ�����ۆڕان ش����ه‌ڕی خ��اوه‌ن��دارێ��ت��ی ئۆپۆزیسیۆنیان ده‌ستپێكرد ،ئه‌وان ماوه‌یه‌ك ه له‌ڕێگه‌ی دهزگاكانیانهوه وتاری دژ به‌یه‌ك ده‌نووسن‌و هه‌ریه‌كه‌و خۆیان به‌دروستكه‌ری ئۆپۆزیسیۆن ده‌زانن له‌كوردستاندا. ل���ه‌ك���وردس���ت���ان���دا ل�����ه‌دوای هه‌ڵبژاردنه‌كانی 7/25هوه ،سێ ی سیاسی خ��ۆی��ان وهك��و ق����ه‌واره ئۆپۆزیسیۆن له‌قه‌ڵه‌مدا ،ئه‌وانیش ی گ��ۆڕان‌و هه‌ریه‌ك ه ل�هب��زووت��ن�هوه یه‌كگرتووی ئیسالمی كوردستان‌و كۆمه‌ڵی ئیسالمین ،به‌اڵم ماوه‌یه‌ك ه ی له‌نێوان هه‌ریه‌ك ه له‌بزووتنه‌وه گ����ۆڕان‌و ی �ه‌ك��گ��رت��ووی ئیسالمی ك���وردس���ت���ان ،ش����ه‌ڕی ق �ه‌ڵ �هم��ی س �ه‌رم �ه‌ش��ق��ی ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن��ی��ان ده‌ستپێكردووه. یه‌كگرتووی ئیسالمی كوردستان ی ده‌ڵ��ێ��ن ل����ه‌دوای ب�ڵاوك��ردن��هوه راپۆرته‌كه‌یانه‌و‌ه كه‌چه‌ند مانگێك پێش هه‌ڵبژاردنه‌كانی 7/25هوه ب�ڵ�اوی���ان���ك���رده‌وه ،ئ����ه‌وان وهك��و هێزێكی ئۆپۆزیسیۆن له‌كوردستان ده‌رك�����ه‌وت�����وون ،ب��ۆی�� ه خ��ۆی��ان به‌سه‌رمه‌شقی ئۆپۆزیسیۆن ده‌زانن له‌كوردستاندا ،ب�ه‌اڵم بزووتنهوهی گ��ۆڕان ده‌ڵێن ئه‌وكات ه به‌هێزێكی سیاسی ده‌وترێت ئۆپۆزیسیۆن ك ه له‌حكومه‌تدا به‌شدارینه‌كات به‌و پێیه‌ش ده‌ڵێن "ئێمه سه‌رمه‌شقی ئۆپۆزیسیۆنین". دك���ت���ۆر م���وس���هن���ا ئ �هم��ی��ن ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی یه‌كگرتووی ئیسالمی كوردستان به‌ده‌ستووری وت "س �ه‌رم �ه‌ش��ق��ی ئۆپۆزیسیۆن ل�ه‌ك��وردس��ت��ان��دا یه‌كگرتوو ب��ووه، سه‌رده‌مێك یه‌كگرتوو ئوپۆزیسیۆن ب���وو ،ئ���ه‌وان به‌شێك ب���وون لهو ده‌سه‌اڵته‌‌و لهو مێژووه‌ی كه ئێستا
کێ بنیاتنه‌ری ئۆپۆزیسیۆن ه له‌کوردستاندا؟
نه‌فره‌تی لێده‌كه‌ن". ی "ب��ۆی � ه ناكرێت موسه‌نا وت�� به‌شه‌و‌و رۆژێك لهو مێژووه داببڕیت‌و ببیت به‌سه‌رمه‌شقی ئۆپۆزیسیۆن". ب���ه‌ڕای ئ��هو ئ��هن��دام مه‌كته‌ب ی ی �ه‌ك��گ��رت��وو ،گ���ۆڕان س��ی��اس��ی �ه توانیویه‌تی ئۆپۆزیسیۆن كاراتر بكات‌و مه‌ساحه‌ی كاركردن باشتر‌و یاسایتر بكات" ،ب��ه‌اڵم حه‌قیقه‌ت ئ�هوهی�ه كه‌سه‌رده‌مێك یه‌كگرتوو به‌لیستی ج��ی��اواز ب��ۆ په‌رله‌مانی به‌غداد دابه‌زی ،لهو سه‌رده‌مه‌دا له‌وال هه‌ندێك له‌براده‌ران نیشتن ه گیانمان‌و خوێنیان رشتین‌و له‌مالش خه‌ڵكانێك هه‌بوون كه به‌شێكبوون له‌ده‌سه‌اڵت تۆمه‌تی نه‌ته‌وه‌ییان ده‌خستینه پاڵ". ی "ئێستا رۆژی م��وس�هن��ا وت�� موزایه‌ده‌ی سیاسی نییه ،ئه‌گه‌ر قه‌رار بێت ئۆپۆزیسیۆن شتێكی به‌سوود بێت ب��ۆ ك��وردس��ت��ان پێویستمان به‌موزایده نییه له‌سه‌ر ئ�هوهی كێ ده‌ستپێشخه‌ره‌و كێ باش ده‌یكات، ئ���هوهی ئ��ازای �ه بابیكات ساحه‌ك ه ف��راوان��هو به‌شی ه �هم��وو كه‌سێك ده‌كات". ی گ������ۆڕان ب������زووت������ن������هوه ی ی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن � ل���ه7/25ب���ه‌ش���دار ی ی كرد ،توان په‌رله‌مانی كوردستان
ی ی به‌ده‌ستبهێنێت‌و به‌شدار 25كورس ی ی هه‌رێم كابین هی شه‌شه‌می حكومه‌ت ی نه‌كرد ،لهبهرئهوه خۆیان به‌خاوه‌ن راسته‌قینه‌ی ئۆپۆزیسیۆن ده‌زان��ن له‌كوردستان. ی ئه‌ندامێكی په‌رله‌مان له‌فراكسیۆن ی گ��ۆڕان رایده‌گه‌یه‌نێت یه‌كگرتوو ی ن��ات��وان��ێ��ت بڵێت پێش ئیسالم گ��ۆڕان ئۆپۆزیسیۆن ب��ووه ،چونك ه ئ���ه‌وان ب �ه‌ش��دارب��وون له‌حكومه‌ت، ی "یه‌كگرتوو مه‌فهومی سیاسیو وت یاسایی ئۆپۆزیسیۆنی له‌رابردوودا به‌سه‌ردا جێبه‌جێ نابێت". بورهان نمونه‌یه‌ك بۆ قسه‌كانی ی ده‌ه��ێ��ن��ێ��ت�هوه "ئ���هو ك��اره‌س��ات �ه له‌بادینان به‌سه‌ریاندا ه��ات هیچ ئۆپۆزیسیۆنیان ی هه‌ڵوێستێك ی ی دانیشتن نه‌نواند ،به‌ڵكو خه‌ریك ژێربه‌ژێربوون". ی هه‌روه‌ها وتی"ئهو قسه‌كردنه ی ئێستا له‌په‌رله‌مان هه‌ی ه له‌خوله‌كان ی ت�����ردا ن����هب����ووه ،ئ����هو ئ�����ازاد پهرهیسهندووه ی رۆژنامه‌گه‌رییه جاران وهك ئێستا نه‌بووه". "ل���ه‌دون���ی���ادا ش��ت �ی وان��ی��ی � ه له‌حكومه‌تدا بیت‌و ئێستا بڵێی من ئۆپۆزیسیۆن بووم" ،بورهان وای وت. ش���اره‌زای���ان‌و ل��ێ��ك��ۆڵ�ه‌ره‌وان��ی
سیاسی ،پێیانوایه ئۆپۆزیسیۆن بریتییه له‌ئۆپۆزیسیۆنی حكومه‌ت، ی سیستم ه ن���ه‌ك ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن � سیاسییه‌كه ،بۆی ه ده‌ڵێین كاتێك به‌هێزێك ده‌وترێت ئۆپۆزیسیۆن ك ه ئۆپۆزیسیۆنی حكومه‌ت بێت. ئ�����هن�����دازی�����اری راوێ����ژك����ار ی ع �هب��دول��ڕه‌ح��م��ان س��دی��ق خ��اوه‌ن � س �هن��ت �ه‌ری پ���رد ب��ۆ ت��وێ��ژی��ن�هوه، ب �ه‌ده‌س��ت��ووری وت "ه��هر كه‌سێك له‌حكومه‌تدا به‌شداریكردبێت كه‌م تا زۆر پێی ناوترێت ئۆپۆزیسیۆن، چونكه ئۆپۆزیسیۆن به‌كه‌سێك ی ده‌وت��رێ��ت له‌حكومه‌ت ب �ه‌ش��دار ی ی ئێستا نه‌كردبێت ،بۆیه له‌م خوله ی ك��وردس��ت��ان (گ���ۆڕان‌و په‌رله‌مان یه‌كگرتوو و كۆمه‌ڵ) ئۆپۆزیسیۆنن، ی به‌اڵم له‌خوله‌كانی پێشوو لهبهرئهوه ب��ه‌ش��دارب��وون ل�ه‌ح��ك��وم�ه‌ت ،بۆی ه به‌ئۆپۆزیسیۆن ناژمێردرێن". ی ع �هب��دول��ڕه‌ح��م��ان س��دی��ق وت ی "ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن ل �ه‌پ �ه‌رل �هم��ان � كوردستان وهك یه‌ك له‌دایكبوون له‌م خوله‌ی په‌رله‌ماندا گۆڕان‌و كۆم هڵ‌و یه‌كگرتوو بهیهكهوه ئۆپۆزیسیۆنیان ی پێشووتریشدا دروستكردووه ،له‌خول یه‌كگرتوو و كۆمه‌ڵ له‌حكومه‌ت بوون مانای وای�ه ئۆپۆزیسیۆن نه‌بوون،
گۆڕانیش ئۆپۆزیسیۆن ن�هب��ووه، لهبهرئهوهی له‌په‌رله‌ماندا نه‌بووه". به‌وپێی ه خاوه‌نی سه‌نته‌ری پرد بۆ توێژینه‌وه ده‌ڵێت "ئۆپۆزیسیۆنبوون ی كه‌س له‌كوردستان كه‌س له‌پێش ن��هب��ووه ،هه‌رسێكیان بهیهكهوه ی له‌دایكبوون ،به‌مانا زانستییه‌ك ه له‌پێش 7/25ئۆپۆزیسیۆن نه‌بووه". ئ �هگ �ه‌رچ��ی چ �هن��د كادیرێكی راگ�هی��ان��دن��ی ب��زووت��ن �هوهی گ��ۆڕان پێشتر له‌نووسینه‌كانیاندا شهڕی خاوه‌ندارێتی ئۆپۆزیسیۆنیان ده‌كرد، ی ب �ه‌اڵم هه‌ڵسوڕاوێكی بزووتنهوه گ��ۆڕان ده‌ڵێت"شهڕی خاوه‌ندارێتی ئۆپۆزیسیۆن الی ئێمه نییه". ی ی ه���ه‌ڵ���س���وڕاو ئ��اس��ۆ ع��ه‌ل�� ی بزووتنهوهی گ��ۆڕان به‌ده‌ستوور وت "ش��ه‌ڕه‌ك�� ه الی ئێمه نییه، نابێت ئه‌وانیش وایدابنێن كه‌خاوه‌نی ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن��ن ،ئێم ه پێكهوه ی هه‌موومان هاوكارین له‌پرۆسه‌یه‌ك ی یه‌كترین". سیاسیدا كه ته‌واوكه‌ر ی ی "ئ �هو شه‌ڕ ی وت� ئاسۆ عه‌ل خاوه‌ندارێتیی ه بێماناو بێ بنه‌مایه"، ی وه‌همییه‌و هه‌روه‌ها وتی "شتێك بوونی نییه". ی ی دووهم���ی په‌رله‌مان له‌خول ی كوردستاندا یه‌كگرتووی ئیسالم ی 9كورسی په‌رله‌مان بوو، خاوه‌ن ی له‌هه‌مانكاتدا ب �ه‌ش��داری كابین ه ی ی ه�ه‌رێ��م� ی ح��ك��وم �ه‌ت � پێنجه‌م ی ی ك��رد ،ب��ه‌اڵم له‌خول كوردستان ی پ �ه‌رل �هم��ان ،یه‌كگرتوو سێیه‌م ی 6ك��ورس��ی په‌رله‌مانه‌و خ��اوه‌ن � ی به‌ئۆپۆزیسیۆن ماوهتهوهو به‌شدار
ی ی هه‌رێم كابینه‌ی شه‌شه‌می حكومه‌ت كوردستانی نهكردووه. ئێستا س��ێ ه��ێ��زی ج��ی��اواز ل���ه‌پ���ه‌رل���هم���ان���ی ك���وردس���ت���ان���دا ئۆپۆزیسیۆنن‌و به‌هه‌رسێكیان35 ، كورسی په‌رله‌مانیان هه‌یه. چ����هن����د م���ان���گ���ێ���ك پ��ێ��ش هه‌ڵبژاردنه‌كانی ده‌ستپێكردنی ،7/25هه‌ریه‌كه ل �ه‌چ��وار حیزب ه كوردستانییه‌كه( ،یه‌كگرتوو ،كۆمه‌ڵ، زه‌حمه‌تكێشان)، سۆسیالیست، راپ��ۆرت��ی ره‌خنه‌گرانه‌یان نووسی ل �ه‌س �هر ب���ارودۆخ���ی ك��وردس��ت��ان‌و س��ی��س��ت��م��ی س���ی���اس���یو ب��وون��ی گه‌نده‌ڵی‌و ده‌ستێوه‌ردانی حیزب له‌حكومه‌ت‌و مه‌سه‌له‌ی یهكگرتنهوه، ب���ۆی���ه ی���ه‌ك���گ���رت���ووی ئ��ی��س�لام��ی ده‌ڵێت"له‌وكاته‌وه ئێم ه خاوه‌ندارێتی ئۆپۆزیسیۆنین ،نه‌ك الیه‌نی تر". م �ه‌ول��ود ب���اوه‌م���وراد ئه‌ندامی م�ه‌ك��ت�هب��ی س��ی��اس��ی ی�ه‌ك��گ��رت��وو، ب��ه‌ده‌س��ت��ووری وت "یه‌كگرتووی ئیسالمی ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن ب��وون��ی خ����ۆی راگ���هی���ان���د ،ك���ه ل �ه‌پ��اش راگه‌یاندنی پڕۆژه‌كانی یهكگرتنهوه ده‌ستپێده‌كات". ی "ل���هب���ه‌رده‌م هه‌موو ئ��هو وت�� راگه‌یاندنی دوونیادا‌و هه‌موو كه‌سیش دهزانێت یهكێتیو پارتی كاردانه‌وه‌ی توندیان هه‌بوو له‌سه‌ر ئهو بابه‌ته‌و ب�هی��ان��ن��ام�هی درێ���ژی���ان ده‌رك����رد، م��ن پێیموای ه ق��س�ه‌ك��ردن له‌سه‌ر كه‌موكورتییه‌كان‌و ناته‌واوییه‌كان‌و چوونه‌ناو دۆخی ئۆپۆزیسیۆن بوون له‌وكاته‌وه ده‌ستپێده‌كات".
گۆڕان :ئه‌وان له‌حكومه‌تدا بوون، نابێت شهڕی خاوه‌ندارێتی ئۆپۆزسیۆن بكه‌ن یه‌كگرتوو :ناكرێت به‌شه‌و‌و رۆژێك لهو مێژووه داببڕێیت‌و ببیت به‌سه‌رمه‌شقی ئۆپۆزیسیۆن
كوتله‌كاری‌و ده‌ستێوه‌ردانی به‌رپرسان ،له‌كۆنفرانسی قوتابیانی پارتیدا
ی پارتی ،لقی 22ی گه‌رمیان ی لقی یه‌كێتی قوتابیان له‌كۆی سێ كاندید بۆ پۆستی لێپرسراو پشتگیری كوڕی به‌رپرسێك ده‌كات ئاوار‌ه محه‌مه‌د له‌گه‌رمیان
ك���وت���ل���ه‌ك���اری‌و ده‌س���ت���ێ���وه‌ردان له‌كۆنفرانسی لقی پارتیدا ،لهالیهن به‌رپرسانی لقی 22پارتییهوه، ئه‌ندامان‌و كاندیدانی ئهو رێكخراوه بۆ
ئهو پۆست ه نیگه‌ران ده‌كات. به‌رپرسانی لقی 22ی پارتی ،به‌پێی زانیارییه‌كانی ده‌ستوور ،پشتگیری له‌یه‌ك كاندیدی قوتابیان ده‌ك�هن ی ی ده‌ربچێت بۆ لێپرسراو بۆئه‌و‌ه ی پارتی ،ئهو ی یه‌كێتی قوتابیان لق كاندیده‌ش كوڕی به‌رپرسێكی پارتییه. ئ������هو ده‌س������ت������ێ������وه‌ردان‌و ی به‌رپرسانی پارتی پشتگیریكردن ه لهو ده‌ڤه‌ره‌دا ،به‌تایبه‌ت جیاوازیكردن ل �هن��ێ��وان ك��ان��دی��ده‌ك��ان ،به‌شێك له‌ئه‌ندامانی ئهو رێكخراوه‌ی نیگه‌ران كردووه. ئ �هن��دام � ه ن��اڕه‌زای��ی �ه‌ك��ان��ی ئهو رێكخراوه ،ده‌ڵێن به‌رپرسانی پارتی ل��ه‌ده‌ڤ��ه‌ری گه‌رمیان نه‌یانتوانی، بێالیه‌نی خۆیان بپارێزن‌و بڕیاره‌كانی مه‌سعود بارزانی وه‌كو سه‌رۆكی پارتی ی ده‌ستوه‌رنه‌دانی جێبه‌جێبكه‌ن ،لهوه كۆنگره‌و كۆنفرانسه‌كانی ئهو رێكخراوه. ی ی 13یه‌كێت ی ك��ۆن��گ��ره دوا ی ی پارتی ،بڕیاردرا ب ه به‌ستن قوتابیان
ی ل �ق‌و ناوچه‌كانی ئهو كۆنفرانس ی ی ئهو زانیارییان ه رێكخراوه ،به‌پێ ده‌ست ده‌ستوور كه‌وتووه ،بڕیاروای ه ل � ه 2010/4/1وه ت��ا 2010/4/10 ی لق‌و ناوچه‌كان ببسه‌ترێت، كۆنفرانس ه��هر له‌ئێستاشه‌و‌ه كوتله‌كاری‌و ده‌س���ت���ێ���وه‌ردان ل�ه‌وك��ۆن��ف��ران��س� ه ده‌ستیپێكردووه. ی ده‌ستوور ی زانیارییه‌كان به‌پێ ێ ك �ه‌س خ��ۆی��ان بۆ له‌گه‌رمیان س� ی ی یه‌كێتی قوتابیان ی لق لێپرسراو پارتی كاندیدكردووه ،به‌اڵم به‌رپرسانی پارتی له‌ده‌ڤه‌ره‌ك ه پشتگیری كوڕی شێخ عه‌الدین ده‌ك�هن ك ه به‌رپرسی ئاسایشی كه‌الری پارتییه. ی س���ه‌رچ���اوه‌ی���ه‌ك ل�هی�ه‌ك��ێ��ت� ی راگه‌یاند قوتابیانهوه به‌ده‌ستوور ی 13 ی گۆنگر‌ه ی ته‌واوبوون "ل��ه‌دوا ی قوتابیان بڕیار وابوو له‌سه‌ر یه‌كێت ی بۆ هیچ ی مه‌سعود ب��ارزان � ب��ڕی��ار ی ك هس‌و الیه‌نێك نیی ه هه‌ر له‌مه‌كته‌ب ی ی وه‌سه‌ت سیاسییهوه تا كادرێك
ی ی ده‌س��ت��وه‌رب��دات له‌كاروبار پارت ی قوتابیان، ی یه‌كێت كۆنگره‌و كۆنفرانس ی 22 ب �ه‌اڵم له‌گه‌رمیان لهالیهن لق پارتییهوه له‌ئێستاو‌ه كاندیدیان ی كۆنفرانس‌و داناوه‌و ده‌ست له‌كاروبار ی قوتابیان وه‌رده‌ده‌ن". یه‌كێت ئهو سهرچاوه ئاماژه به‌وه‌شكرد ی ی كوڕ ی ئهوه ی به‌هۆ كه‌به‌هۆی ئهوه شێخ عه‌الدین لێپرسراوێكی ئاسایش ه ی 22كردوویان ه له‌ناو پ��ارت�ی ،لق ی خ��ۆی��ان‌و ده‌یانه‌وێت به‌پاڵێوراو ی ی گه‌رمیان ی لق بكرێت به‌لێپرسراو ی قوتابیان. یه‌كێت ده‌ستوور ئ�هوهی زانیو‌ه ك ه لق ی كادیره‌كانییه‌وه ،هه‌موو له‌ڕێگ ه ئه‌ندامانی رێكخراوی یه‌كێتی قوتابیانی ی لهو ده‌ڤه‌ر‌ه ئاگاداركردووه‌ته‌وه ،لهوه ده‌نگ به‌و كاندیده‌ی خۆیان بده‌ن، كه‌ئه‌ویش حه‌سه‌ن شێخ عه‌الدینه‌‌و باوكی به‌رپرسی ئاسایشی كه‌الری ئهو حیزبه‌یه. حه‌سه‌ن شێخ عه‌الدین ،كاندید
بۆ ئهو پۆست ه ره‌تیكرده‌وه ،كه‌ئه‌و ی 22ی پارتی بێت‌و پاڵێوراوی لق ی به‌ده‌ستووری وت "كۆنگره به‌ئازاد ی به‌ڕێوه‌چوو‌ه كۆنفرانسیش به‌ئازاد ی 22به‌هیچ ب �ه‌ڕێ��وه‌ده‌چ��ێ��ت ،لق شێوه‌یه‌ك ده‌ستیوه‌رنه‌داوه‌ت ه نێو ی قوتابیانهوه". ی یه‌كێت ئیش‌وكار ی "من حه‌سه‌ن شێخ عه‌الدین وت ی قوتابیانم‌و هیچ ی یه‌كێت تهنها كاندید ی ی تر نیی ه ئه‌گه‌ر كاندید كاندیدێك ی هه‌ڵبژاردنه". تریش هه‌بێت بۆ فه‌ن ی م �ه‌ح��م��ود، ره‌ن���ج���ده‌ر ع��ه‌ل�� ی ی قوتابیان كاندیدێكی تر یه‌كێت ی له‌گه‌رمیان بۆ به‌رپرسی لقی پارت ی ووت "ئه‌گه‌ر قوتابیان ،به‌ده‌ستوور ی هه‌ر كاندیدێك وتبێتی گوای ه كاندید ی خۆیه‌تی‌و لقه ،ئهوه بۆ پڕوپاگه‌ند‌ه بۆ ئهوهی ه ده‌نگی زۆرتر بهێنێت". ی ی لێپرسراو ێ عه‌ل فریاد فه‌ق ی ی رێكخراوه جه‌ماوه‌رییه‌كان مه‌كته‌ب ی له‌گه‌رمیان به‌ده‌ستووری وت پارت "هیچ ده‌ستێوه‌ردانێك له‌كۆنگره‌و
ی قوتابیاندا نییه، ی یه‌كێت كۆنفراس ی ئ��هو ب��راده‌ران�� ه ی گ���ه‌ڕان���هوه دوا له‌كۆنگر‌ه بۆ خۆیان پاڵێوراوه‌كانیان دیاریكردووه". س�ه‌رچ��اوه‌ی�ه‌ك��ی ت��ری نێو ئهو رێ��ك��خ��راوه ل �ه‌س��ن��ووری گه‌رمیان به‌ده‌ستووری وت "به‌رپرسانی لق وتویان ه ده‌بێت هه‌رچۆنێك بێت، ح �ه‌س �هن ده‌رب��چ��ێ �ت‌و ئ��هو ده‌بێت ه لێپرسراوی لقی گه‌رمیانی رێكخراوی ی یه‌كێتی قوتابیان ،ئه‌وه‌ش پێچه‌وان ه ی سه‌رۆكی پارتییه". بڕیاره‌ك ه ی ع��وم��هر ش��ه‌ری��ف ل��ێ��پ��رس��راو ی له‌گه‌رمیان ی 22ی پارت ی لق راگه‌یاندن ی وت "ئێم ه له‌ژێر ب��ه‌ده‌س��ت��وور ی سه‌رۆكدا ده‌رناچین‌و ی جه‌ناب بڕیار ی بۆ كه‌س نیی ه ده‌ست ئهو وتویه‌ت ی یه‌كێتی قوتابیان ل��ه‌ك��اروب��ار ی "رێگه‌ناده‌ین وه‌ربدات" .هه‌روه‌ها وت ی ی رێكالمكردن بۆ خۆیان یه‌كتر به‌هۆ ناشیرین بكه‌ین ،ئیتر خۆیان ئازادان ێ ده‌ده‌ن". ده‌نگ به‌ك
7
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
ه -سیاسی دیمان
info@destur.net
الپهڕه9
په‌روا عه‌لی کاندیدی سه‌رنه‌که‌وتوو بۆ په‌رله‌مانی عێراق :ئه‌گه‌ر کۆتا نه‌بێت حیزبه‌کان ژنان کاندید ناکه‌ن
"ئێستا باس باسی پۆسته نه‌ك به‌رنامه‌ی حكومه‌ت" محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم وته‌بێژی بزووتنهوهی گۆڕان سازدانی :وریا حه‌مه‌تاهیر
محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم وته‌بێژی بزووتنهوهی گۆڕان له‌چاوپێكه‌وتنێكدا ك ه ده‌ستوور له‌گه‌ڵیدا سازیداوه، ده‌ڵێت بزووتنه‌وه‌كه‌یان بۆ به‌شداریكردن له‌حكومه‌تی عێراق، به‌رنامه‌ی كابینه‌كه‌ی بهالوه گرنگه نه‌ك مه‌سه‌له‌ی وه‌رگرتنی پۆست. محه‌مه‌د تۆفیق دان به‌وه‌دا نانێت كه بزووتنه‌وه‌كه‌یان پاشه‌كشه‌ی كردبێت، ده‌ڵێت له‌جاری پێشوو ده‌نگیان زیاتر هێناوه ،لهكاتێكدا ئاماره‌كانی كۆمسیۆن پێچه‌وانه‌ی ئهوه ده‌ڵێن. ره‌حیم ده‌ڵێت هه‌ڵبژاردن له‌كه‌ركوك ترس‌و تۆقاندن‌و پار‌ه به‌خشینه‌وه‌و ساخته‌كاریی كراوه ،بۆی ه لیسته‌كه‌یان لهو پارێزگای ه هیچ كورسییه‌كی نه‌بردووه‌ته‌وه. ................................. ده‌ستوور :هه‌ڵبژاردن ته‌واو بوو، هه‌موو پێكهاته‌كانی عێراق له‌گفتوگۆدان بۆ پێكهێنانی هاوپه‌یمانێتی به‌رفراوان بۆ پێكهێنانی حكومه‌ت ،دوێنێش هه‌ر سی لیست ه ئۆپۆزسیۆنه‌ك ه كۆبوونه‌وه‌‌و ناوه‌ڕۆكی كۆبوونه‌وه‌ك ه له‌سه‌رچی بوو؟ له‌سه‌رچی رێككه‌وتن؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :ناتوانم ن��اوه‌ڕۆك��ی كۆبوونه‌وه‌كه‌ت بۆ باس بكه‌م ،به‌اڵم ده‌توانم بۆت باس بكه‌م ك ه ئه‌وان ه رێككه‌وتون له‌سه‌ردانانی به‌رنامه‌یه‌كی ك��ار چ��ۆن له‌به‌غداد هه‌ماهه‌نگی یه‌كبكه‌ن. ده‌س��ت��وور :بۆچوونی ئ �هم سی الیه‌ن ه بۆ به‌شداریكردن له‌حكومه‌تی ئاینده‌ی عێراق چۆنه؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :بۆچوونی هه‌رسێكیان ئهوهی ه ك ه ده‌بێت سه‌یری به‌رنامه‌ی حكومه‌تی نوێی عێراقی بكه‌ین ،بزانین به‌رنامه‌كه‌یان چۆنه، ل �ه‌س �هر ب�ه‌رن��ام�ه‌ك� ه ب��ڕی��ارده‌ده‌ی��ن، پشتگیری لهو حكومه‌ت ه بكه‌ین یان به‌شداربین تیایدا یان به‌شدار نه‌بین. ده‌س���ت���وور :ه��ی��چ رێ��ك��ك�ه‌وت�نو ته‌نسیقێكی واتان هه‌ی ه ك ه هه‌رسێكتان پێكهوه به‌شداریبكه‌ن یان پێكهوه ئۆپۆزیسیۆن بن؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :جارێ نه‌چووینه‌ت ه ئهو ورده‌كارییانه‌وه. ده‌س����ت����وور :ئ���هی س���هب���اره‌ت به‌هاوپه‌یمانێتی كوردستانی كه43 ك��ورس��ی ه �هی��هو ئێستا الیه‌نێكی سه‌ره‌كی گفتوگۆكانن ،لهگهڵ ئه‌وان ته‌نسیقتان هه‌یه؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :ئه‌گه‌ر هاوپه‌یمانی كوردستان داوا بكات كه‌دانیشتن بكرێت ل�هگ�ه‌ڵ هه‌موو لیسته‌كان ك�هب�ه‌ش��داری��ی��ان ك��ردوه له‌هه‌ڵبژاردنداو كورسیان به‌ده‌ستهێناوه، ئێم ه ده‌رگاكانمان كراوه‌یه. ده‌س����ت����وور :ت��ائ��ێ��س��ت��ا هیچ ده‌ستپێشخه‌رییه‌كیان كردووه؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :تائێستا نهكراوه. ده‌ستوور :پێشتر ئهوه باڵوكرایه‌وه ك ه سه‌رۆكی هه‌رێم لهگهڵ لیسته‌كاندا
هه‌ست ناكه‌ین شكستمان هێنابێت، له‌جاری پێشوو زیاترمان هێناوه
محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم
كۆبوونه‌و‌ه ده‌كات. محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :تائێستا كۆبوونه‌و‌ه نهكراوه. ده‌س����ت����وور :ب��ه‌ف��ه‌ڕم��ی هیچ ده‌ستپێشخه‌رییه‌ك نهكراوه لهگهڵ ئێوه‌دا؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :تائێستا هه‌ندێ گفتوگۆو وتووێژی البه‌ال كراوه، به‌اڵم به‌فه‌ڕمی هیچ نهكراوه. ده‌ستوور :هۆكاره‌كه‌ی چیی ه كه گفتوگۆی فه‌ڕمی نهكراوه؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :نازانم. ده‌ستوور :ئێوه وهك لیستی گۆڕان بۆچوونتان به‌تایبه‌تی له‌سه‌ر هه‌ردوو پاڵێوراو مالیكی‌و عه‌الوی بۆ وه‌رگرتنی پۆستی سه‌رۆكی حكومه‌تی ناوه‌ندی چۆنه‌‌و لهگهڵ كامیاندان؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌ح��ی��م :وهك خ��ۆم بۆچوونم له‌سه‌ر هه‌ردووكیان ئه‌رێنییه ،به‌اڵم ئهوهی ك ه هاوكاری ك��ام الی��ان ده‌ك�هی��ن ئ �هوه وهك وتم سه‌یری به‌رنامه‌كه‌یان ده‌كه‌ین ،ئه‌گه‌ر به‌رنامه‌كه‌یان گونجا ل�هگ�ه‌ڵ بیرو بۆچوونی ئێمه ،ئهو خااڵنه‌ی تێدابوو ك ه ئێم ه مه‌به‌ست ه بهالمانهوه ،ئهوه پشتگیرییان ده‌كه‌ین هه‌ركامێكیان بێت. ده‌س���ت���وور :وهك پێكهاته‌ی لیسته‌كانیان ،كامیانتان ال باشتره بۆ رێكه‌وتن له‌گه‌ڵیان؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :وهك لیست نا وهك به‌رنامه‌ی حكومه‌ت به‌پێی ئهوه بڕیارده‌ده‌ین. ده‌س���ت���وور :ب��ۆچ��وون��ێ��ك هه‌یه ل���ه‌ك���وردس���ت���ان ده‌ڵ���ێ���ت پ��ارت��ی ل �ه‌ع �ه‌ل�لاوی��ی �هوه ن��زی��ك �هو یه‌كێتی له‌مالیكی ،ئێوه لهگهڵ كامیان نزیكن؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌ح��ی��م :له‌ناو ل��ی��س��ت�ه‌ك�هی ع��ه‌ل�لاوی��دا هه‌ندێك كه‌سایه‌تی‌و قه‌واره‌ی تێدای ه ناسراون ب��هوهی ك ه شۆڤێنین‌و عه‌ره‌بچین، لهبهرئهوهی ئێم ه پێمانوای ه ده‌بێت سه‌یری به‌رنامه‌كه‌یان بكه‌ین بزانین چ به‌رنامه‌یه‌كیان هه‌ی ه ده‌بێت به‌پێی به‌رنامه‌ك ه بڕیاربده‌ین ،به‌اڵم كامیان ل�ه‌پ��ارت�یو یهكێتیهوه نزیك ه ئێمه نازانین ،ده‌بێت له‌خۆیان پرسیار بكه‌یت. ده‌ستوور :پێشتر كورد ئه‌زمونی حكومڕانی لهگهڵ مالیكی‌و عه‌لالویشدا ه���هب���وو ،ب �هب��ۆچ��وون��ی ئ��ێ��وه ك��ام ئه‌زمونه‌یان بۆ كورد ئه‌رێنی تر بووه. محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :هیچیان. ده‌ستوور :زه‌مانه‌ت چیی ه كورد جارێكی تر به‌شداری حكومه‌تێك بكات لهگهڵ ئهم دوو كه‌سه‌دا ك ه پێشتریش ئه‌زمونه‌كانیان ئه‌رێنی نه‌بووه. محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :ده‌بێت ك��ورد سه‌یری به‌رنامه‌كانیان بكات
ن �ه‌ك س�هی��ری كه‌سایه‌تییه‌كان یان سه‌یری ده‌سته‌كه‌وته‌كان یان سه‌یری پۆسته‌كان ،گرنگترین شت ئه‌وه‌یه ك ه به‌رنامه‌ی حكومه‌ت چییه ،ئه‌گه‌ر به‌رنامه‌ی حكومه‌ت تێیدا بوو له‌شه‌ش مانگی ی�ه‌ك� همو ساڵی یه‌كه‌م ئه‌مه ده‌ك همو ئهوه ده‌كه‌م ،به‌پێی ئهوه ده‌بێت حكوم بده‌ین ،مه‌سه‌له‌ن ئێستا كێشه‌ی ناوچ ه دابڕاوه‌كان گرنگترین مه‌سه‌له‌یه بۆ كورد ،ده‌بوای ه كورد له‌حكومه‌ته‌كانی پێشوودا پێداگیریی بكردای ه ئه‌گه‌ربێتو ئهو ماده‌ی ه جێبه‌جێ نه‌كات ئه‌وا ئهو ئاماده نیی ه پشتگیری بكات. ده‌ستوور :كورد چۆن ده‌توانێت داواك��اری��ی �ه‌ك��ان��ی خ��ۆی بخات ه ناو ئه‌جێندای حكومهتهوه. محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :به‌وه‌ی كه بڵێیت ئهم داواكارییانه‌ی من ك ه نه‌چنه حكومهتهوه تێیدا به‌شدار نابم. ده‌س��ت��وور :ئێستا بۆچوونێك هه‌ی ه س �هب��اره‌ت به‌به‌شداریكردنی
ده‌ستپێشخه‌رییه‌كه‌ی عه‌لی باپیر هیچ نه‌بوو
كورد به‌تایبه‌تی لیستی هاوپه‌یمانی بۆمه‌سه‌له‌ی وه‌رگرتنی پۆسته‌كان، ده‌ڵێن راست ه داخوازیی ه بنه‌ڕه‌تییه‌كان گرنگن ،ب�ه‌اڵم پۆسته‌كانیش گرنگی تایبه‌تی خۆیان هه‌یه. محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :له‌شه‌ش ساڵی راب����ردوودا پۆسته‌كان چیان كردووه بۆ كورد ئهو پۆست ه سیادییانه‌و ئهو وه‌زاره‌ت ه سیادییان ه چیان كردوه بۆ كورد؟ ده‌س��ت��وور :ك�ه‌وات� ه تۆ پێتوایه وه‌رگرتنی پۆسته‌كان بوه‌ت ه هۆی قوربانی دان به‌مافه‌كان؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :به‌ڵێ. ده‌ستوور :چۆن ده‌توانیت ئهوه روونبكه‌یته‌وه؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :تۆ نابێت هه‌ڵپ ه بكه‌یت به‌شوێن پۆستدا ،ده‌بێت پشتگیری له‌كابینه‌ی حكومه‌تی ئهو لیست ه بكه‌یت‌و به‌شداربیت كه به‌رنامه‌كه‌ی ده‌گونجێت لهگهڵ بیرو بۆچوونه‌كانت‌و داواك��ان��ت ،ئه‌گه‌ر واب���وو ئ���هوه پ��ۆس��ت كێش ه نییه، ب �ه‌اڵم ئه‌گه‌ر وان�هب��وو نابێت به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ب�ه‌ش��داری له‌حكومه‌تێك بكه‌یت كه‌به‌رنامه‌ی حكومه‌ته‌كه‌ی له‌به‌رژه‌وه‌ندی گه‌لی ك��وردو هه‌رێمی كوردستان نییه. ده‌ستوور :كه‌وات ه تۆ ئێستا هه‌ست ده‌كه‌یت لیستی هاوپه‌یمانی هه‌ڵپه‌ی
پۆستیانه ،له‌بری ماف ه بنه‌ڕه‌تییه‌كان؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :وه‌اڵ نازانم خۆ من له‌كۆبوونه‌وه‌كاندا به‌شدارییم نهكردووه ،به‌اڵم به‌ئه‌زمونی رابردوو پێموای ه ئێستا باس باسی پۆست ه نه‌ك باسی به‌رنامه‌ی حكومه‌ت. ده‌ستوور :ئه‌گه‌ر لیستی گۆڕان ب �ه‌رن��ام �هی لیستێكی ق��ب��وڵ ب��وو، بڕیاری به‌شداریكردنی له‌حكومه‌تدا ،چ پۆستێكی بهالوه گرنگ ه وه‌ریبگرێت؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :ئه‌گه‌ربێتو به‌رنامه‌ی حكومه‌ت بگونجێت لهگهڵ بیرو بۆچوونه‌كانی ئێمه ،لهگهڵ ئهو خااڵنه‌ی ك ه بهالمانهوه گرنگن ،ئه‌وكاته بڕیارده‌ده‌ین ،ئه‌گه‌ر به‌شداریش نه‌بین پشتگیری ده‌كه‌ین ،ئه‌گه‌ر داواشمان لێبكرێت به‌شدارده‌بین ،به‌اڵم به‌الی ئێمهوه به‌رنامه‌ك ه گرنگه ،هه‌موو لیسته‌كان ك ه ده‌یانه‌وێت له‌عێراقدا حكومه‌تێكی دیموكراسی دروستبێت، ده‌بێت ته‌ركیز بكه‌ن ه سه‌ر به‌رنامه‌كان نه‌ك پۆسته‌كان. ده‌س���ت���وور :پێشبینی لیسته براوه‌كان سه‌باره‌ت به‌داواكانی كورد چۆن ده‌بینیت؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌ح��ی��م :هه‌ر به‌گشتی قسه‌كراو‌ه به‌هیچیان نه‌وتووه به‌دیاریكراوی. ده‌س��ت��وور :وهك گ��ۆڕان ئه‌گه‌ر سه‌رپشكتان بكه‌ن لهنێو وه‌زاره‌ته‌كاندا پێتانوای ه كام ه وه‌زاره‌ت ده‌توانێت سود به‌كورد بگه‌یه‌نێت؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :ئێستا ئێم ه حكومه‌تێكی فیدڕاڵیمان ههیهو هه‌رێمێكی هه‌یه ،هه‌رێم حكومه‌تێكی هه‌یه ،ئهو حكومه‌ت ه ده‌توانێت كاربكات له‌سه‌رباشكردنی بارودۆخی كوردستان هه‌رچی پۆست‌و وه‌زاره‌ت��ێ��ك هه‌یه ده‌بێت وهك پاڵپشت وابێت بۆ ئهو حكومه‌ته ،ئه‌گینا لهوه زیاتر نییه، مه‌سه‌له‌ن ك��ورد وه‌زاره‌ت��ی دهرهوهو س�ه‌رچ��اوه ئاوییه‌كان‌و ......ه��ت��دی به‌ده‌سته‌و‌ه بووه ،به‌اڵم تائێستا هیچ شتێكی ئه‌وتۆیان نهكردووه ك ه پاڵپشت بێت بۆ هه‌رێمی كوردستان ،بۆی ه ئه‌مه ده‌بێت بگۆڕێت. ده‌ستوور :بۆچوونێك هه‌ی ه له‌سه‌ر پۆستی سه‌رۆكایه‌تی كۆمارو په‌رله‌مان، ده‌ڵ��ێ��ت س �ه‌رۆك��ای �ه‌ت��ی پ �ه‌رل �هم��ان ل �هم خوله‌ی ك ه دێ��ت�هوه به‌هێزتره له‌سه‌رۆكایه‌تی كۆمار. محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :ئهوهی ئهو قسان ه ده‌كات له‌دونیا تێنه‌گه‌یشتوه، له‌مه‌ودوا ئهوهی ك ه ده‌سه‌اڵتی هه‌یه سه‌رۆك وه‌زیرانه ،حكومه‌تی ته‌وافوق ت���ه‌واو ب���ووه ،حكومه‌تی كه‌مینه‌و زۆرینه‌ی ه تهنها ده‌سه‌اڵتێك له‌عێراقدا هه‌بێت ده‌سه‌اڵتی سه‌رۆك وه‌زیرانه، سه‌رۆك كۆمار زۆر ته‌شریفاتی ده‌بێت‌و سه‌رۆكی په‌رله‌مانیش دانیشتنه‌كانی پ�ه‌رل�هم��ان ب �ه‌ڕێ��وه دهب���ات ،ئه‌وانه ئ �ه‌س��ڵ �هن ده‌س����ه‌اڵت نین پۆستی ته‌شریفاتین. ده‌س��ت��وور :هه‌ندێك پێیانوایه وه‌رگرتنی پۆستی س��ه‌رۆك كۆمار لهالیهن كورده‌و‌ه ئه‌گه‌ر ته‌شریفاتیش بێت گرنگه ،چونك ه ئهوه ده‌رده‌خات ناسنامه‌ی عێراقی ناسنامه‌یه‌كی عه‌ره‌بی نابێت ،بۆی ه لهو روانگه‌یه‌وه ده‌ڵێن كورد ئهو پۆست ه وه‌ربگرێت؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :هیچ ناڵێم. ده‌ستوور :به‌پێی ئهو ئه‌نجامانه‌ی كۆمسیۆن باڵویكردۆتهوه ،هه‌رچه‌ند ئه‌نجامی كۆتایی‌و په‌سه‌ندكراو نین، بزووتنهوهی گۆڕان له‌چه‌ند پارێزگایه‌ك پاشه‌كشه‌ی ك��ردووهو له‌هه‌ندێكیشی
چۆت ه پێشهوه ،به‌اڵم له‌سه‌ر ئاستی گشتی ده‌نگه‌كانتان كه‌میكردووه؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :ئه‌گه‌ر حیزبێك بهتهنها له‌حكومه‌تدا نه‌بێت‌و پۆلیس‌و بودجه‌ی به‌ده‌ست نه‌بێت‌و له‌م بارودۆخ ه نادیموكراسییه‌ی كه له‌كوردستاندا هه‌ی ه بتوانێت 500 هه‌زار ده‌نگ به‌ده‌ستبهێنێت ،ئایا ئهوه پاشه‌كشه‌ی كردووه؟ ده‌ستوور :به‌اڵم ئێوه پێشبینی زیاترتان ده‌كرد؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌ح��ی��م :ئێمه ئێستا حیزبی دووه‌مین له‌كوردستاندا، له‌كوردستاندا كیانێكی ژماره دووین دوای پارتی له‌ئاستی ده‌نگه‌كاندا،
كۆمسیۆن بێالیه‌ن نه‌بوو
له‌سه‌ر ئاستی عێراقدا پێنجه‌مین ،ئه‌مه چ پاشه‌كشه‌یه‌كه ،ئه‌سڵه‌ن وانییه. ده‌س���ت���وور :ئ��ێ��وه پێتانوایه پاشه‌كشه‌تان نهكردووه؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :نه‌خێر پێمانوای ه له‌جاری پێشوو زۆر باشترمان كردووه. ده‌س���ت���وور :ب���ه‌اڵم له‌سلێمانی ب �هب �ه‌راورد ب�ه‌ج��اری پێشوو ده‌نگی كه‌مترتان هێناوه ،جگ ه لهوهی چه‌ند هه‌زار ده‌نگده‌ر زیادی كردووه؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌ح��ی��م :ئێمه بهرامبهر به 17حیزب وه‌ستاوین17 ، حیزب‌و گروپ به‌رامبه‌رمان بووه. ده‌ستوور :هه‌ستناكه‌ن كێشه‌یه‌ك ههیهو پێویستتان به‌پێداچوونه‌وه‌و ده‌ستنیشانكردنی هه‌یه؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :نه‌خێر. ده‌ستوور :بۆچوونێك هه‌ی ه ده‌ڵێ س��ی��اس� هتو ب �ه‌رن��ام �هی گ���ۆڕان له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا به‌به‌راورد به‌هه‌ڵبژاردنی پێشوو الوازتر بوو ،هه‌ڵبژاردنی پێشوو گشتگیر ب��وو ،بۆنمون ه له‌به‌رامبه‌ر ره‌خن ه گرتن له‌یه‌كێتی ته‌ركیزیان له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵتی سه‌رۆكی هه‌رێم بوو، به‌اڵم ئه‌مجار‌ه هه‌ر ته‌ركیزتان له‌سه‌ر یهكێتیو خودی تاڵه‌بانی بوو؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌ح��ی��م :ئ�هوه راست نییه. ده‌ستوور :هه‌ستده‌كرێت كه‌متر له‌سه‌ر پارتی قسه‌ده‌كه‌ن؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :ئێم ه باسی ب �ه‌غ��دادم��ان��ك��ردووه ،باسی ن��وێ��ن �ه‌رای �ه‌ت��ی ك���ورد ل �هب �ه‌غ��داد، نوێنه‌رایه‌تی كورد له‌به‌غداد بریتی ه له‌یه‌كێتی‌و پارتی ،هه‌موو قسه‌كانمان ل��ه‌س��هر ئ���ه‌وه‌ب���ووه ك��ه دهب��ێ��ت نوێنه‌رایه‌تی كورد له‌به‌غداد بگۆڕین، نوێنه‌رایه‌تی كورد له‌به‌غداد یهكێتیو پارتییه ،به‌س ته‌ركیزمان نه‌كردۆت ه سه‌ر یه‌كێتی ،ئهوه راست نییه. ده‌ستوور :سه‌باره‌ت به‌كه‌ركوك، ئێوه نه‌تانتوانی كورسییه‌ك مسۆگه‌ر بكه‌ن ،هۆكاره‌كان چی بوون؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :ساخته‌‌و
تیرۆر‌و خه‌ڵك ترساندن‌و تۆقاندن بوو. ده‌س���ت���وور :ئ���هو س��ك��ااڵی��ان�هی ك��ردوت��ان� ه پێموای ه داوات����ان لێكرا پاشه‌كشه‌ی لێبكه‌ن ،ئێوه سورن له‌سه‌ری؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :سورین له‌سه‌ری‌و به‌شێك له‌سكااڵكانمان هه‌ر هێشتۆته‌وه‌‌و شت ه بنه‌ڕه‌تییه‌كان وهك خۆی ماوه. ده‌س��ت��وور :بۆچوونی كۆمسیۆن چییه ،تائێستا هیچ ئه‌نجامێكی ههبووه؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :كۆمسیۆن بێالیه‌ن نییه ،كۆمسیۆن به‌شێكی سه‌ربه‌خۆ نییه ،ئ �هوه راس��ت نییه ك ه به‌خۆی ده‌ڵ� ێ كۆمسیۆنی بااڵی سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان ،هه‌موو كه‌س دهزانێت كۆمسیۆن چییه. ده‌ستوور :پێتانوای ه كۆمسیۆن الیه‌نگریی كردووه؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :كۆمسیۆن له‌هه‌ر شوێنێك الیه‌نگری كۆمه‌ڵێكی ك����ردووه ،ل �ه‌ك��وردس��ت��ان الیه‌نگری لیستێكی كردوه ،له‌به‌غداد الیه‌نگری لیستێكی كردووه ،له‌به‌سڕه‌‌و موسڵیش الی �هن��گ��ری لیستی ت��ری ك���ردووه، كۆمسیۆن دامه‌زراوه‌یه‌كی سه‌ربه‌خۆی نییه. ده‌س��ت��وور :ل �هم��اوه‌ی پێشوودا مامۆستا عه‌لی باپیر ئهوهی راگه‌یاند ك ه خه‌ریكی نێوانگیریی ه له‌نێوان ئێوهو یه‌كێتیدا ،ئهوه به‌چی گه‌یشت؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌ح��ی��م :هیچ نه‌بووه. ده‌ستوور :هیچ ئه‌نجامێكی نه‌بوو؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :نه‌خێر. ده‌س��ت��وور :بۆچوونی ئێوه بۆ دانوستان‌و هێوركردنهوهی ئهو دۆخه هیچ مه‌رجێكی پێشوه‌ختتان هه‌یه؟ م���ح���هم���ه‌د ت��ۆف��ی��ق ره‌ح���ی���م: م �هرج �ه‌ك��ان��م��ان ئ��هوهی�� ه ك � ه ئێمه لیستێكین‌و نوێنه‌رایه‌تی به‌شێكی زۆر له‌خه‌ڵكی كوردستان ده‌كه‌ین، حكومه‌ت ده‌بێت بێالیه‌ن بێت ،نابێت له‌دژی ئێم ه به‌كاربهێنرێت. ده‌ستوور :مامۆستا عه‌لی باپیر ده‌ڵ ێ ئێوه مه‌رجتان ئه‌وه‌بوو پێشتر نانبڕاوه‌كان بگه‌ڕێته‌وه‌‌و تاڵه‌بانیش به‌ڵێنی ئهوهی پێداوه ،هیچ لیستێكتان به‌وان نهداوه؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :ئاگاداری ئه‌وان ه نیم. ده‌ستوور :هیچ هه‌وڵێكی تر به‌ده‌ر لهوه هه‌ی ه بۆ هێوركردنهوهی دۆخه‌كه؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :نه‌خێر. ده‌ستوور :بڕیار بوو دوای ئهم هه‌ڵبژاردن ه بزووتنهوهی گۆڕان خۆی رێكبخاته‌وه ،جۆرێك له‌كۆنگر‌ه یان كۆبوونه‌وه‌ی گشتی بكات ،ئهوه به‌چی گه‌یشت؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :خه‌ریكین، ئێستا ده‌ستمانپێكردووه‌‌و له‌م ماوه‌یدا ده‌یكه‌ین. ده‌س�������ت�������وور :ه���هن���گ���اوه سه‌ره‌تاییه‌كانتان چین؟ محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم :ناتوانم ئه‌وان ه باس بكه‌م.
سه‌رۆك كۆمار زۆر ته‌شریفاتی ده‌بێت ،سه‌رۆكی په‌رله‌مانیش دانیشتنه‌كانی په‌رله‌مان به‌ڕێو ه ده‌بات، ه سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه ئهوهی ده‌سه‌اڵتی هه‌ی
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/2/31 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
ه -سیاسی دیمان
6
"به‌كۆتا بێت یان نا ،ده‌بێت ژن پیاده‌ی ده‌سه‌اڵتی سیاسیی بكات"
ئه‌ندامێكی په‌رله‌مانی كوردستان بۆ ده‌ستوور سازدانی :زانا ئه‌حمه‌د
په‌یمان عزه‌دین ئه‌ندامی په‌رله‌مانـــی كوردستان له‌چاوپێكه‌وتنێــــكدا كه رۆژنامـــه‌ی ده‌ستوور له‌گه‌ڵیدا سازیداوه ،ده‌ڵێت هێشتا كۆمه‌ڵگای عێـــراقی‌و كوردستانی‌و پــــارته سیاسییـــه‌كانی بڕوایان به‌به‌شداری سیاســــیی ژنان نیـــیه. په‌یمـــان عزه‌دیـــــــن به‌پێویستــــــی دهزانێت سیستمی كۆتا پارێزگاری لێبكرێت، بۆئهوهی ژنانیــــــــش ده‌رفــــه‌تیان پێبدرێت تا تواناكانی خۆیان بخه‌نه‌ڕوو. ................................. ده‌س���ت���وور :ل��هه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی 3/7دا ژماره‌یه‌كی به‌رچاو له‌ژنان نه‌یانتوانی بگه‌نه په‌رله‌مان، به‌شێكیشیان به‌كۆتا گه‌یشتن؟ به‌ڕای تۆ هۆكار چییه؟ پ��هی��م��ان ع��زه‌دی��ن :یه‌كێك له‌گرنگترین هۆكاره‌كان ئه‌وه‌یه تائێستا له‌كلتوری كۆمه‌اڵیه‌تی‌و سیاسی ئێمه‌دا چ وهك ك��وردو چ وهك عێراقیش كه واڵتێكی خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاسته ،هێشتا متمانه ب��ه‌ژن نه‌گه‌یشتۆته ئهو ئ��اس��ت��هی متمانه‌یه‌ك بێت بۆ هه‌ڵبژاردنی‌و ده‌نگپێدانی ،ئه‌مه گه‌وره‌ترین گرفته ده‌مانخاته‌وه به‌رده‌م ئهو واقعه‌ی كه تائێستا له‌باكگراوندی رۆشنبیری ئێمه‌دا ژن ه��هم��ان ئ��هو كائینه‌یه كه ش��وێ��نو جێگای ش��ی��اوی خۆی به‌الی زۆرینه‌ی ئێمهوه ماڵه‌وه‌یه، ئه‌گه‌رنا ده‌بوایه له‌كۆی ئهو هه‌موو ژنه‌ی لهو پرۆسه‌یه‌دا له‌ته‌واوی ع��ێ��راق��دا ب��ه‌ش��داری��ان��ك��ردووه ته‌نیا ژنێك بگه‌یشتایه ئهوهی بۆخۆی رێ��ژه‌ی ت��ه‌واوی ده‌نگی ب��ۆ به‌ده‌ستهێنان كورسییه‌ك بهێنایه ،هۆكارێكی تریش بۆخۆی ئیشكردنی ژنه ،چ وهك ده‌نگده‌ر، چ وهك پاڵێوراویش ،وهك پاڵێوراو كۆمه‌ڵگای ئێمه به‌كورد‌و عه‌ره‌ب‌و توركمان‌و كه‌مه نه‌ته‌وایه‌تییه‌كانی تره‌وه ،نه‌گه‌یشتۆته ئهو ئاسته‌ی ئیش ل��ه‌س��هر پ��ه‌روه‌رده‌ك��ردن��ی سیاسییانه‌ی خۆی بكات ،تا ئهو راده‌ی���هی قوربانی به‌كۆمه‌ڵێك ئه‌رك‌و ڕۆڵی ته‌قلیدی بێنێت كه كۆمه‌ڵگا به‌سه‌ریدا سه‌پاندویه‌تی، خ��ۆی ته‌رخانبكات بۆ ئامانجه س��ی��اس��یو ئ��اب��ووری��ی��ه‌ك��ان كه ببێته جێی متمانه‌ی خه‌ڵكێكی زۆر له‌ناو كۆمه‌ڵگاكه‌دا ،وهك نه‌گه‌یشتووینه ده‌ن��گ��ده‌ری��ش ئ��هو ئاسته رۆشنبیرییه‌ی كه له‌پاشكۆیه‌تی سیاسی پیاو بچینه دهرهوه ،ئینتمای سیاسی باوك‌و مێرد‌و برا‌و عه‌شره‌ته‌كه‌مان چیبێت ئێمه‌ش هه‌مان ئینتمای
په‌یمان عیزه‌دین
سیاسیمان هه‌یه. زۆرب����هی س��ه‌رژم��ێ��ری��ی��ه‌ك��ان ئ���هوه ده‌رده‌خ�����هن ك��ه رێ��ژه‌ی ده‌نگده‌رانی ژن له‌عێراقدا له‌پیاو زیاتره ،ده‌بێت پرسیارێكی جدی له‌خۆمان بكه‌ین ،ئهی بۆ ژنان ده‌نگی هاوڕه‌گه‌زه‌كانی خۆشیان ب��ه‌ده‌س��ت ن��هه��ێ��ن��اوه كه‌ئه‌مه دیسانه‌وه پاشكۆیه‌تی سیاسیو فكری ژن نیشانده‌دات بۆ پیاوی خێزانه‌كه‌ی ،وایلێده‌كات كه ئهو وهك��و تاكێك خ��اوه‌ن��ی ئیراده‌و بڕیاری خۆی نییه كه ده‌نگ به‌كام كاندید ده‌دات. ده‌ستوور :سه‌باره‌ت به‌هه‌رێمی كوردستانه‌وه ،ره‌نگه دۆخه‌كه جیاوازتر بێت ،چونكه ل��ه‌دوای راپهڕینهوه مه‌یدانی به‌رفراوان بۆ كاركردنی ژن��ان هاته‌ئاراوه، ژم��اره‌ی��ه‌ك��ی ب��ه‌رچ��او رێكخراوی ژن����ان‌و ك��ۆم��ه‌ڵ��گ��ای م��ه‌ده‌ن��ی دروس��ت��ب��وون ،ب���ه‌اڵم ده‌بینین هێشتا ژنان نهیانتوانیوه متمانه به‌ده‌سبهێنن؟ ئایا ئهو رێكخراوانه پێگه‌یه‌ك نه‌بوون بۆ دروستكردن‌و پێگه‌یاندنی ژنانی سه‌ركرده؟ په‌یمان ع��زه‌دی��ن :نه‌خێر، ل��هب��ه‌رئ��هوهی ب��ۆخ��ۆم م���اوه‌ی چه‌ندین س��اڵ له‌رێكخــــراوی یه‌كێتی ژن��ان��دا ك��ارم��ك��ردووه، ب��ه‌درێ��ژاری ئ��هو چه‌ندین ساڵه جه‌ختمان ل��هوه ك��ردۆت��هوه كه ئهوهی له‌كوردستاندا ده‌گوزه‌رێت مافی راسته‌قینه‌ی ژن��ان نییه، ده‌رف���ه‌ت���ی راس���ت���ی ن��ی��ی��ه بۆ به‌شداری ژنان به‌هێنده‌ی ئهوهی دروشمی پارته سیاسییه‌كانه بۆ جوانكردنی رووكه‌شی ده‌ره‌وه‌ی خۆیان ،كاتێك له‌یه‌كه‌م كابینه‌ی حكومه‌تی هه‌رێمدا ژنان دانران ل��هب��هر ب���ڕوا‌و متمانه‌ی پارته سه‌ركردایه‌تیان سیاسییه‌كان‌و نه‌بوو به‌ژنان ،به‌هێنده‌ی ئهوهی بۆ رووكه‌شكردنی ئهو ئه‌زمونه سیاسییه بوو ل��هب��ه‌رده‌م دنیای
كاتێك به‌ژن ده‌ڵێن له‌ناو پارتێكی سیاسیدا كاربكات، ده‌بێت به‌هێنده‌ی پیاو كاربكات ،به‌اڵم له‌ماڵیشه‌و ه له‌سه‌ریه‌تی به‌هێنده‌ی ژنێكی ماڵ ئیشبكات
ده‌ره‌وه‌دا. ده‌س��ت��وور :هه‌ندێك ده‌ڵێن مه‌سه‌له‌كه په‌یوه‌ندی به‌ئه‌دای ژنانهوه هه‌یه ،ده‌رفه‌تی كاركردن ه��هی��هو ب��واری��ش��ی��ان پ��ێ��دراوه به‌شداری پرۆسه‌ی سیاسی بكه‌ن؟ به‌اڵم خۆیان لێهاتوو نین؟ پ���هی���م���ان ع����زه‌دی����ن :من ل����ه‌س����ه‌داس����ه‌د ئ�����هو رای����ه ره‌ت��ده‌ك��هم��هوه ،چونكه زه‌مینه
ژنێك زه‌مینه‌ی بۆ نه‌ڕه‌خسێت بۆ كاركردن‌و خاوه‌نی ئیراده‌ی خ��ۆی بێت ،ناتوانیت داوا له‌م ژن��ه بكه‌یت بیر له‌هۆشیاری‌و كۆده‌نگی‌و خۆ رێكخستن بكاته‌وه، لهبهرئهوه ژنێك كه له‌چوارچێوه‌ی دابونه‌ریت‌و یاساو ئاین‌و هه‌موو بازنه جیاجیاكانی كه كۆمه‌ڵگا دایناوه كۆتی ده‌كه‌یت ،ناكرێت چ��اوه‌ڕێ��ب��ك��هی��ت ئ��هم ژن��ه وهك ژنێكی كامڵ هه‌ڵسوكه‌وت بكات له‌به‌رامبه‌ر هه‌موو پرۆسه‌كانی تردا. ده‌س��ت��وور :بۆچی هه‌میشه نه‌ریتی كۆمه‌ڵگاو كلتور تۆمه‌تبار ده‌ك��رێ��ن ،بۆچی 19ساڵه ئهم رێكخراوو ئهم ژنانه نهیانتوانیوه به‌شێك لهو كلتورو نه‌ریته بگۆڕن‌و بڕوا به‌خه‌ڵك بهێنن كه ژنانیش توانای سه‌ركردایه‌تیان هه‌یه؟ په‌یمان ع��زه‌دی��ن :گۆڕینی كلتور گرانترین گۆڕانكارییه له‌هه‌موو دون��ی��ادا ،لهبهرئهوهی كلتور یاساو ئاینی تێده‌كه‌وێت كه ده‌ستبردن بۆ ئهم چه‌مكانه له‌چوارچێوه‌ی قه‌ده‌غه‌كراوه‌كان‌و هێڵی س�����وردان ،گ��ۆڕان��ك��اری له‌كلتور‌و دابونه‌ریته‌كاندا به‌ته‌نیا ئه‌ركی ژن نییه ،ژن‌و پیاو له‌دوو سه‌نگه‌ری ج��ی��اوازدا نین ،هه‌تا یه‌كێكیان گۆڕانكاری له‌سه‌ر بێت‌و ئه‌ویتریان داك��ۆك��ی له‌مانه‌وه‌‌و چ��ه‌ق��ب��ه‌س��ت��ن ب���ك���ات ،ئ��هرك��ی
ئه‌گه‌ر حیزبێك به‌شێكی زۆری ئه‌ندامانی سه‌ركردایه‌تییه‌كه‌ی دوو ژنی هه‌بێت، چۆن چاوه‌ڕێده‌كه‌یت ئهو پیاوه‌ی بۆ خۆی دوو ژنی هه‌بێت‌و پێشێلی گرنگترین مافی ژنانی كردبێت، پارته‌كه‌ی پشتیوانی مه‌سه‌له‌ی ژنان بێت خۆشكردن ته‌نیا به‌وه‌نییه به‌ژنێك بڵێی بڕۆ له‌فاڵنه پارتدا كاربكه یان له‌ماڵه‌كه‌ی بچێته دهرهوه، ره‌خساندنی ب��وار بۆ كاركردنی ژنان كۆمه‌ڵێك الیه‌ن دهگرێتهوه كه له‌هه‌مووی گرنگتر یه‌كسانی ژن‌و پیاوه له‌ته‌واوی پۆسته‌كاندا له‌به‌رامبه‌ر ی��اس��ادا ،له‌كلتور‌و دابونه‌ریتدا ،كاتێك به‌ژن ده‌ڵێن له‌ناو پارتێكی سیاسییدا كاربكه، ده‌بێت به‌هێنده‌ی پیاو كاربكات، ب��ه‌اڵم له‌ماڵیشه‌وه له‌سه‌ریه‌تی به‌هێنده‌ی ژنێكی ماڵ ئیشبكات، ئه‌مه هیچ مروڤێك نێر بێت یان م��ێ ن��ات��وان��ێ ب��ه‌رگ��هی بگرێت، زه‌مینه‌خۆشكردن به‌قسه نییه، به‌وه‌یه حكومه‌ت به‌رنامه‌ی چڕی هه‌بێت بۆ ژن‌و رۆشنبیركردنی كۆمه‌ڵگا ،دڵنیام ل��هوهی به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ژنێكی سیاسی یان ئ��ی��داری سه‌ركه‌وتوو بێت وهك هاوڕێ پیاوه‌كه‌ی. ده‌ستوور :مه‌سه‌له‌یه‌ك هه‌یه ده‌ڵێن هێشتا ب��ه‌ڕوون��ی نازانن چییان ده‌وێت ،داخوازییه‌كانیان روون نین؟ یان النیكه‌م كۆده‌نگیان لهو بارهیهوه نییه؟ په‌یمان ع��زه‌دی��ن :ئاساییه ل�����هب�����ه‌رئ�����هوهی ژن خ���ۆی له‌كۆمه‌ڵگایه‌كدا ده‌ژی كه‌پڕاوپڕه ل��ه‌دووالی��هن��ی��ی ب��ه‌رام��ب��هر ژن‌و مافه‌كانی ،ل��هب��ه‌رئ��هوه كاتێك
حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان‌و كۆمه‌ڵگای م��ه‌ده‌ن��یو رێكخراوه‌كانی ژن��ان‌و پارته سیاسییه‌كانه به‌رنامه‌ی درێژخایه‌نیــــان هه‌بێت بۆ گۆڕینی كلتور ،به‌اڵم به‌داخه‌وه ئ����هوهی تائێستا ه��ه‌وڵ��ی��داوه ب��ۆ گۆڕانكـــــاری له‌كلتوردا به‌ویژدانه‌وه تهنها رێكخراوه‌كانی ژنان بوون ،پارته سیاسییه‌كان‌و ح��ك��وم��ه‌ت ل��ه‌چ��وارچ��ێ��ـ��ـ��ـ��وه‌ی بانگه‌شه‌‌و دروشمدا ئیشیان بۆ گۆڕینی كلتور ك���ردووه ،ل��ه‌زۆر باریشدا موجامه‌له‌یان بۆ گۆڕینی كلتور كردووه بۆ به‌ده‌ستهێنانی ده‌ن�����گ‌و پ���ت���ه‌وك���ردن���ی پ��ای��ه سیاسییه‌كانی خۆیان ،لهبهرئهوه ده‌ك��ه‌وی��ن��ه هه‌ڵه‌یه‌كی گ��ه‌وره‌‌و مێژووییه‌وه ئه‌گه‌ر ئه‌ركی گۆڕینی كلتور به‌ته‌نیا بخه‌ینه ئه‌ستۆی ژنان‌و رێكخراوه‌كانی ژنانهوه. ده‌س���ت���وور :پ��ێ��ت��وای��ه ئ��هم هه‌ڵبژاردنه ئهوهی سه‌لماند بوونی ئهو رێكخراوانه زیاده‌ن؟ چونكه وهك ده‌ڵێن دوای نزیكه‌ی 20ساڵ بێبه‌رهه‌م بوون؟ په‌یمان ع��زه‌دی��ن :ب��هب��ڕوای م��ن زۆرت��ری��ن رێ��ك��خ��راوێ��ك كه ئیشی له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌كه‌ی خۆی كردبێت رێكخراوه‌كانی ژنانه، ل��هب��ه‌رئ��هوهی ئ��هو رێكخراوانه ل��ه‌ژێ��ر ه��هر فشارێكدا بووبێت توانیویانه ده‌سه‌اڵتی ته‌شریعی‌و
ره‌خساندنی بوار بۆ كاركردنی ژنان كۆمه‌ڵێك الیه‌ن دهگرێتهوه كه له‌هه‌مووی گرنگتر یه‌كسانی ژن‌و پیاوه له‌ته‌واوی پۆسته‌كاندا له‌به‌رامبه‌ر یاسادا جێبه‌جێكردن بخه‌نه ژێ��ر ئهو فشاره‌ی كه گۆڕانكاری له‌یاسادا بكه‌ن ،ئه‌گه‌ر جێبه‌جێكردنیشی الواز بێت ،به‌اڵم هه‌نگاوی یه‌كه‌م ن���راوه ،توانیویانه ده‌س��ه‌اڵت��ی ئیداری ك��وردی بخه‌نه ژێر ئهو ف��ش��اره‌ی كه به‌فه‌ڕمی‌و له‌ڕێی تایبه‌ته‌وه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كی له‌وه‌زاره‌تی ناوخۆدا رووب��ه‌ڕووی توندوتیژی دژی ژنان ببێته‌وه، ئه‌مانه ئه‌ركی رێكخراوه‌كانی ژنانن، به‌اڵم رێكخراوه‌كانی ژنان هێنده‌ی نێوان زه‌وی‌و ئاسمان به‌ربه‌ست له‌به‌رده‌میاندایه‌‌و كێشه‌یان بۆ دروستده‌كرێت ،ئیشكردنی ئهو رێ��ك��خ��راوان��ه ل��هم��اوه‌ی ئ��هم 20 س��اڵ��ه‌دا ،ئیشكردنێكی سه‌خت ب��ووه ،ئه‌گه‌ر هه‌ر رێكخراوێكی تر بوایه كۆڵیان ده‌دا یان وهك ته‌قلید كاره‌كانیان ده‌كرد. ده‌ستوور :مه‌سه‌له‌كه تاچه‌ند په‌یوه‌ندی بهوهوه هه‌یه ،پێگهی ژن ل��هن��او خ���ودی حیزبه‌كاندا الوازه ،واته له‌سه‌ركردایه‌تیكردنی ح��ی��زب��ه‌ك��ان��دا ب����واری����ان بۆ نهڕهخساوه؟ پ��هی��م��ان ع��زه‌دی��ن :یه‌كێك ل��هگ��رف��ت��ه ه����هره گ��ه‌وره‌ك��ان��ی پێشنه‌كه‌وتنی مه‌سه‌له‌ی ژنان‌و دروستكردنی به‌ربه‌ست له‌به‌رده‌م رێ��ك��خ��راوه‌ك��ان��ی ژن��ان��دا ،فكری سیاسی پارته سیاسییه‌كانه، ئ��هو پ��ارت��ه سیاسییانه تهنها بۆ بانگه‌شه‌ی حیزبی‌و سیاسی پارته‌كانیان ژنانیان وه‌رگرتووه‌‌و ل���ه‌پ���هی���ڕهو پ���ڕۆگ���رام���ی���ان���دا جێیانكردۆته‌وه ،ئه‌گینا ئه‌گه‌ر سه‌یری بكه‌یت زۆری��ن��هی ههره زۆری پ��ارت��ه سیاسییه‌كان، به‌پارته چه‌په‌كانیشه‌وه ،بۆنمونه پارتێكی وهك یه‌كێتی به‌شێكی زۆری سه‌ركردایه‌تییه‌كه‌ی دوو ژنی هه‌یه ،چۆن چاوه‌ڕێده‌كه‌یت ئهو پیاوه‌ی بۆ خۆی دوو ژنی ه��هب��ێ��ت‌و پێشێلی گرنگترین م��اف��ی ژن��ان��ی ك��ردب��ێ��ت ،چ��ۆن ده‌توانێت پشتیوانییه‌كی گرنگو سه‌ركرده‌یه‌كی چاالك بێت له‌ناو پارته‌كه‌یدا ،بۆئهوهی پارته‌كه‌ی پشتیوانی مه‌سه‌له‌ی ژنان بێت، بهدڵنیاییهوه پشتیوانی مه‌سه‌له‌ی ژنان نابێت ،زیاتر ئه‌مه ده‌ستی رێكخراوه‌كانی به‌ستۆته‌وه بۆ كاركردن له‌مافه‌كانی ژنان. ده‌س��ت��وور :هه‌ندێك ده‌ڵێن دان��ان��ی %25له‌كورسییه‌كانی پ��ه‌رل��هم��ان��ی ع��ێ��راق ب��ۆ ژن��ان، داننانه به‌الوازی ژنان ،ئایا ژنان هه‌مان هه‌ستیان هه‌یه كه به‌زۆر جێگه‌یان ده‌كرێته‌وه ،بۆنمونه ده‌ڵێن با ژنان له‌ڕێگه‌ی به‌شداری سیاسیو چاالكی خۆیانهوه متمانه به‌ده‌ستبهێنن ،ئه‌وكاته رێژه‌كه ئه‌گه‌ر %5یان %50بێت كێشه نییه؟ پ��هی��م��ان ع���زه‌دی���ن :پێش ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی��ش ق��س��هم ل��ه‌س��هر
سیستمی كۆتا هه‌بوو ،پێموابوو ده‌بێت ژن به‌مافی خۆی بچێته ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن���هوه ،ب����ه‌اڵم ئ��هم هه‌ڵبژاردنه ئهوهی ده‌رخست كه ئێستا نه‌پارته سیاسییه‌كانمان نه كۆمه‌ڵگای كوردی‌و كۆمه‌ڵگای عێراقیـــــش ،هێشتا گونجاو نییه بۆئهوهی ئه‌گه‌ر ژن سیستمی كۆتا نه‌بێت بچێته كایه‌ی سیاسییهوه، ده‌بێت ژن ئه‌گه‌ر به‌كۆتا بێت ی���ان ن��ا پ���ی���اده‌ی ده‌س��ه‌اڵت��ی سیاسی بكات ،ئینجا ده‌توانێت سه‌ركرده‌یه‌كی سیاسی به‌هێز بێت ،زیاتر پشت ئه‌ستورم به‌و پیاوانه‌ی به‌درێژایی كابینه‌كانی حكومه‌ت‌و په‌رله‌مانی كوردستان‌و ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق چونه‌ته په‌رله‌مانه‌وه جیاوازیه‌كی وه‌ها گه‌وره‌یان له‌فیكر‌و بۆچوون‌و ت��وان��ادا لهگهڵ ژنه‌كاندا نییه، تاكو ئێمه گومانمان لهوه هه‌بێت ژنێكی بێتوانا جێی پیاوێكی به‌توانا دهگرێتهوه ،واته پیاوان‌و ژنه‌كانیش له‌هــــه‌مان ئاستدان، ب��ۆی��ه چ��ۆن پ��ی��اوان��ی��ش ب��واری سیاسیو ئیداریان پێویسته تا تواناكانی خۆیانی تیا ده‌ربخه‌ن، ژنیش ده‌رفـــــه‌تی پێویسته، ئه‌گه‌ر ژنیش پ��ی��اده‌ی ئیشه‌كه نه‌كات نابێت به‌سه‌ركرده‌یه‌كی ب��ه‌ت��وان��ا ،سیستمی ك��ۆت��اش، سیستمێكه بۆ ته‌میزێكی ئیجابی كه له‌زۆربه‌ی ههره زۆری دنیادا په‌یڕه‌وده‌كرێت. ده‌ستوور :به‌بڕوای تۆ ده‌بێت له‌مه‌ودوا ژنان چی بكه‌ن بۆئهوهی تووشی هه‌مان گرفت نه‌بنه‌وه، له‌ئێستادا ئه‌وله‌ویات به‌چی بده‌ن بۆ چوار ساڵی ئاینده؟ په‌یمان ع��زه‌دی��ن :پێویسته ژنان چ له‌په‌رله‌مانی كوردستان، چ له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق بۆ له‌مه‌وداو شانبه‌شانی مه‌سه‌له نه‌ته‌وایه‌تی‌و ئابووری‌و سیاسی هه‌مه‌الیه‌نه‌كانی تر كه ئه‌ركی په‌رله‌مــــانه له‌دانانی یاساو چاودێری ،خاڵێكی تر كه پێویسته گرنگی پێبده‌ن كۆبوونه‌وه‌یانه ل����ه‌ده‌وری كۆمه‌ڵێـــك خاڵی هاوبه‌ش كه ده‌ركردنی چه‌ندین ی��اس��او م����اده‌ی ت��ای��ب��ه‌ت بێت به‌پاراستنی مافی ژنان‌و كۆمه‌ڵگای ع��ێ��راق��یو ك���وردی���دا ،ه��ه‌روه‌ه��ا چاودێریكردنی جێبه‌جێكـــردنی ئهو یاسایانه بكه‌ن ،تا پێگهی ژن����ان‌و رێ��ك��خ��راوه‌ك��ان��ی ژن��ان به‌هێزبێت وهك پێگهی ئهو الیه‌نه سیاسییانه بێت كه له‌ناو په‌رله‌ماندا كارده‌كه‌ن.
ئهوهی له‌كوردستاندا ده‌گوزه‌رێت مافی راسته‌قینه‌ی ژنان نییه
9
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
که‌رکوک
info@destur.net
الپهڕه 11
خشت
ــــه‌كان ژنان كاندید ناكه‌ن"
ـــــــــانی عێراق ،بۆ ده‌ستوور
ــــــــــرده‌کانیاندا ده‌نگیاندا .فۆتۆگراف :ده‌ستوور
به‌ژنان ده‌ستپێده‌كات كه‌هه‌ر كوشتن نییه ،ژنان رۆژان ه رووبهڕووی ده‌یان‌و س��ه‌دان جۆر توندوتیژی ده‌روون��ی ده‌بنه‌وه ،ئهم ه واده‌كات هێنده‌ی كه‌تۆ ده‌ته‌وێت ئهو ده‌نگان ه كپكه‌یته‌وه، هێنده ناته‌وێت ئهو ئازادان ه داكۆكی ل��ه‌داخ��وازی��ی��ه‌ك��ان��ی خ��ۆی بكات، لهبهرئهوهی ئهوهنده سه‌رقاڵكراو‌ه به‌كۆمه‌ڵێك م��ه‌س��ه‌ل��هوه ئ��ه‌وه‌ن��ده زه‌مینه‌ی بۆ نهڕهخساوه كه‌بتوانێت داخوازییه‌كانی بهێنێت ه دی ،زۆرێك له‌ژنان تائێستا نازانن مافه‌كانیان چین ،ئهو له‌ڕووی په‌روه‌رده‌ییه‌وه، ل��ه‌ڕووی ئایین‌و شه‌ریعه‌ته‌و‌ه ته‌نیا
ئه‌وه‌نده‌ی پێوتراو‌ه ك ه تۆ له‌خزمه‌تی ئ��هم خێزانه‌دایت ،له‌خزمه‌تی ئهم پیاوه‌دایت ،ده‌بێت تۆ پله‌دوو بیت، تۆ وهك كه‌سێك ده‌بێت له‌خزمه‌تی به‌ره‌وپێشچوونی ئهم دامه‌زراوه‌یه‌دا بیت ،له‌بچووكترینه‌و‌ه كه‌خێزان ه تا ده‌گات ه هه‌موو دامه‌زراوه‌كانی تریش، ئهم ه وایلێكردو‌ه هێنده‌ی بیركردنه‌وه‌ی له‌نێوان ئهو پێداویستیی ه سادانه‌دا بووه ،ئهم ه وایكردو‌ه نه‌توانێت وه‌كو پێویست داواكاریی‌و داخوازییه‌كانی خۆی دیاریبكات ،له‌گ ه ڵ ئه‌وه‌شدا تا راده‌یه‌ك بژاره‌یه‌ك (نوخبه‌یه‌ك) هه‌یه ،ئه‌وانه‌ی ك ه له‌رێكخراوه‌كاندا
كارده‌كه‌ن به‌تایبه‌تی رێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگای م��ه‌ده‌ن��ی كۆده‌نگییان هه‌ی ه بۆ هه‌ندێك شت ،به‌اڵم رێیان پێنادرێت. ده‌ستوور :بۆچی هه‌میش ه نه‌ریتی كۆمه‌ڵگاو كلتور تۆمه‌تبار ده‌كرێن، بۆچی 19ساڵ ه ئهم رێكخراو ئهم ژنان ه نهیانتوانیوه به‌شێك لهو كلتورو نه‌ریت ه بگۆڕن‌و بڕوا به‌خه‌ڵك بهێنن ك ه ژنانیش توانای سه‌ركردایه‌تیان هه‌یه؟ پ�������ه‌روا ع����ه‌ل����ی :ه��هن��دێ��ك له‌رێكخراوه‌كان بۆ خۆشیان زاده‌ی ئ��هم ك��ل��ت��وره‌ن ،ئ��ه‌وان��ی��ش هه‌مان
پ�����ه‌روه‌رده‌ن ،ئ��ه‌وان��ی��ش پابه‌ندی م��ه‌س��ه‌ل�� ه حیزبییه‌كانن ،حیزب پشتیوانییان لێده‌كات‌و ئاراسته‌یان ده‌كات ،ئهم ه گروپێكیان ،ئهو گروپه‌ی تریان گروپێكی زۆر كه‌م هو ئه‌گه‌ر ب��ه‌راوردی بكه‌یت له‌گ ه ڵ گروپه‌كه‌ی تر ،به‌اڵم هێشتاش وهك وتم نابێت هه‌موو هه‌وڵه‌كانیان نادید‌ه بگرین، كۆمه‌ڵێك گۆڕانكارییان كردووه ،به‌اڵم له‌ئاستی پێویستدا نییه ،كۆمه‌ڵێك ه���ه‌وڵ ه��هی�� هو ب���ه‌رده‌وام���ه ،ب��ه‌اڵم منیش له‌گه‌ڵتام له‌ئاستی پێویستدا نیی هو هه‌ر هیچ نه‌بێت نه‌توانراو‌ه زۆرجار وه‌كو گروپێكی فشاری به‌هێز له‌به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵتدا رابوه‌ستن. ده‌ستوور :ئه‌گه‌ر له‌به‌ر كلتورو داب��ون��ه‌ری��ت پ��ی��اوان ده‌ن��گ به‌ژنان ن��اده‌ن ،بۆچی ژنان ناتوانن ده‌نگی ژنان به‌ده‌ستبهێنن؟ پ����ه‌روا ع��ه‌ل��ی :ب��ۆن��م��ون�� ه ل��هم هه‌ڵبژاردن ه ده‌نگده‌ری ژن زۆرتربوو ل��ه‌ده‌ن��گ��ده‌ری پ��ی��او ،ب��ه‌اڵم سه‌یر ده‌كه‌یت كاندیده ژنه‌كان كه‌مترین ده‌نگیان هێناوه ب�� هب��ه‌راورد له‌گ ه ڵ پیاوه‌كاندا ،ل��هب��ه‌رئ��هوهی كه‌پیاو ب���ڕی���ارده‌ره ،ت��هن��ان��ه‌ت پ��ی��اوهك��ان ژنه‌كانیان ئاراسته‌كردوو‌ه ده‌نگ به‌كێ بده‌ن ،پیاوان له‌ڕێی خێزانه‌كانه‌و‌ه ی��ان له‌ڕێی حیزبه‌كانه‌و‌ه هاتوون ئ��هم گروپ ه ی��ان ئ��هو ناوچه‌یه‌یان ئاراسته‌كردوو‌ه ده‌نگ بده‌ن به‌فاڵن ه كاندید ،لهبهرئهوهی زۆرێك له‌ژنانیش خۆیان خاوه‌ن ویستی خۆیان نه‌بوون تا بتوانن خۆیان كاندید هه‌ڵبژێرن. ده‌ستوور :پێتوای ه ئهم هه‌ڵبژاردن ه ئهوهی سه‌لماند بوونی ئهو رێكخراوان ه زی��اده‌ن؟ چونك ه وهك ده‌ڵێن دوای نزیكه‌ی 20سا ڵ بێبه‌رهه‌م بوون. پ�����ه‌روا ع���ه‌ل���ی :م���ن ن��اڵ��ێ��م ێ زی�����اده‌ن ،پێویست ه س��ه‌رل��هن��و به‌پالن‌و ستراتیژی خۆیان بچنه‌وه، به‌كاره‌كانی خۆیاندا بچنه‌وه‌و خاڵ ه الوازو ب��هه��ێ��زه‌ك��ان ده‌ستنیشان بكه‌ن ،الوازه‌كان به‌هێزبك هنو بزانن چانسی باشتر له‌كوێدای هو ب��هرهو ئهوه هه‌نگاوبنێن ،ئهو هه‌ڕه‌شانه‌ی كه‌هه‌ی ه له‌سه‌ر شێوازی كاركردنیان، ئهو ته‌گه‌ره‌و ته‌نگوچه‌ڵه‌مانه‌ی هه‌ن
الی��ان��ب��ه‌رن ،ب��وار ب��ده‌ن به‌خه‌ڵكی به‌توانا به‌پێی پێوه‌رێكی راسته‌قین هو زۆرتر بچن ه ناو خه‌ڵك‌و ته‌نیا له‌سه‌ر بژار‌ه (نوخبه) ئیش نه‌كه‌ن ،زیاتر بچن ه ن��او خه‌ڵكه‌وه‌و بچن ه شارو شارۆچكه‌كانه‌وه ،هه‌ستده‌كه‌م ئه‌وان خه‌مه‌كانیان زۆر گه‌وره‌تر‌ه‌و كێش‌و گرفتی زۆری��ان هه‌یه ،ب��ه‌اڵم زیاد‌ه نین‌و بوونی رێكخراوه‌كان به‌وانه‌ی حیزبیشن ده‌بێت بوێرانه‌تر كاربكه‌ن نه‌ك به‌پاشكۆیی بمێننه‌وه. ده‌س��ت��وور :مه‌سه‌له‌ك ه تاچه‌ند په‌یوه‌ندی بهوهوه هه‌یه ،پێگهی ژن له‌ناو خودی حیزبه‌كاندا الوازه ،وات ه حیزبه‌كاندا له‌سه‌ركردایه‌تیكردنی بواریان بۆ نهڕهخساوه؟ په‌روا عه‌لی :له‌هه‌موو شوێنه‌كان پێگهی ژن الوازه ،له‌هه‌موو ئهو حیزبانه‌ی بۆنمون ه خۆیان به‌سۆسیال دیموكرات ده‌زان��ن كه‌سێكمان نیی ه له‌سه‌ركردایه‌تی ،ئهم ه خه‌وشێكی گه‌وره‌ی ه لهبهرئهوه ئ��هوه یه‌كێك ه له‌هۆكاره‌كان ك ه له‌ڕاستیدا بوار نهڕهخساوه ،ئه‌گینا مه‌عقول نیی ه هیچ ژنێك ئهوهنده توانای نه‌بێت ،ببێت به‌ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی حیزبێك، ئایا هه‌موو پیاوانی سه‌ركردایه‌تی حیزبه‌كان ئهوهنده لێهاتوون كه‌هیچ ژنێك نه‌گه‌یشتبێت ه ئاستی ئه‌وان، پێگهی بۆ الوازه؟ چونك ه عه‌قڵیه‌ته‌ك ه پیاوانه‌یه‌و ناهێڵێت ،بهدڵنیاییهوه ئهوه ده‌رئه‌نجامه‌كه‌یه‌تی. ده‌ستوور :هه‌ندێك ده‌ڵێن دانانی %25له‌كورسییه‌كانی په‌رله‌مانی عێراق بۆ ژنان ،داننان ه به‌الوازی ژنان، ئایا ژنان هه‌مان هه‌ستیان هه‌ی ه ك ه به‌زۆر جێگه‌یان ده‌كرێته‌وه ،بۆنمون ه ده‌ڵێن با ژنان له‌ڕێگه‌ی به‌شداری سیاسیو چاالكی خۆیانهوه متمان ه به‌ده‌ستبهێنن ،ئه‌وكات ه رێژه‌ك ه ئه‌گه‌ر %5یان %50بێت كێش ه نییه؟ پ��ه‌روا عه‌لی :مه‌سه‌له‌ی كۆتا له‌بنه‌ڕه‌ته‌و‌ه بۆ ژن نهكراوه ،له‌ساڵی 1961ك ه له‌ئه‌مه‌ریكا كۆتا دانرا بۆ به‌شداریی هه‌موو كه‌مینه‌كان بووهو سوودوه‌رگرتنیان ب��ووه له‌داهات‌و سامانی ئ��هو واڵت���ه ،ب��ه‌اڵم دوات��ر به‌كارهێنراو‌ه بۆئهوهی ژنان بچن ه
ی كۆتا هه‌یه" ـــان به‌سیستم
ــــــه‌وتوو بۆ په‌رله‌مانی عێراق بۆ ده‌ستوور ی خ��هم��ان زرار :پێموای ه ژنان ی خۆیانكردووه، ئێم ه ده‌مێك ه قس ه ی ل��هم��اڵ��هوه ،ی��ان له‌ناو چ ئ��ه‌وان�� ه ی له‌وان سیاسه‌تدان ،یان ئه‌وانه‌ش ی سیاسه‌تدا نین ،به‌رده‌وام به‌رنامه‌یه‌ك ی مرۆییان روونیان ههبووه ك ه الیه‌ن پارێزراوبێت‌و له‌ژێر هیچ بڕوبیانویه‌كدا پێشێل نه‌كرێت ،ئه‌وه‌ش گه‌وره‌ترین ب���ه‌رن���ام��� هو پ���رۆژه‌ی��� ه ك��� ه ژن���ان ی هه‌ڵیانگرتووه ،ئه‌وه‌یتر به‌رنام ه ی ده‌سه‌اڵت ه چۆن ده‌وڵه‌ته ،به‌رنام ه ی بهرامبهر بتوانێـت ئهو پێشێلكارییان ه ی ژن ده‌كرێت نه‌هێڵرێت، به‌كه‌رامه‌ت ی ئ��هوه ژن نیی ه بێت ئهم به‌ڕاست به‌رنامه‌ی ه دابنێت ،ئهوه ده‌سه‌اڵت ه ی دابنێت ،بێگومان ك ه ده‌شڵێین بۆ ی ده‌وڵه‌ت ده‌سه‌اڵت هه‌موو ده‌زگاكان دهگرێتهوه به‌پیاوان‌و ژنانیشه‌وه. ی ی هه‌میش ه نه‌ریت ده‌ستوور :بۆچ كۆمه‌ڵگاو كلتور تۆمه‌تبار ده‌كرێن، ی 19ساڵ ه ئهم رێكخراوو ئهم بۆچ ژنان ه نهیانتوانیوه به‌شێك لهو كلتورو نه‌ریت ه بگۆڕن‌و بڕوا به‌خه‌ڵك بهێنن ی سه‌ركردایه‌تیان ك ه ژنانیش توانا هه‌یه؟ خه‌مان زرار :دابونه‌ریتێك ك ه
ب��هه��ه‌زاره‌ه��ا س��ا ڵ دروستكرابێت ی ی له‌ماو‌ه ی رێكخراوه‌ی ی به‌كار به‌ڕاست 19س��ا ڵ ن��ات��وان��رێ��ت ب��گ��ۆڕدرێ��ت، ی گه‌وره‌ی ه ده‌یكه‌ین، ئهوه گوناهێك ی ی كۆمه‌اڵیه‌ت كاتێكیش دابونه‌ریت ی تاوانبار ده‌كرێت لهبهرئهوهی ه واقع ی ێ نه‌ریت ی ئێم ه ئه‌وه‌یه ،جار كۆمه‌ڵگا ی ئێم ه رێگ ه به‌وه‌نادات ژنان كۆمه‌ڵگا ی له‌گ ه ڵ پیاواندا مافه‌كانیان به‌یه‌كسان به‌سه‌ردا دابه‌شبكرێت ،ئهم ه راستییه، ی چۆن دهم��ێ��ن��ێ��ت��هوه س��هر ئ���هوه ی واداده‌نێت ده‌س��ه‌اڵت میكانیزمێك ی ده‌كرێت ك ه ئ��هو پێشێلكارییان ه رابگیرێت ،پێموای ه ده‌سه‌اڵتیش ی ن���اوه ل��ه‌وان��ه‌ش ی ب��اش�� ه��هن��گ��او ی مه‌ده‌نی ،ئهو ی رێكخراو دروستكردن رێكخراوانه‌ش تازه دروستبوون19 ، ی ئهو كۆمه‌ڵگای ه ئاشنا ساڵ ه كلتور ی نیی ه به‌و رێكخراوانه ،ئهو كه‌سانه‌ش ل��هن��او ئ��هو رێ��ك��خ��راوان��ه‌دان ب��ه‌ژن‌و پیاویشه‌و‌ه ره‌نگ ه خۆشیان نه‌زانن ی ی ده‌بێت چ ی مه‌ده‌ن ی رێكخراو ده‌ور ی ی رێكخراوه‌ی بێت ،لهبهرئهوه كار هێشتا كۆمه‌ڵگا قبوڵی نهكردووه، ی نا ی تریشه‌و‌ه كه‌سه‌كان له‌الیه‌ك ی رێكخراوه‌كان نهیانتوانیوه رۆڵ
خۆیان بگێڕن ،پێموای ه 19سا ڵ هه‌ر ئهوهنده ده‌كرێت ،ناكرێت لهو ی كۆمه‌ڵێك ی سڕینه‌و‌ه ماوه‌یه‌دا داوا نه‌ریت بكه‌یت ك ه به‌هه‌زاره‌ها ساڵ ه ی ئێمه‌دا دروستبووه. له‌كۆمه‌ڵگا ده‌س����ت����وور :پ��ێ��ت��وای�� ه ئ��هم ی ی سه‌لماند ك ه بوون هه‌ڵبژاردن ه ئهوه ئ��هو رێكخراوان ه زی���اده‌ن؟ چونك ه ی 20سا ڵ ی نزیك ه وهك ده‌ڵێن دوا بێبه‌رهه‌م بوون. خه‌مان زرار :به‌هیچ شێوه‌ی هك‌و هیچ بیانویه‌ك ناكرێ بڵێیت ئهم رێكخراوان ه زیاده‌ن ،ئهم رێكخراوان ه ی چه‌ند ساڵێك ه دروستبوون كه‌ماو‌ه ی هه‌ر ئه‌وه‌نده‌یان پێده‌كرێت ،ناتوان ی ئهو ی شتێك بكه‌یت ك ه له‌توانا داوا ی رێكخراوان ه زیاتر بێت ،كۆمه‌ڵگا ی پێقبو ڵ ئێمه‌ش ه��هر ئ��ه‌وه‌ن��ده ی ده‌ك��رێ��ت ،ئ��هم هه‌ڵبژاردن ه ئ��هوه سه‌لماندوو‌ه ده‌بێت ئێم ه جدیانه‌تر ئاوڕ له‌رێكخراوه‌كان بده‌ینه‌و‌ه‌و له‌داهاتوودا ی كاریگه‌ریان هه‌بێت. ده‌ور ی ده‌ستوور :هه‌ندێك ده‌ڵێن دانان ی ی په‌رله‌مان %25له‌كورسییه‌كان ی ژنان، عێراق بۆ ژنان ،داننان ه به‌الواز ئایا ژنان هه‌مان هه‌ستیان هه‌ی ه ك ه
بووین به‌قوربانیی به‌رپرسانی بااڵی حیزب
به‌زۆر جێگه‌یان ده‌كرێته‌وه ،بۆنمون ه ی ی به‌شدار ده‌ڵێن با ژن��ان له‌ڕێگ ه ی خۆیانهوه متمان ه یو چاالك سیاس به‌ده‌ستبهێنن ،ئه‌وكات ه رێژه‌ك ه ئه‌گه‌ر %5یان %50بیێت كێش ه نییه؟ ی زۆر خه‌مان زرار :كێشه‌یه‌ك گهوره ده‌بێت ،كێشه‌كه‌ش له‌وه‌ده‌بێـت ی ژنان داننان ی كۆتا ی بوون به‌ڕاست ی ی ژنان ،داننان ه بهوه نیی ه ب��ه‌الواز ئێم ه له‌كۆمه‌ڵگایه‌كدا ده‌ژی���ن ك ه ی ئ��هو كۆمه‌ڵگای ه ئهوهی ه ك ه واقع ی بۆ ی سیاسه‌تدا بوار ژن له‌ناو بوار نهڕهخساوه ،كۆتای ژنان بۆی ه دانراوه، ی ئێم ه ی كۆمه‌ڵگا چونك ه عه‌قڵیه‌ت ی نیی ه ژن بێت ه ناو سیاسهتهوه، قبوڵ بۆی ه وهك میكانیزمێك بۆ فشار‌و ی ژنان زه‌مین ه دروستكردن بۆئه‌و‌ه ی سیاسهتهوه كۆتا بێن ه ن��او ب��وار دروستكراوه ،ئه‌مان ده‌بن ه هه‌نگاوێك ی ل���ه‌داه���ات���وودا زه‌مین ه ب���ۆئ���هوه
ی له‌ناو خۆشبكرێت ك ه ئ��هو ژنان ه ی یاساو رێكخراوه‌كان‌و ده‌زگاكاندا له‌ڕێ ی عه‌قڵیه‌ته‌و‌ه ك��ار بۆ ئهوه گۆڕین بكرێت له‌داهاتوودا له‌ناو په‌رله‌مان‌و ده‌زگاكاندا پێویستیمان به‌كۆتا نه‌بێت، به‌اڵم بۆ ئێستا پێویستمان به‌كۆتایه. ی ئه‌مه‌ریكادا ده‌ستوور :كۆنگرێس ی عێراق زۆر %16ژنه %25 ،بۆ ئێستا نییه؟ ی خ��هم��ان زرار :ل��هب��ه‌رئ��هوه ی ی وهك ئه‌مه‌ریكا به‌ڕاست له‌واڵتێك ی ی یاسایی‌و كۆمه‌اڵیه‌ت به‌ربه‌ست ێ خه‌ڵك ئ��ازاد‌ه دێت ه ناو نییه ،لهو ی سیاسه‌ت یان نایه‌ت ،به‌اڵم له‌واڵت ئێم ه به‌ربه‌ست هه‌یه ،تائێستاش ی ئێم ه له‌ناو حیزبه‌كاندا دیدێكی ژنان نه‌رێنیان له‌سه‌ر ژن هه‌ی ه ك ه بچێت له‌ناو حیزب به‌شداریبكات ،هه‌روه‌ها ی یاساییشمان هه‌ندێك به‌ربه‌ست ی پێویست هه‌ی ه ك ه رێگانادات به‌پێ
ناو كای ه سیاسییه‌كانه‌وه ،به‌ڕای من ئه‌گه‌ر مه‌سه‌له‌ی كۆتا نه‌بوای ه هیچ ژنێك له‌كۆمه‌ڵگاكه‌ی ئێم ه نه‌ده‌چوو‌ه ناو په‌رله‌مانه‌وه ،ئه‌گه‌ر وادابنێین ێ كۆتا سه‌ركردایه‌تی حیزبه‌كان به‌ب ژن بخه‌ن ه ناو نێوه‌ندی بڕیاره‌وه، دڵنیاب ه ن��ای��ك��هن ،ب���ه‌اڵم ل���ه‌دوای پ��رۆس��هی ئ��ازادك��ردن��ی عێراقهوه، مه‌سه‌له‌ی كۆتا دان��را ،بریمه‌ر ئهو كۆتایه‌ی بۆی ه دانا ،چونك ه هه‌موو ده‌سه‌اڵته‌كان پیاوانه‌بوو. پێم باش ه كۆتا ته‌نیا بۆ په‌رله‌مان نه‌بێت ،به‌ڵكو له‌هه‌موو دامه‌زراوه‌كانی ت��ردا داب��ن��رێ��ت ،چانسێك ه ب��ۆ ژن ك ه نه‌یانهێشتو‌ه بچێت ه پێشهوه به‌حوكمی كۆتا ده‌چێت ه پێشهوه، به‌اڵم من بۆ چه‌ند ساڵێكی تر ئهو كاته‌ی كه‌ژنان گه‌یشتن ه ئهو ئاست ه كۆتا به‌گرنگ دانانێم ،له‌م قۆناغه‌دا پێویسته‌و له‌قۆناغێكی تر ژن خۆی له‌چ ئاستێكدای ه با بۆخۆی بچێت ه پێشهوه ،به‌اڵم له‌ئێستادا ژن ناچێت ه پێشهوهو سه‌ركردایه‌تی حیزبه‌كان‌و حكوم هتو دامه‌زراوه‌كان كه‌هه‌موویان پیاون رێگ ه ناده‌ن ،سه‌یری ئهو یه‌ك دوو ژنان ه بكه‌ن ك ه له‌ناوه‌ندێكدا پۆستێكی بااڵیان هه‌یه. ده‌ستوور :به‌بڕوای تۆ ده‌بێت له‌مه‌ودوا ژنان چی بكه‌ن بۆئهوهی ت��ووش��ی ه��هم��ان گرفت نه‌بنه‌وه، له‌ئێستادا ئه‌وله‌ویات به‌چی بده‌ن بۆ چوار ساڵی ئاینده؟ پ���ه‌روا ع��ه‌ل��ی :زۆر پێویست ه ه��ه‌وڵ��ب��درێ��ت ب��ۆ ب��ه‌رزك��ردن��هوهی ئاستی هۆشیاری كۆمه‌ڵگا سه‌باره‌ت به‌گرنگی مه‌سه‌له‌ی جێنده‌ر ،ژنانیش دوودڵ نه‌بن له‌چوون ه پێشهوه ،به‌ڵكو به‌گیانێكی به‌هێزتره‌و‌ه لێهاتوویی خ��ۆی��ان بسه‌لمێنن جگ ه ل��هوهی ك ه له‌زۆرێك له‌شوێنه‌كاندا ره‌نگ ه به‌ره‌نگاریی كۆمه‌ڵێك ناعه‌داله‌تی ببنه‌وه ،درێژه به‌كاره‌كانیان بده‌ن، ه��ه‌وڵ��ب��ده‌ن گ��رن��گ��ی ب��هی��اس��اك��ان بد‌هن‌و فشار دروستبك هنو هه‌میش ه ه��ه‌وڵ��ب��ده‌ن پ��رۆژه‌ی��اس��ا پێشكه‌ش ب��ك�� هنو ل��ه‌ڕێ��ی راگه‌یاندنه‌كانه‌و‌ه ب��ه‌دواداچ��وون بكه‌ن ،هه‌وڵبده‌ن بۆ به‌هێزكردنی پێگهی خۆیان. بێته‌ده‌ره‌وه ،تائێستاش ژنان له‌ژێر فه‌رمانی پیاوه‌كاندان له‌ماڵه‌وه ،ره‌نگ ه ی ی رۆژئاوای ئهم كێشان ه له‌واڵتێك وهك ئه‌مه‌ریكادا نه‌بێت ،بۆی ه ره‌نگ ه ی پێویست نه‌كات كۆتا هه‌بێت، لهو ی ئه‌وروپیشدا به‌اڵم له‌هه‌ندێك واڵت كۆتا هه‌یه ،حیزب ه سۆسیالیسته‌كان ی زۆر وایانكردو‌ه ی خه‌باتێك دوا كۆتا هه‌بێـت ،له‌هه‌موو واڵتێكدا ی ژنان پێویست ه له‌ناو سیستم ه كۆتا سیاسییه‌كاندا هه‌بێت. ی تۆ ده‌بێت ده‌س��ت��وور :به‌بڕوا ی ی بكه‌ن بۆئه‌و‌ه له‌مه‌ودوا ژنان چ ی ه��هم��ان گ��رف��ت نه‌بنه‌وه، ت��ووش�� ی بده‌ن؟ بۆ له‌ئێستادا ئه‌وله‌ویات به‌چ ی ئاینده؟ چوار ساڵ خه‌مان زرار :دهمێنێتهوه سه‌ر ی هه‌ر ژنێك له‌هه‌ر شوێنێك ئ��هوه ئ��ی��ش��ده‌ك��ات پ���ێ ل���ه‌س���هر ئ���هوه ی دابگرێ كۆمه‌ڵگا به‌ره‌و مه‌ده‌نیه‌ت ی به‌ره‌و ی حكومڕان ب��ڕوات‌و سیستم ی دیموكراتیتر بڕوات ،چونك ه پرانسیپ م��ه‌ده‌ن��ی�� هتو دی��م��وك��رات��ی��ه‌ت ئهو ی ی مافه‌كان پڕه‌نسیپانه‌ن ك ه زامنكه‌ر ی كۆمه‌ڵگاكه‌ن ی تاكه‌كان یه‌كسان ی ی دیموكرات ی حكومڕان تا سیستم ی نه‌بێت‌و واڵت نه‌بێت ه كۆمه‌ڵگایه‌ك ی تاكه‌كان مه‌ده‌نی ،ناتوانین یه‌كسان له‌واڵتدا فه‌راهه‌م بكرێت ،پێویست ه چیتر ژن���ان ق��ب��وڵ ن��ه‌ك��هن له‌هه‌ر ی بهسهر ماف ه شوێنێك پێشێلكار ی مرۆییه‌كانماندا بكرێت‌و ده‌نگ ی به‌رزبكرێته‌وه. ناڕه‌زای
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
که‌رکوک
كۆتا ..فریادڕه‌سی ژنان
8
"ئه‌گه‌ر كۆتا نه‌بێت ،حیزبـــــ
ئه‌گه‌ر كۆتا نه‌بوایه 13 ،ژن ه كاندید ده‌چوون ه ناو په‌رله‌مانه‌وه په‌روا عه‌لی كاندیدی سه‌رنه‌كه‌وتوو بۆ په‌رله‌مــــــــ پ .ده‌ستوور
یاساكه‌ی بریمه‌ر جێی خۆی نه‌كردووه‌ته‌وه له‌كاتی داڕشتنی یاسای به‌ڕێوه‌بردنی ی ده‌وڵ����ه‌ت ب��ۆ م���اوه‌ی ئینتیقال ی له‌ساڵی 2003دا ،پۆڵ بریمه‌ر حاكم ی مه‌ده‌نی ئه‌وسای عێراق ،جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی حوكم‌و لیژنه‌ی نووسینه‌وه‌ی یاساكه كرده‌و ه ی كه رێژه‌ی به‌شداری ژنان له‌بوار سیاسیدا ب��ه %25بچه‌سپێنن ،ئهو ی ه��هن��گ��اوه‌ش ل��هه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��ه‌ك��ان�� په‌رله‌ماندا جێبه‌جێكرا. ی ل���هم���اده‌ی 6ی ده‌س���ت���وور هه‌میشه‌یی عێراقیشدا ،هاتوو ه ی "ده‌وڵ����ه‌ت م��اف��ه بنه‌ڕه‌تییه‌كان ژنان‌و یه‌كسانبوونی لهگهڵ پیاودا ی له‌سه‌رجه‌م بواره‌كاندا بهگوێره ح��وك��م��ی ش��ه‌ری��ع��ه‌ت��ی ئیسالمی، زام���ن ده‌ك���ات‌و ی��ارم��ه‌ت��ی ده‌دات له‌راییكردنی كاره‌كانی له‌ناو خێزان‌و له‌ناو كۆمه‌ڵگادا". له‌ماوه‌ی چه‌ند ساڵی رابوردوودا په‌رله‌مانی ع��ێ��راق ك��ه بااڵترین ده‌زگ��ای یاسادانانه ،زۆرترین ژن ه ی په‌رله‌مانتاری له‌چاو په‌رله‌مانه‌كان واڵتانی ناوچه‌كه‌دا لهخۆگرتووه. به‌بۆچوونی هه‌ندێك له‌چاودێران ی چه‌سپاندنی به‌شێكی گ���هوره مافه‌كانی ژنان به‌به‌شداریكردنی ئهو رێژه چه‌سپاوه‌ی ژنه په‌رله‌مانتاره‌كان نابێت ،به‌ڵكو گله‌یی له‌وه‌ده‌كه‌ن ك ه هه‌ندێك ل��هو ژن��ه په‌رله‌مانتاران ه ئهوهنده به‌رنامه‌ی فراكسیۆنه‌كه‌یان جێبه‌جێده‌كه‌ن ،هێنده ك��اری��ان ی نهكردووه بۆ چه‌سپاندنی مافه‌كان ژنان. لهكاتێكدا به‌گوێره‌ی هه‌ندێك ی ئ���ام���ار ،ژن��ان��ی ع��ێ��راق %65 دان��ی��ش��ت��ووان پێكده‌هێنن ،ب��ه‌اڵم به‌شداریكردنیان له‌ژیانی سیاسییدا ی كه له‌باشترین حاڵه‌تدا په‌رله‌مان عێراقه له %25تێپه‌ڕ ناكات ،ئهم ه لهكاتێكدا زۆرێ���ك ل��ه‌چ��اودێ��ران ی پێیانوایه به‌شێك ل��هو ژنانه‌ش ی ده‌چ��ن��ه پ��ه‌رل��هم��ان ،ل��هب��ه‌رئ��هوه ی به‌ده‌نگی خۆیان‌و به‌پێی سیستم ك��ۆت��ا ب��ه‌س��هر ل��ی��س��ت��ه‌ك��ان��ی��ان��دا ده‌سه‌پێنرێن ،ناتوانن وه‌كو پێویست نوێنه‌رایه‌تی ژن��ان بكه‌ن ،به‌ڵكو ی داك��ۆك��ی له‌به‌رنامه‌و بڕیاره‌كان ل��ی��س��ت��ه‌ك��هی��ان ده‌ك�����هنو زی��ات��ر نوێنه‌رایه‌تی لیسته‌كه‌یان ده‌كه‌ن، نه‌ك ژنان. ی ب��هگ��وێ��ره‌ی دوای��ی��ن ئه‌نجام ی هه‌ڵبژاردنه په‌رله‌مانییه‌كه‌ی رۆژ ی 7ی ئ��هم م��ان��گ��ه ،له‌په‌رله‌مان داهاتوودا 82ژن نوێنه‌رایه‌تی ژنان ی ده‌كه‌ن ،به‌اڵم ئهم ژماره‌یه جێگه ی ئومێد نییه بۆ ژنان ،لهبهرئهوه ئ��هگ��هر سیستمی ك��ۆت��ا نه‌بوای ه نوێنه‌رایه‌تیكردنی ژنان له‌كۆی 325 ی ك��ورس��ی ،ل��ه 13ك��ورس��ی تێپه‌ڕ ی نه‌ده‌كرد كه ده‌كاته %4ی رێژه ی ئه‌ندامانی په‌رله‌مان ،به‌اڵم سیستم كۆتا فریای ژنان كه‌وتوو له‌سه‌رجه‌م پارێزگاكانی عێراق له‌دوای هه‌ر چوار په‌رله‌مانتارێكی په‌رله‌مانی داهاتوودا ناوی ژنه په‌رله‌مانتارێك دێت. ئ���هگ���هر ل��ی��س��ت��ه‌ك��ه‌ش دوو په‌رله‌مانتاری چووبێته په‌رله‌مانه‌و ه ئ��ه‌وا ه��ه‌ردووك��ی��ان پیاون ،ئه‌گه‌ر پێنج په‌رله‌مانتاریشی چووبێت ه په‌رله‌مانه‌وه ئه‌وا چواریان پیاون‌و ته‌نیا دانه‌یه‌كیان ژنه.
ی ب��هم��ج��ۆره 69په‌رله‌مانتار پیاو بوونه‌ته قوربانی كۆتای ژنان‌و خ��ه‌ون��ی ب��وون��ه په‌رله‌مانتارییان له‌ده‌ستچووه ،له‌جێی ئه‌وان ئهو ژن ه په‌رله‌مانتارانه دان��راون كه ره‌نگ ه به‌نیوه‌ی ئه‌وان ده‌نگیان نه‌هێنابێت. ی پیاده‌كردنی سیستمی كۆتا ژنان هه‌ندێجار به‌قازانجی الیه‌نێك یان حیزبێك شكاوه‌ته‌وه ،بۆنمون ه ی ل��هه��ه‌ول��ێ��رو س��ل��ێ��م��ان��ی پ��ارت�� ی چ���وار ك��ان��دی��دی ژن��ی ب��هگ��وێ��ره ی سیستمی كۆتای ژنان چوونه جێ چ��وار كاندیدی پ��ی��اوی یه‌كێتی، ی له‌كه‌ركوكیش دوو كاندیدی پیاو پارتی پاشه‌كشه‌یان پێكرا بۆ دوو كاندیدی ژنی یه‌كێتی. له‌م په‌رله‌مانه‌دا ژنانی جل ره‌ش‌و موحافزكار كه‌متر ده‌بینرێن ی ل��هه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی ئ��هم��ج��اره ی په‌رله‌ماندا ،بههۆی پاشه‌كشه ی هێزه ئایینییه‌كان له‌هه‌ڵبژاردن ئه‌مجاره‌ی په‌رله‌ماندا ،دیمه‌نی ئهو ی په‌رله‌مانتارانه‌ی جلوبه‌رگی ره‌ش ئیسالمییانه ده‌پۆشن كه‌مبووه‌ته‌وه‌و ی له‌وڕووه‌وه رۆژنامهی حه‌یاتی له‌نده‌ن نووسیویه‌تی "ل��هم په‌رله‌مانه‌دا ژم���اره‌ی ئ��هو ژن��ه موحافیزكاران ه كه‌مبووه‌ته‌وه كه‌جلوبه‌رگی ره‌ش ده‌پ���ۆش���نو ل���هب���ه‌رام���ب���ه‌ردا ژن�� ه عه‌لمانییه‌كان ژم��اره‌ی��ان زیاتر ی ب��ووه ،لهبهرئهوهی هاوپه‌یمانێت ئیئتالفی نیشتمانی سه‌رجه‌م ژن ه ی په‌رله‌مانتارانی جلوبه‌رگی ره‌ش ئایینیانه ده‌پۆشن ،كه‌مبووه‌ته‌وه بۆ 4ژنه په‌رله‌مانتار لهكاتێكدا پێشتر ژماره‌یان 17ژنه په‌رله‌مانتار بوو". ی عالیه نسه‌یف كاندیدی براوه ی لیستی ئه‌لعێراقیه به‌رۆژنامه‌كه ی راگ��هی��ان��دوه "ب��هه��ۆی پێشخستن
ئهو ژنه په‌رله‌مانتارانه‌ی ده‌نگیان لیسته‌كانیان ل���هب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی ده‌دا‌و ك��وێ��ران��ه پشتیوانییان لێده‌كردن ،ئێمه پشتگوێخرابووین، ب���ه‌اڵم ئ��هم��ج��اره ئ��ام��اده‌ی��ی ژن ی له‌په‌رله‌مان گۆڕانكارییه‌كی گهوره ی بهخۆیهوه بینیوه ،لهبهرئهوه ه��هن��دێ��ك ل��ه‌ح��ی��زب��ه ئاینییه‌كان ژنانی عه‌لمانییان كاندیدكردوه‌و هه‌ندێكیشیان لهنێو لیسته‌كانی تر گه‌یشتوونه‌ته په‌رله‌مانی عێراق". ل��ه‌ل��ێ��دوان��ێ��ك��ی پ��ێ��ش��ت��ری��دا عالیه ئ��ام��اژه‌ی ب��ه‌وه‌ش��داب��وو ك ه پ��هن��اب��ردن ب��ۆ سیستمی كۆتا به‌مه‌به‌ستی ب��وار ره‌خساندن بۆ به‌شداریكردنی رێژه‌یه‌كی دیاریكراو په‌رله‌مان له‌نوێنه‌رایه‌تیكردنی ل��ه‌الی��هن ژن��ان��هوه ،رۆڵ��ی ئ��هو ژن ه په‌رله‌مانتارانه تا راده‌ی��ه‌ك الواز ی ده‌ك���ات‌و وای لێده‌كات پاشكۆ ی حیزبه‌كه‌ی‌‌و ئهو لیسته بێت كه‌ئه‌و پااڵوتووه. ی ب��هم��هب��ه‌س��ت��ی ك���اراك���ردن��� رۆڵ���ی ژن���ه پ��ه‌رل��هم��ان��ت��اره‌ك��ان‌و ی یه‌كخستنی هه‌ڵوێستیان به‌تایبه‌ت ی له‌مه‌سه‌له‌كانی په‌یوه‌نددار به‌توێژ ژنان ،له‌ماوه‌ی سااڵنی راب��وردوودا چه‌ند ژنه په‌رله‌مانتارێكی كارای ناو په‌رله‌مانی خولی رابوردوو هه‌وڵیان دا گروپێك له‌ژنه په‌رله‌مانتاران پێكبهێنن به‌مه‌به‌ستی داكۆكیكردن له‌مه‌سه‌له‌ی ژنان. ئ���هو ژن���ه پ��ه‌رل��هم��ان��ت��اران�� ه ی جه‌ختیانكرده‌وه له‌سه‌ر زیادكردن ی ب��ه‌ش��داری��ك��ردن��ی ژن���ان ل��هب��ڕی��ار س��ی��اس��ی��داو چ��هن��د ئامانجێكیان راگه‌یاندبوو كه‌خۆی له‌بایه‌خدان ی ب��هم��ه‌س��ه‌ل��هی ژن���ان‌و ك��اراك��ردن�� رۆڵی ژنان له‌بواری ژیانی گشتیدا ده‌بینییه‌وه.
سازدانی :ده‌ستوور
په‌روا عه‌لی كاندیدی سه‌رنه‌كه‌وتوو بۆ په‌رله‌مانی عێراق بڕوایوای ه ك ه سه‌رنه‌كه‌وتنی كاندیده ژنه‌كان له‌هه‌ڵبژاردندا ،بههۆی ناهۆشیاری ده‌نگده‌رو كلتوری پیاوساالری كۆمه‌ڵگاوه. ................................. ده‌ستوور :ل��ه‌دوای راپهڕینهوه مه‌یدانی ب��ه‌رف��راوان بۆ كاركردنی ژنان هاته‌ئاراوه ،ژماره‌یه‌كی به‌رچاو رێكخراوی ژنان‌و كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی دروستبوون ،به‌اڵم ده‌بینین هێشتا ژنان نهیانتوانیوه متمانه‌ی ده‌نگده‌ر به‌ده‌سبهێنن؟ ئایا ئهو رێكخراوان ه پێگه‌یه‌ك نه‌بوون بۆ دروستكردن‌و پێگه‌یاندنی ژنانی سه‌ركرده؟ پ���ه‌روا ع��ه‌ل��ی :ئێم ه ناتوانین ده‌وری رێكخراوه‌كانی ژنان به‌حیزبی‌و ناحیزبییه‌و‌ه به‌هه‌ند وه‌رنه‌گرین وهك��و پێویست ،راست ه له‌ئاستی پێویستدا نه‌بوون ،لهبهرئهوهی ك ه زۆرێ��ك له‌رێكخراوه‌كان پابه‌ندبوون به‌بیروباوه‌ڕ‌ه حیزبییه‌كانه‌و‌ه ك ه ئه‌وانیش پ��ی��اوان له‌پشتییه‌وه‌ن، راس��ت�� ه ل��هگ�� ه ڵ ب��اش��ووردا كه‌مێك ج��ی��اوازی ه��هب��ووه ،بههۆی ئ��هوهی ك��ه‌دوای راپه‌ڕین كرانهوه ههبووه، ب��ه‌اڵم هێشتا نه‌گه‌یشتووه‌ت ه ئهو ئاسته‌ی وا له‌خه‌ڵك بهگشتیو ژنان به‌تایبه‌تی بكات كه‌ده‌نگ به‌ژن بده‌ن، یان ئهو بۆشایی ه زۆره پڕبكاته‌و‌ه ك ه له‌ناو كۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا هه‌یه ،به‌وه‌ی بتوانن پێوه‌ری راسته‌قینه‌یان هه‌بێت بۆ هه‌ڵبژاردنی كاندیده‌كان ،ئیتر ژن ه یان پیاوه ،لهبهرئهوهی كه‌زۆرینه‌ی شته‌كان پیاوانه‌یه ،هێشتا وه‌كو پێویست نه‌توانراو‌ه ئهو بۆچوونان ه كاڵتر بكرێته‌وه‌و ك ه پیاوان هه‌میش ه ب��ااڵده‌س��ت��ن ،هه‌میش ه لێهاتوون، سازدانی :گۆران وه‌هاب
ژنانی ده‌نگده‌ر ده‌نگیان ب ه کاندیدی ژن نه‌دا .فۆتۆگراف :ده‌ستوور
ی ی پێشوو خه‌مان زرار ئه‌ندام ی ی كوردستان‌و كاندید په‌رله‌مان ی عێراق، سه‌رنه‌كه‌وتوو بۆ په‌رله‌مان ی ده‌ستووردا له‌چاوپێكه‌وتنێك ی ی ده‌رچون ده‌ڵێت حیزبه‌كان له‌هه‌وڵ كاندیده پیاوه‌كاندا بوون ،كاندیده ژنه‌كانیان پشتگوێ خستووه. ................................. ی 3/7دا ده‌ستوور :له‌هه‌ڵبژاردن ی ی به‌رچاو له‌ژنان نه‌یانتوان ژماره‌یه‌ك ی تۆ هۆكار بگه‌ن ه په‌رله‌مان ،ب��ه‌ڕا چییه؟ خه‌مان زرار :یه‌كێك له‌هۆكاره‌كان ی ده‌رچوون ئهوهی ه هه‌موو ئهو ژنان ه گوزارشتیان له‌لیستێك یان حیزبێك ده‌كرد ،هه‌ریه‌ك ه لهو ژنان ه حیزبێك ی ئهو ه��ه‌ڵ��ی��ب��ژاردوون‌و نوێنه‌رایه‌ت حیزبه‌یان ده‌ك��رد ،پێموای ه ره‌نگ ه ی حیزبه‌كان ئیشیان بۆ ئ��ه‌وه‌ن��ده كاندیده پیاوه‌كان كردبێت ئهوهنده ئیشیان بۆ كاندیده ژنه‌كان نه‌كردبێت، ی كۆمه‌ڵێك هۆكاره‌وه‌یه، ئه‌وه‌ش به‌هۆ ی ئێم ه له‌وانه‌ش تا ئێستا حیزبه‌كان ده‌یانویست ئیش بۆ ئهو پیاوان ه بكه‌ن ی حیزبه‌كانیان ك ه له‌سه‌ركردایه‌ت ی زۆره له‌ناو ئهو ب��وون‌و ماوه‌یه‌ك ی تریشه‌و‌ه ح��ی��زب��ان��ه‌دان ،له‌الیه‌ك ی كۆتای ژنان هه‌بوو، ی ئهوه به‌هۆ ی ئهم ه وایكردبوو حیزبه‌كان به‌جد ئیش له‌سه‌ر ژنه‌كان نه‌كه‌ن پشتیان
په‌روا عه‌لی
ئه‌وانه‌ی توانای ملمالنێیان هه‌ی هو ته‌نیا پیاوانن ك ه توانای به‌رگرییان هه‌یه. ده‌س���ت���وور :ه��هن��دێ��ك ده‌ڵ��ێ��ن مه‌سه‌له‌ك ه په‌یوه‌ندی ئه‌دای ژنانهوه هه‌یه ،ده‌رف��ه‌ت��ی ك��ارك��ردن هه‌ی هو بواریشیان پێدراو‌ه به‌شداری پرۆسه‌ی سیاسی بكه‌ن؟ به‌اڵم خۆیان لێهاتوو نین؟ پ���ه‌روا ع��ه‌ل��ی :ئ��هم�� ه زۆرج���ار بیانوویه‌ك ه لهو بیانووانه‌ی هه‌میش ه ده‌وترێنه‌وه ،من له‌گ ه ڵ ئه‌وه‌دانیم بڵێن ئه‌دای ژن الواز بێت ،ئایا هه‌موو ئهو ژنانه‌ی چه‌ند ساڵ ه كاریان له‌گ ه ڵ كردوون نه‌گه‌یشتوونه‌ت ه ئهو ئاسته؟ نا به‌ڵكو پیاوه‌كان رێگه‌یان نهداوه ژنێك بچێت ه پێشهوه ،له‌هه‌مانكاتدا زۆری���ن���هی زۆری ئ���هو ژن��ان��هی كه‌ویستویان ه ئیش بكه‌ن هه‌میش ه ل��ه‌دواو‌ه بووه ،چونك ه ئهو كه‌سه‌ی كه‌هاتبێت ه ناو مه‌یدانی كاركردنه‌و‌ه ئامانجیشی ئ��ه‌وه‌ب��وو كه‌پێبگات‌و بگات ه شوێنێك كه‌توانای بڕیاردانی هه‌بێت یان پۆستێكی بااڵ وه‌ربگرێت، وهك پۆستێك ك�� ه لێهاتوویی‌و توانای خۆی تاقی بكاته‌وه ،به‌اڵم لهبهرئهوهی هه‌موو شته‌كان پیاوان ه بووه رێگه‌نه‌دراوه. ده‌ستوور :مه‌سه‌له‌یه‌ك هه‌ی ه
ژنه ده‌نگده‌ره‌کان له‌ژێر هه‌یمه‌نه‌ی مێـــــــــ
ده‌ڵێن هێشتا به‌ڕوونی نازانن چییان ده‌وێت ،داخوازییه‌كانیان روون نین؟ یان النیكه‌م كۆده‌نگیان لهو بارهیهوه نییه؟ په‌روا عه‌لی :من لهگهڵ ئه‌وه‌دانیم ك�� ه ژن ن��ه‌زان��ێ��ت داخوازییه‌كانی چ��ی��ن ،راس��ت�� ه به‌گشتی ه�� هم��ووی كۆمه‌ڵگا هۆشیاریی كه‌م ه بهرامبهر به‌مه‌سه‌له‌ی ج��ێ��ن��ده‌ر ،بهرامبهر ب��هم��ه‌س��ه‌ل��هی م��اف��ه‌ك��ان��ی م��رۆڤ، بهرامبهر پێگهی تاك له‌كۆمه‌ڵگا، تاچه‌ند دهب��ێ��ت به‌هێزتربێت ئهو تاك ه نێر بێت ی��ان م��ێ ،له‌كونجی ماڵه‌كانه‌و‌ه توندوتیژییه‌كان بهرامبهر
"بۆ ئێستا پێویستمــ
خه‌مان زرار كاندیدی سه‌رنه‌كـــــــــ ی بهوه به‌ستبوو ك ه ئهو ژنان ه له‌ڕێگا كۆتاو‌ه ده‌توانن كورسییه‌ك مسۆگه‌ر بكه‌ن ،پێموای ه ئه‌مان ه لهو هۆكاره گ��ه‌وران�� ه ب��وون ك ه حیزب له‌الیه‌ك ی ژنان نه‌بوو، ی له‌سه‌ر مه‌سه‌ل ه به‌جد ی بۆ كاندیده ی پێویست ئیش به‌پێ ی پیاوه‌كان كردووهو بۆ كاندیده ژنه‌كان ی ئێم ه نهكردووه ،تائێستاش كۆمه‌ڵگا ی ی ئهوهنده نه‌گه‌یشتۆت ه ئهو ئاست ه ی پیاوه ئهوهنده ی به‌كاندیدێك ب��ڕوا ی ژن هه‌بێت، ی به‌كاندیدێك ب���ڕوا ی ژنان‌و هه‌روه‌ها ره‌نگ ه خۆكاندیدكردن هاتن ه گۆڕه‌پانه‌ك ه وایكردبێت‌و بوترێت ی پ��ی��اوهك��ان ئه‌زمونیان ئ��ه‌وه‌ن��ده ی ئ��ه‌وان ده‌توانن هه‌ی هو ئ��ه‌وه‌ن��ده ئیش بكه‌ن ،ئهوهنده كاندیده ژنه‌كان نه‌توانن ئیش ب��ك�� هنو ئه‌زمونیان ی تریش ئهوهی ه كاندیده نییه ،خاڵێك ی هه‌ڵبژارندا ی بانگه‌ش ه ژنه‌كان له‌ماو‌ه ی خۆیان بسه‌لمێنن. نه‌یانتوان ده‌س���ت���وور :ه��هن��دێ��ك ده‌ڵ��ێ��ن ی ژنانهوه ی به‌ئه‌دا مه‌سه‌له‌ك ه په‌یوه‌ند ی ك��ارك��ردن هه‌ی هو ه��هی��ه،ده‌رف��ه‌ت�� ی ی پرۆس ه بواریشیان پێدراو‌ه به‌شدار ی بكه‌ن؟ به‌اڵم خۆیان لێهاتوو سیاس نین؟
ی خه‌مان زرار :ئهم ه په‌یوه‌ند ی ژن وابێت ب���هوهوه نیی ه سروشت لێهاتوو نه‌بێت ،پێموای ه ئهو ماوه‌ی ه زۆركه‌م ه ك ه رێگادراو‌ه‌و ئهو زه‌مینه‌ی ه خۆش بووه ك ه ژن بێت ه ناو بواری سیاسییهوه ،ل��هم م���اوه ك��هم��ه‌دا ناتوانیت داوا له‌ژنان بكه‌یت قه‌ت ی وهك پیاوه‌كان ب��ن ،جا له‌ئاست ی ژماره‌وه، سیاسییاندا یان له‌ئاست ی گ��هوره ی ئێم ه غ��ه‌درێ��ك�� ب��ه‌ڕاس��ت�� ده‌كه‌ین ئه‌گه‌ر پێمانوابێـت ده‌بێت ی پیاوه‌كانمان ژنه‌كانمان به‌هێند‌ه ی بڕیار ده‌ورو كاریگه‌ریان له‌ناوه‌نده‌كان ی چه‌ند ساڵ ه بۆ هه‌بێت ،چونك ه ئهوه پیاوان رهخساوه له‌م چه‌ند ساڵه‌و‌ه بۆ ژنه‌كان رهخساوه ،له‌م ماوه كه‌مه‌دا ی ی ده‌بێـت ژنه‌كان شانله‌شان بڵێ ی پیاوه‌كان ب��ده‌ن ئ��هوه به‌راوردێك راست نییه ،به‌اڵم لهگهڵ ئه‌وه‌شدا له‌م ماوه كه‌مه‌دا كۆمه‌ڵێك ژنمان هه‌ی ه توانیویان ه خۆیان بسه‌لمێنن. ده‌س��ت��وور :مه‌سه‌له‌یه‌ك هه‌ی ه ی نازانن چییان ده‌ڵێن هێشتا به‌ڕوون ده‌وێت ،داخوازییه‌كانیان روون نین؟ یان النیكه‌م كۆده‌نگیان لهو بارهیهوه نییه؟
11
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
کوردستانی
info@destur.net
فروهه‌ر له‌کوردستان گۆرانی (به‌رزی به‌رزی) پێشکه‌شی هه‌وادارانی کرد
الپهڕه 13
گـۆڕانـكـارییـه‌كـانـی ده‌سـتـووری تـوركـیـا ڕووكـه‌شـن ئه‌ردۆگـان :كـاتـی ئــه‌وه هاتــووه ده‌ســت به‌گــۆڕانكارییــه‌كــان بكه‌یـــن ئا :محه‌مه‌د عه‌لی كه‌مال
پارتی ئاشتی‌و دیموكراسی تێبینییه‌كانی خۆی له‌سه‌ر ئهو ره‌شنووسه‌ی ك ه بۆ گۆڕانكاریی له‌ده‌ستووری توركیادا ئاماده‌كراوه ،نووسیوه‌و ناردوویه‌تییه‌وه بۆ پارتی دادو گه‌شه‌پێدان ،به‌رپرسانی ب �ه‌ده‌پ �ه‌ش ده‌ڵێن گۆڕانكارییه‌كان جه‌وهه‌ری نین. س �هب��اره‌ت ب �هو ره‌شنووسانه‌ی پارتی دادو گه‌شه‌پێدان به‌مه‌به‌ستی ئه‌نجامدانی گۆڕانكاریی له‌ده‌ستووری ت��ورك��ی��ادا ئ��ام��اده‌ی��ك��ردب��وو ،خۆی له‌گۆڕینی ( )26ماده‌دا ده‌بینییه‌و‌ه‌و ههفتهی راب��ردوو پێشكه‌شی هه‌رسێ پ��ارت��ی ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن��ی ج�هه�ه‌پ� هو مه‌هه‌پ هو به‌ده‌په‌كردبوو بۆ ده‌ربڕینی سه‌رنجه‌كانیان له‌سه‌ری ،سه‌رۆكایه‌تی دیوانی پارتی ئاشتی‌و دیموكراسی (ب���ه‌ده‌پ���ه) چ�هن��دی��ن ك��ۆب��وون �هوهی ئه‌نجامدا‌و چه‌ند پێشنیارێكی پێشكه‌ش به‌ئاكه‌پ ه كرد بۆ جێكردنه‌وه‌یان لهنێو ره‌شنووسی گۆڕانكارییه‌كاندا. پێشنیاره‌كانی به‌ده‌پ ه له‌لیستێكی سی ت�ه‌وه‌ری پێكهاتووه ،هه‌ندێكیان له‌باره‌ی پرۆژه‌ی ره‌شنووسه‌كانه‌وه‌ی هو هه‌ندێكی دی��ك�ه‌ش��ی��ان لهنێو ئهو بابه‌تانه‌دا نین ك ه ئاكه‌پ ه ده‌یه‌وێت بیانگۆڕێ ،ئه‌وه‌شی ك ه دهمێنێتهوه ل�هب��اره‌ی یاساكانی نێو ده‌ستووری هه‌میشه‌یی ت��ورك��ی��ای �ه ،له‌لیستی پێشنیاره‌كانی ب��ه‌ده‌پ��ه‌دا گۆڕینی پێناسه‌ی هاوواڵتیبوون‌و هه‌ڵگرتنی وانه‌ی زۆره‌ملێی كلتوری دینی‌و زانسته ئه‌خالقییه‌كان‌و البردنی یاساغه‌كانی سه‌ر زمانی كوردی‌و چه‌ندین پێشنیاری
دیك ه بوونیان هه‌یه. له‌كۆبوونه‌وه‌كانی سه‌رۆكایه‌تی دی��وان��ی ده‌ت �ه‌پ �ه‌دا بۆ ئاماده‌كردنی پێشنیاره‌كان ژم��اره‌ی �ه‌ك مافناس‌و ئه‌ندامانی لیژنه‌ی گۆڕینی ده‌ستووری نێو په‌رله‌مان ئاماده‌یبوون ،ته‌واوی پرۆژه‌ی گۆڕانكارییه‌كانیان خستۆت ه به‌ر باس‌و له‌دوای ئهوهی ك ه دوا داڕشتنی بۆ ده‌كرێت ،پێشكه‌شی ئاكه‌پ ه ده‌كرێت‌و پاش ئ�ه‌وه‌ش له‌ڕاگه‌یاندنه‌كانه‌و‌ه بۆ جه‌ماوه‌ر ئاشكرا ده‌كرێت. به‌پێی ئهو زانیارییانه‌ی له‌ماڵپه‌ڕی فوراتدا پێش راده‌ستكردنی پێشنیاره‌كان به‌ئاكه‌په ،باڵوكراونه‌ته‌وه ،پێشنیاره‌كان ن���اوی دۆس��ی��هی دیموكراسییه‌كی به‌په‌له‌یان ل��ێ��ن��راوهو له‌ناویشیاندا داواكراو‌ه داخستنی پارته‌كان به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك هه‌ڵبگیرێت. هاوكات به‌ده‌پ ه داوای ك��ردووه ه���هن���دی گ��ۆڕان��ك��اری��ی دی��ك�� ه بۆ ره‌شنووسه‌كان زیادبكرێت ،له‌وانه‌ش گ��ۆڕی �نو ه �هم��وارك��ردن �هوهی م��اده‌ی ()66ی ده‌س��ت��ووره ك� ه پێناسه‌ی هاوواڵتیبوون له‌توركیادا ده‌كات‌و به‌پێی ماده‌ك ه "هه‌ر كه‌سێك په‌یوه‌ندییه‌كی به‌هاوواڵتیبوونه‌و‌ه له‌توركیا هه‌بێت، توركه" ،به‌اڵم به‌ده‌پ ه داوای كردووه بڕگه‌ی كۆتایی رسته‌ك ه له‌جیاتی تورك بكرێت به"هاواڵتی توركیا" ،به‌مجۆره‌ش پێناسه‌ی هاوواڵتیبوون له‌توركیا‌و ده‌س��ت��ووره‌ك �هی��دا ده‌گ��ۆڕێ��ت‌و تهنها له‌توركه‌كاندا قه‌تیس نابێت ،یاخود هاوواڵتییه‌كی كوردیش ئه‌گه‌ر ویستی هاوواڵتی كۆماری توركیا بێت ،پێویست ناكات خۆی به‌تورك له‌قه‌ڵه‌مبدات تا ئهو مافه‌ی پێببڕێت. چه‌ندین پێشنیاری دیكه‌ش لهنێو
خـــشــــــــت ئه‌حمه‌د ئاڵتان
و .له‌توركییه‌وه :محه‌مه‌د عه‌ل ی خه‌فاف
ئهو وته‌ی ه ی بیناسازێك ی به‌ناوبانگم لهو رۆژه‌و‌ه بیرناچێته‌و‌ه ك ه بیستوم هو ده‌ڵێت "هه‌موو خشتێك حه‌ز ده‌كات ببێت به‌شتێك ی زیاتر له‌خۆی". خشتێك بهتهنها جگ ه له‌پارچه به‌ردێك ی س��وور‌و ج��وان هیچ ی دیكه نییه ،ب��ه‌اڵم كاتێك له‌سه‌ر یه‌كتری ری��ز ده‌ك��رێ��ن زۆر دهب���نو له‌شتێكی گه‌وره‌تر‌و كاریگه‌رتر له‌خشت ،بۆنمونه بینایه‌ك ،كۆشكێك ،په‌رستگایه‌ك یان خوێندنگه‌یه‌ك پێكده‌هێنن ،مرۆڤه‌كان وهك خشتێك له‌دایكده‌بن ،ئامانجی هه‌مووشمان بوون ه به‌شتێك لهو خشته زیاتر ،به‌اڵم هه‌موو كاتێك قه‌ده‌ر ئهو بواره‌مان بۆ ناڕه‌خسێنێ ،هه‌ر بۆیه‌ش هه‌ند ێ مرۆڤ وهك چۆن دێن ه دنیاوه ئاوهاش "بێئه‌و‌ه ی ببن ه شتێك ی گه‌وره‌تر له‌خشتێك" جێیده‌هێڵن ،ئهو واڵتانه‌ش ك ه وهك توركیان رێگ ه ناده‌ن مرۆڤه‌كان زۆرو به‌هێز ببن‌و ببن ه بینایه‌ك ی گهوره، ده‌ی��ان�هو ێ هه‌ر به‌خشت ی بمێنیته‌وه، بۆئه‌و‌ه ی به‌ئاسان ی پارچ ه پارچ ه بیت له‌به‌ریه‌ك هه‌ڵوه‌شێیت‌و ببیت ه تۆز، ئێستا به‌چه‌ند رۆژێكدا تێده‌په‌ڕین كه ه�هم��ووان ده‌توانین كۆبینه‌وه ،ببین به‌شتێك گه‌وره‌تر له‌خشتێك ،ده‌توانین ببین ه یه‌ك كۆمه‌ڵگ هو یه‌ك ده‌وڵ هتو یه‌ك دیموكراس یو یه‌ك ئازادی ،له‌م ساتانه‌دا هه‌ر كه‌س ه بڕیار به‌ده‌ست ی خۆیه‌تی ك ه ده‌بێت ه چ شتێك ،ده‌بیت به‌شێك له‌شاكارێك ی مهزن ،یان وهك خشتێكی
نابووت ده‌مێنیته‌وه ،بوون به‌پارچه‌یه‌ك ل �ه‌پ �ه‌رس��ت��گ��ای �ه‌ك ،ك��ۆش��ك��ێ��ك ی��ان خوێندنگه‌یه‌ك كارێك ی زه‌حمه‌ته ،لهگهڵ هه‌مووان كۆده‌بیته‌و‌ه‌و له‌ته‌نیشتیانه‌وه ده‌وه‌ستیت‌و به‌ئیراده‌یه‌ك ی به‌هێزه‌وه بهوه ی ته‌نیشتته‌و‌ه ده‌نوسێیت ،خۆت به‌خاوه‌ن ی ئه‌وان ی تر ده‌زانیت‌و ئه‌وانیش به‌هه‌مان شێوه ده‌بن بۆ تۆ ،به‌و جۆره‌ش ده‌بن ه دیوارێك ك ه ن��اڕووخ�ێ ،ئێستا كه‌سانێك هه‌ن ك ه پێتان ده‌ڵێن :خۆتان بهم ئیش ه قورسانه‌و‌ه خه‌ریك مه‌كه‌ن، وهك خشتێك بمێننه‌وه ،وهك خشتێك بمێنه‌ره‌و‌ه بۆئه‌و‌ه ی هه‌ركاتێك ویستیان به‌زه‌بر ی پیاكێشانێك ورد‌وخاشت بكه‌ن، ه��هروهك چ��ۆن تا ئێستا كردوویانه، لهكاتێكدا قه‌ده‌ر فرسه‌تێك ی له‌م جۆر‌هی به‌ئێم ه داوه ،هه‌ندێ په‌رله‌مانتاری ئاكه‌پ ه لهنێو دیواره‌كه‌و‌ه ده‌كشێنه‌وه، ئامانجیان رووخاندن یو كهمكردنهوهی هێز ی هاوبه‌ش ی خشته‌كانه ،هه‌ندێكیان به‌حسابات ی سیاس ی ئهم كاره ده‌ك هنو هه‌ندێك ی دیكه‌یان به‌هۆ ی توڕه‌بوونه‌وه. ئ��ه‌وان�� ه ی ك � ه ه �هم��وو شتێكیان ل �هب �ه‌رچ��او گ��رت��ووه هیچ شتێكیان پێناوترێ ،ئ �ه‌وان � ه خ��ۆی��ان ه��هر بۆ ئ�هو مه‌به‌ست ه خۆیان خزاندۆت ه نێو دی��واره‌ك �هوه ،ب�ه‌اڵم ئه‌وان هی ل �هب �هر ت���وڕه‌ب���وون ئ�هو
لیسته‌كه‌دا هه‌ن ك ه بریتین له‌گۆڕین‌و داڕشتنه‌وه‌ی ماده‌ی ( )42ك ه تایبه‌ته به‌یاساغكردنی پ���ه‌روه‌رد‌ه‌و فێركردن به‌زمانێك ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ی زمانی توركی، گۆڕینی ئهو ماده‌یه‌ی ك ه وانه‌كانی كلتوری دینی‌و زانست ه ره‌وشتییه‌كان ده‌كات ه وانه‌ی زۆره‌ملێ‌و كردنی وانه‌كان به‌وانه‌گه‌لێكی ئاره‌زوومه‌ندانه ،جگه له‌وانه‌ش به‌خشینی ماف به‌و كه‌سانه‌ی خانه‌نشین ب��وون بۆ ب��وون به‌ئه‌ندام له‌سه‌ندیكاكاندا ،گۆڕینی هه‌ندێ بڕگه‌ی تایبهت به‌هه‌ڵگرتنی حه‌سانه‌ی په‌رله‌مانتار. ت�ه‌وه‌ری سێیه‌می پێشنیاره‌كانی پارتی ئاشتی‌و دیموكراسی ك ه بریتین له‌گۆڕینی هه‌ندێك یاسا ،له‌وانه‌ش هه‌ڵگرتنی یاسای به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی تیرۆر‌و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی دام�ه‌زراوه‌ی ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی‌و البردنی ئهو ئاسته له‌ده‌نگی پارته‌كان ك ه پێویست ه بۆ به‌شداریكردنیان له‌حكومه‌تدا ،له‌پاڵ ئه‌مانه‌شدا هاوكاریكردنی دارای��ی ئهو پارتانه‌ی له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا ده‌توانن رێژه‌یه‌كی دیاریكراو ده‌ن��گ بهێنن، لهالیهن ده‌وڵه‌ته‌وه. ئه‌ردۆگان :پێویستمان به‌ده‌ستوورێكه شایه‌نی توركیا بێت ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆگانی سه‌رۆك وه‌زیری توركیا‌و سه‌رۆكی پارتی دادو گه‌شه‌پێدانی ده‌سه‌اڵتدار له‌باره‌ی واده‌ی بردنی ره‌شنووسی گۆڕانكارییه‌كان بۆ نێو هۆڵی په‌رله‌مان‌و پێشكه‌شكردنی به‌سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان رایگه‌یاند "ب��ڕی��اره رۆژی 30ی ئ��هم مانگه ره‌شنووسه‌كان ببرێنه په‌رله‌مان". ئ����ه‌ردۆگ����ان ك���ه ل �ه‌ك��ۆڕێ��ك��ی تایبهت به‌ئیداره لۆكاڵییه‌كانی سه‌ر
ئه‌ردۆگان ده‌ستووری تورکیا ده‌گۆریت؟
كاره‌یان كردووه ئایا هه‌ست بهوه ده‌كه‌ن ك ه خۆیان به‌مانه‌و‌ه وهك خشتێك مه‌حكوم كردووه ،ئهو په‌رله‌مانتاران هی لهنێو خشته‌كانه‌و‌ه هاتوونه‌ت ه ده‌رێ، هه‌ست بهوه ده‌كه‌ن ك ه ئێم ه وهك مشتێ لم به‌ره‌و ژێرپێ ی كوده‌تاكان راده‌كێشن، تهنها بیر ل��هوه بكهنهوه ت��ا ئێستا ئێمه‌یان چۆن سه‌ركوت كردووه ،چۆن وایان لێكردووین به‌ده‌ل ی تاك خشتیمان بده‌ین ،ژیانیان لێكردین ب�ه‌ورد‌ه تۆز‌و دایان ه به‌ر با ،لهنێو واڵت � ی خۆماندا به‌ترس‌و له‌رزه‌و‌ه ده‌گه‌ڕاین ،هه‌ندێكمان نه‌مانده‌توان ی به‌زمان ی دایكمان قسه بكه‌ین‌و هه‌ندێك ی دیكه‌مان بۆمان نه‌ده‌لوا ئهو ئه‌ركان ه به‌جێبێنین ك ه باوه‌ڕمان لێی داوا ده‌كردین ،ژماره‌یه‌كمان بۆچوونی خۆمان بۆ نه‌ده‌وترا ،هه‌ندێكمان ناچار ده‌بووین مه‌زهه‌به‌كانمان بشارینه‌وه، ه �هم��وو زم��ان � ی ق��س �ه‌ك��ردن‌و ب���او‌هڕ‌و بۆچوونه‌كانمان‌و مه‌زهه‌بمان لهالیهن ژه‌نه‌ڕاڵ‌و دادوه‌ره‌كانه‌و‌ه له‌ئه‌نقه‌ره‌و‌ه بۆ دیاریده‌كرا. هه‌ركه‌سێكیش ب�ه‌پ��ێ��چ�ه‌وان� هی ئ��هوه ی ئ��ه‌وان ده‌ی��ان��وت بجواڵیه‌ته‌وه سته‌میان لێده‌كرد‌و فڕێیان ده‌دای��ه كونج ی زیندانه‌كانه‌و‌ه‌و ده‌یانكوشت یان رایانده‌گوێزا ،چونك ه وردوخاشكردنی تاك ه خشتێك ئاسانه ،گه‌رچ ی رووخاندنی دیوارێكیش زۆر زه‌حمه‌ت نییه ،به‌اڵم هه‌رگیز ناتوانن
ده‌ستیان بگه‌یه‌نن ه بینایه‌ك ی شكۆدار، به‌ڵكو خۆیشیان دێن له‌ژێر سێبه‌ره‌كه‌یدا مه‌اڵس ده‌ده‌ن ،ئهم ساتان ه سات ی بوونه به‌شتێك ی زیاتر له‌خشته‌كان‌و ساتی پێكهێنان ی ئهو بینا شكۆداره‌یه ،ئهو سات ی رووخاندن ی ئهو هێزو فشاره‌ی ه كه چه‌ندین ساڵ ه ده‌مان چه‌وسێنێته‌وه ،ئهو رۆژانه‌ی ه ك ه له‌هه‌ڕه‌ش ه ی عه‌مام هو جب هو نیگا سوكایه‌ت ی ئامێزه‌كانیان قوتارمان دهب��ێ��ت ،ل �ه‌داه��ات��وودا منداڵه‌كانمان پرسیارمان لێده‌كه‌ن لهوه ی ك ه كاتێك ق��ه‌ده‌ر هه‌ل ی ب��وون به‌شتێك ی زیاتر له‌خشتێك ی به‌خشییه ئێمه ،ئێمه له‌به‌رامبه‌ردا چیمان كرد ،ئه‌وا ده‌ڵێن: تهنها له‌چوارچێو‌ه ی خشتێكدا مامه‌و‌ه‌و هه‌وڵمدا بۆئه‌و‌ه ی ئه‌وان ه ی دیكه‌ش به‌و شێوه‌ی ه بمێننه‌وه؟ یان به‌له‌خۆڕازیبوونه‌وه سه‌رتان به‌رزده‌كه‌نه‌و‌ه‌و ده‌ڵێن :رۆڵ ه من پارچه‌یه‌كم له‌م بینا شكۆمه‌نده ،ئه‌مه ئێم ه دروستمانكرد‌و تهنها خشتێك بووین ،ب �ه‌اڵم بووین ه په‌رستگایه‌ك، ته‌نانه‌ت هه‌موو خشتێك حه‌زده‌كات ببێت به‌شتێك ی زیاتر له‌خۆی ،ئ هی مرۆڤ حه‌ز ی لهو جۆره ی نییه؟ حه‌ز ناكه‌ن ببن ه شتێك زیاتر له‌خۆتان، ببن ه ك��ۆم �ه‌ڵ��گ �هی �ه‌ك ،ده‌وڵ �ه‌ت��ێ��ك، دیموكراسییه‌ك ،ئازادییه‌ك؟ حه‌ز ده‌كه‌ن ئهم هه‌ل ه مهزن ه ی قه‌ده‌ر به‌ئێو‌ه ی داوه، تێیهه‌ڵد‌هن‌و وهك خشتێك بمێننه‌وه ،یان ببن ه لم‌و منداڵه‌كانیشتان وهك مشتێك لم پێبگه‌یه‌نن؟ بوون ه خشتێك یاخود بوون ه پێكهاته‌یه‌ك ی شكۆمه‌ند به‌ده‌ست خۆتان هو ئێوه بڕیار ی له‌باره‌و‌ه ده‌ده‌ن، بیریشتان نه‌چێت چاره‌نووس هه‌موو كاتێك ب�هو ج��ۆره به‌خشند‌ه نابێت‌و هه‌رده‌میش بژار‌ه ی له‌م جۆره پێشكه‌شی مرۆڤه‌كان ناكات .رۆژنام ه ی ته‌ره‌ف
به‌پارته‌كه‌یدا وته‌یه‌كی پێشكه‌شكرد، ئهوهی ره‌تكرده‌وه كه هه‌ر یه‌كێك لهو مادانه‌ی گۆڕانكارییان تێدا ده‌كرێت یه‌ك یه‌ك بخرێنه ریفراندۆمه‌وه ،ئه‌ردۆگان وتی "له‌ڕیفراندۆمدا هه‌یه كه ده‌بێت ماده‌كان تاك به‌تاك ده‌نگیان له‌سه‌ر بدرێت ،ئێمه ئه‌مه‌مان قبوڵه ،ئه‌وه‌تا نوێنه‌رانی میلله‌ت كه په‌رله‌مانتاره‌كانن ده‌نگ له‌سه‌ر یه‌ك به‌یه‌كی ماده‌كان ده‌ده‌ن‌و به‌شێوه‌یه‌كی ئاماده ده‌یخه‌نه به‌رده‌ستی گه‌ل تاوه‌كو ده‌نگی له‌سه‌ر بدات". "ئ�هوه گه‌له كه ده‌ڵێ پێویسته ئ���هم ده‌س���ت���ووره ب��گ��ۆڕێ��ت ،ل �هم باره‌یه‌شه‌وه ته‌واوی توركیا هاوڕایه"، ئهم وتانه‌ی ئه‌ردۆگان وه‌اڵمێك بوو بۆ پارته ئۆپۆزیسیۆنه شۆڤێنییه‌كان كه داوای��ان ده‌كرد گه‌ل خۆی ده‌نگ له‌سه‌ر تاك به‌تاكی ئهو مادانه بدات كه گۆڕانكاریی تێدا كراوه. سه‌رۆك وه‌زیری توركیا رایگه‌یاند ب��هه��ۆی ك��ۆب��وون��هوهی��ان ل�هگ�ه‌ڵ پ��ارت‌و سه‌ندیكا‌و میدیاكان بردنی ره‌شنووسه‌كان بۆ په‌رله‌مان دوا كهوت ،گه‌ر وا نه‌بوای ه رۆژی 29ی مانگ ره‌شنووسه‌كان له‌په‌رله‌مان دهب��وون‌و پێشكه‌شی سه‌رۆكایه‌تی ده‌كران. ره‌ج���هب ته‌یب ئ �ه‌ردۆگ��ان وتی "ناچارین كه ئیتر ئهو گۆڕانكارییانه‌ی ده‌ستوور كه شایه‌نی توركیا بخه‌ینه بواری جێبه‌جێكردنه‌وه ،ئێمه تهنها ده‌ستمان نه‌داوه‌ته به‌رده‌كه ،به‌ڵكو ش��ان��م��ان داوه‌ت����ه ژێ���ری‌و له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندی گه‌لی توركیادا ئهو كاره ده‌كه‌ین ،ئه‌وه‌مان ده‌وێت كه توركیا بیباته‌وه‌‌و سه‌ركه‌وتوو بێت".
ههفتهی قاره‌مانێتی ل�هم��اوه‌ی چه‌ند رۆژی راب���ردوودا له‌شاره‌كانی توركیا‌و ب��اك��وور ی كوردستان چه‌ندین خۆپیشاندان به‌بۆنه‌ی "ههفتهی قاره‌مانێتی"یه‌وه به‌ڕێوه‌چوون. ل��ه‌ئ��ه‌س��ت��هن��ب��وڵ ه�����ه‌زاران ل�ه‌ك�ه‌س��وك��اری ق��ورب��ان��ی��ان‌و ئهو ك��ه‌س��ان��هی ل �هم��ان��گ �ی ئ����ازاردا گ��ی��ان��ی��ان ل���ه‌ده‌س���ت���داوه ،رژان���ه س��هر ش�ه‌ق��ام�ه‌ك��ان‌و ب�ه‌وت��ن�هوهی چه‌ندین دروش��م دژایه‌تی خۆیان بۆ ئهو كارانه ده‌رب��ڕی‌‌و به‌ڵێنی ب��ۆ هه‌تاهه‌تایه له‌یادكردنیان ن���ه‌دا ،ل��هگ��هوره ش��اری ئامه‌دی كوردستانیش رۆژی 28ی ئ��ازار رێكخراوی مافی مرۆڤ له‌توركیا ئیدانه‌ی كاره‌كانی حكومه‌تیان له28ی ئازاری ساڵی 2006دا كرد كه چه‌ندین كه‌س تێیدا گیانیان ل�ه‌ده‌س��ت��دا ،دام��ه‌زراوه‌ك��ه داوای ب �ه‌زووت��ری��ن ك��ات دادگاییكردنی ئه‌نجامده‌رانی ئهو تاوانانه‌یان كردو راشیگه‌یاند بۆ له‌مه‌ودوا ئه‌نجامدانی كاری له‌مجۆره كاردانه‌وه‌ی گه‌وره‌ی ل��ێ��ده‌ك �ه‌وێ��ت �هوه ،رووداوه‌ك���ان���ی كۆتایی مانگی ئازاری ساڵی 2006 له‌كاتی ناشتنی ته‌رمی 14گه‌ریالدا هاتنه‌ئاراوه كه به‌هۆیه‌وه 13كه‌س گیانیان له‌ده‌ستدا‌و 300كه‌سی دیكه‌ش برینداربوون‌و جگه له‌وه‌ش بووه هۆی ده‌ستگیركردنی زیاتر له 500هاوواڵتی كورد. ه �هر ب��ۆی�ه‌ش ل��ه 21ب��ۆ 28ی ئازار له‌ساڵی 2006هوه به‌هه‌فته‌ی
قاره‌مانێتی ناسراوه‌‌و له‌م هه‌فته‌یه‌دا زۆرینه‌ی دانیشتوانی شاره‌كانی باكووری كوردستان خۆپیشاندان س����از ده‌ك�������هن ،ئ �هم��س��اڵ��ی��ش له‌شاره‌كانی موش‌و سلۆپی‌‌و وان‌و ئه‌ده‌نه چه‌ندین چاالكی‌‌و نمایشی ج��ۆراوج��ۆر ئ �هن��ج��ام��دران‌و ی��ادی قوربانییه‌كان كرانهوه. ه �هر ل �هو رۆژه‌دا‌و سه‌باره‌ت به‌ڕووداوه‌كان‌و ته‌قه‌كردنی پۆلیس له‌هاوواڵتیان ،ئه‌ردۆگانی سه‌رۆك وه‌زی��ری توركیا رایگه‌یاند :ئێمه ب��ه‌ك��اری خ��ۆم��ان هه‌ڵده‌ستین جا ئه‌گه‌ر بهرامبهر به‌ژنان یان مندااڵنیش بێت.
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
کوردستانی
10
ی ئێران هه‌ڵگرت ی له‌سه‌ر نه‌ورۆز ی عێراق قه‌ده‌غ ه هه‌ڵبژاردن
ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق فتوای پیاوه ئاینییه‌كانی ئێران هه‌ڵده‌وه‌شێنێته‌وه هیوا سه‌لیمی
به‌مه‌به‌ستی به‌شداریكردن ل ه رێوره‌سمێك به‌ناوی جه‌ژنی جیهانی نه‌ورۆز ،تاڵه‌بانی س��ه‌رۆك ك��ۆم��اری عێراق بانگهێشتی ئ��ێ��ران ك��را ،ئ��ێ��واره‌ی رۆژی هه‌ینی لهگهڵ وه‌فدێكی بااڵی عێراقی گه‌یشته ئێران ،له‌م رێوره‌سمه‌دا جیا له‌سه‌رۆك كۆماری عێراق ،چه‌ندین سه‌رۆك كۆمارو به‌رپرسی پایه‌به‌رزی واڵتانی ناوچه‌كه‌ش به‌شداربوون‌و له‌میانه‌ی ئهم سه‌فه‌ره‌شدا چه‌ندین دانیشتن‌و كۆبوونه‌و‌ه لهالیهن ئێران‌و واڵتانی ناوچه‌ك ه هاتۆته‌ئاراوه، ئهو بانگهێشته‌ی كاربه‌ده‌ستانی ئێرانی به‌بۆنه‌ی رێزگرتن له‌نه‌ورۆز لهكاتێكدا بووه ك ه چه‌ند رۆژێك پێشتر رایانگه‌یاندبوو ك ه نهورۆزو چوارشه‌مم ه سووری حه‌رامه‌و ناب ێ خه‌ڵكی ئێران یادی بكه‌ن. پاش حه‌رامكردنی ،كتوپڕ رێوڕه‌سمی نه‌ورۆز ده‌گیرێت به‌رپابوونی رێوڕه‌سمێك به‌ناوی جه‌ژنی جیهانی نه‌ورۆز ،چاوه‌ڕواننه‌كراو و بێ ئاگاداركردنه‌وه‌ی پێشووتر بووه، هه‌موو ساڵێك به‌رپرسانی سیستمی سیاسیی ئێران له‌رێگه‌ی كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندن‌و مینبه‌ره‌كانی نوێژی هه‌ینی، هێرش ده‌كه‌ن ه سه‌ر ئهم بۆن ه كلتورییه‌‌و ته‌نانه‌ت ئاگركردنه‌وه‌‌و خۆشی ل ه رۆژی نه‌ورۆزیان وهك ره‌فتارێكی دژ‌ه شه‌رعی ناودێر كردووه ،له‌تازه‌ترین نموونه‌شدا ئایه‌تووڵاڵ خامنه‌یی راب �ه‌ری كۆماری ئیسالمی ئێران له‌دوایین رۆژه‌كانی ساڵی رابردووی ئێرانی ،دژایه‌تی لهگهڵ بۆنه نه‌ته‌وه‌ییه‌كان كردبوو ،هه‌روه‌ها زۆریك له‌مه‌رجه‌ع ه ئاینییه‌كانی ئێرانیش فتوایان له‌دژی نهورۆزو چوارشه‌مم ه سوری دابوو، به‌وردبوون ه له‌م پاشخان ه مێژووییه‌ی حكومه‌تی ئێران ل ه رووبه‌رووبوونه‌وه لهگهڵ بۆن ه كلتورییه‌كان‌و هه‌روه‌ها به‌رپاكردنی ریوڕه‌سمێك له‌ژێر ناوی
عێراقیش کاریگه‌ریی خۆی له‌سه‌ر دراوسێکانی هه‌یه
جه‌ژنی جیهانی نه‌ورۆز له‌دوای 6رۆژ پ��اش ب�ه‌ڕێ��وه‌چ��وون��ی رۆژی ن���ه‌ورۆز، په‌نجه‌كان بۆ الی ئامانج‌و ئه‌گه‌ره‌كانی پشتی پ�����ه‌رده‌ی ئ���هم سیناریۆیه راده‌كێشێ‌و ئهم مه‌سه‌ل ه بووه‌ت ه جێگه‌ی تێڕوانینی ن��اوه‌ن��ده سیاسییه‌كان‌و كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندن. ئامانجه‌كان ده‌توانن چی بن؟ مێژووی چاالكی سیاسیی ئێران‌و دیپلۆماسی ئهم واڵت ه له‌ناوچه‌ك ه پڕه ل� ه پ��ارادۆك��س‌و ناكۆكی ،ب���ه‌رده‌وام ه �هر سیاسه‌تێكی ناوچه‌یی ئێران‌و ته‌نانه‌ت هه‌وڵ ه به‌ناو مرۆڤدۆستانه‌كانی ت �ه‌واوك �هرهو له‌خزمه‌ت به‌رژه‌وه‌ندییه ستراتژییه‌كانی ئێران ل ه ناوخۆ‌و ده‌ره‌وه‌ی ئێران بووه ،لهكاتێكدا ك ه جه‌ژنی نه‌ورۆز له‌ناوخۆی ئێران وهك سیاسه‌تی فه‌رمی كۆماری ئیسالمی بۆ ناوخۆ ،پرسێكی بێ مانا‌و به‌دوور ل ه شه‌ریعه‌تی ئیسالم پێناس ه ده‌ك��رێ ،گومان ل ه سیاسه‌تی پشتی په‌رده‌ی ئهم ریوڕه‌سمه ،واقعبینی
سیاسییه‌‌و ده‌ك��رێ به‌له‌به‌رچاوگرتنی بارودخی سیاسیی ئێران ،ئامانجه‌كانی ئهم هه‌نگاو‌ه ده‌ستنیشان بكرێ. دك��ت��ۆر م��ێ��ه��ردادی ده‌روی��ش��پ��وور مامۆستای كۆمه‌ڵناسی له‌زانكۆكانی سوید ئهم هه‌نگاوه‌ی حكومه‌تی ئێران بۆ بارودۆخی ناوخۆیی‌و نێوده‌وڵه‌تی ئێران ده‌گێڕێته‌وه ،له‌وبڕوایه‌دای ه كه پێدوایستیی ه ناوخۆیی‌و نیۆده‌وڵه‌تییه‌كانی ئێران ئهم سیاسه‌ت ه پراگماتیستییه‌ی ئێران پاساو ده‌دات. دك��ت��ۆر م��ێ��ه��ردا ل��هم��ب��ارهوه به ده‌س���ت���وور ده‌ڵ��ێ��ت "ب���هب���ڕوای من ئ �هم سیاسه‌ته‌ی ئ��ێ��ران ،چ ل ه باری ناوخۆیی‌و چ له‌باری نێوده‌وڵه‌تییه‌وه سیاسه‌تێكی پراگماتیستی‌و مانۆڕێكی سیاسییه ،دژایه‌تی به‌رده‌وام لهگهڵ به‌ها نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی گه‌النی ئێران ،خه‌سڵه‌تی هه‌میشه‌یی حكومه‌تی ئێران له‌ناوخۆدا ب��ووهو دوایین نموونه‌ش چوارشه‌ممه سوری‌و نه‌ورۆزی ئه‌مساڵ بوو ،خه‌ڵكی
ئێران به‌درێژایی مێژوو رێزیان له‌م به‌ها نه‌ته‌وه‌ییان ه گرتووه‌‌و له‌م رووهوه زیاتر حكومه‌تی ئێرانیان ته‌ریك خستووه‌ته‌وه، حكومه‌ت له‌چه‌قی قه‌یران ه ناوخۆییه‌كان ده‌ستی بۆ ئهم گه‌م ه بردووه‌‌و ده‌یه‌وێت ب��هم ره‌ف��ت��اره به‌شێك له‌قورسایی قه‌یرانه‌كان سوك بكات‌و وانیشان بدا ك ه ئه‌ویش الیه‌نگری بۆن ه نه‌ته‌وه‌یی‌و نیشتمانییه‌كانه". ده‌رویشپوور دواتر تیشك ده‌خاته سه‌ر هۆكاره ده‌ره‌كییه‌كان‌و له‌وبڕوایه‌دایه ك ه ئامانج ه گرنگو سه‌ره‌كییه‌كانی ئهم مانۆڕ‌ه سیاسییه ،بارودۆخی نێوده‌وڵه‌تی ئێران‌و هه‌روه‌ها بابه‌تێكی گرنگی وهك رووداوه سیاسییه‌كانی واڵتانی دراوسێی ئێران‌و به‌تایبه‌ت واڵتی عێراقه. ده‌رویشپوور سه‌باره‌ت ب ه الیه‌نی ده‌ره‌ك��ی ئهم مانۆڕ‌ه وت ی "حكومه‌تی ئ��ێ��ران له‌ئاستی جیهانیدا ته‌ریك كه‌وتووه‌ته‌وه ،زۆرب�هی سه‌رۆكی واڵته زلهێزه‌كان پیرۆزبایی جه‌ژنی نه‌ورۆزیان
له‌خه‌ڵكی ئێران كردو ته‌نانه‌ت رێكخراوی ن�ه‌ت�هوهی�ه‌ك��گ��رت��ووه‌ك��ان ئ��هم رۆژه‌ی تۆماركرد ،هاتنه‌ئارای وه‌ها بارودۆخێك حكومه‌تی ئێرانی ناچار به‌گرتنه‌به‌ری وه‌ها سیاسه‌تێك كرد". داهاتووی سیاسیی عێراق الیه‌نه‌كان كۆده‌كاته‌وه مه‌حموودی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد سه‌رۆك كۆماری ئێران له‌وتاری جه‌ژنی جیهانی ن��ه‌ورۆز باسی ل ه فه‌رهه‌نگ‌و كلتوری ه��اوب�ه‌ش��ی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ك��ان��ی ناوچه‌كه‌ی ك��ردو ب�ه‌رپ��اك��ردن��ی وه‌ه��ا بۆنه‌یه‌كی بۆ پێوه‌ندی قوڵی كلتوری له‌نێوان گه‌النی ناوچه‌ك ه گ�ه‌ڕان��ده‌وه ،هاوكات ل ه سه‌ره‌تای راگه‌یاندنی كرانه‌وه‌ی ئهم رێ��وڕه‌س��م�ه‌دا كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندن باسیان لهوه كردبوو ك ه به‌شداریكردنی سه‌رۆك كۆماری عێراق‌و وه‌فدی هاوڕێی ته‌نیا به‌شداریكردن له‌ریۆڕه‌سمێكی كلتورییه‌‌و هیچ گفتوگۆیه‌كی ره‌سمی ئه‌نجام نادرێ ،كه‌چی كازمی قومی له چاوپێكه‌وتنێكدا لهگهڵ ماڵپه‌ڕی مێهری ئێرانی تیشك ده‌خات ه سه‌ر سه‌ردانه‌كه‌ی سه‌رۆك كۆماری عێراق‌و رایده‌گه‌یه‌نێ ك ه له‌م سه‌ردانه‌ی مام جه‌الل بۆ ئێران، رووداوه‌كانی ناوخۆی عێراقیش تاوتوێ ده‌ك���رێ ،ك��ازم��ی قومی ل �هم ب��ارهوه به‌ماڵپه‌ڕی مێهری ئێرانی ده‌ڵێت "ئهم سه‌فه‌ر‌ه به‌شێوه‌یه‌كی ئاسایی له‌سه‌ر بانگهێشتی مه‌حموودی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد بۆ جه‌ژنی ن�ه‌ورۆز بووه ،به‌اڵم پرسه دڵخوازه‌كانی هه‌ردوو الی هنو رووداوه‌كانی ن��اوخ��ۆی عێراقیش ت��اوت��وێ ده‌ك��رێ، به‌له‌به‌رچاوگرتنی رووبه‌رێكی به‌رفراوان ل ه په‌یوه‌ندی نێوان دوو واڵت ،ئاساییه ك ه له‌سه‌ر پرس ه دڵخوازه‌كان گفتوگۆ بكرێ". به‌شێك ل ه چاودێرانی سیاسیی رێكخستنی ئهم كه‌رنه‌ڤاڵ ه بۆ چه‌ندین ئامانج‌و له‌وان ه بیانوویه‌ك بۆ گفتگۆكردن ل �هگ �ه‌ڵ دۆس��ت��ان��ی ئ��ێ��ران ل � ه عێراق
ده‌گ��ێ��ڕن �هوه ،عێراقێك ك � ه ده‌ڕوات الپه‌ڕه‌یه‌كی نوێ ل ه دژایه‌تیكردن لهگهڵ ده‌ستوه‌ردانه‌كان‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ئ��ێ��ران ه��ه‌ڵ��دات��هوهو ئ��هم بابه‌ته‌ش نیگه‌رانییه‌كانی ئێرانی زیادكردووه. ده‌رویشپوور له‌مباره‌و‌ه ب ه ده‌ستوور ده‌ڵێت "پێده‌چێ كاتی ئ�هم جه‌ژن ه هه‌ڵكه‌وت نه‌بێ ،رێك له‌سه‌روبه‌ندی ئاشكرابوونی ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق‌و به‌ده‌ستنه‌هاتنی ده‌ره‌نجام ه دڵخوازه‌كانی حكومه‌تی ئێران بوو، كورد سیكۆالرترین‌و دیموكراتیكترین ه��ێ��زی ع��ێ��راق�نو ك��ۆم��اری ئیسالمی لهوه نیگه‌ران ه ك ه كورده‌كان‌و لیستی ئه‌لعێراقی ه ل ه رێككه‌وتنێكی هاوبه‌ش لهگهڵ چه‌ند الیه‌نێكی دیك ه ده‌وڵه‌ت پێكبێنن ،هه‌ر الیه‌نێك بیه‌وێ ده‌وڵه‌ت پێكبێنێت ،پێویستی به‌پشتیوانی كورد ههیهو هه‌ر بۆی ه ئهم ئه‌گه‌ر‌ه به‌هێز‌ه ك ه له‌م بانگهێشتكردنه‌دا داوا له‌مام جه‌الل بكرێ ك ه رۆڵ ببینێت ل ه په‌كخستنی پرۆسه‌ی پێكهێنانی ده‌وڵ �ه‌ت لهالیهن لیسته‌كه‌ی عه‌الوییه‌وه .به‌رجه‌سته‌بوونی ئ�هم گریمان ه له‌وێدا به‌هێزده‌بێ ك ه ه�هم به‌رژه‌وه‌ندیی ه ستراتیژییه‌كانی ئێران له‌عێراق تووشی شكست بووهو له‌الیه‌كیتریشه‌و‌ه دوابه‌دوای چوونی مام جه‌الل بۆ ئێران ،شاندێكی پایه‌به‌رزی لیستی ده‌وڵ���ه‌ت���ی ی��اس��او لیستی نیشتمانی ب��ۆ گفتوگۆكردن له‌سه‌ر رووداوه سیاسییه‌كانی عێراق به‌ره‌و‌ه تاران رێكه‌وتوون ،به‌اڵم ئهوهی ك ه تا چهنده ئهم خواسته‌ی حكومه‌تی ئێران لهگهڵ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی كورد ل ه عێراق ته‌بایه ،ئهوه بۆخۆیان دهگهڕێتهوه، لیست ه عه‌ره‌بیه‌كانی عێراق شهڕی ده‌سه‌اڵت ده‌كه‌ن ،به‌اڵم كورده‌كان ل ه هه‌وڵی به‌ده‌ستهێنانی مافه‌كانیانن، كورد ده‌بێ وشیار بێ چونك ه هیچ كات حكومه‌تی ئێران ب��ڕوای ب ه مافه‌كانی كورد نهبووهو نییه".
"سه‌قامگیربوون ی ئاسایش ی عێراق خه‌ڵك ل ه هێز ه دینییه‌كان دوورده‌خاته‌و ه"
دكتۆر ره‌زا تهقیزاده پسپۆری په‌یوه‌ندییه نیوده‌وڵه‌تییه‌كان هیوا سه‌لیمی
دكتۆر ره‌زا تهقیزاده پسپۆڕ ی په‌یوه‌ندیی ه نیوده‌وڵه‌تییه‌كان له‌چاوپێكه‌وتنێك ی رادیۆی دوێچه‌ڤێله‌ی ئه‌ڵمانیدا ده‌ڵێت سه‌قامگیربوونی ئاسایش ی عێراق خه‌ڵك له‌هێزه دینییه‌كان دوورده‌خاته‌وه ،پێ ی وایه الوازبوون ی هاوپه‌یمان ه شیعه‌كانی ی ئه‌وه‌وه‌ی ه خه‌ڵكی ئێران به‌هۆ عێراق نایانه‌وێت وهك گه‌الن ی ئێران له‌بنده‌ست ی حكومه‌تێك ی ئیسالمیدا ئازادییه‌كانیان به‌رته‌سك بێتهوه. ............................. پ��رس��ی��ار :ئیئتیالفی س��ی��ك��ۆالری ئه‌لعێراقی ه به‌جیاوازی دوو كورسی بهسهر ئیئتیالفی ده‌وڵه‌ت ی یاسادا سه‌ركه‌وت ،ناوی ئهو دوو ئیئتیالفه ،ئهم پرسیار‌ه دروستده‌كات ك ه پێداویستی عێراق له‌هه‌لومه‌رجی ئێستادا حكومه‌تی یاسای ه یا سیكۆالریزم؟ ته‌قی زاده :كۆمه‌ڵگای عێراق له پرۆسه‌ی گۆڕاندایه ،له‌دوای داگیركردنی عێراق ،جه‌وهه‌ری ئه‌ساسی سیاسه‌ت، له‌سه‌ر بنه‌مای ریزبهندی گروپ ه شیعه‌‌و سوننه‌كان دیاریده‌كرا ،ئهم مه‌سه‌له سروشتی كۆمه‌ڵگای راسته‌قینه‌ی
د .ره‌زا ته‌قی زاده
عێراق نهبووهو ئهوه بارودۆخه‌ك ه بوو ك ه عێراقییه‌كانی له‌ده‌وری ره‌وتێكی سیاسیی ئایینی كۆده‌كرده‌وه ،به‌اڵم پێده‌چێ پاش سه‌قامگیربوونی رێژه‌یی عێراق ،خه‌ڵكی ئهو واڵت ه تاڕاده‌یه‌ك ل ه گروپ‌و مه‌یل ه ئیسالمییه‌كان دوور كه‌وتبێتنه‌وه ،ئهم بابه‌ته‌ش وادیاره ده‌وڵه‌تی ئێرانی تووشی نائومێدی ك��ردووه ك ه ب���ه‌رده‌وام ل ه راب��ردوودا له‌هه‌وڵی كه‌ڵكوه‌رگرتن له‌پرس‌و بابه‌ته ئایینیه‌كان بووه. پ���رس���ی���ار :ن��اك��ۆك��ی ل �ه‌س �هر ژماردنی ده‌نگه‌كان‌و قبووڵنه‌كردنی ده‌ره‌ن��ج��ام �ه‌ك��ان��ی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ك��ان
لهالیهن ره‌وت ه سیاسییه‌كان تا چه‌ند ده‌توانێ په‌ره‌پێده‌ری كێشمه‌كێش‌و ملمالنێی نێوان هێزه جیاجیاكان‌و ره‌وت‌و الیه‌ن ه ئاینییه‌كان بێ‌و ئهم بابه‌ت ه ببێت ه ژینگه‌یه‌ك بۆ تێكدانی ئهو سه‌قامگیرییه‌ی ك ه ئێوه باسی لێده‌كه‌ن؟ ت�ه‌ق��ی زاده :ئ��هم ل��ێ��ك��دادان‌و ناكۆكییان ه ل � ه ع��ێ��راق��دا حه‌تمی‌و بێ گ �ه‌ڕان �هوهی �ه ،نابێ له‌بیربكرێ ك ه جیاوازی كورسییه‌كان له‌نێوان ئیئتیالفی ئه‌لعێراقیه‌‌و حكومه‌تی یاسا ته‌نیا دوو كورسییه ،عه‌الوی به‌و رێژه ل ه نوێنه‌ران ك ه له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی ده‌یبێ ،توانای پێكهێنانی ئاسانی كابینه‌ی ده‌وڵه‌تی نییه ،ئێمه له‌هه‌فته‌كان‌و مانگه‌كانی داهاتوودا بینه‌ری دیالۆگ‌و دانووستانی سیاسیی له‌عێراقدا دهب��ی �نو ئ �هم �ه‌ش خۆی له‌خۆیدا ئه‌گه‌ری روودان��ی ناكۆكی‌و ملمالنێ زیادده‌كات ،ئه‌ڵبه‌ت ه ب ه دووری ده‌زانم ك ه ئهم كێشمه‌كێش ه فه‌رزییانه بچێت ه ده‌ره‌وه‌ی كۆنترۆڵی خه‌ڵك‌و په‌ره‌پێده‌ری سیاسه‌تمه‌داره‌كان‌و نائه‌منی‌و تێكچوونی ئاسایشی رێژه‌یی لهو واڵت ه بێت. ئهم قۆناغه ،قۆناغی تێپه‌ڕبوون ل��هب��ارودۆخ��ی راب�����ردووی عێراقه،
چ���اوه‌ڕوان���ده‌ك���رێ ك � ه سه‌رجه‌می گروپه‌كان وێڕای كۆبوونه‌وه‌‌و دیالۆگه سیاسییه‌كان ،ل ه یه‌كتری نزیكببنه‌وه. گروپی مالیكی له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌راندا له‌گروپی عه‌الوی به‌هێزتره‌‌و ته‌نانه‌ت ئیمكانی ئه‌وه‌ش هه‌ی ه ك ه ل ه ئه‌گه‌ری شكستی عه‌الوی بۆ پێكهێنانی كابینه، ئهم ئه‌رك ه بكه‌وێت ه سه‌رشانی مالیكی، مالیكی ده‌وڵه‌تی كه‌مین ه پێكبێنێت، ده‌بێ قه‌بوڵ بكرێ ك ه ئهم پرۆسه‌ی دیالۆگ‌و ملمالنێی‌و دانووستانانه، به‌شێك ل � ه دیموكراسییه‌‌و دهب��ێ هه‌موو الیه‌ك هیواداربن ك ه خه‌ڵك‌و س��ی��اس��ه‌ت��م��ه‌دار‌ه ع��ێ��راق��ی��ی�ه‌ك��ان به‌پشتیوانی‌و ته‌حه‌موولی دوو الیه‌نه، ئهم ده‌وران ه تێپه‌ڕ بكه‌ن. پ���رس���ی���ار :ل��� ه ه �ه‌ڵ��وێ��س �ت‌و ك���اردان���هوهی به‌رپرسانی كۆماری ئیسالمی وا ده‌رده‌ك��ه‌وێ ك ه ئاواتی سهركهوتنی مالیكیان هه‌یه ،ته‌نانه‌ت یه‌كێك ل � ه م��اڵ��پ�هڕه هه‌واڵنێرییه ناسراوه‌كانی ئێران ،مالیكی وهك ب���راوه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان راگه‌یاند، ئه‌گه‌ری سهركهوتنی مالیكی ده‌یتوانی چ قازانجێك‌و ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی�ه‌ك بۆ كۆماری ئیسالمی ببه‌خشێ؟ ت���ه‌ق���ی زاده :ئ���هگ���هر ئ��هم به‌رژه‌وه‌ندییان ه له‌روانگه‌ی به‌رژه‌وه‌ندییه
نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی ئێرانه‌و‌ه ببینین ،هێنده زۆر نین ،به‌اڵم ناكۆكییه‌كانی ئێران‌و عێراق له‌سه‌رده‌می سه‌رۆك وه‌زیریی عه‌الوی زیاتر لهو سه‌رده‌م ه بوو كه مالیكی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق بووه، له‌سه‌رده‌می مالكیشدا ئهم ناكۆكیانه به‌رده‌وامبوون ،به‌اڵم له‌یه‌كتێگه‌یشتنی دوو الیه‌نی ئێرانی‌و عێراق هه‌ڵكشانێكی ب�ه‌خ��ۆی�هوه دی��ت ،له‌بیرتان نه‌چێ ك� ه هێشتا جه‌نگی ئ��ێ��ران‌و عێراق به‌شێوه‌ی ره‌سمی درێژه‌ی ههیهو ئه‌مه رێككه‌وتننامه‌ی ئاگربه‌ستی دوو واڵته ك ه كۆتایی بهم جه‌نگ ه هێناوه. ل��� ه س����ه‌رده‌م����ی م��ال��ك��ی��ش��دا هاوڕێیه‌تیكردن ب��ۆ دان��ی ئیمتیاز به‌ئێران س �ه‌ری ن�هگ��رت ،بۆ نمونه ل �ه‌دان��ی ئیمتیازی ن�ه‌وت��ی عێراق، س�ه‌ره‌ڕای تامه‌زرۆبوونی زۆری ئێران هیچ پشكێكی پێ نه‌درا ،ل ه كاتێكدا ك ه توركیا‌و مالیزیا‌و واڵتانی دیك ه له ئیمتیازی به‌رچاو به‌هره‌مه‌ندبوون، راده‌ی ئ��اڵ��وگ��ۆڕ‌ه بازرگانییه‌كانی ئێران‌و عێراق له‌ساڵدا سێ میلیار‌و نیوه‌‌و به‌اڵم پشكی توركیا نزیكه‌ی 12میلیار دۆالره ،بهم پێی ه خه‌ڵكی ئێران له‌په‌یوه‌ندی لهگهڵ مالیكی قازانجێكیان نه‌بردووه ،به‌اڵم حكومه‌تی ئێران هه‌ستی ب ه گرژییه‌كی كه‌متر
لهگهڵ ده‌وڵ �ه‌ت��ی مالیكی ك��ردووه، له‌الیه‌كیتره‌و‌ه ئه‌یاد عه‌الوی ب ه هۆی پێكهێنانی ئیئتیالف لهگهڵ سوننه‌كان، لهالیهن عه‌ره‌بستانی سعوودییه‌وه پشتیوانی لێده‌كرێ‌و ئهم مه‌سه‌له‌ش یه‌كێك له‌هۆكاره‌كانی الیه‌نگریكردنی ئێران ل ه مالیكیه. پرسیار :له‌هه‌مانكاتدا ئیئتیالفی نیشتمانی ع��ێ��راق ك � ه ب����ه‌رده‌وام لهالیهن ئێرانه‌و‌ه پشتیوانی لێكراوه، ل �هم هه‌ڵبژاردن ه كه‌مترین كورسی به‌ده‌ستهێنا ،ئهم ده‌ره‌نجام ه هه‌ڵگری چ په‌یامێك بۆ ك��ۆم��اری ئیسالمی ئێرانه؟ ته‌قی زاده :په‌یامه‌ك ه ئه‌مه‌ی ه كه عێراقییه‌كان ده‌یانه‌وێ ده‌وڵه‌تێكی س���ه‌رب���ه‌خ���ۆی���ان ه���هب���ێ‌و ن��ف��وزی ده‌ره‌كییه‌كان له‌واڵته‌كه‌یاندا كه‌متر بێتهوه ،وادی���اره عێراقییه‌كان تا راده‌ی �ه‌ك نیگه‌رانی چوونه‌سه‌ره‌وه‌ی نفوزی ئایینییه‌كان له‌سیاسه‌تدان، پێده‌چێ ئه‌وان بیانه‌وێ تووشی ئهو به‌رته‌سككردنه‌وان ه نه‌بن ك ه ئه‌مڕۆ له ئێراندا هه‌یه ،وادیاره ئه‌وان خوازیاری به‌ده‌ستهێنانی ئازادی له‌هه‌ناوی مه‌یله ئایینی‌و سیاسییه‌كانی عێراق بن ،به‌و مه‌رجه‌ی ك ه له‌ژێر نفوز‌و كاریگه‌ری واڵتانی دراوسێ‌و له‌وان ه ئێران نه‌بن.
13
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
پشوو
info@destur.net
توندوتیژی به‌رۆکی قوتابیان به‌رنادات
الپهڕه 15
له‌كوردستان فروهه‌ر (به‌رزی به‌رزی) پێشكه‌شی هه‌وادارانی كرد
نزیكه‌ی پانزه هه‌زار كه‌س له‌ئاهه‌نگه‌كه‌ی ئێبی‌و فروهه‌ردا به‌شدارییانكرد په‌سار فایه‌ق له‌هه‌ولێر
نزیكه‌ی پانزه هه‌زار كه‌س له‌ئاهه‌نگی یه‌كه‌می ه��ه‌ردوو گۆرانیبێژی ئێرانی "ئێبی‌و له‌یال فروهه‌ر" به‌شداربوون ،ئهو كۆمپانیایه‌ی ك ه ئهو ئاهه‌نگه‌ی سازكرد، رایگه‌یاند "تهنها پێنج ه�ه‌زار بلیتیان فرۆشتووه". رۆژی ،3/25له‌یال فروهه‌ر خانمه گۆرانیبێژی ن��اوداری ئێران له‌ڕێگه‌ی فرۆكه‌خانه‌ی نێوده‌وڵه‌تی هه‌ولێره‌وه، گه‌یشت ه هه‌ولێری پایته‌خت .له‌كاتی گه‌یشتنی له‌فڕۆكه‌خانه ،له‌لێدوانێكیدا ب��ۆ رۆژن��ام �هن��ووس��ان دڵخۆشی خۆی نیشاندا ك ه له‌كوردستان هو ده‌توانێت هاونیشتمانییه‌كانی خ��ۆی ببینێت‌و ئاهه‌نگیان بۆ ساز بكات. ف��روه�هر یه‌كێك ل �هو گۆرانیبێژه فارسانه‌ی ه كه‌به‌زمانی كوردی گۆرانی وت��ووه ،ئه‌ویش وتنه‌وه‌ی گۆرانییه‌كی گۆرانیبێژی ك��ورد ناسر ره‌زازی��ی �ه، له‌باره‌ی ئاگاداربوونی له‌هونه‌ری مۆزیك‌و گ��ۆران��ی ك���وردی ،وت��ی "تهنها ناسر ره‌زازی له‌گۆرانیبێژ‌ه كورده‌كان ده‌ناسم، ه��ی��وادارم لهو سه‌ردانه‌مدا په‌یوه‌ندی لهگهڵ گۆرانیبێژه‌كانی دیكه‌ی كورد دروست بكه‌م" .فروهه‌ر به‌ڵێنی ئه‌وه‌شیدا ك ه له‌دوو ئاهه‌نگه‌كه‌ی هه‌ولێردا ،گۆرانی به‌كوردی بۆ جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی بچڕێت. رۆژی دوات��ر ،3/26گۆرانیبێژی ن�����اوداری پ��ۆپ��ی ئ��ێ��ران��ی ل�ه‌رێ��گ�هی ف��ڕۆك�ه‌خ��ان�هی ن��ێ��وده‌وڵ�ه‌ت��ی هه‌ولێر گه‌یشت ه پایته‌خت ،سه‌رچاوه‌یه‌كی نزیك ك ه له‌كاتی گه‌یشتنی ئێبی بۆ فڕۆكه‌خانه ئاماده‌بوو ،به‌ده‌ستووری راگه‌یاند "ئێبی دڵخۆشی خۆی نیشاندا به‌و سه‌ردانه‌ی
بۆ كوردستان‌و ن��اوی كوردستانیشی هێنا ،ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد كه‌دڵخۆشه له‌كوردستان هاونیشتمانییه‌كانی خۆی ده‌بینێت" .ئه‌وه‌شی راگه‌یاندبوو كه‌هه‌ست ده‌ك���ات له‌كوردستان ل �ه‌واڵت��ی خۆی نزیكتره ،به‌پێچه‌وانه‌ی ئهو ئاهه‌نگانه‌ی
ل �ه‌دوب �هی بۆ ئێرانییه‌كان له‌جه‌ژنی نه‌ورۆزدا سازی ده‌كه‌ن ،ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كردبوو كه‌حه‌ز ده‌كات جارێكی دیكه‌ش بێتهوه كوردستان‌و ئاهه‌نگ سازبكات. هه‌ر بۆ به‌شداریكردن له‌ئاهه‌نگی ئهو دوو گۆرانیبێژه ناسراو‌ه ئێرانییه ،ژماره‌یه‌كی
زۆری ك��وردی رۆژهه‌اڵتی كوردستان‌و ه���ه‌واداران���ی ده‌ن��گ��ی ئ���ه‌وان له‌ئێران سه‌ردانی هه‌رێمی كوردستانیان كردووه. ئاهه‌نگی ئێبی‌و ف��روه �هر رۆژی شه‌مم ه 3/27له‌هۆڵی به‌ڕێوه‌چوونی پێشانگا نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی هه‌ولێر
له‌پاركی شه‌هید سامی عه‌بدولڕه‌حمان ب��ه‌ڕێ��وه‌چ��وو .ه��هر ل��هو ئاهه‌نگه‌دا عه‌زیز وه‌یسی گۆرانیبێژی رۆژهه‌اڵتی ك��وردس��ت��ان ،ب��ه‌ش��داری��ك��ردو چه‌ند گۆرانییه‌كی پێشكه‌شكرد .هه‌ریه‌ك له‌ده‌فژه‌نی ناسراوی كورد هه‌ژار زه‌هاوی‌و
ڤیۆلۆنژه‌نی ن��اس��راو سه‌ید ئه‌حمه‌د روان��دزی‌و چه‌ند مۆزیكژه‌نێكی دیكه‌ی كورد لهو ئاهه‌نگه‌دا به‌شداربوون .ئهو دوو گۆرانیبێژه فارس ه به‌مه‌به‌ستی سازكردنی ئهو دوو ئاهه‌نگ ه لهالیهن كۆمپانیای "بابیلۆن" له‌هه‌رێمی كوردستان بانگێشت كرابوون. به‌شێك له‌ئاماده‌بووانی ئهو ئاهه‌نگ ه ئاماژه‌یان به‌وه‌كرد كه‌هه‌ندێك كێش ه لهنێو ئاماده‌بووانی ئهو ئاهه‌نگه‌دا دروستبووه، به‌اڵم ئاهه‌نگه‌ك ه به‌رده‌وام بووهو نزیكه‌ی پێنج كاتژمێری خایاند ،تیایدا فروهه‌ر دوو گۆرانی به‌كوردی پێشكه‌شكرد، "به‌رزی به‌رزی"و "كابوكم لێلێ" .سه‌لوان سناتی به‌ڕێوه‌به‌ری كۆمپانیای بابیلۆن له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور رایگه‌یاند "ئێم ه تهنها پێنج هه‌زار بلیتمان بۆ ئاهه‌نگه‌كه‌ی ئێبی‌و له‌یال فروهه‌ر فرۆشتبوو ،كه‌چی نزیكه‌ی پانزه هه‌زار كه‌س له‌ئاهه‌نگه‌ك ه ئاماده‌بوون". سناتی ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد ،بههۆی كۆنتڕۆڵ نه‌كردنی خه‌ڵكه‌كه ،نزیكه‌ی ده هه‌زار كه‌س به‌بێ بلیت چوون ه ژووره‌وه. ل���هب���اره‌ی ب��وون��ی كێش ه لهنێو جه‌ماوه‌ره‌ك ه له‌ئاهه‌نگه‌كه‌دا ،وتی "بڕوا ناكه‌م هیچ كێشه‌یه‌ك رووی دابێت، كێشه‌ك ه تهنها له‌كۆنتڕۆڵ نه‌كردنی خه‌ڵكه‌ك ه بوو كاتێ كه‌چوونه‌ت ه ناو هۆڵی ئاهه‌نگه‌كه". ل �هب��اره‌ی ئ �هو خه‌ڵكه‌ی بلیتیان ك��ڕی��ب��وو ،ب���ه‌اڵم ن�هی��ان��ت��وان��ی بچن ه ئاهه‌نگه‌كه ،وتی "ئێم ه دوای ته‌واوبوونی ئاهه‌نگه‌كه ،ئه‌وانه‌ی بلیتیان كڕیبوو، به‌اڵم نه‌یاتوانی بچن ه ژووره‌وه ،پاره‌ی بلیته‌كانمان بۆیان گه‌ڕانده‌وه ،به‌اڵم وه‌كو ژماره هێشتا نازانین ژماره‌ی ئهو بلیتان ه چهنده".
"شوێنێك بۆ یاری" به‌ره‌و كه‌نداو‌و پۆڵه‌ندا هه‌نگاوده‌نێت كانی شه‌قام باڵوده‌كاته‌وه په‌سار فایه‌ق له‌هه‌ولێر
شه‌وكه‌ت ئه‌مین كوركی ،ده‌رهێنه‌ری فیلمی "شوێنێك بۆ یاری" ،رایگه‌یاند به‌نیاز‌ه له‌چه‌ند فێستیڤاڵێكی تردا به‌فیلمی "شوێنێك بۆ یاری" ،به‌شداری ب��ك��ات ،ل �ه‌وان � ه فێستیڤاڵی كه‌نداو له‌دوب هی‌و فێستیڤاڵی پۆڵه‌ندا. ش �ه‌وك �ه‌ت ئه‌مین كوركی دوای به‌شداریكردنی به‌فیلمی "شوێنێك بۆ یاری" به‌ناوی هه‌رێمی كوردستانه‌وه له‌فێستیڤاڵی سینه‌مایی مه‌سقه‌ت، خ���ه‌اڵت���ی دووهم������ی فێستیڤاڵی به‌ده‌ستهێنا. فیلمی سینه‌مایی "شوێنێك بۆ یاری "KICK OFFله‌ده‌رهێنانی سینه‌ماكاری ك���ورد ش��ه‌وك��ه‌ت ئ�هم��ی��ن ك��ورك��ی، له‌چواره‌مین به‌شداری نێونه‌ته‌وه‌یی خۆیداو دوای ركابه‌ریكردنی لهگهڵ 14 فیلمی سینه‌مایی له‌به‌شی پێشبڕكێی فیلم ه درێژه‌كانی خولی شه‌شه‌می فێستیڤاڵی سینه‌مایی مه‌سقه‌ت له‌واڵتی عه‌ممان ،توانی خه‌اڵتی "خه‌نجه‌ری زیوین" به‌ده‌ستبهێنێت. له‌م فێستیڤاڵه‌دا 43فیلم له‌بواره جیا جیاكانی فیلمسازی له‌واڵتی عه‌ممان‌و 8فیلم له‌كه‌نداو‌و 14فیلمی ع �ه‌ره‌ب �یو بیانی له‌فێستیڤاڵه‌كه‌دا به‌شداربوون. ئهم فێستیڤاڵ ه له 20-13ئهم مانگه لهالیهن وه‌زاره‌تی كلتورو رۆشنبیری‌و ك��ۆم �ه‌ڵ �هی عه‌ممانی ب��ۆ سینه‌ما، له‌مه‌سقه‌تی پایته‌ختی واڵتی عه‌ممان به‌ڕێوه‌چوو .دوا ی ئهوه ی سهركهوتنێكی
گهوره ی لهو فێستیڤاڵه‌دا به‌ده‌ستهێنا، ئهو فیلم ه به‌نیاز‌ه به‌شداری فێستیڤاڵی نوێتر بكات. شه‌وكت ئه‌مین كوركی له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور ،رایگه‌یاند فیلمی سینه‌مایی "شوێنێك بۆ یاری" توانی له‌چواره‌مین به‌شداری نێونه‌ته‌وه‌یی خۆیدا ،خه‌اڵتی "خه‌نجه‌ری زیوین" به‌شی پێشبڕكێی فیلم ه درێژه‌كانی فێستیڤاڵی سینه‌مایی مه‌سقه‌ت به‌ده‌ستبهێنێت". دهره��ێ��ن �هر ئ��ه‌وه‌ش��ی راگ�هی��ان��د
ك�ه‌ف��ی��ل��م�ه‌ك�هی ب���هن���اوی ه�ه‌رێ��م��ی ك��وردس��ت��ان �هوه ل��هو فێستیڤاڵه‌دا به‌شداریپێكرد .ك��ورك��ی ئ�ه‌وه‌ش��ی ئاشكراكرد كه‌ئه‌و فیلم ه نوێیه‌ی بۆ سێ فێستیڤاڵی دیك ه بانگهێشتكراوه، له‌وان ه فێستیڤاڵی كه‌نداو له‌دوب هی‌و فێستیڤاڵێك ل���ه‌واڵت���ی پ��ۆڵ �هن��دا كه‌بڕیاروای ه له‌مانگی نیسان به‌ڕێوه‌بچن. سینه‌ماكاری ن��اس��راوی ك��ورد ئه‌وه‌شی راگه‌یاند "فیلمی سینه‌مایی "په‌ڕینه‌و‌ه له‌غوبار" كه‌یه‌كه‌م فیلمی
بڵندی سینه‌مایی ئهوه ،توانی لهخولی چواره‌می ئهو فێستیڤاڵی سینه‌مایی مه‌سقه‌تدا خه‌اڵتی "خه‌نجه‌ری برۆنزی" به‌ده‌ستبێنێت". فیلمی سینه‌مایی "شوێنێك بۆ ی���اری" پ��ارس��اڵ ( )2009ب�ه‌ش��داری ل��هب��ه‌ش��ی پ��ێ��ش��ب��ڕك��ێ��ی س��ه‌ره‌ك��ی چ��وارده‌ه �هم��ی��ن خ��ول��ی فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمی پووسان له‌كۆریای باشوور كردو توانی خه‌اڵتی ( 30هه‌زار دۆالری) به‌شی "رێ��ڕه‌و‌ه نوێیه‌كان"و خ���ه‌اڵت���ی "ف��ی��ل��م��ی ه���ه‌ڵ���ب���ژارده‌ی فیدراسیۆنی نێونه‌ته‌وه‌یی رخنه‌گرانی فیلم" به‌ده‌ستبێنێت .هه‌ر پارساڵ، ئهم فیلم ه به‌ئاماده‌بوونی شه‌وكه‌ت ئه‌مین كوركی‌و دوو ئه‌كته‌ری سه‌ره‌كی فیلمه‌ك ه به‌ناوه‌كانی شوان عه‌توف‌و گۆڤار ئه‌نوه‌ر ،له‌به‌شی پێشبڕكێی "خه‌اڵتی مهری عه‌ره‌بی" ،له‌شه‌شه‌مین خولی فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمی "دوب�هی" له‌واڵتی ئیمارات نمایشكراو توانی خه‌اڵتی رێزلێنانی تایبه‌تی ئه‌ندامانی لێژنه‌ی ناوبژیوانی ئهم فێستیڤاڵه به‌ده‌ستبێنێت .فیلمی سینه‌مایی "ش��وێ��ن��ێ��ك ب��ۆ ی���اری" به‌یه‌كه‌مین به‌رهه‌می هاوبه‌شی هه‌رێمی كورستان‌و ژاپۆن دێت ه ئه‌ژمار ك ه كاری وێنه‌گرتنی له‌ساڵی ( )2008له‌شاری كه‌ركوك‌و له‌بارودۆخێكی زۆر سه‌خت‌و دژواردا ئه‌نجامدراوه. "شوێنێك ب��ۆ ی���اری" له‌مانگی شوبات له25مین خولی فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی فیلمی "سانتا باڕباڕا" له‌ویالیه‌تی كالیفۆرنیا له‌واڵتی ئه‌مه‌ریكا نمایشكرا.
ده‌ستوور
خانم ه هونه‌رمه‌ندی گۆرانیبێژ كانی، ی كه‌به‌ناوی (شه‌قام) ئه‌لبوم ه نوێیه‌ك ه هو حه‌وت گۆرانی لهخۆگرتووه كرده دیاری ئاشقانی ده‌نگی. ئ �هو ئه‌لبومه‌ی (ك��ان��ی) كاری مۆزیكی لهالیهن مۆزیسیان (حه‌سه‌ن یوسف زه‌م��ان �یو ت��وان��ا خورشیدو كارزان مه‌حمود)هوه بۆ ئه‌نجامدراوه‌و یه‌كێك له‌میلۆدییه‌كانیشی فۆلكلۆره‌و
تێكستی ه���ه‌ری���ه‌ك ل �ه‌ش��اع��ی��ران (وه‌فایی‌و مه‌حوی‌و هێمن‌و شێركۆ بێك هس‌و كه‌مالی) لهخۆگرتووه. ی له‌واڵتی سویدو كانی ئه‌لبومه‌ك ه كوردستان لهالیهن هه‌ردوو مۆزیسیان (ك��ارزان مهحمودو كاوان مه‌حمود) ك��اری ده‌ن��گ��ی ب��ۆ ك���راوهو یه‌كێك له‌گۆرانییه‌كانیشی به‌شێوه‌ی دوێت لهگهڵ هونه‌رمه‌ند عه‌دنان كه‌ریم، وتویه‌تی كه‌ناوی (ن��ه‌ورۆز)ه .كانی له‌جه‌ژنی نه‌ورۆزی ئه‌مساڵدا ئه‌لبوم ه ی باڵوكرده‌وه. نوێیه‌ك ه
شه‌هێن تاڵه‌بانی گۆرانییه‌ك بۆ رۆحی مه‌رزیی ه ده‌ڵێت ده‌ستوور
خانم ه ه��ون �ه‌رم �هن��دی گۆرانیبێژی دوور‌ه واڵت شه‌هێن تاڵه‌بانی ،به‌نیاز‌ه هه‌ردوو گۆرانی نه‌كه‌ی نه‌چی‌و ئه‌گه‌ر ش�ه‌وێ��ك هاتم ه ی��ادت تۆماربكاتو دواتریش كلیپیان بۆ بكات ،یه‌كێك له‌گۆرانییه‌كانیشی پێشكه‌شی رۆحی مه‌رزیی ه ده‌كرێت. سه‌رچاوه‌یه‌كی نزیك له‌خانمه ه��ون �ه‌رم �هن��د ش �هه��ێ��ن ت��اڵ �هب��ان��ی، له‌لێدوانێكیدا به‌رۆژنام ه ی ده‌ستووری وت "گۆرانی (نه‌كه‌ی نه‌چی) ،تێكستی خ��ات��وو س��ارا فه‌قێ خ���دره‌و پێشتر
گۆرانیبێژی كۆچكردوو خاتوو مه‌رزیه وتویه‌تی" .هه‌روه‌ها وت ی "خاتوو شه‌هێن تاڵه‌بانیش دووبار‌ه ئهو گۆرانیی ه تۆمار ده‌كاته‌و‌ه‌و پێشكه‌شی ده‌كات به‌رۆحی مه‌رزییه". سه‌رچاوه‌ك ه ئاماژه ی به‌وه‌شدا كه خاتوو شه‌هێن ،تائێستا نازانێت خاوه‌نی هۆنراوه‌ی گۆرانی ئه‌گه‌ر شه‌وێك هاتمه یادت كێیه ،بۆی ه داواده‌كات هه‌ركه‌سێك ن���اوی ئ��هو كه‌س ه ده‌زان��ێ��ت كه‌ئه‌و تێكسته‌ی نووسیوه ،له‌ڕێی رۆژنامهی ده‌ستووره‌و‌ه ئاگاداری بكات تاكو مافی هۆنه‌ره‌كه‌ی نه‌فه‌وتێت .سه‌رچاوه‌كه وت � ی "میلۆدی ه���ه‌ردوو گۆرانییه‌كه لهالیهن بورهان موفتی زاده‌و‌ه دانراوه".
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
پشوو
نــاســلـی :زوو ه بـۆ شـووكـردنــم سازدانی :موحسین یاسین
گۆرانیبێژ ناسلی ده‌ڵێت هێشتا زووه بۆ شووكردنم‌و جارێ سه‌رقاڵی كاری هونه‌رییه ،هه‌ركات شووبكات گوێگرانی ئاگادار دهكاتهوه. هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "داوام له‌گۆرانیبێژ میره كردووه، پێكهوه گۆرانییه‌ك بڵێین ،ئه‌ویش ره‌زامه‌ندی نیشانداوه". كچه گۆرانیبێژی تازه ده‌ركه‌وتوو( ،ناسلی) له‌ساڵی 1989له‌شاری هه‌ولێر له‌دایكبووه ،له‌ته‌مه‌نی 5 ساڵییه‌وه لهگهڵ خێزانه‌كه‌ی له‌واڵتی سوید ده‌ژین، ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وپێش گهڕایهوه بۆ كوردستان‌و به‌هاوكاری (هه‌ڵكه‌وت زاهیر) یه‌كه‌م گۆرانی خۆی تۆماركردو دواتر كلیپی بۆ كرد.
ده‌ستوور :له‌ته‌مه‌نی منداڵیدا ،منداڵێكی چۆن بوویت؟ ناسلی :منداڵێكی زیته‌ڵه بووم ،چونكه سروشتی من وایه. ده‌ستوور :له‌قوتابخانه له‌وانه‌كاندا چۆن بوویت؟ ناسلی :رقم له‌هیچ وانه‌یه‌ك نه‌بوو ،به‌گشتیش له‌وانه‌كانمدا باش بووم. ده‌ستوور :چۆن هاتیته ناو بواری گۆرانی‌و مۆزیك؟ ناسلی :من له‌ئه‌وروپا زیاتر گوێم له‌مۆزیكی ئه‌وروپی ده‌گرت، به‌اڵم دواتر بههۆی گوێگرتنم له‌گۆرانییه‌كانی له‌یالی فه‌ریقی‌و ده‌شنێ‌و هانی‌و میره زیاتر حه‌زم به‌گوێگرتن له‌گۆرانی‌و مۆزیكی كوردی كردو بههۆی مامۆستا هه‌ڵكه‌وت زاهیره‌وه منیش هاتم ه ناو بواره‌كه‌‌و خه‌ونی منی هێنایه‌دی. ده‌ستوور :ده‌ته‌وێت گۆرانی بۆ كێ بڵێیت؟ ناسلی :ده‌مه‌وێت گۆرانی بۆ جوانی ژیان‌و بۆ خۆشه‌ویستی‌و بۆ هه‌موو توێژه‌كانی كۆمه‌ڵگا به‌تایبه‌تی گه‌نجان بڵێم. ده‌ستوور :بۆچی هه‌ر له‌سه‌ره‌تای كاركردنته‌وه ،لهگهڵ هه‌ڵكه‌وت زاهیر كارت كرد؟ ناسلی :چونكه ئهو ئافره‌تی كورد دێنێته پێشهوهو هاوكاریان ده‌كات‌و كه‌سێكی خۆشه‌ویسته‌و ده‌توانێت دروستت بكات. ده‌س��ت��وور :هه‌ست ناكه‌یت بههۆی كلتوری باوكساالری‌و كۆمه‌ڵگاوه ،كچانی شاری هه‌ولێر كه‌متر دێنه ناو بواری هونه‌رییه‌وه؟ ناسلی :به‌ڵێ وایه ،به‌اڵم ده‌بێت هه‌موو هه‌وڵبده‌ین‌و كاری باش بكه‌ین ،چونكه ئێمه‌ش هیچمان له‌میلله‌تانی دنیا كه‌متر نییه. ده‌ستوور :ژماره‌ی به‌ختت چهنده؟ ناسلی 4 :یان .6 ده‌س��ت��وور :ژیانی هاوسه‌ریت پێكهێناو ه؟ ناسلی :نه‌خێر ،هێشتا زووه ب��ۆ ئ���هو مه‌سه‌له‌ی ه
سروشتـی كوردستـان ،له‌زوومـی كامێـرای فۆتۆگرافه‌رێكـی كۆرییـه‌وه په‌سار فایه‌ق له‌هه‌ولێر "Sug. Tae
فۆتۆگرافه‌ری كۆری، ،"kimپێشانگایه‌كی فۆتۆگرافی ل �ه‌ژێ��ر ناونیشانی "ك��وردس��ت��ان له‌زوومی كۆرییه‌كانه‌وه" کردووه ك���ه‌ژم���اره‌ی���ه‌ك ل��هب��ه‌رپ��رس��ان‌و ه��ه‌واداران��ی ب��واری فۆتۆگرافه‌ر ل���هه���اوواڵت���ی���ان���ی ه��ه‌رێ��م��ی كوردستان‌و واڵتی كۆریا ،ئاماده‌ی پێشانگاكه‌بوون. پێشانگاكه له‌هۆڵی پێشه‌وا له‌هه‌ولێر به‌ڕێوه‌چوو ،كه ()37 تابلۆی فۆتۆگرافی به‌قه‌باره‌ی ج��ی��اواز ل �ه‌خ��ۆگ��رت��ب��وو ،ل�هگ�ه‌ڵ نمایشكردنی چه‌ند وێنه‌یه‌كی دیكه له‌ڕێگه‌ی سكرینه‌وه ،تابلۆكان
زیاتر الیه‌نی سروشتی‌و كلتوری كوردستانی پیشانده‌دا ،ب�ه‌اڵم به‌چاوێكی كۆرییانه. ناز فه‌له‌كه‌دین كاكه‌یی سه‌رۆكی كۆمه‌ڵه‌ی دۆستایه‌تی كوردستان كۆریا كه‌ئاماده‌ی پێشانگاكه‌بوو، له‌لێدوانیكێدا به‌ده‌ستووری وت "بیرۆكه‌ی كردنه‌وه‌ی پێشانگایه‌كی ف��ۆت��ۆگ��راف��ی��م ل��ه‌ال دروس��ت��ب��وو، لهبهرئهوهی كۆرییه‌كان لهو هونه‌ره پێشكه‌وتوون ،بۆیه پێشانگایه‌كمان ب��ۆ ئ �هو ف��ۆت��ۆگ��راف�هره كۆرییه، له‌رێگه‌ی كۆمه‌ڵه‌كه‌مانه‌وه كرده‌وه. رێكخراوی كۆمه‌ڵه‌ی دۆستایه‌تی كوردستان كۆریا ،پارساڵ ()2009 له‌هه‌ولێر بوونی خۆی راگه‌یاند، كاكه‌یی له‌باره‌ی رێكخراوه‌كه‌یانه‌وه وت��ی "ئێمه گرنگی ب��ه‌زۆر الیه‌ن
ده‌ده‌ی��ن ،ب �ه‌اڵم وهك��و ده‌ستپێك زیاتر گرنگی به‌الیه‌نی كلتوری ده‌ده‌ین". فۆتۆگرافه‌ر كیم له‌لێدوانێكی تایبه‌تدا به‌ده‌ستووری وت "ئ�هو وێنانه‌ی كه‌گیراون ره‌ن��گ��ه دوای��ی��ن وێنه ب���ن ،چ��ون��ك �ه دوای م���اوه‌ی���ه‌ك���ی دی��ك�ه گۆڕانكاری بهسهر ئ�����هو ش��وێ��ن��ان��ه دێت ،بۆنمونه ئهو وێ��ن��ان �هی ل �ه‌ق �ه‌اڵی هه‌ولێر گ��ی��راون ،تا ماوه‌یه‌كی دیكه وه‌كو خۆیان نامێنن". له‌باره‌ی ك��اری وێنه‌گرتنی وه‌كو فۆتۆگرافه‌رێك له‌كوردستان وتی "من خۆم فۆتۆگرافه‌ر نیم، وه‌كو حه‌زێك ئهو كاره ده‌كه‌م ،خۆم له‌كۆریا خاوه‌نی كۆمپانیایه‌كم". ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد كه‌ماوه‌ی شه‌ش ساڵه له‌كوردستان كاری وێنه‌گری كردووهو حه‌زده‌كات درێژه به‌و هونه‌ره بدات له‌كوردستان. له‌باره‌ی شاره‌زایی له‌هونه‌ری ف��ۆت��ۆگ��راف��ی ل��ه‌ك��وردس��ت��ان، رایگه‌یاند "تهنها له‌رێگه‌ی ئهو گۆڤارانه‌ی تایبهت ب �هم ب��واره‌و هه‌ندێ پێشانگای فۆتۆگرافییه‌وه، شاره‌زاییم لهو هونه‌ره له‌كوردستان
12
كه‌كاتی هات پێتان ده‌ڵێم. ده‌ستوور :چ بورجێكیت؟ ناسلی :دووانه ،به‌ساڵیش مارم. ده‌س��ت��وور :پێتوایه هونه‌ری ك��وردی رۆژ به‌رۆژ جه‌ماوه‌ری زیاتر ده‌بێت؟ ناسلی :گۆرانی‌و مۆزیكی كوردی بههۆی نوێكارییه‌وه باشتر ده‌بێت‌و ئومێدی زۆرم پێیه‌تی. ده‌ستوور :به‌نیازنیت گۆرانی به‌دوێت بڵێیت؟ ن��اس��ل��ی :بێگومان ئ �هم��ڕۆ گ��ۆران��ی به‌شێوه‌ی دوێت كارێكی سه‌ره‌كییه بۆ گۆرانیبێژه‌كان ،چونكه گه‌نجه‌كان حه‌ز به‌ناخێكی هاوبه‌شده‌كه‌ن كه‌گۆرانیبێژ ده‌ریببڕێت ،من زۆر حه‌ز به‌ده‌نگی گۆرانیبێژ (میره) ده‌ك �همو داوام لێكردووه گۆرانییه‌ك ب �هه��اوب �ه‌ش��ی بڵێین، ئه‌ویش ره‌زام�هن��دی ن���ی���ش���ان���داوه‌و ب �هره �هم��ێ��ك��ی ج���وان���م���ان پ���ێ���ك���هو ه تۆماركردووه. ده‌س�����ت�����وور: ب����ۆچ����ی ن����اوچ����هی پیشه‌سازیت هه‌ڵبژارد بۆ وێنه‌گرتنی كلیپه‌كه‌ت؟ ناسلی :وه‌كو بیرۆكه‌یه‌كی نوێ به‌جوانم زانی‌و حه‌زم كرد كه‌كارێكی ن���وێ ب��ك��هم ،ه���ی���وادارم جێگای ره‌زامه‌ندی خه‌ڵكی كوردستان بێت.
نینا جه‌مال، ئاشقی كێیه؟
سازدانی :موحسین یاسین
هه‌یه، ه�����ی�����وادارم بتوانم په‌یوه‌ندی لهگهڵ فۆتۆگرافه‌رانی كوردستان دروستبكه‌م". ف��ۆت��ۆگ��راف �هر "Sug. "Tae, kimناسراو به‌كیم، س��اڵ��ی 1955ل �ه‌دای��ك��ب��ووه، ئه‌ندامی "كۆریا نێت"ه ،به‌رپرسی كۆرییه مه‌ده‌نییه‌كانه له‌عێراق، خه‌اڵتی "ئس ئل ئار"ی له‌كۆمه‌ڵه‌ی ف��ۆت��ۆگ��راف�ه‌ران به‌ده‌ستهێناوه، به‌شداری له‌پێشانگای نیوجێرسی له‌ئه‌مریكا كردووه.
خانم ه گۆرانیبێژ (نینا ج�هم��ال) ،له‌گه‌ڕانه‌وه‌یدا بۆ كوردستان، سه‌رقاڵی ئه‌لبومێكی نوێی گۆرانییه، به‌ناوی (ئاشقی تۆم) كه‌سه‌رجه‌م تێكست‌و میلۆدییه‌كانی ئ �هو ئه‌لبومه ،لهالیهن گۆرانیبێژ (رائید ش��ام��ل)هوه دان��راوهو هه‌شت گۆرانی لهخۆگرتووه. نینا كه‌دانیشتووی واڵتی ئوسترالیایه، له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستووری وت "یه‌كێك له‌گۆرانییه‌كانم به‌شێوه‌زاری كرمانجییه‌و له‌ستۆدیۆی كه‌نار‌ه له‌شاری هه‌ولێر كاری ت��ۆم��ارك��ردن��ی ب��ۆ ك���راوهو ئێستا له‌قۆناغی كۆتاییدایه". ی "جگه له‌كاره‌كانی ئه‌لبومه‌كه‌ی نینا جه‌مال ،هه‌روه‌ها وت گۆرانییه‌كیشی ب�هن��اوی (واه �ه‌س��ت ده‌ك���هم) كلیپكردوو‌ه كه‌تێكست‌و میلۆدی گۆرانییه‌كه (رائید شامل)هو له‌كه‌ناڵی كۆڕه‌ك باڵوكراوه‌ته‌وه".
15
info@destur.net
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
کلتور
خزم‌و ناسیاوه‌کان ناهێڵن گهشتیاره ئێرانییه‌کان بچنه ئوتێله‌کان
توندوتیژی به‌رۆكی قوتابیان به‌رنادات
%72,4قوتابیان هه‌ست به‌توندوتیژی ده‌كه‌ن‌و %66,88ی مامۆستایانیش ده‌ڵێن په‌ناده‌به‌ن ه به‌ر هه‌ڕه‌شه‌كردن له‌قوتابیان ده‌ستوور له‌سلێمانی
به‌پێی راپۆرتێكی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی چاودێری‌و گه‌شه‌پێدانی كۆمه‌اڵیه‌تی، توندوتیژی به‌رچاو بهرامبهر به‌قوتابیان له‌توندوتیژی جه‌سته‌یی‌و هه‌ڕه‌شه‌كردن‌و توندوتیژی ده‌روونی به‌كارده‌هێنرێت، لهكاتێكدا له‌سیستمی نوێی خوێندندا ی��اس��ای ق�ه‌ده‌غ�ه‌ك��ردن��ی توندوتیژی بهرامبهر به‌قوتابیان له‌ناوه‌نده‌كانی خوێندندا په‌یڕه‌وده‌كرێت. ب�ه‌پ��ێ��ی ئ�هن��ج��ام��ی راپ��ۆرت �ه‌ك �ه كه‌پشتی بهستووه به‌ئه‌نجامدانی راپرسی له‌ناو 208مامۆستاو 500 قوتابیدا ،دهركهوتووه رێژه‌ی %72,4 قوتابیان له‌ناو قوتابخانه‌كانیاندا هه‌ست به‌توندوتیژی ده‌ك هنو به‌رێژه‌ی %66,88ی مامۆستایانیش ده‌ڵێن پ �هن��اده‌ب��رێ��ت � ه ب���هر ه �ه‌ڕه‌ش �ه‌ك��ردن له‌قوتابیان‌و %31,73مامۆستایانیش جه‌خت لهوه دهكهنهوه له‌ناوه‌نده‌كانی خوێندندا په‌نا ده‌برێته‌به‌ر توندوتیژی بهرامبهر به‌قوتابیان. راپ��ۆرت �ه‌ك � ه ل �ه‌الی �هن وه‌زاره‌ت���ی كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی سلێمانی- به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی چ��اودێ��ری‌و گه‌شه‌پێدانی كۆمه‌اڵیه‌تی به‌شی پالن‌و توێژینه‌وه‌و‌ه له‌ساڵی 2009دا له‌شاری سلێمانی ئه‌نجامدراوه. توندوتیژی مامۆستا بهرامبهر قوتابیان له‌راپرسییه‌كه‌دا 208مامۆستا به‌شدارییان تێدا كردووه 71مامۆستا له‌ره‌گه‌زی نێرو 137یان له‌ره‌گه‌زی مێن. له‌كۆی ئهو رێژه‌ی ه 40مامۆستایان ك ه ده‌كات ه رێ��ژه‌ی %23,19یاسای نه‌هێشتنی توندتیژی له‌ناو ناوه‌نده‌كانی خوێندندا په‌سه‌ند ن��اك � هنو رێ��ژه‌ی %77,80یاسای نه‌هێشتنی توندوتیژی په‌سه‌ند ده‌كه‌ن. ل �ه‌ك��ۆی ئ��هو 208مامۆستایه 66مامۆستایان كه‌ده‌كات ه رێ��ژه‌ی %31,73پێیانوای ه له‌ناوه‌نده‌كانی خوێندندا په‌ناده‌برێته‌به‌ر توندوتیژی ب �ه‌رام��ب �هر به‌قوتابیان%68,27 ، مامۆستا به‌شداربووه‌كان پێیانوای ه په‌نا نابرێته‌به‌ر توندوتیژی. له‌پرسیارێكی ت��ردا ده‌رب���اره‌ی جۆره‌كانی توندوتیژی ك ه له‌ناوه‌نده‌كانی خوێندندا پ��ی��اده‌ده‌ك��رێ��ت ب�ه‌رێ��ژه‌ی %66,88ی مامۆستایان پێیانوایه پ �هن��اده‌ب��رێ��ت �هب �هر ه��ه‌ڕه‌ش��ه‌ك��ردن له‌قوتابیان‌و %8,87ده‌ڵێن لێدانی جه‌سته‌یی به‌كارده‌هێنرێت‌و %8,28 ده‌ڵێن جوێنپێدان به‌كارده‌هێنرێت‌و %15,97ده‌ڵێن به‌هه‌ر هۆكارێكیتر ت��ون��دت��ی��ژی ب�ه‌ك��ارده‌ه��ێ��ن��رێ��ت ،ئهو رێژه‌یه‌ی ئه‌گه‌ری هه‌ر هۆكارێكی تریان ه�ه‌ڵ��ب��ژاردوو‌ه ب��اس ل �هوه ده‌ك��هن كه نمر‌ه ده‌شكێنن یاخود ئهو قوتابیانه‌ی ك ه سه‌رپێچی ده‌ك��هن ده‌ینێرن بۆ ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��هر 39 ،مامۆستاش هیچ یه‌كێك ل �هو ئ�هگ�ه‌ران�هی س���ه‌ره‌وه‌ی دانه‌ناوه ،چونك ه پێیانوای ه هیچ جۆره توندوتیژییه‌ك له‌ناو ناوه‌نده‌كانی خوێندندا نییه. ل �ه‌ك��ۆی ئ��هو 208مامۆستایه 94مامۆستایان ك ه ده‌كات ه رێ��ژه‌ی %45,19پێیانوای ه سیستمی نوێی خوێندن به‌راده‌یه‌كی زۆر رێگه‌خۆش ده‌كات بۆ كهمكردنهوهی توندوتیژی، %27,38به‌راده‌یه‌كی ك همو %26,44 ب �ه‌راده‌ی �ه‌ك��ی مامناوه‌ند پێیانوایه سیستمی نوێی خوێندن رێگه‌خۆشكه‌ره
لێدان به‌دار ،هه‌ڕه‌شه‌كردن ،زۆرترینی ئهو توندوتیژییانه‌ن كه بهرامبهر قوتابیان ئه‌نجامده‌درێت .فۆتۆگراف :ئاكۆ محه‌مه‌د
بۆ كهمكردنهوهی توندوتیژی. له‌پرسیارێكی تری راپۆرته‌كه‌دا ده‌رب��اره‌ی ئ �هوهی لهكاتێكدا قوتابی ك��هب��ێ��زاری ك���ردی چ��ی ده‌ك��هی��ت؟ له‌وه‌اڵمدا %1,92وتویان ه لێیده‌ده‌م، %45,86ده‌ڵێن ئامۆژگاری ده‌كه‌م، %5,29قسه‌ی پێده‌ڵێم%6,25 ، هه‌ر شتێكی تر بهرامبهر به‌قوتابیان به‌كارده‌هێنن ،ئ �هو مامۆستایانه‌ی ئه‌گه‌ری (هه‌رشتێكی تر)یان دیاری ك��ردوه ،ئاماژه‌یان ب �ه‌وه‌داو‌ه ك ه لهو ك��ات�ه‌دا ی��ان قوتابیه‌ك ه ده‌ن��ێ��رن بۆ به‌ڕێوه‌به‌ر یان نمره‌ی لێده‌شكێنن. له‌بڕگه‌یه‌كی تردا هاتووه هه‌ست ده‌كه‌یت مامۆستایانی هاوڕێت په‌نا ده‌به‌ن ه به‌رتوندونیژی؟ له‌كۆی ئهو 208 مامۆستای ه رێژه‌ی %27,88به‌به‌ڵی‌و %72,12به‌نه‌خێر وه‌اڵمیانداوه‌ته‌وه. هه‌ر له‌راپۆرته‌كه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی چ���اودێ���ری‌و گه‌شه‌پێدانی كۆمه‌اڵیه‌تی به‌شی پالن‌و توێژینه‌وه‌دا 500قوتابی له‌ته‌مه‌نی پۆلی 1تا 9ی بنه‌ڕه‌تی له‌چه‌ند قوتابخانه‌یه‌كی شاری سلێمانیدا وهك نمونه‌ی توێژینه‌وه‌كه وه‌رگیراوه 270 ،قوتابیان له‌ره‌گه‌زی نێره‌و 230قوتابیان له‌ره‌گه‌زی مێیه. له‌كۆی ئ�هو 500قوتابیی ه 450 قوتابیان كه‌ده‌كات ه رێژه‌ی %90یاسای نه‌هێشتنی توندوتیژی له‌سیستمی نوێی خوێندن به‌كارێكی باش داده‌نێن‌و 6 قوتابیان كه‌ده‌كاته %1,2قوتابیه به‌شداربووه‌كان ئهو یاسای ه به‌خراپ‌و 44 قوتابی ك ه ده‌كات ه %8,8قوتابییه‌كان ئهو یاسای ه به‌شتێكی مامناوه‌ند ده‌زانن. هه‌روه‌ها له‌كۆی ئهو 500قوتابییه 362قوتابیان ك ه ده‌ك��ات� ه رێ��ژه‌ی %72,4له‌ناو قوتابخانه‌كه‌یاندا هه‌ست به‌توندوتیژی ده‌ك��هن 138 ،قوتابی ك ه ده‌كات ه رێ��ژه‌ی %27,6هه‌ست به‌توندوتیژی ناكه‌ن له‌قوتابخانه‌كانیاندا. ده‌رب��اره‌ی جۆره‌كانی توندوتیژی له‌ناوه‌نده‌كانی خوێندندا ل �هو 500 قوتابیی ه %46,7ده‌ڵێن لێدان به‌دار ب�ه‌ك��ارده‌ه��ێ��ن��رێ��ت %7,31 ،لێدان به‌ده‌ست‌و %91,35قسه‌ی ناشیرین‌و %86,24ده‌ڵێن هه‌موو ئهو جۆرانه‌ی توندوتیژی له‌ناوه‌نده‌كانی خوێندندا به‌كارده‌هێنرێت. له‌بڕگه‌یه‌كی ت��ری راپۆرته‌كه‌دا ده‌رب��اره‌ی ئ �هوهی كاتێك سه‌رپێچی ده‌كه‌یت مامۆستاكه‌ت چی ده‌ك��ات؟ %62,6قوتابیان ده‌ڵێن ئامۆژگاریان ده‌كات‌و %14,2ده‌ڵێن لێیانده‌دات%11 ، ده‌ڵێن هه‌ڕه‌شه‌یان لێده‌كات%12,2 ، ئاماژه بهوه ده‌ده‌ن مامۆستایان هه‌موو ئهو رێگایانه‌ی سه‌ره‌و‌ه به‌كارده‌هێنن.
ل �ه‌ت��وێ��ژی��ن �هوهی �ه‌ك��ی ت����ردا كه ت��وێ��ژه‌ری ده‌روون�����یو خوێندكاری خوێندنی تایبهت به‌گه‌شه‌پێدانی كلتور ل �ه‌رێ��ك��خ��راوی ف��ری��اگ��وزاری میلله‌تی نه‌رویجی ( ) NPAس�ه‌روه‌ر كه‌ریم سه‌عید ئهنجامیداوه ده‌رباره‌ی (هۆكاره‌كانی توندوتیژی قوتابخانه‌یی- له‌قوتابخان ه سه‌ره‌تاییه‌كانی ناوشاری سلێمانی ل���ه‌ڕوان���گ���هی ت��وێ��ژه‌ره كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌وه) له‌ساڵی 2010دا ئهنجامیداوه 50 ،توێژه‌ر له‌قوتابخانه جیا جیاكانی سلێمانی وهك نمونه‌ی توێژینه‌وه‌ك ه وه‌رگیراوه ،دهركهوتووه "كه‌می زانیاری له‌بواری ده‌روونزانی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی له‌الی مامۆستا ،نه‌بوونی میكانیزمی گونجاو بۆ لێپرسینه‌وه ل�ه‌ق��وت��اب��ی له‌جیاتی ت��ون��دوت��ی��ژی، نه‌بوونی پرۆگرامێكی تایبهت به‌باری ده‌روونی‌و شێوازی هه‌ڵسوكه‌وت لهگهڵ قوتابی ،نه‌زانینی ئه‌لته‌ناتیڤێك له‌بری به‌كارهێنانی توندوتیژی بهرامبهر ق��وت��اب��ی ،ب�ڵاوب��ون��هوهی ره‌وش��ت��ی كه‌مته‌رخه‌می له‌الیه‌نی مامۆستاوه، كه‌می زان��ی��اری‌و رۆشنبیری له‌سه‌ر خوێندنكارو پرۆسه‌ی په‌روه‌رده ،بوونی زۆری رێژه‌ی قوتابیان له‌پۆلدا ،په‌شێوی ب��اری ده‌روون���یو مه‌زاجی مامۆستا، ناجێگیری پۆل ل��ه‌ڕووی رێكخستن‌و كۆنتڕۆڵكردنه‌و‌ه گرنگی نه‌دان به‌گرفتی قوتابیان ،مامه‌ڵه‌ی خۆ به‌گه‌وره‌زانی مامۆستا بهرامبهر به‌قوتابی ،الوازی ئاراسته‌كردن‌و رێنماییكردن لهالیهن مامۆستاوه ،خۆشنه‌ویستنی پیشه‌ی مامۆستایه‌تی لهالیهن مامۆستاوه، الوازی باوه‌ڕبه‌خۆبوون الی مامۆستایان، سه‌رزه‌نشتكردنی مامۆستا لهالیهن قوتابییه‌وه ،چاولێكه‌ری له‌به‌كارهێنانی توندوتیژیدا" له‌گرنگترین هۆكاره‌كانی ت��ون��دوت��ی��ژی مامۆستای ه بهرامبهر به‌قوتابیان .سه‌روه‌ر وتی "وه‌زاره‌ت��ی پ �ه‌روه‌رد‌ه به‌بڕیار لێدان‌و توندوتیژی له‌قوتابخانه‌كاندا قه‌ده‌غه‌كردووه ،به‌اڵم وه‌زاره‌ت نه‌یتوانی ئه‌لته‌رناتیڤێك بدات ه ده‌ست مامۆستاكان تا بتوانن له‌به‌ری ئهو شێوازه‌ی كه‌له‌وه‌وپێش به‌كاریانهێناو‌ه به‌كاریبهێنن وهك ئه‌لته‌رناتیڤێك له‌به‌رامبه‌ر توندوتیژیدا، نه‌بوونی ئهم ئه‌لته‌رناتیڤه‌ش هۆكارێكه بۆ به‌رده‌وامبوونی دیارده‌ی توندوتیژی له‌قوتابخانه‌كانی ئێمه‌دا". توندوتیژی قوتابی بهرامبهر به‌قوتابی %4,21قوتابیان ئ��ام��اژه بهوه ده‌ك���هن ل�ه‌الی�هن قوتابییه‌كانی ناو رووب����ه‌ڕووی قوتابخانه‌كانییانه‌و‌ه ت��ون��دوت��ی��ژی ب��وون �ه‌ت �هوه%6,76 ، ده‌ڵێن لهالیهن قوتابیانهوه رووبهڕووی
توندوتیژی نه‌بوونه‌ته‌وه. ده‌رباره‌ی هۆكاره‌كانی توندوتیژی قوتابی بهرامبهر قوتابی ،سه‌روه‌ر كه‌ریم ئاماژه‌ی به‌وه‌دا باڵوبوونه‌وی فیلم‌و فیلم كارتۆنیی ه توندوتیژییه‌كان له‌كۆمه‌ڵگادا، بوونی هاوڕێی خراپ ،الوازی په‌روه‌رده‌ی دایك‌و باوك ،نه‌بوونی چاالكی پێویست له‌قوتابخانه‌دا ،خراپی هه‌ڵسوكه‌وتی گه‌وره‌كان بهرامبهر به‌منداڵ ،بوونی كاتی به‌تاڵ‌و به‌كارنه‌هێنانی به‌شێوه‌یه‌كی پۆزه‌تیڤ ،جیابوونه‌وه‌و لێكترازانی خێزان ،تێرنه‌كردنی پێداویستییه‌كان، بێزاربوون له‌قوتابخانه‌و پرۆگرامی خوێندن ،بوونی هه‌ستی زاڵبوون‌و ئیره‌یی بهسهر هاوڕێكاندا ،نازپێدانی دایك‌و باوك بۆ منداڵ ،بوونی گرفتی ئابووری له‌ناو خێزاندا ،چه‌ند هۆكارێكی تر" له‌گرنگترین هۆكاره‌كانی توندوتیژی قوتابین بهرامبهر به‌قوتابی. توندوتیژی خێزان بۆ قوتابی ه �هر ل�ه‌راپ��ۆرت�ه‌ك�هی چاودێریی كۆمه‌اڵیه‌تیدا توندتیژی خێزان بهرامبهر به‌قوتابیان ل�ه‌ڕوان��گ�هی قوتابیان‌و مامۆستایانه‌و‌ه وه‌رگیراوه. له‌كۆی گشتی ئهو 500قوتابییه، 125قوتابیان كه‌ده‌كات ه %25له‌ناو خێزانه‌كانیاندا توندوتیژیان بهرامبهر ئه‌نجامدراوه 375 ،قوتابی كه‌ده‌كاته %75ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن له‌ناو خێزاندا توندوتیژیان بهرامبهر ئه‌نجامنادرێت. لهو 125قوتابییه‌ی توندوتیژیان بهرامبهر ده‌ك��رێ��ت له‌خێزاندا باوك زۆرت���ری���ن رێ�����ژه‌ی ب���ه‌رده‌ك���ه‌وێ���ت له‌ئه‌نجامدانی توندوتیژی ك ه ده‌كاته ،%8,44دای��ك به‌پله‌ی دووهم دێت كه‌ده‌كات ه %36و برا ،%2,15خوشك %4توندوتیژی به‌كارده‌هێنن له‌ناو خێزاندا. مامۆستایانیش ئ��ام��اژه ب �هوه ده‌كه‌ن قوتابیان له‌ناو خێزانه‌كانیاندا توندوتیژییان بهرامبهر ئه‌نجامده‌درێت. له‌كۆی 208مامۆستا %47,11 ده‌ڵ��ێ��ن خ��ێ��زان �ه‌ك��ان ت��ون��دوت��ی��ژی به‌كارده‌هێنن %52,89 ،پێیانوایه خێزانه‌كان توندوتیژی به‌كارناهێنن. توێژه‌ری ده‌روون��ی س��ه‌روه‌ر كه‌ریم ئاماژه بهوه ده‌دات زۆر به‌ڵگ ه هه‌ن ئهوه ده‌سه‌لمێنن ك ه س��زاو توندوتیژی باوان ده‌بێت ه هۆی ئ�هوهی ئهم شێواز‌ه ببێته نمونه‌و پێشڕه‌و ل��ه‌الی م��ن��داڵ‌و وهك نمونه‌یه‌ك السایی ده‌ك��ات�هوه ،به‌شێكی ئ�هم شه‌ڕانگێزیه‌ی ك ه ب��اوان بهرامبهر به‌منداڵه‌كان به‌كاریده‌هێنن له‌كاتی یاریكردندا لهگهڵ ئهو بوكه‌ڵه‌و كه‌ره‌ستانه‌ی هه‌یان ه یان لهگهڵ منداڵی ت��ردا هه‌مان ره‌فتاری باوانیان دووبار‌ه دهكهنهوه.
الپهڕه 17
جیهانبینی په‌روه‌رده فــایــه‌ق ســـه‌عــیــد
منداڵ له‌به‌رده‌م غه‌دری گه‌وره‌كاندا ته‌مه‌نی شه‌ش یا حه‌وت ساڵی سه‌ره‌تایه‌ك ه بۆئهوهی منداڵه‌كانمان ته‌سلیم به‌قوتابخانه‌كان بكه‌ین ،ئه‌گه‌ر منداڵ بۆ هه‌ر یه‌كێكی دیك ه بوونه‌وه‌رێكی ئاسایی بێت‌و به‌چوون ه قوتابخان ه هه‌ستێكی پڕ له‌ئارامی له‌الی دایبابه‌كان دروستبكات، ئه‌وا بۆ په‌روه‌رده‌زانه‌كان‌و ده‌روونزانه‌كان سه‌ره‌تایه‌كی زۆر دژواره. به‌الی ئهم دوو توێژه‌و‌ه ته‌مه‌نی شه‌ش یا حه‌وت ساڵی كۆتایی پرۆسه‌یه‌كی سه‌خت‌و دژوار‌ه‌و سه‌ره‌تایه‌كی دژوارت���ره ،چونك ه منداڵه‌كانمان ته‌سلیم به‌قوتابخانه‌كان ده‌كه‌ین لهكاتێكدا قوتابخانه‌كانی ئێم ه ئهو توانایه‌یان نیی ه لهو گه‌شه‌سه‌ندن ه مه‌عریفیی ه تێبگه‌ن كه‌منداڵه‌كان تا ئهو ته‌مه‌ن ه پێی گه‌یشتوون. منداڵ به‌الی زۆر كه‌سه‌و‌ه تا ته‌مه‌نی قوتابخان ه بوونه‌وه‌رێك ه له‌زۆر بابه‌ت تێناگات، هه‌ستی به‌ته‌واوی نییه ،گه‌شه‌ی نهكردووه ،له‌فه‌نتازیاو ژیان‌و مردن تێناگات، وه‌كو ئێمه‌ی گهوره هه‌ست به‌سۆزو خۆشه‌ویستی‌و میهره‌بانی ناكات ...هتد. به‌اڵم له‌راستیدا منداڵ تا ئهو ته‌مه‌نه‌ش له‌روانگه‌ی بیركردنه‌وه‌و گه‌شه‌سه‌ندن‌و وه‌رگرتنی مه‌عریفه‌و‌ه خۆی له‌گه‌وره‌كان به‌كه‌متر نازانێت ،چونك ه وه‌رگرتنی مه‌عریف ه به‌پێی پرۆسه‌یه‌ك به‌ڕێوه‌ده‌چێت كه‌ژینگه‌و مامه‌ڵه‌كردنی گه‌وره‌كان رۆڵێكی گه‌وره‌ی تیادا ده‌بینن ،به‌اڵم ئهوهی گه‌وره‌كان تێیدا كه‌مته‌رخه‌من خراپ هه‌ڵبژاردنی ئهو پێداویستییانه‌ی ه كه‌منداڵ پێویستی پێیه‌تی. به‌شی ه �هره گ���ه‌وره‌ی دایبابه‌كانی ئێم ه له‌گه‌شه‌سه‌ندنی منداڵه‌كانیان شاره‌زانین‌و به‌مپێیه‌ش نازانن چۆن یارمه‌تی منداڵه‌كانیان بده‌ن ،چونك ه نازانن پێداویستییه‌كانیان چین ،كاتێ منداڵه‌كان ده‌چن ه قوتابخان ه بارودۆخه‌كان له‌روانگه‌ی فێركارییه‌و‌ه گۆڕانیان به‌سه‌ردا دێت ،چونك ه منداڵ فێری نووسین‌و خوێندن ده‌بێت ،به‌اڵم ئهو شێوازانه‌ی له‌په‌روه‌رده‌كردنی منداڵه‌كانی ئێمه‌دا به‌كاردێن ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێن كه‌قوتابخانه‌ش لهو گه‌شه‌سه‌ندنه‌ی منداڵ شاره‌زا نییه ،له‌به‌رئه‌وه‌ش منداڵ رووب �ه‌ڕووی شه‌پۆلێك توندوتیژی‌و هه‌راسانكردن ده‌بێته‌وه. زۆرج��ار هۆكاره‌كانی ئهو هه‌راسانكردن ه له‌ئه‌نجامی تێنه‌گه‌یشتن له‌شێوازی بیركردنه‌وه‌ی منداڵ دێته‌ئاراوه ،ئهوهی ئهم گرفته‌ی قوڵتر كردۆته‌وه‌و وا له‌منداڵ ده‌كات ناره‌حه‌ت بێت له‌قوتابخانه‌دا ئهو خودبینییه‌ی ه كه‌منداڵه‌كان له‌ته‌مه‌ن ه جیاوازه‌كاندا هه‌یانه ،وات ه منداڵ توانای ئ�هوهی نیی ه شته‌كان له‌روانگه‌ی كه‌سه‌كانی دیكه‌و‌ه ببینێت‌و ناتوانێت خۆی بخات ه جێگای به‌رامبه‌ره‌كه‌یه‌وه. خاڵێكی دیك ه كه‌وای كردووه من ئهم ئاماژه‌ی ه یاداشت بكه‌م ئهوهی ه سیستمی په‌روه‌رده‌یی ئێمه‌ش تاوه‌كو ئێستا لهو گه‌شه‌سه‌ندن ه مه‌عریفیی ه تێنه‌گیشتووه‌و به‌ده‌گمه‌ن نه‌بێت نازانێت منداڵ لهو ته‌مه‌نه‌دا چ جۆره جیهانبینییه‌كی بهرامبهر به‌چه‌مك ه جیاوازه‌كان هه‌یه ،نه‌شاره‌زابوون لهو گه‌شه‌سه‌ندن ه مه‌عریفیی ه سه‌رجه‌می پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌ی خستۆت ه به‌ر ره‌خنه‌یه‌كی جدی. به‌شێوه‌یه‌كی دی لهكاتێكدا كه‌منداڵ پێویستی به‌مامه‌ڵه‌یه‌كی دیاریكراو هه‌یه، گه‌وره‌كان مامه‌ڵه‌یه‌كی له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ن ك ه هه‌رگیز بۆ ئهو ته‌مه‌ن ه ناشێت، نمونه‌یه‌كی دیك ه ئهوهی ه ئێم ه هه‌ندێجار له‌بیركاریدا زانستێكی دیاریكراو له‌باره‌ی قه‌باره‌و‌ه ده‌خه‌ین ه به‌رده‌ست هه‌ندێ منداڵ كه‌ته‌مه‌نیان نه‌گه‌یشتۆت ه ئهو ته‌مه‌نه‌ی له‌چه‌مكی قهباره تێبگه‌ن ،یا له‌ته‌مه‌نێكی دره‌نگدا گرفتی كێشیان بۆ شیده‌كه‌ینه‌و‌ه لهكاتێكدا ئه‌وان یه‌كه‌مجار له‌چه‌مكی كێش تێده‌گ هنو دواتر له‌چه‌مكی قهباره. شاره‌زانه‌بوونی سیستمی ئێم ه لهو گه‌شه‌سه‌ندن ه مه‌عریفیی ه هاوكات ه لهگهڵ نه‌شاره‌زابوونی نووسه‌ری پرۆگرامه‌كان (منهج) له‌هه‌مان گه‌شه‌سه‌ندن كه‌دواجار ده‌بێت ه هۆی نووسینه‌وه‌ی پرۆگرامه‌كان به‌شێوه‌یه‌كی زۆر هه‌ره‌مه‌كی به‌بێئه‌وه‌ی پشت به‌گه‌شه‌سه‌ندنی مه‌عریفی منداڵ ببه‌ستێت. قوتابخانه‌كان تاوه‌كو ئێستاش واده‌زانن منداڵ له‌ته‌مه‌نی شه‌ش ساڵیدا الپه‌ڕه‌یه‌كی سپییه ،بۆی ه به‌دڵی خۆیان مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ن ،لهكاتێكدا منداڵ هه‌رگیز الپه‌ڕه‌یه‌كی سپی نییهو زۆر له‌وه‌ش شاره‌زاتر‌ه كه‌قوتابخانه‌كان بۆی ده‌چن ،بۆی ه من پێموای ه چ لهالیهن خێزانی منداڵه‌كان‌و چ لهالیهن قوتابخانه‌كانیشه‌و‌ه غه‌درێكی زۆر گهوره له‌منداڵه‌كان ده‌كرێت ،له‌هه‌مووشی خراپتر ئهوهی ه به‌شی ههره گه‌وره‌ی هۆكاره‌كان بۆ نه‌شاره‌زایی هه‌موومان دهگهڕێتهوه بۆ تێگه‌یشتن لهو مرۆڤ ه بچوكانه‌ی له‌گه‌ڵماندا ده‌ژین ،ئێم ه قسورێكی زۆر گه‌وره‌مان ههیهو شاره‌زاییه‌كی زۆر كه‌ممان له‌باره‌یانه‌و‌ه هه‌یه ،نازانین ئه‌وان چۆن بیرده‌كه‌نه‌و‌ه له‌ئێمه ،چۆن له‌چه‌مك ه جیاوازه‌كان تێده‌گه‌ن،
به‌شی ههره گه‌وره‌ی ه دایبابه‌كانی ئێم له‌گه‌شه‌سه‌ندنی منداڵه‌كانیان شاره‌زانین‌و به‌مپێیه‌ش نازانن چۆن یارمه‌تی منداڵه‌كانیان بده‌ن
چۆن بیر له‌ئاین ،زانسته‌كان ،مرۆڤ ،مۆرال، ئیتیك ،خۆشه‌ویستی ،سزاو پاداشت ...هتد دهكهنهوه ،له‌به‌رامبه‌ر هه‌موو ئهو ره‌هه‌ند‌ه گرنگانه‌شدا گه‌وره‌كان هه‌وڵده‌ده‌ن له‌رێگه‌ی ئازاردانی جه‌سته‌ییه‌و‌ه منداڵه‌كان وا لێبكه‌ن كه‌به‌قسه‌یان بكه‌ن به‌بێئه‌وه‌ی پانتاییه‌كیان بۆ به‌جێبهێڵین بۆئهوهی ئه‌وانیش جیهانبینی خۆیان بخه‌نه‌ڕوو. لێره‌دا پێمخۆش ه نمونه‌یه‌كی سه‌یرتان بۆ بخه‌مه‌ڕوو :له‌یه‌كێك له‌قوتابخانه‌كانی كه‌ركوكدا مامۆستایه‌كی وه‌رزش��م بینی به‌زلل ه له‌منداڵێكی پۆلی دووهم��ی ده‌دا ك � ه ل �هب�ه‌رام��ب�ه‌ری ئ���ه‌ودا راوه‌س��ت��اب��وو، چونك ه سێجار پێی وت به‌ده‌ستی راستدا رابكه ،به‌اڵم منداڵه‌ك ه به‌ده‌ستی چه‌پدا رای��ده‌ك��رد ،هه‌ڵه‌ی ئهو منداڵ ه پرسێكی ت��ه‌واو مه‌عریفی‌و زانستییه‌و په‌یوه‌ندی به‌چه‌مكی پێچه‌وانه‌بوونه‌و‌ه هه‌یه ،من ك ه ته‌ماشای كتێبی بیركاری ده‌كه‌م ده‌گه‌م ه ئهو ده‌ره‌نجامه‌ی نه‌سیستمی په‌روه‌رده‌یی‌و نه‌قوتابخانه‌كان شاره‌زاییان له‌باره‌ی ئهو چه‌مك ه گرنگ ه نییه.
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
کلتور كاروخ‌و محه‌مه‌د له‌سلێمانی
بههۆی زۆری ئهو گه‌شتیارانه‌ی روویان له‌هه‌رێمی كوردستان كردووه ،ئوتێل‌و چێشتخانه‌كان به‌رناكه‌ون ،پسپۆرانی بواری ئابووری ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر كه‌رتی گه‌شتیاری له‌كوردستاندا پ �ه‌ره‌ی پێبدرێت ،ده‌توانێت ببێته پایه‌یه‌كی ئابووری گرنگی واڵت. به‌بۆنه‌ی ده‌ستپێكردنی وه‌رزی به‌هارو گه‌شتكردن‌و هاتنی جه‌ژنی نهورۆزو كۆنسێرتی هونه‌رمه‌ندانه‌وه، گه‌شتیارێكی زۆر له‌فارس‌و عه‌ره‌ب بۆ به‌سه‌ربردنی كاتێكی خۆش ،روویان له‌شاره‌كانی كوردستان كردووه. كه‌مال شه‌ریعه‌تی گه‌شتیارێكی كوردی رۆژهه‌اڵتی كوردستانه ده‌ڵێت بۆ سه‌یران‌و گه‌شتكردن هاتوونه‌ته سلێمانی‌و ده‌یانه‌وێت له دابونه‌ریتی خه‌ڵكی كوردستانی باشوور ئاشنا بن. ش�ه‌ری��ع�ه‌ت�ی ل��ه‌ش��اری سنه‌وه هاتووه‌ته سلێمانی ،وتی "سلێمانی له‌رووی ئاسایشه‌وه زۆر باشه ،به‌اڵم نرخی كه‌لوپه‌ل زۆر گرانه ،به‌تایبه‌تی نرخی خواردن ". سه‌عید محه‌مه‌د له‌مهاباده‌وه هاتووه بۆ سلێمانی ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه بۆ به‌سه‌ربردنی كاتێكی خۆش هاتوونه‌ته ب��اش��ووری كوردستان، چونكه به واڵت �ی خۆیانی ده‌زان��ن، وتی "هاتووین جه‌ژنی نه‌ورۆز له ناو میلله‌تی خۆمان بهسهر به‌رین". ب �ه‌پ��ێ �ی ئ���هو زان��ی��اری��ی��ان �هی ده‌ستوور زیاتر له 60هه‌زار گه‌شتیار س �ه‌ردان �ی هه‌رێمی كوردستانیان كردووه ،ژماره‌یه‌ك لهو گه‌شتیارانه به ئۆتۆمبێلی تایبه‌تی خۆیانهوه هاتوونه‌ته كوردستان. ئ��ی��دری��س ع��وم �هر ب �ه‌ڕێ��وب �ه‌ری بنكه‌ی پاسپۆرتی حاجی ئۆمه‌ران له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور ئاشكرایكرد ی له‌هه‌ولێر ی بانیشار عه‌ل
تادێت ب���ازاڕی ماسی فرۆشتن زی����ادده‌ك����ات‌و ل��هب��ه‌رام��ب��ه‌ردا قه‌سابه‌كان ده‌ڵێن كڕیاره‌كانیان رووی له‌كه‌می كردووه. س�����ه‌ره‌ڕای ه��ات��ن�ی وه‌رزی ب �هه��ارو فرۆشتی م��ه‌ڕو مااڵتی زۆر ب��ه‌ق��ه‌س��اب��ه‌ك��ان ،ب���ه‌اڵم ب �هه��ۆی ب��ه‌رزب��وون��هوهی نرخی گۆشت هاوواڵتیان ن��اچ��اران بۆ پڕكردنه‌وه‌ی ئهو پێداویستییه‌یان په‌نا بۆ گۆشتی ماسی ببه‌ن، فرۆشتنی ماسی به‌نرخێكی زۆر هه‌رزانتر له‌گۆشتی مه‌ڕومااڵت ب���ووه‌ت���ه ك��ێ��ش �هی �ه‌ك ل �هن��ێ��وان قه‌سابه‌كان‌و ماسی فرۆشه‌كانی هه‌ولێردا. چ��هن��دی��ن دوك���ان���ی م��اس�ی
ی به‌گه‌شه‌پێدان هه‌یه ی گه‌شتیاریی كوردستان پێویست كه‌رت
گه‌شتیاره‌كان پار ه ده‌رژێنن ه كوردستانه‌وه
ی كوردستانیان كردووه ی هه‌رێم زیاتر ل ه 60000گه‌شتیار سه‌ردان
رۆژان����ه ن��زی��ك�هی 1800گه‌شتیار رووده‌ك��هن��ه هه‌رێمی كوردستان، بۆ ن �ه‌ورۆزی ئه‌مساڵیش له رێگه‌ی م �ه‌رزی حاجی ئۆمه‌رانه‌وه نزیكه‌ی 20هه‌زار گه‌شتیار هاتوونه‌ته هه‌رێمی كوردستان. ئیدریس عومه‌ر وتی "له‌ڕۆژانی جه‌ژنی ن �ه‌ورۆزدا رێژه‌ی گه‌شتیاران
به‌رزبووه‌ته‌وه‌و چاوه‌ڕوانیش ده‌كرێت له‌داهاتوودا زیاتربێت". ع��ه‌ق��ی��د رۆس���ت���هم ك��ۆك��ۆی �ی ب �ه‌ڕێ��وب �ه‌ری م���ه‌رزی نێوده‌وڵه‌تی باشماخ له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور ده‌ڵ��ێ��ت له‌چه‌ند رۆژی راب����ردوودا نزیكه‌ی 15هه‌زار هاوواڵتی له‌ڕێگه‌ی مه‌رزی باشماخه‌وه هاتوونه‌ته هه‌رێمی
ك��وردس��ت��ان ،ل�هگ�ه‌ڵ نزیكه‌ی 500 ئۆتۆمۆبێلی بچوك. جگه ل��هو ك���وردو ف��ارس��ان�هی ل �ه‌ئ��ێ��ران �هوه ه��ات��وون�ه‌ت�ه هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان�هوه 30 ،ه��ه‌زار ع �ه‌ره‌ب له‌ناوچه‌كانی باشوورو ناوه‌ڕاستی عێراقهوه روویان له شاره‌كان‌و ناوچه گه‌شتیارییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان
كردووه. ئ��ام��ان��ج س �هن��گ �هر ك��ارم �هن��دی ئ��ی��داره‌ی ئوتێل سۆما له‌سلێمانی ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌دا ئهو ژماره زۆره‌ی گه‌شتیاران" ،بازاڕی ئوتێله‌كانی گه‌رم كردووه". ئامانج باسی له‌وه‌شكرد نرخی خزمه‌تگوزارییه‌كانیان وهك خۆی
ی سوور ده‌كات ی گۆشت ماسی ملمالنێ
ی ماسی فرۆشه‌كان گه‌رم ده‌كات ی سوور بازاڕ ی گۆشت گرانبوون
ف��رۆش��ت��ن ل�هم��س��اڵ��دا له‌هه‌ولێر كراونه‌ته‌وه ،ماسییان له‌ناوچه ج��ی��اوازه‌ك��ان��ی ك��وردس��ت��ان �هوه ب��ۆ دێ����ت ،ل��هگ��ه‌ڵ فرۆشتنی ماسیدا ئێستا ماسی فرۆشه‌كان ب���هب���رژاوی م��اس �ی پێشكه‌شی هاوواڵتیان ده‌كه‌ن ،ژماره‌ی ماسی فرۆشه‌كانیش ل �ه‌چ��او سااڵنی پێشوودا به‌رێژه‌یه‌كی به‌رچاو له‌هه‌ولێر زیادیكردووه. ج��وت��ی��ار ع �هب��دول��ڕه‌ح��م��ان ق�ه‌س��اب��ێ��ك�ی ش����اری ه �ه‌ول��ێ��ره ل�ه‌ش�ه‌ق��ام�ی 30م��ه‌ت��ری ئ��ام��اژه ب��ۆ ئ���هوه ده‌ك���ات هاوواڵتیانی
ی ی قه‌سابه‌كان توڕ‌ه ده‌كات؟ فۆتۆگراف :عه‌لی بانیشار ی ماس ی فرۆش زیادبوون
ك��وردس��ت��ان بهگشتیو هه‌ولێر به‌تایبه‌تی ماوه‌یه‌كی زۆره گۆشت ی سووریان لێ بێزراوه‌و زۆربه‌شیان رووده‌كه‌نه گۆشتی ماسی ،هێنانی م��اس��ی ب �ه رێ��ژه‌ی �ه‌ك �ی ب�ه‌رچ��او زیادیكردووه. جوتیار وتی "هێنانی ماسی به‌و رێژه زۆره به‌ره‌و هه‌ولێر ماڵی ئێمه‌ی كاول ك��ردوه‌و سه‌رفیاتی قه‌سابخانه‌كانیش وهك ج��اران نهماوه ،رۆژ هه‌یه گۆشته‌كه‌مان به ته‌واوی نافرۆشرێت‌و دهمێنێتهوه بۆ رۆژێكی تر". جوتیار دانی به‌وه‌دانا كه نرخی
گۆشتی سوور به‌رزبووه‌ته‌وه ،وتی به‌اڵم به‌رزبوونه‌وه‌كه به‌ده‌ست ی ئه‌وان نییه ،بههۆی ئهوهی له‌م وه‌رزه‌دا ن��رخ�ی ه �هم��وو ج��ۆره ئاژه‌ڵێك به‌رزده‌بێته‌وه. هه‌ندێك له هاوواڵتیان له‌ڕووی ته‌ندروستیه‌وه ناتوانن گۆشتی سوور بخۆن‌و ناچارن گۆشته‌كانی ت��ر ب��خ��ۆن ،ئ���هوهی ه��اوواڵت��ی��ان ئاماژه‌ی پێده‌ده‌ن گۆشتی ماسی تام‌و له‌زه‌تی زۆرتره له‌گۆشته‌كانی ت��ر ،ل���ه‌ڕووی ته‌ندروستیشه‌وه ب��اش��ت��ره‌و ن��ره‌خ��ه‌ك��ه‌ش��ی نیو ئ���ه‌وه‌ن���ده‌ی گ��ۆش��ت�ی س���ووره،
كێشه‌ی ه��اوواڵت��ی��ان ل �ه‌وه‌دای �ه قه‌سابه‌كان به‌ویستی خۆیان نرخی گۆشت به‌رزده‌كه‌نه‌وه. به‌پێی ئ�هو رێ��ژه‌ی�هی ماسی فرۆشه‌كان داویانه‌ته رۆژنامهی ده‌ستوور له هه‌ولێردا نزیكه‌ی 100ماسی فرۆش هه‌یه ،ماسی فرۆشه‌كان گله‌یی ئ�هوه ده‌كه‌ن وهك پێویست تائێستا ئ��اوڕ له سامانی ماسی ن�ه‌دراوه‌ت�هوه ته‌نانه‌ت له‌كاتی وه‌رزی دانانی گ�ه‌رای ماسیدا راوكردنی ماسی ناوه‌ستێت. س��هره��هن��گ ف��ای��ه‌ق ماسی
14
ماوهتهوهو هیچ گۆڕانێك له نرخه‌كاندا نه‌بووه. ش��ی��روان ع �هب��دوڵ�ڵا خ��اوه‌ن �ی چێشتخانه‌ی ن��ازن��از له سلێمانی، ئ��ام��اژه‌ی ب���ه‌وه‌دا ب �هه��ۆی جه‌ژنی ن���هورۆزو هاتنی رێژه‌یه‌كی زۆر له گه‌شتیار "بازاڕمان گه‌رموگوڕتر بووه له‌چاو جاران". پسپۆرانی بواری ئابووری ئاماژه بۆ ئهوه ده‌ده‌ن كه‌رتی گه‌شتیاری كه‌رتێكی گرنگی ئابووریه‌و جه‌خت له‌گرنگیپێدانی زیاتری دهكهنهوه. پ��رۆف��ی��س��ۆر م��ح�هم�ه‌د ره‌ئ��وف پسپۆری بواری ئابووری له‌لێدوانێكدا ب���ۆ ده‌س���ت���وور ده‌ڵ���ێ���ت ك �ه‌رت��ی گه‌شتیاری ده‌چێته خانه‌ی بازرگانییه شاراوه‌كانه‌وه ،وتی "ئه‌گه‌ر هاتوو كه‌رتی گه‌شتیاری له‌هه‌ر واڵتێك پێشكه‌وت وهك ئهوه وایه كااڵیه‌ك بنێریته دهرهوه ،چ��ون��ك�ه ئ�هو خه‌ڵكانه‌ی كه ده‌بنه گه‌شتیار ئهو م��اوه‌ی �هی �ی ل��هو واڵت��ه دهمێننهوه پاره‌یه‌ك لهگهڵ خۆیان ده‌هێنن‌و لهو واڵته خه‌رجیده‌كه‌ن". ئ �هو پسپۆر‌ه ی ب��وار ی ئابووری جه‌خت ل �هوه ده‌ك��ات�هوه كه‌پێویسته كه‌رت ی گه‌شت‌وگوزار گرنگ ی زیاتری پێبدرێت. محه‌مه‌د ره‌ئوف ئاماژه ی به‌وه‌دا ئه‌گه‌ر هه‌ر واڵتێك بیه‌وێت ئهم بواره گه‌شه‌پێبدات بۆئه‌و‌ه ی هان ی گه‌شتیار بد‌ه ی به‌رده‌وام رووت تێبكات ،ده‌بێت هه‌وڵبدات دام����ه‌زراو‌ه ی گه‌شتیاری پێشبخات ،وت ی "ئهم ه تهنها ئیشی ح��ك��وم�ه‌ت نییه ،ب���ه‌اڵم حكومه‌ت ده‌ت��وان��ێ��ت رێ��گ��اوب��ان دروستبكات، ئاسانكار ی ب��ۆ گه‌شتیاران بكات، له‌هه‌مان كاتدا هاوواڵتیان ی ئهو واڵته رۆڵ ده‌بینن ،چونك ه ئ�هو واڵتان هی گه‌شتیاری ی تیا پێشكه‌وتوو‌ه ئهو واڵتانه‌ن خه‌ڵكه‌كانیان پێشواز ی گه‌رم له‌خه‌ڵك ی بیان ی ده‌ك هنو روویان خۆشه لهگهڵ بێگانه‌دا". فرۆشێكه ل�ه هه‌ولێر ئ��ام��اژه ی ب �ه‌وه‌دا فرۆشتنی گۆشتی سوور به‌و نرخه به‌رزه وای له هاوواڵتیان ك��ردووه له‌قه‌سابه‌كان توڕه‌بن‌و گۆشتی ماسی هه‌ڵبژێرن. س��هره��هن��گ ب��ه‌ده‌س��ت��ووری وت"ئ��ێ��م��ه ل��ه پ���اڵ فرۆشتنی ماسیدا ،ماسی برژاویشمان ههیهو زۆرب��هی كاته‌كانیش هاوواڵتیان ماسی برژاو هه‌ڵده‌بژێرن". كاكه‌مه‌ند ره‌س��وڵ دڵخۆشه ب �ه‌ك��ردن �هوهی ئ �هو رێ��ژه زۆره‌ی دوك���ان���ی م��اس��ی ف��رۆش��ه‌ك��ان له‌هه‌ولێر ،ده‌ڵێت باقه‌سابه‌كانیش هه‌ندێــــــك له نرخــــه‌كانیـــان داببه‌زێن. كاكه‌مه‌ند وتی "قه‌سابه‌كان ویژدانیان داوه به شانیاندا". كاكه‌مه‌ند به‌پێویستی دهزانێت گه‌شه به‌سامانی ماسی بدرێت.
17
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
کلتور
info@destur.net
الپهڕه 19
وتووێـژ له‌گـه‌ڵ هارۆكـی مـۆراكـامـی
ژنـان ده‌ڵـێـن راوێــژی سـیـاسـیـیــان پـێـنـاكــرێــت
ی راگه‌یاندندا هه‌یه ی رووداوو پێشهات ه سیاسییه‌كان ژنان كه‌مترین ئاماده‌ییان له‌كه‌ناڵه‌كان بۆ شیكردنه‌و ه سۆزان له‌سلێمانی
چاالكوانان ی بوار ی مافه‌كان ی ژنان ده‌ڵێن له‌كه‌ناڵه‌كان ی راگهیاندنهوه ژنان راوێژی سیاسییان پێناكرێت ،ئاماده‌ی ی ژنان له‌پۆست ه سیاسییه‌كاندا ،ئاماده‌ییه‌كه بۆ رازان��دن�هوه ی مۆدێل ی دیموكراس یو پێویستییه‌ك ی س �ه‌رده‌م��ی��ان � ه نییه له‌هه‌رێم ی كوردستاندا. سه‌ره‌ڕا ی ئهوه ی ك ه ژن له‌پرۆس هی سیاسییدا ل�هه�ه‌رێ��م� ی ك��وردس��ت��ان به‌شداریكردووه ،جا چ له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران ی ع��ێ��راق‌و چ له‌په‌رله‌مانی كوردستاندا ،جگ ه له‌بوون ی ژنان له‌ناو رێكخراوو حیزب ه سیاسییه‌كاندا ،ئاماژه ب �هوه ده‌ك �هن له‌پرس ه سیاسییه‌كاندا راوێژیان پێناكرێت‌و وهك چاودێرێكی سیاسی ی له‌كه‌ناڵه‌كان ی راگهیاندنهوه بانگهێشت ناكرێن. ل���هم���اوه ی ن��زی��ك � ه ی 25رۆژی بانگه‌ش ه ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران ی عێراقدا وێ��ڕا ی ئهو هه‌موو ب��ه‌رن��ام��هو م��ێ��زگ��رده سیاسییانه كه‌ئه‌نجامدرا ژماره ی ئهو ژنان ه ی كه‌بۆ شرۆڤ ه ی بارودۆخ ی سیاسی ی له‌سه‌رجه‌م كه‌ناڵ ه راگه‌یاندنه‌كان بانگهێشت ده‌كران له‌په‌نج ه ی ده‌ست تێنه‌ده‌په‌ڕین. رێ��واس فایه‌ق مامۆستا ی زانكۆ پێیوای ه راگ�هی��ان��دن�ه‌ك��ان� ی ك���ورد یو به‌تایبه‌ت ی ئ �هو به‌رنامان ه ی له‌سه‌ر
ی راوێژیان پێبكرێت .فۆتۆگراف :ئاكۆ محه‌مه‌د ی سیاس ژنان ده‌یانه‌وێت وهك چاودێر
رووداوه‌كان ی رۆژو شرۆڤه‌كردن ی رووداوه سیاسییه‌كان ئه‌نجامده‌دران ،ژنانیان پشتگوێخستووه. ئهو مامۆستای ه ی زانكۆ ئاماژه بۆ ئهوه ده‌كات له‌ئێستادا ئهو میوانان هی ك ه بانگێشت ده‌كرێن بۆ به‌رنامه‌كان له‌سه‌ر بنه‌مای براده‌رایه‌ت یو ناسراو یو په‌یوه‌ندیی ه تایبه‌تییه‌كان ی میوانه‌كان‌و ئ��ام��اده‌ك��ار ی به‌رنامه‌كه‌یه .رێ��واس وت ی "ئهم ه په‌یامێك ه لهالیهن پیاوه سیاسییه‌كانه‌وه ،ده‌ڵێن ئاماده‌ی ی ئێوه له‌مه‌یدان ی سیاسییدا ئاماده‌ییه‌كی رووكه‌شه ،ئاماده‌ییه‌ك ه بۆ رازاندنه‌و‌هی مۆدێل ی دیموكراسی ،نه‌ك ئاماده‌ییه‌كی جه‌وهه‌ر یو پێویستییه‌ك ی سه‌رده‌میانه له‌هه‌رێم ی كوردستاندا". به‌پێ ی ده‌س���ت���ووور ی عێراق یو
ره‌ش��ن��ووس�� ی ده‌س���ت���وور ی هه‌رێمی كوردستانیش ژن���ان %25ب��ۆ %30 كورسییه‌كان ی په‌رله‌مان وه‌رده‌گرن. ئه‌وین ئیبراهیم فه‌تاح نووسه‌رو پسپۆڕ ی بوار ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی بۆچوونی وای ه فكر ی سیاسی ی له‌كوردستان ژنی وهك ك��ااڵی �ه‌ك به‌كارهێناوه‌و ژنیش نه‌یتوانیو‌ه ل�هن��او فكر ی سیاسییدا خۆ ی بسه‌لمێنێت .ئه‌وین وت ی "ژنی ك��ورد نه‌یتوانیو‌ه خ��ۆ ی بسه‌لمێنێت له‌ناو فكر ی سیاسی ی كوردی ،هه‌روه‌ها ده‌س��ه‌اڵت ژنێك ی ده‌وێ��ت كه‌به‌كه‌یفی ده‌س�ه‌اڵت سیاسه‌ت بكات ك ه گه‌یشته ناو ده‌سه‌اڵتیش ده‌بێت پیاوان ه شرۆڤ هی ده‌س���ه‌اڵت ب��ك��ات ،چونك ه سیستمی سیاسی ی له‌كوردستان پیاو دایناوه‌و پیاو كاره‌كته‌ر ی گه‌وره‌و سه‌ره‌كییه".
ل��هگ��ه‌ڵ ئ����هوه ی ئ��ه‌وی��ن ئ��ام��اژه بهوه ده‌دات ك ه ژن ی سیاس ی به‌توانا هه‌ی ه له‌كوردستان ،ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر ژن سیاسیش بێت ،ده‌بێت سیاسییه‌ك بێت به‌پێ ی فكر ی پیاوان ه سیاسه‌ت به‌ڕێوه‌ببات .ئه‌وین وت ی "ئه‌گه‌ر وهك پێویستیێكی سیاسی ی ئێمه‌یان ببینیایه ئه‌وا له‌بچوكترین‌و گه‌وره‌ترین بڕیاری سیاسی ی راوێژیان پێده‌كردین‌و پرسیان پێده‌كردین ،ب �ه‌اڵم ئ �ه‌وان بڕوایانوایه ئهو به‌ش ه ی دراوه به‌ئێم ه منه‌تێك ه یان دیارییه‌ك ه ك ه ره‌نگ ه هه‌لومه‌رج ی سیاسی پێ ی به‌خشیبین ئه‌ویش بۆ جوانكردنی مۆدێل ی دیموكراسیی ه نه‌ك حه‌قیقه‌تێك كه‌ژن ی وهك كائینێك ی سیاسی ی هێنابێته ناو مه‌یدانه‌كه‌و به‌چاو ی نیوه ی كۆمه‌ڵه‌وه سه‌یر ی بكات".
سه‌بری ه غه‌فار پێیوای ه نائاماده‌ی ی ژن له‌راوێژ ی سیاسیدا په‌یوه‌ند ی به‌كلتورو نه‌ریت ی كورده‌وه‌ی ه ك ه تائێستاش بڕوای به‌قابیلی هتو توانا ی سیاس ی ژن نییه، تێڕوانین ی هه‌ڵ ه ی پیاوان‌و كۆمه‌ڵگ ه كه ناوه‌ند ی سیاسی ی قۆرخكردوو‌ه تهنها پیاوان ده‌ورو رۆڵ ی تێدا ببینن ،گوایه ژن ناتوان ێ له‌كای ه ی سیاسییدا توانای خۆ ی وه‌گه‌ڕبخات .سه‌بری ه به‌ده‌ستووری وت "سیاسه‌ت له‌كوردستان له‌پشت فه‌رامۆشكردنی ژنانه‌وه‌یه". راگه‌یاندنكاره‌كان ئاماژه بۆ ئهوه ده‌كه‌ن ئهو ژنان ه ی ده‌توانن شیكردنه‌و‌هی ب��ارودۆخ � ی سیاسی ی بكه‌ن رێژه‌یان زۆركه‌مه. ب�هه��ێ��ز ح��وس��ێ��ن ،ئ��ام��اده‌ك��ارو پێشكه‌شكار ی به‌رنام ه ی گه‌رماوگه‌رم ل �ه‌ت �ه‌ل �ه‌ف��زی��ۆن � ی گ �ه‌ل � ی ك��وردس��ت��ان ده‌ربار‌ه ی به‌شداریكردن ی ژنان له‌به‌رنامه سیاسییه‌كاندا ئ��ام��اژه ب��هوه ده‌دات له‌به‌رنامه‌ك ه ی خۆیدا میوانداری ی ژنانی چ��االك‌و به‌توانا ی ك���ردووهو هه‌ندێك جاریش ژنان خۆیان به‌بیانوو ی كارو
خزمه‌تكردن ی ماڵه‌و‌ه له‌به‌رنامه‌كه‌دا به‌شدارییان ن��ه‌ك��ردووه .به‌هێز وت ی "ژم����اره ی ئ��هو ژن��ان�� ه ی ك � ه ت��وان��ا ی به‌شداریكردن ی به‌رنام ه سیاسییه‌كانیان هه‌بێت زۆر نییه". ژنان خۆیان پۆلبه‌ندییه‌ك ده‌كه‌ن له‌ناو ئهو ژنان ه ی ك ه ك��ار ی سیاسی ی ده‌كه‌ن ،پێیانوای ه دوو جۆر ژن ی سیاس ی هه‌یه .ریواس فایه‌ق ئاماژه بهوه ده‌دات دووجۆر له‌ژن هه‌یه ،جۆر ی یه‌كه‌میان ئهو ژنانه‌ن ك ه خۆیان توانا ی ته‌واویان ههیهو باوه‌ڕ ی ته‌واویان به‌خۆیان‌و كارو پڕۆژه‌كانیان هه‌یه ،ده‌توانن سیاسییه‌ك ی باش بن له‌نمون ه ی ژنێك ی سیاسیی، ج���ۆر ی دووهم���� ی ژن���ان ئ��ه‌وان��هن ك ه چ��اوه‌ڕوان ده‌كه‌ن به‌رپرسێك له‌ئاست ی ب��ااڵ بیان بات ه ئاست ئ �هو پۆست‌و ده‌سه‌اڵت ه ی ك ه پێ ی ده‌درێت كه‌ئه‌مه‌ش زه‌ربه‌یه‌ك ی زۆر گه‌وره‌ی ه له‌روئیا ی ژنان‌و پیاوانیش ده‌دات له‌به‌رامبه‌ر ره‌گه‌ز ی مێین ه ك ه بتوان ێ باوه‌ڕێك دروستبكات ك ه به‌شدار ی ژنان له‌ڕاوێژ ی سیاسییدا پێویستیێك ی سیاس ی بێت.
ئهم ه په‌یامێك ه لهالیهن پیاوه سیاسییه‌كانه‌وه ،ده‌ڵێن ی ی سیاسییدا ئاماده‌ییه‌ك ی ئێوه له‌مه‌یدان ئاماده‌ی ی دیموكراسی ی مۆدێل رووكه‌شه ،ئاماده‌ییه‌ك ه بۆ رازاندنه‌و‌ه
خزم‌و ناسیاوه‌كان گه‌شتیاره‌كان له‌ئوتێله‌كان دوورده‌خه‌نه‌وه
ی بوونی دۆستایه‌تی‌‌و خزمایهتییهوه ،چه‌ندین گه‌شتیار ناچنه ئوتێله‌كان به‌هۆ سه‌ربه‌ست ساڵح له‌سلێمانی
ی یو هاوسه‌ره‌ك ه محه‌مه‌د ره‌حیم ی ی دیك ه له‌پارك لهگهڵ چه‌ند خێزانێك یو كه‌یفكردن ی شاد ی سه‌رگه‌رم ئازاد ب���وون ،پ��ۆش��اك� ه ئێرانییه‌كه‌یان ی ده‌كردنه‌و‌ه لهگهڵ ی جیا به‌ئاسان دۆست ه سلێمانییه‌كه‌یان. ی م��ح��هم��ه‌دو ه��اوس��ه‌ره‌ك��ه‌ش�� ی مانه‌وه‌یان‌و بێخه‌مبوون له‌شوێن ی ك ه ههرچهنده دڵنیابوون ل��هوه ی له‌كوردستان ی زۆر روو گه‌شتیارێك ی شوێنیان كردووه ،به‌اڵم ئه‌وان كێش ه بۆ دروست نابێت. ی پێش دوانز‌ه ئهو په‌یوه‌ندیی ه ی له‌نێوان ی بازرگان ساڵ له‌مامه‌ڵ ه ی یو دۆست ه سلێمانییه‌ك ه ره‌حیم دروس���ت���ب���وو ك��� ه ده‌ه����ات����ن بۆ ی ی م��ه‌ری��وان ،ئێستا ل��ه‌روو ش��ار ی له‌یه‌كتر كۆمه‌اڵیه‌تیشه‌و‌ه ئ�ه‌وان� نزیكتر كردۆته‌وه. ی پێنج ی "م���اوه ی وت�� ره‌حیم ی كاك رۆژه گه‌شتمان كردووهو له‌ماڵ ی ی دۆستم میوانین ،به‌راست رزگ��ار بێزارمان كردن". ی یه‌كێك ه لهو ی ره‌حیم خێزانه‌ك ه یو ی دۆستایه‌ت ی به‌هۆ ده‌یان خێزانان ه له‌گه‌شتكردنیان خزمایهتییهوه بۆ كوردستان نه‌چوونه‌ت ه ئوتێل‌و ل �هم��اڵ � ه خ���زم‌و ن��اس��ی��اوهك��ان��ی��ان ماونه‌ته‌وه‌و ئوتێله‌كانیش بێبه‌شبوون ی لێیان. ی ماد له‌ده‌سكه‌وت ی ی نهورۆزو ده‌ستپێكردن به‌بۆن ه ی ی گ��ه‌ش��ت��ك��ردن‌و ه��ات��ن� وه‌رز ی ی ف��ارس بۆ سازدان هونه‌رمه‌ندان ی كوردستان، كۆنسێرت له‌هه‌رێم
ی زۆر گه‌شتیار رووی��ان ژماره‌یه‌ك ی كوردستان ی هه‌رێم له‌شاره‌كان ی ك���ردووه ،ئه‌مه‌ش قه‌ره‌باڵغییه‌ك زۆر له‌ناو ئوتێل‌و چێشتخانه‌كاندا دروستكردووه ،به‌جۆرێك ئوتێله‌كان به‌رناكه‌وێ. ی ده‌ستوور ك ه ی زانیارییه‌كان به‌پێ ی ره‌سمییه‌و‌ه له‌چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌ك ی كه‌وتووه ،زیاتر له 60هه‌زار ده‌ست ی كوردستان ی له‌هه‌رێم گه‌شتیار روو كردووه. رزگ��ار كه‌ریم ته‌مه‌ن 34ساڵ ی یو دانیشتو ی سلێمان ی شار خه‌ڵك ی له‌وه‌كرد ی شێخان ه باس گ �ه‌ڕه‌ك � ی ی 12ساڵ ه دۆستایه‌ت ك ه م���اوه ی ره‌حیمیدا هه‌یه، لهگهڵ بنه‌ماڵ ه ی ی به‌یه‌كتر سه‌ره‌تا سه‌وداو بازرگان ناساندوون ،به‌اڵم ئێستا وهك خزمیان لێهاتووه. ی ی چه‌ند ساڵ ی "له‌ماو‌ه رزگار وت ی ی ماڵ راب���ردوودا ب���ه‌رده‌وام ده‌رگ��ا ی به‌روومدا كراوه‌بووه‌و ی ره‌حیم ئاغا ی زۆریانكردووم‌و ئهم بنه‌ماڵ ه خزمه‌ت ی منن". ی خۆشه‌ویست خانه‌دان ه میوان ی ی ئهو خێزان ه گه‌شتیاران ه زۆرب ه له‌ماڵ ه خزم‌و دۆسته‌كانیان دهمێننهوه ی كوردستانن. ی رۆژهه‌اڵت خه‌ڵك ی ته‌مه‌ن 32ساڵ كامیل سه‌الم ی ی سنه‌ی ه م��اوه ی ش��ار دانیشتوو 4رۆژه لهگهڵ هاوسه‌رو 3منداڵیدا ی خ��ۆی��ان ی ت��ای��ب�ه‌ت� به‌ئۆتۆمبێل هاتوونه‌ت ه سلێمانی. ی ب��ه‌وه‌ك��رد ی ئ���ام���اژه س��ه‌الم�� ی هه‌ی ه ی ئارایشت ك ه له‌سن ه كۆگا ی لهگهڵ ی ئاشنایه‌ت ئه‌مه‌ش بۆت ه هۆ ی ی زۆر له‌بازرگانه‌كان ژم��اره‌ی �ه‌ك � سلێمانی.
ی ی "ل�هم چه‌ند رۆژه كامیل وت ی ی ب��ووی��ن میوان ك�� ه له‌سلێمان ی ئازیزو خۆشه‌ویست چه‌ندین دۆست بووین ،به‌بینینیان ف��ره خۆشحاڵ ی زۆر باشیان ب��ووم ،میواندرییه‌ك ی میوان ی سلێمان لێكردوین ،خه‌ڵك خۆشه‌ویستن". ی ئ��وت��ێ��ل�ه‌ك��ان ل�هگ�ه‌ڵ خ��اوه‌ن�� ی ی ئ���ام���اژه ب �ه‌ق �ه‌ره‌ب��اڵ��غ � ئ�����هوه ی ئهو ئوتێله‌كانیان ده‌ده‌ن به‌هۆ ی له‌كوردستان ی روو گهشتیاره زۆره ی به‌رچاو ك��ردووه ،ده‌ڵێن ژماره‌یه‌ك له‌خێزان ه گه‌شتیاره‌كان له‌ماڵ ه خزم‌و ناسیاوه‌كانیان ماونهتهوه.
ی ی گشت ی به‌ڕێوه‌به‌ر عومه‌ر عه‌ل ئوتێل مه‌موزین ك ه ده‌كه‌وێت ه سه‌ر ی سه‌رچنار ی ه��اوی��ن �هه �ه‌وار ش��اڕێ� ی ی هاتن ی به‌وه‌دا سااڵن ه به‌هۆ ئاماژه ی ن���ه‌ورۆزه‌و‌ه ی به‌هارو جه‌ژن وه‌رز ی ی گه‌شتیاران به‌رێژه‌یه‌ك ژم���اره ی ب �ه‌رچ��او زی��اد ده‌ك���ات ،به‌تایبه‌ت ی ی ره‌وی���ن���هوه ئ��هم��س��اڵ ب���هه���ۆ ی ی سروشت یو گه‌شانه‌و‌ه وشكه‌ساڵ ی ی هونه‌رمه‌ندان كوردستان ،ئاهه‌نگ ی ی ئێران فارس له‌هه‌ولێر ،گه‌شتیاران ی كوردستان. راكێشاو‌ه بۆ هه‌رێم به‌ڕێوه‌به‌ر ی ئوتێل ی مه‌موزین وتی 84ژووریان ههیهو ته‌واو ی ژووره‌كان
گه‌شت ی نه‌ورۆز خزم‌و دۆست ه دووره‌كان له‌یه‌كتر نزیكده‌كاته‌وه
گیراون ،به‌تایبه‌ت لهالیهن گه‌شتیارانی فارسه‌و‌ه ك ه له‌شاره‌كان ی كیش‌و قوم‌و تاران‌و شاره‌كان ی تر ی ئێرانه‌و‌ه هاتوون، وت ی "شوێنمان بۆ گروپێك ی گه‌شتیاری ئ��ام��اده‌ك��ردوه ك � ه ئ �هم��ڕۆ ده‌گ �هن �ه سلێمان یو سه‌رجه‌میان فارسن". ی ئوتێل مه‌موزین ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �هر ی ی به‌رچاو كورد ده‌ڵێت ژماره‌یه‌ك ی رۆژه�����ه‌اڵت ه��ات��وون ب��ۆ هه‌رێم یو ی دۆستایه‌ت كوردستان ،به‌اڵم به‌هۆ ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و‌ه چوونه‌ت ه په‌یوه‌ند ماڵه‌كان‌و زۆر به‌ده‌گمه‌ن رووی��ان له‌ئوتێله‌كان كردوه. ی ی خاوه‌ن ی یه‌دوڵاڵ كه‌ریم ئاغا
ی ت��ور سنندج) ی (ك��ان� كۆمپانیا ی سن ه ی ل���ه‌ش���ار ب���ۆ گ��ه‌ش��ت��ی��ار ی ی هه‌رێم ی گه‌ش ه ی به‌ئارام ئاماژه ی ی "زۆرب���� ه ك��وردس��ت��ان��ك��رد ،وت��� گه‌شتیاره‌كانم له‌هاتنیان بۆ كوردستان ی خۆشحاڵ بوون ،ئه‌مڕۆش گروپێك ی كه‌ته‌واویان فارسن ده‌گه‌ن ه 44كه‌س ی "جاران ی یه‌دوڵاڵ وت سلێمانی" .ئاغا ی سن ه هاوارده‌كرا مه‌ریوان، له‌ته‌رمیناڵ ی ی گه‌ش ه كرماشان ،بانه ،به‌اڵم به‌هۆ ی ی كوردستان‌و ئهو ئارامیی ه هه‌رێم هه‌یه ،ئێستا هاوار ده‌كرێت سلێمانی.. سلێمانی. ی خێزان ه ی چ��وون�� ده‌رب������اره ی دۆس���ت‌و ك����ورده‌ك����ان ب���ۆ م��اڵ�� ی ی یه‌دوڵاڵ بۆچوون ئاشناكانیان ئاغا ی ئوتێله‌كان ی نرخ واب��وو ك ه گران ی سه‌ره‌كییه ،چونك ه زۆرترین هۆكار ی ی ك � ه ده‌ك �ه‌وێ��ت � ه ئه‌ستۆ خ �هرج � ی ی ئوتێل ه ك ه ئه‌رك گه‌شتیاره‌كان كرێ ی قورسكردوه. گه‌شتیاران ی محه‌مه‌د جه‌عفه‌ر سه‌رپه‌رشتیار ی ی ئاماژه ئوتێل په‌رێژ له‌سلێمان ی ب����ه‌وه‌دا چ �هن��د رۆژێ��ك�� ه ژم���اره گه‌شتیاره‌كانیان هه‌ڵكشاو‌ه بۆ ی گه‌شتیاره‌كان ی بااڵو زۆرب ه ئاستێك فارس‌و عه‌ره‌بن. ی ی ئوتێل په‌رێژ وت سه‌رپه‌رشتیار ی رۆژهه‌اڵت ی كورد "چه‌ند خێزانێك ێ گرت له‌ئوتێله‌كه‌مان، ژووریان به‌كر ی دۆس��ت‌و ب���ه‌اڵم پ��اش دۆزی���ن���هوه ی په‌یمانه‌كه‌یان ئاشناكانیان له‌سلێمان ی هه‌ڵوه‌شاندۆته‌وه ،رۆیشتن‌و هه‌ندێك ی یه‌ك شه‌و تریشیان تهنها بۆ ماوه ماونهتهوه دواتر خزم‌و كه‌سوكاریان هاتوون به‌شوێنیاندا‌و بردوونیان بۆ ی خۆیان". ماڵ
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
کلتور
بازاڕه‌كانی كوردستان پڕده‌بن له‌شمه‌كی ساخت ه
16
ی جیهانی به‌هاوواڵتیان ده‌فرۆشرێته‌وه به‌لێدانی له‌زگه‌یه‌ك شمه‌كی خراپ به‌نرخی ماركه محه‌مه‌دو شڤان له‌سلێمانی
چاودێرانی بواری ته‌ندروستی ئاماژه ب��هوه ده‌ده‌ن دی���ارده‌ی گۆڕینی له‌زگه‌‌و مێژووی به‌رهه‌مێنانی بابه‌ته له‌زیادبووندایه، جوانكارییه‌كان هاوواڵتیان‌و خاوه‌ن دوكانداره‌كانی بابه‌تی جوانكاریش چاودێرانی ته‌ندروستی به به‌رپرسی سه‌ره‌كی ئهم دیارده‌یه داده‌نێن. ب �ه‌پ��ێ �ی ئ���هو زان��ی��اری��ان��هی ده‌س����ت ده‌س���ت���وور ك���ه‌وت���وون، ه��هن��دێ��ك ل����هو ب��ازرگ��ان��ان��هی ه��اورده‌ی بابه‌ته جوانكارییه‌كان ده‌ك����هن ،ئ���هو م��ادان��ه ب �هن��اوی ماركه‌ی به‌ناوبانگ‌و باوه‌ڕپێكراو و جیهانیه‌وه ه��اورده‌ده‌ك �هن ،كه هه‌ندێكیان ل�ه ع��ێ��راق‌و واڵتانی دراوس��ێ�ی عێراقدا دروستكراوه‌و ده‌كرێنه ناو ئهو قوتوانه‌ی به‌ناوی ماركه جیهانیه‌كانه‌وه‌یه ،یاخود له‌زگه‌یه‌كی ئهو ماركه جیهانیه‌ی لێده‌ده‌ن . ه���اوواڵت���ی���ان���ی���ش ده‌ڵ���ێ���ن دوکانداره‌كان بۆ ساخكردنه‌وه‌ی بابه‌ته‌كانی ئارایشت‌و فرۆشتنیان به‌نرخێكی گرانتر په‌ناده‌به‌نه‌به‌ر گ���ۆڕی���ن���ی ل����ه‌زگ����هو م���ێ���ژووی ب �هره �هم��ه��ێ��ن��ان �ه‌ك �هی ،ئ �هم �ه‌ش ب��ۆ الوازی چاودێرییه‌كی توند لهالیهن چاودێری ته‌ندروستییه‌وه دهگێڕنهوه. س��اك��ار ك�ه‌ری��م خوێندكار له به‌شی ڤێته‌رنه‌ری زانكۆی سلێمانی ده‌ڵێت چه‌ندینجار شتی كڕیوه مێژووه‌كه‌ی به‌سه‌رچووه یان عادی بووه ،به‌اڵم له‌زگه‌یه‌كی لێدراوه" ،له كاتی كڕیندا زۆر دیقه‌تی ناده‌ی،
ێ ساخته‌كاری له‌ناو شمه‌كه‌كاندا ده‌كات بازرگانه‌كان یان دوكانداره‌كان؟ فۆتۆگراف :شڤان ك
بۆیه هه‌ستی پێناكه‌یت ،ئه‌مه‌ش ه��هم ل����ه‌ڕووی ته‌ندروستییه‌وه زیانێكی زۆرت پێده‌گه‌یه‌نێت ،هه‌م ل��ه‌ڕووی مادییه‌وه كه پاره‌یه‌كی زۆرت لێده‌سه‌نن". س���اك���ار وت����ی "پ��ێ��وی��س��ت �ه ته‌ندروستی چاودێرێكی توند له سه‌ر بازار دابنێت‌و لێپرسینه‌وه‌ی هه‌بێت، چونكه بابه‌تی ئارایشت په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆی به‌ته‌ندروستی مرۆڤه‌وه هه‌یه ". ن�����ه‌وال ش���ه‌ری���ف خ���اوه‌ن���ی ئارایشتگای فریاڵ وتی "هه‌ندێك كه‌سی بێ ویژدان‌و نه‌فس نزم فێری ئهوه بوون كه شتی خراپ له‌زگه‌ی ئه‌سڵی لێده‌ده‌ن‌و به‌نرخێكی گرانتر ده‌یفرۆشن به‌خه‌ڵكی". ن�����ه‌وال ح��اڵ �ه‌ت��ێ��ك �ی خ��ۆی ده‌گ��ێ��ڕێ��ت �هوهو ده‌ڵ��ێ��ت "رۆژێ���ك
نایترۆجینێكم ك��ڕی ب �ه25ه �ه‌زار به‌شه‌رتی ئه‌سڵی ،به‌اڵم له شوێنی تر پرسیارمكرد به5هه‌زاربوو ،به‌اڵم له‌زگه‌ی ئه‌سڵییان لێدابوو". ئهو خاوه‌ن ئارایشتگایه ئاماژه ب��هوه ده‌دات دوک��ان��داره‌ك �ه پێی وتووه بۆ ئهوهی بزانیت ئه‌سڵییه ئه‌گه‌ر له‌زگه‌كه الچو له ژێرییه‌وه دانه‌یه‌كی تر هه‌بوو ئه‌وا ئه‌سڵییه، به‌اڵم ئه‌گه‌ر یه‌ك له‌زگه‌ی پێوه‌بوو ئه‌وا عادییه. فریاڵ چ��اودێ��ری ته‌ندروستی به به‌رپرسیاری س�ه‌ره‌ك��ی زانی كه‌ناتوانێت له‌رێگای چاودێرێكی تونده‌وه كونترۆڵی ب��ازاڕ بكات‌و "رێگه له‌م كاره ناشیاوانه بگرێت". دوک���ان���داره‌ك���ان س����ه‌ره‌ڕای ته‌ئكیدكرنه‌وه‌یان له بوونی ئهو ك���اره س��اخ��ت �ه‌ك��اری��ان �ه ،ده‌ڵ��ێ��ت
ئێستا ه��اوواڵت��ی��ان ف��ێ��رب��وون، به‌وردی سه‌رنجی ماركه‌و مێژووی به‌سه‌رچوون ده‌ده‌ن. پشتیوان غه‌فور عه‌لی خاوه‌نی پێشانگای ئاسۆ له بازاری جیهان وت��ی "ئ���هو ك��اران �ه زی��ات��ر ئیشی بازرگانه‌كانی خۆمانه". ئ����ارام ع��هب��دوڵ�ڵا خ��اوه‌ن��ی كه‌مالیاتی ئارام ده‌ڵێت ئه‌گه‌ری ئ���هوه ه �هی �ه گ��ۆڕی��ن��ی ل �ه‌زگ �هی م��واده‌ك��ان ل �ه ن���اوه‌وه ب��ێ��ت ،بۆ نموونه كه‌سێك موادێكی زۆری هه‌بێت مێژووه‌كه‌ی بهسهر چووبێت، ئه‌وا به‌كڕینی ئهو له‌زگانه به‌چه‌ند وه‌ره‌قه‌یه‌ك‌و لێدانی له مواده‌كانی، به هه‌رزانتر یان به زه‌ره‌رێكی زۆر كه‌م ده‌یفرۆشێت‌و زیانێكی زۆر كه‌م ده‌كات ئهو كاته‌ش ده‌ڵێت زه‌ره‌ر له نیوه بگهڕێتهوه باشتره.
به‌پێی رێنماییه‌كانی ته‌ندروستی جیهانی پێویسته مۆری ئه‌له‌كترۆن ی هه‌بێت ل �ه‌س �هر ئ��هو م��وادان��ه تا به‌ئاسانی لێنه‌بێته‌وه‌‌و له‌شوێنێكی زۆر دیارو ئاشكرا درابێت. د .رزگ���ار ع �ه‌ل �ی ب�ه‌رپ��رس�ی ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌رێ��ت��ی خ��ۆپ��اراس��ت��ن�ی ته‌ندروستی سلێمانی ،له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور ده‌ڵێت یه‌كێك لهو دی��اردان �ه ساخته‌كردنی ب��ه‌رواری به‌رهه‌مهێنان‌و به‌سه‌رچوونه ،یان ئه‌وه‌تا ئهم ب��ه‌رواره له‌شوێنێكی ن��ادی��ار ده‌ده‌ن ،وت �ی "پێویسته ه��اوواڵت��ی��ان زۆر ل �هب��وون �ی ئهم دیاردانه ئاگاداربن". ب���ه‌پ���ێ���چ���ه‌وان���هی خ�����اوه‌ن دوک��ان �ه‌ك��ان �ی فرۆشتنی بابه‌تی جوانكاری به‌رپرسانی ته‌ندروستی، ده‌ڵێن بازرگانه گه‌وره‌كان ئه‌وانه‌ی
كاری هاورده‌ی به كۆ ده‌كه‌ن ئهو ساخته‌كارییه ئه‌نجام ناده‌ن. ب��ه‌رپ��رس��ی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رێ��ت �ی خۆپاراستنی ته‌ندروستی سلێمانی ده‌ڵ���ێ���ت ئ��ێ��س��ت��ا ل���ه ه �هن��دێ��ك له‌فرۆشگای بازاڕه‌كانی كوردستاندا خاوه‌ن ئهو فرۆشگایانه ساخته‌كاری ئه‌نجام ده‌ده‌ن" ،چونكه پێم وانیه بازرگانه گه‌وره‌كان ئه‌وانه‌ی كاری ه��اورده‌ی به كۆ ده‌كه‌ن ئهو كاره بكه‌ن". د.رزگ�����ار ئ���ام���اژه‌ی ب��هوه ده‌دات رۆژان�ه تیمه‌كانیان بهسهر فرۆشگاكاندا ده‌گه‌ڕێن ،وتی "به‌پێی ئهو كارامه‌ییه‌ی هه‌یانه زۆر دیارده‌ی ل �هو بابه‌ته‌یان گ��رت��وه ،خاوه‌نی فرۆشگاكه‌یان غ�ه‌رام�ه ك��ردووه، مانگی واه�هی�ه ده‌س��ت ده‌گیرێت بهسهر زیاتر له پێنج ته‌ن موادی ناته‌ندروست ،كه پێكهاتوون لهو موادانه‌ی به‌رواری به‌سه‌رچوونیان كۆتاییهاتوه ،ی��ان به‌شێوه‌یه‌كی خراپ هه‌ڵده‌گیرێن یان به‌رهه‌مه‌كه تێكچووه". د .رزگ����ار ده‌ڵ��ێ��ت ئێستا ژماره‌ی تیمه‌كانیان زۆر زیادكردوه، تا ب �ه‌راورد به‌ئاستی گه‌وره‌بوونی شاری سلیمانی بتوانن كاره‌كانیان به‌ئه‌نجام بگه‌یه‌نن.
ه ته‌ندروستی پێویست چاودێرێكی توند ه سه‌ر بازار ل ی دابنێت‌و لێپرسینه‌وه هه‌بێت
ی نه‌شته‌رگه‌رییه‌ك ه منداڵی ی داوابکات دوا "ئهو ئافره‌ت ه ی له‌ناوه‌و ه ده‌ستكاری ناكرێت" ی ورگ ببێت ،دیوار
ی جوانكاری بۆ ده‌ستوور ی نه‌شته‌رگه‌ر د.جه‌الل حه‌سه‌ن پسپۆر سازدانی :بێستون فه‌تاح
ی د.جه‌الل حه‌سه‌ن پسپۆر ی ی جوانكاری ل ه شار نه‌شته‌رگه‌ر ی ئاماژه بهوه ده‌دات چه‌ند سلێمان رێگایه‌كی پزیشكی ده‌گرنه‌به‌ر بۆ ی چه‌وری ژێر پێست‌و كهمكردنهوه ی ورگ ،ده‌ڵێت بچوككردنه‌وه نه‌شته‌رگه‌ری دوا رێگای ه ی چه‌وری. بۆ البردن ..................................... ده‌ستوور :ئهو خااڵنه‌ی ده‌بن ه ی ی جوانكار هۆكاری ده‌ستنیشانكردن ورگ كامانه‌ن؟ د.ج���ه‌الل :چه‌ند خاڵێك هه‌ی ه ی س��هب��اره‌ت ب � ه ده‌ستنیشانكردن ی جوانكاری ورگ ،یه‌كه‌م نه‌شته‌رگه‌ر ی خاڵ تایبهت ه ب �هوهی ئهو كه‌سه نه‌شته‌رگه‌رییه‌ك هی ب��ۆ ده‌ك��رێ��ت ی ی نێر‌ه ی��ان ل ه ره‌گ��ه‌ز ل �ه‌ره‌گ �ه‌ز مێینه‌یه ،گه‌ر ل ه ره‌گه‌زی مێینه بوو ئایا ئهو ئافره‌ته كچ ه یان شووی ی كردووه كردووه ،هه‌روه‌ها كه شوو منداڵی هه‌یه ی��ان منداڵی نییه، ی خاڵێكی تر سه‌باره‌ت به‌و كه‌سه
نه‌شته‌رگه‌رییه‌كه‌ی ب��ۆ ده‌ك��رێ��ت ته‌مه‌نی چهنده ،الیه‌نێكی تر سه‌باره‌ت ی نه‌خۆشه‌ك ه ئایا ب ه پێكهاته‌ی پێست ی تونده ،ئایا پێستی شله یان پێست ی ی دریژخایه‌ن ئ�هو كه‌سه نه‌خۆش ی ی وهك نه‌خۆشی هه‌ی ه یان نییه‌ت ی ی په‌ستان ش �ه‌ك��ره‌و ب �ه‌رزب��ون �هوه ی باسمكردن‌و خوێن ،ئهم هۆكارانه ی تریش ب��وون �ی هه‌ی ه ك ه ه��ۆك��ار ی ی جۆر ده‌بنه‌هۆی ده‌ستنیشانكردن نه‌شته‌رگه‌رییه‌كه. ی ی البردن ده‌س��ت��وور :رێگاكان ی ژێر پێست كامانه‌ن ك ه ئێستا چه‌ور له هه‌رێمدا كاریان پێده‌كرێت؟ د.جه‌الل :بۆ نمون ه ئه‌گه‌ر هاتوو ی گه‌نج بێت، كه‌سه‌ك ه ئافره‌تێك ی ورگیدا ی زۆر له دی��وار چه‌ورییه‌ك ی كۆبوبێته‌وه ،ده‌توانین به‌رێگا الیپۆ سه‌كشن چاره‌سه‌ری بكه‌ین، ی ورگ��ی��ش ب��ه چه‌ند چ���اره‌س���هر رێگه‌یه‌ك ده‌ك��رێ��ت ،یه‌كه‌م رێگا، ی رێنمایدان ه ب �هو كه‌سه ك ه رێگا ب��ه‌رده‌وام بێت له‌سه‌ر وه‌رزشكردن وهك مه‌له‌كردن‌و راكردن‌و رۆیشتن، ی ی چاره‌سه‌ر دووهم به‌ڕێگای وه‌رگرتن ده‌رمان ،بۆ نمونه هه‌ندێك كه‌پسول
ه �هی � ه دهب��ێ��ت �هه��ۆی ئ����هوهی ئ�هو چه‌وریی ه بتوێنێته‌وه ،جۆرێكیتر هه‌ی ه به‌رێگای ده‌رزییه ،ده‌رزییه‌ك ه ی ل �هو شوێن ه ده‌درێ���ت ك� ه چ �ه‌ور ی زۆره ،دوات��ر رێگای نه‌شته‌رگه‌ر ی ده‌ك��رێ��ت ب ه دێ��ت ،ن�ه‌ش��ت�ه‌رگ�هر دوو به‌شه‌وه ،رێگای الیپۆ سه‌كشن ی ئ �هو چه‌ورییه‌ی وات��ه ده‌رهێنان ی ك ه ل ه دی��واری ورگ��دا هه‌یه ،له‌رێ ی ی بچوكه‌وه ی��ان دوو كون كونێك بچوكه‌وه ،ده‌توانرێت ئهو چه‌وریی ه به‌شێوه‌ی ت��واوه رابكێشرێت ،ئهم ی خۆی ههیهو رێگای ه تایبه‌تمه‌ند ی لهو حاڵه‌تانه‌دا ده‌كرێت ،كه‌دیوار ورگه‌ك ه چه‌وری ژێر پێسته‌كه‌ی زۆر ئه‌ستوور بێت‌و ته‌مه‌نی كه‌سه‌ك ه ی ی پێسته‌كه زۆر گه‌نج بێت‌و جۆر توندبێت ،كاتێك ئێمه ئهو چه‌وری ه ی ده‌رده‌ك��هی��ن پێسته‌كه به جوان دهمێنێتهوه ،ئ�هم رێگایه بۆ ئهو حاڵه‌تانه‌ش ده‌كرێت كه چه‌وریه‌ك ه ی له شوێنێكدا كۆبوبێته‌وه ،رێگایه‌ك ی ك� ه زۆر ب��اوه ت��ری نه‌شته‌رگه‌ر ئ �ه‌وی��ش نه‌شته‌رگه‌ریی ه ب��ۆ ئهو ی ورگییان زۆر كه‌سانه‌ی كه دی��وار شل بێت یان شۆڕ بوبێته‌وه ،یان
ی ژێر پێست .فۆتۆگراف :بێستون فه‌تاح ی چه‌ور دیمه‌نێك ل ه البردن
ی ماسولكه‌كانیان زۆر كشابێت ،له‌ڕێ ئ�هم نه‌شته‌رگه‌ریه‌و‌ه ئ�هو پێست‌و چ �ه‌وری � ه زی��اده‌ی � ه الده‌ب��رێ��ت ،ئهم نه‌شته‌رگه‌ریه بۆ ئه‌وانه‌ش گونجاو‌ه كه ته‌مه‌نیان هه‌یه. ده‌س��ت��وور :هه‌ندێ له‌ئافره‌تان ی ورگیش ده‌یانه‌وێت ی نه‌شته‌رگه‌ر دوا ی منداڵیان ببێت لهو ب��اره‌ی�هوه چ ده‌ڵێن؟ د.ج�����ه‌الل :گ���هر ئافره‌تێك كه‌نه‌شته‌رگه‌ری بۆ ده‌كرێت ،بڕیار ی بدات دوای نه‌شته‌رگه‌ریه‌ك ه منداڵ نه‌بێت ،ل �هو ك��ات�ه‌دا ئێم ه دێین ی توند له‌ناویشه‌وه دیواری ورگیش ی ده‌كه‌ینه‌وه ،ئهم كاره‌ش ده‌بێته‌هۆ ی نه‌شته‌رگه‌رییه‌ك ه ئ�هوهی شێوه جوان بێت ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئهو ئافره‌ت ه ئهو بڕیار‌ه نه‌دات ،لهو كاته‌دا ئهو بۆ نه‌شته‌رگه‌رییه‌ی به‌جۆرێك ی له‌ناوه‌و‌ه ده‌كرێت كه دیواری ورگ ده‌ستكاری نه‌كرێت ،له‌م حاڵه‌ته‌دا ی نه‌شته‌رگه‌ریه‌ك ه بۆ كه‌سه‌كه دوا ی ماوه‌ی ساڵێك ده‌توانێت منداڵ ی باسمان كرد ببێت ،ئهم شێوانه ی ی گشت ئهو رێگانه‌یه به‌شێوه‌یه‌ك ی ورگ. به‌كاردێن بۆ جوانكار
19
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
ئه‌ده‌ب‌و هونه‌ر
ده‌ستوور
ی ی مۆراكامی له‌دایكبوو هارۆك ی 1949له كیۆتۆی ژاپۆن، ساڵ ی مۆراكامی‌‌و ژنه‌ك هی ل ه ساڵه‌كان 1986تا 1995له ئه‌مریكاو ئه‌وروپا ژیانیان كردو دواتر گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ ژاپۆن ،یه‌كه‌م رۆمانی ب ه ناو "گوێ ی ی با بگره" له ته‌مه‌ن ل ه ئاواز 30ساڵیدا باڵوكرده‌وه ،به‌اڵم ی ی رۆمان یه‌كه‌م سهركهوتنی به‌هۆ "دارستانی نه‌رویجی"هوه بوو ك ه به‌پێچه‌وان هی به‌رهه‌مه‌كانی تری، رۆمانێكی ریالیستییه. ئهوهی له خواره‌وه هاتووه وتووێژێكه لهگهڵ ئهم نووسه‌ر‌ه ی "كافكا ل ه ی رۆمان ده‌ربار‌ه كه‌نار"دا. ................................ پرسیار :چ��ۆن ب��وو جارێكیتر ی ی ئ��ۆدی��پ��ت وهك تێم ئ�ه‌ف��س��ان� ه كاركردن هه‌ڵبژارد؟ ئاخۆ پێشتر گه‌اڵڵه‌یه‌كت ل ه به‌رچاو گرتبوو یان ی "كافكا ل ه كه‌نار"دا ی نووسین كات هات ب ه خه‌یاڵتدا؟ ی ئۆدیپ تهنها وهاڵم :ئه‌فسان ه ی یه‌كێك ب��وو ل ه چه‌ندین هانده‌ر نووسینی"كافكا ل ه كه‌نار" ،به‌اڵم ی ی سه‌ره‌ك بهدڵنیاییهوه تهنها توخم ئهم رۆمان ه نییه ،سه‌ره‌تا ده‌مویست ی پانزه‌سااڵن بنووسم ی كوڕێك ده‌ربار‌ه ی ك ه له‌ده‌ست باوك ه به‌دڕه‌فتاره‌ك ه ی بدۆزێته‌وه، ی دایك هه‌ڵدێت بۆئه‌و‌ه ی ێ ئه‌فسان ه ی بته‌و ئهم پرس ه بێئه‌و‌ه ئۆدیپت ده‌خاته‌و‌ه یاد ،به‌اڵم من ل ه ی ئۆدیپ له‌زه‌ینمدا سه‌ره‌تادا ئه‌فسان ه نه‌بوو ،ئه‌فسان ه سه‌رچه‌شنی هه‌موو ی خه‌ریكین چیرۆكه‌كانه ،ئهو كات ه چیرۆك ده‌نووسین به‌شێوه‌یه‌ك ل ه
ن :ئیتالۆ كالڤینۆ
و :ده‌ستوور
وه‌ستام‌و ته‌ماشام ك��ردن ،نیوه‌شه‌و، ل� ه شه‌قامێكی چ��ۆڵ��دا خه‌ریكبوون به‌زۆر ده‌رگا ی دوکانێكیان ده‌كرده‌وه، ده‌رگایه‌ك ی ق��ورس بوو و به‌ئاسنێك خه‌ریك بوو بیكه‌نه‌وه ،به‌اڵم ده‌رگاك ه ن �ه‌ده‌ك��راوه ،زۆر کتوپڕ له‌وێو‌ه ره‌ت ب��ووم ،رۆشتم‌و ده‌ستم دای ه ئاسنه‌ك ه بهوه ی یارمه‌تییان بده‌م ،پێم سه‌یر بوو، هاوئاهه‌نگ نه‌بوون ل ه كاره‌كه‌یاندا ،به‌رز وتم":هوو ....هووپ". پ��ی��اوهك�� ه ی ته‌نیشتم ك��وت��ا ی به‌كه‌له‌كه‌مداو وت ی ":بێده‌نگ! گه‌وجی! ده‌ت��هو ێ ده‌نگمان ببیستن؟" سه‌رم راوه‌ش��ان��دو وام نیشاندا نه‌مزانیوه، سه‌ره‌نجام ب ه زۆرو عاره‌ق رشتن توانیمان تۆزێك ده‌رگاك ه بكهینهوه هه‌تا بتوانین بچین ه نا ،ته‌ماشا ی یه‌كترمان كرد ،دواتر چووین ه ن��او ،زه‌رفێكیان پێدام ده‌با بمكردبایه‌ته‌وه ،شته‌كانیتریان هێناو خستییان ه ناو زه‌رفه‌كه‌وه. وتیان ":هیوادارین ئهم پۆلیس ه نه‌گبه‌تان ه رێیان نه‌كه‌وێت ه ئێره ".وتم ": به‌ڕاست ی نه‌گه‌به‌تن!" هه‌ندێ جار ئاگاداریان ده‌كردمه‌وه": بێده‌نگ به! مه‌گه‌ر ده‌نگ ی پێ نابیستی؟"
info@destur.net
ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزیسیۆن
الپهڕه 21
ی مـۆراكـامـی وتووێـژ له‌گـه‌ڵ هارۆكـ
ب���او ،ف��ران��ت��س ك��اف��ك��ا ته‌نهایی ی ن��وێ��دا ب ه ی ل��هه��ه‌زار‌ه مرۆڤه‌كان ی وێنا كێشابوو ،ئێوه ل ه هه‌ڵبژاردن ی ی "كافكا ل ه كه‌نار" مه‌به‌ستێك ناو دیاریكراوت بووه؟ وهاڵم :نایشارمه‌و‌ه كافكا یه‌كێك ه ی ك ه كاره‌كانیم زۆر لهو نووسه‌ران ه به‌دڵه ،به‌اڵم الم وانیی ه رۆمانه‌كه‌م‌و ی ی راسته‌وخۆ كاریگه‌ر كه‌سایه‌تییه‌ك ه ی كافكا ل ه كافكا وه‌رگرتبێت ،جیهان ئ��ه‌وه‌ن��ده ب��ێ ك���همو ك��وڕی��ی� ه ك ه هه‌رهه‌وڵێك بۆ الساییكردنه‌و‌ه لهو ی بێ كه‌ڵكه، جیهان ه جگ ه ل��هوه ره‌نگ ه مه‌ترسیداریش بێت. ی كافكا ی چیرۆكه‌كان من جیهان ی چیرۆكنووسی ی ره‌وت (ئهو جیهان ه گ��ۆڕی��وه) تێكه‌ڵ ب ه ی�ه‌ك ده‌ك �همو چ��ی��رۆك �ه‌ك��ان��م ب�� ه ستایلی خ��ۆم ێ ئهم كاره ب ه جۆرێك ده‌نووسم ،ده‌كر رێزگرتن ل ه كافكا بزانرێت ،بێ پێچ‌و ی په‌نا پێت ده‌ڵێم ،من تێگه‌یشتنێك ته‌واوم لهو شت ه نیی ه ك ه ب ه پۆست مۆدێرن ده‌ناسرێت ،به‌اڵم الم وای ه ی جیاوازه، ستایلی نووسینم ستایلێك هه‌موو هه‌وڵی من ئهوهی ه نووسه‌رێك بم جیاواز له نووسه‌ره‌كانی تر. پرسیار" :تاكاتا" یه‌كێك ل ه ی "كافكا كه‌سایه‌تیی ه سه‌ره‌كییه‌كان ی ی خۆشه‌ویست ل ه كه‌نار" قوربانێك كاره‌ساتێكه‌و جیاوازه لهگهڵ ئهو كه‌سانه‌ی ك ه له‌ده‌وروبه‌ریدان ،چی ی وه‌ها كه‌سایه‌تییه‌ك ی لێكردوو وا بخولقێنیت؟ ی ل ه وهاڵم :ئ���هو ك��ه‌س��ان�� ه كۆمه‌ڵگا ده‌رك��راون هه‌موو كات بۆ ی من سه‌رنجراكێش ب��وون ،زۆرب � ه ی "كافكا ل ه كه‌نار" كه‌سایه‌تییه‌كان
ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �ه‌ك ل�� ه ش��ێ��وهك��ان ل ه ی كۆمه‌ڵگان، ی گشت ی ره‌وت دهرهوه ناكاتاش یه‌كێك ه لهو كه‌سایه‌تییانه، بۆ وه‌ها كه‌سایه‌تییه‌كم خولقاندووه؟ ی خۆشم ده‌وێ" ،كافكا ل ه ل ه به‌رئه‌و‌ه ی ی درێژه‌و نووسه‌ره‌ك ه كه‌نار" رۆمانێك مافی خۆیه‌تی النیكه‌م كه‌سایه‌تییه‌ك بخولقێنێت ك ه خۆشی ده‌وێت. ی پرسیار :پشیل ه ل ه چیرۆكه‌كان ی ی ههیهو ل ه رۆمان تۆدا زۆر بوون "كافكا ل ه كه‌نار"دا رۆڵێكی تایبهت ده‌گێڕێت ،بۆچی ل ه چیرۆكه‌كانتا پشیله‌ت ئهوهنده بهالوه گرنگه؟ ی وهاڵم :ره‌ن��گ � ه ل � ه ب �ه‌رئ �هوه پشیله‌م خۆش ده‌وێ ،ل ه منداڵییه‌و‌ه پشیله‌م ههبووه ،الم وای ه پشیل ه ل ه چیرۆكدا ئاماژه‌یه ب ه شتێكیتر. ی پ��رس��ی��ار :كافكا كه‌سایه‌ت ی رۆم��ان گۆرانیه‌ك ب ه ناو سه‌ره‌ك "كافكا ل � ه ك��هن��ار"دا ده‌بیستێ‌و ی ئهو بیر لهوه دهكاتهوه ئهو ژن ه ی ی نووسیوه هیچ ل ه ماناك ه گۆرانیی ه ی تێگه‌یشتوو‌ه یان نه ،كه‌سایه‌تییه‌ك ی چیرۆكه‌ك ه پێی ده‌ڵێت ":ئاماژه‌و تر ماناكان دوو شتی لێك جیاوازن" ب ه ی ی رۆمانه‌ك ه ی ئهوه له‌به‌رچاوگرتن ئێوهو ئ�هم گۆرانیی ه ی�ه‌ك ناویان هه‌یه ،ئاخۆ ئهم گۆرانیی ه ئاماژه ی ت��ای��ب �ه‌ت ده‌ك���ات‌و به‌چه‌مكێك سیمبۆلێك ه ك ه ئاماژه ده‌ك��ات ب ه مانایه‌كی قووڵتر؟ ی وهاڵم :هیچ شتێك ده‌رب��اره س��ێ��م��ب��ۆل��ی��زم ن���ازان���م ،الم وای�� ه له‌سیمبۆلیزمدا مه‌ترسی هه‌یه، م��ن ل �هگ �ه‌ڵ خ����وازه‌و شوبهاندندا م��وڕت��اح��ت��رم ،خ��ۆش��م ن��ازان��م ئهو ی ه�هی�هو ل ه گۆرانیی ه چ مانایه‌ك ی ی تایبهت ی یه‌كه‌مدا مانایه‌ك روانین ی ئاسان بۆ هه‌ی ه یان نه ،رێگایه‌ك تێگه‌یشتن له‌م گۆرانیی ه ئهوهی ه ك ه لهگهڵ ئاوازه‌كه‌یدا گوێی پێ بدرێت.
ی هه‌موو ئه‌فسانه‌كان كه‌ڵك وه‌رده‌گرین ،نه‌بوای ه كێشه‌م ده‌بوو ل ه نووسین ی منه‌و‌ه ی دواترمدا ،به‌ال ئه‌فسانه‌كان گه‌نجینه‌یه‌كن ك ه چیرۆكه‌كان ی هه‌موو چیرۆكه‌كانیان له‌خۆیاندا نووسین وهك ئهوه وای ه خه‌ونێك كۆكردووه‌ته‌وه. گه‌وره‌م هه‌بێت ،چیرۆكنووسین ئهو پرسیار :له‌هه‌موو كاره‌كان ی ی ده‌رفه‌ته‌م بۆ ده‌خولقێنێت له‌كات ی نه‌رویجی" به‌ئاگابووندا خه‌و ببینم‌و ئه‌مڕۆش تۆدا جگ ه ل ه "دارستان ی ی "كافكا ل ه ده‌ست ده‌كه‌م به‌خه‌یاڵكردن ده‌ربار‌ه به‌تایبه‌ت ل� ه رۆم��ان � ی دوێنێ وهك خه‌ون بیرم ك �هن��ار"دا توخم ه فه‌نتازیاییه‌كان ئهو شت ه ی ی لێ ده‌كرده‌وه ،ئهم ه شتێك ه ل ه ژیان ئاماده‌ییان هه‌یه ،چ شتێ بووه هۆ ی ل ه نووسیندا له‌م توخمان ه راسته‌قینه‌دا زۆر ئه‌سته‌م ه پێی ئ �هوه بگ هی ،ه �ه‌روه‌ه��ا ئه‌مكار‌ه ده‌بێت كه‌ڵك وه‌ربگریت؟ ی باشتر خۆم بناسم، ی ئهوه ی به‌هۆ وهاڵم :وهك وت��ت "دارستان ی نووسین بۆ من ی من ه كه‌وای ه تا ئهو كات ه نه‌رویجی" تهنها چیرۆكێك ی وهك خه‌ونێك وایه ،ناتوانی بڵێیت ی ت �ه‌واو ریالیست ك ه به‌شێوه‌یه‌ك ن���ووس���راوه ،م��ن ئ���هم ك����اره‌م ب ه نووسینه‌كانم فه‌نتازیاییه ،به‌الی ی ده‌مویست منه‌و‌ه خه‌ون ه رۆژانه‌كان واقعن. ئه‌نقه‌ست كرد لهبهرئهوه ی ك��ورت ل ه پرسیار :گه‌ڕانێك ی ته‌واو بیسه‌لمێنم ده‌توانم چیرۆكێك ریالیست ی ی بنووسم ،الم وای� ه وه‌ها گوگل ئهوه ده‌خات ه روو الیه‌نگران ی كتێبی ئه‌زموونێك دواتر ب ه كه‌ڵكم دێت ،من ئێوه ل ه ئه‌مریكا چاوه‌ڕوان ی ته‌واوم به‌نووسین باوه‌ڕبه‌خۆبوون ی ی تۆن ،وهك ژاپۆنییه‌ك لهوه ی دواتر ی ریالیست چیرۆك ی هه‌بوو ،ئه‌گه‌ر وه‌ها ك ه كاره‌كانت ئهوهنده خوێنه‌ریان
هه‌یه چ هه‌ستێكت هه‌یه؟ ی وهاڵم :الم وای ه ئهو مرۆڤان ه خ �ه‌ون �ه‌ك��ان��ی��ان ل��هگ��ه‌ڵ م��ن وهك ی منن‌و ی چیرۆكه‌كان یه‌ك ه خوێنه‌ر ی من چێژ ی چیرۆكه‌كان له‌خوێندنه‌و‌ه وه‌رده‌گ��رن ،وهك وتم ئه‌فسانه‌كان ی چیرۆكه‌كانن‌و ئه‌گه‌رمنیش گه‌نجین ه ی بتوانم ل ه كاره‌كانمدا گه‌نجینه‌یه‌ك هه‌ر چه‌ن بچوكیش بێت درووستبكه‌م، زۆر خۆشحاڵ ده‌بم. پرسیار :الت وای ه كام یه‌ك ل ه ی ژاپۆن تایبه‌تمه‌ندیی ه كلتورییه‌كان ی هه‌ی ه ك ه وه‌رگرو ل ه كاره‌كانتدا بوون خوێنه‌ر ده‌توانێت لێیان بگات؟ شتێك ل ه كاره‌كانتدا هه‌ی ه ك ه پێت خۆش بووبێت خوێنه‌ر‌ه ئه‌مریكییه‌كانت به‌ر ی كتێبه‌كانت ئهو شتان ه له‌خوێندنه‌و‌ه بزانن؟ ی ده‌ستده‌كه‌م ب ه وهاڵم :ئهو كات ه ی ده‌یزانم هه‌موو نووسین ئهو شت ه ی ی مندا بوون ئهو شته‌ی ه ل ه ده‌روون هه‌یه ،ئهم زانیارییان ه ره‌نگ ه سه‌ر ب ه ی ژاپۆن بن یان رۆژئاوا ،هیچ كلتور جیاوازییه‌ك ل ه نێوان ئهم دوو شته‌دا نابینم ،من به‌ر ل ه نووسین بیر لهوه ی ئه‌مریكایی ل ه ناكه‌مه‌و‌ه خوێنه‌ر ی ئهم به‌رهه‌مه‌مدا ی خوێندنهوه كات ی ههیهو چ په‌رچه‌كردارێك چ هه‌ستێك ده‌نوێنێت ،ئ�هگ�هر چیرۆكێك ل ه رۆمانێكدا سه‌رنج راكێش بێت گرنگ ی ئهو ێ شت نیی ه خوێنه‌ر ل ه هه‌ند چیرۆك ه نه‌گات ،بۆ وێن ه هیچ وێنایه‌كم ی نۆزده‌یه‌م، ی سه‌د‌ه نیی ه ل ه له‌نده‌ن ی چارلز دیكێنز به‌اڵم ك ه رۆمانه‌كان ده‌خوێنمه‌و‌ه چێژ وه‌رده‌گرم. ی ی چه‌مك پ��رس��ی��ار :ب��ه‌رل��هوه ی "پۆست مۆدێرن" ببێت به‌چه‌مكێك
هـــــاوكـــــاری
چركانه‌ی شیعریی سۆران نه‌قشبه‌ندی
گوێم قواڵخ ده‌ك��ردو ب ه نیگه‌رانییه‌و‌ه گوێ قواڵخ ده‌وه‌ستام‌و وه‌اڵمم ده‌داوه" نه ،نه ،ئه‌وان نیین"! یه‌كیان وت�ی ":راست ئهو كات ه ی چاوه‌ڕێیان ناك ه ی ده‌رده‌كه‌ون"! سه‌رم راوه‌شاندو وت ی ":خۆزگا ده‌كرا هه‌موویان بكوژرێن" دواتر داوایان لێكردم تا س�هر كۆنه‌ك ه ب��ڕۆم بزانم كه‌سێك ی لێی ه یان نه ،چووم ه دهرهوه، كه‌سانێكیتر ی لێ بوو ك ه لكابوون ب ه دیواره‌كه‌وه‌و به‌ئارام ی ده‌هاتن ه پێشهوه، رۆشتمه‌الیان‌و وه‌ستام. پیاوه‌ك ه ی ته‌نیشتم وت�ی ":لهو ێ ال ی دوکانه‌كانه‌و‌ه ده‌نگه‌ده‌نگ دێت" ، ته‌ماشا ی ئه‌والم كرد ،وتی ":بێده‌نگ! سه‌رت بدزه‌و‌ه گه‌وجه! ئه‌گه‌ر بمانبینن هه‌مدیسان هه‌ڵدێن!" ئه‌ویتر وت�ی ":ئه‌گه‌ر بتوانین بێ ئ �هوه ی بزانن گه‌مارۆیان بده‌ین وهك مشك ده‌یانخه‌ین ه ته‌ڵه‌وه ": ،به‌دزییه‌و‌ه بهسهر په‌نج ه ده‌ڕۆیشتین ه پێشهوهو له‌تاریكییدا ل ه یه‌كترمان ده‌ڕوانی". وتم ئیتر ناتوانن هه‌ڵبێن ":یه‌كێك ب ه ئارام ی وتی ":سه‌ره‌نجام ل ه كات ی خۆیدا گیركه‌وتن" كات ی هاتووه ،یه‌كیان ل ه ژێر لێوه‌و‌ه وت ی ":دز‌ه بێژووانه ،دوکانه‌كان تااڵن ده‌كه‌ن!" ب ه تووڕهییهوه وتم" بێژووانه، بێژووانه". ل ه پێشا منیان نارد تا هه‌موو شت هه‌ڵسه‌نگێنم ،چووم ه ناو دوکانه‌كه، یه‌كیان زه‌رفه‌ك ه ی دا ب ه كۆڵماو وتی": ئێستا ئیتر ناتوانن بمانگرن ".ئه‌ویتر وت ی ":زوو كه‌ن! ل ه ده‌رگاك ه ی دواوه ده‌چین ه ده‌ر !.ل ه ب �هر لووتیان ون ده‌بین!"
ه�هم��ووم��ان خۆشحاڵ ب��ووی��ن ل ه سه‌ركه‌وتن ،وت ی ":ئاگادار ی لووتیان بن ".به‌ره‌و ده‌رگا ی دواوه كه‌وتین ه رێ، وتیان" ته‌واو گێژیان ده‌كه‌ین"و هه‌ر ئهو كات ه بیستم ":بوه‌سته ،كێی كوڕه؟" چراكان هه‌ڵكران ،خۆمان ش��ارده‌وه، ترسابووین‌و ده‌ست ی یه‌كترمان گرت، ئه‌وانیتر به‌ره‌و ئهو شوێن ه ی ئێم ه ی لێ بووین هێرشیان كرد ،ئێمه‌یان نه‌بین یو به‌ره‌و شوێنێكیتر هه‌ڵهاتن ،ئێم ه هاتین ه ده‌رو وهك كه‌روێشك هه‌ڵهاتین. ه��اوارم ك��رد " ،به‌خت یاوه‌رمان ب��وو ".دوو سێ جار پام هه‌ڵكه‌وت‌و كه‌وتم ه دواوه ،كه‌وتم ه ناوه‌ڕاست ی ئه‌وانیتر ك ه خه‌ریكبوون هه‌ڵده‌هاتن، وتیان ":هه‌ڵێن ده‌یانگرین!" هه‌موویان به‌ره‌و شه‌قامه‌ك ه كه‌وتن ه دوایان .ب ه سه‌ر یه‌كتریاندا ده‌قیژاند ":لێرهوه بڕۆ ،رێگ ه قه‌د بڕ بكه ".لهو الو‌ه ئه‌وانیتر زۆر ل ه ئێم ه دوور نه‌بوون‌و ده‌نگ ی هاواریان ب ه گوێمان ده‌گه‌یشت" هه‌ڵی ،ئیتر ناتوانن ل ه ده‌ستمان هه‌ڵبێن". توانیم بگه‌م ه یه‌كێك ل�ه‌وان� ه ی پێشهوهو بكه‌وم ه پێشیه‌وه ،روویكرد‌ه من‌و وت ی "ئافه‌رین ،تۆش توانیت ل ه ده‌ستیان هه‌ڵبێیت ،وه‌ر‌ه لێرهوه، ونمان ده‌ك�هن ".ب ه شوێنیدا هه‌ڵهاتم، دوا ی م��اوه‌ی�ه‌ك کتوپڕ ل ه كۆاڵنێكدا تهنها م��ام �هوه ،یه‌كێك ل �هو س�هر ی كۆاڵنه‌كه‌و‌ه ده‌رك �ه‌وت‌و ل ه هه‌مانكاتدا ه��اوار ی ك��رد ":زووك��ه ،لێرهوه ،نابێ زۆر دوور كه‌وتبێتنه‌وه ".ب ه شوێنیدا هه‌ڵهاتم ،دواتر وه‌ستام ،ده‌نگ ی هیچكام ل ه گروپه‌كان نه‌ده‌بیسترا ،ده‌ستم خست ه گیرفانم‌و سه‌ره‌نجام ل ه سه‌رخۆ ده‌ستمكرد ب ه پیاسه‌كردن.
()1
تێكده‌چێ رۆژو
()3
شه‌هاده‌تی گوڵ بوو
كۆی هه‌مووی ژماره‌یه‌ك بوو
خۆر سێبه‌ر ده‌بێ
شیرینترینی تاڵ كردو
الو الو ده‌خزێ‌و به‌رد به‌ده‌ستمه‌و ه نه‌رم ئاو ره‌نگیی ده‌بێ‌و ئاسوده‌ییم ده‌شڵه‌ژێ ره‌نگ ه ژیان شیعرێك بێ تا هه‌تای ه له‌ده‌فته‌ری دڵێكا به‌ده‌م هه‌نسكه‌و ه بنووسرێ شه‌و داده‌گیرسێ‌و
تاوی بارانی برد
هه‌ور ته‌می باراند
یه‌نبوعی ئازارێكی تاهه‌تا له‌دڵما ته‌قی
خه‌م له‌سینه‌ما گڕی گرت كۆی 88-3-16بوو
ژیان وه‌ستاو
5000هه‌زار ژمار ه مرد 5000گوڵ گڕی گرت
مانگ دره‌وشاو ه ده‌بێ لێو هه‌ڵده‌بزڕكێ
باخ..
رۆژ دوور ده‌كه‌وێته‌وه‌و كتێب داده‌خرێ ژیان ره‌نگ ه شیعرێك بێ تا هه‌تای ه نه‌نووسرێ 2009-5-9
()4
ك ه ون ده‌بێ
ش��ی��ع��ر گ���هر ل���ه‌س���هر ك��ێ��ش��ان�ه‌ش بنووسرێ
ناكێشرێ
باران كه‌نابارێ وشك هه‌ڵدێ
داخ له‌سینه‌و ()2 شیعرێك ماندووی كردم دڕاندم‌و نووسیم "خۆشمده‌وێی"
كه‌س نازانێ.. مه‌رگ بۆ هه‌ی ه كاتێ فڕین پایز بۆ هه‌ی ه ك ه به‌هار رۆژ بۆ شهوی عاشق تێكده‌داو تۆ بۆ هه‌یت ك ه نیت لهگهڵ من؟ – 2009-5-25هه‌ولێر
ده‌رد داباری
2009-5-17
قوڵه‌نگ به‌خه‌به‌ردێن‌و
()5
به‌یادی باخ ،پایز ده‌بێ‌و
ره‌نگ خه‌زان ده‌كا وه‌رزی تۆ ئه‌مما
نننچچچ ..ناوترێ
2009-5-25
()6 تێده‌په‌ڕێ.. هه‌ندێ جار رۆح له‌من، زۆرجاران زمان له‌د همو تاوناتاوێ هۆش ده‌تۆرێ تێده‌په‌ڕێ.. ئهو كاتانه‌ی كاتی نامێنێ، ئێوار ه دادێ‌و ئیدی له‌زه‌ت له‌هیچ خۆش ده‌مرێ ئاخ سه‌ر ده‌ردێنێ‌و ئازار په‌ره‌ده‌سێنێ داخ چه‌كه‌ر ه ده‌كا تێده‌په‌ڕێ.. له‌ش چوزانێ عه‌شق بكا له‌ودا ...مه‌وداش نامێنێ – 2009-5-25هه‌ولێر
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
ئه‌ده‌ب‌و هونه‌ر
بێگانـه ،چیرۆكـی هه‌تـاوی
رۆالن بارت و :سه‌وسه‌ن ئه‌بوبه‌كر
پێشه‌كی وه‌رگێڕی كوردی رۆمانی بێگانه یه‌كێكه له‌رۆمان ه گرنگو ناوازه‌كانی دونیا ك ه لهالیهن وه‌رگێڕی به‌توانا حه‌م ه كه‌ریم عارفه‌وه كراوه به‌كوردی، بێگومان ئهم رۆمانه یه‌كێك ه له‌به‌رهه‌مه گرنگو كالسیكه‌كانی دونیا كه له‌بازاڕی بێسه‌روبه‌ره‌ی وه‌رگێڕانی كوردیدا به‌شێوه‌یه‌كی زۆر جوان وه‌رگێردراوه بۆ سه‌ر زمانی كوردی ،ره‌نگه قسه كردن له‌باره‌ی رۆمانی بێگانه ئه‌وه‌ند ه دژوار بێت كه نه‌كرێت له‌چه‌ند دێڕێكدا باس له‌م كتێبه بكرێت، بۆیه بۆ ناساندنی ئهم كتێبه‌و بۆ رێزگرتن له‌ره‌نجی كاك حه‌م ه عارف ،وتارێكی ره‌خنه‌یی، ره‌خنه‌گرو نووسه‌ری ناوداری فه‌ره‌نسی رۆالن بارت له‌سه‌ر ئهم رۆمانه لێره‌دا باڵوده‌كه‌ینه‌وه. بێگومان بێگانه یه‌كه‌مین چیرۆكی كالسیكی دوای شه‌ڕه، مه‌به‌ستم له‌یه‌كه‌مین چیرۆك ،نه‌ك هه‌ر له‌باری مێژووییه‌وه ،به‌ڵكو له‌روانگه‌ی باشی به‌رهه‌میشه‌وه، ئهم چیرۆكه بچوكه كه له‌ساڵی 1942ب�ڵ�اوك���رای���هوهو س��ااڵن��ی دوای رزگاربوونی واڵت له‌چنگی داگ���ی���رك���ه‌ران ،ه��هم��وو خه‌ڵك خوێندیانه‌وه ،ئالبه‌ر كامۆی زۆر زوو به‌وپه‌ڕی ناوبانگ‌و شانازی گ �هی��ان��د ،خۆشه‌ویستی خه‌ڵك بۆ ئهم به‌رهه‌مه به‌هه‌مان راد ه بوو كه هه‌ر به‌رهه‌مێكی پڕاوپڕو به‌ڵگه‌مه‌ند هه‌یه‌تی ،ئهم چه‌شن ه به‌رهه‌مانه له‌هه‌ندێك گۆڕانكاریی گه‌وره‌ی مێژووییدا ده‌خولقێن ،تا هێمای پچڕانێك‌و حه‌كایه‌تخوانی حه‌ساسیه‌تێكی نوێ بن ،كه‌س ناره‌زایی له‌دژی ئهم چیرۆكه نه‌بوو، ه�هم��وو ش �هی��داو عاشقی ب��وون، باڵوكردنه‌وه‌ی بێگانه ،رووداوێكی سه‌ركه‌وتنه‌كه‌ی، كۆمه‌اڵیه‌تی‌و ه��هم��ان گ��رن��گ��ی ك��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی داهێنانی پیل‌و سه‌رهه‌ڵدانی نام ه ره‌نگاڵه‌ییه ژنانه‌كانی ههبووه. ئهم كتێبه لهو سه‌رده‌مه‌دا، ل�ه‌وان�هی�ه زۆرت��ر له‌ئێستا ،وای ده‌نواند كه فه‌لسه‌فه‌یه‌كی نوێ كه فه‌لسه‌فه‌ی پووچی ناو نرا، ده‌چ �ه‌س��پ��ێ��ن �ێ ،ئ���هم رووداو ه ل�ه‌س��ات�ه‌وه‌خ��ت��ێ��ك��دا رووی����دا ك ه ئوستووره‌ی تێگه‌یشتن له‌غوربه‌ت چه‌كه‌ره‌ی ده‌به‌ست ،پێیده‌گرت، له‌قه‌ڵه‌می پێشه‌نگانی ه��زره‌وه بۆ ئاستی به‌كارهێنانی گشتی داده‌ب����ه‌زی ،كیركه‌گۆر ،ئایینی ره‌سه‌نایه‌تیی ب��وون��ی ئاڵمان، كافكا ،چیرۆكنووسانی ئه‌مریكایی، س����ارت����هر ،وات�����ه ك��ۆم �ه‌ڵ��ێ��ك
له‌بیرمه‌ندان‌و داهێنه‌ران ،له‌واڵت‌و سه‌رده‌می جیاوازه‌وه ،به‌چه‌شنێكی ئاڵۆزو تێكه‌ڵ ،له‌زه‌ینی خه‌ڵكدا یه‌كیان گرتبوو ،بانگه‌شه‌یان بۆ ئوستووره‌ی نوێی ئازادی ده‌كرد، مرۆڤ ،بههۆی گه‌شبینی خۆیهوه، له‌بیانووه نه‌ریتییه‌كانی خۆی بێبه‌ش بووهو له‌په‌ناگه مێژینه‌كانی خۆی (خوا-عه‌قڵ) دابڕاوه ،له‌وه‌ها ته‌نیاییه‌كی بێكۆتادا وێڵ كرابوو ك��ه ه �ه‌ت��ا ئ��ه‌وك��ات ج��ورئ��هتو ج��ه‌س��اره‌ت��ی ل���هب���ه‌ره‌وڕووه‌و ه روانینی نه‌بووه ،به‌اڵم به‌هه‌موو ئه‌مانه‌وه ،وابه‌سته‌یی خۆی بهم جیهانه‌ی كه لێی تێنه‌ده‌گه‌یشت، تا راده‌ی كاره‌سات ناسییه‌وه. بێگانه ،كاتی باڵوبوونهوه، كۆمه‌ڵێك بوو له‌كۆی هه‌موو ئهم تێمانه :پ��اڵ�ه‌وان��ی ئ �هم رۆمان ه واته ،مۆرسۆ كه قوواڵیی پیسی ژی��ان��ی رۆژان�����ه ،وات���ه پێگهی كارمه‌ندێكی پله خوار جێیه‌تی، له‌به‌رامبه‌ر پیسیدا هه‌ڵناچێ، كۆیالیه‌تییه‌كانی ئهم ژیانه بێ ئه‌مالوال قبوڵ ده‌ك��ات‌و ملكه‌چی رووكه‌شیی كرده هه‌موو هاوره‌نگ ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان ،ته‌نانه‌ت نه‌ریتی سۆزی باشی وهك سۆزی منداڵ یان هاوڕێیه‌تی ده‌پ��ارێ��زێ ،ب �ه‌اڵم مۆرسۆ هه‌موو ئهم كاره بێهۆكاران ه له‌حاڵه‌تی دووهم��دا ،وات ه بێهه‌ڵوێستییه‌كی ت �ه‌واو نه‌ك رێژه‌یی هۆكاره‌كانی جیهان ،ئه‌نجامده‌دات، ب����ۆوێ����ن����ه ،م���ۆرس���ۆ ل�ه‌رێ��وره‌س��م��ی ناشتنی دایكیدا به‌شداری ده‌كات، ب���ه‌اڵم ل �هه �هر كارێكی گرێبه‌ستیدا كه ده‌یكات، ه���ه‌س���ت���ی ب��ێ��ك �ه‌ڵ��ك ب��وون��ی ده‌رده‌خ�����ات: م �ه‌راس��ی��م �ه‌ك �ه قبو ڵ ده‌ك����ات ،ب���ه‌اڵم نه‌ك به‌بیانووی ئه‌خالقی ك ه خه‌ڵك ده‌یانه‌وێ دڵی پێببه‌ستێت ،جا هه‌ر ئ �هوه ئهو گوناهه‌ی ه ك��ه ك��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا لێی خۆش نابێت :ئه‌گه‌ر مۆرسۆ راپه‌ڕییایه، له‌گه‌ڵی كۆمه‌ڵگا ب���ه‌ش���ه‌ڕ ده‌ه����ات، واته قبوڵی ده‌كرد، به‌اڵم چونكه كاری مۆرسۆ نیازپاكان ه ن����ی����ی����ه ،ئ����هو به‌روانینی خۆی، گومان له‌جیهان ده‌كات. ل������ه‌وه‌ه������ا ح��اڵ��ه‌ت��ێ��ك��دا، كۆمه‌ڵگا ته‌نیا كارێك كه ده‌توانێ بیكات ،ئهوهی ه كه وهك شتێك كه بههۆی گه‌نده‌ڵی خ��ۆی ت��ووش ب��ووه ،به‌نه‌فره‌ت‌و تووڕهییهوه له‌خۆی دووربخاته‌وه، چ��ون��ك �ه وه‌ه����ا ك �ه‌س��ێ��ك وهك نامه‌حره‌مێكه لهنێو كۆمه‌ڵێكدا كه ته‌نیا ئه‌ندامانی بنه‌ماڵه‌ی
ه زۆرتر ه لـــه‌و سه‌رده‌مـــه‌دا ،له‌وانـــه‌ی ئهم كتێب ی له‌ئێستـــــا ،وایده‌نوانــــد كـه فه‌لســــــه‌فه‌یه‌ك ی ناو نرا، ی پوچــــ نـــــــوێ كه فه‌لــــسه‌فه ده‌چه‌سپێنێ
خ��ۆی��ان ده‌ت���وان���ن وه‌ری���گ���رن‌و به‌كه‌مترین نیگای نامه‌حره‌م، هه‌ست به‌مه‌ترسی ده‌كه‌ن ،كه‌وات ه مۆرسۆ به‌روانینی خۆی كۆتایی به‌ماستاوچیه‌تی دێنێ ،بێده‌نگی ئهو له‌مه‌ڕ هۆكاره قبوڵكراوه‌كانی جیهان پ��اك�ه ،ت��ا راده‌ی���ه‌ك ك ه له‌هاوده‌سته‌بوون رزگاری ده‌كات‌و جیهان له‌به‌رچاوی رووتده‌كاته‌وه، جیهان ده‌كرێته بابه‌تی نیگایه‌ك‌و جیهان ئ��هم ژان���ه هه‌ڵناگرێ، هه‌ربۆیه مۆرسۆ ده‌بێته پیاوكوژو دادگاییكردنه‌كه‌ی زیاتر لهوهی كه دادگاییكردنی كرده‌یه‌ك بێت، ده‌بێته دادگاییكردنی روانینێك، له‌ناو مۆرسۆدا ،بینه‌ریان مه‌حكوم كرد ،نه‌ك پیاوكوژ ،ده‌بینرێ ك ه چۆن ئهم به‌رزبوونه‌وه‌ی مرۆڤ كه ته‌واو نوێ بوو (چونكه ئهم ب �ه‌رزب��وون �هوهی �ه ،پاشڤه‌چوونی روانینه‌و ئیتر ،وهك ئوستوور ه رۆمانتیكه‌كان ،نیچه‌ییانه یان شۆڕشگێڕانه ،هه‌ڵچوونی به‌كرد ه یان به‌قسه نییه) ،توانی له‌گه ڵ تیمی سه‌ره‌كی فه‌لسه‌فه‌ی تاز ه رێككه‌وێت ،چ له‌م فه‌لسه‌فه‌یه‌و
سوننه‌تی ،ده‌گاته پلهی یه‌كێتی بناغه‌یی زه‌مانی چیرۆك ،مۆرسۆ رێك نه ئه‌كته‌ره ،نه ئه‌خالقگه‌را، ئ�هو له‌مه‌ڕ ئ�هو ك��اره‌ی ده‌یكات هیچ ناڵێ ،به‌و كارانه‌وه سه‌رقا ڵ ده‌بێ كه هه‌مووان ده‌یكه‌ن ،به‌اڵم هه‌ر ئهم كاره ئاشنایانه ،بێبه‌ریی ه له‌هۆكارو بیانووی باو ،به‌چه‌شنێك كه هه‌مان كه‌مته‌رخه‌میی كرده‌و لێڵییه‌كه‌ی ،ته‌نیایی مۆرسۆ ئاشكراده‌كات ،ئهو كرده‌یه‌ی كامۆ پێشكه‌شی ده‌كات ،ئیتر كرده‌یه‌كی ناو هه‌موو كرده‌كان ،نوقم له‌كۆی ه��ۆك��ارو ه��ۆك��رده‌ك��ان ،ئه‌نجام‌و كاته‌كان نییه ،ئهم كرده‌یه شازه، بێهۆیه ،له‌كرده‌كانی ده‌وروب��هر جیایه ،ئهم كرده‌یه لهوه پته‌وتر ه ك �ه ل �هب �ه‌رام��ب �هر پوچییه‌كانی جیهاندا بتوانێ بنوشتێته‌وه‌و هێنده كورت هه‌یه كه به‌بیانووی ف��ری��وده‌ران �هی تووشی مه‌ترسی ب��وون ،له‌به‌رامبه‌ردا ،به‌ئاشكرا حاشا له‌م پوچییه بكات. ده ساڵ پێشتر هاوكاتی بێگان ه لهگهڵ رای گشتی ئاشكرابوو، ئ �هم��ڕۆ ئ��هم كتێبه بچوكه ك ه ل���ه‌ق���ه‌واره‌ی دڵ��خ��وازی خه‌ڵكی
چ لهو ئوستوورانه‌دا ،م��رۆڤ ن ه ده‌ست له‌كۆمه‌ڵگا هه‌ڵده‌گرێت ك ه خوا بگرێت ،نه خوا جێده‌هێڵێ ك ه به‌ره‌و خراپه بچێت‌و نه كۆمه‌ڵگاو خوا وه‌الده‌نێ تا یۆتۆپیای وه‌همی قبوڵ بكات ،مرۆڤ له‌پێگه‌ی خۆی ده‌مێنێ ،ه����اوده‌ردو هاوخه‌می جیهانێكه ك�ه تێیدا ب �ه‌ت �ه‌واوی ته‌نیایه. بهدڵنیاییهوه بۆ ئ �هم تێم ه نوێیه ،پێناسه‌یه‌كی نوێ پێویست ب���وو ،چونكه ن��ام��ۆی��ی مۆرسۆ له‌ناسازبوونی كارو روانینه‌كانیدا بوو ،كاره‌كه‌ی نه‌ك هۆكاره‌كانی، وهك ده‌روون���ن���اس���ی چ��ی��رۆك��ی
فه‌ر ه‌نسادا، واته چیرۆكێكی بچوك‌و وێكهاتوو، بووه‌ته گه‌وهه‌ر ،هێشتا ده‌سه‌اڵتی ت���ه‌واوی ه�هی�ه ،هه‌ڵبه‌ت دوات��ر كۆمه‌ڵێكی زۆر به‌و رێیه‌دا چوون كه كامۆ خۆشی كردبوو ،ئه‌ده‌بیانی "مه‌سیحایی"و ژیانبه‌خش په‌ره‌ی سه‌ندو پاكی‌و ئاسوده‌یی‌و زانایی‌و ت�هن��ی��ای��ی م��ردووی��ه‌ك��ی زی��ن��دوو كراوه‌ی به‌مرۆڤ ،جا چ ئیماندارو چ ب��ێ��ئ��ی��م��ان ،ب �ه‌خ��ش��ی ،ب��ه‌اڵم لهگهڵ ئه‌وه‌شدا بێگانه هێشتاش به‌رهه‌مێكی نوێ‌‌و تازه‌یه ،چونك ه ئهم كتێبه له‌ودیوی باوه‌ڕه‌كانی سه‌رده‌می باڵوبوونه‌وه‌یه‌وه ،خۆ
18
ئه‌لبێرت کامۆ
ده‌نوێنێ. ل���هو رۆژان������ه‌دا جارێكیتر دهم��خ��وێ��ن��ده‌وه‌و س �ه‌رس��وڕم��اوی هه‌مان خوخده بووم كه هه‌ندێك به"پیری" ن��اوزه‌دی ده‌ك�هن ،هه‌ر به‌رهه‌مێك رۆژێ��ك پیر ده‌بێت، ده‌گ��ات ،لهگهڵ زه‌م�هن ده‌روات‌و ورده‌ورده ده‌سه‌اڵته نهێنییه‌كانی نیشانده‌دات ،ده ساڵ له‌مه‌وپێش منیش وهك زۆرب����هی خ�ه‌ڵ��ك، له‌كۆتی باوه‌ڕی سه‌رده‌م كه‌وتم‌و زیاتر بێده‌نگی جێی ستایشی ئهم به‌رهه‌مه‌م ب�ه‌رچ��او ك��ه‌وت ،ئهم بێده‌نگییه ،بێگانه‌ی هێناوه‌ت ه ری��زی ئ �هو به‌رهه‌مه گ �ه‌وران �هو ه كه به‌رهه‌می ه��ون�ه‌ری ئیجازن، هه‌نووكه گه‌رمایه‌ك له‌م كتێبه‌دا ده‌بینم‌و خرۆشانێكی گه‌رمی تێدا به‌دی ده‌ك �هم كه ئه‌گه‌ر ل �هی �ه‌ك �هم��ی��ن چ��ی��رۆك��ی ك��ام��ۆ ،ه��هر ئ�ه‌وك��ات�هی ب�ڵاوب��ۆوه بمانتوانیبای ه ب��ی��دۆزی��ن�هوه ،خرۆشانی كاره‌كانی دواتریمان كه‌متر ده‌دای��ه به‌ر سه‌رزه‌نشت‌و سه‌ركۆنه ،ئ �هوهی بێگان ه ده‌ك��ات�ه به‌رهه‌مێك ،نه‌ك ب��ۆچ��وون��ێ��ك ،ئ��هوهی��ه ك ه م��رۆڤ ل�هو به‌رهه‌مدا نه‌ك هه‌ر خۆی به‌خاوه‌ن ئه‌خالق، به‌ڵكو خ��ۆی به‌خولقاوێك ت���ێ���ده‌گ���ات ،م���ۆرس���ۆ ئ �هو پیاوه‌یه كه له‌باری جه‌سته‌و ه ده‌س��ت��هم��ۆی ه���ه‌ت���اوه‌و من ێ پێموایه ئهم سروشته دهب ب��ه‌وات��ای رۆح��ان��ی (قدسی) وه‌رگرین ،رێك وهك ئوستوور ه مێژووییه‌كان یان شانۆنامه‌ی ف��ێ��دێ��ر ،له‌نووسینی راسین شاعیری س �ه‌ده‌ی حه‌ڤده‌یه‌م، هه‌تاو له‌م به‌رهه‌مه‌دا ئه‌زمونێكی وه‌ه��ا قوڵه له‌مه‌ڕ جه‌سته ك ه تێكه‌ڵ به‌چاره‌نووس ده‌بێ ،هه‌تاو مێژوو دروستده‌كات‌و له‌به‌رده‌وامی پ�ه‌س��ی��ڤ��ی ژی��ان��ی م���ۆرس���ۆدا، س��ات �ه‌وه‌خ��ت��ی ك���رده خولقێن ێ رێ��ك��ده‌خ��ات ،هیچ ك��ام ،له‌س رووداوه الوه‌كییه‌كه‌ی چیرۆكه‌ك ه (به‌خاكسپاردن ،رووداوی كه‌ناری ده‌ریا ،دادگاییكردن) له‌كاریگه‌ریی ئاماده‌بوونی هه‌تاو ب �ه‌ده‌ر نین، ئاگری هه‌تاو ،لێره‌ش به‌هه‌مان راده‌ی پێویستییه مێژووییه‌كه‌ی دێته‌كایه‌وه. ه���ۆك���اری ئ��وس��ت��ووره‌ی��ی، وهك ه�هر به‌رهه‌مێكی ره‌سه‌نی دی��ك�ه ،ب����ه‌رده‌وام خ��وازراوك��ان��ی ێ په‌ره پێده‌دات‌و هه‌تاو كه له‌س س��ات �ه‌وه‌خ��ت��ی گ��ێ��ڕان��ه‌وه‌ك��ه‌دا، مۆرسۆ به‌كرده‌یه‌ك ناچارده‌كات،
ی�ه‌ك نییه ،هه‌تاوی رێوره‌سمی ناشتن ،به‌ئاشكرا ،شتێك نیی ه جگه ل�هب�ه‌ڵ��گ�هی�ه‌ك ب��ۆ بوونی م��اده ،ئ��اره‌ق �هی دهم��وچ��اوهك��ان ی��ان ن �ه‌رم‌و شلبوونی قیری ئهو جاده‌یه‌ی ته‌رمه‌كه‌ی پێدا ده‌به‌ن‌و هه‌موو توخمه‌كانی ئ�هم به‌شه، وه‌سفكردنی شوێنێكه شیالوی‌و ل��ی��ن��ج ،م���ۆرس���ۆ ه��ه‌وڵ��ێ��ك بۆ نه‌هێشتنی ئهم حاڵه‌ته‌ی هه‌تاو ن��ادات ،ه��هروهك بۆ سڕینه‌وه‌ی گیرابوونی مه‌راسیمه‌كه‌ش هیچ ناكات ،رۆڵی ئاگری هه‌تاو لێره، رووناكای به‌خشین به‌دیمه‌نه‌كه‌و پووچییه‌كه‌یه‌تی، ده‌رخستنی له‌كه‌ناری ده‌ری��ا ،خوازراوییه‌كی دی��ك�ه ل�هه�ه‌ت��او ده‌بینین ،ئهم هه‌تاوه ناتوێنێته‌وه ،ده‌مه‌یێنێ، هه‌موو توخمێك ده‌كاته ئاسن، هه‌تاو ده‌بێته شمشێر ،چه‌و ده‌بێت ه پ���ۆاڵ ،ج��وڵ �هی ده‌س���ت ده‌بێت ه مرۆڤكوژی ،لێره هه‌تاو چه‌كه، لێواری تیژه ،سێكوچكه‌یه ،بڕینی ئه‌ندامه‌و له‌به‌رامبه‌ر جه‌سته‌ی نه‌رم‌و بێڕه‌نگی مرۆڤدا ده‌وه‌ستێ، له‌هۆڵی دادگ��ای تاواندا ،كاتێك مۆرسۆ دادگایی ده‌كرێ ،هه‌تاوێكی تر ده‌دره‌وشێ كه وشكه ،تۆزاوییه، تیشكی بێڕه‌نگی مردووخانه‌كانه. ئ���هم ت��ێ��ك �ه‌ڵ �هی �هی ه �ه‌ت��اوو نه‌بوون له‌هه‌موو وشه‌كاندا راگری فه‌زای كتێبه‌كه‌یه ،چونكه مۆرسۆ ته‌نیا لهگهڵ یه‌كێك له‌باوه‌ڕه‌كانی جیهان ده‌سته‌ویه‌خه نییه ،به‌ڵكو ملمالنێی ئهو جه‌بره ده‌ك��ات ك ه له‌قاڵبی هه‌تاو دایه‌و سه‌روبه‌ری سیستمێكی كۆنی له‌خۆ گرتووه، چ��ون��ك �ه ه��ه‌ت��او ل��ێ��ره ه �هم��وو شتێكه ،گه‌رما ،سستی ،شادی، خه‌م ،توانایی ،شێتی ،هۆكار و رووناكایی. ل��ه‌الی��ه‌ك��ی دی���ك���هوه ،ه �هر ئ��هم ئیلهامه دوال��ی��زم��ه ،وات � ه ه�ه‌ت��اوی گه‌رمابه‌خش‌و هه‌تاوی رووناكیبه‌خش ،بێگانه ده‌ك �هن به‌تراژیدیایه‌ك ،ه �هروهك ئودیپ ل �هن��ووس��ی��ن��ی س��ۆف��ۆك��ل��س ی��ان ری��چ��اردی دووه����هم ،به‌رهه‌می شكسپیه‌ر ،ره‌ف��ت��اری مۆرسۆ ره‌وتێكی جه‌سته‌ییشی هه‌یه ك ه وامان لێده‌كات هۆگر بین به‌بوونی ناسه‌قامگیربوونی، ش��ك��ۆدارو بناغه‌ی چیرۆكه‌كه ،ن �ه‌ك هه‌ر ل �هب��اری فه‌لسه‌فییه‌وه ،به‌ڵكو له‌باری ئه‌ده‌بییه‌وه وه‌هایه ،د ه ساڵ پاش باڵوبوونهوه ،هێشتا شتێك له‌م كتێبه‌دا ئاواز ده‌چڕێ، هێشتا شتێكی تێدایه ك�ه د ڵ ده‌كوشێ‌و ئهم دوو هێزه گه‌وهه‌ری هه‌ر جوانیه‌كن.
ی ی تاوانـــدا ،كاتێـــك مۆرســۆ دادگــای ی دادگا له‌هـــۆڵ ێ ی تر ده‌دره‌وشــــ ده‌كـــرێ ،هه‌تاوێـــك ی ه وشكــه ،تۆزاویــــیه ،تیشـــك ك ی مردووخانه‌كانه بێڕه‌نگــــ
21
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
بیروڕا
نه‌جمه‌دین حه‌مه‌عه‌لی
پ��اش تێپه‌ڕبوونی ساڵێك بهسهر راپه‌ڕینی ساڵی 1991دا ،به‌ئامانجی خۆدان ه ده‌س��ت خه‌باتی مه‌ده‌نی‌و چ���اره‌ن���ووس���ی ش��ارس��ت��ان��ی��ی��ان�هو یه‌كالكردنه‌وه‌ی هه‌موو هاوكێشه‌كان‌و ده‌ستكردن به‌ئه‌زمونی حوكمكردن، له‌ساڵی 1992دا هێزه سیاسییه‌كانی كوردستان به‌مه‌به‌ستی دروستكردنی ده‌زگ��ای مه‌ده‌نی وهك په‌رله‌مان‌و ح��ك��وم�ه‌ت��ی خۆجێیی یه‌كه‌مین هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی كوردستانیان ئهنجامدا ،هاوواڵتیان به‌حه‌زو خۆزگه‌و هیوایه‌كی گه‌وره‌و‌ه ب��ه‌ش��داری��ان ل���هم ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌دا ك���ردو ده‌ن��گ��ی خ��ۆی��ان دا ،ب �ه‌اڵم ئ��هوهی شوێنی س�ه‌رس��وڕم��ان بوو ئه‌نجامه‌كانی ئ��هم ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن� ه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك لهالیهن یهكێتیو پارتییهوه قبو ڵ نه‌كران‌و ه �ه‌رزوو ئهو ئه‌نجامان ه لهالیهن هه‌ریه‌ك لهو دوو حیزبه‌و‌ه ره‌تكرانه‌وه‌و هه‌ریه‌ك ل�ه‌الی�هن خ��ۆی�هوه خ��ۆی ب�هب��راوه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌ك ه ده‌زانی‌و هیچ یه‌كێكیان ئاماده‌نه‌بوون دان به‌شكستی خۆیان دا بنێن‌و ئه‌نجامه‌كان قبو ڵ بكه‌ن، ئ �هم ئه‌قڵی هتو بیركردنه‌وه‌یه‌ش درێ��ژك��راوه‌ی هه‌موو ئ�هو ناكۆكی‌و شه‌ڕو شۆڕو یه‌كتر قبو ڵ نه‌كردنه‌ی ئ �هم دوو هێزه‌بوو ك ه به‌درێژایی م���ێ���ژووی خ �هب��ات��ی چ��ه‌ك��داری��ان ئه‌وه‌نده‌ی خه‌ریكی خۆخواردنه‌وه‌و ب��ی��رك��ردن �هوه ب���وون له‌پالنگێڕی ب�ه‌رام��ب�هر به‌یه‌كتر هیچ ئ�ه‌وه‌ن��ده بیریان الی دوژمن ه خوێنمژه‌كه‌یان نه‌بوو ،بۆی ه ئهم هه‌ڵبژاردن ه له‌بری ئهوهی ببێت ه هۆكارێك بۆ به‌هێزتر كردنی ئ �هو ب �ه‌ره‌ی �هی ك ه ل��ه‌دوای كاره‌ساتی كیمیابارانی هه‌ڵه‌بجه‌و‌ه دروس��ت��ب��وو ب��وو ل �هن��ێ��وان حیزب ه كوردیه‌كاندا به‌تایبه‌تی یهكێتیو پارتی ،به‌پێچه‌وانه‌و‌ه هێشتا خوێنی برینی هه‌ڵه‌بجه‌و ئه‌نفال له‌جه‌سته‌ی ئ���هم م��ی��ل��ل�ه‌ت� ه ده‌چ�����ۆڕا كه‌چی به‌ئێستاشه‌و‌ه ئهم كاره‌سات ه هیچ كام له‌م دوو هێزه‌ی رانه‌چڵه‌كاندو توشی شۆكی نه‌كردن‌و به‌خه‌به‌ری نه‌هێنان له‌خۆپه‌رستی‌و خۆخۆری ،راسته‌وخۆ جارێكی تر زامی سارێژنه‌بووی ئهم میلله‌ته‌یان ك��والن��ده‌وه‌و رۆڵه‌كانی جارێكی تر خه‌ڵتانی خوێن كرانه‌وه‌و راپێچ كران بۆ به‌ره‌كانی شه‌ڕ ،به‌اڵم ئه‌مجاره‌یان بۆ ش �ه‌ڕی خۆكوژی‌و خ��ۆخ��ۆری ،ن��ه‌ك ش���ه‌ڕی دوژم���نو ن��هب��ه‌ردی ،ب�هه�ه‌رح��ا ڵ ئ �هم ش�هڕه بێمانای ه چه‌ند ساڵێكی تێپه‌ڕاندو سه‌ره‌ڕای هه‌موو ئهو نه‌هامه‌تییانه‌ی كه‌به‌هۆی كاریگه‌ریی ه خراپه‌كانی ئهم شه‌ڕه‌و‌ه كهوتنهوه ،دروستبوونی هه‌رێمی سلێمانی‌و هه‌ولێر یه‌كێك بوو له‌دیارترینی ده‌ره‌نجام ه نێگه‌تیڤه‌كانی ئ �هم یه‌كتر قبو ڵ نه‌كردنه ،بۆی ه هه‌رله‌سه‌ره‌تاو‌ه فه‌زایه‌ك یان مانایه‌ك نه‌مایه‌و‌ه بۆ ئۆپۆزسیۆن‌و هیچ یه‌ك لهو الیه‌نان ه قبوڵی ئهوهی نه‌ده‌كرد ك�� ه وهك هێزێكی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن له‌سیاس هتو ده‌سه‌اڵتدا رۆڵی خۆی ێ به‌چاودێرێكی زۆر جدی ببینێت‌و بب بهسهر الیه‌نی ده‌س�ه‌اڵت�هوه ،دواتر ئ�هم دووالی �هن � ه دوور له‌ده‌سه‌اڵتی یه‌كتر ،چه‌ند ساڵێكیان به‌نه‌شه‌ر نه‌ئاشتی تێپه‌ڕاند ،تا له‌گ ه ڵ كه‌وتنی رژێمی به‌عس به‌ده‌ستی ئه‌مریكا له‌ساڵی 2003دا ،به‌ده‌ر له‌كوردستان (سلێمانی–هه‌ولێر) به‌غداش هات ه ن��اوك��ای� ه سیاسییه‌كانه‌وه ،بۆی ه ئهم ب��ارودۆخ� ه بوو به‌دیفاكتۆیه‌ك بۆئهوهی ئهم دوو حیزب ه بچن ه نێو هاوپه‌یمانیه‌تێكی ن�ه‌خ��وازراو وهك فێڵێك له‌دیموكراسی‌و ئه‌قڵی هتو بیركردنه‌وه‌ی یه‌كتر قبو ڵ نه‌كردنی
info@destur.net
بۆ ئهوهی له نیڤێرتیتی بچن ،نه‌شته‌رگه‌ری جوانکاری ئه‌نجامده‌ده‌ن
الپهڕه 23
ده‌ســه‌اڵت‌و ئــۆپــۆزیــســیــۆن
سه‌رنجێك له‌بارودۆخی سیاسی كوردستان له‌ڕاپه‌ڕینه‌و ه تا ئه‌مڕۆ
خۆیان‌و ده‌رنه‌كه‌وتنی هیچ كامیان وهك الیه‌نی دووهم ،بۆی ه هه‌رزوو هاتن رێككه‌وتننامه‌یه‌كی نادیموكراسی‌و یه‌كتر قبو ڵ نه‌كردنیان ئیمزاكرد له‌نێوان خۆیاندا ،به‌شێوه‌یه‌ك ك ه ده‌س�����ه‌اڵت‌و ده‌س���ك���ه‌وت‌و ه�هم��وو شته‌كانی تریش په‌نجا به‌په‌نجا له‌نێوان خۆیاندا وهك برا به‌شكه‌ن، ئ �هم دوو حیزب ه ب��ۆئ �هوه یه‌كیان نه‌گرت تال ه به‌غدا گوتاری سیاسیان یه‌ك بێت‌و له‌به‌رژه‌وه‌ندی كوردا بێت، ئ �هم قسه‌ی ه تائێستاش ناڕاست‌و نالۆژیكیی ه ك ه ده‌وترێت ئهم دوو حیزب ه به‌پله‌ی یه‌ك بۆ به‌رژه‌وه‌ندی كورد یه‌كیان گرتبێت ،ده‌توانین بڵێین ئهم قسه‌ی ه تاراده‌یه‌كی كه‌م راسته، ب �ه‌اڵم رێككه‌وتنی ئ��ه‌وان بۆ ئهوه بوو تابه‌ش ه داهاتی كورد له‌نه‌وتی عێراق له‌نێوان خۆیاندا به‌شكه‌ن وهك ئ �هوهی ك ه كردیان ،وات� ه پاڵنه‌ری سه‌ره‌كی ئهم رێككه‌وتن ه به‌پله‌ی یه‌ك بودجه‌بوو‌ه نه‌ك به‌رژه‌وه‌ندی كورد، ئه‌گه‌ر بشوترێت وانیی ه ده‌پرسم ئایا ئ �هم رۆژان��� ه ك��ورد هه‌ره‌شه‌و مه‌ترسی زیاتری له‌سه‌ر‌ه یان ئهو رۆژان���هی ك� ه س���ه‌دام‌و رژێمه‌كه‌ی زیندووبوون‌و ئه‌وانیش به‌به‌رچاوی ئهم رژێمه‌و‌ه بوو بوون ه خۆشترین‌و به‌چێژترین فیلم‌و خه‌ریكی قه‌تڵ‌و عامی یه‌كتربوون ،تاكار گه‌یشت ه ئهوهی ك ه سوكایه‌تی به‌كه‌رام هتو بوونی كوردو نیشتمان‌و خاكه‌كه‌ی بكرێت‌و به‌ده‌ستی خۆو به‌بڕیاری خۆو به‌پاڕانه‌وه‌و به‌مه‌منونی‌و شیرینیه‌و‌ه ئهو پۆستا ڵ‌و ده‌بابه‌و زریپۆشانه‌ی ك� ه ت��از‌ه له‌ئه‌نفال گ �ه‌ڕاب��وون �هوه به‌نامه‌یه‌كی س���ه‌رۆك فه‌رموویان لێبكرێت ،به‌خێربێن بۆ هه‌ولێری پایته‌ختی كوردستان. هاتنی ئه‌مریكاو نه‌مانی به‌عس‌و چ��وون�� ه ب���ه‌غ���دای ئ���هم حیزبان ه وایكرد ك ه هاوكێش ه سیاسییه‌كان
له‌كوردستاندا گۆڕانكاریان به‌سه‌ردا بێت‌و ب�ه‌غ��دا ب��وو به‌شوێنێك یان ه��ۆك��ارێ��ك ب��ۆ چ��اره‌س��هرك��ردن��ی كێشه‌و به‌شكردنی ده‌سه‌اڵتداریه‌تی له‌نێوان هه‌ردوو حیزبه‌كه‌دا ،چونك ه ن �ه‌ده‌ك��را هه‌رێمێك دوو س��ه‌رۆك‌و دووده‌س�ه‌اڵت��ی هه‌بێت ،بۆی ه عێراق ه��ات‌و یه‌كێك له‌سه‌رۆكه‌كانی له‌م هه‌رێم ه وه‌رگرت‌و ئه‌مه‌ش بووه كلیلی چ��اره‌س �ه‌ری كێشه‌ی فره‌سه‌رۆكی له‌هه‌رێمی كوردستاندا ،هه‌ر له‌گ ه ڵ كه‌وتنی رژێمی به‌عس ئهم دوو هێزه، له‌ترسی ده‌ركه‌وتنی جیاوازییه‌كان، لیستێكی هاوبه‌شیان بۆ به‌شداریكردن له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق‌و هه‌رێمی كوردستان پێكهێنا ،ئ �هم هێزان ه هه‌ر له‌سه‌ره‌تاو‌ه باوه‌ڕیان به‌هێزی ئۆپۆزسیۆن نهبووهو نه‌شیان ویستو‌ه به‌هیچ ش��ێ��وه‌ی�ه‌ك سه‌رهه‌ڵبدات، چونك ه هیچكامیان به‌رگه‌ی هه‌ڵكردنی گوتاری ئۆپۆزسیۆنیان نه‌بووه. ب��ی��ن��ی��م��ان ئ���هم دوو حیزب ه له‌هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستاندا ل�����ه7/25ی س��اڵ��ی راب������ردوو ،بۆ دووه‌مجار به‌یه‌ك لیست به‌شداریان له‌هه‌ڵبژاردندا كرد ،له‌گ ه ڵ ئه‌وه‌شدا هیچ پێویستییه‌ك نابینرێته‌و‌ه له‌وه‌دا ك ه ئ�هم دوو حیزب ه به‌یه‌ك لیست به‌شداری له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی په‌رله‌مانی كوردستاندا بكه‌ن تهنها پێویستی باوه‌ڕنه‌كردن نه‌بێت به‌گیانی یه‌كتر قبو ڵ ن �ه‌ك��ردن‌و موماره‌سه‌كردنی ش��ێ��وازی هێزی ئۆپۆزسیۆنبوون‌و هه‌یمه‌نه‌و ده‌سه‌اڵتی یه‌كتر. س���ه‌ره‌ڕای ئ��هوهی ك ه ئ�هم دوو هێزه هیچ یه‌كێكیان ئۆپۆزسیۆنبوونی ێ قبو ڵ نه‌بووه ،له‌گ ه ڵ ئه‌ویتری پ ئ�ه‌وه‌ش��دا ب���ه‌رده‌وام كاریان ك��ردوه بۆ خه‌ساندنی دروستبوونی گیانی ئۆپۆزسیۆنبوون. ل�هگ� ه ڵ ئ���هوهی ك� ه به‌درێژایی ئهم چه‌ند ساڵه‌ی رابردوو كۆمه‌ڵێك
سه‌ره‌ڕای ئهوهی كه ئهم دوو هێز ه هیچ یه‌كێكیان ئۆپۆزسیۆنبوونی ئه‌ویتری پێ قبوڵ نه‌بووه، ی لهگهڵ ئه‌وه‌شدا به‌رده‌وام كاریان كردو ه بۆ خه‌ساندن ی ئۆپۆزسیۆنبوون دروستبوونی گیان
چیتر خه‌ڵک بهرامبهر به ده‌سه‌اڵت بێده‌نگ نابێت .فۆتۆگراف :ئه‌حمه‌دی خۆشنووس
ی ه ئۆپۆزسیۆن ه ببن گه‌ر ئهم حیزبه بچوكانه بیانتوانیای ه مامه‌ڵه‌یان نه‌كردایه ،ئه‌وا بێگومان راسته‌قینه‌و شه‌رمنان ه ئابووری‌و ی هه‌موو ئهو گه‌نده‌ڵیی یهكێتیو پارتیش دوچار سیاسیو ئیدارییه نه‌ده‌بوون حیزبی ت��ر ل�����ه‌ده‌ره‌وه‌ی ئ��هم دوو هێزه‌و‌ه بوونیان ههبووه ،به‌اڵم ئهم حیزبان ه ئه‌وه‌نده‌ی به‌كارهێنراون‌و ب��ه‌ك��ارده‌ه��ێ��ن��رێ��ن ب���ۆ م�����ه‌رام‌و به‌رژه‌وه‌ندیی ه سیاسیو حیزبییه‌كانی خۆیان ،هیچ ئهوهنده نه‌یان توانیو‌ه ته‌نانه‌ت نوزه‌یه‌كی ئۆپۆزسیۆنبوونیان لێو‌ه بێت‌و ب���ه‌رده‌وام لهالیهن دوو حیزب ه سه‌ره‌كییه‌كه‌و‌ه په‌رده‌پۆشی ئۆپۆزسیۆنبوونیان پێكراوه. له‌الیه‌كی دیكه‌شه‌و‌ه بێده‌نگی‌و كۆیله‌یی ئ��هم حیزب ه بچوكانه‌و نه‌بوونیان به‌ئۆپۆزسیۆنێكی جدی وایان له‌یه‌كێتی‌و پارتی كرد سه‌ره‌ولێژ ببنه‌وه‌و به‌هه‌ڵه‌دا بچن‌و تووشی خۆشخه‌یاڵیه‌كی وابوون ك ه واهه‌ست بكه‌ن تا ئه‌به‌د گۆڕه‌پان‌و ده‌سه‌اڵتی سیاسیان بۆ چو ڵ ده‌بێت‌و بێباكان ه له‌سه‌ر ده‌س��ك �ه‌وت‌و خۆشخه‌یاڵی‌و راب��ردوو خه‌ون به‌داهاتوه‌و‌ه ببینن‌و بێخه‌م پاڵیان لێدابووه‌وه ،گه‌ر ئهم حیزب ه بچوكان ه بیانتوانیای ه ببن ه ئۆپۆزسیۆنی راسته‌قینه‌و شه‌رمنان ه مامه‌ڵه‌یان نه‌كردایه ،ئه‌وا بێگومان یهكێتیو پارتیش دوچاری هه‌موو ئهو گه‌نده‌ڵیی ه ئابووری‌و سیاسیو ئیداریی ه ن�ه‌ده‌ب��وون�هوه ك ه تیایدا رۆچ��وون‌و بهم رۆژه نه‌ده‌گه‌یشتن ك ه ئه‌سته‌م ه بتوانن لێی ده‌ربازبن ،چونك ه گه‌نده‌ڵی به‌هه‌موو الیه‌نه‌كانییه‌و‌ه له‌الی ئهم دوو هێزه ب��ووه به‌كلتورو ئه‌گه‌ری چاكسازی به‌خودی خۆیان له‌الیان پیربووه‌و تێپه‌ڕاندنی ئهو بارودۆخه‌ی كه‌تیایدان مه‌حا ڵ‌و دژواره ،مه‌گه‌ر هێزێكی ئۆپۆزسیۆنی جدی لهو خه‌و‌ه خۆش ه به‌ئاگایان بێنێته‌و‌ه تابتوانن ف��ری��ای خ��ۆی��ان ب��ك �ه‌ون‌و بهرامبهر به‌واقیع به‌ئاگابێنه‌وه. ئهم دوو هێزه ئه‌وه‌نده‌ی كاریان ل �ه‌س �هر چ �ه‌پ��ان��دن‌و بێئه‌قڵكردن‌و كۆیله‌كردنی تاك كردوه هیچ ئهوهنده ن �هی��ان وی��س��ت��وه هاونیشتمانیان
په‌روه‌رده‌بن به‌په‌روه‌رده‌یه‌ك كه‌توانای ب��ی��رك��ردن �هوهی��ان هه‌بێت ،چونك ه ئه‌وه‌نده‌ی كه‌سێكی بیرنه‌كه‌ره‌وه‌و بێئاگاو مورید دڵنیایی ده‌دا به‌وان هیچ ئهوهنده هاوواڵتیه‌كی ره‌س هنو ره‌خنه‌گرو یاخی به‌مانا پۆزه‌تیڤه‌كه‌ی ئاسوده‌یی به‌وان نابه‌خشێت ،بۆ ئهم پرۆسه‌ی به‌كۆیله‌كردنه‌ش ده‌ستیان ب��ۆ ه�هم��وو هۆكارێكی چه‌پاندن‌و ناره‌سه‌نكردنی هاوواڵتیان بردوه. به‌درێژایی ئهم چه‌ند ساڵ ه گه‌ر ده‌نگێكی ن��اڕه‌زای��ی به‌رزبووبێته‌و‌ه ئه‌وا بێچه‌ندو چون یان به‌تیرۆرست یان ب �ه‌دژی ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی‌و ئه‌زمونی ده‌سه‌اڵتی كوردی تۆمه‌تباریان كردوه‌و دواتر راپێچی زیندانه‌كانیان كردوه. ئهم دوو هێزه بێئاگابوون لهوهی ك ه ئ�هم دۆخ � ه ناتوانرێت به‌رگه‌ی بگیرێت‌و به‌وشێوه‌یه‌ش نامێنێته‌وه‌و گۆڕه‌پانی سیاسی كوردستان هه‌روا چ��ۆ ڵ نابێت ت��ا به‌كه‌یفی خۆیان ته‌راتێنی تیابكه‌ن ،ب�ه‌اڵم ئهوهنده خ��ۆش خه‌یا ڵ ب��ووب��وون ك ه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك نه‌یانده‌توانی باوه‌ڕ بهوه بكه‌ن ك ه رۆژێ��ك ل��ه‌رۆژان ناڕه‌زایی خ�ه‌ڵ��ك ل��ه‌دژی��ان ب �ه‌رزده‌ب��ێ��ت �هوهو ت���ۆزق���اڵ���ێ���ك ل���ه‌ده‌س���ه‌اڵت���ی���ان كه‌مده‌بێته‌وه‌و به‌و بارودۆخ ه بگه‌ن ك ه ئێستا رووبهڕووی بوونه‌ته‌وه‌و هه‌موو هاوكێش ه سیاسیو به‌رژه‌وه‌ندیی ه ئابوورییه‌كانی نێوانیان كه‌وتونه‌ت ه ژێر پرسیارو هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌وه. دواجار ئیراده‌ی ئۆپۆزسیۆنبوون ل���ه‌الی هاونیشتمانیان گه‌شت ه ئاستێكی به‌رز بۆیه له‌چاوه‌ڕوانی هێزێكی سیاسی دابوون له‌هه‌رجۆرو ره‌نگێك بێت به‌مه‌رجێك بتوانێت ئ����ی����راده‌ی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ب��وون��ی هاوواڵتیان رێ�ك‌و فۆرمه‌له بكات‌و شێوه‌ی پێوه‌رگرێ ،ئه‌وه‌بوو دواجار ه �هم��وو ئ��هم ده‌ن��گ �ه ن��اڕازی��ان �هی ده‌سه‌اڵت له‌رێگه‌ی چه‌ند هێزێكه‌و ه
له7/25و 3/7دا گه‌یشتنه هه‌ریه‌ك له‌په‌رله‌مانه‌كانی كوردستان‌و عێراق. هه‌بوونی ئۆپۆزسیۆن به‌پله‌ی یه‌ك له‌به‌رژه‌وه‌ندی خودی هاوواڵتیان دایه‌و به‌پله‌ی دووهم له‌به‌رژه‌وه‌ندی هه‌ریه‌ك له‌م دوو هێزه‌دایه ،چونك ه ئۆپۆزسیۆن له‌هه‌موو دۆخێكدا ده‌بێت ه چاودێر بهسهر هه‌موو كردارو كرده‌وه‌یه‌كی نامرۆڤانه‌و نادادپه‌روه‌ری‌و گه‌نده‌ڵییه‌وه ،ئه‌مه‌ش فاكته‌رێكی فریادره‌س ده‌بێت بۆئهوهی ئهم دوو هێزه به‌خۆیان دابچنه‌وه‌و به‌جدی‌و به‌راشكاوی ده‌س��ت بده‌ن ه چ��اك��س��ازی ب��ن �ه‌ڕه‌ت��ی له‌به‌رنامه‌و سیاس هتو بیركردنه‌وه‌یاندا ،چونك ه ئهم هێزان ه لهوه تێپه‌ڕیون كه‌بتوانن تهنها خۆیان ده‌ستی خۆیان بگرن‌و له‌سه‌ره‌ولێژبوونه‌و‌ه خۆیان ده‌ربازكه‌ن، گه‌ر نه‌فه‌سێكی واشیان تێدا هه‌بێت ئه‌وا گوێی لێناگیرێت‌و بواری ئهوهی نابێت كه‌بتوانێت ب��اوه‌ڕ به‌هه‌موو هێزه‌ك ه بێنێت‌و ئاراسته‌ی بكات‌و بۆی ه له‌دواجاردا ناتوانێت به‌ئامانجه‌كه‌ی خ��ۆی ب��گ��ات‌و ن��اچ��ار ل�هن��او هه‌موو ئهو بێماناییه‌دا ده‌توێته‌وه‌و كۆتایی پێدێ ،بۆی ه تهنها هه‌بوونی هێزی ئۆپۆزسیۆنی ج��دی ده‌توانێت ئهم هێزان ه له‌پوكانه‌وه‌و په‌راوێزكه‌وتن رزگاربكات ،چونك ه ده‌ركه‌وتنی هێزی ئۆپۆزسیۆن وات ه هاتنه‌كایه‌و پیشاندانی ئایدیاو بیركردنه‌وه‌ی جیاوازو باشتر بۆ سیاس هتو ئیداره‌و حوكمكردن ،ئه‌مه‌ش ده‌بێت ه هۆكاری ئ �هوهی كه‌هه‌ریه‌ك له‌هێزی ده‌س����ه‌اڵت‌و ئۆپۆزسیۆن ێ بكه‌ن له‌سه‌ر خستنه‌ڕووی كێبڕك چاكترین دیسپلینی حوكمكردن‌و خزمه‌تكردنی زیاتر به‌هاونیشتمانیان، ه �هر ئه‌مه‌ش ده‌بێت ه هۆكارێك بۆ رێگه‌گرتن له‌سته‌مكاری‌و سه‌رهه‌ڵدان‌و دروستبوونی دیكتاتۆری هتو تاكڕه‌وی. له‌م بارودۆخه‌ی ئێستادا تاراده‌یه‌ك هاوواڵتیان هۆشیاربوونه‌ته‌وه‌و به‌وردی چاودێری بارودۆخی سیاسی ده‌كه‌ن ،گه‌ر له‌چه‌ند ساڵی رابردوودا هاونیشتمانیان لێخۆشبوونیان هه‌بووبێت بهرامبهر به‌فۆرمی سیاس هتو حوكمكردنی ئهم دوو هێزه ،ئه‌وا ئه‌مڕۆ پاش تێپه‌ڕبوونی هه‌ژده سا ڵ له‌ئه‌زمونی حوكمكردن چیتر داوای چاكسازییان لێده‌ك هنو داوایان لێده‌كه‌ن ك ه پێویست ه كۆتایی به‌و دۆخه‌بێت‌و قۆناغی حوكمی ته‌قلیدی‌و درۆو دزی‌و ف �ه‌س��ادی م���ادی‌و سیاسیو ئ��ی��داری تێپه‌رێنن‌و له‌خزمه‌تكردن به‌خۆو‌ه به‌ره‌و خزمه‌تكردن به‌خه‌ڵك بگۆڕن ،چونك ه چیتر خه‌ڵك چ��اوك��راوه‌ی�هو ئه‌زمونی حوكمكردنی واڵتانی تر ده‌بینێت‌و گیانی ب�ه‌راوردك��ردن‌و بیركردنه‌وه‌ی الدروست ب��ووه ،بۆی ه چیتر س��ه‌ره‌ڕای هه‌بوونی ئ��هو ب��ودج � ه زه‌ب��ه‌الح�� ه قبوڵی هیچ پاساوێكی دیماگۆجی له‌ده‌سه‌اڵتداران ناكات‌و ناشخه‌ڵه‌تێت ،پێویست ه هه‌موو هێزه‌كانی كوردستان دڵنیابن لهوه كه له‌مه‌وال كورسی ده‌سه‌اڵت به‌و هێزوالیه‌ن ه ده‌به‌خشرێت‌و به‌ڕه‌وا ده‌بینرێت ك ه زیاتر له‌خزمه‌تی هاوواڵتیاندا بێت‌و له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌واندا ده‌س �ه‌اڵت بگرێت ه ده‌ست ،هه‌ر هێزێك نه‌یتوانی خزمه‌ت بكات‌و له‌گ ه ڵ په‌یمان‌و به‌ڵێنه‌كانیدا نه‌بێت ،ئه‌وا چیتر ناتوانێت ب�ه‌رده‌وام بێت‌و بۆی ه هێزو ده‌نگی هاوواڵتیان ده‌یهێنن ه خ��وارو ده‌یگۆڕن به‌هێزێكی تر ك ه خزمه‌تی زیاتر بكات‌و له‌هه‌موو ف�ه‌س��ادو ناعه‌داله‌تیه‌ك به‌دووربێت، ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆ گیانی ئۆپۆزسیۆنبوون له‌سه‌ره‌تاكانی دابێت ،ئ�ه‌وا پێویست ه دڵنیابین كه‌ئه‌م رۆحیه‌ت ه له‌ئاینده‌دا ئه‌قاڵنی تر له‌بیركردنه‌وه‌ی هاوواڵتیاندا فۆرم وه‌رده‌گرێت‌و له‌داهاتوودا زیاترین ده‌ره‌نجامی پۆزه‌تیڤ به‌تاك‌و كۆمه‌ڵگاو سیاس هتو ده‌سه‌اڵتی ناوخۆیی‌و ده‌ره‌كی ده‌به‌خشێت‌و ئاوه‌دانی‌و خۆشگوزه‌رانی زی��ات��ر ب�ه‌ش��وێ��ن خ��ۆی��دا ده‌هێنێت‌و له‌ده‌ره‌نجامدا هه‌موو الیه‌ك وهك یه‌ك سودمه‌ندی گۆڕینی ئهم بارودۆخ ه ده‌بین.
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
بـیـروڕا
20
مه‌رج نیی ه ئیدیعاكردنی عه‌لمانیه‌ت هه‌میش ه هاوڕابێت له‌گـه‌ڵ ره‌تـكـردنـه‌وه‌ی حـیـزبی ئـیـسـالمـی ئــه‌بــوبـه‌كــر عــه‌لــی بـــۆ ده‌ســـتـــوور سازكردنی :ده‌ستوور
به‌شی دووهم
به‌رمه‌بنای ئهو ئیشكالیه‌ته‌ی كه له‌نێوان هه‌ریه‌ك له‌چه‌مكی ئایین‌و ده‌وڵ هتو سیاس هتو سیكۆالریزمدا ههیهو ئهو گفتوگۆو دیالۆگانه‌ی ك ه به‌رده‌وام له‌سه‌ر ئهم بابه‌تانه ده‌خرێنه‌روو ،له‌سه‌ر ئهوهی ك ه ئایا ئهم چه‌مكان ه له‌چ پانتاییه‌كدا ده‌توانرێ راڤه‌یه‌كی ته‌ندروستیان بۆبكرێت‌و له‌كوێدا ده‌توانن خۆیان مانیفێست بكه‌ن ،له‌چوارچێوه‌ی ئهو دۆسیه‌یه‌ی ك ه بۆ ئهم مه‌به‌ست ه ته‌رخانمان كردوه رۆژنامهی ده‌ستوور گفتوگۆیه‌كی له‌گ ه ڵ به‌رێز ئه‌بوبه‌كر عه‌لی نووسه‌رو رووناكبیرو ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كگرتووی ئیسالمی كوردستان سازدا. ............................... ده‌ستوور :ده‌بینرێت كه حیزبه ئیسالمییه‌كان ئه‌وه‌نده‌ی ده‌یانه‌وێت گ��وت��اری مۆدێلی نائه‌قاڵنی عه‌مرو خالید ته‌به‌نی ب��ك�هنو ئه‌ندامان‌و الیه‌نگرانیان به‌و گوتاره گۆش كه‌ن، كه‌مترین ئاوڕدانه‌وه‌یان نییه بۆ ئهو میراته فه‌لسه‌فی‌و ئه‌قاڵنیه‌ی كه‌له ناو ترادسیۆنی ئیسالمیدا هه‌یه؟ ئه‌بوبه‌كر ع �ه‌ل��ی :ره‌ن��گ �ه به‌و ره‌هاییه لهگهڵ پرسیاره‌كه‌تدا نه‌بم، راسته ئه‌ندامانی حیزبه ئیسالمییه‌كان هێنده‌ی له‌ژێر كاریگه‌ری گوتارێكی ده‌عه‌ویی گشتی هه‌ندێ بانگخوازی دهرهكیو ناوخۆیی ئیسالمیدان ،به‌و ئه‌ندازه سه‌رقاڵی خوێندنه‌وه‌ی میراتی فكریو فه‌لسه‌فی خۆیان‌و دهرهوه نین، به‌اڵم هه‌ر له‌ناو ئه‌وانیشدا چه‌ندین كه‌س هه‌ن كه به‌جدییه‌وه له‌وڕووه‌وه سه‌قاڵن‌و ده‌خوازن ئهو رووه‌ی میراتی فه‌رهه‌نگیش زیاتر ئاماده بكهنهوه، یه‌كێ ل�هگ��ۆڤ��اره فكرییه‌كانی ئهم قۆناغه‌ی كوردستانیش كه (هه‌ژان) هو پۆلێ له‌ڕۆشنبیرانی ئیسالمخواز ده‌ریده‌كه‌ن ،به‌گشتی كار له‌سه‌ر ئهو رووانه ده‌كات ،بۆیه بۆئهوهی به‌ویژدان بین‌و وه‌سفی واقیعه‌كه‌ش وهك خۆی بكه‌ین ،ده‌بێت وشه‌ی (بچوكترین) البه‌رین ،ئهو كاته ئاساییه كه بوترێت ب�هگ��وێ��ره‌ی پێویست ،چونكه گه‌ر بڵێین (بچوكترین) ئ��اوڕدان�هوه لهو رووهوه نییه ،سته‌م له‌چه‌ندین ده‌نگ‌و قه‌ڵه‌می ئیسالمی ده‌كه‌ین كه به‌جدی كارده‌كه‌ن‌و له‌بیری ئه‌وه‌دان گوتاری ئیسالمی فۆرمێكی عه‌قاڵنی‌و سیاسیو فكری پێشكه‌وتووتر وه‌رب��گ��رێ�ت‌و خوێندنه‌وه‌یه‌كی فكریان بۆ خودی ئیسالمییه‌كان‌و كۆمه‌ڵگاش ههیهو چاوه‌ڕوانیش ده‌كرێت كه له‌ئاینده‌دا ئهم بایه‌خپێدانه زۆرتر ببێت. گ �هر ئاراسته‌كردنێكی فكریی ته‌ندروست‌و په‌روه‌رده‌یه‌كی سیاسی ك��راوه‌ش له‌ئارادابێت كه‌سانی وهك هاووێنه‌كانیشی (ع��م��روخ��ال��د)و ب���ه‌ج���ۆرێ���ك���ی ت���ر س����ودی����ان لێ وه‌رده‌گ��ی��رێ �ت‌و هه‌ناسه عیرفانی‌و
ئه‌بوبه‌کر عه‌لی
رۆحی‌و عه‌قاڵنییه‌كانی گوتاره‌كه‌یان وه‌رده‌گرێت‌و به‌شه ناعه‌قاڵنییه‌كه‌شی وازی لێده‌هێنرێت ،مه‌به‌ستمه بڵێم گ��وت��اری ئ��هو ك �ه‌س��ان �ه‌ش ناكرێت هه‌مووی به‌ناعه‌قاڵنی وه‌سفبكه‌ین، چونكه مرۆڤ‌و كۆمه‌ڵگا پێداویستی ج����ۆراوج����ۆری����ان ه���هی���هو هیچ كاتێك گوتارێك بهتهنها ناتوانی وه‌اڵمده‌ره‌وه‌ی ئهو پێداویستییانه بێت، ده‌بێت لێره‌دا ئاسته‌كانی كۆمه‌ڵگاو حیزبیش جیا بكرێته‌وه ،بۆنمونه ده‌بێت ستافی سه‌ركردایه‌تی‌و كادره پێشكه‌وتووه‌كان‌و ده‌زگ��ای فكریو تاڕاده‌یه‌كیش راگه‌یاندن به‌ته‌زویه‌كی عه‌قاڵنییه‌تی زیاتر بارگاوی بكرێت كه ئاساییه هاوواڵتیه‌كی ساده‌و ئه‌ندامێكی خ�����واره‌وه‌ی ح��ی��زب ب���هو ئاسته‌و ج��ۆره نه‌بێ ،چونكه به‌شی یه‌كه‌م بڕیار دروستده‌كه‌ن‌و سیاسه‌ته‌كان داده‌ڕێ��ژن‌و وزه‌كان ته‌وزیف ده‌كه‌ن‌و رۆڵ��ی��ان هه‌ستیارو م�ه‌ت��رس��ی��داره، گه‌رچی له‌هه‌موو حاڵه‌تێكدا ده‌بێت هاوواڵتی وهك هاوواڵتی‌و مرۆڤ وهك مرۆڤ‌و ئه‌ندامی حیزب وهك ئه‌ندامی ح��ی��زب ،ئ��ه‌وه‌ن��ده به‌عه‌قاڵنیه‌ت‌و هۆشیاری چه‌كدار كرابێت كه نه‌بێته قوربانی پڕوپاگه‌نده‌ی ژه‌ه���راوی‌و بیروڕای سه‌قه‌ت‌و ئاراسته‌ی توندوتیژو خ��وێ��ن��اوی ،ی��اخ��ود ت��وان��اك��وژو وره رووخێنه‌رو پاڵ پێده‌ره‌وه. ده‌ستوور :سه‌ركرده‌و ئایكۆنه‌كانی ن��او حیزبه ئیسالمییه‌كان خه‌ریكه وهك ئیمامی مه‌عسومی ناو مه‌زهه‌بی شیعه‌یان لێدێت‌و پ��ی��رۆزده‌ك��رێ�نو په‌یڕه‌وی كردن له‌گوته‌كانیان پێویسته (واج��ب)و ره‌خنه‌گرتن لێیان‌و الدان له‌گوته‌كانیان گوناهه؟ ئه‌بوبه‌كر عه‌لی :من نازانم ئهم زانیاریانه‌ت له‌كوێ هێناوه‌و چۆن پشتڕاستیان ده‌كه‌یته‌وه ،راسته هه‌ندێ س�ه‌رۆك حیزب‌و به‌رپرسی ئیسالمی ل �هن��اوچ �ه‌ك �ه‌دا ه��هب��وون‌و ه��هن كه
ی ه ئیسالمییه‌كان هێنده‌ی له‌ژێر كاریگه‌ر ئه‌ندامانی حیزب ی دهرهكیو ێ بانگخواز ی هه‌ند ی گشت ی ده‌عه‌وی گوتارێك ی ی ئیسالمیدان ،به‌و ئه‌نداز ه سه‌رقاڵی خوێندنهوه ناوخۆی میراتی فكریو فه‌لسه‌فی خۆیان‌و دهرهوه نین
داوای گوێڕایه‌ڵییه‌كی توندوڕه‌وانه‌یان حیزبێكی وه‌كو یه‌كبوونی ئیسالمیدا له‌ئه‌ندامه‌كانیان ك��ردووهو ده‌ك �هنو گه‌یشت ه ئاستی لێكهه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی به‌گوێ كردنیشیان به‌ئه‌ركێكی ئایینی حیزبه‌كه‌و بوونی راب���ه‌ری گشتیش ئه‌ندامان زانیوه‌و ده‌زانن ،لهو سۆنگه‌وه تكای بۆ نه‌كرد ،له‌ناو یه‌كگرتووشدا كه به‌یعه‌تیانداوه له‌سه‌ر گوێڕایه‌ڵی‌و بۆچوونی جیاوازو ره‌خنه‌ی جۆراوجۆر ئه‌وه‌یش ئاوه‌ڵناوی (ئه‌میر) به‌خۆی هه‌یه ،با هه‌ندێجاریش هه‌ندێ كه‌س ده‌دات ،یاناوی (ئه‌میر)یش به‌كار لێكدانه‌وه‌یه‌كی دینی ك��اڵ‌و كرچ بۆ نه‌هێنێت!! ب �هو ج��ۆره‌ی له‌هه‌ندێ ئهم ه بخه‌نه‌ڕوو ،به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌كی فه‌رمووده‌و ده‌قی ئاینیدا هاتووه كه گشتی مه‌سه‌له‌ك ه بهوه لێكدهدرێتهوه دیاره ئه‌مه ناڕاسته ،به‌اڵم به‌گشتی ك ه كه‌سێ یاخود كه‌سانێ باوه‌ڕیان بوترێت س��هرك��رده‌و ئایكۆنه‌كانی به‌فكرو مۆدێلی ئیشكردنی حیزب ماوه ناوحیزبه ئیسالمییه‌كان خه‌ریكه یاخود نهماوه ،ئهم ه جگ ه لهوهی ك ه وهك ئیمامی مه‌عسومیان لێدێت‌و به‌شێ له‌ڕه‌خنه‌كان رووك��اری فكریی پیرۆز ده‌كرێن‌و الدان له‌قسه‌كانیان راسته‌وخۆیان نییهو ره‌خنه‌ی ه له(أدا‌و) به(گوناه) ده‌زانرێت ،به‌ڕاستی نازانم ،و سكااڵی ه له‌ده‌ستپێگه‌ی ناوحیزب‌و چونكه خۆمان له‌واقیعه‌كه‌دا ده‌ژین‌و ج��ۆری دابه‌شكردنی رۆڵ‌و (إمتیاز) چه‌نده‌ها جار ره‌خنه‌ش ده‌گیرێت‌و ه‌ك���ان ،پ�هی��ام��ی س��ه‌ره‌ك��ی ئیسالم راش ره‌تده‌كرێته‌وه‌و مه‌سه‌له‌كه‌ش به‌و داڕنینی پیرۆزیی ه له‌غه‌یری خ��واو ئاراسته‌یه‌دا ن��اڕوا ،به‌ڵكو هه‌ندێجار ره‌تكردنه‌وه‌ی فكره‌ی مه‌عسومیه‌ته، بهوه لێكدهدرێتهوه كه فكر گۆڕاوه ،ته‌نانه‌ت له‌كه‌سێتی پێغه‌مبه‌ریشدا یاخود مافی خوراوه ،مه‌سه‌له‌ی ئاسان (درودی خوای له‌سه‌ر بێت) قورئان نه‌بوونی ئاڵوگۆڕی ده‌سه‌اڵتیش له‌سه‌ر ن��اه��ێ��ڵ��ێ پ��ان��ت��ای��ی م�ه‌ع��س��وم��ی�ه‌ت ئاستی كه‌سه یه‌كه‌مه‌كانی هه‌ندێ له‌چوارچێوه‌ی به‌ئه‌مانه‌ت گه‌یاندنی له‌حیزبه ئیسالمییه‌كان یاخود هه‌ندێ په‌یامی خوایی ده‌ربچێت‌و سه‌ربكێشی مافی زی��اد ب�ه‌خ��ۆدان‌و به‌كارهێنانی ب��ۆ نیشاندانی پێغه‌مبه‌ر له‌به‌رگی ج��ۆرێ له(تسلط) له‌ئیداره‌كردنی غه‌یری م��رۆڤ��دا ب �هو ج��ۆره‌ی خوای حیزبدا ،به‌بڕوای من به‌پله‌ی یه‌كه‌م گ �هوره ب�ه‌دی هێناوه ،ئه‌مه‌ش ئهوه ده‌گ���ه‌ڕێ���ت���هوه ب��ۆ دواك���ه‌وت���ووی���ی ره‌تناكاته‌و‌ه ك ه ژیانی حیزبایه‌تی ك���ل���ت���وری س��ی��اس��ی ب �هگ��ش��ت �یو په‌یڕه‌و پڕۆگرامی ناوخۆ رێكیده‌خات‌و به‌تایبه‌تیش كلتوری حیزبایه‌تی وهك مه‌رجه‌عه‌ێكی یه‌كالكردنه‌وه‌ی ل �هن��اوچ �ه‌ك �ه‌دا ،چونكه ده‌بینرێت كێشه‌كان س�هی��ری بكرێت‌و ره‌خن ه هه‌ندێ س �هرك��رده‌ی حیزبه‌كانی تر وهك ماف بناسرێ‌و له‌چوارچێوه‌ی چه‌ندقاتی تر خۆسه‌پێنه‌رترو خۆ نه‌ریتی ژیانی حیزبی‌و سیاسیدا بێت‌و به‌پیرۆزدانه‌رترن ،جیاوازی (تأصیل ) گه‌ر نه‌ریته‌كه‌ش ناته‌ندروست ه هه‌وڵی یش زۆر له‌مه‌سه‌له‌كه ناگۆڕێت ،ئهم چاكسازی‌و گۆڕانی ئهو بدرێت ،ره‌خن ه كلتوره كلتورێكی گشتییهو مۆدێله قبوڵ نه‌كردن‌و كردنیش له‌ناو حیزبدا حیزبییه باوه‌كه‌ی رابردوو كه به‌گشتی دوو شێوازی هه‌یه ،یه‌كه‌میان ئهوهی ه له‌ژێر كاریگه‌ری نمونه‌ی سۆڤیه‌تی ك ه هه‌ر له‌بنه‌ڕه‌ته‌و‌ه وهك��و مافێكی لینینزمدایه كاری له‌هه‌مووان كردووه ،ئ �هن��دام س�هی��ری ناكرێت‌و رێ��زی لێ راسته هه‌ندێ له‌ئیسالمییه‌كان هه‌ندێ ناگیرێت‌و رێ به‌ئه‌ندام نادرێت بیروڕای چه‌مك‌و زمانی دینی به‌كارده‌هێنن ،خۆی له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌كان ده‌رببڕێت‌و به‌اڵم به‌بڕوای من ئهوه ئه‌مڕۆ به‌ره‌و ره‌خنه‌كانی بخاته‌ڕوو ك ه دیاره ئهم ه كاڵبوونهوه رۆی��ش��ت��ووهو زیاتریش سه‌ركوتكردنێكی بێپه‌رده‌و ئاشكرایه‌و ده‌ڕوات ،حیزبه ئیسالمییه‌كان ئێستا دژ ب �ه‌س��اده‌ت��ری��ن پره‌نسیپه‌كانی زۆربه‌یان په‌یڕه‌وو پڕۆگرامیان ههیهو ژیانی حیزبایه‌تیه‌كی ته‌ندروست‌و ماف‌و ده‌سه‌اڵتی تیا دیاریكراوه كه دی��م��وك��راس�یو ئ���ازادی راده‌رب��ڕی��نو ئه‌مه خۆی له‌خۆیدا له‌ڕووی تیۆرییه‌وه مافی ه��اوواڵت��ی ،دووه‌میشیان گوێ ره‌تی ئهو بۆچوونه دهكاتهوه كه‌میری له‌ڕه‌خنه‌ده‌گیرێت ،ره‌نگ ه هه‌ندێجار ل �ه‌س �ه‌ره‌وه قسه بكات‌و ئه‌وانی تر ب�ه‌رپ��رس��ان ستایشی بكه‌ن یاخود بێ ئیراده كرابن‌و تهنها گوێگرتنیان النیكه‌م ب �ه‌خ��راپ‌و ئ���اژاوه‌و تاوانی له‌سه‌ر بێت ،گه‌ر باسی پێشێلكردنی نه‌زانن‌و راسته‌وخۆش ره‌تینه‌كه‌نه‌وه، به‌شێ لهو په‌یڕه‌وه‌ش بوروژێنرێت ،ب�ه‌اڵم ئهو داخ��وازی‌و ئه‌لته‌رناتیڤه‌ی ئ����ه‌وا ب����ه‌داخ����هوه دی���ارده‌ی���ه‌ك���ی ده‌ی��خ��ات �ه‌ڕوو پشت گ��وێ ده‌خ��رێ�ت‌و گشتییهو پ�هی��وه‌ن��دی به‌ئیسالمی‌و ئیشی پێناكرێت‌و ره‌نگ ه ئه‌ندامیش عه‌لمانیه‌وه نییهو هه‌ندێجار له‌پارته ئهو ئیش پێنه‌كردن ه به‌قبوڵنه‌كردن لێبكبداته‌و‌ه ك ه له‌ڕاستیشدا جۆرێك ه عه‌لمانیه‌كانیشدا زه‌قتره. م �ه‌س �ه‌ل �هی ب�هی��ع�ه‌ش له‌حیزبی لهوه ،به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌كی دیبلۆماسی ئ��ی��س�لام��ی��دا ك��� ه ده‌ش����ێ ب���ۆ ئ �هم ترو زیره‌كان ه تر ،به‌اڵم ئه‌وه‌ش هه‌ی ه ك ه مه‌به‌ست ه خراپ سودی لێوه‌ربگیرێت ده‌شی ره‌خنه‌گر یاخود ره‌خنه‌گره‌كان خۆشبه‌ختان ه ب���هرهو كاڵبوونهوه نوێنه‌رایه‌تی كه‌مایه‌تیه‌كی ناو حیزب ده‌چێت‌و دۆخه‌ك ه به‌ره‌و ئهوه رۆیشتوو‌ه بكه‌ن‌و ره‌خنه‌كانیان ئاراسته‌ی ئۆرگان ه ك ه ئه‌ندامێتی له‌حیزبی ئیسالمیدا قیادییه‌كان ب��ك��رێ‌و به‌میكانیزم ه په‌یوه‌ندی به‌باوه‌ڕی ئه‌ندامه‌و‌ه ههیهو كارپێكراوه‌كان ره‌تبكرێته‌وه ،ئهم ئ��اره‌زووم�هن��دان�هی�ه ،چونك ه چه‌مكی ره‌تكردنه‌وه‌یه‌یان به‌ڕه‌تكردنه‌وه‌یه‌كی به‌یعه‌ت ب �هن��اوه‌ڕۆك � ه دینیه‌كه‌یه‌و‌ه (تعسف) دانانرێت ئه‌گه‌ر میكانیزمه‌كانی زۆر لهگهڵ ناوه‌ڕۆكی چه‌مكی حیزبی یه‌كالییكردنه‌وه‌كان دیموكراسی بن، م��ه‌ده‌ن��ی ه��اوچ��ه‌رخ��دا ناگونجێو گه‌رچی ره‌خنه‌كان راستیش بن ،چونك ه زی��ات��ری��ش ئ��ام��رازی كۆنتڕۆڵكردنی تهنها راستی به‌س نیی ه له‌مه‌سه‌له‌یه‌كی ن��او كۆمه‌ڵ ه (جماعه) به‌تایبه‌تیش سیاسیدا ،به‌ڵكو باوه‌ڕپێكردنیش ل��ه‌دۆخ��ی خ �هب��ات��ی نهێنیو ه �ه‌ل‌و گرنگه ،ده‌شێ ئه‌ندام له‌م حاڵه‌ته‌شدا مه‌رج ه دژواره‌كان‌و رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی بڵی ره‌خنه‌كانی م��ن جێی قبوڵی چه‌كدارییدا ،له‌كوردستانی خۆشماندا سه‌ركردایه‌تی نه‌بوو ،سكااڵ له‌ده‌ست په‌ره‌سه‌ندنی ره‌خنه‌گرتنه‌كان له‌ناو حاڵه‌ته‌ك ه بكات‌و به‌نائاسایی له‌قه‌ڵه‌می
بدات ،به‌تایبه‌تیش ئه‌گه‌ر ره‌خنه‌كان بونیادی‌و فكریو په‌یوه‌ندییان به‌جۆرو ئاراسته‌ی حیزبه‌و‌ه ب��وو ،كاربگات ه ئ���هوهی له‌حیزبه‌كه‌ش ده‌رب��چ��ێ��ت، ب�ه‌اڵم ده‌رچوونه‌ك ه لێره‌دا ئاماژه‌ی ه به‌ڕه‌تكردنه‌وه‌ی ئهو جۆره له‌حیزب، ك��ات��ێ دهب��ی��ن��ێ ح��ی��زب ب��ۆ ئاستی چاوه‌ڕوانییه‌كانی ئهم به‌رزنابێته‌وه‌و دیدگای ئهم بۆ كاری داهاتووی (تبنی) ناكات ،دووچ��اری نائومێدی ده‌بێت‌و ده‌شكرێ حیزب بهوه تاوانبار بكات ك ه گوێ له‌ڕه‌خن ه ناگرێت ،گه‌رچی ره‌نگ ه به‌شێوازی باو گوێی گرتبێت‌و ره‌خنه‌كه‌ی به‌ڕاست نه‌زانێت یاخود به‌ڕاستی زانیبێ‌و پێیوابێت له‌توانایدا نیی ه ی��اخ��ود ل �هب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی��دا نیی ه جێبه‌جێی بكات ،سووربوونی ئه‌ندام له‌سه‌ر ئ��هوهی حیزب ره‌خن ه قبوڵ ناكات ل�هم ك��ات�ه‌دا ،چه‌مكی ره‌خن ه له‌فه‌زای ناوخۆی حیزبه‌و‌ه ده‌رده‌هێنی‌و ن��اوه‌ڕۆك‌و ره‌هه‌ندی نوێی پێده‌دات‌و سیمایه‌كی مه‌عریفی وه‌رده‌گ��رێ �ت‌و یه‌كسان ده‌بێت به‌وه‌ی حیزب بێتوانای ه خ��ۆی ن��وێ بكاته‌وه‌و لهگهڵ ره‌وت��ی رووداوه‌كاندا گه‌شه‌بكات‌و بچێت ه پێشو فۆرمی كراوه‌تر بدۆزێته‌وه‌و له‌كۆمه‌ڵێ میكانیزم‌و س��هرك��رده‌و چوارچێو‌ه خۆی ده‌ربازبكات ك ه رێگرن له‌به‌رده‌م گ �ه‌ش �ه‌ك��ردن‌و به‌هێز ب��وون��ی��دا ،له‌م نێوه‌نده‌شدا هه‌ندێ ئازاردانی كه‌سیی به‌تایبه‌تیش لهالیهن كه‌سی یه‌كه‌می حیزبه‌كه‌و‌ه ك ه ل �ه‌رۆژه �ه‌اڵت��دا خۆی به‌پاسه‌وانی رێبازی حیزب ده‌زان��ێ، دێته‌كایه‌وه‌و ده‌یه‌وێت سنورێ بۆ ئهو ره‌خنان ه دابنێت‌و له‌ناو حیزبدا نه‌بێ به‌ته‌وژم‌و له‌ڕوانگه‌ی ئه‌وه‌و‌ه شڵه‌ژاوی دروس��ت نه‌كات ك ه لێره‌دا هه‌ندێجار دوا ئومێده‌كان به‌ڕیفۆرم هه‌ڵده‌وه‌رن‌و ده‌ره‌وه‌ی ریزه‌كانی حیزب ده‌بێت به‌سه‌كۆی گوزه‌راندنی قۆناغی ئاینده‌و له‌وێو‌ه ده‌ستپێكردنه‌وه. ده‌س��ت��وور :ب�هم دواییانه له‌ناو یه‌كگرتوودا ره‌وتێك سه‌ریهه‌ڵداوه به‌ناوی ره‌وت��ی گ�ه‌ش�هوه ،هه‌روه‌ها یه‌كێك له‌دیارترین سه‌ركرده‌كانی یه‌گكرتوو ده‌ستی له‌كاركێشایه‌وه، ه��ۆك��اری ئ��هم رووداوان�����ه چییه؟ ئایا ئه‌مه ئاماژه‌یه‌ك نییه به‌چه‌ق به‌ستوویی گوتاری حیزبی‌و یه‌گكرتوو به‌ره‌و دابه‌ش بوون هه‌نگاو نانێت؟ ئه‌بوبه‌كر عه‌لی :هه‌رچی په‌یوه‌ندی به‌ڕه‌وتی گه‌شه‌وه هه‌یه چه‌ند كه‌سێكی دیاریكراو ب��وون‌و دیارده‌یه‌كی كاتی بوو وابزانم كۆتایی پێهات ،هه‌رچی په‌یوه‌سته به‌ئه‌ندامێتی (قیادی) په‌یوه‌ندی به‌گۆڕانی هه‌ندێ باوه‌ڕی فكریو چاوه‌ڕوانی برای وازهێنراوو هه‌ندێ شێوازی مامه‌ڵه‌كردن بووه له‌گه‌ڵیدا ل�ه‌الی�هن هه‌ندێ له‌كه‌سه یه‌كه‌مه‌كانه‌وه له‌ناو حیزبدا ،وازهێنان ل �ه‌ری��زی حیزبێكیش دی��ارده‌ی �ه‌ك��ی ن��ام��ۆن��ی��ی�هو گ���هر حیزبایه‌تیمان به‌گردبوونه‌وه‌یه‌كی ئازادانه وه‌سفكرد، دهب��ێ��ت ئ���ه‌وه‌ش ب �ه‌ش��ێ بێت لهو
چوارچێوه‌و بڕوابوون‌و وه‌سفكردنه، پێشموانییه یه‌كگرتوو ئێستا له‌به‌رده‌م هه‌ڕه‌شه‌و مه‌ترسی دابه‌شبوندا بێت، به‌ڵكو ئ���هوهی هه‌یه سه‌رهه‌ڵدانی فۆرمێكی نوێی بیركردنه‌وه‌یه له‌ناو به‌شێ ل �ه‌ك��ادرو ئه‌ندامه‌كانیدا كه ده‌خوازن واتاو ناوه‌ڕۆكێكی فراوانتر به‌ئیسالمیبوون‌و مه‌رجی ئه‌ندامێتی‌و جۆری سه‌ركردایه‌تی بده‌ن ،بۆ ئه‌وه‌ش كه ئهم مشتومڕو گه‌شه‌كردنه ناوخۆییه له‌ئاینده‌دا چ ئاراسته‌یه‌ك وه‌رده‌گرێت، په‌یوه‌سته به‌گه‌شه‌كردنی تێكڕای دۆخه بابه‌تییه‌كه‌و ئاستی ئاماده‌یی یه‌كگرتوو بۆ ریفۆرم‌و نوێبوونه‌وه‌و ده‌ستبه‌رداربوونی له‌پاشماوه‌ی ئهو فكره حه‌ره‌كییه مێژووییه‌ی هه‌یه‌تی، به‌بڕوای هه‌ندێ له‌كادرو رۆشنبیره‌كانی رێگره له‌به‌رده‌م (تبنی)كردنی هه‌ندێ شێوازی پێشكه‌وتووتری كاری سیاسی لهوهی كه ئێستا له‌ئارادایه. ده‌س��ت��وور :قسه‌كردنێكی زۆر ل��ه‌س��هر دی����نو س��ی��ك��ۆالری��زم الی عه‌لمانیه‌كان ئاماده‌یی هه‌یه ،به‌و ئاراسته‌یه‌دا كه‌ناكرێ ئاین تێكه‌ڵ ب �ه‌ده‌وڵ �هتو ده‌س���ه‌اڵت بكرێ ،ئایا ئه‌مه ب��ۆ خ��ۆی ره‌ت��ك��ردن�هوهی�ه‌ك��ی ناراسته‌وخۆی حیزبه ئیسالمییه‌كان نیی ه لهالیهن عه‌لمانیه‌كانه‌وه؟ ئ �هب��وب �ه‌ك��ر ع��ه‌ل��ی :هه‌ندێجار ئه‌وه‌شی لێده‌خوێنرێته‌وه كه ئێوه وروژاندوتانه بۆئهوهی بهم مه‌به‌سته‌ش بگه‌ن ه�ه‌وڵ��ده‌ده‌ن ل��ه‌ڕووی تیۆری‌و له‌ئاستی میدیادا فه‌لسه‌فه‌ی حیزبی ئیسالمی ببه‌ستنه‌وه به‌ئیدیعاكردنی نوێنه‌رایه‌تی كردنی فه‌رمی ئاینه‌وه كه به‌وه‌ش یه‌كسان ده‌بن به‌حیزبی دینی‌و حیزبی دینیش له‌ده‌وڵه‌تێكی عه‌لمانیدا به‌تایبه‌تیش هه‌ندێ فۆرمی عه‌لمانیه‌تدا ق �ه‌ده‌غ �هی �ه ،چونكه نابێت حیزب له‌سه‌ر بناغه‌ی (ئاین) دروست بێت ،ئهم نمونه‌یه له‌تونس به‌زه‌قی ده‌بینرێت‌و له‌میسڕو هه‌ندێ واڵت��ی تریش به‌جۆرێكی ت��ر خۆی نمایشده‌كات ،هه‌رچۆنێك بێت ئهم به‌ره‌نجامگیرییه هه‌ندێ نمونه هه‌یه پشتڕاستی دهكاتهوه گه‌رچی ئه‌مه‌ش ره‌ه��او گشتگیر نییهو م��هرج نییه ئیدیعاكردنی عه‌لمانیه‌ت هه‌میشه ه��اوڕاب��ێ��ت ل �هگ �ه‌ڵ ره‌ت��ك��ردن��هوهی حیزبی ئیسالمی ،به‌تایبه‌تیش ئه‌گه‌ر عه‌لمانیه‌ته‌كه ل �هگ �ه‌ڵ النیكه‌می دی��م��وك��راس��ی��دا ه �ه‌ڵ��ب��ك��ات ،ب��ه‌اڵم دژای �ه‌ت��ی ك��ردن��ی حیزبی ئیسالمی گه‌ر قه‌ده‌غه‌ش نه‌كرێت‌و هه‌وڵدان بۆ له‌قاڵبدان‌و به‌رته‌سكردنه‌وه‌ی رووبه‌ری ك��ار ل �هب �ه‌رده‌م��ی��دا ت��اك��و ئێستاش ب�ه‌ش��ێ��وه‌ی�ه‌ك��ی گشتی سیاسه‌تی زۆرێ ل�هو ده‌س�ه‌اڵت�ه عه‌لمانیانه‌یه ك � ه ل �هن��اوچ �ه‌ك �ه‌دا ه��هن ،له‌هه‌موو حاڵه‌تێكیشدا مه‌سه‌له‌كه په‌یوه‌سته ب �ه‌ج��ۆری تێگه‌یشتن ل �هن��اوه‌ڕۆك��ی چه‌مكی عه‌لمانیه‌ت‌و مۆدێلی ئهو ده‌سه‌اڵته‌ی پیاده ده‌كرێت‌و باوه‌ڕبوون یاخود نه‌بوون به‌دیموكراسی.
ه دینیه‌كه‌یه‌و ه زۆر ی به‌یعه‌ت به‌ناوه‌ڕۆك چه‌مك ی هاوچه‌رخدا ی چه‌مكی حیزبی مه‌ده‌ن لهگهڵ ناوه‌ڕۆك ناگونجێو زیاتریش ئامرازی كۆنتڕۆڵكردنی ناو كۆمه‌ڵ ه (جماعه)
www.destur.net
ریاڵ مهدرید واز رشهلۆنه ناهێنێت لهبه
yary
23
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
جۆراوجۆر
پاشکۆیهکی وه‌رزشی رۆژنامهی دهستووره ،رۆژانی دووشه‌مم ه کۆمپانیای سولی تێلیگراف دهریدهکات
دریدی ئیسپانی مه یانهی ریاڵ پێشهنگی ریزبهندی جارێكی تر واڵتهكهی لهیانهی خولی ناوخۆیركابهری وهرگرتهوه. بهرشهلۆنهی شهوی لوتكهی لهیاری اللیگای ئیسپانی، رابردووی خولی دریدی ئهو واڵته یانهی ریاڵ مه یانهی بهسهر سهركهوتنی دریدی هاوشاریدا ئهتلهتیكۆ مه رێیهوه جارێكی تۆماركردو لهوریزبهندی خولهكهی تر پێشهنگی لۆنهی ركابهری لهیانهی بهرشه وهرگرتهوه. مهدرید ئهو یانهی ریاڵ بهزهحمهتو زۆر یارییهی گۆڵ بهرامبهر دوو بهئهنجامی سێ ندی خۆی كۆتایی گۆڵ لهبهرژهوه لهنێو یاریگای پێهێنا ،لهكاتێكدا بوونی زۆرێك ئاماده خۆیو به یارییهی ئهنجامدا. لههاندهرانی ئهو وتنه ریاڵ مهدرید بهم سهركه بۆ 74خاڵ كۆی خاڵهكانی رلهنوێ گهڕایهوه وهو سه بهرزكرده ریزبهندی خولهكه. پێشهنگی
رۆژنامهی دهستووره، پاشکۆیهکی وهرزشیی تێلیگراف دهریدهکات کۆمپانیای سولى رۆژانی دووشهممه
ممه2010/3/29 ، ژماره ،24دووشه
8الپهڕه
750دینار
بیرنابیۆ نهکردووه چێژی سهرکهوتنی له 11ساڵه ئهتلهتیکۆ
2
رپوول گهڕایهوه لیڤه
خاڵ دهبهخشێتهوه میالن
ئینگلیزی لیڤهرپوولی یانهی مهزن سهركهوتنێكی بهتۆماركردنی ملمالنێكانی خولی ناوخۆی گهڕایهوه بازنهی واڵتهكهی. رابردوو لهمیانی وی لهو یاریهی كه شه سیو دووی خولی كێبركێكانی ههفتهی یانهی سهندهرالند رامبهر ناوخۆی واڵتهكهی به رپوولی ئینگلیزی پلهی ئهنجامیدا ،یانهی لیڤهداگیركردو گهڕایهوه نێو پێنجهمی خولهكهی كه كه لهیاریگای یاریه بازنهی ملمالنێكان .رێوهچوو ،بهئهنجامی ئهنفێڵدی لیڤهرپوول به رژهوهندی یانهی بێ وهاڵم لهبه بردنهوهی یانهی رۆما سێ گۆڵی كۆتاییهات ،گۆڵهكانیش ن یاریگا سیو یهكی خولی 3خاڵ كه بههۆی لهشهوی رابردووتردا تۆرێس دوو گۆڵو نگ خاوه یاریزانان فرناندۆ ههلێكی تری كێبركێكانی ههفتهی گۆڵێك لهگهڵ یانهی لهئینتهری پێشه دوو یانهیه بۆ خاڵێك لهالیهن ی سی میالنی ئیتاڵی جیاوازی نێوان ئهم كاڵچۆی واڵتهكهی به جۆنسن گۆڵێك تۆماركران .رپوول كۆی یانهی ئه كسانبوو. دایه بهخشینهوهی لیڤه دهستداو بهردهوامی الزیۆی شانزهههمی ریزبهندی یه جیاوازی كهمبووهوه. بهم سهركهوتنهش خاڵ بهرزكردهوهو له ش یانهی میالن رهكانی. بهم شێوهیه رمیالنی پێشهنگی كرده خاڵهكانی بۆ 54پێنجهمی ریزبهندی خاڵ بهیانه ركابه یانهی ئهی سی میالنی خۆیو یانهی ئینته یهكی كاتی پلهی شهوی رابردوو بهشێوه یاریگای خۆیو لهمیانی واڵتهكهی گرت. ئیتاڵی لهنێو خولی ناوخۆی
2
2
فابریگاس مارادۆنا نیگهرانه بهدۆڕاوی خۆی لهوهی بڕوای بهبراوه پێناکهن دهزانێت
3
4
درۆگبا: چاوچنۆک نیم
5
رۆنی :بااڵم کورت نهبووایه گۆڵی زیاترم دهکرد
5
ی "ئوما سه‌رمان" تهنها فیلمه‌كه ی كرد! یه‌ك كه‌س سه‌یر
ی ی له‌مێرده‌ك ه ی ئه‌نجلینا داوا له‌ترس كرد فیلمه‌ك ه جێبهێڵێ ی ئه‌نجلینا ڤانیسا پارادیس له‌ترس ی ی مێرد ی دیپ جولی داوای له‌جۆن ی "زه تۆریست" كرد ك ه واز له‌فیلم بهێنێت! ی الی������ف‌و س��ت��ای��ڵ گ����ۆڤ����ار باڵویكردۆتهوه ڤانیسا له‌دڵه‌و‌ه ی ح����ه‌ز ده‌ك�����ات م��ێ��رده‌ك��ه ی بگهڕێتهوه فه‌ره‌نسا ،دڵ ی پیسكردووه‌و له‌مێرده‌كه ی ی لێ ده‌ترسێت جول داگیربكات.
ی پیشاندانیدا ی یه‌كه‌م ی "په‌ڵپ فیكشن"و "كیڵ بیڵ" له‌ڕۆژ ی فیلم ه به‌ناوبانگه‌كان ی ئه‌كته‌ر دوا فیلمی ئوما سه‌رمان به‌ریتانیا تهنها یه‌ك كه‌س چوو بۆ ته‌ماشاكردنی. ی له‌سینه‌ماكان له‌واڵت ی "مه‌زه‌رهوود" واته دایكایه‌تیی ه له‌نووسین‌و ده‌رهێنانی كاترین دیكمانه‌‌و ناو ئهو فیلمه ك ه ی سینه‌ماكان تهنها 10كه‌س بینیویانه، یه‌كه‌می پیشاندانیدا له‌سه‌ر شاشه ی ل���هه���ه‌ف���ت��� ه ی هه‌بووه‌‌و ژماره ناوی فیلمه‌ك ه چوو‌ه مێژووه‌و‌ه ب�هوهی كه‌مترین بینه‌ر ل��هب��ه‌رئ��ه‌وه‌ش ێ ئێوه ی مه‌یڵ ل�هم�ه‌ودوا ده‌زان�� ی ج ملیۆن 5 ه ك ه فیلم ی مهێنان ه ره ه ب بۆ ه كاتێكدای ه ل ه م ه ئ ، ه شكاندوو ه و ه ی ه بار پێوانه‌یی لهو ی ژماره له‌كوێن ،رێگه له‌هاككردن . ه رجكراو ه خ دۆالر بانكییه‌كانتان ده‌گ��رێ��ت ،گوگڵ بۆئهوهی ژماره بانكییه گرنگه‌كان‌و ی ی دیك ه ئ��هو تایبه‌تمه‌ندییان ه به‌كارهێنه‌رانی كه‌پێویستن بپارێزێت،
ی ی زه ت��ۆری��س��ت ل �ه‌ش��ار فیلم ی ئیتاڵیا وێن ه ده‌گیرێ‌‌و ڤینیسیا ی ی فیلمه‌كه جۆن رۆڵ �ی سه‌ره‌ك ی ده‌یبینن. دیپ‌و ئه‌نجلینا جول ی ب���ڵ��اوب������وون������هوهی وێ���ن���ه ی دیپ لهگهڵ جولیدا دووب���ه‌دوو ی ی ه��ارك��ردووهو فه‌رمان ڤانیسا ی ك��ردووه بگهڕێتهوه به‌مێرده‌كه واڵت���ی ف �ه‌ره‌ن��س��او له‌ئه‌نجلینا
دوورب���ك���ه‌وێ���ت���هوه ،هه‌ندێك له‌نزیكه‌كانی ڤانیسا رایانگه‌یاند ی "ئه‌نجلینا له‌فیلمێكدا براد پیت له‌جێنیفه‌ر ئه‌نستن ك��رد ،بۆی ه ڤانیساش ل �هوه ده‌ترسێ گرت ه ی فیلمه‌ك ه ببن ه وروژێنه‌ره‌كان ه���ۆی ن��زی��ك��ب��وون �هوهی دی��پ‌و ی ج��ول��یو ڤانیسا م��ێ��رده‌ك �ه ی 12 له‌ده‌ستبچێـت ك ه م��اوه ساڵه هاوسه‌رییه‌تی".
ێ تۆ له‌كوێیت! Gmailده‌زان ی نوێی گرته‌به‌ر. رێگه‌چاره‌یه‌ك ی گوگڵ له‌سیستمه نوێیه‌كه ه�هر چوونه ن��اوه‌وه‌ی�ه‌ك�ی نامۆ بۆ ی به‌كارهێنه‌ران خراوه‌ت ه نێو حساب ژێ��ر كۆنتڕۆڵه‌وه ،بۆنمونه ئه‌گه‌ر كه‌سێك له‌چینه‌وه بیه‌وێت بچێت ه
ی تر له‌كوردستان، ی یه‌كێك نێو حساب به‌كارهێنه‌ره‌ك ه ل��هو ك��ات �ه‌دا ك ه ی ی دهكاتهوه ئاگادارییه‌ك ئیمه‌یڵه‌كه بۆ دێ��ت ،ئه‌گه‌ر به‌ركارهێنه‌ره‌ك ه ی له‌گه‌شتێكدا بێت ده‌توانێ حسابه‌كه بكاته‌وه ،ئه‌گه‌ر نا مه‌حاڵ ده‌بێت.
ی ی له‌نێڤه‌رتیت بۆئه‌و ه بچن ،نه‌شته‌رگه‌ر ی ی زیادبوون ی فه‌یس بووك هۆكار ی ده‌كه‌ن جوانكار نه‌خۆشییه سێكسیه‌كانه
بوون ه خاوه‌ن ی رووخسار‌و ج��وان��ی��ی �ه‌ك ل���هوهی نێڤه‌رتیت ی شاژنی میسر بچێت ،بۆته خ���ه‌ون��� ی زۆرێ���ك ل��ه‌ژن��ان ،نێڤه‌رتیتی ك������ ه ی���ه‌ك���ێ���ك���ه ل�ه‌س��ی��م��ب��ول�ه‌ك��ان�ی جوانی‌‌و له‌چه‌ندین واڵتی دن��ی��اش ب��ۆت � ه ل��ۆگ��ۆی پزیشك ه جوانكاره‌كان. ئێستا له‌هه‌ندێك واڵت ن �ه‌ش��ت �ه‌رگ �ه‌ری نێڤه‌رتیت ی به‌ناوبانگه‌‌و ژن������ان ب��هم��هب��ه‌س��ت��ی جوانكردن ی چه‌ناگه‌‌و ملیان ئهو نه‌شته‌رگه‌ریی ه ده‌كه‌ن. نێڤه‌رتیت ی سێ ه �ه‌زار ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ژیاوه‌‌و ئه‌وده‌م ه ی په‌یكه‌رتاشێــــك په‌یكه‌رێكی له‌سه‌ر خواست ی خ��ۆ ی بۆ دروستكردووه، زۆر لێ ی توڕ‌ه بووهو به‌ئه‌نجامدان ی چه‌ندین نه‌شته‌رگه‌ریی جوانكار ی له‌په‌یكه‌ره‌كه‌دا ئینجا بهوه قایل بووه ك ه دابنرێــــت‌و خه‌ڵك ببینێت.
زانایانی به‌ریتانیا ئاشكرایان كرد ه��ۆك��اری زی��ادب��وون �ی ئهو ی نه‌خۆشییه سێكسییانه ی له‌ڕێی ئه‌نجامدانی كار سێكسییه‌وه باڵوده‌بنه‌وه، ماڵپه‌ڕی فه‌یس بووكه ،چونك ه سایته‌كه رێگایه‌كه بۆ په‌یداكردن‌و
دۆزی���ن���هوهی پ �هی��وه‌ن��دی��ی �ه ی�ه‌ك ش�ه‌وی��ی�ه‌ك��ان‌و ب��وون �ی په‌یوه‌ندی لهگهڵ چه‌ندین كه‌سدا له‌یه‌ككاتدا. زان������ای������ان ی���ه‌ك���ێ���ك ل���هو نه‌خۆشییانه‌یان باس ك��ردووه ك ه بریتییه له‌نه‌خۆشی (زوه���ری)و ل �هه �هن��دێ ن��اوچ��هی واڵت����دا زۆر
ی زیادیكردوه كه سه‌ردانی ماڵپه‌ڕ ی فه‌یس ب��ووك ده‌ك �هن ،به‌رپرسان ته‌ندروستی واڵته‌كه‌ش پێیانوای ه ی ماڵپه‌ڕی فه‌یس ب��ووك رێگایه‌ك ێ كورته بۆ ئ �هوهی كه‌سێك بتوان ی چ��هن��دی��ن پ��هی��وه‌ن��دی سێكس هاوزه‌مانی هه‌بێت.
ی لێبوردن ده‌كات مایكرۆسۆفت داوا
مایكرۆسۆفت به‌هــــۆی هه‌ڵه‌یه‌كی ته‌كنیكییه‌و ه داوای ل��ێ��ب��وردن له‌به‌كارهێنه‌رانی ()msn ده‌ك��ات ،هه‌ڵه‌كه بریتی بووه لهوهی ئه‌وانه‌ی ل �ه‌س �ه‌رخ �ه‌ت وات���ه (ئ��ۆن�ڵای��ن) ب���وون وا دهركهوتووه له‌سه‌رخه‌ت نه‌بن (ئۆفاڵین) بن‌و به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه. ب��هوه��ۆی��ه‌ش��هوه م��ای��ك��رۆس��ۆف��ت روون���ك���ردن���هوهی���ه‌ك���ی داو ت��ێ��ی��دا روون��ی��ك��رده‌وه كه زانایانی بواره‌كه
كێشه‌كه‌یان چاره‌ســـــه‌ركردووه‌‌و به‌كارهێنــــه‌ران تووشـــی هیچ شتێكــــی ل �ه‌وج��ۆره نابـــنه‌وه ،هــــه‌روه‌ك داوای لێبــــوردنی لهو كه‌سانه ك��ردووه كه لهو كاته‌دا خه‌ریكی چاتكردن بوون.
ژماره ( )25چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
جۆراوجۆر
ی منداڵه‌كانتان ی گه‌نجێك كهوت مه‌مه ی مور فریا دێم مه‌كه‌ن به‌شیرینیدا ی به‌ناوبانگی هۆڵیوود له‌ماڵپه‌ڕی تویته‌ردا لهكاتێكدا ئه‌ستێر‌ه ی ی ته‌مه‌ن 18ساڵ سه‌رگه‌رمی قسه‌كردن بوو لهگهڵ هاوڕێكانی ،كوڕێك ی بۆ نارد ك ه تێیدا هاتبوو "هیچ ی فلۆریدا ،په‌یامێك ی ویالیه‌ت خه‌ڵك شتێك نییه تا له‌ژیاندا بمهێڵێته‌وه ،ده‌ڕۆم‌و خۆم به‌دره‌ختێك له‌حه‌وشه‌كه‌ماندا هه‌ڵده‌واسم". ی ی به‌ناردنی چه‌ند په‌یامێك خۆكوشتنی له‌بیر دێم كوڕه‌كه برده‌وه‌‌و له‌هه‌مان كاتیشدا ته‌له‌فۆنی بۆ پۆلیس ی خۆیدا كرد ،به‌وجۆره‌ش پۆلیس كوڕه‌كه‌یان له‌ماڵه‌ك ه ده‌ستگیركرد.
ی ی نوێ جۆرێك مرۆڤ دۆزرایه‌وه ی رۆژن��ام��ه ی ف��ای��ن��اڵ ش��اڵ تایمز به‌ریتانی باڵویكرده‌و‌ه ل��������ه‌دوای ه���ه‌ری���ه‌ك ل �هن��ی��ان��ده‌رت��اڵ �ه‌ك��ان ك ه ی ل�ه‌الی�هن زان��اك��ان‌و مرۆڤ م��ۆدێ��رن كه ن��اوی "هۆمۆ ی ساپینز"و جۆری سێیه‌م ی 2003دا مرۆڤ ك ه له‌ساڵ ی ل��ه‌دوورگ��هی��ه‌ك��ی واڵت�� ئه‌نده‌نوسیا دۆزرای���هوه، ی ئێستا زانایان جۆرێك
نوێیان له‌ئاده‌میزاد دۆزیوه‌ته‌وه ك ه ده‌كات ه جۆری چواره‌م. ی رۆژنامه‌ك ه ئهو ی هه‌واڵ به‌پێ ی ی پشكنین جۆره له‌مرۆڤ له‌ئه‌نجام ی ئهو ی په‌نجه ( )DNAبۆ ئێسك مرۆڤه دهركهوتووه ك ه له‌ئه‌شكه‌وتێكدا له‌واڵتی سیبریا دۆزراوه‌ته‌وه. ی ئ���هم ج��ۆره ی ژی��ان�� م��ێ��ژوو له‌مرۆڤ دهگهڕێتهوه بۆ 40هه‌زار ی س��اڵ له‌مه‌وبه‌ر وات � ه له‌سه‌رده‌م ن��ی��ان��ده‌رت��اڵ‌و هۆمۆساپینزه‌كاندا ژیاوه.
ده‌فته‌ری سیمكارت!
كراوه.
ی به‌مه‌به‌ستی رێگریكردن له له‌ده‌ستچوونی ئهو ناوانه ی كه له‌كاتی ونبوونی مۆبایله‌كه‌تدا دێته‌ئاراوه ،له‌واڵتان ی ده‌ف���ت���هر ی ئ���ه‌وروپ���ا ده‌ف��ت��ه‌رێ��ك ب �هن��او ك������������ه س��ی��م��ك��ارت دروس���ت���ك���راو ه ژم��ار ه ی ج���ێ���گ���ره‌وه‌ی ده‌ف���ت���هر ت��ه‌ل��ه‌ف��ۆن��ه‌ك��ان��ه ك���ه پێشتر ه����هب����وو، ه�����هروهك و ه ك ی ده‌ف���ت���هر تێبینیش ب����ه‌ك����اردێ‌‌و ی ل���ه‌ش���ێ���وه ی س��ی��م��ك��ارت � مۆبایلدا دیزاین
ی به‌رده‌وام دایكان یه‌كێك لهو هه‌اڵن ه ی ی مه‌م ه ده‌یكه‌ن بریتییه له‌كردن منداڵ به‌شیرینه‌مه‌نییه‌كدا‌و پاشان ی منداڵه‌كه. مه‌مه‌ك ه ده‌خه‌ن ه دهم ی زان���ای���ان پ��ێ��ی��ان��وای � ه ك��ردن � م��هم�� ه ب��هه��هن��گ��وی��ن ی��ان ی شیریندا ی دیكه م��اده ی ی��اخ��ود پ��اك��ك��ردن �هوه ی م��ن��داڵ ب���ه‌ده‌م م��هم��ه ی ئ��������هوهی ك � ه دوا ی ده‌ك���ه‌وێ���ت��� ه س���هر زهو ی ئهوهی منداڵه‌كان له‌ته‌مه‌نێك ی ددانیان هه‌بێت ،چونك ه ته‌ندروست ڤایرۆسی (میكرۆبی) ده‌می گه‌وره‌كانیان زوو ددانیان كلۆر ده‌بێت.
22
ی دهب��ێ��ت � ه ه��ۆ ی كه‌مه‌و‌ه كێشه منداڵ ناسكه‌‌و بۆ ده‌گوازرێته‌وه‌‌و
ب ۆ ن ه ب ۆ د ر ا ویی هكان ز ی پ ك ه د ر و س تد هک هن ل� هگ�ه‌ڵ گ�� هر م ب � و ون � ی ب �ه‌ك� ه���ه‌وادا، ی ب هر �اره �ێ �ن �ان � ه � �� ه م � �� و و ه ئ �هو هۆ ه‌مانه زیادد ه كا ت ك ه ی ده‌بن ه رێگرتن له‌ئا ه�����هروهك چ �هن � ره‌قكردن هوه، دی ته‌ندروستیش له‌ئ �ن كێشه ی هن به‌كارهێنانیان ده‌خ جامی خراپ ه‌نه‌وه. زان� رێگر �ای��ان پێی ی له‌ئاره‌قكر انوای ه نابێ دن ه و ه ب چ ك رێ ت، ونكه ده‌بێت ه ه ۆ ی ت ێ ك ها چ و وون ی سه‌نگی‌‌و د ه ر دا ن� �� ی س�ود ئ��اره‌ق ی تایبهت ی هه ی ه ، ی ه ك له‌زانا ێ ك رژێ یان پێیوای ه گ الن د ه ئا ر �ن ه‌ق ئ��ا �ه‌ك��ان ل�ه‌ك � ات � ی د ه ر ره دان��� ی ق��دا وهك ك��ارده‌ك���ه نو ب�ه‌ئ گورچیله‌كان � هرك� ی خاڵ ی كردنه‌و‌ه ی جه‌ست ه ه ه ڵ د ه س تن، گ هر بۆن (معطر ) ه كا ن ئ ه ب��� وان ه ی ب ۆدراوی���ن ب�� ه چ �� ڕ و پ �� ڕ ه‌كاربه یو زوو د‌هرچ ێنرێن ده‌بن ه ه ۆ ی گ ی ر ان ه ی درو كانی گالند‌ه ب ی زیپكه چه‌ورییه‌كا نو و ون ست .
كاور
گا
دووانه
قرژاڵ
شێر
فه‌ریك
( 21مارس - 20نیسان)
( 21نیسان - 20ئایار)
( 21ئایار - 20حوزه‌یران)
21حوزه‌یران - 22ته‌مموز
( 23ته‌مموز - 22ئاب)
( 23ئاب - 22ئه‌یلول)
س��ۆزه‌ك��ان��ـ��ـ��ت پشتـــیوانیت لێده‌كه‌ن‌و له‌وانه‌ی ه وات لێبكه‌ن ی ب��ك�هی��ت له‌پێناو س�هرك��ێ��ش� ئه‌گه‌ر خۆشیــــــــیه‌كانتدا، هه‌ستت ك��رد فشارت له‌سه‌ر‌ه پێویســــــته به‌دانایی مامه‌ڵ ه بكه‌یت.
هاتنــــــــی مانـــــــــــگ وات لێده‌كات سنووره‌كــــانی هه‌ست‌و س��ۆزت فراوانتـر بێـــــــــــت، كه‌سێــــــك ژی���ان���ت رۆش���ن ئه‌گـــــــــه‌ر ده‌كـــــــــاته‌وه، متمانه‌ت پێكرد له‌گـــــــه‌ڵیدا به‌رده‌وام به.
جواڵنی مانــــــــگ وات لێده‌كات مرۆڤــــــــــه سه‌ركێــشه‌كـــــــان ژی��ان �ی نێــــــو بانگێشتی تایبـــــه‌تیت بكه‌یت ،ئه‌گه‌ر ك��اره‌ك��ان به‌گــــوێره‌ی دڵت ن �هب��وون ،وا باشتره گه‌شتێك بكه‌یت.
وا باشـــــــتره ك�هم��ێ��ك بیر له‌پێكـــه‌وه گونـجـــــــان بكه‌یته‌وه، له‌وانـــــــه‌یه هه‌ندێــــك كه‌س بێمتمانه بێــــــــنه به‌رچـــــــاوت‌و وا ه�ه‌س��ت بكه‌یـــــــــــت كه ده‌یانـــــــــــــــــه‌وێ هه‌میــــشه بدۆڕێی.
به‌شێـــــــــوه‌یه‌ك ژی��ان��ت ل����ه‌ش����ێ����وهك����ان خ���ێ���رای���ی به‌خــــــۆیـــــه‌وه ده‌بینێ‌و كاتێكی خۆش بهسهر ده‌به‌یـــــت ،پێویسته نه‌بیــــــــــــته هۆی فشار بۆ هیچ كه‌سێك نه‌وه‌كو كاره‌كانــــت لێ تێكچێت.
ل �ه‌وان �هی��ـ��ـ��ـ��ـ��ـ��ـ��ـ��ـ �ه ك �هب��ی��ر ل��ه‌ده‌وروب��ه‌ره‌ك��ه‌ت بكه‌یته‌و ه به‌پێنه‌گه‌یشـــــــتوو نه‌زانیان ب���زان���ی���ت ،ب�����ه‌اڵم دڵ��ن��ی��اب � ه ی دادوه‌ری��ك��ردن بهسهر ئه‌وان ت��ره‌وه به‌مانای دڵخۆشی تۆ نایه‌ت.
ته‌رازوو
دووپشك
كه‌وان
گیسك
سه‌تڵ
نه‌هه‌نگ
( 23ئه‌یلول - 22تشرین ی یه‌كه‌م)
( 23تشرین ی یه‌كه‌م 21 -تشرین ی دووهم)
( 22تشرین ی دووهم - 20كانون ی یه‌كه‌م)
( 21كانون ی یه‌كه‌م - 19كانون ی دووهم)
( 20كانون ی دووهم - 18شوبات)
( 19شوبات - 20ئازار)
ی ت��ۆ هه‌میشه وری��ای��ت ل��هوه ی به‌كه‌سانـــــــــی ده‌وروبه‌رت ده‌ڵ��ێ��ـ��ـ��ـ��ـ��ـ��ی ،ق��س��ه‌ك��ردن ك��راوه‌ی��ی به‌راستگۆییــانه‌‌و له‌وانــــــــه‌یه وا له‌كه‌سانێك ب��ك��ات به‌هه‌ڵــــــــــه لێت تێبگه‌ن.
تۆ هه‌میــــــــــشه حه‌زت كردوو ه كارته‌كانـــــــــت له‌دوا ساته‌كاندا به‌كاربێـــــــــنی ،نیازه‌كــــــــانت له‌دڵی خۆتدا ده‌هـــــــــــێڵیته‌وه تـــــــــــــا ئهو كاتــــــــــــــــــه‌ی كارێـــــــــــــــك ده‌ت����ه‌وێ ئه‌نجامبده‌یت.
له‌وانه‌یه وا بیر بكـــــــــــه‌یته‌و ه ی كه خه‌ڵك به‌شــــــــــێوه‌یه‌ك هه‌ڵسوكـــــــــه‌وت به‌رپرسیارانه ن��اك �هن ،خ��ۆ توڕه‌كــــــــــردن لێیـــــــــــان ل �هوه ناچێت هیچ به‌هـایه‌كی ل�ه‌ده‌س��ت��چ��وو ب��ۆ تۆ بگــــــێڕێته‌و ه.
ل��ه‌وان��هی��ه ك���ۆب���وون���هوه ل �هگ �ه‌ڵ ی هاوڕێیانت خۆشتر بێت ل �هوه خۆشــــــه‌ویســــته‌كه‌ت لهگهڵ كاتێك دیاریبكه‌یــــــــت بۆ چوون ه دهرهوه ،له‌وانه‌یه كه‌ســــــــــێك بناسی كاریگه‌ری له‌سه‌ر ژیانت هه‌بێت.
ئ��هم هه‌فتـــــــــــه‌یه هه‌ست كامه‌رانی به‌زیندوویــــــــــــی‌و ده‌كه‌یت ،جۆش‌و خرۆشــــــــــت ده‌بێته مایــــــــــه‌ی سه‌رنجی ده‌وروبه‌ر تهنها ئهو كه‌ســــــــــانه نه‌بێت كه ده‌بیــــــته هۆی ترس بۆیان.
ت��ۆ دوو ئ��اڕاس��ت�هی ج��ی��اوازت هــــــــــــه‌یه ،زۆر وری��او ه �ه‌س��ـ��ـ��ـ��ـ��ـ��ـ��ـ��ـ��ـ��ـ��ت��ی��اری �ت‌و له‌هــــــــه‌مان ك��ات��دا گوێ ناده‌یت به‌شتــــــــــــــه‌كان چـــــــــۆن ده‌چنه پێشهوه با بچن.
خاوه‌ن ئیمتیاز :كۆمپانیای سولی تێلیگراف سه‌رنوسه‌ر :خالید ئه‌حمه‌د شه‌ریف
ی سالم، ی ـ شاڕێ ی كوردستان ،سلێمان هه‌رێم ی پێنجه‌م ـ بهرامبهر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی په‌روه‌رده ی میران ـ نهۆم ته‌الر
لێپرسراوی هونه‌ریی :شێرکۆ خانزادی
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه ،هه‌فتان ه کۆمپانیای سولی تێلیگراف دهریدهکات
0533187811 & 0533184771
بۆ وه‌رگرتنی زانیاری‌و ئاگاداربوون ل ه دوایین هه‌واڵ‌و گۆڕانکارییه‌کان سه‌ردانی سایتی
et
r. n
ریبێری؛ یاریزانێ
3
4
کیم؛ ستایش
کی‌دوو‌رووه
ی‌خۆی‌ده‌کات
7
رۆژنامهی دهستووره، پاشکۆیهکی وهرزشیی تێلیگراف دهریدهکات کۆمپانیای سولى رۆژانی دووشهممه
2
مانچسته‌ر‌گ
ه‌ڕایه‌وه‌‌پێشه‌نگی
ڕكێكانی ههفتهی 30ی له كێب رلیگی ئینگلیزیدا مانچستهر یونایتدی یانهی سێ خولی پریمه ونایتدی ئینگلیزی تۆماركردنی ری ئینگلیزی به یانهی فولهامی یانهی مانچسته تۆماركردو توانی نوێی له گۆڵو بردنهوهی نگی خولی ناوخۆی سهركهوتنێكی یاریزانان واین رۆنی 2 هاونیشتمانی ،پێشه یانهی چێڵسی بهسێ گۆڵ كه گۆڵێك تۆماریانكرد، واڵتهكهی وهرگرتهوهو گۆڵو بیرباتۆڤ فرێدایه پلهی دووهمی.
8الپهڕه
500دینار
ه‌و‌ریاڵیان‌گه‌رمكرد ژماره
كان‌شه‌ڕی‌ب هرشه‌لۆن ئ هرج هنتینییه
اركردو ركابهریو یانهكانیان تۆم ئهو دوو یانه لیۆنێل میسیو گۆنزالۆ ملمالنێی نێوان ئهرجهنتینی گرمتركرد. هیگواینی اتریك ،شهڕی دژبهیهكهیان رشهلۆنه بهسێ یانهی به ه ركهوتنی بهسهر بهتۆماركردنی ریاڵ مهدریدی سه بهرشهلۆنهو اللیگای ئهو گۆڵی میسی تۆماركردو ریاڵ سپانیان لهخولی یانهی ڤالنسیا سێ گۆڵی ئی مهدریدیش به واڵته گهرمتركرد. و تاكه گۆڵێكی دوو رابردوو یگواین شهوی ئیسپانیا گۆنزالۆ ه رۆناڵدۆ شکستیان بههێزهكهی کریستیانۆ یانه دوهلید هێناو دوو یاری جیادا كهوتنهوه بهیانهی بهله له بهرشهلۆنهیان مالنێی یهكترو ی ركابهریو مل ئهرجهنتینی سهركهوتنهكه پێگهی خۆیان بێ بایهخكردو میسی لیۆنێل می ریزبهندی لۆنهو گۆنزالۆ پلهی یهكه یانهی بهرشه له گواینی هاونیشتمانی لهیانهی لهخولهکه پتهوتركرد. هی هاتریكیان بۆ ریاڵ مهدرید،
w
yary
www.destur.n et
ری‌نه‌ورۆز‌پێی راهێنه به‌‌عه‌ره‌ب‌له ناخۆشه قه‌ڵه‌م‌بدرێت
tu
es
w .d
w
بکه
ممه2010/3/15 ، ،22دووشه
ی‌له‌كاڵچۆ‌به‌ردا
میالن‌گڕ
بردنهوهیهكی گرنگو سی میالنی ئیتاڵی لهیانهی ئینتهری یانهی ئهی زیكبوونهوهی لهیانهی فوڵهام بباتهوه .مانچستهر قورسی تۆماركردو بهن كاڵچۆی واڵتهكهی. یهش یانهی ركابهری گڕی بهردایه خولی ركێكانی ههفتهی بیستو بهم بردنهوه كانی گهیانده 66 یونایتد كۆی خاڵه شهوی رابردوو لهمیانی كێب ی ئهی سی میالنی پێش یانهی چێڵسی یانه ههشتی خولی كاڵچۆی ئیتاڵی،یاریگای خۆی رووبهڕووی خاڵو به دوو خاڵ كه یانهی دووهم ریزبهندی خولهكه له بهزهحمهت بردنهوه كهوت زۆر ركابهری واخراوی ماوه ئهنجامیبدات .دووهمی چیڤۆ بووهوهو توانی یانهی ئینتهرمیالنی یاریهكی د یانهی گهڵ تۆماربكاتو جیاوازی خاڵهكانی له وه .یانهی میالن لهو مبكاته ركابهری بۆ تهنها خاڵێك كه نجامیدا بهتهنها گۆڵێكی ئه خۆی یاریهدا كه لهیاریگای كی كۆتایی یاریهكهدا خوله كالرن سیدۆفی هۆڵهندی كه له هێناو كۆی خاڵهكانی تۆماریكرد ،شكستی بهیانهی چیڤۆخاڵهكانی لهگهڵ یانهی رزكردهوهو جیاوازی به ك خاڵ كهمكردهوه. بۆ 58خاڵ ركابهری بۆ تهنها یه ئینتهرمیالنی
هانا‌بۆ‌زه‌ینه‌دین زێدان‌ده‌برێت
بێکهام‌گومانی‌له کاپیلۆ‌هه‌یه
2
دی‌که‌ریم‌هه‌ولێری‌له مه‌ه وروپییه‌کان‌پێ‌باشتر‌ه یانه‌‌ئه
4
5
7
به‌یانی هه‌موو دووشه‌ممه‌یه‌ک رۆژنامهی بخوێنه‌ره‌وه
www.destur . net
ژماره (، )25
ساڵی یه‌که‌م
چوارشه‌ممه2010/3/31 ،
w w w . d e s t u r. n e t i n f o @ d e s t u r. n e t
زانا كه‌ریم
پارت ی چ ی له‌م گه‌مه‌ی ه ده‌چنێته‌وه؟
ئ�هوه ی له‌گۆڤار ی گواڵندا ده‌رب��اره ی كابین ه ی شه‌ش همو خود ی د.به‌رهه‌م باڵوكرایه‌وه ،ئهوه ی پێشتریش سام ی شۆڕش نهێنییه‌ك ی له‌بار‌ه ی پالن‌و نه‌خشه‌یه‌كه‌و‌ه لێ ی دركاندو هه‌موو ئه‌وانه‌ش ی له‌ماو‌ه ی ئهم شه‌ش مانگ هی رابردوو ل ه میدیاكان ی سه‌ر به‌ئاڕاسته‌یه‌ك ی دیاریكراو ی ناو پارتیه‌و‌ه هه‌ستی پێده‌كرێت .راستییه‌ك ده‌رده‌خه‌ن ك ه په‌یوه‌ند ی به‌كێش ه جه‌وهه‌ریه‌ك ه ی ناو پارتیه‌و‌ه هه‌یه ،ئه‌ویش وهك چۆن میشێل فۆكۆ ده‌ڵ ێ (لهنێو هه‌ر سه‌ره‌تایه‌كی رووكه‌شدا ،هه‌میشه‌و ب ه به‌رده‌وام ی بنه‌مایه‌ك ی شاراو‌ه هه‌یه ،گوتار ی روكه‌شیش لهو خاڵ ه نهێنییه‌و شاراوانه‌و‌ه سه‌رچاوه‌ده‌گرێت ك ه خاوه‌ن ی گوتاره‌ك ه نایه‌وێت مه‌به‌ست ه شاراوه‌ك ه بدركێنێت ،ئهم گوتاره رووكه‌شه‌ش بێجگ ه لهو په‌رده‌ی هی بۆ شاردنه‌و‌ه ی ئ�هوه ی مه‌به‌ستێت ی دروستیده‌كات ،شتێك ی دیك ه نییه، گه‌ره‌نت ی ئاماده‌بوون ی مه‌سه‌ل ه شاراوه‌كه‌و بزركردن ی لهنێو وشه‌كان ی گوتاره‌كه، سه‌رله‌نو ێ مه‌به‌ست ه شاراوه‌ك ه له‌ناو گوتاره‌كه‌دا به‌زیندووی ی ده‌هێڵێته‌وه)، ئهوه ی له‌گ ه ڵ ئهم تێز‌ه ی فۆكۆدا یه‌ك دهگرێتهوه ،ئهو واقیع ه ی ناو پارتی ه كه له‌دوا ی لێسه‌ندنه‌و‌ه ی ده‌سه‌اڵت ل ه نێچیر بارزانیه‌و‌ه هه‌ست ی پێده‌كرێت .شه‌ڕ فرۆشتنیش ب ه كابین ه ی شه‌ش همو خه‌ڵكان ی وهك د .به‌رهه‌م ك ه له‌ده‌ره‌و‌هی ئهو ملمالنێیانه‌یه ،مه‌سه‌له‌یه‌ك ی رووكه‌شه‌و بنه‌ما شاراوه‌ك ه ئهو خاڵ ه نهێنیو شاراوانه‌ی ه ك ه په‌یوه‌ند ی ب ه گه‌وره‌بوون ی كێشه‌كان ی ناو خود ی بنه‌ماڵ هی بارزانیه‌و‌ه هه‌یه .تێكه‌ڵكردن ی كابین ه ی شه‌ش همو ناوبردن ی خه‌ڵكانیتر بێجگه لهو په‌رده‌ی ه ی بۆ شاردنه‌و‌ه ی ئهوه ی مه‌به‌ستێت ی دروستیده‌كات ،شتێك ی دیكه نیه ،خۆئه‌گه‌ر نیاز واب ێ به‌و چه‌واشه‌كاریی ه به‌و جۆره گوتاره روكه‌ش ی مه‌سه‌له شاراوه‌ك ه بكه‌ن ،ئه‌گه‌ر بهسهر خه‌ڵكان ی ئاساییدا تێپه‌ڕێت ،به‌اڵم نوخب هی رۆشنبیر ی كورد تێده‌گات به‌و جۆره ناتوانن مه‌به‌ست ه شاراوه‌ك ه رووپۆش بكه‌ن .ئه‌مه‌ش وهك ئهوه وای ه كچێك قۆناغ ی مناڵ ی تێده‌په‌ڕێنێت‌و خه‌ریكه گهوره ده‌بێ ،رۆژ له‌دوا ی رۆژ مه‌مك ی به‌رز ده‌بێته‌وه ،كچه‌ك ه یان كه‌سوكاری چه‌ند بیانه‌و ێ منا ڵ نیشان ی بده‌ن ،مه‌مك ی ده‌بێت ه ئاماژه ی گه‌وره‌بوونی‌‌و ناشاردرێته‌و‌ه ك ه كچك ه وا عازه‌ب ده‌بێت .ئهم ره‌وت ه ی ناو پارتیو ئهم جۆره ك هف‌و كوڵ‌‌و هه‌ڵچوون‌و داچوونان ه ئاماژه ی گه‌وره‌بوونه‌و‌ه ی كێشه‌كانن‌و ئاماژه ی ئهوه ده‌رده‌خه‌ن ك ه جه‌مسه‌رگیرییه‌كان ی ناو پارت ی له‌سیاسه‌ت ی گشتی ترازاون‌و چیتر ب ه سه‌رۆك كۆنترۆ ڵ ناكرێت. دهگێڕنهوه شێخ مه‌حمود ی نه‌مر له‌كات ی پێكهێنان ی كابین هی حكومه‌ته‌كه‌یدا ،كه‌سێك ی نزیك له‌خۆ ی فه‌رامۆشكردووه ،ك ه زۆرب هی ده‌وروبه‌ر ی مه‌لیك باوه‌ڕیان وابوو كاریك ی گه‌وره‌و گرنگ ی پێده‌سپێرێت، دوا ی ئهوه ی یه‌ك دووان له‌ده‌ست‌و پێوه‌نده‌كان ی شێخ لهو بارهیهوه قسه‌یان له‌گ ه ڵ كردووهو پێیان وتووه هه‌ق بوو بۆ كاتێك ی وهك ئێستا رۆڵێكت پێ بدایه‌و له‌ناو هاوه‌ڵه‌كان ی گه‌وره‌ت بكردایه‌ته‌وه ،مه‌لیك وتویه‌ت ی راست ه بۆ ئه‌مڕۆ گرنگ بوو گهوره ی بكه‌م ،به‌اڵم دهب ێ ئهو رۆژه‌م له‌به‌رچاو بێت كاتێك دێت پێویست ه بچوك ی بكه‌مه‌وه‌و بیخه‌مه‌و‌ه قاڵب ی خۆی ،له‌به‌ر ئهوه ی زۆر لێمه‌و‌ه نزیك ه باج ی گهوره نه‌كردنه‌وه‌ك ه ی ئاسانتر‌ه لهوه ی سب ه ی بمه‌وێ بچوك ی بكه‌مه‌وه ،ئێستا بارزان ی گیرۆد‌ه ی ده‌ردێك ی وابوو‌ه ل ه به‌رانبه‌ر نێچیرڤان ،رۆژان ێ پێویست بوو گهوره ی بكات ،ئه‌مڕۆ واقیع ی ناو بنه‌ماڵه‌ك هی واده‌خوازێت بیخاته‌و‌ه قاڵب ی خۆی ،به‌اڵم پێ ی ناكرێت. ئهوه ی رۆژ له‌دوا ی رۆژ زیاتر هه‌ست ی پێده‌كرێت‌و به‌ره‌و هه‌ڵكشان ده‌چێت ئهم مه‌سه‌له‌یه‌یه ،به‌اڵم پارت ی ده‌ی �هو ێ روپۆشێك ی ش��اراو‌هی به‌سه‌ردا بدات ،كات ێ وهك چاودێرێك له‌ره‌وش ی حیزب ی كورد ی ده‌نواڕیت ئهم دۆخ ه ی پارت ی پێدا تێده‌په‌ڕێت هه‌مان ئهو حاڵه‌ته‌ی ه ك ه یه‌كێت ی چه‌ند ساڵێك پێش ئێستا پێو‌ه ی گیرۆد‌ه بوو ،مه‌سه‌له‌كان هه‌مان مه‌سه‌ل هی گه‌وره‌بوون ی تاكه‌كان‌و شه‌ڕ ی ده‌سه‌اڵت بوو ،به‌اڵم به‌ناوێك ی رووپۆشكراوی وهك ریفۆرمه‌و‌ه خۆ ی نمایش ده‌كرد ،تا دواجار نه‌توانرا خواست ه نهێنیو شاراوه‌ك ه په‌رده‌پۆش بكرێت‌و سه‌رئه‌نجام ئهوه ی لێكه‌وته‌و‌ه ك ه روویدا. ئێستا پارتیش به‌هه‌مان دۆخدا ده‌ڕوات ،ئهم گوتاره رووكه‌ش ه بنه‌مایه‌كی شاراو‌ه ی هه‌یه ،ك ه جه‌مسه‌رگیر ی ناو پارت ی گه‌یشت ه قۆناغ ی تێكشكاندنی سیاسه‌ت ی گشت ی حیزب‌و ئهو مه‌ركه‌زییه‌ت ه ی تا ئێستا پارت ی راگرتبوو. دڵنیام ئێستا به‌شێك له‌نوخب ه ی سیاسیو رۆشنبیر ی كورد ده‌خوازن ئهم ئاڕاسته‌ی ه زیاتر په‌ره‌بسێن ێ تا كێشه‌كان ی ناو بنه‌ماڵ ه ی بارزان ی وهك كێشه‌كان ی ناو یه‌كێت ی بته‌قنه‌وه‌و دۆخ ی پارتیش به‌ده‌رد ی یه‌كێت ی بچێت، چونك ه ئاڕاسته‌یه‌ك ل ه بیركردنه‌وه‌و تێڕوانین ی روناكبیر ی كورد پهرهیسهندووه ك ه پێ ی وای ه به‌هێزبوون ی حیزب‌و پته‌و ی هه‌ناو ی حیزب ی كورد ی ده‌بێت ه رێگریی له‌په‌ره‌پێدان ی دیموكراسی‌‌و ئازاد ی گشتی ،به‌ند‌ه پێچه‌وان ه ی ئهو ره‌وت ه ده‌خوازم پارت ی ده‌ست به‌هه‌ناو ی خۆیهوه بگرێت‌و نه‌هێڵ ێ هه‌مان نه‌خۆشییه‌كانی یه‌كێت ی بیگرێته‌وه ،چونك ه هێشتاكان ێ خواسته‌كان ی كورد به‌دینه‌هاتوون‌و حیزب له‌كۆمه‌ڵگا ی ئێمه‌دا به‌دیهێنه‌ر ی ویست ه نه‌ته‌وایه‌تیه‌كانمانن .مكۆمبوونی حیزب‌و به‌هێز ی پایه‌كان ی یوساوی ه به‌مانا ی به‌هێز ی پای ه ی به‌دامه‌زراوه‌كردنی كۆمه‌ڵگا ،بۆی ه ئهم قۆناغ ه هێشتا كورد پێویست ی به‌حیزب ی به‌هێز هه‌ی ه تا ئهو دۆخ ه ی ده‌گه‌ین ه ئیستقرار ی سیاس ی ك ه تا خاوه‌ن كیانێك ی چه‌سپاو نه‌بین نه‌گه‌یشتوینه‌ت ه ئهو دۆخه ،بۆی ه وهك یه‌كێت ی به‌و ده‌رد‌ه چوو كاره‌سات ه پارتیش توش ی هه‌مان داڕووخان بێت ،ئهوه ی ئێستا ده‌گوزه‌ر ێ جگ ه لهو راستی ه ی كه هه‌یب هتو ده‌سه‌اڵته‌كان ی سه‌رۆك ی پارت ی له‌بنكۆڵكردندان هیچ ی تر نییه ،چونكه ئهوه ی رووده‌دات پێچه‌وان ه ی سیاسه‌ت ی گشت ی پارتیو سه‌رۆكه‌كه‌ین ،نه‌توانینی كۆنترۆڵكردن ی ئهو ئاڕاسته‌یه‌ش ئهو ئاماژه ترسناكه‌ی ه ك ه ئیتر جه‌مسه‌ره‌كانی ناو پارتیش به‌ره‌و ئهوه ده‌ڕۆن كۆنترۆ ڵ نه‌كرێنه‌وه ،بۆی ه دهب ێ د .به‌رهه‌م ئهم راستی ه تێبگات و ئهو گوتاره رووك هش‌و په‌رده‌پۆشكراوان ه كار نه‌كات ه سه‌ر ئاڕاست ه ی كاركردنی ،چونك ه مه‌سه‌له‌ك ه د .به‌ره همو كابین ه ی شه‌ش نییه ،د. به‌ره همو كابینه‌ك ه ی كراونه‌ت ه ئهو گوتاره رووكه‌شه‌و بێجگ ه لهوه ی ده‌یانه‌وێ بیكه‌ن ه ئهو په‌رده‌ی ه ی بۆ شاردنه‌و‌ه ی ئهوه ی مه‌به‌ست ه دروستیانكردووه ،به‌اڵم پرسیار ئهوهی ه پارت ی چ ی له‌م گه‌مه‌ی ه ده‌چنێته‌وه.؟ رووداوه‌كان ی داهاتوو ی ناو پارت ی وه‌اڵمده‌ره‌و‌ه ی ئهو پرسیار‌ه ده‌بن.