ژماره ()27 چوارشه‌ممه2010/4/14 ، ( )20الپهڕه نرخ ( )1000دیناره www.destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سياسى گشتییه ،هه‌فتان ه کۆمپانیای سولى تێلیگراف دهریدهکات
sherko khanzadi
ی ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ندی یه‌كێتی: سكرتێر
ی هه‌ڵوه‌شێته‌وه ی ستراتیژ ی ده‌یه‌وێت رێككه‌وتن ی پارت باڵێك 2
5
9
سه‌رهه‌نگ سوله‌یمانی.. جه‌نه‌ڕاڵی بێ سێبه‌ر
ئه‌گه‌ر ئهمریكاو ئیسرائیل هێرش بكه‌ن ه سه‌ر ئێران‌و هه‌ندێك ئاماژه له‌ئارادای ه له‌بار‌ه ی ئهگهری ئهم سیناریۆیه ،كه‌سایه‌تییه‌ك ی سه‌ره‌كی ك ه زۆر سهرچاوه ی هه‌ڕه‌شه‌ی ه له‌الیه‌ن تارانهوه جه‌نه‌ڕاڵێك ه له‌ناو سوپای پاسداران‌و زۆر زانیاری ی له‌باره‌وه نازانرێت ته‌نانه‌ت له‌الیه‌ن ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كان ی خۆرئاواشه‌وه04 ... .............................. ده‌ستوور فه‌زیحه‌یه‌كی دوو به‌رپرسی كورد ،له‌كه‌ركوك ئاشكراده‌كات
دوو به‌رپرسی كوردی پارێزگای كه‌ركوك، ك ه كاری رێكخستنی حیزبی ده‌كه‌ن له‌ناو ده‌زگاكانی پۆلیسی شاری كه‌ركوكدا، چه‌ندین پاره‌یان به‌ناوی به‌رزكردنه‌و‌هی پله‌و جێگریكردنی پله‌كانیانه‌وه، له‌چه‌ندین ئه‌فسه‌ری پۆلیسی كه‌ركوك وهرگرتووه ،دوای ئاشكرابوونیشان له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی ناوخۆی عێراقهوه ده‌ستگیر ده‌كرێن05 ... .............................. سوپای پاسداران ،له‌هێزێكی سه‌ربازییه‌و ه بۆ كۆنتڕۆڵكردنی هه‌موو ده‌سه‌اڵتێك
رووداو‌ه سیاسییه‌كانی 1979ی ئێران‌و هاتنه‌سه‌ركاری كۆماری ئیسالمی، وه‌رزێكی نوێی گۆڕانكاری گهوره له‌پێكهاته‌ی هێز‌و سیاسه‌تی له‌ئێراندا خوڵقاند‌و سوپای پاسداران وه‌ك نمونه‌یه‌كی به‌رچاو لهم گۆڕانكارییانه له‌دایكبوو08 ... ..............................
پ��ارت�ی ده‌ك��رێ��ت ،وت �ی «كۆنگر ه ی ده‌س���ه‌اڵت���ی ه��هڵ��وه‌ش��ان��دن��هوه ستراتیژییه‌كه‌ی رێككه‌وتننامه هه‌یه». س��ام��ان گ �ه‌رم��ی��ان �ی ده‌ڵ��ێ��ت مه‌كـــته‌بی سیاســـی دان��ی بهو ی ه���ه‌اڵن���ه‌دا ن����اوه ك��ه‌ب��وون��ه ه��ۆ ی له‌كیسچوونی ده‌ی��ان ه�ه‌زار ده‌نگ ی ئ���هو ح��ی��زب �ه ،وت���ی «ل��ـ��ـ��ـ�ه‌ڕوو تهكنیكییهوه ه�هڵ�ه‌م��ان ه�ه‌ب��وو، مه‌كته‌بی سیاسی به‌دواداچوونی بۆ كردووهو له‌ڕێی راگه‌یاندنی خۆیه‌و ه ی ره‌خـــنه‌ی ئاراســــته‌ی خۆ كردووه ،له‌ناوخۆماندا واهه‌ستده‌كه‌ین پێویسیتمان بهوه هه‌یه كۆنگره ئهو
تایبهت به ده‌ستوور
ی س��ام��ان گ �ه‌رم��ی��ان��ی س��ك��رت��ێ��ر ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ندی یه‌كێتی ده‌ڵێت ف��ازڵ میرانی وتویه‌تی كه‌پارتیی ه ئه‌سڵییه‌كان پابه‌ندن به‌ڕێككه‌وتننام ه ستراتیژییه‌كه‌ی نێوان یهكێتیو ی پارتییه‌وه ،به‌اڵم باڵێكی ناو پارت بۆچوونێكی جیاوازتریان هه‌یه. س��ام��ان گه‌رمیانی رایگه‌یاند ی��ه‌ك��ێ��ت��ی ت��ائ��ێ��س��ت��ا پ��اب��ه‌ن��د ه ب �ه‌ڕێ��ك��ك �ه‌وت��ن��ن��ام �ه‌ك �هوه ،ب��ه‌اڵم ی ل��ه‌ك��ۆن��گ��ره‌دا ب���اس ل �ه‌ش��ێ��واز په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان یهكێتیو
سامان گه‌رمیانی
ده‌ستوور فه‌زیحه‌یه‌كی دوو به‌رپرسی په‌رله‌مانتارێك وه‌اڵمی ده‌زگای پاراستنی كورد له‌كه‌ركوك ئاشكراده‌كات پارتی ده‌داته‌وه شۆڕش خالید
دوو ب�ه‌رپ��رس��ی ك���وردی پارێزگای كه‌ركوك كه‌كاری رێكخستنی حیزبی ده‌كه‌ن له‌ناو ده‌زگاكانی پۆلیسی شاری كه‌ركوك ،پاره له‌چه‌ندین ئه‌فسه‌ری ی پله‌و پۆلیس به‌بیانووی به‌رزكردنه‌و‌ه جێگیركردنی پله‌كانیانه‌وه ،وه‌رده‌گرن، دوای ئاشكرابوونیشان ل �ه‌الی �ه‌ن وه‌زاره‌تی ناوخۆی عێراقهوه ده‌ستگیر ده‌كرێن. ب �ه‌پ��ێ��ی چ��ه‌ن��د زان��ی��اری��ی��ه‌ك كه‌ده‌ستوور له‌سه‌رچاوه‌یه‌كی بااڵی ئهمنییهوه ل�ه‌پ��ارێ��زگ��ای كه‌ركوك ده‌س��ت��ی ك��ه‌وت��ووه ،دوو به‌رپرسی كورد كه‌یه‌كێكیان یه‌كێتییه‌و ئهوهی
تریشیان پارتییه ،به‌پله‌كان ی نه‌قیب‌و ی تۆڕێكه‌و‌ه عه‌قید ،ماوه‌یه‌ك ه له‌ڕێگ ه ی پاره ك��اری وه‌رگرتن‌و كۆكردنه‌و‌ه ده‌ك��ه‌ن له‌ناو ئه‌فسه‌رانی پۆلیسی ئ �هو پ��ارێ��زگ��ای�ه‌دا ،ب �هو هۆیهشهوه چه‌ندین پاره‌یان له‌ئه‌فسه‌رانی پۆلیسی پارێزگای كه‌ركوك كۆكردووه‌ته‌وه، ی پله‌كانیان بۆ به‌بیانووی ئ���هوه به‌رزده‌كه‌نه‌وه ،یان جێگیری ده‌كه‌ن. ئ����هو س����ه‌رچ����اوه ئ�ه‌م��ن��ی��ی�ه ب�ه‌ده‌س��ت��ووری وت «ئ �هو دووكه‌سه ی نه‌قیبی هه‌ی ه به‌ناوی یه‌كێكیان پل ه ی عه‌قیدی (ه)و ئهوهی تریشیان پل ه هه‌ی ه به‌ناوی (ك)و به‌هاوكاری لهگهڵ تۆڕێكی هاوكار له‌ناو وه‌زاره‌تی ناوخۆدا كارده‌ك هنو تائێستا چه‌ندین پاره‌یان له‌ئه‌فسه‌ران كۆكردووه‌ته‌وه».
به‌پێی زانیارییه‌كان كه‌ده‌ست ده‌ستوور كه‌وتووه ،ئهو دوو كه‌سه هه‌ردووكیان كاری رێكخستن ده‌كه‌ن ی مالزمێكه‌وه بۆ حیزبه‌كانیان‌و له‌ڕێگ ه به‌ناوی (ئـ)و ههروهها كه‌سێكی پله بااڵی ناو وه‌زاره‌ت��ی ناوخۆ ك ه پل هی عه‌میدی هه‌ی ه به‌ناوی (غ) ئهو كاره‌یان كردووه. ده‌ستوور زانیویه‌تی ك ه ئه‌وكات هی ئ��هو دوو ب �ه‌رپ��رس � ه ك����ورده‌ی ناو ریزه‌كانی پۆلیس ده‌چن ه وه‌زاره‌ت��ی ناوخۆ ،له‌الیه‌ن به‌رپرسێكی پله‌بااڵی توركمانی ناو ریزه‌كانی پۆلیسهوه، وه‌زاره‌ت لهو كاره ئاگادار ده‌كرێته‌وه، بۆی ه وه‌زاره‌تیش ده‌ستگیریان ده‌كات. زان��ی��اری زیاتر ل�ه‌الپ�هڕه ()5دا بخوێنه‌وه
له‌توركیادا له‌مه‌ودوا كورد به‌زمانی خۆی بانگه‌شه‌ده‌كات
شاره‌زایانی سیاسی بۆچوونی جیاوازیان له‌سه‌ر هه‌نگاوه‌كانی په‌رله‌مانی توركیا هه‌ی ه له‌رێگه‌پێدان به‌بانگه‌شه‌كردن به‌زمانی كوردی، به‌اڵم زۆربه‌یان له‌سه‌ر ئهوه كۆكن كه‌پارته‌كان ده‌یانه‌وێت كورده‌كان به‌الی خۆیاندا رابكێشن09 ... ژیان ئیبراهم: به‌الی منه‌و ه شـانــۆ زۆر خۆشـتره له دراما
10..
له‌یال فه‌ریقی گۆرانییه‌ک بۆ فیلمی 88 به‌رهه‌مده‌هێنێت
11..
مه‌سه‌النه یه‌كالییبكاته‌وه». ی گه‌رمیانی ،لهبارهی كێشه‌كان ی یهكێتییهوه ،ده‌ڵ��ێ��ت ملمالنێ باڵه‌كانی حیزب ،یه‌كێتی ماندوو ك����ردووه ،دان ب��ه‌وه‌ش��دا ده‌نێت كه‌باڵه‌كان كه‌سه گه‌نده‌ڵه‌كانیان ی داڵ�����ده‌داوه ،ده‌ڵ��ێ��ت ئ��ه‌م باڵه یه‌كێتی كه‌ماوه‌ته‌وه ،له‌كۆنگره‌دا كێشه‌و كه‌موكوڕییه‌كان چاره‌سه‌ر ده‌كات‌و وتی «بڕیاردراوه ئه‌مجار ه له‌كۆنگره‌دا خه‌ڵكی ت��ازه‌‌و گه‌نج‌و ژن���ان وه‌ك حیزبێكی سۆسیال دیموكرات رۆڵیان هه‌بێت». ده‌قی چاوپیکه‌وتنه‌که له الپه‌ڕ ه ( )7-6دا بخوێنه‌ره‌وه
زانیار محه‌مه‌د
ی ی لیژن ه نه‌ریمان عه‌بدوڵاڵ ئه‌ندام ی كوردستان، ی په‌رله‌مان ن��اوخ��ۆ ل���ه‌وه‌اڵم���ی روون��ك��ردن��هوهی��ه‌ك��ی ده‌زگ������ای پ��اراس��ت��ن��ی پ��ارت��ی��دا كه‌په‌رله‌مان‌و حكومه‌تی به‌هۆكاری ی ده‌زگا ئه‌منییه‌كان یه‌كنه‌گرتنه‌وه‌ك ه تۆمه‌تبار ك��ردب��وو ،رایده‌گه‌یه‌نێت ده‌زگا ئه‌منییه‌كان‌و یهكێتیو پارتی هۆكارن نه‌ك په‌رله‌مان‌و حكومه‌ت. نه‌ریمان عه‌بدوڵاڵ په‌رله‌مانتاری لیستی گ���ۆڕان ب �ه‌ده‌س��ت��ووری وت ی خستووه‌ت ه «په‌رله‌مان پاڵه‌په‌ستۆ ی ئ��اس��ای��ش بۆ س���ه‌ر ده‌زگ���اك���ان��� یهكگرتنهوه ،به‌اڵم ده‌زگاكان خۆیان كاریان بۆ یهكگرتنهوه نهكردووه». ی ئهو پهرلهمانتاره روونكردنه‌وه‌ك ه ی پاراستن ره‌ت��ده‌ك��ات�هوهو ئاژانس ی پێیوای ه كه‌ده‌زگاكان خۆیان مه‌یدان كاریان بۆ یهكگرتنهوه نه‌كردووه‌‌و ی «بۆی ه ئه‌وان به‌رپرسن‌و ئه‌گه‌ر وت نه‌حكوم هتو یه‌كیانبگرتایه‌ته‌وه، نه‌په‌رله‌مان رێگرییان ناكه‌ن». نه‌ریمان عه‌بدوڵاڵ ئاماژهی به‌وه‌دا ی ناوخۆ ی لیژن ه ك ه لهكۆبوونهوه ی هه‌ولێر‌و ی ئاسایش لهگهڵ به‌رپرسان
ی ی دووه‌م� ی كانوون سلێمانی ،ل�ه 1 ئهمساڵهوه شه‌ش مانگ دیاریكراوه بۆ یه‌كگرتنه‌وه‌یان ،ب �هو پێیه‌ش ی 2مانگ‌و 15رۆژ ماوه ئێستا نزیك ه بۆ یه‌كگرتنه‌وه‌یان. ی ی ده‌زگ��ا ل �ه‌روون��ك��ردن �ه‌وه‌ك � ه پاراستندا داوا له‌حكوم هتو په‌رله‌مان ی ی ده‌زگاكان ده‌كرێت بۆ یهكخستنهوه ئ��اس��ای �ش‌و پ��اراس��ت��ن‌و زان��ی��اری، ی ی ناوخۆ ی لیژن ه به‌اڵم ئه‌ندامه‌ك ه ی په‌رله‌مان ده‌ڵێت «كێشه‌كان كێش ه نێوان پارتیو یه‌كێتیین». ی دووشه‌مم هی راب���ردوو ده‌زگ��ا ی ی له‌روونكردنه‌وه‌یه‌ك ی پارت پاراستن ی ی یهكنهخستنهوه تونددا ،هۆكار ی ی ئاسایشی خست ه ئه‌ستۆ ده‌زگاكان ی كوردستان. حكوم هتو په‌رله‌مان
شوقه‌كانی زه‌كه‌ریا هیچ جۆر ه مۆڵه‌تێكی ره‌سمییان نییه محه‌مه‌د حه‌مه‌نه‌جیب له‌سلێمانی
شوقه‌كانی زه‌كه‌ریا عه‌بدوڵاڵی گۆرانیبێژ ك ه به(پاك سیتی) ناسراوه‌‌و رووبه‌ری زه‌وییه‌ك ه ی 14دۆنمه ،تائێستا مۆڵه‌تی شاره‌وانی‌‌و ده‌ست ه ی وه‌به‌رهێنان ی نییه. یاسین فه‌قێ سه‌عید سه‌رۆكی ده‌س��ت �هی وه‌ب�هره��ێ��ن��ان له‌سلێمانی، له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستووری وت «ئهو شوقانه‌ی زه‌كه‌ریا عه‌بدوڵاڵ مۆڵه‌تیان نییه له‌وه‌به‌رهێنان ،به‌اڵم ئه‌وان داواكارییان پێشكه‌شكردوو‌ه بۆ وه‌به‌رهێنان ،به‌اڵم
ئێم ه مۆڵه‌تمان نه‌داونه‌تێ». س �ه‌رۆك��ی ده‌س��ت �هی وه‌به‌رهێنان ئاماژهی به‌وه‌شدا ك ه له‌كاتی خۆیدا ئ �ه‌وان چ��اوه‌ڕوان��ی ئه‌وه‌یان نهكردووه كه‌مۆڵه‌تیان بدرێتێ‌و ئینجا ده‌ست به‌كردنه‌وه‌یان بك هنو وت ی «بۆی ه بهبێ مۆڵه‌ت كراونه‌ته‌وه». یاسین فه‌قێ رایگه‌یاند «من نازانم ئهوه یاسایی ه یان نایاساییه ،چونك ه لهم حاڵه‌تانه‌دا كۆمپانیایه‌ك دێت داواكاری پێشكه‌شی حكومه‌ت ده‌ك��ات ئه‌ویش زه‌وی پێویستی ده‌داتێ». ده‌س��ت��وور ئ��هوهی زان��ی��وه كه‌ئه‌و
شوقان ه تاوه‌كو ئێستا له‌شاره‌وانیش هیچ جۆره مۆڵه‌تێكیان نییه‌‌و له‌بری ئهوهی بكرێن ه قوتابخانهو بنك ه ی ته‌ندروستی ئهو شوقانه‌یان لێدروستكراوه. ئه‌حمه‌د ره‌شید به‌ڕێوه‌به‌ری هونه‌ری شاره‌وانی سلێمانی ،ئاماده‌نه‌بوو هیج لێدوانێك لهوبارهیهوه بدات ،به‌بیانووی ئ��هوهی ده‌بێت ب�ه‌ن��ووس��راوی ره‌سمی ره‌زام���ه‌ن���دی ل �ه‌س �ه‌رۆك��ی ش��اره‌وان��ی وه‌ربگیرێت. سه‌رچاوه‌یه‌ك ی ئاگادار لهو شوقان هی زه‌كه‌ریا ،له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستووری راگه‌یاند «رووبه‌ر ی زه‌ویی ئهو شوقانه
14دۆنمه‌و مۆڵه‌ت ی شاره‌وانی‌‌و ده‌ست ه ی وه‌به‌رهێنان ی نییه» .ه �ه‌روه‌ه��ا وتی «له‌ساڵ ی 2004ئهو رووب��هره زه‌وییه وه‌رگ��ی��راوهو ده‌ب��وو قوتابخانهو بنك هی
ته‌ندروست ی لێ دروستبكرایه ،به‌اڵم تائێستا ئه‌وان ه ی تێدا دروستنه‌كراوه‌‌و به‌شێك ی زۆر ی رووب���ه‌ر ی زه‌وییه‌كه، كراوه‌ت ه بینا».
3
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
سیاسی
info@destur.net
ده‌ستوور فه‌زیحه‌یه‌كی دوو به‌رپرسی كورد ،له‌كه‌ركوك ئاشكراده‌كات
ی به‌گرێبه‌ست له‌كۆمسیۆن ئه‌وانه ده‌وامده‌كه‌ن ،ده‌كرێن ه فه‌رمانبه‌ری ره‌سمی زانا ئه‌حمه‌د
س����ه‌ردار ع �ه‌ب��دول��ك �ه‌ری��م ئ�ه‌ن��دام��ی ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن � ی ك��ۆم��س��ی��ۆن� ی ب��ااڵی ی ه��هڵ��ب��ژاردن��ه‌ك��ان س���ه‌رب���ه‌خ���ۆ رایده‌گه‌یه‌نێت ك� ه ئ �هو كه‌سان هی له‌كۆمسیۆن به‌گرێبه‌ست كاریان ك���ردووهو توانیوان ه به‌شێوه‌یه‌كی رێكوپێك كاره‌كانیان رابپه‌ڕێنن، به‌بڕیارێكی كۆمسیۆن ده‌كرێنه فه‌رمانبه‌ری ره‌سمی. سه‌ردار عه‌بدولكه‌ریم له‌لێدوانێكیدا ی ئ��هوهی ب��ۆ ده‌س��ت��وور وت�� ی "دوا ورده‌كارییه‌كانی هه‌ڵبژاردن ته‌واوده‌بێت، سه‌رقاڵ ی ئه‌وه‌ده‌بین به‌شێوه‌یه‌ك ی زۆر ورد بچین ه بنجوبنه‌وان ی ئهو كه‌سانه‌وه كه‌به‌گرێبه‌ست الی ئێم ه كاریان ی بزانین ك ێ شیاوی كردووه ،بۆئهوه ئ �هوهی � ه بمێنێته‌و‌ه ده‌یهێڵینه‌وه، ی كه‌توانیویانه به‌تایبه‌ت ئهو كه‌سان ه ی راب��ردوودا كاره‌كان ی خۆیان لهماوه به‌چاك ی ئه‌نجامبد‌هن‌و سه‌ركه‌وتووبوون ل�ه‌ك��اره‌ك��ان��ی��ان ،ئ �ه‌وان � ه الی ئێمه داده‌مه‌زرێنرێن‌و ده‌كرێن ه فه‌رمانبه‌ری ره‌سمی" .ههروهها وت ی "ئێم ه زیاتر ئهو كه‌سان ه داده‌مه‌زرێنین ك ه له‌هیچ ده‌زگایه‌ك ی تر ئیلتیزاماتیان نییه، ی تر ك ه كاری به‌اڵم ئهو فه‌رمانبه‌ران ه
الپهڕه5
ی هه‌ولێری سكرتێره‌ك ه ی خوێندكاران، كۆمه‌ڵ ه ی ده‌ركرا له‌رێكخراوه‌ك ه ده‌ستوور
تریان هه‌یه ،نابێت بمێننه‌وه‌و ده‌بێت بچنه‌و‌ه بۆ شوێن ی كاركردن ی خۆیان". س��������ه‌ردار ع���ه‌ب���دول���ك���ه‌ری���م ی پ�ه‌س�ه‌ن��دك��ردن��ی كۆتایی ل��ه‌ب��اره ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردنه‌وه ،رایگه‌یاند "په‌سه‌ندكردن ی ئه‌نجام ی كۆتای ی دوای ی دادوه‌ری ئ �هوه ده‌بێت كه‌ده‌ست ه ی عێراق ،هه‌موو ی ته‌میز سه‌ر به‌دادگا ی پێویست تانه‌كان ده‌بین ێو بڕیار بۆ هه‌رتانه‌یه‌ك ده‌رده‌ك���ات ،دوای ی فیدڕاڵ ی له‌به‌ر رۆشنایی ئهوه دادگا بڕیاره‌كان ی ده‌سته‌ی دادوه‌ری بڕیاری په‌سه‌ندكردن ی ئه‌نجامه‌كان ی كۆتایی
هه‌ڵبژاردنه‌كان دهدات" .ئاماژه‌شی به‌وه‌دا كه‌ڕه‌نگ ه ئهوه بكه‌وێت ه هه‌فت ه ی داهاتوو. ی خه‌رجكردنی پ��ارهی ل �ه‌ب��اره ی له‌كات ی به‌ڕێوه‌چوونی ئهو كه‌سان ه هه‌ڵبژاردنه‌كان ی عێراق به‌شێوه‌ی گرێبه‌ست كاریان ده‌ك��رد ،رایگه‌یاند ئه‌گه‌ر پاره‌ك ه له‌به‌رده‌ستبێت زووتر خه‌رجده‌كرێت ،بهپێچهوانهشهوه ئه‌گه‌ر پاره‌ك ه له‌به‌رده‌ستدا نه‌بێت ئه‌وا ره‌نگه خه‌رجكردن ی بۆ ماوه‌یه‌ك دوابكه‌وێت‌و ی ئهو وت ی "به‌اڵم بێگومان ئهم ه دوا وردبین ه ته‌واو‌ه ده‌كرێت ك ه له‌كاره‌كانی
سه‌رجه‌م كارمه‌ندان ی وێستگه‌كاندا ئه‌نجامده‌درێت". ی ب��ه‌وه‌ش��دا س�����ه‌ردار ئ���ام���اژه ی هیچكام ل�هو كارمه‌ندانه ك�ه‌پ��اره ن��ادرێ��ت كه‌وێستگه‌كانیان به‌هۆی ساخته‌كارییه‌و‌ه ره‌ت��ك��راوه‌ت��هوه، ئه‌وه‌ش وه‌ك به‌شێك له‌رێوشوێنه‌كانی كۆمسیۆنه. ی كۆمسیۆن ئاماژهی ئهو ئه‌ندام ه ی وه‌كو سزای ب �ه‌وه‌دا كه‌ئه‌و پاره‌ی ه قه‌واره‌كان ده‌درێت ه كۆمسیۆن ،نابێته موڵك ی كه‌س ،به‌ڵكو ده‌گوازرێته‌و‌ه بۆ ی ده‌وڵه‌ت. خه‌زێن ه
ی خوێندكارانی كوردستان‌و محه‌مه‌د جه‌میل به‌رپرسی میحوه‌ری پێنجی كۆمه‌ڵ ه ی خوێندكاران سكرتێری ئهو رێكخراوه له‌پارێزگای هه‌ولێر ،له‌رێكخراوی كۆمه‌ڵ ه ی ماڵهوه ده‌كرێت. ده‌رده‌كرێت‌و ره‌وان ه ی خوێندكاران له‌لێدوانێكی سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار له‌كێشه‌كانی نێو كۆمه‌ڵ ه تایبه‌تدا ب�ه‌ده‌س��ت��ووری وت "چه‌ند رۆژێ��ك له‌مه‌وبه‌ر محه‌مه‌د جه‌میل ی خوێندكارانی ی بڕوات ه ماڵهوهو پێیانوتوو‌ه تۆ له‌كۆمه‌ڵ ه ئاگاداركراوه‌ته‌و‌ه لهوه كوردستان ده‌ركراوی‌و په‌یوه‌ندیت بهو رێكخراوه‌وه نهماوه". ی ب�ه‌وه‌دا ك ه محه‌مه‌د جه‌میل ئێستا له‌ماڵه‌وه‌یه‌و سه‌رچاوه‌ك ه ئاماژه ی "ده‌ركردنه‌كه‌شی به‌بڕیاری مه‌كته‌بی رێكخراوه ی ده‌ركراوه‌‌و وت له‌رێكخراوه‌ك ه دیموكراتییه‌كانی یهكێتییهوه بووه". ی ی كێشه‌كانی ناو كۆمه‌ڵ ه ی رابردووی ده‌ستووردا راپۆرتێك له‌بار‌ه له‌ژمار‌ه ی خوێندكارانی كوردستان باڵوكرایه‌و‌ه كه‌تیایدا ئهوه ئاشكراكرا كه‌كۆمه‌ڵ ه خوێندكاران دوو سكرتێری ههیهو محه‌مه‌د جه‌میل له‌هه‌ولێر‌و سه‌ردار حه‌م ه عه‌لیش له‌سلێمانی. ده‌ستوور چه‌ند جارێك په‌یوه‌ندی به‌سه‌ردار حه‌م ه عه‌لی س��ه‌رپ��ه‌رش��ت��ی��اری ك������ۆم������هڵ������ هی خ���وێ���ن���دك���اران���ی كوردستانهوه كرد، ب���ه‌اڵم ه��ه‌رج��اره‌و به‌بیانوویه‌ك ئاماده ن���ه‌ده‌ب���وو ل��ێ��دوان لهوبارهیهوه بدات.
ی لهگهڵ حكومه‌ت لێكۆڵینه‌و ه 111پاسه‌وانی ئه‌ندامانی لیستی برایه‌تی، ئاشتی هه‌ورامی‌و فه‌الح مسته‌فا نه‌كرد ماوه‌ی 4مانگ ه موچه‌یان پێنه‌دراوه مه‌عاز فه‌رحان
به‌پێی زانیارییه‌كانی ده‌س��ت��وور، حكومه‌تی ه �ه‌رێ��م تائێستا هیچ ی له‌سه‌ردانه‌ك ه لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی ئاشتی ه �ه‌ورام��ی وه‌زی���ری سامان ه سروشتییه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێم نهكردووه ك ه لهگهڵ نێچیرڤان بارزانیدا سه‌ردانی توركیای كرد. ئه‌گه‌رچی به‌رهه‌م ساڵح سه‌رۆكی ی حكومه‌تی هه‌رێم ،له‌كاتی كردنه‌و‌ه ب�����ازاڕی ك��اس��ۆ م���ۆڵ رای��گ �هی��ان��د ئ��اگ��اداری س��ه‌ردان��ه‌ك��هی وه‌زی���ری سامان ه سروشتییه‌كان‌و به‌ڕێوه‌به‌ری ی حكومه‌تی ی دهرهوه فه‌رمانگ ه هه‌رێم نییه ،به‌اڵم دوای هاتنه‌وه‌یان به‌پێی زانیارییه‌كانی ده‌ستوور هیچ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كیان له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌و‌ه
لهگهڵ نه‌كراوه. ئ��اش��ت��ی ه���ه‌ورام���ی وه‌زی����ری ی سامان ه سروشتییه‌كان ل �ه‌ب��اره س��ه‌ردان��ه‌ك��هی��هوه ،له‌لێدوانێكیدا ب��ه‌ده‌س��ت��ووری وت "ل��ه‌س��ه‌ر ئ�هو س��ه‌ردان��هی ئێم ه ب��ۆ توركیا كاك ی ك��ردووه ،بۆی ه من نێچیرڤان قس ه نامه‌وێت هیچ قسه‌یه‌ك لهوبارهیهوه بكه‌م". ده‌س��ت��وور پ �هی��وه‌ن��دی ب�ه‌ك��اوه مه‌حمود وته‌بێژی حكومه‌تی ههرێمهوه كرد ،به‌اڵم ناوبراویش ئاماده نهبوو لهو بارهیهوه لێدوان بدات. په‌رله‌مانتار گۆران ئازاد ،له‌لیستی كوردستانی له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستووری ی وه‌زی��ر له‌به‌رده‌م وت "ل�ه‌ب�ه‌رئ�هوه ی وه‌زیراندا به‌رپرسه ،بۆی ه ئه‌نجومه‌ن ی ی وه‌زی��ران به‌دوا ده‌بێت ئه‌نجومه‌ن هۆكاره‌كانی ئهو سه‌ردانه‌دا بگه‌ڕێت".
ئهو پهرلهمانتاره ئه‌وه‌شی وت "ئ�ه‌گ�ه‌ر س�ه‌ردان�ه‌ك�هی سه‌ردانێكی ی حكومه‌ت ی ب���ووه ب��ۆچ � وه‌زار ی ی ئ��اگ��ادار ن�ه‌ب��ووه ،هۆكاره‌كان لێ بڕواپێكراون یان نا ،ئهم ه پێش هه‌موو ی وه‌زیران ئهم الیه‌ك ده‌بێت ئه‌نجومه‌ن ی ی ئهوه پرس ه یه‌كالییبكاته‌وه ،دوا ی وه‌زی��ران به‌دواداچوونی ئه‌نجومه‌ن ی كردو گه‌یشت ه بڕوایه‌ك سه‌ردانه‌ك ه ی دروست هو كه‌سه‌ردانه‌ك ه پاساوه‌كان ی خۆیه‌تی ،ئه‌گه‌ر یاسایی ه ئهم ه حه‌ق ی ب��اش ب��وو بیخات ه حكومه‌ت پێش ی په‌رله‌مان ئه‌وكات ه په‌رله‌مان قسه‌یه‌ك له‌سه‌ر ده‌كات". ی به‌وه‌شكرد ك ه گۆران ئازاد ئاماژه ی ئاشتی ی سه‌ردانه‌ك ه تائێستا هۆكار ه�ه‌ورام��ی دی��ار نییه ،په‌رله‌مانیش ی پرسیارێكدا ده‌ت��وان��ێ��ت له‌شێو‌ه به‌دواداچوون بۆ ئهو سه‌ردان ه بكات.
زانیار داقوقی
111پاسه‌وانی ئه‌ندامانی لیستی برایه‌تی كه‌ركوك ،م��اوه‌ی 4مانگه موچه‌یان پێنه‌دراوه ،بهو هۆیهشهوه به‌شێك له‌ئه‌ندامانی لیستی برایه‌تی به‌ناچاری پاسه‌وانه‌كانیان ره‌وان �هی ماڵهوه كردووه. وه‌زاره‌ت����ی ن��اوخ��ۆی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان ،سااڵن ه گرێبه‌ستی 111پاسه‌وانی تایبهت بۆ ئه‌ندامانی لیستی برایه‌تی پارێزگای كه‌ركوك نوێده‌كاته‌وه ،به‌اڵم ئه‌مساڵ ماوه‌ی چوار مانگ ه هیچكام لهو پاسه‌وانانه موچه‌یان وه‌رنه‌گرتووه. كامه‌ران كه‌ركوكی ئه‌ندامی لیستی برایه‌تی پارێزگای كه‌ركوك ،له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستووری راگه‌یاند "ماوه‌ی 5ساڵه
حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان بۆ هه‌ر ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكه، 4پاسه‌وانی ته‌رخانكردوو‌ه‌و سااڵنه گرێبه‌سته‌كانیانی ن��وێ ده‌ك���ردهوه، به‌اڵم ئێستا بۆ ماوه‌ی 4مانگه ،به‌هۆی دواكه‌وتنی په‌سه‌ندكردنی بودجه‌ی حكومه‌تی ههرێمهوه موچه‌كانیان راگیراوه".
ك����ام����ه‌ران وت����ی "زۆرب������هی ئه‌ندامانی پارێزگای كه‌ركوك لیستی برایه‌تی ناتوانن خۆیان موچ ه بۆ پاسه‌وانه‌كانیان دابین بكه‌ن ،بۆیه پاسه‌وانه‌كانیان ده‌نێرن ه ماڵهوهو بهو هۆیهشهوه ئه‌ندامانی لیستی برایه‌تی ناتوانن به‌باشی كاروچاالكییه‌كانیان ئه‌نجامبده‌ن".
ی پێنجه‌مه‌و ه كارده‌كرێت ی وه‌زاره‌تی وه‌رزش‌و الوانی كابین ه تائێستا به‌ناو كاروخ نامیق له‌سلێمانی
ی ی وه‌زاره‌ت���� ل �ه‌گ �هڵ تێكه‌ڵكردن ی ی رۆشنبیر وه‌رزش‌و الوان‌و وه‌زاره‌ت ی ی حكومه‌ت ی شه‌شه‌م له‌كابین ه هه‌رێمدا ،ب��ه‌اڵم تا ئێستاش هه‌ر به‌ناوی وه‌زاره‌ت���ی وه‌رزش‌و الوانی كابین هی پێنجه‌مه‌وه كارده‌كرێت. ی ی وه‌رزش‌و الوان به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ی سلێمانی ،تائێستاش له‌ژێر ناو ی ی كابین ه ی وه‌رزش‌و الوان وه‌زاره‌ت � پێنجه‌مدا كارده‌كات ،به‌ڕێوه‌به‌ره‌كه‌ش
ده‌ڵێت ره‌نگ ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كه‌مان ی ی بمێنێته‌وه‌‌و هیچ گۆڕانێك وه‌ك خۆ به‌سه‌ردا نایه‌ت. ی دڵشاد حه‌م ه ئاغا به‌ڕێوه‌به‌ر ی سلێمانی ،له‌لێدوانێكیدا وه‌رزش‌و الوان ی به‌ده‌ستووری وت "به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ی ی وه‌ك خۆ ی سلێمان وه‌رزش‌و الوان م��اوه‌ت �هوهو هیچ گۆڕانێك به‌سه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كه‌ماندا نه‌هاتووه". ی به‌وه‌شدا ك ه ههروهها ئاماژه ته‌نها له‌ناو وه‌زاره‌ت نه‌بێت چه‌ند ی ی تێدا ده‌كرێت به‌هۆ ی كه‌م گۆڕانێك ی ی ئهو دوو وه‌زاره‌ته‌‌و وت تێكه‌ڵكردن
ی "بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش ئێستا وه‌زاره‌ت ی ی داڕشتن رۆشنبیر‌و الوان خه‌ریك ی تازه‌ی ه بۆ وه‌زاره‌ته‌ك ه ده‌ستوورێك ی بگونجێت ی چاالكییه‌كان بۆئهوه لهگهڵ ئهم وه‌زاره‌ته تازه‌یه". ی ی سكرتێر محه‌مه‌د ق �ه‌ره‌داغ � ی ی وه‌زی��ران به‌ده‌ستوور ئه‌نجومه‌ن ی وت "پ��ڕۆژه‌ك��ان ب��ۆ تێكه‌ڵكردن هه‌ردوو وه‌زاره‌ت ئاماده‌كراوه‌‌و ئێستا له‌په‌رله‌مانه". ی ئ��ام��اژه‌ش��ی ب���ه‌وه‌دا كه‌یاسا ه���ه‌ردوو وه‌زاره‌ت هه‌موارده‌كرێت ی كاره‌كانیان پێكهوه بكه‌ن. بۆئهوه
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
هه‌واڵ
2
بودجه ،به‌دڵی ده‌سه‌اڵت‌و گله‌یی ئۆپۆزسیۆن په‌سه‌ندكرا ده‌سه‌اڵت :كه‌موكورتییه‌كان چاره‌سه‌ركران ،گۆڕان :پێشنیاره‌كانمان ره‌تده‌كرانه‌وه، یه‌كگرتوو :به‌رپرسیارێتی ئهو بودجه‌یه هه‌ڵناگرین گۆران‌و مه‌عاز
دوای مشتومڕی‌و دواكه‌وتنێكی زۆر ،دوێنی په‌رله‌مانی كوردستان ی ساڵی 2010ی په‌سه‌ندكرد، بودج ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ده‌ڵ���ێ���ت ه��ه‌م��وو داواك��اری��ی �ه‌ك��ان��م��ان ره‌ت��ك��ران �هوهو كه‌موكورتییه‌كان به‌رپرسیارێتی هه‌ڵناگرین ،ده‌س�ه‌اڵت��ی��ش ده‌ڵێت ك��ه‌م��وك��ورت��ی��ی��ه‌ك��ان��ی ب��ودج�� ه چاره‌سه‌ركران. ه���ێ���ز‌ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ه‌ك��ان��ی ك���وردس���ت���ان ،ده‌ڵ���ێ���ن الی��ه‌ن��ی ده‌سه‌اڵت له‌وكاته‌ی گفتوگۆ له‌سه‌ر ب��ودج � ه ده‌ك����را ،پێشنیاره‌كانی ئه‌وانیان ره‌ت��ده‌ك��رده‌وه‌‌و بودجه‌ش "به‌كه‌موكوڕی په‌سه‌ندكرا" ،الیه‌نی ده‌سه‌اڵتیش ئ��ام��اژه ب �هوه ده‌ك �ه‌ن ك �ه‌ك �ه‌م��وك��ورت��ی��ی �ه‌ك��ان��ی ب��ودج � ه چاره‌سه‌ركراوه‌‌و ئ�هوهی كردوویان ه ی كوردستان ی خه‌ڵك له‌به‌رژه‌وه‌ند بووه. لیستی ك��وردس��ت��ان��ی ئ��ام��اژه ب��ه‌وه‌ش��ده‌ك��ات ك � ه به‌شێكی زۆر ل��ه‌م��اده‌ك��ان��ی ب���ودج���ه ،ل �ه‌الی �ه‌ن ئۆپۆزسیۆنه‌وه ده‌نگی بۆ دراوه. ی گۆڕان ی فراكسیۆن ئه‌ندامێك ی كوردستان پێیوای ه هه‌ر له‌په‌رله‌مان له‌سه‌ره‌تای گفتوگۆكانه‌وه ،له‌سه‌ر ی ی له‌سه‌رچاوه‌كان بودج ه ناڕۆشن ی ی ناوخۆو دهرهوهو چۆنیه‌ت داهات دابه‌شكردن‌و خه‌رجكردنیاندا ههبووه. ك��اردۆ محه‌مه‌د به‌ده‌ستووری ی ته‌شغیلیدا وت "تائێستا له‌بودج ه ی م��وچ �ه‌خ��ۆرو فه‌رمانبه‌ر ب �ه‌ڕوون � ی بۆ دیارنیی ه ك �ه‌چ �ه‌ن��ده‌‌و چ �ه‌ن��د ی حیزبی‌‌و خه‌رجده‌كرێت ،جگ ه لهوه
تایبهت خراوه‌ته ناو پڕۆژه‌كان". ئۆپۆزسیۆن رایده‌گه‌یه‌نێت ك ه به‌پێی ئ �هو بودجه‌ی ه تائێستاش له‌هه‌رێمی كوردستاندا چه‌ند ده‌زگاو دامه‌زراوه‌یه‌ك به‌شێوه‌ی دوو ئیداره‌یی ماونه‌ته‌وه‌‌و یه‌كیاننه‌گرتووه‌ته‌وه. ی ك��اردۆ محه‌مه‌د وت��ی "به‌پێ ی پ �ه‌س �ه‌ن��دك��راوه، ئ��هو ب��ودج �هی � ه ی ی له‌ده‌زگاكان تائێستا دوو ئیداره‌ی ی دارایی‌‌و ئاسایش‌و ی چاودێر دیوان ی میندا ماوه ،پێویست بوو ده‌زگاکان ی شه‌ش مانگدا ئهو ده‌زگایان ه لهماوه ی ئهوه نه‌كرا" ،هه‌ر یه‌كبخرێن ،كه‌چ ی بودج ه ی په‌سه‌ندكردن ێ دوا دوێن ی له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌وه ،فراكسیۆن
ی ی له‌په‌رله‌مان ی ئیسالم یه‌كگرتوو كوردستان كه‌خاوه‌نی 6كورسییه، ی باڵوكرده‌وه‌و تیایدا روونكردنه‌وه‌یه‌ك ی ئاماژه‌یان ب�ه‌وه‌داو‌ه ك ه له‌سه‌ره‌تا ی بودجه‌و‌ه بۆ په‌رله‌مان وه‌ك هاتن فراكسیۆنی یه‌كگرتوو ناڕازیبوون. كوتله‌ی یه‌كگرتووی ئیسالمی ده‌ڵ���ێ���ن "ل���ه‌ب���ه‌رئ���هوهی ب��ودج � ه چ��وار مانگ دواخ���راوه ،كاتێكیش گه‌یشتووه‌ت ه په‌رله‌مان كه‌موكورتی‌‌و ی تێدابوو‌ه ك ه به‌په‌رله‌مان ی زۆر كه‌لێن ی ده‌سه‌اڵتیش پڕنه‌ده‌كرایه‌وه‌‌و لیست ی بودج ه بۆ حكومه‌ت به‌گه‌ڕانه‌و‌ه رازینه‌بووه". ی تر ئهو روونكردنه‌وه‌یه‌دا له‌به‌شێك
ی له‌پشت ی سیاس هاتووه "هه‌ڵوێست ی بودجه‌و‌ه دواخستن‌و هێنان‌و بردن ی ی نكۆڵیكردن ب����ووه ،س�����ه‌ره‌ڕا الیه‌نه‌كان لهو مه‌سه‌له‌یه". ی گۆڕان‌و دوێنی هه‌ریه‌ك ه له‌كوتل ه ی �ه‌ك��گ��رت��ووی ئیسالمی‌و كۆمه‌ڵی ئیسالمی ده‌نگیان بۆ بودج ه نه‌دا، ك ه 32په‌رله‌مانتاریان له‌كۆی 35 په‌رله‌مانتار ئاماده‌ی دانیشتنه‌ك ه بوون. لیستی كوردستانی ،رایده‌گه‌یه‌نن ی كه‌بڕگ ه بهبڕگهو م��اد‌ه ب�ه‌م��اد‌ه بودجه‌ك ه خوێنراوه‌ته‌وه‌و ده‌نگی بۆ دراوه ،ب �ه‌ڕای ئ �ه‌وان ئ�هوه بووه‌ت ه هۆی نه‌هێشتنی كه‌موكوڕییه‌كانی بودجه.
ی رێگه‌ی نه‌دا. ئیسماعیل مه‌حمود ئه‌ندام ك���اردۆ محه‌مه‌د وت��ی "كاتێك ی پێیوایه ی كوردستان فراكسیۆن ی ده‌مانوت با ئهو مه‌سه‌له‌ی ه بخرێت ه ی په‌رله‌مان گفتوگۆ لهو ماوه‌ی ه ی په‌رله‌مان ده‌یوت له‌سه‌ر بودج ه كردووه ،به‌شێك لهو دهنگدانهوه سه‌رۆك ی ناو پڕۆژه‌یاساك ه نابێت بخرێت ه ده‌نگدان ه با پڕۆژه‌یاسا كه‌موكورتییان ه ی ئه‌گه‌ر بخرایه‌ت ه ی "ن��اڵ��ێ��م هه‌بێت ،لهبهرئهوه چ���اره‌س���ه‌رك���راوه ،وت��� ی ده‌سه‌اڵت ی دهنگدانهوه ده‌بوای ه لیست ی له‌ناو پ��ڕۆژه یاسا كه‌موكورت ی ی پێبدای ه ك ه ئه‌وكات ه خه‌ڵك ب��ودج��ه‌دا ن��ه‌ب��ووه ،ب���ه‌اڵم كاتێك ده‌نگ ب��ودج� ه گه‌یشتووه‌ت ه په‌رله‌مان‌و لێده‌وروژا". ی ی لیژن ه سه‌میر سه‌لیم ئه‌ندام ی له‌سه‌ركراو‌ه بڕگ ه بهبڕگهو گفتوگۆ ی ی ئهو یاسای ه له‌الیه‌ن دارای���ی وت��ی "ه�ه‌ن��دێ��ك ب��ودج� ه ماد‌ه به‌ماد‌ه ی ی ته‌رخانكراو هه‌بوو كه‌سه‌رچاوه‌كان ی پ �ه‌رل �ه‌م��ان �هوه قس ه ئ�ه‌ن��دام��ان� له‌سه‌ركراوه‌‌و خراوه‌ت ه دهنگدانهوه" .دی��ارن��ه‌ب��وو ل��ه‌وان�� ه 450ملیۆن ی ت��وان��اس��ازیو 150ملیار ی ماده‌كانیش دی��ن��ار ی "زۆرب�� ه هه‌روها وت ی ی قوتابخان ه ی دروستكردن ی دینار ل �ه‌الی �ه‌ن ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن�هوه ده‌نگ ی نمونه‌یی‌‌و 420ملیاری سندوق پێدراوه". ی سندوقی "كه‌موكوڕییه‌كان چاره‌سه‌ركراوه ،نیشته‌جێبوون‌و پشتگیر ی ئه‌گینا 72ئه‌ندام په‌رله‌مان ده‌نگیان پیشه‌سازی‌‌و كشتوكاڵی ،به‌ڕاست ی داهاتیان بۆ ئهو پڕۆژ‌ه یاسای ه نه‌ده‌دا‌و په‌سه‌ند ئ �ه‌وان �ه س�ه‌رچ��اوه‌ك��ان� دیارنییه‌‌و لهدهرهوهی بودجه‌یه". نه‌ده‌كرا" ،ئیسماعیل وای وت. گ��ه‌وره‌ت��ری��ن ره‌خ��ن��هو گله‌یی الی خۆیهوه ئه‌ندامێكی فراكسیۆنی ك��وت��ل � ه ی ی �ه‌ك��گ��رت��ووی ئیسالمی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،د .سه‌باح به‌رزنجی له‌وه‌دای ه ك ه تائێستاش له‌ناو بودجه‌دا وت�ی "ناهاوسه‌نگی له‌پڕۆژه‌یاسای داهات ی ی نه‌وت‌و سامان ه سروشتییه‌كان بودجه‌دا هه‌بووه‌‌و پ��ڕۆژه‌ی حیزب ی ه پڕۆژ بۆ ه "بودج ه هاتوو و ه دیارنیی خ��راب��ووه ن��او ب���ودج���هوه ،الیه‌نی ی تایبه‌ت‌و ده‌زگ��ا حیزبی‌‌و كه‌رت ی ی ئۆپۆزسیۆن‌و به‌شێك له‌ئه‌ندامان راگه‌یاندنی ده‌سه‌اڵت ته‌رخانكراوه". كوردستانییش لهگهڵ ئه‌وه‌دابوون ئهو یه‌كگرتووی ئیسالمی كوردستان خااڵنه الببرێن ،به‌اڵم النه‌براون". ی هیچ رایده‌گه‌یه‌نێت به‌رپرسیارێت ی ی فراكسیۆن قادر حه‌سه‌ن ئه‌ندام كه‌موكورتییه‌ك ی كوردستان، ی له‌په‌رله‌مان ی ئ��هو بودجه‌ی ه كوردستان ی ی به‌شدار له‌ئه‌ستۆ ناگرن‌و به"ناڕه‌وا‌و ناڕاستمان به‌ده‌ستووری وت "ئه‌وان ه زانی كه‌ده‌نگ بهو پڕۆژه‌یه بده‌ین". ی ی پڕۆژه‌یاسا هه‌موو گفتوگۆكان لیستی گۆڕان ده‌ڵێن داوامانكرد ب��ودج��هی��ان ك�����ردووه ،پێویست ه ی ژماره 4 یاسا ی رازیبن". ی زیندان ه سیاسییه‌كان له‌سه‌رئه‌نجامه‌كه‌ش ك�� ه ل��ه‌ع��ێ��راق جێبه‌جێده‌كرێت ههروهها وتی "ئهوهی كردوومانه ی خه‌ڵك ی كوردستان له‌هه‌رێمیش جێبه‌جێبكرێت(موچه‌ی ل �ه‌ب �ه‌رژه‌وه‌ن��د ی توێژی زیندانیانی ع��ێ��راق زی��ات��ره له‌هی بووه ،به‌تایبه‌ت له‌به‌رژه‌وه‌ند کوردستان) ،به‌اڵم سه‌رۆك ی په‌رله‌مان هه‌ژاران" .
یه‌كێتـی‌و پارتـی‌و ده‌زگـا ئه‌منییه‌كانیـان، بـه‌هـۆكاری یـه‌كنـه‌گرتنـه‌وه تــۆمـــه‌تــبـارده‌كــرێـــن
په‌رله‌مانتارێك :ده‌زگا ئه‌منییه‌كان خۆیان نایانه‌وێت یه‌كبگرنه‌وه‌‌و پارتیو یه‌كێتیش رێگرن زانیار محه‌مه‌د
ی تائێستا ده‌زگا ئه‌منییه گرنگه‌كان ی وه‌ك ئاسایش‌و پاراستن‌و زانیار له‌كوردستان یه‌كیاننه‌گرتووه‌ته‌وه‌‌و رایده‌گه‌یه‌نێت په‌رله‌مانتارێكیش ك��ه‌خ��ودی ده‌زگ���ا ئه‌منییه‌كان‌و یهكێتیو پارتیش رێگری ده‌كه‌ن لهو یه‌كنه‌گرتنه‌وه‌یه. ی دووشه‌ممه‌ی راب��ردوو ده‌زگ��ا ی پاراستنی پارتی له‌روونكردنه‌وه‌یه‌ك ی تونددا ،هۆكاری یهكنهخستنهوه ی ده‌زگاكانی ئاسایشی خسته ئه‌ستۆ حكومه‌ت‌و په‌رله‌مانی كوردستان. په‌رله‌مانتارێكی لیستی گۆڕانیش ده‌ڵێت "یهكێتیو پارتی رێگری ل�هی�ه‌ك��گ��رت��ن�هوه ده‌ك����هنو ده‌زگ��ا ئه‌منییه‌كانیش خۆیان به‌رپرسن‌و نایانه‌وێت یه‌كبگرنه‌وه". ئۆپۆزسیۆن له‌كوردستان ئهو ده‌زگایانه به‌نایاسایی ده‌زانێت‌و ره‌خنه‌ی ئ�هوه ده‌گرێت كه حیزب ده‌س���ت���وه‌رده‌دات���ه ك��اروب��اره‌ك��ان��ی حكومه‌ته‌وه‌‌و ئاماژه به‌وه‌شده‌كه‌ن
ك��هی��ه‌ك��ێ��ت��یو پ���ارت���ی ده‌زگ����ا ئه‌منییه‌كانیان ده‌یانه‌وێت هه‌ر له‌ژێر چنگی خۆیاندابێت. ل�ه‌روون��ك��ردن�ه‌وه‌ك�هی ئاژانسی پ��اراس��ت��ن��دا ه��ات��ووه "پێویست ه ی ح��ك��وم�ه‌ت�ی ه��ه‌رێ��م‌و پ�ه‌رل�ه‌م��ان� كوردستان په‌له‌بكه‌ن له‌هه‌مواركردن‌و په‌سه‌ندكردنی یاسای نوێ ،ئه‌وكات ه ی پ��رۆس�هی یهكگرتنهوه به‌ئاسان ده‌كرێت". ی عیسمه‌ت ئه‌رگوشی به‌ڕێوه‌به‌ر گشتی ئاسایشی هه‌ولێر له‌لێدوانێكدا ێ ب��ه‌ده‌س��ت��ووری وت "ن��ازان��ی��ن ك ی ب��ه‌رپ��رس��ه ل �هی �ه‌ك��ن �ه‌گ��رت��ن �هوه ئاسایش ،ئێمه پڕۆژه‌یاسایه‌كمان ئاماده‌كردووه‌‌و ئاراسته‌ی حكومه‌ت‌و ی په‌رله‌مان كراوه ،به‌اڵم نازانین چ لێ به‌سه‌رهاتووه". ههروهها وتی "ئێمه ئاماده‌ین له‌چوارچێوه‌ی ئهو پڕۆژه‌یاسایه‌دا یه‌كبگرینه‌وه" ،به‌اڵم ئاماده‌نه‌بوو ورده‌ك�����اری�����ی پ���ڕۆژه‌ی���اس���اك��� ه ئاشكرابكات. ی ن �ه‌ری��م��ان ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا ئه‌ندام ی ل��ی��ژن��هی ن���اوخ���ۆی پ �ه‌رل �ه‌م��ان �
كوردستان رایگه‌یاند "په‌رله‌مان پ��اڵ�ه‌پ�ه‌س��ت��ۆی خ��س��ت��ووه‌ت�ه سه‌ر ده‌زگاكانی ئاسایش بۆ یهكگرتنهوه، به‌اڵم ده‌زگاكان خۆیان كاریان بۆ یهكگرتنهوه نهكردووه". ئ�������هو پ����ه‌رل����ه‌م����ان����ت����ار ه روونكردنه‌وه‌كه‌ی ئاژانسی پاراستن ره‌تده‌كاته‌وه‌‌و پێیوایه كه‌ده‌زگاكان خۆیان مه‌یدانی كاریان بۆ یه‌كگرتنه‌و ه
ن���ه‌ك���ردووهو وت���ی"ب��ۆی��ه ئ���ه‌وان به‌رپرسن‌و ئه‌گه‌ر یه‌كیانبگرتایه‌ته‌وه، نه‌حكومه‌ت‌و نه‌په‌رله‌مان رێگرییان ناكه‌ن". هه‌ریه‌كه له‌ده‌زگاكانی ئاسایشی پ��ارت��یو یه‌كێتی ل�ه‌ك��وردس��ت��ان، تائێستا به‌یه‌كگرتووی بودجه‌یان ه نه‌ناردووه‌‌و به‌یه‌كگرتوویش یاسایان یه‌كنه‌خستووه بۆ یه‌كگرتنه‌وه‌یان.
ن�ه‌ری��م��ان ع�ه‌ب��دوڵ�ڵا ئ��ام��اژه‌ی ی ب �ه‌وه‌دا كه له‌كۆبوونه‌وه‌ی لیژنه ی ناوخۆ لهگهڵ به‌رپرسانی ئاسایش ی هه‌ولێر‌و سلێمانی ،له1ی كانوون دووه‌م��ی ئهمساڵهوه ش�ه‌ش مانگ دیاریكراوه بۆ یه‌كگرتنه‌وه‌یان ،بهو پێیه‌ش ئێستا نزیكه‌ی 2مانگ‌و 15 رۆژ ماوه بۆ یه‌كگرتنه‌وه‌یان. ی ل �ه‌ڕوون��ك��ردن �ه‌وه‌ك �هی ده‌زگ��ا
پ��اراس��ت��ن��دا داوا ل �ه‌ح��ك��وم �هتو ی په‌رله‌مان ده‌كرێت بۆ یهكخستنهوه ده‌زگ��اك��ان �ی ئاسایش‌و پاراستن‌و ی زانیاری ،به‌اڵم ئه‌ندامه‌كه‌ی لیژنه ناوخۆی په‌رله‌مان ده‌ڵێت "كێشه‌كان كێشه‌ی نێوان پارتیو یه‌كێتیین". ی جه‌الل كه‌ریم بریكاری وه‌زاره‌ت ناوخۆی هه‌رێمی كوردستان ده‌ڵێت ئه‌وان له‌پڕۆژه‌یاسای یه‌كگرتنه‌وه‌دا هه‌رچییان پێشنیازكردبێت ئهو ه ده‌خ���وات ،ئێمه هه‌رچییه‌ك بڵێم گرنگی نییه. ب��ری��ك��اری وه‌زاره‌ت�����ی ن��اوخ��ۆ پێیباشه ده‌زگ��اك��ان �ی ئاسایش‌و ی پاراستن‌و زانیاری ،له‌ژێر چه‌تر وه‌زاره‌تێكی نوێدا یه‌كبخرێنه‌وه، ی چونكه "ئهو ده‌زگایانه پێكهاته جیاواز‌و سه‌ربه‌خۆ له‌خۆده‌گرن". ل�ه‌الی�ه‌ك��ی ت���رهوه حاكم ق��ادر ی ح �ه‌م �ه‌ج��ان ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری گشت ئاسایشی سلێمانی پێیوایه هیچ ی گرفتێك ل �ه‌ب �ه‌رده‌م یهكگرتنهوه ده‌زگاكانی ئاسایشدا نییه ،به‌اڵم ی ب�ه‌ه��ۆی ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن پ��ه‌رل��ه‌م��ان��ی ع���ێ���راق���هوه ،ئ��هو یه‌كگرتنه‌وه‌یه دواكه‌وتووه. ل����ه‌ب����ارهی پ������ڕۆژه ی��اس��ای یه‌كخستنه‌وه‌ی ده‌زگاكانی ئاسایش حاكم قادر رایگه‌یاند به‌پێی پڕۆژه‌كه ده‌زگای یه‌كگرتووی ئاسایش سه‌ر به‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زی���ران ده‌بێت‌و له‌تاوتوێكردنی ده‌سه‌اڵته‌كانیشی پ���ڕۆژه‌ی���اس���اك���ه‌دا ل �ه‌پ �ه‌رل �ه‌م��ان دیاریده‌كرێت.
5
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
راپۆرت
info@destur.net
سامان گه‌رمیانی :پـارتـیـیـه ئـه‌سـڵـییـه‌كـان ئـیـلـتـیـزام بـه‌رێـكـكـه‌وتـــــنــنـامـه سـتـراتـیـژیـیــه‌كـه‌و‌ه ده‌كــه‌ن
الپهڕه7
گورزه گه‌وره‌كه به‌ر كورد كه‌وت
كورده‌كان لهئێستاوه بیر له‌گۆڕین‌و ههمواركردنهوهی یاسای هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق دهكهنهوه كاروخ نامیق له‌سلێمانی
الیه‌ن ه كوردییه‌كان هه‌موویان كۆكن له‌سه‌ر ئ �هوه ی یاسای هه‌ڵبژاردنه‌كان گورز ی گ�هوره ی لێداون ،ئه‌وان ده‌ڵێن چه‌ندین كورسیمان ب�ه‌ه��ۆی یاسای هه‌ڵبژاردنه‌كانه‌و‌ه له‌ده‌ستداوه. دوا ی ته‌واوبوون ی هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و ده‌رك��ه‌وت��ن�� ی ئ �ه‌ن��ج��ام �ه‌ك��ان ،لیسته كوردییه‌كان ناڕازین لهو یاسای ه ی كه هه‌ڵبژاردنه‌ك ه ی 3/7ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران ی عێراق ی پێئه‌نجامدرا ،ئه‌گه‌رچی ئه‌وان خۆیان لهگهڵ هه‌مواركردنه‌و‌ه ی ئهو یاسایه‌دابوون بهو شێوه‌یه. لیست ی هاوپه‌یمان ی كوردستان كاتێك یاساك ه هه‌مواركرایه‌وه ،وه‌كو ده‌ستكه‌وت ب��ۆ خه‌ڵك ی ع��ێ��راق‌و كوردستانیان وه‌سفكرد ،به‌اڵم ئێستا ده‌ڵێن یاساكه زیان ی زۆر ی لێداوین. حاكم ف �هره��اد ره‌س���وڵ كاندیدی ده‌رچوو ی لیست ی هاوپه‌یمان ی كوردستان له‌پارێزگا ی سلێمان ی به‌ده‌ستوور ی وت "كه‌موكوڕ ی زۆر له‌یاساكه‌دا هه‌بوو، به‌هۆی ئهو یاسایهوه چه‌ند كورسییه‌كمان لهدهستداو زه‌ره‌رمه‌ندبووین". لیستی هاوپه‌یمانی كوردستان كه له‌هه‌ردوو گه‌وره‌ترین حیزبی كوردستانی (پ��ارت�یو یه‌كێتی)و چه‌ند حیزبێكی بچوكی تر پێكهات ،رایده‌گه‌یه‌نن كه تێبینییان له‌سه‌ر چه‌ند خاڵێكی یاساكه هه‌یه ،له‌وان ه شێواز ی هه‌ڵبژاردنه‌كه كه‌نیمچ ه ك��راوه‌ب��وو ،ل�ه‌گ�هڵ كۆتای ژنانیش .حاكم فه‌رهاد وت ی "كۆتای ژنان به‌جۆرێك ی باش رێكنه‌خرابوو" .ههروهها وت ی "ژن ههبووه ده هه‌زار ده‌نگ ی هێناوه دهرنهچووه ،به‌اڵم ههبووه ب ه 200ده‌نگ چووه‌ت ه په‌رله‌مان"" ،ئێم ه له‌وه‌شدا زه‌ره‌رمه‌ندبووین". به‌پێ ی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك ی شیكاریی بیركارییان ه ل �ه‌س �ه‌ر ئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردن ه په‌رله‌مانییه‌ك ه ی عێراق، ده‌ریده‌خات ك ه جیاوازییه‌كی زۆر له‌نێوان ده‌نگ ی هه‌ر كورسییه‌كی لیستێك بۆ لیستێكی تردا هه‌یه. به‌پێی ئهو لێكۆڵینه‌وه‌یه ،ب ۆ لیستی گ پێویست عێراقیی ه 31هه‌زار‌و 338ده‌ن بووه بۆ هێنانی كورسییه‌ك ،به‌اڵم بۆ لیستێكی وه‌كو كۆمه‌ڵی ئیسالمی كه
خاوه‌نی 2كورسییه 76 ،هه‌زار‌و 820 ده‌نگ بۆ كورسییه‌ك پێویستبووه. لێكۆڵینه‌وه‌ك ه ك ه له‌الیه‌ن دكتۆر نزار ئه‌حمه‌د ك ه شاره‌زایه‌ك ی عێراقییه، له‌ئه‌مریكا ئ��ام��اده‌ك��راوهو تێیدا باس له‌كه‌موكوڕییه‌كان ی یاسا ی هه‌ڵبژاردن ده‌ك���ات‌و تێیدا ه��ات��ووه "ن��رخ� ی هه‌ر ك��ورس��ی��ی �ه‌ك ب �ه‌داب �ه‌ش��ك��ردن � ی ك��ۆی ده‌نگه‌كان ی لیستێك ك ه هێناویه‌ت ی به‌سه‌ر ژماره ی ئهو كورسییانه‌دا ك ه له‌هه‌ڵبژاردندا بردوونیه‌تییه‌و‌ه دیاریده‌كرێت". لیستی گۆڕان ك ه توانی 8كورسی له‌ئه‌نجومه‌نی ن��وێ��ن �ه‌ران��ی عێراقدا به‌ده‌ستبهێنێت ،ئه‌وانیش رایده‌گه‌یه‌نن كه له‌یاسای هه‌ڵبژاردنه‌كاندا زه‌ره‌رمه‌ندبوون. به‌پێی یاسای هه‌ڵبژاردنه‌كان ،له‌هه‌ر پارێزگایه‌كدا لیست‌و قه‌واره‌كان ئه‌گه‌ر نه‌توانن ده‌نگی پێویست بۆ هێنانی كورسییه‌ك به‌ده‌ستبهێنن ،ئه‌وا ته‌واوی ده‌نگه‌كانیان لهو پارێزگایه‌دا ده‌سوتێت، ئ�ه‌وه‌ش رێگ ه بۆ په‌رشوباڵوبوونه‌و‌هی ده‌نگه‌كان زیاتر خۆشده‌كات. بایه‌زید حه‌سه‌ن كاندید ی ده‌رچووی لیست ی گ����ۆڕان ب���ه‌ده‌س���ت���وور ی وت "له‌هه‌ندێك پارێزگادا ده‌نگ ی زۆرم��ان ه��ێ��ن��اوه ،ب��ه‌اڵم ل �ه‌ب �ه‌رئ �هوه ی ناگاته كورسییه‌ك ئهو ده‌نگانه‌مان سووتاوه، له‌كاتێكدا ئه‌گه‌ر كۆبكرایه‌ته‌و‌ه چه‌ند كورسیه‌ك ی ترمان ده‌هێنا". ب��ای��ه‌زی��د ح��ه‌س��ه‌ن رای��گ �هی��ان��د فره‌بازنه‌ی ی زۆر زیان ی له‌كورد داوهو وتی "ئه‌گه‌ر عێراق یه‌ك بازنه‌بوای ه ده‌نگه‌كان بهو شێوه‌ی ه په‌رشوباڵو نه‌ده‌بووه‌وه". به‌پێی ی��اس��ای هه‌ڵبژاردنه‌كان، كورسیی ه ق�ه‌ره‌ب��ووه‌ك��ان ده‌درێ��ت بهو لیستان ه ی ك� ه زۆرت��ری��ن��ی ده‌نگه‌كان به‌ده‌ستده‌هێنن ،به‌الی لیستی گۆڕان‌و لیست ه بچوكه‌كانی تری كوردستانهوه له‌وان ه یه‌كگرتوو‌و كۆمه‌ڵ ،له‌به‌رژه‌وه‌ندی ئ�ه‌وان��دا نییه .بایه‌زید وت� ی "ئ �ه‌وه‌ش یه‌كێك ه له‌كه‌موكورتییه‌كان ی تر ی یاساكه، ده‌بوو كورس ی قه‌ره‌بووكردنه‌و‌ه بدرێت بهو لیست ه ی زۆرترین ده‌نگ ی هێناوه، به‌اڵم نه‌یتوانیو‌ه كورس ی بهێنێت". بایه‌زید ك ه له‌خولی پێشووشدا ئه‌ندامی په‌رله‌مانی عێراق ب��وو ،وتی "ئ��ه‌وك��ات�� ه ی ی��اس��اك � ه پ �ه‌س �ه‌ن��دك��را، لهبهرئهوه ی كات نه‌مابوو ،بۆی ه بهو كه‌موكوڕییانه‌وه ،تێپه‌ڕێنرا".
نرخ ی كورسیی ه به‌ده‌ستهاتووه‌كان له‌عێراق به‌مشێوه‌یه‌یه:
ک ه ده‌ستوور هه‌موارکرا به‌ده‌ستکه‌وت وه‌سفیانکرد ،ئێستاش نارازین لێی
به‌پێ ی یاسا ی هه‌ڵبژاردنه‌كان عێراق دابه‌شكرا به‌سه‌ر 18بازن ه ی هه‌ڵبژاردندا‌و شێواز ی لیست ی نیمچ ه كراوه په‌یڕه‌وكرا، یه‌كگرتوو ی ئیسالم ی ده‌ڵێت به‌هۆ ی ئهو شێوازه‌و‌ه زیان ی زۆریان لێكه‌وتووه. به‌كر حه‌مه‌سدیق كاندید ی ده‌رچووی یه‌كگرتوو له‌سلێمان ی به‌ده‌ستووری راگه‌یاند "یاسای هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌شی زیاتر له‌س ێ كورسی له‌ده‌نگه‌كانمانی سوتاند ،به‌اڵم له‌هه‌ڵبژاردن ی پێشوودا ده‌نگمان كه‌متر هێنابوو ،پێنج كورسیمان هه‌بوو ،لهم هه‌ڵبژاردنه‌دا لهگهڵ ئهوهی نزیك ه ی س �ه‌د ه��ه‌زار ده‌نگمان زیاتر هێناوه كه‌چ ی كورسیه‌كانمان دابه‌زیوه بۆ چوار كورسی" .به‌كر حه‌مه‌سدیق وتی "ده‌نگێكی زۆرمان له‌هه‌ر چوار پارێزگاكه به‌فیڕۆ چووه‌‌و چووه‌ت ه گیرفان ی لیسته به‌هێزه‌كانه‌وه". "ئ��ه‌م یاسایه ،ی��اس��ا ی پاراستن ی به‌هێزه‌كان ه دژ ی الوازه‌كان" ،به‌كر وای وت. لیست ه كوردییه‌كان لهئێستاوه ده‌ڵێن ئیش بۆ هه‌مواركردنه‌و‌ه ی یاساكه ده‌كه‌ین‌و لهم خول ه ی په‌رله‌ماندا ده‌بێت یاساك ه هه‌مواربكرێته‌وه. به‌كر حه‌مه‌سدیق به‌ده‌ستووری
وت "ئێم ه داوا ی ه �ه‌م��وارك��ردن �هوه ی ی��اس��اك �ه‌ده‌ی��ن ،به‌تایبه‌ت ی ش��ێ��وازی هه‌ڵبژاردن له‌لیست ی كراوه‌و‌ه بگۆڕێت بۆ لیست ی داخراو". حاكم فه‌رهاد وت ی "ئهم هه‌ڵبژاردنه بوو به‌ده‌رس بۆ ئێمهو بیر لهوه ده‌كه‌ینه‌وه یاسایه‌ك دابنرێت ك ه به‌ڵك ی هه‌موو عێراق بێت" حاکم فه‌رهاد ههروهها وتی "ئهوه ی ئهم یاسای ه جیاده‌كاته‌و‌ه ئه‌وه‌یه ك ه ئهم یاسای ه رێگ ه ی بۆ ساخته‌كردن ئاسانكرد" .نمونه‌شی ب�هوه هێنایه‌وه "له‌كه‌ركوك هیچ مه‌نتقێك ی تێدانییه لیست ی عێراقیی ه بتوانێت شه‌ش كورسی بهێنێت" .ههروهها وت ی "ئیش له‌سه‌ر ئه‌وه‌شده‌كه‌ین كۆتا ی ژنان به‌جۆرێك بێت نه‌بێت ه مای ه ی زیان بۆ كاندیده‌كان ی تر". كۆمه‌ڵی ئیسالمی رایده‌گه‌یه‌نێت كه 35هه‌زار ده‌نگیان به‌هۆی ئهو یاسایهوه س��ووت��اوه ،به‌رپرسێكی ئهو حیزبه‌ش ده‌ڵێت "ئه‌گه‌ر یاسای هه‌ڵبژاردنه‌كان نه‌بوای ه كورسی سێیه‌ممان مسۆگه‌ربوو". محه‌مه‌د حه‌كیم ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی ئهو حیزبه ،به‌ده‌ستووری وت "ئهو یاسای ه تاڕاده‌یه‌ك پێچه‌وانه‌ی ه لهگهڵ بنه‌ماكانی دیموكراتییه‌ت".
د .ش��ۆرش ح�ه‌س�ه‌ن مامۆستا ی یاسا ی ده‌ستوور ی له‌زانكۆ ی سلێمانی ده‌ڵ��ێ��ت ی��اس��ا ی ه �هڵ��ب��ژاردن �ه‌ك��ان �ی ئه‌نجومه‌ن ی نوێنه‌ران ی عێراق له‌قازانجی حیزب ه كوردستانییه‌كان نهبوو به‌تایبه‌تی حیزب ه بچوكه‌كان. د .شۆرش حه‌سه‌ن وت ی "یاساكه چه‌ندین كه‌موكورت ی تێدای ه له‌وان ه ئه‌گه‌ر ده‌نگده‌ر ناچار نه‌بوای ه ده‌نگ به‌لیسته‌كه بدات ئهوه هه‌ندێك حیزب نه‌یده‌توانی رێژه‌یه‌ك ی زۆر كورس ی بهنێت". له‌نمون ه ی كه‌موكوڕییه‌كان شۆڕش ئه‌وه‌شی وت "كاندید هه‌ی ه له‌لیسته بچوكه‌كان ده‌نگ ی زۆر زیاتر ی هێناوه له‌كاندیدێك ی لیستێك ی گ��هوره ،به‌اڵم دهرنهچووه چونك ه ده‌نگ ی لیسته‌ك ه ی بۆ نه‌هاتووه‌ته‌وه". شۆڕش حه‌سه‌ن پێشنیار بۆ كورد ده‌كات ك ه ده‌بێت داوا ی ههمواركردنهوهی یاسا ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران بكات‌و وت ی "لهبهرئهوه ی یاساكه زیاتر به‌ال ی لیست ی داخراودای ه له‌كاتێكدا هه‌موو كورد‌و الیه‌ن ه عێراقییه‌كان داوای ئه‌وه‌یان ده‌ك��رد هه‌ڵبژاردن به‌لیستی كراوه بێت".
لیست ی عێراقیی ه 2ملیۆن‌و 821ه����ه‌زار‌و 823ده‌نگی هێناوه ،ك ه ده‌كات ه 31هه‌زار‌و 338ده‌نگ بۆ كورسییه‌ك. لیست ی ده‌وڵ �ه‌ت � ی یاسا 2ملیۆن‌و 797ه���ه‌زار‌و 624 ده‌ن��گ� ی هێناوه ،ك� ه ده‌كاته 31ه����ه‌زار‌و 433ده‌ن���گ بۆ كورسییه‌ك. ئیئتیالف ی نیشتمانی ی عێراقی 2ملیۆن‌و 95ه���ه‌زار‌و 354 ده‌ن��گ� ی هێناوه ،ك� ه ده‌كاته 29ه����ه‌زار‌و 512ده‌ن���گ بۆ كورسییه‌ك. ل��ی��س��ت� ی ه��اوپ �هی��م��ان��ی �یكوردستان ی 1ملیۆن‌و 658 هه‌زار‌و 489ده‌نگ ی هێناوه ،كه ده‌كات ه 40هه‌زار‌و 130ده‌نگ بۆ كورسییه‌ك. لیست ی گ��ۆڕان 487هه‌زار‌و 181ده‌نگ ی هێناوه ك ه ده‌كاته 60ه���ه‌زار‌و 897ده‌ن���گ بۆ كورسییه‌ك. لیست ی ته‌وافوق 302هه‌زار‌و 477ده‌نگ ی هێناوه ،ك ه ده‌كاته 50ه����ه‌زار‌و 579ده‌ن���گ بۆ كورسییه‌ك. لیست ی یه‌كێتی ی عێراق 314هه‌زار‌و 823ده‌نگ ی هێناوه ،كه ده‌كات ه 78هه‌زار‌و 705ده‌نگ بۆ كورسییه‌ك. لیست ی یه‌كگرتوو ی ئیسالمییكوردستان 247ه �ه‌زار‌و 366 ده‌ن��گ� ی هێناوه ،ك� ه ده‌كاته 61ه����ه‌زار‌و 841ده‌ن���گ بۆ كورسییه‌ك. لیست ی كۆمه‌ڵ ی ئیسالمییكوردستان 153ه��ه‌زار‌و 640 ده‌ن��گ� ی هێناوه ،ك� ه ده‌كاته 76ه���ه‌زار‌و 820ده‌ن���گ بۆ كورسییه‌ك.
ده‌ستوور فه‌زیحه‌یه‌كی دوو به‌رپرسی كورد ،له‌كه‌ركوك ئاشكراده‌كات
چه‌ندین پاره‌یان له‌ئه‌فسه‌رانی پۆلیس‌و ده‌زگا ئه‌منییه‌كانی كه‌ركوك كۆكردووه‌ته‌و ه به‌ناوی به‌رزكرنه‌و هو جێگیركردنی پله‌كانیان شۆڕش خالید
دوو به‌رپرسی كوردی پارێزگای كه‌ركوك، ك ه كاری رێكخستنی حیزبی ده‌كه‌ن له‌ناو ده‌زگاكانی پۆلیسی شاری كه‌ركوكدا، چه‌ندین پاره‌یان به‌ناوی به‌رزكردنه‌و‌هی پ��ل�هو جێگریكردنی پله‌كانیانه‌وه، له‌چه‌ندین ئه‌فسه‌ری پۆلیسی كه‌ركوك وه‌رگ��رت��ووه ،دوای ئاشكرابوونیشان له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت���ی ناوخۆی عێراقهوه ده‌ستگیر ده‌كرێن. به‌پێی چه‌ند زانیارییه‌ك ك ه ده‌ستوور ل�ه‌س�ه‌رچ��اوه‌ی�ه‌ك��ی ب��ااڵی ئهمنییهوه له‌پارێزگای كه‌ركوك ده‌ستیكه‌وتووه ،دوو به‌رپرسی كورد ك ه یه‌كێكیان یه‌كێتییه‌و ئ���هوه ی تریشیان پارتییه ،به‌پل هی نه‌قیب‌و عه‌قید ،ماوه‌یه‌ك ه له‌ڕێگ هی تۆڕێكه‌و‌ه له‌ناو وه‌زاره‌ت���ی ناوخۆی
عێراقهوه ،كاری وه‌رگرتن‌و كۆكردنه‌و‌ه ی پاره ده‌كه‌ن له‌ناو ئه‌فسه‌رانی پۆلیسی ئهو پارێزگایه‌دا ،بهو هۆیهشهوه چه‌ندین پاره‌یان له‌ئه‌فسه‌رانی پۆلیسی پارێزگای كه‌ركوك ك��ۆك��ردووه‌ت�هوه ،به‌بیانووی
ئهوه ی پله‌كانیان بۆ به‌رزده‌كه‌نه‌وه ،یان جێگری ده‌كه‌ن. ئهو سهرچاوه ئه‌منیی ه به‌ده‌ستووری وت "ئ �هو دووك�ه‌س� ه یه‌كێكیان پل هی نه‌قیبی هه‌ی ه ب�ه‌ن��اوی (ه)و ئ �هوهی
تریشیان پل ه ی عه‌قیدی هه‌ی ه به‌ناوی (ك)و به‌هاوكاری لهگهڵ تۆڕێكی هاوكار له‌ناو وه‌زاره‌تی ناوخۆ تائێستا چه‌ندین پاره‌یان له‌ئه‌فسه‌ران كۆكردووه‌ته‌وه". به‌پێی زانیارییه‌كان ك ه ده‌ست ده‌س��ت��وور ك�ه‌وت��ووه ،ئ�هو دوو كه‌س ه هه‌ردووكیان ك��اری رێكخستن ده‌كه‌ن بۆ حیزبه‌كانیان‌و له‌ڕێگ ه ی موالزمێكه‌و‌ه به‌ناوی (ئ)و ههروهها كه‌سێكی پل ه ب��ااڵی ناو وه‌زاره‌ت��ی ناوخۆ ك ه پل ه ی عه‌میدی هه‌ی ه به‌ناوی (غ) ئهو كاره‌یان ك���ردووه .سه‌رچاوه‌ك ه وت � ی "ئه‌مان ه وه‌ك��و تۆڕێكی ه��اوب � هش‌و ه��اوك��اری یه‌كتر ،ئهو ك��اره ده‌ك��ه‌ن ،ئه‌گه‌رچی تائێستا پل ه ی چه‌ند ئه‌فسه‌رێكی كه‌میان به‌رزكردووه‌ته‌وه ،به‌اڵم پاره‌یان له‌چه‌ندین كه‌سیش وه‌رگ��رت��ووه ك ه تائێستاش پله‌كانیان نه‌به‌رزكراوه‌ته‌وه، نه‌جێگریكراوه".
به‌پێی زانیارییه‌كانی ده‌ستوور، ئ�هو دوو كه‌سه‌ی ك��وردن له‌كه‌ركوك ته‌نها كاریان وه‌رگرتنی پاره‌كان بووه له‌ئه‌فسه‌رانی پۆلیس ،ئه‌وانی تریش هه‌وڵیانداو‌ه له‌ناو وه‌زاره‌ت��ی ناوخۆدا ئه‌وه‌ند‌ه ی بتوانن ئهو پالن ه جێگیر یان به‌رزبكه‌نه‌وه‌‌و پاره‌كانیش بۆ خۆیان دابه‌شبكه‌ن. ده‌س��ت��وور زان��ی��وی�ه‌ت��ی ئ��هو دوو به‌رپرس ه دوای ئ �هوه ی چه‌ند رۆژێك له‌مه‌وبه‌ر سه‌ردانی وه‌زاره‌ت���ی ناوخۆ ده‌ك��ه‌ن ل�ه‌الی�ه‌ن وه‌زاره‌ت���ی ناوخۆوه كاره‌كانیان ئاشكرا ده‌كرێت‌و هه‌ردووكیان ده‌خرێن ه زیندانه‌وه ،به‌اڵم دوای ئهوهی 3كاتژمێر زیندانی ده‌كرێن ،هه‌وڵێك بۆ ئازادكردنیان ده‌درێت‌و ئازاد ده‌كرێن. سه‌رچاوه‌كه‌ی ده‌ستوور وت ی "به‌اڵم مالزم (ئ) ،ك ه كاری له‌نێوان ئهو دوو به‌رپرس ه كورده‌و ئهو عه‌میده‌ی وه‌زاره‌تی
ناوخۆ ده‌ك��رد ،ئێستا زیندانی كراوه‌‌و تائێستاش ئازاد نه‌كراوه". به‌پێی زان��ی��اری��ی�ه‌ك��ان ئ��هو دوو به‌رپرس ه له‌هه‌ر ئه‌فسه‌رێك 180هه‌زار دیناریان وهرگرتووه ،ئهم ه جگه‌له‌و‌هی ك ه چه‌ندین پاره‌ی تریان له‌ئه‌فسه‌رانی پله‌به‌رز وهرگرتووه بۆئهوه ی كاره‌كانیان بۆ رایی بكه‌ن .ههروهها سه‌رچاوه‌ك ه وتی "به‌پێی زانیارییه‌كان زۆرب ه ی ئه‌وان هی له‌الیه‌ن ئهو دوو كه‌سه‌و‌ه كاره‌كانیان بۆ رایی كراوه ،له‌ده‌زگاكانی زانیاری‌و پاراستنن". ده‌ستوور زانیویه‌تی ك ه ئه‌وكات هی ئهو دوو به‌رپرس ه كورده‌ی ناو رێزه‌كانی پۆلیس ده‌چن ه وه‌زاره‌تی ناوخۆ ،له‌الیه‌ن به‌رپرسێكی پله‌بااڵی توركمانی ناو رێزه‌كانی پۆلیسهوه وه‌زاره‌ت لهو كاره ئاگادار ده‌كرێته‌وه ،بۆی ه وه‌زاره‌تیش ده‌ستگیریان ده‌كات.
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
راپۆرت
سه‌رهه‌نگ سوله‌یمانی ..جه‌نه‌ڕاڵی بێ سێبه‌ر
د .فه‌ریبۆرز ساریمی
ئه‌گه‌ر ئهمریكاو ئیسرائیل هێرش بكه‌ن ه سه‌ر ئێران‌و هه‌ندێك ئاماژه له‌ئارادایه ل �ه‌ب��اره ی ئ�ه‌گ�ه‌ری ئ �ه‌م سیناریۆیه، كه‌سایه‌تییه‌ك ی س �ه‌ره‌ك � ی ك � ه زۆر سهرچاوه ی هه‌ڕه‌شه‌ی ه له‌الیه‌ن تارانهوه جه‌نه‌ڕاڵێك ه له‌ناو سوپا ی پاسداران‌و زۆر زان��ی��اری � ی ل��ه‌ب��اره‌و‌ه نازانرێت ته‌نانه‌ت له‌الیه‌ن ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كانی خۆرئاواشه‌وه. ئ�هو جه‌نه‌ڕاڵ ه سه‌رهه‌نگ قاسم سوله‌یمان ی ف �ه‌رم��ان��ده ی فه‌یله‌قی ده‌سته‌بژێر‌و زۆر نهێن ی هێز ی قودسه، ك ه ماوه‌یه‌ك ی زۆره پیاوێك ی شاراوه‌یه له‌په‌یكه‌ربه‌ند ی ده‌زگ��ا ی هه‌واڵگریی ئ��ێ��ران��داو مه‌ته‌ڵێكیش ه ب��ۆ ده‌زگ��ای هه‌واڵگر ی ئه‌مریكا. له‌مانگ ی ئادار ی 2008دا ،سه‌رهه‌نگ سوله‌یمان ی ده‌ركه‌وت ،كاتێك ناوبژیوان ی ئاگربڕێك ی له‌نێوان میلیشیا ی مه‌هد ی سه‌ر به‌موقته‌دا سه‌در‌و هێز‌ه ئه‌منییه‌كان ی سه‌ر به‌سه‌رۆك وه‌زیران نور ی مالیك ی كرد ،ئهو ده‌م ه ی خه‌ریكبوو الیه‌نگران ی موقته‌دا راپه‌ڕینێك ی ف���راوان به‌رپا بكه‌ن ،ه�ه‌روه‌ه��ا پێشتر سوله‌یمان ی س�ه‌رق��اڵ� ی فڕوفێڵ ی سیاسی ب��ووه له‌عێراق ،له‌مانگ ی كانوون ی دووه‌م� ی ،2005له‌سه‌روبه‌ند ی یه‌كه‌م هه‌ڵبژاردن ی په‌رله‌مانی ی له‌وه‌ت ه ی رووخان ی سه‌دام ل ه 2003شكستیهێنا به‌پالنێك ی ئه‌مریكا بۆ هێشتنه‌و‌ه ی ئه‌یاد ع�ه‌الو ی به‌سه‌رۆك وه‌زی��ران � ی ئینتیقال ی ك ه شیعه‌یه‌ك ی الیه‌نگری ی خۆرئاواو هاوكاری ی پێشوو ی CIAی ه له‌ده‌سه‌اڵتدا ،دوو گروپ ی شیع ه ی الیه‌نگر ی ئێرانییه‌كان ی یه‌كخست‌و به‌نهێن ی پاره ی ده‌دانێ‌‌و له‌بانگه‌ش ه ی هه‌ڵبژاردندا ه��اوك��ار ی ده‌ك���ردن ،به‌م شێوه‌ی ه عه‌الو ی هه‌ڵبژاردنه‌ك ه ی دۆڕاند، ئاست ی زیادبوون ی نفوز ی ئێران له‌عێراق‌و پالن ی ئهو كاره به‌وه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت وه‌كو باس ی لێوه‌ده‌كرێت خامنه‌ئی ،سوله‌یمان ی راسپارد بۆ دروستكردن ی تۆڕێك ی نهێن ی ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��ا ی مانگ ی ئه‌یلول ی 2002 به‌مه‌به‌ست ی ده‌ستگرتن به‌سه‌ر واڵته‌كه‌دا له‌گ ه ڵ رووخان ی سه‌دامدا ،ئهم ه شه‌ش مانگ به‌ر له‌داگیركردن ی عێراق بوو له‌الیه‌ن ئه‌مریكاوه. ئیئتالفی یه‌كگرتوو ی عێراق كه هاوپه‌یمانێت ی هه‌موو شیعه‌یه‌‌و له‌الیه‌ن س��ه‌رۆك وه‌زی���ران ن��ور ی مالیكییه‌وه سه‌ركردایه‌ت ی ده‌كرێت (عه‌بدولعه‌زیز حه‌کیم س �ه‌رۆک��ی لیسته‌ک ه ب��وو - ده‌س��ت��وور) ،ل� ه 2005وه كۆنتڕۆڵی په‌رله‌مانییان ك����ردووه ،له‌مانگی ئ��اب� ی 2009هه‌ره‌سیهێنا ،حیزبه سه‌ره‌كییه‌كان ی شیع ه ك ه جار ی پێشوو هاوپه‌یمانێتیان له‌گ ه ڵ مالیكیدا كردبوو، له‌ژێر هه‌ژموون ی هێز ی قودس‌و قاسم سوله‌یمان ی هاوپه‌یمانێتییه‌ك ی نوێیان پێكهێنا به‌ناو ی هاوپه‌یمانی ی نیشتمانی عێراق ك ه موقته‌دا سه‌دریش ی تێدایه ئه‌نجامێك ی باش ی له‌هه‌ڵبژاردنه‌ك هی 7ی ئاداردا به‌ده‌ستهێنا .سه‌درییه‌كان
ك ه له‌ژێر هه‌ژموون ی راسته‌وخۆ ی هێزی قودسن پێگ ه ی خۆیان باش كردووه. راپ��ۆرت � ی لێپرسراوان ی ئه‌مریكا باس له‌ده‌ستپێكردنه‌و‌ه ی جموجوڵی هێز ی قودس له‌ناو عێراق به‌مه‌به‌ستی به‌هێزتركردن ی الیه‌ن ه شیعه‌كان ده‌كات، هه‌ندێك جبه‌خان ه ی ش��اراو‌ه ی گهوره ئاشكرابووه ،به‌تایبه‌ت ی له‌باشووری عێراق ك ه دوو له‌سه‌ر سێ ی یه‌ده‌گی نه‌وت ی عێراق ده‌كه‌وێت ه ئهو ناوچانه‌وه، بڕێك لهو چه‌كان ه مارك ه ی ئێرانیان پێوه‌یه‌‌و ده‌ری��ده‌خ��ات له‌ساڵ ی 2008 ره‌وان��ه‌ك��راون‌و ركابه‌ریكردن ی ئێران ب��ۆ مالیك ی ده‌خ��ات��ه‌ڕوو ،ره‌ن��گ� ه بۆ كۆنتڕۆڵكردن ی كێڵگ ه نه‌وتییه‌كانی باشووریش بێت ك ه شیعه‌كان بااڵده‌ستن تێیدا ،ب �ه‌م �ه‌ش جارێك ی ت��ر قاسم سوله‌یمان ی ك ه راسته‌وخۆ له‌الیه‌ن ئایه‌توڵاڵ خامنه‌ئیه‌و‌ه سه‌رپه‌رشتی ده‌كرێت‌و ته‌نیا راپۆرت بۆ ئهم رابه‌ره رۆحیی ه ده‌نێرێت رۆڵێك ی ده‌گمه‌ن له‌رووداوه‌كان ی ناو عێراق‌و خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا ده‌گێڕێت. ك ه ی هێز ی قودس دامه‌زرا؟ هێز ی ق��ودس له‌قۆناغ ی یهكهمی جه‌نگ ی ئێران-عێراق وه‌ك��و هێزێكی تایبهت به‌جموجۆ ڵ له‌پشت هێڵه‌كانی دوژمن دامهزراوه ،راسته‌وخۆ ئایه‌توڵاڵ خومه‌ین ی لێكۆڵینهوه ی له‌جموجۆڵه‌كانی كردووه .نفوز ی هێز ی قودس‌و سوله‌یمانی چه‌ند ناوچه‌یه‌ك ی دوور ده‌گرێته‌وه بهرهو واڵتان ی كه‌نداو ،سوریا ،لوبنان، ئه‌فغانستان ،فه‌له‌ستین ،به‌شێوه‌یه‌كی سه‌ره‌ك ی له‌ڕێ ی په‌یوه‌ندییه‌كان له‌گ هڵ حیزبوڵاڵ ،حه‌ماس ،رێكخراو ی جیهادی ئیسالم ی فه‌له‌ستین ،بهرهو ئه‌وروپا‌و ئاسیا بهگشتیو به‌تایبه‌ت ی ئه‌مریكای التین ،به‌پێ ی سهرچاوه هه‌واڵگرییه‌كان، سوله‌یمان ی خۆ ی به‌نهێن ی سه‌ركردایه‌تی كاره‌كان ی قودس ی له‌بۆسن ه له‌ماو‌هی جه‌نگ ی به‌ڵقان ل ه 1990كاندا كردووه، راپۆرت ه هه‌واڵگرییه‌كان ی به‌ریتانیا ده‌ڵێن 200راوێژكار ی یه‌ك ه ی جموجوڵ ی قودس لهو ماوه‌یه‌دا له‌بۆسن ه بوون. ئه‌فسه‌ره‌كان ی قاسم سوله‌یمانی پشتیوان ی لۆجستیان پێشكه‌ش ی تۆڕی جموجوڵ ی ئه‌وروپا ی قاعید‌ه له‌بۆسنه كردووه ،وه‌كو ده‌زانرێت ،ئه‌فسه‌ره‌كانی ق��ودس له‌زاگرب ی پایته‌خت ی كرواتیا ب��وون ،له‌بۆسنه‌و كرواتیا رێكخراوی قاعید‌ه له‌په‌یوه‌ندیدا ب��ووه له‌گ هڵ ت���ۆڕ ی جموجۆڵه‌كان ی ئ��ه‌وروپ��ای ق��اع��ی��ده ،دوا ی 1996سوله‌یمانی سه‌رپه‌رشت ی په‌یوه‌ندییه‌كان ی ئێرانی له‌گ ه ڵ هاوپه‌یمانێت ی باكوور كردووه ك � ه گ��ردب��وون �هوهی �ه‌ك � ی س �ه‌رك��ردهی میلیشیاكان ی ئ�ه‌ف��غ��ان��س��ت��ان ب��وو شیعه‌كانیش ی تێدابوو و بۆ ماوه‌یه‌كی دوورودرێ���ژ ل �ه‌دژ ی تاڵیبان ده‌جه‌نگا به‌رله‌و‌ه ی ئهمریكاو CIAو هه‌واڵگری وه‌زاره‌ت ی به‌رگر ی بگه‌ن ه ئه‌وێ ،هێزی قودس ی سه‌رهه‌نگ سوله‌یمان ی رۆڵكی پڕبایه‌خ ی گێڕا له‌دروستكردن ی حیزبوڵاڵ دوا ی داگیركردن ی لوبنان له‌الیه‌ن ئیسرایله‌و‌ه ل���ه1982دا ،سوله‌یمانی په‌یوه‌ند ی به‌تین ی له‌گ ه ڵ سه‌ركرده‌كانی حیزبوڵاڵ دروس��ت��ك��رد ،به‌تایبه‌تی له‌گ ه ڵ كۆچكردوو عیماد موغنیه، لێپرسراو ی ئه‌منییه‌ت ی بزووتنه‌وه‌كه‌‌و تۆمه‌تباركراو بهوه ی عه‌قڵ داڕێ��ژه‌ری شه‌پۆل ی ته‌قینه‌و‌ه خۆكوژییه‌كان بووه له‌ساڵ ی هه‌شتاكان ی سه‌د‌ه ی رابردوو له‌دژ ی ئیسرایل‌و ئه‌مریكییه‌كان .قاسم سوله‌یمان ی تاڕاده‌یه‌ك ی زۆر تێوه‌گالوه له‌جه‌نگ ی ته‌ممووز ی 2006ی نێوان ئیسرائیل‌و حیزبوڵاڵ‌و هه‌ندێك كه‌س لهو بڕوایه‌دان لهماوه ی شه‌ڕه‌ك ه ل ه دۆڵی بیقاع ی لوبنان بووبێت. ل �ه‌گ � ه ڵ ح��ی��زب��وڵ�ڵا ،جموجوڵی
هاوبه‌شیان له‌عێراق هه‌یه. هێز ی ق��ودس‌و حیزبوڵاڵ له‌ساڵی 2003وه ب���هی���ه‌ك���هوه ك���ارده‌ك���ه‌ن له‌پاڵپشتیكردن ی توندڕه‌و‌ه شیعه‌كان ل���ه‌ن���او ع���ێ���راق‌و ك��ۆك��ردن��هوهی��ان له‌رێكخراوێك ی هاوشێو‌ه ی حیزبوڵاڵ، لێپرسراوان ی سه‌رباز ی ئه‌مریكا وا ی بۆ ده‌چن له‌رابردوودا هێز ی قودس هه‌موو مانگێك بای ی 750هه‌زار دۆالر بۆ 3 ملیۆن دۆالر پاره‌و پێداویست ی بۆ ئهو گروپان ه دابین كردبێت. هیز ی قودس‌و حیزبوڵاڵ له‌گروپی بیست ب��ۆ ش �ه‌س��ت ك �ه‌س � ی وه‌ك��و یه‌كه‌یه‌ك یان شانه‌یه‌ك ی نهێن ی یاخود گروپ ی تایبه‌تی ،مه‌شق‌و راهێنانیان به‌عێراقییه‌كان ك���ردووه ،عێراقییه مه‌شقپێكراوه‌كان ده‌گ �ه‌ڕێ��ن �هوه بۆ واڵته‌ك ه ی خۆیان‌و كار بۆ رێكخراوه‌كانیان ده‌ك������ هنو ش������اره‌زای چۆنییه‌تی ته‌قاندنه‌و‌ه ی بڕه‌ر ی زرێپۆش‌و هاو‌هن‌و موشه‌ك ده‌بن له‌پا ڵ كار ی هه‌واڵگریی‌‌و به‌كارهێنان ی قه‌ناسه‌و كار ی رفاندن. هێز ی قودس‌و جموجوڵه‌كان ی له‌سودان وه‌ك��و پێشتر ئ��ام��اژه ی پێدرا، یه‌كه‌كان ی جموجوڵ ی ق��ودس ته‌نیا له‌خۆرهه‌اڵت ی ناوه‌ڕاست چاالك نین، به‌ڵكو له‌هه‌ندێك به‌ش ی ئه‌فه‌ریقا‌و ئ �ه‌م��ری��ك��ا ی الت��ی��ن��ی��ش ،ل �ه‌س��ااڵن �ی نه‌وه‌ده‌كان ی س �هده ی راب��ردوو ،ئێران نه‌وت‌و كۆمه‌ك ی گه‌شه‌پێدان ی پێشكه‌شی حكومه‌ت ه نوێیه‌ك ه ی خه‌رتوم ـ سودان كرد .له‌مانگ ی تشرین ی یه‌كه‌م ی 1990 په‌یوه‌ندیی ه دیپلۆماتییه‌كان گه‌یشتنه ئاست ی گ��ۆڕی��ن��هوه ی ب��اڵ��ی��ۆز ،زۆر به‌خێرای ی سودان له‌هه‌ندێك الیه‌نه‌وه ب��ووه پاشكۆ ی ئێران‌و ناوه‌ندێك بۆ جموجوڵه‌كان ی هێز ی قودس. به‌پێ ی راپۆرتێك ی كۆنگرێسی ئه‌مریكا ئهو واڵت � ه ب��ووه ناوه‌ندێكی دابه‌شكردن ی چه‌ك ی ئێران ی به‌سه‌ر رێكخراوه ت��ون��دڕه‌و‌ه ئیسالمییه‌كان، س���ه‌دان ك �ه‌س له‌ئه‌ندامان ی سوپای پاسداران‌و هێز ی قودس له‌خه‌رتووم نیشته‌جێبوون. حكومه‌ته‌ك ه ی س���ه‌رۆك به‌شیر له‌الیه‌ن هاوپه‌یمانه‌كانیه‌و‌ه پشتیوانی لێده‌كرا ،حه‌سه‌ن ئه‌لتوراب ی شوێنی داڵ��ده‌دان� ی بۆ ئه‌ندامان ی ژماره‌یه‌كی زۆر ی گروپ ه جۆراوجۆر‌ه توندڕه‌وه‌كان دابینكرد :ئه‌بونیزاڵ ،حه‌ماس ،جیهادی ئیسالم ی فه‌له‌ستینی ،به‌ر‌ه ی ئیسالمی رزگاركردن ی جه‌زایر ،نه‌هز‌ه ی تونس، سوپا ی پ��اس��داران‌و هێز ی قودسیش له‌ژێر چاودێر ی وه‌زاره‌ت��� ی ئیتاڵعات مه‌شق‌و راهێنانیان پێده‌كردن ،ئێران
زۆر به‌ئاشكرا ئ �هوه ی خسته‌ڕوو ك ه بایه‌خ به‌فراوان ی گروپ ه ئیسالمییه‌كان له‌ئه‌فه‌ریقا دهدات ،پێشتر ئێران نفوزی زۆر ی له‌واڵته‌كان ی كینیا ،سه‌نیگال، سۆمال‌و زیمبابۆ ی هه‌بوو. هێز ی قودس‌و واڵت ه هاوپه‌یمانه‌كان ی ئێران ره‌نگ ه له‌سه‌ره‌تاو‌ه فراوانبوون ی نفوز ی ئێران تا ئه‌مریكای باشوورو ئ�ه‌ف�ه‌ری��ق��ا ب�ه‌ئ��اس��ای� ی وه‌رب��گ��ی��رێ��ت، به‌اڵم نابێت كه‌م بایه‌خ بكرێت .ئێران سه‌ركه‌وتووان ه واڵت ه هاوپه‌یمانه‌كان ی له‌ئه‌فه‌ریقاو ئه‌مه‌ریكا ی التین بهكارهێناوه بۆ ده‌ستكه‌وتن ی چه‌ك له‌سه‌رچاو‌ه ی ده‌ره‌ك����ی ،ب�ه‌ك��اری��ان ده‌هێنێت بۆ الوازك��ردن � ی گ �ه‌م��ارۆ‌و سزاكان ی سه‌ر چ هك‌و كااڵكان ی تر ،به‌هاوكاری ی هێز ی قودس سه‌قامگیری ی واڵته‌كان ی دراوسێ ی هاوپه‌یمانه‌كان ی ت��ێ��ك��دهدات ،وه‌ك��و كۆلۆمبیا ك ه هاوپه‌یمان ی ئه‌مریكایه، ههروهها ئهو واڵتان ه به‌كارده‌هێنێت وه‌كو بنك ه بۆ په‌المار ی تیرۆریست ی ل�ه‌الی�ه‌ن ئ �هو كه‌سان ه ی ده‌سه‌اڵتیان پێده‌درێت ،له‌راستیدا یه‌ك ه ی جموجوڵ ی قودس له‌توانایدای ه په‌المار ی تیرۆریست ی له‌ئه‌مریكا ی باشوو رێكبخات وه‌كو ئهوه ی ئێران له‌ساڵ ی 1994ئه‌نجامی دا. جموجوڵ ی ب���ه‌رف���راوان له‌سه‌ر سێكوچك ه ی سنوری ی نێوان ئه‌رجه‌نتین، به‌رازیل‌و پاراگوای له‌به‌رژه‌وه‌ند ی تۆڕه تیرۆریستییه‌كان ی وه‌ك��و جه‌ماع هی ئیسالمی ،جیهاد ی میسری ،حیزبوڵاڵ، حه‌ماس‌و قاعید‌ه ده‌ستپێكردووه ،ئه‌مه له‌كاتێكدا زۆرین ه ی ره‌وه‌ند ی موسڵمانی ئهو ناوچه‌ی ه سونن ه مه‌زهه‌بن‌و شیعه‌كان نیو‌ه ی موسڵمانه‌كان ی فۆز د ێ ئیگوازا، ك � ه ش��ارێ��ك� ی س��ن��ووری� ی ب�ه‌رازی��ل�هو گه‌وره‌ترین ره‌وه‌ند ی موسڵمان ی لێیه، پێكده‌هێنن ،له‌راستیدا ژماره‌یه‌ك ی زۆر لهو تیرۆریستان ه ی پیالنیان داڕشتوه ی��ان به‌شدارییان له‌جموجوڵه‌كانی خۆرهه‌اڵت ی ناوه‌ڕاست‌و ئه‌مریكا كردووه، بۆ ماوه‌یه‌ك له‌ناوچ ه ی سنور ی هاوبه‌شی هه‌ر س ێ ده‌وڵه‌ته‌ك ه بوون ،بهدڵنیاییهوه ئه‌ندامان ی فه‌یله‌ق ی قودس ی قاسم سوله‌یمان ی بنكه‌یان لهو ناوچه‌ی ه ههیهو ئاماده‌ن بۆ جموجوڵ ی تێكده‌رانه. فه‌یله‌ق ی قودس به‌رپرسیار‌ه له‌هه‌موو جموجوڵ ه نهێنییه‌كان ی دهرهوه هێز ی قودس ی سه‌رهه‌نگ قاسم سوله‌یمان ب �ه‌رپ��رس��ی��اره له‌هه‌موو جموجوڵ ه نهێنییه‌كان ی رژێم ی تاران له‌ده‌ره‌وه ،هه‌ر له‌دروستكردن ی شان هی نووستوو له‌سه‌رانسه‌ر ی جیهان كه ئه‌گه‌ر زۆره چ��االك ببێت له‌حاڵه‌تی هێرشكردن ه س��ه‌ر ئ��ێ��ران ،ك��اری��ان
تیرۆركردن ی دوژمنان ی ئ �هو رژێمه‌و دابینكردن ی پاره‌و چه‌ك ده‌بێت له‌گ هڵ راهێنان ی میلیشیاكان ی وه‌كو حیزبوڵاڵ، حه‌ماس‌و جیهاد ی ئیسالم ی فه‌له‌ستینی یان سوپا ی مه‌هد ی له‌عێراق. قاسم سوله‌یمان پێگه‌یه‌ك ی دیار ی له‌ناو ئێراندا هه‌یه پیاوێك ی وه‌كو سه‌رهه‌نگ سوله‌یمانی ده‌ستڕۆیشتوو به‌سه‌ر ئیتاڵعات‌و مه‌سه‌له جموجوڵ ه نهێنییه‌كان ،پێگه‌یه‌ك ی دیاری له‌ناو هێز ی ئێران‌و دام�ه‌زراو‌ه ئه‌منی‌‌و هه‌واڵگرییه‌كاندا هه‌یه ،قاسم سوله‌یمانی گۆشكراو ی شۆڕش ی ئیسالم ی ئێرانهو زۆری��ن � ه ی ته‌مه‌ن ی پیشه‌ك ه ی له‌ناو جموجوڵه‌كان ی سوپا ی پاسداراندا به‌سه‌ربردووه. س��ول �هی��م��ان � ی پشتیوانییه‌كی ب��ێ��س��ن��وور ی ل���ه‌الی���ه‌ن ئ��ای �ه‌ت��وڵ�ڵا خامنه‌ئییه‌و‌ه ب �ه‌ه��ۆ ی جموجوڵه نهێنییه‌كانیه‌و‌ه له‌سه‌رانسه‌ر ی جیهان ل��ێ��ده‌ك��رێ �ت‌و ك�ه‌س��ای�ه‌ت� ی س �ه‌ره‌ك �ی
4
ئه‌نجامدان ی ئهو جموجواڵنه‌یه. ه��ێ��ز ی ق����ودس ه �ه‌رگ��ی��ز گ��و ێ به‌سیستم ی ن��ێ��وده‌وڵ �ه‌ت��یو یاسای ن��ێ��وده‌وڵ�ه‌ت� ی ن���ادات‌و ته‌نیا چ��اوی له‌به‌دیهێنان ی ئامانجه‌كان ی شۆڕشی ئێران‌و مه‌به‌سته‌كان ی راب �ه‌ر ی رۆحی ئێران ئایه‌توڵاڵ عه‌ل ی خامنه‌ئییه. ئێستا پرسیارێك ل �ه‌ئ��ارادای �هو ئهوهی ه ئایا ئیدار‌ه ی ئۆباما ك ه تا ئهم دواییان ه خۆ ی پابه‌ندكردبوو به‌سازدانی دیالۆگ له‌گ ه ڵ ئێران ،رووبه‌ڕوو ی قاسم سوله‌یمان ی یان یه‌ك ه ی جموجوڵه‌كانی قودس ده‌بێته‌وه. * د .ف���ه‌ری���ب���ۆرز س��اری��م �ی شیكه‌ره‌وه‌یه‌ك ی سه‌ربازی ی سیاسیو وته‌بێژ‌ه به‌ناو ی دامهزراوه ی ئازادیگان ل���ه‌ئ���ه‌وروپ���او ئ �ه‌ن��دام � ی ك��ۆم�هڵ� هی توێژینه‌و‌ه ی ستراتیژ ی نێوده‌وڵه‌تی (ئیسا)ی ه له‌واشنتۆن .له‌هه‌مان كاتدا هاوبه‌ش ی له‌شیكردنه‌و‌ه تایبه‌تییه‌كانی ك����اروب����ار ی دهرهوهو ب���ه‌رگ���ریو جیۆستراتیژی ی س�ه‌ك��ۆ ی جیهانی ده‌كات. نووسه‌ر ئهم بابه‌ته‌ی تایبهت به‌رۆژنامه‌ی ده‌ستوور ئاماده‌کردووه
پرۆفایلی قاسم سوله‌یمانی ی له‌پشت په‌رده‌وه‌ی ه ی قاسم سوله‌یمانی كاره‌كان ده‌ستوور :لهبهرئهوه ی زانیارییه‌كانیان بۆیه ده‌زگاكانی هه‌واڵگری خۆرئاواش باس له‌كه‌م ی ئێران ده‌كه‌ن لهبارهی ئهم پیاوه‌وه ك ه هه‌ندێك جار به‌پاڵه‌وان ی له‌وتارێكدا ی ئه‌مریك ی ماكالچ ناوده‌برێت .لهو بارهیهوه سایت ی ئێران) نووسیویه‌تی" :ئهو ی (قاسم سوله‌یمانی پاڵه‌وان به‌ناونیشان ی سوله‌یمانییه‌و‌ه باڵوكراونه‌ته‌وه ساده‌ن‌و ی ژیان راپۆرتان هی له‌بار‌ه ی ئه‌مریكاش ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌كات ك ه واشنتۆن لێپرسراوێكی سه‌ربازی ی زۆری لهبارهی ژیانییه‌وه نییه". زانیار به‌گوێره‌ی ئهو زانیارییان هی له‌الیه‌ن سهرچاوه هه‌واڵگرییه‌كانه‌و‌ه ی باڵوكراونه‌ته‌وه ،سوله‌یمانی له‌بنه‌ڕه‌تدا له‌خانه‌واده‌یه‌كی ساده ی كرمانی پیشه‌سازیی ئێرانهو له‌شاری قوم له‌دایكبووه. پارێزگا ی پاسدارانه‌و‌ه كردووهو ی به‌سوپا ی 1980په‌یوه‌ند له‌سه‌ره‌تا ی متمانه‌كردن ی عێراق-ئێراندا كردووه ،دواتر به‌هۆ به‌شداریی له‌شه‌ڕ ی ی یه‌كێك بوو له‌د‌ه فه‌رمانده سه‌ربازیی ه گرنگه‌كان پێی‌‌و بهو پێیه سه‌ر سنوور ،پۆستی به‌رزی پێدراوه. ی ی له‌سااڵن لێپرسراوانی سه‌ربازی ئه‌مریكا لهو بڕوایه‌دان ،سوله‌یمان ی به‌چه‌كدار‌ه عه‌ره‌به‌كان له‌بۆسن ه 1996بۆ 1997مه‌شق‌و راهێنان ی ی ئێران-ئه‌فغانیان بكه‌ن به‌مه‌به‌ست كردووه بۆئه‌وه‌ی ره‌وانه‌ی سنوور نانه‌و‌هی ئاژاو‌ه له‌نێوان شیعه‌كانی ئێران‌و تاڵیبان ه سونن ه مه‌زهه‌به‌كان ك ه حكومی ئهو واڵته‌یان ده‌كرد. ی ئێران ی كه‌م ،عه‌لی خامنه‌ئی راب�ه‌ری شۆڕش دوای ماوه‌یه‌ك ی هێزه‌كانی قودس دایناوه. له‌پۆستی فه‌رمانده ی ل ه 2001كاریان له‌گه‌ڵكردوو‌ه ئهو سیاسه‌تمه‌دار‌ه عێراقیان ه ی ی جه‌نگ ی به‌رپرسیاری به‌ڕێوه‌بردن ده‌ڵێن :لهو كاته‌و‌ه سوله‌یمان هه‌واڵگریی ئێران له‌دژی عێراق بووه. ی ی ناسراو نییه له‌ناو ئێراندا ،به‌اڵم سه‌ركردایه‌ت ی كه‌سێك گه‌رچ ی ئێران به‌پاڵه‌وانێكی نیشتمانی له‌قه‌ڵه‌می ده‌دات‌و هه‌ندێك سه‌رباز وێن هی كه‌می له‌كه‌ناڵ ه ته‌له‌فزیۆنه‌كانه‌و‌ه باڵوبووه‌ته‌وه كه له‌گ ه ڵ ی ی وه‌كو جه‌نگ ی حكومه‌تدای ه له‌بۆنه نیشتمانییه‌كان هه‌ندێك لێپرسراو عێراق-ئێران. ی له‌سوله‌یمانیه‌و‌ه نزیكه، یه‌كێك لهو لێپرسراو‌ه عێراقییانه ی ی نهێنی نییه هه‌روه‌كو باس به‌سایته‌كه‌ی وتووه "قاسم كه‌سێك لێوه‌ده‌كرێت ،ژنی هێناوه‌و چوار منداڵی هه‌یه". ی ی سه‌رنجڕاكێش‌و بوێر‌و خاوه‌ن توانا ئهم پیاو‌ه وه‌كو كه‌سێك ی ی به‌كارنه‌هێناو‌ه بۆ زیادكردن ی خۆ قسه‌كردن وه‌سفده‌كرێت‌و ده‌سه‌اڵت ی هه‌یه. ی هه‌ستیار ی سه‌ره‌ڕای ئهوهی پۆستێك ی خۆ ده‌سه‌اڵت ی له‌به‌شێكی تری وتاره‌كه‌یدا ماكالچی نووسیویه‌تی :له‌هاوین ی ی 33رۆژهی نێوان ئیسرایل‌و حیزبوڵاڵ 2006و له‌ماو‌هی ش�ه‌ڕ لوبنان ،سوله‌یمانی وه‌كو نوكت ه به‌یه‌كێك له‌هاوڕێكانی وتووه (عێراق به‌جێدێڵێت‌و بۆ هاوكاریكردنی حیزبوڵاڵ لهو جه‌نگ ه بهرهو لوبنان به‌ڕێده‌كه‌وێت). ی ههروهها به‌كه‌سێكی مه‌ترسیدار له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێت كه قوربان ی ئێران ی بێتاوان له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ند ی ده‌یان هه‌زار عێراق به‌ژیان له‌جه‌نگه‌كه‌یدا له‌دژی ئه‌مریكا داوهو ناوه‌نده هه‌واڵگرییه‌كانی ئه‌مریكا ی ی ئه‌مریكا بۆ سه‌ر واڵتهكهی ،سوله‌یمان ی هه‌ر هێرشێك ده‌ڵێن :له‌حاڵه‌ت ی ی له‌ناو عێراق‌و په‌الماردانی هێزه‌كان ی ئاژاوه‌و توندوتیژ په‌نا بۆ نانه‌وه ئهمریكاو عێراق له‌ناو عێراقدا ده‌بات. ی سایت ه ئه‌مریكییه‌كه ،ئێرانییه‌كان باش ده‌زانن ك ه سه‌ركرد‌ه به‌پێ سیاسییه‌كانی عێراق ناتوانن به‌ر به‌پیالنه‌كانیان له‌ناو عێراقدا بگرن‌و ی قودس وتوویه‌تی: ی سوپا ی فه‌رمانده یه‌كێك له‌كه‌س ه نزیكه‌كان ی ناو عێراق بگرێت ،ده‌بێت ئه‌گه‌ر ئه‌مریكا ده‌یه‌وێت به‌ر به‌رووداوه‌كان لهو بارهیهوه لهگهڵ سوله‌یمانی قس ه بكات.
7
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
چاوپێکه‌وتن
info@destur.net
الپهڕه 9
له‌تورکیادا له‌مه‌ودوا کورد به‌زمانی خۆی بانگه‌شه‌ده‌کات
ـــنــنـامـ ه سـتـراتـیـژیـیــه‌كـه‌و ه ده‌كــه‌ن" ی ی هه‌بێت ،ئه‌گه‌ر یه‌كێت رێكخستن ی هه‌بێت ناكه‌ت ه ی باش چوار ك��ادر بارته‌قای ئهو دوو رێكخراوه؟ س��ام��ان گ�ه‌رم��ی��ان�ی :پێموای ه له‌مه‌ودوا ئێم ه ده‌بێت بیربكه‌ینه‌و‌ه ی خۆمان له‌ناو ل �ه‌ك��ادر‌ه باشه‌كان حیزبدا ،بێگومان ئێم ه كۆمه‌ڵێك ی باشمان هه‌ی ه كارناكه‌ن ،رۆڵی كادر باشیان له‌ناو خه‌ڵكدا هه‌یه ،له‌ناو خوێندكاراندا كادری باشمان هه‌یه، ی ئهوه به‌اڵم ره‌نگ ه هێشتا ده‌رفه‌ت نه‌بووبێت بێن ه پێشهوه ،ده‌كرێت له‌داهاتوودا بێنه پێشهوه. ده‌س���ت���وور :ه�ه‌س��ت��ان�ه‌ك�هی��ت ی ئێستا رێگر‌ه ئ��ه‌م میكانیزم ه ی باش؟ ی كادر له‌ده‌ركه‌وتن ی پێشتر سامان گه‌رمیانی :ئهوه ی تایبه‌تدا بووین، كراوه له‌بارودۆخێك
وه‌ك ئه‌نجومه‌ن وامانلێكردوو ه ی عه‌یبه خه‌ریك ه ببێت ه شتێك ی ته‌كه‌تول بكرێت كه‌باس ی تایبه‌تدا، ی ملمالنێ له‌بارودۆخێك ی دروستبووه، پێموای ه له‌وێدا گه‌نده‌ڵ لهو ملمالنێی‌و ته‌كه‌توله‌دا ههركهسهو ی ی خستووه‌ت ه ژێر باڵ كۆمه‌ڵێك خه‌ڵك ی سودمه‌ند، خۆی ،كۆمه‌ڵێك خه‌ڵك ی ب�ه‌داخ�هوه ده‌ڵێم ئه‌گه‌ر ته‌ماشا ی ده‌سه‌اڵت حیزب بكه‌یت ،ته‌ماشا بكه‌یت ،ده‌سه‌اڵت ده‌توانێـت خه‌ڵك ی باشدا ببات ،ده‌شتوانێت به‌ئاقار ی خراپیدا ببات ،هه‌ر ئهم به‌ئاقار حیزبه ،یان ئهم حكومه‌ت ه ده‌توانێـت ی سیاسیدا ی ئیسالم خه‌ڵك به‌ئاڕاست ه ی ب�ه‌رێ��ت ،ده‌شتوانێت به‌ئاڕاست ه سۆسیالیزم‌و دیموكراسیدا بیبات، ی ده‌سه‌اڵت زۆر ده‌ورده‌بینێت، به‌ڕاست ئێم ه ده‌سه‌اڵتێك بووین پڕ له‌ملمالنێ‌و ت �ه‌ك �ه‌ت��والت ،ده‌س �ه‌اڵت��ێ��ك بووین ی جه‌ماوه‌ردا كارمانكردووه‌‌و له‌ئاست ی زۆرم����ان ه �ه‌ب��ووه، ج �ه‌م��اوه‌رێ��ك � خه‌ڵكمان ههبووه ،به‌اڵم به‌داخه‌و‌ه ی ناوخۆمان وایكردووه ده‌ڵێم ملمالنێ ی ی ملمالنێكه‌دا نه‌توان ك ه له‌ئه‌نجام ی ی خ��ۆت به‌جوان ی گشت سیاسه‌ت په‌یڕه‌و بكه‌یت ،بۆی ه ئهم كێشه‌ی ه ی پێیوابوو‌ه وای���ك���ردووه به‌شێك ی ت��ر گ �ه‌ن��ده‌ڵ‌‌و خراپن، الی�ه‌ن�ه‌ك� ه ێ ی تریش وای��ك��ردووه بڵ به‌شه‌ك ه ی تر گه‌نده‌ڵن ،بۆی ه هه‌ردووال الك ه كاریان له‌سه‌ر ئهو بارودۆخ ه كردووه، هه‌رودوالش نه‌یانتوانیو‌ه لێپێچینه‌و‌ه له‌گه ڵ خه‌ڵك ه گه‌نده‌ڵه‌كاندا بكه‌ن، ی جیابوونهوه ی ل �ه‌دوا به‌اڵم یه‌كێت به‌خۆیدا چویه‌وه‌‌و پلینۆمی به‌ست. ی ی ئ �هوه ده‌س��ت��وور :به‌پاساو ی ئهوهی ی خوێندكاران به‌هۆ كۆمه‌ڵ ه ی 7/25دا چاالك نه‌بوون له‌هه‌ڵبژاردن كاریگه‌ریان ل�ه‌س�ه‌ر خوێندكاران نهبووه ،سكرتاریه‌ته‌كه‌یان سڕكرا ی خوێندكاران (تجمید) ،ئێستا كۆمه‌ڵ ه دوو گروپن ،گروپێكیان له‌هه‌ولێر ی تردان‌و سكرتێرێكیان له‌ژێر باڵێك ی له‌سلێمانین له‌ژێر هه‌یه ،ئه‌وانه‌ش ی تریان هه‌یه، ی تردا سكرتێرێك باڵێك ی له‌راپۆرتێكیشدا ئه‌وه‌مان ب�ه‌ورد باڵوكرده‌وه؟ س��ام��ان گ�ه‌رم��ی��ان�ی :پێموای ه ی وایكردووه ئهو ی سیاس بارودۆخ ج���ۆر‌ه كێشان ه هه‌بێت ،ئومێدم وای ه له‌كۆنگره‌دا هه‌موو ئهو خااڵن ه
ی له‌سه‌ر بكرێت‌و یه‌كالبكرێته‌وه‌‌و كار ی بۆ ده‌چم ئێم ه تاز‌ه بكرێتهوه ،وا ی خۆماندا حیزبێكین‌و دان به‌هه‌ڵ ه ده‌نێین له‌كاتێكدا هه‌ڵ ه بكه‌ین، ده‌بێت ئه‌وه‌ش له‌الیه‌ن جهماوهرهوه به‌هه‌ند وه‌ربگیرێت ،تاك ه حیزبین ی ب �هو شێوه‌ی ه به‌شه‌فافان ه باس ی خۆمان ده‌كه‌ین ،ئه‌وه‌ش شته‌كان ت��ازه‌گ�ه‌ری��ی�ه‌ك��ی ت��ازه‌ی � ه له‌حیزب ه كوردییه‌كاندا. ی ده‌ستوور :به‌شێك لهو كێشان ه ی ریفۆرم‌و كاك نه‌وشیروان ك ه باڵ ی جیابوونهوه، به‌هۆیه‌و‌ه له‌یه‌كێت ی ی ل �ه‌س �ه‌ر ده‌س�ه‌اڵت�ه‌ك��ان� به‌شێك ی بوو ،ئه‌وان ده‌یانوت ی گشت سكرتێر ی مام جه‌الل له‌به‌غدایه‌و لهبهرئهوه ب���ه‌ك���اری س����ه‌رۆك ك��ۆم��اری��ی �هوه ی سه‌رقاڵه ،با سكرتێر به‌كه‌سێك تر بسپێردرێت یان النیكه‌م به‌شێك ی جدیتر له‌ده‌سه‌اڵته‌كان به‌شێوه‌یه‌ك ی تر بسپێردرێت ،ئایا به‌كه‌سێك له‌كۆنگره‌دا م��ام ج��ه‌الل ركابهری ده‌بێت؟ سامان گه‌رمیانی :مام جه‌الل كه‌سێك ه پێویست ه وه‌ك���و ك��ورد ش���ان���ازی پ��ێ��وه ب��ك �هی��ن ،ئ �ه‌م��ڕۆ له‌عێراقدا شیعه‌و سوننه‌‌و هه‌موو الیه‌ن ه سیاسییه‌كان به‌سیستانیشه‌و‌ه ك ه مه‌رجه‌ع ه پێیانوای ه مام جه‌الل ی سه‌قامگیرییه ،پێموای ه بۆ كلیل ی سه‌قامگیرییه، كوردستانیش كلیل لهم قۆناغه‌دا مام جه‌الل بۆ كورد ی پێوه‌ده‌كه‌م مام پێویسته ،شانازیش جه‌الل سكرتێری حیزبه‌كه‌م بێت. ی تریش بۆ كۆنگره ئهو مه‌سه‌له‌ی ه ی مام ی گشت داده‌نێین ،سیاسه‌ت جه‌الل دایڕێژاو‌ه ئێم ه وه‌كو ده‌زگایه‌ك ی خه‌ڵكمان ه�ه‌م��وو پێشنیاره‌كان الیه ،زۆر وردبینین له‌شته‌كانماندا، ی خه‌ڵك به‌هه‌ند وه‌رده‌گرین، بۆچوون ی ناوخه‌ڵكی ی قس ه تائێستا ئ �هوه ی به‌وه‌و‌ه ده‌كه‌ن حیزبه‌كه‌مان ه شاناز مام جه‌الل سكرتێری حیزبه‌كه‌یه. راست ه م��ام ج��ه‌الل له‌به‌غداد ی ئهم حیزب ه ی كاره‌كان بێت به‌شێك وه‌كو پێویست به‌ڕێوه‌ناچێت ،به‌اڵم به‌غداد بۆ ك��ورد ل�ه‌م س�ه‌رده‌م�ه‌دا ی زیندووه ،چونك ه كێشه‌كانمان كارێك له‌به‌غدایه ،مه‌سه‌له‌ك ه ئه‌وه‌نییه ،من بابه‌ته‌كه وه‌كو كورد سه‌یرده‌كه‌م. ده‌س��ت��وور :ده‌وت��رێ��ت ب��ا مام ی جه‌الل له‌به‌غداد بێت ،به‌اڵم كه‌سێك ی ئ�هو بێت وه‌ك كاك تر له‌شوێن ی كۆسره‌ت یان د.به‌رهه‌م ،یان ئه‌وان تر؟ سامان گه‌رمیانی :وایده‌بینم ی داوه ،به‌اڵم مام ج�ه‌الل ده‌سه‌اڵت ی ده‌بێت ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ك��ان وه‌ك خۆ جێبه‌جێ بكه‌یت ،ئێمه له‌ئه‌نجومه‌ندا چاودێریان پێسپاردووین ،ئه‌گه‌ر ی وه‌كو ئه‌نجومه‌ن هه‌موو ئه‌ركه‌كان خۆمان جێبه‌جێ نه‌كه‌ین ،مام جه‌الل ی بكات. چ ده‌ستوور :مه‌به‌ستت ئهوهی ه ئهو ی تریداو‌ه ی بهو كه‌سان ه ده‌سه‌اڵتان ه وه‌ك خۆی جێبه‌جێیان نهكردووه؟ سامان گه‌رمیانی :من واناڵێم، ده‌ڵ��ێ��م تائێستا له‌جیابوونه‌وه‌دا ب��ووی��ن ،ه��ات��ووی��ن ب���ه‌ره‌و كۆنگره ده‌ڕۆی���ن ،له‌كۆنگره‌دا ئ �هو شتان ه باسده‌كرێت‌و كاری له‌سه‌ر ده‌كرێت، ی بهرهو ئه‌وه‌ده‌چێت بیكه‌ین ه یه‌كێت ی ئێم ه ی دامه‌زراوه‌یی ،كێش ه حیزبێك به‌دامه‌زراوه‌ییكردنی ئهم حیزبه‌یه، ئه‌گه‌ر دام �ه‌زراو‌ه بوویت مام جه‌الل ل �ه‌ب �ه‌غ��داش بێت ه��ی كێشه‌یه‌كت
ی دام��ه‌زراوه‌ی��ی نابێت ،تۆ كارێك ده‌كه‌یت ،مام جه‌الل هێڵ ه گشتییه‌ك ه داده‌نێت ك ه هێڵ ه گشتییه‌ك ه دانرا مام جه‌اللیش له‌به‌غداد بێت كێشه‌ت نییه، ی كێشه‌ك ه ئهوهی ه تائێستا حیزبه‌ك ه ئێم ه دام�ه‌زراوه‌ی��ی نهبووه ،ئه‌گینا ی پێموای ه هه‌ریه‌ك ه ل�هو هه‌ڤااڵن ه تر كارده‌كه‌ن‌و ماندووده‌بن ،چونك ه ی دامه‌زراوه‌یی حیزبه‌كه‌مان حیزبێك ن �ه‌ب��ووه ئ �هو كه‌موكورتییان ه زۆر به‌زه‌قی ده‌بینرێت. ده‌س��ت��وور :باسله‌و‌ه ده‌كه‌یت هه‌موو كێشه‌و گیروگرفته‌كان بۆ ی كۆنگره هه‌ڵده‌گرن ،به‌اڵم له‌ناو خود ی تر كۆنگره‌شدا كۆمه‌ڵێك كێش ه ی سه‌رهه‌ڵده‌دات ،پێتوای ه كۆبوونه‌و‌ه ئ���ه‌م كێشان ه ب��ۆ ن���او ك��ۆن��گ��ره‌‌و ی تر ی كۆمه‌ڵێك كێش ه دروستبوون ی بكات؟ چاره‌سه‌ری بنه‌ڕه‌تی یه‌كێت س���ام���ان گ��ه‌رم��ی��ان��ی :ل �ه‌ن��او پلینۆمدا باوه‌ڕناكه‌یت به‌چ شێوه‌یه‌ك ئه‌ندامانمان هه‌ڵوێستیان ههبووه، ی ب�ه‌ڕاش��ك��اوان� ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر مه‌كته‌ب ی هه‌موو س��ی��اس�یو س �ه‌رك��ردای �ه‌ت � ش��ت �ه‌ك��ان ب���ه‌روون���ی ب��اس��ك��راوهو ی ل �ه‌س �ه‌رك��راوه، ق��ب��وڵ��ك��راوهو ك��ار ی ناوه‌ند یه‌كێك له‌وان ه ئه‌نجومه‌ن ی له‌سه‌ركراو‌ه بووه ك ه نۆ ساڵ ه قس ه كه‌جێبه‌جێنه‌كراوه ،ئهمجاره ئهوه ی لهسهركردووهو بوو پلینۆم پێداگر جێبه‌جێكرا ،پێموای ه كۆنگره‌ش ی به‌هه‌مان شێوه ده‌بێت ،ئه‌ندامه‌كان یه‌كێتیش زۆر زیندوون ،هه‌موو ئهو ی ی له‌ئاست ی هه‌یه‌ت ی یه‌كێت ئه‌ندامان ه ی ی یه‌كێت سه‌ره‌وه‌دان ،كه‌س به‌هێند‌ه ی ی نییه ،به‌اڵم به‌حكوم ی به‌توانا كادر ی زۆربه‌یان ی ناو یه‌كێت ملمالنێیه‌كان نه‌هاتوونه‌ت ه پ��ێ��ش�هوه ،ب��ۆ خۆم له‌ملمالنێ بێزاربووم ،نه‌مویستوو‌ه ئهو كاره بكه‌م‌و خۆم به‌دوورگرتوو‌ه ی ی خۆ ی ه��ات�وو ویست ك� ه یه‌كێت چاكبكات هه‌موو كادره‌كان ئاماده‌ن ی بۆ بكه‌ن ،بۆی ه ئێستا ده‌یان كار ی هاتوونه‌ت ه پێشهوه ی یه‌كێت كادر ی چاكبكه‌ن. ی هاوكاربن یه‌كێت بۆئهوه ده‌ستوور :ده‌ڵێن كێشه‌ك ه ئهوهی ه ی ێ م��ام ج��ه‌الل سه‌ركرده‌كان به‌ب ی رێكناكه‌ون كامیان ئیشه‌كان یه‌كێت به‌ڕێوه‌به‌رێت؟ س��ام��ان گ�ه‌رم��ی��ان�ی :پێموای ه ی دام�����ه‌زراو‌ه بێت ئ �ه‌گ �ه‌ر یه‌كێت ی رێكده‌كه‌وێت ،چونك ه ئه‌گه‌ر هه‌موو ی خۆم ده‌كه‌م، دامهزراوه بێت من كار ی خۆیان ده‌كه‌ن ،دواتر ی تر كار ئه‌وان ی ێ كاره‌كان ی ك دێیت داده‌نشیت بزان ی جێبه‌جێنه‌كردووه ،ل��ه‌وه‌دا خ��ۆ لێپرسینه‌و‌ه ده‌بێت ،به‌اڵم ئێستا ك ه ێ كامه‌یه، ی نه‌زان ی خۆ كه‌س ك��ار ی ئه‌وا كه‌سیش تۆمه‌تبار نیی ه بهوه ی كردبێت یان نا ،بۆی ه پێموای ه ئیش ی ی ئهمجاره وه‌ك جاره‌كان كۆنگره ی زیندوو ت��ر نابێت ،كۆنگره‌یه‌ك ده‌بێت ،بڕواشموای ه ئهو ناته‌واوییان ه پڕده‌كه‌ینه‌وه. ی نه‌بێت ده‌ستوور :ئه‌گه‌ر یه‌كێت ی بۆ ب �ه‌دام �هزراوهو مام ج�ه‌الل خۆ به‌غداد ته‌رخان بكات ،یاخود كۆچی ی چی لێدێت؟ دوایی كرد ،یه‌كێت
ئه‌نجومه‌نی یه‌كێتی ی له‌ناو حیزبه‌كه‌دا توانیویه‌ت ی بكاتهوه ی خۆ جێگا
س��ام��ان گ �ه‌رم��ی��ان �ی :دڵنیام ئهمجاره له‌كۆنگره‌دا هه‌نگاوی زۆر ی ب��اش ده‌ن��ێ��ی��ن ،گه‌شبینم ب��هوه ی تاز‌ه له‌كۆنگره‌دا كۆمه‌ڵێك هه‌نگاو بنرێت ك ه خه‌ڵك چاوه‌ڕوانی ده‌كه‌ن. ده‌س��ت��وور :بۆچوونێك هه‌ی ه ی ده‌ڵ��ێ��ت ئ���هو ئ��ه‌ن��دام��ه ت��ازان�� ه ی ل �ه‌ك��ۆن��گ��ره‌دا ب��ۆ س �ه‌رك��ردای �ه‌ت � ی له‌نێوان باڵ‌‌و سه‌رده‌كه‌ون به‌هاوبه‌ش ی ناو یه‌كێتیدا دیاریده‌كرێن‌و كوتله‌كان هه‌ریه‌كه‌یان به‌شی خۆیان ده‌بێت؟ س��ام��ان گ�ه‌رم��ی��ان�ی :پێموای ه ئهمجاره وانابێت ،ئهمجاره له‌سه‌ر ی ی ئه‌وه‌ده‌بێت ئه‌ندامه‌كان بنه‌ما ی ك��ۆن��گ��ره ه��ه‌وڵ��ده‌ده‌ن ب��ه‌ش��دار دوور له‌ته‌كه‌تول خه‌ڵك ه باشه‌كان ده‌ستنیشان بكه‌ن ،راست ه ته‌كه‌تول ه �ه‌ب��ووه ،تۆ ب���راده‌رت ههیهو ئهو ی ههیهو ح �ه‌زده‌ك��ات فاڵن ب���راده‌ر ی له‌گه‌ڵدا بێت ب �هو مانای ه كه‌س نیی ه ئهوه ته‌كه‌توله ،بۆ نمون ه من پێموای ه ك� ه له‌بوارێكدا كه‌سێك زۆر ب��اش ش��اره‌زای� ه پێویست ه لهو ب��واره فاڵنه‌كه‌س دابنێین ،فاڵنیش بیرده‌كاته‌و‌ه ك ه فاڵنه‌كه‌س دابنێین بۆ ئهوه ،ره‌نگ ه بكه‌وێت ه موناقه‌شه‌و‌ه ی ی باشتره ،ئه‌گه‌ر بڵێ ێ توانا ك ه ك ئهو رۆحیه‌ت ه بنبڕبكرێت ،بنبڕناكرێت، ی زۆر باش بنبڕكراوه‌‌و به‌اڵم تائاستێك كار بۆ ئ�ه‌وه‌ك��راوه ته‌كه‌تول ببێت ه ی خراپ بۆ یهكێتیو هه‌موو شتێك ئهو براده‌ران ه كار بۆ ئهوه بكه‌ین ته‌كه‌تول كه‌مبكه‌ینه‌وه‌‌و نه‌یهێڵین. ده‌س���ت���وور :چ��ۆن ده‌ڕوان��ی��ت � ه
بۆ خۆم له‌ملمالنێیه‌كانی پێشووی ناو یه‌كێتی بێزاربووم، بۆی ه خۆم به‌دوورگرتبوو
نێوان
یهكێتیو
ی په‌یوه‌ندییه‌كان پارتی؟ سامان گه‌رمیانی :ئێم ه له‌گه ڵ ی ستراتیژیمان پارتیدا رێككه‌وتنێك ی ه �هی �ه ،تائێستا ره‌ن��گ � ه ل���ه‌ڕوو راگه‌یاندنه‌و‌ه ی�ه‌ك دووج��ار كێش ه هه‌بووبێت ،ئه‌گینا كێشه‌مان نهبووه ك ه چ��اره‌س�ه‌ر نه‌كرێت ،وایده‌بینم ی ئیلتیزامیان ی چ یه‌كێت چ پارت ب�هو رێككه‌وتنه‌و‌ه ك���ردووه ،به‌اڵم ده‌كرێت بڵێم هه‌ندێك كادر له‌ناو پارتیدا یان له‌ناو یه‌كێتیدا ك ه ره‌خن ه ی ئهوه ناگه‌یه‌نێت ده‌گرن ،ئهوه مانا ی ئهو رێككه‌وتن ه ك ه یهكێتیو پارت ستراتیژیه‌یان شكاندبێت. ی ده‌ستوور :هه‌ندێك له‌چاودێران ی ی پێیانوای ه ئ�هو راپۆرت ه سیاس ی ل��ه‌گ��واڵن ب�ڵاوك��رای��هوه بۆچوون ی ی بوو به‌ناراسته‌وخۆ ،بۆئهوه پارت بۆچوونی یه‌كێـتی بزانێـت؟ ی سامان گه‌رمیانی :ئه‌وه‌ند‌ه زانیاریم هه‌بێت چ كاك مه‌سعود چ مام جه‌اللیش پێیانباش نه‌بوووه، ی پێكهوه ب��ۆی � ه ی�ه‌ك��ێ��ت�یو پ��ارت � ی سنوورێك بۆ كۆده‌بنه‌و‌ه بۆئهوه ئهو كاران ه دابنرێت ،چونك ه ئێم ه ی هێشتا له‌رێككه‌وتنداین‌و ئیلتزام ی خۆشمانه‌و‌ه پ��ێ��وه‌ده‌ك �هی��ن ،ال ی باشمان ی ئیلتزام وه‌ك یه‌كێت ی راست ه پێوه‌كردووه ،وه‌ك��و پارت ل �ه‌گ��واڵن��دا هه‌ندێك ش��ت ه�ه‌ب��وو، ئه‌ویش رێگ هی لێگیرا. ی ی یه‌كێت ده‌س���ت���وور :ب��ۆچ �
ی ی ئهو راپۆرت ه خا ڵ به‌خا ڵ وه‌اڵم� ی خه‌ڵك نه‌دایه‌وه ،چونك ه ئهوه له‌ال وه‌ك حه‌قیقه‌ت ته‌ماشا ده‌كرێت ،جگ ه له‌وه‌ش وه‌ك به‌ڵگه‌یه‌ك ده‌مێنێته‌وه؟ ی سامان گه‌رمیانی :ئێم ه ئیلتزامات ی خۆمانكردووه ،ئه‌وانیش وه‌ك سه‌رۆك ی باسیانكردووه ،كاك ی به‌گشت پارت ی له‌چاوپێكه‌وتنێكدا ف��ازل میران ی هه‌ندێك كه‌سمان هه‌ی ه له‌ناو وت پارتیدا ب�هو شێوه‌ی ه نییه ،به‌اڵم
ی بڕیاریداو‌ه ئه‌مجار ه یه‌كێت ی تازه‌‌و له‌كۆنگره‌دا خه‌ڵك گه‌نج‌و ژنان رۆڵیان هه‌بێت
پابه‌ندن
پارتیی ه ئه‌سڵییه‌كان به‌رێككه‌وتنه‌كه‌وه. ده‌س���ت���وور :پ��ێ��ت��وای �ه ل �ه‌ن��او ی پارتیشدا جۆرێك له‌باڵ‌‌و بۆچوون جیاواز هه‌بێت؟ سامان گه‌رمیانی :من ئهوه نازانم، ی كاك ی له‌چاوپێكه‌وتنه‌ك ه به‌اڵم ئهوه ی پارتیی ه فازڵدا گوێم لێبوو ئهو وت ئه‌سڵییه‌كان ئهو بۆچوونه‌یان نییه، ی تریان ی تر بۆ چوون ب�ه‌اڵم ئه‌وان هه‌یه. ی ئه‌سڵی‌‌و ده‌ستوور :وات ه پارت عادی هه‌یه؟ س�����ام�����ان گ����ه‌رم����ی����ان����ی: به‌پێكه‌نینه‌وه ..من وا ناڵێنم به‌اڵم ی پارتیی ه ك��اك ف��ازڵ وای���وت ،وت � ئه‌سڵییه‌كان پابه‌ندن به‌رێككه‌وتن ه ی تر ستراتیژییه‌كه‌وه ،به‌اڵم ئه‌وان ه ی بۆچوونیان جیایه ،وه‌ك��و یه‌كێت هیچ دوو د ڵ نین‌و به‌رده‌وامین له‌سه‌ر ئ �هو رێككه‌وتنه‌‌و پارێزگاریشمان ی لێده‌كه‌ین لێكردووه ،پارێزگاریش ی ئێم ه رێككه‌وتووین تا ئهو كات ه ل�ه‌س�ه‌ری ،ئه‌وكاته‌ش ره‌نگ ه تاز‌ه ی تربێت، بكرێتهوه یان به‌شێوه‌یه‌ك ی به‌اڵم تا ئه‌وكات ه ئێم ه رێككه‌وتن ستراتیژیمان ده‌بێـت‌و ده‌یپارێزین. ی ده‌ستوور :هه‌ستناكه‌یت ئهوه ی راپۆرته‌ك ه ی ته‌نها مه‌سه‌ل ه پارت ی ی به‌حكوم نییه ،به‌ڵكو پ��ارت � ی بچوك ی پێگ ه ی ده‌ڵێ یه‌كێت ئهوه ی ب��ووه‌ت��هوه ،وایده‌بینێت زۆرین ه ی به‌رێت ،بۆ پۆسته‌كانیش بۆ خۆ نمون ه تائێستا ك��اك كۆسره‌ت بۆ ی هه‌رێم دانه‌نراوه، ی سه‌رۆك جێگر پێشموای ه ئهو مه‌سه‌له‌ی ه هه‌رداخرا، ی ی ل��ه‌وب��ارهی��هوه بۆچوون یه‌كێت چیده‌بێت؟ ی س��ام��ان گه‌رمیانی :به‌ڕاست ی ئ��هو مه‌سه‌له‌ی ه كۆمه‌ڵێك شت ب���ه‌س���ه‌رداه���ات ،ج��ی��اب��وون��هوهی ی به‌سه‌رداهات ،دواتر هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌سه‌رداهات. ده‌ستوور :به‌اڵم ماوه‌ك ه زۆره؟ سامان گه‌رمیانی :راست ه ماوه‌ك ه ی ده‌ڵێم ئێم ه زۆره ،به‌اڵم به‌ڕاشكاو ی كۆنگره ده‌به‌ستین بۆ تاوتوێكردن ی پێشمان هه‌موو ئ�هو پێشهاتان ه ی داه��ات��ووش ك ه ه��ات��وون ،ئ���هوه چاوه‌ڕوانده‌كرێـت. ی ده‌س��ت��وور :ده‌وت��رێ��ت سه‌رۆك ی ك��ردووه ی له‌یه‌كێت ه�ه‌رێ��م داوا ی ی سه‌رۆك ی تر بۆ جێگر كه‌سێك هه‌رێم دیاریبكات وه‌كو كاك عه‌دنان ی موفتی ،یان د.فوئاد مه‌عسوم له‌بر كاك كۆسره‌ت؟ س��ام��ان گ�ه‌رم��ی��ان�ی :تائێستا
ی ل���هو ش��ێ��وه‌ی�ه‌م ب �ه‌ف��ه‌رم��ی ش��ت� نه‌بیستووه كه پێشنیاركرابێت. ی ی پۆست ده‌س���ت���وور :یه‌كێت ی ی عێراق ی س �ه‌رۆك وه‌زیران جێگر ی ك ه ده‌بوو له‌به‌رامبه‌ر ئهو دای ه پارت ی ی وه‌زیرێك به‌یه‌كێت پۆسته‌دا پارت بدات ،به‌اڵم تائێستا ئهو پۆسته‌ش نه‌دراوه؟ سامان گه‌رمیانی :له‌ڕاستیدا ی ب��ۆ ئ��هو مه‌سه‌الن ه ئێمهو پ��ارت � ی ستراتیژیمان هه‌ی ه رێككه‌وتنێك پێكهوه ،لهو حاڵه‌ته‌دا براده‌رێك ی شوێنه‌ك ه له‌به‌غداد بووبێت بۆئهوه به‌جێنه‌هێڵین‌و پڕیبكه‌ینه‌وه‌‌و ئه‌ویش لهو ئاسته‌دا بووبێت ك ه هه‌ردووالمان ی مه‌سه‌له‌ك ه لهو روانگه‌و‌ه ته‌ماشا ی بكه‌ین كه‌مه‌سه‌له‌ی كورد له‌مه‌سه‌ل ه ی گ �ه‌وره‌ت��ره ،بۆی ه یهكێتیو پارت ی هه‌ر بهو ده‌كرێت ئهوه بڵێم یه‌كێت ی ی ك��ردووه ،سه‌رۆك چ��اوه ته‌ماشا ی بوو ،به‌اڵم ی یه‌كێت حكومه‌ت پۆست پێمانوابوو كاك نێچیر لهو قۆناغه‌دا ی ی حكومه‌ت بێت جیاوازییه‌ك سه‌رۆك ی متمانه‌یه‌كی نیی ه بۆ ئێمه ،بۆ ئهوه باش له‌نێوان ئێمهو پارتیدا دروست ببێت. ی ده‌س���ت���وور :ده‌وت��رێ��ت پارت ی ده‌ك��ات كه‌متر حساب بۆ یه‌كێت ی بێت ،بۆ نمون ه كاك ك ه هاوشان ی پێشوو ی م��اوه نێچیرڤان ب��ارزان� ی ی توركیای كردوو دوو وه‌زیر سه‌ردان ی برد ،ب ه چ سیفه‌تێك، له‌گه ڵ خۆ ی پرسیار نییه، ی تۆو‌ه ئهم ه جێ به‌ال ی چۆن مامه‌ڵ ه له‌گه ڵ ئه‌مه‌دا یه‌كێت ده‌كات؟ ی ێ جێ سامان گه‌رمیانی :به‌ڵ ی له‌سه‌ركرابێت‌و پرسیاره ،ره‌نگ ه قس ه قسه‌شی له‌سه‌ر ده‌كرێــت. ده‌س�����ت�����وور :ل���ه‌ك���ۆن���گ���ره‌دا شتێك ه�هی� ه ب��ۆ ب��ه‌دواداچ��وون��ی ی ی نێوان ئێوه‌‌و پارت په‌یوه‌ندییه‌كان تا بزانن چ قازانجێكتان لێكردووه‌‌و چ ی ی رێككه‌وتن زیانێك ،تا به‌مه‌سه‌ل ه ستراتیژیدا بچنه‌و‌ه ب ه چ شێوه‌یه‌ك رێكه‌وتنه‌كه بمێنێـته‌وه؟ سامان گه‌رمیانی :بێگومان ئهوه به‌شێك ده‌بێت لهو مه‌سه‌الن ه ی له‌ناو كۆنگره‌دا باسده‌كرێت ك ه ب ه چ شێوه‌یه‌ك كاربكرێت ،به‌حكوم ی ئ�هوه ی كاتێك له‌قۆناغێكدا كارێك ده‌كه‌یت پێویسته دواتر كاره‌ك ه ی خۆت هه‌ڵسه‌نگێن ی چ باش بووه چ ی خراپووه. ی ده‌ستوور :كۆنگره به‌مه‌سه‌ل ه ی ی رێككه‌وتن ه �هڵ��وه‌ش��ان��دن��هوه ستراتیژییدا ده‌چێته‌وه؟ سامان گه‌رمیانی :تا ئێستا ئێم ه ی ی ستراتیژ پێمان وانیی ه ك ه رێككه‌وتن ی پێ گه‌یاندبین ،پێمانوای ه زیان ی له‌قازانجمانه ،پێم به‌رده‌وامبوون ی كۆتاییهێنان وانیی ه له‌كۆنگره‌دا بڕیار ی بدرێت. یان هه‌ڵوه‌شاندنه‌و‌ه ده‌س����ت����وور :ب����ه‌اڵم ك��ۆن��گ��ره ی ی ه��هڵ��وه‌ش��ان��دن��هوه ده‌س���ه‌اڵت��� رێككه‌وتنه‌ك هی هه‌یه؟ س��ام��ان گ �ه‌رم��ی��ان �ی :كۆنگره ب �ه‌رزت��ری��ن ده‌س���ه‌اڵت���ه ،بێگومان ی ی ه��هڵ��وه‌ش��ان��دن��هوه ده‌س���ه‌اڵت��� رێككه‌وتنامه ستراتیژییه‌كه‌ی هه‌یه.
وایده‌بینم یه‌كێتی كێش ه ی كادیری سیاسیو سهركردهی به‌هێزیشی هه‌یه
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
چاوپێکه‌وتن
6
"پـارتـیـیـ ه ئـه‌سـڵـییـه‌كـان ئـیـلـتـیـزام بـه‌رێـكـكـه‌وتـــ
سکرتێری ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ندی یه‌كێتی بۆ ده‌ستوور سازدانی :وریا حه‌مه تاهیر
سامان گه‌رمیانی سکرتێری ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ندی یه‌كێتی ده‌ڵێت ملمالنێی باڵه‌كانی حیزب ،یه‌كێتی ماندوكردووه ،دان به‌وه‌شدا ده‌نێت كه باڵه‌كان كه‌سه گه‌نده‌ڵه‌كانیان داڵده‌داوه ،ده‌ڵێت ئهم باڵه‌ی یه‌كێتی كه ماوه‌ته‌وه ،له‌كۆنگره‌دا كێشه‌و كه‌موكوڕییه‌كان چاره‌سه‌رده‌كات. گه‌رمیانی ،لهبارهی رێككه‌وتنه ستراتیژییه‌كه‌ی نێوان یهكێتیو پارتییه‌وه ده‌ڵێت وه‌كو یه‌كێتی تائێستا پابه‌ندن پێوهی ،به‌اڵم له‌كۆنگره‌دا باس له‌شێوازی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان یهكێتیو پارتی ده‌كرێت. ............................. ده‌س��ت��وور :ل �ه‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا ی ی زی��ات��ر ی ده‌ن��گ � راس��ت �ه یه‌كێت ی 7/25هێنا ،به‌اڵم له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان كۆمه‌ڵێك كه‌موكورتی گهوره بینرا، چۆن له‌ئه‌نجامه‌كان ده‌ڕوانن؟ ی س��ام��ان گ �ه‌رم��ی��ان �ی :یه‌كێت (ئینشیقاق) له‌جیابوونه‌وه‌یه‌كی ی ئ �هو گ������ه‌وره‌دا ب����ووه‌‌و ل�����ه‌دوا ی هه‌ستانه‌وه‌یه‌ك جیابوونه‌وه‌یه، ی به‌خۆوه بینیوه ،خه‌ڵك به‌رچاو ی له‌ڕۆژنامه‌‌و سایته‌كاندا ده‌یاننووس ی ت �ه‌واوب��وو ،ب �ه‌اڵم ته‌ماشا یه‌كێـت ده‌كه‌یت جواڵنه‌وه‌كه بهرهو سه‌ره‌و‌ه ی به‌خۆیدا ده‌ڕوات ،وردهورده یه‌كێت چووه‌ته‌وه‌‌و گه‌شه‌یكردووه ،ده‌كرێت ی له‌سه‌ر بڵێم هه‌نگاو به‌هه‌نگاو كار ی ی ئ �هو كێشانه ده‌ك �هی��ن ب��ۆئ �هوه ه��ات��ووه‌ت��ه پ��ێ��ش به‌گشتی ه�ه‌م مه‌كته‌بی سیاسیو سه‌ركردایه‌تی، ی ی ئه‌مجاره‌یدا مه‌كته‌ب لهكۆبوونهوه سیاسی یه‌كێتی كه‌موكورتییه‌كان ده‌ستنیشانكردووه‌‌و ده‌ڵێن ئێم ه ی میكانیزمی كاركردنه‌كه‌مان هه‌ڵه تیابووه‌‌و دانبه‌وه‌دا ده‌نێین ،دیار‌ه ی ئهوهی ه ی له‌خۆیدا نیشانه ئهوه خۆ ی زیندووین. حیزبێك ده‌س��ت��وور :پێش ه�هڵ��ب��ژاردن ی ده‌زگ�����ای ه��هڵ��ب��ژاردن��ی یه‌كێت ی ی ب �ه‌س �ت‌و كه‌سان كۆنفرانسێك شاره‌زاو پسپۆڕیان بانگكرد‌و دواتریش كۆمه‌ڵێك راسپارده‌ی ده‌ركرد ،به‌اڵم ی ئ���هوهی ده‌وت��رێ��ت راس��پ��ارده‌ك��ان� كۆنفرانسه‌كه جێبه‌جێنه‌كراون ،بۆی ه یه‌كێتی له‌هه‌ڵبژاردندا تووشی ئهم كێشانه بوو؟ س��ام��ان گ��ه‌رم��ی��ان��ی :ئ �ه‌گ �ه‌ر ی ی دوا به‌یاننامه‌ی مه‌كته‌ب ته‌ماشا ی به‌وه‌داو‌ه سیاسی بكه‌یت ،ئاماژه كه ل �ه‌ڕووی تهكنیكییهوه هه‌ڵه‌مان ه �ه‌ب��ووه ،ئه‌مه حه‌قیقه‌ته ،به‌اڵم ی ی یه‌كێتـ وه‌ك ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ند ی خ���ۆم���ان ه���ه‌ب���ووه‌‌و ب���ۆچ���وون��� ی كاندید ی زۆر پێمانوابووه ژم��اره زیانمان پێده‌گه‌یه‌نێت ،ده‌كرێت ی كاندیده‌كان كه‌مبكه‌ینه‌وه، ژماره له‌ڕاستیشدا دانمان به‌وه‌داناوه. ی ده‌س��ت��وور :وه‌ك ئه‌نجومه‌ن ناوه‌ند بڕیاره هیچ كه‌سێك ،یان ی مه‌كته‌بێكی یه‌كێـتی یاخود ئه‌ندامان
وای بۆ ده‌چم ئه‌مجار ه ی ی هه‌ستانه‌وه‌یه‌ك یه‌كێت باش به‌خۆیه‌و ه ببینێت
ی سیاسی یه‌كێتی بانگبكه‌ن مه‌كته‌ب ی ئهو بۆ لێپرسینه‌وه‌‌و هۆكاره‌كان هه‌ڵه‌یه‌تان پێبڵێن؟ ی سامان گه‌رمیانی :ئێم ه بڕیار كۆنگره‌مان داوه ،حیزبێكیشین به‌ڕاكشاوانه قسه ده‌ك�هی��ن ،چۆن له‌پلینۆمدا شه‌فافان ه هه‌موو شتێك باسكراوه ،ئه‌وه‌شمان بۆ كۆنگره ی گ��رن��گ بێت بۆ دان����اوه ،ئ���هوه ی لێوه‌رده‌گرین، حیزبه‌كه‌مان سود ی ئ �ه‌وه‌ش �ی گرنگ نه‌بێت ره‌خن ه لێده‌گرین. ده‌ستوور :له‌پلینۆمدا له‌الیه‌ن ی به‌رپرسانی یهكێتییهوه په‌یمان ئاكار واژۆكرا ،ئێستاش هه‌ستده‌كرێت پێوهی پابه‌ند نه‌بوون ،بۆ نمون ه ی ی یه‌كێت ی كاندیده‌كان ده‌ڵێن زۆر ی له‌هه‌ولێر په‌یوه‌ندی به‌مه‌سه‌له ی باڵباڵێنه‌و‌ه ه �ه‌ب��ووه ،له‌په‌یمان ئاكاریشدا به‌ڵێندرابوو ئهوه نه‌مێنێت، به‌به‌ڵێنه‌كانه‌و‌ه هه‌ستناكه‌یت پابه‌ندنه‌بوون؟ سامان گه‌رمیانی :پێموانیی ه ی كاندیده‌كان باڵباڵێن ه ی زۆر مه‌سه‌له ی تهكنیكییهوه بێت ،وایده‌بینم له‌ڕوو هه‌ڵ ه ههبووه ،چونك ه له‌دهۆك چوار كاندیدمان هه‌بوو ده‌نگیان نه‌هێنا، ی به‌ته‌كه‌توله‌و‌ه نهبووه، خۆ په‌یوه‌ند له‌موسڵدا هه‌شت كاندیدمان هه‌بوو ی به‌ته‌كه‌توله‌و‌ه خۆ له‌وێش په‌یوه‌ند ی من بۆیده‌چم ره‌نگ ه نهبووه ،ئهوه ئێم ه هه‌ڵه‌یه‌كمان هه‌بووبێت‌و نابێت ئ���هوه دووب����اره ب��ك��رێ��ت�هوه ،وه‌ك ی ناوه‌ندیش ره‌خنه‌مان ئه‌نجومه‌ن لێگرتووه‌‌و پێشنیاری خۆشمان به‌رزكردووه‌ته‌وه. ی ده‌ستوور :به‌رپرسانی ده‌زگا ی ی ناو هه‌ڵبژاردن ده‌ڵێن پێش ئهوه كاندیده‌كان به‌كۆمسیۆن بدرێت ی كاندیده‌كانیان ی دانان ئه‌وان شێواز ی پ��ارێ��زگ��اك��ان ل���ه‌س���ه‌ر ئ��اس��ت�� ی سیاسیو به‌ئه‌ندامانی مه‌كته‌ب ی یه‌كێتی راگه‌یاندوو‌ه سه‌ركردایه‌ت ی كورسی ته‌واوبهێنێت، تا یه‌كێت ی ی به‌قسه به‌اڵم به‌رپرسانی یه‌كێت ی هه‌ڵبژاردنیان نهكردووه، ده‌زگ��ا ی ئه‌گینا كاندید‌ه پیاوه‌كانی یه‌كێت ی پاشه‌كشه‌یان بۆ كاندید‌ه ژنه‌كان پارتی نه‌ده‌كرد‌و یه‌كێتی تووشی ئهو بارودۆخ هی ئێستا نه‌ده‌بوو؟ ی س��ام��ان گ�ه‌رم��ی��ان�ی :به‌گشت ی ئ �هو پرۆسه‌یه واده‌ب��ی��ن��م ،ل �ه‌ڕوو ی تیابووه‌‌و تهكنیكییهوه ه �هڵ �ه مه‌كته‌بی سیاسی ب�ه‌دواداچ��وون��ی ی ب��ۆ ك����ردووهو ل �ه‌ڕێ �ی راگه‌یاندن ی ی خۆ ی ئاڕاسته خۆیهوه ره‌خنه كردووه ،له‌ناوخۆماندا واهه‌ستده‌كه‌ین
پێویسیتمان بهوه هه‌یه كۆنگره ئهو مه‌سه‌النه یه‌كالییبكاته‌وه ،ئێم ه بتوانین خۆمان ت��از‌ه بكهینهوه، پێموایه تازه‌كردنه‌وه‌ی ئه‌مجاره‌مان ی جواڵنه‌وه‌یه‌كی زۆر تایبهت به‌یه‌كێت ب��دات ،له‌قۆناغه جیاجیاكانیشدا یه‌كێتی تووشی ئهم ب�ه‌رزو نزمیی ه یان جیابوونه‌وان ه (ئینشیقاق) بووه، ئه‌مه یه‌كه‌مجاری نییه ،وای بۆ ده‌چم ی ئهمجاره یه‌كێتی هه‌ستانه‌وه‌یه‌ك باش به‌خۆوه ده‌بینێت. ده‌س��ت��وور :بورهانی سه‌عید ی ی ئ �ه‌ن��دام �ی س �ه‌رك��ردای �ه‌ت � س��ۆف � یه‌كێـتی ،ده‌ڵێت تائێستاش له‌ناو یه‌كێتیدا باڵباڵێن ه �ه‌رم��اوهو ئهو ی كێشانه‌ی هه‌ولێریش ه�ه‌ر به‌هۆ ی تۆ باڵباڵێنه‌و‌ه ب��ووه ،بۆچوون چۆنه؟ س���ام���ان گ��ه‌رم��ی��ان��ی :وه‌ك ئه‌نجومه‌ن ته‌ماشا ده‌ك �ه‌م ،له‌گ ه ڵ ی سیاسیدا هه‌موو ئه‌ندامانی مه‌كته‌ب په‌یوه‌ندیم باشه‌‌و رێز له‌بۆچوونه‌كانمان ی ده‌گرن ،تا هه‌ردوو جێگری سكرتێر ی گشتیش ،ئێم ه شته‌كانمان له‌ڕێ ی گشتییه‌و‌ه ئ��اڕاس��ت� ه س��ك��رت��ێ��ر ده‌كرێت ،سه‌ره‌ڕای هه‌موو ئهو شتان ه م��ام ج �ه‌الل كه گه‌ڕاندوویه‌تییه‌و‌ه ی س��ی��اس �ی ،رۆژێ���ك ب��ۆ م�ه‌ك��ت�ه‌ب� ی ی سیاسی دژ ل����ه‌رۆژان مه‌كته‌ب بۆچوونه‌كانی ئه‌نجومه‌نی ناوه‌ند نهبووه ،بۆی ه واده‌بینم هه‌موو ئهو ی سیاسیدان ی له‌مه‌كته‌ب هه‌ڤااڵنه ی ئه‌نجومه‌ن به‌یه‌ك ده‌نگ ته‌ماشا ی ده‌ك��ه‌ن ،ئه‌نجومه‌نیش ده‌زگایه‌ك چاودێریی حیزبیه‌‌و زۆر هه‌ستیاره، ی ی ئه‌نجومه‌ن هه‌موو هه‌ڵه‌كانیش له‌ڕێ ناوه‌نده‌وه به‌دواداچوونیان بۆ ده‌كرێت هه‌ر له‌زاخۆوه تا خانه‌قین ،هه‌موو ئ �هو هه‌ڤااڵنه زۆر ه��اوك��ار ب��وون‌و هه‌ستم به‌باڵباڵێن نهكردووه ،بۆی ه هه‌ستم پێنه‌كردوو‌ه په‌یمانی ئاكار جێبه‌جێنه‌كرابێت. ی ئێوه ده‌س���ت���وور :ب���ه‌ب���ڕوا له‌پارێزگای هه‌ولێر كه‌موكورتییه‌كان ی بوون چی ب��وون ،ئه‌گه‌ر ته‌كنیك ی ب��وون ،وه‌ك بورهانی سه‌عید چ ی ئه‌وه‌وه بووه سۆفی ده‌ڵێت به‌هۆ ی جیابوون‌و هه‌ریه‌كه‌یان دوو ته‌كه‌تول كاندیدی خۆیان ههبووه؟ سامان گه‌رمیانی :من واینابینم، ئهوه حه‌قیقه‌ت ه ئێمه ده‌ڵێین هه‌ر له‌هه‌ولێردا نهبووه ،به‌ڵكو ئه‌گه‌ر ی ت �ه‌م��اش��ا ب��ك�هی��ن ل �ه‌س �ه‌رت��اس �ه‌ر ی ته‌كنیكیمان كوردستاندا ئێم ه هه‌ڵه ههبووه. ی ی له‌پارێزگا ده‌س��ت��وور :بۆچ ی یه‌كێتی سلێمانیدا كاندید‌ه ژنه‌كان
نه‌یانتوانی سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ستبهێنن، هۆكاری ئه‌مه‌یان چی بوو؟ س��ام��ان گ �ه‌رم��ی��ان �ی :ئ���ه‌وه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ هه‌ڵه ته‌كنیكییه‌كه، پارتی ته‌ركیزی كردبووه سه‌ر دوو ك��ان��دی��د ،ب��ه‌اڵم ئێم ه ته‌ركیزمان كردبووه سه‌ر 10ك�ه‌س ،كێشه‌ك ه ی ئه‌وه‌یه ،ئێم ه نه‌هاتووین جیاواز له‌نێوان ئه‌ندامه‌كانماندا بكه‌ین، بڵێین له‌سلێمانیدا هه‌شت كه‌سمان ده‌رده‌چ��ێ �ت‌و ته‌ركیز بخه‌ینه سه‌ر ی ی كه‌سه‌كه هه‌شت كه‌س ،بۆئهوه ترمان دڵی نه‌ئێشێ ،ئهوه كێشه‌مان بووه ،له‌هه‌ولێردا ته‌ركیز بكه‌ین ه سه‌ر چوار كه‌س‌و به‌ڕێكخستنه‌كانمان بڵێین ی پێویست ه ئهو چ��وار كه‌سه ده‌نگ ی ی وایكردووه ،وتویه‌ت بدرێتێ ،پارت له‌سلێمانیدا ده‌نگبده‌ن به‌فاڵن‌و فاڵن، ئێمه ئه‌وه‌مان ن �ه‌ك��ردووه ،ئهوهی ه هه‌ڵه ته‌كنیكییه‌كه. ی ی بوون ده‌س��ت��وور :س����ه‌ره‌ڕا ی ی ه��هڵ��ب��ژاردن‌و به‌ستن ده‌زگ����ا كۆنفرانسی ت��ای��ب �ه‌ت ،ب���ه‌اڵم ك ه ه�هڵ��ب��ژاردن كۆتاییهات ،بینیمان ی شكستخواردووترین پ�لان پالن ێ ی ب��وو ل�ه‌ه�هڵ��ب��ژاردن��دا ،ك یه‌كێت ی ب�ه‌رپ��رس��ی��اره له‌جێبه‌جێنه‌كردن ئه‌وانه ،ده‌بێت لێپرسینه‌و‌ه له‌گ ه ڵ دوو ك�ه‌س��دا بكرێت ،خ��ۆ ناكرێت ی بێتاوان بێت؟ هه‌موو س��ام��ان گه‌رمیانی :ئ �ه‌وه‌م��ان داناوه بۆ كۆنگره ،له‌كۆنگره‌دا ئهو مه‌سه‌له‌یه تاوتوێده‌كرێت. ده‌س��ت��وور :مه‌سه‌له‌یه‌كی تر
سه‌ردانه‌كه‌ی نێچرڤان‌و بردنی دوو وه‌زیری حكومه‌ت جێی پرسیاره ،قس ه ی له‌سه‌ر ده‌كرێت
م �ه‌ك��ت �ه‌ب �ه‌ك��ان �ه ،پێشتریش ئ�هو ی گفتوگۆیه هه‌بوو له‌نێوان ئه‌ندامان مه‌كته‌بی سیاسیو سه‌ركردایه‌تی‌‌و كادیره‌كانی یه‌كێتیدا ك ه ده‌وت��را هه‌ندێك مه‌كته‌ب زیاده‌یه ،بۆ نمون ه ی رێكخراوه دیموكراتییه‌كان مه‌كته‌ب ك ه یه‌ك كاندیدیان هه‌بوو له‌به‌رده‌م تاڵه‌بانیدا وتیان 500هه‌زار ئه‌نداممان ه��هی��ه ،ك��ه‌چ��ی ك��ان��دی��ده‌ك �هی��ان ده‌رنه‌چوو؟ س��ام��ان گ �ه‌رم��ی��ان �ی :ئه‌مه‌ش ی به‌شێك ه ل �هو هه‌ڵه ته‌كنیكییه باسده‌كرێت‌و بۆ كۆنگره دانراوه. ی ی كاركردن ده‌س��ت��وور :شێواز ی به‌مشێواز‌ه به‌رده‌وام ی یه‌كێت حیزبی ده‌بێت؟ ی س��ام��ان گ�ه‌رم��ی��ان�ی :ئ �ه‌وان �ه باسیده‌كه‌یت هه‌مووی بۆ كۆنگره ی دان��راوه ،الی خۆمان به‌ڕاپۆرتێك ی ئاماده‌مانكردوو‌ه بۆ كۆنگره گشت ی له‌سه‌ر بكرێت‌و كاری ك ه گفتوگۆ له‌سه‌ر بكرێت ،ئهم حیزب ه له‌مه‌ودوا ببێت ه حیزبێكی دامه‌زراوه‌یی. ی ئێستا ده‌س����ت����وور :ئ�����هوه ل�ه‌واق��ی��ع��دا ه�هی� ه یه‌كێتییه به‌م پێكهاته‌و ئۆرگانانه‌وه ،پێشنیاره‌كان بۆ گ��ۆڕان ،یان بۆ جێگرتنه‌وه‌یان له‌كۆنگره‌دا كامانه‌ن؟ ی هه‌موو سامان گه‌رمیانی: ی ده‌بینێـته‌وه، له‌یه‌ك شتدا خ��ۆ ی ده‌بێت حیزبه‌كه‌مان بكه‌ینه حیزبێك ی دام��ه‌زراوه‌ی��ی ،كه ب��ووه حیزبێك ی له‌خۆیدا ئهو دام���ه‌زراوه‌ی���ی خ��ۆ
ورده‌كارییان ه هه‌مووی جێیده‌بێته‌وه، ی ی حیزبه‌كه‌مان به‌سكرتێر تێكڕا ی گشتیشه‌و‌ه كۆكین له‌سه‌ر ئهوه ی خۆی هه‌ڤا ڵ ئهو پ��رۆژهی� هی كات م��ام ج��ه‌الل پێشنیاریكردووه بۆ نوێكردنه‌و‌هی حیزبه‌كه‌مان ،ئهو ی پرۆسه‌یه له‌پلینۆمدا هه‌نگاوێك ی بۆنرا ،ل �ه‌دوای پلینۆم ئه‌نجومه‌ن ی یان ناوه‌ند دانرا ،بڕیار یان داواكار ی هه‌روا به‌رۆژێك‌و ی حیزب پرۆسه‌یه‌ك دوورۆژ له‌دایك نابێت‌و ناتوانیت ی بكه‌یت ،ئێم ه ده‌توانین جێبه‌جێ ی ی باش هاتووه ،له‌دوا بڵێین یه‌كێت پلینۆم هه‌ندێك لهو داواكارییانه‌ی ك ه ئه‌ندامه‌كانی حیزب داوایانكردووه، ی ماوه جێبه‌جێ ب��ووه‌‌و هه‌ندێكیش ی چاوه‌ڕێده‌كه‌ین له‌كۆنگره‌دا كار له‌سه‌ر بكه‌ین‌و بیخه‌ینه په‌یڕ‌هو‌و له‌داهاتوودا جێبه‌جێبكرێت. ده‌س���ت���وور :گ��رن��ك��ت��ری��ن شت ی ك�ه له‌پلینۆمدا باسكرا په‌یمان ئاكاربوو ،به‌اڵم وه‌ك ئێستا به‌شێك ی باسیده‌كه‌ن ی یه‌كێت له‌سه‌ركرده‌كان ئه‌وان پابه‌ندنه‌بوون پێوهی؟ ی س��ام��ان گه‌رمیانی :ك� ه باس ی ئاكار ده‌كرێت واینابینم په‌یمان ی ی سیاسیمان په‌یمان كه مه‌كته‌ب ئاكارییان جێبه‌جێ نه‌كردبێت، چونك ه ه��ات��ووی��ن ده‌زگ��ای �ه‌ك��م��ان دروستكردووه‌‌و ئهو ده‌زگای ه كه زۆر ورده‌كاری هه‌یه لهم ماوه‌یه‌دا كارمان ی لهسهركردووهو ههركهسهو به‌شێك ئاڕاسته‌كراوه بۆ ئه‌وانه ،هه‌موو ئهو ئاڕاستانه‌ی له‌الیه‌ن ئهنجومهنهوه ی كراوه كاری له‌سه‌ركراوه‌‌و هه‌نگاو ی ب��ۆن��راوه ،هه‌موو ئ �هو ب��راده‌ران �ه ی م �ه‌ك��ت �ه‌ب �ی سیاسین ئ��ه‌ن��دام�� به‌ره‌وڕوومانكردووه‌ته‌وه‌‌و وه‌اڵمیان داوینه‌ته‌وه‌‌و كاریان له‌سه‌ركردووه، ی خ��ۆم �هوه وه‌ك ئه‌نجومه‌ن ل���ه‌ال ی ی ده‌كه‌م ،ئه‌گه‌ر له‌ده‌ره‌وه ته‌ماشا خ��ۆی��ان ك��ێ��ش �هی �ه‌ك ك��ه خه‌ڵك باسیكردبێت به‌ڕاستی من زانیاریم ل�ه‌س�ه‌ر ئ �هو ورده‌ك��اری��ی��ان � ه نییه، ی ی سه‌رقاڵ ی ئ �هوه ب �ه‌اڵم به‌حكوم كاره‌كانی خۆمم ،وه‌ك ئه‌نجومه‌ن زۆر ی ی به‌ڕێوه‌چووه ،له‌ماوه‌یه‌ك به‌باش ی له‌ناو كورتدا ئه‌نجومه‌ن توانیویه‌ت ی بكاتهوه ی خۆ حیزبه‌كه‌دا جێگا ئهوه زۆر گرنگه. ی ده‌س��ت��وور :ئه‌گه‌ر ئه‌ندامێك ی سه‌ركردایه‌تی یان مه‌كته‌بی سیاس ی وتی ئێمه په‌یمانی ئاكارمان خۆ كوتله‌كاریمان جێبه‌جێنه‌كردووه‌‌و ی ناوه‌ند بۆ كردووه ،وه‌ك ئه‌نجومه‌ن ی ده‌كه‌ن؟ ی بانگ وه‌اڵمدانه‌وه سامان گه‌رمیانی :بهدڵنیاییهوه ئێمه گفتوگۆ له‌گه ڵ هه‌موو ئهو ی ه�ه‌ڤ��ااڵن�ه‌دا ده‌ك �هی��ن ،به‌ڕاشكاو ی ده‌ڵ��ێ��م ئ��ێ��م� ه ل��ه‌گ��ه ڵ ئ��ه‌وان�� ه بیستومان ه ده‌چین موناقه‌شه‌یان له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ین ،بێشك وه‌اڵمیشمان ی باشیش هه‌یه، ده‌ده‌ن��هوه ،ئومێد ئهو شتان هی له‌راگه‌یاندندا له‌سه‌ر ی ی ئاكار‌و جێبه‌جێنه‌كردن په‌یمان ی باسده‌كرێت‌و ئ��اس �ه‌واری به‌شێك باڵباڵێن ه��ه‌رم��اوه ،ئێم ه وه‌ك��و ئه‌نجومه‌ن وامانلێكردوو‌ه خه‌ریك ه ی ببێته شتێكی عه‌یب ه ك �ه باس ته‌كه‌تول بكرێت ،دوو هه‌فت ه جارێك كۆبوونه‌و‌هی ئه‌نجومه‌نمان هه‌یه، هه‌ستده‌كه‌م ئهو هه‌ڤااڵنه‌ی هاتوون ی ئێستا وایان لێهاتووه له‌بری ئهوه ی ته‌كه‌تول بكرێت یان به‌شێك باس له‌وانه ته‌كه‌تول ئاڕاسته‌ی كردبێت هه‌ستی پێناكه‌م ،هه‌ستده‌كه‌م هه‌موو
ی حیزبیانه‌و‌ه هه‌ڤاڵه‌كان به‌گیانێك بهرهو رووی داواكارییه‌كان ده‌چن‌و ی ئ����هوه ده‌ب��ی��ن��هوه، رووب�������ه‌ڕوو هه‌وڵبده‌ین ئهم حیزبه یه‌كبخه‌ین‌و كێشه‌كانمان چ��اره‌س �ه‌رب��ك �هی��ن، دی��اره ئێم ه نه‌مان ش��اردووه‌ت �هوه كێشه‌مان هه‌یه ،جیابوونه‌وه‌ی گهوره له‌یه‌كێتیدا ههبووه ،ئهو جیابوونه‌وه‌ی ه ی ب�ه‌ه��ێ��زی لێكترازاند، دوو ب��اڵ� ی ك ه ی ئێستا به‌ئاشكرا ده‌بین باڵێك ی له‌یه‌كێتی جیابووه‌ته‌وه باڵه‌كه ی ی پێویست ی بۆ هه‌ستانه‌و‌ه تریش به‌جواڵنه‌وه‌یه‌كی گرنگ هه‌یه ،دیار‌ه ی ل �ه‌م�لا‌وئ �ه‌وال باسده‌كرێت‌و قسه ی له‌سه‌رده‌كرێت ،ئه‌گه‌ر هه‌ڵه‌یه‌ك ته‌كنیكی هه‌بێت گهوره ده‌كرێت. ده‌س��ت��وور :خه‌ڵك ده‌ڵێن ئهم ی ی كێش ه هه‌ڵبژاردن ه ده‌ریخست یه‌كێت ی ی به‌شێوه‌یه‌ك جه‌ماو‌هر‌و ده‌نگده‌ر ی ی كێش ه ئه‌وتۆ نییه ،وه‌ك ئ �هوه ی كادری سیاسیو سهركردهی به‌هێز هه‌یه؟ سامان گه‌رمیانی :به‌ڵێ وایده‌بینم ی له‌بارودۆخێكی ئ��اوادا ك ه یه‌كێت دووب �ه‌ش ب��ووه ،ئهو جیابوونه‌وه‌ی ه وای��ك��ردوه كه ئهو كه‌لێنه هه‌بێت، ی ب��ڕی��اردراو‌ه ب���ه‌اڵم وه‌ك یه‌كێت ی تازه‌‌و ئهمجاره له‌كۆنگره‌دا خه‌ڵك ی سۆسیال گه‌نج‌و ژنان وه‌ك حیزبێك دیموكرات رۆڵیان هه‌بێت ،ئهم حیزب ه ی ی كه جه‌ماوه‌ر بكه‌ین ه ئهو حیزب ه یه‌كێتی چاوه‌ڕوانه. ده‌ستوور :ده‌وترێت هه‌ڵبژاردن پێیوتوون خه‌ڵكی تاز‌ه الی خه‌ڵك ویستراو‌ه وه‌ك له‌كۆنه‌كان ،تۆ لهو ی ب��ڕوای �ه‌دای��ت به‌شێك له‌ئه‌ندامان ی بۆ خۆیان مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێـت حیزبه‌ك ه ی له‌سه‌ركردایه‌تیكردن ی بكه‌ن ،پێتوای ه به‌جۆرێك كه‌نارگیر ی ی به‌ڕۆڵ پێویست ه ئه‌مانه كۆتای خۆیان بهێنن؟ ی سامان گه‌رمیانی :له‌پرۆسه دیموكراسیدا ناتوانیت له‌ناو كۆنگره‌دا ی رێگه‌بگریت ،هه‌موو ئه‌ندامێك ماف هه‌ی ه خۆی هه‌ڵبژێرێت ،به‌اڵم ده‌كرێت بڵێم حیزبه‌كه‌مان حیزبێكی زیندووه، ی گه‌نج زۆر ئهمجاره ده‌ركه‌وت خه‌ڵك ی گه‌نج گرنگ ه بۆ حیزبه‌كه‌مان ،خه‌ڵك باشتر ده‌توانێت حه‌ره‌كه‌ت بكات، لهم هه‌ڵبژاردنه‌دا بینرا هه‌ندێك گه‌نج ی زۆر باشیانكرد ،به‌اڵم وایده‌بینم كار خودی یه‌كێتی هه‌وڵده‌دات ئهمجاره ی بكاتهوه ،ئێستا له‌ئه‌نجومه‌ندا تاز‌ه ب�ه‌ش��ێ��ك�ی گ �ه‌ن��ج ه��ات��ووه‌ت��ه ن��او ئهنجومهنهوه. ده‌س��ت��وور :جگه له‌گله‌ییكردن ی له‌سه‌ركرده‌كانی یه‌كێتی ،جه‌ماوه‌ر ی گله‌یی ئه‌وه‌ده‌كه‌ن گه‌نجی یه‌كێت ی هه‌ڵسوڕاو یه‌كێـتی كادری ناوه‌ند ی چاالكیان نییه ،بۆ نمون ه یه‌كێت ی ه��هی�� ه جگ ه ده‌ی����ان رێ��ك��خ��راو ی له‌چه‌ندین مه‌كته‌ب ،له‌ڕێكخراو ی ی خوێندكاراندا شه‌ش كادر كۆمه‌ڵه ی ی باش نابینیت كه له‌كۆمه‌ڵه ناوه‌ند ی الوانه‌و‌ه هاتبن ه خوێندكاران‌و ئازاد س����هرهوه ،رێ��ك��خ��راوه‌ك��ان�ی تریش ی پێویست به‌هه‌مان شێوه ،بۆچ ی له‌ناو خوێندكاراندا ده‌كات یه‌كێت
ی مام جه‌الل له‌به‌غداد ده‌سه‌اڵت داوه ،به‌اڵم ده‌بێت ده‌سه‌اڵته‌كان وه‌ك خۆ ی جێبه‌جێ بكه‌یت
9
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
کوردستانی
info@destur.net
الپهڕه 11
له‌یال فه‌ریقی ل ه فیلمی هه‌شتاوهه‌شتدا
ی خه‌فاف ئا :محه‌مه‌د عه‌ل
ش��اره‌زای��ان��ی سیاسی بۆچوونی ج��ی��اوازی��ان ل�ه‌س�ه‌ر هه‌نگاوه‌كانی په‌رله‌مانی توركیا هه‌ی ه له‌رێگه‌پێدان به‌بانگه‌شه‌كردن به‌زمانی ك��وردی، به‌اڵم زۆربه‌یان له‌سه‌ر ئهوه كۆكن كه‌پارته‌كان ده‌یانه‌وێت كورده‌كان به‌الی خۆیاندا رابكێشن. ی ئهوهی ده‌ستووری توركیا دوا چه‌ند گۆڕانكارییه‌كی تیادا كرا، له‌ئێستا به‌دواوه كورده‌كان ده‌توانن به‌زمانی خۆیان له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی توركیادا بانگه‌ش ه بكه‌ن ،به‌شێك له‌شاره‌زایانیش ئهوه به‌هه‌نگاوێكی باش بۆ كورده‌كان وه‌سفده‌كه‌ن. ی ی كۆمار پێشتر ل�ه‌ده‌س��ت��وور ی هه‌ڵبژاردنه‌كان توركیادا بانگه‌شه ی توركی رێگه‌پێدراو بوو، ته‌نها به‌زمان به‌اڵم دواتر یاساك ه گۆڕانكاریی تێدا ی ی رێگه به‌زمانی كورد كراو به‌ڕوون درا له‌بانگه‌شه‌كاندا به‌كاربهێنرێت. ل���ه‌ه���هڵ���م���ه‌ت���ێ���ك���ی ت����ری گ��ۆڕان��ك��اری��ی �ه‌ك��ان ل �ه‌ده‌س��ت��ووری توركیادا ،رێگه‌دان به‌بانگه‌شه‌كردن له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا به‌زمانی كوردی، ی گشتگیرتردا ی یاسایه‌ك لهچوارچێوه ی ی زمان ك ه به‌ئاماژ‌ه به‌كارهێنان ی ئازاد ده‌كات ،یاسایه‌كی نوێ كورد په‌سه‌ند كرا. ش��اره‌زای��ان��ی سیاسی ده‌ڵێن ره‌نگه په‌رله‌مانتاران‌و ئه‌ندامانی ی ی دادوگهشهپێدان ك ه به‌شێك پارت زۆر ل��ه‌ك��ادر‌و ئ��ه‌ن��دام‌و ته‌نانه‌ت پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��اره‌ك��ان��ی��ش�ی ك���وردن، ی ده‌یه‌وێت ئهو به‌ڵێنانه‌ی كه داویه‌ت ی ی ك��ورد لهچوارچێوه به‌ده‌نگده‌ر ده‌ستوردا بیانچه‌سپێنێت. ب������ه‌ڕای ئ������ه‌وان ه��ه‌ن��گ��اوی ی ئ���هو پ��ه‌رل��ه‌م��ان��ت��اران��هی پ��ارت � دادوگهشهپێدان له‌الیه‌كی تریشه‌و‌ه بۆ ئهوهی ه الیه‌نگرانی خۆیان له‌نێو كورده‌كاندا زیاتر بكه‌ن. ی گۆڕانێكی نوێ له‌مادده‌ی حه‌وت ی ی ماف‌و رێوشوێنه‌كان ئهو یاسایه هه‌ڵبژاردن له‌واڵتی توركیا رێكده‌خات ی م��ادده نوێیه‌ك ه ئه‌نجامدرا ،به‌پێ بڕگه‌ی "بانگه‌شه‌كردن به‌زمانێك ی زمانی توركی قه‌ده‌غه‌یه"، له‌ده‌ره‌وه ی ئ �هوه رێگه درا هه‌ڵگیراو له‌جێ
گومانده‌کرێت پارتی دادوگهشهپێدان کار بۆ راکێشانی کورده‌کان بکات
لـه‌تـوركـیـادا لـه‌مـه‌ودوا كـورد بـه‌زمــانـی خـۆی بـانـگـه‌شـه‌ده‌كــات
كورده‌كان به‌زمانی خۆیان بانگه‌ش ه بكه‌ن له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا. ی ئ��هو ه�ه‌م��وارك��ردن�هوه ل���ه‌دوا ئاكه‌پ ه له‌پێشنیارێكیدا هه‌ریه‌ك ه ی ل���ه‌م���ادده‌ك���هو گ��ۆڕان��ك��اری��ی �ه‌ك �ه ی ی "له‌بانگه‌شه ی گۆڕی‌‌و بڕگه پێشتر هه‌ڵبژاردندا به‌نووسین‌و قسه‌كردن ی به‌زمانێك جگ ه له‌زمانی تورك قه‌ده‌غه‌یه" ،هه‌ڵگیرا ،بهو شێوه‌یه‌ش ی ئاماژه‌وه رێگه بۆ قسه‌كردن‌و له‌ڕێ ی ی زمان ی دهرهوه نووسین به‌زمانه‌كان ی توركی له‌پڕوپاگه‌نده‌‌و بانگه‌شه‌كان ی ه�هڵ��ب��ژاردن��دا خۆشكرا ،بێئهوه ی ی ت��ورك� ب�ه‌ئ��اش��ك��را ن���اوی زم��ان�� بهێنرێت. هه‌ندێك له‌شاره‌زایانی سیاسی
راش��ك��اوان�ه ده‌ڵ��ێ��ن ،ئ �هو ههنگاوه ئ�ه‌وه‌ن��ده بۆ ك��ورد قازانجی نییه‌‌و ب��ی��ان��ووی ج���ۆراو ج��ۆری��ش��ی��ان بۆ قسه‌كانیان هه‌یه ،له‌به‌رامبه‌ردا، به‌شێكی تریان به‌هه‌نگاوێكی باشی وه‌سفده‌كه‌ن. ی ئارام عه‌لی شاره‌زا لهكاروبار ی ی دۆز ی گۆڤار توركیاو سه‌رنوسه‌ر ی ی لێكۆڵینهوه ك��ورد له‌سه‌نته‌ر ی ستراتیژی ،رایگه‌یاند "لهبهرئهوه ی لهو بڕگه‌یه‌دا ی زمانی تورك مه‌رج دان���راوه ئهم ه ده‌بێته بیانوویه‌ك ب�ه‌ده‌س��ت دادگ���ای ده‌ستورییه‌وه‌‌و ج��ارێ��ك �ی دی��ك �ه‌ش ده‌ت���وان���ن ل�هو رێگه‌یه‌و‌ه كێش ه دروست بكه‌نه‌وه". ئ��ارام پێیوای ه گۆڕینی یاساك ه
ئه‌وه‌ند‌ه قازانجێكی گهوره نییه بۆ ی كورد ،چونكه "پێشتریش جارێك دیكه یاساك ه گۆڕابوو". ئ��ام��اژه ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ش��ده‌ك��ات ك ه ی له‌پێشتردا ك��وردی باكوور له‌ژیان ی دیكه‌دا رۆژانه‌یاندا‌و له‌چه‌ندین بوار به‌زمانی ك��وردی قسه‌یان ك��ردووه، رۆژن��ام�هی��ان ده‌رك����ردووه ،چه‌ندین ده‌زگای چاپ‌و باڵوكردنه‌وه هه‌بوون ی كوردییان چاپ كردووه، كه كتێب بۆیه ئه‌وه‌ند‌ه قازانجێكی گهوره نیی ه بۆ كورد. ی ئ���هو پ���ڕۆژه‌ی��� ه دوای ئ���هوه له‌په‌رله‌مانی ت��ورك��ی��ادا‌و له‌الیه‌ن پارله‌مانتارانه‌وه په‌سه‌ندكرا‌و كرا به‌یاسا ،لهگهڵ جێبه‌جێكردنیشیدا
ی 100سكااڵ كه‌پێشتر له‌سه‌ر نزیكه ی به‌ده‌پ ه تۆماركرابوون، په‌رله‌مانتاران ی له‌بانگه‌شه‌كاندا ی ئ�هوه به‌بیانوو زم��ان �ی ك��وردی��ی��ان بهكارهێناوه، ه �هڵ��ده‌وه‌ش��ێ��ن �هوهو كاریگه‌رییان نامێنێ. ی مامه‌ند رۆژه شاره‌زا به‌بۆچوون ی ئهو ی توركیا بایه‌خ ل �ه‌ك��اروب��ار ههنگاوه له‌وه‌دای ه كه ئێستا له‌توركیادا ی واڵت مشتومڕی گۆڕینی شوناس ی له‌ئارادای ه ك ه ده‌یانه‌وێت له‌كۆمارێك ی تاك شوناسه‌و‌ه بیكه‌نه كۆمارێك فره‌شوناس. ی "ه���ه‌ر ب��ۆ ئ�هو م��ام �ه‌ن��د وت��� مه‌به‌سته‌شه كێشمه‌كێشێك هه‌ی ه له‌نێوان دوو هێزدا ك ه یه‌كێكیان
ی سیاسیو ێ پێكهاته ده‌خ�����واز ی ئهو واڵته بگۆڕێت یاسایی‌و كلتور ی ی به‌ره‌نگار بهرامبهر بهو هێزان ه ی ی شوناس ده‌ب��ن�هوه كه الیه‌نگران ك��ۆن��ن ،كێشمه‌كێشه‌ك ه له‌نێو په‌رله‌ماندا ره‌نگی داوه‌ته‌وه". ی مامه‌ند رۆژ پێیوای ه ك ه پارت ی داد‌وگ���ه‌ش���ه‌پ���ێ���دان ك��ه به‌شێك زۆر ل��ه‌ك��ادر‌و ئ��ه‌ن��دام‌و ته‌نانه‌ت ی ك���وردن پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ت��اره‌ك��ان��ی��ش � ی ی كه داویه‌ت ده‌یه‌وێت ئهو به‌ڵێنانه ی ی ك��ورد لهچوارچێوه به‌ده‌نگده‌ر ده‌ستوردا بیانچه‌سپێنێت. پێده‌چێت هه‌نگاوه‌كانی ئهو پارته ،له‌وه‌و‌ه سهرچاوه بگرێت ك ه ده‌یه‌وێت له‌ئێستادا كوردێكی زۆر به‌الی خۆیدا رابكێشێت ،وه‌ك چۆن ئێستاش به‌شێكی زۆر له‌كورده‌كان بوونه‌ته الیه‌نگر‌و ئه‌ندامی ئهو پارته. مامه‌ند رۆژ پێیوایه ك ه كۆی ی په‌رله‌مانی توركیاو ئهو هه‌نگاوان ه به‌تایبه‌ت پارتی دادوگهشهپێدان ل�ه‌ك��ردن�هوهی ته‌له‌فزیۆن به‌زمانی ك��وردی‌و كردنهوهی به‌شی كوردی ی ل�ه‌زان��ك��ۆك��ان ،ب��ۆ ئاشتكردنه‌وه ی ك����وردی ئ���هو واڵت�� ه ج���ه‌م���اوه‌ر نییه ،به‌ڵكو ب �ه‌ڕای ئهو زیاتر بۆ جێبه‌جێكردنی به‌ڵێنه‌كانیانه‌و‌ه هه‌ی ه ك ه به‌كورده‌كانیان دابوو. ئاكه‌په له‌ناوچه كوردنیشنه‌كاندا ی 75پهرلهمانتاره ،به‌اڵم خاوه‌ن ب �ه‌ده‌پ � ه ته‌نها 20په‌رله‌مانتاری ل��هو ن��اوچ��ان �ه ه �هی �ه .ب��ۆی� ه رۆژه ی ده‌ڵێت "له‌به‌رئه‌وه‌شه به‌شێوه‌یه‌ك ی ی ئ��اك�ه‌پ� ه نوێنه‌رایه‌ت س��روش��ت� ناوچه‌كوردنشینه‌كانیش ده‌ك��ات‌و ئ�هو هه‌نگاوه‌شی سه‌ره‌تایه‌ك ه بۆ ی ئاكه‌پ ه ی ئهو به‌ڵینان ه به‌جێهێنان ی داوه ك ه نوێنه‌رایه‌تییان بهو خه‌ڵكه ده‌كات". مامه‌ند پێیوابوو ئه‌گه‌ر ئاكه‌پ ه ی داویه‌تی قۆناغ به‌قۆناغ ئهو به‌ڵینان ه جێبه‌جێ نه‌كات ئ �ه‌وا ده‌ن��گ��ده‌ران ی پێ نابه‌خشنه‌وه. متمان ه ی ی "حكومه‌ت ی وت به‌اڵم ئارام عه‌ل ی نیو ی توركیا له‌سه‌ر بنه‌ما ئێستا عوسمانیزم ك��ارده‌ك��ات ،ئ��ه‌وه‌ش بهو مانای هی له‌نێو خۆیدا هه‌ندێك ی سیاسه‌ت په‌یڕه‌و ده‌كات بۆ ئهوه ی ی خ��ۆی��دا خ��ۆ ل��ه‌گ��هڵ دهرهوه بگونجێنێت".
ی ئهو دۆخه‌ن ك ه ئێستا له‌ئارادایه؟ ئایا كورده‌كان پارێزه‌ر مه‌همه‌ت مه‌تینه‌ر
عه‌بدوڵاڵ ئ��ۆج��االن كه‌تا دوێن ێ زۆر به‌توندی‌‌و له‌سه‌ر بنه‌مایه‌ك ی دروست ره‌خن ه ی ل�هو ئسوڵییه‌ت ه ده‌گ��رت كه ده‌ڵێت "ی��ان هه‌موو شتێك ی��ان هیچ شتێك" ،ئه‌مڕۆ به‌پێویست ی ده‌زان �ێ كه‌پشتیوان ی لهو پرۆژان ه نه‌كرێت ك ه بۆ هه‌مواركردنه‌و‌ه ی ده‌ستوور ئاماده كراون. جگ ه ل���ه‌وه‌ش ل�ه‌ڕێ� ی ب �ه‌ده‌پ �هوه بانگهێشت ی كورده‌كان ده‌كات ك ه بچنه "به‌ر‌ه ی ره‌تكردنه‌وه" ی ئهو پرۆژانه‌وه. ئهو په‌یامانه‌ش ك ه له‌قه‌ندیله‌و‌ه دێن به‌هه‌مان ئاڕاسته‌ن ،لێدوانه‌كان ی به‌ده‌په‌‌و په‌كه‌ك ه هێند‌ه ی نهماوه لهگهڵ ئه‌وان هی مه‌هه‌په‌‌و جه‌هه‌په‌دا یه‌ك بگرێته‌وه، ئهوه ی ك ه هه‌موویان ده‌یڵێن‌و هاوبه‌شن له‌سه‌ر ی بریتیی ه له :ئاكه‌پ ه ده‌یه‌وێت ئهو ده‌ستووره‌ك ه ی خۆ ی بسه‌پێنێت. منیش ك ه ئهم دێڕانه‌م نووسیوه ب�ه‌ده‌ن��گ��ێ��ك� ی ب���ه‌رز رام��گ��هی��ان��دووه كه‌پێویست ه چه‌ند مادده‌یه‌ك ی دیكه‌ش بێجگ ه لهو ماددان ه ی له‌پرۆژه‌كه‌دا هه‌ن، جێگه‌یان بكرێتـه‌وه ،ب �ه‌اڵم ده‌شزانم ئهوه ی له‌ئێستادا نیاز وای ه ئه‌نجامبدرێـت
به‌ئاڕاست ه ی دروستكردن ی سیستمێك ی دادوه‌ر ی دیموكراتیی ه ك ه داماڵراو بێت له‌هه‌موو ئایدۆلۆژیا‌و فه‌رمانڕه‌وایه‌تییه‌ك، به‌رگریكردن ل�هوه ی چه‌ند مادده‌یه‌كی دیك ه ی پێویست بخرێت ه نێو پڕۆژه‌كه‌وه له‌ڕوو‌ه سیاسییه‌كه‌یه‌و‌ه كارێك ی گونجاوه، هه‌روه‌ك وه‌ستانه‌و‌ه دژ ی ئهو پڕۆژان هی ك ه قازانج ی زۆر باش ی دیموكرات ی لهگهڵ خۆیدا ده‌هێنێت كارێك ی هه‌ڵه‌یه. بێ پێچوپه‌نا ده‌مه‌وێ بڵێم هه‌ندێك كه‌س هه‌ن له‌ڕێگ ه ی سیاسه‌ت ی هه‌ڵه‌وه ده‌یانه‌و ێ كورده‌كان له‌پرۆس ه ی گۆڕانی ئهم واڵته‌دا له‌بینین ی رۆڵ ی رابه‌رایه‌تیی بێنن ه خواره‌وه‌‌و بیانكه‌ن ه سیاس ی یه‌ده‌ك. له‌میدیاكانه‌و‌ه ئهوه روون‌و ئاشكرا دیار‌ه ك ه ژماریه‌ك نووسه‌ر ی دژ ی ئاكه‌په چۆن ده‌یانه‌و ێ له‌ڕێ ی ئامۆژگاریكردنی به‌ده‌په‌و‌ه ئهو پارت ه بكه‌ن ه "جه‌هه‌پ هی ك���ورده‌ك���ان" ،ئ��ه‌وه‌ش�� ی جێ ی داخ �ه
ئهوهی ه وته‌بێژان ی به‌ده‌په‌ش له‌ڕێگ ه ی ئ�هو روون��ك��ردن�ه‌وان�هوه ك ه ده‌ی��ده‌ن وا ده‌رده‌كه‌وێت پشتڕاست ی قسهو پڕۆژه‌كانی ئه‌وان بكه‌نه‌وه. ئهو به‌رپرسان ه ی به‌ده‌پ ه ك ه ده‌ڵێن پارته‌كه‌یان نابێت ه "خزمه‌تكارێكی ك��ورس��ی��ی�ه‌ك�ه" ی ئ��اك �ه‌پ �ه ،پێویسته ئ �هوه ببینن ك ه كێن ئ �ه‌وان � ه ی هه‌وڵ ده‌درێت بكرێت ه "خزمه‌تكار ی كورسی" له‌ئه‌نجام ی دۆڕان��دن�� ی ئ��ه‌م دۆخ�� هی ئێستا‌و دژایه‌تیكردن ی گۆڕانكارییه‌كانی نێو ده‌ستوور ،بهپێچهوانهشهوه دواتر له‌لێپرسینه‌و‌ه له‌الیه‌ن ئهو جهماوهرهوه ك ه ده‌ڵێن نوێنه‌رایه‌تییان ده‌كه‌ین تووشی ناڕه‌حه‌ت ی ده‌بن. ه �ه‌م��وو ئ �ه‌وان � ه ل��ه‌الی��ه‌ك ،ته‌نها وتن ی "به‌ڵێ" بۆ پڕۆژه‌یه‌ك ك ه تێیدا داخستن ی پارته‌كان به‌پێ ی پێوه‌ره‌كانی رێككه‌وتننام ه ی ڤیه‌ننا ب��ێ�ت‌و بهو
ی ئهم واڵته‌دا له‌بینینی ده‌یانه‌و ێ كورده‌كان له‌پرۆس ه ی گۆڕان ی یه‌ده‌ك ی رابه‌رایه‌تیی بێنن ه خواره‌وه‌‌و بیانكه‌ن ه سیاس رۆڵ
ج��ۆره‌ش داخستن ی پارتێك كارێك ی نه‌شیاو بێت ،ئهوه هه‌ڵمه‌تێك ی گه‌وره‌یه له‌به‌دیموكراسیبووندا. س��ن��وردارك��ردن � ی ك���ار ی دادگ��ا سه‌ربازییه‌كان ته‌نها ل �هو تاوانانه‌دا كه‌په‌یوه‌ندییان به‌كار‌ه سه‌ربازییه‌كانه‌وه ه���هی���هو رێ���گ���ه‌خ���ۆش ك�����ردن بۆ دادگایكردن ی ئهو سه‌ربازان ه ی سوپا كه له‌كوده‌تاكانه‌و‌ه تێوه‌گالون له‌دادگایه‌كی مه‌ده‌نیدا،پشتیوانیكردن له‌پرۆژه‌یه‌كی ل��ه‌م ج���ۆر‌ه پێویستییه‌ك ی حه‌تمی به‌دیموكراسی‌و به‌مه‌ده‌نیبوونه. تكای ه هیچ كه‌سێك قسه‌كانم به‌جۆرێك ی دیك ه لێكنه‌داته‌وه ،من ب�ه‌وت��ن� ی ئ��ه‌م شتان ه ن��ام��هو ێ بڵێم دیموكراسیخوازه‌كان ی ئهم واڵت ه ته‌نها ب��ه‌وه‌و‌ه بوه‌ستن‌و هیچ داخوازییه‌كی دیكه‌یان نه‌بێت. به‌پێچه‌وانه‌و‌ه هه‌موو كه‌سێك ده‌زانێ ك ه الیه‌نگر ی گۆڕانێك ی دیموكراتییان هی ج�ه‌م��اوه‌ری��م له‌سه‌ر بنه‌ما ی ئ��ازادی‌‌و یه‌كسان ی له‌هاواڵتیبووندا. ئ�����هوه ی ك��� ه ده‌م������ه‌وێ بیڵێم ئهوهی ه وازهێنان له‌پارچه‌یه‌ك ی گرنگ له‌شتێك لهبهرئهوه ی ناتوانین هه‌مووی به‌ده‌ستبهێنین كارێك ی ئاقاڵن ه نییه،
ل�ه‌خ��راپ��ت��ری��ن ح��اڵ �ه‌ت��دا وه‌س��ت��ان �هوه له‌دژ ی پرۆژه‌یه‌ك ك ه له‌داهاتوودا رێگه خۆشكه‌ربێت بۆ بهرهو به‌دیموكراسیبوون قازانجێك ی زۆر ی لێبكه‌یت ،دواج��ار ئاستێك ی ج��ی��اواز ل �ه‌درك��ك��ردن بهو دۆخه‌دایت ك ه پێیدا تێده‌په‌ڕین. پێویست ه وریا ی قۆناغ ی پێكدادانه‌كان بین ،چونك ه یارییه‌ك ی ترسناك له‌سه‌ر كوردان ی ئهم واڵت ه ده‌كرێت. ئۆپه‌راسیۆنه‌كان ی ئ �ه‌م دوایی هی سه‌ر په‌كه‌ك ه سه‌رنجمان به‌ال ی خۆیاندا راده‌كێشن ،پێویست ناكات ببیت ه كاهین تائه‌و رووداوان��� ه ببین ی ك ه له‌ئه‌گه‌ری دووب����اره س � هره �هڵ��دان �هوه ی قۆناغی پێكدادانه‌و‌ه دروستده‌بن. ماوه‌یه‌ك ی زۆره به‌فیعلی‌‌و له‌ڕێی بینینیشه‌و‌ه قۆناغ ی پێكدادان نه‌ژیاوین. زۆر س�هی��ره ك� ه وته‌بێژان ی په‌كه‌كه باس له‌قۆناغێك ی نوێ ی له‌جۆر‌ه بك هنو هاوكاتیش هه‌ڵمه‌ت ه سه‌ربازییه‌كانی سوپا ی توركیا ده‌ستپێبكه‌نه‌وه. له‌كاتێكدا ئه‌وان ه ی ده‌یانه‌و ێ ئهم دۆخ ه به‌رده‌وام بێت بۆ یه‌كه‌م به‌ره‌وڕوو دهبنهوه لهگهڵ دۆڕانیاندا له‌سه‌ر ده‌ستی ئیراده‌یه‌ك ی سیاسیو پشتیوانییه‌كی ج�ه‌م��اوه‌ر ی به‌هێز،ئایا لۆژیك له‌كوێی
ئ �ه‌وه‌دای � ه هه‌ڵوێستێك وه‌ربگریت ك ه ره‌وای �ه‌ت � ی ب��دات� ه ئ �هو بیانووان ه ی كه هه‌یانبوو‌ه وه‌ك "جوداخواز ی"و"ئاسایش"و "تێرۆر" .ئهوه ی ك ه ده‌زان ێ ئهم هه‌ڵوێسته چ قازانجێك ب�ه‌ك��ورد ی��ان به‌پرۆس هی ب�ه‌دی��م��وك��راس��ی��ب��وون ده‌گ��هی��ه‌ن��ێ ،با بكشێته‌وه ،نازانم بۆ ئێوه ،به‌اڵم من ئهم فیلمه‌م له‌پێش ئێستادا دیوه‌‌و زۆر باشیش له‌بیرمه ،ساڵ ی 2002بوو ئهو ده‌م هی ئاكه‌پ ه ده‌سه‌اڵت ی گرت ه ده‌ست ،له‌وانه‌یه كوده‌تاچییه‌كان ی نێو سوپا زۆر به‌مه ناڕه‌حه‌ت بووبن ،هه‌ر بۆی ه ل ه 2003هوه تا ئێستا كوده‌تا باسێك ی گه‌رم ی رۆژه، ساڵ ی 2004له‌بار‌ه ی به‌رنام ه ی گفتوگۆكان لهگهڵ یه‌كێت ی ئه‌وروپادا توركیا گه‌یشته رێككه‌وتنێك ،هاوكاتیش ههنگاوه دیموكراتییه‌كان ده‌ست به‌هاویشتنیان كرا، ئهو نیشتمانپه‌رستان ه ی حه‌زیان له‌گۆڕانی دۆخه‌ك ه نهبوو هاوار ی ئه‌وه‌یان لێ هه‌ستا ك ه "واڵت لهدهست ده‌رده‌چێت" ،یه‌كسه‌ر دوا ی ئه‌وه‌ش په‌كه‌ك ه ك ه له‌ساڵ ی 1999هوه شه‌ڕ ی ڕاگرتبوو ،بڕیار ی هه‌ڵگیرسانه‌و‌هی جه‌نگ ی دا ،ئایا ئه‌مان ه رێكه‌وتن؟ و .ل ه توركییه‌وه :محه‌مه‌د عه‌ل ی كه‌مال رۆژنامهی ستار
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
کوردستانی
سـوپـای پـاسـداران ،لـه‌هـێـزێـكـی سـه‌ربـازیـیـه‌و ه بـۆ كـۆنـتـڕۆڵـكـردنـی هـه‌مـوو ده‌سـه‌اڵتـێـك
8
ده‌ستوور ،ورده‌كارییه‌كانی قۆناغ ه جیاوازه‌كانی گه‌شه‌سه‌ندنی سوپای پاسداران له‌راپۆرتێكی شیكاریدا باڵوده‌كاته‌وه هیوا سه‌لیمی
رووداو‌ه سیاسییه‌كانی 1979ی ئێران‌و هاتنه‌سه‌ركاری كۆماری ئیسالمی، وه‌رزێ��ك��ی نوێی گۆڕانكاری گ�هوره له‌پێكهاته‌ی هێز‌و سیاسه‌تی له‌ئێراندا خوڵقاند‌و سوپای پ��اس��داران وه‌ك نمونه‌یه‌كی به‌رچاو لهم گۆڕانكارییان ه له‌دایكبوو. سوپای پاسداران له‌پرۆسه‌یه‌كی درێژخایه‌نی ده‌سه‌اڵتداری سیستمی سیاسیی ئێران ،به‌مه‌زنترین هێزی سه‌ربازی‌و چه‌كداری ئێران گۆڕدرا، ئێستا‌و ل��ه‌ره‌وت��ی چاالكییه‌كانی سوپای پاسداراندا سه‌رجه‌می بواره س��ی��اس�یو ئ��اب��ووری��ی�ه‌ك��ان��ی ئێران له‌الیه‌ن ئهم هێزه‌و‌ه مۆنۆپۆل كراوه‌‌و ته‌نانه‌ت سه‌رۆك كۆمار‌و سه‌ره‌كیترین وه‌زیره‌كانی كابینه‌ی ده‌وڵه‌ت ،وزه‌ی مرۆیی پێشووتری سوپای پاسدارانی ئێران بوون ،به‌جۆرێك له‌ژێر چاودێری ئ �ه‌م ه��ێ��زه‌دا سیاسه‌تی ناوخۆیی‌و ده‌ره‌كی ئێران راده‌په‌ڕێنن. له‌كێشمه‌كێش‌و ملمالنێی نێوان ئێران‌و ئه‌مریكا ،سوپای پاسداران‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ئهم هێز‌ه وه‌ك یه‌كه‌مین به‌رده‌نگی ئابڵوقه‌كانی ئێران دیاریكراوه‌‌و ئهمریكاو واڵتانی رۆژئاوایی له‌وبڕوایه‌دان ك ه كۆڵه‌كه‌ی سه‌ره‌كی هێز له‌ئێراندا سوپای پاسدارانه. پرۆسه‌ی دامه‌زراندنی سوپای پاسدران ل����ه‌دوای روخ��ان��ی ده‌س��ه‌اڵت��ی پاشایه‌تی له‌ئێران‌و هاتنه‌سه‌ركاری ك���ۆم���اری ئ��ی��س�لام��ی ،ئ �ه‌رت �ه‌ش��ی پێشووتری ئێران هه‌ڵنه‌وه‌شایه‌وه، به‌اڵم به‌شێكی به‌رچاو له‌فه‌رمانده‌كانی ئ��ه‌رت��ه‌ش ل��ه‌رۆژه‌ك��ان��ی س �ه‌ره‌ت��ای به‌ده‌سه‌اڵتگه‌یشتنی حكومه‌تی ئێران ی��ان ل �ه‌س��ێ��داره‌دران ی��ان له‌ئێران رایانكرد. ئه‌رته‌شی ئێران هه‌ڵنه‌وه‌شایه‌وه، به‌اڵم توانا سه‌ربازییه‌كانی ئه‌رته‌ش الوازك��راو تێكشا‌و له‌الیه‌كیتریشه‌و‌ه ئه‌رته‌ش جێگه‌ی ب��ڕوای ئایه‌توڵاڵ خومه‌ینی رابه‌ری شۆڕشی ئیسالمی نهبوو ،هه‌ر بۆی ه هاوته‌ریب لهگهڵ گۆڕانكارییه‌كان له‌ئه‌رته‌ش ،هێزێكی نوێی چه‌كدار به‌ناوی سوپای پاسداران له‌دایكبوو. ی له‌راگه‌یاندنی فه‌رمی پێشئه‌و‌ه س��وپ��ای پ���اس���داران‌و ل �ه‌رۆژه‌ك��ان��ی سه‌ره‌تای به‌ده‌سه‌اڵتگه‌یشتنی كۆماری ئیسالمی ،ده‌وڵه‌تی كاتی ئێران كه‌وت ه هه‌وڵدان بۆ پێكهێنانی هێزێكی چه‌كدار ب�ه‌ن��اوی (گ���اردی میللی)و بۆ ئهم مه‌به‌ست ه "حه‌سه‌نی الهوتی" بڕیارێكی له‌ئایه‌توڵاڵ خومه‌ینی وه‌رگ���رت، به‌پێشنیاری "موحمه‌دی ته‌وسولی" ناوی سوپای پاسداران هه‌ڵبژێردرا‌و به‌فه‌رمانی خومه‌ینی چاودێریكردنی ئهم هێز‌ه چهكداره راده‌ستی ده‌وڵه‌تی
كاتی كرا. پ �هی��ڕه‌وی ناوخۆیی ئ �ه‌م هێز‌ه له‌الیه‌ن كه‌سانێكی وه‌ك "حه‌سه‌نی الهوتی"" ،موحسینی سازگارا"و چه‌ند كه‌سێكی دیك ه داڕێژرا‌و چاالكییه‌كانی ئهم هێز‌ه ده‌ستیپێكرد ،هاوته‌ریب لهگهڵ دامه‌زراندنی ئهم هێز‌ه چهكداره، سێ هێزیتر به‌ناوه‌كانی گاردی شۆڕش، پاساو هێز‌ه چه‌كداره‌كانی رێكخراوی موجاهیدینی شۆڕشی ئیسالمی بۆ پارێزگاریكردن له‌ده‌سه‌اڵتی نوێی ئێران دامه‌زران. چه‌ند مانگ دواتر له‌سه‌رده‌ستی ره‌فسه‌نجانی سه‌رجه‌می ئهم هێزان ه تێكه‌ڵكران‌و ی �ه‌ك س��اڵ دوات��ری��ش ب��ه‌ب��ڕی��اری ئ��ای �ه‌ت��وڵ�ڵا خومه‌ینی سه‌ربه‌خۆبوونی سوپای پاسداران ل���ه‌ده‌وڵ���ه‌ت راگ��هی��ه‌ن��درا‌و سوپای پ��اس��داران ك �ه‌وت � ه ژێ��ر كۆنتڕۆڵی ئه‌نجومه‌نی ش��ۆڕش��ی ئیسالمی‌و به‌شێوه‌ی ئه‌نجومه‌نی فه‌رمانده‌یی رابه‌ری ده‌كرا ،دواتر سوپای پاسداران وه‌ك هێزێكی سه‌ربه‌خۆ ،به‌شێوه‌ی راسته‌وخۆ كه‌وت ه ژێ��ر ده‌سه‌اڵتی شه‌خسی وه‌لی فه‌قیه ك ه بڕیارده‌ری سه‌ره‌كی له‌سیستمی سیاسیی ئێرانهو "موحسینی ره‌زای��ی" وه‌ك یه‌كه‌مین فه‌رمانده‌ی سه‌ربازی ل�ه‌دوای رۆڵی ئه‌نجومه‌نی فه‌رمانده‌یی له‌الیه‌ن ئایه‌توڵاڵ خومه‌ینییه‌و‌ه هه‌ڵبژێردرا. ج��ه‌ن��گ��ی ئ���ێ���ران ـ ع��ێ��راق‌و ف���راوان���ب���وون���هوهی م�هی��دان�ه‌ك��ان��ی چاالكی سوپای پ��اس��داران زۆرب �هی چاالكییه‌كانی س��وپ��ای پ��اس��داران ل�ه‌م��ان��گ�ه‌ك��ان��ی س���ه‌ره‌ت���ای گرتن ه ده‌سه‌اڵتی كۆماری ئیسالمی ئێراندا بوو ،رووبه‌ڕووبوونه‌و‌ه لهگهڵ هێز‌و الیه‌ن ه سیاسییه‌كانی به‌رهه‌ڵستكاری شۆڕشی ئیسالمی له‌ناوخۆی ئێران ب��وو ،سه‌ركوتی ناڕه‌زایه‌تییه‌كانی باشووری ئێران ،هێرشی سه‌ربازی بۆ سه‌ر خه‌ڵكی راپه‌ڕیوی كوردستان‌و سه‌ركوتكردنی هه‌ر ده‌نگێكی نه‌یار‌و بیرجیاواز ئه‌ركه‌كانی ئهو سه‌رده‌مه‌ی سوپای پاسدارانی ئێرانی پێكده‌هێنا.
سوپای پاسداران به‌هاریكاری ئه‌رت هش‌و هێز‌ه چه‌كداره‌كانی دیكه ،سه‌رجه‌می شارو ناوچه‌كانی كوردستانی داگیركرد‌و له‌سه‌رده‌ستی ئهم هێز‌ه چه‌ندین تاوانی گهورهی وه‌ك كوشتار‌ه به‌كۆمه‌ڵه‌كانی "قارنێ‌و قه‌اڵتان" ئه‌نجامدرا
لهگهڵ هه‌ڵگیرسانی شه‌ڕی ئێران‌و عێراق له‌ساڵی 1980دا ،س��وپ��ای پ��اس��داران به‌شێوه‌ی پارتیزانی به‌فه‌رمانده‌یی" موسته‌فای چ��ه‌م��ران"و هاوشانی ئه‌رته‌شی ئێران به‌شێكی به‌رچاو له‌چاالكییه‌كانی بۆ به‌ره‌كانی جه‌نگ گواسته‌وه. له‌پرۆسه‌ی كرده‌گه‌رایانه‌ی سوپای پاسداران له‌مه‌یدانه‌كانی جه‌نگ ،ئهم هێز‌ه فۆرمی سوپایه‌كی سه‌ربازی كالسیكی به‌خۆیه‌و‌ه گ��رت‌و دوات��ر به‌سه‌ر چه‌ندین هێزی وه‌ك ستادی هاوبه‌شی سوپای پاسداران ،هێزی زه‌مینی ،ئاسمانی ،ده‌ریایی ،رێكخراوی به‌سیج‌و هێزی ق��ودس دابه‌شكرا، هه‌ریه‌ك لهم هێزان ه له‌چوارچێوه‌ی سوپای پاسداران‌و بۆ كاری جیاجیا رێكخران‌و چه‌ندین پێكهاته‌ی دیكه‌ی وه‌ك ده‌زگای هه‌واڵگری‌و زانیاری بۆ زیاد كرا. سوپای پاسدارانی ئێران‌و رووبه‌ڕووبوونه‌و‌ه لهگهڵ بزووتنه‌و‌ه كوردییه‌كان دوای راپه‌ڕینی گه‌النی ئێران له‌دژی ده‌سه‌اڵتی پاشایه‌تی ،خه‌ڵكی ك��وردس��ت��ان‌و هێز‌ه سیاسییه‌كانی كۆنتڕۆڵی كوردستانیان به‌ده‌سته‌و‌ه گ���رت ،ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �ه‌ك��ی زۆر خێرا دام������ه‌زراو‌ه م���ه‌ده‌ن���یو رێ��ك��خ��راوه پیشه‌ییه‌كان سه‌ریان بهرزكردهوهو خه‌ڵكی كوردستانی رۆژهه‌اڵت كه‌وتن ه پیاده‌كردنی دیموكراسی لهو هه‌رێمه. ل�����ه‌دوای شكستی یه‌كه‌مین ه��ێ��رش �ه‌ك��ان��ی ح��ك��وم �ه‌ت��ی ت���از‌ه ب �ه‌ده‌س �ه‌اڵت��گ �هی��ش��ت��ووی ك��ۆم��اری ئیسالمی ب��ۆ س���ه‌ر ك��وردس��ت��ان، دانووستان‌و دیالۆگ له‌نێوان هێز‌ه سیاسییه‌كانی كوردستان‌و ده‌سه‌اڵتی ناوه‌ندی ده‌ستیپێكرد. ك��ۆم��اری ئیسالمی ملكه‌چی هیچ ی�ه‌ك له‌خواسته‌كانی خه‌ڵكی ك��ورد نهبوو لهم دانیشتنان ه ته‌نیا وه‌ك ده‌رف �ه‌ت��ێ��ك ب��ۆ ح�ه‌س��ان�هوهو كۆكردنه‌وه‌ی هێز كه‌ڵكی وه‌رگ��رت‌و چه‌ند مانگ دواتر سوپای پاسدارانی ئێران به‌فه‌رمانی راسته‌وخۆی ئایه‌توڵاڵ خومه‌ینی هێرشێكی هه‌مه‌الیه‌نه‌ی بۆ سه‌ر كوردستان ده‌ستپێكرد. سوپای پ��اس��داران به‌هاریكاری ئ���ه‌رت��� هش‌و ه��ێ��ز‌ه چ �ه‌ك��داره‌ك��ان��ی دیكه ،سه‌رجه‌می شارو ناوچه‌كانی كوردستانی داگیركرد‌و له‌سه‌رده‌ستی ئهم هێز‌ه چه‌ندین تاوانی گ�ه‌وره‌ی
وه‌ك كوشتار‌ه به‌كۆمه‌ڵه‌كانی "قارنێ‌و ق�ه‌اڵت��ان" ئه‌نجامدرا .تاچه‌ند ساڵ له‌مه‌وپێش له‌ژێر هه‌ژموونی شه‌ڕی ئێران ـ عێراق‌و به‌هۆی به‌رگریكردن له‌واڵت له‌به‌رامبه‌ر هێرشه‌كانی سوپای عێراق ،سوپای پ��اس��داران هێزێكی تاڕاده‌یه‌ك خۆشه‌ویست له‌ناوچ ه غه‌یره كوردنشینه‌كان ب��ووه ،به‌اڵم به‌هۆی تووندوتیژییه‌كانی سوپای پاسداران له‌كوردستان ،ئهم هێز‌ه وه‌ك هێزێكی سه‌ركوتك هرو بێ به‌زه‌یی له‌كوردستان پێناسه‌كراوه‌‌و سه‌رجه‌می مێژووی سوپای پاسداران له‌كوردستان پڕه له‌بیره‌وه‌ری تاڵ‌و كاولكاری‌و سه‌ركوت. چاالكییه‌كانی هێزی قودسی سه‌ر به‌سوپای پاسداران كۆماری ئیسالمی ئێران له‌سه‌ر بنه‌مای ئایدۆلۆژییه‌ك دامه‌زرا‌و سوپای پ��اس��داران وه‌ك پ��ارێ��زه‌ری شۆڕشی ئیسالمی ،ل �ه‌ئ��اڕاس��ت �هی ئامانج ه ستراتیژییه‌كانی ئهو ده‌سه‌اڵت ه چاالكی ده‌كات. یه‌كێك له‌خاڵ ه ستراتیژییه‌كانی كۆماری ئیسالمی ،هه‌نارده‌كردنی شۆڕشی ئیسالمی بۆ ناوچه‌كه‌‌و جیهان بووه‌‌و زۆربه‌ی هه‌ر‌ه زۆری ئهم ئه‌رك ه كه‌وت ه سه‌رشانی سوپای پاسداران. هێزی قودس یه‌كێك له‌باڵه‌كانی سه‌ر به‌سوپای پاسدارانه‌‌و مه‌یدانی چاالكییه‌كانی ئهم هێز‌ه لهدهرهوهی سنووره‌كانی ئێرانه. هێزی قودس له‌سه‌رده‌می شه‌ڕی ئێران ـ عێراق دا دام �ه‌زرا‌و راپۆرت‌و زانیاری زۆر سه‌باره‌ت به‌چاالكییه‌كانی هێزی قودس له‌ئاڕاسته‌ی ده‌ستێوه‌ردان له‌كاروباری ناوخۆیی واڵتانی ناوچه‌ك ه له‌به‌رده‌ستدایه. موحسینی ره‌زای��ی فه‌رمانده‌ی سوپای پاسدارانی ئێران له‌سه‌رده‌می شه‌ڕی ئێران ـ عێراق له‌بیره‌وه‌رییه‌كانیدا ده‌رب���ارهی چاالكییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی س��ن��ووری س��وپ��ای پ��اس��داران باس له‌راهێنان‌و پ���ه‌روه‌رده‌ی هێزه‌كانی شیعه‌ی ب��اش��ووری عێراق ده‌ك��ات‌و چۆنیه‌تی شكڵگرتنی سوپای به‌دری س �ه‌ر به‌ئه‌نجوومه‌نی ب��ااڵی عێراق ل�ه‌س�ه‌رده‌س��ت��ی س��وپ��ای پ��اس��داران به‌وردی ئاشكراده‌كات. دك��ت��ۆر ف��ه‌ری��ب��ورزی س��ارم��ی لێكۆڵه‌ری سیاسی ـ س �ه‌رب��ازیو ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نێوده‌وڵه‌تی خوێندنهوه ستراتیژییه‌كانی عیسا له‌واشنتۆن ،هێزی قودسی سوپای پاسداران به‌هه‌ڕه‌ش ه بۆ سه‌ر ئاسایشی
نێوده‌وڵه‌تی ناوده‌بات‌و زانیارییه‌كی ب �ه‌رف��راوان��ی له‌چاالكییه‌كانی ئهم هێز‌ه ل��ه‌زۆرب��هی واڵت��ان��ی جیهاندا له‌به‌رده‌ستدایه. دك��ت��ۆر س��ارم��ی له‌لێدوانێكی تایبه‌تدا بۆ رۆژنامهی ده‌ستوور تیشك ده‌خات ه سه‌ر چاالكییه‌كانی ئهم هێزه‌‌و رایده‌گه‌یه‌نێت ك ه هێزی قودس له‌فازی یهكهمی شه‌ڕی ئێران-عێراق دا وه‌ك یه‌كه‌یه‌كی تایبهت بۆ چاالكی له‌پشت هێزه‌كانی دوژم��ن��ی ئ �هو سه‌رده‌م ه پێكهات. سارمی ده‌ڵێت "ئهم هێز‌ه راست ه س �ه‌ر به‌سوپای پ��اس��داران �ه ،به‌اڵم راسته‌وخۆ له‌ژێر فه‌رمانی راب �ه‌ری ك��ۆم��اری ئیسالمی‌و وه‌اڵم����دهرهوه به‌رابه‌ره". به‌ڕای ئهو لێكۆڵه‌ر‌ه سیاسییه، جوگرافیای هه‌ڵسووڕانی ئهو هێز‌ه ته‌نیا واڵتانی دراوسێی ئێران‌و واڵتانی كه‌نداو نییه ،به‌ڵكو له‌سه‌رجه‌می واڵتانی جیهان‌و به‌تایبه‌ت له‌رۆژهه‌اڵتی ئه‌ورووپا‌و ئه‌فه‌ریقا‌و ئه‌مریكا چاالكی ده‌كات. ی "قاسم سلێمانی ههروهها وت فه‌رمانده‌ی ئهو هێز‌ه به‌شێوه‌یه‌كی پرۆفیشناڵ‌و به‌سه‌رمایه‌كی مه‌زن خه‌ریكی رێكخستنی شان ه نهێنییه‌كانی ئهم هێز‌ه ل��ه‌ده‌ره‌وه‌ی سنووره‌كانی ئێرانهو بێگومان ئهم هێز‌ه له‌داهاتوودا ده‌توانێ مه‌ترسییه‌كی گهوره بۆ سه‌ر ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تی دروستبكات". قۆناغی دوای كۆتایی جه‌نگی ئێران ـ عێراق ل �ه‌دوای كۆتایی ش�ه‌ڕی ئێران ـ عێراق ،سوپای پاسداران به‌شێوه‌یه‌كی سیستماتیك‌و به‌ره‌زامه‌ندی رابه‌ری ئێران به‌شدارییه‌كی چاالكانه‌ی له‌بوار‌ه ئابووری‌و سیاسییه‌كانی ده‌ستپێكرد‌و لهگهڵ ده‌ستپێكی كابینه‌ی ده‌وڵه‌تی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد ئهم به‌شداریكردن ه ره‌وتێكی خێراتری به‌خۆیه‌و‌ه بینی. ت��ه‌ن��ان��ه‌ت ب�ه‌ش��ێ��ك��ی ب �ه‌رچ��او له‌وه‌زیره‌كانی كابینه‌ی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد له‌فه‌رمانده‌‌و به‌رپرس ه پێشووه‌كانی س��وپ��ای پ���اس���داران ه �هڵ��ب��ژێ��ردرا‌و قۆناغێكی نوێ له‌چاالكی‌و هه‌ڵسووڕانی س��وپ��ای پ��اس��داران دهستیپێكردو تائێستا درێژه‌ی هه‌یه. بابه‌ك داد رۆژنامه‌وان‌و چاودێری سیاسی ناسراوی ئێرانی نیشته‌جێ ل�ه‌واڵت��ی فه‌ڕه‌نسا ،چاالكییه‌كانی سوپای پاسداران به‌سه‌ر دوو قۆناغی سه‌رده‌می شه‌ڕی 8ساڵه‌ی ئێران – عێراق‌و دوای شه‌ڕ دابه‌شده‌كات. بابه‌ك داد به‌رۆژنامه‌ی ده‌ستووری وت "له‌شۆڕشی ساڵی 79دا گاردی تایبه‌تی موحه‌مه‌د ره‌زا شا ،ناسراو ب ه "گ��اردی ج��اوی��دان" ،به‌ڕێوه‌ب هرو به‌رپرسیاری سه‌ره‌كی له‌سه‌ركوتی خوێناوی خه‌ڵكی شۆڕشگێڕ بوو". داد ده‌ڵ��ێ��ت "ل����ه‌دوای ش��ۆڕش واب��ڕی��ارب��وو ك � ه به‌رپرسیارییه‌تی
روبه‌ڕووبوونه‌و‌ه لهگهڵ داگیركه‌رانی ده‌ره‌ك���یو پارێزگاریكردن ل �ه‌واڵت له‌ئه‌ستۆی سوپای پ��اس��داران بێ، هه‌ربۆی ه زۆر كه‌س خۆی به‌ڕیزه‌كانی ئهم هێز‌ه ناساند‌و ل �ه‌دوای كۆتایی شه‌ڕ ،ئهم كه‌سان ه له‌سوپای پاسداران هاتنه‌ده‌ره‌وه". ههروهها ئاماژه بهوه ده‌كات ك ه سوپای پاسداران وردهورده له‌ئامانج ه س�ه‌ره‌ك��ی��ی�ه‌ك��ان��ی دوورك���ه‌وت���هوهو به‌گرتنه‌ده‌ستی ئابووری‌و سه‌رمایه‌ی ب�ه‌ه��ێ�ز‌و ل �ه‌ره‌وت��ێ��ك��ی 20س��اڵ �ه‌دا به‌گاردی تایبه‌تی‌و له‌راستیدا به‌گاردی جاویدانی خامنه‌یی گ��ۆڕدران .ئهو ی "سه‌رجه‌می تاوانه‌كانی ئهم چه‌ند وت مانگه‌ی ئێران له‌ئه‌ستۆی ئهم هێزه‌یه‌‌و به‌درێژه‌دانی ئهم رێچكه‌یه ،هیچ كات خه‌ڵكی ئێران لێیان خۆش نابن" له‌دوای شه‌ڕ ،سوپای پاسداران به‌شێوه‌یه‌كی زۆر به‌رباڵو ده‌ستیدای ه سه‌رمایه‌گوزاری له‌سه‌رجه‌می به‌ش ه ئ��اب��ووری��ی�ه‌ك��ان‌و ئێستا كۆڵه‌كه‌ی ئابووری ئێران له‌سه‌رمایه‌‌و داراییه‌كانی سوپای پاسداران پێكهاتووه ،میدیا، نه‌وت ،غاز ،كۆمپانیای دروستكردنی ئۆتۆمبێل‌و ...هتد مه‌یدانی چاالكیی ه ئابوورییه‌كانی سوپای پاسدارانه‌‌و ته‌نانه‌ت ساڵی راب���ردوو به‌شێكی به‌رچاو له‌پشكی كۆمپانیای ته‌له‌فۆن‌و گواستنهوه له‌الیه‌ن سوپاو‌ه كڕدرا. راده‌ی نفوز‌و كاریگه‌ری سوپای پاسداران هاوشانی نفوز‌و كاریگه‌ری راب���ه‌ری كۆماری ئیسالمی مه‌زند‌ه ده‌كرێت‌و ته‌نانه‌ت ئه‌مساڵ زۆر كه‌س ئهگهری كوده‌تای سه‌ربازی له‌الیه‌ن ئهم هێزه‌و‌ه له‌ئێران راگه‌یاند. پێگه‌ی هێز‌ه چه‌كداره‌كانی ئێران ل�ه‌ك��ۆم��اری ئیسالمی ،هاوشێوه‌ی پێگه‌ی هێز‌ه چه‌كداره‌كانی واڵتانێكی وه‌ك پاكستان‌و توركیا نییه‌‌و جیاوازی له‌نێوان ئهم سیستمانه‌دا هه‌یه. سوپای پاسدارانی ئێران ره‌وایی‌و مه‌شرووعییه‌تی خۆی له‌چوارچێوه‌ی سیستمێكدا پ��ێ��ن��اس � ه ده‌ك���ات كه‌كۆڵه‌كه‌‌و ت �ه‌وه‌ر‌ه سه‌ره‌كییه‌كه‌ی وه‌لی فه‌قیهه ،هه‌ر بهو هۆكاره‌ش، سه‌ره‌ڕای ئهوهی ك ه سوپای پاسداران هێزێكی دیاریكه‌ری له‌ئێراندا هه‌یه، ب��ه‌اڵم له‌هه‌مانكاتدا ن��اچ��اره خۆی وه‌ك گوێڕایه‌ڵی بڕیاره‌كانی رابه‌ر نیشانبدات. گومانێك له‌رۆڵی سوپای پاسدارن له‌پێكهاته‌ی ده‌سه‌اڵت‌و هێزی كۆماری ئیسالمی نییه ،به‌اڵم ئهوهی جێگه‌ی گومان ه چه‌شنی په‌یوه‌ندی نێوان سوپای پاسداران‌و راب �ه‌ری كۆماری ئیسالمی ئێرانه ،ئه‌گه‌رچی به‌پێی یاساكانی ئێران ،راب��ه‌ری كۆماری ئیسالمی بڕیارده‌ری سوپای پاسدارانه، به‌اڵم لهم دواییانه‌دا چه‌ندین هه‌ڵوێستی دژبه‌یه‌ك له‌الیه‌ن سوپاو خامنه‌ییه‌و‌ه سه‌باره‌ت ب���ه‌رووداو‌ه سیاسییه‌كان بیستراوه.
راده‌ی نفوز‌و كاریگه‌ری سوپای پاسداران هاوشانی نفوز‌و كاریگه‌ری رابه‌ری كۆماری ئیسالمی مه‌زه‌ند‌ه ده‌كرێت‌و ته‌نانه‌ت ئه‌مساڵ زۆر كه‌س ئهگهری كوده‌تای سه‌ربازی له‌الیه‌ن ئهم هێزه‌و‌ه له‌ئێران راگه‌یاند
11
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
پشوو
info@destur.net
خوێندنگه‌ی نازه‌نین بێنازه
ه ا ن ی دوای س ه ن د ر ێالش ه ه ر ب ه ر د ه و ا م ه
الپهڕه 13
له‌یال فه‌ریقی له‌فیلمی هه‌شتاوهه‌شتدا دوای ئهوهی به‌سه‌ردانێك گه‌ڕایه‌و‌ه بۆ شاری سلێمانی ،خانم ه هونه‌رمه‌ند له‌یالی فه‌ریقی رایگه‌یاند لهگهڵ ده‌رهێنه‌ری ئێرانی سوهێل سخن پ���ه‌ژودا رێككه‌وتوو‌ه كه‌گۆرانییه‌ك بۆ فیلمی هه‌شتاوهه‌شت تۆماربكات. ل���هی�ل�ای ف���ه‌ری���ق���ی ئ��ه‌م لێدوان هی سه‌باره‌ت به‌نوێترین ك����اری ه���ون���ه‌ری خ���ۆی داو ی "گ��ۆران��ی��ی�ه‌ك ب��ۆ فیلمی وت�� هه‌شتاوهه‌شت ده‌ڵێم". ف��ی��ل��م��ی ه �ه‌ش��ت��اوه �ه‌ش��ت ماوه‌كه‌ی 90خوله‌كه‌و ئێستا له‌قۆناغی كۆتاییدایه كه‌له‌الیه‌ن ده‌رهێنه‌ری ئێرانی سوهێل سخن پ �ه‌ژو ك��اری له‌سه‌ر ده‌كرێت‌و باس له‌رووداوی كیمیابارانكردنی هه‌ڵه‌بجه ده‌كات ،به‌اڵم به‌دیدێكی جیاوازتر. فیلمه‌كه له‌وێنه‌گرتنی سه‌الم حاجی عه‌لییه‌و كۆمه‌ڵێك ك��وڕو كچی هه‌ڵه‌بجه به‌شدارییان تێدا كردووه. لهبارهی ئهو گۆرانییه‌ی كه‌به‌زمانی ئینگلیزی ی به‌نیازبوو تۆماری بكات ،له‌یالی فه‌ریقی وت "سه‌رجه‌م كاره‌كانی ته‌واوبووه‌و ئێستا به‌دوای سپۆنسه‌رێكدا ده‌گه‌ڕێت تاكو كلیپی بۆ بكات".
ده‌ستوور :خانم ه هونه‌رمه‌ندی گۆرانیبێژ ،هانی دوای ئهو سه‌ركه‌وتنه‌ی كه له‌ئه‌لبومی سه‌ندرێال به‌ده‌ستیهێنا، له‌ئێستادا به‌نیازی باڵوكردنه‌وه‌ی ئه‌لبومێكی نوێیه ،كه‌نزیكه‌ی 10گۆرانی له‌خۆگرتووه‌و سه‌رجه‌م میلۆدییه‌كانی هی خۆیه‌تی. هانی یه‌كێك له‌تێكسته‌كانی ئه‌لبومه‌كه‌ی ،هی خۆیه‌تی‌و مۆزیسیان ئاكۆ عه‌زیز كاری دابه‌شكردنی مۆزیكی بۆ كردووه ،به‌شێوه‌یه‌كی گشتیش گۆرانییه‌كانی نیشتمانییه‌و به‌نیاز‌ه ئه‌لبومه‌كه‌شی به‌ناوی یه‌كێك له‌گۆرانییه‌كان كه‌ناوی كوردستانه باڵوبكاته‌وه. لهوبارهیهوه هانی به‌ده‌ستووری وت "هه‌ستده‌كه‌م هیچ شتێك لهو ناوه جوانترنییه ،ئهم ئه‌لبومه‌م نه‌ك هه‌ر جیاوازه له‌ئه‌لبومی پێشووم ،به‌ڵكو ته‌واو جیاوازه له‌وكارانه‌ی ك ه له‌كوردستان ك��راوهو مۆزیكه‌كه‌ی نوێیه‌‌و كالسیكه‌و كالسیكێكیش نییه". ی "جگه له‌كاری ئه‌لبومه‌كه‌شم ههروهها وت به‌نیازم له‌ئاینده‌دا گۆرانی سه‌فه‌ر كه‌یه‌كێك ه له‌گۆرانییه‌كانی ئه‌لبومی (سه‌ندرێال) كلیپ بكه‌م".
سێ خوشك ه شانۆكاره‌ك ه بۆ وازیان هێنا؟ په‌سار فایه‌ق له‌هه‌ولێر
هه‌رسێ خوشك ه شانۆكاره‌ك ه (ئۆسكار ئیسماعیل ،رووب��ار ئیسماعیل ،ژیار ئیسماعیل) ك �ه‌م��اوه‌ی �ه‌ك له‌مه‌وبه‌ر ده‌ستیان له‌ئه‌ندامێتی گروپی گه‌نج بۆ شانۆ كشانده‌وه ،له‌به‌دواداچوونێكی ده‌س��ت��ووردا رایده‌گه‌یه‌نن كه‌به‌نیازن سه‌ربه‌خۆتر كاربكه‌ن. ئ���هو س��ێ خ��وش��ك� ه ش��ان��ۆك��اره، له‌زۆرێك له‌به‌رهه‌م ه شانۆییه‌كانی گروپی گه‌نج بۆ شانۆ رۆڵی سه‌ره‌كیان هه‌بوو، ل����ه ،2010/4/6به‌شێوه‌یه‌كی فه‌رمی ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی خۆیان پێشكه‌ش
بهو گروپ ه كرد. ئ��ۆس��ك��ار ئ��ی��س��م��اع��ی��ل یه‌كێك له‌ئه‌ندام ه سه‌ره‌كییه‌كانی ئهو گروپه، له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستووری وت "ئێمه هیچ كێشه‌یه‌كمان لهگهڵ ئهو گروپه ن�ه‌ب��ووه ،ب �ه‌اڵم نیازی ئ�ه‌وه‌م��ان هه‌یه سه‌ربه‌خۆتر كار بكه‌ین ،بۆنمون ه ئێمه ئاماده‌ین لهگهڵ هه‌ر گروپێك كاربكه‌ین‌و یارمه‌تیان بده‌ین ،چ له‌ڕووی ئه‌كته‌ریی یان ده‌رهێنان یان له‌بواری ته‌كنیك، به‌اڵم نامانه‌وێت سه‌ر ب ه هیچ گروپێك بین" .ئۆسكار وت ی "ئێم ه شانازی بهو گروپ ه ده‌كه‌ین كه‌كارمان تیایدا كردووهو ئاماده‌ین له‌كاتی پێویستدا ئه‌گه‌ر كارێكی هونه‌رییان هه‌بوو كاریان له‌گه‌ڵدا بكه‌ین".
له‌الیه‌كی ت��رهوه ،رووب��ار ئیسماعیل كه‌ئه‌ویش یه‌كێك ه له‌ئه‌ندام ه سه‌ركییه‌كانی ئهو گروپه ،لهبارهی ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌یان ل��هو گ��روپ � ه ب �ه‌ده‌س��ت��ووری وت "هیچ هۆكارێكی دیاریكراو نهبووه بۆ ئهوهی ئێم ه ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی خۆمان پێشكه‌ش بهو گروپ ه بكه‌ین ،ته‌نها بۆ ئهوهی ه ك ه له‌مه‌ودوا بتوانین سه‌ربه‌خۆتر كار بكه‌ین". خانم ه شانۆكار ل�ه‌ب��ارهی دامه‌زراندنی گروپێكی شانۆیی ل�ه‌الی�ه‌ن ئ �ه‌وان �هوه، رایگه‌یاند "له‌ئێستادا هیچ پڕۆژه‌یه‌كی لهو جۆره‌مان نیی ه كاری له‌سه‌ر بكه‌ین ،به‌اڵم ره‌نگ ه له‌ئاینده‌دا پڕۆژه‌یه‌كی وا هه‌بێت، به‌اڵم هێشتا بیرمان لێی نه‌كردووه‌ته‌وه". ژی���ار ئیسماعیل ئ �ه‌ن��دام��ی ئهو
وێنه‌‌و خاوه‌نه‌كانیان به‌یه‌كگه‌یشتن په‌سار فایه‌ق له‌هه‌ولێر
فۆتۆگرافه‌رانی كوردستان‌و وێنه‌كانیان به‌یه‌كگه‌یشتن ،به‌مه‌به‌ستی پێشخستنی زیاتری ئهو بواره‌‌و په‌ره‌پێدانی. له‌هه‌وڵێكدا بۆ پێشخستنی هونه‌ری فۆتۆگرافیی له‌كوردستان ،به‌ئه‌نجامدانی چه‌ند چاالكییه‌ك ،دیدارێكی دوو رۆژه له‌هه‌ولێر به‌ڕێوه‌چوو كه‌فۆتۆگرافه‌رانی كوردستان تیایدا وێنه‌كانیان نمایشكردو هه‌وڵیشده‌ده‌ن بۆ پێشخستنی زیاتری ئهو بواره. له"دیداری پێشخستنی بزاڤی هونه‌ری فۆتۆگرافیی له‌كوردستان" ،فۆتۆگرافه‌ری پارچه‌كانی ك��وردس��ت��ان‌و شاره‌كانی هه‌رێمی كوردستان به‌شداربوون كه له‌یه‌كه‌م رۆژی دیداره‌كه‌دا 135تابلۆی فۆتۆگرافی ره‌شوسپی‌و ره‌نگاوڕه‌نگ‌و به‌چه‌ندین ستایلی جیاوازی فۆتۆگرافه‌ران نمایشكران. سۆنیا سدیق سه‌رنووسه‌ری گۆڤاری
تاو كه‌گۆڤارێكی فۆتۆگرافییه‌‌و ئه‌ركی رێكخستنی ئهو دیداره‌ی له‌ئه‌ستۆدا بوو، له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستووری رایگه‌یاند "وه‌ك ده‌زان���ن ه��ون �ه‌ری فۆتۆگرافی له‌كوردستان زۆر گرنگی پێنادرێت ،وه‌ك هونه‌ركانی دیك ه له‌ئه‌كادیمیا ناخوێندرێت، هه‌ر ئه‌مه‌ش وایكردووه فۆتۆگرافه‌ریی ئه‌كادیمیمان زۆر كه‌م بێت" .سۆنیا وتی "بیرمانكرده‌و‌ه دیدارێك سازبكه‌ین، بۆئه‌وه‌ی فۆتۆگرافه‌رانی پارچه‌كانی ك��وردس��ت��ان‌و ش��اره‌ك��ان��ی هه‌رێمی كوردستان له‌یه‌كتر نزیك بكه‌ینه‌وه‌‌و له‌ڕێگه‌ی ئهو چاالكییانه‌ی لهم دیداره‌دا ئه‌نجامدران ،شاره‌زایی له‌ئه‌زمونی یه‌كتر په‌یدا بكه‌ن ،له‌رێگه‌ی ئهو دی��داره‌وه هه‌وڵمانداو‌ه بزاڤێك بخه‌ین ه ناو هونه‌ری فۆتۆگرافییه‌و‌ه له‌كوردستان". ف��ۆت��ۆگ��راف�ه‌ر ج�ه‌م��ال پێنجوێنی رایگه‌یاند لێر‌ه ته‌نها وێن ه ده‌گیرێت،
گ��روپ�هی��هو رۆڵ��ی س �ه‌ره‌ك��ی له‌دوایین به‌رهه‌می ئهو گروپ ه به‌ناوی "من‌و شێت" بینیوه ،رایگه‌یاند "ئێم ه وه‌كو ئه‌ندامێكی ئهو گروپ ه كاری شانۆییمان ده‌كرد ،به‌اڵم به‌فه‌رمی ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی خۆمان پێشكه‌ش بهو گروپ ه كرد ،ئێم ه هیچ كێشه‌یه‌كمان نییه‌‌و نیازی ئه‌وه‌مان هه‌یه كاری شانۆیی بكه‌ین ،به‌اڵم سه‌ر به‌هیچ گروپ‌و الیه‌نێك نه‌بین". له‌هه‌ریه‌ك له‌شانۆگه‌رییه‌كانی "ته‌نها یه‌ك شه‌و"" ،دیوار"و "من‌و شێت" ،هه‌ریه‌ك له‌رووبار ئیسماعیل‌و ژیار ئیسماعیل رۆڵی سه‌ره‌كییان هه‌بوو ،ئۆسكار ئیسماعیل یه‌كه‌م ئافره‌ت بوو لهو گروپه‌دا كاری ده‌رهێنانی بۆ شانۆگه‌رییه‌ك ئه‌نجامدا.
گروپی گه‌نج بۆ شانۆ ،له‌ساڵی 2007له‌هه‌ولێر دام�����هزراوهو سه‌ر به‌به‌ڕێو ه‌به‌رایه‌تی ت��ی��پ‌و س �ه‌ن��ت �هره رۆش����ن����ب����ی����ریو ه���ون���ه‌ری���ی���ه‌ك���ان��� ه له‌وه‌زاره‌تی رۆشنبیری‌و الوان������ی ح��ك��وم �ه‌ت��ی ه �ه‌رێ��م��ی ك��وردس��ت��ان، ت��ا ئێستا ن��زی��ك�هی 25 شانۆگه‌رییان له‌هه‌رێمی كوردستان‌و ده‌ره‌وه‌ی واڵت نمایشكردووه.
ه��ون�ه‌ری فۆتۆگرافی ه�ه‌ر ئ �هوه نیی ه تۆ بێیت وێنه‌یه‌ك بگریت" ،ئه‌مه‌ش فه‌لسه‌فه‌ی خۆی هه‌ی ه ك ه تۆ ده‌ته‌وێت چی بڵێیت" .پێنجوێنی وتی "هونه‌ری فۆتۆگرافی وه‌ك هه‌ر هونه‌رێكی دیكه ئهو كه‌سه‌ی كه‌كاری تێدا ده‌كات ده‌بێت شتێك به‌جێبێڵێت ،هه‌ر ئهوه نیی ه تۆ بێیت وێنه‌یه‌ك بگریت ،چونك ه هه‌موو كه‌سێك ده‌توانێت وێن ه بگرێت". فۆتۆگرافه‌ر سه‌فین حه‌مید یه‌كێك له‌به‌شداربووانی ئهو دیدار‌ه بوو ،لهبارهی ئهم دیداره‌و‌ه به‌ده‌ستووری وت "هه‌بوونی ئهو دیدار‌ه زۆر گرنگه ،پێویستمان بهو جۆره دیداران ه هه‌یه ،چونك ه له‌كوردستان شوێنێكی ئه‌كادیمی نیی ه بۆ فێربوونی ئهو هونهره ،بۆی ه ئهم جۆره دیدارانه هه‌وڵێك ه بۆ ناساندن‌و پێشخستنی ه��ون�ه‌ری فۆتۆگرافیی له‌كوردستان، ده‌رفه‌تێك بوو بۆ یه‌كترناسین له‌نێوان فۆتۆگرافه‌رانی كوردستان". سه‌فین حه‌مید باسی له‌گرنگی ئهو پێشانگای ه كردو رایگه‌یاند چه‌ندین
ستایلی جیاوازی فۆتۆگرافه‌ران ب �ه‌رچ��او خ���ران ،ب��ه‌اڵم ئ �هوهی له‌تابلۆكاندا به‌دی ده‌كرا ئه‌وه‌بوو له‌فۆتگرافه‌ره‌كان كه‌به‌شێك به‌چه‌ندین ستایل كاریان كردبوو، پێویست ه فۆتۆگرافه‌ر ستایلێك ب��ۆ خ���ۆی ه �هڵ��ب��ژێ��رت‌و ك��اری له‌سه‌ر بكات ،ب��ۆئ �هوهی دوات��ر له‌رێگه‌یه‌و‌ه بناسرێت .له‌الیه‌كی تره‌و‌ه خانم ه فۆتۆگرافه‌ر جولی عه‌دنان وت ی "ناتوانم بڵێم ئه‌مه سه‌ره‌تایه‌ك ه ب��ۆ گرنگیدان ب��ه‌ه��ون��ه‌ری ف��ۆت��ۆگ��راف��ی ل �ه‌ك��وردس��ت��ان ،پێموایه پێشتریش به‌مشێوه‌یه ی���ان بڵێین كه‌مێك لهم ه كه‌متر گرنگی بهو هونهره دراوه، پێشتر پێشانگا ك����راون����ه‌ت����هوهو یه‌كجار فه‌رامۆش نه‌كراوه".
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
پشوو
10
ژیان ئیبراهیم خه‌یات :به‌الی منه‌و ه شانۆ زۆر خۆشتر ه له‌دراما سازدانی :موحسین یاسین
شانۆكار ژیان ئیبراهیم خه‌یات ده‌ڵێت من زیاتر به‌هۆی زنجیره دراماكانهوه ناسرام، ئه‌گه‌رچی بۆ شانۆ كارم كردووه ،چونكه بینه‌ری شانۆ كه‌متر بووه له‌دراماكان. ههروهها به‌الی ئه‌وه‌وه زۆربه‌ی گۆرانیبێژه‌كان ده‌نگیان خۆشه‌‌و وتی "له‌وانه مه‌زهه‌ری خالقی ،ئه‌ژده‌ر وه‌هبی، عه‌دنان كه‌ریم" ،وتیشی "ده‌نگی جیهانی برام‌و كیژانی خوشكیشمم پێخۆشه".
ده‌ستوور :ژیانی منداڵیت چۆن به‌سه‌ربردووه؟ ژیان :له‌ته‌مه‌نی منداڵیدا منداڵێكی زۆر هێمن‌و له‌سه‌رخۆو شه‌رمنبووم، هه‌مووكات رۆح��ی یارمه‌تیم تیابوو بهرامبهر به‌دایكم بۆ كاری ناوماڵ. ده‌ستوور :یه‌كه‌م كاری شانۆیی ك ه له‌په‌یمانگا به‌شداریت تیاكرد ناوی چی بوو؟ ژی���ان :ی�ه‌ك�ه‌م ك��اری شانۆییم ل �ه‌س��اڵ��ی 1983ب�����وو ،ده‌رب����ارهی ره‌زامه‌ندی بوو كه‌كارێكی "برێخت"بوو، من رۆڵی حیكایه‌ت خوانم تیا ده‌بینی. ده‌ستوور :تاكو ئه‌مڕۆ له‌چه‌ند به‌رهه‌می شانۆیی‌و درامی‌و سینه‌ماییدا به‌شداریت كردووه؟ ژیان :به‌ژمار‌ه له‌سه‌رخه‌یاڵ نیم، به‌اڵم كاری زۆرم هه‌یه ،به‌تایبه‌تی له‌بواری شانۆدا. ده‌س��ت��وور :بۆچی تۆ هه‌میش ه زیاتر رۆڵ��ی دای��ك ده‌بینیت؟ دایك له‌الی تۆ چ مانایه‌ك ده‌به‌خشێت؟ ژی���ان :ه��ۆك��اره‌ك �هی ب��ۆ ئ �هوه دهگهڕێتهوه كه‌توانیوم ه زۆر به‌باشی ئهو رۆڵ ه به‌رجه‌ست ه بكه‌م. ده‌ستوور :تاكو ئێستا خاوه‌نی چه‌ند خه‌اڵتی له‌بواری كاری هونه‌ریدا؟ ژیان :زیاتر من خه‌اڵتی رێزلێنانم وهرگرتووه ،به‌اڵم گه‌وره‌ترین خه‌اڵت ب �ه‌الی منه‌و‌ه ك��ه‌زۆر خۆشه‌ویست ه خه‌اڵتی جه‌ماوه‌ر‌ه كه‌دوای ته‌واوبوونی ك���اره‌ك��� ه ده‌س��ت��خ��ۆش��ی��ت ل���ێ���ده‌ك��� هنو رێ���زت لێده‌نێن.
ده‌ریا خالید، كۆن نوێ ده‌كاته‌وه
ده‌س���ت���وور :خ��ان��م� ه گۆرانیبێژی دووره‌واڵت ،ده‌ری��ا خالید رایگه‌یاند ی واڵت یه‌كێك به‌نیاز‌ه ل����ه‌ده‌ره‌و‌ه له‌گۆرانیی ه كۆنه‌كانی نوێ بكاتهوه. له‌په‌یوه‌ندییه‌كی ته‌له‌فۆنیدا خانمه گۆرانیبێژی دووره‌واڵت ده‌ریا خالید، به‌ده‌ستووری راگه‌یاند "ئێستا به‌نیازم گۆرانییه‌كی كۆن نوێ بكه‌مه‌وه". ده‌ریا خالید جگه‌له‌وه‌ش ئاماژهی ب��ۆ ئ �ه‌وه‌ك��رد كه‌گۆرانییه‌كی نوێی
تۆماركردوو ه كه‌میلۆدیی هونه‌رمه‌ند جیهان ئیبراهیم خه‌یات‌و تێكستی به‌ختیار فه‌ره‌جه‌و وت � ی "گۆرانیبێژو مۆزیسیان ئ��ارا ئه‌حمه‌د كاری مۆزیكی بۆ ك��ردووهو به‌نیازم كاری كلیپیشی بۆ بكه‌م".
ده‌ستوور :عه‌شقی كاركردنی تۆ بۆ كامیان زیاتره ،زنجیره دراماكان یاخود شانۆ یاخود سینه‌ما؟ ژی�����ان :خ���ۆی ه��ه‌ری��ه‌ك��هی��ان تاموچێژی خۆی هه‌یه ،به‌اڵم زیاتر شانۆ به‌الی منه‌و‌ه خۆشتره. ده‌س��ت��وور :ئ�هی كه‌وات ه بۆچی له‌شانۆ دووركه‌وتوویته‌وه؟ ژیان :دوورنه‌كه‌وتوومه‌ته‌وه ،به‌ڵكو شانبه‌شانی به‌شداریكردنم له‌زنجیر‌ه دراماكاندا ،له‌كاری شانۆییشدا هه‌ر به‌شداریمكردووه. ده‌س��ت��وور :ئایا وه‌ك پیشه، به‌رده‌وامی به‌كاره‌كانت ده‌ده‌یت یاخود وه‌ك هیوایه‌تێك؟ ژی���ان :زی��ات��ر الی ئێم ه وه‌ك خ��ۆزگ �هی �ه‌ك وای���ه ،هه‌ستده‌كه‌ین كه‌پێویستییه‌ك ه ب��ۆ پ �ه‌ره‌پ��ێ��دان به‌هونه‌رو خزمه‌تكردنی میلله‌ته‌كه‌مان. ده‌س����ت����وور :دوا وێستگه‌ی كاركردنت چییه؟ ژیان :ئێستا پڕۆژ‌ه هه‌یه ،به‌اڵم شتێكی ئه‌وتۆ نیی ه كه‌باسی بكه‌م. ده‌س���ت���وور :ل���ه‌ب���ارهی ژیانی هاوسه‌ریته‌وه ،نسیبه‌ك ه نهبووه، یاخود خۆت شوت نهكردووه؟ ژیان :كه‌سی باش ههبووه ،به‌اڵم من ره‌تمكردووه‌ته‌وه. ده‌ستوور :بۆچی زیاتر له‌دراماكانی ده‌رهێنه‌ری خوالێخۆشبوو حسێن میسری رۆڵ��ت ده‌بینی ،ئایا حه‌زی تۆبوو یاخود ویستی ئهو؟ ژیان :زیاتر ویستی ده‌رهێنه‌ربوو لهگهڵ ئه‌وه‌شدا ئهو ماوه‌ی ه زیاتر ئهو كاری درامای ده‌كردو منیش وه‌كو ئه‌كته‌رێك له‌شاره‌كه‌دا حه‌زم كردووه به‌شداری بكه‌م. ده‌س��ت��وور :ئ �هو رۆڵ �هی
پ��ه‌س��ار ف��ای��ه‌ق ل�ه‌ه�ه‌ول��ێ��ر: پێنجه‌مین له‌چاالكییه‌كانی پێشانگای نێوده‌وڵه‌تی هه‌ولێر بۆ كتێب ،شانۆگه‌ری "ئازاره‌كانی ژنێك" له‌نووسین‌و ده‌رهێنانی شانۆكار هیوا سوعاد نمایشكرا. شانۆگه‌ری "ئازه‌ركانی ژنێك" رۆژی شه‌ممه‌ی راب��ردوو ،له‌هۆڵی پێشانگای
كه‌ته‌واو خۆت تیابینییه‌و‌ه چی بوو؟ ژی���ان :زۆرب����هی ئ��هو رۆاڵن���هی كه‌بینیوم ه ب�ه‌دڵ��م��ب��ووه ،زۆرب���هی رۆڵه‌كان له‌گه‌ڵیدا ژی��اوم‌و پێمخۆش بووه ،له‌وان ه رۆڵی "ڤیان" جوان بووه ب�ه‌الم�هوه ،ههروهها رۆڵ��ی "گ �ه‌رده" له‌درامای "زام"دا ،لهگهڵ رۆڵی دایكی خوله‌پیزه. ده‌س���ت���وور :ل��ه‌ن��او س �ه‌رج �ه‌م كاره‌كانتدا له‌الی جه‌ماوه‌ر به‌چ كارێك ناسرایت؟ ژیان :ده‌توانم بڵێم زیاتر به‌هۆی زنجیره دراماكانهوه ناسرام ،راست ه من بۆ شانۆ كارم كردووهو له‌هه‌شتاكانه‌و‌ه ك���ارده‌ك���ه‌م ،ب���ه‌اڵم بینه‌ری شانۆ كه‌متربووه. ده‌ستوور :حه‌زت له‌چ خواردنێكه؟ ژی���ان :هیچ خ��واردن��ێ��ك ب�ه‌الی منه‌و‌ه ناخۆش نییه ،هه‌موو خواردنێك ده‌خۆم‌و گوێی ناده‌می. ده‌س��ت��وور :ح �ه‌زت له‌ده‌نگی چ گۆرانیبێژێكه؟ ژی��ان :زۆرب��هی گۆرانیبێژه‌كان ده‌نگیان خۆش ه ب �ه‌الم �هوه ،له‌وان ه مه‌زهه‌ری خالقی ،ئه‌ژده‌ر وه‌هبی، عه‌دنان كه‌ریم ،جیهانی برام ،كیژانی ش خوشكم ،به‌ڕاستی زۆرن. ان ۆك ار ژی��ان ئیبر ل هساڵی 1963ل ه اهیم خ هیات، زۆر �ت � دڵ ده‌س��ت��وور :ده‌ڵێن ش ل �ه‌دای �ك��ب �ووه ،ده‌ر اری سلێمانی ناسكه؟ چ�� ش���ان���ۆی پ �هی��م �ان � ��ووی ب هشی ژیان :به‌ڵێ ،دڵم زۆر ناسكه‌و گ� جوانه‌كان ه بۆ ساڵی �ای ه��ون��هره 7 8 به‌ساده‌ترین شت زویرده‌بم. 19 ل _ ه چه‌ن ،1988 فیلم دین شانۆیی‌و زن ج یر ه زۆر �ك � �ێ ده‌س���ت���وور :چ ك��ات� در ی اماو سینه‌ماییدا به چه‌ندین خ�ه‌اڵت�ی شداریكردووه‌و ده‌گریێیت؟ رێزلێنانی ژیان :زۆركه‌م ده‌گریم ،ئه‌گه‌ر وهرگرتووه. شتێك زۆر كارم تێبكات‌و زیاتریش حه‌زده‌كه‌م ئهو گریان ه هه‌ڵبگرم بۆ كاره دراماییه‌كانم. ده‌ستوور :ئه‌گه‌ر بهاتای ه به‌ڕاستی
ك��چ��ی حاجییه‌كی وه‌ك���و حاجی (ئه‌كره‌م) بوویتایه ،ئایا له‌ماڵه‌و‌ه به‌ڕاستی هه‌ڵده‌هاتی؟ ژی���ان :به‌پێكه‌نینه‌وه ،یاخوا دوژمنیشم كچی حاجی ئه‌كره‌م نه‌بێت، به‌ڕاستی ده‌توانم بڵێم نمونه‌ی باوك ه خراپه‌كان ه ك ه له‌وانه‌ی ه له‌كۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا ب��اوك��ی ل �هو بابه‌ت ه زۆر هه‌بێت ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر كچی حاجی ئه‌كره‌م بوومای ه له‌وانه‌ی ه ژیانم هه‌رنه‌بوایه ،ه���ه‌روه‌ك چۆن ل �ه‌درام��اك �ه‌دا ب �هو شێوه‌ی ه دژی باوكم ده‌وه‌ستامه‌وه، هه‌رواش بوومایه. ده‌ستوور :چ ئاواتێكت هه‌ی ه تا ئێستا نه‌هاتۆته‌دی؟ ژی��ان :ئ��اوات زۆره ئه‌گه‌ر بێته‌دی ،به‌تایبه‌تی ئه‌گه‌ر تۆ بۆنمون ه وه‌كو هونه‌ر بیربكه‌یته‌وه، ه��ی��وادارم ل�ه‌گ�هڵ ده‌رهێنه‌ری زۆرباشدا كاربك هم‌و حه‌زده‌كه‌م كاره‌كانمان بگات ه ئاستی كاره جیهانییه‌كان ،حه‌زیشم له‌سه‌فه‌ر‌ه بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت.
ن��ێ��وده‌وڵ�ه‌ت��ی هه‌ولێر ل��ه‌م��اوه‌ی 25 خوله‌كدا ،بۆ شانۆكاران‌و هه‌وادارانی هونه‌ری شانۆ نمایشكرا .شانۆگه‌رییه‌كه ك ه به‌دیكۆرێك‌و رووناكییه‌كی ساده له‌سه‌ر ته‌ختی شانۆ نمایشكرا ،تیایدا هه‌ریه‌ك له‌ئه‌كته‌ران دلڤین موحسین‌و هێرۆ مه‌ولودی ،رۆڵیان تێدا بینی. ن��اوه‌ڕۆك��ی شانۆگه‌رییه‌ك ه باسی
ئازاره‌كانی ژنێك نمایشکرا
ل �ه‌ئ��اف��ره‌ت��ێ��ك ده‌ك�����رد كه له‌هاوسه‌ره‌كه‌ی جیابووه‌وه‌و تووشی حاڵه‌تێكی ده‌روون��ی نا ئاسایی ببوو، هه‌ندێكجار هه‌ڵده‌چوو كاتێك گومانی ئ��هوهی ده‌ك��رد ه��اوس�ه‌ره‌ك�هی لهگهڵ ئافره‌تێكی دیكه‌دا خیانه‌تی لێكردووه، له‌هه‌مان كاتیشدا هه‌ستی بهبێ بوونی ئهو ده‌كرد. ده‌رهێنه‌ری بواری شانۆ هیوا سوعاد خاوه‌نی چه‌ندین به‌رهه‌می شانۆییه،
دوایین به‌رهه‌می نمایشكراوی شانۆگه‌ری "شا هه‌ر شایه"بوو ك ه بۆ ماوه‌ی 5رۆژ به‌هه‌وادارانی شانۆ نمایشكرا.
كاور
گا
دووانه
قرژاڵ
شێر
فه‌ریك
( 21مارس - 20نیسان)
( 21نیسان - 20ئایار)
( 21ئایار - 20حوزه‌یران)
21حوزه‌یران - 22ته‌مموز
( 23ته‌مموز - 22ئاب)
( 23ئاب - 22ئه‌یلول)
ئهم ههفتهی ه باس ی هه‌ندێك بابه‌ت ی زۆر رۆمانسییان ه لهگهڵ خۆشه‌ویسته‌كه‌تدا ده‌ك���هی���ت ،زۆر س �ه‌رن��ج��ت ب �هو وت��ان � ه راده‌ك��ێ��ش��رێ��ت ك � ه له‌الیه‌ن به‌رامبه‌ره‌كه‌ته‌و‌ه ده‌یبیستیت ،بۆ ئهو كه‌سانه‌ش ك ه هیچ په‌یوه‌ندییه‌كیان نیی ه هه‌فته‌یه‌ك ی خۆشه.
ی زۆر سه‌رسام ده‌بیت به‌نزیكبوونه‌وه كه‌سێكی ناسیاوت لێت ،له‌دۆخێكدا ده‌ب���ی���ت ك���ه ت��ه‌ن��ان��ه‌ت ه�ه‌س��ت به‌كاریگه‌ری كه‌سانی ده‌روبه‌ریشت ن��ه‌ك��هی��ت ،زۆری پێناچێت تا ی ك��اردان�هوه نیشانده‌ده‌یت‌و وه‌اڵم بهرامبهر بده‌یته‌وه.
ئهم ههفتهی ه هه‌فته‌یه‌كی نه‌رێنیی ه له‌هه‌ندێك رووهوه ،هه‌ندێ كه‌س ده‌ناسیت ك ه وا ده‌زان��ی��ت پێشتر بینیوتن ،ب �ه‌اڵم بیرت ناكه‌وێته‌و‌ه ی ی دووب��اره له‌كوێ ،ده‌ركه‌وتنه‌وه ی ی زۆر ئهو كه‌سان ه له‌ژیانتدا سود ده‌بێت بۆت.
ی كات بهێڵه‌ره‌وه بۆ ئهو كه‌سانه ك �ه ح��ه‌ز ده‌ك���ه‌ن ق��س�ه‌ت لهگهڵ بكه‌ن‌و بیروڕات لهگهڵ بگۆڕنه‌وه، گ��وێ م��هده ب���هوهی ك�ه كه‌سه‌ك ه ی له‌ڕه‌گه‌زی به‌رامبه‌رته یان نا ،كات خۆش به‌سه‌ر ده‌به‌یت‌و ئه‌زمونت زیادده‌كات.
ی حه‌ز ده‌كه‌یت دووباره په‌یوه‌ندییه‌ك ی گرێ بده‌یته‌وه ،به‌اڵم خۆشه‌ویست پێویست ه هێمن بیت ،هه‌ساره‌كان م����ژده‌ی خ��ۆش��ی��ان پ��ێ��ی� ه ب��ۆت، ده‌كه‌ویته‌و‌ه نێو خۆشه‌ویستی ،به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌ك ك ه هه‌رگیز چاوه‌ڕێت نهكردووه.
ی ده‌وروب���ه‌رت یارمه‌تی كه‌سان ی وه‌رناگریت ،پێویست ه به‌ئاسان بهو جۆره نه‌بیت ،چونك ه لهم هه‌فته‌یه‌دا پێویستت به‌یارمه‌تی ی هاوڕێیه‌كت ده‌بێت ،وه‌رگرتن ی هاوكاریی هاوڕێكه‌ت ،دڵخۆش ده‌كات.
ته‌رازوو
دووپشك
كه‌وان
گیسك
سه‌تڵ
نه‌هه‌نگ
( 23ئه‌یلول - 22تشرین ی یه‌كه‌م)
( 23تشرین ی یه‌كه‌م 21 -تشرین ی دووه‌م)
( 22تشرین ی دووه‌م - 20كانون ی یه‌كه‌م)
( 21كانون ی یه‌كه‌م - 19كانون ی دووه‌م)
( 20كانون ی دووه‌م - 18شوبات)
( 19شوبات - 20ئازار)
ی س��ۆزداری��ی�هوه كه‌مێك ل��ه‌ڕوو به‌هێزتر ده‌بیت ،ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت مێشك‌و رۆحیان بۆ تۆ دهكهنهوهو ی به‌دڵ له‌گه‌ڵت ده‌بن ،هه‌فته‌یه‌ك زۆر گونجاوه بۆ خۆشه‌ویستی، هه‌ندێك كاتی خۆت ته‌رخان بك ه بۆ گه‌شتكردن.
وره‌ت زۆر به‌رز ده‌بێت ئهم هه‌فته‌یه، ئه‌مه‌ش بۆ ئ �هوه دهگهڕێتهوه ك ه ی ی رابردوودا چه‌ند كێشه‌یه‌ك لهماوه ی یه‌كت چاره‌سه‌ر كردووه یه‌ك له‌دوا ك� ه ب��ێ��زاری��ان ك��ردب��ووی��ت ،هه‌ست ده‌ك��هی��ت كه‌مێك به‌هێزتر بیت له‌جاران.
ك �ه‌س��ێ��ك ك��ه پێشتر بینیوته‌‌و ی جواڵندوویت دێته‌و‌ه ئاره‌زووه‌كان نێو ژی��ان��ت ،ئ��هو ك�ه‌س� ه ده‌بێت ه ی خۆیدا ی ك ه زۆر ب�ه‌ال هۆی ئ �هوه ی راتبكێشێت ،ئهم ه نمونه‌یه‌كه لهوه ك ه چۆن هه‌ست زاڵ ده‌بێت به‌سه‌ر عه‌قڵدا.
ئ �ه‌م هه‌فته‌یه له‌نێوان ت��رسو هیوادا به‌سه‌ر ده‌به‌یت ،پێویسته ه��ه‌ن��دێ��ك ك���ار ل���ه‌س���ه‌ره‌ت���اوه ده‌ستپێبكه‌یته‌وه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌ڕێگایه‌كی هه‌ڵه‌دا رۆیشتوون، له‌وانه‌شه ئه‌مه تا ماوه‌یه‌كی زۆر لێت نه‌بێته‌وه.
ب���ه‌وردی ل��هو په‌یامانه ب��ڕوان� ه ك��ه پ��ێ��ت ده‌گ�����ات ،ل��ه‌وان��هی��ه ل�ه‌ب��ی��رك��ردن�هوهی ی�ه‌ك�ه‌م��دا زۆر گوێیان ن�ه‌ده‌ی��ت�ێ ،ب��ه‌اڵم دوای ئ���هوهی بیریان لێده‌كه‌یته‌وه‌‌و به‌دوایاندا ده‌چیت تێده‌گه‌یت زۆر لهوه جیاوازه كه بۆی چووبوویت.
لهم هه‌فته‌یه‌دا زۆر گه‌شبینان ه ت��ه‌م��اش��ای دن��ی��ا ده‌ك��هی��ت، ژی��ان به‌ده‌مته‌وه پێده‌كه‌نێت، ی پێویسته خ��اوه‌ن�ی باوه‌ڕێك پته‌و بیت ،ئ�هو هه‌سته‌ی ك ه ی لهم ماوه‌یه‌دا ده‌بیته خاوه‌ن هه‌رگیز نه‌تبووه.
13
info@destur.net
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
کلتور
الپهڕه 15
دۆمین ه خزمه‌کان کۆده‌کاته‌وه
ێ هه‌ڵبـژاردن بـوون به‌نـوێـنـه‌ر بـه‌بـ
ی راگرایه‌تی كۆلێژی ئادابی خانه‌قین ته‌نها رێگه به‌كۆمه‌ڵ ه ی ئه‌نجامبده‌ن خوێندكاران دهدات چاالك فه‌رمان‌و پێشه‌وا له‌خانه‌قین
ی ك��ۆم��هڵ�� هی خ��وێ��ن��دك��اران خ��ۆ ی ی خوێندكاران ی راسته‌قین ه به‌نوێنه‌ر ی خانه‌قین ده‌زانێت‌و ی ئاداب كۆلێژ ی تر ن��اده‌ن رێگ ه به‌ڕێكخراوه‌كان ی ئه‌نجامبده‌ن ،راگرایه‌تی چاالك كۆلێژه‌كه‌ش ته‌نها پشتگیری ئه‌وان ده‌كه‌ن. ئهم ه له‌كاتێكدای ه تاوه‌كو ئێستا ی قوتابیان‌و ی نوێنه‌رایه‌ت هه‌ڵبژاردن خوێندكاران لهو كۆلێژه‌دا ئه‌نجام نه‌دراوه. ی ی خانه‌قین له‌مانگ ی ئاداب كۆلێژ ی ی 2004وه‌ك كۆلێژێك ی ساڵ 9 ی ی كراوه‌ته‌وه ،نزیك ه ی سلێمان زانكۆ ی ی تێدایه ،له‌سه‌ره‌تا 2000خوێندكار دام �ه‌زران��دن��ی��ی �هوه ت��اوه‌ك��و ئێستا ی ی خوێندكاران ی نوێنه‌رایه‌ت هه‌ڵبژاردن تێدا ئه‌نجامنه‌دراوه. ی ی چه‌ند رێكخراوێك نوێنه‌ران ی لهو كۆلێژه‌دا هه‌ی ه وه‌ك خوێندكار ی كوردستان‌و ی خوێندكاران (كۆمه‌ڵ ه ی ی پارتیو یه‌كێت ی قوتابیان یه‌كێت ی ی شیوعی ،رێكخراو ی قوتابیان گشت ی ی كوردستان‌و رێكخراو قوتابیان گه‌شه‌پێدانی قوتابیان). ی ی خ��وێ��ن��دك��اران�� ك���ۆم���هڵ��� ه ی ك��وردس��ت��ان ك � ه س��ه‌ر به‌یه‌كێت ی ن��ی��ش��ت��م��ان�ی ك��وردس��ت��ان��ه خ��ۆ ی كۆلێژه‌ك ه ی خوێندكاران به‌نوێنه‌ر ده‌زان���ێ���ت ،رێ��ك��خ��راوه ق��وت��اب�یو ی ی ت��ر ب��ۆ ئ �هوه خوێندكارییه‌كان
چاالكییه‌ك ئه‌نجامبده‌ن ده‌بێت ی خوێندكاران ی كۆمه‌ڵ ه ره‌زام�ه‌ن��د وه‌ربگرن. ی خانه‌قین ی ئاداب ی كۆلێژ راگر ی خوێندكاران براو‌ه پێیوای ه كۆمه‌ڵ ه ی 2003 ی ساڵ ب��وون له‌هه‌ڵبژاردن ی سلێمانی ،بۆی ه ته‌نها بۆ ئهو له‌زانكۆ ی ئه‌نجامبده‌ن رێكخراوه هه‌ی ه چاالك له‌ناو كۆلێژه‌كه‌یاندا. ی د.م��ح��ه‌م��ه‌د زه‌ه����اوی راگ���ر ی ی خانه‌قین به‌ده‌ستوور ی ئاداب كۆلێژ ی ی قوتابیان‌و یه‌كێت راگه‌یاند "یه‌كێت ی ی راسته‌قین ه ی قوتابیان نوێنه‌ر گشت كۆلێژ نین ،بۆی ه ناتوانم بوار بده‌م ی ئه‌نجامبده‌ن ،به‌ڵكو به‌ئه‌وان چاالك ی خوێندكاران به‌پێچه‌وانه‌و‌ه كۆمه‌ڵ ه س�ه‌رك�ه‌وت��وو ب��وون له‌هه‌ڵبژاردندا ی ی خوێندكاران چاالك ده‌بێت كۆمه‌ڵ ه بنوێنن". ی ی وتیش د.م��ح �ه‌م �ه‌د زه‌ه����او ی ی خوێندكاران نوێنه‌ر "كۆمه‌ڵ ه ی ی ئ��اداب � ی ك��ۆل��ێ��ژ راس��ت �ه‌ق��ی��ن �ه ی ی ئهو هه‌ڵبژاردن ه خانه‌قین ه به‌پێ ی ی زانكۆ ك ه ئه‌نجامدرا له‌كۆلێژه‌كان ی ."2003 سلێمانی له‌ساڵ ی ی كۆلێژ ئهو هه‌ڵوێست ه راگ��ر ی ی به‌ده‌ستوه‌ردانی حیزب راگرایه‌ت نازانێت‌و ده‌ڵێت "ب ه هیچ شێوه‌یه‌ك ی حیزب ده‌ستوه‌رنادات لهكاروبار ی خانه‌قین". كۆلێژی ئاداب ی ئاماژه ی پارت ی قوتابیان یه‌كێت ی ی گشت به‌وه‌ده‌كه‌ن ك ه له‌گه ڵ یه‌كێت ی شیوعیدا زۆر هه‌ماهه‌نگن قوتابیان له‌كارو چاالكییه‌كاندا ،به‌اڵم لهگهڵ
ی خوێندكاران بهو شێوه‌ی ه كۆمه‌ڵ ه نین. ی ی یه‌كێت ئیدریس محه‌مه‌د كارگێڕ ی كۆلێژو ی لق قوتابیان‌و به‌رپرس ی ی خانه‌قین ئاماژه په‌یمانگاكان ب �ه‌وه‌دا ك ه ئ�ه‌وان زۆر هه‌وڵیانداو‌ه ی ی لهگهڵ كۆمه‌ڵ ه بۆ هه‌ماهه‌نگ ی خ��وێ��ن��دك��اران��دا" ،ب���ه‌اڵم كۆمه‌ڵ ه خوێندكاران وه‌كو ئێم ه هه‌وڵیاننه‌داو‌ه ی دروستكردن‌و به‌ده‌م بۆ هه‌ماهه‌نگ داواكارییه‌كانی ئێمهوه نه‌هاتوون". ی ك��ۆل��ێ��ژو ب���ه‌رپ���رس���ی ل��ق�� ی "ئێم ه ی خانه‌قین وت په‌یمانگاكان ی كۆلێژ هیچ رێكخراوێك به‌نوێنه‌ر نازانین ،چونك ه هه‌ڵبژاردن لهو كۆلێژ‌ه ی ئه‌نجام ن���ه‌دراوه‌و ناكرێت راگ��ر ی كۆلێژ كۆلێژ رێكخراوێك به‌نوێنه‌ر ی دابنێت‌و لهو نێوانه‌دا رێكخراوه‌كان تر فه‌رامۆش بكرێن". ی ژێ��ر تائێستا ل �ه‌ن��اوچ �ه‌ك��ان � ی ی یه‌كێتیدا كۆمه‌ڵ ه ده‌س��ه‌اڵت�� ی ی ژێرده‌ست خوێندكاران‌و له‌ناوچه‌كان ی كوردستان ی قوتابیان پارتیدا یه‌كێت ی قوتابیان داده‌نێن، خۆیان به‌نوێنه‌ر ی ی رێكخراوه‌كان فشار بۆ كارو چاالك تر دروستده‌كه‌ن. ی ئیدریس وتی "ئێم ه وه‌ك یه‌كێت قوتابیان ك ه سه‌ر به‌پارتین خۆمان ی ی ده‌ڤه‌ر ی گشت قوتابیان به‌نوێنه‌ر ی ه�ه‌ول��ێ��ر دان��ان��ێ��ی��ن ،ل �ه‌ب �ه‌رئ �هوه ی ی تر هه‌ی ه وه‌ك كۆمه‌ڵ ه رێكخراو ی تر، خوێندكاران‌و رێكخراوه‌كان ی خوێندكاران ئهو ماف ه به‌اڵم كۆمه‌ڵ ه ناده‌ن به‌ئێمه".
ی ی لق ف��واد ئه‌حمه‌د به‌رپرس ی ی یه‌كێت ی خانه‌قین ی ئاداب كۆلێژ ی ئاماژه بۆ ی شیوع ی قوتابیان گشت ئه‌وه‌ده‌كات ك ه په‌یوه‌ندییان لهگهڵ ی پارتیدا زۆر باشه، ی قوتابیان یه‌كێت ی خوێندكاراندا به‌اڵم لهگهڵ كۆمه‌ڵ ه په‌یوه‌ندییان باش نییه. ی ی ئاداب ی كۆلێژ ی لق به‌رپرس ی ی قوتابیان ی گشت ی یه‌كێت خانه‌قین ی خوێندكاران فشار ی "كۆمه‌ڵ ه وت ی كۆلێژو ده‌خ �ه‌ن � ه س �ه‌ر راگ��رای�ه‌ت� قبوڵ ناكه‌ن ئێم ه له‌ناو كۆلێژدا هیچ چاالكییه‌ك ئه‌نجام بده‌ین". ی ل���ه‌گ���هڵ ئ�����هوهی ك��ۆم �هڵ � ه خوێندكاران جه‌خت لهوه دهكهنهوه ی سه‌رجه‌م قوتابیان‌و ك ه نوێنه‌ر خوێندكارانن ،ئه‌وه‌ش ره‌تده‌كه‌نه‌و‌ه ی ی رێكخراوه‌كان ی له‌كاروچاالك ك ه رێگر تر بكه‌ن له‌ناوه‌نده‌كانی خوێندندا. ی ی لق ی به‌رپرس وه‌زی���ره عه‌ل ی خوێندكاران ی كۆمه‌ڵ ه خانه‌قین ی ده‌ڵێت "ئێم ه خۆمان به‌نوێنه‌ر ی خانه‌قین ی ئاداب ی كۆلێژ راسته‌قین ه ی ده‌زان��ی��ن ،ب��ه‌اڵم ل �ه‌ب��ارهی ئ �هوه ك ه گوای ه ئێم ه ب��وار به‌ڕێكخراو‌ه ی ت��ر ن��اده‌ی��ن خ��وێ��ن��دك��اری��ی�ه‌ك��ان� ی ئه‌نجام بده‌ن ئهوه هیچ كاروچاالك راست نییه". ی ی "ب���هو پێی ه ه��ه‌روه‌ه��ا وت�� ئێم ه ل��ه‌ه��هڵ��ب��ژاردن��دا زۆرت��ری��ن ده‌نگمان به‌ده‌ستهێناو‌ه ده‌بێت ئهو ی ئێمهوه ی تر بێن له‌ڕێگ ه رێكخراوان ه ی ئه‌نجام بده‌ن ،به‌اڵم ئه‌وان چاالك خۆیان نایانه‌وێت".
خـوێـنـدنـگـه‌ی نـازه‌نـیـن بـێـنـازه
ی مامۆستاو ه خوێندكاران چه‌ندین وانه‌یان به‌هۆی نه‌بوون ی رووخانی لێده‌كرێت فه‌وتاوه‌و خوێندنگه‌كه‌شیان مه‌ترس زانیار له‌داقوق
ی ی دوان��اوه‌ن��د ی خوێندنگه‌یه‌ك بینا ی ی لێده‌كرێت‌و به‌هۆ ی رووخان مه‌ترس ی مامۆستاشه‌و‌ه تائێستا نه‌بوون ی چ�ه‌ن��دی��ن وان �هی��ان قوتابییه‌كان ی ی پ���هروهرده ف �ه‌وت��اوهو به‌رپرسان ی داواكارییه‌كانیان كه‌ركوكیش وه‌اڵم ناده‌نه‌وه. ی ی دواناوه‌ند ی خوێندنگایه‌ك بینا ل���ه‌داق���وق ك�ه‌پ��ێ��ك��ه��ات��ووه ل���ه‌دوو یو ی كورد ی به‌ش ی دواناوه‌ند خوێندنگا ی له‌یه‌ك بینادا ده‌وامده‌ك هنو عه‌ره‌ب ی ی نزیك ه ی خوێندكاره‌كانیش رێ��ژ‌ه ی 5ساڵ ه 650خوێندكاره ،م���اوه ی ی رووخ��ان��دن� بیناكه‌یان مه‌ترس لێده‌كرێت‌و ماموستایان‌و خوێندكاران ی خوێندگاكه‌یان ی كاولبوون له‌مه‌ترس ێو مه‌ترسیدان. له‌دڵه‌ڕاوك ئهو دوو خوێندنگای ه كه‌پێكهاتوون ی ی به‌ش ی كچان ی نازه‌نین له‌دواناوه‌ند ی ی كچان ی شه‌فه‌ق یو دواناوه‌ند كورد ی ی ع �ه‌ره‌ب �ی ،جگ ه له‌مه‌ترس به‌ش ی نازه‌نین ی بیناك ه دواناوه‌ند رووخاندن ی ی زمان ی 5س��اڵ� ه مامۆستا م���اوه ی ی پۆل ی كه‌م ی تێدانییه‌و كێش ه كورد خوێندنیشیان هه‌یه. ی ئ��ه‌ن��ه‌س م�ه‌ج��ی��د مامۆستا
ی وت ی نازه‌نین به‌ده‌ستوور دواناوه‌ند ی پێنج ساڵ ه خوێندنگاكه‌مان "ماوه ی نییه". ی كورد ی وان ه مامۆستا ی به‌وه‌شدا ئهو مامۆستای ه ئاماژه ی ی كورد ی به‌ش ك ه جگ ه له‌مامۆستا ی خوێندنیان پێویسته. ێ پۆل س ی ی بێهێزبوون ی "به‌هۆ م.ئه‌نس وت ی هه‌یه" . ی له‌رووخاندن بیناك ه مه‌ترس م��ام��ۆس��ت��ا م��ح��ه‌م��ه‌د ئه‌مین ی نازه‌نین ئاماژه ی دواناوه‌ند مامۆستا بۆ ئ��ه‌وه‌ده‌ك��ات ك ه خوێنگاكه‌یان یو ی بیركار ی دوو مانگ ه مامۆستا ماوه ی ی نییه .م .محه‌مه‌د وتیش فیزیا ی "چه‌ندینجار داوام��ان ل�ه‌پ�هروهرده كه‌ركوك كردووه بۆ نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی خوێندنگاكه‌مان ،ب��ه‌اڵم تا ئێستا
وه‌اڵمیان نهداوینهتهوه". ی ی ئه‌نجومه‌ن زاهیر به‌كر ئه‌ندام ی پڕۆژه‌كان ی داق��وق له‌لیژن ه ق��ه‌زا ی وت "ئ��ی��م� ه وه‌ك ب���ه‌ده‌س���ت���وور ی داق��وق داوام��ان ی ق��ه‌زا ئه‌نجومه‌ن ی پڕۆژه‌كان ی كه‌ركوك به‌ش له‌په‌روه‌رد‌ه ی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و كردووه به‌مه‌به‌ست ی 32پۆل". دروستكردن ه���ه‌رچ���ه‌ن���ده ب���ه‌ش��� ی ك����وردی ل���ه‌پ���هروهرده ی ك��ه‌رك��وك له‌هه‌وڵی دامه‌زراندن ی مامۆستادایه ،به‌ڕێوبه‌ری پ���ه‌روه‌رده‌ی كه‌ركوك به‌ش ی ك��وردی جه‌خت له‌وه‌ده‌كاته‌و‌ه ك ه ناتوانن مامۆستا بۆ ئهو خوێندنگه‌ی ه دابین بكه‌ن. م .ره‌ئ��������وف س���ه‌ع���دوڵ�ڵ�ا ی ی پ���ه‌روه‌رده‌ی��� س��ه‌رپ��ه‌رش��ت��ی��ار
خوێندنگاكانی كه‌ركوك فه‌رامۆشكراون .فۆتۆگراف :زانیار داقوقی
ی وت "ئێم ه له‌كه‌ركوك به‌ده‌ستوور ی ی خوێندن ی مامۆستا بۆ دامه‌زراندن ی ك �ه‌رك��وك ن��اوی ی ب��ۆ ش��ار ك���ورد 75ماموستامان تۆماركردووه" .م. ره‌ئ���وف روون��ی��ش��ی��ك��ردهوه له‌الیه‌ن ی ی وه‌زیران ی ئه‌نجومه‌ن سه‌رۆكایه‌ت ی دراوه، ی هه‌رێم ره‌زامه‌ند حكومه‌ت ی ی دارای�� ب��ه‌اڵم تائیستا وه‌زاره‌ت���� ی بۆ ئهو مامۆستایان ه هه‌رێم بڕیار ده‌رنه‌كردووه. ی ت��رهوه یوسف سه‌عید له‌الیه‌ك ی ی كورد ی به‌ش ی پهروهرده به‌ڕێوبه‌ر ی راگه‌یاند "30 له‌كه‌ركوك به‌ده‌ستوور ی كوردیمان ههیهو ی زمان مامۆستا ی ی نازه‌نین توانامان نیی ه بۆ دواناوه‌ند ی ته‌رخان بكه‌ین". كچان
جیهانبینی پهروهرده فــایــه‌ق ســـه‌عــیــد
زمان‌و بیركردنه‌و ه ئایا ئهو مندااڵنه‌ی له‌زمان‌و داڕشتنی زمانه‌وانیدا خاوه‌نی سه‌لیقه‌یه‌كی باشن ده‌توانن له‌وانی دیكه باشتر بیربكه‌نه‌وه؟ ئهو سه‌لیقه‌یه به‌چ جۆرێك یارمه‌تی منداڵ دهدات بۆئه‌وه‌ی بنه‌ماكانی بیركردنه‌وه‌ی لۆژیكی له‌ال دروست ببێت؟ بهپێچهوانهشهوه ئایا ده‌كرێ زمان هیچ په‌یوه‌ندییه‌كی ئۆرگانی لهو بواره‌دا نه‌بێت‌و ته‌نها ئامڕازێك بێت بۆ دروستكردنی په‌یوه‌ندییه‌كان؟ زمان گوزارش له‌زانستی مندااڵن ده‌كات یا گ��وزارش له‌كاردانه‌وه‌و بیروبۆچوونه‌كانیان ده‌كات؟ ئایا زمان په‌یوه‌ندییه‌كی راسته‌وخۆی به‌پرۆسه‌ی بیركردنه‌وه‌و ه له‌الی مندااڵن هه‌یه یا پێچه‌وانه‌كه‌ی دروسته؟ لهم بواره‌دا ژان پیاژێ چ له‌كتێبی (زمان‌و بیركردنه‌وه) داو چ له‌لێكۆڵینه‌وه‌كانی دیكه‌شیدا زۆر به‌روونی هه‌ڵوێستی خۆی دیاریكردووه كه زمان بیركردنه‌و ه له‌الی منداڵ دروست ناكات ،به‌ڵكو ئهوهی بیركردنه‌وه دروست ده‌كات ئهو مامه‌ڵه كۆنكرێتیه‌یه كه ئه‌وان لهگهڵ شته‌كاندا به‌رجه‌سته‌ی ده‌كه‌ن. به‌شێوه‌یه‌كی دی كاتێك منداڵ یاری به‌شتێك ده‌كات‌و ئهم دیوو ئهو دیوی ده‌كات بۆئه‌وه‌ی ئهم كاره ناكات كه ب�ه‌دوای شتێكدا ده‌گه‌ڕێت ،به‌ڵكو به‌پله‌ی یه‌كه‌م ئهو بۆ یاریكردن‌و كات به‌سه‌ربردن ئهو كاره ده‌كات ،به‌اڵم لهو كاته‌دا ئه‌وی منداڵ بیر له‌زۆر شتی دیكه ده‌كاته‌وه كه جۆری ئهو شته یا یارییه فه‌رزی ده‌كات‌و له‌قۆناغێكی دواتریشدا به‌دوای هۆكاره‌كاندا ده‌گه‌ڕێت‌و له‌وانه‌یه شیكردنه‌وه‌ش بۆ ئهو هۆكارانه بكات .به‌شێوه‌یه‌كی دی زمان ئه‌وه‌نده‌ی زانستی منداڵ لهبارهی شت یا رووداوه‌كانه‌وه ده‌رده‌خات، بیركردنه‌وه‌و كاردانه‌وه‌ی ئهو مندااڵنه ده‌رناخات. له‌هه‌مان سه‌رده‌م‌و به‌پێچه‌وانه‌ی پیاژێ ـ وه ڤیگۆجیسكی له‌كتێبێكدا ك ه هه‌مان ناوی هه‌یه ،پێی وایه هه‌ر منداڵێك له‌زماندا خاوه‌نی سه‌لیقه‌یه‌كی باش بوو مانای وایه خاوه‌نی ئامڕازێكی باشه كه ده‌توانێت له‌بواری بیركردنه‌وه‌و شیكردنه‌وه‌دا به‌كاری بهێنێت. پیاژێ زیاتر له‌جێگایه‌كدا زۆر به‌توندی دژی ئهوه وه‌ستاوه‌ته‌وه كه زمان له‌پرۆسه‌ی بیركردنه‌وه‌دا ئهو رۆڵه‌ی بدرێتێ ،لهو جێگایانه‌دا كه باس له‌بیركردنه‌وه‌ی لۆژیكی ده‌كات ،به‌روونی ئهوهی شیكردۆته‌وه كه ئهم جۆر ه بیركردنه‌وه‌یه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك په‌یوه‌ندی به‌زمانه‌وه نییه ،به‌اڵم له‌هه‌مان كاتدا كه پیاژێ پێی وایه زمان به‌ته‌نیا بیركردنه‌وه دروست ناكات ،نكوڵی له‌رۆڵی كۆمه‌اڵیه‌تییانه‌ی زمان ناكات‌و پێی وایه زمان یارمه‌تی ئهوه دهدات كه پرۆسه‌كه بهرهو پێشهوه بچێت ،چونكه زمان ده‌توانێت په‌یوه‌ندیی ه پارادۆكساله‌كانی ناو پرۆسه‌ی بیكردنه‌وه ئاڵۆزتر بكاته‌وه‌و گه‌شه‌یان پێبدات. فورپ له‌كتێبی (بیركردنه‌وه بهبێ زمان) ئهوهی ده‌رخستووه كه منداڵ ه كه‌ڕواڵڵه‌كان به‌هه‌مان ئه‌ندازه‌ی منداڵه ئاساییه‌كانی دیكه ده‌توانن سیمبۆل ه لۆژیكیه‌كان به‌كاربهێنن ،به‌اڵم منداڵه نابیناكان دوای چوار ساڵ لهو ته‌مه‌ن ه ئه‌وجا ده‌توانن به‌هه‌مان شێوه ئهو سیمبۆالنه به‌كار بێنن. فورپ ئهوهی بۆ ئهوه گه‌ڕانده‌وه كه نابیناكان به‌هۆی له‌ده‌ستدانی چاوه‌كانیان توانای الساییكردنه‌وه‌و توانای تێگه‌یشتنی ئهو په‌یوه‌ندییانه‌شیان نامێنێت كه له‌رێگای مامه‌ڵه‌كردنی كۆنكریتیانه‌وه لهگهڵ شته‌كاندا دێنه ئاراوه. له‌الیه‌كی دیكه‌وه سینگلێر ئهوهی سه‌لماندووه توانای ئهو مندااڵنه‌ی له‌رووی زمانه‌وه الوازن‌و گه‌وره‌كان باسی چه‌مكێكی دیاری كراویان بۆ ده‌كه‌ن‌و بۆیان شیده‌كه‌نه‌وه لهگهڵ ئهو مندااڵنه‌ی خۆیان كار لهگهڵ ئهو چه‌مكانه‌دا ده‌كه‌ن‌و له‌رووی زمانه‌وه گرفتیان نییه زۆر جیاوازه ،به‌شێوه‌یه‌كی دی گروپی دووه‌م توانای بیركردنه‌وه‌یه‌كی باشتریان له‌گروپی یه‌كه‌م هه‌یه. پیاژێ پێی وایه لهگهڵ ئه‌وه‌شدا زمان‌و بیركردنه‌وه له‌یه‌كه‌وه زۆر نزیكن‌و له‌ناو یه‌ك سیستمدا كار ده‌ك �ه‌ن ،به‌اڵم دوو شتی جیاوازیشن ،زمان به‌ڕاده‌یه‌كی زۆر زیاتر له‌بیركردنه‌وه پابه‌ندی هه‌ندێك فۆرمی هاندانه له‌ژینگه‌ی ده‌وروب �هرهوه ،بۆ نمونه ئهو منداڵه ره‌شپێسته ئه‌فریقیانه‌ی له‌ناو جه‌رگه‌ی شاره گه‌وره‌كاندا ده‌ژین‌و له‌روانگه‌ی گه‌شه‌سه‌ندنی زمانه‌وه دواكه‌وتوون ،له‌هه‌مان كاتدا له‌روانگه‌ی ئۆپه‌راسیۆنه كۆنكریتیه‌كانیه‌وه (كه منداڵ له‌وته‌مه‌نه‌دا هه‌یه‌تی) دواكه‌وتوو نین ،لهو روانگه‌یه‌وه نه‌ك منداڵی ئهو شاره گه‌ورانه ،به‌ڵكو منداڵی گونده‌كانی ئه‌فریقاو هۆنك كۆنگیش ته‌قریبه‌ن له‌هه‌مان ته‌مه‌ندا لهگهڵ منداڵی چینی ناوه‌ڕاستی شاره پێشكه‌وتووه‌كاندا توانای ئۆپه‌راسیۆنی كۆنكریتیان له‌ال دروست ده‌بێت‌و گه‌شه ده‌كات. بۆئه‌وه‌ی به‌دروستی له‌پیاژێ تێبگه‌ین ده‌بێ ئهو هه‌ڵه‌یه راست بكهینهوه ك ه گه‌شه‌كردنی زمان‌و بیركردنه‌وه به‌یه‌كه‌و ه به‌ستراونه‌ته‌وه .پیاژێ پێی وایه زمان‌و زمان بیركردنه‌و ه بیركردنه‌وه دوو شتی جیاوازن ،چونك ه له‌الی منداڵ زمانێكی گه‌شه‌كردوو له‌الی منداڵ مانای دروست ناكات، ئ���هوه ناگه‌یه‌نێت ك �ه گه‌شه‌سه‌ندنی به‌ڵكو ئهوهی مه‌عریفی‌و بیركردنه‌وه له‌الی هه‌مان منداڵ دروست بیركردنه‌وه ب�هو راده‌ی��ه گه‌شه‌ی ك��ردووه .زۆرج��ار ه ده‌كات ئهو مامه‌ڵ ئ �هو هه‌ڵه‌یه ل�ه‌الی�ه‌ن مامۆستاكانه‌و ه ه كۆنكرێتیه‌یه ك كراوه كه منداڵی چینه‌كانی ناوه‌ڕاست له‌به‌رئه‌وه‌ی زمانه‌كه‌یان باشتره بۆی ه ئه‌وان لهگهڵ باشتر بیرده‌كه‌نه‌وه یا لهوه زۆرتر ده‌زانن شته‌كاندا كه ده‌ری ده‌خ���ه‌ن ،به‌پێچه‌وانه‌شه‌و ه به‌رجه‌سته‌ی هه‌ندێكجار واده‌زان��رێ��ت ئهو مندااڵنه‌ی ده‌كه‌ن له‌گه‌شه‌سه‌ندنی زماندا دواكه‌وتوون تواناو به‌هره‌ی عه‌قڵیان دواكه‌وتووه.
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
کلتور
حكومه‌ت به‌ش ه خۆراكی مانگانه‌ی بیرچووه‌ته‌وه
12
ی 2010نه‌هاتووه‌و نرخی خوارده‌مه‌نییه‌كانیش له‌به‌رزبوونه‌وه‌دایه ی خۆراك چوار مانگه پسوڵه ی مه‌عاز فه‌رحان له‌سلێمان
ی چوار مانگ به‌سه‌ر ی تێپه‌ڕبوون دوا ی ی 2010دا تائێستا پسوڵ ه ساڵ خ��ۆراك نه‌گه‌یشتووه‌ت ه كوردستان، الیه‌ن ه په‌یوه‌ندیداره‌كان دڵنیانین ی ئهو پسواڵن ه ده‌گه‌ن ه هه‌رێم، ك ه ی هه‌رێم ه��اوواڵت��ی��ان��ی��ش حكومه‌ت به‌كه‌مته‌رخه‌م ده‌زانن. هاوواڵتیان پێیانوای ه ئهو به‌ش ه ی (ب��ای�ه‌ع��ی) ك� ه مانگان ه خ��ۆراك � ه ی تێدایه، ی زۆر وه‌ریده‌گرن كه‌موكورت ی خۆیدا ی له‌كات ی ئ���هوه س����ه‌ره‌ڕا نادرێت. ئێستا ل��ه‌ش��اری سلێمانیدا ئاردی مانگی دوانزه‌ی 2009به‌سه‌ر هاوواڵتیاندا دابه‌شده‌كرێت‌و تائێستا پسوڵه‌ی چ��وار مانگی 2010كه هاوواڵتیان به‌شه‌خۆراكی مانگانه‌ی پ��ێ��وه‌رده‌گ��رن نه‌گه‌یشتووه‌ته‌وه هه‌رێمی كوردستان. ه��اوواڵت��ی��ان ئ���هو خ����واردن‌و پێداویستییانه‌ی كه وه‌ری��ده‌گ��رن زۆرب����ه‌ك����ه‌م ده‌زان�������ن‌و ئ��ام��اژه ب��ه‌وه‌ش��ده‌ك��ه‌ن ك �ه پێشتر ن��اوی خۆراكی ج��ۆراوج��ۆری��ان بیستووه كه گوایا ده‌درێ��ت ،كه‌چی ده‌ڵێن "ه �ه‌ر قسه‌بووه" ،گله‌یی ئ�ه‌وه‌ش ده‌كه‌ن كه كه‌موكورتی زۆر له‌جۆری خواردنه‌كاندا ههیهو كه‌س گوێی پێنادات. زۆرێك له‌هاوواڵتیان ئهو كاتانه‌ی كه به‌شه‌خۆراك به‌باشی ده‌ه��ات، خۆراكی زیاده‌یان له‌بازاڕدا به‌نرخێكی هه‌رزان دهفرۆشتهوه ،كه‌چی ئێستا زۆرب���ه‌گ���ران ده‌ی��ك��ڕن��هوهو نرخی هونه‌ر زه‌نگه‌نه له‌كه‌الر
ی ت��راف��ی��ك الی��ت ی ن �ه‌ب��وون � ب��ه‌ه��ۆ ی كه‌الردا ،رۆژان ه چه‌ندین له‌شارۆچك ه ی هاتووچۆ رووده‌دات ،له‌كاتێكدا رووداو شارۆچكه‌ك ه له‌فراوانبووندایه‌و رۆژان ه ی ناوخۆو ی زۆر له‌ئۆتۆمبێل ژماره‌یه‌ك ی عێراق‌و كوردستان ی تر شاره‌كان ده‌ڕژێن ه ناو شه‌قامه‌كانییه‌وه. ی ه��ات��ووچ��ۆ ئاماژه به‌رپرسان ی ی زۆر ب����ه‌وه‌ده‌ك����ه‌ن ك�� ه ب��ه‌ه��ۆ رووداوه‌ك���ان���هوه ب��ڕی��اری��ان��داوه دوو ت��راف��ی��ك الی���ت ب��ه‌زووت��ری��ن ك��ات دابنێن‌و له‌ئاینده‌شدا ترافیك الیت بۆ ی تریش دابنێن. شه‌قامه‌كان ی كه‌الردا ته‌نها له‌ناو شارۆچك ه ی 10ه��ێ��ڵ ه �هی � ه ب��ۆ گ��واس��ت��ن �هوه ه��اوواڵت��ی��ان ،رۆژان�����ه‌ش چه‌ندین ی ی تر ی تر له‌ناوچه‌كان ئۆتۆمبێل گه‌رمیانه‌و‌ه وه‌كو (خانه‌قین‌و كفری‌‌و جه‌له‌وال) رووده‌كه‌ن ه شاره‌كه ،جگ ه ی زۆر ئۆتۆمبێل له‌مانه‌ش ژماره‌یه‌ك ی ی ناوه‌ڕاست‌و باشوور له‌ناوچه‌كان ی سه‌ردانكردنیان بۆ عێراق له‌كات كوردستان ب �ه‌ك �ه‌الردا تێپه‌ڕده‌بن، ی ی زۆر ئ����ه‌وه‌ش ق�ه‌ره‌ب��اڵ��غ��ی��ی�ه‌ك� ی دروس���ت���ك���ردووهو رووداوه‌ك����ان���� ی زیادكردووه. هاتووچۆ ی گه‌رمیان‌و ههرچهنده خه‌ڵك ی ی ناوچه‌كه‌ش له‌هه‌وڵ به‌رپرسان ئه‌وه‌دان گه‌رمیان بكه‌ن ه پارێزگایه‌ك، ی گه‌رمیان ب��ه‌اڵم تائێستا ن��اوچ � ه ی ب���ه‌ده‌س���ت ك��ۆم��هڵ��ێ��ك ك��ێ��ش� ه سه‌ره‌تاییه‌و‌ه ده‌ناڵێنێت. ی ب����وره����ان ی �ه‌ك��ێ��ك � ه ئ������ار ی ی ناو شار ك ه له‌هێڵ له‌شۆفێره‌كان
ی به‌ش ه خۆراكی مانگانه‌دان .فۆتۆگراف :مه‌عاز فه‌رحان هاوواڵتیان له‌چاوه‌ڕوانی هاتن
خوارده‌مه‌نییه‌كان له‌به‌رزبوونه‌وه‌ی به‌رده‌وامدایه. فه‌ره‌یدون حه‌مه‌ڕه‌حیم 47ساڵ ی "ج��اران ی هه‌ی ه وت ی به‌قاڵ دوكان ی هه‌رزان ی زیاده‌مان به‌نرخ خۆراك ی ئێستا به‌گران دهفرۆشتهوه ،كه‌چ ی ده‌ی��ك��ڕی��ن �هوهو دووق���ات باجه‌ك ه ده‌ده‌ینه‌وه". ی ب��ه‌وه‌دا ك ه ف�ه‌ره‌ی��دون ئاماژه ی به‌شه‌خۆراكی مانگان ه به‌كه‌موكورت ی "ه �ه‌م��وو ج��ۆری وه‌رده‌گ�����رن‌و وت�� خۆراكه‌كان پێكهوه وه‌رناگرین ،به‌س ئارده‌ك ه به‌كه‌ڵك دێت ئه‌ویش دره‌نگ ده‌ی��ده‌ن ،له‌ده‌جار جارێك برنجه‌ك ه به‌كه‌ڵك دێت".
مام كه‌مال 57ساڵ ،هیوادار‌ه ی بۆ بێت‌و ی خۆراكیان به‌زوو پسوڵ ه ی كه‌مده‌رامه‌ت به‌ش ه ی "بۆ خه‌ڵك وت ی باش ه ئه‌گه‌ر خۆراكی مانگان ه شتێك ی بیده‌ن ،به‌داخه‌و‌ه جاران به‌ته‌واوه‌ت ده‌ی��ان��ووت په‌نیرو گۆشت‌و نیسك‌و ی هه‌ر قس ه بوو". ..هتد ده‌ده‌ن ،كه‌چ ی ك ه زۆرێ���ك ل �هو دوك��ان��داران � ه خ��ۆراك ده‌ك���ڕن‌و ده‌ف��رۆش��ن ده‌ڵێن ی دابه‌شكردنی ب��ڕ‌ه خۆراكی له‌كات ی زۆری��ان مانگانه‌دا ،خه‌ڵك خۆراك پ��ێ��ده‌ف��رۆش��ت��ن�هوه ،ب���ه‌اڵم ك � ه ئهو دابه‌شكردن ه دواده‌ك��ه‌وێ��ت خه‌ڵك خۆراك له‌مان ده‌كڕێته‌وه. ی فه‌رهاد ج�ه‌الل 42س��اڵ دوكان
ی "تا فۆڕمه‌كان ی هه‌ی ه وت وشكه‌فرۆش تازه‌نه‌كرێنه‌و‌ه خه‌ڵك شت نافرۆشێت، چونك ه به‌س ئارده‌ك ه زۆره ،جاران ی دهفرۆشتهوه ی زۆر خه‌ڵك خۆراك وه‌ك���و ش��ه‌ك��رو ئ����اردو ب��رن��ج ،ك ه به‌شه‌خۆراكی مانگان ه دره‌نگ بدرێت ی گرانتر ئهو خه‌ڵك ناچار‌ه به‌نرخێك خواردنان ه بكڕێته‌وه". ئهو دوكاندار‌ه ك ه به‌كیلۆ ئاردو ی دهفرۆشتهوه وتی برنج به‌كڕیاره‌كان "خه‌ڵك ل�ه‌ب�ه‌رئ�هوه ئ �هو خۆراكان ه ده‌ف��رۆش��ن��هوه ،چونك ه زۆرب �هی��ان ی خ���واردن ن��ای�ه‌ن ،خۆتان به‌كه‌ڵك ده‌زان���ن ئێستا رێكالم بۆ چه‌ندین ی ێ برنج ی جۆراوجۆر ده‌كرێت ،ك برنج
ی ده‌خوات". بایه‌ع ی كڕین‌و عوسمان ق���ادر ئیش ی به‌وه‌دا ك ه ی ئارده ،ئاماژه فرۆشتن ی ی ئ��ارد به‌ش ه خ��ۆراك بێت خه‌ڵك زۆریان بۆ ده‌هێنن‌و پێیانده‌فرۆشنه‌وه‌‌و ی جاره‌كان بهپێچهوانهشهوه" ،زۆرب ه ی هیچ نایه‌ت". ی به‌كه‌ڵك ی بایه‌ع ئارد ی هه‌ی ه عوسمان پێیوای ه جیاواز ی ی پارێزگاكان ی ئ��ارد له‌نێوان جۆر ی عێراقدا ،ئهو هه‌رێم لهگهڵ پارێزگاكان ی ی من ئاگاداربم ئارد ی "ئه‌وه‌ند‌ه وت ی موسڵ‌و سلێمانی‌‌و هه‌ولێر له‌ئارد ی ی سلێمان به‌غدا خراپتره ،ئ���ارد ی عه‌له‌ف دێت ،ژن هاتووه به‌كه‌ڵك ی هه‌ویرم فڕێداوه، بۆالمان وتویه‌ت
لێخوڕه ،به‌رده‌وام پێشڕه‌وی بۆ تۆیه!
ی تێدا نییه ی ده‌یه‌وێت ببێت ه پارێزگا تائێستا ترافیك الیت ئهو شار ه
نێوان (شه‌هیدان ـ بازاڕ) كارده‌كات، ی ئاماژه بۆ ئهوه ده‌ك��ات ك ه كێش ه ی هاتووچۆوه، زۆری��ان هه‌ی ه ل��ه‌روو نه‌بوونی ترافیك الیتیش یه‌كێك ه له‌كێشه‌كانیان. ی ترافیك الیت ی "نه‌بوون ی وت ئار ی كردووه‌ت ه سه‌رمان، ی زۆر كاریگه‌ر ی له‌فلكه‌كاندا چونك ه زۆرجار هاوواڵت ێ بدات ه ی گ��و تێپه‌ڕده‌بێت بێئهوه ی هاتووچۆ ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ترافیك رێنمای ی الیت هه‌بێت ،ئ �ه‌وا نه‌ئێم ه تووش
كێش ه ده‌بین نه‌هاوواڵتیان". ه��اوواڵت��ی��ان‌و شۆفێرانیش داوا ی شه‌قامه‌كان ی پێویست ده‌كه‌ن به‌پێ له‌زووترین كاتدا ترافیك الیت دابنرێت ی ی رووداوه‌ك���ان��� ب��ۆ ك �ه‌م��ك��ردن �هوه هاتووچۆ. ی ك��اروان مه‌حمود هاوواڵتییه‌ك ی ك����ه‌الر‌ه ئ��ام��اژه ب��ۆ ئ��هوه ش���ار ده‌كات ك ه شاره‌كه‌یان رۆژ به‌رۆژ ل ه ی زۆر فراوانبووندایه‌‌و ئۆتۆمبیلێك ی له‌شاره‌كه‌دا بوونی هه‌یه .ئهو وت
ی تائێستا ترافیك "به‌اڵم نازانم بۆچ ی تێدا نییه ،چونك ه ئێمه‌ش وه‌كو الیت ی هاتووچۆ ی زۆرجار له‌رێنمای هاوواڵت تێناگه‌ین‌و زۆر ج��اری��ش پۆلیسی هاتووچۆ ل�ه‌ش�ه‌وان��دا له‌فلكه‌كاندا ی ناوه‌ستێت ،به‌مه‌ش قه‌ره‌باڵغییه‌ك ی زۆر زۆر دروس��ت��ده‌ب��ێ �ت‌و كێش ه ی دروستكردووه". گهوره ی "داواك����اری����ن ك�����اروان وت��� ی هاتووچۆ ئهم كێشه‌یه‌مان له‌به‌رپرسان بۆ چاره‌سه‌ر بكه‌ن".
ی ترافیك الیت چه‌ندین رووداوی هاتوچۆی دروستكردووه .فۆتۆگراف :هونه‌ر زه‌نگه‌نه نه‌بوون
ی هاتووچۆ هاوواڵتیان‌و به‌رپرسان شۆفێرانیش دڵنیاده‌كه‌نه‌و‌ه ك ه چه‌ند ی كه‌الردا ترافیك الیتێك له‌ناو شار داده‌نرێت. ی ی هاتووچۆ عه‌قید ناسر به‌ڕێوبه‌ر ی راگه‌یاند "ئێستا گه‌رمیان به‌ده‌ستوور ی ی هاتووچۆ لیژنه‌یه‌ك له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ی دوو ی پێكهێنراو‌ه بۆ دانان سلێمان ی ترافیك الیت ،ك ه هه‌ریه‌كه‌یان بڕ ی ده‌گات ه 25ملیۆن دینارو تێچوون ی بۆ ته‌رخانكراوه". بودجه‌كه‌ش
ی به‌شه‌خۆراكی باش ه ئه‌گه‌ر ئ��ارد مانگان ه باش بێت خه‌ڵك واده‌ڵێت". ی خ��ۆراك ی پسوڵ ه رێكخه‌ران ی ی پسوڵ ه ی پێدان ی دواكه‌وتن هۆكار ی ن��اوه‌ن��د خ����ۆراك ب��ۆ ح��ك��وم �ه‌ت � ی به‌ش ه ده‌گ��ێ��ڕن�هوهو دڵنیانین ك� ه خۆراك به‌هاوواڵتیان ده‌درێت. ی ب��هی��ان ئ �ه‌ح��م �ه‌د ب �ه‌ڕێ��وب �ه‌ر ی ی سلێمان ی خۆراك ی پسوڵ ه رێكخستن ی ی دواك�ه‌وت��ن� س��ه‌ب��اره‌ت ب�ه‌ه��ۆك��ار ی به‌ش ه خۆراكی مانگانه‌ی پسوڵ ه ی 2010پێیوای ه دوو هۆكار هه‌یه. ساڵ ی ی "ی�ه‌ك�ه‌م��ی��ان به‌هۆ ئ��هو وت�� ی عێراق‌و هه‌ڵبژاردن ه په‌رله‌مانییه‌ك ه ی ئ�����ازاره‌وه، ی م��ان��گ� پ��ش��ووه‌ك��ان � ی دووه‌میشیان ئهوهی ه ئه‌مساڵ ته‌نمین ی به‌غدا ئاگاداریانكردینه‌و‌ه ك ه مه‌ركه‌ز ده‌بێت فه‌رمانبه‌ر لێره‌و‌ه بنێرین بۆ ی فۆڕم بكرێت، ێ وردبین به‌غداد لهو هیچ ساڵێك بهو شێوه‌ی ه نه‌بووه‌‌و ی ی بازرگان ی وه‌زاره‌ت ئێمه‌ش چاوه‌ڕێ ده‌كه‌ین تا وه‌اڵممان بده‌نه‌وه ،چونك ه تائێستا وه‌اڵمیان نهداوینهتهوه بۆ ی فه‌رمانبه‌ر بنێرین". ئهوه ی ب��هی��ان س���ه‌ب���اره‌ت به‌گله‌ی ی هاوواڵتیان له‌به‌ش ه خۆراك‌و دواكه‌وتن ی جۆره‌كانی ی "خراپ فۆڕمه‌كان وت ی ی دابه‌شكردن ی به‌كۆمپانیا په‌یوه‌ند خۆراكه‌و‌ه هه‌یه ،هه‌موو ساڵێك فۆرم دواكه‌وتووه ،به‌اڵم هیچ ساڵێك به‌م شێوه‌ی ه نهبووه". ی "ئ��ێ��م� ه ته‌نیا ه���ه‌روه‌ه���ا وت��� له‌فۆڕمه‌كان‌و رێكخستنیان به‌رپرسین‌و ی به‌فۆڕمه‌و‌ه هه‌رشتێك ك ه په‌یوه‌ند ی ێ دیاریش نیی ه ك ه هه‌بێتـ ،ج��ار فۆڕمه‌كان دێن ،به‌اڵم لهم هه‌فته‌یه‌دا ی وه‌اڵمین". چاوه‌ڕێ ی ئهو به‌ڕێوبه‌ر‌ه یه‌كێك به‌پێی وت ه ل�هو ترافیك الیتان ه ده‌كه‌وێت ه ناو ی تریان ده‌كه‌وێت ه ی بازاڕو ئهو فلك ه ی ی "له‌ماوه‌یه‌ك ی مه‌ڵبه‌ند‌و وت فلك ه كه‌مدا ده‌ستده‌كرێت به‌كاره‌كانی". نه‌بوونی ترافیك الیت له‌قه‌زای ك��ه‌الردا له‌كاتێكدای ه چه‌ندین جار به‌رپرسانی گه‌رمیان‌و رێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی‌و هاوواڵتیانی ئهو ق �ه‌زای�هو گه‌رمیان به‌تایبه‌ت ،داوا ده‌ك��ه‌ن گه‌رمیان بكرێت ه پارێزگاو مه‌ڵبه‌ندی پارێزگاكه‌ش له‌قه‌زای كه‌الردا بێت. ی ی شوباتدا له‌ناوه‌و‌ه ته‌نها له‌مانگ ی به‌هۆی ك���ه‌الردا ،ئ �هو رووداوان���� ه هاتوچۆو‌ه روویانداوه ،گه‌یشتوونه‌ت ه ی كه‌الریش 5رووداو ،ل����ه‌ده‌ره‌و‌ه ی هاتووچۆ رووی��ان��داوه، 15رووداو لهو رووداوان �ه‌ش��دا 4كه‌س گیانیان ل�ه‌ده‌س��ت��داوهو 24ی تریش بریندار بوون. ی ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ی ئاماره‌كان به‌پێ ی 2009دا ی گه‌رمیان ل ه ساڵ هاتووچۆ ی هاتووچۆ له‌ناوه‌وه‌و 189رووداو ی ی كه‌الر روویانداوه‌و نزیك ه دهرهوه 24كه‌س گیانیان له‌ده‌ستداوه‌و 240 كه‌سیش برینداربوون. ی ل �ه‌وه‌ش عه‌قید ناسر جه‌خت ك��ردهوه ك ه جگ ه ل�هو دوو ترافیك الیته‌ی بڕیاره دابنرێت ،پێویستیان ب ه ی 10ترافیك الیتی تر ده‌بێت بۆ ناو شار ی ی "چونك ه رووداوه‌كان كه‌الر .ئهو وت ی ئهم ترافك ناو شار زۆرن ،به‌دانان الیتانه‌ش رووداوه‌كان كه‌متر دهبنهوه، ی ی تر داواشمان كردووه بۆ ناوچه‌كان گه‌رمیان وه‌كو كفری‌‌و چه‌مچه‌ماڵ‌و خانه‌قین ترافیك الیت دابنرێت".
15
info@destur.net
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
کلتور
الپهڕه 17
وه‌رگێڕان وه‌ک هه‌ر بوارێک له‌داهێنان ،هونه‌رو زانستێکی سه‌ربه‌خۆیه
هاوسه‌رگیری له‌پێناو پاره‌دا یه‌کسان ه به‌كه‌لێنێكی رۆمانسی ئهو كچانه‌ی له‌پێناو پاره‌و ده‌وڵه‌مه‌ندیدا هاوسه‌رگیرییان كردووه په‌شیمانن كامه‌ران كه‌ریم له‌شاره‌زوور
ی ی هاوسه‌رگیر ی ژیان ی ئهوه ێ دوا كاڵ ی زۆرو پێكهێنا ،بووه خاوه‌ن پاره‌یه‌ك هه‌ر كاتێك بیویستای ه هه‌موو شتێك ده‌هات ه به‌رده‌ستی ،به‌اڵم كه‌لێنێكی رۆمانسی بۆ دروستبوو. ی ده‌چێت ه ناو ێ ئه‌وكات ه كاڵ ی ی هاوسه‌رگیرییه‌و‌ه له‌پۆل پرۆس ه ی ی ب��ووه ،وه‌ك خۆ ی ن��اوه‌ن��د سێ ی ده‌ڵ��ێ��ت ب �ه‌ده‌وڵ �ه‌م �ه‌ن��دیو شوێن ی هاوسه‌ره‌كه‌م سه‌رسام كۆمه‌اڵیه‌ت بووم. ی م��اوه‌ی �ه‌ك له‌تێپه‌بوونی دوا ی هاوسه‌رگیری ،ئ �هو هه‌موو ژیان ێ بوو ی كاڵ ی له‌به‌رده‌ست پ��ارهی � ه ی ن���ه‌ده‌ك���ردو ته‌نانه‌ت خۆشحاڵ ی ئهو شتانه‌ش نه‌ما ی له‌كڕین حه‌ز ی كڕینیان ب��وو .ئهو ك ه ت��ام �ه‌زرۆ ده‌یویست ه��اوس �ه‌ره‌ك �هی كه‌لێن ه ی بۆ پڕبكاته‌و‌ه ك ه بۆی رۆمانسییه‌ك ه ی ی "فه‌رامۆش ێ وت دروستكردبوو .كاڵ ك��ردم پێچه‌وانه‌ی ئه‌وه‌بوو ك ه من چاوه‌ڕێم لێده‌كرد ". ه �ه‌ن��دێ��ك ل �ه‌ك��چ��ان له‌پێناو ی دارای�ی، ی سه‌قامگیر ده‌ستكه‌وتن ی ده‌وڵه‌مه‌ند ده‌كه‌ن، شوو به‌كه‌سان ی كۆمه‌اڵیه‌تیش ئاماژه ی بوار پسپۆڕان ی له‌پێناو به‌وه‌ده‌كه‌ن ئهو كه‌سان ه ی پ��اره‌و ده‌وڵه‌مه‌ندیدا هاوسه‌رگیر
ئهو كه‌سان هی ته‌نها له‌پێناو پاره‌دا هاوسه‌رگیری ده‌كه‌ن سه‌ركه‌وتوو نابن
ده‌كه‌ن سه‌ركه‌وتوو نابن. ی قووڵه‌و‌ه ب��ه‌ده‌م هه‌ناسه‌یه‌ك ی "من شوومكردوو‌ه به‌پاره، ێ وت كاڵ ی ئهو هه‌ڵه‌یه‌م هه‌ر زوو به‌اڵم باج وه‌رگ����رت ،ه�ه‌م��وو ئه‌مان ه ناكات ه ی ك ه ئهو بۆشایی ه خۆشه‌ویستیی ه چاوه‌ڕێبووم بۆم پڕكاته‌وه". س��ێ��وه م��ح �ه‌م �ه‌د یه‌كێكیتر‌ه
ی ی به‌پیاوێك ی ك ه شوو لهو كچان ه ده‌وڵ �ه‌م �ه‌ن��د ك���ردووه ده‌ڵ��ێ��ت "من ی شووكردنم به‌نیازبووم له‌ڕێگ ه ب�ه‌پ��ی��اوێ��ك�ی ده‌وڵ��ه‌م��ه‌ن��د ه�ه‌م��وو ی بۆم ئاواته‌كانم بهێنمه‌دی ،كه‌چ ی خۆم روونبووه‌و‌ه كه‌من رۆژان ه ئازار ده‌ده‌م". ی ی سێو‌ه ل��ه‌ڕوو ه��اوس �ه‌ره‌ك � ه
ته‌مه‌نه‌و‌ه زۆر له‌سێو‌ه گه‌وره‌تره، به‌جۆرێك سێو‌ه حه‌زناكات له‌گه‌ڵیدا ی بچێت ه دهرهوه .س��ێ��وه وت � "ش��ه‌رم ده‌ك��ه‌م لهگهڵ مێرده‌كه‌م بچم ه دهرهوه ،چونك ه له‌خۆم زۆر گه‌وره‌تره". ی ێ ئهوه هه‌ندێک له‌كچان به‌ب ی ئه‌وه‌بكه‌ن تاچه‌ند ده‌توانن ره‌چاو
دۆمین ه خزمه‌كان كۆده‌كاته‌وه رامان‌و ئازا له‌سلێمانی
پشتیوان زۆرب ه ی شه‌و لهگهڵ خزمه‌كانیدا له‌ده‌ور ی ده‌رخۆنه‌یه‌ك كۆده‌بنه‌وه‌و دوو دوو بهرامبهر به‌یه‌ك داده‌نیشن تاوه‌كو بتوانن زۆرترین خاڵ لهدهست ی یه‌كتردا بگرن‌و ببن ه براو‌ه ی یارییهكه. ل �ه‌م ی��اری��ی�ه‌دا ب�ه‌ت�ه‌م� هنو گه‌نج‌و هه‌ندێك كات ژنانیش به‌شداریده‌كه‌ن، زۆرجار له‌كۆتای ی یارییه‌كه‌دا میو‌ه یان شیرین ی له‌الیه‌ن دۆڕاوه‌كانه‌و‌ه ده‌كڕدرێت. پشتیوان وت�� ی "ئ���ه‌م ك��ۆب��وون�ه‌وان�ه به‌خۆش ی ده‌بینم ،لهبهرئهوه ی هه‌ركاتێك كۆدهبینهوه زیاتر هه‌ست به‌نزیكایه‌تی ده‌كه‌ین‌و یه‌كگرتووتر ده‌رده‌كه‌وین". یار ی دۆمین ه شه‌وان ه چه‌ندین خزم‌و هاوڕ ێ بهیهكهوه كۆده‌كاته‌وه‌و له‌وڕێیه‌وه په‌یوه‌ندییه‌كان ی نێوانیان پته‌وتر ده‌ك� هنو كاتێك ی خۆش به‌سه‌رده‌به‌ن، پسپۆڕان ی بوار ی كومه‌اڵیه‌تیش ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌كه‌ن ئهو دیارده‌ی ه ته‌نها بۆ چێژوه‌رگرتنه. عوسمان كه‌ریم 67 ،س��اڵ ،هه‌ر له‌ته‌مه‌ن ی گه‌نجییه‌و‌ه یار ی دۆمین هی كردووه ،ههرچهنده ماوه‌یه‌ك واز ی لهم یاریی ه هێناوه ،ب �ه‌اڵم ئێستا ده‌ستی به‌یاریكردن كردووهتهوه. عو سما ن ئ����ام����اژه‌ی ب��������ه‌وه‌دا كه پێشتر ل����ه‌گ����هڵ
هاوڕێكانیدا شه‌وان ه كۆده‌بونه‌وه ،هه‌ر شه‌و‌ه ی له‌ماڵ ی هاوڕیه‌كیدا دۆمینه‌یان ده‌كرد" ،به‌اڵم ئێستا لهگهڵ منداڵه‌كانمدا ئ �هو یاریی ه ده‌ك���ه‌م" .عوسمان وتی "دۆمین ه شه‌وان كۆمانده‌كاته‌وه". هه‌ندێكجار ژن��ان��ی��ش هاوشانی پ��ی��اوه‌ك��ان ی���ار ی دۆم��ی��ن� ه ده‌ك��� هنو به‌شدارده‌بن لهگهڵ كه‌یف‌و خۆشییه‌كانی یارییه‌كه‌دا ،ههرچهنده زۆرب ه ی كاته‌كان پیاوان ،ژن��ان پشتگوێده‌خ هنو ته‌نها خۆیان یار ی ده‌كه‌ن. حه‌بس ه محه‌مه‌د43 ،س���اڵ ،ئهو جۆره یارییان ه به‌خراپ ده‌زانێت ،وتی "من كۆبوونه‌وه‌م بۆ ئهو جۆره یارییانه پ ێ خ��راپ�ه ،چونك ه زۆرج���ار پیاوان خێزانه‌كانییان به‌جێده‌هێڵن ،یان له‌بیریان ده‌ك هنو پشتگوێیانده‌خه‌ن ،یان جاریوایه بۆ سه‌ردان ی نه‌خۆش ده‌چن‌و نه‌خۆشه‌كه بێزارده‌كه‌ن" .حه‌بس ه ئاماژه ی به‌وه‌شدا ك ه زۆر جار ناخۆشیش ی تیادایه‌و وتی "له‌یارییه‌كه‌دا دووان ئه‌یباته‌و‌ه دووان ئه‌یدۆڕینن‌و خه‌ریك ه ده‌بێت ه ناخۆشییان، له‌بر ی ئ�هوه ی بیرییان بێت ئ�ه‌وان بۆ میواندار ی چوون. به‌پێچه‌وان ه ی حه‌بسه‌وه ،به‌ناز عه‌بدوڵاڵ 45ساڵ ك ه ژن ی ماڵه‌وه‌یه ،ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌كات ك ه خزمه‌كان ی شه‌وانه
له‌ماڵێكدا كۆده‌بنه‌وه‌و تادره‌نگانێك كات به‌دۆمینه‌كردن به‌سه‌رده‌به‌ن .ئهو وت ی "زۆرج��ار له‌ماڵ ی ئێمه‌دا بۆ ئهو یارییه كۆدهبینهوه ،به‌تایبه‌ت پیاوه‌كان ،خۆشم ئه‌گه‌ر مه‌جالم هه‌بێت ده‌ستیان لهگهڵ ده‌گرم‌و یاریده‌كه‌م ،پێشموای ه ئهو جۆره كۆبوونه‌وان ه باشن". به‌ناز ئاماژه‌ش ی به‌وه‌شدا ك ه ئهو كۆبوونه‌وان ه تام‌و چێژ ی خۆ ی هه‌یه، چونك ه لهگهڵ یارییه‌كه‌دا چه‌ندین قسهو نوكت ه ی خۆش به‌ده‌مییه‌و‌ه ده‌كرێت. لهگهڵ به‌زم‌و خۆشییه‌كان ی دۆمینه‌دا هه‌ندێكجار له‌كۆتای ی یارییه‌كه‌دا دۆڕاوه‌ك��ان ده‌بێت میو‌ه یان شیرینی به‌ش ی سه‌رجه‌م ئه‌ندامان ی ئهو خێزانان هی كۆبوونه‌ته‌و‌ه بكڕن یان ده‌عوه‌ت ی كه‌سه براوه‌كان بكه‌ن. ه��ی��وا ی ت �ه‌م �ه‌ن 29س���اڵ ده‌ڵێت زۆرب ه ی شه‌و لهگهڵ هاوڕێكانیدا یاری دۆمین ه ده‌ك���ه‌ن ،وت�� ی "هه‌ندێكجار به‌تایبه‌ت ی ك ه نزیك ی به‌هار ده‌بێت، ئهو یاریی ه به‌شێوه‌یه‌ك ی تر ده‌كه‌ین، براوه‌كانمان ده‌عوه‌ت ی دۆڕاوه‌كان ده‌بن‌و ده‌چین ه یه‌كێك له‌سه‌یرانگاكان" . ل��وق��م��ان سیوه‌یل ی مامۆستای به‌ش ی كۆمه‌ڵناس ی له‌كۆلیژ ی زانسته مرۆڤایه‌تییه‌كان ی زانكۆ ی سلێمان ی ئاماژه
بۆ ئهوه ده‌كات ئهو دیارده‌ی ه ده‌چێته خان ه ی كۆمه‌ڵناس ی (تفریح) چێژه‌وه، به‌واتا ی چێژوه‌رگرتن لهو كاتان ه ی كه به‌كات ی ئازاد ناوده‌برێت. ئهو پسپۆڕ‌ه كۆمه‌اڵیه‌تی ه ده‌ڵێت "دۆمینه‌كردن زی��اد ل �هوه ی په‌یوه‌ست بێت ب��ه‌ه��ه‌رزه‌ك��اران��هوه ،په‌یوه‌سته به‌پێگه‌یشتوو تاڕاده‌یه‌ك به‌ته‌مه‌نه‌كانه‌وه، زیاتر له‌گه‌ڕه‌ك ه شه‌عیبیه‌كاندا ئه‌وان هی تاڕاده‌یه‌ك ئاست ی خوێنده‌واره‌كانیان ناگات ه ئهوه ی شاره‌زابن له‌كۆمپیوته‌رو ئینته‌رنێت‌و...هتد به‌رچاو ده‌كه‌وێت". سیوه‌یل ی ب��اس��ل��ه‌وه‌ده‌ك��ات كه ل �ه‌ڕووان��گ �هی �ه‌ك � ی دی��ك��هوه دۆمینه‌و یارییه‌كان ی د ی ره‌نگ ه بیانه‌وێت ئهو په‌یام ه به‌گوێماندا ب��ده‌ن ك ه هێشتا ته‌كنه‌لۆژییاو په‌یوه‌ند یو ئامڕازه‌كانی راگ�هی��ان��دن ئ �هو كاریگه‌ریه‌یان نییه به‌سه‌رمانه‌وه‌و "ئێم ه به‌شێواز ی ته‌قلیدی خ��ۆم��ان ده‌ت��وان��ی��ن درێ���ژ‌ه به‌ژیانی خ��ۆم��ان ب��ده‌ی��ن" .سیوه‌ل ی پێیوایه ره‌نگ ه له‌ڕوو ی به‌هێزكردن ی په‌یوه‌ندییه هاوڕێیه‌تییه‌كانه‌و‌ه ئهو یاریی ه سوودمه‌نتر بێت له‌یاریی ه ته‌كنه‌لۆژییایه‌كان ی وه‌ك پله‌یسته‌یشن‌و كۆمپیوته‌ر...ك ه هێندهی تر گه‌نج دووچار ی گۆشه‌گیر یو ته‌نهایی ده‌ك�ه‌ن له‌ژیان ی خێزان یو كۆمه‌اڵیه‌تی دووریانده‌خاته‌وه.
ل����ه‌ڕووی ك��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت �یو ت �ه‌م �هنو هه‌ڵسوكه‌وته‌و‌ه لهگهڵ ئهو كه‌سه‌دا ی بژین ك ه له‌ئاینده‌دا ده‌بێت ه هاوسه‌ر ی ده‌ده‌ن. ی هاوسه‌رگیر ژیانیان ،بڕیار ی شنۆ عه‌بدوڵاڵ نزیك ه چیرۆك ی ك��اڵ �ێو س��ێ��وه ،شنۆ ل�ه‌چ��ی��رۆك� ی زۆر ی گه‌نج شوویكردوو‌ه به‌كوڕێك ی ی سه‌ره‌ك ده‌وڵه‌مه‌ند ،به‌اڵم كێش ه ئهو لهگهڵ هاوسه‌ره‌كه‌یدا ئهوهی ه ك ه ی له‌یه‌كتر تێناگه‌ن ،ئه‌مه‌ش كێش ه ی بۆ دروستده‌كردن تا گه‌یشت ه زۆر ئهو راده‌ی هی له‌یه‌كتر جیاببنه‌وه. شنۆ ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌كات ك ه ی هه‌رگیز هه‌ستی به‌خۆشه‌ویست ن���ه‌ك���ردووهو "خۆشمنه‌ویستوه"، ی ب��ه‌اڵم هه‌ستم به‌دڵنیایی دارای�� ی كردووه هه‌میش ه "حه‌زم له‌جلوبه‌رگ ی ب��اش‌و ئۆتۆمبێل ج��وان‌وخ��ان��وو ی ی ئه‌وان ه ده‌كرد ،ئهو زۆر به‌ئاسان بۆ دابین ده‌كردم" ،به‌اڵم ئه‌وان ه بۆ ی شنۆ هه‌موو شتێك نین .شنۆ وت ی بووم ئیتر ی سامانه‌ك ه "زۆر عاشق ی تریم نه‌ده‌بینی‌‌و خه‌سڵه‌ته‌كان كوێربووم له‌ئاستیاندا". ی ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی ب��وار پسپۆڕان ئ��ام��اژه ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ده‌ك���ه‌ن ك � ه ئهو ی ی ته‌نها له‌به‌ر ده‌وڵه‌مه‌ند كه‌سان ه ی هاوسه‌رگیرییه‌و‌ه ده‌چن ه ناو پرۆس ه ی زۆرده‌ب��ن‌و ی كێشه‌و گرفت تووش ی زۆره له‌یه‌كتر جیاببنه‌وه. ئه‌گه‌ر ی ئ�������ازاد ج������ه‌الل ت����وێ����ژه‌ر
ی ی "هاوسه‌رگیر ی وت � كۆمه‌اڵیه‌ت ی ی رۆحییه ،ئهو كچان ه تێكه‌ڵبوونێك ی ده‌چن ه ناو ئهو له‌به‌ر ده‌وڵه‌مه‌ند ی ی كلتور پرۆسه‌یه‌و‌ه له‌ژێر كاریگه‌ر ی فه‌رامۆش ی رۆح كۆمه‌الیه‌تین‌و الیه‌ن ده‌كه‌ن". ئ��هو ت��وێ��ژه‌ر‌ه كۆمه‌اڵیه‌تیی ه ه��اوس �ه‌رگ��ی��ری ل�ه‌پ��ێ��ن��او م���اده‌دا ناته‌ندروست ی به‌هاوسه‌رگیرییه‌ك ی ئهو ی "زۆرب�� ه ده‌زانێت .ئ��ازاد وت ی ده‌وڵه‌مه‌ندیدا ی له‌پێناو كچان ه ی ده‌ك��ه‌ن له‌كۆتاییدا هاوسه‌رگیر په‌شیمانن ل�هو پرۆسه‌یه ،چونك ه ی ناكات". خۆشه‌ویستی تیابه‌د ژم�������اره‌ك ل���ه‌ك���چ���ان پ����اره‌و ی ی سه‌ره‌ك ی ناكه‌ن ه پێوه‌ر ده‌وڵه‌مه‌ند ی ی ه��اوس�ه‌ر ب��ۆ ده‌ستنیشانكردن ی ئهو ژیانیان ،پێیانوای ه كه‌سایه‌ت ی ه�هڵ��ی��ده‌ب��ژێ��رن گرنگتر‌ه ك �ه‌س � ه له‌پاره. ی ل��ۆن��ا س���ه‌م���ه‌د خ��وێ��ن��دك��ار ی په‌یمانگای ه پێیوای ه ك ه دواقۆناغ ی ی پرۆس ه پ��اره گرنگترین مه‌رج ی نییه ،به‌ڵكو كه‌سایه‌تی هاوسه‌رگیر ی كه‌سه‌ك ه گرنگترین م�ه‌رج�هو وت "راست ه پاره پێویسته ،به‌اڵم ئهم ه ی باش ی پاره پیاوێك ناكات ه ئ �هوه دروستبكات" .لۆنا پێیوای ه ئهو ی پیاو له‌به‌ر پاره هه‌ڵده‌بژێرێت كچ ه خ��ۆی دهدات���ه ده‌س��ت ئ����اره‌زوو و ی خۆی. خواستی خۆپه‌رست
ک به‌تۆمه‌تی گه‌نجێ بازرگانیکردن به‌تلیاكه‌و ه حوکمدرا
كه‌س ه به‌دادگا ی لێكۆڵینهوه ی وتبوو، شه‌نگ هاشم له‌دهۆك من كه‌سێك ده‌ن��اس��م ن��او ی (ر) یه‌و دراوسێ ی منه ،من په‌یوه‌ندیم پێوه‌كردو كوڕێك ی گه‌نج ی شاری دهۆك ك ه له‌ناو چوار گرام تلیاكم به‌بیست‌و پێنج هه‌زار پێاڵوه‌كان ی خۆیدا تلیاك ی له‌ئێرانه‌وه دینار لێكڕی ،پاشان من زانیم ك ه ده‌هێناو ل �هده��ۆك ب �ه‌ك��ار ی ده‌هێناو (ن) له‌گ ه ڵ ئهو كارده‌كات‌و تلیاك بۆ ده‌ی��ف��رۆش��ت ،دوا ی ده‌ستگیركردنی ئهو ده‌هێنێت‌و پێكهوه به‌كاریده‌هێنن‌و حوکمدرا .ههرچهنده تاوانبار له‌به‌رده‌م ده‌یفرۆشن .لهو دادگاییه‌دا ك ه نوێنه‌ر ی دادگا ی تاوان ی دهۆكدا ،ئهوهی ره‌تكرده‌وه رۆژنام ه ی ده‌ستوور تیایدا ئاماده‌بوو، ك ه كڕین‌و فرۆشتن ی به‌تلیاكه‌و‌ه كردبێت ،خ���ه‌زوور ی (ن)و خزمێك ی ت��ر ی هه‌ر ب �ه‌اڵم دادگ��ا به‌ساڵ‌و نیوێك زیندانی له‌سه‌ر هه‌مان تاوان ی كڕین‌و فرۆشتن ی تلیاك له‌زینداندان‌و هاتن ه دادگ��ا تا حوکم ی سزا ی به‌سه‌ردا سه‌پاند. (ن) ناو ی خوازراو ی ئهو گه‌نجه‌یه شاهێد ی له‌سه‌ر زاواك ه ی خۆیان بده‌ن، ك ه به‌تۆمه‌ت ی كێشان‌و به‌كارهێنانی هه‌ردووكیان ره‌تیانكرده‌و‌ه ك ه (ن) تلیاك حوکم ی ب���ه‌س���ه‌ردادرا( .ن) به‌هیچ شێوه‌یه‌ك تلیاك ی به‌كارهێنابێت. ئاماژه ی به‌وه‌كرد له‌به‌ر نه‌خۆش یو بۆ ه��ه‌روه‌ه��ا(ن) وت � ی "ئێم ه تلیاكمان كه‌مكردنه‌و‌ه ی ئ���ازار ی خ��ۆ ی تلیاكی به‌كارنه‌ده‌هێنا ،من چووم ه ئێران له‌به‌ر بهكارهێناوه ،به‌اڵم دادگا باوه‌ڕ ی بهو نه‌خۆش ی خ��ۆم ل �هو ێ دكتۆرێك پێ ی نه‌كردو به‌ساڵێك‌و شه‌ش مانگ حوكمیدا .وتم ئێش ی تۆ به‌رده‌وام ده‌بێت ده‌توان ی له‌دادگا ی تاوان ی دهۆكدا تاوانبار هه‌ندێكجار تلیاك بكێش ی تا ئازاره‌كانت (ن) كه‌وت ه ژێر لێكۆڵینه‌وه‌وه ،ههرچهنده نامێنێت ،ئه‌گه‌ر نه‌یكێش ی تۆ باشنابی". لێكۆڵینهوه ی دادگا كۆتایهاتبوو ،به‌اڵم (ن) به‌ماد‌ه ی 14ی یاسا ی سزا ی ماد‌ه ی دادگ��ای��ك��ردن‌و ح��وك��م��دان ل �ه‌س �ه‌ری ،بیهۆشكه‌ر به‌ساڵێك‌و شه‌ش مانگ‌و 100 لهدهست ی دادگا ی تاواندا بوو ،دوا ی ئهوهی هه‌زار دینار سزادرا. دوا ی ئهوه ی ئهم كێشه‌ی ه كۆتایهات هه‌موو شاهێدو شكاتكاره‌كان له‌سه‌ر كێشه‌ك ه ئاماده‌بوون‌و شاهێدیان له‌سه‌ر پارێزه‌ر ی ئهم كێشه‌ی ه وت ی "ره‌نگ ه (ن) (ن) دا ،دادگا پێیوت لهبهرئهوه ی تۆ زیاتر حوكم بدرایه ،به‌اڵم له‌به‌ر جوان خاوه‌ن خێزان یو هێشتا ژیان له‌به‌رده‌متدا گفتوگۆكردن یو پارێزگاریكردن له‌خۆ ی ماوه دادگا ته‌نها ساڵێك‌و شه‌ش مانگ له‌كات ی دادگاییكردنیدا حوكم ی ئهو حوكمت ب�ه‌س�ه‌ردا ده‌دا .ئ��هوه ی ئهو كه‌مكرایه‌وه" دادگا ی تاوان رایگه‌یاند ك ه تاوان ه ی ئاشكراكرد سه‌ردانكه‌رێك بوو تاوانبار له‌گ ه ڵ هاوڕێیه‌كان ی خۆ ی له‌مال ێ ك ه وه‌ك��و په‌یامهێن ی نهێن ی له‌نێوان (ر) ده‌ستگیركران له‌وكاته‌ی ك ه تلیاكیان ئ �هو و ئاسایشدا ك��ار ی ده‌ك���رد ،ئهو به‌كارده‌هێنا.
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
کلتور
14
ی سه‌نگه‌سه‌ر ئاوابووه خۆر الی كه‌سوكاری 16پێشمه‌رگه‌ك ه
كـه‌سـوكــــاری ئـه‌نـفـالـكــــراوانــــی پـشـــده‌ر ده‌ڵـێـــن پـشـتـگــوێـخـــراویـــن ی له‌رانیه فه‌رمان چۆمان
كه‌سوكار ی ئه‌نفالكراوان ی سه‌نگه‌سه‌ر ل �ه‌ن��اوچ � ه ی پ��ش��ده‌ر ت��اوه‌ك��و ئێستا له‌چاوه‌ڕوان ی ئه‌نفالكراوه‌كاندان‌و ده‌ڵێن پشتگوێخراوین‌و له‌بارودۆخێك ی خراپدا ژیان ده‌گوزه‌رێنین. ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده ك��اره‌س��ات � ی ئه‌نفال ب��ه‌ش��ێ��وه‌ی��ه‌ك�� ی چ���ڕ ن��اوچ �ه‌ك��ان �ی گ�ه‌رم��ی��ان‌و ب��ارزان � ی گ��رت �هوه ،ب�ه‌اڵم زۆر له‌ده‌ڤه‌ره‌كانیتر خاوه‌ن ئه‌نفالن، له‌ناحی ه ی سه‌نگه‌سه‌ر ی سه‌ر به‌قه‌زای رانی ه نزیك ه ی 25كه‌س ئه‌نفالكراوه‌و تائێستاش چاره‌نووسیان نادیاره. شااڵوه‌كان ی ئه‌نفال له‌ساڵ ی 1983دا به‌ئه‌نفال ی بارزانییه‌كان دهستیپێكردو له‌ساڵ ی 1988دا به‌شێوه‌یه‌ك ی چڕ زۆرب ه ی ناوچه‌كان ی كوردستان ی گرته‌وه، به‌تایبه‌ت ناوچ ه ی گه‌رمیان. به‌پێ ی زۆرب ه ی سهرچاوه فه‌رمی‌‌و نافه‌رمییه‌كان 182هه‌زار كه‌س له‌منداڵ‌و پیرو گه‌نج‌و ئافر‌هت‌و پیاو به‌ر ئهو شااڵو‌ه كه‌وتوون ،له‌دوا ی ساڵ ی 2003وه ژماره‌یه‌ك گۆڕ ی به‌كۆمه‌ڵ له‌ناوچه‌كانی باشوورو ناوه‌ڕاست ی عێراق هه‌ڵدرانه‌وه‌و روف��ات� ی ه���ه‌زاران ئه‌نفالكراو ی تێدا دۆزایه‌وه‌و ژماره‌یه‌كیشیان هێنرایه‌و‌ه بۆ زێد ی خۆیان ،بڕیاریش ه له 4/14رووفاتی ژماره‌یه‌ك ئه‌نفالكراو ی تر بگه‌ڕێنرێته‌وه هه‌رێم ی كوردستان. له‌ناحی ه ی سه‌نگه‌سه‌ر 16پێشمه‌رگه ل �ه‌الی �ه‌ن یه‌كێك له‌جاشه‌كان ی ئهو ناوچه‌ی ه دران ه ده‌ست رژێم ی به‌عس، به‌پێ ی گوت ه ی زۆرێ��ك له‌كه‌سوكاری ئهو 16كه‌س ه ده‌ڵێن له‌ساڵ ی 1988
كاتێك ك ه حكومه‌ت ی به‌عس لێبوردن ی گشت ی ده‌رك���ردووه ئهو پێشمه‌رگانه ویستویان ه بێنه‌وه‌‌و دواتر خێزانه‌كانیان لهگهڵ خۆیان ببه‌ن ،به‌اڵم ئهو جاشه ئهو 16كه‌س ه ی راده‌ستی رژێم كردووهو تا ئێستاش چاره‌نووسیان نادیاره. ئهو 16ئهنفالكراوه ناوه‌كانیان پێكهاتووه له(حه‌مه‌د ئه‌حمه‌د خدر، حاج ی سلێمان مینه ،رسو سلێمان مینه ،پیرۆت عوال شێخه ،رسو عوال شێخه ،ع��وال ئه‌حمه‌د شێخه ،خدر نه‌بی ،محه‌مه‌د رس��و ح�ه‌م�ه‌د ،خدر نه‌ب ی ئه‌حمه‌د ،عزیز نه‌ب ی حه‌مه‌د ،علی ئیبراهیم رسول ،ئه‌شره‌ف حه‌م ه بایز، محه‌مه‌د عه‌بدوڵاڵ عه‌لی". فاتم ه رسول ك ه خێزان ی (حه‌مه‌د ئه‌حمه‌د خ��در)هو مێرده‌ك ه ی له‌ساڵی 1988دا ده‌ستگیركراوه‌‌و ئهنفالكراوه، ل��ه‌دوا ی خ��ۆ ی ك��وڕو كچێك ی به‌ناوی (هێمن‌و هه‌مین) جێهێشتو‌ه وت ی "ساڵی 1988ك ه مێرده‌كه‌م پێشمه‌رگ ه بوو كاتێك لێبوردن (عافوات) درا ئه‌وانیش هاتنه‌وه ،حكومه‌ت گرتوون ی تائێستاش نادیارن". فاتم ه ئاماژه بۆ ئه‌وه‌دكات تائێستا جگ ه له‌بڕێك موچ ه هیچیتریان بۆ ن �ه‌ك��راوهو چه‌ند جارێكیش فۆرمان پڕكردووه‌ته‌و‌ه بۆ زه‌و ی هه‌ر وه‌ریان ن�ه‌گ��رت��ووه .فاتیم ه وت � ی "ئێستاش ژیانمان هه‌ر خراپه". حاج ی سلێمان مینه‌‌و رسو سلێمان مین ه ك ه هه‌ردووكیان بران‌و بهیهكهوه ده‌ستگیركراون ،حاج ی سلێمان دوو منداڵ ی به‌ناوه‌كان ی سۆزان‌و سنور له‌دوای خۆ ی جێهێشتوون ،رسو سلێمانیش پێنج منداڵ ی دوا ی خۆ ی جێهێشتووه،
ئه‌نفال ..چاوه‌ڕوانییه‌كی به‌رده‌وام .فۆتۆگراف :ده‌شتی ئه‌نوه‌ر
كه‌مته‌رخه‌می به‌رپرسان، گڕ له‌دهۆك به‌رده‌دات
ی ئاگركه‌وتنه‌وه‌و ه 8كه‌س گیان له‌ده‌ستده‌د هنو به‌هۆ هاوواڵتیانیش زیاتر ل ه 6ملیار دینار زیانیان لێده‌كه‌وێت شه‌نگ هاشم له‌دهۆك
رووداوه‌ك��ان � ی ئاگركهوتنهوه له‌دهۆك رووله‌زیادبوونه‌و به‌وهۆیه‌و‌ه 8هاوواڵتی گیانیان له‌ده‌ستداوه‌و 137ئوتۆمبێل سوتاون ،هاوواڵتیانیش زیاتر ل ه 6ملیار دینار زه‌ره‌ریان به‌ركه‌وتووه. ب��ه‌رپ��رس��ان�� ی ئ��اگ��رك��وژێ��ن��هوه ب��ۆ كۆنترۆڵكردن ی ئ��هو رووداوان����ه له‌به‌رنامه‌یه‌ندای ه ئامێر ی ئاگركوژێنهوه له‌سه‌رجه‌م دوكان‌و بازاڕه‌كان‌و ماڵه‌كانی ئه‌وشاره‌دا دابنێن .له‌ساڵ ی راب��ردوودا 8هاوواڵت ی ب��ه‌رووداو ی ئاگركهوتنهوه ل �هده��ۆك گیانیان ل �ه‌ده‌س��ت��داوهو 30 كه‌سیش برینداربوون ،له‌سه‌رجه‌می 1042رووداو ی ئاگركه‌وتنه‌وه‌ش 137 ئۆتۆمبێل‌و 169باخ سوتاون ،ك ه 330 رووداویان به‌هۆ ی شۆرت ی كاره‌باو‌ه بووه، به‌هۆ ی ئ�هو رووداوان���ه‌ش���هوه خه‌ڵكی دهۆك بڕ ی 6ملیارو 185ملیۆن دینار زیانیان لێكه‌وتووه. ب���ه‌ڕێ���وب���ه‌ر ی ئ��اگ��رك��وژێ��ن �هوهی دهۆك به‌ده‌ستوور ی راگه‌یاند له‌ساڵی 2009دا رووداوه‌ك��ان�� ی ئاگركهوتنهوه زیادیانكردووه.
عه‌قید سلێمان عزه‌دین به‌ڕێوبه‌ر ی ئاگركوژێنهوه ی دهۆك وت ی "له‌ساڵی 2008دا 734رووداو ی ئاگركهوتنهوه له‌دهۆك روویداوه ،به‌اڵم له‌ساڵ ی 2009دا رووداوه‌ك���ان زیادیانكردووه بۆ 1042 رووداو ی ئاگركهوتنهوه". ب���ه‌ڕێ���وب���ه‌ر ی ئ��اگ��رك��وژێ��ن �هوهی ده��ۆك ئ��ام��اژه ی ب���ه‌وه‌دا له‌ئه‌نجامی ئهو رووداوان���هوه 8هاوواڵت ی گیانیان له‌ده‌ستداوه‌و 30كه‌سیش برینداربوون‌و بڕ ی 6ملیارو 185ملیۆن دینار له‌ئه‌نجامی ئهو رووداوانه‌و‌ه زیان به‌ر خه‌ڵك ی دهۆك كه‌وتووه .عه‌قید سلێمان بۆ ده‌ستوور ئاشكرایكرد له‌به‌رنام ه ی ئه‌واندایه‌و ئێستا كار ی له‌سه‌ر ده‌كه‌ن ك ه له‌هه‌ر دوكانێك ی ناوبازاڕدا ئاگركوژێنه‌وه‌یه‌ك داب��ن��رێ��ت ،ل����ه‌دوا ی ئ���هو قۆناغه‌ش كارده‌كه‌ن بۆ ئهوه ی له‌هه‌موو ماڵێكدا
به‌هۆ ی ئاگركه‌وتنه‌وه‌وه ،خه‌ڵكی دهۆك بڕ ی 6ملیارو 185ملیۆن دینار زیانیان لێكه‌وتووه
ئاگركوژێنه‌وه‌یه‌ك هه‌بێت. ب���ه‌ڕێ���وب���ه‌ر ی ئ��اگ��رك��وژێ��ن �هوهی ده��ۆك وت ی "رووداو ی ئاگركهوتنهوه له‌ساڵ ی راب��ردوودا 8به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‌و 11قوتابخانهو 49دوك��ان‌و 27خه‌زێنه‌و 137ئۆتۆمبێل‌و 71محاویل ه ی كاره‌باو 169ب��اخ‌و 11به‌نزینخان ه له‌دهۆك سوتاندووه". به‌ڕێوه‌ربه‌ر ی ئاگركوژێنهوه ئه‌وه‌شی نه‌شارده‌و‌ه ك ه هه‌ندێكجار په‌یدابوونی ئ �هو رووداوان���� ه ب�ه‌ه��ۆ ی الف��اوه‌وه‌ی��هو پێویستیان به‌شۆفڵ ده‌بێت‌و له‌شاره‌وانی دهۆك داوا ده‌كه‌ن ،بۆی ه داواكار‌ه شۆفڵ بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌ك ه ی خۆیان دابین بكرێت بۆ خێرا راپه‌ڕاندن ی كاره‌كانیان. ده‌رب������اره ی ه��ۆك��اره‌ك��ان�� ی ئ �هو ئاگركه‌وتنه‌وان ه عه‌قید سلێمان ئاماژهی ب��ه‌وه‌دا 330رووداو ی ئاگركهوتنهوه ب��ه‌ه��ۆ ی ش��ۆڕت�� ی ك���اره‌ب���اوه ب���ووه، 169رووداوی��ان به‌هۆ ی منداڵه‌و‌ه بووه، ههروهها 74رووداویان به‌هۆ ی فڕێدانی جگه‌ره‌و‌ه كه‌وتووه‌ته‌وه‌و 70رووداو ی تر به‌هۆ ی غازو 64رووداویشیان به‌هۆی خه‌مسارد ی هاوواڵتیان رووی��ان��داوه، ئهم ه جگه‌له‌و‌ه ی 146رووداوی دیكه هۆكاره‌ك ه ی نه‌زانراوه.
خێزان ی ئهو دوو ئهنفالكراوه ك ه ناویان كه‌ژاڵ مه‌حمود‌و ئایش نه‌بیی ه چیرۆكی گرتن ی مێرده‌كه‌یان باس ده‌ك هنو ئاماژه به‌وه‌ده‌كه‌ن ك ه ئه‌وان 16پێشمه‌رگه‌بوون دوا ی ده‌رچوون ی لێبوردن ده‌یانویست بێنه‌و‌ه بۆ ش��ارو منداڵه‌كانیان ببه‌ن لهگهڵ خۆیان ،به‌اڵم جاشێك مه‌فره‌ز‌هی بۆ ده‌ركرد بوون‌و پێ ی وتوبوون ده‌بێ خۆتان راده‌س��ت بكه‌نه‌وه ،له‌‌وكاته‌وه تائێستا ب ێ چاره‌نووسن. پور ئایش دایك ی محه‌مه‌د رسو حه‌مه‌د ی ئهنفالكراوه ده‌ڵێت "هیچ شتێكمان بۆ ن�ه‌ك��راوهو ژیانمان زۆر ناخۆش ه ئ��هو ك��ات� ه ی ك� ه ك��وڕه‌ك�ه‌م ده‌ستگیركرا خانوویان رووخاندین‌و ماڵیان ت��ااڵن ك��ردی�ن‌و داواك���ارم كه ق�ه‌ره‌ب��ووم��ان ب��ك�ه‌ن�هوه" .پ��ور ئایش وت ی "من ئه‌وه‌ند‌ه چ��اوه‌ڕوان بووم كه كوڕه‌كه‌م بگهڕێتهوه ،ئێستا چاوێكم كوێربووه‌‌و چاوه‌كه‌یتریشم كزبووه‌‌و له‌به‌رنه‌بوون ی پ��اره نه‌متوانیو‌ه بچم سه‌ردان ی دكتۆر بكه‌م". م���ح���ه‌م���ه‌د ع���ه‌ب���دوڵ�ڵ�ا ع �ه‌ل �ی ك � ه چ��اره‌ن��ووس�� ی ل �ه‌گ �هڵ ئ���هو 16 پێشمه‌رگه‌یه‌دایه ،ل �ه‌دوا ی خۆ ی سێ م��ن��دا ڵ به‌جێده‌هێڵێت به‌ناوه‌كانی (ئه‌حم هد‌و عه‌بد‌وڵاڵو گهشاو). عه‌بدوڵاڵ هه‌ر چاوه‌ڕاونبوو ك ه باوكی ببینێت ،به‌اڵم چه‌ند ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر مه‌رگ رێگ ه ی پێنه‌دا‌و به‌كاره‌ساتێكی دڵته‌زێن كۆچ ی دوای ی كرد ،ئێستاش له‌گه‌ره‌ك ی رزگار ی ناحی ه ی سه‌نگه‌سه‌ر (ئه‌حم هد‌و گهشاو ی خوشكی) بهیهكهوه دوور له‌سۆز ی باوك‌و دایكیان ده‌ژین. ئه‌حمه‌د ده‌ڵێت "من‌و خوشكه‌كه‌م هیچ شتێك نازانین ده‌ربار‌ه ی باوكمان
ئه‌وه‌ش ی ك ه بیستومان ه ته‌نیا خه‌ڵك بۆیان گێڕاوینه‌و‌ه ده‌ڵێن :باوكم چه‌ندین جار خۆ ی شاردۆته‌وه ،به‌اڵم دواجار ده‌ستگیر ی ده‌ك هنو ئه‌نفال ده‌كرێت". ئه‌حمه‌د ئاماژه بۆ ئ�هوه ده‌كات ك ه ئه‌وان تابڵێ ی ژیانیان ناخۆشبوو، چونك ه كه‌سێك نهبووه هاوكارییان بكات‌و وت ی "عه‌بدوڵاڵ به‌رله‌و‌ه ی بمرێت چه‌ندین جار هه‌وڵیدا واز له‌خوێندن بهێنێت ،بۆئهوه ی من‌و خوشكه‌كه‌م درێژ‌ه به‌خوێندن بده‌ین". جگ ه لهو 16كه‌س ه 6كه‌سیتر لهو شارۆچكه‌ی ه ئه‌نفالكراون ،ده‌ستوور توانیویه‌ت ی ناو ی پێنج كه‌سیان ی ده‌ست بكه‌وێت ئه‌وانیش (حاج ی ئاغا بایز، عه‌بدوڵاڵ ئاغا عه‌بدوڵاڵ ،خالد ئه‌حمه‌د عه‌بدوڵاڵ ،مارف ئیسماعیل خدر ،قادر خدر حه‌مه‌د)ه ئه‌وانیش به‌هۆ ی كاری سیاس ی ده‌ستگیر كراون. چیرۆك ی عه‌بدوڵاڵ محه‌م هد‌و ئایش مین ه حسێن ك ه هاوسه‌ر ی یه‌كتربوون جیای ه له‌چیرۆك ی ئهو 16كه‌سه‌یتر ك ه ته‌نیا محه‌مه‌د ی تاقانه‌یان له‌دوای خۆیان جێهێشت. ئهو ده‌ربار‌ه ی چیرۆك ی ئه‌نفالكردنی دای��ك��یو ب��اوك � ی ب��ه‌ده‌س��ت��ووری وت "ل���ه‌رۆژی ( )1988/10/12له‌ئێران ده‌هاتنه‌و‌ه كه‌پێشتر حكومه‌ت ی به‌عس لێبوردنی ده‌ركردبوو له‌بازگ ه ی سونێ ده‌ستگیركران‌و دوات��ر گواستراونه‌وه بۆ فیرق ه ی چوارقوڕنه‌‌و تائێستاش سۆراغیان ن �ه‌م��اوه" .ه �ه‌روه‌ه��ا وتی "چ �ه‌ن��دی��ن گ��رت��ووخ��ان � ه گ����ه‌ڕام بۆ دۆزی��ن��هوهی��ان ،ب��ه‌اڵم دی��ارن �ه‌ب��وون‌و دواجار له‌سلێمان ی پێیانوتین ك ه ئه‌وان ئه‌نفالكراون".
ی داواده‌كرێت ده‌رچووان ی شوێنه‌وار دابمه‌زرێنرێن به‌ش ی بانیشاری له‌هه‌ولێر عه‌ل
سه‌ندیكای شوێنه‌وارناسانی كوردستان داواده‌كات بۆ گرنگیدان به‌شوێنه‌واره‌كانی كوردستان ده‌رچووانی به‌شی شوێنه‌وار له‌ناوچه جیاجیاكانی كوردستان دابمه‌زرێن. له‌دوای ئاڕاسته‌كردنی ئهو نووسراوه‌ی سه‌ندیكای شوێنه‌وارناسانی ك��وردس��ت��ان ب��ۆ قایمقامی هه‌ڵه‌بجه به‌مه‌به‌ستی كردنهوهی بنكه‌ی شوێنه‌واری لهو شاره‌كه‌دا ،قوتابیه هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌كان داواكارن هه‌رچی زووت���ره بنكه‌یه‌كی شوێنه‌وار بكرێتهوه بۆ چاره‌سه‌كردنی دامه‌رزاندنی قوتابیانی ئهو قه‌زایه. له‌كوردستاندا تائێستا ی����ه‌ك ب���ه‌ش���ی ش��وێ��ن��ه‌وار له‌زانكۆی سه‌اڵحه‌دیندا هه‌یه، سااڵنه چه‌ندین خوێندكار لهم به‌شه‌دا خوێندن ت �ه‌واو ده‌ك �ه‌ن، به‌اڵم ناتوانن له‌ده‌زگایه‌كی تایبهت به‌پسپۆڕییه‌كه‌یان دابمه‌زرێن. مامۆستایانی ب�ه‌ش�ی ش��وێ��ن �ه‌وار ل�ه‌زان��ك��ۆی سه‌اڵحه‌دین ئاماژه به‌وه‌ده‌كه‌ن كه ئهو كه‌سانه‌ی له‌بواری شوێنه‌واردا كارده‌كه‌ن له‌زۆربه‌ی ناوچه‌كانی كوردستاندا كه‌سانی ناپسپۆڕن‌و هیچ شاره‌زاییه‌كیان له‌شوێنه‌واردا نییه ،ئه‌مه‌ش به‌گرفتێكی گهوره بۆ شوێنه‌واره‌كانی كوردستان ده‌زانن. دڵشاد زاموا مامۆستای به‌شی شوێنه‌وار له‌زانكۆی سه‌اڵحه‌دین ده‌ڵێت "ئێمه ناتوانین وه‌ك پێویست گرنگی
به‌شوێنه‌واره‌كانی كوردستان بده‌ین". ئهو مامۆستایه‌ی زانكۆ وتی "شوێنه‌وار مێژووی نه‌ته‌وه‌یه‌كمان ب��ۆ دی��اری��ده‌ك��ات ،ب��ه‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه تائێستاش قوتابیانی شوێنه‌وار دانه‌مه‌زراون". سه‌ندیكای ش��وێ��ن �ه‌وارن��اس��ان نیگه‌رانی خۆی ده‌رده‌بڕێت كه تائێستا قوتابیانی به‌شی شوێنه‌وار وه‌ك پێویست له‌شوێنی خۆیاندا دانه‌مه‌زراون. د .ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا خ��ورش��ی��د نه‌قیبی سه‌ندیكای شوێنه‌وارناسانی كوردستان ئاماژه بهوه ده‌كات ب �ه‌ده‌ی��ان مامۆستای پسپۆر له‌الیه‌ن حكومه‌تی ههرێمهوه هێنراون بۆ ب���ه‌ش ،ب���ه‌اڵم ل��ه‌پ��اش 10س���اڵ له‌كردنه‌وه‌ی به‌شی شوێنه‌واری زانكۆی سه‌اڵحه‌دین تا ئێستا ئهو به‌شه نه‌كه‌وتووه‌ته سه‌ر رێچكه‌ی خۆی. د .عبدوڵاڵ به‌ده‌ستووری راگ���هی���ان���د "س��ه‌ن��دی��ك��ا بۆ كردنهوهی بنكه‌ی شوێنه‌واری ل �ه‌ه �هڵ �ه‌ب��ج �ه ن��ووس��راوێ��ك��ی ئاڕاسته‌ی قایمقامی هه‌ڵه‌بجه‌و ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌رات��ی گشتی ش��وێ��ن�ه‌وار له‌كوردستان‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی شوێنه‌واری سلێمانی كردووه". نه‌قیبی سه‌ندیكای شوێنه‌وارناسانی كوردستان ئاماژهی ب�ه‌وه‌دا كه كردنه‌وی بنكه‌ی شوێنه‌واری بۆ هه‌ڵه‌بجه پێویسته ،چونكه ئهو قوتابیانه‌ی هه‌ن له‌به‌شی شوێنه‌وار ژماره‌یه‌كی زۆریان خه‌ڵكی ئهو شاره‌ن به به‌راورد به‌ناوچه‌كانی تری كوردستان. د .عه‌بدوڵاڵ وتی "پێویسته ده‌رچ��ووان�ی به‌شی شوێنه‌وار دابمه‌زرێنرێن".
17
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
ئهدهبو هونه‌ر
info@destur.net
مرۆڤ‌و سه‌فه‌رکردن ،له‌چه‌رمۆو‌ه بۆ پاریس!..
الپهڕه 19
وه‌رگـێــڕان وه‌ك هــه‌ر بــوارێــك لـه‌داهـێـنـــان، هـونـه‌رو زانســتـێـكـی سـه‌ربـه‌خـۆیـه هه‌ندرێن بۆ ده‌ستوور ئا :ده‌ستوور به‌شی دووه‌م و کۆتایی
هه‌ندرێن چه‌ند ساڵێك ه یه‌كێك لهو ده‌نگ ه ناسراوو جدیانه‌ی ه ك ه له‌پانتایی ئهدهبو هونه‌رو ره‌خنه‌دا، چ وه‌ك نووسه‌رو چ وه‌ك وه‌رگێڕ ی له‌خواره‌وه كارده‌كات ،ئهوه ی رۆژنام هی ده‌یخوێننه‌و‌ه وتووێژ دهستووره لهگهڵ هه‌ندرێن ده‌ربار‌هی ی ئه‌ده‌بی. ره‌خنه‌و ره‌خن ه ..................................... ده‌س���ت���وور :ك � ه ب��اس��ی ره‌خنه ده‌كه‌ین ،هه‌مووان باس لهوه ده‌كه‌ن ره‌خن ه بهگشتیو ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی وه‌ك نمونه‌یه‌ك له‌كۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا اڵوازه، ئه‌گه‌ر له‌روانگه‌ی ئێوه‌و‌ه ئهم ه راسته، ئهم دیارده‌ی ه بۆچی ده‌گه‌ڕێننه‌وه؟ ه��ه‌ن��درێ��ن :دی��س��ان��هوه ده‌ب��ێ ئاماژه ب �هوه بكه‌م ك ه به‌ند‌ه له‌زۆر وت���ارو دی���داری ف��راوان��دا به‌گوێره‌ی توانا باسی ئهو الوازی��یو گرفتانه‌ی ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی ك��ردووه ،بۆنمونه له‌وتاری "پێرگری ره‌خنه‌گر ،ئه‌فراندنی گه‌نده‌ڵی" ،به‌شێكی زۆر له‌هۆكردی الوازی ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی كوردیی بۆ زۆرینه‌ی نووسه‌رو خوێنه‌ری كوردیی روونن ،هه‌روه‌ك به‌شێك لهو هۆكارانه‌ی ك ه ئه‌مڕۆ سازێنه‌ری ئهو الوازییه‌ی ره‌خنه‌و ره‌خنه‌ی كوردین ،په‌یوه‌ندی ب�هو ن��ووس�هرو به‌ناو ره‌خنه‌گرانه‌وه هه‌ی ه ك ه ده‌یان ساڵ ه به‌هۆی توانای هه‌ڵه‌پاسیی‌و خ��ۆس��ازان��دن لهگهڵ میدیا رووكه‌شه‌كانی حیزب‌و غه‌یره حیزبییه‌كاندا خۆیان كردۆت ه ده‌مڕاستی ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی كوردیی. به‌ڵێ ،ههرچهنده هۆكاره‌كانی الوازی ره‌خنه‌ی كوردیی گه‌لێك زۆرو ئ��اڵ��ۆزن ،وه‌ل��ێ به‌كورتی به‌شێك له‌هوكار‌ه سه‌ره‌كییه‌كان ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌ن: .1ك��ورد له‌هه‌موو به‌شه‌كاندا ل��هو ك��ات �هی ك � ه ل � ه ه��ه‌ر قۆناغێك له‌قۆناغه‌كانی مێژووی زانستگاو بواری كلتوریی رۆژئاواو رۆژهه‌اڵتدا ،ره‌وت‌و قوتابخان ه ئه‌ده‌بییه‌كان ل���ه‌زاوزێ‌و فراژووتندا بوون‌و هه‌ن ،كه‌چی جڤاكی ك��وردی له‌كۆن‌و ئێستادا ،له‌وه‌ته‌ی هه‌ی ه بێئۆقره‌و ناسه‌قامگیر ژی��اوه، بنده‌ستی كورد له‌ژێر زمان‌و ده‌سه‌اڵتی داگ��ی��رك��اران ن��ه‌ك ه��ه‌ر شاره‌كانی كوردستانیان له‌زانستگاو ژیانی رۆشنبیرییه‌كی ئازاد بێبه‌شكردووه، به‌ڵكو له‌رێگای قه‌ده‌غه‌كردن‌و به‌كه‌م سه‌یركردنی زمان‌و كلتوری كوردییه‌وه، كوردیان ناچاركردوو‌ه هه‌میش ه له‌كۆچ‌و راس��ان‌و جه‌نگی بێكۆتاییدا بژیێت، ئاكامی ئه‌مه‌ش مانه‌وه‌ی كورد بووه وه‌ك جڤاكێكی خێڵه‌كی‌و غه‌یره شاریی ،بۆی ه تا ئێستاش ئهوه ئاگایی‌و داب‌و نه‌ریتی خێڵ‌و بیركردنه‌وه‌ی گوندیی ه ك ه ژیان‌و د‌هق‌و ره‌فتاره‌كانمان ده‌نرخێنێ‌و ئاراست ه ده‌ك��ه‌ن نه‌ك تیۆری‌و هزرو فه‌لسه‌فه‌و زانسته‌كان یان توانا تایبه‌تییه‌كانی تاكه‌كه‌سه‌كانی جڤاكی ئێمه ،كه‌وات ه به‌شێكی الوازی ره‌خنه‌و ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی كوردیی په‌یوه‌ندی بهو هه‌ستی تێگه‌یشتن‌و پێودانگ ه خێڵه‌كی‌و ئاڵۆزانه‌و‌ه هه‌یه ك ه به‌هۆی مانه‌وه‌ی جڤاكی كوردیی له‌چوارچێوه‌ی كلتوریی گوندیدا، له‌بیركردنه‌وه‌ی ئێمه‌دا بااڵده‌ستن. .2ئێم ه جڤاكێكی شارنشینی‌و خ���اوه‌ن ش��اری كلتوریی ف��ره نین، ئاماده‌یی زانست‌و كلتوری فه‌لسه‌فه‌و
هه‌ندرێن
زانست ه مرۆڤایه‌تی‌و سروشتییه‌كان به‌رهه‌می كۆمه‌ڵگای شارنشینن، زانستگا له‌شاردا ساز ده‌بێت نه‌ك گوند، ره‌خنه‌ش وه‌ك زانستێك په‌یوه‌ندی به‌كۆی ئهو زانست ه مرۆڤایه‌تی‌و زانستی ماتماتیك‌و هه‌ساره‌ناسیی‌و ..تاد هه‌ی ه ك ه له‌زانستگاكاندا نه‌بێت ،نابنه بیركردنه‌وه‌یه‌كی سیستماتیكی. .3ه��ه‌رچ��ه‌ن��ده ل��ه‌ب��اش��ووری كوردستاندا 19ساڵ ه كورد حوكمڕانی خۆی ده‌كا ،كه‌چی له‌هه‌موو كاتێكی پێشوو زیاتر زانستگاكانی كوردستان سه‌قه‌تترن ،چونك ه تا ئه‌مڕۆش لهو زانستگایانه‌ی كوردستاندا له‌به‌شی مرۆڤایه‌تییدا ،وه‌ك چۆن له‌زۆربه‌ی بواره‌كانی تردا سااڵن ه ته‌نیا "بڕوانامه"ی س��ه‌ر ك��اغ �ه‌زی زۆر داب �ه‌ش��ده‌ك �ه‌ن، به‌هه‌مان شێوه‌ش نه‌یانتوانیو‌ه دوو ره‌خنه‌گری پسپۆڕی ئ �ه‌ده‌ب��ی یان هونه‌ریی یان سیاسیی یان كۆمه‌ڵناسی كاراو داهێنه‌ر به‌رهه‌مبهێنن ،هه‌روه‌ك نه‌یانتوانیو‌ه كلتوری خوێندنه‌وه‌و خ��وێ��ن�ه‌ری ك���اراش به‌رهه‌مبهێنن، ئێوه‌ش ده‌زانن خوێندكاری كورد دوای وه‌رگرتنی"بڕوانامه"كهی پشتی لێ ده‌كاته‌وه ،ئیتر به‌پێشگره‌كه‌ی (د) یان بڕوانامه‌كه‌یه‌و‌ه خۆی وه‌ك عه‌نته‌ر ده‌بینێ‌و واز له‌كتێب خوێندنهوه ده‌هێنێت ،بۆی ه ئهو خوێندكارانه‌ی كه ده‌رچووی به‌شی ئه‌ده‌بین ،بێجگ ه لهو ئه‌ركه‌ی ك ه دوا ساڵی خوێندنه‌وه‌كه‌یان نووسیویانه ،ئیتر هیچ به‌رهه‌مێكی تر نانووسن ،له‌ده‌زگایه‌ك داده‌مه‌زرێن‌و س �ه‌رق��اڵ��ی ب����ه‌رزو ن��زم��ب��وون �هوهی موچه‌كه‌یانن ،دیار‌ه ره‌نگ ه تاكو ته‌را له‌خوێندكاری كورد هه‌بن ك ه ماوه‌یه‌ك دوای خوێندن یان له‌تێزێكدا بابه‌تێكی ره‌خنه‌ی مه‌یله‌و باشی له‌چاو ئهو هه‌موو تێز‌ه بێتێزان ه نووسیبێت كه سااڵن ه له‌زانستگاكانی كوردستاندا ده‌نووسرێن ،وه‌لێ من مه‌به‌ستم ئهو تیۆری‌و ره‌وت ه هزریی‌و ره‌خن ه ئه‌ده‌بییه زانستییانه‌ی ه ك ه ئهوه ئه‌ركی سه‌ره‌كی زاستگاكانی كوردستان ه ئهو ره‌وشه كڵۆڵه‌ی ره‌خنه‌و ژیانی رۆشنبیریی‌و نه‌ریت ه به‌سه‌رچووانه‌ی كوردی بگۆڕن‌و نوێیبكه‌نه‌وه. .4ده‌مڕاستی ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی كوردیی ئه‌وانه‌ن ك ه هیچ پاشخانێكی ئه‌كادیمییان نییه ،به‌ڵكو بریتین ل�ه‌وان�هی ك ه رۆژێ��ك ل���ه‌رۆژان به‌هۆی نزیكایه‌تیان له‌میدیای حیزب یان به‌هۆی ئهو ئاست ه ب �ه‌رزه‌ی نه‌خوێنده‌واریی‌و كه‌م هۆشیاریی ه ك ه له‌جڤاكی ئێمه‌دا هه‌یه ،بوونه‌ت ه ره‌خنه‌گری كوردیی، ل�ه‌ب��واری ره‌خ��ن�هی كوردییدا وابزانم ره‌خنه‌گرێكمان نیی ه ك ه ده‌رچ��ووی
به‌شی زانست ه مرۆڤایه‌تییه‌كان ،به‌شی ئه‌ده‌ب بن ،به‌ڵكو بریتین له‌وانه‌ی ك ه خوێنده‌واری جه‌ڵه‌بین ،به‌رووكه‌شی‌و لینگاوقووچی له‌تیۆرییه‌كانی ره‌خنه گ��هی��ش��ت��وون ،ب��ۆن��م��ون �ه ،جێگه‌ی كۆمیدیی ه لهو سااڵنه‌ی دواییدا هه‌ر نووسه‌رێك دی��داری لهگهڵ ده‌كرێت، ئهو رسته‌ی رۆاڵن بارت ده‌ڵێته‌و‌ه ك ه ده‌ڵێ "نووسه‌ر مرد" ،بێئه‌وه‌ی یه‌كێك ل �ه‌وان � ه ب��اس له‌ناوكۆیی ،پاشخان‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی ئهو رست ه لهگهڵ كۆی كلتوری فه‌ره‌نسی‌و رۆژئاوایی بكات، هاوكاتیش تۆ دیقه‌تت داوه تا ئێستاش له‌الی ئهو ره‌خنه‌گر‌ه جه‌ڵه‌بییان ه باوه‌و ئه‌مه‌شیان كردۆت ه باو له‌اڵی خوێنه‌ری ك��وردی��ی��دا ك� ه له‌نووسینێكی به‌ناو ره‌خنه‌ییدا بێ هاوئاهه‌نگییه‌ك لهگهڵ خۆیی‌و نووسینه‌كه‌یاندا ن��اوو وته‌ی ده‌یان نووسه‌ری سه‌ر به‌ڕه‌وت‌و خاوه‌ن تیۆریی جیاواز به‌دوای یه‌كتردا كه‌ڵه‌ك ه ده‌كه‌ن ،كه‌چی ئه‌گه‌ر خوێنه‌ر شاره‌زای زمانه‌كانی رۆژئ��اوا بێت ،ده‌بێ بزانێت ك ه ره‌خنه‌گرێك له‌وتارێكی رۆژنامه‌وانیدا كتێبێك یان ده‌قێكی ئه‌ده‌بی ده‌ناسێنێت، ده‌بینێ ك ه ئهو ره‌خنه‌گر‌ه ك ه پاشخانی ئه‌كادیمیشی هه‌ی ه به‌ده‌گمه‌ن ناوی چه‌ندین نووسه‌رو فه‌یله‌سوفانی جیهانی ب���ه‌دوای یه‌كتردا ری��ز بكات ،چونك ه لێكۆڵێنه‌وه‌ی ئه‌كادیمی ج��ی��اواز‌ه له‌نووسینی وتارێكی رۆژنامه‌وانی له‌سه‌ر كتێبێك یان ده‌قێكی ئه‌ده‌بیی ،كه‌چی كورد به‌ناو ره‌خنه‌گرێكی زۆری هه‌ی ه ك ه ده‌یان ساڵ ه له‌هه‌ر قونك ه نووسین، نووسینی رۆژنامه‌وانی كورت‌و ساده ك ه زیاتر له‌ریزكردنی كۆمه‌ڵێ بۆچوونی خاو ده‌چن ،هه‌ر خه‌ریكی ریزكردنی ناوی فه‌یله‌سوف‌و وت�هی نووسه‌رانێكن ك ه زۆرینه‌یان هیچ به‌رهه‌مێكیان به‌كوردیی نییه. .5چونك ه ئه‌مڕۆ له‌هه‌موو كات زیاتر ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بیی ،وه‌ك بواری سیاسیی‌و ژیانی جڤاكیی كوردیی، ل�ه‌س�ه‌ر حزبچیه‌تی ،خزمچییه‌تی، هاوڕێچییه‌تی‌و به‌رتیل به‌خشیندا ده‌ژیێت ،ئهو ت �ه‌رز‌ه ره‌خنه‌یه‌ش بۆ هه‌موو خوێنه‌رو نووسه‌ران ئاشكرایه، بۆی ه چه‌مك‌و ك��ردهی ره‌خن ه ریسوا ك���راوه ،به‌مجۆر‌ه له‌ناو ئ �هو ب��ازاڕه به‌هه‌رمێنه‌دا ك� ه ل �ه‌وێ��دا ن��ووس�هرو شاعیران هه‌ر كات حه‌زیان كرد ده‌توانن ره‌خ��ن � ه به‌به‌رتیلێك ره‌خنه‌یه‌كی په‌سنده‌ر یان بكوژ له‌الی ئهو ره‌خنه‌گر نه‌خوێنده‌وار‌ه ی��ان جه‌له‌بییان ه به رادان بده‌ن ،ئیتر له‌ره‌وشێكی ئه‌وهادا كه‌سێك سه‌رنج لهو ره‌خن ه ئه‌ده‌بییه ن���ادات ك � ه به‌هه‌وڵێكی بێالی هنو زانستییه‌و‌ه نووسراوه. ك��ه‌وات�� ه ت��ا ب �ه‌ش��ی ئ�ه‌ده‌ب��ی�یو زانست ه مرۆڤایه‌تییه‌كانی زانستگاكانی ك��وردس��ت��ان ئ �هوه��ا بێزانست بن، نه‌بن به‌سه‌رچاوه‌و ئۆرگانێكی كارای كلتوریی‌و زانستی ،ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی كوردیی هه‌روا الوازو گۆج ده‌مێنێته‌وه، له‌وه‌ش گه‌ڕێ تا ئهو هه‌موو رۆژنامه‌و گۆڤارو كه‌ناڵ ه ئه‌جێندا بازرگانیی‌و حیزبییان ه له‌كوردستاندا بازاڕییان ب�ه‌ه�ه‌رم��ێ��ن ب��ێ��ت ،ئیتر نووسین‌و ره‌خنه‌ی اڵوازو جه‌ڵه‌بیی زیاتر ده‌بن‌و ره‌خنه‌ی زانستیی‌و په‌رۆشخۆریش فه‌رامۆشده‌كرێت. ده‌س���ت���وور :الت��وای�� ه ژینگه‌ی جوگرافیایی سیاسی تا چه‌ند كاریگه‌ری هه‌ی ه له‌سه‌ر به‌هێزی ره‌خن ه بهگشتیو ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی به‌تایبه‌ت؟ ه �ه‌ن��درێ��ن :دی����اره وه‌ك چ��ۆن
ك����ۆی چ���ه‌م���ك‌و ت��ی��ۆری��ی �ه‌ك��ان��ی رۆژئ����اوا به‌شێوه‌یه‌كی رووك��� هش‌و گ���ۆج ده‌گ���وازرێ���ن���هوه ن���او زم��ان�ه رۆژهه‌اڵتییه‌كانه‌وه ،به‌هه‌مانشێوه‌ش خودی چه‌مكی ره‌خنه‌و ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی به‌شێوه‌یه‌كی رووك��� هش‌و نازانستی بۆ ناو ئهو زمانانه‌و‌ه گوازراونه‌ته‌وه، ئاشكرای ه ره‌نگ ه زێ��ده‌ڕۆی��ی نه‌بێت ئه‌گه‌ر بێژین ك ه ن ه زمانی عه‌ره‌بی‌و نه فارسی‌و ن ه توركیش ك ه تا ئه‌مڕۆش ئهو سێ زمان ه سه‌رچاوه‌ی رۆشنبریی سه‌ره‌كی خوێنه‌ری كوردیین ،نه‌ك هه‌ر به‌جه‌ڵه‌بیی چه‌مكی ره‌خنه‌و ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بییان به‌ئێم ه ناساندووه ،به‌ڵكو ك��ۆی چه‌مك ه سیاسیی ،زانستیی‌و ...ت��اد به‌سه‌قه‌تی ب��ۆ ئێمه‌یان گواستۆته‌وه ،هه‌ر بۆی ه ئێستا له‌باشوور به‌تایبه‌تی ده‌بینین چۆن ته‌كنۆلۆژیا، تێڤی ،مۆبایل ،ئۆتۆمبێل ،مۆزیكی به‌زم‌و هه‌ڵپه‌ڕین ،میكیاژ ،چ هك‌و .. تاد ژیانی كوردیان هه‌الهه‌ال كردووه، لهو ناوكۆییه‌و‌ه كورد وه‌ك نه‌ته‌وه‌یه‌كی بنده‌ست كوشته‌ی ئهو كلتور‌ه گۆجه‌ی ئهو سێ ن�ه‌ت�ه‌وه‌ن ،بۆی ه نووسه‌ری ك��وردی به‌شێوه‌یه‌كی سه‌قه‌ت ئهو چه‌مك‌و تیۆرییانه‌ی ره‌خنه‌و ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی له‌زمانی ئهو سێ نه‌ته‌وه‌وه وه‌رگ��رت��ووه ك ه خۆیان به‌سه‌قه‌تی وه‌ریانگرتووه ،جا ك ه زمانێك خۆراكه كلتورییه‌كه‌ی له‌سه‌رچاوه‌ی زم��ان‌و كلتورێكی سه‌قه‌تدا بگوازێته‌وه‌و ده‌مڕاست ه كلتوریی‌و ره‌خنه‌و ره‌خنه سه‌قه‌ته‌كانی ئه‌ده‌بییه‌كانیشی كۆمه‌ڵگا بن ،چۆن ره‌خنه‌و ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بییه‌كه‌ی سه‌قه‌ت نه‌بن؟ وه‌لێ ده‌بێ ئهوه بزانین ئه‌گه‌ر بنده‌ستیش نه‌بووایه ل�هو ره‌خنه‌و ره‌خن ه ئه‌ده‌بییه‌كه‌ی ل���ه‌ع���ه‌ر‌هب‌و ف���ارس‌و ت���ورك باشتر ن�ه‌ده‌ب��وو ،چونك ه كۆی نه‌ته‌وه‌كانی رۆژه����ه‌اڵت واب �ه‌س��ت �هی ه�ه‌ژم��وون��ی كلتورو زانستی رۆژئ��اوان‌و له‌بنه‌ڕه‌تدا به‌كاریگه‌رییه‌كی كۆیله‌دارانه‌و‌ه كه‌وتنه ژێر ده‌سه‌اڵتی بااڵی كلتوری رۆژئاواوه، بێئه‌وه‌ی سود له‌كلتوری رۆژهه‌اڵتی وه‌رب��گ��رن‌و به‌ئاوازێكی ره‌خنه‌ییه‌وه ئهو كلتورانه‌ی رۆژئاوا بگوازنه‌وه ،ئهم مێژووه‌ش هۆكردگه‌لی هه‌ی ه ك ه ئه‌ركی ئهو دیدار‌ه نییه. ده‌س��ت��وور :زۆر ج��ار ب��اس لهوه ده‌ك��رێ ،ره‌خن ه له‌كۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا دوور‌ه له‌میتۆد‌ه زانستییه‌كانی ،ئه‌مه چۆن ده‌بینی؟ ئه‌گه‌ر وای ه هۆكاره‌كه‌ی بۆچی ده‌گێڕیته‌وه؟ هه‌ندرێن :كه‌م تا زۆر ،به‌رسڤی ئهو پرسیاره له‌به‌رسڤی پرسیاره‌كه‌ی پێشوودا هه‌یه ،له‌كوردستاندا زانست‌و زانستگا وه‌ك سه‌رچاوه‌و ئۆرگانێكی ب��ه‌ه��اداری زانستی‌و ماریفی سه‌یر ناكرێت ،به‌ڵكو كارگه‌یه‌ك ك ه پیشه بۆ ئیشكردن‌و بڕوانامه‌ی سه‌ر كاغه‌زو ده‌س�ه‌اڵت سه‌یر ده‌كرێت ،بۆی ه كورد باكی له‌سه‌ر میتۆد‌ه زانستییه‌كان نه‌كه‌وتووه ،ئه‌گه‌ر ب �ه‌اڵی نووسه‌رو مامۆستایانی زانستگاو‌ه زانست‌و میتۆد گرنگ بوونایه ،ئهو هه‌موو زانستگایه بێبه‌ره هم‌و بڕوانام ه فرۆشان ه نه‌ده‌بوون!
ناوه‌ندی نووسه‌ران‌و سیاسییانی كورد كلتو و زانست به‌شتێكی اڵوه‌كی ده‌بینن، بۆی ه ئه‌مڕۆ خوێنه‌ر نییه ،نه‌خوێندنه‌وه‌و گاڵت ه كردن به‌شاعیرو نووسه‌ر شه‌رم نییه ،هه‌روه‌ك ئه‌گه‌ر له‌رۆژئاواش كه من خۆم هاتمه‌و‌ه كوردستان له‌ناوی ك��ۆی خه‌ڵكدا ئ��ه‌وه‌م به‌چاوی خۆم بینی‌و به‌گوێی خۆم بیست ك ه گه‌لحۆییه (گه‌مژه‌یی) تۆ له‌جیاتی بازارگانیی‌و پوڵ په‌یداكردن خه‌ریكی خوێندنی زانستگاو په‌رۆشخۆری كلتور بیت. ده‌س���ت���وور :بێگومان به‌شێك له‌كتێبخانه‌ی هه‌ر واڵتێك ،وه‌رگێڕانه، وه‌رگێڕان چۆن پێناس ه ده‌كه‌ی؟ ئه‌ركی وه‌رگێڕ چۆن ده‌بینی؟ هه‌ندرێن :وه‌رگ��ێ��ڕان وه‌ك هه‌ر بوارێك له‌داهێنان ،هونه‌رو زانستێكی س�ه‌رب�ه‌خ��ۆی�ه ،دی���اره م��ن وتارێكی تایبه‌تم له‌سه‌ر به‌های وه‌رگێڕان به‌ناوی "وه‌رگ��ێ��ڕان ئاماده‌بوون ه له‌جیهاندا" ن��ووس��ی��وه ،ل �ه‌وێ��دا باسی گرنگی‌و به‌های وه‌رگێڕانم كردووه ،بۆی ه لێره‌دا ناخوازم دووباره‌یان بكه‌مه‌وه ،هه‌ڵبه‌ته وه‌رگێڕانیش وه‌ك هه‌ر بوارێكی تری هونه‌ریی ،كۆمه‌ڵێ تیۆری‌و روانگه‌ی ج��ی��اوازی ه�هی� ه ك � ه په‌یوه‌ندییان به‌ژانره‌كانی د‌هق‌و شوێنكات‌و روانگه‌ی بیركردنه‌وه‌ی ئهو نووسه‌رانه‌و‌ه هه‌یه ك ه سه‌رقاڵن به‌هونه‌ری وه‌رگێڕانه‌وه، وه‌رگ��ێ��ڕان س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ك��ی گرنگه بۆ گه‌شه‌سه‌ندی كلتوری كوردیی، هه‌روه‌ك بێوه‌رگێڕانی ده‌قی كوردیی بۆ زمان ه جیهانییه‌كان ،كورد ناتوانێت له‌جیهانی كلتوره‌كانی تردا ئاماده بێت، وه‌رگێڕان له‌اڵی من جۆره گفتوگۆیه‌كی دۆس��ت��ان�هی� ه ل �ه‌گ �هڵ ده‌ق ،زم��ان‌و كلتورێكی دیكه ،ك��ردهی وه‌رگێڕان چه‌شن ه داهێنانێكی تری نووسه‌ری وه‌رگێڕ‌ه ك ه له‌پرۆسه‌ی گواستنهوه به‌رهه‌مدێت ،دیار‌ه پێویست ه وه‌رگێڕان له‌زمانی كوردیدا ئامانج‌و پرۆژه‌یه‌كی كلتوریی هه‌بێت ،چونك ه وه‌رگێڕان به‌شێك ه له‌سیاسه‌تی كلتوریی زمانێك، وه‌رگێڕانی جه‌ڵه‌بی ك ه دیارده‌یه‌كی ب��ه‌رچ��اوه ل�ه‌ك��وردس��ت��ان��دا ،ده‌بێته سه‌قه‌تكردنی مێشك‌و چێژی خوێنه‌رو ژیانی جڤاكی ،الموای ه له‌كوردستاندا كرده‌ی وه‌رگێڕان به‌گشتی هیچ پێوانه‌و ئامانجێكی نیی ه بێجگ ه له‌بازرگانی نه‌بێت ،ره‌نگ ه جاروبار نووسه‌رێك یان خوێنه‌رێك به‌ئاگاییه‌و‌ه بۆ خزمه‌تكردنی كلتوره‌كه‌یه‌و‌ه كتێبێك له‌زمانێكی بیانییه‌و‌ه وه‌ربگێرێت ،من ده‌زان��م كه‌سانێك هه‌ن ،له‌وه‌ته‌ی له‌كوردستاندا بازرگانی به‌كلتوره‌و‌ه گ �ه‌رم ب��ووه، كه‌سانێك هه‌ن له‌رۆژئاوادا ك ه دوای ئ��هوهی له‌نووسین‌و شیعردا فاشیل بوون بۆ كاسبی خه‌ریكی وه‌رگێڕانن، چونك ه له‌كوردستاندا ملكه‌چییه‌كی زۆر بۆ ئهو وه‌رگێڕان ه هه‌ی ه ك ه راسته‌وخۆ له‌زمانه‌كانی رۆژئاواوه ده‌كرێن. من خۆم سێ یان چ��وار كتێب‌و وتارگه‌لێكی فه‌لسه‌فی‌و ره‌خنه‌ی ئه‌ده‌بیی‌و بواره‌كانی دیكه‌م وه‌رگێڕاون، وێڕای ئهوهی به‌شێك لهو وه‌رگێڕانانه وێ��ڕای گرفتی چه‌مك‌و كه‌موكوڕی
ئێمه جڤاكێكی شارنشینی‌و خاوه‌ن شاری كلتوریی فر ه نین ،ئاماده‌یی زانست‌و كلتوری فه‌لسه‌فه‌و ه مرۆڤایه‌تی‌و سروشتییه‌كان به‌رهه‌می زانست كۆمه‌ڵگای شارنشینن
هه‌ڵه‌ی زمانه‌وانییان تێدایه ،وه‌لێ من وه‌ك ئهوهی خۆم ئهو د‌هق‌و كتێبانه‌م نووسیبێت ئه‌وها له‌دڵه‌و‌ه وه‌رمگێڕاون. ده‌س��ت��وور :ئێستا له‌كوردستان ده‌رگایه‌كی گهوره به‌ڕووی وه‌رگێڕاندا كراوه‌ته‌وه ،ئهم شه‌پۆل ه چۆن ده‌بینی؟ ه �ه‌ن��درێ��ن :وه‌ك ئ��هو بێسه‌رو به‌رییه‌ی ده‌بینم ك ه له‌ئاستی ئهو مۆده‌و خۆراك‌و ك هل‌و په‌ل ه ته‌كنۆلۆژییه‌كاندا له‌ئارادان ،من بڕواموایه ،كۆی دیارده‌و گرفته‌كانی جڤاكێك په‌یوه‌ندییان ب�هو سیاس هتو كلتوره‌و‌ه هه‌ی ه كه بااڵده‌ستن ،ه �ه‌روه‌ك په‌یوه‌ندی بهو ئه‌كتۆر‌و ده‌مڕاست ه سیاسییانه‌وه هه‌ی ه ك ه ل �ه‌ب��واره جوداكانی وه‌ك سیاس هتو كلتورو بازرگانی‌و ..تاد ده‌سه‌اڵتدارن ،بۆی ه ئهو دیارد‌ه بێسه‌رو به‌رییه‌ی ك ه له‌كوردستاندا له‌بواری وه‌رگ��ێ��ڕان��دا ل �ه‌ئ��ارادای �ه ،په‌یوه‌ندی به‌نه‌بوونی تێگه‌یشتنێكی تۆكمه له‌چوارچێوه‌ی سیاسه‌تی كلتورییدا هه‌یه ،وه‌ك چۆن به‌ڕێگای بازرگانه مشه‌خۆرو بێبیركردنه‌وه‌كانی كورد له‌ره‌هه‌ندی بازرگانی به‌سه‌دان ته‌ن خ��واردن‌و ده‌رمانی به‌سه‌رچوو ،بكوژ دێنن ه كوردستان‌و زۆر جاریش دوای سه‌قه‌تكردنی س �ه‌دان هاوواڵتی بهو خواردن‌و ده‌رمانانه ،به‌هه‌مان شێوه‌ش ئهو ده‌رگ��ا كردنهوهی ه بۆ وه‌رگێڕان بۆت ه هۆی ئ�هوهی ك ه ده‌ی��ان كتێبی بێسودو بگر‌ه مێشككوژو رۆحكوژو ته‌مكوژ بۆ كوردیی وه‌رگ��ێ��ڕدراون، ده‌زانم دوای هه‌اڵوسانی ئابووریی ئهو حیزبان ه ئهو شااڵو‌ه له‌وه‌رگێڕان كۆتایی دێ��ت ،چونك ه وه‌ك گوتم له‌ئاستی ده‌زگ��ا به‌ناو رۆشنبیرییه‌كانی ئهو حیزبانه‌دا پرۆژه‌یه‌كی كلتوریی نه‌ك هه‌ر بۆ گرنگی وه‌رگێڕان له‌ئارادا نییه، به‌ڵكو بۆ هیچ بوارێكی تری كلتوریی له‌گۆڕێدانییه ،دی��اره لهئێستاوه بۆ خوێنه‌رو نووسه‌رێكی به‌ئاگا ده‌بێ روون بێت ك ه به‌شێك لهو كتێب ه سه‌قه‌تانه‌ی ك ه وه‌رگێڕدراون بۆ كوردیی كاریگه‌ریی خراپیان له‌سه‌ر ئهو خوێنه‌ر‌ه گه‌نج‌و ساویلكانه‌دا داناوه. ده‌س��ت��وور :دوایین وت �هی خۆت چییه‌و چیت هه‌ی ه بۆ وتن ك ه هه‌ست بكه‌ی ده‌كرا ئاماژهی پێ بده‌ی؟ هه‌ندرێن :سوپاس بۆ ئێوه كه له‌وگفتوگۆیه‌دا به‌رێگای ته‌كنیكه‌وه وش��ه‌م��ان گ���ۆڕی���هوه ،ئ��وم��ێ��ده‌وارم وه‌اڵمه‌كانم دابێته‌وه ،هه‌ڵبه‌ت ه من بۆ دڵخۆشكردنی خه‌ڵك نانووسم ،ته‌نیا هه‌وڵده‌ده‌م له‌هه‌موو نووسینێك یان شیعرێكدا ئهو راستیی ه به‌گۆ بێنم كه له‌ناو مندا هه‌یه. به‌خه‌مێكه‌و‌ه ده‌ڵ��ێ��م ،ده‌مێكه هه‌ستده‌كه‌م ب��ووم�ه‌ت� ه كارگه‌یه‌ك ل���ه‌ن���ووس���ی���ن ،چ��ون��ك�� ه ن���اچ���ارم ه��ه‌م��وو ن��ی��وه‌ش��ه‌وان ب �ه‌دوگ��م �هی كۆمپیته‌ره‌كه‌مه‌و‌ه شه‌ڕ لهگهڵ ناخی په‌نگخواردووم‌و بێئومێد بوون له‌بوونی مێشكگرتووی ك���وردی‌و بێمۆراڵی جیهان‌و یاده‌وه‌ریی نه‌خه‌وتووی خۆم ب��ك�ه‌م ،ت��ا ل��هو ك��ات�هی ك� ه كازیوه ده‌رده‌كه‌وێت هه‌ست به‌زرینگانه‌وه‌یه‌ك بكه‌م ،من بێ هه‌ڵبژاردن قه‌ده‌رم بوو به‌هاوژیانی نووسین‌و خوێندنهوه ،ئهو سه‌رده‌مه‌ی ك ه من فریچكم به‌نووسین‌و خوێندنهوه گرت ،كتێب‌و ده‌ق وه‌ك نان به‌قه‌در بوون ،من ك ه كاری نووسین به‌وێنه‌یه‌كی شه‌به‌نگییانه‌ی پیرۆزه‌وه ده‌زان���م ،بۆی ه هه‌میش ه دوای هه‌ر نووسینێك‌و دیدارێك دڵه‌خورپه‌یه‌ك دامده‌پۆشێ ك ه چۆن‌و چیم نووسیوه.
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
ئهدهبو هونه‌ر ئا :ئیسماعیل ئیسماعیل زاده
پ��ۆس��ت م��ۆدێ��رن به‌قۆناغێك ده‌گ��وت��رێ كه دوای مۆدێرنێته هاتۆته‌ئاراوه ،ب �ه‌اڵم له‌شوێنی ك��ام��ڵ��ب��وون��ی م��ۆدێ��رن��ێ��ت��ه‌دا بێپێگه‌یه‌و تێڕوانینێكی ت�ه‌واو جیاوازی سه‌باره‌ت به‌مۆدێرنێته ه��هی��هو ده‌الق��هی��ه‌ك��ی ن��وێ بۆ ه��ون��ه‌رم��ه‌ن��دو ب���ه‌رده‌ن���گ()1 ده‌كاته‌وه ،له‌قۆناغی مۆدێرندا كه له‌كۆتاییه‌كانی سه‌ده‌ی نۆزده‌وه ده‌س��ت��پ��ێ��ده‌ك��ات ،ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��د چاالكییه هونه‌رییه‌كانی خۆی لهچوارچێوه زۆر به‌رته‌سكه‌كانی رابوردوودا دێت‌و هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه بۆ ده‌ربڕینی بیرۆكه‌و هه‌سته‌كانی ده‌ستی كرد به‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئهم چوارچێوه‌و رێگرانه ،وه‌كو سه‌رهه‌ڵدانی ئاتونالیته له‌مۆزیكادا كه له‌الیه‌ن شوینبێرگه‌وه ده‌ستی پێكرد یان مۆزیكای رێكه‌وت كه جان كیج له‌دامه‌زرێنه‌رانییه‌تی، ل�ه‌گ�هڵ به‌هێزبوونی مۆزیكای پۆست مۆدێرن له‌سه‌ره‌تاكانی ده‌یه‌ی ،1960مۆزیكای مۆدێرن ب����ه‌ره‌و ك��رچ��وك��اڵ �یو الوازی���ی خلۆر ب��ووه‌وه ،بابه‌تی سه‌ره‌كی م��ۆزی��ك��ای م��ۆدێ��رن به‌توخمه ته‌كنیكییه‌كانی مۆزیكادا وه‌كو ریتم به‌رته‌سك ده‌بووه‌وه ،به‌اڵم له‌مۆزیكای پۆست مۆدێرندا رۆڵی
پـۆســت مـۆدێـرنێته لـه‌مـۆزیـکــدا
ه��ون�ه‌ر له‌كۆمه‌ڵگای ب�ه‌رخ��ۆرو زۆر به‌رهه‌مهێنه‌ردا لێكۆڵینه‌وه‌ی له‌سه‌ر ده‌ك��رێ ،به‌م واتایه كه مۆزیكای مۆدێرن ته‌نیا به‌مۆزیكای جدی (كالسیك‌و شتی لهم بابه‌ته) ده‌به‌سترێته‌وه ،به‌اڵم له‌مۆزیكای پۆست مۆدێرندا جیاوازیی نێوان مۆزیكای جدی‌و مۆزیكای پۆپ وه‌ب �ه‌رچ��او ناگیرێ ،ب �ه‌م هۆیه ل�ه‌م��ۆزی��ك��ای پ��ۆس��ت م��ۆدێ��رن��دا ده‌الق�هی�ه‌ك��ی ن��وێ ده‌كرێته‌وه، ئه‌ویش سه‌رهه‌ڵدانی به‌رده‌نگی زۆره بۆ به‌رهه‌می ئاراسته‌كراو، ه��ه‌ر ئ��ه‌م ب��اب �ه‌ت �ه ب���ووه هۆی سازبوونی لقێكی نوێ له‌مۆزیكای پۆست مۆدێرندا ،شێوازی نوێ‌و پێشكه‌وتووتر بۆ تۆماركردنی مۆزیكا ،رووداوی دوای پۆست مۆدێرنن ،بۆنمونه كه‌ڵكوه‌رگرتن ل�ه‌س��ی��ن��ت��ی س���ای���زه‌ره‌ك���ان كه رۆژ لهگهڵ رۆژ پێشكه‌وتووتر ده‌ب���ن ،ئ��ی��دگ��ار وارس یه‌كێك له‌پێشه‌نگه‌كانی ئهم ب��واره بوو كه به‌به‌كارهێنانی سینتی سایزه‌ر تواناكانی سازه ئه‌لیكترۆنییه‌كانی خسته‌ڕوو ،له‌بواری پۆپدا گروپی به‌یتلز یه‌كه‌م گروپ بوو به‌هۆی تۆماركاردنی به‌توانای ده‌نگ وه‌ك ئه‌لێن پارسۆنز ده‌ستیكرد
ی شه‌هابه‌دین شێخی دوو شیعر
()1
ئاواره‌كان بێ سێشه‌ممه‌ن..
ئاواره‌كان بێ سێشه‌ممه‌ن ه��ه‌م��وو رۆژه‌ك���ان���ی ژی��ان��ی ئاواره یان ل�ه‌رۆژی پێش پشوودان ده‌چێ یان له‌رۆژی پاش پشوودان .. ئاواره‌كان بێ دووشه‌ممه‌ن .. ه هه‌موو سنووره‌كانی من ك نیشتمانم ه ل���ه‌گ���هڵ س���ن���ووری ده‌س��ت � بچوكه‌كانی تۆ گۆڕیبووه‌و ه .. ه ه ن��ی��ش��ت��م��ان ج��گ� ل���ه‌ك���ام��� ل��ه‌ده‌س��ت��ه‌ك��ان��ی ت���ۆ ئ����اوار ه بووم.. م���ن ل �ه‌م �ه‌ن��ف��ای ب���ێ ش���ه‌وو رۆژی ك��ه‌زی��ی��ه‌ك��ان��ی ت�����ۆدا ن��غ��رۆ ده‌بووم .. ئاواره‌كان ..به‌شه‌وو رۆژن ئ�������اواره‌ك�������ان ب���ێ���ن‌چ����وار شه‌ممه‌ن.. ه درۆ ده‌كات گوڵه‌كه‌م.. گالیل
ئهی زه‌وی ئه‌گه‌ر گرده ب��ۆ م��ن ه �ه‌ر ده‌ڕۆم‌و به‌تۆ ناگه‌م؟ ئهی قه‌بری بێناونیشانی برا شه‌هیده‌كه‌م ده‌ت��وان��م ل��ه‌والی زه‌ویشه‌و ه بتدۆزمه‌وه؟ ئ����اواره‌ك����ان ل��ه‌ن��اوه‌ڕاس��ت��ی ه دان هه‌فت ئاواره‌كان بێ ده‌ستپێكردن‌و ه ژیانیان.. بێ كۆتایی ئ�������اواره‌ك�������ان ب�����ێ پ������ه‌ن.. شه‌ممه‌ن.. ()2
جازبه!
م���ن ح���ورم���ه‌ت���ی ج �ه‌ن��اب��ت ده‌گرم خانم ئه‌گینا زه‌وی هیچ جازبه‌یێكی نییه.. ئه‌گینا.. رۆژێك ئهم گۆی زه‌وییه ه ئێستا ساڵه‌هایه ك ب������ه‌س������ه‌ر م����ل����ی م����ن����هو ه ده‌سوڕێته‌وه ده‌ته‌قێنمه‌وه..
ب �ه‌ت��ۆم��ارك��ردن��ی ده‌ن��گ �ه چه‌ند ت��وێ��ی�ه‌ك��ان‌و میكسه‌ر ،ده‌ڵێن پ��ارس��ۆن��ز له‌ئه‌لبومی نیوه‌ی تاریكی م��ان��گ ل �ه‌گ �هڵ گروپی پ��ی��ن��ك ف��ل��ۆی��دی��ش ه��اوك��اری��ی ك��ردو ب�ه‌ه��ۆی ئ �ه‌م ئه‌لبومه‌وه ت�ه‌ك��ن��ی��ك�ه‌ك��ان��ی ت��ۆم��ارك��ردن��ی ده‌نگی به‌وپه‌ڕی گه‌شه‌ی خۆی
گ��هی��ان��د ،ل �ه‌ده‌ره‌ن��ج��ام �ه‌ك��ان��ی دیكه‌ی مۆزیكای پۆست مۆدێرن الیه‌نگریی به‌رده‌نگه له‌چینێكی تایبه‌تی كۆمه‌ڵگا كه لهگهڵ جۆری بیركردنه‌وه‌ی ئه‌ودا ده‌نگونجێ، وه‌كو الیه‌نگریی كردن له‌هیپیزم له‌ده‌یه‌ی ،1970ئه‌مه‌ش به‌لقێكی مۆزیكای رۆك له‌قه‌له‌م ده‌درا،
تۆهه‌رخۆت .. ده‌بیته‌وه به‌یه‌كه‌م ئاسمانی خۆت‌و ده‌بیته‌وه به‌زه‌ریای نیشتیمانی من دڵێكی تاسه‌ر تووڕه .. له‌هه‌ناسه‌ی شه‌قبووی جوانی وێنه‌كانه‌وه به‌چاوی كامێرایه‌كی مردوو ته‌ماشام ده‌كا ت��ۆه��ه‌ر خ����ۆت ،ده‌ب��ی��ت��هو ه به‌مانشێتی دره‌نگوه‌ختی، ئێواره‌یه‌كی پایزی من زه‌مان له‌ژێر دارێكی نزمی شه‌ودا بۆنی عه‌تری ئاینده ده‌پرژێنێ، ب �ه‌س �ه‌رب��ااڵی ئ��وت��وك��راوی په‌ندێكی بێ ئه‌زمونی پێشیناندا له‌هه‌زار گۆرانی باخی خه‌ونی منداڵیمدا، ئاوازی خونچه‌یه‌ك ده‌مناكاته‌وه گۆرانیه‌ك له‌به‌ر خۆمه‌و ه بڵێم ئاخ چه‌ند نه‌شیاوه !.. له‌بیركردنی ده‌نگخۆشیی كانیه‌ك، وه‌ختی نووسینه‌وه‌ی یاداشتی به‌فرێكی بێ ژیان چه‌ند ناته‌بایه !.. ه كه‌چاوی رۆشنایی كازیوه‌یه‌كی سپیكه‌ل لێڵه به‌ئاخ به‌یانییه‌كی شۆخ ،كانییه‌ك، ه له‌سه‌ر شانۆی واتای پڕی مانگدا ده‌بێت مانیكان‌و ده‌بێته په‌پوله‌یه‌كی ئه‌كته‌ر رووی چه‌تره‌كان له‌ئاره‌زووی ئه‌واندا ده‌بن به‌نیشتیمان بۆ هه‌تاو ه ن���ووك ئه‌ستێره‌ییه‌كه‌م ئیتر پێنووس ناشكێ له‌عاشقبوونی بارینی به‌فردا ه بۆ هه‌ور كه‌نیشتیمانی نیی له‌سه‌ر لێواری ئێواره‌یه‌كی نشێودا ه سنووری چاوه‌ڕوانیم ئه‌گه‌رچی مه‌ست له‌داڵغه‌ی بێهیواییدا نیگای ده‌خزێ له‌بینینی نیگایه‌كی بێهیواتر حیكمه‌تێكی چه‌ند دره‌نگوه‌ختت پێیه! ك��ات��ێ��ك ت��ۆ ت �ه‌م��اش��ای برینێكی هه‌ستم ده‌كه‌یت
یان الیه‌نگریی له‌رۆپ كه ته‌نانه‌ت ده‌ت���وان���ێ ب��ۆ م��اوه‌ی��ه‌ك��ی زۆر درێژخایه‌ن كاریگه‌رییه‌كی زۆر له‌سه‌ر جۆری بیركردنه‌وه‌و جۆری جل له‌به‌ركردنی به‌رده‌نگه‌كانی خۆی دابنێ ،هه‌ر بهو جۆره‌ی كه گوترا له‌مۆزیكای مۆدێرندا ته‌نیا خ��ودی مۆزیكا ره‌س��ه‌ن ب��وو ،ب �ه‌اڵم له‌مۆزیكای پۆست مۆدێرندا هونه‌رمه‌ند هه‌وڵ ده‌دا هه‌نگاوێكی زیاتر بنێ‌و ره‌نگه هونه‌رمه‌ند بیه‌وێ به‌رده‌نگه‌كه‌ی بۆ ناڕه‌زایه‌تییه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی بانگهێشت بكا ،ره‌نگه بیه‌وێ ئهو له‌دیارده‌یه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی ئ��اگ��ادار ب��ك��ات �هوه ی��ان ره‌نگه كارێكی سیمبولیك ئه‌نجامبدا، ب��ۆن��م��ون �ه ده‌ت��وان��ی��ن ئ��ام��اژه به‌هونه‌رمه‌ندانێكی ن��اڕازی وه‌ك ت���ۆم ی���ۆرك ی���ان ج���ان لێنۆن بكه‌ین ،له‌سه‌رده‌می مۆدێرندا مۆزیكای پۆپ‌و مۆزیكای زاڵ دوو بابه‌تی زۆر لێك جیاواز بوون‌و ل�ه‌س�ه‌رده‌م��ی خۆگرتنی پۆست مۆدێرندا ب��واری ئ�هوه هه‌یه كه ئ��ه‌م دووان���ه تێكهه‌ڵكێشرێن، یه‌كه‌م شێوازی پۆست مۆدێرن مینیمالیزمه ،مینیمالیزم له‌یه‌كێك ل�ه‌ح��اڵ�ه‌ت�ه‌ك��ان��دا ك��رده‌وه‌ی �ه‌ك �ه
ی شیعردا له‌رۆژێك ئه‌گه‌رچی من ئاشناتر سكێچی وێنه‌كه‌ت ده‌كه‌م ژیانكردن پێ ناگات له‌ناو بۆنی سێوێكدا، ه چه‌قۆیه‌كی چاونه‌ترسی برینداری ك� وه‌ك خۆمان! ه میراتگری ه له‌خۆم‌و خۆت ده‌كات هه‌ریه‌ك له‌تێك سێو! له‌به‌رچاوی بینه‌رانی ئه‌مڕۆی گه‌وره‌ترین ساڵدا بڕیارێكی سه‌وزو ته‌ڵخ‌و مرۆڤێك له‌ناخی ریشه‌دارترین شه‌و به‌زمانی سیمفۆنیای ه��اوئ��اوازی ئ �ه‌وان وتیان: وشه‌كانی وتن ئه‌ڵێ‌و هه‌زار جار ته‌مه‌نی پێده‌داته‌وه، ئه‌مڕۆ بۆ ته‌مه‌نی هه‌تا پێش هه‌زار ساڵی دوێنێ! عه‌شقم كوژراوه‌و ئازادیم بریندارو حه‌زم ژه‌هرخواردوو درود بۆ ئاینی فڕین بۆ باڵه‌كانی په‌یام عه‌شقم ..
16
له‌به‌رامبه‌ر مۆزیكای كالسیك، یه‌كێك له‌كرده‌وه‌كانی ئهم چه‌شنه مۆزیكایه الیه‌نگرییه له‌نه‌ریته‌كانی رابوردووی مۆزیكای رۆژهه‌اڵت بۆ خوڵقاندنی ب�هره�ه‌م ،ت�ه‌ن دوم شێوازه‌كانی له‌به‌رهه‌مه‌كانیدا تێكهه‌ڵكێشانی مۆزیكای چینی‌و هه‌ڵده‌سه‌نگێنێ، رۆژئ���اوای���ی ئۆلیوێر مسیان له‌سه‌ر مۆزیكای س��ورپ��ێ��س��ت�ه‌ك��ان‌و س �ه‌ده‌ك��ان��ی ناڤیندا ك���اری ك���رد ،ل �ه‌ب��واری رۆكدا زۆر به‌رهه‌ممان له‌گروپی ج��ۆراوج��ۆری وه‌ك jethro tull یان ته‌نانه‌ت the doorsبینی كه ب �ه‌ره‌و مۆزیكای رۆژهه‌اڵتی ده‌چوون ،له‌قۆناغی مۆدێرنیزمدا كه‌ڵك وه‌رگرتن له‌ماژورو مینور به‌رێگر ده‌زانرا ،به‌اڵم له‌سه‌رده‌می پۆست مۆدێرندا رێ��زی لێگیراو ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دی پ��ۆس��ت م��ۆدێ��رن تا ئهو جێیه‌ی كه هونه‌رمه‌ندی مۆدێرن رێگه‌ی پێداوه ،ده‌توانێ له‌یاساكان‌و چوارچێوه‌كانی پێش مۆدێرنێته ك�هڵ��ك وه‌رب��گ��رێ، ب �ه‌ت��ێ��پ �ه‌ڕب��وون��ی ق��ۆن��اغ �ه‌ك��ان شێوازی جۆراوجۆر سه‌رهه‌ڵده‌دا، م���رۆڤ ب��ه‌گ��ۆڕان��ی ب��ارودۆخ��ی ژی���ان هه‌ستیشی ده‌گ��ۆڕێ��ت‌و ب �ه‌ت��ێ��پ �ه‌ڕب��وون��ی زه‌م����ان ئ �ه‌م تایبه‌تمه‌ندییانه‌ی مرۆڤ ده‌بنه هۆی سه‌رهه‌ڵدانی شێوازه‌كان‌و ق��وت��اب��خ��ان��هو تێڕوانینی نوێ له‌بواری هونه‌ردا.
ه ن��ووس �هرو له‌شانۆنامه‌ی رۆح��ی ده‌بێت (به‌هه‌شت) یاخی ده‌بێت دڵ��ۆپ��ێ��ك م��ه‌ره‌ك��ه‌ب ل���ه‌ده‌روون���ی پاكی سۆفته‌كه‌یه‌وه، نامۆ ..نامۆ به‌جلی كزه‌بایه‌كه‌و ه هه‌ڵده‌كاو ه په‌یڤه‌كانی خ��ۆی ب��ۆ رۆش��ن��ای��ی ده‌ك��ات� نیشتیمان ئێستا ده‌م�هو په‌ژمه‌رده‌بوونی شه‌یدایی ئه‌ستێره‌یه چاوی ئاوێنه‌ییه‌كانی ئاسمان چه‌ند شینه ه چه‌ترێكی كۆنی گوڵگوڵی دڕاو ك له‌شه‌قامی نه‌خشه‌ی هه‌ورێكی خۆرهه‌اڵتیدا ن��اوب��ان��گ��ی دروش���م���ی ه �ه‌ت��اوێ��ك��ی م��ه‌زن ده‌دزێ ه ه ئاوێنه‌یه‌و نه‌دڵێكی گ�ه‌رم‌و ن زه‌م��ان ن پێنووسێكی ته‌ڕ به‌دووده‌ست‌و دووپ���ه‌ن���ج���هی پ��ش��ك��ۆو دووڕوان����ی����ن‌و په‌نجه‌ره‌یه‌كی رووناكه‌وه له‌تووڵه‌رێیه‌كی ته‌ڵخدا به‌باڵی دروشمێكی هه‌ورینه‌وه ده‌فڕێ بارانی دوێنێ چه‌تری رۆژهه‌اڵتی ئه‌مڕۆ ته‌ڕده‌كات ه ..له‌ڕوونبوونه‌وه‌ی ئاودا دید ئاسۆیان ه مانیكان كانییه‌ك ده‌بێت شیرین تاهیر
www.destur.net
رۆژنامهكانی ئیسپانیا شتیان لهریاڵ مهدرید كرد پ
yary
19
ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
بیروڕا
رۆژنامهی دهستووره، پاشکۆیهکی وهرزشیی تێلیگراف دهریدهکات کۆمپانیای سولى رۆژانی دووشهممه
3
ممه2010/4/12 ، ژماره ،26دووشه
8الپهڕه
750دینار
كش مهلیكی كرد رۆما
پاشکۆیهکی وه‌رزشی رۆژنامهی دهستووره ،رۆژانی دووشه‌مم ه کۆمپانیای سولی تێلیگراف دهریدهکات
یانهی ئهتڵهنتای بهبردنهوهی له ی رۆمای ئیتاڵی یانه هاونیشتمانی ،ناوخۆی واڵتهكهی پێشهنگی خولی یانهی ئینتهرمیالنی گرتو كشی له ساڵی رابردووی پاڵهوانی چوار خولهكه كرد .یاریهی كهشهوی لهرێی ئهومیانی كێبڕكێكانی رابردوو له سێی خولی و ههفتهی سی بهرامبهر یانهی كهی كاڵچۆی واڵتهنجامیدا ،یانهی رۆمای ئهتڵهنتا ئه خۆی بگهیهنێته ئیتاڵی توانی ریزبهندیو جێپێ پلهی یهكهمی ركابهری لێژ بكات. بهئینتهرمیالنی لهو یاریهدا توانی یانهی رۆما گۆڵ بهرامبهر بهئهنجامی دوو تۆماربكاتو بۆ وتن گۆڵێك سهركه وهرزهدا پێشهنگی یهكهمجار لهم ساڵ مهلیكایهتی بگرێتو پاش 4 ركابهری لهئینتهرمیالنی وهربگرێتهوه .سهركهوتنه كۆی رۆما بهو خاڵ بهرزكردهوهو خاڵهكانی بۆ 68 ندی خولهكهی پێشهنگی ریزبه داگیركرد. ی ئهی سی میالن ههروهها یانه دوو خاڵی گرنگی لهیاریگای خۆیدا کهمکردنهوهی لی لهدهستداو ههکانی لهگهڵ یانهی جیاوازی خاڵه ئینتهردا لهدهستدا.
2
گبهتی مانچستهر نه یونایتدی بهرنهدا رۆناڵدۆ شیاوی باشترینی مانچستهر نییه
3
كانیان بۆ 4خاڵ كۆتایهات ،جیاوازی خاڵه ئهگهری بردنهوهی تۆماركردنی گۆڵ بهرزدهبێتهوهو له ههفتهی بهبێ ئارسناڵیشدا پلهی دووهمی یونایتد چوارچێوهی یارییهكانی مانچستهر كانیو یانهی و بهرهو پلهی خاڵی گرنگ له خولی ناوخۆی بهمهشوامیدایه ئهنجامه خراپه دهدات دوو سیو چواری یانهی بهرده خسته بهردهم لهدهست خولهكه دادهبهزێت. بهلهدهستدانی ههفتهیهی خولی رووبهڕووی گهورهی تا سێههمی لهیاری ئهم یانهی واڵتهكهی هاونیشتمانی بووهوهو ههلێكی چێڵسی ركابهری واڵتهكهی ،ئینگلیزی بالكبێرنی ستبهێنێت .یانهی ناوخۆی دووربكهوێتهوه یتوانی بردنهوه بهده هێندهی تر لێی مانچستهر یونایتدی خراپهكانی .نه لهیاری ئهمڕۆیدا یارییهكه كه لهیاریگای كه بهسهركهوتنی ردهوامیدایه ئهنجامه به چوو بهیهكسانیو رابردوو یانهی بالكبێرن بهڕێوه شهوی یونایتدی ئینگلیزی مانچستهر
2
کۆرانی دهگهڕێتهوه ئهنێلکا رهشبینه
رۆناڵدینیۆ کۆڵنادات
4
5
5
هه‌مواركردنی ده‌ستوور ،ئهو ترسه‌ی ك ه پێویست ه كورد هه‌یبێت له‌په‌رله‌مانی داهاتووی عێراقدا ئاسۆ حه‌مه‌شین
زۆر له‌مێژنیی ه ك ه ده‌ستووری عێراق به‌گه‌واهیدانی سه‌رانی عێراقی‌و ته‌نانه‌ت خودی حاكمی مه‌ده‌نی له‌عێراق (پۆل بریمه‌ر) ك ه ده‌ستووری هه‌میشه‌یی ()2005ی عێراقی به‌نمونه‌ی یه‌كێك ل��ه‌ه��هره ده‌س���ت���ووره دی��م��وك��رات�یو پێشكه‌وتووه‌كان دان���ا ب��ه‌ب��ه‌راورد لهگهڵ ده‌ستووری واڵتانی دراوسی‌و ناوچه‌كه ،له‌ئاستی سه‌ركردایه‌تی عێراقیشدا به‌وێنه‌ی هه‌ر سی سه‌رانی ده‌زگا فه‌رمییه‌كانی ده‌وڵه‌تی عێراقی به‌ده‌ستوورێكی ناوازه‌و گرنگ‌و بێوێنه ل �ه‌م��ێ��ژووی ی��اس��ای �یو ده‌س��ت��ووری عێراقیان ناودێر كرد. ب��ێ��گ��وم��ان ئ���هو چ��اخ � ه ی��اخ��ود ئهو س�ه‌رده‌م�هی ئهم نۆبه‌ر‌ه نوێیه (ده‌س��ت��ووری ع��ێ��راق��ی) له‌مێژووی یاسایی‌و سیاسی عێراقدا به‌دیهات، نمونه‌و ئه‌زمونێكی ج��وان‌و بێوێنه ب��وو ،كه‌چی لهگهڵ ئه‌مه‌شدا كرچ‌و كاڵی‌و تازه‌یی له‌هه‌ندێ به‌ندو حوكم‌و ماده‌كاندا ده‌خوێندرایه‌وه ،هه‌رچۆنێك بێت زۆربه‌ی عێراقییه‌كان به‌كوردیشه‌وه وت��م��ان ب�هڵ��ی ب��ۆ ئ��ه‌م ده‌س��ت��ووره له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌خۆگری زۆرترین ماف‌و ده‌ستكه‌وتی هه‌موو نه‌ته‌وه‌و ره‌گه‌زو ن���ه‌ژادو ئه‌تنیك ه ج��ی��اوازه‌ك��ان بوو، به‌تایبه‌ت بۆ ئێمه‌ی ك��ورد كۆمه‌ڵه ده‌ستكه‌وت‌و مافێكی ئێجگار باشی ت��ێ��دا ف��ه‌راه��ه‌م ب��وو ل�ه‌وێ��ن�هی ئهو مافانه‌ش داننان به‌زمانی كوردی وه‌ك زمانی ف�ه‌رم��ی ،شانبه‌شانی زمانی عه‌ره‌بی‌و داننان به‌هه‌رێمی كوردستان وه‌ك هه‌رێمێكی خ����اوه‌ن كیانی نیمچ ه سه‌ربه‌خۆی خ��ود موختاری ل�ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی ع��ێ��راق��دا ،ه�ه‌روه‌ه��ا ناساندنی یاساو رێساكانی هه‌رێمی كوردستان به‌یاسای كارپێكراوو دروست له‌چوارچێوه‌ی هه‌رێمی كوردستان‌و ماده‌ی 140ی ده‌ستووری عێراقی بۆ چاره‌سه‌ری ناوچ ه جێناكۆكه‌كان ،ئه‌مه سه‌رباری چه‌ندین ماف‌و ده‌ستكه‌وتی دیكه. مه‌خابن ئهم مافان ه وێڕای بوونێكی
ده‌ستووری هه‌میشه‌یی عێراق له‌به‌رده‌م مه‌ترسیدایه
راسته‌قینه‌و چه‌سپاو لهو ده‌ستووره‌دا كه‌چی ل�ه‌ڕوان��گ� ه پراكتیكییه‌كه‌و‌ه زۆرب�����هی م��اف��ه‌ك��ان ب �ه‌رج �ه‌س��ت �ه نه‌بوون‌و خۆ ئه‌گه‌ر بێت‌و هه‌ڵوێستی سه‌ركردایه‌تی ك��ورد له‌سه‌ر هه‌مان ریتم به‌رده‌وام بێت ،ئه‌وا گومانی تێدا نیی ه بارودۆخه‌ك ه زۆر به‌جیاوازتریش ده‌گۆڕێت ك ه ئه‌ویش ده‌س��ت بردنی سه‌رانی سیاسی هاوبه‌شی لیستی هاوپه‌یمانی كوردستان ته‌نانه‌ت الیه‌نه شۆڤێنی‌و كۆن ه به‌عسییه‌كان بۆ سه‌ر له‌نوێ دارش��ت��ن �هوهو هه‌مواركردنی ده‌س��ت��ووری هه‌میشه‌یی عێراق ه كه به‌الیه‌نی كه‌مه‌و‌ه گه‌ره‌كیان ه زیاتر له50 م��اده‌ی ده‌ستووری هه‌مواربكه‌ن كه زۆربه‌ی هه‌ر‌ه زۆریان لهو مادانه‌ن كه بێپه‌رده‌و به‌راشكاوی مافه‌كانی كوردی تێدا دان پێدا نراوه ،سه‌رباری هه‌موو ئه‌مانه‌ش ك ه خودی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق ك ه به‌ده‌نگی لیستی هاوپه‌یمانی كوردستان‌و پشتگیری گه‌لی كوردستان توانی جڵه‌وی ده‌س��ه‌اڵت له‌عێراقدا بگرێت ه ده‌ست ،به‌اڵم ئێستا هه‌ر ئهوه ك ه داوای هه‌مواری ده‌ستوور ده‌كات‌و
گوێ به‌بوونی جۆرێك له‌هاوپه‌یمانێتیی ه نادات‌و زۆر به‌په‌له‌ی ه له‌خۆمه‌اڵسدانێكی كتوپڕدا بۆ دوای ئهم هه‌ڵبژاردن ه داخۆ بارودۆخه‌كه‌ی بۆ له‌بار ده‌بێت یاخود نا تا بتوانێت‌و بوێر بێت ئهوه بكات ده‌ست بۆ كارێكی بڤه‌ی لهو جۆره ببات ك ه ئه‌ویش هه‌مواری دهستووره. ده‌پرسین دڵمان به‌چی خۆش بێت؟ به‌وه‌ی ك ه هه‌مواری ئهو مافه ده‌ستووریانه‌یان بۆ ناكرێت؟ كامانه‌ن گ �ه‌ره‌ن��ت��ی ئ����هوهی ك�� ه ئ���هو ك��اره روون��ه‌دات؟ له‌كاتێكدا هێشتا ماده‌ی 1ی ده‌ستووره‌كه‌مان جێبه‌جێ نه‌كراوه ك� ه ك��ۆم��اری ع��ێ��راق به‌ده‌وڵه‌تێكی ئیتیحادی ن��او ده‌ب��ات ،كه‌چی باس له‌هه‌مواری ماده‌كانی تری ده‌كرێت، به‌م شێوه‌ی ه ماده‌ی 1مان جێهێشت‌و بازماندا بۆ ماده‌ی 140له‌كۆتاییشدا وه‌ك ك��ورد ده‌ڵ��ێ��ت ل �ه‌ق �ه‌الن‌و هه‌م له‌مه‌النیش ب��ووی��ن ،هیچیمان بۆ نه‌هاته‌دی كه‌چی بهپێچهوانهشهوه ه �ه‌وڵ��ی ه��ه‌م��وارك��ردن‌و البردنیشی له‌الیه‌ن نه‌یارانه‌و‌ه به‌په‌رۆشی كاری بۆ ده‌كرێت ،شه‌ڕی ده‌ستوورییمان بۆ
نه‌كرا‌و خه‌ریكی كاری دیك ه بووین، بێده‌نگ‌و سه‌نگ به‌سین ه فراوانی‌و لێبورده‌یی چووین ه پێشه‌وه‌و خۆمان به‌به‌رپرسی ئاشته‌وایی نیشتمانی‌و پێكه‌وه‌یی النه‌كانه‌و‌ه خه‌ریك كرد تا 4ساڵ رۆیشت هیچمان به‌ناهیچ بۆ ده‌رچوو ،ئهم ه ئهو بارودۆخ ه تاڵ ه بوو ك ه رووبهڕووی بووینه‌وه. ئێستا دیسان جارێكی دیك ه وا خۆمان بۆ هه‌ڵبژاردنێكی نوێ‌و 4ساڵی دیك ه رێ��ك ده‌خه‌ین ده‌بێت هه‌موو هاوواڵتییه‌كی كوردی‌و سه‌ركردایه‌تی سیاسی كوردی به‌هه‌موو الیه‌نه‌كانه‌وه ئ �ه‌م مه‌ترسیی ه به‌هه‌ند وه‌رب��گ��رن‌و ت���ه‌واو دڵنیا ب��ن ك � ه ده‌س��ت��ووری هه‌میشه‌یی له‌به‌رده‌م هه‌ڕه‌شه‌یه‌كی جدی دای ه ك ه پێویستی بهوه هه‌یه زۆر به‌وریایی‌و زرنگی مامه‌ڵ ه لهگهڵ ئهو دۆخ ه حاشا هه‌ڵنه‌گره‌دا بك هنو چیتر په‌رله‌مانتاره‌كانمان سه‌رقاڵی مافی ئ هم‌و ئهو نه‌بن‌و مافی خۆیان‌و میلله‌ته‌كه‌یان ل �هو ن��ێ��وان�ه‌دا وه‌ك تۆزی ژێرپێ له‌بیاباندا بهرهو ئاسمان ب��ڕوات ،ئاگاداری‌و هۆشداری هه‌موو
تاكێكی كوردیش بكرێت تا بتوانرێت سه‌رجه‌م الیه‌ن ه كوردییه‌كان پێكهوه باشترین ده‌نگ‌و سه‌نگ كۆ بكه‌نه‌وه بۆ پارێزگاری له‌ماف ه ده‌ستوورییه‌كانی میلله‌ته‌كه‌مان‌و له‌به‌غداش نمونه‌ی دیاری كۆده‌نگی‌و یه‌كده‌نگی نه‌ته‌وه‌یی بین تا زامنی ئهوه بكه‌ین ئهو چوار ساڵه‌ی ك ه دادێت مافه‌كانمان به‌الیه‌نی زی���اده‌و‌ه بپارێزرێت ،لهگهڵ هه‌موو ئه‌مانه‌شدا بیر له‌شێوازێكی تازه‌ی خه‌باتی دیموكراسیانه‌و ئاشتیانه بكهینهوه ب��ۆ ب��ردن��هوهی سه‌رجه‌م ملمالنێكان به‌قازانجی میلله‌ته‌كه‌مان‌و ج �ه‌ن��گ��اوه‌رێ��ك��ی ب��ه‌ت��وان��ای ش��هڕه ده‌ستووریی ه یه‌كالكه‌ره‌وه‌كان بین، له‌ئاستی ن��اوخ��ۆی خۆشماندا واز له‌جاڕدانی حیزبایه‌تی‌و به‌كارهێنانی زمانی هه‌ڕه‌ش ه دژی یه‌كتر بهێنین، ه��ه‌روه‌ه��ا ه �ه‌وڵ��ی ئ���ه‌وه‌ش بده‌ین ئ�هو سه‌نگه‌ی ك ه له‌به‌غداد هه‌مانه به‌هێزو تۆكمه‌تر بێت‌و خاوه‌نی یه‌ك وتاری كوردستانی بین تا له‌به‌رامبه‌ر هه‌ڕه‌شه‌كاندا پۆاڵئاسا بین ،پشتی میلله‌ته‌كه‌مان به‌كۆمه‌ڵێ بابه‌تی حیزبی
ل �ه‌زه‌وی نه‌ده‌ین ،له‌هه‌موو ئه‌مانه‌ش گرنگتر ئهوهی ه ك ه په‌رله‌مانتارانی كورد بتوانن ده‌ستووری عێراقی له‌هه‌ر هه‌مواركردنێكی زیانبه‌خش به‌كوردو دۆز‌ه ره‌واكه‌ی بپارێزن ،ئه‌مه‌ش بوێری‌و ئازایه‌تی‌و چاونه‌ترسی فره‌ی گه‌ره‌كه. خۆ ئه‌گه‌ر ه��ات‌و هه‌مواركردنی ده‌ستوور ب�هوهی ك ه له‌زیانی كورده ه��ات��ه‌دی ئ���هو ك��ات � ه ت��اك � ه چه‌كی ده‌ستووریی كورد په‌نا بردن ه بۆ بڕگه‌ی كۆتایی ماده‌ی یهكهمی ده‌ستوور ،تا كورد بتوانێت بڕیاری مافی چاره‌ی خۆنووسینی خ��ۆی ب��دات ،ئه‌مه‌ش هه‌ڵهێنجراو‌ه لهم بڕگه‌ی ه ك ه ده‌ڵێت (و هژا الدستور چامن لوحد‌ه العراق) واته ئهم دهستووره گه‌ره‌نتی یه‌كپارچه‌یی عێراق ه به‌چه‌مكی پێچه‌وان ه (مفهوم المخالفه) ئهم ده‌ق ه ئهوه ده‌گه‌یه‌نێت ئه‌گه‌ر ه�ه‌ر ده‌ستكاری‌و پێشێلێك له‌به‌نده‌كانی ئ�ه‌م ده‌س��ت��ووره‌دا كرا ئه‌وا مافی ئهوه دهدات� ه الیه‌نی زیان پێگه‌یشتوو ك ه سه‌رپشك بێت بۆ جیابوونهوه له‌عێراق ،ئه‌مه‌ش لهم حاڵه‌ته‌دا ده‌بێت ه مافێكی ده‌ستووری، چونك ه ده‌قه‌ك ه ده‌ڵێت ئهم دهستووره وات ه ئهو ده‌ستووره‌ی ك ه ئێستا وه‌كو كیانێكی یاسایی ده‌ستووری بوونی هه‌یه ،پێش هه‌ر هه‌مواركردن یاخود ده‌ستكاریكردنێك. كه‌وات ه گرنگ ه ئێمه‌ی كورد به‌هه‌موو الیه‌كمانه‌و‌ه به‌تایه‌ت سه‌ركردایه‌تی سیاسی كوردی كاری ته‌واوه‌تی بكه‌ین تا كارێكی لهو جۆره سه‌ر نه‌گرێت‌و ده‌ستكه‌وته‌كان زیاتر پارێزراو بن، چونك ه بێگومانین پ��ڕۆژه‌ی یهكهمی نه‌یارانی ك��ورد له‌په‌رله‌مانی عێراق هه‌مواری ئهو ده‌ستووره‌یه ،پێویست ه هه‌موو ئه‌ندام په‌رله‌مانانی داهاتووی كورد له‌عێراق لهم راستیی ه به‌ئاگاو دڵنیابن ،چونك ه ده‌زانین ئهم ه پالنێكی ده‌ستچنی ئهو ناحه‌زانه‌ی ه له‌ده‌ستوور، گله‌یی گهوره ده‌بێت له‌خۆمان بكه‌ین ك ه نه‌ك نه‌مانتوانی ده‌ستوور جێبه‌جێ بكه‌ین ،بگر‌ه ده‌بێت له‌مڕۆ ب�هدواوه باس له‌جێبه‌جێكردن هه‌ر نه‌كه‌ین، به‌ڵكو خه‌می هه‌ر‌ه گه‌وره‌مان پاراستنی ده‌ستووره‌ك ه بێت وه‌ك هه‌یه.
مـرۆڤ‌و سـه‌فـه‌ركـردن ،لـه‌چـه‌رمـۆوه بـۆ پـاریـس!.. مه‌به‌ست عارف مه‌عروف
هه‌موو مرۆڤێكی سروشتی‌و ئاسایی لهگهڵ هاتن ه دنیای هه‌ستی بینینی هه‌یه ،كاری ئهم هه‌ست ه ناردنی په‌یامی شتی بینراو‌ه بۆ ناوه‌وه‌ی مێشكی مرۆڤ‌و لهو خاڵه‌دا ك ه مێشك كاری پۆلێنكردن‌و هه‌ڵسه‌نگاندنی شته‌كانی ده‌وروب��هره، ئا له‌وێدا لهگهڵ زیاتر بینینی دنیا، مرۆڤ پاشخانی تێگه‌یشتن‌و روانینی زی��اد ده‌ك��ات ،به‌واتایه‌كی تر بینینی شته‌كانی دنیا ،مرۆڤ بهرهو ده‌وڵه‌مه‌ندی مه‌عنه‌وی‌و عه‌قڵی ده‌ب��ات ،تا راده‌ی حه‌زكردن به‌زانین‌و حه‌زی پرسیاركردن لهو مرۆڤه‌دا له‌ئاستێكی به‌رز دابێت، بینین‌و ئه‌زمونكردنی گه‌ڕان به‌دنیادا، م���رۆڤ زی��ات��ر ده‌گه‌یه‌نێت ه پێناسه حه‌قیقییه‌كه‌ی مرۆڤبوون. ئ����هوهی م��ن ل��ێ��ره‌دا ده‌م��ه‌وێ��ت بیڵێم كاریگه‌ری راسته‌وخۆی گه‌ڕان‌و سه‌فه‌ركردن ه به‌دنیادا ،زۆر له‌مێژ‌ه كتێبی
پیرۆزی ئیسالمی داوای ل ه مرۆڤ كردووه ب��ه‌زه‌وی داب��گ�ه‌ڕێ ،ئه‌وانه‌ی له‌نهێنی سه‌فه‌ر ده‌گ �ه‌ن ده‌بن ه موسافیر وه‌ك چۆن سوهرابی سپهه‌ری ناوی ده‌نێت، كاری ئێم ه لێره‌دا پۆلێنكردنی جۆره‌كانی سه‌فه‌ر نیی ه به‌قه‌د ئهوهی قس ه له‌سه‌ر
گرنگی خودی سه‌فه‌ر بكه‌ین ،سه‌فه‌ركردن واتا ریفرێش بوونه‌وه‌و خاڵیبوونه‌و‌ه لهم ده‌وروبه‌ر‌ه بۆ ماوه‌یه‌ك ،واتا ژیانكردن له‌غیابی ئهوهی قانی داوین ،دواتر یان گه‌ڕانه‌و‌ه یاخود سه‌فه‌رێكی تر. ئهوهی به‌ختیار عه‌لی به‌گه‌نجانی
ئێم ه ده‌ڵێت ك ه گ��ه‌راڵ ب��ن ،هه‌مان ئهو سیحره‌ی ه ك ه سه‌فه‌ر فێری مرۆڤی ده‌ك��ات ،ده‌ره‌نجامه‌كانی سه‌فه‌ر زۆر جیاوازتر‌ه له‌كتێبه‌كان‌و دیو‌ه رووكاره‌كه‌ی میدیاكان ،ژیان له‌كۆاڵنێكی هامبۆرگدا ل �ه‌گ �هڵ چه‌ندین ت���ورك‌و ئه‌فریقی‌و
مه‌غریبی‌و ئه‌ڵمانی ره‌گ�ه‌زپ�ه‌رس��ت، زۆر جیاوازتر‌ه له‌پیاسه‌یه‌كی ئه‌زمڕو ده‌باشان ،بینینی واته‌رلۆ له‌نزیكه‌وه ئه‌زمونێكی نوێ به‌مرۆڤ دهدات كه له‌به‌رده‌قاره‌ماندا نییه ،مه‌به‌ستم له‌چاك‌و خراپی‌و ب�ه‌رزو نزمی هیچ كام له‌مانه نییه ،به‌ڵكو سه‌فه‌ركردن ه بۆ شته‌كانی تر ك ه لێر‌ه نین .بینینی ئه‌شكه‌وتی عه‌لی یه‌در له‌هه‌مه‌دان مرۆڤ فێری سیحرو جیاوازییه‌كانی ئه‌شكه‌وت ده‌كات له‌دنیا، فێری ده‌كات قوڵتر بیركاته‌وه. ده‌یخات ه سه‌ر كه‌ڵكه‌ڵه‌ی فڕین‌و دۆزینه‌وه‌ی ئهو پرسیارانه‌ی ك ه ماوه‌یه‌ك بێوه‌اڵم له‌مێشكیدا ده‌واری��ان هه‌ڵداوه، به‌بینینی كۆشكی عوسمانییه‌كانی توركیا مرۆڤـ تێده‌گات گهوره بیریاری ف��ارس د .عبدالكریم سروشت بۆچی ده‌ڵێت په‌یامی ئایینه‌كان بۆ مرۆڤ ئهوه بوو ك ه به‌مرۆڤ بڵێن ئهی مرۆڤ تۆ خوا نیت ،تۆ مرۆڤیت. چ��ا خ����واردن����هوهی ئ��ێ��واره‌ی �ه‌ك له‌كافتریایه‌كی پاریس به‌مرۆڤ ده‌ڵێت
په‌یوه‌ندی كۆمه‌اڵیه‌تی فه‌ره‌نسییه‌كان زۆر له‌هۆڵه‌ندییه‌كان به‌هێزتره ،گه‌شتێك بۆ دادگای الهای له‌شاری داناخ فێرمان ده‌كات ئهوه چ سیاسه‌تێك ه ئهو دادگای ه بهڕێوه ده‌بات لهو شاره‌داو له‌سه‌ر ئاستی دنیاش. فیلمی دۆكۆمێنتاری راسته‌قینه‌ی ژی��ان��ی ح���ه‌وا ده‌ڵ��ێ��ت م��رۆڤ��ای�ه‌ت��ی ل���ه‌س���ه‌ف���ه‌رك���ردن���هوه ب�ڵ�اوب���ۆت���هوهو ت �ه‌ش �ه‌ن �هی ك����ردووه ،قسه‌كانی من له‌سه‌ر سه‌فه‌ركردن ه وه‌ك سه‌فه‌ر ،نه‌ك كۆچكردن .من ده‌ڵێم زۆر گرنگ ه مرۆڤ ئه‌گه‌ر به‌نرخێكی گرانیش بێت چه‌ندی بۆی ده‌كرێت سه‌فه‌ر بكات ،بۆنمون ه بۆ گه‌نجێكی سلێمانی یه‌كه‌م سه‌فه‌ری ل���ه‌وه‌و‌ه ده‌ستپێ بكات سه‌ردانێكی هه‌ورامان‌و پیری شالیار بكات‌و له‌وێوه بگهڕێتهوه گوندی چه‌رمۆی دێرین‌و له‌وێشه‌و‌ه بۆ جێگایه‌كی تری دنیا. خ��ۆزگ� ه س��ن��ووره‌ك��ان ن �ه‌ده‌م��ان‌و خۆزگ ه گ�ه‌ڕان له‌هه‌رشتێك ئاسان تر ده‌بوو ،به‌تایبه‌ت بۆ خه‌ڵكی ئهم ده‌ڤه‌ره.
18 ئـاسـۆگـه‌ی ئـایینـی‌و جـواڵنـه‌وه‌ی تـۆتـالیـتـاره‌كـان ژماره ( )27چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
بـیـروڕا
به‌هرام مه‌حیی
و :ره‌حمان ئه‌میری
پێش هه‌موو شتێك ده‌بێ ئهوه بڵێین ك ه چه‌مكی "ئایین ه سیاسییه‌كان" ئاماژه به‌بزاڤ‌و رژێم ه تۆتالیتاره‌كان ده‌كات ،به‌مپێی ه ده‌بێ له‌نێوان ئهم چه‌مكه‌و ئایینساالری (تیۆكراسی) جیاوازی دابنێین ،جه‌وهه‌ری "ئایین ه سیاسییه‌كان" ب��اس ل���هوه ده‌ك��ا سیستم ه تۆتالیتاره‌كان به‌شێوه‌ی كرده‌یی خۆیان له‌ناو چوارچێوهی ئایدۆلوژیای ئایینی ده‌بیننه‌وه‌و به‌شداری ئاكتیڤانه‌ی شوێنكه‌وتووانی ئهم ئایدۆلۆژیان ه ده‌ك��رێ به‌یه‌كێك له‌فاكته‌ر‌ه گرنگه‌كان دابنێین ،هه‌ر بهو جۆره‌ی ك ه باس كرا "ئێریك فۆگلین" یه‌كه‌م بیرمه‌ند بوو چه‌مكی "ئایین ه سیاسییه‌كانی" لهم په‌یوه‌ندییه‌دا به‌كارهێنا ،به‌هۆی ئهوهی جوواڵنه‌و‌ه تۆتالیتاره‌كان ریشه‌یه‌كی قوڵیان ل �ه‌ئ �ه‌ن��دێ��ش �هی م��ۆدێ��رن��دا ه�هی�هو ئایینیان خستووه‌ت ه پ �ه‌راوێ��زه‌وه‌و خۆیان بوونه‌ت ه ئه‌لته‌رناتیڤێك بۆ ئایین ،ن��اوب��راو ئ �ه‌م ج��وواڵن�ه‌وان� ه به‌به‌رهه‌می ره‌وتی سیكۆالریزاسیۆن له‌واڵتان له‌قه‌ڵه‌مده‌دا ،نه‌ته‌وه‌گه‌لێك ك ه شوناسی خۆیان به‌پێچه‌وانه‌ی "ئانگلۆ ساكسۆنه‌كان" له‌ده‌ستداوه، ل���ه‌چ���وارچ���ێ���وه‌ی ئ��ای��دول��ۆژی�� ه جه‌ماوه‌رییه‌كان به‌دوایدا ده‌گه‌ڕێن، ه �ه‌وڵ��دان بۆ به‌خشینی سیمایه‌ك ل�ه‌چ�ه‌ش��ن��ی ئایینی به‌سیستم ه سیاسییه‌كان ،رژێ��م � ه ت��ون��دڕه‌و‌ه مۆدێرنه‌كانی ل�ه‌گ�هڵ نمونه‌گه‌لی ت��اك جه‌مسه‌ری ئاوێته‌ی ئایینی پ �هی��وه‌س��ت��داوه ،فۆگلین ریشه‌ی مێژووی ئهم دیارده‌ی ه ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ یۆنان‌و میسری ك��ۆن ،فوگلین ده‌ڵ��ێ��ت :ب��ۆ تێگه‌یشتن له‌ئایین ه سیاسییه‌كان ،ده‌ب���ێ به‌جۆرێك چه‌مكی ئایینی ب �ه‌رف��راوان بكرێت ك ه هه‌موو ئایینه‌كان‌و دیارده‌كان له‌خۆ بگرێت ،ههروهها ده‌بێ چه‌مكی ئایین هه‌ڵسه‌نگێنین‌و بزانین ئایا ئه‌حمه‌د گه‌رمیانی
یه‌كێك ل�ه‌ب��اب�ه‌ت� ه ه�ه‌س��ت��ی��ارو پڕ ملمالنێكانی نێو سیاسه‌تی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‌و ته‌واوی جیهان ،ده‌ركه‌وتنی بزووتنه‌و‌ه ئیسالمیی ه میانڕه‌وه‌كان‌و په‌ره‌سه‌ندنی ئهم ره‌وت ه نوێیانه‌یه، له‌الیه‌ك جێگای ئومێده‌و ده‌روازه‌یه‌كی نوی له‌سیاسه‌تی ئیسالمی رۆژهه‌اڵتی ب�ه‌ئ�ه‌وروپ��اوه ده‌ك��ات �هوه ،له‌الیه‌كی ت��رهوه ترسی ئ�ه‌وه‌ش��ی لێده‌كرێت دووب���اره ره‌وت�� ه تونده‌كان سه‌رپێ بخاته‌و‌ه یان په‌ناگه‌یه‌كی ئ��ارام بۆ هه‌ڵگرانی بیری ئوسولی بخولقێنی ك ه دووجار كۆنتڕۆڵكردنیان ئاسان نه‌بێت، له‌دوای ئهو شه‌پۆل ه ده‌ستگیركردنه‌ی له‌توركیا روویدا ،میدیاكانی ئه‌وروپا هاتن ه ناو باسه‌كه‌و ده‌ستیان كرد ب �ه‌ڕووم��اڵ��ك��ردن��ی ئ���هوهی له‌پشت پ��ه‌رده‌ی توركیاو‌ه له‌ناو سیستمی مه‌ده‌نی سه‌ربازیدا ده‌گوزه‌رێت ،وه‌ك هه‌موو جاره‌كانی تر هه‌ڵگرانی ئهم باس ه دابه‌ش ده‌بن به‌سه‌ردوو به‌شدا: ی �ه‌ك �ه‌م :ئ��ه‌وان��هی ك � ه ئیسالم وه‌كو مه‌ترسی ده‌بینن ،الیه‌كی تر پێیوای ه حاڵه‌تێكی ئاساییه‌و ده‌چێت ه ن��او گه‌مه‌ی دیموكراسییه‌وه ،ئهم هێرش ه یه‌ك ل �ه‌دوای یه‌كان ه مێژوو ر‌هگ‌و ریشه‌ی له‌نێو دڵی سیاسه‌تی توركیدا هه‌یه ،به‌هۆی ده‌ستتێوه‌ردانی به‌رده‌وامی سوپا له‌سیاسه‌تی واڵت،
به‌ڕاستی شتێك جیا له‌په‌یوه‌ندیی ه رێكخراوه‌ییه‌كانی ئایینی مرۆڤه‌كان، ب�ه‌ب��ێ گ��رێ��دان��ی ب �ه‌ب��زاڤ��ی ئایینی ل �ه‌خ��ۆده‌گ��رێ��ت ی���ان ن���ا ،فۆگلین هێڵه‌كانی نێوان پێكهاته‌ی سیستمی حكومه‌تی تۆتالیتارو كۆكردنه‌وه‌ی خه‌ڵكی لهگهڵ ئایینه‌كان له‌یه‌ك ئ��اس��ت��دا ده‌ب��ی��ن��ی ،به‌شێوه‌یه‌كی گ��ش��ت��ی ده‌ت��وان��ی��ن ك��ۆم��ۆن��ی��زم، فاشیزم ،ناسیۆنال سۆسیالیزم، به‌به‌رهه‌مه‌كانی ره‌وتی سیكۆالریزم ل �ه‌ق �هڵ �ه‌م ب��ده‌ی��ن ،ل��ه‌ب��ه‌رئ��هوهی سه‌قامگیری پێشوو له‌سه‌ر بناغه‌ی ره‌گ�ه‌زو ئابووری‌و خوێندنی ئایین‌و خواست ه ئایینه‌كان ،جارێكی دیك ه ده‌خزێت ه ناو كۆمه‌ڵگاوه" ،هێمای رزگ���اری" ل �ه‌م جیهانه ،جێنشینی رزگ���اری ئ��هو جیهانه‌ی دیكه‌یه، ه �ه‌وێ��ن��ی ئ���هو ك����اره ،پ �هی��وه‌ن��دی به‌خواو‌ه نییه ،به‌ڵكو رزگاربوون ه له‌دیارده‌گه‌لی وه‌ك ره‌گه‌زو پۆلێن، به‌هۆی كارێزماپه‌روه‌ری توندڕه‌وان ه
له‌جواڵنه‌وه‌ی تۆتالیتاره‌كان ،رێبه‌ر ی��ان پێشه‌واكانیان ل�ه‌ب��ارودۆخ��ی ئاڵوزی وه‌ك شه‌ڕ ،رۆڵی جێنشین ه م��وژده‌ده‌ر‌ه مه‌سیحییه‌كان ده‌گێڕن، له‌خۆڕا نهبوو ك ه خه‌ڵكی ئه‌ڵمانیا به‌چاوی پێغه‌مبه‌ر یان م��وژده‌ده‌ر ده‌یانڕوانی ه "ئادۆلف هێتله‌ر" ،لهم په‌یوه‌ندییه‌دا ته‌نیا ده‌ركه‌وتنی رێبه‌ر ی�ه‌ك�لاك�هرهوه نییه ،به‌ڵكو باوه‌ڕی راسته‌قینه‌ی شوێنكه‌وتووان ده‌توانێ رۆڵی یه‌كالكه‌ره‌و‌ه بگێڕێت، پ �هی��وه‌ن��دی��ی �ه‌ك��ی دی��ك��هی ن��ێ��وان شێوازه‌كانی كاركردنی تۆتالیتاریزم‌و ئایین له‌وه‌دای ه بزاوت ه تۆتالیتاره‌كانیش پێویستیان به‌توخمگه‌لی ئه‌فسانه‌یی‌و خه‌یاڵی هه‌یه ،تیۆری پالنی جوه‌كان دژی خه‌ڵكی ئه‌ڵمانیا به‌یه‌كێك له‌نمونه‌كانی پڕوپاگه‌ند‌ه به‌ئه‌ژمار دێت ،له‌خاڵ ه هاوبه‌شه‌كانی دیكه‌ی تۆتالیتاریزم‌و ئایین ،بۆنه‌و جه‌ژن ه ئاینییه‌كانه ،گه‌رچی هه‌ندێكجار بابه‌ت ه سیاسییه‌كان له‌ناوه‌ندی ئهم جۆره
یه‌كانه‌گیر‌ه خۆی ده‌بینێته‌وه ،به‌اڵم ره‌نگ‌و بۆنی ئایینیان وه‌ك سوێند خواردنه‌كان ،دوع��او پاڕانه‌وه‌كان، پ �هی��م��ان �ه‌ك��ان ح��اش��اه�هڵ��ن�ه‌گ��رن، جواڵنه‌و‌ه تۆتالیتاره‌كان ،تایبه‌تمه‌ندی الیه‌نی شاراوه‌ی به‌خۆیه‌و‌ه ده‌گرێت. ئ�ه‌ن��دام�ه‌ك��ان��ی��ان ل �ه‌ن��او گروپێكی سوێندخواردوی "ره‌گه‌زی بااڵتر" یان "به‌رژه‌وه‌ندی پرولیتاریا" ده‌بینن ك ه چ��ۆن نامۆكان رێگایان بۆ چوون ه ن���اوه‌و‌ه بۆ ئ�ه‌م ج��ۆر‌ه رێخستنان ه ل��ێ��ده‌گ��ی��رێ��ت" ،ئ��ه‌ری��ك فۆگلین" له‌لێكدانه‌وه‌كانی دوات��ری خۆی به‌م ئاكام ه گه‌یشت ك ه جواڵنه‌و‌ه سیاسیی ه جه‌ماوه‌رییه‌كانی س �ه‌ده‌ی بیسته‌م وات ه كۆمۆنیزم ،فاشیزم ،ناسیۆنال سۆسیالیزم هه‌موویان تایبه‌تمه‌ندی بێباوه‌ڕی "گنۆسی"یان هه‌یه ،ئارۆن چه‌مكی ئایینی به‌واتایه‌كی دیك ه به‌كارده‌با. وات��ای�ه‌ك ك ه ئ�هو باسی ده‌ك��ا، الیه‌نێكی روونی له‌ره‌خنه‌ی ئایینی
له‌خۆ گ��رت��ووه ،ب��ه‌ب��اوه‌ڕی ئ��ارۆن سیستم ه تۆتالیتاره‌كان لهو رووهوه ئاینین ك ه تێده‌كۆشن سه‌رده‌می مۆدێرن له‌نێوان هێز‌ه ئایینیه‌كان‌و سیاسه‌ت بگه‌ڕێننه‌و‌ه بۆ قۆناغی یه‌كتری ق��ب��وڵ��ك��ردن ،راس���ت هه‌ر بهو ج��ۆره‌ی كۆمه‌ڵگاكانی پێشوو رۆڵێكی گرنگی هه‌بوو ،هه‌نووكه‌ش له‌كۆمه‌ڵگاگه‌لی ئایدۆلۆژییه‌كان ج��ۆراوج��ۆری مۆدێرنی تۆتالیتار "رۆڵێكی گشتگیر‌و كاریگه‌ری هه‌یه، نه‌قشی سیاسی ل �ه‌الی �ه‌ن یاسای حكومه‌ت ده‌ستنیشان ناكرێت، به‌ڵكو به‌پشت به‌ستن به"به‌ها ره‌ها ئایدۆلۆژیكه‌كان" پاساو ده‌درێته‌وه. له‌راستیدا جواڵنه‌و‌ه تۆتالیتاره‌كان له‌گوتاره‌كانیان یان كرداره‌كانیان خاوه‌نی فاكته‌رگه‌لێكن ك ه په‌یوه‌ست ه به‌بیاڤ ه ئایینیه‌كان ،یه‌كێك لهو فاكته‌ران ه هه‌راسانكردنه ،فاكته‌رێك ك ه له‌رێنمایی ه دیینیه‌كان‌و پێوه‌ندی نێوان "گ��ون��اه"و "س��زا" كاریگه‌ری پۆزه‌تیڤی هه‌یه ،هه‌م ئ��ارۆن‌و هه‌م "هانا ئارێنت" جه‌ختیان كردووهتهوه ك� ه فاكته‌ره‌كانی ت��ێ��رۆر ،یه‌كێك ده‌س�ه‌اڵت��ی له‌تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی ره‌ه���ای���ه ،ب��ه‌وت��هی ه��ان��ا ئارێنت له‌سیستم ه ره‌هاكان ،تیرۆر به‌ربه‌ستی یاسا له‌ناو ده‌باو خه‌ڵكه‌كان به‌جۆرێك رادێنێت ك ه هه‌ڵسوكه‌وتی ئازادانه‌و چاوه‌ڕواننه‌كراوی ئ�ه‌وان نامومكین ده‌ك��ا ،تیرۆر ب �ه‌وات��ای خ��ۆی وه‌ك یاسایه‌ك كار ده‌ك��ا ،ناكرێ ژێرپێ بنرێت ،پاكتاوی ئاسنینی تیرۆر، هه‌یكه‌لی سیاسی تۆتالیتار پێكدێنێ‌و ده‌یكات به‌كه‌ره‌سته‌یه‌كی بێهاوتا بۆ تاودانی ره‌وه‌ندی مێژوو. یه‌كێكی دیك ه له‌تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی سیستمی تۆتالیتێر ب �ه‌زان��دن��ی سنووری تایبه‌تی مرۆڤه‌كانه ،ئهم ئ��ای��دۆل��ۆژی � ه ت��ێ��ده‌ك��ۆش��ی خۆیان له‌هه‌موو روویه‌كه‌و‌ه به‌سه‌ر مرۆڤه‌كان بسه‌پێنن ،ئهم ه له‌تایبه‌تمه‌ندیی ه ئایینیه‌كانیشدا ده‌بینرێ ،ئه‌وانیش تێده‌كۆشن له‌هه‌موو روویه‌كه‌و‌ه نفوز
به‌ئیسالمكـردنـی توركیـا گرفت نییه
لێر‌ه ب��هدواوه كوده‌تا ه�ه‌روا ئاسان نابێت‌و جه‌نه‌راڵه‌كانیش پێویست ه سنوورێك بۆ سه‌ركێشییه‌كانیان دابنرێت ،ئه‌مه‌ش هه‌واڵێكی ناخۆش ه بۆ ئه‌وانه‌ی پێیانوای ه سوپا ده‌سه‌اڵتی یاسایی هه‌ی ه له‌ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی ئیسالمی سیاسیدا ،ئه‌وانه‌ی ترسی ئه‌وه‌یان لێنیشتوو‌ه به‌بی سوپایه‌كی ده‌ستكراوه‌ی سیكۆالری ،توركیا بهرهو واڵتێكی ئوسوڵی ده‌گ��وزه‌رێ��ت ك ه به‌ڕاستی ئهم بیركردنه‌وه‌یه‌ش هه‌ڵه‌یه، توركیا جیاواز لهو واڵتانه‌ی ئیسالمی سیاسی تیایاندا ب��ه‌ره‌و ماڵئاوایی ك��ردن ده‌چێت ،ئ�ه‌م به‌هێزێكی پڕ ئه‌ستووره‌و‌ه دێت ه گۆڕه‌پان‌و وه‌ستان له‌به‌رامبه‌ر سوپای كه‌مالیسته‌كان، ئهم ه له‌به‌ر چوار هۆ بووه به‌واقع، یه‌كه‌م :ئهم واڵت ه خاوه‌ن ژێرخانێكی ئایینی به‌هێز‌ه پێش ده‌ركه‌وتنی كۆماری مۆدێرن ده‌بێت ،ده‌وڵه‌تی عوسمانی ناوه‌ندێكی مه‌زنی كلتوری‌و ئیسالمی كۆمه‌ڵگای توركی بوو ك ه كاریگه‌ری ته‌واوی له‌ڕواڵه‌تی ده‌وڵ هتو كۆمه‌ڵگادا تا ئێستا نه‌مردوه ،سوڵتان یاساكانی به‌ڕوحی نه‌ته‌وه‌یی به‌كلتوری توركی فورمه‌ل ه كردبوو ،وه‌ك ئهوهی ئاینی بێت ،بۆنمون ه یاسای ده‌وڵ هتو كارگێڕی‌و یاسایی ت��اوان‌و دارای��ی،
ده‌وڵه‌تی كلتورو سیكۆالره‌كان ره‌گی دروستبوونیان دهگهڕێتهوه بۆ ئاسیای ناوه‌ند ،ئهوهی جیاوازی نێوان توركیاو واڵتانی عه‌ره‌بی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاسته، ئهوهی ه ئیسالم ئه‌وانی بونیاد ناوه، به‌پێچه‌وانه‌ی توركیا ك ه ئیسالمی تیادا بونیاد نراوه ،ئهوهی جێگای بایه‌خ ه له‌كاتێكدا واڵت ه عه‌ره‌بییه‌كان له‌دوای كۆلۆنیالیزمه‌و‌ه هاتن ه گۆڕی ،ده‌وڵه‌تی توركیای ن��وی ل�ه‌س�ه‌ر كه‌له‌پوری به‌هێزی ئیمپراتۆریه‌تێك هه‌ڵهات ،ئهو كات ه واڵت ه عه‌ره‌بییه‌كان پێویستیان به‌ئیسالمبوو بۆ داڕشتنی ده‌وڵ هتو دووباره رێكخستنه‌وه‌ی كاروباره‌كان، به‌اڵم توركیا ئیسالمی ته‌نها بۆ بابه‌ت ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان به‌پێویست ده‌زانی. دووه‌م :ی��اس��اك��ان��ی ئیسالم له‌ده‌وڵه‌تی توركیای نوێدا نامومكینه، واڵتێك سااڵنێكی له‌دیموكراتیزه‌كردندا ب��ڕی��وه ،گ��ه‌ڕان��هوه ب��ۆ ده‌س��ت��وورو یاساكانی س��ه‌ده‌ی ن��ۆزد‌ه كارێكی سه‌خته ،دیموكراسی گه‌وره‌ترین به‌رهه‌ڵستكاری ئیسالمی سیاسییه، له‌غیابی ئ��ازادی راده‌ربڕین‌و ئازادی رۆژن��ام��ه‌گ��ه‌ری ،ئ���ازادی سیاسیو هه‌ڵبژاردندا ،ئیسالم‌و مزگه‌وت ده‌بن ه ته‌نها سه‌كۆی ده‌نگ ه خه‌فه‌كراوه‌كان، ل �ه‌م ب���اره‌دا ئیسالم ده‌بێت ه تاق ه
داك��ۆك��ی��ك��اری م��اف خ���وراوه‌ك���ان‌و به‌رگریكردن ل�ه‌دژی ست هم‌و ده‌بێت ه فریادڕه‌سی كۆمه‌ڵگا ،ئهم حاڵه‌ت ه له‌ئێراندا بینرا ،ئێستاش وا خه‌ریك ه زۆر واڵت��ی ع �ه‌ره‌ب��ی ده‌هه‌ژێنێت، بیرۆكه‌ی ئیسالم چاره‌سه‌ره‌ی ئیخوان موسلیمین باوه‌شێنی زیاتری ئهم ئاگر‌ه ده‌ك���ات ،ب��ه‌اڵم توركیا هه‌ر له‌سه‌ره‌تای ساڵی 1946دا ،كاتێك سیستمی ف��ره حیزبی تیادا به‌رپا ب��وو ،خ��ۆی له‌بڵێسه‌ی ئ �ه‌م ئاگر‌ه به‌دوورگرت. ه �ه‌رك��ات��ێ��ك س��وپ��ای توركیا ویستبێتی توركیایه‌كی كه‌مێك ئایینی تر پیشانبدات‌و دیموكراسییه‌كه‌ی كه‌مێك ره‌ون �ه‌ق��دارت��ر بكات ،ئه‌وا الساییكردنه‌وه‌ی جیهانی عه‌ربی باشترین نمون ه ده‌بێت. سێیه‌م :توركیا نایه‌وێت یاساكانی شه‌ریعه‌تی ئیسالم بكات ه بنه‌مای یاسای ده‌وڵه‌ت ،له‌به‌ر رۆچوونی زیاتری له‌نێو بواره‌كانی به‌جیهانی بوون‌و سه‌رمایه‌داری لهگهڵ به‌رقه‌راریه‌تی به‌رده‌وامی دیموكراسیدا ،توركیا ئهو راستیی ه ده‌زانێت نه‌بوونی سهرچاوه سروشتییه‌كان خاڵێكی الوازییه‌تی‌و دڵ��گ��ران ك��ردن��ی جیهانی عه‌ره‌بی گه‌شه‌ی ئابوورییه‌كه‌ی دووچ��اری
ئیفلیج بوون ده‌كاته‌وه ،خاڵی گرنگی ئهم نێوه‌ند‌ه راگرتنی بااڵنسی نێوان رۆژهه‌اڵتی نزیك‌و رۆژئاوایه ،تا خه‌ون ه دێرینه‌كه‌ی بهێنێته‌دی ك ه چوون ه ناوه‌وه‌ی یه‌كێتی ئه‌وروپایه. خاڵێكی تری مه‌ترسی نه‌بوونی به‌ئیسالمی ك��ۆم�هڵ��گ��ای ت��ورك��ی، نه‌بوونی ئوسولیه‌تی ئیسالم ه له‌ئێستاو داه��ات��وودا ،له‌به‌رئه‌وه‌ی جۆرایه‌تی ئیسالمی لێر‌ه ب��ارگ��اوی� ه به‌رۆحی سۆفیزم ،ئهم سیفه‌ته‌شی وایكردووه، ره‌وتی ئیسالم لێر‌ه به‌هه‌ڵقواڵوی نێو كلتورو كۆمه‌ڵگه‌ی نێو خۆی بێ ،نه‌ك كاركردن له‌سه‌ر ئه‌جێندای رادیكاڵی ده‌ره‌وه‌ی سنورو ره‌هه‌ندێكی ئاڵۆزی كاری ئیسالمی ،هه‌ر له‌به‌رئه‌مه‌ش ه ده‌بینن ره‌وت��ی ئیسالمی سیاسی توركیا زیاتر ل�ه‌ب��واری پ���هروهرده، میدیاو گفتوگۆ شارستانییه‌كاندا
بكه‌ن ه ناو سنوور‌ه تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی مرۆڤه‌وه ،هه‌ر بۆی ه ده‌توانین په‌ی بهو خاڵ ه هاوبه‌شه‌ی نێوان ئایین‌و تۆتالیتاره‌كان ببه‌ین ،هانا ئارێنت باس له‌ستراكتۆرگه‌لێك وه‌ك جواڵنه‌و‌ه تۆتالیتاره‌كان‌و بزووتنه‌وه‌ی شاره‌كان ده‌كا ،ئه‌ندامانی ئهم ئه‌نجومه‌نگه‌له ل�هو ب��ڕوای �ه‌دان ك ه نهێنیه‌ك له‌ناو خ��ۆی��ان ب��پ��ارێ��زن ،ل�ه‌س�ه‌روب�ه‌ن��دی به‌هێزبوونی نازییه‌كان له‌ئه‌ڵمانیا، نهێنییه‌ك بۆ شاردنه‌وه‌ی تۆتالیتاریزم ل �ه‌ئ��ارادا ن�ه‌ب��وو ،ب��ه‌اڵم پ��اش دانی بڕیاری پاكتاوی جوه‌كان له‌ئه‌وروپا ك ه نازییه‌كان به"رێگاچاره‌ی فه‌رجامین" ناوزه‌دیان كرد بارودۆخه‌ك ه به‌جۆرێكی دیك ه گۆڕا ،هێتله‌ر لێبڕاوان ه خوازیاری به‌ڕێوه‌بردنی سێ بنه‌ما بوو له‌الیه‌ن حیزبی ناسیۆنال سۆسیالیسته‌كان ده‌ره��ه‌ق به‌جوه‌كان ،یه‌كه‌م كه‌س نابێ كارێكی پێبدرێ ك ه زانیاری له‌سه‌ری هه‌بێ ،دووه‌م بۆ كه‌س نیی ه له‌وه‌نده‌ی ك ه ده‌زان��ێ زیاتر بزانێ، سێیه‌م بۆ كه‌س نیی ه شتێك زۆرتر له‌وه‌ی ك ه پێویست ه بزانێ ،ناسیۆنال سۆسیالیسته‌كان له‌ئه‌ڵمانیا به‌جۆرێك كه‌ڵكیان له‌واژه‌گه‌لی وه‌ك "خوێن"و "ره‌گه‌ز"و "خاك" وه‌رگرت ك ه گوای ه ئهم واژان� ه الیه‌نێكی ئایینان هه‌یه، ئ���ه‌وان باسیان ل���ه"رازی خوێن"و "خوێنی پ��ی��رۆز" ده‌ك���رد ،خاچی شكاو جێگای خۆی دابوو به‌خاچی مه‌سیحی ،وێنه‌كانی مه‌سیح جێگای خۆی دابوو به‌وێنه‌كانی هێتله‌ر ،حیزب ه تۆتالێتێره‌كان یاسایه‌كی تۆكمه‌یان بۆ ئه‌ندامگیری په‌یڕه‌و كردو سزاگه‌لێكیان ب���ۆ س �ه‌رپ��ێ��چ��ی ل��ه‌ب��ڕی��اره‌ك��ان��ی رێكخستنه‌كانیان له‌به‌رچاو گرتبوو، له‌سیستم ه تۆتالیتاره‌كاندا له‌به‌رامبه‌ر نارازیان كه‌ڵك له‌ده‌سته‌واژه‌كانی وه‌ك هه‌ڵگه‌ڕاوه‌و دژ‌ه خواو ..ك ه ره‌نگ‌و بۆی ئایینی هه‌ی ه كه‌ڵك وه‌رده‌گرن، بۆوێن ه لینین كتێبێكی له‌ژێر ناوی "ش��ۆڕش��ی پرۆلیتاریاو كائوتسكی پیس" نووسیوه. سهرچاوه :ایران امروز ده‌بینرێت ،نه‌ك سیاسه‌تی ره‌وتی چه‌قبه‌ستوو ،له‌به‌ر بوونی ئهم هۆیانه، ده‌توانرێت بوترێت فۆبیای ئیسالمی سیاسی یان هه‌رناوێكی تر له‌ژێر باری واقیعی كۆمه‌ڵگای توركیدا مه‌ترسی ل �ه‌س �ه‌ر سیاسه‌تی واڵت دروس��ت ن��اك��ات ،به‌پێچه‌وانه‌و‌ه هه‌نگاوێك ده‌وڵ �ه‌ت به‌هێزتر ده‌ك��ات‌و یه‌كریزی پێكهاته‌و چینه‌كانی ئ��ه‌م واڵت � ه تۆكمه‌تر ده‌كات س�ه‌ره‌ڕای روویه‌كی گه‌شاوه‌تری دیموكراسی پیشانی دهرهوهو ئه‌وروپا ده‌درێت ك ه له‌وانه‌ی ه به‌ئاراسته‌ی سیاسه‌ت كردنه‌كه‌شی یارییه‌كه‌یان زیاتر بڕوات ه پێش ،پاشان نزیكبوونه‌وه‌ی زیاتر ل �ه‌ڕۆژه �ه‌اڵت به‌تایبه‌تی واڵتانی رۆژئ��اوای عه‌ره‌ب ك ه كاریگه‌ری ته‌واو ئه‌رێنی ده‌بێت له‌پێشخستنی توركیاو بازاڕێكی فراوانیش بۆ شتومه‌كی توركیا فه‌راهه‌م ده‌بێت ،لهگهڵ دروستبوونی سنووری ف��راوان بۆ سه‌رمایه‌كاری توركی ك ه رۆڵی بێپایانی ده‌بێت له‌به‌هێزتركردنی سیاس هتو ئابووری واڵتدا.
تیرۆر به‌ربه‌ستی یاسا له‌ناو ده‌بات‌و خه‌ڵكه‌كان ی ئازادانه‌و ه هه‌ڵسوكه‌وت به‌جۆرێك رادێنێت ك چاوه‌ڕواننه‌كراوی ئه‌وان نامومكین ده‌كات
خاوه‌ن ئیمتیاز :كۆمپانیای سولی تێلیگراف سه‌رنوسه‌ر :خالید ئه‌حمه‌د شه‌ریف
ی سالم، ی ـ شاڕێ ی كوردستان ،سلێمان هه‌رێم ی پێنجه‌م ـ بهرامبهر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پهروهرده ی میران ـ نهۆم ته‌الر
لێپرسراوی هونه‌ریی :شێرکۆ خانزادی
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه ،هه‌فتان ه کۆمپانیای سولی تێلیگراف دهریدهکات
ژماره (، )27
0533187811 & 0533184771
ساڵ دره‌نگه ،فه‌سڵه‌كانی چاوه‌ڕوانی به‌سه‌رچوون‌و قافڵه‌كانیش گه‌یشتن‌و ئێوه چاوێكتان هه‌ڵنه‌بڕی ئێوه نامه‌یه‌كتان نه‌نارد... ێ گه‌ڕانه‌وه‌ی ئێوه ،فیراق دوا ویستگه‌مه ،ئێستا! به‌ب بهبێ پێكه‌نینی ئێوه ،گریان دوا جیلوه‌مه ،ئێستا! تۆش ،ئهی (زاكیره)ی ئه‌نفالكراوم، دره‌نگه خۆت كۆكه‌ره‌وه، به‌دیار ئێواره‌یه‌كه‌وه دامه‌نیشه ،ئه‌ستێره‌ی تێدا هه‌ڵنایه‌ت... ی مناڵێك مه‌كه، چاوه‌ڕوانی هاتنه‌وه ده‌سته‌كانی پڕن ل ه دووكه‌ڵ... ی چی ده‌كه‌یت، چاوه‌ڕوان ئیتر گۆزه‌كان ل ه كانی ،نایه‌نه‌وه... كچه ئه‌سمه‌ره‌كان له‌جیاتی سوخمه‌‌و مه‌مكدان ی مردن، گوڵ ه زه‌نبیق به‌سنگیانا هه‌ڵده‌واسن!... دره‌نگه خۆت كۆكه‌ره‌وه، فه‌سڵه‌كانی چاوه‌ڕوانی به‌سه‌رچوون‌و قافڵه‌كانیش گه‌یشتن‌و ئه‌وان چاوێكیان هه‌ڵنه‌بڕی... ئه‌وان نامه‌یه‌كیان نه‌نارد...
به‌شێك له‌قه‌سید‌هی "وه‌رز‌ه ئاڵه‌كان‌ی عه‌ده‌م" ی جه‌مال غه‌مبار
adi
anz
بۆ وه‌رگرتنی زانیاری‌و ئاگاداربوون له‌دوایین هه‌واڵ‌و گۆڕانکارییه‌کان سه‌ردانی ماڵپه‌ڕی
www. destur.net
به‌یانی هه‌موو دووشه‌ممه‌یه‌ک رۆژنامهی یاری بخوێنه‌ره‌وه
www.destur.net
h ko k sher
ساڵی یه‌که‌م
چوارشه‌ممه2010/4/14 ،
w w w . d e s t u r. n e t i n f o @ d e s t u r. n e t
خالیدی حاجی ئه‌حمه‌د
فه‌یلییه‌كان، سه‌ره‌تای ئه‌نفال 30ساڵ له‌مه‌وبه‌رو له4ی نیسانی ساڵی 1980دا كاتێك رژێمی به‌عس ده‌ستی كرد به‌سه‌ندنه‌وه‌ی ره‌گه‌زنام ه له‌كورد‌ه فه‌یلییه‌كان‌و به‌زۆره‌ملێ ده‌ركردنیان بۆ ئهو دیو سنوورو رووه‌و ئێران ك ه گوایا ئه‌مان ه له‌بنه‌ڕه‌تدا خه‌ڵكی ئێرانن‌و وه‌ك تابوری پێنجه‌م له‌عێراقدا كارده‌كه‌ن ،زۆرینه‌ی كورد نه‌ك هه‌ر ئهم گروپه ،به‌ڵكو ته‌نانه‌ت گومانیان له‌كوردبوونی لوڕه‌كانیش نهبوو ،دوای راپه‌ڕین‌و دروستبوونی ناچاریانه‌ی هه‌رێمۆكه‌ی كوردستان ،نه‌ك باسێك له‌لووڕ نه‌ما ،به‌ڵكو ئهم فه‌یلییانه‌ش ك ه شۆڤێنیی ه عه‌ره‌به‌كانیش گومان له‌كوردبوونیان ناكه‌ن ،ناویان وه‌ك پارچه‌یه‌ك له‌نه‌ته‌وه‌ك ه سڕایه‌وه ،ئیتر دوای ئهوه ده‌زانین ك ه ره‌وتی رووداوه‌ك��ان چۆنه‌و به‌چ شێوه‌یه‌كیش له‌زیانی ئێمه‌ی كورددا ته‌واو بوو ،ئه‌مڕۆ ك ه فه‌یلییه‌كان ته‌نها باڵ یادی نه‌هامه‌تی‌و مه‌رگه‌ساته‌كانیان دهكهنهوهو پڕ به‌ده‌م هاوار ده‌كه‌ن ك ه جینۆسایدكردنیان‌و نه‌گه‌ڕانه‌وه‌ی مافه‌كانیان‌و (نه‌گه‌ڕانه‌وه‌ی ره‌گه‌زنام ه بۆیان)و قه‌ره‌بوونه‌كردنه‌وه‌یان به‌رده‌وامه ،به‌تایبه‌ت ك ه بڕێكی زۆریان له‌ساڵه‌كانی دوای شۆڕشی ئه‌یلول له‌ناوچه‌كانی خانه‌قین‌و كفرییه‌و‌ه راگوێزرابوون‌و عه‌ره‌ب هێنرابوو‌ه جێگه‌یان، ده‌زانم ئهو گله‌یی‌و گازنده‌ی ه ده‌كرێت ك ه بۆ بڕێكی زۆری فه‌یلییه‌كان ده‌نگیان به‌كورد نه‌داوه‌و زۆرینه‌ی ده‌نگه‌كانیان له‌لیست ه شیعه‌كاندا ده‌بینرێنه‌وه ،به‌اڵم خۆ ده‌بێت زۆرینه‌ی كوردیش ئهو پرس ه له‌خۆی بكات ك ه چۆن نه‌ته‌وه‌یه‌ك ده‌ست له‌پێكهاته‌یه‌كی خۆی هه‌ڵده‌گرێت‌و بهو شێوه‌ی ه په‌راوێزی ده‌خات (هه‌موو ده‌زانین دوای رووخانی رژێم كورد ته‌نها خه‌یاڵی الی پاره‌بووه) ،ئه‌مڕۆ ك ه كورد كاراكته‌رێكی ئه‌كتیڤ ه له‌دروستكردنه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی عێراقدا ،ده‌بینین هیچ پێشنیارو چاره‌سه‌رێكی له‌هه‌گبه‌دا نیی ه بۆ ئهو به‌ش ه له‌پێكهاته‌كه‌ی خۆی ك ه ئه‌میش ئهو پرس ه الی عه‌ره‌به‌كان ده‌خولقێنێت ،بڵێی كورد چی پێبێت بۆ عێراق له‌كاتێكدا هیچی بۆ به‌شێك له‌خۆی پێنه‌بێت؟ ئاواره‌ی ناوچ ه دابڕاوه‌كانیش ئهو پرسیاره‌یان ال دروست ده‌بێت ك ه ده‌زان��ن كێشه‌كه‌یان ئه‌مڕۆ روو له‌چاره‌سه‌ر نیی ه بڵێی كورد له 30ساڵی رابوردوودا ده‌ستبه‌رداری ئه‌مانیش نه‌بێت؟ تا ده‌گه‌ین ه ئهوهی ئهو پرس ه دروست بێت بڵێی كورد نوێنه‌رو سیاسه‌تمه‌دارو سهركردهی وای هه‌بێت ك ه بزانێت كوردستان خاكێكی داگیراكراو‌ه یان تا به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان به‌به‌رهه‌م بن ئه‌وا وه‌ك گه‌اڵی دار به‌م دیوو دیودا لێی هه‌ڵوه‌رێ هیچ كاریگه‌رییه‌كی نابێت‌و پرۆسه‌ك ه ده‌بێت ه بژی عێراق‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان. ئه‌مڕۆش ئهو رۆژهی ه ك ه كردومانه‌ت ه رۆژی ئه‌نفال ،به‌دروستیش یادی ئهو شه‌وو رۆژهی � ه ك ه له‌هه‌ردوو دێی مله‌سوره‌و كوڵه‌جۆ، بازنه‌ی ئابڵوقه‌كانی سوپاو جاشه‌كان به‌رته‌سك كرانه‌وه‌و سه‌رجه‌می دانیشتوانه‌كه‌ی راپێچی مه‌رگ كران‌و به‌گشتی لهم رۆژه‌دا مه‌زه‌ند‌ه ده‌كرێت ك ه سێ یه‌كی شه‌هیدكردنی پرۆس ه به‌دناوه‌كه‌ی تێدا ئه‌نجامدرابێت. لێره‌شه‌و‌ه ره‌نگ ه بتوانین سه‌ره‌تای ئهو پڕۆسه‌ی ه گرێبده‌ینه‌و‌ه به‌كێشه‌ی كورده فه‌یلییه‌كانه‌وه ،ئاخر ئه‌نفال ك ه جینۆسایدكردنی گه‌لێك بێت ،ده‌كرێت چه‌ند به‌شێك له‌خۆ بگرێت ،پێنه‌دانی ناسنامه‌و لێسه‌ندنه‌وه‌ی مافی هاوواڵتی بوون‌و به‌زۆره‌ملێ ده‌ركردن‌و فڕێدانت له‌ودیو سنوره‌كانه‌وه‌و تاوانباركردن‌و له‌سێداره‌دان‌و به‌تابوری پێنجه‌م له‌قه‌ڵه‌مدانت‌و هه‌موو ئه‌مانه‌ش سه‌ره‌ڕای ئهوهی چه‌ندین ساڵ پێشتر باو‌و باپیرانت به‌زۆره‌ملێ راگواستنیان له‌زێدی خۆیانۆ گه‌ر جینۆسایدی به‌شێك له‌نه‌ته‌وه‌یه‌ك نه‌بێت؟ ده‌بێت چ ناوێكی لێبنرێت؟ له‌مڕۆژانه‌دا دوو پرۆسه‌ی گهوره له‌كایه‌دایه ،یه‌كه‌میان بریتی ه له‌دادگاییكردنی تاوانبارانی راگواستنی كورده فه‌یلییه‌كان ،ده‌بینین ئهم دیارده‌ی ه وه‌ك بڵێی له‌ئێمه‌ی ك��ورد رووی نه‌دابێ ،به‌ڵكو فه‌یلییه‌كان كه‌م ه نه‌ته‌وه‌یه‌كی واڵتێكی ئه‌مریكای التین بن ،باسی لێده‌كرێ‌و بێئه‌وه‌ی بكرێت ه زیندووكردنه‌وه‌ی ره‌هه‌ندێكی نه‌ته‌وه‌یی، پشكێكی زۆری پێكهاته‌یه‌كی ب��ه‌زۆر داب���ڕاو له‌نه‌ته‌وه‌كه‌یی‌و دیسانیشه‌و‌ه سودلێوه‌رگرتنی به‌مه‌به‌ستی پرۆس ه دووه‌مه‌ك ه ك ه له‌كایه‌دایه‌و ئه‌ویش بریتیی ه له‌دروستكردنه‌وه‌ی حكومه‌تی عێراق، ئهو حكومه‌ته‌ی گه‌ر به‌خواستی ئێمه‌ی كوردیش پێكبهێنرێت، هه‌میش ه ئهگهری ئه‌نفالكردنه‌وه‌ی ئێمه‌ی لهگهڵ خۆیدا هه‌ڵگرتووه، ئه‌مڕۆ ئهو حه‌شامات ه فه‌یلییه‌ی كاتی خۆی به‌پێی په‌تی‌و بێ نان‌و ئاوو بێ جلوبه‌رگ فڕێدران ه ئێرانه‌وه‌و كه‌م تازۆرێكیان لێگه‌ڕاوه‌ته‌و‌ه به‌غداو ناوچه‌كانی تری عێراق‌و هه‌موو ئه‌وانه‌شی ده‌رب��ه‌ده‌ری هه‌نده‌ران‌و واڵتانی دراوسێن‌و زۆرینه‌شیان ژیانێكی كوله‌مه‌رگی‌و له‌الیه‌نی ئاسایشیشه‌و‌ه بێئۆقره‌و له‌دڵه‌ڕاوكێدان ،ئه‌ركێكی سه‌ره‌كی حكومه‌تی هه‌رێم‌و سه‌ركردایه‌تی سیاسی كورده جگ ه له‌وه‌ی ده‌بێت ده‌ستگیرۆییان بكات له‌به‌ده‌ستهێنانه‌وه‌ی ماف ه زه‌وتكراوه‌كانیان له‌باژێر‌ه عێراقییه‌كاندا ،كاتی ئه‌وه‌ش هاتووه پرسی گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ زێدی خۆیان ك ه خاكی كوردستانه ،بخرێت ه به‌رباس‌و لهو ناوچانه‌ی كاتی خۆی لێی راگوێزرابوون النیكه‌م چه‌ند شارو شارۆچكه‌یه‌كیان بۆ بنیات بنرێت‌و وه‌ك ره‌هه‌ندێكی نه‌ته‌وه‌یی‌و دیسانیشه‌و‌ه ره‌هه‌ندێكی ناوچ ه دابڕاوه‌كان لێیان بڕوانرێت ،بوژانه‌وه‌ی ئهو ره‌هه‌ند‌ه سه‌باره‌ت به‌فه‌یلییه‌كان‌و پرس‌و گرفته‌كانیان ،بهدڵنیاییهوه به‌رزڕاگرتنی یادی شه‌هیدانی ئه‌نفاله‌و هه‌نگاوێكیش ه بۆ ره‌واندنه‌وه‌ی ئهو ترسه‌ی ك ه ده‌ڵێن :ئه‌نفال ئه‌گه‌رێك ه له‌ڕێماندا.