ژماره ()27 چوارشه‌ممه2010/4/14 ، ( )20الپهڕه نرخ ( )1000دیناره
22تا 29ی ئهم مانگه فراوانترین پێشانگای كتێب له‌هوڵی كتێبخانه‌ی گشتی سلێمانی ده‌ركرێته‌وه به‌به‌شداری چه‌ندین ده‌زگای چاپ‌و باڵوكردنه‌وه‌و ڕێژه‌ی داشكاندن %50ی ه
www.destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سياسى گشتییه ،هه‌فتان ه کۆمپانیای سولى تێلیگراف دهریدهکات
سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم 118فه‌رمانبه‌ری ،له‌سه‌رۆكایه‌تی كۆمار زیاتره
ی %70فه‌رمـانبه‌ره‌كانـی سه‌رۆكایه‌تـی هه‌رێـم‌و نزیكـه ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‌و په‌رله‌مان پارتین 2
5
9
ه گـه‌وره‌كـان دانـووسـانـ دوور لـه‌بـه‌غـداد ده‌كـرێــت
ی به‌ڕای چاودێران ئه‌نجام ی هه‌ڵبژاردنه په‌رله‌مانییه‌كه ی ی رابردووی عێراق ،هه‌ل مانگ ی ی بۆ واڵتان ده‌ستتێوه‌ردان ی ده‌وروبه‌رو ئه‌مریكا له‌مه‌سه‌له ی ی حكومه‌ت هه‌وڵه‌كانی پێكهێنان نوێدا زیاتركردووه04 ... .............................. ه نه‌خۆشی نییه، «سه‌رئێش به‌ڵكو نیشانه‌ی نه‌خۆشییه»
پسپۆڕانی بواری نه‌خۆشییه‌كانی ده‌مارو مێشك ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن ك ه سه‌رئێشه نه‌خۆشی نییه ،به‌ڵكو نیشانه‌ی چه‌نده‌ها نه‌خۆشییه كه بههۆی چه‌ندین هۆكارهوه له‌شێوه‌ی سه‌رئیشه‌دا ده‌رده‌كه‌ون. 15 ..
تایبهت به ده‌ستوور
به‌پێی ئ��هو زان��ی��اری��ی��ان� ه ی دهس��ت دهس��ت��وور ك �ه‌وت��وون ،نزیك ه ی %70 ئهو فه‌رمانبه‌ران ه ی ك ه له‌سه‌رۆكایه‌تی ه���ه‌رێ���م‌و ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ی وه‌زی�����ران‌و په‌رله‌مانی كوردستان ده‌وام��دهك�ه‌ن پارتین ،سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمیش 118 فه‌رمانبه‌ری له‌سه‌رۆكایه‌تی كۆماری عێراق زیاتره. په‌رله‌مانتارێكی كۆمه‌ڵی ئیسالمی كوردستان ،به‌راوردێكی نێوان ژمارهی كارمه‌ندانی هه‌ر سێ سه‌رۆكایه‌تییه‌ك هی هه‌رێم لهگهڵ سه‌رۆكایه‌تی كۆمار‌و په‌رله‌مان‌و ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عێراق ئاشكرا ده‌كات ك ه به‌پێی ئهو ئاماره سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم كارمه‌ندی زۆر له‌سه‌رۆكایه‌تی كۆماری عێراق زیاتره ك ه 118فه‌رمانبه‌ره. ب �هپ��ێ��ی ئ���هو زان��ی��اری��ی��ان�� هی له‌به‌دواداچوونێكی وردی رۆژنام هی دهس�����ت�����ووردا دهس���ت���ك���ه‌وت���ووه، دهركهوتووه ،به‌نزیك ه ی له %70ته‌واوی ئهو فه‌رمانبه‌ران ه ی له‌سه‌رۆكایه‌تی ه �ه‌رێ �م‌و پ �ه‌رل �هم��ان‌و ئه‌نجومه‌نی وه‌زی���ران���ی حكومه‌تی هه‌رێمدا
مه‌سعود بارزانی سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان
دامه‌زرێنراون ،پارتین‌و ئه‌وانی تریش ك ه دهمێننهوه به‌شێكی زۆری بۆ یهكێتیو ئه‌وانی تریش بۆ شیوعی‌و حیزبه‌كانی ترن. به‌پێی زانیارییه‌كانی ده‌ستوور به‌شێكی زۆر ی ئهو فه‌رمانبه‌ران ه دوای یه‌كگرتنه‌و‌ه ی حكوم هت‌و پێكهێنانی كابین ه ی پێنجه‌م دامه‌زرێنراون‌و زۆرب هی هه‌ر‌ه زۆریان پارتین ،به‌نزیك ه ی .%70 به‌شه‌كه‌ی تریشی له‌سه‌رده‌می دوو
ئیداره‌ییدا دامه‌زرێنراون. سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان، 800كارمه‌ند ی هه‌یه ،بهاڵم سه‌رۆكایه‌تی ك��ۆم��ار ی ع��ێ��راق 682ك��ارم�ه‌ن��دی ه �هی �ه ،ب�ه‌وپ��ێ��ی�هش س�ه‌رۆك��ای�ه‌ت��ی هه‌رێمی كوردستان 118فه‌رمانبه‌ری له‌سه‌رۆكایه‌تی كۆماری عێراق زیاتره. هاوكات سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی حكومه‌تی هه‌رێم كه‌ته‌نها سێ پارێزگای به‌سه‌ره‌وه‌ی ه 2731كارمه‌ندی
هه‌یه ،ب��ه‌اڵم ئه‌نجومه‌ن ی وه‌زی��ران�ی عێراق پانز‌ه پارێزگای ه 2523كارمه‌ند ی هه‌یه ،به‌وپێیه‌ش ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی حكومه‌تی هه‌رێم 208كارمه‌ندی زیاتره له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زی��ران��ی حكومه‌تی عێراق. ب��ی�لال سلێمان په‌رله‌مانتاری كۆمه‌ڵی ئیسالمی له‌به‌راوردكردنی بودجه‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی حكومه‌تی هه‌رێم‌و ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی حكومه‌تی عێراقدا ،ده‌ڵێت ئه‌نجومه‌ن ی وه‌زیرانی هه‌رێم ی كوردستان 218ملیارو 788 ملیۆن دینار بودج ه ی سااڵنه‌یه‌تی، بهاڵم ئه‌نجومه‌ن ی وه‌زیران ی عێراق لهگهڵ ئهوهی 14به‌ش ی تر ی لهسهره ،بهاڵم تهنها 100ملیارو 778ملیۆن دینار ب��ودج � ه ی سااڵنه‌یه‌تی ،به‌وپێیه‌ش ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی حكومه‌تی هه‌رێم به‌ته‌نها دوو ب�ه‌رام��ب�هرو چواریه‌كی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عێراق وه‌رده‌گرن. ه�ه‌روه‌ه��ا ئ��ام��اژه‌ی ب�ه‌وه‌ش��دا كه بودج ه ی سااڵن ه ی په‌رله‌مان ی كوردستان 72ملیار دیناره ،ب �ه‌اڵم په‌رله‌مانی عێراق دوو به‌رامب هرو نیو ی په‌رله‌مانی ك��وردس��ت��ان ئه‌ندام ی ه�هی�ه ،كه‌چی موچ ه ی په‌رله‌مانتاره‌كانیش ی دوو ئهوهنده ی په‌رله‌مانتاران ی كوردستانه،
بهاڵم بودج ه ی سااڵن ه ی 237ملیاره. زۆری فه‌رمانبه‌رانی پارتی له‌هه‌ر سێ سه‌رۆكایه‌تییه‌كه ،له‌كاتێكدای ه كه له‌خولی پێشوو ئێستای په‌رله‌مانی كوردستاندا پارتیو یهكێتی ژمارهی ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كانیان وه‌كیه‌كبوون. بیالل سلێمان ئه‌ندام ی په‌رله‌مانی ك��وردس��ت��ان له‌فراكسیۆن ی كۆمه‌ڵ به‌ده‌ستوور ی وت «ئهو فه‌رمانبه‌ران هی دامه‌زرێنراون سه‌ر به‌یه‌كێتی‌‌و پارتین، ئ��هو ژم���اره زۆره ی فه‌رمانبه‌ریش دهگهڕێتهوه بۆ ئهو دوو ئیداره‌یی هی كه‌پێشتر ههبووه». ل���ه‌الی���هك���ی ت������ره‌و‌ه ع��وم��ه‌ر عه‌بدولڕه‌حمان ئه‌ندام ی فراكسیۆنی كوردستان ی له‌په‌رله‌مان ی كوردستانی له‌لێدوانێكدا به‌ده‌ستوور ی وت «ئهو فه‌رمانبه‌ران ه ی له‌ئه‌نجومه‌ن ی وه‌زیران دام��ه‌زراون زۆربه‌یان ه ی كابینه‌كانی پێشووتره ،به‌پێ ی پێویست ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران دامه‌زراون». س���ه‌ب���اره‌ت ب�����هوه ی زۆرب���� هی فه‌رمانبه‌ره‌كان ل�ه‌الی�ه‌ن پارتییه‌وه دامه‌زرێنراون ،ئهو ئه‌ندام په‌رله‌مانه رایگه‌یاند «زۆر دڵنیانیم لهوه ،بهاڵم پارتیو یهكێتیو خه‌ڵك ی بێالیه‌نیش دامه‌زرێنراون».
ی ی له‌سلێمانی نادۆزێته‌وه ده‌ستوور ورده‌كاری پارتی هۆكاری شكسته‌ك ه نێچیرڤان بارزانی یهكێتیو سه‌ركردایه‌تی خۆیان تۆمه‌تبار ده‌كات كوشتنی ئه‌میری قاعید ه باڵوده‌كاته‌وه زانیار محه‌مه‌د
به‌رپرسان‌و سه‌ركردایه‌تی پارتی، ماوه‌یه‌ك ه له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دان هۆكاری شكسته‌كانی سلێمانیو كه‌ركوكی حیزبه‌كه‌یان ب��دۆزن �هوه ،ب �ه‌اڵم رای جیاوازیان هه‌یه ،چاودێرانی سیاسیش ده‌ڵ��ێ��ن ه��ۆك��اری شكستی پارتی له‌سلێمانی ئهوهی ه خه‌ڵكی سلێمانی پارتی ناوێت. سه‌ركردایه‌تی پارتی راشكاوان ه دانیان به‌وه‌دانا ك ه له‌هه‌ردوو پارێزگای
سلێمانیو كه‌ركوك شكستیانهێناوه، ی ی ده‌نگه‌كانی ئهم هه‌ڵبژاردن ه دوا دوای���ی ،سه‌ركردایه‌تی ئ �هو حیزب ه له‌ئێستادا له‌لێكۆڵینه‌وه‌دان له‌هۆكاری شكسته‌كانیان لهو دوو پارێزگایه، چاودێرێكی سیاسیش ده‌ڵێت پارتی ل�هه�ه‌ول��ێ�رو دهۆكیش الوازب����ووهو ده‌نگه‌كانی كه‌میكردووه. دهس����ت����وور ئ�����هوهی زان��ی��وه كه‌سه‌رۆكی پارتیو سه‌ركردایه‌تی ئهو حیزب ه له‌ئێستادا ده‌یانه‌وێت هۆكاری شكستی خۆیان له‌سلێمانی‌و كه‌ركوك بدۆزنه‌وه ،بهاڵم تائێستا هه‌ریه‌كه‌و
رایه‌كی ههیهو هۆكاری شكسته‌كه‌یان پێنادۆزرێته‌وه. ی ی كه‌پۆست نێچیرڤان ب��ارزان � ی دراوه‌ت��ێ، ی پارت ی سه‌رۆك جێگر ی رووداودا ی رۆژنام ه له‌چاوپێكه‌وتنێك ی ی پارت ی الوازبوون ی هۆكار به‌شێك ی ی دهگهڕێنێتهوه بۆ خود له‌سلێمان سه‌ركردایه‌تی پارتی. ه��ه‌روه‌ه��ا راش��ك��اوان � ه یهكێتی تۆمه‌تبار ده‌كات له‌وه‌ی ئه‌وله‌ویه‌تی كاره‌كاره‌نی ئ �ه‌وه‌ب��ووه «نه‌هێڵێت نفوزی پارتی له‌سلێمانی زیادبكات». ی ی لق س�ه‌الم عه‌بدوڵاڵ به‌رپرس
ی ی به‌شێك له‌هۆكاره‌كان ی پارت چوار ی ی الیه‌نگران الوازب��وون‌و كهمبوونهوه ی نێوان ی ن��اوخ��ۆ ی ب��ۆ ش��ه‌ڕ پ��ارت� ی دهگهڕێنێتهوه. یهكێتیو پارت كامه‌ران مه‌نتك مامۆستای زانست ه سیاسییه‌كان ،له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور ی ی له‌ڕوو وتی «ئهو گه‌شه‌سه‌ندن ه ی ئابووری‌‌و رۆشنبیرییهوه له‌سلێمان ی ی عه‌شایه‌ر هه‌یه ،لهگهڵ بیركردنه‌و‌ه ی وابه‌ست ه ی سلێمان ناگونجێت‌و خه‌ڵك نین به‌عه‌شایه‌رییه‌وه». راپۆرتێك له‌الپه‌ڕ‌ه 2ده‌خوێنیته‌وه
سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان ،گوێیان به‌داوایه‌كی بارزانی نه‌دا كاروخ نامیق له‌سلێمانی
سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانی كوردستان تائێستا گوێیان به‌داوایه‌كی سه‌رۆكی هه‌رێم ن �هداوه ،لهباره ی دروستكردنی لیژنه‌یه‌ك لهباره ی وته‌كانی عه‌دنان عوسمانی په‌رله‌مانتاری لیستی گۆڕان، به‌تۆمه‌تی ن��اوزڕان��دن��ی پێشمه‌رگه، سه‌رۆكی دیوانی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمیش ده‌ڵێت په‌رله‌مان ب �ه‌دواداچ��وون��ی بۆ داواك ه ی سه‌رۆكی هه‌رێم نه‌كرد. مانگ ی شوبات ی راب��ردوو سه‌رۆك ی هه‌رێم داوا ی له‌په‌رله‌مان ی كوردستان كرد
به‌دواداچوون بۆ وته‌كانی په‌رله‌مانتار عه‌دنان عوسمان بكه‌ن ،به‌تۆمه‌تی ناوزڕاندن ی پێشمه‌رگه ،بهاڵم تائێستا هیچ ب �ه‌دواداچ��وون��ێ��ك ل �ه‌وب��ارهی �هوه ئه‌نجامنه‌دراوه ،عه‌دنان عوسمانیش رایده‌گه‌یه‌نێت وروژاندن ی ئهو بابه‌ت ه له‌كات ی خ��ۆی��دا ،ب��ۆ پ��ڕوپ��اگ�ه‌ن��ده ی هه‌ڵبژاردن بووه. فوئاد حسێن س�ه‌رۆك� ی دیوان ی س�ه‌رۆك��ای�ه‌ت��ی هه‌رێم ی كوردستان له‌لێدوانێكیدا ب��ه‌ده‌س��ت��وور ی وت «له‌كات ی خۆ ی داوامان له‌په‌رله‌مان كرد لێكۆڵینه‌و‌ه لهوبارهیهوه بكات ،بهاڵم دیاره به‌هۆ ی سه‌رقاڵییانه‌و‌ه تائێستا
هیچیان نهكردووه». ههروهها عه‌بدوڵاڵ عه‌ل ی ئیبراهیم سه‌رۆك ی لیژن ه ی پێشمه‌رگ ه له‌په‌رله‌مان ی كوردستان له‌لێدوانێكدا به‌ده‌ستووری وت «تائێستا هیچ داواكارییه‌ك ی لهو جۆره‌مان به‌ده‌ست نه‌گه‌یشتووه ،بهاڵم كاتێك ئهو كێشه‌ی ه رووی��داوه ،قس ه ی خۆمان له‌باره‌یه‌و‌ه كردووه». ناوبراو وت ی «ن ه له‌په‌رله‌مان‌و ن ه له‌لیژن ه ی پێشمه‌رگه ،هیچ گفتوگۆیه‌ك لهوبارهیهوه نه‌كراوه ،ئه‌گه‌ر داوام��ان لێبكرێت به‌دواداچوون بۆ ئهو كێشه‌ی ه ب��ك �هی��ن ،ئ��ه‌وك��ات ب��ڕی��ار ی خ��ۆم��ان ده‌ده‌ین».
عه‌دنان عوسمان په‌رله‌مانتار ی فراكسیۆن ی گۆڕان پێیوای ه «په‌رله‌مان ده‌ب���ووای��� ه ل��ی��ژن �هی �هك � ی تایبهت ی دروستبكردای ه بۆ ئ�هو كێشه‌یه ،بۆ گوێگرتن له‌هه‌موو الیه‌نه‌كان‌و ده‌رخستن ی راستییه‌كان ك ه مه‌رج نیی ه ئهو لیژنه‌ی ه له‌ئه‌ندامان ی په‌رله‌مان پێكبێت ،چونك ه ئه‌ندامان ی په‌رله‌مان له‌فراكسیۆنه‌كان پێكدێن‌و ئه‌وانیش بۆ خۆیان به‌شێك بوون له‌كێشه‌كه». عه‌دنان وت ی «ئێم ه پێشتر ده‌مانزان ی ئ��هوه به‌شێك ب��وو له‌بانگه‌شه‌یه‌ك ی هه‌ڵبژاردن ،بۆی ه ئێستا ئهو دۆسییه‌یان داخستووه‌‌و هیچ ی له‌باره‌و‌ه ناڵێن».
زانیار محه‌مه‌د
س��ه‌رچ��اوه‌ی��هك له‌پۆلیسی ك �ه‌رك��وك تایبهت به‌ده‌ستوور ی راگه‌یاند «ده‌زگا ی دژه‌ت����ی����رۆر ی ی �هك��ێ��ت � ی كه‌سێكیان ده‌ستگیركردوو‌ه ك ه ته‌ته‌ر ی نێوان ئه‌بو ئه‌یوب ی میسری‌‌و چه‌كداره‌كان ی قاعیده بووه ،پاش لێكۆڵینه‌و‌ه له‌گه‌ڵیدا ،شوێن ی ئه‌بو ئه‌یوب ی میسری‌‌و ئه‌بو عومه‌ر ی به‌غدادی ئاشكراكردووه». ه��ه‌روه‌ه��ا وت�� ی «دوات����ر ده‌زگ���ا ی دژه‌ت��ی��رۆر ی یه‌كێت ی زانیارییان داوه به‌هێزه‌كان ی ئه‌مه‌ریكا لهباره ی شوێن ی ئه‌بو ئه‌یوب ی میسری‌‌و ئه‌بو عومه‌ر ی به‌غدادی‌‌و پاش چاودێریكردن‌و به‌دواداچوون ی ورد، شوێن ی ه���ه‌ردوو س��ه‌رك��رد‌ه ی قاعیده
دۆزراوه‌ت���هوهو پاشان لهالیهن هێزه‌كان ی ئه‌مه‌ریكاو‌ه رۆژ ی دووشه‌مم ه ی رابوردوو له‌نزیك تكریت كورژاون» .ئاماژه ی به‌وه‌شدا «خێزان‌و منداڵ ی ئه‌بو ئه‌یوب ئێستا ال ی هێزه‌كان ی ئه‌مریكا ده‌ستبه‌سه‌رن». سه‌رچاوه‌ك ه ی پۆلیس ئاشكرایكرد «ه�ه‌ر به‌پێ ی زانیارییه‌كان ی ده‌زگ��ای دژه‌تیرۆر ی یهكێتی ،دوێنێش لێپرسراوی ئیدار‌ه ی رێكخراو ی قاعیده له‌باكووری عێراق ك ه به‌ڕه‌گه‌ز توركمان ه گیراوه‌و ههروهها ئه‌بو سوهه‌یبیش ك ه فهرماندهی س �ه‌رب��ازی � ی قاعیده‌ی ه ل�هك�ه‌رك��وك‌و سه‌اڵحه‌دین‌و موسڵ كوژراوه». رۆژ ی دووشه‌ممه‌ش ن��وور ی مالیك ی سه‌رۆك وه‌زیران ی عێراق ،هه‌واڵ ی كوشتن ی ئهو دوو به‌رپرس ه ی قاعیده ی له‌ناوچ ه ی سه‌رسار راگه‌یاند.
3
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
سیاسی
info@destur.net
الپهڕه5
حیزبه‌كان ده‌ڵێن كۆنگره‌كانیان ده‌رفه‌ت ده‌دات به‌ژنان‌و گه‌نجان تا بچنه ناوهندی بڕیاره‌وه
ی خوێندكاران ..مه‌ال به‌ختیار نه‌سریه‌یان ده‌بڕێت‌و كۆمه‌ڵ ه كـــــۆســـره‌ت ره‌ســــوڵ پــاره‌یـــان ده‌داتـــــێ عه‌لی بانیشاری لهههولێر
ی خوێندكاران، به‌رپرسێكی كۆمه‌ڵ ه ی لهالیهن رێكخراوه ده‌ڵێت ئهو لقان ه دیموكراتییه‌كان‌و مه‌ال به‌ختیاره‌و‌ه نه‌سریه‌یان بڕدراوه ،لهالیهن كۆسره‌ت ره‌سوڵه‌و‌ه پاره‌یان پێدراو‌ه‌و هاوكاری كراون بۆ راییكردنی كاره‌كانیان. ی م��ح �هم �ه‌د ج�هم��ی��ل ب�ه‌رپ��رس� ی ی ك��ۆم �هڵ � ه ی پ��ێ��ن��ج� م��ی��ح��وه‌ر خوێندكارانی كوردستان لهههولێر ی ده‌ستوور، له‌لێدوانێكیدا بۆ رۆژنام ه ب��ه‌راش��ك��اوی ب���اس ل���هوه دهك���ات ی خوێندكاران بووه بهدوو كه‌كۆمه‌ڵ ه ی لهههولێر به‌شه‌و‌ه‌و ده‌ڵێت ئهو لقان ه نه‌سریه‌یان ب���ڕدراو‌ه باره‌گاكانیان داخستووه ،ب �ه‌اڵم لهالیهن خودی كۆسره‌ت ره‌سوڵه‌و‌ه هاوكاری مادی كراون. ی ی دواهه‌وڵی ئهو لقان ه لهباره
كه‌نه‌سریه‌یان بڕدراو‌ه‌و یاداشتێكیان ی ئه‌نجومه‌نی ن��اوه‌ن��دی ئ��اراس��ت � ه ی یهكێتی كرد ،محه‌مه‌د جه‌میل وت ی گشتگیر‌ه ی ئهو لقان ه په‌یامێك "په‌یام ی بارودۆخی كۆمه‌ڵه‌ی بۆ چاككردن خوێندكاران ،ئهو كێشانه‌یان هه‌یه، ی شاراوه‌نین به‌راشاكاوان ه شتێك ی دهك �هی��ن ،ه �ه‌ر پێنج لقه‌ك ه باس یاداشتێكیان به‌رزكرده‌و‌ه كه‌چه‌ندین ی له‌خۆگرتبوو". خاڵ ی ی ك��ۆم �هڵ � ه ئ���هو ب��ه‌رپ��رس�� ه خوێندكاران به‌شێك له‌داواكانی ئهو ی "ده‌بووای ه لقانه‌ی ئاشكرا كردو وت ی 2009/8دا ببه‌سترایه، كۆنگره له‌مانگ ی سێ ،بهاڵم دواتر دواخرا بۆ مانگ ئه‌ویش نه‌كرا ،كێشه‌كان تائێستا هه‌روه‌كو خۆیه‌تی‌و به‌ستراوه‌ته‌و‌ه ی ئهو لقان ه به‌كۆنگره‌و‌ه ك ه شه‌رعییه‌ت په‌یوه‌ست ه به‌كۆنگره". ی "چه‌ند محه‌مه‌د جه‌میل وت � ی تاكڕه‌وانه‌یان له‌ناو هه‌ڤاڵێك كار
دژی پێشلكارییه‌كان، رۆژنامه‌نووسان خۆپیشاندان ده‌كه‌ن پ .ده‌ستوور
س�ه‌ن��ت�ه‌ری میترۆ بانگه‌وازێكی باڵوكردووهتهوه بۆ رۆژنامه‌نووسان‌و داوای���ان لێده‌كات ب �هش��داری ئهو خۆپیشاندانه بكه‌ن كه‌رۆژی 22ی نیسان له‌ساڵیادی رۆژنامه‌گه‌ریی كوردیدا سازده‌كرێت بۆ ئیدانه‌كردنی هێرش‌و پێشێلكاریی دژیان لهالیهن هێزه‌كانی ناوخۆوه. سه‌نته‌ری میترۆ رایده‌گه‌یه‌نێت ك�������ه‌داواك�������اره ل���ه‌س���ه‌رج���هم رۆژنامه‌نووسان رۆژی 22ی نیسان كاتژمێر 10ی س��ه‌ر له‌به‌یانی، ه��اوك��اری سه‌نته‌ری میترۆبن بۆ خۆپیشاندانێكی ئ�ه‌ن��ج��ام��دان��ی هێمنانه بۆ ب��ه‌رده‌م نووسینگه‌ی په‌رله‌مان له‌سلێمانی بۆ ده‌ربڕینی ن��اڕه‌زای��ی بهرامبهر به‌زیادبوونی توندوتیژی دژی رۆژنامه‌نووسان‌و جێبه‌جێنه‌كردنی ی��اس��ای ك��اری
رۆژنامه‌نووسیی. ل��ه‌ب��ه‌رده‌م خۆپیشاندانه‌كه نووسینگه‌ی س �ه‌ن��ت �ه‌ری میترۆ ده‌ستپێده‌كات له‌فولكه‌ی خاڵه ح��اج��ی ،س��ه‌ن��ت��ه‌ری م��ی��ت��رۆ بۆ داكۆكی له‌رۆژنامه‌نووسان مۆڵه‌تی ئه‌نجامدانی خۆپیشاندانی له‌الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كان وهرگرتووه. ه�����اوك�����ات س���ه‌ن���ت���ه‌ره‌ك���ه ب �هی��ان��ن��ام �هی �هك��ی ل��ه‌ژێ��ر ن��اوی "رۆژێكی تری پڕ توندوتیژی دژ به‌رۆژنامه‌نووسان" باڵوكردووهتهوه، جگه له‌ئیدانه‌كردنی ده‌ستدرێژی‌و لێدان له‌رۆژنامه‌نووسان ،ئاماری ئهو پێشێلكارییانه‌ی باڵوكردووهتهوه كه له‌ماوه‌ی ههفتهی رابردوودا ،بههۆی خۆپیشاندانه‌كانی رووماڵكردنی ژماره‌یه‌ك له‌خوێندكارانی شاری سلێمانیو گه‌رمیان دژ به‌بڕیارێكی وه‌زاره‌ت����ی پ�����هروهرده ،ل�ه‌الی�ه‌ن هێزه‌كانی حكومه‌ت كراوه‌ته سه‌ر رۆژنامه‌نووسان.
مه‌ال به‌ختیار
رێكخراوه‌كه‌دا ئه‌نجامده‌دا ،ئێم ه وه‌ك ی كوردستان ی خوێندكاران كۆمه‌ڵ ه ی ناشه‌رعی لهههولێر ئه‌مه‌مان به‌كارێك ی یو بۆئهوهی كۆمه‌ڵه‌ك ه به‌ئاقارێك زان پڕكێش ه ن��ه‌ڕوات��هوه ،لهوبارهیهوه ی ی ناوه‌ند یاداشتێكمان بۆ ئه‌نجومه‌ن نارد". محه‌مه‌د ئه‌وه‌شی وت "ده‌مه‌وێت بڵێم ل��ه‌ف��ه‌راغ��دا چ �ه‌ن��د كه‌سێك ی ئ��� هم‌و ئ���هو دهك���ه‌ن، پشتگیر
محه‌مه‌د جه‌میل
ی ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت كێشه‌ك ه ب��ۆ قازانج تاكه‌كه‌سێك یه‌كالییبكه‌نه‌وه ،ئهو ملمالنێیه‌ی كه‌هه‌ی ه به‌پله‌ی یهك بۆ كۆنگره دهگهڕێتهوه". ی به‌وه‌شدا كه‌دڵخوشن ئاماژه ی ئ �ه‌گ �ه‌ر ك��ۆن��گ��ره بكرێت، ب���هوه ی ك��ۆن��گ��ره كێشه‌كان ب�ه‌ب�ه‌س��ت��ن� چاره‌سه‌ربن. ی ئه‌گه‌رچی الیه‌نێكی كۆمه‌ڵ ه خوێندكاران له‌سلێمانی رایده‌گه‌یه‌نێت
ك ه محه‌مه‌د جه‌میل له‌پۆسته‌كه‌ی ده‌رك�������راوهو ئێستا پ �هی��وه‌ن��دی ی خوێندكارانه‌و‌ه نییه، به‌كۆمه‌ڵ ه ی "راس��ت نیی هو من ب �ه‌اڵم ئ �هو وت � ی خوێندكاران ده‌رنه‌كراوم ،كۆمه‌ڵ ه ی ی به‌رپرس ی نییه ،ئهو كه‌س ه سكرتێر ی سلێمانیی ه ئهو بڕیاره‌ی میحوه‌ر ی ئه‌ودا ده‌ركردووه ،ئهوه له‌ده‌سه‌اڵت نییه". ی ئهو ده‌نگۆیانه‌ی باس لهباره
لهوه ده‌كه‌ن ك ه بۆ ئیشوكاره‌كانی ی له‌ئه‌رسه‌الن میحوه‌ری پێنج پار‌ه بایز وه‌رگ��رت��ووهو ئ �ه‌وه‌ش هۆكاری ده‌ركردنه‌كه‌یه‌تی ،محه‌مه‌د جه‌میل ی "ب �هه��ی��چ ش��ێ��وه‌ی��هك ئێم ه وت��� پاره‌مان وه‌رنه‌گرتووه ،بهاڵم به‌ڕێز ی سه‌رجه‌م ك��اك كۆسره‌ت ه��اوك��ار ی ك��رد ك� ه نه‌سریه‌یان ئ �هو لقان ه وه‌رنه‌گرتبوو". ی داخستنی باره‌گاكانی لهباره ی خوێندكاران لهههولێر، كۆمه‌ڵ ه ی "راس��ت � ه داخ���راون، محه‌مه‌د وت�� ی كاتییه ،ئهوه ب �ه‌اڵم به‌شێوه‌یه‌ك ده‌ست له‌كاركێشانه‌و‌ه نییه ،به‌ڵكو ی كێشه‌كان هه‌ڵوێستێك ه تائه‌وكات ه چاره‌سه‌ر ده‌بن". ی "ئێم ه م��ح��م�ه‌د ج�هم��ی��ل وت��� شه‌ش مانگ ه پاره‌مان له‌رێكخراو‌ه دیموكراتییه‌كان وه‌رن �ه‌گ��رت��ووه، ی كردوومان ه به‌ته‌حه‌داو‌ه له‌سه‌ر ئهوه گیرفانی خۆمان‌و خۆبه‌خشان ه بووه".
زێره‌ڤـانـی‌و فـه‌رمـانـده‌یـی پـارتـی بـچـوك ده‌كـرێـنـه‌وه‌‌و نـاوه‌كـانـیـشـیـان ده‌گـۆڕدرێــن پ .هه‌ولێر
ب �هپ��ێ��ی ب��ڕی��ارێ��ك��ی وه‌زاره‌ت����ی پێشمه‌رگه‌ی حكومه‌تی هه‌رێم ده‌بێت هێزه‌كانی زێره‌ڤانی پارتیو فه‌رمانده‌یی له‌شکری کوردستانی پارتی ،وه‌ك ئێستا به‌سه‌ربه‌خۆیی نه‌مێننه‌وه‌‌و بچنه ژێر ده‌سه‌اڵتی وه‌زاره‌ت��������ی پ��ێ��ش��م��ه‌رگ��هوه، به‌رپرسێكی فه‌رمانده‌یی پارتیش ئهوه به‌بچوككردنه‌وه‌ی ئهو دوو هێزه ناوده‌بات. نائیب فارس باوه به‌رپرسێكی پ��ارت��ی ل �ه‌ف �ه‌رم��ان��ده‌ی��ی پارتی دی���م���وك���رات���ی ك���وردس���ت���ان، ل�هل��ێ��دوان��ێ��ك��ی��دا ب��ه‌ده‌س��ت��ووری راگ��هی��ان��د "ب �هپ��ێ��ی بڕیارێكی وه‌زاره‌ت����ی پێشمه‌رگه ،ده‌بێت زێ��ره‌ڤ��ان�یو فه‌رمانده‌یی پارتی ب��گ��ه‌ڕێ��ن��هوه س���ه‌ر وه‌زاره‌ت�����ی پێشمه‌رگه‌و به‌وپێه‌ش ئهم دوو هێزه بچوك دهك��رێ��ن�هوهو وه‌ك ئێستا نامێنن". ه��ه‌روه‌ه��ا وت��ی "زێ��ره‌ڤ��ان �یو
هه‌وڵه‌کان بۆ یه‌ک ئیداره‌یی به‌رده‌وامه
ف�ه‌رم��ان��ده‌ی��ی ،ده‌ب��ن به‌به‌شێك له‌وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه". نائیب ف��ارس ب��اوه ئاماژه‌ی ب�ه‌وه‌ش��دا كه‌پێده‌چێت ئ�هو دوو
هێزه ناوه‌كانیشیان بگۆڕدرێت‌و ب��ك��رێ��ن�ه ف��ه‌رم��ان��ده‌ی��ی ی��هكو فه‌رمانده‌یی دوو. ئ���هو ب���ڕی���ارهی وه‌زاره‌ت�����ی
پ��ێ��ش��م �ه‌رگ �ه ل��ه‌چ��وارچ��ێ��وه ی هه‌وڵه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانه ب��ۆ یه‌كگرتنه‌وه‌ی ههردوو ئیداره‌كه.
بـڕیـاری لـێـدانـی لـۆگـۆی تـه‌كـسییـه‌كـانـی نـاو شـار هه‌ڵوه‌شێنرایه‌وه محه‌مه‌د نه‌جیب له‌سلێمانی
س �ه‌ن��دی��ك��ای ش��ۆف��ێ��ران��ی سلێمانی بڕیاری هه‌ڵواسینی لۆگۆی تایبه‌تی تاكسییه‌كانی ناو شار‌و ده‌ره‌وه‌ی شاری سلێمانی هه‌ڵوه‌شانده‌وه ،به‌و هۆیهشهوه ئێستا سنوورێك نیی ه بۆ كاركردنی ته‌كسییه‌كانی ناو شار‌و ده‌ره‌وه‌ی شار. به‌پێی وته‌ی سه‌ندیكای گواستنه‌وه‌ی سلێمانی ،ه �هڵ��وه‌ش��ان��دن �هوهی ئهو بڕیاره‌یان بههۆی ناڕه‌زایی وه‌زاره‌ت��ی گواستنهوه بووه. عه‌بدوڵاڵ جه‌الل سه‌رۆكی سه‌ندیكای گواستنه‌وه‌ی سلێمانی له‌لێدوانێكدا
به‌ده‌ستووری وت "بههۆی ناڕه‌زایی وه‌زاره‌تی گواستنه‌وه‌وه ،ئهو بڕیاره‌مان ه �هڵ��وه‌ش��ان��دهوه ،چونك ه وه‌زاره‌ت���ی گواستنه‌وه‌ش ده‌ی��وس��ت لۆگۆ بدات به‌ته‌كسییه‌كان". له‌ساڵی 2009بۆ جیاكردنه‌وه‌ی ته‌كسییه‌كانی ن����اوه‌و‌ه‌و ده‌ره‌وه‌ی شار ،سه‌ندیكای گواستنهوه ،لۆگۆی تایبهت به‌ته‌كسی ده‌ره‌و‌ه‌و ن��اوه‌وه‌ی شار دروستكرد‌و له‌به‌رامبه‌ر 10هه‌زار دیناردا ،ده‌درا به‌خاوه‌ن ته‌كسییه‌كان، به‌و هۆیه‌و‌ه ده‌رك �ه‌وت ك ه 17هه‌زار‌و 850ته‌كسی كارده‌كه‌ن. ع���ه‌ب���دوڵ�ڵ�ا وت����ی "ب���ڕی���اره‌ك��� ه به‌مه‌به‌ستی رێگریكردن بوو له‌كاركردنی
ته‌كسییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی شار له‌ناو شار". له‌الیه‌كی ت��ره‌و‌ه محه‌مه‌د ئه‌مین ك ه شۆفێری ته‌كسیی ه به‌ده‌ستووری وت "نازانین بۆچی بڕیاری هه‌ڵواسینی لۆگۆیان ده‌ركرد‌و دواتریش بڕیاره‌كه‌یان هه‌ڵوه‌شانده‌وه". ئ�����هو ش���ۆف���ێ���ره رای��گ��هی��ان��د ك�ه‌ج��ی��اك��ردن�هوهی ته‌كسی ن���اوه‌و‌ه‌و ده‌ره‌وه‌ی شار ،هیچ سودێكی بۆ ئه‌وان نه‌بوو. م��وق��ه‌ده‌م ف��ازی��ل ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری هاتوچۆی ده‌ره‌وه‌ی سلێمانی له‌لێدوانێكدا به‌ده‌ستوور وت "ئێستا سه‌ندیكای گواستنهوه بێده‌نگ ه لهو بڕیاره‌ی خۆیان، بۆی ه ئێمه‌ش بێده‌نگین".
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
هه‌واڵ
ی له‌سلێمانی نادۆزێته‌و ه پارتی هۆكاری شكسته‌كه
2
نێچیرڤان بارزانی یهكێتیو سه‌ركردایه‌تی خۆیان تۆمه‌تبار ده‌كات‌و به‌شێكیشیان شه‌ڕی ناوخۆ به‌هۆكار ده‌زانن زانیار محه‌مه‌د
به‌رپرسان‌و سه‌ركردایه‌تی پارتی، م��اوه‌ی��هك��ه ل��هه��ه‌وڵ��ی ئ����ه‌وه‌دان ه��ۆك��اری شكسته‌كانی سلێمانیو كه‌ركوكی حیزبه‌كه‌یان بدۆزنه‌وه‌‌و له‌وباره‌یه‌شه‌وه رای جیاوازیان هه‌یه، چاودێرانی سیاسیش ده‌ڵێن هۆكاری شكستی پارتی له‌سلێمانی ئهوهی ه خه‌ڵكی سلێمانی پارتی ناوێت. سه‌ركردایه‌تی پارتی راشكاوان ه دان��ی��ان ب��ه‌وه‌دان��ا ك �ه ل �هه �ه‌ردوو پ��ارێ��زگ��ای سلێمانیو ك �ه‌رك��وك شكستیانهێناوه ،دوای ده‌نگه‌كانی ئ����هم ه���هڵ���ب���ژاردن���هی دوای�����ی، سه‌ركردایه‌تی ئهو حیزبه له‌ئێستادا ل �هل��ێ��ك��ۆڵ��ی��ن �ه‌وه‌دان ل �هه��ۆك��اری شكسته‌كانیان لهو دوو پارێزگایه، چاودێرێكی سیاسیش ده‌ڵێت پارتی لهههولێرو دهۆكیش الوازب���ووهو ده‌نگه‌كانی كه‌میكردووه. ی دوای راگه‌یاندنی ئه‌نجامه‌كان هه‌ڵبژاردنه په‌رله‌مانییه‌كه‌ی ،3/7 ی به‌تێكڕای ك��ان��دی��دهك��ان�ی پارت دیموكراتی كوردستان ،توانییان 82 هه‌زار ده‌نگ كۆبكه‌نه‌وه. ی بهاڵم له‌دیمانه‌یه‌كی رۆژنامه ی ده‌ستووردا به‌رپرسی لقی چوار پارتی ئاماژه‌ی ب �ه‌وه‌داوه كه‌ئه‌وان ی 6هه‌زار ئه‌ندامی پارتی له‌سلێمان ده‌نگیان به‌مه‌حمود عوسمان داوه، به‌وپێیه‌ی مه‌حمود عوسمان 22 ه�ه‌زار‌و 247ده‌نگی هێنا ،كه‌وات ه 16هه‌زار ده‌نگی مه‌حمود عوسمان هی كه‌سانی سهربهخۆو بێالیه‌نن، ی ب�هو هۆیهشهوه ك��ۆی ده‌نگه‌كان
سلێمانیو که‌رکوک بۆ پارتی بوونه‌ت ه مه‌ته‌ڵ!
پارتی كه‌مده‌بێته‌وه بۆ 66هه‌زار ده‌نگ. ی ئه‌وه‌ش به‌به‌راورد به‌هه‌ڵبژاردن ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن�ی ن��وێ��ن �ه‌ران �ی ع��ێ��راق ی له‌ساڵی ،2005ده‌رده‌كه‌وێت ژماره ی الی�ه‌ن��گ��ران�ی پ��ارت �ی ل�هپ��ارێ��زگ��ا سلێمانی كه‌میكردووه ،چونكه لهو ی هه‌ڵبژاردنه‌دا پارتی 90هه‌زار ده‌نگ هێنابوو. دهس���ت���وور ئ�����هوهی زان��ی��و ه كه‌سه‌رۆكی پارتیو سه‌ركردایه‌تی ئهو حیزبه له‌ئێستادا ده‌یانه‌وێت هۆكاری شكستی خۆیان له‌سلێمانی‌و كه‌ركوك ب��دۆزن�هوهو رای جیاواز‌و
جۆراوجۆریشیان لهوبارهیهوه هه‌یه. ی نێچیرڤان ب��ارزان�ی كه‌پۆست جێگری سه‌رۆكی پارتی دراوه‌ت�ێ، ی رۆژن��ام��ه له‌چاوپێكه‌وتنێكی ی رووداودا به‌شێكی هۆكاری الوازبوون پارتی له‌سلێمانی دهگهڕێنێتهوه بۆ خودی سه‌ركردایه‌تی پارتی. ه �ه‌وره‌ه��ا راش��ك��اوان�ه یهكێتی تۆمه‌تبار ده‌كات له‌وه‌ی ئه‌وله‌ویه‌تی كاره‌كاره‌نی ئ�ه‌وه‌ب��ووه "نه‌هێڵێت نفوزی پارتی له‌سلێمانی زیادبكات". ی ه �ه‌روه‌ه��ا له‌چاوپێكه‌وتنێك تریدا له‌ڕۆژنامه‌ی رۆژنامه ده‌ڵێت "ح��هی��ف��ه پ���ارت���ی ب �ه‌وش��ێ��وه‌ی � ه
ی له‌سلێمانی ،پارتی زۆر زه‌مینه ی هه‌یه له‌سلێمانی ،چۆن له‌سلێمان به‌وشێوه‌یه بێت". ی سه‌الم عه‌بدوڵاڵ به‌رپرسی لق ی چواری پارتی به‌شێك له‌هۆكاره‌كان ی الوازبوون‌و كهمبوونهوهی الیه‌نگران پارتی بۆ ش �ه‌ڕی ن��اوخ��ۆی نێوان یهكێتیو پارتی دهگهڕێنێتهوه. ئهو لێدوانانه‌ی به‌رپرسانی پارتی ل�ه‌ب��ارهی هۆكاری شكسته‌كه‌یان، له‌كاتێكدایه كه پارتی لیژنه‌یه‌كی بۆ هۆكاری شكسته‌كانی لهو دوو پ��ارێ��زگ��ای �ه پێكهێناوهو به‌پێی زانیارییه‌كانی ده‌ستوور ده‌یانه‌وێت
هۆكاری شكسته‌كانیان بدۆزنه‌وه. س �ه‌الم عه‌بدوڵاڵ له‌لێدوانێكدا ی ب�ه‌ده‌س��ت��ووری راگه‌یاند "هۆكار ی كهمبوونهوهی الیه‌نگرانی پارت ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �هوه ب��ۆ ش��ه‌ڕی ن��اوخ�ۆ‌و ی ئ��ه‌وك��ات��ه الی��ه‌ن��گ��ران��ی پ��ارت � ی نه‌یانتوانی لێره بمێننه‌وه ،ماوه 10ساڵی پێچوو تا پارتی گه‌ڕایه‌و ه بۆ سلێمانی ،ههروهها الیه‌نه‌كانی تر له‌ماوه‌ی ئهو ده ساڵه‌دا به‌رده‌وام بانگه‌شه‌یان بۆ خۆیان كردووه". سه‌الم وتیشی "به‌پێچه‌وانه‌شه‌و ه الی��ه‌ن��گ��ران��ی پ��ارت��ی ل�هه�ه‌ول��ێ��ر زی��ادی��ك��ردووهو هی الیه‌نه‌كانی تر لهههولێر كه‌میكردووه". ی ك��ام��ه‌ران مه‌نتك مامۆستا ی زانسته سیاسییه‌كانی زان��ك��ۆ ی سه‌اڵحه‌دین ،ره‌تیده‌كاته‌وه هۆكار ی كهمبوونهوهی الیه‌نگرانی پارت ی له‌سلێمانی په‌یوه‌ندیی به‌شه‌ڕ ناوخۆوه هه‌بێت. مه‌نتك له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور ی وتی "ئهو گه‌شه‌سه‌ندنه‌ی له‌ڕوو ی ئابووری‌‌و رۆشنبیرییهوه له‌سلێمان ی ه��هی��ه ،ل��ه‌گ��هڵ ب��ی��رك��ردن��هوه ع���هش���ای���ه‌ری���ی ن��اگ��ون��ج��ێ��تو خه‌ڵكی سلێمانی واب�ه‌س��ت�ه نین به‌عه‌شایه‌رییه‌وه". ی ئهو مامۆستایه پێیوایه پارت ن�هك ته‌نیا له‌سلێمانی ،ته‌نانه‌ت ی ل �هه �ه‌ول��ێ �رو ده��ۆك��ی��ش ژم���اره الی�ه‌ن��گ��ران�ی ك �هم��ی��ك��ردووهو وتی "ههرچهنده ئه‌وان له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا چ �ه‌ن��دان رێگه به‌كارده‌هێنن بۆ ی بردنهوهی هه‌ڵبژاردن ،بهاڵم پارت ی ل �هده��ۆك‌و هه‌ولێریش الیه‌نگران ك�هم��ت��رب��ووه‌ت�هوهو الوازت���ر ب��ووه،
به‌به‌رارود به‌سااڵنی پێشوو". ی ئ �هو پسپۆڕه سیاسییه وت "هۆكاره‌كه‌ی بۆ بێزاربوونی خه‌ڵك له‌مۆدێلی حیزبایه‌تی دهگهڕێتهوه". ه����ه‌روه‌ه����ا ن��هش��ی��ش��ارده‌و ه ی ك �ه له‌ساته‌كانی ج��ی��اب��وون�هوه ی باڵی مه‌كته‌بی سیاسی له‌پارت ی له‌سااڵنی شه‌سته‌كانه‌وه ،نفوز پارتی له‌سلێمانی ب���ه‌رده‌وام روو له‌كه‌مبوونه‌وه بووه. ی بهاڵم فازیل ره‌ئ��وف به‌رپرس ی لقی 21ی پارتی پێیوایه ده‌نگه‌كان پارتی له‌سلێمانی هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ی ه كه‌هێناویه‌تی. ی له‌چاوپێكه‌وتنێك ف��ازی��ل رۆژنامهی هاواڵتیدا ده‌ڵێت "ره‌وشی سیاسیو رێككه‌وتنی ستراتیژیی پارتیو یهكێتی ،وایكردووه ئه‌وه‌ند ه ده‌نگبهێنین". ئ���ه‌وه‌ش���ی ن���هش���اردووه‌ت���هو ه كه‌خه‌ڵك هه‌یه ت��ۆراوه له‌پارتی‌و ی خ��ۆش��ی��ده‌وێ��ت ،ب����ه‌اڵم دهس��ت � ق�هڵ�هم ناگرێت دهن��گ��ت ب��ۆ ب��دات ی له‌هه‌ڵبژاردندا‌و وتی "لهبهرئهوه ی پ�هی��وه‌ن��دی� كه‌مته‌رخه‌مییه‌كه به‌سه‌ركردایه‌تییه‌وه هه‌یه". نێچیرڤان ب��ارزان �ی ب���ه‌رده‌وام له‌چاوپێكه‌وتنه‌كانیدا جه‌ختده‌كاته‌و ه له‌سه‌ر گۆڕانكاری‌‌و چاكسازی له‌ناو پ��ارت��ی��دا ،ب��ه‌اڵم ك��ام �ه‌ران مه‌نتك پێیوایه پارتی حیزبێكی كۆنه‌‌و ی مۆدێلی به‌سه‌رچووه‌‌و نوێكردنه‌وه پارتی سودی نییه. مه‌نتك وتی "هه‌ر هه‌وڵێك بۆ نوێكردنه‌وه‌ی پارتی بێسوده ،چونك ه ی ته‌مه‌نی پارتی وه‌ك بوونه‌وه‌رێك سیاسی به‌سه‌رچووه".
ده‌سـه‌اڵت‌و ئـۆپـۆزسـیـۆن بـۆ بـه‌غـدادیـش كـۆكـنـیـن
گۆڕان :نابێت چوارچێوه‌یه‌كی شێوه‌یی دابنرێت‌و دواتر بڕیار له‌ژووری داخراودا بدرێت زانا ئه‌حمه‌د
بههۆی ج��ی��اوازی له‌بیروڕاكانیان ل��ه‌س��ه‌ر ش���ێ���وازی ك��ارك��ردن��ی��ان له‌به‌غداد ،پێناچێت چ��وار لیست ه كوردستانییه‌كه بگه‌نه رێككه‌وتنێك بۆ پێكهێنانی هاوبه‌ندییه‌كه‌یان. تائێستا ه��ه‌ر چ���وار لیست ه ی براوه‌كه‌ی هه‌رێم له‌سه‌ر په‌یڕه‌وێك ناوخۆی نێوانیان ریكنه‌كه‌وتوون ك ه له‌به‌غداد ك��اری له‌سه‌ر بكه‌ن ،بۆ ئهم مه‌به‌سته‌ش بڕیاڕوایه ئه‌مڕۆ چوار شه‌ممه هه‌ر چوار لیسته‌ك ه شه‌شه‌مین كۆبوونه‌وه‌ی نێوانیان ی ئه‌نجامبده‌ن ،بۆئهوهی په‌یڕه‌وێك ناوخۆ بۆ هاوبه‌ندی فراكسیۆن ه كوردستانییه‌كان دابڕێژن. ی بهاڵم به‌گوێره‌ی زانیارییه‌كان ده‌ستوور جیاوازییه‌كی زۆر له‌نێوان رای الیه‌نه‌كاندا ههیهو هه‌ریه‌كه‌یان به‌جیا پڕۆژه‌یه‌كی بۆ هاوبه‌ندییه‌ك ه دروس����ت����ك����ردووه ،ب��هوه��ۆی��هو ه ی چ���اوه‌ڕێ ناكرێت له‌كۆبوونه‌وه ئه‌مڕۆشدا بتوانرێت ئهو مه‌سه‌له‌ی ه یه‌كالبكرێته‌وه. ئ��هو ن��اك��ۆك �یو پێكهاتنه‌ش كه‌گفتوگۆكانی ل�هك��ات��ێ��ك��دای�ه پێكهێنانی حكومه‌ت له‌به‌غداد رۆژ له‌دوای رۆژ چڕتر ده‌بێته‌وه، ب �ه‌ب��ێ��ئ �هوهی ن��وێ��ن �ه‌ران �ی ك��ورد
له‌به‌غداد بن. ی س�ه‌اڵح�ه‌دی��ن بابه‌كر ئه‌ندام ی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كگرتوو ئیسالمی له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور رای��گ�هی��ان��د تائێستا هیچ الی �هك رێ��ك��ن�هك�ه‌وت��ون ل �ه‌س �ه‌ر پ �هی��ڕه‌و‌و ی پرۆگرامێكی هاوبه‌ش بۆ هاوبه‌ند ف��راك��س��ی��ۆن �هك��ان �ی ك��وردس��ت��ان ل�ه‌ب�ه‌غ��داد ،وت �ی "بۆیه بڕیاروای ه له‌دانیشتنی ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه هه‌ر چوار لیسته‌كه گفتوگۆ له‌سه‌ر ئهو پڕۆژه‌یه بكه‌ن كه لهالیهن هه‌رچوار لیسته‌وه داڕێژراوه ،له‌كۆی گشتیان پ��هی��ڕه‌و‌و پرۆگرامێكی ه��اوب�هش دابڕیژرێت‌و په‌سه‌ند بكرێت". ی سه‌اڵحه‌دین بابه‌كر ئاماژه ب�هو جیاوازیانه ك��رد كه له‌نێوان هه‌ر چوار الیه‌ندا هه‌یه ،وتی "ئهو ه شتێكی ئاساییه ك�ه ناكۆكیمان هه‌بێت له‌نێوان یه‌كدا له‌سه‌ر چه‌ند خاڵێك ،ب��ه‌اڵم به‌گشتی هه‌موو ی ل �ه‌وه‌دا هاوبه‌شین كه په‌یڕه‌وێك ناوخۆ بۆ ئهو ئیئتیالفه دابڕێژرێت ك �ه گ��وزارش��ت ل�ه‌ب��ۆچ��وون�ی هه‌ر ی چ���وارالی���ه‌ن ب��ك��ات ب��ۆ چۆنیه‌ت ئیشكردن له‌به‌غداد". ب��اب �هك��ر رای��گ �هی��ان��د ل �هپ��اش ی یه‌كالییكردنه‌وه‌ی په‌یڕه‌وه‌كه شاند بااڵ به‌ره‌و به‌غداد به‌رێده‌كه‌ون ،بۆ ی قسه‌كرن لهگهڵ الیه‌نه‌كانی تر عێراق.
ی لهگهڵ ئهوهی لهدوا كۆبوونهوه یه‌كشه‌ممه‌دا قسه له‌سه‌ر پ��رۆژ ه ی هاوبه‌شه‌كه ك��راو پێداچوونه‌وه پێداكراو تیایدا ئه‌وله‌ویاته‌كان‌و هێڵه‌سوره‌كان ب��ۆ وه‌ف���دی ك��ورد ی دیاریكرا ،دواتر په‌یڕه‌و‌و پرۆگرام ئهو ئیئتیالفه یه‌كگرتووه لهالیهن هه‌ر چوار لیسته‌كه‌وه كه ئاماده‌یان كردبوو خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌می بۆكرا،
بهاڵم بههۆی جیاوازی بۆچوونه‌كان له‌سه‌ر پ�هی��ڕه‌وه‌ك�ه نه‌توانرا ئهو مه‌سه‌له‌یه یه‌كالییبكرێته‌وه ،بۆی ه ێ دواخ����را ب��ۆ ئ��هم��ڕۆ‌و واچ����اوه‌ڕ ده‌كرێت كه له‌كۆبوونه‌وه‌ی ئه‌مڕۆدا ب �ه‌ت��ێ��روت �ه‌س �هل گفتوگۆ ل�ه‌س�ه‌ر هه‌رچوار پرۆژه‌كه بكرێت. ی س �ه‌ردار عه‌بدوڵاڵ هه‌ڵسوڕاو ی ب��زووت��ن��هوهی گ����ۆڕان‌و ئه‌ندام
پ �ه‌رل �هم��ان �ی داه���ات���ووی ع��ێ��راق ی ب��هپ��ێ��چ��ه‌وان��هی ب��ۆچ��وون��هك��ه ی س �ه‌اڵح �ه‌دی��ن ب��اب �هك��ر ،ب���ه‌دوور ی زان�ی ئه‌مڕۆ ئهو په‌یڕه‌وه كۆتای پێبێت ،وتی "تێڕوانینی جیاوازمان لهگهڵ فراكسیۆنه‌كانی تردا هه‌یه، ی وه‌ك نیسابی ده‌نگدان‌و چۆنیه‌ت سه‌رۆكایه‌تی فراكسیۆنه‌كه". راشیگه‌یاند ئ �ه‌وان ده‌یانه‌وێت
ی ئ �هو پ �هی��ڕه‌وه ببێته زامنكردن راسته‌قینه له‌هاوبه‌شیی بڕیارو كۆتایی ب��هوه بهێنرێت كه تاك ه لیستێك ن��وێ��ن �ه‌رای �ه‌ت �ی ه�هم��وو ی ك��ورد بكات ،وت�ی "ئه‌نجامه‌كان هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ش ده‌ریخست كه‌نابێت له‌مه‌ودوا به‌و میكانیزمه كاربكرێت له‌به‌غداد". ئه‌ندامه‌كه‌ی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان دووپ��ات��ی��ش�ی ك���ردهوه ك �ه ئ��ه‌وان ی پێیانوایه كه نابێت چوارچێوه‌یه‌ك ی ش��ێ��وه‌ی �ی داب��ن��رێ��ت ،ب��ۆئ��هوه دیسانهوه بڕیار ل�ه‌ژووری داخراودا بدرێت. ی ك��ۆب��وون �ه‌وه‌ك��ان �ی ه��اوب �ه‌ن��د ف��راك��س��ی��ۆن�ه ك��وردس��ت��ان��ی��ی�هك��ان له‌سه‌ره‌تای مانگی چواره‌وه یه‌كه‌مین ی كۆبوونه‌وه‌ی نێوانیان به‌ئاماده‌بوون سه‌رۆكی هه‌رێم گرێداو تائێستا پێنج كۆبوونه‌وه‌یان ئه‌نجامداوه ،ئه‌مڕۆش شه‌شه‌مین كۆبوونهوه ئه‌نجامده‌ده‌ن‌و ئ���هوهی ك �ه س �ه‌رج �هم لیسته‌كان هاوهه‌ڵوێستن له‌سه‌ری ئه‌وه‌یه ك ه ی ه �ه‌ر لیستێك سه‌ربه‌خۆیی خۆ ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مان ده‌پارێزێت، ب��ه‌اڵم ل�ه‌ن��او پ�ه‌رل�هم��ان��دا ده‌بێت ه ی چ��وارچ��ێ��وه‌ی �هك ب��ۆ یه‌كخستن هه‌موو هه‌ڵوێسته‌كان له‌سه‌ر هه‌موو مه‌سه‌له چ��اره‌ن��ووس��س��ازه‌ك��ان ك ه ی پ�هی��وه‌ن��دی به‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان گه‌النی كوردستانه‌وه هه‌یه.
5
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
راپۆرت
info@destur.net
الپهڕه7
"به‌شێك له‌سیاسییه‌كان ،به‌رژه‌وه‌ندییان له‌ئاڵۆزبوونی بارودۆخی كه‌ركوكه"
رۆژ رۆژی ژنــان‌و گــه‌نــجــانـــه!
حیزبه‌كان ده‌ڵێن كۆنگره‌كانیان ده‌رفه‌ت ده‌دات به‌ژنان‌و گه‌نجان تا بچن ه ناوهندی بڕیاره‌وه گۆران وه‌هاب
زۆربه‌ی حیزبه سیاسییه‌كانی هه‌رێم بڕیاره له‌ماوه‌ی ئه‌مساڵ كۆنگره‌و كۆنفرانس ببه‌ستن ،هه‌مووشیان ك��ۆك��ن ل��ه‌س��ه‌ر ئ����هوهی ه���هل بۆ گه‌نجان‌و ژنان بڕه‌خسێنن تابگه‌ن ه سه‌ركردایه‌تی حیزبه‌كانیان. ع����ارف روش������دی ،ئ �ه‌ن��دام��ی س��هك��ردای��ه‌ت��ی ی�هك��ێ��ت��ی ئ��ام��اژه ب�����ه‌وه‌ده‌دات یهكێتی ب��ڕی��اری��داوه له‌سه‌ره‌تای مانگی شه‌شی ئه‌مساڵدا كۆنگره ببه‌ستێت ،لیژنه‌یه‌كی بااڵ له‌ئه‌ندامانی مه‌كته‌بی سیاسیو س �ه‌رك��ردای �ه‌ت �یو ك��ادی��ره بااڵكانی یهكێتی س�ه‌رق��اڵ��ی ئاماده‌كردنی كاره‌كانن ،وتی "كۆنگره‌ی ئه‌مجاره‌ی یهكێتی ،كۆنگره‌یه‌كی چۆنایه‌تی ده‌بێت ،چونكه به‌خۆداچوونه‌وه‌یه‌كی زۆر جدی له‌سه‌ر ئه‌رك‌و سیاسه‌ت‌و پێكهاته‌كانی یهكێتی ده‌كرێت". یهكێتی دوای 9ساڵ كۆنگره ده‌به‌ستێت ،حیزبه‌كه‌ش به‌هه‌ورازو ن��ش��ێ��وی س��ه‌خ��ت��دا ت��ێ��پ �ه‌ڕی��وه، ئێستا ل �ه‌ق �هی��ران��ێ��ك��ی گ����ه‌وره‌ی داب���ڕان���ی ج��هم��اوه‌ری��دای��ه ،پ��اش چوون ه ده‌ره‌وه‌ی به‌شێكی به‌رچاو له‌سه‌ركردایه‌تییه‌كه‌ی. روشدی ده‌ڵێت ،لهو كۆنگره‌یه‌دا یهكێتی هه‌نگاوێكی چۆنایه‌تی ده‌نێت‌و ئه‌وان بڕیاری یه‌كالكه‌ره‌وه‌یان داوه ك ه ژماره‌یه‌كی به‌رچاو له‌گه‌نجان به‌هه‌ردوو ره‌گه‌زه‌كه‌وه شوێنی خۆیان بگرن ،وتی "پێویسته ژن بتوانێت ب��ه‌ت��وان��ای خ���ۆی‌و دهن��گ��ی خ��ۆی
سه‌ربكه‌وێت ،بهاڵم بۆمان ده‌ركه‌وت كۆمه‌ڵگای ك��وردی به‌گشتی نه‌ك به‌ته‌نها یهكێتی تائێستا ژن ئهو چانس ه گه‌وره‌یه‌ی نیی ه كه به‌ده‌نگی خۆی بچێت ه پۆستی سه‌ركردایه‌تی". روش���دی نمونه‌ی هه‌ڵبژاردنی 3/7ی هێنایه‌و‌ه ك�ه هیچ ژنێك نه‌یتوانی بگات ه په‌رله‌مان ئه‌گه‌ر به‌كۆتا نه‌بێت ،وتی "بۆیه ده‌بێت ه��اوك��اری ئ��ه‌وان بكرێت تا ببرێن ه سه‌ركردایه‌تی". نازم عه‌بدوڵاڵ ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ده‌ڵێت تائێستا كاتی به‌ستنی كۆنگره‌یان دی���اری ن��هك��ردووه ،ب��ه‌اڵم بڕیاری كۆتاییان داوه له‌ماوه‌ی ئه‌مساڵدا كۆنگره ببه‌ستن ،ئێستاش چه‌ند لیژنه‌یه‌كیان پێكهێناو‌ه كه سه‌رقاڵی ئاماده‌كارییه‌كانی ئهو كۆنگره‌یه‌ن ك �ه پێنج س��اڵ دوای كۆنگره‌ی پێشوویانه ،وت��ی "له‌سه‌ر ئاستی كوردستان‌و ناوچه‌كه‌ش كۆمه‌ڵێك گۆڕانكاریی ن��وێ رووی���داوه ،بۆی ه ده‌بێت سیاسه‌تی داهاتووی ئێمه‌ش گۆڕانكاری به‌سه‌ردابێت". ن��������ازام ع����ه‌ب����دوڵ��ڵ�ا وت���ی "مه‌بده‌ئییه‌ن خۆمان پێمانخۆش ه سه‌ركردایه‌تی داه��ات��ووی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،سه‌ركردایه‌تییه‌ك بێت ك��ه‌ج��ۆراوج��ۆری‌و ن��وێ��گ�ه‌ری پێوه دیاربێت". یه‌كێك له‌گرنگترین ئهو بابه‌تانه‌ی ك ه رووبه‌ڕووی حیزبه كوردستانییه‌كان ده‌بێته‌وه ،ئه‌وه‌یه كه پێكهاتهی ح��ی��زب �یو ش��ێ��وازی ك��ارك��ردن��ی��ان كالسیكی‌و رۆژهه‌اڵتییانه‌ن.
نازم عه‌بدوڵاڵ ،ده‌ڵێت ئهو شێوازی كاركردن ه حیزبییه‌ی تائێستا ههبووه پێویسته بگۆڕێت ،بههۆی ئهوهی له‌سه‌ر شێوازی ستالینی‌و ماركسییه، وت��ی "ئێستا ع��ێ��راق‌و كوردستان گۆڕانكاری به‌سه‌رداهاتووه‌‌و پێویست ه شێوازی حیزبایه‌تییكردنیش بگۆڕێت‌و به‌پێی س �ه‌رده‌م �هك � ه بێت ،ب �ه‌اڵم گۆڕانكارییه‌ك نه‌بێت ك ه پره‌نسیپی كاركردنی حیزبه‌كه‌یان تێكبدات". نازم عه‌بدوڵاڵ ده‌ڵێت له‌مه‌سه‌له‌ی ژن��ان��دا له‌كۆنگره‌دا ب��ڕی��ارده‌درێ��ت ش����ێ����وازی ژن�����ان چ����ۆن ب��ێ �تو له‌سه‌ركردایه‌تیدا بن یان نا ،وتی "ره‌نگه به‌شێكی زۆریان بێنه‌سه‌ره‌و‌ه تائاستی مه‌كته‌بی سیاسی". ی���هك���گ���رت���ووی ئ��ی��س�لام��ی له‌هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستاندا كه‌هاوپه‌یمانی سێ حیزبی دیك ه بوو ،كورسییه‌كانی كه‌میكرد بۆ 6 كورسی له‌كاتێكدا پێشتر 9ئه‌ندامی له‌په‌رله‌مان هه‌بوو. به‌كاریگه‌ری ئهو هاوپه‌یمانێتیی ه ره‌وتێك چاكسازی له‌ناو یه‌كگرتوودا دروس����ت ب���وو ك�� ه ل�هك��ۆم�هڵ��ێ��ك
گه‌نجی رۆژنامه‌نووسی یه‌كگرتوو پێكهاتبوون ،بهاڵم پاشتر ره‌وته‌ك ه لهگهڵ مه‌كته‌بی سیاسی حیزبه‌كه‌دا سازان. هیوا م��ی��رزا سابیر ،ئه‌ندامی م�هك��ت�ه‌ب��ی س��ی��اس��ی ی�هك��گ��رت��ووی ئیسالمی ده‌ڵ��ێ��ت ئ���ه‌وان ئه‌مسا ڵ كۆنگره نابه‌ستن ،به‌ڵكو له‌بری كۆنگره به‌نیازن له‌مانگی داهاتوودا كۆنفرانسێك ببه‌ستن بۆ تاوتوێكردنی م��هك��ت�� هب‌و ده‌زگ�����ا ن��اوه‌ن��دی��یو م �هڵ��ب �ه‌ن��دهك��ان��ی��ان ،وت���ی "دوای كۆنفرانسه‌كه هه‌ڵبژاردن ده‌كرێت بۆ ئه‌ندامانی نوێی مه‌كته‌بی سیاسیو ب��ه‌رپ��رس��ی م �هك��ت �ه‌ب��ی س��ی��اس��ی، سه‌رۆكی ش��ورای گشتی ،سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی له‌گه ڵ به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ند‌و دهزگاو ئۆرگان ه ناوه‌ندییه‌كانی یه‌كگرتوو". ئهو ئه‌ندامه‌ی مه‌كته‌بی سیاسی ی�هك��گ��رت��وو ،روون��ی��ش��ك��ردهوه ئهو كۆنفرانسه‌ی ئ���ه‌وان ده‌یبه‌ستن جیاوازییه‌كه‌ی له‌كۆنگره ئهوهی ه كه هه‌ڵبژاردن بۆ ئه‌مینداری گشتی حیزب‌و ئه‌ندامانی سه‌ركردایه‌تی
ناكرێته‌وه ،ده‌ڵێت "كۆنفرانسه‌ك ه له‌هه‌ندێك ب���واردا ده‌سه‌اڵته‌كانی كۆنگره‌ی هه‌یه ،ب �ه‌اڵم له‌هه‌ندێك ب������واردا دهس���ه‌اڵت���ی ك��ۆن��گ��ره‌ی پێنه‌دراوه". ن��اوب��راو ده‌ڵ��ێ��ت ژن���ان له‌ناو سه‌ركردایه‌تی یه‌كگرتوودا جێگه‌ی دی��اری��ان ه�هی�ه ،وت��ی "ئ��اف��ره‌ت��ان‌و خ��وش��ك��ان ل���ه‌ن���او ی��هك��گ��رت��وودا پێویستییان به‌كۆتا نییه ،خۆیان دهن���گ دێ��ن �نو ئ �ه‌گ �ه‌ر رێ��ژه‌ش��ی��ان له‌پیاوان زیاتر نه‌بێت ئه‌وا كه‌متر نییه". ب������زووت������ن������هوهی گ������ۆڕان ك �ه‌ب��زووت��ن �هوهی �هك��ی ب �ه‌رف��راوان��ی جه‌ماوه‌رییه ،خه‌ڵكی جۆراوجۆری له‌ڕووی بیروباروه‌ڕه‌و‌ه گرتووه‌ته‌خۆ، پێكهاتهی سه‌ره‌كی بزووتنه‌وه‌كه‌ش ب���اڵ���ی ری�����ف�����ۆرم‌و س����ه‌رك����رد‌ه دوورك���ه‌وت���ووه‌ك���ان���ی یه‌كێتین، ب���ه‌اڵم تائێستا پ��ێ��گ�هی خه‌ڵك ه سه‌ربه‌خۆكان‌و ریفۆرمخوازه‌كانی ناو یه‌كێتیی بزووتنه‌وه‌كه دیار نییه. بڕیاربوو ل���ه‌دوای هه‌ڵبژاردنی 3/7بزووتنه‌وه‌ك ه خۆی رێكبخاته‌وه،
تائێستا ن��ازان��رێ��ت بزووتنه‌وه‌ك ه س��ی��اس �ه‌ت��ی گ��ش��ت �یو پێكهاته‌و ئۆرگانه‌كانی چۆن رێكده‌خاته‌وه. ئ���اس���ۆ ع���هل���ی س���ه‌رك���رده‌ی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان ده‌ڵێت سه‌رقاڵی خۆڕێكخستنه‌وه‌ی بزووتنه‌وه‌كه‌ن، دان به‌وه‌شدا ده‌نێت ك ه هێشتا هیچ كاتێكیان بۆ به‌ستنی كۆنفرانس یان كۆنگره‌یه‌ك دی��اری نهكردووه، وتی "میكانیزمی به‌ستنی كۆنفرانس یان كۆنگره دیاریكراو نییه ،ئهوه ده‌كه‌وێته سه‌ر ب��ارودۆخ‌و چۆنیه‌تی میكانیزم‌و رێككه‌وتن له‌سه‌ر ئهوهی به‌چ شێوازێك بێت‌و له‌كه‌یدا بكرێت". ئ���اس���ۆ ع����هل����ی ،ل����ه‌ب����ارهی ب �هش��داری��ك��ردن��ی ژن���ان‌و كه‌سانی سه‌ربه‌خۆی ناو بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان، جه‌ختی ل�ه‌وه‌ك��ردهوه تائێستا هیچ ب��ڕی��ارێ��ك ل �ه‌س �ه‌ر ئ��هو مه‌سه‌الن ه نه‌دراون. دهس��ت��وور ئ��اگ��اداره كه‌پارتی دیموكراتی كوردستانیش بهنیازه ل �هم��س��اڵ��دا ك��ۆن��گ��ره ببه‌ستێت‌و سه‌ركردایه‌تی ئهو حیزبه له‌ئێستادا سه‌رقاڵی خۆرێكخستنن بۆ كۆنگره.
ی هه‌رێم‌و حكومه‌ت نه‌مێنێت ی سه‌رۆك داواده‌كرێت ههردوو جێگر ی لێبسه‌ندرێته‌وه به‌پێی پڕۆژه‌یاسای هكو له‌پێناو كۆتاییهێنان به‌دۆخی دوو ئیداره‌یی ،ده‌بێت ئازاد به‌رواری پۆسته‌ك ه مه‌عاز فه‌رحان له‌سلێمانی
ی ی دوو ئیداره‌ی بۆ كۆتاییهێنان به‌دۆخ له‌هه‌رێمی كوردستان‌و له‌چوارچێوه‌ی پ��ڕۆژه‌ی��اس��ای �هك��دا ،داوا دهك��رێ��ت پۆستی جێگری سه‌رۆكی هه‌رێم‌و جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت نه‌مێنێت، بهاڵم چاودێرانی سیاسی ده‌ڵێن ئهوه كۆتایی به‌و دۆخه ناهێنێت. پ���ڕۆژه‌ی���اس���ای���هك پێشكه‌ش به‌هه‌ریه‌ك ه له‌سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و سه‌رۆكایه‌تی حكومه‌ت ك��راوه ،بۆ ی ی یاسا هه‌مواركردنه‌وه‌ی سێیه‌م سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان، ی سه‌ره‌كی پڕۆژه‌یاسایه‌كه‌ش، ئامانج ی كۆتاییهێنانه به‌قۆناغی دوو ئیداره‌ی له‌هه‌رێمی كوردستاندا. له‌ئێستا ج��ێ��گ��ری س �ه‌رۆك��ی حكومه‌ت به‌ده‌ست پارتییه‌وه‌یه‌و ب �هئ��ازاد ب���ه‌رواری دراوه‌‌و جێگری س���ه‌رۆك���ی ه �ه‌رێ��م��ی��ش ك��ه‌ده‌ب��وو بدرێت ه یهكێتیو كۆسره‌ت ره‌سوڵ پاڵێوراوی ئهو پۆسته بوو ،تائێستا س �ه‌رۆك��ای �ه‌ت��ی ه �ه‌رێ��م به‌ڕه‌سمی ی پێنه‌داوه ،به‌پێی ئهو پۆسته‌كه پڕۆژه‌یه‌ش بێت ده‌بێت ئازاد به‌رواری ی لێبسه‌ندرێته‌وه ،له‌پێناو پۆسته‌كه كۆتاییهێنان به‌دۆخی دوو ئیداره‌یی‌و مه‌سعود بارزانیش واز له‌سه‌رۆكی پارتی بهێنێت.
ی ی یه‌كه‌م ی هه‌مواركردن به‌پێ ی هه‌رێمی ژماره یاسای سه‌رۆكایه‌ت ی ی جێگر ی 2006پۆست ی ساڵ دوو ی ی ه�ه‌رێ��م دان����راوه ،به‌پێ س �ه‌رۆك � ی هه‌رێم هه‌مواركردنه‌كه س �ه‌رۆك � ی بۆ سه‌رۆكی حكومه‌ت‌و راسپاردنه‌ك ه په‌رله‌مانتارێكی جێگره‌كه‌یه‌تی، لیستی گۆڕانیش رایده‌گه‌یه‌نێت ك ه بوونی ئهو دوو پۆسته ،پێچه‌وان ه ی ده‌وه‌س��ت��ێ��ت �هوه ل �ه‌گ �هڵ سیستم
بێ جێگر سه‌ریان سووکتره
په‌رله‌مانیدا ،بۆی ه پێشنیاری ئهوه ده‌كرێت ئهو دوو پۆست ه نه‌مێنێت. ئ���هو پ���ڕۆژه‌ی��� ه رۆژی 4/12 ی ل �ه‌الی �ه‌ن په‌رله‌مانتارێكی لیست ی گۆڕانه‌وه پێشكه‌ش به‌سه‌رۆكایه‌ت په‌رله‌مان كراوه ،چاودێرانی سیاسیو په‌رله‌مانتارانی لیستی كوردستانیش ی لهو ج��ۆره كۆتایی ده‌ڵێن پ��ڕۆژه به‌دۆخی دوو ئیداره‌یی ناهێنێت. خه‌لیل عوسمان په‌رله‌مانتاری
لیستی كوردستانی ده‌ڵێت تهنها ی دوو ب���هش���ه‌وو رۆژێ����ك ك��ێ��ش � ه ی ئیداره‌یی چاره‌سه‌ر ناكرێت ،وت "ئهو پۆستانه‌ش نه‌بوونه‌ت ه هۆی دوو ئیداره‌یی". ی لیستی به‌پێی پڕۆژه‌یاساكه گ��ۆڕان بێت ،ده‌بێت ئ��ازاد ب�ه‌رواری ی لێبسه‌ندرێته‌وه ،ههروهها پۆسته‌كه یه‌كێتیش واز له‌وه‌رگرتنی پۆستی جێگری سه‌رۆكی هه‌رێم بهێنێت.
زانا ره‌ئوف په‌رله‌مانتاری لیستی گ��ۆڕان ب�ه‌ده‌س��ت��ووری وت "بوونی پۆستی جێگری سه‌رۆكی هه‌رێم‌و ی جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت ،خۆ ی دوو ی دۆخ له‌خۆیدا ده‌رهاویشته ئیداره‌ییه ،ئێم ه بۆ كۆتاییهێنان ی یاساییه‌و‌ه به‌و دۆخ ه له‌ڕوانگه‌یه‌ك ی ئهو ی "بوون كارده‌كه‌ین" .ههروهها وت دوو پۆست ه پێچه‌وانه ده‌وه‌ستێته‌و‌ه ی پ�ه‌رل�هم��ان��ی��دا، ل �ه‌گ �هڵ سیستم پێشنیازمانكرد نه‌مێنن". ی "له‌سیستم ه زان��ا ره‌ئ��وف وت� ی په‌رله‌مانییه‌كاندا شتێك نییه به‌ناو ی سه‌رۆك وه‌زیران". ی جێگر پۆست ی دووهمی ئهو پڕۆژه‌یاسایه، به‌ش ی ی س �ه‌رۆك � پ �هی��وه‌ن��دی ب�هپ��ۆس��ت� ی ی "بۆئهوه ههرێمهوه هه‌یه ،زانا وت ك ه بیسه‌لمێنین س�ه‌رۆك�ی هه‌رێم ی س �ه‌رۆك �ی پارتێك‌و جه‌ماوه‌رێك دیاریكراو نییه ،پێشنیازمان كردووه ی ی پۆسته حیزبییه‌ك ه ده‌ستبه‌ردار ببێت". خه‌لیل عوسمان په‌رله‌مانتاری ی "له‌ئێستادا لیستی كوردستانی وت هه‌ندێك هه‌نگاوی باش رۆیشتووه بۆ ی دوو ئیداره‌یی‌و نه‌هێشتنی دیارده ی كاری بۆ ده‌كرێت ،له‌وان ه یه‌كگرتنه‌و‌ه هه‌ندێك دهزگاو پڕۆژه‌یاسای بودجه‌و ده‌زگاكانی ئاسایش ،پێموای ه ئه‌مان ه ی باشن بۆئهوهی دوو سه‌ره‌تایه‌ك ئیداره‌یی نه‌مێنێت".
خه‌لیل وتی "بهاڵم ئه‌مانه كاتیان ی ده‌وێت‌و پێموانیی ه جێگری سه‌رۆك ی حكومه‌ت ی سه‌رۆك هه‌رێم‌و جێگر بووبێتن ه رێ��گ��ر ب��ۆ كۆتاییهاتن به‌دیارده‌ی دوو ئیداره‌یی". ل��هك��وردس��ت��ان��دا تائێستاش ل��ه‌وه‌زاره‌ت��هك��ان��ی ن��اوخ �ۆ‌و ده‌زگ��ا ئه‌منییه‌كان‌و چه‌ند ده‌زگایه‌كی تر سیمای دوو ئیداره‌یی ه�ه‌ر م��اوه، ی پێیانوانیی ه ی سیاس بهاڵم چاودێران پڕۆژه‌یاسایه‌كی له‌وجۆر‌ه كۆتایی به‌دۆخی دوو ئیداره‌یی بهێنێت. ی كه‌نعان حه‌مه‌غه‌ریب مامۆستا ی زانسته سیاسییه‌كان له‌زانكۆ ی ی وت "وه‌زیر سلێمانی ،به‌ده‌ستوور ی دارایی به‌داننانی خۆی ،هه‌ر باس بودجه ده‌كات ،ده‌ڵێت نه‌فه‌سی دوو ی پێوه‌ماوه ،بۆیه كێش هی دوو ئیداره‌ی ئیداره‌یی تهنها به‌میكانیزم چاره‌سه‌ر ناكرێت ،به‌ڵكو پێویستی به‌ئیراده‌و سروشتی ملمالنێ سیاسییه‌كانه‌و‌ه هه‌یه". كه‌نعان حه‌مه‌غه‌ریب ئاماژه بهوه ده‌كات كه‌دوو ئیداره‌یی بهوه چاره‌سه‌رده‌بێت كه‌یه‌كێتی‌و پارتی یه‌كێكیان ببێت به‌ئۆپۆزسیۆن" ،تاك ه رێگا ئهوهی ه یه‌كێكیان له‌حكومه‌ت‌و ئه‌ویتریان ئۆپۆزسیۆن بێت ،ئه‌گینا ی خاوه‌ن نفوزدا له‌نێوان دوو حیزب ی تریش به‌رده‌وام ده‌بێت" تا ده‌ساڵ كه‌نعان وای وت.
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
راپۆرت محه‌مه‌د نه‌جیب‌و مه‌عاز فه‌رحان
تهنها له‌ساڵی 2009دا ،به‌پێی ئهو ئاماران ه ی له‌به‌دواداچوونێكی رۆژنام هی ده‌ستووردا ده‌ستكه‌وتووه ،له‌سنووری پارێزگا ی سلێمان ی 1185كتێب لهالیهن وه‌زاره‌ت���� ی رۆشنبیرییهوه ژم��ارهی سپاردنیان پ��ێ��دراوه ،له‌چوار مانگی ساڵی 2010ش���دا 231كتێب ،بهاڵم به‌شێكی كه‌م لهو كتێبان ه توانیویانه له‌فرۆشتنیاندا نرخی تێچوونی خۆیان ده‌ربكه‌نه‌وه. س��ااڵن� ه ب �ه‌س �ه‌دان ملیۆن دینار لهالیهن ده‌زگا حكومیو حیزبییه‌كانه‌وه بۆ چاپكردن‌و ب�ڵاوك��ردن�هوه ی كتێب له‌كوردستاندا سه‌رفده‌كرێت ،بهبێئهوهی هیچكام لهو كتێبان ه داهاتێكیان هه‌بێت. به‌پێی به‌دواداچوونێكی وردی ده‌ستوور دهركهوتووه كتێب ههبووه تهنها چه‌ند دانه‌یه‌كی كه‌می لێفرۆشراوه، له‌كاتێكدا پ��ارهی �هك��ی زۆری تێدا سه‌رفكراوه ،هاوكات بێسه‌روبه‌رییه‌كی زۆر ل�هك��وردس��ت��ان��دا ب��ۆ چاپكردن‌و باڵوكردنهوه ی كتێب هه‌یه. خ�����اوه‌ن ده‌زگ���اك���ان���ی چ���اپ‌و باڵوكردنهوهی كتێب‌و شاره‌زایانی بواری باڵوكردنهوه ی كتێب ده‌ڵێن له‌ئێستادا بێسه‌روبه‌رییه‌كی زۆر له‌فرۆشتنی كتێبدا هه‌یه ،به‌بێئه‌و‌ه ی كه‌س خۆی بكاته خاوه‌نی‌و لهالیهن حكومه‌تیشه‌و‌ه هیچ لێپێچینه‌وه‌یه‌ك به‌دیناكرێت. به‌شێك ده‌ڵێن ده‌زگ��ای گهورهی ت��ای��ب �ه‌ت ب��ه‌ب�ڵاوك��ردن��هوه ی كتێب له‌كوردستاندا بوونیان هه‌یه ،لهالیهن ح��ك��وم� هت‌و به‌شێك له‌به‌رپرسانی حكومییه‌و‌ه هاوكاری مادی گه‌وره‌یان پێده‌درێت ،بهاڵم كتێبه‌كانیان له‌ئاستی پێویستدا نین‌و داهاتیان دیار نییه. له‌به‌دواداچوونێك ی دهس��ت��ووردا، لهگهڵ نزیكبوونه‌و‌ه ی رۆژ ی جیهانی كتێب ،ده‌رك��ه‌وت��ووه له‌كوردستاندا جگ ه له‌بێسه‌روبه‌رییه‌كی زۆر له‌چاپ‌و باڵوكردنهوه ی كتێب ،پاره‌یه‌كی زۆریش ل �هو ب���واره‌دا س�ه‌رف��ك��راوه ك� ه له‌به‌ر زۆری پاره‌ك ه هیچ كام له‌ده‌زگاكان ئاماده‌نه‌بوون رێ��ژ‌ه ی ئهو پاره‌ی ه بۆ ده‌ستوور ئاشكرابكه‌ن ك ه سااڵن ه بۆ
داهـاتـی كـوردسـتـان بـۆ كـتـێـبـه
ی كتێب سااڵن ه به‌سه‌دان ملیۆن دینار بۆ چاپكردن‌و باڵوكردنهوه له‌كوردستاندا خه‌رجده‌كرێت به‌بێئه‌و هی داهاتێك دیاربێت
زۆری ناونیشان‌‌و که‌می خوێنه‌ر
چاپكردنی كتێبه‌كانیان سه‌رفده‌كرێت، به‌بێئه‌و‌ه ی ئهو كتێبان ه كڕیاره‌كانیان له‌ئاستی پێویستدا بێت ،به‌گشتیش دهركهوتووه تیراژی كتێبه‌كان ل ه (1 ـ )10ه �ه‌زار تێپه‌ڕناكات ،ئه‌وانه‌شی 10ه�ه‌زار دان ه چاپده‌كه‌ن رێژه‌یه‌كی ئێجگار كه‌من ،رێژه‌یه‌كی زۆریشیان له‌كتێبخانه‌كاندا نافرۆشرێن‌و دهمێننهوه. به‌شێكی زۆر ل���هو كتێبان هی ك � ه ل���ه‌ب���ازاڕدا چ��اپ��دهك��رێ �نو دوات��ر باڵوده‌كرێنه‌وه ،ژم��اره ی سپاردنیان پ��ێ��ن �ه‌دراوه ،ك � ه ئ �ه‌رك��ی وه‌زاره‌ت���ی رۆشنبیریی ه ئ��هوه بگرێت ه ئه‌ستۆ، كتێبه‌كانیش بهبێ سانسۆر چاپده‌كرێن‌و باڵوده‌كرێنه‌وه. كارزان شێركۆ له‌به‌ش ی سپاردنی كتێبخان ه ی گشت ی سلێمان ی وتی "هه‌ندێك كتێب هه‌ی ه ك ه نووسه‌ره‌ك هی ژم���اره ی سپاردن ی ب��ۆ وه‌رن��اگ��رێ��ت، وه‌زاره‌ت��ی رۆشنبیر ی ژماره ی سپاردن به‌وجۆر‌ه كتێبان ه نادات ك ه ناوزڕاندن‌و
دژایه‌ت ی ئاین بكه‌ن". زۆرب����� ه ی ده‌زگ���اك���ان��� ی چ���اپ‌و باڵوكردنهوه به‌حكومی‌‌و ئه‌هلییه‌وه، ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن ك ه له‌كوردستاندا كتێب به‌ب ێ توێژێنه‌وه‌و به‌شێوازێكی هه‌ڕه‌مه‌ك ی چاپ‌و باڵوده‌كرێنه‌وه. كامیل محه‌مه‌د خاوه‌ن ی خان هی چ��اپ‌و ب�ڵاوك��ردن �هوه ی چ��وارچ��را كه له‌ساڵ ی 2009دا 70به‌رهه‌میان ههبووه، وت� ی "زۆرب���هی تیراژه‌كان ه�ه‌زاردان�ه ب��ووه" ،ئ�هوه له‌كاتێكدای ه پاره‌یه‌كی خه‌یاڵی له‌كوردستاندا بۆ چاپكردنی ئهو كتێبان ه ته‌رخانده‌كرێت .وت ی "ئهوهی ك � ه پێویسته‌‌و كتێب ی مه‌نهه‌جییه له‌بازاڕدا نییه ،كه‌ناڵێكیش نیی ه له‌نێوان خوێنه‌ران‌و چاپكراوه‌كاندا". ك���اژاو ج�هم��ال سه‌رپه‌رشتیاری كتێبخان ه ی هاواڵتی ،باس له‌بێسه‌روبه‌ری له‌ده‌ركردنی كتیب‌و ده‌زگا وه‌همییه‌كان دهك����ات ك�� ه ل���ه‌الی���ه‌ن ح��ك��وم � هت‌و به‌رپرسانه‌و‌ه پشتگیری ده‌كرێن ،بهبێ
ئهوه ی بوونیان هه‌بێت. كاژاو وت ی "باڵوكردنهوه ی كتێب به‌پێ ی پێویستیی ه مه‌نهه‌جی‌‌و پڕۆگرامی زانكۆكان نین ،پێشانگاكان كه‌س نازانێت ك ێ پشتگیرییان ده‌كات". به‌ڕای كاژاو هه‌ندێك ده‌زگا هه‌ن هیچ بوونێكیان نییه ،بهاڵم حكومه‌ت چه‌ندین پێشانگا ی بۆ كردوونه‌ته‌وه، "داشكاندنێك ی زۆر ی ب��ۆ ك���ردوون دزییه‌ك ی زۆریشی تیادا ده‌كرێت" كاژاو وای وت. سه‌رپه‌رشتیاری كتێبخان ه ی هاواڵتی به‌رده‌وامبوو "حكومه‌ت پێشانگا بۆ ده‌زگا ی وه‌هم ی ده‌كاته‌وه" .بۆ پشتگیری قسه‌كانی ،كاژاو نمونه‌ی هێنایه‌وه‌‌و وتی "ده‌زگ��ا ی هوما لهههولێر به‌ب ێ ئهوهی ك ه بوونێك ی ئه‌وتۆ ی هه‌بێت سااڵنه حكومه‌ت پێشانگا ی بۆ ده‌كاته‌وه". شوان سلێمان مامۆستای زانكۆ‌و پسپۆڕ له‌بوار ی كتێب لهههولێر وتی "باڵوكردنهوه ی كتێب تائێستا به‌پێی
توێژینهوه ن �هك��راوهو هه‌ند ێ ده‌زگ��ا هه‌ی ه ك� ه س �ه‌ر به‌حیزبه‌‌و ئاڕاست ه له‌حیزبه‌و‌ه وه‌رده‌گرێت بۆئهوه ی كتێب باڵوبكاته‌وه" .ده‌زگا حكومییه‌كانیش به‌هه‌مان شێوه هاوڕان له‌سه‌رئه‌و‌ه ی كه ب ێ سه‌روبه‌ره‌یی له‌باڵوكردنه‌وه‌دا هه‌یه. م��ح�هم�ه‌د ك����وردۆ ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ی چاپ‌و باڵوكردنهوهی سلێمان ی وت ی "ئهو كتێبان ه ی چاپده‌كرێن به‌شێك ی زۆری���ان خ��راپ �ه ،به‌شێكی كه‌میان باشن". چ���اپ���ك���راوه‌ك���ان���ی رێ��ك��خ��راوه دیموكراتییه‌كان ،له‌ساڵی 2009دا 35 كتێبیان چاپكردووه. سام ی ه��اد ی به‌رپرس ی یه‌كه‌می مه‌كته‌ب ی رێكخراوه دیموكراتییه‌كان وت ی "تاوه‌كو ئێستا هیچ توێژینه‌وه‌كمان ن���هك���ردووه ب��ۆئ��هوه ی ب��هو پ��ێ��وه‌ره چاپ‌و باڵوبكه‌ینه‌و‌ه باشبوو ئه‌وه‌تان بیرخستینه‌وه". خ���اوه‌ن���ی ده‌زگ����اك����ان ك��ۆك��ن له‌سه‌رئه‌و‌ه ی هیچ كامیان به‌رنامه‌و توێژینه‌وه‌و لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی وردیان له‌سه‌ر چۆنییه‌تی چاپ‌و باڵوكردنهوهی كتێب كردبێت ،به‌ڵكو به‌شێوه‌یه‌كی هه‌ڕه‌مه‌كی كتێب ده‌خه‌ن ه بازاڕه‌وه. حه‌سه‌ن یاسین له‌مه‌كته‌ب ی بیرو هۆشیار ی یه‌كێت ی وت ی "به‌لێكۆڵینه‌وه ئیشمان ن �هك��ردووه" .ئ �ه‌وان له‌ساڵی 2009دا 41كتێبیان به‌تیراژ ی هه‌زار بۆ 2هه‌زار دان ه چاپكردووه. له‌ئێستادا ملمالنێیه‌ك له‌نێوان ده‌زگا حكومیو ئه‌هلییه‌كاندا به‌روونی ده‌ب��ی��ن��رێ��ت ،ده‌زگ����ا حكومییه‌كان س��ه‌ره‌ڕای بوونی بودجه‌یه‌كی گهوره له‌به‌رده‌ستیان ،ب �ه‌اڵم كتێبه‌كانیان هیچ به‌رهه‌مێكیان نییه ،جگ ه له‌كه‌می تیراژیان ك ه به‌ڵگه‌ی ه بۆ ئهوه ،خۆشیان دان به‌نه‌بوونی به‌هره‌مه‌كانیاندا ده‌نێن.
4
كامیل محه‌مه‌د خاوه‌ن ی خان ه ی چ����اپ‌و ب�ڵ�اوك���ردن���هوه ی چ��وارچ��را ب�ه‌ده‌س��ت��ور ی وت "ئ�ه‌گ�ه‌ر حكومه‌ت سه‌یر ی ده‌زگ��ا حكومیو حیزبییه‌كان بكات ،هه‌ستده‌كات تووش ی شه‌له‌لێك ب���ووه ده‌ب��ی��ن��ی��ن ب��ودج �هی �هك � ی زۆر سه‌رفده‌كرێت‌و به‌رهه‌مێك ی كه‌میان هه‌یه". ك���اژاو رای��گ�هی��ان��د ك � ه چاپخانه ئ��هه��ل��ی��ی��هك��ان ئ��ی��ش � ی ب��اش��ی��ان ك���ردووه "كتێب ه باشه‌كان چاپخانه ئه‌هلییه‌كان باڵویانكردووه‌ته‌وه ،ده‌زگا حكومییه‌كانیش له‌سه‌رفكردن ی پاره‌دا درێغ ی ناكه‌ن". ح �ه‌س �ه‌ن خ��اوه‌ن�� ی كتێبخان هی ئاوێر لهههولێر وت ی " 130كتێبمان چاپكردووه ،به‌تیراژ ی دوو هه‌زار". ده‌زگا حكومییه‌كان ده‌ڵێن ده‌زگا ئه‌هلییه‌كان ئیشی باش ده‌كه‌ن ،چونكه قازانجیان ده‌وێت ،بهاڵم ئه‌وان ده‌ڵێن "ئێم ه ه��ۆش��ی��ارك��ردن�ه‌وه‌م��ان ب �ه‌الوه گرنگتره". محه‌مه‌د كوردۆ به‌ده‌ستوور ی وت "ده‌زگ��ا ئه‌هلییه‌كان قازانجیان به‌الوه گرنگتره ،ب �ه‌اڵم ئێم ه بیر له‌قازانج ناكه‌ینه‌وه ،بیر له‌به‌رزكردنه‌و‌ه ی ئاستی رۆشنبیر ی ده‌كه‌ینه‌وه". ئازاد به‌رزنجی پێیوای ه له‌كوردستاندا ب��ازاڕ ی كتێب گه‌رم نییه" ،مه‌گه‌ر بۆ هه‌ندێك ج��ۆری كتێب نه‌بێت ،كه هه‌ندێكیان بازاڕین‌و ئه‌وانی تر جدیین". به‌رزنج ی وت ی "تهنها نوخبه‌یه‌ك كتێبی كه‌م ده‌توانن تێچوو ی خۆی به‌ده‌ستبهێنێته‌وه". ت���ی���راژی ك��ت��ێ��ب��ی ده‌زگ���اك���ان به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ،یاری پێده‌كرێت‌و ئ��هو ت��ی��راژ‌ه ی دهن��ووس��رێ��ت ب �ه‌الی كتێبفرۆشه‌كانه‌و‌ه خه‌یاڵییه. حه‌م ه ژیار كتێبفرۆش له‌به‌رده‌ركی س���ه‌را وت��ی"ت��ی��راژ ی به‌شێكی زۆر له‌كتێبه‌كان خ�هی��اڵ��ی��ن ،تهنها بۆ ئهوهی ه نووسه‌ر خوێنه‌ر به‌الی خۆیدا رابكێشێت". خاوه‌ن ی خان ه ی چاپ‌و باڵوكردنهوهی چوارچرا وت ی "كتێب ه وه‌رگێڕاوه‌كان، تیراژه‌كه‌یان راستن ،تا ئێستا دوو كه‌س هاتوون بۆ ال ی ئێم ه بڵێن تیراژ به‌زیاده‌و‌ه بنووسن".
ی رۆژنام ه چاپكراوه‌كان ئاوا ده‌كات؟ ی خۆر ی ئه‌لكترۆن میدیا
ی رۆژنامه‌كان دروستده‌که‌ن ی تیراژ ی ئه‌لكترۆن ی زیاتر ده‌بن‌و مه‌ترسی بۆ سه‌ر كه‌مكردنه‌و ه تادێت به‌كارهێنه‌ران ی میدیا زانیار محه‌مه‌د
ههرچهنده ب��ه‌رده‌وام ژم��اره ی رۆژنامه چ��اپ��ك��راوه‌ك��ان زی��ادده‌ك��ات ،هاوكات م��ی��دی��ا ی ئه‌لكترۆنیش له‌هه‌رێمی كوردستاندا له‌گه‌شه‌سه‌ندن‌و بره‌ودایه، به‌جۆرێك هه‌ندێك له‌شاره‌زایان پێیانوایه میدیا ی ئه‌لكترۆنی ،كارده‌كات ه سه‌ر كهمبوونهوه ی ژماره ی خوێنه‌ر ی رۆژنامه چاپكراوه‌كان. ب��هپ��ێ�� ی ئ����ام����ار ی س �ه‌ن��دی��ك��ا ی رۆژنامه‌نووسان ی كوردستان ،ئێستا زیاتر له 800كه‌ناڵ ی میدیا‌و رۆژنامه‌وان ی هه‌یه. ب��ه‌اڵم ئ �هو سه‌ندیكای ه هیچ ئامارێك ی له‌به‌رده‌ستدا نیی ه چه‌ند لهو ژمارهی ه میدیا ی ئه‌لكترۆنین .ههرچهنده میدیا ی ئه‌لیكترۆن ی لهالیهن ی فه‌رمییه‌و‌ه فه‌رامۆشكراوه ،بهاڵم تادێت جێگ ه ی خۆ ی زیاتر ده‌كاته‌وه، به‌رته‌سك ی به‌كارهێنان ی ئینته‌رنێت تهنها به‌ربه‌ست ی به‌هێز‌ه له‌به‌رده‌میدا. بوون ی م���ه‌ودا ی ف��راوان � ی ئ��ازادی ن��ووس��ی �نو ش���اردن���هوه ی ن��ووس��هره راسته‌قینه‌كان ،به‌كارهێنان ی لهدهرهوهی واڵت���هوه ،وا دهك���ات ك� ه هه‌ندێكجار ئیتیك ی رۆژنامه‌وان ی لهو ماڵپه‌ڕانه‌وه
پێشێل بكرێن .له‌یاسا ی رۆژنامه‌وان ی كه لهالیهن په‌رله‌مانه‌و‌ه په‌سه‌ندكراوه ،باس له‌میدیا ی ئه‌لكترۆن ی ناكرێت‌و چۆنییه‌تی رێكخستن‌و په‌بابه‌ندبون ی به‌یاساوه ناكرێت ،به‌و هۆیهشهوه رۆژنامه‌وانان‌و پسپۆڕان پێیانوای ه نه‌بوون ی یاسای میدیا ی ئه‌لكترۆنی ،هۆكارێك ه بۆ ده‌ربه‌ستنه‌بوون ی میدیا ئه‌لكترۆنییه‌كان، به‌ئیتیك ی رۆژنامه‌وانییه‌وه. سامان فه‌وز ی مامۆستا ی ئیتیكی راگ �هی��ان��دن ل �ه‌زان��ك��ۆ ی سلێمان ی بۆ ده‌ستوور وت ی "به‌هۆ ی باڵوبوونه‌و‌هی ئینته‌رنێت‌و كۆمپیوته‌ره‌وه ،خوێنه‌ری میدیا ی ئه‌لكترۆن ی زیادیكردووه ،ئه‌وه‌ش كاریگه‌ری ی كردووه‌ت ه سه‌ر كهمبوونهوهی ژماره ی خوێنه‌ر ی رۆژنام ه چاپكراوه‌كان". ن��اوب��راو ه��ۆك��اره‌ك��ان� ی زی��ادب��وون� ی خ��وێ��ن��ه‌ران�� ی م��ی��دی��ا ی ئ�هل��ك��ت��رۆن� ی روون���دهك���ات���هوهو ئ��ام��اژه ب����ه‌وه‌ده‌دات "دهس��ت��ك��ه‌وت��ن�� ی ه���ه‌واڵ��� ی خ��ێ��راو په‌یوه‌ستنه‌بوون به‌سنوورێك ی دیاریكراو و زۆری ی سه‌رچاوه‌كان ی هه‌واڵ‌و زانیاری‌‌و بوون ی وێنهو ده‌نگ له‌میدیا ی ئه‌لكترۆنیدا، هۆكارن بۆ زیادبوون ی خوێنه‌ران ی ئهو جۆره میدیایه" .وتیش ی "میدیا ی ئه‌لكترۆن ی خۆر ی رۆژنام ه ی چاپكراو ئاواده‌كات‌و ورد‌ه
ورد‌ه خوێنه‌ریان كه‌مده‌بێته‌وه" .بهاڵم نایشارێته‌و‌ه "رۆژنام ه ی چاپكراو سیحر ی خۆ ی له‌ده‌ستنادات‌و خوێندنه‌و‌ه ی چێژ ی تایب هت‌و جیاواز ی هه‌یه ،به‌و هۆیه‌و‌ه هێشتا خه‌ڵكانێك ی زۆر ده‌ستبه‌ردار ی نه‌بوون". یه‌كێك له‌خه‌سڵه‌ت ه گرنگه‌كانی رۆژنام ه ی چاپكراو ،ئهوهی ه له‌هه‌ر كوێ بیت ،ده‌توان ی رۆژنامه‌ك ه بخوێنیته‌وه، به‌پێچه‌وان ه ی میدیا ی ئه‌لیكترۆنیه‌وه تهنها له‌سه‌ر كۆمپیوته‌ر ده‌توانیت ده‌ستت پێ ی بگات. ههرچهنده سه‌ره‌تاكان ی سه‌رهه‌ڵدانی میدیا ی ئه‌لكترۆن ی به‌و شێواز‌ه ی ئێستای دهگهڕێتهوه بۆ سال ی ،1992بهاڵم دوا ی 8 ساڵ ئهو جۆره میدیای ه گه‌یشت ه هه‌رێمی كوردستان ،ئه‌وه‌ش له‌ڕێگ ه ی خستنه‌سه‌ر تۆڕ ی ئینته‌رنێت ی رۆژنامه‌كان ی كوردستانی نوێو خه‌بات‌و هاواڵتی. سادق حه‌مه‌غه‌ریب مامۆستا ی به‌شی راگه‌یاندن له‌زانكۆ ی سه‌اڵحه‌دین‌و پسپۆڕی بوار ی میدیا ی ئه‌لیكترۆنی ،له‌لێدوانیكدا بۆ ده‌ستوور پێیوای ه "بوون ی رووبه‌رێكی زیاتر ی ئ��ازادی� ی ڕاده‌رب��ڕی��ن له‌میدیای ئه‌لكترۆنیدا ،هۆیه‌ك ه ب��ۆ راكێشانی خ��وێ��ن �ه‌ران" .ئاشكراشیكرد "میدیای ئه‌لكترۆن ی كاریگه‌ری ی نه‌رێن ی هه‌ی ه له‌سه‌ر
رۆژنام ه ی چاپكراو" .بهاڵم به‌بۆچوونی ئ �هو مامۆستای ه "ب��وون � ی راستگۆی‌‌و ئاشكرای ی شوێن‌و كه‌سان ی ناو رۆژنامه‌‌و پابه‌ندبوونیان به‌یاساوه ،هۆیه‌ك ه بۆ مانهوه ی ئیعتیبار ی رۆژنام ه ی چاپكراو". نه‌ژاد جه‌الل سه‌رنووسه‌ر ی سایتی سب ه ی پێیوای ه "ه��ۆك��ار ی راكێشانی سه‌رنج ی زۆرترین خوێنه‌ر له‌میدیای ئه‌لكترۆنیدا ئه‌وه‌یه ،ك ه ئهو میدیایه م��رۆڤ ئاسانتر دهس��ت� ی پێده‌گات‌و كاركردن ی خێرایه‌‌و له‌سه‌ر سیستم ی كات كارده‌كات" .نه‌ژاد ئاماژه به‌وه‌شده‌دات "به‌پێ ی ئاماره‌كان له‌دنیادا سااڵن ه %5 خوێنه‌ر ی رۆژنام ه كه‌مده‌كات". ه���اوك���ات ی��وس��ف ح �هم �هك �ه‌ری��م ب�ه‌رپ��رس� ی ب�هش� ی ه �ه‌واڵ � ی ئاژانسی هه‌واڵ ی ناوخۆ روونیكرده‌و‌ه "زۆربوونی میدیا ئه‌لكترۆنییه‌كان ،كاریگه‌ریی راسته‌وخۆ ی ده‌بێت له‌سه‌ر كهمبوونهوه ژماره ی خوێنه‌ر ی رۆژنام ه چاپكراوه‌كان". وتی"میدیا ی ئه‌لكترۆن ی له‌هه‌رێمی كوردستاندا زیاتر به‌مه‌به‌ست ی خراپ بهكارهاتووه ،ئه‌وه‌ش به‌هۆ ی نه‌بوونی سانسۆره‌وه‌‌و كۆنتڕۆڵكردن ی ئاسان نییه". عه‌ل ی كه‌ریم نووس هرو رۆژنامه‌نووس وت ی "هه‌ركاتێك میدیا ی ئه‌لكترۆن ی گه‌شه
ده‌كات ،له‌به‌رامبه‌ردا خوێنه‌ران ی رۆژنام ه چاپكراوه‌كان كه‌مده‌كات" .ههروهها وت ی "كه‌سانێك هه‌ن پێشتر رۆژنام هی چاپكراویان نه‌خوێندووه‌ته‌وه ،بهاڵم ئێستا خوێنه‌ر ی رۆژنام ه ی ئه‌لكترۆنین". یه‌كێك له‌گرفته‌كان ی میدیای ئه‌لكترۆنی ،نه‌بوون ی یاسایه‌ك ی دیاریكراوه بۆ ئهو جۆره ی میدیا ،سامان فه‌وزی پێیوای ه "هێشتا هه‌موو ره‌هه‌نده‌كانی رۆژنام ه ی ئه‌لكترۆن ی روون‌و ئاشكرا نین، بۆی ه زه‌حمه‌ت ه بهندو یاسا ی بۆدابنرێت". سادق حه‌م ه غه‌ریبیش وت ی "له‌یاسای رۆژنامه‌وانیی كوردیدا بۆشاییه‌ك ی گهوره هه‌یه ،چونك ه هیچ ئاماژه‌یه‌ك نیی ه بۆ میدیا ی ئه‌لكترۆنی" ،وتیش ی "میدیای ئه‌لكترۆنی ی ك��ورد ی زیاتر كار له‌سه‌ر وروژاندن ی هه‌ست‌و سۆز ده‌كات". ب���ه‌اڵم ن����ه‌ژاد ع��ه‌زی��ز ن�ه‌ب��وون�ی
یاسا ی رۆژنامه‌وانی ی تایبهت به‌میدیای ئه‌لكترۆنی ،دهگهڕێنێتهوه بۆئهوه ی ك ه "زۆرجار میدیا ی ئه‌لكترۆن ی ئاشكرا نیی ه ك ێ خاوه‌نییه‌تی ،ك ێ سه‌رپه‌شتی ده‌كات ،له‌كوێو‌ه كارده‌كات". یوسف حه‌م ه كه‌ریمیش ده‌ڵێت "پێویست ه به‌ند ی تایبهت به‌میدیای ئ �هل��ك��ت��رۆن � ی ب��خ��رێ��ت� ه ن���او ی��اس��ای رۆژنامه‌گه‌ری ی كوردییه‌وه" ،بهاڵم عه‌لی كه‌ریم ئاماژه ب���ه‌وه‌ده‌دات "ده‌توانیت له‌ڕێگ ه ی یاساو‌ه هه‌ندێك به‌ش ی میدیای ئه‌لكترۆن ی رێكبخه‌یت ،بهاڵم ناتوانیت هه‌موو میدیا ی ئه‌لكترۆن ی رێكبخه‌یت". ن��اوب��راو ئاشكراشیكرد "پ���رۆژه یاسایه‌ك ی تایبهت به‌میدیا ی ئه‌لكترۆنیمان ب�هپ��ێ� ی س��ت��ان��دارد‌ه جیهانییه‌كان ئاماده‌كردووه‌‌و له‌داهاتوودا پێشكه‌شی په‌رله‌مان ی ده‌كه‌ین".
ی ی ئازادی ی زیاتر ی رووبه‌رێك بوون ه ڕاده‌ربڕین له‌میدیای ئه‌لكترۆنیدا ،هۆیه‌ك ی خوێنه‌ران بۆ راكێشان
7
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
چاوپێکه‌وتن
سازدانی :كاروخ نامیق
محه‌مه‌د عوسمان ناسراو به‌حه‌م ه دووشیوانی ،لێپرسراو ی مه‌كته‌ب ی په‌یوه‌ندییه‌كان ی یه‌كێت ی له‌كه‌ركوك، ده‌ڵێت ئهو قسان ه راست نین گوای ه 2هه‌زار ده‌نگی غه‌یر‌ه كوردمان له‌كه‌ركوك هێناوه‌‌و وت ی "ئێم ه 7 هه‌زارمان هێناوه" ،ههروهها ئاماژه بهوه ده‌كات ك ه تهنها ئهو عه‌ره‌بان ه ی له‌مه‌كته‌به‌كه‌ی وه‌ك فه‌رمانبه‌ر دامه‌زرێنراون 180كه‌س ده‌بن. ................................ ده‌ستوور :س��ه‌ره‌ڕا ی هه‌وڵه‌كان ی ئێوه ،ب �ه‌اڵم گ��رژی‌‌و ناكۆكییه‌كان ی نه‌ته‌وه‌كان ی ك�ه‌رك��وك تادێت زیاتر ده‌بێت ،پێشتر تهنها ناكۆكییه‌كان له‌نێوان هێزه سیاسییه‌كاندا بوو ،بهاڵم ئێستا خه‌ریك ه ملمالنێیه‌كان خه‌ڵك ی ئاساییش ده‌گرێته‌وه ،هۆكار ی ئهوه چییه؟ م��ح �هم �ه‌د ع��وس��م��ان :ئ��ه‌وان�� ه ی له‌كه‌ركوك نه‌بن نازانن كه‌ركوك چییه؟ كه‌ركوك ههولێرو سلێمانیو موسڵو به‌غدا نییه ،كه‌ركوك تایبه‌تمه‌ندییه‌ك ی ت��ای��ب �ه‌ت ب��ه‌خ��ۆی ه��هی��ه ،هه‌موو پێكهاته‌كان له‌م شار‌ه بوونیان هه‌یه، زیاتر له‌هه‌شت پێكهات ه ی بنه‌ڕه‌ت ی له‌م شاره‌دا بوون ی هه‌یه ،ئهم هه‌شت پێكهاتهی ه هه‌ریه‌كه‌و به‌رژه‌وه‌ند ی خۆ ی هه‌ی ه هه‌ریه‌كه‌و جۆرێك تێگه‌یشتن ی ب��ۆ ژی���ان ه �هی �ه ،ل �ه‌گ �هڵ ئه‌وه‌شدا ئ �ه‌گ �ه‌ر س �هی��ر ی شه‌قام ی كه‌ركوك بكه‌ین له‌ناو پێكهاته‌كان ی كه‌ركوكدا كێش ه ی وانییه ،به‌ڵكو نه‌ته‌وه‌كان ی كه‌ركوك مێژوویه‌ك ی دوورودرێژیان لهگهڵ یه‌كتر ی ههیهو پێكهوه كاریان ك��ردووهو ژی��اون ،زۆریشیان ژن‌و ژن خوازیان له‌نێواندا هه‌یه ،بهاڵم ئه‌وان ه ی زیاتر باره‌كه‌یان گرژ كردووه ،هه‌ندێك سیاسییه‌كانیش له‌سیاسییه‌كانن،
info@destur.net
الپهڕه9
پره‌نسیپه‌کانمان بوون ه مه‌ره‌که‌بی سه‌ر کاغه‌ز
"به‌شێك له‌سیاسییه‌كان ،به‌رژه‌وه‌ندییان ی كه‌ركوكه" له‌ئاڵۆزبوونی بارودۆخ محه‌مه‌د عوسمان لێپرسراو ی مه‌كته‌ب ی په‌یوه‌ندییه‌كان ی یه‌كێت ی له‌كه‌ركوك بۆ ده‌ستوور
هه‌ندێكیان به‌رژه‌وه‌ندییان لهو بارودۆخ ه گرژییه‌دایه ،بۆی ه ئه‌گه‌ر سیاسییه‌كان بیانه‌وێت ئهم بارودۆخ ه چاك بكه‌ن، زۆر به‌ئاسان ی ده‌توانن چاكی بكه‌ن، ب �ه‌اڵم هه‌ندێك ل�هئ�ه‌وان به‌ته‌واوه‌ت ی بارودۆخه‌كه‌یان تێكداوه. دهس��ت��وور :ئهو سیاسییان ه كێن بوونه‌ت ه هۆ ی ئاڵۆزكردن ی بارودۆخ ی كه‌ركوك؟ محه‌مه‌د عوسمان :مه‌به‌سته‌ك ه روونه ،ته‌نانه‌ت له‌چه‌ند رۆژ ی رابردوودا له‌فێستیڤاڵ ی ناساندن ی كه‌ركوك وه‌ك پایته‌خت ی رۆشنبیر ی عێراق، یه‌كێك له‌به‌رپرسه‌كان ی غه‌یر ی كورد، وت ی ئاماده‌نیم له‌م بۆنه‌ی ه دابنیشم، لهبهرئهوه ی وتار ی هه‌رێم ی كوردستان ی تێدایه. دهس���ت���وور :ه��هڵ��ب��ژاردن وه‌ك به‌ڵگه‌یه‌ك چ��او ی لێده‌كرێت ،به‌پێ ی ئهو زانیارییان ه ی ده‌ست ئێم ه كه‌وتووه، تهنها 2ه���ه‌زار ع���ه‌ر‌هب‌و توركمان ده‌نگیان به‌لیست ی هاوپه‌یمانیداوه ،ئهم ه نمون ه نیی ه بۆئهوه ی كه‌ركوكییه‌كان ئاماده‌نین بۆ لیست ی غه‌یر ی نه‌ته‌وه‌ك ه ی خۆیان ده‌نگبده‌ن. محه‌مه‌د عوسمان :له‌كه‌ركوك‌و عێراق به‌گشت ی واقیعێك هه‌ی ه ئه‌ویش ئ �هوهی � ه تائێستا خه‌ڵك ده‌نگدان ی ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�هوه بۆ ن �ه‌ت �هوهو مه‌زه هب‌و گروپه‌ك ه ی خۆی ،ئێمه‌ش وه‌ك مه‌كته‌ب ی په‌یوه‌ندییه‌كان ئهوهنده ی بۆمانكراو هه‌وڵماندا توركمان‌و ع �ه‌رب ده‌نگ
محه‌مه‌د عوسمان
به‌لیست ی یه‌كێت ی بده‌ن ،ده‌نگیشیاندا، ئێم ه له‌كه‌ركوك 3لیستمان هه‌بوو، یه‌كێك ل�ه‌وان� ه لیست ی هاوپه‌یمان ی كوردستان ی ب��وو ،ب��ه‌اڵم ئێم ه وه‌ك یه‌كێت ی لیستێكمان هه‌بوو بۆ توركمان ب �ه‌ن��او ی (قائم ه تركمان كركوك) كه‌زیاتر له 2هه‌زار ده‌نگیان هێنا ،بۆ عه‌ره‌به‌كانیش لیستێكمان هه‌بوو به‌ناو ی (الكتل ة العربی ة الوطنی ة العراقیة) نزیك ه ی 5هه‌زار ده‌نگیان هێنا ،بهم پێی ه ده‌توانین بڵێین زیاتر له 7هه‌زار ده‌نگ ی غه‌یر‌ه كورد بۆ یه‌كێت ی هاتووه، لهبهرئهوه ئهو قسه‌ی ه راست نییه ،ئێم ه 2هه‌زار ده‌نگمان هێناوه له‌ناو عه‌ر‌هب‌و توركمان ،ئێم ه ئهو 7ه �ه‌زار‌ه ی ئهو دوو لیست ه هێناویان ه به‌ده‌نگ ی خۆمان ی ده‌زانین ،چونك ه ئهو لیستان ه لیست ی
یهكێتی بوون. ده‌ستوور :به‌پێ ی ئهو زانیارییان ه ی به‌ئێم ه گه‌یشتوو‌ه ئێوه ده‌یان هه‌زار موچه‌خۆرتان هه‌ی ه له‌نه‌ته‌وه‌كان ی توركمان‌و عه‌ره‌ب ،بهاڵم وه‌ك پێشتر باسمانكرد تهنها 2هه‌زار له‌وان ه ده‌نگیان پێداون بۆچ ی ئه‌وان ه ده‌نگیان به‌لیست ی هاوپه‌یمان ی نه‌دا؟ محه‌مه‌د عوسمان :كاتێك سه‌ردان ی مام جه‌اللمان كرد له‌به‌غداد ،عه‌ره‌به‌كان دوایانكرد موچ ه بۆ هه‌ندێك له‌وان ببڕدرێته‌وه ،لهبهرئهوه ی بێكارییه‌ك ی زۆر هه‌بوو له‌ناوچ ه عه‌ره‌بییه‌كان، ئه‌وكات ه ب��ڕی��اردرا 180ع��ه‌رب له‌م مه‌كته‌ب ه به‌فه‌رمانبه‌ر دابمه‌زرێنرێن‌و موچه‌یان وه‌رده‌گرت ،ئه‌مان ه دابه‌شبوون ه�ه‌ن��دێ��ك��ی��ان دهن��گ��ی��ان به‌لیست ی
هاوپه‌یمان ی كوردستان دا ،هه‌ندێك ی تریشیان ده‌نگیان به‌لیست ی عه‌ره‌بیدا كه‌خۆمان پشتگیریمان ده‌كرد. ده‌ستوور :ئهو پاره‌ی ه ی به‌وان ی ده‌ده‌ن بۆ خزمه‌ت ی ئاواره‌كان بووای ه باشتر ن �ه‌ده‌ب��وو ،ماڵ ی وێ��ران‌و دڵ ی ره‌نجاو ی ئه‌وانتان بدایه‌ته‌و‌ه گرنگتر نه‌بوو ،هه‌ڵبه‌ت ئهم ه به‌و مانای ه نیی ه توركمان‌و عه‌ره‌ب ره‌تبكرێنه‌وه ،بهاڵم ئێم ه كه‌خۆمان ده‌ردمان هه‌ی ه تیمار ی ئ �هوه ی خۆمان له‌پێشتره ،هه‌روه‌ك میكانیزم ی تر هه‌ی ه بۆ سه‌رنج راكێشان ی توركمان‌و عه‌ره‌به‌كان؟ محه‌مه‌د عوسمان :له‌سه‌ره‌تا ی پرۆس ه ی ئ��ازاد ی عێراقه‌و‌ه تائێستا 150م��ل��ی��ۆن دۆالرم����ان له‌ئاواره‌كان خه‌رجكردووه ،له‌گه‌ڕه‌ك ه كوردییه‌كان 9ملیار دی��ن��ارم��ان خه‌رجكردووه، ئێستاكه‌ش ب��ا ی 20ملیۆن دۆالر پڕۆژه‌مان بۆ ناوچ ه كوردییه‌كان هه‌یه. دهس���ت���وور :ه�ه‌ن��دێ��ك ره‌خن ه ی ئ�ه‌وه‌ت��ان لێده‌گرن ك ه ئێوه مامه‌ڵ ه لهگهڵ حیزب ی كارتۆن ی توركمانیدا دهك���ه‌ن ،ئ �ه‌وان �هش پ �ه‌راوێ��ز ده‌خه‌ن كه‌جه‌ماوه‌ر ی توركمان پشتگیرییان ده‌كه‌ن؟ پێتانوانیی ه كات ی ئهوه هاتووه ده‌ستبه‌ردار ی ئه‌وانه‌بن كه‌جه‌ماوه‌ریان لهگهڵ نییهو راسته‌وخۆ لهگهڵ حیزب ه جه‌ماوه‌رییه‌كان گفتوگۆ بكه‌ن؟ محه‌مه‌د عوسمان :بهره ی توركمان ی یه‌كێك ه ل��هو ح��ی��زب��ان� ه ی دژای��ه‌ت�� ی س�ه‌رس�ه‌خ��ت� ی خه‌ڵك ی كوردستان
دهك��ات ،تائێستا من خۆم نزیك ه ی 3 جار به‌وه‌فدێك سه‌ردانیانمانكردووه‌و پ �هی��وه‌ن��د ی فه‌رمیمان له‌گه‌ڵیاندا هه‌یه ،ه �ه‌ر بۆنه‌یه‌كیان هه‌بووبێت ب �هش��داری��م��ان ك�����ردووه ،ئه‌وانیش به‌شداریان له‌بۆنه‌كان ی ئێمه‌دا كردووه، حیزب ه عه‌ره‌بییه‌كان نه‌ك له‌كه‌ركوك، له‌حه‌ویج ه سه‌ردانیانمكردووه ،حیزب ه توركمانییه‌كان ی تریش په‌یوه‌ندیمان هه‌ی ه له‌گه‌ڵیان وه‌ك حیزب ی قرار، توركمان ئیلی ،نیشتیمان ی توركمانی. ده‌ستوور :پارت ی ده‌ڵێت یه‌كێت ی ل�ه‌خ��ۆڕای� ی پ��اره ده‌دات��� ه توركمان‌و عه‌ره‌به‌كان‌و ئه‌وانیش هه‌رگیز ده‌نگ ب��هك��ورد ن����اده‌ن؟ ئ���ه‌وان دژ ی ئهو هه‌نگاوانه‌ن ،پێتوانیی ه رایه‌كه‌یان دروسته؟ محه‌مه‌د عوسمان :شتیوام گوێ لێنه‌بووه ،بهاڵم ئه‌گه‌ر شت ی واشهه‌بێت زۆر ئاساییه ،پارت ی سیاسه‌ت ی خۆ ی ه �هی��هو ئێمه‌ش سیاسه‌ت ی خۆمان هه‌یه ،پاره‌شمان هه‌ڵنه‌ڕشتوو‌ه بۆ هیچ كه‌سێك ،خۆناشكرێت ئهوه ی سه‌دام حسێن ك��رد ی ئێم ه به‌دیوێك ی تردا بیكه‌ینه‌وه ،ئهو كورد ی راوده‌نا ئێمه‌ش بچین ع��ه‌ر‌هب‌و توركمان‌و مه‌سیح ی راوبنێین. ده‌ستوور :هه‌ندێك ده‌ڵێن ره‌فتار ی به‌رپرسان ی پارت ی ئیفتیزازكه‌رانه‌ی ه بۆ نه‌ته‌وه‌كان ی تر ،تۆش هه‌مان رات هه‌یه؟ محه‌مه‌د عوسمان :من هه‌ستم بهوه ن�هك��ردووه ،ب�ه‌اڵم ئێم ه وه‌ك یه‌كێت ی سیاسه‌ت ی خ��ۆم��ان ه�هی�ه ،پارتیش سیاسه‌ت ی خۆ ی هه‌یه. ده‌ستوور :بۆ داهاتوو كورد چ ی بكات تا توركمان‌و عه‌ره‌به‌كان بۆال ی خۆ ی رابكێشێت‌و دۆستایه‌تیان بكات؟ م��ح��هم��ه‌د ع��وس��م��ان :ده‌بێت هه‌وڵبده‌ین به‌پێ ی ده‌ستوور مامه‌ڵ ه بكه‌ین ،هه‌وڵبده‌ین ل�ه‌گ�هڵ هه‌موو الی �ه‌ن �هك��ان ئ��هو رێككه‌وتننامان ه ی له‌گه‌ڵیان ده‌یكه‌ین به‌دیكۆمێنت ی بكه‌ین.
"بههۆی هه‌ڵوێسته‌كانمه‌و ه دژایه‌تی كراوم ،بهاڵم نیگه‌ران نیم" ی ئیسالمی بۆ ده‌ستوور ناسیح مه‌جید ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی بزووتنهوه ی بانیشاری سازدانی :عه‌ل
ناسیح مه‌جید ئه‌ندام ی سه‌ركردایه‌ت ی بزووتنهوه ی ئیسالم ی لهباره ی كهمبوونهوه ی ده‌نگه‌كانیان ده‌ڵێت دۆستان‌و الیه‌نگرانی بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی ناتوانن لهو هه‌لومه‌رجه‌دا ده‌نگبده‌ن به‌لیست‌و قه‌واره‌یه‌ك ك ه لهگهڵ بیرو بۆچوونیاندا یه‌كناگرێته‌وه. ئهو وت ی "بزووتنهوه دووچاری قه‌یرانێكی گهوره بوویه‌و‌ه به‌تایبه‌ت مه‌كته‌بی سیاسی ،له‌دیاریكردنی ناوی كاندیده‌كاندا ،ئهمهش هۆكارێكی تری كهمبوونهوهی ده‌نگه‌كانمانه". ................................. ده‌ستوور :بزووتنهوه ی ئیسالم ی له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا نه‌یتوان ی خۆ ی بگه‌یه‌نێت ه په‌رله‌مان ی عێراق ،الیه‌نگرانتان پێیانوای ه كاندیدكردن ی محه‌مه‌د عل ی عه‌بدولعه‌زیز هۆكار ی سه‌ره‌ك ی بووه له‌سه‌رنه‌كه‌وتنتان ،چونك ه پێیانوای ه م��ح�هم�ه‌د م��ێ��ژووی �هك � ی ت��اڵ � ی ههیهو بانگه‌شه‌كانیش ی خۆیان الیه‌ن ی نه‌رێنییان زۆر ب���ووه تائه‌رێنیی ،ئ��ای��ا ئه‌گه‌ر كه‌سێك ی تر خۆ ی كاندید بكردای ه له‌نێو ب��زووت��ن�ه‌وه‌دا ،ده‌تانتوان ی سهركهوتن به‌ده‌ستبهێن؟ قس ه ی تۆ له‌م نێوه‌نده‌دا چییه؟ ن��اس��ی��ح م �ه‌ج��ی��د :سه‌ركه‌وتن‌و سه‌رنه‌كه‌وتن له‌هه‌ڵبژاردندا به‌پله‌ی یه‌كه‌م نه‌به‌ستراو‌ه به‌خودی كاندیده‌كه‌وه ،به‌ڵكو
ناسیح مه‌جید
به‌پله‌ی یه‌كه‌م به‌ستراوه‌ته‌و‌ه به‌خودی سه‌ركردایه‌تی بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمییه‌وه، ئهو هه‌لومه‌رجه‌ی كه‌هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی پێدا ده‌ڕوات ،چونك ه دۆستان‌و الیه‌نگرانی ب��زووت��ن �هوهی ئیسالمی ناتوانن لهو ه�هل��وم�ه‌رج�ه‌دا دهن��گ��ب��دهن به‌لیست‌و قه‌واره‌یه‌ك ك ه لهگهڵ بیرو بۆچوونیاندا یه‌كناگرێته‌وه ،ئه‌ندامانی بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی كاریگه‌ری ئه‌وه‌یان لهسهره كه‌ده‌بێت بزووتنهوه یان له‌چوارچێوه‌ی لیستێكی ئیسالمیدا كاربكات یان ده‌بێت به‌ته‌نها بێت ،چونك ه ئه‌وان به‌و چاو‌ه ده‌ڕوان���ن بۆ هاوپه‌یمانێتی كه‌پێشتر هه‌ندێك حیزبی تر به‌شدارییان تێدا ك���ردووهو زیانیان ل �هو هاوپه‌یمانیی ه لێكه‌وتووه ،بۆی ه ئه‌وانیش به‌ساردی‌و
شێوازێك له‌دڵ برینداری به‌شداری ئهو هه‌ڵبژاردنه‌یان كرد. له‌الیه‌كی تریشه‌و‌ه سه‌ركردایه‌تی بزووتنهوه دووچ��اری قه‌یرانێكی گهوره بوویه‌و‌ه به‌تایبه‌ت مه‌كته‌بی سیاسی له‌دیاریكردنی ناوی كاندیده‌كاندا ،بۆی ه كه‌می ژم��ارهی كاندیده‌كانیش هۆیه‌كی ت��رب��ووه ب��ۆ ك �هم��ی ئ���هو ده‌نگانه‌ی كه‌بزووتنه‌و‌ه به‌ده‌ستی هێناون. ده‌ستوور :له‌چه‌ند ژماره ی پێشوو ی ده‌ستووردا عیرفان ی مه‌ال ئه‌حمه‌د باس ی لهوه كردبوو كه‌پارت ی فێڵ ی له‌بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی ك����ردووه له‌هه‌ڵبژاردندا، پارتییه‌كانیش ده‌ڵێن ئێم ه په‌یوه‌ندیمان پته‌و‌ه لهگهڵ بزووتنه‌وه‌داو بیرمان لهو كاره نهكردووهتهوه ،ئایا پارت ی فێڵی
له‌بزووتنه‌و‌ه كردووه؟ ناسیح مه‌جید :ب��ڕی��اردان له‌سه‌ر چۆنیه‌تی مامه‌ڵ ه سیاسییه‌كان لهگهڵ الیه‌نه‌كانی ت��ری كوردستان ،زۆرجار زیانی لێده‌كه‌وێته‌وه ،وه‌ك ئهوهی ك ه به‌سه‌ر بزووتنه‌وه‌دا هات ،بۆی ه تائێستا هیچ بڕیارێكی سیاسی له‌سه‌ركردایه‌تی ب��زووت��ن �ه‌وه‌و‌ه ل �هم ب���واردا به‌ڕه‌سمی رانه‌گه‌یه‌نراوه ،بۆی ه هه‌ر هه‌ڵوێست‌و روونكردنه‌وه‌یه‌ك لهو ب��واره‌دا ده‌بێت ه رای تاكه‌كه‌سی تا ئه‌وكاته‌ی به‌فه‌رمی سه‌ركردایه‌تی لێدوانی خ��ۆی‌و بڕیاری ك��ۆت��ای��ی خ��ۆی ده‌دات ،رای منیش ل�ه‌س�ه‌ر ئ���هوهی كه‌ئایا پ��ارت��ی فێڵی له‌بزووتنه‌و‌ه كردبێت ،ئ �هوه به‌ڕاست نازانم ،چونك ه هه‌ڵوێستی سه‌ركردایه‌تی پارتی دیموكراتی كوردستان به‌رانبه‌ر ب �ه‌ب��زووت��ن �هوه به‌ئێستاشه‌و‌ه به‌ره‌و ئاسۆیه‌كی باشتر ده‌ڕوات نه‌ك پاشه‌كشێ. ده‌ستوور :چاودێران‌و راگه‌یاندن ی ك��ورد ی ئهو ده‌نگۆیان ه باڵوده‌كه‌نه‌و‌ه كه‌ئه‌و الیه‌ن ه سیاسییان ه ی نه‌بوونه‌ت ه خاوه‌ن كورسی ،له‌داهاتوودا پاڵده‌ده‌ن به‌یه‌كێتی‌‌و پارتییه‌وه؟ بزووتنهوه ئ �هو ك��اره دهك���ات له‌كاتێكدا ئه‌گه‌ر الیه‌نگرانیشتان رازیبن؟ ناسیح مه‌جید :ئه‌گه‌ر الیه‌نه‌كانی تریش ئهو هه‌ڵوێست ه ئه‌نجامبد‌هن‌و خۆیان هه‌ڵبوه‌شێننه‌وه‌‌و بچن ه ناو ریزه‌كانی پ��ارت �یو یه‌كێتییه‌وه ،ئ��ه‌وا مه‌حاڵ ه بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی شتێكی وابكات، چونك ه بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی له‌خه‌باتی
شاخیشدا ،ههرچهنده پشتگیرو هێزێكی هاوكاری به‌ره‌ی كوردستانی بووه ،بهاڵم رۆژێك له‌رۆژان بیری لهوه نهكردووهتهوه كه‌خۆی تێكه‌ڵ ب �هو الیه‌نان ه بكات، به‌تایبه‌ت الیه‌نی عه‌لمانی. ده‌ستوور :بڕیاربوو پۆست ی وه‌زیر ی ئه‌وقاف وه‌ربگریت ،دواتر درا به‌كامیل ی حاج ی عه‌لی ،تۆ بۆچ ی خۆت كاندید نه‌كرد بۆ په‌رله‌مان ی عێراق كه‌خاوه‌ن ی زۆرترین جه‌ماو‌ه ی له‌نێو بزووتنه‌وه‌دا؟ ناسیح مه‌جید :ئێم ه وه‌ك لیژنه‌یه‌ك ك ه سه‌ردانی د.به‌رهه‌ممان كرد ،ئه‌وه‌مان پێراگه‌یه‌نرا كه‌ده‌بێت ناوی سێ كاندید ب��دهن به‌حكومه‌ت ،ن��اوی منیش له‌ناو لیستی ئ �هو س��ێ ن���اوه‌دا ب��ووه نه‌ك ئهوهی ئهو پۆست ه درابێت به‌من‌و لێم وه‌رگیرابێته‌وه ،به‌ڵكو من وه‌ك خۆم زۆر شانازیم ب��ه‌وه‌و‌ه ك��ردووه كه‌كاك حاجی كامیل ئهو پۆسته‌ی وهرگرتووه، هه‌میشه‌ش ئاماده‌بووم وه‌ك سه‌ربازێك له‌خزمه‌تیدابم ،سه‌باره‌ت خۆكاندیدكردنم بۆ په‌رله‌مان ،ئ�هوه بڕیاری مه‌كته‌بی سیاسی بووه نه‌ك شورا ،بۆ دیاریكردنی ك��ان��دی��دهك��ان‌و ئ �ه‌وك��ات �هش مه‌كته‌بی سیاسی ئهو هاوپه‌یمانیه‌تییه‌ی ئیمزا ك��ردووه ،لیژنه‌ی ب��ااڵی هه‌ڵبژاردنیش داوای یهك ناوی كردووه له‌هه‌ربازنه‌یه‌كی هه‌ڵبژاردندا. ده‌ستوور :ده‌وترێت بههۆی وتن ی راستییه‌كان دژای �ه‌ت � ی زۆر ده‌كرێیت ل �ه‌الی �ه‌ن كۆمه‌ڵێك كه‌س ی مه‌كته‌ب ی سیاسیو سه‌ركردایه‌تی ،ئهو دژایه‌تییان ه
له‌سه‌ر چ بنه‌مایێكن؟ ئایا ئهو دژایه‌تییان ه نه‌یانهێشتوو‌ه خۆت بپاڵێویت؟ ن��اس��ی��ح م �ه‌ج��ی��د :م��ن هه‌میش ه ش��ان��ازی ب����ه‌وه‌و‌ه دهك���هم ك � ه بهبێ پێچوپه‌نا راو بۆچوونی خۆمم وتوو‌ه له‌ناو شورای بزووتنه‌وه‌دا ،ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر ئهو هه‌ڵوێسته‌شم دژایه‌تی بكرێم ئه‌وا هیچ نابێت ه نیگه‌رانی بۆ من ،به‌هیچ شێوه‌یه‌كیش هه‌ستم بهوه نهكردووه ك ه له‌سه‌ر ئهو بنه‌مای ه بووبێ كه‌ناوی من كاندید نه‌كرابێت. دهس��ت��وور :پێتوانیی ه بزووتنهوه له‌كات ی هه‌ڵبژادنه‌كاندا تووش ی كێش ه ده‌ب��ێ��ت ،ل�هه�هڵ��ب��ژاردن� ی په‌رله‌مان ی كوردستان پشتگیریكردن ی مه‌ال كرێكار بۆ بزووتنهوه ،له‌هه‌ڵبژادن ی په‌رله‌مان ی عێراق بانگه‌ش ه تونده‌كان ی محه‌مه‌د عه‌ل ی عه‌بدلعه‌زیز ،ئه‌مان ه بۆچ ی رووده‌ده‌ن له‌ناو بزووتنه‌وه‌دا؟ ناسیح مه‌جید :له‌كاتی هه‌ڵبژاردندا زۆر شتی چاوه‌ڕواننه‌كراو رووده‌ده‌ن، ئه‌مانه‌ش له‌ناو الیه‌نه‌كاندا شتێكی سروشتییه ،دۆس��ت��ان��ی بزووتنهوه ل�هه�ه‌رج��ێ��گ��ای�هك��داب��ن ه��ه‌ر هاوكار‌و هه‌ماهه‌نگیان ك���ردووه ،چونك ه لهو بڕوایه‌دان رۆژێك ده‌بێت تهنها بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی له‌سه‌ر بنه‌ماو سابتییه‌تی خۆی ده‌مێنێته‌و‌ه بۆ پارێزگاری له‌پیرۆزییه‌كانی ئیسالمی خه‌ڵكی كوردستان ،ئه‌وه‌نده‌ی من له‌نزیكیشه‌و‌ه ئاگاداربم كه‌محه‌مه‌د عه‌لی عه‌بدولعه‌زیز هیچ لێدوانێكی توندوتیژی له‌دژی هیچ الیه‌نێك نه‌داوه.
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
کوردستانی
دانـووسـانـه گـه‌وره‌كـان دوور لـه‌بـه‌غـداد ده‌كـرێــن
6
ی پێداون ،یان ده‌وڵه‌تانی‌ده‌ره‌وه؟ ی خه‌ڵك ده‌نگ كێ حكومه‌ت پێكده‌هێنێت؟ ئه‌وان ه ده‌ستوور
ی هه‌ڵبژاردن ه ی چاودێران ئه‌نجام به‌ڕا ی ی راب��ردوو ی مانگ په‌رله‌مانییه‌ك ه ی بۆ ی ده‌ستتێوه‌ردان عێراق ،هه‌ل ی ی ده‌وروبه‌رو ئه‌مریكا له‌مه‌سه‌ل ه واڵتان ی نوێدا ی حكومه‌ت ی پێكهێنان هه‌وڵه‌كان زیاتركردووه. ئهو چاودێران ه ده‌ڵێن له‌كاتێكدا ی ی سه‌ره‌ك چ��وار هێز وه‌ك��و هێز ده‌رك�ه‌وت�نو دوور له‌پێشبینییه‌كان ی 91 ی ع���ه‌الو ی عێراقیی ه لیست ی ی به‌ده‌ستهێناو بووه لیست كورس ی ك ه ی مالیك یهك هم‌و ناشكرێت نور ی ی پتر له600هه‌زار ده‌نگ به‌ته‌نیا خۆ ی ی سیاس ی هێناوه له‌پرۆس ه لیسته‌ك ه وه‌البخرێت. ی ی سه‌ره‌ك له‌ئێستادا كێش ه ی ئهو ی حكومه‌ت ب���ه‌ڕا پێكهێنان ی ی ده‌ره‌ك� چاودێران ه جگ ه له‌فشار ی نێوان مالیكیو عه‌الوییه‌‌و ئهو ناته‌بای ی یه‌كتریان ناوێت‌و دوو پیاو‌ه چار‌ه ی یه‌كترن ،ره‌نگ ه ی سه‌رسه‌خت ركابه‌ر ی ی هاوپه‌یمانێت دوابژاره‌یان پێكهێنان بێت له‌گ ه ڵ یه‌كتردا. ی ی ژم����اره ل��هی��هك��هوه ن��زی��ك � ی یهك هم‌و ی ههردوو لیست كورسییه‌كان ی هاوپه‌یمانینه‌كردنیان دوو‌هم‌و ئه‌گه‌ری ی ی حكومه‌ت ،قورسای بۆ پێكهێنان ی ی س��ێ��ی � هم‌و چ��واره‌م�� لیسته‌كان ی ئه‌گه‌ر زیاتر ك���ردووه ،به‌وپێی ه ی هه‌ركام لهو دوو لیست ه به‌پێكهێنان ی حكومه‌ت راسپێردران ئ �ه‌وا له‌ڕێ ی هاوپه‌یمانێتیكردن له‌گ ه ڵ لیست ی چواره‌م ی یهك هم‌و لیست سێیه‌م به‌پل ه ی ی دووه‌م له‌گ ه ڵ هه‌ندێك لیست به‌پل ه ی تر ده‌توانێت لیست ه ركابه‌ره‌ك ه ی حكومه‌ت بكات ه ی پێكهێنان له‌كێبڕكێ دهرهوه. ی ئێران، واڵت�� ه ئیقلیمییه‌كان ی ی دراوسێ ی عه‌ره‌ب توركیا ،واڵتان ی ئ�����ه‌وه‌دان ئ�هو ع��ێ��راق ل �هه �ه‌وڵ � بۆشایی ه پڕبكه‌نه‌وه‌و قسه‌یان هه‌بێت ی ی ئهم واڵت ه ی چاره‌نووس له‌دیاریكردن ی نه‌ك له‌سه‌رئه‌وان، ك ه كاریگه‌ری ی به‌ڵكو له‌سه‌ر سه‌رجه‌م رووداوه‌كان ی ناوه‌ڕاست داده‌نێت. خۆرهه‌اڵت ی داڵده‌دراوه‌كانییه‌و‌ه ئێران له‌ڕێگ ه حوكمی خۆی ده‌كات ی ی لێدوان ی چاودێران‌و به‌پێ به‌ڕا ی ی ئه‌مریكایی ،هه‌ر لهدوا لێپرسراوان ی س �ه‌دام �هوه ئێران ی رژێم رووخ��ان� ی له‌ناو عێراقدا زیاتر تادێت نفوز ی بۆئهوه ی ئاسانكاری ده‌بێت‌و ئهوه ی دوورودرێژ‌ه ی سنوورێك كردووه ،بوون له‌نێوان ه��ه‌ردوو واڵت��دا ك ه 1458 ی ی دانیشتوان كلیۆمه‌تره‌‌و پتر ل ه %60 شیع ه مه‌زهه‌بن. ی جگه‌له‌وه‌ش به‌شێك لهو هێزان ه ی عێراق دهك��ه‌ن، ئێستا حوكمڕان ی زۆر لهالیهن ئهو واڵته‌و‌ه ماوه‌یه‌ك ی داڵ�������ده‌دراون ،ئ �هم � ه ج��گ �هل �هوه ی عێراق لهالیهن ئه‌مریكاوه، داگیركردن ی ئێران به‌هه‌ڕه‌ش ه بۆ سه‌ر ئاسایش ی لێكیده‌داته‌وه‌و ئهو واڵت ه نه‌ته‌وه‌ی ی ئه‌وه‌دای ه كێش ه هه‌میش ه له‌هه‌وڵ بۆ ئه‌مریكا دروستبكات ،به‌جۆرێك
ی فشار بۆ ی عێراق بكات ه كارتێك ئارام ی سه‌ر واشنتۆن له‌هه‌ر دانووستاندنێك تایبهت به‌چه‌ك ه ئه‌تۆمییه‌كانی. ی ی ئ �هو هێزان ه ی زۆر به‌شێك له‌هه‌ڵبژاردندا ده‌نگیان بهدهستهێناوه ل��هئ��ێ��ران��هوه ن��زی��ك��ن ك�� ه بریتین ی یاسای ی ده‌وڵ �ه‌ت � له‌هاوپه‌یمانێت ی س���ه‌در‌و هه‌ندێك مالیكیو ره‌وت��� له‌حیزب ه كوردییه‌كان‌و ته‌نانه‌ت به‌شێك ی ی ئه‌مریكا ئه‌نجومه‌ن له‌ناوه‌نده‌كان ی ك ه یه‌كێك ه له‌هێز‌ه ی ئیسالم بااڵ ی ی نیشتمان ی ئیئتالف سه‌ره‌كییه‌كان ی ئهو واڵت ه ده‌زانن. ب ه به‌كرێگیراو ی ی به‌رای ی ئه‌نجام ی راگه‌یاندن هه‌ردوا ی هه‌ڵبژاردنه‌كه ،ئێران بانگهێشت ی حیزب ه شیعه‌كان‌و دوو نوێنه‌ران ی بۆ حیزب ه سه‌ره‌كیی ه كوردییه‌ك ه تاران كرد. ی ی ت��وێ��ژی��ن�هوهی�هك� ب��ه‌گ��وێ��ره ی ی میسری ،ئه‌نجام ی ئه‌هرام ناوه‌ند ی په‌رله‌مان شۆكێك بووه هه‌ڵبژاردن ی ی ناوه‌ڕۆكه‌ك ه بۆ ئێران لهبهرئهوه ی ی ئهو واڵت ه ده‌گه‌یه‌نێت لهوه شكست ی ی گرنگ له‌ناو پرۆس ه ببێت ه ژماره‌یه‌ك ی ی عێراق‌و ئێستا رووب��ه‌ڕوو سیاس چه‌ند ئاسته‌نگێك ب��ووه‌ت��هوه ك ه ی دی��ارت��ری��ن��ی��ان شكستهێنانییه‌ت ی حیزب ه شیع ه مه‌زهه‌به‌كان ل��هوه یه‌كبخات‌و به‌یه‌ك لیست به‌شدارییان له‌هه‌ڵبژاردنه‌كه‌دا نه‌كرد. ی ی دووه‌م���ی���ش ب���ه‌ڕا ئ���ام���اژه ی ی ژماره‌یه‌ك ناوه‌نده‌ك ه به‌ده‌ستهێنان ی ك��ورس��ی��ی� ه ل��ه‌الی��ه‌ن هێزه زۆر عه‌لمانییه‌كانه‌و‌ه ی"و "نیشتمان ی ئهو واڵت ه ك ه به‌دوژمنایه‌تیكردن ناسراون. ی ی ناوه‌ند ی راپۆرته‌ك ه له‌به‌شێك ی ئێران ی ئهوه ئه‌هرامدا هاتووه "دوا ی هه‌ڵبژاردنه‌ك ه ی ئه‌نجام له‌شۆك ێ كه‌وتووه‌ت ه به‌ئاگاهاته‌وه ،ده‌ستبه‌ج ی نێوان ی ناكۆكییه‌كان چاره‌سه‌ركردن ی ی نیشتمان ی یاسا‌و ئیئتالف ده‌وڵه‌ت ی ی بۆئهوه ی كوردستان له‌پا ڵ هاوپه‌یمان ی ی زۆرین ه ی حكومه‌تێك هاوپه‌یمانه‌كان ی به‌هێز پێكبهێنن‌و ئێران هه‌ژموون ی به‌غداد ی بڕیاربه‌ده‌ست به‌سه‌ر ناوه‌ند ی هه‌بێت". به‌ته‌واو ی ی عێراق ی نووسه‌ر حه‌مید كافائ
ی ی ههردوو لیست ی كورسییه‌كان ی ژمار ه له‌یه‌كه‌و ه نزیك ی هاوپه‌یمانینه‌كردنیان بۆ یهك هم‌و دوو هم‌و ئه‌گه‌ری ی سێی هم‌و ی لیسته‌كان ی حكومه‌ت ،قورسای پێكهێنان ی زیاتر كردووه چواره‌م
ی ئێران ی نفوز له‌وتارێكدا ،لهباره ی حكومه‌ت ی پێكهێنان له‌مه‌سه‌ل ه ی چ �ه‌ن��د سه‌عاتێك ده‌ڵ��ێ��ت دوا ی ی ب�ه‌رای� ی ئه‌نجام ل �ه‌راگ �هی��ان��دن � ی په‌رله‌مان ،سه‌رۆك كۆمار هه‌ڵبژاردن ی ی لیست ی وه‌كو نوێنه‌ر جه‌الل تاڵه‌بان ی ی كوردستان ،جێگره‌ك ه هاوپه‌یمان ی ی وه‌كو نوێنه‌ر عادل عه‌بدولمه‌هد ی چوون بۆ ی نیشتمان ی ئیئتالف لیست ی یاسا ی ده‌وڵه‌ت تاران‌و دواتر نوێنه‌ران ێ هه‌موویان كۆبوونهوه، چوون‌و لهو ی دوو موقته‌دا سه‌دریش ك ه م��اوه ی ئایینی، ساڵ ه له‌ئێران ه بۆ خوێندن ئاماده‌بوو. ی ی راگه‌یاندراو ههرچهنده ئامانج ی سه‌ردانه‌ك ه ئاهه‌نگگێڕان بوو به‌بۆن ه ی نه‌ورۆزه‌وه ،بهاڵم سه‌ردانه‌ك ه جه‌ژن ی ئ��ادار‌و ی پێنج رۆژب��وو ل��ه 21 دوا ی سه‌ردانه‌ك ه بۆ ی راسته‌قین ه ئامانج ی گفتوگۆ‌و راوێژكردن بووه لهباره ی حكومه‌ته‌وه. پێكهێنان ی ی "واد‌ه ی نووسیویه‌ت كه‌فائ ی ئێران ی هه‌ژموون سه‌ردانه‌ك ه قه‌بار‌ه له‌سه‌ر سه‌رجه‌م هێزه سیاسییه‌كان ی ئه‌لعێراقیی ه ده‌رده‌خات جگ ه له‌لیست ی ی له‌گ ه ڵ واڵتان ك ه په‌یوه‌ندییه‌كان عه‌ره‌بی‌‌و خۆرئاوادا گه‌رمه ،له‌گ ه ڵ ی ی ئهو واڵت ه ئه‌وه‌شدا لیسته‌ك ه لۆم ه ی نهكردووه". كرد ك ه بانگهێشت ی ع��ێ��راق��ی��ی � ه دوات������ر ل��ی��س��ت � ی رافیع وه‌فدێكیان به‌سه‌رۆكایه‌ت ی ی ره‌وان ه ی مالیك ی جێگر ئه‌لعیساو ی ی ب��ه‌وت�� ه ت����اران ك����ردو گ��ه‌رچ�� ی ئهو خۆیان بۆ ئ��اگ��ادارك��ردن �هوه ی لیسته‌كه‌یان‌و واڵت � ه له‌هه‌ڵویست ی ههردوو واڵت بووه، په‌یوه‌ندییه‌كان ی ی چاودێران دوژمنایه‌ت بهاڵم ب�ه‌ڕا ی بۆ ئێران ی ناو ئه‌لعێراقییه‌و هێزه‌كان ی هه‌رچه‌ندێك بێت ،ناكرێت هه‌ژموون ی ی له‌پێكهێنان ئ��هو واڵت���هو رۆڵ��� ی حكومه‌ت نادید‌ه بگرن ،بۆی ه رێگا دیالۆگیان گرتووه‌ته‌به‌ر. سعودی ه به‌په‌ل ه خۆی گه‌یاند‌ه گۆڕه‌پانه‌كه ی له‌به‌رامبه‌ر هه‌وڵ ه سه‌ره‌تاییه‌كان ی چاودێران ئێران ،سعودی ه ك ه به‌ڕا ی میسر ،ئێستا ی پاشه‌كش ه دوا ی ئهو واڵت ه عه‌ره‌بیان ه ده‌كات رابه‌رایه‌ت ی ئێراندا له‌ناو ك ه له‌به‌رده‌م هه‌ژموون ی لوبنان‌و عێراقدا ده‌وه‌ستنه‌وه ،دوا ی ی به‌ر له‌هه‌ڵبژاردن پێشواز ئ �هوه ی ی لیست ی سه‌ركرد‌ه له‌ئه‌یاد عه‌الو ی ئه‌لعێراقیی ه كرد ،ئهم مانگ ه میواندار ی سه‌رۆك هه‌ریه‌ك له‌جه‌الل تاڵه‌بان ی ی عێراق ،مه‌سعود بارزان كۆمار ی كوردستان ،عه‌ممار ی هه‌رێم سه‌رۆك ی ی بااڵ ی ئه‌نجومه‌ن حه‌كیم سه‌رۆك
ی كردو ههردوو سه‌ركرد‌ه كورده‌كه‌یش خه‌اڵت كرد. ی ی چاودێران ،عه‌ره‌بستان ب �ه‌ڕا ی چه‌ند ساڵێك لهدوورهوه سعودی ه دوا ی عێراق ،ئێستا ی ره‌وش چاودێریكردن ی له‌گ ه ڵ ئهو ی مامه‌ڵه‌كردن شێواز ی دراوسێیدا گۆڕیوه‌و دهیهوێت واڵت ه ی كاریگه‌ربێت له‌سه‌ر یاریزانێك ی ی عێراق ،ئه‌وه‌ش به‌پیرۆزبای گۆڕه‌پان ی ئێرانه. ی هاوپه‌یمان ئهمریكاو سوریا ی ه����ه‌واڵ ب��اس ئ��اژان��س��هك��ان�� ل��ه‌وه‌ده‌ك��ه‌ن ك� ه س��وری �او سعودی ه سیناریۆیه‌كیان گ�ه‌اڵڵ�هك��ردووه بۆ ی ی ل �ه‌س �ه‌ر كورس ی مالیك الدان���� ی سه‌وزی ده‌سه‌اڵت‌و بۆئه‌وه‌ش تیشك ئێرانیان وهرگرتووه. ی ی شیكه‌ره‌و‌ه ئیبراهیم سومه‌یده‌ع ی ی نوێ ی پێیوایه ،رۆڵ ی عێراق سیاسی ی ئه‌مریكا عه‌ره‌به‌كان به‌شێك ه له‌دیدگا ی بۆ عێراق‌و ئاماژه بۆئه‌وه‌ده‌كات دوا ی ی شا ی دووه‌م ی شا عه‌بدوڵاڵ وتاره‌ك ه سعودیه ،ئه‌مریكییه‌كان گه‌یشتوونه‌ت ه ی ی له‌رۆڵ ی پشتیوان ئهو قه‌ناعه‌ت ه ی ی سیاسی واڵت ه عه‌ره‌بییه‌كان له‌شانۆ ی له‌به‌رامبه‌ر عێراقدا بكه‌ن بۆئهوه ی ئێراندا بوه‌ستنه‌وه. نفوز ترس ه گه‌وره‌ك ه له‌سوریای ه ی ی س��وری��ا رۆڵ��ێ��ك� ئ��ه‌گ��ه‌رچ�� ی عێراق ی ئارام گهوره له‌سه‌ر ره‌وش ی ی ه �ه‌ر دوا ده‌گێڕێت ل �ه‌ب �ه‌رئ �هوه ی س �ه‌دام ئهو واڵت ه ی رژێم رووخان ی به‌عسییه‌كان‌و ئهو ب��ووه الن��ك� ه ی ی ك ه به‌شێك په‌نابه‌ر‌ه عێراقیان ه ی الیه‌ن ه زۆریان له‌ترسی تۆڵه‌كردنه‌و‌ه سیاسیی ه عێراقییه‌كان په‌نایان بۆ ئهو واڵت ه بردووه. ی دی��م �هش��ق ه���ه‌ر ل��ه‌س��ه‌ره‌ت��ا ی ی به‌عسه‌وه ،سیاسه‌تێك رووخ��ان� ی بهرامبهر به‌غداد تاڕاده‌یه‌ك ئاشكرا ی ئه‌مریكا ی پێیوای ه بوون گێڕاوه ،بهوه فشار‌ه بۆ سه‌ر ئهو له‌به‌رامبه‌ر هه‌ر پێشهاتێك ب �ه‌رام��ب �ه‌ر به‌لوبنان‌و ته‌لئه‌بیب. ی ی ساڵ ی ئاب ی مانگ ته‌قینه‌وه‌كان ی ی ئهو واڵت ه ی به‌غداد ،رۆڵبینین 2009 ی حكومه‌تدا ی پێكهێنان له‌مه‌سه‌ل ه ی شیعهو كاڵكردووه‌ته‌وه‌و هیچ الیه‌نێك ی كورد رووناكه‌ن ه دیمه‌شق به‌پێچه‌وان ه تاران‌و بهم دواییانه‌ش ریاز. ی ی سوریا جگ ه لهوه بۆی ه ره‌نگ ه رۆڵ ی ئاسانكاریكردن ك ه ده‌توانێت له‌ڕێ ی قاعیده بۆ به‌عسییه‌كان‌و رێكخراو ی بكات ی ئه‌من ی ره‌وش كار بۆ تێكدان ی هه‌لومه‌رجه‌كه‌‌و ته‌نیا چاودێریكردن ی بێت له‌هه‌ر ی الوه‌ك ی رۆڵێك بینین ی ی عه‌ره‌ب ی جێبه‌جێكراو سیناریۆیه‌ك یان ئێرانی.
ئه‌مریكا له‌عێراق ،سێ بژار‌ه ی تائێستا واش��ن��ت��ۆن گ��ه‌رچ�� ی ب��ۆ هیچ پشتیوانی راس��ت �ه‌وخ��ۆ ی ب �هئ��اش��ك��را ی ع��ێ��راق�� الی �ه‌ن��ێ��ك � ی چاودێران ده‌رنه‌بڕیوه ،بهاڵم به‌ڕا ی عێراق‌و ی ره‌وش�� سه‌قامگیركردن ی ئێران‌و بوارنه‌دان به‌رگرتن له‌نفوز ی ئهو واڵت ه ببێت ه هه‌ڕه‌ش ه بۆ بهوه ی ی له‌خۆرهه‌اڵت سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان ی ی ستراتیژ ناوه‌ڕاستدا له‌ئه‌وله‌ویه‌ت ی ك ه عێراق ببێت ه ئه‌مریكای ه له‌پاڵئه‌و‌ه ی سه‌ركه‌وتوو. ی دیموكراس ئه‌زمونێك ی هه‌ندێك له‌چاودێران ئهو به‌ڕا ی ی رۆیشتن ی دوای��ی��ان به‌هۆ ب��ژار‌ه ی ی ك��ۆم��اری��ی �هك��ان‌و هاتن ئ��ی��دار‌ه ی دی��م��وك��رات �هك��ان ره‌نگ ه ئ��ی��دار‌ه كاڵبووبێته‌وه‌‌و ئێستا واشنتۆن هێنده ی سه‌قامگیر ده‌دات بایه‌خ به‌عێراقێك ی ی كاروان ره‌نگ ه هێنده ب ه به‌هێزكردن ی نه‌دات. دیموكراس چاودێران ده‌ڵێن ئه‌مریكا له‌گ ه ڵ ی ی ته‌وافوق ئه‌وه‌دای ه ك ه حكومه‌تێك ی پێكبهێنرێت‌و نایه‌وێت نیشتمان ی ی هه‌ڵبژاردن ی دوا هه‌مان پێشهاته‌كان ی 2005دووب���اره ی ساڵ په‌رله‌مان ی سوننه‌كان ی زۆر ببێته‌و‌ه ك ه به‌شێك ی ی ه��هڵ��ب��ژاردن‌و پ��رۆس � ه بایكۆت ی 2006و 2007 سیاسییان كردو ساڵ ی ی گ �هوره ی تایه‌ف عێراق جه‌نگێك ی ی ك ه ئه‌گه‌ر ستراتیژ به‌خۆیه‌و‌ه بین ی ی ئه‌مریكا نه‌بوای ه ره‌نگ ه ئارام نوێ ی بخستایه‌ت ه ی ناوه‌ڕاست خۆرهه‌اڵت ی ی جه‌نگێك مه‌ترسییه‌وه‌و عێراق نقوم ی ببوایه. ئه‌هل ی ی په‌یمانگا ی راپۆرتێك به‌پێ ی ی پێكهێنان ب��روك��ی��ن��ز ،پ��رۆس�� ه حكومه‌ت ل�ه‌ب�ه‌ر چه‌ند هۆكارێك ق���ورس ده‌ب��ێ��ت ك � ه دیارترینییان ئهوهی ه سه‌ركرد‌ه عێراقییه‌كان رقیان ی ی نوێنه‌رایه‌ت له‌یه‌كتره‌و سیستم ی ی به‌سه‌ودا ی له‌عێراق پێویست رێژه‌ی ی حیزب ه زۆره‌و وای��ك��ردووه سه‌نگ ی له‌چاو حیزب ه گه‌وره‌كان بچووكه‌كان قورسكردووه. راپ��ۆرت �هك � ه ده‌ڵ��ێ��ت :ئه‌مریكا ی هه‌ی ه بۆ په‌له‌كردن ی خۆ پاساو ی نوێ ،سه‌رۆك ی حكومه‌ت له‌پێكهێنان ی ئۆباما به‌ڵێنیداو‌ه به‌كه‌مكردنه‌و‌ه ی به‌جۆرێك ی واڵته‌ك ه ژمارهی هێزه‌كان ی ئاب ی پێنج مانگدا‌و تا مانگ له‌ماو‌ه ی سه‌ربازی بمێنێته‌وه. 50هه‌زار له‌كۆتاییدا ،بروكینز ده‌ڵێت: ی له‌به‌رده‌مدای ه ێ بژار‌ه واشنتۆن س ی حكومه‌ت ك ه ئه‌وانیش: بۆ پێكهێنان ی بۆ ی خۆیه‌ت ی ن��ف��وز به‌كارهێنان ی ی حكومه‌تێك ك ه به‌ال پێكهێنان ی نییهو عێراقییه‌كانه‌و‌ه شه‌رعیه‌ت ی ی ئه‌مریكا له‌گێڕان ئهمهش هه‌ڵوێست ی عێراقدا ی بنیاتنه‌ران ه له‌سیاسه‌ت رۆڵ ی ئهو الوازده‌ك���ات ،یان به‌كارهێنان ی ی حكومه‌تێك نفوزه‌ی ه بۆ پێكهێنان ی الواز ،دوابژاره‌شیان ی نیشتمان یهكێتی ی په‌یمانگاكه‌و‌ه ئ �هوهی � ه ك ه ب��ه‌ال واشنتۆن دانبه‌خۆیدا بگرێت‌و به‌مه‌ش ی ی باجه‌ك سه‌رۆك ئۆباما‌و حیزبه‌ك ه ی ی ئه‌ندامان ی ن��ی��وه له‌هه‌ڵبژاردن ی داهاتوودا ده‌ده‌ن. كۆنگرێس له‌ساڵ ی ئه‌مریكاوه، ی رۆڵ هه‌ر لهباره
شیكه‌ره‌وه‌و نووسهره ئه‌مه‌ریكییه‌كان ی جه‌خت له‌وه‌ده‌كه‌نه‌و‌ه ك ه سه‌ره‌ڕا ی س����ه‌رۆك ئ��ۆب��ام��ا جه‌خت ئ����هوه ی ب ه دهك��ات �هوه له‌سه‌ر پابه‌ندبوون ی هێزه‌كان، ی كه‌مكردنه‌و‌ه به‌ڵێن ی ب �ه‌اڵم ئهم ه نابێت له‌سه‌ر حساب ی گۆڕه‌پانه‌ك ه بێت بۆ تاران‌و چۆڵكردن ی گهوره له‌وتارێكدا دێڤید ئیگناتیۆس ی ده‌ڵێت :پێویست ه ی ئه‌مریك نووسه‌ر ی ئه‌مریكا ئهوه پیشانبدات ك ه ئاماده‌گ ی عێراقدا هه‌یه. له‌سیاسه‌ت توركیا پشكی له‌كێكی چه‌ور ده‌وێت ی عێراقه‌و ی تر توركیا دراوسێیه‌ك ی ئهم ی نفوز ی چاودێران زیادبوون به‌را ی رابردوودا ی چه‌ند ساڵ واڵت ه له‌ماو‌ه ی ی پارت ی دهس��ه‌اڵت�� ل �ه‌ژێ��ر س��ای � ه ی ده‌كرێت ی ئیسالم داد‌وگه‌شه‌پێدان ی له‌ناو عێراق‌و بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌و‌ه ی ت���اران ی زۆروزه‌وه‌ن����������د ن���ف���وز به‌كاربهێنرێت. ی چاودێران ئه‌نقه‌ر‌ه دهیهوێت به‌ڕا ی ی داهاتوو ی حكومه‌ت ی له‌پێكهێنان رۆڵ ی نایه‌وێت عێراقدا بگێڕێت ،لهبهرئهوه ی ئهم واڵت� ه بۆ تاران ی چ �ه‌ور كێك ی لهو به‌جێبهێڵێت‌و دهیهوێت پشك ی كێكه‌دا هه‌بێت ج��ائ �ه‌وه‌ش له‌ڕێ ی بێت یاخود ی كۆمپانیاكان كاركردن ی بازرگانی‌‌و پ���ه‌ره‌دان به‌ئاڵوگۆڕ ی به‌پشتیوانی‌‌و ی زۆر ئهمهش به‌شێك ی واشنتۆنه. پیرۆزبای ی ی چه‌ند ساڵ ئه‌نكه‌ر‌ه له‌ماو‌ه ی پشتیوانیكردن رابردوودا ،به‌بیانوو ی له‌توركمانه‌كان دهس��ت له‌كاروبار ی عێراق وه‌رده‌دات ،بهاڵم ن��اوخ��ۆ ی ی په‌یوه‌ندی ی باشكردن دهیهوێت له‌ڕێ ی ی عێراق به‌تایبه‌ت له‌گ ه ڵ پێكهاته‌كان ی ك��وردس��ت��ان‌و سوننه‌كان هه‌رێم ی ی خۆ ی ن��ف��وز ب��وار ب��ۆ زی��ادب��وون � ی له‌عێراق بڕه‌خسێنێت‌و كردنه‌و‌ه ی لهههولێرو موسڵو كونسوڵخانه‌كان ی به‌سر‌ه باشترین به‌ڵگه‌ن له‌سه‌ر هه‌وڵ ی ی خۆ ئهو واڵت ه بۆ درێژه‌دان به‌نفوز له‌ناو عێراقدا. ی چ�����اودێ�����ران ،ئ��هم ب������ه‌را واڵتانه‌‌و ته‌نانه‌ت الیه‌ن ه سیاسیی ه عێراقییه‌كانیش جگ ه له‌كورد به‌سه‌ر دوو ی به‌ره‌دا دابه‌شبوون ك ه بریتین لهبهره ی ناو عێراق‌و ئێران‌و الیه‌ن ه شیعه‌كان تا راده‌ی���هك دیمه‌شق ،له‌به‌رامبه‌ر ی ئهمریكاو واڵت ه عه‌ره‌بییه‌كان‌و بهره ی توركیا‌و الیه‌ن ه سوننه‌كان‌و ئه‌نجام هه‌ڵبژاردن ه په‌رله‌مانییه‌كه‌ش رۆڵ‌و ی ی له‌پرۆس ه ی هه‌ریه‌كه‌یان قورسای ی عێراقدا زیاتركردووه ،بۆی ه سیاس ره‌نگ ه س�ه‌رج�هم الیه‌ن ه ئیقلیمی‌‌و نێوده‌وڵه‌تییه‌كان له‌دواجاردا له‌سه‌ر ی ی ته‌وافوش ی حكومه‌ت سیناریۆ ی رێكبكه‌ون. نیشتمان ی سه‌رنج ه الیه‌ن ه ی جێ ئ���هوه ی ی راگه‌یاندن عێراقییه‌كان هه‌ر لهدوا ی هه‌ڵبژاردنه‌كه‌و‌ه ی به‌رای ئه‌نجام ی كه‌وتن ه گه‌شت‌و گ��ه‌ڕان به‌واڵتان دراوسێی‌‌و تا ئێستا وه‌فد‌و نوێنه‌رانیان ی تاران‌و ئه‌نكه‌ره‌و ریاز‌و قاهیره‌و دوب ه ی ی كۆكردنه‌و‌ه گ��ه‌ڕاون به‌مه‌به‌ست ی ی بۆ لیسته‌كانیان به‌ر لهوه پشتیوان ی په‌رله‌مان هیچ الیه‌نێك به‌پێكهێنان حكومه‌ت رابسپێرێت.
ی بروكینز، ی په‌یمانگا ی راپۆرتێك به‌پێ ی حكومه‌ت له‌به‌ر چه‌ند هۆكارێك ی پێكهێنان پرۆس ه قورس ده‌بێت ك ه دیارترینییان ئهوهی ه سه‌ركرد ه عێراقییه‌كان رقیان له‌یه‌كتره
9
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
کوردستانی
info@destur.net
الپهڕه 11
كـیـژان :كـه‌سـێـك بـه‌نـاوی مـنـهوه لـه‌فـه‌یـسـبـووكـ ه
ی ده‌ستوور ئاكه‌پ ه ماندوو ده‌كات ی گۆڕین ماراسۆن
ی بۆ كورد پێنه‌بوو پرۆژه‌ی هه‌مواركردنه‌وه‌ی ده‌ستووری توركیا هیچ ی خه‌فاف ئا :محه‌مه‌د عه‌ل
ماراسۆن ی گ��ۆڕی��نو هه‌مواركردنه‌و‌ه ی دهس��ت��وور ی توركیا درێ����ژ‌ه ی ههیهو هه‌ڵوێست ی زۆرین ه ی پارته‌كان به‌ته‌واوه‌ت ی روون��ب��ووه‌ت��هوه ،ئاكه‌پ ه هه‌رچۆنێك بێت دهیهوێت ئهو ره‌شنووس ه ی خۆ ی ئاماده‌یكردوو‌ه به‌كه‌مترین ده‌ستكارییه‌و‌ه ببرێت ه پ��ه‌رل��هم��ان‌و په‌سه‌ندبكرێ، پ��ارت�� ه ئۆپۆزیسیۆنه‌كانیش ناڕازین له‌ره‌شنووسه‌كه‌و ره‌تیده‌كه‌نه‌وه. مه‌هه‌په :هه‌مواركردنه‌و‌ه ی ده‌ستوور ده‌بێت ه هۆ ی پارچ ه پارچ ه بوون ده‌وڵ��ه‌ت باخچه‌ل ی سه‌رۆك ی پارت ی بزووتنهوه ی نه‌ته‌وه‌په‌رست ی (مه‌هه‌په)، ه�� هڵ��وێ��س��ت�� ی پ��ارت��هك�� ه ی س��ه‌ب��اره‌ت به‌هه‌مواركردنه‌و‌ه ی ده‌ستوور روونكرده‌وه‌‌و لهدوا كۆبوونهوه ی فراكسیۆن ی پارته‌كه‌یدا له‌پارله‌ماندا وێرا ی به‌سووك ته‌ماشاكردن ی گۆڕانكارییه‌كان رایگه‌یاند هه‌مواركردنه‌و‌ه ی دهس���ت���وور م��ی��ل��ل��ه‌ت��هك��هم��ان پارچ ه پارچ ه دهك��ات‌و هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك ه بۆ سه‌ر به‌رده‌وامیی ده‌وڵه‌ت ی توركیا .باخچه‌ل ی وت�� ی "ئ��هو په‌رله‌مانتاران ه ی دهن��گ بۆ ئهم هه‌مواركردنه‌وه‌ی ه ده‌ده‌ن په‌ڵه‌یه‌ك ی ره‌ش ده‌كه‌وێت ه س��ه‌ر ناوچه‌وانیان". تۆمه‌تباركرد په‌رله‌مانتاره‌كانیش ی ب��ه‌خ��ی��ان��ه‌ت ل��ه‌ب��ه‌رام��ب��ه‌ر میلل هت‌و مێژوو و ده‌وڵ��ه‌ت��دا .پێشتر سه‌رۆك ی مه‌هه‌پ ه هه‌ڵوێست ی ئ��ه‌وه‌ن��ده توند ی بهرامبهر به‌ڕه‌شنووسه‌ك ه نه‌نواندووه، دووپاتیشیكرده‌و‌ه ك ه ئه‌وان له‌به‌رنامه‌یاندا ن��ی��ی�� ه ب��هه��ی��چ ج���ۆرێ���ك پشتیوان ی له‌هه‌مواركردنه‌و‌ه ی ده‌ستوور بكه‌ن. جه‌هه‌په :یانز‌ه مادد‌ه ی ره‌شنووسه‌ك ه البه‌رن بۆئهوه ی پشتیوان ی لێبكه‌ین پارت ی گه‌ل ی كۆمار ی (جه‌هه‌په) به‌سه‌رۆكایه‌ت ی ده‌نیز بایكاڵ داوا ی البردن ی یانز‌ه مادد‌ه ی نێو ئهو ره‌شنووس ه ده‌كات، به‌ڵێنیش ده‌دات له‌حاڵه‌ت ی البردن ی ئهو ( )11مادده‌یه‌دا ئه‌وان پشتگیر ی له‌پرۆژ‌ه یاساك ه بك هنو ده‌نگ ی بۆ بده‌ن. جه‌هه‌پ ه ك ه خاون ی ( )97كورس ی
په‌رله‌مان ه فشارێك ی زۆر ی خستووه‌ت ه سه‌ر ئاكه‌په .پێشتریش داوا ی ده‌كرد ته‌واو ی پرۆژه‌ك ه پێكهوه نه‌خرێت ه ده‌نگدانه‌و‌ه به‌ڵكو سێ مادد‌ه ی لێده‌ربهێنرێت‌و لهالیهن خهڵكهوه راسته‌وخۆ ده‌نگ ی له‌سه‌ر بدرێت. ل ه ئێستاشدا داوا دهك��ه‌ن یانز‌ه مادد‌ه به‌و جۆره بخرێت ه ریفراندۆمهوه، پ��ارت��هك�� ه ل��ه‌س��ه‌ر زار ی س��ه‌رۆك�� ی فراكسیۆنه‌كه‌شیانه‌و‌ه رایانگه‌یاند ئه‌گه‌ر بڕگ ه ی ریفراندۆم له‌ڕه‌شنووسه‌كه‌دا نه‌بوای ه ئه‌وا رێككه‌وتن له‌سه‌ر هه‌مواركردنه‌و‌ه ئاسانتر ده‌ب��وو ،چونك ه مادده‌ك ه باس له‌ده‌نگدان ی ته‌واو ی ره‌شنووسه‌ك ه ده‌كات لهالیهن خه‌ڵكه‌وه‌‌و ئه‌وانیش ده‌یانه‌و ێ ئهو ماددان ه ی دیارییانكردوو‌ه یهك یهك ده‌نگ ی له‌سه‌ر بدرێت .جه‌هه‌پ ه ئهم داوای�� ه ی پێشكه‌ش به‌سه‌رۆكایه‌ت ی كۆمار‌و عه‌بدوڵاڵ گیول كردووه. عه‌بدوڵاڵ گیول :پۆسته‌كه‌م رێگه‌م نادات قس ه لهباره ی گۆڕانكارییه‌كانه‌و‌ه بكه‌م عه‌بدوڵاڵ گیول سه‌ركۆمار ی توركیا سه‌باره‌ت به‌و بانگه‌واز‌ه ی پارت ی گه‌ل ی كۆمار ی لهباره ی البردن ی ( )11مادد‌ه ی ده‌ستوره‌و‌ه وت ی "ئهوه كار ی من نییهو ك��ار ی په‌رله‌مانه ،دوا ی ئ���ه‌وه‌ش من له‌پۆستێكدام رێگه‌م پێنادات قس ه له‌سه‌ر ئهو بابه‌تان ه بكه‌م" ،وتیشی "هه‌ركاتێك رێككه‌وتنێك له‌نێوان الیه‌ن ه جیاوازه‌كاندا هات ه ئ��اراو‌ه ئه‌وكات هه‌ڵوێست ی خۆی روونده‌كاته‌وه". س��ه‌رۆك كۆمار ی توركیا لهباره ی خه‌م ی هه‌ندێك الیه‌ن له‌پرۆژه‌ك ه به‌تایبه‌ت ل��ه‌ڕوو ی دادوه‌ری��ی��هوه رایگه‌یاند هه‌موو ئهو پێشنیاران ه ته‌ماشاكراون‌و هه‌ندێكیان له‌شوێن ی خۆیاندان‌و به‌جێن. ئه‌ردۆگان چرا ی سه‌وز ی هه‌ڵكرد ه���ه‌ر ل���ه‌ب���اره ی داواك��اری��ی��هك�� ه ی جه‌هه‌په‌و‌ه ره‌ج��ه‌ب ته‌ییب ئه‌ردۆگان س��ه‌رۆك وه‌زی��ر ی توركیا چرا ی سه‌وز ی بۆ راوێ��ژك��ردن س��ه‌ب��اره‌ت ب��هو بابه‌ت ه هه‌ڵكرد ،بهاڵم مه‌رجه‌كان ی پارته‌كه‌ش ی روونكردهوه ،سه‌رۆك وه‌زیر ی توركیا وت ی "ئێم ه دژ ی هیچ یهك لهو داواكارییان ه نین ،ب��اوه‌ڕم��ان به‌گه‌ل ی خۆمان هه‌یه،
کۆبوونه‌و‌ه بێ ده‌رئه‌نجامه‌کان به‌رده‌وامن!
ب��ه‌اڵم ئ��هوه ی ك ه ده‌مێنێته‌و‌ه بریتیی ه له‌ده‌نگدان ی نهێن ی له‌سه‌ر پرۆژه‌كان ،كێ ده‌ڵ ێ ره‌شنووسه‌كان ئهو ژماره ده‌نگ ه ی ك ه پێویست ه ده‌توانن بیهێنن" .ئه‌ردۆگان وتیش ی "هه‌ربۆی ه لهگهڵ هاوڕێیانمان راوێژ له‌سه‌ر البردن ی ئهو ماددان ه ده‌كه‌ین‌و بڕیارێك ی له‌سه‌ر ده‌ده‌ین". به‌ده‌پ ه دژ ی گۆڕانكارییه‌كان ه سایت ی زه‌مان ی نزیك له‌حكومه‌ت ی توركیا ب�ڵاوی��ك��ردهوه پ��ارت�� ی ئاشتیو دیموكراسی (ب��ه‌ده‌پ��ه) تاك ه پارت ی كورد ی رێگه‌پێدراو ،دژ ی گۆڕانكارییه‌كان ی نێو دهس��ت��وور ی ت��ورك��ی��ای��ه ،ئ��ه‌وه‌ش دوا ی ئ���هوه ی ئه‌نجومه‌ن ی پارته‌ك ه له‌چه‌ند رۆژ ی رابردوودا كۆبوونه‌وه‌یه‌ك ی لهوبارهیهوه ئه‌نجامداوه‌‌و به‌یاننامه‌یه‌كیان باڵوكردووهتهوه. ل����هك����ۆب����وون����ه‌وه‌ك����ه‌دا ب��اس�� ی ه��هم��وارك��ردن��هوه ی دهس��ت��وور‌و پ��رۆژه ی��اس��اك�� ه ی ئ��اك�� هپ�� ه ك����راوه ،لهباره ی ره‌شنووسه‌كه‌و‌ه به‌یاننامه‌ك ه تێیدا هاتووه "پارت ی ده‌سه‌اڵت یاری دیموكراسیچێـت ی دهك��ات ،پارته‌كه‌مان رێگه‌نادات له‌ژێر ن��او ی ریفۆرم ی دهس��ت��ووری��دا ئاكه‌پ ه
میلله‌ت بخه‌ڵه‌تێنێت ،بڕیاردراو‌ه له‌سه‌ر ئهوه ی ئهو كاران ه ی ئاكه‌پ ه زۆر باش بۆ خه‌ڵك روونبكرێته‌و‌ه ك ه مه‌به‌ست لێ ی ئازادیی‌و به‌دیموكراسیبوون نیی ه وه‌ك بانگه‌ش ه ی بۆ ده‌كات". له‌كه‌نار ی جه‌نگێكداین ئایسه‌ل توغڵوك په‌رله‌مانتار ی یاساغ كراو له‌سه‌ر فراكسیۆن ی ده‌ته‌پ ه ی داخراو رایگه‌یاند "ل ه ئێستادا له‌لێوار ی جه‌نگێكداین ،پێویست ه له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت ك ه ته‌واو ی ئهو كه‌سایه‌تیی ه سیاسییان ه ی له‌زیندانه‌كان ی ت��ون��دك��ردوون ئازادیان بكات" ،ههروهها وت ی "پێویست ه زمان‌و كلتور‌و ت��ه‌واو ی ماف ه كۆمه‌اڵتییه‌كانیان له‌ده‌ستووردا جێگ ه ی بكرێته‌وه ،متمان ه ی ده‌ستووریی بدرێت به‌مافه‌كان ی میلله‌ت ی كورد". توغلوك رایگه‌یاند ده‌سه‌اڵتداران 1500كه‌سیان له‌وان ه ده‌ستگیركردوو‌ه ك ه خۆیان ته‌سلیم ی ئیراد‌ه ی ئه‌وان نهكردووه، وت�� ی "ئ��ه‌وان�� ه ه�� هڵ��ب��ژێ��ردراو ی خه‌ڵك‌و سیاسه‌تمه‌دار‌و سه‌رۆك شاره‌وانییه‌كانن، ب��هم��هش��هوه ن��ه‌وه‌س��ت��ان هێرشێك ی فاشیستانه‌یان كرد‌ه سه‌ر ئه‌حمه‌د تورك".
ئ��هو په‌رله‌مانتار‌ه یاساغ كراوه ئاماژه ی ب ه به‌رده‌وام ی خه‌بات ی سیاسی گه‌ل ی كورد داو رایگه‌یاند ئه‌وان ه ی ك ه ناتوانن خه‌بات‌و به‌ره‌نگاریی گه‌ل ی كورد په‌كبخ هنو رێگ ه ی لێبگرن ،ده‌یانه‌وێ له‌ڕێگ ه ی ئهو هێرشانه‌و‌ه ئهو كاره بكه‌ن. جه‌هه‌پ ه داوا ی هاوكار ی له‌به‌ده‌پ ه ده‌كات جه‌هه‌پ ه به‌مه‌به‌ست ی گه‌یاندن ی بۆچوونه‌كانیان لهباره ی ریفراندۆمهوه به‌پارت ی ئاشتیو دیموكراسی ،سه‌ردان ی به‌ده‌په‌یان كرد ،جه‌هه‌پ ه پێش به‌ده‌پ ه سه‌ردان ی هه‌ریه‌ك له‌ئاكه‌په‌‌و مه‌هه‌پ ه ی كردبوو ،دوا ی كۆبوونه‌وه‌كه‌ش هه‌ریه‌ك ل ه س��ه‌رۆك�� ی فراكسیۆنه‌كان ی ههردوو پ��ارت روون��ك��ردن��هوهی�� هك�� ی هاوبه‌شیان پێشكه‌شكرد‌و ن��وێ��ن��ه‌رك�� ه ی به‌ده‌پ ه رایگه‌یاند كارێك ی باش ه مشتومڕه‌كان له‌سه‌ر ده‌ستوور ببن ه هۆ ی ئهوه ی پرد ی په‌یوه‌ند ی له‌نێون لیسته‌كاندا دروستبێت، وتی "پێشنیاره‌كان ی الیه‌ن ی بهرامبهر تاوتوێ ده‌كه‌ین". به‌ده‌پ ه هه‌ڕه‌ش ه ی بایكۆتكردن ی ریفراندۆم ده‌كات سه‌اڵحه‌دین ده‌میرتاش سه‌رۆك ی
ب��ه‌ده‌پ�� ه ه��ه‌ڕه‌ش�� ه ی به‌شدارینه‌كردن له‌ریفراندۆم ی ك��رد ،چونك ه به‌بڕوا ی پارته‌ك ه ی كورده‌كان مافه‌كانیان ی خۆیان لهو هه‌مواركردنه‌وه‌یه‌دا نابیننه‌و‌ه ك ه بڕیاره دوا ی ئهوه ی لهالیهن په‌رله‌مانه‌و‌ه په‌سه‌ندكرا بخرێت ه ریفراندۆمه‌وه‌‌و لهالیهن جه‌ماوه‌ره‌و‌ه ده‌نگ ی له‌سه‌ر بدرێت. ده‌م����ی����رت����اش وت����� ی "ئ��ێ��م�� ه ن��اچ��ارن��ی��ن م��ل��ك��ه‌چ�� ی سیاسه‌ت ه ت��اك��ڕه‌وی سه‌ربازییه‌كان ی ئاكه‌په‌‌و نه‌ته‌وه‌په‌رسته‌كان ی جه‌هه‌په‌‌و مه‌هه‌پ ه بین ،پێویست ه هه‌ریه‌ك لهو سێ پارت ه واز له‌ده‌مه‌قاڵێ ی ك��ودهت��اك�� ه ی 12ی ئه‌یلول بهێنن ،ئێم ه ب��ه‌رده‌وام ده‌بین له‌به‌ره‌نگاریمان له‌پێناو ده‌ستوورێك ی نوێدا ،ئه‌گه‌ر پێویستیش ی كرد ناچین بۆ ده‌نگدان له‌سه‌ر ده‌ستوورێك ك ه به‌زۆر به‌سه‌رماندا بسه‌پێنن". ئاكه‌پ ه ره‌شنووسه‌ك ه به‌سه‌رجه‌م ی شاره‌كاندا ده‌گه‌ڕێنێت ئاكه‌پ ه ی ده‌سه‌اڵتدار به‌مه‌به‌ست ی دهن��گ كۆكردنه‌و‌ه بۆ ریفراندۆمه‌ك ه ی ك ه بڕیاره له‌په‌رله‌مان ده‌نگ ی له‌سه‌ر ب��درێ��ت پ��رۆگ��رام��ێ��ك�� ی چ��ڕوپ��ڕ ی بۆ گ��ه‌ڕان به‌سه‌رجه‌م ی ( )81شاره‌ك ه ی توركیادا‌و شیكردنه‌و‌ه ی هه‌موو بڕگه‌كان ی ره‌شنووسه‌ك ه ده‌ستپێكردووه. وه‌ك بڕیاریش ی ل��ێ��دراوه گه‌ڕان به‌شاره‌كان ی توركیادا له‌سه‌ره‌تا ی مانگ ی ئایاری داهاتووه‌و‌ه ده‌ستپێبكات ،هه‌موو ئه‌ندام ه بااڵكان ی پارته‌ك ه له‌نمون ه ی وه‌زی��ره‌ك��ان‌و جێگره‌كان ی ئه‌ردۆگان‌و په‌رله‌مانتاره‌كان سه‌رۆك ی فراكسیۆنه‌كان به‌شدار ی تێدا ده‌كه‌ن. پێشتریش ئاكه‌پ ه چه‌ندین گه‌ڕان ی له‌م جۆره ی به‌مه‌به‌ست ی روونكردنه‌وه‌ی ك��ران��هوه ی دیموكرات ی سازكردبوو، سه‌ره‌تا ی ئهو پرۆسه‌یه‌ش له‌سه‌ر ده‌ست ی ئه‌ردۆگان‌و وه‌زی��ر ی ناوخۆ ی ئهو واڵت ه ده‌ست ی پێكردبوو ،دواتریش به‌رپرسان ی دی��ك�� ه ی پ��ارت�� هك��هو په‌رله‌مانتاره‌كان به‌شدارییانكرد ،لهو چوارچێوه‌یه‌شدا چه‌ندین كۆنفرانس‌و كۆبوونهوه ی كراوه ئه‌نجامدرا.
پـره‌نسیپـه‌كـانـمـان بـوونـه مـه‌ره‌كـه‌بـی سـه‌ر كـاغـه‌ز فه‌رایی تنچ
له‌كاتێكدا سه‌ركۆنه‌كردن ی ئهو كه‌سان ه ی هێرشیانكرد‌ه س��ه‌ر ئه‌حمه‌د تورك بتوانرێت بكرێت ،گ���ه‌ڕان ب���ه‌دوا ی بیانوویه‌كدا بۆ ئهو توندوتیژیی ه ده‌بێت ه ع��وزر له‌قه‌باحه‌ت خراپتر‌و ناچێت ه هیچ عه‌قڵێكه‌وه ،جگ ه ل��ه‌وه‌ش دژ ی پره‌نسیپه‌كان ی ك��اره‌ك�� ه ی ئێمه‌یه، له‌جیات ی لێكۆڵینه‌و‌ه ل��هو هێرش ه ی ل�� هش��ار ی سامسون ئه‌نجامدرا ،كه‌م نه‌بوون ئهو نووسین‌و گۆشان ه ی به‌دوا ی پاساوێكدا بۆ هێرشه‌ك ه ده‌گه‌ڕان ،چه‌ند رۆژێك پێش ئه‌وه‌‌و لهدوا ی پرۆتستۆك ه ی دژ ی ده‌نیز بایكاڵه‌و‌ه له‌شار ی وان ك ه له‌ڕێ ی هێلكه‌باران كردنه‌و‌ه ئه‌نجامدرابوو، گۆشه‌یه‌كم بین ی ك ه مه‌به‌ست لێ ی "ئهم شتان ه ئهوهنده گهوره مه‌كه‌نه‌وه" بوو، ئه‌مجاره‌ش نووسه‌رێك ی سه‌ر به‌ئاكه‌پ ه نووسیبو ی ك ه هێرش ده‌كرێت ه سه‌ر بایكاڵ به‌رگر ی لێده‌كه‌ن ،بهاڵم ك ه هه‌مان كار بهرامبهر ئه‌ردۆگان ئه‌نجام ده‌درێت ب�� هئ��ازاد ی بیروڕا ی له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن، ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست لێ ی سه‌رنج راكێشان نیی ه بۆچ ی له‌كاتێكدا دژایه‌تیكردن ی
توندوتیژ ی هه‌بێت ،هه‌وڵ بۆ خۆشكردن ی ئاگره‌ك ه بدرێت ،ته‌نانه‌ت بگات ه ئهو ئاست ه ی وه‌ك ئ���هوه ی دادپ����ه‌روه‌ر ی شوێن ی خۆ ی گرتبێت هێرشه‌ك ه نیشان بده‌یت ،ئهمهش لهگهڵ پره‌نسیپه‌كان ی كار ی رۆژنامه‌گه‌ریدا یهك ناگرێته‌وه. خوێنه‌ر ی ئهو رۆژنامه‌نووسان ه ی هه‌ست ب ه به‌رپرسیارێت ی ناكه‌ن زۆرن، بهاڵم لهو كاتانه‌شدا ك ه رۆژنامه‌نووسه‌كان لهباره ی ئازاد ی رۆژنامه‌گه‌رییه‌و‌ه سه‌ریان لێده‌شێوێت ،هه‌ر ئهو خوێنه‌رانه‌ن ك ه به‌ره‌و نشێوی‌‌و دووڕوویی هانیان ده‌ده‌ن. بڕوانن‌و بزانن راگه‌یه‌ندراو ی كۆمه‌ڵ ه ی رۆژنامه‌نووسان ی توركیا سه‌باره‌ت به‌ماف‌و به‌رپرسیارێتییه‌كان چی ده‌ڵێت "رۆژنامه‌نووس به‌رگریی له‌پێش هه‌موو شته‌و‌ه له‌ئاشتی‌‌و دواتر له‌دیموكراسی‌و به‌ها نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ی مرۆڤایه‌تی‌‌و ف��ره‌د‌هن��گ��یو جیاوازییه‌كان ده‌كات، به‌ڕێزه‌و‌ه ته‌ماشا ی ماف ی هه‌موو گ هل‌و نه‌ته‌وه‌‌و ره‌گ هز‌و زمان‌و دین‌و بۆچوون ی فه‌لسه‌فییه‌كان دهك���ات‌و جیاواز ی له‌نێوانیاندا ناكات ،دوور دهكهوێتهوه له‌هه‌موو كینه‌یه‌ك ی ن��ێ��وان مرۆڤ‌و كۆمهڵگاو نه‌ته‌وه‌كان‌و ئهو شتانه‌ش ك ه هان ی ئهو رق‌و كینه‌ی ه ده‌ده‌ن ،هێرش
ناكات ه سه‌ر هیچ به‌هایه‌ك ی كلتور ی باوه‌ڕ ی یان بێ باوه‌ڕ ی هیچ یه‌كێك ل ه نه‌ته‌وه‌‌و كۆمه‌ڵگه‌‌و یه‌كه‌كان". سه‌رنجتان بۆ ال ی دوا رست ه ی ئهم راگه‌یه‌ندراو‌ه راده‌كێشم‌و ده‌ڵێم به‌ڵ ێ رۆژنامه‌نووس نابێت هێرشه‌ك ه ی سه‌ر ئه‌حمه‌د تورك به‌شێوه‌یه‌ك ك ه ره‌وایه‌ت ی
ئه‌حمه‌د تورک
ببه‌خشێت ه هێرشبه‌ره‌ك ه رووداوه‌ك��� ه بگوازێته‌وه ،رۆژن��ام��ه‌ن��ووس ناتوانێ بڵێت "هێلكه‌باران كردن ی ده‌نیز بایكاڵ ه��ه‌روه‌ك ئهو هێرش ه واب��وو ك ه كرای ه سه‌ر ئه‌ردۆگان ،ئ ه ی ئهو ده‌م ه ئێوه له‌كوێ بوون" .رۆژنامه‌نووس ناتوانێ له‌به‌رامبه‌ر توندوتیژیدا جیاواز ی بكات،
له‌كاتێكدا شتێك بهرامبهر كه‌سێك ی خۆشه‌ویست ی بكرێت بیكات ه ه هاڵ‌و له‌به‌رامبه‌ر ئ��هو كارانه‌شدا ك ه دژ ی ئهو كه‌سان ه ده‌كرێت ك ه خۆشی ناوێن چاو ی بنوقێنێ ،تهنها ئه‌وان پره‌نسیپ ی كاركردنیان نییه ،به‌ڵكو ده‌زگا ی دۆغان بۆ په‌خش‌و رۆژن��ام�� ه ی حورییه‌تیش هه‌یه‌تی ،جگ ه لهوه پێویست ه خاوه‌ن ی ئهو وتان ه بن ك ه كردوویانه‌‌و بانگه‌ش ه ی بۆ ده‌كه‌ن .ئێم ه پێویست ه به‌دووربین له‌جه‌مسه‌رگیری‌‌و جیاواز ی دروستكردن ی پ��هش��ێ��وی ،خ�� هم��ی��ش��م��ان ب��ێ��ت ك ه لێیان نزیكنه‌بینه‌وه .له‌كاتێكدا ك ه میلله‌ت چ��اوه‌ڕێ�� ی رێككه‌وتن ده‌كات ل ه سیاسه‌تمه‌داره‌كان له‌نێو خۆیاندا، له‌كاتێكدا ك ه ده‌ستیان به‌هاوار ی ئهوه كردووه ك ه چیتر نایانه‌و ێ كوڕه‌كانیان لهبهره ی جه‌نگه‌كاندا‌و پێكدادانه‌كاندا ببینن ،ك ه رۆژنامه‌نووسێك ناتوان ێ ئاگره‌ك ه بكوژێنێته‌وه ،النیكه‌م با ئهوهنده ی تر خۆش ی نه‌كات ،چونك ه ئهوه ئه‌رك ی سه‌رشانییه‌تی. گ���ه‌ر رۆژن���ام���ه‌ن���ووس له‌نێو میدیایه‌كدا بێت ك ه شه‌ڕه‌كان‌و گرژی‌‌و ی ئاڵۆزیی‌و پێكدادانه‌كان وه‌ك نمون ه رۆژنامه‌وان ی باش‌و چاالك بگوازنه‌وه‌‌و
بۆچوونێك ی لهو جۆره فه‌رمانڕه‌وایه‌ت ی میدیاك ه بكات ،ئهو كات ئهم ه هیچ ی نامێنێ بێجگ ه چاره‌یه‌ك ی دیك ه له‌وتن ی "نا بۆ وت ه نه‌فره‌تئامێزه‌كان‌و به‌ڵ ێ بۆ زمان ی ئاشتی" ئه‌گه‌رچ ی ئهم ه ی نائومێدانه‌ش وه‌ك هه‌وڵێك ی چكۆل ه بێت ه به‌رچاو ،پره‌نسیپه‌كان بۆ ئهوه نه‌نووسراون تهنها له‌سه‌ر كاغه‌زه‌كان بمێننه‌وه. ئه‌حمه‌د تورك وت ی "با من هێرشم كرابێت ه س هرو بۆ یه‌كه‌م جاریش بێت كارێك ی له‌وجۆر‌ه روویدابێت ،بهاڵم ی چین‌و توێژه‌كان ی ی ته‌واو كاردانه‌و‌ه كۆمه‌ڵگ ه ب��ه‌رام��ب��ه‌ر به‌هێرشه‌ك ه ی له‌بیربردمه‌وه" .به‌ڵێ، ئ��ازاره‌ك�� ه ئێستا ك ه هه‌موو چین‌و توێژه‌كان ی ئ���هم ك��ۆم��هڵ��گ��هی�� ه هه‌ستده‌كات ی رێگایه‌ك نیی ه چیدیك ه توندوتیژ بۆ چاره‌سه‌ر ،له‌هه‌موویش ی گرنگتر ی پارت ه ی نوێنه‌ران ی ته‌واو كاردانه‌و‌ه ی سامسون بوو سیاسییه‌كان ی ش��ار ی ك ه كرای ه سه‌ر بهرامبهر ئهو هێرش ه ی ئه‌حمه‌د تورك ،ئه‌وه‌ش تهنها رێگ ه دڵدانه‌وه‌بوو بۆ ئهو. و .له‌توركییه‌وه :محه‌مه‌د عه‌ل ی كه‌مال رۆژنام ه ی حورییه‌ت
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
کوردستانی
8
ئێران هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق به‌نیشانه‌ی سه‌ركه‌وتنی خۆی ده‌زانێ میترا فرنیك و :سۆران خدری پوور
ده‌ره‌ن��ج��ام��ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق ه �ه‌ر ئاكامێكی لێبكهوێتهوه تاران رازی دهك��ات ،مه‌گه‌ر ئهوهی كه‌یاریی ه سیاسییه‌كانی عێراق به‌ره‌و ئهو ئاراست ه بڕوا كه‌پالنه‌كانی ئه‌مریكا بۆ كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی له‌عێراق تووشی كێش ه بێت، په‌رچه‌كرداری ئێران به‌ده‌ره‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق نیشانده‌دا كه‌تاران دڵنیای ه له‌وه‌ی ك ه له‌داهاتووی سیاسیی عێراقدا ویالیه‌ت ه یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا چاودێرییه‌كی كاریگه‌ری نامێنێ ،هه‌ر بۆی ه ئێران هه‌وڵده‌دا ك ه له‌پێكهێنانی ه��ه‌ر هاوپه‌یمانییه‌ك ل�ه‌ن��ێ��وان هه‌ر چوار بلۆك ه براوه‌كه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا ده‌ورێكی چاالك بنوێنێت. تاران به‌شێوه‌ی فه‌رمی به‌شداریكردنی %62ی خه‌ڵكی عێراق له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌ره‌فتارێكی بوێران ه وه‌سفده‌كات ،ره‌فتارێك ك ه ل �هم روان��گ �هوه به‌به‌ره‌وپێشچوونی دیموكراسی له‌عێراق یارمه‌تی ده‌كات‌و ده‌یكا به‌خاڵی وه‌رچه‌رخانی دژایه‌تیكردن لهگهڵ داگیركاری‌و دیكتاتۆری .بهاڵم له‌روانگه‌یه‌كی نافه‌رمییه‌و‌ه ده‌توانین ئاماژه به‌سه‌ردێڕی الپه‌ڕه‌ی یه‌كه‌می رۆژنامهی توندڕه‌وی كه‌یهان ل �ه‌رۆژی 10ی مارس بكه‌ین ك ه ته‌نانه‌ت پێش راگه‌یاندنی ده‌ره‌نجام ه سه‌ره‌تاییه‌كانی هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌نووسێ :ئه‌مریكا بۆ جارێكی دیكه‌ش شكستی خ�����وارد‌و ل �ه‌دێ��ڕێ��ك��ی ت��ردا ده‌نووسێت :ئیئتیالفی شیعه‌كان براوه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق ك ه له‌راستیدا نیشانده‌ری ئاوات‌و ئه‌وله‌ویاته‌كانی تاران ه بۆ واڵتی عێراق. ئ��هم دوو واڵت��� ه ك � ه سنوورێكی هاوبه‌شی درێژیان هه‌یه ،له‌ده‌یه‌كانی ،1980ئهو كاته‌ی كه‌سه‌دام حوسێن ده‌سه‌اڵتداری عێراق بوو ،بۆ ماوه‌ی 8 ئێستیۆ هانتلی
و :هیوا سه‌لیمی
ش �ه‌ڕی دووالی �ه‌ن �هی ئێم ه (ئه‌مریكا) له‌عێراق‌و ئه‌فغانستان تووشی كێشه‌‌و نیگه‌رانی بووه‌ته‌وه‌‌و هیچ په‌یوه‌ندییه‌كی به‌چوون ه دهرهوه له‌ستراتیژی له‌پێش داڕێژراودا نییه. س���ه‌رچ���اوه‌ی كێشه‌كانی ئێم ه ئێران ه ك� ه ه��ه‌وڵ��ده‌دات ل�هه�ه‌ر دوو واڵت���دا دهس��ت��ت��ێ��وه‌ردان ب��ك��ات‌و ئهو ده‌ستتێوه‌ردانان ه ده‌توانێ ده‌ره‌نجامی درێژخایه‌نی لێبكهوێتهوه. ده‌رب���ارهی كێشه‌ی ئه‌فغانستان خ��ۆم��ان ت��اوان��ب��اری��ن ،یه‌كێك لهو هۆكارانه‌ی ك ه ئۆبامای هاندا له‌مانگی راب���ردوو سه‌ردانی ئه‌فغانستان بكا، هۆشداریدان به‌حامید كارزای بوو بههۆی گه‌نده‌ڵی دارایی ده‌وڵه‌ته‌كه‌ی ،تا ئێر‌ه هه‌وڵێكی گونجاو‌و شیاوه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌سه‌ركه‌وتنی ستراتیژی ئه‌مریكا له‌ئه‌فغانستان پێویستی به‌هاوكارییه‌كی جێگه‌ی متمانه‌‌و پته‌و لهگهڵ خه‌ڵكی ئه‌فغانستان هه‌یه. بهاڵم كێشه‌ك ه له‌وێو‌ه ده‌ستیپێكرد ك ه ده‌وڵه‌تی ئه‌مریكا له‌جێگه‌ی ئهوهی
ساڵ تووشی شه‌ڕێكی ق��ورس بوون، ئێرانی شیع ه به‌شێوه‌یه‌كی سوننه‌تی له‌شیعه‌كانی ع��ێ��راق ك � ه زۆرینه‌ن، پشتیوانی ده‌كات. ئ���ێ���ران ب���هه���ه‌ر ئ��اك��ام��ێ��ك ك ه هه‌ڵبژاردنه‌كانی له‌ده‌ره‌نجامه‌كانی عێراق به‌ده‌ست بێ ،رازییه ،مه‌گه‌ر ئهو ئاكامه‌ی ك ه عێراق تووشی ناسه‌قامگیری بكا‌و پالنه‌كانی ئه‌مریكا بۆ كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی له‌عێراق تووشی كێش ه بكات. ئ �ه‌ول �ه‌وی��ات��ی سیاسیی ئێران، به‌رده‌وامبوونی حكومه‌تی هاوپه‌یمانی ئێستای ه ك ه پێكهاتووه ل �ه‌دوو بلۆكی سه‌ره‌كی شیعهو دوو بلۆكی یه‌كگرتووی كورد ،وادی��اره ئێستا ئێران نیگه‌رانی پێكهاتهی جێگه‌ی پشتیوانی سه‌رۆك وه‌زی��ران��ی راب���ردوو ،ئه‌یاد عه‌الوییه، پێكهاته‌یه‌ك ك ه به‌قه‌واره‌ی میللی عێراق یان ئه‌لعێراقیی ه ناوبانگی ده‌ركردووه‌‌و ت��وان��ی ع �ه‌ره‌ب � ه س��ون��ن�هك��ان‌و شیع ه سیكۆالره‌كان ب��ۆالی خۆی رابكێشێ‌و نیشانیدا كه‌خه‌بات بۆ به‌ده‌ستهێنانی پۆستی س���ه‌رۆك وه‌زی����ری ،كۆتایی پێهاتووه.
دڵخوازی ئێران مانه‌وه‌ی بارودۆخی هه‌یی لهالیهن "یهكێتی میللی عێراق" له‌پاڵ ده‌وڵه‌تی یاسایی مالیكیو بلۆكی كورده‌كان ه ك ه به‌یه‌كگرتوویی خۆیان رێگربوون له‌هاتنه‌ناوه‌وه‌ی یاریكه‌رانی دیك ه بۆ ناو ب��واری دهس��ه‌اڵت .بهاڵم ئه‌نجام ه به‌ده‌ستهاتووه‌كان به‌هێز نییهو ئهو الوازیی ه ده‌وری ئێران بۆ كێشمه‌كێشه‌كانی دوای هه‌ڵبژاردن قایم ده‌كات ،كێشمه‌كێشێك ك ه ئهم بابه‌ت ه به‌گوێی ئیسالمگه‌را شیعه‌كان ده‌دا ك ه ئه‌گه‌ر ده‌تانه‌وێ ئه‌گه‌ری هاتن ه ناوه‌وه‌ی سیكۆالر‌ه سوننهو شیعه‌كان بۆ ده‌وڵه‌تی ئیئتیالفی الواز بكه‌ن ،هه‌روا یه‌كگرتوو بمێننه‌وه .مه‌سه‌له‌ی جیاجیا بووه‌ت ه هۆكار بۆ ترسی ئێران له‌هاتنه‌سه‌ركاری سه‌رله‌نوێی ع�ه‌الوی وه‌ك یاریكه‌رێكی به‌هێزی سیاسی له‌عێراق. سیروسی بۆرنا بولداجی ك ه بۆ ماڵپه‌ڕی ئیسالحخوازی "دیپلۆماسی ئێرانی" وتار ده‌نووسێ ،خۆشه‌ویستی روو له‌زۆربوونی ئیئتیالفی ئه‌لعێراقیی ه به‌ڕابه‌ری عه‌الوی بۆ هه‌ڵكشانی هه‌ستی نه‌ته‌وایه‌تی‌و سیكۆالر له‌به‌رامبه‌ر مه‌یل ه
مه‌زهه‌بییه‌كان ،دهگهڕێنێتهوه ،ئهو دهن��ووس��ێ :هه‌مان هه‌ڵه‌ی كه‌ئێران‌و عێراقی سه‌رده‌می حكومه‌تی سه‌دامی بۆ شه‌ڕێكی درێژخایه‌ن رێنوێن كرد، ئیمكانی هه‌ی ه بۆ جارێكیتر ،بهاڵم نه‌رمتر له‌رابردوو ،له‌دایكبێته‌وه. جیا له‌ئیسالحخواز‌ه ئێرانییه‌كان، له‌الی توندڕه‌وه‌كانیش لیستی ئه‌لعێراقیی ه قورسایی خۆی هه‌یه ،بهاڵم به‌جێگه‌ی ئ �هوهی جه‌خت له‌سه‌ر تایبه‌تمه‌ندیی ه ناسیۆنالیستی‌و سیكۆالرییه‌كه‌ی ئهم لیست ه بكهنهوه ،تۆمه‌تباری ده‌كه‌ن ب�هوهی كه‌مۆری ئهمریكاو هاوپه‌یمان ه سه‌ره‌كیی ه عه‌ره‌به‌كه‌ی له‌ناوچه‌كه ،وات ه سعودیه‌یه ،به‌پێی راپ��ۆرت‌و زانیاری رۆژنامه‌كانی ئێران ،عه‌ره‌بستان 100تا 150ملیۆن دۆالری به‌مه‌به‌ستی پشتیوانی له‌عه‌الوی خه‌رجكردووه. "حسێنی ئومێدی" له‌وتارێكدا ك ه له‌هه‌فته‌نامه‌ی "صبح صادق" ئۆرگانی مه‌كته‌بی سیاسیی سوپای پاسداران ب�ڵاوی��ك��ردووه‌ت �هوه ،ب��اس ل��هوه ده‌كا ك ه ئهمریكاو هاوپه‌یمان ه عه‌ره‌به‌كانی له‌هه‌وڵی جێگیركردنی ئیئتیالفه‌كه‌ی
ع����ه‌الوی‌و به‌عسییه‌كان له‌جێگه‌ی "حكومه‌تی ئایینی شیعه"ن" ،حسێنی ئومێدی" له‌سۆنگه‌ی ئهم تێڕوانینه‌وه‌ی ه ك ه ده‌ڵ��ێ ئهمریكاو هاوپه‌یمانه‌كانی له‌هه‌وڵدان تا له‌ژێر پ �ه‌رده‌ی دژایه‌تی لهگهڵ توندوتیژی ،ده‌وڵه‌تی مالیكی الواز بك هنو له‌نێوان شیعه‌كان خۆیان‌و له‌نێوان شیعه‌كان‌و كورده‌كان دووبه‌ره‌كایه‌تی دروستبكه‌ن ،ئێستا ك ه هه‌وڵه‌كان بۆ ب �ه‌ده‌س �ه‌اڵت گه‌یاندنی ع��ه‌الوی وه‌ك كاندیدێكی گرنگی پۆستی سه‌رۆك وه‌زی��ری شكستی خ��واردووه ،ئه‌مریكا هه‌وڵده‌دا گوشار بێنێ بۆ مالیكی تا له‌جێگه‌ی ئیئتیالف لهگهڵ شیعه‌كان‌و كورده‌كان ،لهگهڵ ئیئتیالفی عێراقیی ه هاوپه‌یمانی دروستبكات". تاران ئومێدی ته‌واوی بهوه ههیهو چاوه‌ڕوان ه كه‌مالیكی له‌به‌رامبه‌ر ئهم فشارانه‌دا خۆراگر بێ ،ئێران چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌شی هه‌ی ه ك ه ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی نوێی عێراق له‌به‌رامبه‌ر هه‌وڵه‌كانی تاریق هاشمی سونن ه جێگری سه‌رۆك كۆمار، بۆ وه‌النانی ج�ه‌الل تاڵه‌بانی سه‌رۆك كۆماری عێراق ،خۆڕاگری نیشانبدات.
نیگه‌رانی له‌كشانه‌وه‌ی ئه‌مریكا ،عێراق‌و ئه‌فغانستان بۆ باوه‌شی ئێران ده‌بات كه‌ره‌خنه‌كه‌ی ب�هش��اراو‌ه بهێڵێته‌وه، له‌كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندنه‌و‌ه باڵویكرده‌وه، ك���ارزای���ش وه‌ك زۆرب����هی رێبه‌ری به‌رزه‌فڕی دیكه ،كاردانه‌وه‌ی نیشاندا‌و كۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی وه‌ك به‌شێك له‌سیستمی ساخته‌كارییه‌كان راگه‌یاند، له‌به‌رئه‌وه‌ی ك ه ئهو سیستم ه چاودێری هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئه‌فغانستانی ده‌كرد، ته‌نانه‌ت ب��اس ل �ه‌وه‌ك��را كه‌پێده‌چێ كارزای په‌یوه‌ست به‌هێزه‌كانی تاڵیبان ببێت. یه‌كێك له‌وته‌بێژه‌كانی كۆشكی سپیش وه‌اڵم����ی ئ���هم هێرشانه‌ی دای��هوهو رایگه‌یاند ك ه ئه‌گه‌ری ئهوه له‌ئارادای ه ك ه سه‌فه‌ره‌كه‌ی كارزای بۆ واشینتۆن ك ه بۆ مانگی 5پالنی بۆ داڕێ��ژراب��وو ،هه‌ڵبوه‌شێته‌وه ،یه‌كێك له‌دیپلۆمات ه كۆنه‌كانی رێكخراوی نه‌ته‌و‌ه
یه‌كگرتووه‌كانیش ئاگره‌كه‌ی خۆشتر كردو ده‌نگۆیه‌كی باڵوكرده‌و‌ه ك ه كارزای ماده‌هۆشبه‌ره‌كاندا له‌قاچاخكردنی دهستی هه‌یه. بارودۆخه‌ك ه به‌شێوه‌یه‌ك له‌كۆنتڕۆڵ ده‌رچوو ك ه وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا، هیالری كلینتۆن هاوڕێ لهگهڵ وه‌زیری به‌رگری ،رۆبه‌رت گه‌یتس له‌به‌رنامه‌یه‌كی ته‌له‌فزیۆنیدا ده‌ركه‌وتن‌و تا راده‌یه‌ك كۆتاییان به‌كێشه‌ك ه هێنا ،ئه‌وان كارزایان به‌هاوكارێكی جێگه‌ی متمان ه وه‌سفكرد‌و ده‌نگۆی قاچاخی ماده‌هۆشبه‌ره‌كانیان به‌گه‌مژه‌یی ناوبرد‌و جه‌ختیان كرده‌و‌ه ك� ه ك���ارزای په‌یوه‌ندییه‌كی نزیكی ل �ه‌گ �هڵ ج��ه‌ن��ه‌ڕاڵ م��هك كریستاڵ، فهرماندهی هێزه چه‌كداره‌كانی ئه‌مریكا له‌ئه‌فغانستان هه‌یه. ب���ه‌اڵم ن��ائ��ارام��ی��ی�هك��ان��ی عێراق
چاوه‌ڕوانكراو بوو ،ئهو هه‌ڵبژاردنه‌ی ك ه به‌ڕێوه‌چوو ،سه‌ركه‌وتووی كۆتایی‌و جدی نه‌بوو ،چاوه‌ڕوان ده‌كرا ك ه ئه‌لقاعید‌ه ئاگری توندوتیژیی ه ناوچه‌ییه‌كانی ل�ه‌ع��ێ��راق خۆشتر ب��ك��ات‌و ئاینده‌ی سیاسی لێڵ‌و ت��اری��ك ب��ك��ات ،بهاڵم سیاسه‌تمه‌داران به‌یه‌ك دهن��گ ره‌تی توندوتیژیان ك��رده‌وه‌‌و گفتوگۆكان بۆ پێكهێنانی حكومه‌ت هه‌روا به‌رده‌وامه. كێش ه لێره‌دای ه ك ه ههردوو كێشه‌ك ه له‌م دوو واڵته ،وات ه عێراق‌و ئه‌فغانستان لهگهڵ هه‌وڵه‌كانی ئێران بۆ بردن ه سه‌ره‌وه‌ی نفوزی زیاتر لهو دوو واڵت ه رووبه‌ڕووبۆته‌وه. ك�������ارزای ك��� ه ه����ه‌ر له‌پێش هه‌ڵبژاردنه‌كانه‌و‌ه تۆمه‌تی گه‌نده‌ڵی ماڵی لێدرابوو ،له‌به‌رامبه‌ردا مه‌حمودی ئه‌حمه‌دی نه‌ژادی بۆ كابول باگهێشتكرد،
هه‌ر دوو واڵت خۆیان وه‌ك نه‌ته‌وه‌كانی برا پێناسه‌كرد‌و باسیان لهوه كرد ك ه به‌رژه‌وه‌ندی‌و كلتوری هاوبه‌شیان هه‌یه، رۆب�ه‌رت گه‌یتسیش به‌په‌ل ه ئه‌حمه‌دی نه‌ژادی بههۆی به‌هێزكردنی په‌یوه‌ندی لهگهڵ ك��اب��ول ،بهئهنجامدانی یاری دووالی �ه‌ن � ه تۆمه‌تباركرد‌و رایگه‌یاند كه‌ئێران خه‌ریكی مه‌شقپێكردن‌و ناردنی چه‌ك بۆ تاڵیبانه. ب��ه‌اڵم ده‌رب���ارهی ع��ێ��راق ،ئێران راپۆرتی زۆری باڵوكردووهتهوه كه‌باس لهوه دهك��ات خه‌ریكی دیالۆگ‌و راوێژ ب��ۆ داب �هش��ك��ردن��ی دهس�����ه‌اڵت‌و هێز له‌عێراق ،به‌رپرسانی ه�ه‌ردوو حیزبی سه‌ره‌كی شیع ه بۆ راوێژ به‌ره‌و ئێران سه‌فه‌ریانكرد ،ته‌نانه‌ت ئیئتیالفی سیكۆالری سوننه‌كانیش وه‌فدێكیان بۆ تاران نارد.
ئ��ێ��ران ی��اری��ی �هك��ی م���اوه‌درێ���ژی دهستیپێكردووه به‌ر له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان، له‌كاتێكدا ك ه ئه‌مریكا سه‌رقاڵی رازیكردنی ئه‌نجومه‌نی عێراق بۆ كۆتاییهێنان به‌یاسای هه‌ڵبژاردنه‌كان بوو ،حكومه‌تی ئێران بیری له‌ناكۆكی‌و كێشه‌كانی دوای هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌كرده‌وه‌‌و زوومی كردبوو‌ه سه‌ر چۆنیه‌تی یارمه‌تیدانی داهاتوو بۆ كۆتاییهێنان به‌ناكۆكییه‌كانی نێوان الیه‌ن ه شیعه‌كان بۆ پێكهێنانی ئیئتیالف‌و هاوپه‌یمانییه‌ك. ملكه‌چ نه‌بوونی مالیكی بۆ چوون ه ناو بلۆكێكی شیعه‌ی یه‌كگرتوو ،وه‌ك به‌ربه‌ستێك ل �ه‌ب �ه‌رده‌م سه‌ركه‌وتنی یه‌كجاره‌كی ئێران ،ده‌وری نواند ،پێده‌چێ "یهكێتی میللی عێراق" ئێستاش باجی نرخی ئهو به‌ره‌نگاریی ه ب��دات‌و به‌پێی راپۆرته‌كان ،مالیكی به‌شوێن هاوبه‌شێك بۆ پێكهێنانی ئیئتیالف ده‌گ �ه‌ڕێ ،بێ دروستبوونی ئهو بلۆكه ،هاوپه‌یمانی سه‌ره‌كی ئێران ،وات ه ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی ،الوازت��ر له‌وه‌ی ه ك ه بتوانێ بچێت ه ناو ئیئتیالفی ده‌سه‌اڵت. ئامانجی كۆتایی ئێران له‌گه‌م ه سیاسییه‌كانی ع��ێ��راق ،پێكهێنانی هاوپه‌یمانیێكی س��ت��رات��ی��ژی��ی� ه بۆ دروس��ت��ب��وون��ی ئ���ارام���یو ه��ه‌روه‌ه��ا ره‌خ��س��ان��دن��ی ده‌رف���ه‌ت��� ه ئ��اب��ووریو فه‌رهه‌نگییه‌كانه ،ه �ه‌روه‌ه��ا دانانی ن �هوهی �هك��ی ن��وێ ل���ه‌ب���ژارده‌ی دۆست له‌پۆست ه جیاجیاكانی عێراق كه‌دوژمنی ئێران نه‌بن ،به‌شێكی دیك ه لهو ئامانج ه كۆتاییانه‌ی ئێران پێكدێنن. ئ��ێ��ران ئ���ه‌وه‌ش به‌باشی ده‌زان��ێ كه‌جێگیربوونی ده‌سه‌اڵتی شیعه‌كان‌و ناساندنی رۆڵێكی ن��وێ له‌ناوخۆی عێراق بۆ ئ �ه‌وان ،له‌گره‌وی یه‌كڕیزی‌و یه‌كگرتووی ئه‌وان‌و پشتیوانیی هێزێكی ناوچه‌یی وه‌ك ئێرانه. سهرچاوه :ماڵپه‌ڕی میان ه بۆچی ع��ێ��راق‌و ئه‌فغانستان ك ه ئهو هه‌موو هه‌زین ه مادی‌و گیانیه‌یان بۆ ئه‌مریكا بووه ،ده‌رگاكانی خۆیان ب���ه‌ره‌و رووی دوژم��ن �هك �هی ئه‌مریكا ده‌كه‌نه‌وه؟ پێده‌چێ هۆكاره‌كه‌ی ئهوه بێ ك ه كابول‌و به‌غداد رۆژه‌كانی كۆتایی ب��وون‌و پشتیوانی ئه‌مریكا ده‌بینن‌و وابیرده‌كه‌نه‌و‌ه ك ه ئێران هێزی ناوچه‌ك ه ده‌ب��ێ��ت ،ئه‌مریكا رای��گ�هی��ان��دوو‌ه ك ه گه‌اڵڵه‌كانی بۆ بردن ه ده‌ره‌وه‌ی هێزكانی ئاماده‌یه‌‌و ته‌نانه‌ت ده‌رب��ارهی عێراق، خشته‌ی كاتی كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی له‌كاتی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان راگه‌یه‌ندرا. هه‌ڵبه‌ت ه ئه‌مریكا ناتوانێ به‌شێوه‌ی به‌رده‌وام‌و بۆ هه‌میش ه بوونی سه‌ربازی لهو واڵتان ه رابگرێ ،بهاڵم شێوه‌یه‌ك ك ه ئێم ه بۆ ئهم مه‌سه‌ل ه هه‌ڵیده‌بژێرین، ب���ه‌وردی‌و به‌توندی لهالیهن كابول‌و ب���ه‌غ���داد‌و پایته‌خته‌كانی دیكه‌ی رۆژه��ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت �هوه چاودێری ده‌كرێ ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ك ه ئێران له‌هه‌وڵی ده‌سڕاگه‌یشتن به‌چه‌كی ئه‌تۆمییه‌‌و خه‌یاڵی گ��ۆڕان بۆ هێزێكی ناوچه‌یی له‌مێشكیدایه. سهرچاوه :شیكاگۆ سان تایمز
11
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
پشوو
info@destur.net
په‌یمانگایه‌ك سێ ساڵه خوێندكاری وه‌رنه‌گرتووه
الپهڕه 13
كـیـژان :كـه‌سـێـك بـه‌نـاوی 42فیلم له‌فێستیڤاڵێکی مـنـهوه لـه‌فـه‌یـسـبـووكـه هه‌ولێردا پێشبڕكێ ده‌كه‌ن ژه‌نیار لهههولێر
خانم ه گۆرانیبێژ كیژان ئیبراهیم خه‌یات ،رایگه‌یاند "هیچ الپه‌ڕه‌یه‌كم له‌ماڵپه‌ڕی فه‌یسبووك نییه ،بهاڵم كه‌سێك به‌ناوی منه‌و‌ه الپه‌ڕه‌یه‌كی كردووه‌ته‌و‌ه‌و به‌ناوی منه‌و‌ه قس ه ده‌كات". كیژان ئیبراهیم خه‌یات له‌روونكردنه‌وه‌یه‌كدا كه‌كۆپییه‌كی ده‌ست دهس��ت��وور ك �ه‌وت��ووه ،تیایدا ئ��ام��اژه‌ی ب �ه‌وه‌ك��ردووه ك ه كه‌سێك به‌ناوی ئه‌وه‌و‌ه الپه‌ڕه‌یه‌كی تایبه‌تی له‌ماڵپه‌ڕی ""face book كردووه‌ته‌و‌ه‌و خۆی به‌كه‌سایه‌تی ئهو ده‌ناسێنێت. له‌به‌شێكی دیكه‌ی ئهو روونكردنه‌وه‌یه‌دا ،ئاماژه‌ی به‌وه‌كردوو‌ه ك ه رۆژان ه ئه‌وانه‌ی الی ئهو ئاد كراون په‌یامی بۆ ده‌نێرن‌و به‌ناوی كیژان وه‌اڵم ده‌درێنه‌وه. ی روونكردنه‌وه‌كه‌یدا ،هه‌واداران‌و كیژان له‌درێژ‌ه دۆستانی خۆی ئاگادارده‌كاته‌و‌ه ك ه ئهو هیچ په‌یوه‌ندییه‌كی به‌و الپه‌ڕه‌یه‌و‌ه نییه ،به‌ڵكو ئهوه كه‌سێكی تره. ماوه‌یه‌ك ه ژماره‌یه‌ك هونه‌رمه‌ند‌و شاعیرو كه‌سانی ناسراو گله‌یی ئهوه ده‌كه‌ن ك ه به‌ناوی ئه‌وانه‌و‌ه ده‌چن ه فه‌یسبووك‌و هه‌ر به‌ناوی ئه‌وانیشه‌و‌ه قس ه دهك هنو وه‌اڵمی خه‌ڵكی ده‌ده‌ن��هوه ،ئه‌وه‌ش نیگه‌رانی الی هونه‌رمه‌ندان‌و شاعیران دروستكردووه.
ت ههـا خـه‌لیـل :كـ ه موحسین یاسین
هونه‌رمه‌ند‌و شانۆكاری به‌ئه‌زمون ته‌ها خه‌لیل ده‌ڵ��ێ��ت كاتێك ك ه خۆشه‌ویسته‌كه‌م ده‌بینی گێژده‌بووم، چونكه نه‌مده‌زانی چی پێ بڵێم، ئ�����ه‌وه‌ش ب���هه���ۆك ��اری شكستی له‌خۆشه‌ویستیدا ده‌زانێت. هونه‌رمه‌ند ته‌ها خه‌لیل له‌ساڵی 1965دا ژیانی هاوسه‌ری پێكهێناوهو سێ كچ‌و چوار كوڕی هه‌یه ،تاكو ئێستا به‌شداری له 120شانۆگه‌ری‌و 90درام����ادا ك����ردووه ،ههروهها به‌شداریشی له 80ته‌مسیلی ئێزگه‌یی كردووه‌و ئێستاش خانه‌نشینه. ه��ون��ه‌رم��ه‌ن��د ت��هه��ا خه‌لیل ده‌ڵێت "هه‌موو ئهو ناوبانگه‌ی كه م��ن هه‌مه ن��وان��دن��ی هونه‌ره‌كه‌یه ب �ه‌س �ه‌رك �ه‌وت��ووی��ی ،جه‌ماوه‌ریش به‌گشتی لێی رازییه".
ژه‌نیار لهههولێر
ب�� ه ب���هش���داری فیلمی هه‌رچوار پارچه‌ی كوردستان ،سێیه‌مین خولی فێستیڤاڵی كورت ه فیلمی هه‌ولێر ،ل ه 6-2ی مانگی 5به‌ڕێوه‌ده‌چێت. فێستیڤاڵی كورت ه فیلمی هه‌ولێر، ئه‌مساڵ ب ه به‌شداری ( )15فیلمی به‌رهه‌می به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی سینه‌مای ههولێرو ( )6فیلمی دیكۆمێنتی ئهو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌‌و ( )21كورت ه فیلمی دیك ه له‌پارچه‌كانی دیكه‌ی كوردستان‌و لهدهرهوهی كوردستان، به‌ڕێوه‌ده‌چێت. شاخه‌وان ئیدریس به‌ڕێوبه‌ری سینه‌مای هه‌ولێر ،له‌لێدوانێكیدا ب ه ده‌ستووری وت "ئێم ه له‌مانگی ئه‌یلولی ساڵی 2009دا سه‌رقاڵی خۆ ئاماده‌كردنین بۆ سازكردنی خولی سێیه‌می فێستیڤاڵی كورت ه فیلمی هه‌ولێر". وتیشی "به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كه‌مان ( )15فیلمی بۆ ئ �هو فێستیڤاڵ ه به‌رهه‌مهێنا ،ئهمهش دوای ئهوهی ( )60سیناریۆ پێشكه‌ش به‌ئێم ه ك��راو لیژنه‌یه‌ك به‌سه‌رپه‌رشتی د. فه‌رهاد پیرباڵ ،مه‌وجود سامان‌و فه‌رزین كه‌ریم هه‌ڵسه‌نگاندنیان بۆ كرد ،تهنها بیست سیناریۆ هه‌ریه‌ك ده‌ستنیشانكران‌و له‌وان ه پێنج ملیۆن دینارمان پ��ێ��ی��ان ب �ه‌خ��ش��ی ب��ۆئ��هوهی كورت ه فیلم بۆ ئهو فێستیڤاڵ ه به‌رهه‌مبهێنن". ش����اخ����ه‌وان ئ���ام���اژه‌ی به‌وه‌شكرد ك ه جگ ه لهو ()20 فیلم ه ك ه به‌رهه‌می ئه‌وانه، ( )6فیلمی دۆكیۆمێنتی دیكه‌ی به‌رهه‌می ئه‌وان له‌باره‌ی بابه‌تی جیاجیاو‌ه به‌شداری لهو فێستیڤاڵه‌دا ده‌كه‌ن. ب �ه‌ڕێ��وب �ه‌ری سینه‌مای
هه‌ولێر له‌باره‌ی فیلمه‌كانی دیكه‌ی ب�هش��دارب��ووی فێستیڤاڵه‌كه ،وتی "( )65فیلمان به‌ده‌ستگه‌یشت بۆ به‌شداریكردن له‌فێستیڤاڵه‌كه‌دا ك ه به‌رهه‌می سینه‌ماكارانی كوردی ه���ه‌ن���ده‌ران‌و پ��ارچ�هك��ان��ی دیكه‌ی كوردستان‌و فیلمی واڵتانی دیكه‌ن، دوای ده‌ستنیشانكردنی لیژنه‌یه‌ك ك ه پێكهاتبوون له‌ناسر حه‌سه‌ن به‌ڕێوبه‌ری گشتی سینه‌ماو سه‌اڵح ح��ه‌س��هنو خ���ۆم )21( ،فیلمان ب��ۆ ب �هش��ی ده‌ره‌ك����ی فێستیڤاڵ ده‌ستنیشانكرد". ده‌رهێنه‌ر ش��اخ �ه‌وان ئیدریس
ل �ه‌ب��ارهی خ�ه‌اڵت��ی فێستیڤاڵه‌كه، "فیلمه‌كانی ئ���اش���ك���رای���ك���رد به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی سینه‌ماو فیلم ه ده‌ركییه‌كان به‌جیا خه‌اڵت ده‌كرێن، خه‌اڵته‌كه‌ش 1000دۆالری ئه‌مریكی‌و خه‌اڵتی چڵه‌به‌ڕووی زێڕینه". ههروهها ناوی لیژنه‌ی دادوه‌ری فێستیڤاڵه‌كه‌ی ب��ۆ "دهس��ت��وور" ئاشكراكرد ،ك ه له‌هه‌ریه‌ك له‌شه‌وكه‌ت ئه‌مین كوركی سینه‌ماكاری باشووری ك��وردس��ت��ان ،ش �هه��ری��ار ئه‌سه‌دی وێنه‌گری سینه‌مایی ئێرانی ،محه‌مه‌د ئه‌حمه‌دی سینه‌ماكاری ئێرانی، ك��ازم ئۆس سینه‌ماكاری باكووری كوردستان‌و مه‌مه‌د ئه‌كتاش خاوه‌نی كۆمپانیای میتۆس فیلم‌و پسپۆڕ له‌بواری سینه‌ما ،پێكهاتوون. ناوبراوی ئه‌وه‌شی روونكردهوه ك ه هه‌ندێك فیلم دوای ته‌واوبوونی ماوه‌ی وه‌رگرتنی فیلمه‌كان ،فیلمه‌كانیان بۆ ئه‌وان ناردووه‌و گله‌یی ئهوه ده‌كه‌ن ك ه رێگه‌یان ن��هداوه به‌شدار ببن، ههرچهنده فیلمی باشی تێدابووه، ب��ه‌ڕێ��وب��ه‌ری س��ی��ن�هم��ای هه‌ولێر هۆیه‌كه‌ی بۆ ئ �هوه گ �ه‌ڕان��دهوه ك ه ئه‌وان ناتوانن دوای هه‌ڵه‌سه‌نگاندنی فیلمه‌كان‌و ت��ه‌واوب��وون��ی م��اوه‌ی دیاریكراوی فێستیڤاڵ هیچ فیلمێكی دیكه وه‌ربگرن.
شـ هویـستـ هكـ هم ده‌بینی گـێـژد هبـووم خـۆ
ته‌ها خه‌لیل وتی "هیچ الیه‌نێكی سیاسی ،ی��ان ه��ون �ه‌ری پاڵپشتم نه‌بوون بۆئهوهی ناوبانگ بده‌ن به‌من، من كاره‌كانم بۆم بوون به‌ناوبانگ". ههروهها ئاماژه به‌وه‌شده‌كات كه ده‌ستبداته هه‌ر كارێكی هونه‌ری‌و بیكات هه‌موو ه �ه‌وڵ‌و ته‌قه‌الیه‌كی ئه‌وه‌یه كه ده‌بێت له‌وه‌ی پێشووی باشترو سه‌ركه‌وتووتربێت. هونه‌رمه‌ند ته‌ها خه‌لیل وتی "زۆر رقم له‌درۆكردن ،قۆڵبڕین ،ساخته چێتییه" .له‌باره‌ی به‌شداریكردنیشی له‌دراماكاندا ته‌ها خه‌لیل وتی "من زیاتر كاره هونه‌رییه‌كانم به‌الوه گرنگه له‌رووی ده‌رهێنان‌و سیناریۆوه". ئهو هونه‌رمه‌نده له‌گه‌ڵئه‌وه‌ی ل����هك����اره ه���ون���ه‌ری���ی���هك���ان���ی���دا س��ه‌رك��ه‌وت��وب��ووه ،ب���ه‌اڵم ل���ه‌ڕووی دڵ��داری��ی��هوه له‌ته‌مه‌نی الوێتیدا شكستیهێناوه‌و نهیتوانیوه بگات به‌خۆشه‌ویسته‌كه‌ی.
ته‌ها خه‌لیل وتی "خۆشه‌ویستیم ك�������ردووه ،ب�����ه‌اڵم ك��ات��ێ��ك ك�� ه خۆشه‌ویسته‌كه‌م ده‌بینی گێژده‌بووم، نه‌مده‌زانی چی پێ بڵێم" .ههروهها وت �ی "خۆشه‌ویستییه‌كه‌ی هه‌موو گ��ی��ان��م��ی داگ��ی��رك��ردب��وو ،ح��ه‌زم ب �ه‌ق��س �هك��ردن دهك���رد له‌گه‌ڵیدا، نه‌مده‌زانی چی پێ بڵێم ،زۆرجار كه یه‌كتریمان ده‌بینی هه‌ستم ده‌كرد كه به‌رامبه‌ره‌كه‌شم هه‌مان هه‌ستی هه‌یه بۆ من‌و ماوه‌ی حه‌وت ساڵ یه‌كترمان خۆشده‌ویست ،بهاڵم تهنها لهدوورهوه لهگهڵ خۆشه‌ویسته‌كه‌مدا سه‌یری یه‌كترمان ده‌كرد". ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��د ده‌چێته داوای، ب���ه‌اڵم ك �ه‌س��وك��اری رازی نه‌بوون خۆشه‌ویسته‌كه‌ی پێبده‌ن. هونه‌رمه‌ند‌و شانۆكاری به‌ئه‌زمون ته‌ها خه‌لیل ،له‌ساڵی 1940دا، له‌گه‌ڕه‌كی مه‌ڵكه‌ندی شاری سلێمانی له‌خێزانێكی مامناوه‌ند له‌دایكبووه،
قۆناغه‌كانی خوێندنی سه‌ره‌تایی‌و ن���اوه‌ن���دی ل���هش ��اری سلێمانی ته‌واوكردووه. ساڵی 1958له‌په‌یمانگای ه��ون��هره ج��وان �هك��ان��ی به‌غداد وه‌رگیراوه‌و دواتر ل هساڵی 1964دا به‌شی شانۆو ده‌رهێنانی به‌پله‌ی یه‌كه‌م له‌سه‌ر ئاستی عێراق ته‌واوكردووه. س���اڵ���ی 1961له‌یه‌كه‌م شانۆی ب هناوی (قوربانییه‌ك ل��ه‌ڕێ��ی داوێ����ن پاكیدا) ب���هش���داری���ك���ردووه ك�� ه ل�ه‌ن�ووس��ی�نو ده‌رهێنانی عه‌بدولقادر خه‌لیل بووهو چوارتا له‌قوتابخانه‌ی نمایشكراو‌ه بۆ یارمه‌تی قوتابیی ه هه‌ژاره‌كان، هه‌رهه‌مان ساڵ له‌قه‌زای هه‌ڵه‌بج ه ب همامۆستای هونه‌ر دامه‌زراوه.
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
پشوو
10
میـراو لـۆكـه‌و ده‌شـنـێ‌و نـیـلیـسـا ،هێرش هه‌ورامی: له‌سـلـێـمانـی ئـاهه‌نـگێـك سازده‌كـه‌ن سایته‌كه‌یان تێكداوم سازدانی :موحسین یاسین
ب��ڕی��اره رۆژی 25ی ئ �هم مانگه ل���هش���اری س��ل��ێ��م��ان�یو له‌هۆڵی ئۆسكار ،گۆرانیبێژانی الو (لۆكه‌و میراو ده‌شنێ‌و نیلیسا) به‌هاوكاری رێكخراوێكی تایبهت به‌بواری گه‌نجان بۆ یه‌كه‌مجار ئاهه‌نگێك پێكهوه له‌سلێمانی سازبكه‌ن. ل�هل��ێ��دوان��ێ��ك��ی تایبهت ب��ۆ رۆژن���ام���هی ده‌ستوور گ���ۆران���ی���ب���ێ���ژ د ه‌شنێ
م��وراد ،رایگه‌یاند "ئ �هو ئاهه‌نگه ب��ێ ب��ه‌رام��ب��ه‌ره‌و ئاماجیشمان خزمه‌تكردنی گه‌نجانه‌و حه‌زده‌كه‌ین گه‌نجان دڵخۆش بكه‌ین". بڕیاره له‌ئاهه‌نگه‌كه‌دا هه‌ریه‌كه چ�������������وار ل���������هو
گۆرانیبێژه الوه ،چه‌ند گۆرانییه‌ك ب��چ��ڕن‌و ئ��اه�ه‌ن��گ�هك�ه ب��ۆ الوان‌و گوێگرانیان بڕازێننه‌وه‌‌و ده‌شنێ وتی "ده‌مانه‌وێت دڵی ئهو گه‌نجانه‌ی كه گوێگرمانن خۆشبكه‌ین".
دهس���ت���وور چ��ه‌ن��د جارێك پ�هی��وه‌ن��دی به‌گۆرانیبێژ "لۆكه زاهیرهوه" كرد ،بهاڵم په‌یوه‌ندییه‌كه وه‌رنه‌گیرا. ده‌ش��ن��ێ م���وراد ئاماده‌نه‌بوو ناوی ئهو رێكخراوه گه‌نجانه ئاشكرا بكات كه رێكخستنی ئاهه‌نگه‌كه له‌ئه‌ستۆده‌گرێت.
هه‌موو خه‌اڵته‌كان بۆ فیلمه‌ك ه ی شه‌وكه‌ت ئه‌مین بوو ژه‌نیار لهههولێر
فیلمی سینه‌مایی "شوێنێك بۆ یاری" له‌ده‌رهێنانی شه‌وكه‌ت ئه‌مین كوركی، توانی خه‌اڵتی یه‌كه‌می فێستیڤاڵی سینه‌مایی كه‌نداو ل�ه‌دوب�هی له‌واڵتی ئیمارات به‌ده‌ستبهێنێت‌و ئهو خه‌اڵته‌شی كرد‌ه سه‌ر خه‌اڵته‌كانی تری. "ش��وێ��ن��ێ��ك ب���ۆ ی�����اری" دوای
به‌شداریكردنی له‌به‌شی پێشبڕكێی فیلم ه درێژه‌كان‌و دوای سێ جار نمایشكردنی له‌خولی سێیه‌می فێستیڤاڵی سینه‌مایی ك���ه‌ن���داو ،ت��وان��ی خ��ه‌اڵت��ی یه‌كه‌م بهدهستبهێنێت. نارین فیلم كۆمپانیای به‌رهه‌مهێنه‌ری ئهم فیلم ه رایگه‌یاند" ،شوێنێك بۆ یاری "KICK OFFله‌ده‌رهێنانی كوركی، به‌نوێنه‌رایه‌تی هه‌رێمی كوردستان به‌شداری له‌فێستیڤاڵه‌كه‌دا كردو توانی
ئهو خه‌اڵت ه بهدهستبهێنێت". " "KICK OFFبه‌رهه‌می حكومه‌تی هه‌رێم‌و واڵتی ژاپۆنه ،تائێستا به‌شداری له‌چه‌ند فێستیڤاڵێكدا ك��ردووهو چه‌ند خه‌اڵتێكی بهدهستهێناوه .خولی سێیه‌می فێستیڤاڵی سینه‌مایی كه‌نداو Gulfب ه به‌شداری ( )194فیلم ل��ه( )41واڵت له‌رۆژانی 8تا 14ی نیسان له‌ئیماره‌تی دوبه‌ی له‌واڵتی ئیمارات به‌ڕێوه‌ده‌چوو. ه �ه‌ر ل �هو فێستیڤاڵه‌دا ه��ه‌ردوو
كاور
گا
دووانه
( 21مارس - 20نیسان)
( 21نیسان - 20ئایار)
( 21ئایار - 20حوزه‌یران)
ل���ه‌وان���هی��� ه ب��ب��ی��ت� ه ق��ورب��ان�� ی ئهو كاران ه ی بیریان لێناكه‌یته‌وه،ئاگات له‌وته‌كانت بێت له‌به‌رامبه‌ر كه‌سانی ده‌وروب����ه‌رت،س����ه‌ره‌ڕا ی كێشه‌كانت ل��ه‌ب��اره ی ك��اره‌ك��ه‌ت��هوه ،ب���ه‌اڵم واز له‌خۆشییه‌كانت ناهێنیت،پێویست ه ژیانی تایب هت‌و گشتیت تێكه‌اڵو نه‌كه‌یت.
حه‌ز به‌و ژیانه ده‌كه‌یت ك ه كه‌مێك ج��ۆش‌و ن��اڕوون �ی پێوه دیاره،له‌م ی ئهو ه�ه‌ف��ت�هی�هش��دا زۆر ب����ه‌دوا دوو الی��ه‌ن��هوه ده‌ب��ی��ت ،كه‌سێك راتده‌كێشێت به‌الی خۆیدا ك ه زۆر ی لێ ناك هی ،رزگ��ارب��وون لهو ح�ه‌ز كه‌سه‌ش ئاسان نابێت.
ئ��هم هه‌فته‌یه ج��ی��اواز ده‌بێت، سۆزت ده‌ست به‌زاڵـــبوون ده‌كات به‌سه‌رتدا‌و به‌و هۆیهشهوه هه‌ست به‌باشبوونێكی رۆح��ی ده‌كه‌یت، هاوڕێیه‌كی دێرینت یان كه‌سێكی خ��ێ��زان��هك��ه‌ت ل �هپ��ش��ت هه‌موو خۆشییه‌كانته‌وه ده‌بێت.
كورت ه فیلمی ك��وردی "هژبه..ئه‌ڤ ه شه‌ره‌مه" له‌ده‌رهێنانی حسێن حه‌س هنو "كوێستانی سپی" له‌ده‌رهێنانی ته‌ها كه‌ریمی ،نمایشكران.
قرژاڵ 21حوزه‌یران -
كه‌سێك له‌ده‌وروبــه‌رت به‌شێوه‌یه‌كی زۆر ناخــــۆش باستـــده‌كات، ئه‌وه‌ش ده‌بێـته هۆی بێزاربوونت، دۆخ����ی دارای���ی���ت مایــــــه‌ی ره‌خنــــه‌لێگـــرتنه ،وره‌‌و بــاری دارای��ی��ت پێكهوه به‌رزبـــوونه‌وه به‌خۆیانه‌وه ده‌بینن.
ده‌ستوور
گۆرانیبێژی الو هێرش ه��ه‌ورام��ی ك �ه یه‌كێكه له‌گۆرانیبێژه الوه‌كانی ن���اوچ���هی ه���ه‌ورام���ان‌و ئێستا له‌واڵتی نه‌رویج لهگهڵ خێزانه‌كه‌یاندا ژی���ان به‌سه‌رده‌بات، ده‌ڵ��ێ��ت سایته‌كه‌یان ت��ێ��ك��داوم‌و ه��ه‌ڕه‌ش��هی ت��ۆم��ارك��ردن��ی سكااڵ ده‌كات. هێرش ه �ه‌ورام��ی كه سایتێكی تایبهت به‌خۆیی‌و ك���اره ه��ون�ه‌ری��ی�هك��ان��ی هه‌یه، ماوه‌یه‌كه سایته‌كه‌ی تێكدراوه‌‌و ك��ات��ێ��ك ده‌ی��ك��هی��ت��هوه له‌بری نیشاندانی به‌رهه‌مه هونه‌رییه‌كانی چه‌ند وێنهو ئاماژه‌یه‌كی دوور له‌كاری هونه‌ری ده‌بینرێت ،ئه‌وه‌ش
هونه‌رمه‌ندی ناوبراوی نیگه‌رانكردووه. گۆرانیبێژ هێرش هه‌ورامی ل�هپ�هی��وه‌ن��دی��ی�هك��ی ته‌له‌فونیدا به‌ده‌ستووری وت "بێ ئاگام له‌وه‌ی كێ ئ �هو ك��ارهی ك���ردووه ،ئهوه كارێكی خراپ‌و ناشایسته‌یه". ه����ه‌روه‌ه����ا وت����ی "ل���ه‌گ���هڵ به‌ڕێوبه‌ری ئهو سایته‌دا قسه‌ده‌كه‌م بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئهو كێشه‌یه‌و رێگای یاسایی ده‌گرمه‌به‌ر".
ده‌شنێ (شیكه‌واوا)ی له‌لوبنان كلیپكرد ده‌ستوور
كچ ه گۆرانیبێژ ده‌شنێ موراد گۆرانی (شیكه‌واوا)ی له‌لوبنان كلیپكرد‌و بڕیاره له‌ئاینده‌یه‌كی نزیكدا باڵویبكاته‌وه ،ئهم كلیپ ه هونه‌رمه‌ند فادی حه‌داد كاری ده‌رهێنانی بۆ كردووه. ل��ه‌دوای باڵوكردنهوهی ئه‌لبومی (ش���ی���ك���ه‌واوا) ك�� ه پ��ان��ز‌ه گۆرانی له‌خۆگرتووه‌‌و سه‌رجه‌م ئاوازه‌كانی لهالیهن مۆزیسیان هه‌ڵكه‌وت زاهیرهوه دانرابوو ،كچ ه گۆرانیبێژ ده‌شنێ موراد له‌ئێستادا به‌نیازی كلیپكردنی چه‌ند
گۆرانییه‌كی ئهو ئه‌لبومه‌یه‌تی. له‌لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامهی ده‌ستوور ده‌ش��ن��ێ م���وراد رایگه‌یاند گۆرانی (شیكه‌واوا) ك ه تێكستی حه‌مه‌سه‌عید ئیبراهیمو میلۆدی هه‌ڵكه‌وت زاهیر‌ه له‌واڵتی لوبنان كلیپكردووه‌‌و لهالیهن ده‌ره��ێ��ن�ه‌ر ف��ادی ح����ه‌داده‌و‌ه كاری ب��ۆ ك���راوهو له‌ئاینده‌یه‌كی نزیكدا باڵویده‌كاته‌وه. گ���ۆران���ی ش��ی��ك��ه‌واوا یه‌كێك ه له‌گۆرانییه‌كانی ئه‌لبوم ه نوێیه‌كه‌ی ده‌ش��ن��ێ م���ورادو وتیشی "ههروهها به‌نیازم گۆرانی (كوردستان) كلیپ بكه‌م ،لهگهڵ گۆرانییه‌كی هه‌ورامی".
شێر
فه‌ریك
( 23ته‌مموز - 22ئاب)
( 23ئاب - 22ئه‌یلول)
ئ���ه‌گ���ه‌ر ده‌ت���ه‌وێ���ـ���ت كۆتایی ی به‌په‌یوه‌ندییه‌ك بهێنیت ره‌وت�� ه�ه‌س��اره‌ك��ان ئامۆژگاریت ده‌كه‌ن ك ه په‌له نه‌كه‌یت له‌جیابوونه‌وه‌‌و ی دیكه، ی ك�ه‌س��ێ��ك� ه��هڵ��ب��ژاردن�� له‌وانه‌یه په‌یوه‌ندیی ه نوێیه‌كه‌ت هیچ ئه‌نجامێكی نه‌بێت.
ی فشارێكی زۆرت لهسهره له‌ڕوو ی ك��اره‌وه ،وه‌ك ئهوه وای ه ژیان چه‌ندین ك��ه‌س ب �ه‌ت��ۆو‌ه به‌ند بن ،تۆ ده‌توانی به‌رده‌وامبیت ی ئهو وزه‌ی��هی ك ه له‌به‌ر ئ �هوه هه‌ته نمونه‌ییه‌‌و خۆشت بهوه سه‌رسامیت.
ته‌رازوو
دووپشك
كه‌وان
گیسك
سه‌تڵ
نه‌هه‌نگ
( 23ئه‌یلول - 22تشرین ی یه‌كه‌م)
( 23تشرین ی یه‌كه‌م 21 -تشرین ی دووه‌م)
( 22تشرین ی دووه‌م - 20كانون ی یه‌كه‌م)
( 21كانون ی یه‌كه‌م - 19كانون ی دووه‌م)
( 20كانون ی دووه‌م - 18شوبات)
( 19شوبات - 20ئازار)
سه‌ره‌ڕا ی هه‌موو دڵه‌ڕاوكێكانت ئهم ههفتهی ه وه‌ك هه‌فت ه ی خۆشه‌ویستی‌‌و شاد ی ده‌چێت ه نێو بیره‌وه‌ریته‌وه، له‌بوار ی كاردا شته‌كان وه‌ك ئهوه به‌ڕیوه‌ناچن ك ه پێویستن ،پێویست ه ئاگات له‌ئیشه‌كه‌ت بێت‌و نه‌هێڵ ی هه‌ڵ ه به‌سه‌رتدا تێپه‌ڕێت.
ئهو كاران ه مه‌كه كه خ��ووت پێوه گرتوون‌و هه‌موو هه‌فته‌كانت له‌یه‌ك ی ده‌چن ،چوون ه دهرهوه بۆ گه‌شتێك كورت س��وودی زۆری ده‌بێت بۆت، به‌تایبه‌ت له‌م كاته‌دا كه كه‌ش‌وهه‌وا لهباره ،پێویست ه لهو ژیانی رۆتینیی ه دووربكه‌ویته‌وه كه تێیدایت.
هه‌ندێك له‌قسه‌كانت ده‌بێـته هۆی ئهوهی به‌رامبه‌ره‌كانت دڵیان لێت بیه‌شێ ،هه‌مووان وا هه‌ستده‌كه‌ن ك�ه هۆكارێكی تایبهت ب��ۆ ئهم ك��اره‌ت ل �هئ��ارادا بێت‌و راستیش دهك����ه‌ن ،هه‌سته‌كانت به‌سه‌ر عه‌قڵتدا زاڵن.
ی زۆر باشیت له‌كاره‌كه‌تدا‌و جێگه ده‌ستت دیاره ،پێویست ناكات خه‌م له‌باره‌ی هاوكاره‌كانته‌و‌ه بخۆیت، ی حه‌زه‌كانته‌و‌ه له‌ژیانتدا‌و به‌هۆ ی ده‌بیت، ی هه‌ندێك ناڕه‌حه‌ت تووش ئ��اگ��ات له‌كێشه‌كانت ب��ێ�تو زوو چاره‌سه‌ریان بكه.
ی زۆر خ���ۆش چ���ه‌ن���د رۆژێ����ك���� ی ژیاندا چاوه‌ڕێتن،له‌هه‌موو الیه‌نه‌كان ه�ه‌س��ت ب�ه‌ن��وێ��ب��وون�هوه ده‌كه‌یت، هه‌وڵبد‌ه په‌ل ه نه‌كه‌یت‌و هه‌موو دیمه‌ن ه جوانه‌كان ببینی‌‌و چێژیان لێوه‌ربگریت، ی گونجاو هاوكات كه‌سێك به‌شێوه‌یه‌ك لێت نزیكده‌بێته‌وه.
ئاگات له‌ئیمزاكردن ی ئهو گرێبه‌ستان ه بێت ك ه ئ �هم م��اوه‌ی� ه پێیانه‌و‌ه سه‌رگه‌رمیت ،چونك ه هه‌ساره‌كان پێیان ب��اش � ه م��اوه‌ی �هك � ی كه‌م دوایانبخه‌یت ،له‌هه‌ر هه‌نگاوێكتدا هه‌موو ئه‌گه‌ره‌كان له‌به‌رچاوبگره‌‌و ئاگادار ی كه‌سان ی ده‌وروبه‌رتبه.
13
info@destur.net
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
کلتور
الپهڕه 15
د .یاسین تاهیر :سه‌رئێشه نه‌خۆشی نییه ،به‌ڵکو نیشانه‌ی نه‌خۆشییه
له‌به‌شه‌ناوخۆییه‌كاندا پێشبڕكێی ه له‌سه‌ر چێشتلێنان جيهانبينی پهروهرده فــایــه‌ق ســـه‌عــیــد
خۆپیشاندانی خوێندكاران‌و ئه‌ركی ئێم ه
فه‌رحان حه‌مه‌خان له‌سلێمانی
ئ��ی��ك��رام زۆرب���� ه ی رۆژه‌ك���ان��� ی له‌ناو به‌شه‌ناوخۆیی دوا ی نۆێژكردن ی به‌یان ی سه‌ر‌ه بۆ مه‌نجه‌ڵ ی چێشتلێنان ده‌گرێت، بۆئهوه ی بتوانێت ژه‌مێك خ��واردن بۆ خۆ یو هاوڕێیه‌كان ی ئاماده‌بكات. ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده به‌شه‌ناوخۆییه‌ك ه ی ئیكرام ك ه به‌به‌شه‌ناخۆی ی ئیسكان ن��اس��راوهو ده‌كه‌وێت ه نزیك زانكۆ ی سلێمانی ،ئه‌مساڵ هه‌ندێك كار ی نۆژه‌نكردنه‌و‌ه ی تێداكراوه ،بهاڵم مای ه ی دڵخۆش ی نیی ه بۆ ئیكرام" ،خوێندكاران گرفت ه ریشه‌ییه‌كانیان به‌ته‌واوه‌ت ی چ���اره‌س���ه‌ر ن���هك���راوه كه‌نه‌بوون ی خزمه‌تگوزارییه" ،ئیكرام وای وت. ئیكرام وت� ی "ده‌بێت راسته‌وخۆ دوا ی نان خواردن ی ئێواره یان نوێژ ی به‌یان ی مه‌نجه‌ڵه‌كان له‌سه‌ر ته‌باخه‌كان دابنێیت ،ئه‌گینا ده‌بێت لهدوا ی بانگ ی عیشاو‌ه نان بخۆیت". كه‌م ی ت�ه‌ب��اخ‌و س�ه‌الج�هو گرفت ی حه‌مام‌و ته‌والێته‌كان كێش ه ی رۆژان ه ی بۆ خوێندكاران ی به‌شه‌ناوخۆییه‌كان دروستكردووهو به‌رپرسان ی كارگێڕ ی زانكۆش دان به‌كه‌موكوڕییه‌كاندا ده‌نێن‌و ده‌ڵێن ئه‌مساڵ پێداویست ی كه‌م كڕدراو‌ه بۆ به‌شه‌ناوخۆییه‌كان. ئیكرام ئ��ام��اژه بۆ ئ �هوه ده‌كات كه‌زۆرجار به‌و هۆی ه ی زوو مه‌نجه‌ڵه‌كان داده‌ن��ێ��ن ،مه‌نجه‌ڵه‌كان ون ده‌بن، ب �هه��ۆ ی زۆر ی رێ���ژ‌ه ی خوێندكاران له‌به‌شه‌ناوخۆییه‌كه‌یاندا. به‌شه‌ناوخۆی ی ئیسكان له‌دوو به‌ش پێكهاتووه‌و زیاتر ل�ه 600خوێندكار ی تێدایه ،بۆ چوار ژوور ك ه 24خوێندكار ی تێدایه ،تهنها یهك سه‌الج ه دانراوه،
ی ئیسكان به‌كۆمه‌ڵێك كه‌موكوڕییه‌و‌ه جێده‌هێڵرێت. ی به‌شه‌ناوخۆی ی نۆژه‌نكردنه‌و‌ه دوا
سه‌ره‌ڕا ی گرفت ی ته‌والێت‌و حه‌مام ك ه بووه‌ت ه كێش ه ی رۆژانه‌یان. ئه‌حمه‌د قادر خوێندكار ی قۆناغ ی دووه‌م له‌به‌ش ی راگه‌یاندن ی زانكۆ ی سلێمان ی وت� ی "ئێم ه ش�هش كه‌سین له‌ژوورێكدا ،به‌هۆ ی نه‌بوون ی سه‌الجه‌و‌ه نانه‌كانمان خراپ ده‌بێت ،دۆشاو یه‌كجار به‌كار ی ده‌هێنین خراپ ده‌بێت". سه‌فه‌ر مسته‌فا خوێندكار ی كۆلێژ ی زمان به‌ش ی كورد ی ئاماژه به‌گرفتێك ی تر دهك��ات ك ه لهگهڵ هاتن ی وه‌رز ی گه‌رمادا رووبه‌روویان ده‌بێته‌وه ،وت ی "ئێم ه به‌ره‌و وه‌رز ی هاوین ده‌چین ،بهاڵم ئامێره‌كان هێنده نو ێ نین ،ئهم ه یه‌كێك ده‌بێت له‌كێشه‌كان ،س �ه‌ره‌ڕا ی پیس ی ته‌والێته‌كان ك ه بۆگه‌ن ی كردووه". د .ئ��اراس ی��اری��ده‌ده‌ر ی سه‌رۆك ی زان��ك��ۆ ب��ۆ ك���اروب���ار ی خوێندكاران به‌ده‌ستوور ی راگه‌یاند "ئه‌مساڵ هه‌ندێك له‌شته‌كانمان نۆژه‌نكردووه‌ته‌و‌ه وه‌ك س��ۆب�هو به‌تان ی ه �ه‌روه‌ه��ا ب �ه 4ژوور سه‌الجه‌یه‌كمان پێداون ،منیش ده‌زانم ئهم ه گرفت ه به‌رنامه‌مان هه‌ی ه بۆ ساڵ ی
ئایند‌ه سه‌الج ه ی بچوك بكڕین‌و هه‌ر ژوورێك سه‌الجه‌یه‌ك ی بده‌ینێ". ی��اری��ده‌ده‌ر ی سه‌رۆك ی زانكۆ بۆ كاروبار ی خوێندكاران وت ی "ئهو شتان ه ی ئه‌مساڵ كڕیومان ه كه‌من". ده‌رب��اره ی كێش ه ی كه‌م ی ته‌باخ‌و سه‌الج ه د .ئ��اراس ئ��ام��اژه ی به‌وه‌دا لهبهرئهوه ی بیناك ه نیزام ی ئوتێله، مه‌تبه‌خه‌كان ته‌باخ ی زۆر ناگرێت، ل �ه‌ب �ه‌رئ �هوه شوێن ی ئ �ه‌وه‌ن��ده ته‌باخ ده‌بێته‌وه .ههروهها وت ی "ئهم سیستم ه پێش م��ن دان����راوه ك � ه ب����ه()4ژوور سه‌الجه‌یه‌ك دانراوه ئهوه نیی ه كه‌ئێم ه ئیمكانیاتمان نییهو ناتوانین ،به‌رنامه‌مان هه‌ی ه ئه‌مساڵ بێتهوه هه‌وڵبده‌ین هه‌رژووره‌و سه‌الجه‌یه‌ك ی بۆ دابین بكه‌ین، ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌شمان پ ێ نه‌كرا سه‌الج ه ی گهوره بۆ دوو ژوور دابین ده‌كه‌ین". كێشه‌یه‌ك ی ت��ر ی به‌شه‌ناوخۆی ی ئیسكان خراپ ی ته‌والێت‌و حه‌مامه‌كانیه‌ت ی به‌جۆرێك له‌به‌ش ی یهك ،قات ی دووه‌م ئ���او ی زێ��راب � ی ق��ات� ی سێ ی به‌سه‌ردا دێ��ت�ه‌خ��وارهوه ،دوا ی ئ �هوه ی ئه‌مساڵ
نۆژه‌نكراوه‌ته‌وه ،ئهو حاڵه‌ت ه به‌پێی وت ه ی ئهو خوێندكاران ه ی ك ه له‌سااڵنی پێشوودا ل�هو به‌ش ه ناوخۆیی ه بوون به‌هه‌مان شێوه ب��ووه .د .ئ��اراس وت ی "ئهو بینای ه پێویست ی بهوه هه‌ی ه ك ه بۆ ئه‌مساڵ ئه‌گه‌ر كێش ه ی شوێن ی نیشته‌ج ێ ب��وون ن�ه‌ب��وو بخرێته‌و‌ه س �ه‌ر پلێت‌و نۆژه‌نبكرێته‌و‌ه لهبهرئهوه ی كۆنه". ی���اری���ده‌ده‌ر ی س��ه‌رۆك�� ی زانكۆ ب��ۆ ك��اروب��ار ی خ��وێ��ن��دك��اران ره‌خن ه ئاراست ه ی خوێندكاران ده‌كات‌و ده‌ڵێت "خوێندكاریش كه‌مته‌رخه‌م ه بۆنمون ه بۆ سه‌ر ی ساڵ زۆرب ه ی سیفۆنه‌كانیان به‌بلۆك شكاندووه ،یان پێاڵو ده‌خرێت ه ن��او زێ��راب��هوه ئ �هم شتان ه واده‌ك���ات زێرابه‌كان بگیرێن". د .ئاراس به‌ڵێن ی چاره‌سه‌ركردن ی ئهو كێشان ه ی به‌خوێندكارانداو وت ی "هه‌وڵده‌ده‌ین ئهو بینای ه بۆ ساڵ ی ئایند‌ه نۆژه‌نبكه‌ینه‌وه ،ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌شنه‌كرا چ��اره‌س �ه‌ر ی تر هه‌یه ،ی��ان ژم��اره ی خوێندكاران كه‌مده‌كه‌ینه‌و‌ه لهو به‌شه، یان بینای تر ده‌گرین".
په‌یمانگایه‌ك سێ ساڵ ه خوێندكاری وه‌رنه‌گرتوو ه
ی مامۆستای پسپۆڕه‌وه ،چه‌ند ساڵێك ه ی بیناو كه‌م ی بچوك به‌هۆ ی وه‌رنه‌گرتووه ی خوێندكار ی كفر ی هونه‌ر ه جوانه‌كان په‌یمانگا فه‌رمان خێاڵنی له‌كفری
به‌هۆ ی نه‌بوون ی شوێن‌و مامۆستا ی پ���س���پ���ۆڕه‌وه ،م�����اوه ی 3ساڵ ه په‌یمانگا ی هونه‌ر‌ه جوانه‌كان ی كفر ی خوێندكار ی وه‌رنه‌گرتووه‌و به‌ڕێوبه‌ر ی په‌یمانگاكه‌ش داواده‌ك���ات بینایه‌ك ی گونجاو بۆ په‌یمانگاكه‌یان دروستبكرێت‌و مامۆستا ی پسپۆڕیان بۆ دابمه‌زرێنرێت، خوێندكاران ی ئهو په‌یمانگایه‌ش باس لهوه ده‌كه‌ن كه‌مامۆستا ی پسپۆڕیان نییهو بینا ی په‌یمانگاكه‌یان له‌بینا ی په‌یمانگا ناچێت. ههروهها ئاماژه به‌خراپ ی مامه‌ڵ ه ی ئ��ی��دار‌ه ی په‌یمانگاكه‌یان دهك��ه‌ن له‌گه‌ڵیاندا ،ئ��ی��دار‌ه ی په‌یمانگاكه‌ش ه �ه‌ن��دێ��ك ل �ه‌ق��س � ه ی خوێندكاران ره‌تده‌كه‌نه‌وه. خوێندكارێك ی ب�هش� ی شانۆ ی په‌یمانگا ی هونه‌ر‌ه جوانه‌كان ی كفر ی ئاماژه ی به‌وه‌دا كه‌ئه‌وان كێش ه ی بینایان هه‌یه ،لهبهرئهوه ی بینا ی په‌یمانگاكه‌یان بچوكه‌و بۆ په‌یمانگایه‌ك ی هونه‌ر ی ناگونجێت. ئ���هو خ��وێ��ن��دك��اره ك � ه له‌ترسی ده‌رك��ردن��ی��ان نه‌یویست ن��اوی خۆی بڵێت ،به‌ده‌ستووری وت "مامۆستا ی پسپۆڕیشمان زۆر كه‌مه ،ته‌خت‌و هۆڵ ی شانۆمان نییه ،له‌كاتێكدا ئه‌گه‌ر ته‌خت ی
شانۆمان هه‌بێت به‌ش ی مۆزیكاش س���ود ی ل��ێ��وه‌رده‌گ��رن‌و به‌كه‌ڵكیان دێت ،پێداویست یو كه‌ره‌سته‌و ئامێر ی هونه‌رییمان نییه". ئ �هو خوێندكار‌ه ه �ه‌روه‌ه��ا وت ی "په‌یمانگاكه‌مان سیما ی په‌یمانگایه‌ك ی هونه‌ر ی پێوه دیار نییه ،به‌ڵكو زیاتر له‌خوێندنگه‌یه‌ك ی ناوه‌ند ی یان ئاماده‌ی ی ده‌چێت". په‌یمانگا ی هونه‌ر‌ه جوانه‌كان ی كفر ی ساڵ ی 2001دامه‌زراوه‌و هه‌ر س ێ به‌ش ی شانۆو شێوه‌كار یو مۆزیكا ی تێدایه، په‌یمانگاك ه ئێستا 200خوێندكار وان ه ی تێدا ده‌خوێنن. خوێندكارێك ی تر ی په‌یمانگاك ه ك ه له‌به‌ش ی شێوه‌كار ی ده‌خوێنێت ،وت ی
"ئیدار‌ه ی په‌یمانگاكه‌مان وه‌ك منداڵ مامه‌ڵه‌مان له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ن ،مامه‌ڵه‌یان خراپ ه له‌گه‌ڵماندا ،بۆنمون ه ئه‌گه‌ر 2 كاتژمێر رێستمان هه‌بێت قبوڵناكه‌ن 5 خوله‌ك بچین ه دهرهوه ی په‌یمانگا". ئیهان نه‌جمه‌دین به‌ڕێوه‌به‌ر ی په‌یمانگا ی هونه‌ر‌ه جوانه‌كان ی كفر ی رای��گ �هی��ان��د "ب��ی��ن��او ته‌خت ی شانۆو پێداویست ی رێكوپێك‌و ته‌واو ی هونه‌ریمان نییه ،به‌هۆ ی كه‌م ی خوێندكار ی دهرهوه ی شارهوه ئێستا به‌ش ه ناوخۆییشمان نییه، له‌ئێستادا گه‌وره‌ترین كێشه‌مان كه‌م ی مامۆستا ی پسپۆڕه ،به‌بیانوو ی نه‌بوون ی دامه‌زراندنه‌و‌ه مامۆستا ی پسپۆڕمان بۆ دانامه‌زرێنن". به‌ڕێوه‌به‌ر ی په‌یمانگا ی هونه‌ر‌ه
جوانه‌كان ی كفر ی وت� ی "ئێم ه چه‌ند ساڵێك خوێندكارمان وه‌رنه‌ده‌گرت، لهبهرئهوه ی بیناكه‌مان بچوك بوو، مامۆستا ی پسپۆڕیشمان نه‌بوو ،بۆی ه داواكارین لهالیهن ه په‌یوه‌ندیداره‌كان‌و وه‌زاره‌ت��� ی پ���هروهرده ك ه له‌ئێستادا خوێندكاران ی ده‌رچ��وو ی ساڵ ی پار ی په‌یمانگاكه‌مان‌و چه‌ند مامۆستایه‌ك ی پسپۆڕمان بۆ دابمه‌زرێنن ،له‌داهاتوویه‌ك ی نزیكیشدا بینایه‌ك ی شیاو‌و مۆدێرنمان بۆ دروستبكه‌ن". سه‌باره‌ت به‌مامه‌ڵ ه ی خراپ ی ئیدار‌ه ی په‌یمانگاك ه لهگهڵ خوێندكاره‌كانیاندا ئهو به‌ڕێوه‌به‌ر‌ه وت ی "ئهو قسان ه هیچ راست نین ،ئێم ه وه‌ك منداڵ‌و هاوڕێ ی خۆمان مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ین".
ی چاره‌سه‌ری كێشه‌كانیان ده‌كه‌ن .فۆتۆگراف :سوار‌ه محه‌مه‌د مامۆستاو خوێندكاران داوا
ناشیرینترین رست ه ئهو دێره‌ی ه كه‌ده‌سه‌اڵتی كوردی فێری بووهو له‌دوای هه‌موو خۆپیشاندانێكدا دووباره‌ی ده‌كاته‌وه" ،ئهم خۆپیشاندان ه دهستی له‌پشته‌وه‌یه"، ئهم رسته‌ی ه به‌ڕێوه‌به‌ری ئاسایشی سلێمانی له‌داوی خۆپیشاندانی خوێندكاره‌كانی سلێمانییهوه رایگه‌یاند. ده‌بێ چ ده‌ستێك له‌پشت هه‌ستی ناسك‌و دڵسۆزانه‌ی ئهو خوێندكار‌ه الوانه‌و‌ه بێت ك ه بۆ ده‌ربڕینی رای خۆیان رژان ه سه‌رشه‌قامه‌كان بۆئهوهی وه‌زاره‌تی پهروهرده له‌بڕیاری دابه‌شكردنی كۆنمره‌ی پۆلی شه‌شه‌می ئاماده‌یی به‌سه‌ر پۆله‌كانی -10 12دا ،په‌شیمان بێتهوه. ئازاردانی خوێندكاران‌و به‌ندكردنیان‌و هێرشكردن ه سه‌ر رۆژنامه‌نووسان به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك مه‌حكوم ده‌كه‌م ،چونك ه تا بڵێی ره‌فتارێكی تۆلیتارانه‌یه ،دواتر ده‌بووای ه خوێندكار‌ه زۆر خۆشه‌ویسته‌كانی ئێم ه زۆر لهوه وریاتر بوونای ه كه‌په‌نجه‌ر‌ه بشكێنن‌و زیان به‌ماڵی گشتی بگه‌یه‌نن ،من پشتی ته‌واو به‌وان ده‌به‌ستم‌و لێیان راده‌بینم ماڵی گشتی بپارێزن ،بۆی ه زۆر نیگه‌ران بووم له‌وه‌ی ئه‌وان وه‌كو هێزه‌كانی پۆلیس توندوتیژی به‌كاربێنن‌و په‌نجه‌ر‌ه بشكێنن ،با له‌بری ئهوه تا ده‌توانن ته‌ماته‌و هێلكه‌مان تێبگرن‌و ده‌بێ ئێمه‌ش وه‌كو په‌روه‌رده‌كاران هێنده دڵمان فراوان بێت كه‌بتوانین به‌رگه‌ی په‌ستی‌و توڕه‌یی ئهو توێژ‌ه ئازیز‌ه بكه‌ین ،ده‌سه‌اڵتی كوردیش پێویستی به‌یاسایه‌كی هاوچه‌رخ هه‌ی ه بۆ خۆپیشاندان‌و پارێزگاریكردن له‌گیانی خۆپیشانده‌ران له‌كاتی خۆپیشاندانه‌كاندا ،نه‌ك پیاده‌كردنی توندوتیژی. پێش هه‌موو شتێك هه‌موو ئهو كچ‌و كوڕ‌ه نازدارانه‌ی ئێم ه كه‌ناڕه‌زایی ده‌رده‌ب��ڕن وه‌كو هه‌موو خوێندكاره‌كانی دیك ه ب �ه‌ردی بناغه‌ی ئهم واڵت هنو پاراستنی گیانیان ئه‌ركی ئێمه‌یه ،ئه‌وان چه‌ندین ساڵ ه ژیانی خوێندكارانه‌یان به‌ناخۆشی به‌سه‌ر بردووه ،بۆی ه له‌یه‌كه‌مین رۆژه‌و‌ه كه‌كارم له‌په‌روه‌رده‌دا كردووه‌و به‌شداربووم له‌گۆڕانكارییه‌كاندا ،پێش هه‌موو یه‌كێك بیرم له‌به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌وان كردووه‌ته‌وه ،بۆی ه یه‌كێك لهو بڕیارانه‌ی كه‌راوێژم تیادا كردووه‌و به‌جدی لهگهڵ په‌روه‌رده‌كاره‌كانی دیكه‌دا هانی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌مان داوه كه‌بیكات ه بڕیار ،ئهم بڕیاره‌بوو كه‌ئێستا خوێندكاران له‌دژی خۆپیشاندان ده‌كه‌ن ،بهاڵم من‌و ئه‌وانی دیكه‌ش بۆ ئهم كاره‌مان كرد؟ هه‌میش ه خ هم‌و ئازاری خوێندكاره‌كانم لهگهڵ خۆمدا هه‌ڵگرتبوو ،ده‌مبینی ئه‌وان 12ساڵ ده‌خوێنن‌و ماندوو ده‌بن‌و دواتر له‌یه‌ك تاقیكردنه‌وه‌ی به‌كه‌لۆری 3سه‌عاتیدا ،وه‌ك قومار هه‌ندێكیان نمر‌ه دێننه‌وه‌و ئه‌وانی دیكه‌ش كه‌نه‌خۆش بوون ،پرسه‌یان ههبووه ،لهگهڵ خۆشه‌ویسته‌كانیاندا تێكچوون ... ،هتد ،باری ده‌روونیان تێكچووه‌و نمره‌یان نه‌هێناوه‌ته‌وه‌و ئیدی تا ژیانیان ماوه نه‌یانتوانیو‌ه ئاواته‌كانیان بهێنن ه دی ،من له‌پێناوی كۆتاییهێنان به‌و مه‌ینه‌تیان ه به‌الیه‌نی كه‌مه‌و‌ه سه‌ده‌ها الپه‌ڕه‌ی توێژینه‌وه‌و كتێبیم خوێندۆته‌و‌ه ك ه له‌ناوه‌ند‌ه گرنگه‌كانی رۆژئ��اوادا نووسراون‌و به‌راوردی هه‌ندێك له‌سیستم ه پێشكه‌وتووه‌كانم كردووه‌و چه‌ندین ساڵیش ه كار به‌سیستمێكی هاوشێو‌ه دهك � هم‌و چه‌ندین جار لهگهڵ په‌روه‌رده‌كاره‌كانی كوردستاندا راوێژمان ك��ردووهو به‌الی هه‌موومانه‌و‌ه گرنگ بووه كه‌كارێك بكه‌ین بۆئهوهی چاره‌نووسی خوێندكار نه‌به‌ستینه‌و‌ه به‌یه‌ك تاقیكردنه‌وه‌وه‌ی 15رۆژییه‌وه. دواتر پێویست ه خوێندكاره‌كان له‌گه‌ڵمداو له‌روانگه‌ی مه‌عریفییه‌و‌ه بیر لهوه بكهنهوه ك ه ئهم ه دروست نییهو واباشتر‌ه ئه‌وان له‌ماوه‌ی سێ ساڵدا هه‌وڵبد‌هن‌و پرۆسه‌ی مه‌عریفی خۆیان ده‌وڵه‌مه‌ند بكه‌ن بۆئهوهی نمره‌یه‌كی باش بێننه‌وه. به‌ده‌رله‌وه‌ی ئهم بڕیاره لهالیهن ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌و‌ه ده‌رچووه‌و تهنها ئهو ئه‌نجومه‌ن ه ده‌توانێت بیگۆڕێت ،بهاڵم له‌م حاڵه‌ته‌شدا ئه‌گه‌ر ئهو ئه‌نجومه‌ن ه ئهم بڕیاره بگۆڕێت ،من پێموای ه گه‌وره‌ترین هه‌ڵه‌ی مێژوویی ده‌كات ،چونك ه به‌زیانی خودی خوێندكاران ده‌شكێته‌وه ،له‌الیه‌كی دیكهوه ئهوهی من له‌ناوه‌نده‌كانی په‌روه‌رده‌و میدیاكانه‌و‌ه تێگه‌یشتم ئهوهی ه كه‌هه‌ندێك خوێندكار له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌دوو ساڵی رابردوودا نمره‌ی باشیان نه‌هێناوه ،بۆی ه خۆپیشاندانیان كردووه ،من له‌م ه تێده‌گه‌م ،بهاڵم ئهم ه به‌پله‌ی یه‌كه‌م كه‌مته‌رخه‌می خۆیانی تێدایه ،من ده‌زانم هه‌ڵه‌ی زۆر هه‌یه ،بهاڵم نه‌ك له‌بڕیاره‌كه‌دا ،به‌ڵكو له‌پیاده‌كردنی بڕیاره‌كه‌دا ،ئه‌گه‌ر هه‌ندێك قوتابخانه‌و مامۆستا نمره‌ی زۆر بد‌هن‌و هه‌ندێكی دیك ه كه‌م ،ئهوه به‌شێوه‌یه‌كی خراپ كار ده‌كات ه سه‌ر كۆنمره‌ی خوێندكاره‌كان‌و لێره‌دا مافی خۆیان ه خۆپیشاندان بكه‌ن بۆ چاككردنی ئهم هه‌ڵه‌یه ،خاڵێكی دیك ه هه‌ی ه كه‌من له‌ده‌رچوونی كۆبڕیاره‌كانی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌و‌ه لهالیهن ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌و‌ه ئه‌مه‌م ب���ه‌وه‌زاره‌ت راگه‌یاندووه‌و كه‌ده‌بێ ده‌بێ وه‌زاره‌ت تیمێكی وه‌زاره‌ت تیمێكی گه‌ڕۆكی شاره‌زا له‌هه‌موو گه‌ڕۆكی شاره‌زا ناوچه‌كاندا پێكبهێنێت ك ه به‌به‌رده‌وامی له‌هه‌موو ناوچه‌كاندا گه‌ڕان به‌ناو قوتابخانه‌كان ،خوێندكاران‌و پێكبهێنێت ك ه م��ام��ۆس��ت��ای��ان��دا ب��ك��ات‌و م��اه��ی�ه‌ت��ی ئهم به‌به‌رده‌وامی گه‌ڕان سیستمه‌و میكانیزمی كاركردن بهم سیستم ه به‌ناو قوتابخانه‌كان، روونبكاته‌وه‌و ئاماده‌ش بێت گوێ له‌ره‌خنه‌و پێشنیاره‌كانیان بگرێت. خوێندكاران‌و دوا خ��اڵ ك�ه‌ده‌م�ه‌وێ یاداشتی بكه‌م مامۆستایاندا ئهوهی ه ب �ه‌رای مامۆستاو خوێندكاره‌كان بكات‌و ماهیه‌تی وه‌زاره‌ت��ی پ �هروهرده تا بڵێی خه‌مسارده‌و ئهم سیستمه‌و له‌گه‌رمه‌ی هه‌موو ئهم بگره‌و به‌رده‌یه‌دا میكانیزمی كاركردن وه‌اڵمێكی روونی نییهو جه‌نابی وه‌زیریش بهم سیستم ه ب �ه‌رێ��ز ك��اك سه‌فین زه‌ح��م�ه‌ت��ی ئ��هوهی روونبكاته‌و ه نه‌كێشاو‌ه بێت ه سه‌ر ته‌له‌فزیۆن‌و قسه‌یه‌ك بۆ خوێندكاره‌كان بكات.
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
کلتور
12
ی گه‌نجان‌و به‌سااڵچووان سكااڵ له‌یه‌كتر ده‌كه‌ن دێژین بۆ له‌هه‌شت ی سووتاند؟ مارسدا خۆ ی لهههولێر ی بانیشار عه‌ل
ب��ه‌س��ااڵچ��ووان گ�ه‌ن��ج��ان به‌نه‌فام‌و گه‌نجانیش به‌سااڵچووان به‌دواكه‌وتوو تۆمه‌تبارده‌كه‌ن ،شاره‌زایان ی بوار ی كۆمه‌اڵیه‌تیش ئاماژه بۆ ئهوه ده‌كه‌ن ده‌ب��ێ��ت گ��وێ ل�ه‌ن�ه‌وه‌ك��ان� ی پێشوو بگیرێت ،ب��ۆئ�هوه ی ئێم ه س��وود لهو ئه‌زمونان ه وه‌ربگرین نه‌ك به‌قسه‌یان بكه‌ین. ب��ه‌ری��هك��ك��ه‌وت��ن�� ی گ��ه‌ن��ج��ان‌و به‌سااڵچووان هه‌ندێك كات له‌سنوور تێپه‌ڕده‌بێت‌و كێش ه ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی به‌دوادادێت ،ئهم دیارده‌ی ه به‌سااڵچووان ی نیگه‌رانكردووه‌و ده‌ڵێن ده‌بێت گه‌نجانیش چاوێكیان له‌رابردوو بێت. گ����ه‌ن����ج����ان ن���ای���ش���ارن���هوه به‌سااڵچووان ده‌یانه‌وێت ه����هم����وو ژ یا نی
رۆژان ه ی ئه‌وان به‌ده‌ست ی به‌سااڵچووانه‌و‌ه ب��ێ�تو له‌قس ه ی ئ���ه‌وان تێنه‌په‌ڕن، به‌سااڵچووانیش گله‌ی ی ئهوه له‌گه‌نجان ده‌كه‌ن وه‌ك پێویست رێزیان لێناگرن‌و وه‌كو جاران گو ێ به‌قسه‌كانیان ناده‌ن، قانع فه‌ره‌ج ته‌مه‌ن 56ساڵ له‌به‌رده‌م چایخان ه ی مه‌چكۆ لهههولێر دانیشتبوو ئهو باس ل�ه‌وه‌ده‌ك��ات له‌م رۆژگ��اره‌دا هیچ كات رێز له‌به‌سااڵچووان ناگیرێت‌و گه‌نجان به‌دواكه‌ووتویان ده‌زانن. قانع به‌ده‌ستوور ی وت "كاتێك ده‌مه‌وێت قسه‌یه‌ك ی خێر بۆ كوڕه‌كه‌م من رقم له‌وه‌و بكه‌م واده‌زانێت ز ه‌ر ه‌ر ح���ه‌زده‌ك���هم ئهو بكا ت " ،
ههروهها وت ی "قسه‌كه‌م ته‌واونابێت پێمده‌ڵێت باوك ه تۆ به‌سه‌رده‌م ی پێشوو بیرده‌كه‌یته‌وه". گه‌نجان پێیانوای ه نابێت له‌هه‌موو شتیكدا به‌قس ه ی به‌سااڵچووان بك هنو ئێستا وه‌ك سه‌رده‌م ی پێشوو نیی ه رۆژ ب �ه‌ڕۆژ ژیان ده‌گۆڕێت ،ده‌شڵێن ب���ه‌س���ااڵچ���ووان ه�هم��ی��ش� ه ره‌خن ه له‌جل‌وبه‌رگ‌و هه‌ڵسوكه‌وت ی گه‌نجان ده‌گرن‌و به‌نه‌فام له‌قه‌ڵه‌میان ده‌ده‌ن. سه‌ربه‌ست 24ساڵ ك ه كارمه‌ند ی وه‌زاره‌ت������ ی رۆش��ن��ب��ی��ری��ی� ه ده‌ڵێت "به‌گوێنه‌كردن ی به‌سااڵچووان لهالیهن گه‌نجانه‌و‌ه مانا ی ئ�هوه نیی ه تۆ رێز كه‌س ه ناگریت ،به‌ڵكو ئهوه ل�����هو ده‌گه‌یه‌نێت ئهوه ی ئهو ده‌یڵێت لهگهڵ تۆدا
ناگونجێت". شاره‌زایان ی ب��وار ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی ب��ۆچ��وون��ی��ان��وای � ه پێویست ه گ��و ێ ل��ه‌ب��ه‌س��ااڵچ��ووان بگیرێت‌و سوود له‌ئه‌زمونه‌كانیان وه‌ربگرین ،بهاڵم مه‌رج نیی ه له‌هه‌موو شتێكدا به‌قسه‌یان بكه‌ین. نه‌وزاد جه‌مال مامۆستا ی فه‌لسه‌ف ه ی كۆمه‌اڵیه‌ت ی له‌زانكۆ ی سه‌اڵحه‌دین ده‌ڵ��ێ��ت "س���ه‌رج���هم ئ���هو كێشان ه ناته‌ندروسته‌كانه‌و‌ه له‌په‌یوه‌ندیی ه دروستده‌بن ،ئهو جۆره په‌یوه‌ندییه‌ش له‌كۆمه‌ڵگ ه ی كوردیدا بوونی هه‌یه". م.ن������ه‌وزاد ب���ه‌ده‌س���ت���وور ی وت "خواسته‌كان ئهو گۆڕان ه كلتوریی ه ی دروستكردووهو له‌سه‌رجه‌م بواره‌كان ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و سیاسیدا ره‌نگ ی داوه‌ته‌وه، بهاڵم كێشه‌ك ه ئهوهی ه نه‌وه‌كان ی رابردوو مای ه پوچ بوون". ههروهها وت ی "پێویست ه ئێم ه گ��وێ ل �ه‌ب �ه‌س��ااڵچ��ووان بگرین، چونك ه ئه‌وان خاوه‌ن ئه‌زمونن، بۆئهوه ی ئێم ه سوود لهو ئه‌زمونان ه وه‌ربگیرین ن���هك به‌قسه‌یان بكه‌ین".
ی هه‌راسانكردوو ه ی زۆر ،خێزانه‌كان منداڵ ی زۆر ی دابونه‌ریت‌و شه‌رعدا ،ژماره‌یه‌ك له‌ژێر كاریگه‌ر له‌خێزانه‌كان سنوور بۆ منداڵبوون دانانێن ئیلهام عه‌بدوڵاڵ له‌سلێمانی
بوونی منداڵی زۆر بووه‌ته كێشه بۆ خێزانه‌كان‌و پسپۆڕانی بواری پزیشكیش ئ��ام��اژه به‌وه‌ده‌كه‌ن كه‌می م��اوه‌ی به‌دوایه‌كداهاتنی م��ن��داڵ گرفتی ت�ه‌ن��دروس��ت�ی بۆ منداڵ‌و دایكه‌كه‌ش دروستده‌كات. رێژه‌ی زۆری منداڵ له‌خێزانێكدا كێشه‌ی ئ��اب��ووریو كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ت��ه‌ن��دروس��ت��ی ب��ۆ خێزانه‌كان دروستده‌كات‌و بههۆی دابونه‌ریتی كۆمهڵگاو بیروباوه‌ڕی ئایینییه‌وه تائێستا خ��ێ��زان �هك��ان ناتوانن سنوورێك بۆ منداڵبوون دابنێن. شیرین عه‌لی ته‌مه‌ن 35ساڵ خاوه‌نی چوار منداڵه وه‌ك خۆی ده‌ڵێت ناتوانم هه‌موو پێداویستییه مادییه‌كانیان بۆ دابین بكه‌م، ده‌توانم بڵێم ل�ه‌ڕووی مه‌عنه‌وی‌‌و
په‌روه‌رده‌ییشه‌وه هه‌ر نه‌متوانیوه ئه‌ركی دایكایه‌تی جێبه‌جێ بكه‌م. شیرین فه‌رمانبه‌ره له‌یه‌كێك له‌ده‌زگا حكومیه‌كاندا ،وتی "ئهو چوار منداڵه به‌حه‌زی خۆم نهبووه، ماڵی خه‌زورم پێیان باش بووه"، بهاڵم وتی "بۆ ئهم سه‌رده‌مه چوار منداڵ زۆره". ئه‌حمه‌د له‌تیف ته‌مه‌ن 36ساڵ باوكی پێنج منداڵه‌و له‌خانووی كرێدا ده‌ژی ،بههۆی خراپی باری ئابوورییه‌وه رۆژان �ه دوو منداڵی لهگهڵ خۆیدا ده‌بات بۆ كاركردن. ئه‌حمه‌د وتی "رۆژانه پاره‌یه‌كی دیاریكراوم ده‌ستده‌كه‌وێت ،به‌ته‌نها ناتوانم بژێوی ژیانیان بۆ دابین بكه‌م ،بۆیه دوو له‌منداڵه‌كانم وازی�����ان ل �ه‌خ��وێ��ن��دن هێناوه‌‌و كارده‌كه‌ن له‌بازاڕدا". ل �هك��ۆن��دا زۆرب���وون���ی منداڵ كۆمه‌ڵگای پ��ێ��وی��س��ت��ی��ی �هك �ی
ی زۆر ئه‌ركی په‌روه‌رده‌كردن ده‌خات ه مه‌ترسییه‌وه منداڵ
كشتوكاڵی بووه ،بۆ كاركردن له‌ناو كێڵگه‌دا پێویستییان به‌زۆرترین رێ��ژه‌ی هێزی كار ههبووه ،بهاڵم له‌ئێستادا زۆری رێ��ژه‌ی منداڵ ب�هك��ێ��ش�ه داده‌ن���رێ���ت ل����ه‌رووی په‌روه‌رده‌كردن‌و پێگه‌یاندنییانه‌وه. فاتمه ق��ادر ت�هم�ه‌ن 60ساڵ ئاماژه بۆ ئهوه ده‌كات خێزانه‌كانی جاران ده‌بوایه منداڵیان زۆربێت، چونكه له‌الدێدا ده‌ژیان خێزانه‌كان ده‌ی���ان���ووت م��ن��داڵ زۆر باشه بۆئهوهی كه گ�هوره بوون ئیشی كشتوكاڵییان ب��ۆ ب��ك�هنو ببنه شوان. فاتمه وتی "خ��ۆم نۆ منداڵم بووه". ل �ه‌رووی ئایینییه‌وه دوو رای جیاواز هه‌یه هه‌ندێك له‌زانایانی ش���ه‌رع پێیانوایه دروس��ت��ه كه س��ن��وورێ��ك دی��اری��ب��ك��رێ��ت بۆ له‌دایكبوونی منداڵ‌و هه‌ندێكیشیان پێیانوایه نابێت هیچ سنوورێك بۆ منداڵبوون دابنرێت. مه‌ال موسا حه‌بیب پێشنوێژی مزگه‌وتی حه‌مه‌ی حاجی ره‌شید به‌ده‌ستووری وت "الی هه‌ندێك ل�ه‌زان��ای��ان�ی ش���ه‌رع‌و فوقه‌هاتی ئیسالم دروسته خێزان ژماره‌یه‌كی كه‌م منداڵیان هه‌بێت به‌و مه‌رجه‌ی ك��ه دی��اری��ك��ردن��ی منداڵه‌كان به‌مه‌به‌ستی په‌روه‌رده‌و پێگه‌یاندنی منداڵی چاك بێت". ههروهها وتی "باوكه‌كه ده‌بێت بتوانێت بژێویان بۆ دابین بكات". ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا كه هه‌ندێكی تر له‌زانایانی ش �ه‌رع به‌گوێره‌ی هزری ئه‌وان دروست نییه خێزان منداڵ دیاریبكات‌و سنووری بۆ دابنێت ،چونكه منداڵ بۆ دایك‌و باوك‌و بۆ دنیاو قیامه‌تیان باشه. پسپۆڕانی ب���واری پزیشكی باس له‌زیانه‌كانی سكپڕی ده‌كه‌ن‌و
ج��ه‌خ��ت ل����هوه دهك���ه‌ن���هوه كه پێویسته كه‌مترین م��اوه‌ی نێوان سكپڕی له‌دوو ساڵ كه‌متر نه‌بێت. دك���ت���ۆره ن��ی��گ��ار محه‌مه‌د ساڵح به‌رزنجی پسپۆڕی ژنان‌و منداڵبوون‌و نه‌زۆكی وتی "كه‌مترین ماوه‌ی نێوان سكپڕییه‌ك 2ساڵه". د .نیگار باسله‌وه‌ده‌كات كه ئه‌گه‌ر بێت‌و دایك هه‌موو ساڵێك منداڵی بێت ئه‌وا تووشی بێخوێنی ده‌ب��ێ �تو رێ���ژه‌ی منداڵی ناكام لهو دایكانه‌ی كه هه‌موو ساڵێك منداڵیان ده‌بێت ،زیاتره. ل �ه‌ڕووی ده‌روونییه‌وه ،وتی "باری ده‌روونی دایك باش نابێت، چونكه بیری الی ئ �هوهی �ه چی بخوات‌و چۆن بخوات ،چۆن باری جه‌سته‌ی خۆی بگه‌ڕێنێته‌وه باری جاران". ده‌رب��ارهی جۆره‌كانی رێگرتن له‌منداڵبوون (منع) ئهو پسپۆڕه‌ی ب��واری ژن��ان‌و منداڵبوون ئاماژه بهوه ده‌كات هه‌موو جۆره دژه سك پڕییه‌كیش زی��ان‌و س��وودی خۆی هه‌یه ،ئه‌گه‌ر بێت‌و به‌ڕێكوپێكی به‌كاربهێنرێت له‌ژێر چاودرێری پزیشكی پسپۆڕدا سوودی زیاتره. كۆمه‌اڵیه‌تی ت���وێ���ژه‌ران���ی پێیانوایه ب��وون �ی منداڵی زۆر گرفتی په‌روه‌رده‌كردن بۆ خێزان دروستده‌كات. ئ�ه‌ح��م�ه‌د ره‌ش��ی��د توێژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی وتی "ده‌بێت ماوه‌ی نێوانی له‌دایكبوونی منداڵێك تا منداڵێكی تر له 3س��اڵ كه‌متر نه‌بێت ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ئهو مندااڵنه‌ی له‌دوای یه‌كتر دێن ،منداڵی یه‌كه‌م غیره له‌منداڵی دوای خۆی ده‌كات‌و واه�ه‌س��ت دهك��ات دای��ك‌و باوكی له‌پێدانی س��ۆزو خۆشه‌ویستی فه‌رامۆشی دهك�هنو منداڵی تازه جێگه‌ی بایه‌خیانه".
شه‌نگ هاشم له‌دهۆك
ئ �هو ژن��هی له 8ی م��ارس��دا خۆ ی سووتاند به‌رله‌وه‌ی گیان له‌ده‌ستبدات داوایكردووه كه‌س گوناهبارنه‌كرێت به‌سووتانی ،كه‌سوكاریشی دان ب�ه‌وه‌دا ده‌نێن له‌ناو خێزانه‌كه‌یاندا كێشه‌ی زۆریان ههبووه. ژنێكی ته‌مه‌ن 25س��اڵ به‌ناوی دێژین له‌قه‌زای شێخان به‌ئاگر خۆی سووتاندو دوای 8رۆژ مانه‌وه‌ی له‌نه‌خۆشخانه‌‌و سووتانی %75ی له‌شی ،گیانی له‌ده‌ستدا. هاوسه‌ری دێژین بۆ رۆژنامهی دهس��ت��ووری روون��ك��ردهوه "ل��ه‌رۆژی خۆسووتاندنه‌كه‌یدا م �نو دایكم‌و دێژین له‌ماڵ بووین ،به‌دایكمی وت من له‌ماڵ ناچمه دهرهوه ،دوای ئ �هوه بینیم له‌چێشتخانه‌كه ئاگر به‌رزبووه‌وه". ح��ام��ی��د ه����اوس����ه‌ری دێژین به‌ده‌ستووری وت "4ساڵ پێش ئێستا دێژینم ماره‌كرد ،دوای ئهوهی ژیانی هاوسه‌رگیریمان پێكهێنا تووشی گه‌لێك ناخۆشی بووین ،هاوسه‌ره‌كه‌م دوودڵ‌و وه‌سواس بوو ،زۆرجار بیری خۆسووتاندن‌و خۆكوشتن له‌مێشكی ئه‌ودا‌بوو". دێژین رۆژێك پێشئه‌وه‌ی خۆی بسوتێنێت زیاتر له‌چوارجار هه‌وڵی خۆسووتاندنی دابوو ،بهاڵم هه‌لی بۆ نه‌ڕه‌خسابوو. حامید وتی "رۆژی 2010/3/8كه رۆژی جیهانی ژنانه ،له‌كاتژمێر 4ی ئێواره من‌و دێژین‌و دایكم له‌ماڵه‌وه بووین ،من له‌ژووی دانیشتندا بووم، من ئاگام لهوه بوو به‌دایكمی وت تۆ ناچیته دهرهوه ،له‌دوای ئهوه بینیم دایكم چوو بۆ ماڵه دراوسێكه‌مان". ح���ام���ی���د ل����ه‌گ����ێ����ڕان����هوهی به‌سه‌رهاته‌كه به‌رده‌وامبوو ،پاش 10 ده‌قیقه ئاگرێك له‌چێشتخانه‌كه‌یانه‌وه ده‌رچ����ووهو ده‌ڵ��ێ��ت "بینیم ئاگر به‌له‌شی دێژینه‌وه‌یه ،به‌رچاوم تاریك بوو ،نه‌مده‌زانی چۆن بیكوژێنمه‌وه، دوای ئهوهی دراوسێكانمان له‌هاواری من هاتن‌و ئاگره‌كه‌مان كوژانده‌وه، ره‌وان���هی نه‌خۆشخانه‌ی سووتان‌و
جوانكاری دهۆكمان ك��ردو وتیان به‌رێژه‌ی %75ی له‌شی سووتاوه". برایه‌كی حامید ئ��ام��اژه‌ی بۆ ئ �ه‌وه‌ك��رد ك�ه ئ �هو رۆژه‌ی براژنی خۆی سووتاند تهنها حامیدو دێژین له‌ماڵه‌وه بوون. ئێستا كێشه‌ی سووتانی دێژین له‌ژێر لێكۆڵینه‌وه‌دایه‌و تائێستا ن �ه‌زان��راوه سووتێنراوه ی��ان خۆی سوتاندووه. یه‌كسه‌ر دوای سووتانی ،دێژین ده‌گ��وازرێ��ت �هوه ب��ۆ نه‌خۆشخانه‌ی سووتان‌و جوانكاری دهۆك داوی 8 رۆژ له‌سووتانه‌كه‌ی له3/15دا گیانی له‌ده‌ستدا. م��اوه‌ی دوو ساڵه كێشه‌یه‌كی زۆر له‌ناو ماڵی حامید دروستبووه، له‌ساڵی راب���ردوودا باوكی حامید كه ده‌كاته خ�ه‌زوری دێژین بههۆی نه‌خۆشی دڵه‌وه كۆچی دوایی كرد. م��وس��ا خ��اڵ��ی ح��ام��ی��د وت���ی "چه‌ندینجار خزم‌و كه‌سوكاری حامید هاوكاریان ده‌كردن بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانیان ،ب��ه‌اڵم ئ���ه‌وان هه‌ر تووشی كێشه ده‌بوونه‌وه". دراوسێیه‌كی ماڵی حامید كه نه‌یویست ناوی خۆی ئاشكرابكات له‌زاری خه‌سوی دێژینه‌وه ئاشكرای كرد "دێژین بۆخۆی خۆی سوتاندووه، چونكه ئهو چه‌ندین كێشه‌ی ههبووه". سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌بنكه‌ی پۆلیسی نه‌خۆشخانه‌ی سووتان‌و جوانكاری ل �هده��ۆك ب �ه‌ده‌س��ت��ووری راگه‌یاند "كاتێك دێژین گه‌یشته نه‌خۆشخانه نه‌یده‌توانی قسه بكات‌و راستی سووتانی ئاشكرابكات ،دوای سێ رۆژ له‌سه‌ر سووتاوییه‌كه‌ی قسه‌یكردو وتی من به‌زۆپا سووتام". س �ه‌رچ��اوه‌ك �هی نه‌خۆشخانه‌ی سووتان‌و جوانكاری دهۆك ئه‌وه‌شی روونكردهوه كه له‌سه‌ره‌تادا ره‌وشی ته‌ندروستی دێژین ب��ه‌ره‌و باشی رۆیشتووه ،چونكه پشت‌و پێیه‌كانی سووتابوو ،سكی نه‌سووتا بوو". ئهو سه‌رچاوه‌یه‌ی پۆلیس وتی "دوات���ر چیرۆكی سووتانی خۆی ئاشكراكرد ،وتی كه‌س به‌سووتانی من گوناهــبار مه‌كه‌ن ،من خۆم خۆم سووتاندو گازم به‌پشتی خۆمدا كرد".
15
info@destur.net
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
کلتور
الپهڕه 17
مه‌مله‌که‌تی گورگه‌کان ..ده‌قێکی هه‌میشه کراوه ،سه‌فه‌رێکی به‌رده‌وام
"سه‌رئێش ه نه‌خۆشی نییه ،به‌ڵكو نیشانه‌ی نه‌خۆشییه"
د .یاسین تاهیر پسپۆڕی نه‌شته‌رگه‌ری مێشك‌و بڕبڕه‌ی پشت بۆ ده‌ستوور سازدانی :بێستون فه‌تاح
پسپۆڕانی بواری نه‌خۆشییه‌كانی ده‌مارو مێشك ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن كه سه‌رئێشه نه‌خۆشی نییه ،به‌ڵكو نیشانه‌ی چه‌نده‌ها نه‌خۆشییه كه بههۆی چه‌ندین هۆكارهوه له‌شێوه‌ی سه‌رئیشه‌دا ده‌رده‌كه‌ون. له‌دیمانه‌یه‌كی ده‌ستووردا د .یاسین تاهیر پسپۆڕی نه‌شته‌رگه‌ری مێشك‌و بڕبڕه‌ی پشت ده‌ڵێت "به‌پێی توێژینه‌وه‌كان ره‌گه‌زی مێینه زیاتر تووشی سه‌رئێشه ده‌بن وه‌ك له‌ره‌گه‌زی نێرینه". د .یاسین ئاماژه بهوه ده‌كات سروشتی جوگرافیای كوردستان كه‌ناوچه‌یه‌كی شاخاوییه‌‌و له‌رووی ئاستی ده‌ریاوه ناوچه‌كه‌ی ئێمه بهرزتره ،هه‌ر بۆیه خه‌ڵكی الی ئێمه رێژه‌ی خوێنیان زیاتره له‌ناوچه نزمه‌كان ،ئهمهش كاریگه‌ری هه‌یه بۆ دروستبوونی سه‌رئێشه. .............................. دهس��ت��وور :سه‌رئێشه چییه، راسته سه‌رئێشه نه‌خۆشی نییه؟ د .یاسین :سه‌رئێشه له‌خودی خ��ۆی��دا ن��ی��ش��ان �هی نه‌خۆشییه، ب��ه‌اڵم ئ���هوهی ل�ه‌ن��او هاوواڵتیاندا ب���اوه ب �ه‌ن �ه‌خ��ۆش��ی ن��اوده‌ب��رێ��ت، له‌روویه‌كیشه‌وه ناحه‌قیان نییه، چ��ون��ك�ه زۆرج����ار ن��ی��ش��ان�هی ئهو نه‌خۆشییه تهنها له‌شێوه‌ی سه‌رئێشه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت ،به‌واتایه‌كی تر ئهوهی هه‌ستی پێبكات‌و ده‌ریببڕێت تهنها نیشانه‌ی سه‌رئێشه‌یه كه ئهو كه‌سه‌ش دێته‌الی ئێمه گازه‌نده‌ی ئهوه ده‌كات سه‌ری دێشێت ،هه‌ر بۆیه هاوواڵتیان وه‌ك ن�ه‌خ��ۆش��ی ن��اوی��ان ب���ردووه، ئ���ازاری سه‌رئێشه‌كه‌ش ئهوهنده تونده كه كه‌سه‌كه واز له‌هه‌موو بواره‌كانی ژیانی ده‌هێنێت ،ئهمهش هۆكارێكی ت��ره ب��ۆئ �هوهی لهالیهن هاوواڵتیانه‌وه به‌نه‌خۆشی بناسرێت، له‌كاتی سه‌رئێشه‌دا توانای كاركردن له‌ده‌ستده‌ده‌یت ،كه‌سه‌كه ئاماده‌یی تێدایه هه‌موو شتێك بكات بۆئهوهی سه‌رئێشه‌كه‌ی چاك بێت ،ههرچهنده زۆر نه‌خۆشی تریش كه‌سه‌كه په‌ك ده‌خات ،بهاڵم وه‌ك سه‌رئێشه نین، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر زۆریش له‌خۆت بكه‌ی كاربكه‌یت ،ب�ه‌اڵم وه‌ك ج��اران ئهو كاره‌ی پێناكرێت ،هه‌ر له‌ناو خه‌ڵكدا باوه كه‌یه‌كێك سه‌ری دێشێت داوا له‌ده‌وروبه‌ری ده‌كات وازی لێبێنن، له‌داتاكانی ته‌ندروستی ئه‌مریكی كه له‌ئه‌نجامی چه‌ند توێژینه‌وه‌یه‌كه‌وه ئه‌نجامی وه‌رگیراوه ،ره‌گه‌زی مێینه زیاتر تووشی سه‌رئێشه ده‌بن وه‌ك له‌ره‌گه‌زی نێرینه ،له‌ته‌مه‌نی 50-40 ساڵی زیاتر ئه‌گه‌ری تووشبوون زیاتره
وه‌ك ته‌مه‌نه‌كانی تر ،له‌ته‌مه‌نه‌كانی تریش تووشبوونی هه‌یه ،ته‌نانه‌ت لهو توێژینه‌وانه‌دا هاتووه ئهو خێزانانه‌ی باری بژێوی ژیانیان به‌تایبه‌ت هه‌ژارن ئه‌گه‌ری زۆرت��ر توشبوونیان هه‌یه به‌سه‌رئێشه به‌به‌راورد به‌خێزانه‌كانی تر ،بهاڵم به‌گوێره‌ی گشتی خهڵكهوه له‌واڵتانی پێشكه‌وتوو حاڵه‌ته‌كانی سه‌رئێشه زیاتره به‌به‌راورد به‌واڵتانی ت��ازه‌پ��ێ��ش��ك �ه‌وت��وو ،ه��ۆك��اری ئهم جیاوازییه‌ش ن��ه‌زان��راوه ،ده‌شێت بگهڕێتهوه بۆئهوهی ئ �ه‌وان ئامارو دات��ای رێكخراویان هه‌بێت ،بهاڵم واڵت��ه دواك �ه‌وت��ووه‌ك��ان نه‌یانبێت، هه‌ر له‌ڕووی پێناسه‌ی سه‌رئێشه‌وه ل��ه‌رووی مێژووییه‌وه ئ�هم حاڵه‌ته زۆر كۆنه به‌پێی ئهوهی چه‌ند كه‌لله سه‌رێكیان دۆزیه‌وه‌ته‌وه مێژووه‌كه‌ی دهگهڕێتهوه بۆ 4000-3000ساڵ پێش زایین نیشانه‌ی كاری نه‌شته‌رگه‌رییان له‌سه‌ربووه ،ئهو كه‌لله سه‌رانه كون كراون ،شوێنه‌كانیش ساڕێژبووه وه‌ك دیاره دوای ده‌ستكاری كردنه‌كه. دهس��ت��وور :سه‌رئێشه له‌ناو مندااڵنیشدا هه‌یه؟ د .یاسین :به‌ڵی یه‌كێك لهو نه‌خۆشییانه‌ی كه‌منداڵ ده‌توانێت ده‌ری ببڕێت سه‌رئێشه‌یه ،بۆنمونه م��ن��داڵ ك �ه‌ن �ه‌خ��ۆش بێت پێوه‌ی دیاره‌و نیشانه‌كانی تیاده‌رده‌كه‌وێت‌و ئ���اره‌زووی ی��اری نامێنێت ،بهاڵم كه‌منداڵ تووشی سه‌رئێشه ده‌بێت هه‌مان ئاره‌زووی نامێنێت ،بهاڵم هیچ نیشانه‌یه‌كی پێوه دیارنییه. ده‌ستوور :دیارترین هۆكاره‌كانی دروستبوونی سه‌رئێشه چییه؟ د .یاسین :ئێمه وه‌ك پسپۆڕی تایبهت به‌نه‌شته‌رگه‌ری مێشك یان هه‌ناوی مێشك سه‌رچاوه‌ی زۆرمان هه‌یه كه‌ته‌نها تایبه‌تن به‌سه‌رئێشه، لهگهڵ ئهو سه‌رچاوانه‌شدا توێژینه‌وه‌و لێكۆڵینه‌وه‌ی به‌رده‌وام هه‌یه له‌سه‌ر ئهم بابه‌ته ،ته‌نانه‌ت رێكخراوێكی نێونه‌ته‌وه‌یی هه‌یه به‌ناوی كۆمه‌ڵه‌ی سه‌رئێشه‌ی جیهانی كه كۆمه‌ڵه‌یه‌كی پزیشكیی جیهانییه‌و ناسراوه لهالیهن رێكخراوی ته‌ندروستی جیهانییه‌وه، ئهو كۆمه‌ڵه‌یه هه‌ستاوه خشته‌یه‌كی بۆ هۆكاره‌كانی سه‌رئێشه داناوه، هه‌موو جۆره‌كانی سه‌رئێشه‌كان لهو خشته‌یه‌دا پۆلێنكراوه‌و باسكراوه، هۆكاره‌كانی سه‌رئێشه له‌هۆكاری زۆر ق��ورس �هوه ده‌ستپێده‌كات تا هۆكاری زۆر ساكار ،وه‌ك ئهوهی به‌یانییه‌ك نانی به‌یانی نه‌خۆیت ده‌ش��ێ��ت ت��ووش��ی سه‌رئێشه‌بیت له‌هه‌ندێك كه‌سدا ،بهاڵم سه‌رئێشه بههۆی ئهم هۆكارهوه واتلێناكات بترسیت ل�هم سه‌رئێشه‌یه ،بهاڵم له‌هه‌مانكاتیشدا ده‌شێت سه‌رئێشه نیشانه‌ی نه‌خۆشییه‌كی مه‌ترسی‌و كوشنده‌بێت وه‌ك بوونی گرێیه‌ك ل�ه‌ن��او ده‌م��اغ��دا ،ه �ه‌ر بۆیه ئێمه ه��ه‌وڵ��ده‌ده‌ی��ن ه��اوواڵت��ی��ان ب��اوه‌ڕ پێبهێنین كه هۆكاری سه‌رئێشه‌كه‌ی دی��اری بكات ،تا دڵنیابێت له‌وه‌ی سه‌رئێشه‌كه‌ی مه‌ترسی نییه ،واتا له‌هه‌ردوو حاڵه‌ته‌كه‌دا هه‌ر هه‌ست
تاكی كورد سه‌ر زۆر خوارده‌كه‌نه‌وه كه په‌یوه‌ندی ه بۆ به‌دانیشتنه‌كه‌یانه‌و ه هه‌یه ،ئهمهش هۆكارێك سه‌رئێشه.
ره‌گه‌زی مێین ه زیاتر تووشی سه‌رئیشه ده‌بن وه‌ک ل ه ره‌گه‌زی نێرینه
به‌ئازاری سه‌رئێشه‌كه ده‌كه‌یت ،بهاڵم گرنگ ئه‌وه‌یه هۆكاری دروستبوونی سه‌رئێشه‌كه بزانیت. دهس��ت��وور :ج���ۆره باڵوه‌كه‌ی سه‌رئێشه كامه‌یه كه‌به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ه��اوواڵت��ی��ان گ��ی��رۆده ده‌بن به‌ده‌ستییه‌وه؟ د .یاسین :ئ �هو پۆلێنه‌ی بۆ سه‌رئێشه‌كه ك���راوه ل �ه‌الی �ه‌ن ئهو رێ��ك��خ��راوه‌وه ،ج���ۆری یه‌كه‌میان چه‌ند ناوێكی هه‌یه ،بهاڵم ئهوهی لهالیهن هاوواڵتییانه‌وه پێی ناسراوه پێیده‌وترێت (شه‌قیقه یان صداع نصفی) ئهم جۆره باوترین جۆری س�ه‌رئ��ێ��ش�هی�ه كه‌خه‌ڵكێكی زۆر گیرۆده‌ی ئهو جۆره‌ن ،دوو حه‌قیقه‌ت هه‌یه سه‌ره‌تا پێش شه‌قیقه ده‌مه‌وێت باسی بكه‌م. ئێمه له‌ناوچه‌یه‌كی شاخاوی ده‌ژی���ن ،ب�ه‌وات��ای�هك��ی ت��ر ل��ه‌ڕووی ئاستی ده‌ری���اوه ناوچه‌كه‌ی ئێمه ب �ه‌رزت��ره ،ه �ه‌ر بۆیه خه‌ڵكی الی ئێمه رێ���ژه‌ی خوێنیان زیاتره له‌ناوچه نزمه‌كان ،ئهو جیاوازییه‌ش به‌پێی ئاستی جوگرافی بۆ ئه‌وه‌یه ئۆكسجین به‌باشی بگاته مێشك، بههۆی به‌رزی ئهو رێژه‌ی خوێنه، چونكه ئۆكسجین كه‌مه له‌هه‌واكه‌دا ناچار جه‌سته‌ی كه‌سه‌كه خ��رۆك �ه سووره‌كانی زیادده‌كات بۆئهوهی ئ�������هو ب�����ڕه كه‌مییه‌ی ئۆ كسجین
كه‌مبكاته‌وه ،ب���ه‌اڵم ب��ۆ خه‌ڵكی جگه‌ره‌كێش ،جگه‌ره‌كێشان وات ل��ێ��دهك��ات ئۆكسجین كه‌مبچێته مێشكه‌وه ،جه‌سته‌ی كه‌سه‌كه‌ش وه‌ك پ�ه‌رچ�هك��ردارێ��ك��ی ل��هش بۆ پ��ڕك��ردن��هوهی ئ��هو كه‌موكوڕییه رێژه‌ی خوێن زیادده‌كات ،بۆئهوهی ئۆكسجینی ته‌واو بچێت بۆ مێشك، بهاڵم ئه‌مه خۆی هۆكارێكه‌و جگه‌ره كێشانه‌كه‌ش له‌خۆیدا هۆكارێكی ت��ره ،كه‌سه‌كه كه‌خوێنی زۆربوو له‌ڕاده‌ی ئاسایی بتڵێك خوێن ده‌دات بۆئهوهی ئهو خوێنه‌ی له‌بۆڕییه‌كانی خوێنیدایه كه‌مبێته‌وه ،بۆ ماوهیهكی دی��اری��ك��راو ه�ه‌س��ت به‌ئاسوده‌یی ده‌كات‌و سه‌رئێشه‌كه‌ی كه‌مده‌بێته‌وه، ب �ه‌اڵم ئ�هم رێگایه‌ش به‌رێگایه‌كی ك��ۆن داده‌ن��رێ��ت ه��ه‌ر له‌كۆنه‌وه م���رۆڤ ویستویه‌تی ل��هو خوێنه زی��اده‌ی�ه رزگ��اری ببێت ،ته‌نانه‌ت له‌چاره‌سه‌ركردنه میللیه‌كانیشدا ئهو رێگایه به‌كارهێنراوه ،بهاڵم ناكرێت هه‌موو كه‌سێك ج��گ�ه‌ره‌ی كێشاو سه‌رئێشه‌ی گ��رت بڵێین ب��ۆ ئهم ه�������ۆك�������اره
ده‌گ��ه‌ڕێ��ت��هوه ،ده‌ش��ێ��ت كه‌سه‌كه به‌هۆكارێكی تر سه‌رئێشه‌كه‌ی تووش بووبێت ،ده‌ب��ێ��ت ئ��ام��اژه‌ش بهوه بكرێت كه‌ئه‌وانه‌ی رێژه‌ی خوێنیان زی��ادده‌ك��ات به‌شێوه‌یه‌كی گشتی دوو ج��ۆرن جۆرێكیان په‌یوه‌ندی بهوه هه‌یه كه‌سه‌كه گیروگرفتێكی جه‌سته‌یی هه‌یه كه‌رێژه‌ی خوێنی زیادده‌كات ئهم كه‌سانه كه‌من كه ئهو گیروگرفته له‌ناو مۆخی سوورو خرۆكه سووره‌كانی خوێنیدایه ،ئهم حاڵه‌ته پێویسته پزیشكی پسپۆڕی وردی ئ���هو ب����واره حاڵه‌ته‌كه‌ی ده‌ستنیشانبكات‌و چاره‌سه‌ری بكات، ج���ۆری دووه‌م���ی���ان ك �ه به‌ئاستی دووه‌م داده‌ن��رێ��تو به‌هۆكارێكی ت��ر خوێنه‌كه‌ی زی��ادده‌ك��ات وه‌ك جگه‌ره‌كێشان ،ئ�هوه تایبه‌ته به‌و ه��ۆك��اره‌و ب��ه‌دوورك��ه‌وت��ن��هوه لێی چاره‌سه‌ر ده‌بێت. ی���هك���ێ���ك���ی ت����ر ل����ه‌ج����ۆری سه‌رئێشه‌كان بههۆی بڕبڕه‌ی ناوچه‌ی م��ل�هوه دێ��ت كه‌تایبه‌ته به‌جۆری كاری كه‌سه‌كه به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی ب��ه‌رده‌وام سه‌ریان شۆڕده‌كه‌نه‌وه، یان بهبێئهوهی ئاگایان له‌خۆیان بێت ب�ه‌رده‌وام سه‌ریان داده‌نه‌وێنن وه‌ك ئ �ه‌وان �هی به‌هه‌ڵه ب���ه‌رده‌وام له‌سه‌ر كۆمپیوته‌ر كارده‌كه‌ن ،ئاستی كۆمپیوته‌ره‌كه ل�ه‌رێ��ك��ی ئاستی سه‌ریاندا نییه ،یان ئه‌وانه‌ی كاریان به‌رگدرووه ،یان كاری چنین ده‌كه‌ن، ی��ان به‌شێوه‌یه‌كی گشتی تاكی ك��وردی س �ه‌ر زۆر خوارده‌كه‌نه‌وه كه په‌یوه‌ندی به‌دانیشتنه‌كه‌یانه‌وه هه‌یه ،ئهم هۆكارانه هۆكاری تری باڵوی سه‌رئێشه‌ن ،بهاڵم مه‌ترسیدار نییه ده‌توانرێت به‌شێوازی گۆڕینی
نه‌ریتی كاركردن‌و پارێزگاریكردن له‌بڕبڕه‌كانی مل چاره‌سه‌ری بكرێت. ده‌ستوور :چاره‌سه‌ری سه‌رئێشه چۆن ده‌كرێت؟ د .یاسین :له‌سه‌ره‌تادا ده‌مه‌وێت ئهوه باس بكه‌م به‌كارهێنانی ده‌رمان به‌شێوه‌یه‌كی هه‌ڕه‌مه‌كی كارێكی ب��اش نییه ،وه‌ك��و له‌پێشوتریشدا ئاماژه‌م پێكرد سه‌رئێشه نه‌خۆشی نییه ،به‌ڵكو نیشانه‌ی نه‌خۆشییه، هه‌ر بۆیه ئهو كه‌سانه‌ی سه‌رئێشه‌ی به‌رده‌وامیان ههیهو به‌و ده‌رمانانه ئ��ازاره‌ك�هی كه‌مده‌كه‌نه‌وه كارێكی باش ناكه‌ن ،به‌ڵكو كاری باش بریتییه له‌وه‌ی له‌هۆكاری دروستبوونی ئهو سه‌رئێشه ب�ه‌رده‌وام�ه بكۆڵینه‌وه‌و له‌الی پسپۆڕی تایبهت هۆكاره‌كه ده‌ستنیشان بكه‌ین كه‌ده‌شێت زۆر ئاسان بێت ،یاخود ده‌شێت نیشانه‌ی گیروگرفتێكی سه‌ختبێت ،هاوواڵتی نازانێت ئ �هو ج��ۆری ئازارشكێنه الیه‌نه خراپیه‌كانی چییه‌‌و گه‌ر زۆر به‌كارهات مه‌ترسیان چییه ،بهاڵم به‌كارهێنانی ئازارشكێنه ساده‌كان خراپ نییه ،بهاڵم نه‌گاته ئهو راده‌یه‌ی به‌به‌رده‌وام كه‌سه‌كه به‌كاریبهێنێت‌و چ��اره‌س�ه‌ری هۆكاری سه‌رئێشه‌كه ن �ه‌دۆزرێ��ت �هوه ،وه‌ك به‌كارهێنانی پ��ان �ه‌دۆڵ ك�ه له‌ته‌له‌فزیۆنه‌كاندا ری��ك�لام��ی ب��ۆ دهك���ات ،له‌واڵتانی پێشكه‌وتووشدا ب���واری پێدراوه كه‌ئه‌وان زۆر به‌مه‌ترسییه‌وه ده‌رمان به‌كارده‌هێنن. ده‌ستوور :چۆن بزانین كه‌سێك شه‌قیقه‌یه‌تی وه‌ك ئاماژه‌ت پێدا؟ دریارترین جۆره‌كانی سه‌رئێشه‌یه له‌كوردستاندا؟ د .ی��اس��ی��ن :ش�ه‌ق��ی��ق�ه ،وات��� ه ئازاری الیه‌كی سه‌ر ،بهاڵم حاڵه‌تی ش �ه‌ق��ی��ق �هش ه �هی � ه ه��هم��وو سه‌ر ده‌یه‌شێنێت ،لهبهرئهوه ناكرێت بڵێین ئ���هوهی الی�هك��ی س��ه‌ری نه‌یه‌شێت شه‌قیقه‌ی نییه ،ب�ه‌اڵم ئ �هوهی الی ئێم ه كه‌پێی ده‌وت��رێ��ت شه‌قیقه‌ی كالسیك ئهو حاڵه‌ته‌ی ه كه‌الیه‌كی س��ه‌ری دێشێت ،ب��ه‌اڵم وه‌ك وتم شه‌قیقه‌شمان هه‌ی ه هه‌ردووالی سه‌ری دێشێت ،یان جارێك الیه‌كی دێشێت‌و پاش ماوه‌یه‌ك الكه‌ی تری دێشێت، هه‌ندێك نیشان ه هه‌ی ه بۆ ناسینه‌وه‌ی شه‌قیق ه وه‌ك ئ�هوهی پێش ئهوهی ئ��ازاره‌ك��هی ب �ه‌ت �ه‌واوه‌ت��ی ب��ۆ بێت هه‌ست به‌هاتنی ئهو ئازار‌ه ده‌كات، زۆرب���هی زۆری ئ��هو نه‌خۆشانه‌ی شه‌قیقه‌یان ه�هی� ه هه‌ستده‌كه‌ن كه‌خه‌ریك ه شه‌قیقه‌كه‌ی بۆ دێت، بۆنمون ه كه‌سه‌ك ه هه‌ستده‌كات دڵی تێكده‌چێت ،ی��ان ب �ه‌رچ��اوی ته‌ڵخ ده‌بێت یان بێهێز ده‌بێت ،به‌كورتی هه‌ستده‌كات شه‌قیقه‌كه‌ی وا بۆ دێت، دوای ئهوه سه‌رئێشه‌ك ه ده‌ستپێده‌كات دوای هاتنی ئهو نیشانانه ،له‌رووی فه‌سله‌جه‌و‌ه خوێن كه‌مده‌چێت بۆ خانه‌كانی مێشك كه‌سه‌ك ه هه‌ست به‌و نیشانان ه ده‌كات ،بهاڵم كه‌له‌ناكاو خوێنه‌ك ه ب �ه‌رب��وو هه‌ست به‌سه‌ر ئێشه‌ك ه دهك��ات ،له‌كۆنیشه‌و‌ه ك ه به‌هه‌رجۆرێك خوێنیان له‌سه‌ری ك �ه‌س �هك � ه وه‌رگ��رت��ب��ێ��ت بههۆی كه‌ڵه‌شاخ‌و هه‌ر هۆیه‌ك بووبێت بۆ پشوودانی كاتی كه‌سه‌ك ه بووه، بــه‌اڵم ئـێســـتا بــــه‌هــــۆی زانســـتی پزیشكییه‌و‌ه ده‌توانرێت ده‌رمانی تایبهت به‌كاربهێنرێت.
ه هه‌ردووالی سه‌ری دێشێت، شه‌قیقه‌مان هه‌ی یان جارێك الیه‌كی دێشێت‌و پاش ماوه‌یه‌ك الكه‌ی تری دێشێت.
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
کلتور
14
"%70ی ئـه‌و رێـگـایانـه‌ی له‌پارێزگـای سلێمانیـدا هـه‌ن، كـانـن" ئه‌ندازیار عومه‌ر حاجی عینایه‌ت بۆ ده‌ستوور رێـگـا كـۆنـه سازدانی :زانیار محه‌مه‌د
ئه‌ندازیار عومه‌ر حاجی عینایه‌ت ده‌ڵێت به‌پێی لێكۆڵینه‌وه‌ی كۆمپانیایه‌كی ئه‌ڵمانی ،دهركهوتووه %90ی ئهو كه‌سانه‌ی به‌شه‌قامی سالمدا تێده‌په‌ڕن ،بۆ كاروباری فه‌رمانگه‌كان لهو شهقامهوه تێده‌په‌ڕن، بۆی ه پێیوای ه باشترین چاره‌سه‌ری قه‌ره‌باڵغیی رێگاوبانه‌كان ،گواستنه‌وه‌ی فه‌رمانگه‌كان‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كان ه بۆ ده‌ره‌وه‌ی شار. ئه‌ندازیار عومه‌ری حاجی عینایه‌ت له‌دیمانه‌یه‌كی ده‌ستووردا باس له‌خراپی‌و بێپالنی رێگاوبانی پارێزگای سلێمانی ده‌كات‌و ده‌ڵێت "%70ی ئهو رێگایانه‌ی له‌پارێزگای سلێمانی هه‌یه، رێگا كۆنه‌كانن". ................................ دهس��ت��وور :رێگاوبانی سلێمانی كێش هو كه‌موكوڕیی زۆره ،رۆژان��� ه بههۆی خراپی رێگاوبانه‌كانه‌و‌ه رووداوی هاتوچۆ رووده‌دات ،ده‌كرێت هه‌ندێك لهو كه‌موكوڕییان ه بخه‌یته‌ڕوو؟ عومه‌ر حاجی عینایه‌ت :رێگاوبان دهك��رێ��ت ب��ه‌دووب��هش��هوه ،به‌شێكی ناوشار‌و به‌شێكی دهرهوه ،رێگاوبانی ن��او ش��ار ش��اره‌وان��ی لێی به‌رپرسه، ده‌ره‌وه‌ی شاریش به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی رێگاوبان لێی به‌رپرسه ،رێگاوبانی ناو شار ،شه‌قامه‌كانی ته‌سك‌و كۆنن، یه‌كێك له‌چاره‌سه‌ره‌كان بۆ كێشه‌ی هاتوچۆی ناو سلێمانی ،دروستكردنی دوو شه‌قامی سه‌ره‌كیی ه به‌ته‌ریبیی ش �ه‌ق��ام��ی س��ال��م ،دهك����را له‌فلكه‌ی م��ام �ه‌ڕی��ش �هوه ب�ه‌ت�ه‌ری��ب��ی شه‌قامی
%90ی ئهو كه‌سانه‌ی به‌شه‌قامی سالمدا تێده‌په‌ڕن ،بۆ كاروباری فه‌رمانگه‌كان لهو شهقامهوه تێده‌په‌ڕن
سالم شه‌قامێكی دیك ه دروستبكرایه، ههروهها له‌فلكه‌ی یه‌كگرتنی كۆنه‌و‌ه شه‌قامێكی ته‌ریب به‌شه‌قامی سالم دروستبكرایه ،ن �هك به‌ئه‌نده‌رپاس‌و ئۆڤه‌رپاس ،ئێستا ئه‌نده‌رپاسی به‌رده‌م مۆزه‌خان ه دروس��ت��ك��راوه ،ب��ه‌اڵم الی ئوتێل سلێمانی پااڵس ئۆتۆمبێلێكی زۆر ده‌وه‌ستێت ،باشترین چاره‌سه‌ری قه‌ره‌باڵغیی رێگاوبانه‌كان ،گواستنه‌وه‌ی فه‌رمانگه‌كان‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كان ه بۆ ده‌ره‌وه‌ی شار ،ئه‌وه‌ش قه‌ره‌باڵغی له‌سه‌ر ناوهندی شار كه‌مده‌كاته‌وه، به‌پێی لێكۆڵینه‌وه‌ی كۆمپانیایه‌كی ئه‌ڵمانی ،ده‌رك���ه‌وت���ووه %90ی ئهو كه‌سانه‌ی به‌شه‌قامی سالمدا تێده‌په‌ڕن، بۆ كاروباری فه‌رمانگه‌كان لهو شهقامهوه تێده‌په‌ڕن ،كه‌وات ه ئه‌گه‌ر فه‌رمانه‌گه‌كان ببرێن ه ده‌ره‌وه‌ی ش���ار ،ئ���ه‌وا ئهو قه‌ره‌باڵغیی ه له‌سه‌ر ئهو شه‌قام ه نامێنێت، ئه‌گه‌ر ئ�هو شه‌قامانه‌ش ده‌ستكاری بكرێت ،رووكاری ناسراوی شه‌قامه‌كان نامێنێت ،بڕیاروای ه چه‌ند ئه‌نده‌رپاسێكی تر دروستبكرێت ،من لهگهڵ ئه‌وه‌دانیم‌و پێموای ه نابێت رووكار‌ه ناسراوه‌كانی شار ده‌ستكاری بكرێن ،شوێنی دروستكردنی ئه‌نده‌رپاسه‌كانیش رووبه‌ره‌كه‌یان زۆر كه‌مه ،باشترین شت ئهوهی ه چاره‌سه‌ری شه‌قامی شه‌ست مه‌تری بكرێت ،نابێت خاڵی وه‌ستانی ئۆتۆمبێلی تێدا بێت، ئهو ئه‌نده‌رپاسانه‌ی له‌ناوه‌ندی شار دروس��ت��دهك��رێ��ن ،با له‌سه‌ر شه‌قامی شه‌ست مه‌تری دروستبكرێن. ده‌ستوور :ئهو هه‌موو كه‌موكوڕییه‌ی ت��ۆ ب��اس��ی دهك��هی��ت له‌ڕێگاوباندا هۆكاره‌كه‌ی چییه؟ بۆچی دوای هه‌ژد‌ه س��اڵ ل�ه‌ده‌س�ه‌اڵت��ی ك���وردی ،ژمارهی دانیشتووان زیادیكردوو‌ه‌و گه‌شه‌یكردووه، بهاڵم شه‌قام‌و رێگاوبانه‌كان هه‌روه‌ك خۆیان ماونه‌ته‌وه؟ عومه‌ر حاجی عینایه‌ت :نابێت ده‌ستكاری هه‌موو شه‌قامه‌كان بكرێت، چونك ه هه‌ندێكیان مێژوویین ،ده‌بێت هه‌ندێك شه‌قام دیاریبكرێت‌و ته‌نیا چاكسازی له‌وانه‌دا بكرێت ،بۆئهوهی كێشه‌ی قه‌ره‌باڵغیی ئۆتۆمبێلیش له‌سه‌ر شه‌قامه‌كان كه‌مبكه‌یته‌وه ،ده‌بێت به‌پێی پێویست ئۆتۆمبێل له‌ده‌ره‌و‌ه بهێنرێت ه ن��او ههرێمهوه ،ه�ه‌روه‌ه��ا ئۆتۆمبێل ه
عومه‌ر حاجی عینایه‌ت
كۆنه‌كانیش سكراب بكرێن. ده‌ستوور :تاچه‌ند‌ه گرنگیی ده‌درێت به‌رێگاوبان بۆ گ�ه‌ڕه‌ك� ه نوێیه‌كانی سلێمانی؟ عومه‌ر حاجی عینایه‌ت :گه‌ڕه‌ك ه نوێیه‌كان ده‌ب��ێ��ت پێشووتر هه‌موو خزمه‌تگوزارییه‌كانی بۆ ببرێت ،شه‌قام‌و نه‌خۆشخان هو پۆلیس‌و قوتابخان هو بازاڕ‌و شاره‌وانی ،ئه‌وكات ه دانیشتووانی ئهو گه‌ڕه‌كان ه ناچارنابن هه‌موو رۆژێك بێن ه ناوهندی شارهوه ،ئه‌وه‌ش هۆیه‌كی تری كهمبوونهوهی قه‌ره‌باڵغیی ه له‌سه‌ر ناوهندی شار. ده‌ستوور :تونێلی ئه‌زمڕ دروستكرا، ههرچهنده هه‌ندێك بۆچوون رایانگه‌یاند دروستكردنی ئ �هو تونێل ه پێویست نییه ،ب�ه‌اڵم هه‌ر دروستكرا ،پێتوای ه دروستكردنی تونێلی ئه‌زمڕ كێشه‌ی هاتوچۆی كه‌مكردووته‌وه؟ عومه‌ر حاجی عینایه‌ت 18 :ملیۆن دۆالر خهرجكراوه بۆ ئهو تونێله ،ئێستاش 8ملیۆن دۆالری تریشی بۆ ته‌رخانكراو‌ه بۆ دروستكردنی هه‌واگۆڕكی ،ئایا چ شتێكی گرنگ له‌ودیو ئه‌زمڕه‌و‌ه هه‌ی ه تا تونێلی بۆ دروستبكه‌یت ،جیاوازیی رێگه‌كه‌ی ترو تونێلی ئه‌زمڕ له‌خاڵی ده‌رچوونه‌وه 5 ،خولهكه ،بۆ 5خوله‌ك 28ملیۆن دۆالر خهرجكراوه ،كاتێكیش تونێل دروستده‌كرێت ك ه رێگه‌ی تر نه‌بێت ،وات ه ئه‌گه‌ر له‌نێوان سلێمانیو قه‌الچواالندا رێگ ه نه‌بووایه ،ئه‌وكات ه ده‌پرسیت ئایا تونێل دروستبكه‌م ،یان
رێگه‌یه‌ك كه‌به‌سه‌ر شاخه‌كه‌دا بڕوات، بۆی ه پێموای ه تونێله‌ك ه بۆ مه‌به‌ستی تایبه‌تی دروس��ت��ك��راوه ،بۆ ئه‌وانه‌ی سه‌رمایه‌دار‌و ده‌وڵه‌مه‌ندن‌و له‌ودیوی تونێله‌كه‌و‌ه ڤێالیان هه‌یه ،له‌وێو‌ه هاتوچۆ بكه‌ن ،ئه‌ندازیاره‌كانی ئێم ه شاره‌زای دروستكردنی تونێل نین. ده‌ستوور :له‌باره‌ی ئهو شه‌قامانه‌ی سلێمانی ب���ه‌ده‌ره‌و‌ه ده‌گه‌یه‌نن چی ده‌ڵێیت؟ له‌كاتێكدا زۆرینه‌یان هه‌ر ش �ه‌ق��ام � ه ك��ۆن �هك��ان��ی ه����ه‌ژد‌ه ساڵ له‌مه‌وبه‌رن؟ ع���وم���ه‌ر ح���اج���ی عینایه‌ت: شه‌قه‌مه‌كانی سلێمانی به‌مجۆره‌ن، شه‌قامی سلێمانی تاسڵوجه ،شه‌قامێكی ناته‌واوه ،ههرچهنده شه‌قامه‌ك ه فراوانكرا، بهاڵم به‌ڕێگه‌ی ئه‌ندازه‌یی فراوان نه‌كرا، ئهو شۆسته‌یه‌ی ناوه‌ڕاستی شه‌قامه‌كه، 2ملیۆن دۆالری ت��ێ��دا خه‌رجكرا، یهك شاره‌وانی ده‌وێت سه‌وز بكرێت، تائێستا رووناكیی شه‌قامه‌ك ه كارناكات، له‌سلێمانی بۆ دووكان رێگاوبانی نوێ دروستكراوه ،بهاڵم له‌دووكان بۆ رانی هو ق���ه‌اڵدزی ه�ه‌ر رێگاوبان ه كۆنه‌كه‌یه، له‌سلێمانی بۆ چه‌مچه‌ماڵ‌و كه‌ركوك، ه��ه‌ر رێ��گ� ه ك��ۆن�هك�هی�ه ،له‌سلێمانی بۆ ق���ه‌ره‌داغ ه �ه‌ر كۆنه‌كه‌یه ،ئێستا له‌عه‌ربه‌ت بۆ سه‌یدسادق رێگه‌یه‌ك دروستده‌كرێت 34كیلۆمه‌تره ،له‌ساڵی 2008سایدی یه‌كه‌می دروستكرا ،ئێستا سایدی دووه‌م دهستیپێكردووه ،ئه‌ویش ل �ه‌وه‌رزی بارانباریندا ده‌ستیانپێكرد،
به‌وهۆیه‌شه‌و‌ه تووشی داڕم��ان بووه، ئێستا سیانه‌ی رێگه‌ك ه ده‌كه‌نه‌وه ،ئایا كێ به‌رپرس ه له‌مه ،ده‌بێت تا بیست ساڵ رێگ ه پێویستی به‌سیان ه نه‌بێت. ده‌ستوور :به‌گشتی له‌شاڕێگاكانی سلێمانیدا چه‌ندێك رێگه‌وبانی نوێ دروستكراون؟ عومه‌ر حاجی عینایه‌ت :له‌هه‌موو شارێگاكان ته‌نیا رێگه‌ی سلێمانی تاسڵوج ه دووك��ان ،ههروهها سلێمانی عه‌ربه‌ت ،سلێمانی قه‌الچواالن ،ههروهها نێوان زه‌ڵم بۆ ته‌وێڵ ه نوێكراونه‌ته‌وه، وات ه له%70ی ئهو رێگایانه‌ی له‌پارێزگای سلێمانی هه‌یه ،رێگا كۆنه‌كانن. دهس��ت��وور :هه‌ندێكجار ته‌سكی‌و هه‌لومه‌رجی جوگرافی سلێمانی ده‌كرێت ه بیانو بۆ ئه‌نجامنه‌دانی پڕۆژه‌كانی رێگاوبان ،ئایا ئهو بیانو‌ه شه‌رعیه‌تی هه‌یه؟ عومه‌ر حاجی عینایه‌ت :هه‌موو ئهو جێگ ه نوێیانه‌ی له‌سلێمانی دروستده‌كرێن، فراوانن ،خۆ ده‌كرێت رێگاوبانی نوێو فراوانیان بۆ دروستبكرێت .له‌واڵتی ئێم ه په‌له‌كردن هه‌یه ،گه‌وره‌ترین زیان ك ه به‌ر پڕۆژه‌كانی رێگاوبان ده‌كه‌وێت په‌له‌كردنه ،بۆنمون ه بودجه‌ی رێگاوبان له‌مانگی 10دا دێ��ت�هوهو له‌وكاته‌شدا پڕۆژه‌كانی رێگاوبان ده‌ستپێده‌كات، بههۆی وه‌رزی بارانبارینه‌و‌ه نابێت له‌مانگی 10تا مانگی 4پرۆژه‌كانی رێگاوبان ئه‌نجامبدرێن ،گه‌وره‌ترین زیان كه‌به‌ر پڕۆژه‌كانی رێگاوبان ده‌كه‌وێت، ئهوهی ه له‌وه‌رزی بارانباریندا پڕۆژه‌كان جێبه‌جێده‌كرێن. ده‌ستوور :پردێك دروستكرا له‌نێوان زه‌رگه‌ت ه بۆ كانی كورد‌ه كه‌ده‌كه‌وێت ه سه‌ر شه‌قامی شه‌ست مه‌تری ،ئایا ئهوه پێویست بوو؟ كه‌موكوڕییه‌كانی چین؟ عومه‌ر حاجی عینایه‌ت :ئه‌وه‌ش جێگه‌یه‌كی ناته‌واوه ،ده‌بوو خانووه‌كانی ده‌وروب��ه‌ری ئهو پرد‌ه بڕووخێنرانایه، ئێستا ئهو مااڵن ه ژیانیان له‌مه‌ترسیدایه، له‌به‌رئه‌وه‌ی ئۆتۆمبێله‌كان به‌به‌رده‌م ماڵه‌كانیاندا تێپه‌ڕده‌بن ،پڕۆژه‌ك ه پڕۆژه‌یه‌كی ناته‌واوه. دهس���ت���وور :له‌كاتێكدا ت��ه‌الری بازرگانی دروستده‌كرێت به‌پێی مۆڵه‌تی وه‌به‌رهێنان ،ده‌بێت نهۆمی ژێره‌وه‌ی
بكرێت به‌گه‌راجی ئۆتۆمبێل ،بهاڵم ته‌الره‌كان نهۆمی ژێرزه‌مینیان نهكردووه به‌گه‌راج ،به‌و هۆیهشهوه قه‌ره‌باڵغییه‌كی زۆر له‌ده‌وروبه‌ری ته‌الره‌كان دروستبوون؟ هۆیه‌كه‌ی چییه؟ كه‌س نیی ه له‌م بابه‌ت ه بپرسێته‌وه؟ عومه‌ر حاجی عینایه‌ت :من ك ه ل�ه‌ده‌زگ��ای وه‌به‌رهێنان ب��ووم ،ئه‌گه‌ر ه��ه‌ر ت �ه‌الرێ��ك ژم���ارهی نهۆمه‌كانی له 4نهۆم زیاتر بووبێت ،ده‌ب��وو هه‌م ئاسانسه‌ری تێدا بێت ،هه‌م نهۆمی ژێر زه‌مینی بكرێت ه گه‌راج ،كاتێك ته‌الرێكی 10نهۆمی دروستده‌كرێت ،ئه‌گه‌ر 40 ئۆتۆمبێلیش هاتوچۆی ئ �هو ته‌الر‌ه بكه‌ن ،ئ �ه‌وا ل��ه‌ده‌وروب��ه‌ری ته‌الره‌ك ه قه‌ره‌باڵغییه‌كی زۆر دروستده‌كه‌ن، پێویست ه شاره‌وانی بیكات ه مه‌رج ،هه‌ر ته‌الرێك له‌چوار نهۆم زیاتر بێت ،ده‌بێت نهۆمی ژێر زه‌مینییه‌كه‌ی بكرێت ه گه‌راج. ده‌ستوور :چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانی رێگاوبان پێویستی به‌هاوئاهه‌نگی نێوان شاره‌وانی‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی رێ��گ��اوب��ان‌و ه��ات��وچ��ۆی�ه ،ب���ه‌اڵم ئهم هاوئاهه‌نگیی ه نابینرێت ،ده‌زگایه‌ك یان ناوه‌ندێك نیی ه ئهم هاوئاهه‌نگیی ه دروست بكات ،ئایا بوونی هاوئاهه‌نگی له‌نێوان ئهم ده‌زگایانه‌دا پێویست نییه؟ عومه‌ر حاجی عینایه‌ت :بوونی هاوئاهه‌نگی زۆر گرنگه ،هاوئاهه‌نگی له‌نێوان ئهو ده‌زگایانه‌دا نییه ،بۆنمون ه دروستكردنی ئه‌نده‌رپاسی به‌رده‌م مۆزه‌خانه ،ك ه ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی دروستیكردووه ،ب�ه‌اڵم هیچ هاوئاهه‌نگییه‌ك نیی ه له‌نێوان شاره‌وانی‌و ئه‌نجومه‌نی پارێزگا‌و هاتوچۆ بۆ ئهو ئه‌نده‌رپاسه. ده‌ستوور :پێتانوای ه ماسته‌رپالنی سلێمانی كێشه‌كانی هاتوچۆ چاره‌سه‌ر بكات ،یان كه‌میبكاته‌وه؟ عومه‌ر حاجی عینایه‌ت :ماسته‌رپالن دراوه به‌كۆمپانیایه‌كی ئه‌ڵمانی، ناچێت ه ناو ورده‌ك��اری��ی شه‌قامه‌كانی ناو سلێمانییهوه ،به‌ڵكو به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ب��اس له‌ڕێگاوبانی سلێمانی ده‌كات ،ئهو ماسته‌رپالن ه ئه‌گه‌ر داخڵی ورده‌ك���اری نه‌بێت ،ناتوانێت كێشه‌ی رێگاوبان چ��اره‌س�ه‌ر بكات ،تائێستا ئه‌نجامی نهبووه.
ئـۆتـۆمبێلـ ه علوجه‌كـان له‌سـه‌رو یاساكـانـی هاتـوچـۆوه‌ن ئاوات محه‌مه‌د له‌رانیه
ژم���ارهی���هك���ی زۆر ئۆتۆمبێلی بێناسنامه كه به"علوج" ناسراوه هێنراوه‌ته سنووری بیتوێنه‌وه‌و هیچ مامه‌ڵه‌یه‌كی یاساییان له‌گه‌ڵدا ناكرێت ،به‌رپرسانی هاتوچۆی ناوچه‌كه‌ش ئاماژه ب �هوه ده‌كه‌ن بههۆی زۆری ژماره‌یانه‌وه ،ناتوانن لێپێچینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا بكه‌ن. بههۆی هه‌رزانی نرخه‌كانیان‌و پشتگوێخستنی مامه‌ڵه‌ی یاسایی لهالیهن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی هاتوچۆوه، ده‌ڤ����ه‌ری ب��ت��وێ��ن شه‌قامه‌كانی به‌ئۆتۆمبێلی علوج قه‌ره‌باڵغ ده‌بن. رۆس��ت��هم م��ح �هم �ه‌د خاوه‌نی ئۆتۆمبێلی (بێ ئاڕم) ،ئاماژه بۆ ئهوه ده‌كات كه‌به‌شێكی زۆری ئهو كه‌سانه‌ی ئهو ئۆتۆمبێالنه‌یان پێیه، خه‌ڵكی فه‌قیرو هه‌ژارن‌و فه‌رمانبه‌ری
حكومه‌تن ،توانای ئه‌وه‌یان نییه ئۆتۆمبێلی گرانبه‌ها بكڕن. رۆسته‌م وتی "خاوه‌نی ئهو جۆره ئۆتۆمبێالنه لهالیهن حكومه‌ته‌وه به‌نزینیان پێنادرێ یان ناتوانن بچن بۆ شاره‌كانی سلێمانیو هه‌ولێر، ل�ه‌گ�هڵ ئ �ه‌وه‌ش��دا ل�هه�ه‌ر شوێنێ مه‌فره‌زه‌ی پۆلیسی هاتوچۆ هه‌بێ، ده‌بێ خۆمان البده‌ین". به‌پێی قسه‌ی خ��اوه‌ن��ی ئهو ئۆتۆمبێالنه نرخه‌كانیشان هه‌رزانه. خاوه‌نی پێشه‌نگاكانی فرۆشتنی ئۆتۆمبێل خۆیان له‌مامه‌ڵكردن لهگهڵ ئ�هو ج��ۆره ئۆتۆمبێالنه‌دا الده‌ده‌ن‌و گ��رێ��ب�ه‌س��ت��ی كڕین‌و فرۆشتنیان بۆ دروست ناكه‌ن. سه‌اڵح مه‌عروف قادر خاوه‌نی پێشه‌نگای میران له‌چوارقوڕنه وت��ی "ئ �هو ئۆتۆمبێله بێئاڕمانه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ناهێلین مامه‌ڵه‌ی له‌پێشه‌نگاكه‌ی ئێمه‌دا پێ بكرێ‌و
لێره گرێبه‌ستیان بۆ ناكرێ". سه‌الح وتی "نامانه‌وێ تووشی كێشه ببین". ب�هپ��ێ��ی ئ���هو زانیارییانه‌ی ب��ه‌رۆژن��ام��هی دهس��ت��وور دراوه، نزیكه‌ی ( )5000-4000ئۆتۆمبێلی علوج له‌ناو ده‌ڤه‌ری بیتوێندا هه‌یه، ب�ه‌رپ��رس��ان��ی ه��ات��وچ��ۆش ده‌ڵێن ناتوانین چاره‌سه‌ری ئهو رێژه زۆره بكه‌ین. نه‌قیب محه‌مه‌د وتی "%25ی ئۆتۆمبێله‌كانی ئ��هم سنووره علوجه". لێپرسراوی بنكه‌ی هاتوچۆی چوارقوڕنه به‌پێویستی ده‌زانێت وه‌زاره‌تی ناوخۆ چاره‌سه‌ر بۆ ئهو ئۆتۆمبێالنه بدۆزێته‌وه. نه‌قیب محه‌مه‌د وتی "بههۆی نه‌بوونی ژمارهی ئهو ئۆتۆمبێالنه‌وه ناتوانین غه‌رامه‌یان بكه‌ین یان لێپچینه‌وه‌یان لهگهڵ بكه‌ین".
ئۆتۆمبێله علوجه‌كان ناتوانن هاتوچۆی نێوان سلێمانیو هه‌ولێر بكه‌ن .فۆتۆگراف :ئاوات محه‌مه‌د
17
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
ئه‌ده‌ب‌و هونه‌ر
ئاری عوسمان خه‌یات به‌شی یه‌كه‌م
()1 ئه‌گه‌ر مه‌مله‌كه‌تی گورگه‌كان ی شاعیرو ن��ووس��ه‌ر (ح�هم�ه‌س�ه‌ع��ی��د ك���ه‌الری) بخوێنینهوه ك ه تازه‌ترین به‌رهه‌می ن���اوب���راوهو ده‌زگ�����ا ی توێژینه‌وه‌و باڵوكردنهوه ی موكریان ی له‌كۆتایی ساڵی ()2009دا بۆی چاپ‌و باڵوكردووهتهوه، ئه‌وا یه‌كه‌م پرسیارێك ك ه به‌المانه‌و‌ه سه‌رهه‌ڵه‌دا ،بریتیی ه لهوه ی ئاخۆ ئهم تێكست ه له‌چ فۆرمێكی ئه‌ده‌بیدا خۆی ده‌بینێته‌وه؟ ب��ه‌ده‌ر ل��هوه ی خودی نووسه‌ر هیچ ئاماژه‌یه‌كی به‌بابه‌تی تێكسته‌كه‌ی خۆی نه‌داوه ،تا خوێنه‌ر بزانێ س�ه‌ر ب�ه‌چ ف��ۆرم ی��ان ژانرێكی نووسینه ،بۆی ه دیاریكردنی وه‌اڵمێكی بنه‌ڕه‌تی بۆ ئهو پرسیاره ،كارێكی ئاسان نییه ،چونك ه دواجار ده‌بینین لهو مه‌مله‌كه‌ته‌دا تێكه‌اڵوبوونێكی به‌رچاو هه‌ی ه له‌نێوان فۆرم ه جیاوازه‌كانی چیرۆك‌و هونه‌ری گێڕانه‌وه‌و سه‌ربورده‌و ژیاننامه‌دا ،ئهو حاڵه‌ته‌ش وایكردووه، نه‌توانین به‌ئاسانی وه‌كچۆن دوو ره‌گه‌زی (سالب‌و موجه‌ب) لێكجیاده‌كه‌ینه‌وه، ئاوا به‌وشێوه‌یه‌ش ناتوانین ئهم تێكست ه به‌بڕیارێكی ره‌هاو كۆتایی له‌بۆده‌قه‌ی ته‌نیا یهك فۆرمی گشتی‌و دیاریكراودا قه‌تیس بكه‌ین ،ئ�ه‌گ�ه‌رچ��ی ره‌نگ ه له‌هه‌ندێك شوێندا به‌پێی پێویست‌و خواستی نووسه‌ر ،شێوه فۆرمێك زیاتر بهكارهاتووه تا شێوه‌یه‌كی تر. ئه‌مه‌و سه‌رله‌به‌ری مه‌مله‌كه‌تی گورگه‌كان ( )200الپه‌ڕه‌یه‌و سێ به‌ش یان سێ ته‌وه‌ره‌ی سه‌ره‌كی پێكیهێناوه، له‌الپه‌ڕ‌ه حه‌وت تا سیو چوار ،به‌شی یه‌كه‌م ه ك ه له‌ژێر ناونیشانی (منداڵێك له‌مه‌مله‌كه‌تی باوكه‌كاندا) هاتووه‌و من لێره‌دا به(ده‌ستپێك) ن��اوی ده‌به‌م، له‌الپه‌ڕ‌ه سیوپێنج تا سه‌دو بیست‌و پێنج به‌شی دووه‌م � ه ك ه جارێكی تر له‌ژێر تایتڵی (منداڵێك له‌مه‌مله‌كه‌ت ی باوكه‌كاندا) هاتووه‌و دواتریش‌و تاكۆتایی تێكسته‌كه( ،مرۆڤێك له‌مه‌مله‌كه‌تی گورگه‌كاندا) ده‌خوێنرێته‌وه ،ئهم ه سه‌رباری ئهوهی هه‌ر به‌شه‌و له‌كاتی پێویستدا له‌ڕێگ ه ی هێمای (***) هوه ،لێكجیاكراونه‌ته‌وه. ئ �هوه ی ل�هو خستنه‌ڕووه‌دا جێی سه‌رنجه ،ئه‌مه‌ی ه منداڵێك له‌مه‌مله‌كه‌تی ب��اوك�هك��ان��دا ك � ه ئێستا ناونیشانی ده‌ستپێكی مه‌مله‌كه‌تی گورگه‌كانه، ه��اوك��ات ب �هش��ی دووه‌م�����ی هه‌مان تێكسته ،ه �ه‌روا پێشتر ل �ه‌دوو توێی به‌رگی كتێبێكی سهربهخۆو به‌هه‌مان ناونیشان له‌زنجیر‌ه كتێبی گۆڤاری ئاسۆی پ �ه‌روه‌رده‌ی��ی به‌ژمار‌ه ()30 له‌ساڵی ()2005دا ،لهالیهن نووسهرهوه چاپكراوه‌و ب�ڵاوب��ووه‌ت�هوه ،به‌مه‌شدا پرسیارێكی تر دێته‌كایه‌وه ،لهوه ی ئایا مه‌به‌ستی نووسه‌ر له‌م تێهه‌ڵكێش‌و دووباره‌كردنه‌و‌ه راسته‌وخۆی ه چییه؟ وه‌اڵمی ئهم پرسیاره‌شمان به‌ئاسانی چنگ ناكه‌وێ ،چونك ه دیسانهوه هیچ روونكردنه‌وه‌یه‌كی نووسه‌ر به‌دی ناكه‌ین، ك ه لهوبارهیهوه ئاماژه‌ی پێدرابێ ،بهاڵم ئ��هوهی ب�ه‌رچ��اوم��ان روونده‌كاته‌وه، ره‌نگ ه ئهو جۆره سه‌ركێشیی ه بێت ك ه به‌ال ی نووسهرهوه به‌دی ده‌كرێت ،بۆ گێڕانه‌وه‌ی رووداوه‌كانی ژیانی خۆی، ئهمهش بیركردنه‌وه‌یه‌كه ،ده‌مانبات ه سه‌ر ئهوهی بڵێین :بشێ ئهم ژیاننام ه بێ له‌ناو ژیاننامه‌دا؟ وه‌ك چۆن رۆمان هه‌ی ه له‌ناو رۆماندا؟ ئ ه ی باشتر نییه، ئێمه‌ش لهگهڵ (ئه‌نتۆنیۆ ئیستهۆپ)دا بڵێین ده‌ق شوناسێكی بۆ خۆی هه‌یه، بهاڵم ئهم شوناس ه هه‌موو كات رێژه‌ییه؟ ()2 لهگهڵ خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌م دێڕ ی مه‌مله‌كه‌تی گ��ورگ�هك��ان��دا ،خوێنه‌ر هه‌ست به‌حاڵه‌تێك دهك��ات ،مه‌گه‌ر له‌كۆتاییدا بكه‌وێته‌و‌ه ی��ادی ،لهوه ی
info@destur.net
عێراقی کۆماریی ..ره‌تکردنه‌وه‌ی ئه‌وی تر
دووچ���اری جۆرێك له‌سیحرو جادوو ك���راوه‌ت���هوه ل��ه‌الی��ه‌ن ن���ووس���ه‌ره‌وه، چونك ه سه‌لیقه‌یه‌كی جوان‌و تایبه‌تی له‌پرۆسه‌ی گێڕانه‌وه‌دا به‌كارهێناوه ،ئهم حاڵه‌ته‌ش په‌لكێشمان ده‌كات بۆ نێو دونیایه‌كی (به‌قه‌ولی نووسه‌ر خۆی) پڕ له(مه‌ین هت‌و مه‌حه‌ببه‌ت) ،ئینجا ك ه ئێم ه بهم رێگایه‌داو به‌نێو دونیای ئهو مه‌مله‌كه‌ته‌دا ،گوزه‌رمان كرد ،ئه‌وكات تێده‌گه‌ین ئهم ه ئۆتۆبیۆگرافیای خودی نووسه‌ره‌و تێهه‌ڵكێشكردنی منداڵێك له‌مه‌مله‌كه‌تی باوكه‌كانیشدا ،هه‌وڵدان ه بۆ ته‌واوكردنی ئهو سه‌فه‌ر‌ه ك ه لهگهڵ (ك��ان��ی)دا ،گرتوویه‌به‌رو له‌هه‌ندێ شوێنیشدا شیزۆییان ه مامه‌ڵه‌ی لهگهڵ كردووه ،ئهمهش له‌ئه‌نجامی ده‌ستبه‌ردار نه‌بوون لهو عه‌شق ه ریالییه‌ی ك ه ئێستا له‌ڕێگ ه ی خه‌یاڵیشه‌و‌ه بێت ،درێژ‌ه ی پ��ێ��ده‌دا ،چونك ه ده‌ستهه‌ڵگرتن له‌م كانییه ،ده‌كات ه ده‌ستهه‌ڵگرتن له‌كانی خ��ودی ژی��ان‌و مانهوه ،بۆی ه نووسه‌ر ویستبێتی یان نا ،ئه‌وا خوێنه‌ر له‌كاتی خوێندنه‌وه‌دا ،جۆرێك له‌دانپیانانیش ده‌خوێنێته‌وه‌و به‌دی ده‌كات ك ه ئه‌ویش له‌ڕاستیدا یه‌كێك ه لهو تایبه‌تمه‌ندییان ه ی واده‌ك����ات مه‌مله‌كه‌تی گورگه‌كان، به‌خێرایی سه‌رنجی خوێنه‌ر بۆالی خۆی راكێشێ‌و تاكۆتایی لهگهڵ خۆیدا به‌رێ. نووسه‌ر له‌ته‌كنیك ه سینه‌مایی‌و درام�یو ژانر‌ه ئه‌ده‌بیی ه جیاوازه‌كان ی تر س��ودی وه‌رگ��رت��ووهو كردوونیه‌تی به‌كه‌ره‌ست ه بۆ گێڕانه‌وه‌ی دوو قۆناغی ژیانی تایبه‌تی خۆی ،له‌قۆناغێكیاندا منداڵێكه ،یان باشتر بڵیین (منداڵێكی گه‌وره‌یه)و باوكه‌كان ده‌وری��ان داوه، له‌قۆناغی دووه‌میشیاندا مرۆڤێك ه (مرۆڤێكی منداڵه)و گورگه‌كان ده‌وریان داوه ،به‌دیوێكی ت��ردا ئ �هم منداڵ ه گ �ه‌وره‌ی �هو ئ�هم مرۆڤ ه منداڵه ،هه‌ر له‌یه‌ك مه‌مله‌كه‌تدا ژی��اوه ك ه ئه‌ویش مه‌مله‌كه‌تی گورگه‌كانه ،ئهو باوك ه ی ئهم به‌چاوی منداڵی ده‌یبینێ ،دواجار هه‌مان گورگه‌بۆری جێب ه عه‌سكه‌رییه‌كه‌یه، ب �ه‌اڵم ئ �هوه دنیابینی ن��ووس �هره ك ه گۆڕانی به‌سه‌ردا هاتووه‌و ئێستا وه‌ك مرۆڤێك حیكایه‌تخوانی ده‌كا. نووسه‌ر منداڵێكی گه‌وره‌یه ،چونك ه ئ �هوه خواستی ب��اوك‌و م��ام‌و ئامۆزاو خواستی تاكه‌كانی ده‌وروبه‌رو سه‌رجه‌م كۆمه‌ڵگه‌ی ه ك ه ده‌بێ منداڵه‌كان زوو گهوره بن‌و زوو ببن ه پیاو ،تا وه‌جاغی خانه‌واده‌و بنه‌ماڵ ه رۆشن بێت ،ئهم ه دۆخێك ه وا له‌منداڵ ده‌كا بكه‌وێت ه به‌ر ت�ه‌وژم� ی (مه‌حه‌ببه‌ت)ێكی بێپالن‌و بێبه‌رنام ه ی وشك‌و بێتامی گه‌وره‌كان‌و ه��اوك��ات ده‌ب��ێ زه‌ب���ری (مه‌ینه‌تی) یه‌كی ق���ورس‌و ره‌زات����اڵ‌و ناقۆاڵیش ق �ه‌ب��وڵ ب��ك��ات .ئ��ه‌وج��ۆره ژیانه‌ی ه ك� ه منداڵێتی تیا به‌هه‌ده‌رده‌چێ‌و نه‌خۆشییه‌كانی دواتر سه‌رهه‌ڵده‌ده‌ن، ئهو نه‌خۆشییانه‌ی هه‌رگیز ناوێرین بیریان لێبكه‌ینه‌وه ،له‌كاتێكدا خۆمان ب��ووی��ن�ه‌ت� ه ك��ارگ��هی وه‌به‌رهێنانی ڤایرۆسه‌كه‌ی ،به‌هه‌ده‌رچوونی قۆناغی منداڵێتی هاوتای ه لهگهڵ به‌فیڕۆچوونی به‌شیكی زۆری ته‌مه‌نی مرۆڤی نێو مه‌مله‌كه‌تی گورگه‌كان ،منداڵ ه گه‌وره‌و بیركه‌ره‌وه‌ك ه ی ئه‌وجا ،هه‌نووك ه خودی نووسهره ،بهاڵم دوو هێنده‌ی منداڵێك پێویستی به‌دڵنه‌وایی نازكێشانه ،ئهو له‌م گورگستانه‌دا ،پێویستی به‌دڵێكه، نه‌بزی ژیانی بداته‌وه ،با به‌قه‌رزیش بێ، ئهم مرۆڤ ه منداڵه‌ی ئێستا ،پێویستی به(كانی)یه ،تا ژیانی پڕ بكاته‌و‌ه له‌ته‌ڕی‌وو جوانی. نووسه‌ر نایه‌وێ خیانه‌ت له‌خۆی‌و له‌خوێنه‌ران بكات ،بۆی ه ئهو به‌هه‌مان "ئه‌قڵ‌و مێشك ی منداڵێك ی 5-4ساڵییه‌و‌ه له‌دونیایه‌ك ی بچكۆله‌دا ك ه سنووره‌ك ه ی له‌هێز ی بینین ی چ��او تێپه‌ڕنه‌كات، ی��ان وه‌ك ل�ه‌الپ�ه‌ڕ‌ه 119دا ،هاتووه له‌مه‌ودای بینین ی چاو ،كه‌مێ فراوانترو گه‌وره‌تر بووبێ ،نیشتمانه‌ك ه ی دێك ه ی
بێت‌و پایته‌خ ی ئهم واڵته‌شی ماڵێك ی بچكۆالن ه ی له‌خشت‌و قوڕ دروستكراو ی ڕووت‌و باوكیشی دوا ی خوا ی گهوره، به‌هێزترین ك هس‌و راستگۆترین مه‌خلوق بێت( ،مگ ،ال ،)66-65ئهو هاتووه، به‌و زه‌ینییه‌ته‌وه ،بهاڵم به‌هۆشیارییه‌كی ه�ه‌ن��وك�هی��ی�هوه ،رووداوه‌ك���ان���ی نێو مه‌مله‌كه‌تی باوكانێك دهگێڕێتهوه ك ه تۆزێك له‌خوا بچوكترن ،باوكانێك ك ه دواترو له‌مه‌مله‌كه‌تی گورگه‌كاندا ،نه‌ك هه‌ر به‌تۆزێك بچوكتربوون قایل نابن، به‌ڵكو گه‌وره‌تربوونیشیان پێقبوڵ نییه ،تا كارئه‌گات ه ئ��هوهی ،خۆیان له‌كاتی ئه‌شكه‌نجه‌و عه‌زابدانی نێو گرتووخانه‌كانیاندا ،ئیجازه‌ش به‌خودا ده‌ده‌ن (الل ه وین؟ الله باالجازه!).. تێگه‌یشتنی ئهوه ی منداڵ له‌باوك‌و گێڕانه‌وه‌ی ئێستای ئ�هو ی م��رۆڤ بۆ باوك ،له‌زۆرب ه ی وێستگه‌و رووداوه‌كانی ئهم تێكسته‌دا ،سیمبولی زه‌برو زه‌نگ‌و ت��وڕه‌ب��وون‌و غ���ه‌ز‌هب‌و حه‌رامكردن‌و تێهه‌ڵدان بووه ك ه ده‌سه‌اڵت‌و كۆمه‌ڵگ ه وه‌ك هه‌میش ه پیاده‌یان كردووه ،بهاڵم هه‌ندێكجار باوكی ریالی یان حه‌قیقی، جێگه‌ی باوكی مه‌جازی ده‌گرێته‌وه‌و به‌مه‌ش ناتوانێ باوكی داخوازییه‌كانی ئه‌وی منداڵ بێت ،ئاخر خواردنی (لوول ه كه‌باب)ی شار ،كاتێك خۆش ه ك ه من منداڵ بم‌و خۆم داوای بكه‌م ،نه‌ك پڕ سه‌رم ته‌ریقبوونه‌وه‌و پڕ چاوم ته‌ماشاو لیكی نه‌وسیش زاری ئاڵۆش پێكردبم‌و نه‌زانم‌و نه‌وێرم ،یان شه‌رم بكه‌م بڵێم باب ه كه‌باب! ل���وول��� ه ك��ه‌ب��اب��هك��ان��ی ب���اوك (مه‌حه‌ببه‌تێكی بێپالن) ،هه‌رگیز هێنده ی ئ��هو ته‌مات ه گرنجگرنج ه خۆش نابێ ك ه له‌بۆیسانێكی گه‌وره‌دا، به‌رچاوی منداڵه‌ك ه دهك �ه‌وێ‌و كه‌چی حه‌رام ه ی باوك (مه‌ینه‌تێكی پڕ له‌زه‌بر)، رێگه‌ی نادا دهستی بۆ به‌رێ ،خۆ ئه‌گه‌ر خاوه‌ن بۆیسانه‌ك ه رێگه‌شی بدا ،بهاڵم مادامه‌كێ پرسی باوكی تیانه‌كرابێ ،ئه‌وا له‌ڕاستیدا (ته‌ماته‌و مه‌ینه‌ت خواردن) ی لێده‌ره‌چێ" ،لهگهڵ نزیككردنه‌و‌ه ی ته‌ماته‌ك ه بۆ ده‌م��م ،نه‌ختێك به‌ره‌و ئ��اس��ۆ س���ه‌رم ه�هڵ��ب��ڕی ،ل��ه‌وه‌داب��وو قه‌پێك ی پیادا بك هم‌و س��وراو به‌د‌هم‌و له‌وسمدا شۆڕبیته‌وه ،روانیم باوكم به‌سه‌ر گ��رده‌ك�هوه ته‌ماشام ده‌كات، هه‌روه‌كو ئهوه ی ته‌زوو ی كاره‌بایه‌ك ی به‌هێز لێیدابێتم ،ئاوه‌ها ده‌ستم به‌ناسك ه ته‌مات ه ی له‌عنه‌تییه‌و‌ه وشك بوو ،ئینجا چنگم شل بوو ،ته‌ماته‌ك ه به‌ربووه‌و‌ه س���ه‌ر زه‌وی��ی��هك�� ه ی ب �ه‌رپ��ێ��م ،ئیتر له‌شوێنه‌ك ه ی خۆمدا چه‌قیم‌و به‌بێجوڵ ه چاوم به‌ئاسۆكه‌و‌ه رووه‌و باوكم ئه‌بڵه‌ق بوو"(مگ :ال.)47 بۆئهوهی له‌دیدگای نووسهرهوه له‌مه‌به‌ستی به‌كارهێنانی ریالیانه‌ی باوك تێبگه‌ین ،ده‌بێ ئهم كتێب ه به‌باشی بخوێنینهوه ،ئه‌وه‌تا خۆیشی له‌سه‌ر زاری كانییه‌و‌ه ئه‌ڵێ "باوكه‌كانمان له‌دڵسافی‌و جه‌هلی خۆیان به‌هه‌ڵ ه په‌روه‌رده‌یان كردین ،هه‌ڵه‌یه‌ك ئێم ه په‌ی پێده‌به‌ین، بهاڵم چونك ه به‌شیره‌و‌ه ده‌رخواردمان دراوه ،بێئه‌و‌ه ی به‌خۆمان بزانین له‌ئه‌قڵی ناوه‌وه‌ماندا ،كه‌ڵه‌ك ه بووهو ده‌بێت هه‌وڵبده‌ین خۆمانی لێقورتار بكه‌ین ،بۆی ه هه‌ق ه هه‌موو رۆشنبیرێك ئهو كتێب ه به‌وردیی بخوێنێته‌وه(.مگ: ال.)29 له‌مه‌مله‌كه‌تی باوكه‌كاندا ،نووسه‌ر س �ه‌رده‌م � ی منداڵی لهگهڵ ئه‌زمون ه جۆراوجۆره‌كانیدا تێپه‌ڕاندووه‌و تووشی
الپهڕه 19
مـه‌مـلـه‌كـه‌تـی گـورگـه‌كـان
ده‌قێكی هه‌میش ه كراوه ،سه‌فه‌رێكی به‌رده‌وام قه‌یرانێك ی رۆحی بووهتهوه (عاشقبوونی به‌كانی بارام ،گواستنه‌وه‌ی له‌گوندی ك��ان��ی��م��اران �هوه ب��ۆ ش���اری كفری، په‌روه‌رده‌بوونی له‌نێو كه‌شوهه‌وایه‌كی خێزانی ت��اڕاده‌ی�هك داخ��راوی ئاینی‌و لێوانلێو له‌ئه‌فسانه‌و حیكایه‌ته‌كانی دێوو درنج‌و كه‌راماتی شێخ‌و مه‌شایه‌خه‌كان‌و ..ه��ت��د) ،ئ�هم��ان� ه ه �هم��وو به‌قوڵی جێده‌ستیان دیاره له‌ڕه‌وتی ژیانی ئهم منداڵه‌دا ،بۆی ه هه‌میش ه ترس‌و شه‌رم‌و ته‌ریقبوونه‌و‌ه به‌رۆكیان گرتووه ،ئهمهش له‌ڕێگ ه ی كۆمه‌ڵێك ره‌م���زو هێمای ئه‌ده‌بییه‌وه ،گوزارشتیان لێكراوه، بۆنمونه :به‌رچاوكه‌وتنی چه‌ندین ج��اره ی به‌كارهێنانی ره‌نگی ر‌هش‌و شین ،یان وش� ه ی (خ��وم ،خومدراو) و ده‌سته‌واژه‌گه‌لی وه‌ك (ئازاری رۆح، چاوی رۆح ،ره‌نگی رۆح ،برژانگی چاوی رۆح‌و ..هتد) به‌كارهاتووه‌و هاوزه‌مان دهك��رێ سه‌رجه‌م ئه‌وان ه ئاماژه‌یه‌كی دی��ك � ه ب��ن ل �هپ��رۆس �هی گێڕانه‌وه‌ی حیكایه‌تی عه‌شقی ناكامی نووسه‌رو كانی ك ه دیسانهوه كانی ره‌مزێكی فره‌ره‌هه‌ندو مه‌ودافراوانه ،هه‌م ره‌مز‌ه بۆ نزرگ ه ی یه‌كه‌می نووسه‌ر ك ه گوندی (كانیماران)ه ،به‌وپێیه‌ی لێكچوونێكی جوان له‌نێوان ههردوو ناوه‌كه‌دا هه‌یه، هه‌م ره‌م��ز‌ه بۆ ن��اوی ئهو كچه‌ی ك ه نازانین ،له‌ڕاستیدا ك ه یو چۆن‌و له‌كوێ عاشقی ب��ووه ،ب �ه‌ده‌ر ل �ه‌وه‌ش خودی وشه‌ك ه (كانی) سهرچاوه ی ئاوی پاك‌و زواڵڵه ،ئاویش سه‌ره‌تاو چ هق‌و كۆتایی ژیانه‌و پارێزگاری م��ان�هوهی نه‌سلی مرۆڤایه‌تییه ،كه‌وات ه كانی به‌هه‌موو ماناكانییه‌وه ،دالێك ه بۆ مه‌دلولی ژیان‌و مانه‌وه‌و جاویدانه‌گی به‌ال ی نووسهرهوه، ك��ان��ی ره‌م���زی ئ��هو ئه‌تمۆسفێره‌ی ه ك ه ن��ووس�ه‌ر هه‌موو م���ه‌راق‌و ئاوات‌و خولیاكانی خ��ۆی تێدا هه‌ڵگرتووه‌و پاراستوویه‌تی. دوات���ر ن��ووس��ه‌ر له‌مه‌مله‌كه‌ت ی گ��ورگ �هك��ان��دا ،گه‌یشتۆت ه قۆناغی پێگه‌یشتن‌و گه‌شه‌سه‌ندن ی زه‌ین یو ئینجا له‌ناسنامه‌و كه‌سایه‌تی‌و رۆل��ێ خۆی له‌ژیانی تایبه‌تی خۆی‌و ده‌وروبه‌ریدا بۆ دهركهوتووه ،ئهمهش ئه‌وكاته‌ی ه ك ه ئیدی منداڵه‌ك ه مرۆڤێكه‌و ده‌كرێ كاتی ئه‌وه‌بێ قۆناغێكی تری ژیان بۆخۆی بژی ،بهاڵم نا ،ئهم مرۆڤبوونه‌ی ئهو له‌نێو گورگه‌كاندا ،ئێجگار زه‌حمه‌ته، ده‌رفه‌تی ناده‌ن مرۆڤایه‌تی خۆی بژی، به‌وه‌ش شتێكی ئه‌وتۆی بۆ ناهێڵنه‌وه، تا شوناسی خۆی به‌ته‌واو ی پایه‌جێگیر بكا ،بۆی ه پتر له‌ڕێگه‌ی گه‌ڕانه‌و‌ه ی یاده‌وه‌رییه‌كان‌و سه‌رله‌نوێ كوالنه‌و‌ه ی برینه‌كان ،چ دادێكی نییه ،ئه‌گه‌ر ئه‌وسا به‌منداڵی باسی مه‌رگی بۆ ده‌كرا، ئه‌وا ئێستا خۆی له‌چه‌ندین وێستگ ه ی ژیانیدا زۆر نزیك ،گه‌مه‌ی ترسناك لهگهڵ مه‌رگدا ئه‌نجامده‌دا (بینین ی شه‌هیدبوونی كه‌ریم ی ب��را ی به‌چاو ی خۆی ،چه‌شتن ی ئازاره‌كان ی زیندان ی به‌عس ،كۆچی دواییكردن ی دایك، ئ��اواره‌ب��وون‌و له‌جێ خۆ هه‌ڵكه‌نران بههۆی ش�ه‌ڕی ناوخۆو له‌كیسچوونی عه‌شقی كانی‌و ..هتد). ()3
نووسه‌ر منداڵێكی گه‌وره‌یه ،چونكه ئهو ه خواستی باوك‌و مام‌و ئامۆزاو خواستی تاكه‌كانی ده‌وروبه‌رو سه‌رجه‌م ه ه ده‌بێ منداڵه‌كان زوو گه‌ور ه بن‌و زوو ببن ه ك كۆمه‌ڵگای ه رۆشن بێت پیاو ،تا وه‌جاغی خانه‌واده‌و بنه‌ماڵ
به‌رگی کتێبی مه‌مله‌که‌تی گورگه‌کان
وه‌ك هه‌ر ئۆتۆبیۆگرافییه‌كی تر ك ه یه‌كه‌مین شێواز ی ال ی (ئۆگستین) ی قه‌دیسه‌و‌ه سه‌ریهه‌ڵداوه‌و دواتر ل�ه‌س�هده ی ه �ه‌ژده‌ی �هم �هوه ،ژان ژاك رۆسۆ به(دانپیانانه‌كان)ی خۆی‌و ئه‌لبێر كامۆ به(داكه‌وتن) په‌ره‌یان پێداو زیاتر ناساندیان ،ئاوا حه‌مه‌سعید كه‌الرییش، له‌ژێر كاریگه‌ریی ژیانی خۆیدا ،رووداوو ئه‌زمون ه تایبه‌تییه‌كان ی ژیانی خۆی ه�هڵ��ب��ژاردووه ،بۆی ه له‌م تێكسته‌دا، وه‌ك هه‌موو ئۆتۆبیۆگرافییه‌كانی دیكه، كه‌سایه‌تییه‌ك هاتووه‌ت ه كایه‌و‌ه ك ه بهرزتره له‌خواست ی یه‌كه‌م ی نووسه‌ر خۆی ،یان كه‌سایه‌تییه‌ك ك ه ره‌فتارو بیروڕاو هه‌ست‌و سۆز ی گونجاو ی هه‌یه، هه‌ر ئهم حاڵه‌ته‌ش ه واده‌كات بتوانرێ ئهم تێكست ه به‌دانپیانان ناوبنێین، ئه‌گه‌رچی ده‌نگی حیكایه‌تخوان خودی ن��ووس �ه‌ر خ��ۆی�ه‌ت��ی ،ب���ه‌اڵم زۆرج���ار هه‌وڵیداو‌ه جڵه‌وی گێڕانه‌و‌ه بدات ه دهستی كه‌سێكی تر ،دیاره قسه‌مان له‌سه‌ر ئهوه نییه ،ئاخۆ تاچه‌ند لهو هه‌وڵه‌یدا سه‌ركه‌وتوو ب��ووه ،به‌ڵكو قسه‌ی ئێم ه ئهوهی ه ك ه ئهو حاڵه‌ت ه وایكردووه جۆرێك له‌ڕاشكاوی‌و بڕێكی زۆری���ش له‌ڕاستگۆیی بخزێت ه نێو سیاقی گێڕانه‌وه‌كه‌وه ،ئه‌وه‌تا هه‌ر له‌ده‌ستپێكی مه‌مله‌كه‌تی گورگه‌كانه‌وه، باسی تازه‌ترین دیدارو چاوپێكه‌وتنی نێوان خۆی‌و كانیمان بۆ دهگێڕێتهوه، بۆی ه ئهم حاڵه‌كات ه له‌زه‌ینی دوور، یان له‌نه‌ستی نووسه‌ردا بووه‌ت ه ماكی به‌رده‌وامیدان به‌نووسینه‌وه‌و گێڕانه‌وه‌ی وردو درشتی هه‌ندێ الیه‌نی ژیاننامه‌ی خۆی ،له‌نێویشیاندا په‌یوه‌ندی نێوان خۆی‌و كانی ،به‌واتای ئهوهی عه‌شقی كانیی ه پاڵی به‌نووسه‌ره‌و‌ه ن��اوه ،تا جارێكی تر ده‌ست به‌گێڕانه‌و‌ه بكات، بۆی ه دوور نییه ،له‌هه‌وڵێكی تردا مه‌مله‌كه‌تی گورگه‌كانیش ده‌ق ئاوێزانی تێكستێكی ترو ناونیشانێكی تر بكات،
ره‌نگ ه زه‌مانه‌تی ئهم بۆچوونه‌ی من، گریمانه‌ی رێكه‌وتنی ژوانێكی تری نێوان خۆی‌و كانی بیسه‌لمێنێ ،چوزانم له‌كوێ‌و چوزانم ك �هی؟ هه‌شت‌و ده ده‌قیق ه ی به‌یانی له‌ڕێی فه‌رمانگه ،یان له‌وانه‌ی ه ی هكو نیو بۆ دووی نیوه‌ڕۆ، له‌ناو پاسداو ..هتد. ه��ه‌ق��وای�� ه ه���ه‌ر ك �ه‌س��ێ��ك ئهم تێكسته‌ی خوێنده‌وه ،ئاواتی رێكه‌وتنی ئهو ژوان ه بۆ نووسه‌ر بخوازێ ،به‌شكو بیر ل�ه‌ن��ووس��ی��ن�هوهی (نووسه‌رێك له‌مه‌مله‌كه‌تی حیزبه‌كاندا) بكاته‌و‌ه ك � ه دڵنیام ئ �ه‌وك��ات (مه‌مله‌كه‌تی گورگه‌كان) ده‌بێت ه به‌شێك لهو هه‌زاران به‌شه‌ی تری ژیاننامه‌و دانپیانانه‌كانی دیك ه ی ئهو ك ه هه‌رگیز ته‌واو نابن‌و بۆ هه‌میش ه هه‌ر به‌كراوه‌یی دهمێننهوه، پێویست ه له‌سه‌ركه‌وتنی ئهو هه‌وڵ ه دڵنیابێ ،چونك ه ئ �هو چه‌ند گوێل ه هه‌نگوینه‌ی ك ه له‌سه‌ر قس ه ی كان ی به‌په‌نج ه ی دۆشاومژ‌ه له‌كلۆری دار به‌ڕوو ده‌ریهانی ،به‌شی سه‌فه‌رێكی درێژتری ده‌كات ،سه‌فه‌ر ی دانپیانان‌و گێڕانه‌و‌ه ی سه‌ربورده‌كانی ژیان ،باگومانی نه‌بێ لهوه ،ئه‌ی مه‌گه‌ر هه‌نگوینی سپی له‌ناو كوله‌كه‌ی رۆحیدا هه‌ڵنه‌گرت‌و گه‌ڕایه‌وه‌و هه‌تا ئێستاش ه�ه‌رچ��ی كاتێك ك ه په‌ڕ‌ه ی دڵ وااڵده‌كا تابلۆی حه‌سره‌تی سپی چاوی كانی داچۆڕاو به‌سه‌ر كوڵم‌و گۆنایدا ،تێكه‌ڵ به‌ڕۆحی ده‌بێت‌و تام‌و له‌زه‌تی هه‌نگوین ،هه‌نگوینی سپی ده‌زێت ه زاری! له‌واڵتی قه‌زاو قه‌ده‌ردا، رێكه‌وتنی ژوانێك له‌نێوان داربه‌ڕوویه‌كی پیرو روونه‌كانییه‌كدا هیچ مه‌حاڵ نییه، ب �ه‌اڵم به‌مه‌رجێ ئه‌گه‌ر ئ�هو ل��ه‌دوا ی مه‌رگ ی دایكی نه‌چووبێت ه دهرهوه ی واڵت "هه‌تا له‌ژیاندا مابێت منیش هه‌روا ده‌مێنمه‌وه‌و خزمه‌ت ی ده‌كه‌م ك ه كۆچی دواییشی كرد ئه‌وا منیش له‌وانه‌ی ه بیر له‌كۆچ بكه‌مه‌وه‌و سه‌ر ی خۆم هه‌ڵگرم بۆ دهرهوه ی واڵت"(مگ:ال.)30
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
ئه‌ده‌ب‌و هونه‌ر
بۆچی سه‌رقاڵی شانۆ ده‌بم؟ ئه‌لبێر كامۆ
و :هیوا حسه‌ین
بۆچی سه‌رقاڵی شانۆ ده‌ب��م؟ زۆر جار ئهم پرسیاره‌م له‌خۆم پرسیوه‌‌و تهنها وه‌اڵمێك ك ه بۆ ئهم پرسیاره هه‌مبوو‌ه ئهوهنده س��واوو كۆن ه ك ه تووشی سه‌رسوڕمانتان ده‌كات ،بۆی ه سه‌رقاڵی شانۆم له‌به‌رئه‌وه‌ی جیهانی شانۆو سه‌ر سێنی شانۆ شوێنێك ه ك ه من تێیدا هه‌ست به‌به‌خته‌وه‌ری ده‌كه‌م، بهاڵم ئه‌گه‌ر به‌ویژدانه‌و‌ه بڕوانین ه ئهم بیركردنه‌وه‌ی ه ئه‌وه‌نده‌ش ك ه دیاره كۆن‌و سواو نییه ،هۆی ئهوهی ك ه ێ نكوڵی له‌به‌خته‌وه‌ربوون ده‌یانه‌و بكه‌ن ب�ه‌ڕواڵ�ه‌ت ئهوهی ه ك ه له‌ودا جۆرێك فێڵ‌و ته‌ڵ ه ده‌بینن ك ه جێگای شه‌رمه ،له‌مباره‌و‌ه هه‌مووان هاوڕاو كۆكن! هه‌ندێكجار هه‌ندێك نووسراو له‌نووسینی كۆمه‌ڵێك نووسه‌ر ده‌بینین ك ه باس لهوه ده‌كه‌ن كه‌سانێك وازیان له‌هه‌موو چاالكییه‌كی كۆمه‌اڵیه‌تی ه��ێ��ن��اوه‌و پ�ه‌ن��ای��ان ب��ردۆت � ه ژیانی تایبه‌تی خۆیان ،ئه‌گه‌ر هه‌ڵ ه نه‌بم له‌م "واز هێنان"و "په‌نابردن"ه‌دا جۆرێك سوكایه‌تی ش��اراوه‌ی �ه ،سوكایه‌تی كردن‌و به‌گه‌وج زانین ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ئهم دوو شت ه ته‌واوكه‌ری یه‌كترن، بهاڵم من زۆر كه‌س ده‌ناسم ك ه بۆ هه‌اڵتن له‌ژیانی تایبه‌تی‌و تاكه‌كه‌س په‌نا ده‌به‌ن ه به‌ر ژیانی كۆمه‌اڵیه‌تی، كالیگۆالكان به‌زۆری كه‌سانێكن ك ه تووشی شكست هاتوون ،ئهم ه به‌و مانای ه ك ه ئه‌وان ه له‌سۆزو خۆشه‌ویستی ێ ب����ووم؟ به‌ڵێ ب��ێ��ب�ه‌ری��ن ،ل �هك��و ده‌رباره‌ی به‌خته‌وه‌ری قسه‌م ده‌كرد، زۆر باشه ،ئه‌مڕۆكه ،وه‌ك چۆن نابێت دان به‌تاوانی كه‌سه‌كاندا بنرێت، نابێ دان به‌به‌خته‌وه‌ریشدا بنرێت، گه‌مژانه ،هه‌ر له‌خۆڕا ،بێئه‌وه‌ی ل ه ئه‌نجامی كاره‌ك ه بترسن ،له‌خۆڕا مه‌ڵێن"من به‌خته‌وه‌رم" لهگهڵ ئهوهی ئهم شته‌تان دركاند له‌سه‌ر لێوی به‌بزه‌ی كه‌سانی ده‌وروبه‌ری خۆتان، مه‌حكوم بوونی خۆتان ده‌بینن ،پێت ده‌ڵێن "به‌ڕێز تۆ به‌خته‌وه‌ریت ،بهاڵم بفه‌رموون چی بكه‌ین له‌هه‌تیوه‌كانی كشمیرو ئهو گول ه په‌راوێزخراوانه‌ی ك ه به‌خته‌وه‌ر نین؟" به‌ڵێ ،به‌ڕات ده‌ب���ێ چ��ی ب��ك �هی��ن؟ وه‌ك چۆن هاوڕێمان ئۆژن یۆنسكۆ ده‌ڵێت "چۆن ێ له‌شه‌ڕی ئهم چه‌شن ه ژیان ه ده‌كر رزگارمان بێت؟" بێگومان ده‌ستبه‌جێ خه‌م داتان ده‌گرێ. به‌هه‌موو ئه‌مانه‌و‌ه من له‌سه‌ر ئ���هو ب������اوه‌ڕه‌م ده‌ب��ێ��ت به‌هێزو
به‌خته‌وه‌ر بین ،بۆئهوهی بتوانین یارمه‌تی چاره‌ڕه‌شه‌كان بده‌ین ،ئهو چاره‌ڕه‌شه‌ی ك ه له‌ژێر باری ژیانی خ��ۆی��دا چۆكی داداوه‌‌و ناتوانێت یارمه‌تی كه‌س بدات ،بهپێچهوانهوه ئ��هو ك �ه‌س �هی ك � ه ب �ه‌س �ه‌ر خۆی‌و ژیانی خۆیدا زاڵ ه ده‌توانێ به‌ته‌واوی یارمه‌تیده‌ر بێت‌و به‌ڕاست یارمه‌تی ئه‌وانیتر ب���دات ،پیاوێك ده‌ناسم ژن �هك �هی خ��ۆش ن �ه‌ده‌وی��س��ت ،له‌م رووهوه زۆر نیگه‌ران بوو ،سه‌ره‌نجام رۆژێك بڕیاریدا له‌ڕووی به‌زه‌ییه‌وه، ژیانی خۆی ته‌رخانی ژنه‌كه‌ی بكات، بهاڵم لهو رۆژه به‌دواو‌ه ژیان به‌الی ژنه‌كه‌یه‌و‌ه ب��وو به‌شتێكی تاقه‌ت پ��ڕوك��ێ�نو جه‌هه‌نه‌می ،تێده‌گه‌ن له‌خۆبردوویی پیاوه‌ك ه به‌شێوه‌یه‌كی ته‌واو نهبووه ،ئه‌مڕۆك ه كه‌سانێكی زۆری له‌م چه‌شن ه هه‌ن ك ه ژیانی خ��ۆی��ان ت �ه‌رخ��ان دهك���ه‌ن ب��ۆ ئهو مرۆڤایه‌تییه‌ی ك� ه زۆر خۆشیان ناوێت ،ئهم عاشق ه ره‌زیالنه ،ژیانی هاوسه‌رێتییان بۆ رۆژانی تاریكی ژیان ه نه‌ك رۆژه روون‌و هه‌تاوییه‌كان ك ه وای ه به‌سه‌ر سوڕمانه‌و‌ه ده‌بینین جیهان رووخسارێكی جوانی نییهو دژواره له‌م جیهانه‌دا بوترێت به‌خته‌وه‌رم، به‌تایبه‌ت بۆ كه‌سێك نووسه‌ر بێت، به‌مه‌شه‌و‌ه من خۆم ناهێڵم بكه‌وم ه ژێ��ر كاریگه‌ری ئ�هم دۆخ���هوه ،رێز ل �ه‌ب �ه‌خ��ت �ه‌وه‌ری‌و به‌خته‌وه‌ره‌كان ده‌گرم‌و هه‌موو كات هه‌وڵده‌ده‌م ،بۆ پاراستنی ته‌ندروستی ده‌روونی خۆم ده‌بێت هه‌وڵبده‌م له‌شوێنێك بم ك ه ژوانگه‌ی به‌خته‌وه‌رییه ،وات ه شانۆ. به‌پێچه‌وانه‌ی ب���هم���هش���هوه به‌خته‌وه‌رییه‌كانیتر ،ئهوه بۆ زیاتر ل���ه 20س��اڵ� ه ش��ان��ۆ ل�ه‌ژی��ان��ی مندا ماوه‌ته‌وه‌و ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر بشمه‌وێ، ناتوانم وازی لێ بێنم ،ساڵی 1936 گروپێكی بچوكم ساز كردو له‌هوڵێكی بچوك له‌شاری ئه‌لجه‌زیره‌دا چه‌ند شانۆنامه‌یه‌كم ب��رد‌ه س �ه‌ر سێن، له‌كاره‌كانی مالرۆ ،دۆستۆیۆفسكی‌و ئاشیل‌و هتد. 23ساڵ دواتر له‌هۆڵی ئانتوانی پاریس توانیم شانۆنامه‌یه‌ك ببه‌م ه سه‌ر ته‌خته‌ی شانۆ ك ه به‌پێی رۆمانی "جنۆك ه لێدراوه‌كان"ی دۆستۆیۆفسكی دامڕشتبوو. ل �هو رووهوه ك ه خۆشم سه‌رم سوڕده‌مێنێت بهم هه‌موو‌ه وه‌فادار مانه‌وه‌م به‌شانۆ ،زۆرجار هۆی ئهم ێ وه‌ك شته‌م له‌خۆم پرسیو‌ه ك ه ده‌كر گه‌ورێتییه‌ك یان وه‌ك نوقسانییه‌ك ێ ته‌ماشای بكرێت ،هۆكاره‌ك ه ده‌كر
بگهڕێتهوه بۆ دووش��ت ،یه‌كه‌میان خ��وو خ��ه‌ده‌ی خ��ۆم‌و ئ��ه‌وی تریان تایبه‌تمه‌ندی شانۆ. یه‌كه‌م هۆ ك ه زۆر به‌رچاو نییه، ئ �هوهی � ه ك� ه م��ن ب�ه‌س�ه‌رق��اڵ بوونم به‌شانۆ له‌جیهانی ماندووكه‌ری نووسین دوورده‌كه‌ومه‌وه‌و لهو جیهان ه هه‌ڵدێم ،به‌ر له‌هه‌ر شتێك له‌نووسیندا له‌شتێك هه‌ڵدێم ك� ه پێی ده‌ڵێم "سه‌رئێش ه گه‌مژانه‌كان" ،گریمان ئێوه ناوتان فێرناندل یان بریژیت ب��اردۆ یان عه‌لی خان یان النیكه‌م پۆل ڤالێرییه ،له‌هه‌موو ئهم نمونانه‌دا ناوی خۆتان له‌رۆژنامه‌كاندا ده‌بینن‌و هه‌ر ك ه ناوتان باڵوبۆو‌ه سه‌رئێشه‌كان ده‌ستپێده‌كه‌ن ،بانگهێشت كردنی په‌یتا په‌یتا ،ده‌بێ وه‌اڵم بده‌یته‌وه، به‌شێكی زۆر له‌ژیانی ئێوه ته‌رخان ده‌بێت به‌وه‌ی ك ه به‌ر به‌هه‌ده‌رچوونی كاتتان بگرن ،به‌مشێو‌ه نیوه‌یه‌ك له‌ژیانی ئێوه ته‌رخان ده‌بێت بۆ "نا" وتن ده‌بێت به‌شێوه‌ی جۆراوجۆر، ئ �هم � ه ك��ارێ��ك��ی گ �هم��ژان � ه نییه؟
ی له‌ته‌نیشت دیواره‌كان هۆڵی شانۆدا بێده‌نگی‌و ئارامی ده‌بیندرێ، بێده‌نگییه‌ك جیاواز ی دهرهوه ی توڕ ه له‌جیهان به‌دڵنیاییه‌و‌ه گه‌مژانه‌یه ،به‌مشێوه‌ی ه ئێم ه بههۆی له‌خۆباییبوونه‌و‌ه (غرور) لهالیهن خودی غرورو له‌خۆرازیبوونه‌و‌ه ته‌مبێ ده‌كرێین ،به‌مه‌شه‌و‌ه من بهوه گه‌یشتووم ه �هم��ووان رێ��ز له‌كاری ش��ان��ۆ ده‌گ����رن ،ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ئه‌گه‌ر كارێكیش بێت ك ه له‌خۆ رازی بوون‌و غروری تێدا بێت ،تهنها به‌س ه بڵێی خه‌ریكی پرۆڤه‌م ،ئیتر هه‌موو شت به‌كه‌یفی ئێوه ده‌بێت ،ئه‌گه‌ر هات‌و فێڵیشتان كرد وه‌ك چۆن من فێڵ دهك��� هم‌و وت��ت��ان ب �ه‌درێ��ژای��ی رۆژو به‌شێك له‌شه‌و خه‌ریكی راهێنان‌و پرۆڤه‌م ،ئه‌وكات خۆتان له‌به‌هه‌شتدا ده‌بیننه‌وه ،له‌م رووهوه شانۆو هۆڵی ش��ان��ۆ عیباده‌تگه‌و په‌ره‌ستگه‌ی منه ،له‌ته‌نیشت دیواره‌كانی هۆڵی شانۆدا بێده‌نگی‌و ئارامش ده‌بیندرێ، بێده‌نگییه‌ك جیاواز له‌جیهانی توڕه‌ی دهرهوه ،له‌ناو ئهم په‌رستگه‌یه‌دا، گروپێك له‌كرێكاره‌كان ك ه كاره‌كه‌یان ك��ارێ��ك��ی م �ه‌ع��ن �ه‌وی‌و مینۆكییه،
له‌سه‌ر قا ڵییه‌كا نی ئ��هم س���هده داب����ڕاون، خ���ۆی���ان ت��ه‌رخ��ان��ی بیركردنه‌و‌ه ده‌كه‌ن، ئه‌وان ئامانجێكیان ههیهو خۆیان بۆ ر ێو ڕ ه‌سمێكی مه‌عنه‌وی ئاماد‌ه ده‌كه‌ن ك ه ده‌بێت ێ بۆ یه‌كه‌مجار ئهم رێوڕه‌سم ه شه‌و به‌ڕێوه‌بچێت. زۆر ب���اش���ه ،ب���ا ب����اس له‌م پاسه‌وانانی مه‌عنه‌وییه‌ت ه بكه‌ین ،وات ه ئهو كه‌سانه‌ی ك ه سه‌رقاڵی شانۆن، پێتان سه‌یر نیی ه پێیان ده‌ڵێم پاسه‌وانانی مه‌عنه‌وییه‌ت؟ ره‌نگ ه چه‌ند گۆڤارێكی تایب هت‌و پرۆفێشناڵ، نازانم كامه‌یان ،یارمه‌تیتان بده‌ن له‌م روانگه‌یه‌دا ك ه ئهو كه‌سانه‌ی ك��اری شانۆ دهك �ه‌ن كه‌سانێكن ك ه دره‌ن��گ ده‌خ��ه‌ون‌و زوو له‌ژنه‌كه‌یان جیا ده‌بنه‌وه ،به‌دڵنیاییه‌و‌ه به‌وتنی ئ���هم وت �هی � ه بێهیواتان دهك���هم، له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌شانۆدا جیابوونه‌و‌ه كه‌متر‌ه له‌رستن‌و چنین‌و كشتوكاڵ‌و رۆژنامه‌نووسی ،ب �ه‌اڵم ئهو كاته‌ی له‌ناو هونه‌رمه‌نده‌كاندا رووده‌دات زۆرت��ر باسی لێوه دهك��رێ��ت ،یانی ێ ئاگاداری ژیانی خه‌ڵك زیاتر ده‌یانه‌و "سارا بێڕنارد"ی هونه‌رمه‌ند بن ،نه‌ك فاڵن ه ده‌وڵه‌مه‌ندو خاوه‌ن كۆمپانیا، ێ ل��هم شت ه بگه‌ین ،بهاڵم دهك���ر شانۆ پێویستی به‌جۆرێك به‌هێزی جه‌سته‌و خۆڕاگرتنی ده‌روونی هه‌یه، ئهم ه پیشه‌یه‌ك ه ك ه ل���ه‌ودا ،له‌ش زۆر گرنگه ،ن� ه ل �ه‌ب �ه‌رئ �هوهی ك ه به‌شێوه‌یه‌كی شێتان ه به‌كاری ده‌به‌ن، یان زیاتر له‌شوێنه‌كانیتر شێتێتییان تێدا ده‌بیندرێ ،به‌ڵكو ناچارن له‌ش له‌چوارچێوه‌كه‌ی خۆیدا راگرن ،وات ه رێ��ز له‌له‌ش بگرن ،شانۆكاره‌كان كه‌سانێكن ك� ه گه‌ورێتییان تێدا ده‌بیندرێ ،ره‌نگ ه بووبێت به‌به‌شێكی ێ جیانه‌كراوه‌ی ئه‌وان ،ئهوهی ده‌مه‌و بیڵێم ئهوهی ه من گروپێكی شانۆم زۆر زی��ات��ر ل�ه‌روون��اك��ب��ی��ره‌ك��ان ك ه هاوڕێكانی منن خۆشده‌وێ ،جا ئهم گروپ ه گه‌ورێتی تێدا بێت یان نه، ئهم ه لهبهرئهوه نیی ه ك ه رووناكبیران كه خۆشویستنیان دژواره ،زۆر كه‌م یه‌كتریان خ��ۆش��ده‌وێ ،به‌ڵكو من له‌ناو رووناكبیره‌كاندا نازانم بۆ ،وه‌ك ئهوهی یه‌كێك له‌یاساكانی خێڵكه‌م شكاندبێت ،ه�هم��وو ده‌م جۆرێك دووركه‌وتنه‌و‌ه ده‌بینم ،بهپێچهوانهوه ل��هش��ان��ۆدا ه��هم��وو ك���ات هه‌ست دهك���هم كه‌سێكی سروشتیم ،یان به‌واتایه‌كیتر هه‌ست به‌سروشتیبوون یان سروشتینه‌بوون ناكه‌م ،خۆشی‌و ناخۆشییه‌كان كارێكی هاوبه‌ش ه لهگهڵ ه��اوك��اره‌ك��ان ،ئهم ه به‌الی م��ن �هوه ی��ان��ی وات��� ه هاوڕێیه‌تی‌و دۆستایه‌تی ك ه هه‌موو كات یه‌كێك بووه له‌خۆشییه‌كانی ژیانی من. كاتێك ئهم خۆشییه‌م له‌ده‌ستدا ك� ه ب �هه��اوك��اری چه‌ند هاوڕێیه‌ك گروپێكمان ساز كردو رۆژنامه‌یه‌كمان دامه‌زراند‌و ئهو كات ه به‌ده‌ستم هێناوه ك ه په‌رژام ه سه‌ر شانۆو ده‌ستم كرد به‌كاری شانۆ. ئهم ه له‌به‌رچاو بگرن كاری نووسه‌ر له‌ته‌نهاییدایه ،دادوه‌ری كردنیش ده‌رب��ارهی له‌ته‌نهاییدایه ،به‌تایبه‌ت نووسه‌ر له‌ته‌نهاییدا ده‌رباره‌ی خۆی ق���ه‌زاو‌هت‌و دادوه‌ری دهك��ات ئهم ه شتێكی ب��اش نییه ،كارێكی باش نییه ،ئ�ه‌گ�ه‌ر ن��ووس �ه‌ر به‌شێوه‌ی سروشتی گه‌ش ه بكات ،ساتێك دێت ه پێش بۆی ك ه پێویستی به‌مرۆڤه‌كان‌و
ئ
هل بێر
تک
ام ۆس
كۆمه‌ڵی مرۆڤه‌كان هه‌یه ،ئهم ده‌ربڕینه ،مانای ئ �هوه ده‌دات ك ه نووسه‌ر ده‌بێت زیاتر پابه‌ند بێت به‌كۆمه‌ڵێك شت ،ژیانی هاوسه‌رێتیی، ك��ۆڕو كۆمه‌ڵه‌كان‌و سیاسه‌ت ،ئهم شتانه‌ش هیچ شتێك ناگۆڕێت، ده‌توانین بڵێین بهم كاران ه ته‌نهایی ناڕه‌وێته‌وه ،چه‌نك ه نیگه‌رانی نه‌بوونی ێ به‌شداری كۆڕو ته‌نهایین ،ده‌یانه‌و كۆمه‌ڵه‌كان بك هنو كۆنسێرڤاتیش ن��ه‌ب��ن ،ب �ه‌رووه��ێ��ن��ان � ه سیاسه‌ت ێ كاریگه‌ر بن‌و كه‌ساتی تر ده‌یانه‌و له‌بری ئه‌وان بڕۆن ه به‌ره‌كانی جه‌نگ، به‌و مه‌رجه‌ی ئهو ماف ه بۆ نووسه‌ران به‌ره‌وا بزانرێت ك ه باش نیی ه ئه‌وان بچن ه جه‌نگ ،لێم وه‌رگ��رن ئه‌مڕۆك ه كاری هونه‌رمه‌نده‌كان كارێكی ئاسان نییه. ب���هه���ه‌رح���اڵ ،س���ه‌رج���هم ئهو ه��اوك��اری كردنانه‌ی من پێویستم پێیه‌تی ،ه�هم��وو ئ �هو پێویستی‌و به‌رته‌سكییانه‌ی ك ه هه‌ر مرۆڤێك‌و ه��ه‌ر دڵ��ێ��ك پێویستی پێیه‌تی، ل �هش��ان��ۆدا ده‌ب��ی��ن��م ،له‌ته‌نهاییدا، هونه‌رمه‌ند ده‌سه‌اڵتداره ،بهاڵم له‌سه‌ر كورسی خاڵی ،له‌شانۆدا هونه‌رمه‌ند ناتوانێت ده‌سه‌اڵتدار بێت ،ئهوهی ێ ئه‌نجامیبدات گرێدراوه‌ته‌و‌ه ده‌یه‌و به‌ئه‌وانیتره‌وه ،ده‌رهێنه‌ر پێویستی به‌شانۆكار ههیهو شانۆكارو هونه‌رمه‌ند پێویستیان به‌ده‌رهێنه‌ر هه‌یه. ئهم پێویستی‌و هاوكاریكردن ه ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌كی بێفیزانه‌و دوور ل��ه‌غ��روره‌و‌ه بێت ،ده‌ب��ێ��ت بههۆی بونیاتنانی هاوڕێتییه‌كی رۆژان��ه، لێره‌دا (له‌سه‌ر شانۆ) هه‌موومان گرێدراوینه‌ته‌و‌ه به‌یه‌كتره‌وه ،بێئه‌وه‌ی ئ�����ازادی‌و س �ه‌رب �ه‌خ��ۆی��ی خۆمان له‌ده‌ستبده‌ین ،ئایا ئهم ه گه‌اڵڵه‌یه‌ك نیی ه ب��ۆ كۆمه‌ڵگایه‌كی دڵخواز له‌داهاتوودا؟ زۆر دوور ن���هك���ه‌وی���ن���هوه، هونه‌رمه‌نده‌كان ،وه‌ك هه‌ر تاكێك له‌هه‌ر كۆمه‌ڵگایه‌كی مرۆڤایه‌تی، ێ الیه‌نیان له‌وان ه كرێكاره‌كان ،هه‌ند هه‌ی ه ك ه نیگه‌رانكه‌ره ،به‌تایبه‌ت ئ���ه‌گ���ه‌ر ه����ات‌و خ��هڵ��ك زۆری����ان خوشبووێن ،بهاڵم ئه‌گه‌ر ئهم الیه‌ن ه بێهیواكه‌ر ئه‌گه‌ر بوونی ببێت ،به‌زۆری دوای ته‌واوبوونی شانۆك ه رووده‌دات، به‌هه‌مان ئهو ب��اوه‌ڕه‌و‌ه ده‌ڵێن ك ه شكست ،گروپه‌كانی شانۆ له‌ناو ده‌بات‌و سهركهوتن به‌رزیان ده‌كاته‌وه، ه �ه‌ر چه‌ند ئهم ه شتێكی راست‌و دروست نییه ،ئهوهی ده‌بێ بههۆی له‌ناوچوونی گروپه‌كان ،كۆتاییهاتن به‌و هیوای ه ك ه له‌كاتی پرۆڤه‌دا كۆیان دهك��ات �هوه ،له‌به‌رئه‌وه‌ی گروپێكی شانۆ پێكهوه كۆده‌كاته‌و‌ه نزیكبوونی ئامانجه‌كانه‌و ئهوهی ك ه هه‌ر كه‌سێكی گروپه‌ك ه ئاماده‌ی ه له‌خۆبردوویی بكات ،حیزب‌و بزووتنه‌وه‌و كۆمه‌ڵ ه ئاینییه‌كانیش كه‌سه‌كان كۆده‌كه‌نه‌وه، ب���ه‌اڵم ئ��ام��ان��دی ئه‌مان ه له‌شه‌وی دواتردا ته‌واو ده‌بێت‌و له‌ناوده‌چێت، بهپێچهوانهوه له‌شانۆدا ،به‌رهه‌می
16
ك��ار ،تاڵ یان شیرین ،له‌شه‌وێكدا ده‌چنرێته‌وه‌و كۆده‌كرێته‌و‌ه ك ه زۆر پێشتر دیاریكراوه ،كاركردنی هه‌ر رۆژێكیش ئهو شه‌و‌ه نزیك ده‌كاته‌وه، رووداوێكی هاوبه‌ش ،مه‌ترسی كردنێك ك ه هه‌مووان ده‌یزانن‌و كۆمه‌ڵێك ژن‌و پیاو ده‌خولقێنێت ك ه هه‌مووان له‌یه‌ك ئامانج ده‌گ�� هنو هیچ شتێك نیی ه لهو شه‌و‌ه جوانتر بێت ك ه هه‌مووان چاوه‌ڕێی بوون‌و سه‌ره‌نجام ئهو كات ه دیاری كراوو به‌ڵێندراو‌ه ده‌گات. گروپی ئهو بیناسازو شێوه‌كارانه‌ی ك ه له‌سه‌رده‌می رێنسانسدا به‌كۆمه‌ڵ كاریان ده‌كرد ،ده‌بێت خۆشی‌و ئهو كه‌سانه‌یان ناسیبێت ك ه خه‌ریكی كاری شانۆن ،بهاڵم ده‌بێ ئهوه بڵێین ك ه بیناكان دهمێننهوه ،له‌حاڵێكدا شانۆ شتێك ه زوو ته‌واو ده‌بێت ،له‌م رووهوه خۆشه‌ویست بوونی ده‌رهێنه‌ر ده‌مێنێته‌و‌ه ك ه ئه‌ویش ده‌بێت رۆژێك بمرێت. م����ن ت���ه‌ن���ه���ا ل�����ه‌وه‌رزش����� ه به‌كۆمه‌ڵه‌كان ،له‌سه‌رده‌می گه‌نجیدا، ئهم هه‌ستی هێزو هیوایه‌م بینیو‌ه ك ه له‌كاتی پرۆڤه‌دا هه‌یه ،ئهوهی راستی بێت ئهو خوو خ �ه‌ده‌ی ك ه من هه‌م ه له‌كاتی ی��اری دووگۆڵی‌و له‌كاتی پرۆڤه‌ی شانۆدا ك ه له‌راستیدا دوو زان��ك��ۆی گ���ه‌وره‌ن ب��ۆ م��ن ك ه زۆر شتیان ل��ێ ف��ێ��رب��ووم ،بهاڵم ێ باس له‌ئه‌زمونی له‌به‌رئه‌وه‌ی ده‌مه‌و تاكه‌كه‌سی خۆم بكه‌م ده‌بێ ،ده‌بێ ئ�ه‌وه‌ش بڵێم ك ه شانۆ بوو بههۆی ئهوهی له‌كۆمه‌ڵگا دوور نه‌كه‌ومه‌و‌ه كه زۆرج��ار وه‌ك مه‌ترسییه‌ك رێ به‌نووسه‌ره‌كان ده‌گرێت ،وه‌ك چۆن له‌كاتی رۆژن��ام �ه‌ن��ووس��ی��دا ،كاری چنینی الپ��ه‌ڕه‌ك��ان له‌چاپخانه‌م پ��ێ��ب��اش��ت��رب��وو ل �ه‌ن��ووس��ی��ن��ی ئهو ئامۆژگارییانه‌ی پێی ده‌ڵێن سه‌روتار، له‌شانۆشدا حه‌زده‌كه‌م به‌رهه‌م له‌ناو كۆمه‌ڵێ شپرزی دیكۆرو شته‌كاندا ره‌گ داكوتیت ،نازانم كێ وتوویه‌تی ده‌ره��ێ��ن �ه‌ری ب��اش ئ��هو كه‌سه‌ی ه كه دیكۆره‌كانی به‌ده‌ستی خۆی تاقیكردبێته‌وه ،ئهم ه یاسایه‌كی گرنگ ه له‌هونه‌ردا ،من پیشه‌یه‌كم خۆشده‌وێت ك ه لهگهڵ ناسینی زه‌ینی مرۆڤه‌كانی شانۆكه‌دا ،جێگای فاڵن ه چراو فاڵن ه گوڵدان ،زبربوونی فاڵن ه قوماش‌و قورسی فیساره سندوق تاقیكه‌مه‌وه، ئهو كاته‌ی "جنۆك ه لێدراوه‌كان"ی دۆستۆیۆفسكیم پیشانده‌دات ،لهگهڵ دیكۆراتۆره‌كه‌دا رێككه‌وتین ك ه ده‌بێ دیكۆری راسته‌قین ه دروستبكرێت، بۆئهوهی شانۆكه هێدی هێدی به‌ره‌و قوناغێكی سه‌رتر بڕوات ك ه زۆر كه‌متر ره‌گ��ی ل �هم��اده‌دا ههیهو دیكۆره‌ك ه ده‌ب��ێ��ت س��وك بێت ،به‌مشێوه‌ی ه شانۆك ه به‌شێوه‌یه‌كی ناواقعی بوون‌و ناڕاست ب��وون كۆتایی ده‌ه��ات ك ه خۆی به‌شێك بوو له‌واقع ،ئاخۆ ئهم ه پێناسه‌ی هونه‌ر نییه؟ نه‌ك واقعی ته‌واو ،ن ه خه‌یاڵ‌و فه‌نتازیای ته‌واو، به‌ڵكو فه‌نتازیایه‌ك له‌سه‌ر بنه‌مای واقع. ئه‌مان ه ئ �هو ه��ۆك��اران�ه‌ن ك ه وا ده‌كه‌ن رووبهێنم ه شانۆو لهو میوانیان ه خ��ۆم دوور بگرم ك ه ده‌ب��ن بههۆی هه‌ده‌رچوونی كاتم ،ئه‌مان ه هۆكاره‌كانی منن وه‌ك تاكێك له‌مرۆڤایه‌تی ،بهاڵم وه‌ك هونه‌رمه‌ند كۆمه‌ڵێك هۆكاری ترم هه‌ی ه ك ه جیاوازن له‌م هۆكارانه.
ئهوه بۆ زیاتر له 20ساڵ ه ی مندا ماوه‌ته‌وه‌و شانۆ له‌ژیان ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر بشمه‌وێ، ی لێبهێنم ناتوانم واز
www.destur.net
ریاڵ مهدرید رشهلۆنه هاتهوه بۆ به
yary
19
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
بیروڕا
پاشکۆیهکی وه‌رزشی رۆژنامهی دهستووره ،رۆژانی دووشه‌مم ه کۆمپانیای سولی تێلیگراف دهریدهکات
رۆژنامهی دهستووره، پاشکۆیهکی وهرزشیی تێلیگراف دهریدهکات کۆمپانیای سولى رۆژانی دووشهممه
ممه2010/4/19 ، ژماره ،27دووشه
مهدریدی ئیسپانی یانهی ریاڵ یانهی ڤاالنسیا بۆ لهرێی تهزاندنی ركابهری هاتهوهو یانهی بهرشهلۆنهی نێوانی لهگهڵ ئهو جیاوازی خاڵهكانی خاڵێك كهمكردهوه. یانهیه بۆ تهنها بهئهنجامدانی یاری شهوی رابردوو ردوو یانهی ریاڵ هه لوتكهی نێوان كێبركێكانی ههفتهی مهدریدو ڤاالنسیا اللیگای ئیسپانی خولی سیوسێههمی ركابهرییهكانی نێوان كۆتاییهاتو مهدریدو بهرشهلۆنه ههردوو یانهی ریاڵ ترهوه. چووه قۆناغێكی درید كه لهیاریگای مه یانهی ریاڵ ی ئهنجامدا توانی خۆیدا ئهو یارییه یاریزانان هیگواینی بهدوو گۆڵی رۆناڵدۆی پرتوگالی ئهرجهنتینیو تۆماربكاتو سێ خاڵی سهركهوتن یه بهدهستبهێنێت. گرنگی ئهم ههفته ریاڵ مهدرید كۆی یه بهم بردنهوه خاڵ بهرزكردهوهو خاڵهكانی بۆ 83 لهگهڵ بهرشهلۆنهی جیاوازی خاڵهكانی ركابهری بۆ تهنها پێشهنگی خولهكهو یانهی ڤاالنسیاش خاڵێك كهمكردهوه، لهپلهی سێههمی بهكۆی 59خاڵ ههروهها یانهكانی ریزبهندی مایهوه. لمیریا ،ئهتڵهتیك بلباو دیپۆرتیڤۆو ئه گاو ڤاالدۆالید بهبێ له و زهرهگۆزا ،مه تینیریفی بهسێ گۆڵ یهكسانبوونو دوو گۆڵ شكستی گۆڵ بهرامبهر ردوو یانهی خیرێزو بهخیتافی هێناو هه گۆڵ یهكسانبوون. رایسینگیش بهدوو
رۆما :بای بای ئینتهر
لهدوا یهك لهرێی ك ئیتاڵی گهڕایهوه دوو گۆڵی یهتۆماربكاتو سهركهوتن یانهی رۆمای ناوخۆی فۆسینیچهوه ندی خولی بهدهستبهێنێت. پێشهنگی ریزبهجارێكی تر یانهی واڵتهكهیو ری ههڵدایهوه پلهی ئینتهرمیالنی ركابه دووهمی. یارییهی كه شهوی لهرێی ئهو یانهی الزیۆی رامبهر رابردوو به نجامیدا ،یانهی رۆمای هاوشاری ئه پێشهنگی ریزبهندی ئیتاڵی گهڕایهوهواڵتهكهیو جارێكی تر خولی ناوخۆی ركابهری فڕێدایهوه یانهی ئینتهرمیالنی ریزبهندی. پلهی دووهمی لهو یارییهدا توانی یانهی رۆما گۆڵ بهرامبهر گۆڵێك بهئهنجامی دوو تۆماربكات ،ئهمهش سهركهوتن بهگۆڵێك لهدواوه پاش ئهوهی تای گێمی یهكهمدا بوو كه لهسهره رۆكییهوه لێی لهالیهن تۆماسۆ گێمی دووهمدا توانی كرابوو ،بهاڵم له
بردنهوهی شهوی هۆی یه كۆی خاڵهكانی خولهكه كه به رمیالن لهیۆڤانتۆس رابردوو تری ئینته بردنهوه رۆما بهم رزكردهوهو جارێكی لهدهستی دابوو. به بۆ 71خاڵ پێشهنگی ریزبهندی تر گهڕایهوه
2
یهکێتی تۆپی پێ لهههولێر تێکدا شایی دواخرانی مهراسیمی بههۆی بهپاڵهوانی ئهم اڵت بهخشینی خه نایابی یانهكانی وهرزهی خولی یانهی ههولێری كوردستان ،تیپی شایی لێتكچوو. پاڵهوان بڕیاربوو پاش لهگهڵ ئهوهی كێبڕكێكانی ئهم وهرزهی كۆتایهاتنی كانی كوردستان، یانه خولی نایابی خشینی خهاڵتو مهراسیمی به ئهنجامبدرێت، كه جامی خوله متهرخهمی یهكێتی بهاڵم بههۆی كه پێی كوردستان ناوهندی تۆپی ماوهیهكی درێژ ئهو مهراسیمه بۆ دواخرا.
6
ه‌که‌ی‌که‌شفکرد مارادۆنا‌ده‌ست
ه‌رشه‌لۆنه‌‌دێت کاسیاس‌پێکه‌نینی‌ب ه‌ب
تی‌مانچسته‌ری‌نه‌ماوه بیرباتۆڤ‌تاقه
بیرباتۆڤی بولگاریو دیمیتار یانهی مانچستهر هێرشبهری ئینگلیزی تاقهتی یونایتدی نهماوهو دهیهوێت یانهكهی كانی جێبهێڵێت. ریزه
8الپهڕه
750دینار
4
كاسیاسی ئیسپانیو ئیكهر رهكی یانهی ریاڵ گۆڵچی سه و واڵته پێكهنینی مهدریدی ئه بهرشهلۆنه دێتو بهیانهی یانهكهی دهستی حهزناكات بهتاڵ بێت.
5
مارادۆنای راهێنهری دیگۆ رجهنتین پێكهاتهی ڵبژاردهی ئه هه یاریزانانهی ئاشكراكرد كه ئهو ڕووبونهوهی ههڵبژاردهی بۆ رووبه مۆندیالی داهاتوودا نێجیریا له بهكاریاندههێنێت.
ئایا گه‌لی كوردستان ترسی له‌هه‌مواركردنی ده‌ستووری عێراق هه‌یه؟ خه‌لیل عه‌بدوڵاڵ
ئایا مه‌سه‌ل ه ی هه‌مواركردن ی ده‌ستوور هیچ بنه‌مایه‌ك ی دهس��ت��وور ی هه‌ی هو رێگ ه پ��ێ��دراوه؟ ئایا هه‌مواركردن ی ده‌ستوور مه‌ترسی كه‌مكردنه‌و‌ه ی ماف‌و ده‌سه‌اڵته‌كان ی هه‌رێم ی كوردستان ی هه‌یه؟ بۆ وه‌اڵم � ی ئهو دوو پرسیاره ده‌بێت به‌ورد ی سه‌یر ی بڕگه‌و ماده‌كان ی ده‌ستوور ی عێراق بكه‌ین ،بێگومان هه‌ر ده‌ستوورێك ك ه داده‌نرێت بۆ هه‌لومه‌رج‌و قۆناغێك ی دیاریكرا‌و‌ه‌و دوات��ر به‌پێ ی پێشكه‌وتن‌و گۆڕانكارییه‌كان ی كۆم ه ڵ پێویست ی به‌هه‌مواركردن‌و ده‌ستكاریكردن هه‌یه ،هه‌موو ده‌ستوورێكیش رێوشوێن‌و میكانیزم ی هه‌مواركردن ی تێدا دیاریكراوه، لهو چوارچێوه‌یه‌دا ده‌ستوور ی عێراق ك ه ده‌ستوورێك ی هه‌میشه‌ی یو وه‌ستاوه، كۆمه‌ڵێك رێوشوێن‌و میكانیزم ی قورس ی بۆ هه‌مواركردن دان��اوه ،ماده ی 126ی ده‌ستوور ی عێراق ك ه چه‌ند بڕگه‌یه‌ك ی له‌خۆگرتووه ،تایبهت ه به‌رێوشوێنه‌كان ی هه‌مواركردن ی ئهو دهستووره. به‌پێ ی بڕگ ه ی یهك ی ئهو ماده‌یه، ئه‌نجومه‌ن ی س �ه‌رۆك��ای �ه‌ت � ی كۆمار‌و ئه‌نجومه‌ن ی وه‌زی��ران پێكهوه ،یاخود پێنج یهك ی ئه‌ندامان ی ئه‌نجومه‌ن ی نوێنه‌ران ،ماف ی ئه‌وه‌یان هه‌ی ه پێشنیاز ی هه‌مواركردن ی ده‌ستوور بكه‌ن. ب�هپ��ێ� ی ب��ڕگ�� ه ی دوو ی هه‌مان ماده ،ناكرێت گۆڕانكار ی له‌پره‌نسیپ ه بنچینه‌ییه‌كان ی ده‌رواز‌ه ی یهك هم‌و مافناس :عه‌بدولقادر ساڵح
وێستگه‌ی یه‌كه‌م ئهو به‌ره‌به‌یانه‌ی ك ه عه‌بدولسه‌الم عارف هێزه سه‌ربازییه‌كانی ژێر ده‌سه‌اڵتی خۆی رووك��رد‌ه ناوجه‌رگه‌ی به‌غدادو عه‌بدولكه‌ریم قاسمیش له‌پشته‌و‌ه پارێزگاری لێكرد ،ئیتر خۆری سیو حه‌وت ساڵه‌ی ده‌سه‌اڵتی پادشایه‌تی له‌عێراق هه‌ر به‌و سپێده‌ی ه ماڵئاوایی ك���رد ،ب���ه‌اڵم ل��هو رۆژه‌دا نه‌ریتێك ده‌ركه‌وت ك ه بوو به‌رووخساری كۆماری تازه‌ی عێراق ،ئه‌ویش ره‌تكردنه‌وه‌ی (بهرامبهر یان ئ �ه‌وی تر) ب��وو ،لهو به‌یانییه‌دا س��ه‌رج��هم بنه‌ماڵه‌ی پاشایه‌تی له‌كۆشكی ریحاب به‌كۆمه‌ڵ كوژران (قه‌تل‌و عام كران)و دواتریش ك �ه‌س ل�هپ��ای رشتنی خوێنه‌كه‌یان نه‌گیراو لێكۆڵینه‌وه‌ی ئ �هو تۆشی له‌سه‌ر نه‌كرا ،ئهوهی بۆنی ده‌سه‌اڵتی پاشایه‌تی‌و كلتوره‌كه‌ی لێده‌هات یان ك��وژرا یان ده‌ستگیر كرا یان هه‌اڵت بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت ،ئیتر به‌ته‌واوی ده‌سه‌اڵتی پاشایه‌تی بوو به‌مێژوویه‌ك ك � ه ك��ه‌س ن��هی��ده‌وێ��را خ��ۆی بكات به‌خاوه‌نی. وێستگه‌ی دووه‌م كاتێك ناكۆكی كه‌وت ه نێوان هه‌ر دوو ژه‌نه‌ڕاڵ ه سه‌ركه‌وتووه‌كه‌ی شۆڕشه‌و‌ه (عه‌بدولسه‌الم ع��ارف‌و عه‌بدولكه‌ریم ق���اس���م) ،ه���ه‌ر ی���هك له‌به‌عسی‌و نه‌ته‌وه‌ییه‌كان له‌الیه‌ك له‌ده‌وری عارف كۆبوونه‌وه‌و شیوعییه‌كانیش له‌ده‌وری قاسم كۆبوونهوه ،ئه‌وه‌بوو شیوعییه‌كان ده‌ستیان دای ه راوه‌دوونانی به‌عسی‌و نه‌ته‌وه‌ییه‌كان‌و الیه‌نگرانیان‌و بهم ج����ۆره‌ش ه���ه‌ر ب �ه‌خ��ێ��رای��ی خ��ۆری به‌عسی‌و نه‌ته‌وه‌ییه‌كان له‌ژێر هه‌ژموونی شیوعییه‌كان ئاوابوو ،به‌جۆرێك واڵت ده‌ب��وو له‌سه‌ر ئ��اوازی ئ �ه‌وان گۆرانی بچڕیبایه ،چیدی دهس �ه‌اڵت��ی واڵت (ئ���ه‌وی ت��ر)ی قبوڵ ن �هك��رد ،تۆپی واڵت لهدهستی قاسمی‌و شیوعییه‌كان
3
به‌پێ ی بڕگ ه ی چ��واره‌م � ی ئهو م��اده‌ی �ه ،راپرسی ی گشت ی له‌سه‌ر ماده هه‌مواركراوه‌كان ،به‌ره‌زامه‌ند ی زۆری��ن�� ه ی دهن���گ���ده‌ران ئ��هو كات ه به‌سه‌ركه‌وتوو داده‌نرێت ك ه ده‌نگده‌ران ی س ێ پارێزگا یان زیاتر ره‌ت ی نه‌كه‌نه‌وه. به‌پێ ی ب��ڕگ � ه ی پێنجه‌م ی ئهو ماده‌یه ،هه‌موو بڕگه‌كان ی ماده ی 142ی ده‌ستوور به‌ده‌ر ده‌كرێت له‌ئه‌حكامه‌كان ی ماده ی 126ی تایبهت به‌هه‌مواركردن ی ده‌ستوور تاكۆتایی‌هاتن له‌بڕیاردان‌و یه‌كالییكردنه‌و‌ه ی ئهو هه‌مواردكردنان ه ی ك ه له‌ماد‌ه ی 142ی ده‌ستووردا هاتوون، وات ه جار ێ كار به‌ماد‌ه ی 126ی ده‌ستوور ناكرێت بۆ هه‌مواركردن ی ده‌ستوور‌و ماده ی 142جێبه‌ج ێ ده‌كرێت. له‌به‌ر رۆشنای ی م��اد‌ه ی (،)142 ئه‌نجومه‌ن ی نوێنه‌ران لیژنه‌یه‌ك ی ()27 كه‌س ی له‌ئه‌ندامان ی نوێنه‌ران ی پێكهات ه سه‌ره‌كییه‌كان پێكهێناو ده‌ب��وو ئهو لیژنه‌ی ه له‌ماو‌ه ی چوار مانگدا راپۆرت ی خ���ۆ ی س���ه‌ب���اره‌ت به‌هه‌مواركردن ی بڕگه‌و ماده‌كان ی ده‌ستوور پێشكه‌ش به‌ئه‌نجومه‌ن ی نوێنه‌ران بكردایه ،بهاڵم ئهو لیژنه‌ی ه نه‌ك له‌ماو‌ه ی چوار مانگدا، به‌ڵكو له‌ماو‌ه ی چ��وار ساڵی ته‌مه‌نی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران‌و لهدوا ی ئه‌وه‌ش ی ك ه پێنج جار ماوه ی كاركردن ی لیژنه‌ك ه درێژكرایه‌وه ،له‌سه‌ر هه‌مواركردنه‌كان ی ده‌ستوور رێكنه‌كه‌وتن‌و راپۆرته‌كه‌یان پێشكه‌ش به‌ئه‌نجومه‌ن ی نوێنه‌ران نه‌كرد. ب��ێ��گ��وم��ان ئ���هو گۆڕانكاریی ه ده‌ستوورییان ه ته‌وافق‌و ره‌زامه‌ند ی هه‌ر
س ێ پێكهات ه ی سه‌ره‌كی كوردو عه‌ره‌ب ی شیعهو عه‌ره‌ب ی سونن ه ی ده‌وێت ،چونك ه به‌ب ێ رێككه‌وتن ی ئهو س ێ الیه‌ن ه ناكرێت هه‌مواركردنه‌كان ی دهس��ت��وور بخرێت ه به‌رده‌م راپرسی ی گشتی ،چونك ه هه‌ریه‌ك لهو پێكهاتان ه ئه‌گه‌ر ره‌زام�ه‌ن��د نه‌بن ده‌توانن به‌راپرسی ی گشتیدا به‌ده‌نگ ی ده‌نگده‌ران ی س ێ پارێزگا یان زیاتر ره‌ت ی بكهنهوه ،بێگومان هه‌ر یهك لهو س ێ پێكهاته‌یه‌ش ده‌توانن ده‌نگ ی ده‌نگده‌ران ی س ێ پارێزگا بۆ ره‌تكردنه‌و‌ه مسۆگه‌ر بكه‌ن. س �ه‌ب��اره‌ت ب �هو پرسیاره‌ش ی ك ه ئ��ای��ا ه �هم��وارك��ردن �هك��ان � ی ده‌ستوور مه‌ترس ی له‌سه‌ر كه‌مكردنه‌و‌ه ی ماف‌و ده‌سه‌اڵته‌كان ی هه‌رێم ی كوردستان هه‌یه؟ ی بێگومان هیچ هه‌مواركردنێك ی ی گه‌ل ێ ره‌زام �ه‌ن��د دهس��ت��وور به‌ب كوردستان س�ه‌ر ناگرێت ،چونك ه ی ه �ه‌ر هه‌وڵێك ب��ۆ كه‌مكردنه‌و‌ه ی ی هه‌رێم م���اف‌و دهس��ه‌اڵت��هك��ان�� ی ی راپرسی ك��وردس��ت��ان ل�هپ��رۆس� ه ی گشتیدا شكستده‌هێنێت‌و به‌ده‌نگ ی ی هه‌رێم ی پارێزگاكان ده‌نگده‌ران كوردستان ره‌تده‌كرێته‌وه ،ئه‌وه‌ش ئهو راستیی ه ده‌رده‌خات ك ه ده‌ستوور ی ی مافه‌كان ی پ��اراس��ت��ن� گ �ه‌ره‌ن��ت � ی تێدایه‌‌و هه‌ر ه �ه‌ر پێكهاته‌یه‌ك ی ده‌ستوور ی هه‌مواركردن پرۆسه‌یه‌ك ی ی ب�ه‌ره‌زام�ه‌ن��دی‌‌و ته‌وافق پێویست ی عێراق ێ پێكهات ه سه‌ره‌كییه‌ك ه س ی گرنگ ه بۆ هه‌یه ،ئه‌وه‌ش گه‌ره‌نتیێك ی كوردستان. ی گه‌ل ی مافه‌كان پاراستن
عێراقی كۆماریی ..ره‌تكردنه‌وه‌ی ئه‌وی تر
حساباتیان له‌سه‌ر زه‌مینه‌ی وێران‌و رووخ��اوی عێراق دهك��رد له‌گه‌ڵیاندا، به‌مجۆره‌ش (ئه‌وی تر) به‌ناخی زه‌ویدا چووه خوارێ‌و هه‌ناسه‌ی لێقه‌تیس كراو سه‌دامیش له‌په‌تی سێداره‌و‌ه دوایین هه‌ناسه‌ی هه‌ڵمژی. گ��ی��ان��ی ت���ۆڵ��� ه س���ه‌ن���دن���هوهو ره‌تكردنه‌وه‌ی به‌رامبه‌رو سڕینه‌وه‌ی ئه‌وی دی بووه‌ت ه سیمای ئهم واڵت ه ك ه لێوانلێو‌ه له‌پشێوی‌و نائارامی، به‌مێژووی ته‌مه‌نی ئهم كۆماره ته‌نانه‌ت یهك ده‌یه‌ش نهیتوانیوه وچانێك بدات‌و به‌هێمنی چاو لێكبنێت ،ئهم كۆماره ك� ه ل�ه‌س�ه‌ر بنه‌مای ره‌تكردنه‌وه‌ی ئه‌وی تر دامه‌زراوه ،ئه‌سته‌م ه بتوانێت به‌ئاسانی ئه‌وی تر قبوڵ بكات ،ئه‌وه‌تا ده‌بینین ك ه چۆن براوه‌كانی ئه‌مڕۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان (ئه‌وی تر) ره‌تده‌كه‌نه‌وه ،دان نانێن به‌بوونیدا ،بواری ده‌سه‌اڵتی پێناده‌ن. گواستنه‌وه‌ی ئهم مێژوو‌ه كورت ه مه‌به‌ست پێی دووپاتكردنه‌وه‌ی ئهو حاڵه‌ته‌ی ه ك ه تا ره‌تكردنه‌وه‌ی بهرامبهر له‌ئارادابێت ئه‌وا گیانی تۆڵ ه سه‌ندنه‌و‌ه زیاتر ده‌بێت ،ئ��ارام�یو هێمنی له‌م واڵته‌دا به‌دی ناكرێت ،جۆگه‌له‌ی خوێن به‌رده‌وام سه‌ر ده‌كات ،هه‌تا كلتوری یه‌كتر قبوڵكردن پ��ی��اد‌ه نه‌كرێت، ئ �ه‌وا بێگومان ئ��ارام�ش‌و سه‌قامگیر ده‌بێت ه ئهو خه‌ون ه یۆتۆپیایه‌ی ك ه ده‌بێت ن �هوه بۆ ن��هوهی پ��اش خۆی بیگێڕێته‌وه ،لهبهرئهوه خه‌بات كردن بۆ دیموكراسی هت‌و قبوڵكردنی (ئه‌وی تر) له‌م واڵته‌دا هه‌روا كارێكی ساده‌و ئاسان نییه ،به‌تایبه‌ت له‌م هه‌لومه‌رج ه نێوده‌وڵه‌تیه‌ی ده‌وری عێراقی داوه‌و هێزه هه‌رێمیی‌و نێوده‌وڵه‌تییه‌كانیش شانبه‌شانی هێزه ناكۆك‌و نه‌یاره‌كانی ناوخۆ به‌شدارن له‌ئاڵۆزكردنی ره‌وشه‌كه‌و به‌ده‌ڵه‌مه‌یی هێشتنه‌وه‌ی بارودۆخه‌ك ه ك ه تاك ه زه‌ره‌رمه‌ندی یهك هم‌و كۆتایی خه‌ڵكی ب�هش مه‌ین هت‌و مافخوراوی ئ�هم واڵت�هی�هو درێ��ژه‌دان � ه به‌كلتوری تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌و ره‌تكردنه‌وه‌ی ئه‌وی تر.
ماف‌و ئازادییه‌كان ی ده‌رواز‌ه ی دووه‌م ی ده‌ستوور تا دوو خول ی یهك له‌دواییه‌ك ی هه‌ڵبژاردن بكرێت ،ئه‌وه‌ش به‌ڕه‌زامه‌ند ی 3/2ی ئه‌ندامان ی ئه‌نجومه‌ن ی نوێنه‌ران‌و ره‌زام �ه‌ن��د ی گ �هل به‌راپرسی ی گشت ی په‌سه‌ندكردن ی ئه‌نجومه‌ن ی سه‌رۆكایه‌ت ی كۆمار ده‌بێت. به‌پێ ی خاڵ ی سێیه‌م ی ئهو ماده‌یه، ناكرێت گۆڕانكار ی له‌ماده‌كان ی تر ی ده‌ستوور ك ه له‌خاڵ ی دوو ی ئهو ماده‌یه‌دا نه‌هاتوون بكرێت ،به‌ب ێ ره‌زامه‌ند ی 3/2ی ئه‌ندامان ی ئه‌نجومه‌ن ی نوێنه‌ران‌و به‌ره‌زامه‌ند ی گه‌ل به‌راپرسی ی گشت یو په‌سه‌ندكردن ی ئه‌نجومه‌ن ی سه‌رۆكایه‌ت ی كۆمار. ب�هپ��ێ� ی ب��ڕگ � ه ی چ���واره‌م��� ی ئهو ماده‌ی ه وات ه ماده ی ،126نابێت هیچ گۆڕانكارییه‌ك له‌ده‌ستووردا بكرێت‌و ببێت ه مای ه ی كه‌مكردنه‌و‌ه ی ده‌سه‌اڵت ی هه‌رێمه‌كان به‌ب ێ ره‌زامه‌ند ی ده‌سه‌اڵت ی ته‌شریع ی هه‌رێمه‌كه‌و ره‌زامه‌ند ی زۆرین ه ی دانیشتوانه‌ك ه ی به‌راپرسی ی گشتی، به‌مه‌رجێك ئهو ده‌سه‌اڵتان ه ی هه‌رێمه‌كان له‌ده‌سه‌اڵت ه قه‌تیسكراوه‌كان ی ده‌سه‌اڵت ه فیدراڵییه‌كان نه‌بن. ئهو رێوشوێنان ه ی ك ه له‌ماد‌ه ی 126ی ده‌ستووردا ده‌ستنیشانكراون ،دڵنیایی پاراستن ی ماف‌و ده‌سه‌اڵته‌كان ی هه‌رێم ی كوردستان ی تێدای هو هیچ گۆڕانكارییه‌ك به‌ب ێ ره‌زامه‌ند ی په‌رله‌مان ی كوردستان‌و راپرسی ی دانیشتوان ی هه‌رێم ی كوردستان ناكرێت ك ه ببێت ه مای ه ی كه‌مكردنه‌و‌ه ی ده‌سه‌اڵته‌كان ی هه‌رێم.
گیرسایه‌وه. وێستگه‌ی سێیه‌م ك��ات��ێ��ك ل �هش��وب��ات��ی 1963دا به‌عسی‌و نه‌ته‌وه‌ییه‌كان له‌رێگه‌ی فڕۆكه‌و تانكه‌كانه‌و‌ه ئاگری رق‌و كینه‌ی خۆیان باراند به‌سه‌ر شاری به‌غدادو ب��اره‌گ��ای وه‌زاره‌ت���ی به‌رگریدا ،ئیتر دونیایه‌ك نهمایهوه بۆ هه‌ناسه‌دانی قاسمی‌و شیوعییه‌كان ،پاش تیرباران كردنی قاسم‌و هاوڕێكانی ،حه‌ره‌س قه‌ومییه‌كان كه‌وتن ه گیانی شیوعیی‌و الیه‌نگره‌كانیان‌و دونیایان لێهێنانه‌و‌ه ی هكو هونه‌ره‌كانی س��زادان‌و كوشتن له‌سه‌رده‌ستیاندا تا ده‌هات نوێگه‌ری‌و شێوازی جۆارجۆری به‌خۆو‌ه بینی ،بهم جۆره‌ش گۆڕه‌پانه‌ك ه یه‌كالبووه‌و‌ه بۆ به‌عسیی‌و نه‌ته‌وه‌ییه‌كان‌و به‌ئاره‌زووی خۆیان ته‌راتێنیان تێدا ده‌كرد (ئه‌وی تر) نه‌یتوانی هه‌ناس ه ب��دات‌و خه‌ف ه ك��را ،ب�ه‌اڵم زۆری نه‌برد ك ه له‌پایزی هه‌مان ساڵدا عه‌بدولسه‌الم عارف، پایزی به‌عسییه‌كانیشی لهگهڵ خۆی بۆ هێنان‌و جارێكی دیك ه به‌عسییه‌كان په‌راوێزخران‌و دوورخرانه‌و‌ه له‌ده‌سه‌اڵت‌و تهنها عارفییه‌كان م��ان��هوه ،لهوه ب���ه‌دوا به‌عسییه‌كانیش نه‌یانتوانی هه‌ناسه‌بد‌هن‌و كه‌وتنه‌و‌ه نێو كونجی زیندانه‌كان یان هه‌اڵتن بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت. وێستگه‌ی چواره‌م له‌ته‌مموزی 1968دا جارێكی دی��ك � ه به‌عسییه‌كان به‌هه‌ناسه‌ی تۆڵه‌و به‌پۆستاڵی ژه‌نه‌ڕاڵه‌كانیانه‌و‌ه ه �هڵ��ی��ان��ك��وت��ای �هوه س���ه‌ر كورسی دهس���ه‌اڵت ،به‌ناچاری حكومه‌تێكی بنك ه فراوانیان دروستكرد ،بهاڵم پاش كه‌متر له‌سیانز‌ه رۆژ جارێكی تر رۆحی تاكگه‌رایی له‌ده‌سه‌اڵت ده‌ستیپێكرده‌وه، پاشماوه‌ی ك��ودهت��ای 17ی ته‌مووز له30ی ته‌مموزدا به‌سڕینه‌وه‌ی ئه‌وی
ب����ێ����ج����گ���� ه ل����هو رێ���وش���وێ���نو میكانیزمان ه ی ك ه ل���هم���اد‌ه ی 126ی دهس�����ت�����ووردا بۆ ه���هم���وارك���ردن��� ی دهس��������ت��������وور ده‌ستنیشان كراوه، ماده‌یه‌ك ی دیك ه ی دهس���ت���ووری���ش هه‌ی ه ك ه تایبهت ه به‌هه‌مواركردنی دهس������ت������وور، ئ������هم م������اد‌ه د ه‌ستوورییه‌ش م���اد‌ه ی ()142 ی دهس��ت��وور‌ه ك������ ه چ���ه‌ن���د رۆژێ����ك پێش ئه‌نجا مد ا نی راپ��رس��ی� ی گشت ی ل �ه‌س �ه‌ر ده‌ستوور له‌مانگ ی تشرین ی یه‌كه‌م ی 2005له‌سه‌ر داخوازی ی نوێنه‌ران ی پێكهات ه ی عه‌ره‌ب ی سونن ه له‌ده‌ستووردا وه‌ك ماده‌یه‌ك ی ئینتقال ی ده‌ستوور ی جێگیركرا. ماده ی 142له‌پێنج بڕگ ه پێكهاتووه، به‌پێ ی بڕگ ه ی یهك ی ئهو ماده‌ی ه ئاماژه ب��ه‌وه‌ك��راوه ك � ه ده‌ب��ێ��ت ئه‌نجومه‌ن ی ن��وێ��ن �ه‌ران ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��ا ی كاركردنیدا لیژنه‌یه‌ك له‌ئه‌ندامان ی له‌نوێنه‌ران ی پێكهات ه بنچینه‌ییه‌كان ی كۆمه‌ڵ ی عێراق ی پێكبهێنێت بۆ ئاماده‌كردن ی راپۆرتێك ب��ۆ ئه‌نجومه‌ن ی ن��وێ��ن�ه‌ران سه‌باره‌ت
تر ده‌ستیپێكرد ،هاوڕێ‌و هاوبه‌شه‌كانی دوێنێیان دوورخسته‌وه ،لێره‌شه‌و‌ه پرۆسه‌ی پااڵوتن ده‌ستیپێكرد ،بهاڵم ئه‌مجار‌ه پرۆسه‌ك ه له‌هه‌ناوی خودی به‌عس‌و ده‌سه‌اڵتی تازه‌و‌ه ده‌ستیپێكرد، هه‌روه‌ك بوارێك نه‌مابوویه‌و‌ه بۆ (ئه‌وی تر) تا بوونی هه‌بێت ،له‌مجاره‌یاندا س �ه‌دام هه‌موو ئه‌وانه‌ی له‌ناوبرد ك ه نه‌ك وه‌ك به‌عس ،به‌ڵكو وه‌ك خۆی بیرناكه‌نه‌وه ،تا ئ �هوهی له‌ته‌مموزی ساڵی 1979سه‌رجه‌می ئهو سه‌رانه‌ی له‌ناوبرد ك ه له‌ناو ده‌سه‌اڵت‌و ده‌ره‌وه‌یدا ئه‌گه‌ری بوون‌و سه‌رهه‌ڵدانیان هه‌بوو. وێستگه‌ی پێنجه‌م س��ه‌دام له‌به‌رایی خۆسه‌پاندنی به‌سه‌ر ده‌سه‌اڵتدا خۆی یه‌كالكرده‌و‌ه بۆ ته‌واو پاڵفته‌كردنی ده‌سه‌اڵته‌كه‌ی له‌رووی ناوخۆوه ،چونك ه لهدهرهوهی
به‌گۆڕانكار ی ماده‌و بڕگه‌كان ی ده‌ستوور. به‌پێ ی بڕگ ه ی دوو ی ئهو ماده‌ی ه گۆڕانكاریی ه پێشنیازكراوه‌كان ی ئهو لیژنه‌ی ه به‌یه‌كجار ده‌خرێت ه به‌رده‌م ئه‌نجومه‌ن ی نوێنه‌ران بۆئهوه ی به‌ده‌نگ ی زۆرین ه ی ره‌ه��ا ی ئه‌ندامان ی په‌سه‌ند ی بكات ،به‌پێ ی بڕگ ه ی سێ ی هه‌مان ماده، ده‌بێت گۆڕانكاریی ه پێشنیازكراوه‌كان ی خ��اڵ� ی دوو ی م���اد‌ه ی 126ل���ه‌دوا ی دوو مانگ له‌مێژوو ی په‌سه‌ندكردنیان له‌ئه‌نجومه‌ن ی نوێنه‌ران ،بخرێت ه به‌رده‌م گه‌ل بۆ راپرسی ی گشتی.
دهس�������ه‌اڵت ت��رس��ێ��ك��ی ئ���ه‌وت���ۆی ن��هم��اب��ووی��هوه ،ئ���ه‌وه‌ب���وو سه‌ره‌تا به‌هاوڕێی دێرین‌و هاوكاروانی خۆی (ئه‌حمه‌د حه‌سه‌ن به‌كر) ده‌ستیپێكرد، دوات��ر له‌سیناریۆكه‌ی هۆڵی (خلد) دا زیاتر له‌په‌نجا ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی شۆڕش‌و سه‌ركردایه‌تی هه‌رێمایه‌تی‌و سه‌ركردایه‌تی نه‌ته‌وه‌یی پ��ارت��ی ب��ه‌ع��س‌و چ �ه‌ن��دی��ن وه‌زی���رو جێگری س���ه‌رۆك وه‌زی����ران‌و سه‌دان كادیری ناوهندی ئهو پارته‌ی له‌ناوبردو به‌ته‌واوی هه‌ناسه‌ی بڕی له(ئه‌وی تر) له‌به‌رامبه‌ر خۆیدا ،به‌مجۆر‌ه ئه‌وی تر نه‌ك ل��ه‌ده‌ره‌وه‌ی به‌عس‌و ده‌سه‌اڵت، به‌ڵكو له‌ناو ده‌سه‌اڵتیشدا نهمایهوه، س��ه‌رده‌م بوو به‌سه‌رده‌می گوته‌زای س��ه‌دام هه‌موو گه‌له‌و گه‌لیش وات ه سه‌دام (إذا قال صدام ،قال العراق).
وێستگه‌ی شه‌شه‌م ب�هه��اری 2003چیدی فه‌زایه‌ك بۆ هه‌ناسه‌دانی سه‌دام‌و به‌عسییه‌كان ن�هم��ای�هوه ،س��ه‌دام راوه‌دوو ده‌نراو به‌عس هه‌ڵده‌وشێنرایه‌وه‌و قه‌ده‌غ ه ده‌كراو ئه‌ندامه‌كانی به‌چنگ ریشه‌كێش دهك��ران له‌نێو زه‌وی داموده‌زگاكانی عێراقیدا ،له‌مجاره‌یان (ئ��ه‌وی تر) نه‌یده‌زانی له‌كوێو‌ه گورزی به‌رده‌كه‌وێت له‌سوپای ئه‌مه‌ریكاو‌ه ك ه هاتۆت ه ناو واڵت‌و سوسه‌ی سه‌ره‌كانی ده‌كات، ی��ان له‌شیع ه ت��وڕه‌و داخ له‌دڵه‌كانی دوێنێو‌ه ك ه س �ه‌دام هه‌موو شتێكی لێ ق�ه‌ده‌غ�هك��ردب��وون جگ ه له‌شین‌و گریان نه‌بێت بۆ قوربانییه‌كانی دهستی رژێ��م�هك�هی ،یاخود ل��هك��ورده‌و‌ه ك ه ترسزه‌ده‌و كوشته‌ی دهستی بوو ،یان ل ه واڵتانی دراوس��ێ��وه ك ه ته‌سفیه‌ی
ژماره ( )28چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
info@destur.net
رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه،کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ه دهریدهکات
بـیـروڕا
سرووش
سه‌باره‌ت به‌عه‌قڵ عه‌بدولكه‌ریم سرووش و :عه‌بدولڕه‌حیم سه‌عید
كاتێك ریچارد رۆرتی وتی له‌سه‌ده‌كانی ناوه‌ڕاستدا خودا هه‌ر خودا بوو ،چیتر له‌قۆناغی رۆشنگه‌ری‌و مۆدێرنه‌دا عه‌قڵ بوو به‌خودا‌و ئه‌مڕۆكه‌ش واتا له‌قۆناغی پۆست مۆدێرنیزمدا هیچ خودایه‌ك بوون‌و ئاماده‌گی نییه. ی ئهم دی��دو بۆچوونه ،پریشك گهورهی له‌راستی‌و حه‌قیقه‌تدا هه‌یه، چونك ه بتی ع�ه‌ق��ڵ ی��ان خ��ودای عه‌قڵ ئ�هم��ڕۆ تێكشكاوه‌و وشه‌ی خۆشه‌ویستی عه‌قڵ ك ه سه‌رده‌مانێك پیرۆزترین وشه‌یه‌ك بوو له‌وشه‌كان، ب���ه‌اڵم ئ �هم��ڕۆ ج��گ� ه له‌مانایه‌كی گوماناوی‌و بێفیز سود وه‌رناگرێت، عه‌قڵی ئ �ه‌ره‌س��ت��ۆی��ی ،دیكارتی، كانتی ،هیگلی ،ئاینی ،مێژوویی، دیالێكتیكی ،پراكتیكی ،ئیتر هه‌موو ب� هش‌و لقه‌كانی ب �ه‌وردو درشته‌وه، ئاوێنه‌ی عه‌قڵ به‌شێوه‌یه‌ك هه‌موویان پێكهوه وردوخاش كرد به‌شێوه‌یه‌ك له‌ناویدا هیچ وێنه‌یه‌ك به‌رێكوپێكی به‌رچاو ناكه‌وێت. ئ��هم��ڕۆ ك��ات��ێ��ك ق��س� ه له‌سه‌ر ع��ه‌ق��ڵ دهك���رێ���ت ی���ان مه‌به‌ست له‌مه‌نتیقی هه‌ڵسه‌نگاندن ،توێژینهوه، سه‌لماندن‌و پوچه‌ڵكردنه‌وه‌ی ه یان مه‌به‌ست لهبهره هم‌و ده‌رهاویشته‌كانی عه‌قڵ ه ك ه پێكهاتوون له‌فه‌لسه‌فه، زم��ان ،ئه‌خالق ،زانست‌و چه‌ندینی ت��ری ل��هو ج��ۆران��ه ،چونك ه ئهم بهره هم‌و ده‌رهاویشتان ه هه‌موویان ب���ه‌رده‌وام له‌جوڵه‌و گۆڕانكاریدان، گۆڕانی عه‌قڵ له‌پێویستییه‌كانی ئهم سه‌رده‌م ه ئه‌ژمار ده‌كرێت. عه‌قڵی مۆدێرن‌و عه‌قڵی كالسیك جیاوازن ،بهره هم‌و ده‌رهاویشته‌كانی ئهم دوو جۆره عه‌قڵه ،وات ه زانست‌و ف�هل��س�ه‌ف��هو ئ��ه‌خ�لاق ،سیاس هت‌و ئابورییان جیاوازه. جۆرێك له‌رێژه‌گه‌رایی چاره‌یه‌ك نیی ه ئهمهش هه‌ر ئهوهی ه ك ه ئه‌مڕۆ ئێم ه هه‌موومان رۆچووین له‌ناویدا ،هه‌ندێك له‌فه‌یله‌سوف ه موسوڵمانه‌كان ،عه‌قڵی
تیۆری به‌كۆمه‌ڵێك چه‌مكی ئاسان‌و ئاشكرای تیۆری‌و عه‌قڵی پراكتیكیش به‌كۆمه‌ڵێك چه‌مكی ئاسان‌و ئاشكرای پراكتیكیان له‌قه‌ڵه‌مده‌ده‌ن ،كه‌وات ه ئهم پێناسه‌یه ،پێویست ه بگوترێت ك ه ئهم چه‌مكان ه گ��ۆڕاون‌و ئهوهی بۆ كه‌سانی رابردوو به‌ئاشكراو روون داده‌نرا ئه‌مڕۆ چیتر له‌روون‌و ئاشكرا ك��ه‌وت��ووهو پێچه‌وان ه بووهتهوه، له‌چاخه‌كانی ناوه‌ڕاستدا بوونی خودا شتێكی نزیكبوو له‌چه‌مكێكی روون‌و ئاشكرای تیۆری ،بهاڵم ئه‌مڕۆ ئهم پله‌و پایه‌یه‌ی خۆی له‌ده‌ستداوه، له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا (مافی مرۆڤ) ئ �هم��ڕۆ به‌چه‌مكێكی ئ��هم چاخ ه ل��ه‌ق��هڵ��هم��ده‌درێ��ت ،له‌كاتێكدا نیشانه‌یه‌كی ئهم ه له‌نێوان چه‌مك‌و تێگه‌یشتنی عه‌قڵی پراكتیكی كه‌سانی رابردوو به‌رچاو ناكه‌وێت. چاخی رۆشنگه‌ری خۆی به‌رۆشن ده‌هاته پێشچاوو چاخی ناوه‌ڕاستیشی به‌رۆژگاری جه‌هل‌و تاریكی ناوده‌برد‌و بێگومان ئه‌گه‌ر له‌كه‌سانی چاخی ناوه‌ڕاستیشت بپرسیای ه جێگه‌‌و رێ��گ��هی ئ���هم دوو سیفه‌ته‌یان پێچه‌وان ه دهك��ردو رۆشناییه‌كه‌یان بۆ خۆیان ئ �ه‌ژم��ارده‌ك��ردو جه‌هل‌و تاریكییه‌كه‌یان ده‌ب���ڕی به‌سه‌ر ب�ه‌رام��ب�ه‌ره‌ك�هی��ان��دا ،وه‌ك ئهوهی كه‌ئه‌مڕۆ كه‌متر كه‌سێك ده‌ربڕینی (چاخی سته‌مكاری) به‌كارده‌هێنێت، زیاتر خۆی له‌قه‌ره‌ی گۆڕان‌و بابه‌تی قوڵتری مه‌عریف ه ده‌دات ،ئاشكرابوو‌ه هه‌م رۆژگ��ارو چاخی رۆشنگه‌ریی‌و ه��هم رۆژگ����ارو چ��اخ��ی ناوه‌ڕاست گ���هم���ارۆدراو‌و قه‌تیسبووی چه‌ند نمونه‌‌و وێنه‌گه‌لێكی خودی بوون یان گیرۆده‌ی چه‌مكگه‌لێكی خودی بوون‌و نیشته‌جێبووانی ئهم دوو نمونه‌ی ه به‌زه‌حمه‌ت ده‌یانتوانی له‌ئاستێكی بااڵتردا ده‌ستبه‌رن بۆ ره‌خنه‌گرتن ل �ه‌خ��ۆی��ان ،كاتێك ئ��هم گه‌مارۆ‌و له‌مپه‌ران ه ده‌شكێن كه‌زمان‌و چاوه‌كان ك��راوه‌ت��رو وردت���ر ب��ن ،بارودۆخی ئێمه‌ش له‌قۆناغی پۆست مۆدێرن ه بهبێ لێكچوون پ�هی��وه‌س��ت نیی ه
به‌مانه‌وه ،ئهم خاڵه‌شمان به‌گشتی له(كۆهن)و (فۆكۆ)وه وهرگرتووه ك ه ته‌نیا عه‌قاڵنیه‌تێك شك نابه‌ین، به‌ڵكو چه‌ند عه‌قالنیه‌تێكمان هه‌یه، پێشینان ده‌ی��ان��وت لوتبه‌رزی‌و خۆپه‌رستی ش���اردن���هوهی ژی��ریو عاقڵییه ،بهاڵم ده‌بێت ئێستا بگوترێت ل��وت��ب�ه‌رزی‌و ه���ه‌روه‌ك بێعه‌قڵییه، خاكه‌ڕایی‌و بێده‌ماری له‌ئه‌خاڵق ه به‌رزه‌كانی عاقاڵن‌و مه‌عریفه‌خوازانه، بڕیارو یاسای گشتی جیهانی‌و بان مێژووی له‌دڵی (عه‌قڵی موتڵ هق‌و بان مێژووی) به‌هه‌ڵهێنجانی بۆ هه‌موو مرۆڤایه‌تی له‌هه‌موو سه‌رده‌مه‌كاندا به‌ه هق‌و راست ده‌زانن ،ئه‌مڕۆ له‌هه‌ر كاتێكی تر زیاتر دژوارو قه‌یراناوی ب���ووه .م��رۆڤ��ای�ه‌ت��ی له‌به‌رئه‌وه‌ی ی ته‌ندروستی‌و سودمه‌ند به‌پلورالیزم گ��هی��ش��ت��ووه ك��� ه به‌رهه‌مه‌كه‌ی بێده‌ماری‌و بێفیزییه‌‌و ره‌تكردنه‌وه‌ی دۆگماتیزمه .ئهمهش ده‌بێت وه‌ك خوێندنه‌وه‌یه‌كی باش وه‌ربگیرێت، عه‌قڵ نه‌ك به‌ته‌نیا له‌ناوه‌و‌ه به‌هه‌موو ج��ۆرو به‌شه‌كانییه‌وه رووب���ه‌ڕووی تێكشكان‌و وردب���وون بووهتهوه، به‌گشتی ل������ه‌ده‌ره‌وه‌ش چه‌ندین ی ب��ه‌رف��راوان��ی هه‌بووه‌و چ��اودێ��ر به‌رده‌وام ده‌شیبێت ،من لێره‌دا ئاماژه ده‌ده‌م به‌یه‌ك دوو ره‌قیب ك ه خۆم ئه‌وانه‌م له‌ژیاندا ئه‌زمون كردوون: عه‌قڵ‌و وه‌حی (پ��اپ��ا بندیكت)ی شازده‌یه‌م له‌قسه‌و وتار‌ه پڕ له‌هه‌راو هۆریاكانی ئهم دواییه‌ی ،به‌شانازییه‌و‌ه ئاماژه‌یدا ب �هه��اوك��اری ن��ێ��وان مه‌سیحی هت‌و فه‌لسه‌فه‌ی یۆنانی‌و ئاشتیو پێكهوه ژی��ان��ی ئ��هم دووان����هی به‌كارێكی بێوێنه‌و رۆژگار‌و چاخی زێرشینی بۆ مه‌سیحییه‌تی له‌قه‌ڵه‌مداوه‌‌و ئیسالم‌و پرۆتستانیزمی به‌خراپ دانا بهرامبهر ب�ه‌ع�ه‌ق��ڵ ،ئ�ه‌گ�ه‌رچ��ی پێویستبوو پردی گه‌یاندن‌و هۆگری به‌هێز تر بكرێت ،بهاڵم بهپێچهوانهوه خودای ئیسالمیشیان به‌راشكاوی به‌خودای ناعه‌قاڵنی ،به‌ڵكو ب �ه‌دژ‌ه عه‌قڵیان دان��ا .ل��ێ��ره‌دا ده‌رف �ه‌ت��ی قسه‌كردن نیی ه ده‌رب��ارهی هه‌ندێك له‌دروست‌و نادروستی دید‌و بۆچوونه‌كانی (پاپا بندیكت) ،مه‌به‌ستمان ئه‌مه‌ی ه ك ه په‌یوه‌ندی نێوان عه‌قڵ‌و وه‌حی هیچ كاتێك په‌یوه‌ندی مرۆڤ له‌سه‌داسه‌د دۆستان ه نهبووه ،عه‌قڵی سه‌ربه‌خۆ ل���ه‌وه‌ح���ی ،ب�����ه‌رده‌وام به‌ره‌قیبی وه‌ح��ی دان���راوهو پێغه‌مبه‌ران هیچ كاتێك پێیان خۆش نهبووه وه‌ك فه‌یله‌سوفێك ناو ببرێن ،موته‌كه‌لیمین بیرو باوه‌ری ئاینیان به‌به‌ڵگه‌خوازی‌و ع�ه‌ق�ڵان��ی دهك����ردو له‌مباره‌یه‌و‌ه خۆیان به‌خزمه‌تكاری ئاین داده‌نا‌و ی كه‌شه‌و‌ه به‌دید‌و بۆچوونی له‌الیه‌ك (ئه‌رتدۆكس)ی شوێنكه‌وتووانی ئاینه‌كان به‌ناپاك‌و خائین تۆمه‌تبار دهك��ران ،ئه‌مانه دووب��اره تۆمه‌تبار ب��وون ب�هپ��رۆس�هی عه‌قاڵنیكردن، ئایینیان لكاند به‌عه‌قڵه‌وه‌‌و راستی‌و حه‌قیقه‌تی ئ �ه‌وی��ان ب��ه‌ت��ه‌رازووی عه‌قڵه‌و‌ه كێشان‌و پێوان ه ده‌كرد‌و ئهمهش كارێكه ،النیكه‌م جێگه‌ی گومان‌و دوودڵی بێ سودبوو. باوه‌ڕداران ده‌یانوت (وه‌حی) بۆ یارمه‌تی‌و پشتیوانی عه‌قڵ هاتووه‌و عه‌قڵیش ی��ارم �ه‌ت �یو پشتیوانی له(وه‌حی) ده‌كات؟ هه‌ندێك له‌مان ه ه�ه‌ن��گ��اوی زی��ات��ری��ان هه‌ڵده‌گرت‌و ده‌یانوت رووناكی عه‌قڵ به‌كه‌ڵكی ئهو شه‌وانه‌دێت ك ه وه‌حییان تێدانییه، بهاڵم لهگهڵ ئهوهی هه‌تاوی (وه‌حی) ه�هڵ��ه��ات ،ده‌ب��ێ��ت ئ��هو روناكیی ه بكوژێنێته‌وه. هاوكاری پشتیوانی عه‌قڵ‌و وه‌حی بێگومان بابه‌تێكی تربوو ،له‌به‌رئه‌وه‌ی خودای خوڵقێنه‌ری عه‌قڵ هه‌رهه‌مان خوداوه‌ندی راسپێردراوی وه‌حییه‌و
بنه‌مایه‌كیش بوون بۆ ئه‌وپشتیوانی‌و هاوكارییه. زۆرێك له‌فه‌یله‌سوفانی گهورهی مه‌سیحی‌و ئیسالمی وه‌ك (ئیبن سینا ،فارابی ،تۆماس ئاكۆیناس) پ �هی��وه‌س��ت ب���وون ب���هم روانگه‌و بۆچوونه‌وه‌و ته‌نانه‌ت (صدرالدین ش���ی���رازی) فه‌یله‌سوفی عه‌قڵیی سه‌ده‌ی حه‌ڤده‌یه‌می زایینی ئێران، ده‌ی��وت (قوڕ به‌سه‌ر فه‌لسه‌فه‌یه‌ك ك��ه ئ��ای��ن ه���اوك���اری پشتیوانی ل��ێ��ن��اك��ات) ،رێ���ب���ازی (ك��ه‌الم��ی) موعته‌زیل ه ك ه ب �ه‌داخ �هوه لهالیهن ره‌قیبێكه‌و‌ه كه رێبازی (ئه‌شعه‌ریه) بوو شكستێكی مێژوویی زیانباری به‌ركه‌وت ،له‌سه‌ر سازگاری‌و ته‌بایی عه‌قڵ‌و ش�ه‌رع بونیادنرابوو لهگهڵ ئ�ه‌وه‌ش��دا مه‌یلی ب �ه‌الی حیكمه‌تی یۆنانیدا ده‌شكایه‌وه ،خ��ودای ئهم رێ���ب���ازه ،خ����ودای دادپ������ه‌روه‌ری‌و ئه‌خالقی ،هه‌ڵسوكه‌وت‌و ئاكاریشی به‌گشتی ل�ه‌س�ه‌ر هاوسه‌نگكردنی عه‌قڵ بوو ،به‌مشێوه‌ی ه بوو ده‌رك‌و تێگه‌یشتنیان هه‌بوو بۆ پێغه‌مب هرو پ �ه‌ن �دو ئامۆژگارییه‌كانی ،عه‌قڵ ل��هم رێ��ب��ازه‌دا ئ��ه‌وه‌ن��ده پانتایی داگیركردبوو ك ه ئاین له‌ته‌نیشتییه‌و‌ه ب���ه‌الوازی ب �ه‌رچ��اوده‌ك �ه‌وت ،كه‌چی بهپێچهوانهوه رێبازی (ئه‌شعری) ك ه دید‌و تێڕوانینێكی ئایینی به‌رفراوانی هه‌بوو رۆڵی عه‌قڵ الواز‌و كه‌متین بوو، سۆفییه‌كان‌و عارفه‌كان له‌بنه‌مادا زۆر ج��ی��اواز ب���وون‌و گه‌یشتبوون به‌عه‌شقێكی ق��وڵ‌و ب �ه‌رف��راوان ك ه ئاین‌و عه‌قڵ هه‌ردووكیان له‌چاویا الواز ده‌رده‌كه‌وتن.
عه‌قڵی سه‌ربه‌خۆ له‌وه‌حی، به‌رده‌وام به‌ره‌قیبی وه‌حی دانراوه‌و پێغه‌مبه‌ران هیچ كاتێك پێیان خۆش نهبووه وه‌ك فه‌یله‌سوفێك ناو ببرێن به‌ڵێ به‌هه‌رحاڵ ،ده‌ستكه‌وته‌كانی ع��ه‌ق��ڵ��ی ئ���ه‌زم���ون���ی ل���ه‌س���ه‌ده‌ی ش��ازده‌ی� هم‌و حه‌ڤده‌یه‌می ئه‌وروپا، ج��ی��اوازی ن��ێ��وان زان��س �تو وه‌حی له‌پڕێكدا بێداركرده‌وه‌و ئهم ده‌ریایه‌ی دووب���اره تووشی ه��ه‌ژان‌و شڵه‌قان ك��ردهوه ،ئهمهش رێگه‌ی خۆشكرد بۆ سیكۆالریزم‌و بانگه‌شه‌ی بێالیه‌نی حكومه‌ت ده‌ربار‌ه به‌ئاینه‌كان سه‌ری ده‌رهێناو هه‌ژمونی تاك ئایینی به‌سه‌ر ئاینه‌كانی ت��ره‌و‌ه هه‌ڵگرت ،وه‌حی ئیسالمی گ�ه‌رچ��ی ل�ه‌گ�هڵ عه‌قڵی نائاینی (به‌تایبه‌تی عه‌قڵی فه‌لسه‌فی یۆنانی) بڕێكجار ته‌با‌و كۆك بوو بڕێك جاریش له‌جه‌ده‌لو قه‌یراندابوو ،بهاڵم هیچ كاتێك لهگهڵ عه‌قڵی ئه‌زموندا رووبه‌ڕوو نه‌بووه‌ته‌وه ،ئهم هۆكاره‌ش ن �ه‌ب��ووه ه��ۆی ئ���هوهی كه‌زانستی ئه‌زمونی نوێ له‌نێو موسڵماناندا سه‌رهه‌ڵبدات. ئه‌گه‌رچی خراپه‌یه‌كی به‌خۆو‌ه نه‌بینی له‌سود‌و ده‌ستكه‌وته‌كانی ب�هش��دارن�ه‌ب��وو ،ب��ه‌اڵم كاتێك ئهم زانست ه په‌ره‌یسه‌ند‌و سه‌ركه‌وت، له‌سه‌ده‌كانی نۆزده‌یه‌م‌و بیسته‌مدابوو گه‌یشته واڵتانی ئیسالمی ،نه‌ك ته‌نیا كه‌سی تووشی شۆك نه‌كرد ،به‌ڵكو دڵه‌كانی خۆشحاڵ كردوو پێیان وابوو فریادڕه‌سێك به‌ڕێوه‌یه‌‌و شكستی هێناوه به‌مه‌سیحیی هت‌و ده‌بێت ه هاوكار‌و پشتیوانی ئیسالم. هه‌لومه‌رج‌و به‌سه‌رهاتێكی گه‌لێك ب��اش ب��وو ك ه زانست‌و فه‌لسه‌فه‌ی نوێ له‌نێو س �ه‌ران‌و ده‌سه‌اڵتدارانی ئیسالمیدا تاراده‌یه‌ك رووبه‌ڕووی هیچ به‌رگریكردنێك نه‌بوویه‌وه ،سه‌ره‌تا
ده‌رگ���ای زان��ك �ۆ‌و پ��اش��ان ده‌رگ��ای ناوهندی زانستی ئاینی به‌سه‌ر ئه‌ماندا وااڵك����راو چ��ووه ب���واری خوێندن‌و توێژینه‌وه‌وه. رۆمانییه‌كان ب �ه‌رده‌وام ئه‌وه‌یان وه‌ك تیۆرێكی ماتریالیست‌و دژه ئایینی ئه‌ژمارده‌كرد ،ئه‌مڕۆ بزاڤێكی به‌ناوی رۆشنبیری ئایینی له‌ئێران بۆ دووبار‌ه پێناسه‌كردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی نێوان (عه‌قڵ‌و وه‌حی) خراوه‌ت ه گ هڕ‌و به‌تایبه‌تی له‌راڤه‌كردن‌و لێكدانه‌وه‌ی ده‌ق��ی پیرۆز (وات��ا ق��ورئ��ان) ،ئهم ره‌وته‌ش سود له‌ده‌ستكه‌وتی نوێی (هرمنوتیكی)و ئه‌زمونی مه‌سیحی وه‌رده‌گ��رێ��تو به‌پێچه‌وانه‌ی دید‌و بۆچوونی(پاپا بنیدیكت)ی شازده‌یه‌م ك ه ئیسالمی به‌به‌شێك له‌شرۆڤه‌و ل��ێ��ك��دان�ه‌وه‌ك��ان زی��ات��ر نه‌ده‌زانی‌و گه‌یشتن به‌گه‌وهه‌ری په‌تی ئایینی به‌دژوارو مه‌حاڵ داده‌نێت. عه‌قڵ‌و عیشق سوننه‌تی به‌نرخ‌و ده‌وڵه‌مه‌ندی ت��ه‌س��ه‌وف��ی ئ��ی��س�لام��ی به‌رهه‌می دوو هه‌ڵوێست‌و دی��دو بۆچوونه! یه‌كێكیان له‌به‌رامبه‌ر رواڵه‌تسازی‌و خ��ۆش��ی �یو راب������واردن ،خ����واردن‌و خواردنه‌وه‌‌و باوه‌شكردن به‌دونیادا‌و ئ���اره‌زووپ���ه‌رس���ت���ی بێئه‌ندازه‌و بێسنووری ده‌رب����ارهی خوله‌فای (ئه‌مه‌وی)و (عه‌باسی)و ئه‌ویتریان ل��ه‌ب��ه‌رام��ب��ه‌ر خ����ودای س��ام��دارو به‌هه‌یبه‌تی سهربهخۆو ده‌سه‌اڵتداری م��وت��هك��هل��ی��م��ان��ی ئ���هش���ع���ه‌ری‌و فه‌یله‌سوفانه‌ی توێژینه‌وه‌گه‌لی موعته‌زیله‌كان له‌باره‌ی خه‌سڵ هت‌و ك��رداری خ��ودای م �ه‌زن ،به‌تایبه‌تی ده‌ربار‌ه به‌دادپه‌روه‌ری ئهو بوو. هه‌ڵوێست‌و دید‌و بۆچوونی یه‌كه‌م ته‌سه‌وفی عیشقیانه ،جگ ه له‌وه‌ی هێڵ به‌سه‌ر عه‌قڵدا ده‌هێنێت هه‌مان هه‌ڵوێست‌و دی��دو بۆچوونی هه‌ی ه بهرامبهر به‌ترس ،ده‌خوازێت هه‌روه‌ك عاشقێك بۆ ئهو شه‌یداو سه‌رسام بێت ،ن�هك فه‌یله‌سوفان ه موعه‌ماو نهێنی بوونی ئهو به‌رینتر بكرێت، مه‌نصوری حه‌لالج سۆفی ناوداری سه‌ده‌ی سێیه‌می كۆچی ،ناوه‌ڕۆك‌و پوخته‌ی ئهم دید‌و بۆچوونه‌‌و رێباز‌ه بهم شێوه‌ی ه ده‌خاته‌ڕوو (مه‌عشوق ده‌بێت هه‌مووی نازو عیشو‌ه بێت نه‌ك موعه‌ماو نادیاری) ،واتا ئهو خۆراكی فه‌یله‌سوفان‌و عاقاڵن نییه ،به‌ڵكو پێخۆری عاشقانه‌یه‌و به‌س ،عه‌شقیش به‌مجۆر‌ه بوو هات ه مه‌یدانه‌و‌ه بۆ شه‌ڕو ملمالنێكردن لهگهڵ عه‌قڵدا ،ره‌نگ ه وشه‌ی (شه‌ڕ وشه‌یه‌كی دژوار بێت ه ب �ه‌رچ��او ،ب��ه‌اڵم گ���ه‌ڕان‌و پشكنینی له‌به‌رهه‌می سۆفییه‌كان ،كه‌متر سودو كه‌ڵكی هه‌ی ه بۆ ئهم رێگایه، بۆی ه عه‌شق ه �هم ب��وو به‌ركابه‌ری عه‌قڵی تیۆری‌و هه‌م ركابهری عه‌قڵی پراكتیكی. له‌الیه‌كه‌وه سۆفیان خوازیاری ئ���ه‌وه‌ب���وون ك � ه عیشق چاوانێك به‌عاشق ده‌به‌خشێت بۆ ئاسانكردنی هه‌ستكردن‌و بینینی چه‌ند دیمه‌نێك ك ه عه‌قڵ لهو توانای ه بێبه‌شه( ،جالالدین رۆمی) گه‌وره‌ترین عارف‌و شاعیری ئێرانی ئه‌فغانی ،له‌قسه‌كردنیدا بۆ مورشیدو خۆشه‌ویسته‌كه‌ی (شمس تبرێزی)دا ده‌ڵێت (شمس ته‌برێزی ت��ۆ ع�هش��ق بناس ه ن��هك عه‌قڵ)، وات���ا ع �هش��ق م�ه‌ع��ری��ف� ه به‌خشه، هێزی ناسین‌و كه‌شفكردنی ههیهو
18
ده‌رهاویشته‌و ئه‌نجامه‌كانی به‌هاو ئه‌رزشی مه‌عریفیان هه‌یه. له‌الیه‌كی دیكهوه ،به‌بۆچوونی س��ۆف��ی��ی �هك��ان ،ع �ه‌ق��ڵ بوونێكی خ����ودخ����واز ،ب����ه‌رژه‌وه‌ن����دخ����وازو موحافیزكاره‌و ئه‌سڵی له‌خۆبوردوویی به‌خشین‌و فیداكاری نییه ،له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا ،عه‌شق ،راده‌ی خۆپه‌رستی عاشق ده‌هێنێت ه خ��وارهوه بۆ پلهی سفر ئ �هو دهك��وژێ��ت ،ئ �هو ده‌كات ه كه‌سێكی ده‌ستكراو ،ئاكارجوان، مه‌ینه‌تكێش‌و ف��ی��داك��ارو هه‌موو په‌رێشانی‌و نه‌خۆشیی ه رۆحییه‌كانی عاشق چاره‌سه‌رده‌كات. ی رۆمی): به‌گوته‌ی (جه‌الله‌دین مرحبا ای عشق خوش سودای ما ای طبیب جمله علت های ما ای دوای نخوت‌و ناموس ما ای تو افالتون‌و جالینوس ما ئ���هم ع��اش��ق��ب��وون� ه ئه‌گه‌رچی گ���هوه���ه‌ری دی��ن��داری��ی��ه ،ب���ه‌اڵم به‌حه‌قیقه‌ت ئه‌وپه‌ڕی ئه‌رك‌و فه‌رمانی دیندارانه‌یه ،زۆربه‌ی ئاینداران له‌ئاین په‌روه‌ریدا ب �ه‌دوای سودو پاداشتدا ده‌گه‌ڕێن ،ئهمهش ههرچهنده خۆی له‌خۆیدا خراپ نییه ،بهاڵم ئهم ه هیچ كه‌سێك ناگه‌یه‌نێت به‌پله‌و پایه‌‌و بڵندی عاشقی ك ه سودو پاداشتی ف �ه‌رام��ۆش ك���ردووهو خ��ۆی داوه‌ت�� ه ده‌ست قوماری عاشقانه. ته‌سه‌وفێك ك ه له‌سه‌ر ئه‌مجۆر‌ه عاشقییه ب��ون��ی��ادب��ن��رێ��ت ،خۆی ده‌خاته پاڵ وه‌حییه‌وه‌‌و تاراده‌یه‌ك پێغه‌مبه‌ران به‌عارفانێكی گه‌وره‌و م�ه‌زن له‌قه‌ڵه‌مده‌دات ك ه بهره هم‌و ده‌ره‌ن��ج��ام��ی وه‌ح��ی خ��ۆی لهگهڵ خه‌ڵكیدا ده‌بینێته‌وه ،لهگهڵ ئه‌وه‌شدا عارفانی دوور له‌پێغه‌مبه‌رایه‌تی به‌رپرسیارێتییه‌كی له‌مجۆره‌یان نییه، ه �ه‌روه‌ك ده‌زانین په‌یوه‌ندی نێوان ت�ه‌س�ه‌وف‌و فه‌لسه‌فه ی��ان عه‌شق‌و عه‌قڵ ،ه �ه‌روه‌ك په‌یوه‌ندی عه‌قڵ‌و وه‌ح��ی په‌یوه‌ندییه‌كی ته‌ندروست‌و ئ��ارام ن�ه‌ب��ووهو نییه ،فه‌یله‌سوف ه موسڵمانه‌كان ب�ه‌رده‌وام به‌مشێوه‌ی ه ل �ه‌وه‌ح��ی��ی �هوه س���ودو زانیارییان وه‌رگرتووه‌و له‌عیرفانیش به‌هه‌مان شێوه ،هیچ یه‌كێكیان به‌ناكۆك‌و دژ به‌عه‌قڵی په‌تی نه‌زانیوه ،كه‌مترین شتێك ك ه ده‌وترێت لێره‌دا ئاماژه‌ی پێبدرێت ك ه فه‌یله‌سوفه‌كان تا ئهو راده‌یه‌ی له‌كه‌شفكردنی عیرفانی ك ه شایه‌تی به‌عه‌قاڵنیكردن بووه سودیان وه‌رگرتووه‌و له‌باقییه‌كه‌ی تری بێده‌نگ بوون ،بهاڵم عارفه‌كان ،بیروهۆشیان به‌دوور له‌فه‌لسه‌فه زیاتر پێ په‌سه‌ند ب��وو ،فه‌لسه‌فه‌یان به‌ناسازگار‌و نه‌گونجا‌و ده‌زانی ،جگه‌له‌و‌ه ده‌ركی ئێمه پێش تیۆری عیرفانی ئه‌گه‌رچی ده‌یتوانی له‌چوارچێوه‌ی تێگه‌یشتنی فه‌یله‌سوفه‌كانه‌و‌ه ره‌نگرێژ كرابوو، بهاڵم بهم له‌چوارچێوه‌دان ه پانتایی‌و كاریگه‌ری بوونی خۆی له‌ده‌ستدا. من هه‌م فه‌لسه‌فه‌و هه‌م عیرفانیشم وه‌ك��و وان � ه وت��ووه‌ت��هوه ،ته‌مه‌نێكم له‌ناو جه‌رگه‌و دڵی ئهم جیاوازییانه‌دا گوزه‌راندووه‌و له‌ناو خوێندكاره‌كانمدا هێشتا ب���ۆم ده‌رن���هك���ه‌وت به‌كام ئاڕاسته‌دا په‌ل ده‌هاون ،كه‌متر بینیم‌و هه‌ستمكرد كه‌سێك هه‌بێت‌و بتوانێت به‌رگه‌ی ئهم ملمالنێی ه بگرێت‌و شان بدات ه به‌ر ئهم قورساییه ،سهركهوتن سه‌ره‌نجام یان بۆ عه‌قڵ ده‌بێت یان بۆ عه‌شق ،بێگومان عه‌قڵ زۆر به‌تواناتره.
له‌چاخه‌كانی ناوه‌ڕاستدا بوونی خودا شتێكی نزیكبوو له‌چه‌مكێكی روون‌و ئاشكرای تیۆری ،بهاڵم ئه‌مڕۆ ئهم پله‌و پایه‌یه‌ی خۆی له‌ده‌ستداوه ،له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا (مافی مرۆڤ) ئه‌مڕۆ به‌چه‌مكێكی ئهم چاخه له‌قه‌ڵه‌م ده‌درێت
ی سالم، ی ـ شاڕێ ی كوردستان ،سلێمان هه‌رێم
خاوه‌ن ئیمتیاز :كۆمپانیای سولی تێلیگراف سه‌رنوسه‌ر :خالید ئه‌حمه‌د شه‌ریف رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه ،هه‌فتان ه کۆمپانیای سولی تێلیگراف دهریدهکات
لێپرسراوی هونه‌ریی :شێرکۆ خانزادی
ی دێت عه‌زیز وه‌یسی خشه موحسین یاسین له‌سلێمانی
له‌لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامهی ده‌ستوور به‌ڕێوه‌به‌ری كاره‌كانی گۆرانیبێژ عه‌زیزی وه‌یسی رایگه‌یاند عه‌زیز وه‌ی��س��ی س �ه‌رق��اڵ��ی ت��ۆم��ارك��ردن��ی ی گۆرانییه‌كی نوێیه‌و گۆرانی (خشه دێ)ش كلیپ ده‌كات. ی س��ه‌ب��اره‌ت به‌نوێترین ك��ار هونه‌رمه‌ند ناوبراو وتی"لهگهڵ خانم ه گۆرانیبێژی باكوور ناریناكوزی، سه‌رقاڵی تۆماركردنی گۆرانییه‌ك ه به‌زاراوه‌ی كرمانجی‌‌و سۆرانی". به‌ڕێوه‌به‌ری كاره‌كانی عه‌زیز وه‌یسی وتی"تێكستی گۆرانییه‌ك ه ح���هم���ه س��ه‌ع��ی��د ئ��ی��ب��راه��ی��م��هو
ی پێنجه‌م ـ بهرامبهر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پهروهرده ی میران ـ نهۆم ته‌الر
ی جگه‌له‌وه‌ش هونه‌رمه‌ند عه‌زیز وه‌یسی بهنیازه له‌ئاینده‌یه‌كی نزیكدا گۆرانی (خشه‌ی دێ) كلیپبكات ك ه یه‌كێكه له‌گۆرانییه‌كانی ئه‌لبوم ه نوێیه‌كه‌ی". عه‌زیز وه‌یسی بهنیازه له‌مانگی ح��وزه‌ی��ران��دا چ�������ه‌ن�������د كۆ نسێر تێك ی ل��ه‌واڵت��ان�� ئ �هم��ری��ك �او ئو ستو ر ا لیا سازبكات.
0533187811 & 0533184771
كلیپێك بۆ شێخ مه‌حمود موحسین یاسین
ده‌رهێنه‌ری الو ه��اوڕێ مسته‌فا دوای چه‌ندین كاری سه‌ركه‌وتووی له‌دراماو زنجیره‌ی ته‌له‌فزیۆنی، ئێستا له‌خۆئاماده‌كردندایه بۆ ده‌رهێنانی كلیپی گۆرانی (پیری پیران) ،له‌وتنی ئارا ئه‌حمه‌د‌و كیژان ئیبراهیم خه‌یات‌و به‌ناز وریایه. ه����������اوڕێ م��س��ت��ه‌ف��ا له‌لێدوانێكیدا ب �ه‌رۆژن��ام �هی دهس����ت����ووری وت "ئ��ێ��س��ت��ا ل���ه‌خ���ۆئ���ام���اده‌ك���ردن���دام بۆ ده‌رهێنانی كلیپێك بۆ شێخی نه‌مر شێخ
مه‌حمودی حه‌فید كه به‌منزیكانه دهس��ت به‌وێنه‌گرتنی ده‌كرێت‌و ب �ه‌دی��اری پێشكه‌شی سه‌رجه‌م كه‌ناڵه‌كانی كوردستانی ده‌كه‌م". ده‌رباره‌ی كلیپه‌كه هاوڕێ وتی "ئهم كلیپه به‌هاوكاری وه‌زاره‌تی رۆش��ن��ب��ی��ریو ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت�ی ك�هل�هپ��وور سلێمانییه ك�ه زۆر سوپاسی برای ئازیزم ئیبراهیم ئه‌حمه‌د دهك �هم كه زۆر هه‌وڵ‌و م��ان��دووب��وون��ی ب��ی��ن�ی تابێته به‌رهه‌م". ده‌ستوور زانیویه‌تی كه‌ئه‌و به‌رهه‌مه شیعری گۆرانی شاعیره‌و ئ��اوازی زان��ای مه‌حمود ه �ه‌ژاره‌و سیناریۆو ده‌ره��ێ��ن��ان�ی ه��اوڕێ مسته‌فایه.
بالوکر ا‌يةوه
به‌یانی هه‌موو دووشه‌ممه‌یه‌ک رۆژنامهی یاری بخوێنه‌ره‌وه
www.destur.net
ژماره (، )28
ساڵی یه‌که‌م
چوارشه‌ممه2010/4/21 ،
w w w . d e s t u r. n e t i n f o @ d e s t u r. n e t
خالیدی حاجی ئه‌حمه‌د
هه‌ڵبژاردنه‌ك ه چی پێوتین؟ دهك��رێ��ت ه �هڵ��ب��ژاردن �هك �هی 3/7ل �ه‌ڕوان��گ �هی �هك��ی گشتی‌و دیسانیشه‌وه له‌ڕوانگه‌یه‌كی تاكتیكی‌و ده‌سته‌به‌ركردنه‌وه سه‌رنج بدرێت ،سه‌باره‌ت به‌ڕوانگه گشتیه‌كه ،ئهوه هه‌ڵبژاردنه‌كه بۆی سه‌لماندین هێنده‌ی ئهوهی پرۆسه‌یه‌ك بوو له‌سه‌ره‌وه به‌ره‌وخوار بووهتهوه ،هێنده پرۆسه‌یه‌كی دیموكراسیانه نه‌بوو كه له‌خواره‌وه جه‌ماوه‌ر پراكتیكی مافی هاونیشتمانیانه‌ی خۆی بكات بۆ ده‌ستنیشانكردنی نوێنه‌ره‌كانی له‌په‌رله‌مان‌و حكومه‌تدا ،ئاماژه‌ی ژم��ارهی لیسته ب��راوه‌ك��ان‌و ئهو رێژه‌یه‌ی به‌ده‌ستیانهێناوه، به‌ئاشكرا ئهوه نیشانده‌ده‌ن كه :گه‌وره‌ترین پێكهاتهی عێراق كه شیعه‌یه دووله‌تكرا ،واته مه‌رج نییه زۆرینه‌ی پێكهاته‌یی یاریی پێنه‌كرێ‌و به‌ش به‌ش نه‌كرێ‌و ره‌نگه ئهمهش وانه‌یه‌ك بێت بۆ شیعه‌ی عێراق كه هه‌ندێكیان هه‌ست به‌و راستیه بكه‌ن گه‌رچی زۆرینه‌ی عێراقیش پێكبهێنن ،بهاڵم ته‌نهاو تهنها سه‌روه‌ریی هه‌میشه‌ییان له‌پێكهێنانی ده‌وڵه‌تێكی شیعه‌دا ده‌كرێ به‌رجه‌سته بكرێ‌و ده‌بێت ئێمه‌ی كوردیش زوو زوو ئهم راستیه‌یان بده‌ین به‌گوێدا ،له‌به‌رانبه‌ریشدا سوننه‌كان كه به‌درێژایی 80ساڵ ده‌سه‌اڵتداری عێراق بوون‌و حكومه‌تیان به‌ده‌سته‌وه بوو ،له 2003 ته‌خت‌و تاراجیان تێكدرا ،بهاڵم رێكخرانه‌وه‌و به‌سه‌ركردایه‌تی شیعه مه‌زهه‌بێك (له‌به‌رگێكی عه‌لمانیدا كه تهنها رێگه‌یه‌كه كه‌مینه‌ی سووننه بتوانێت بانگه‌شه‌ی ده‌سه‌اڵتی لێوه بكات)، گه‌ڕێنرانه‌وه گۆڕه‌پانه‌كه‌و به‌جۆرێكیش كه له‌ڕێی دیموكراسیه‌وه بانگه‌شه‌ی گرتنه‌ده‌ستی ده‌سه‌اڵت بكه‌ن. دابه‌شبوونی ژم���ارهی دهن��گ�هك��ان ب �هو شێوه‌یه‌ی هیچ قه‌واره‌یه‌كی براوه‌ی شیعه یان سووننه نه‌توانن حكومه‌ت به‌ته‌نها پێكبهێنن‌و ته‌نانه‌ت له‌دوو پێكهاته‌ش ناتوانرێت دوو له‌سه‌ر سێی كورسییه‌كان پێكبهێنن كه هه‌ندێ بڕیارو یاسا پێویستییه‌تی، گه‌وره‌ترین كێشه‌ی داهاتووی عێراقیش كه كه‌ركوك كرۆكه‌كه‌ی پێكده‌هێنێت ،شه‌ش به‌شه‌ش بۆ كوردو الیه‌نه‌كانی تر وه‌ك خۆی هێڵرایه‌وه بۆ چاره‌نووسێكی نادیار. هه‌رچی سه‌باره‌ت به‌كورده ئهوه ده‌توانین بڵێین :هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه كه به‌یاسای هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌ستیپێكرد ،فشارێكی زۆر خرایه سه‌ر الیه‌نی كوردی ،كێشه‌كه له‌فشاره‌كه‌دا نه‌بوو، كێشه‌كه ئه‌وه‌یه سه‌ركردایه‌تی كورد كه هه‌ستی به‌فشاره‌كه دهك��رد ،نه‌یده‌زانی ئاكامه‌كه‌ی چی ده‌ب �ێو چۆن مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا بكرێت ،كه‌مكردنه‌وه‌ی رێژه‌ی كوردو كورسییه‌كانی‌و زیادكردنی له‌موسڵ‌و هه‌ندێ ناوچه‌ی تردا ،نه‌زانرا كه گه‌ڕانه‌وه‌ی به‌هێزی سووننه‌ی لێده‌كه‌وێته‌وه له‌سه‌ر حسابی كورد ،بۆیه ده‌بینین ،گه‌رچی كورد یه‌كێكه لهو سێ پێكهاته‌یه‌ی عێراقی لێ دروستبووه ،كه‌چی پلهی چواره‌می هێناوه له‌هه‌ڵبژاردنه‌كه‌دا، له‌ده‌ستدانی كۆمه‌ڵێ كورسی له‌ناوچه جێناكۆكه‌كاندا ،سه‌رباری هه‌موو لێكدانه‌وه ناوخۆییه‌كان ئهو راستیه ده‌سه‌لمێنێت كه كورد ماڵێكی شپرزه‌و بێسه‌روبه‌ره‌ی ههیهو ئهمهش جارێكی تر واده‌ك��ات كه پێگه‌ی كورد له‌پێكهێنانی حكومه‌تی دوای هه‌ڵبژاردنه‌كه‌دا الوازتر بێت ،له‌الیه‌كی ترهوه ئهوهی بۆ كورد گرنگه‌‌و له دورم �ه‌ودادا رۆلێكی گهورهی ده‌بێت ،به‌هێزبوون‌و كاریگه‌ریی ده‌وڵه‌تی توركه له‌سه‌ر عێراق ،به ئاشكرا ده‌بینین رۆژ ب��ه‌ڕۆژ توركیا قورساییه‌كی گ�ه‌وره‌ت��ر به‌ده‌ستدێنێت‌و بێگومان ئه‌وه‌ش رازیبوونی ئه‌مریكای له‌پشته‌وه‌یه كه نایه‌وێت ده‌وڵه‌مه‌ندیی عێراق تهنها بۆ ئێران بێت ،دیسانیشه‌وه به ئاشكرا ده‌بینرێت كه ئه‌مریكا له‌قۆناغی داهاتوودا دهیهوێت ده‌سه‌اڵتێكی فراوانتر بداته واڵته دراوسێكانی عێراق‌و له‌م رووهوه توركیا له هه‌مووان گونجاوتره بۆ ئهو ك��اره‌و وه‌ك ئه‌ندامێكی ناتۆ ده‌توانێت كه‌لێنێكی گهوره له‌پاشه‌كشه‌كردنی ئه‌مریكادا پڕبكاته‌وه ،توركیاش له دوا شیكردنه‌وه‌دا ،به‌نیازی دووباره‌كردنه‌وه‌ی ئهو سیناریۆیه‌یه كه حه‌دبا له‌موسڵدا په‌یڕه‌وی كرد ،واته دروستكردنی ده‌وڵه‌تێكی سوننهو به‌شدارییه‌كی كه‌می شیعهو سنوورداركردنی ده‌سه‌اڵتی كورد. له ئاستی ته‌كنیكی‌و تاكتیكی هه‌ڵبژاردنه‌وه ئه‌وا به‌ئاشكرا بینرا ك��ورد به فه‌رسه‌خ ل �ه‌دواوه‌ی �ه ،به‌و پێیه‌ی تا ئێستا نهیتوانیوه ئه‌زمونێكی دیموكراسیانه چ له‌ناوخۆی حیزب‌و به‌گشتیش له‌كوردستاندا په‌یڕه‌و بكات ئه‌وا تێگه‌یشتنێكی دروستی له‌گه‌مه‌و بهندو داوه‌كانی هه‌ڵبژاردن نه‌بوو .هه‌ڵبژاردن ته‌واو بوو تا ئێستاش به‌دروستی نه‌زانرا ،لیستی كراوه‌و نیمچه ك��راوه چ سودێك یان زیانێكی بۆ ك��ورد ده‌بێت ،سه‌رباری ئ�هوهی مل ن �ه‌دان‌و چاوچنۆكی حیزبییانه ،چه‌ندین كورسی كردینه قوربانیی ،گه‌ر بمانه‌وێت ده‌ره‌نجامه‌كان له‌چه‌ند خاڵێكدا به‌سه‌ركه‌ینه‌وه ده‌توانین بڵێین: -1هه‌ڵبژاردنه‌كه له‌سه‌ره‌وه بۆ خ��وارهوه هه‌نگاوی ناو ئه‌وه‌ش ویستی ده‌ره‌كییه كه ده‌ره‌نجامه‌كانی دیاریده‌كات. -2هێزه هه‌رێمییه‌كان رۆژبه‌رۆژ پێگه‌یان به‌هێزتر ده‌بێت‌و ب��راوه‌ی یه‌كه‌می ئهم هه‌ڵبژاردنه‌ش تا ئێستا توركیایه كه له‌خۆیدا به‌زیانی كورد دهكهوێتهوه. -3كورد پێگه دیموكراسیه‌كه‌ی الواز بووهو زۆرینه‌ی هێزه‌كان كار له‌سه‌ر الوازكردنی ده‌سه‌اڵتی كورد دهك�ه‌ن له‌ناوه‌نددا، ئه‌وه‌ش به‌مه‌به‌ستی سنوورداركردنی ده‌سه‌اڵتی هه‌رێم دێت.