9
40
چوارشه‌ممه 2010/7/14 ( )20الپه‌ڕ‌ه نرخ ( )1000دیناره رۆژنامه‌یه‌کی سياسى گشتییه ،هه‌فتانه کۆمپانیای سولى تێلیگراف ده‌ریده‌کات
w w w. d e s t u r. n e t
به‌بێ ئاگاداری وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگ ه
پارتی مه‌شق ب ه 1300چه‌كداری بارزانی دهكات تایبهت به‌ده‌ستوور به‌بێ ئاگاداری وه‌زاره‌ت��ی پێشمه‌رگه، 1300چه‌كدار كه‌هه‌موویان دانیشتووی گونده‌كانی ده‌ڤه‌ری بارزانن‌و بۆ فێرگه‌ی سه‌ربازی بنه‌ساڵوه گواستراونه‌ته‌وه، ئێستا ل��ه‌وێ مه‌شقیان پێده‌كرێت، وه‌زاره‌ت��ی پێشمه‌رگه‌ش بێئاگایی خۆی لهوه راده‌گه‌یه‌نێت. بهپێی زانیارییه‌كانی رۆژن��ام�هی ده‌ستوور 1300 ،چه‌كدار كه‌هه‌ر هه‌موویان بارزانین‌و دانیشتووی گونده‌كانی ده‌ڤه‌ری ب��ارزان��ن ،له 2010/6/26هێنراونه‌ته فێرگه‌ی سه‌ربازی بنه‌ساڵوه (ق �ه‌زای ده‌شتی ههولێر) بۆ مه‌شقكردن‌و ئێستاش ده‌ستبه‌كاربوون.
سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار لهو مه‌شقه، به‌ده‌ستووری وت “ئهو مه‌شقه دوو مانگ ده‌خایه‌نێت ،ههموو رۆژێ��ك مه‌شقیان ه �هی �ه ،ته‌نها پێنجشه‌ممه‌‌و هه‌ینی مۆڵه‌تیان ده‌درێتێ ،تا سه‌ردانی ماڵه‌وه بكهن”. ج �هب��ار ی���اوه‌ر وت �هب��ێ��ژی فه‌رمی هێزهكانی پاراستنی هه‌رێم ،له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور بێئاگایی خۆیو وه‌زاره‌ته‌كه‌ی ل �هوه ده‌رب��ڕی ،وتی “وهك��و وه‌زاره‌ت��ی پێشمه‌رگه به‌هیچ شێوهیهك ئاگامان لهوه نییه كهئێوه ده‌یڵێن ،خۆتان بزانن چییه؟ بچن سۆراغی بكهن”. ی��اوه‌ر وتی “سوێندده‌خۆم به‌هه‌ر پیرۆزییه‌ك ههیه كه‌ئاگام لێی نییه، ئێستا ده‌یبیستم”.
ی دروستبوونی حیزبێكی بیرۆكه ئیسالمی شکستیهێنا مه‌عاز فه‌رحان بیرۆك ه ی دروستبوونی حیزبێكی ئیسالمی ل �هك��وردس��ت��ان شکستده‌هێنێت‌و ئ�هو كه‌سایه‌تی‌و الیه‌نان ه ی ئهو هه‌وڵه‌یانده‌دا، له‌ئێستادا كۆتاییان به‌هه‌وڵه‌كانیان هێناوه، بهاڵم چاودێران وای بۆ ده‌چن كه‌دوورنییه ئهگهر كۆنگره ی كۆمه‌ڵی ئیسالمی كێش هی تێبكه‌وێت ،ئهو بیرۆكه‌ی ه سه‌ربگرێت.
به‌پێ ی ئهو زانیارییان ه ی ده‌ست رۆژنام هی ده‌ستوور كه‌وتوون ،چه‌ند كه‌سایه‌تییه‌ك ی ئیسالم ی لهناو بزووتن هوهو كۆم هڵ‌و چه‌ند كهسێك ی بێالیه‌ن ،ده‌یانه‌وێت حیزبێكی ئیسالم ی "مۆدێرن" ،درووستبكه‌ن. دهس��ت��وور له‌سه‌رچاوه‌یه‌كی ئ��اگ��ادار لهو رووداوهوه زانیاری ئهوه ی ده‌ستكه‌وتووه، كه‌هه‌ریه‌ك ه له‌موشیر گه‌اڵڵ ی ئهندامی ك��ۆن��گ��ره ی ك��ۆم�� هڵ‌و م��ح �هم �ه‌د ی رازی
ی ژماره‌ی ئهندامانی كۆنگره كۆمهڵ تادێت زیاترده‌بێت ده‌ستوور سه‌رچاوه‌یه‌كی نزیك له‌لیژنه‌ی ئاماده‌كاری كۆنگره‌ی دووهم���ی كۆمه‌ڵی ئیسالمی، رایگه‌یاند تادێت ژماره‌ی ئهندامانی كۆنگره زیاترده‌بێت ،كه تائێستا ژماره‌ی ئهندامانی زیادكراوی كۆنگره گه‌یشتووه‌ته 400كهس. ئهو سه‌رچاوه‌یه كه‌نه‌یویست ناوی
باڵوبكرێته‌وه ،له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستووری وت “ژماره‌ی ئهندامانی زیادكراوی كۆنگره ی كۆمهڵ نزكبووه‌ته‌وه له 400ئه‌ندام ،كه لهالیهن ئهو كهسانهوه هێنراون ،مه‌ترسی ئهوه ههیه ،ده‌رنه‌چنه‌وه“. بریاره سبه‌ی پێنجشه‌ممه ،كۆمه‌ڵی ئیسالمی دووهم���ی���ن ك��ۆن��گ��ره‌ی خ��ۆی ببه‌ستێت‌و له‌ئێستاوه كێشه‌و ناكۆكی لهنێوان ئهندامانی كۆنگره‌دا دروستبووه.
مه‌شقكردن ب �هو 1300چ�هك��داره له‌كاتێكدایه كه‌سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و ح��ك��وم�هتو وه‌زاره‌ت����ی پێشمه‌رگه‌ش بانگه‌شه‌ی یه‌كگرتنه‌وه‌‌و رێكخستنه‌وه‌ی هێزی پێشمه‌رگه دهكهن ،له‌چوارچێوه‌ی 4ل��ی��وادا ك �هه �هم��ووی ل �ه‌ژێ��ر ركیفی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌دایه. س�ه‌رچ��اوهك�ه گومانی خ��ۆی لهوه ن��ی��ش��ان��دا ك��هئ��هو 1300چ��هك��داره‌و مه‌شقپێكردنیان بۆ ئه‌وه‌بێت كه‌پارتی هه‌وڵی خۆی بدات بۆ ئهوهی زۆرترین چه‌كداری له‌چوار لیواكه‌دا ههبێت. س�ه‌رچ��اوهك�ه وت��ی “دوورن��ی��ی�ه بۆ ئه‌وه‌بێت كه‌جگه له‌پێشمه‌رگه‌كانی پارتی ،بارزانییه‌كان لهو چوار لیوایه‌دا بااڵده‌ستبن”.
لڤین‌و یه‌كگرتوو‌و ی چه‌ند شتێك تریش...
له‌مه‌كته‌ب ی زانایان ی كۆم هڵ‌و موسڵیح كه كهسێك ی نزیك ه له‌عه‌ل ی باپیر ی كۆمهڵ ی ئیسالم یو ش���وان ه��ه‌ورام�� ی ئهندامی ده‌ستله‌كاركێشاو‌ه ی ناوه‌ند ی راگه‌یاندنی كۆمهڵ ،لهگهڵ هه‌ریه‌ك ه له‌محه‌مه‌د بازیان یو س�ه‌رب��از خۆشناو لهبزووتنهوهو جه‌مال ئه‌شره‌ف قاره‌مان یو چه‌ند كهسێك ی دیكه‌دا، به‌نیازبوون حیزبێك ی ئیسالم ی دروستبكه‌ن. زانیاری زیاتر لهالپهڕه ()5دا بخوێنه‌ره‌وه
8
ی كۆمۆنیست: حیزب ی ئێران په‌الماریداین یه‌كێـتی به‌فه‌رمان پ .ده‌ستوور سكرتێری حیزبی كۆمۆنیستی كرێكاری ی دهڵێت ،په‌الماره‌كه‌ی ساڵی 2000ی یهكێتی بۆ س�هر بنكه‌و ب��اره‌گ��او سه‌ركرده‌كانی ح��ی��زب �هك �ه‌ی‌‌و كوشتنی 5ك��ادی��ری��ان، به‌فه‌رمانی كۆماری ئیسالمی ئێران بووه. دوای 10ساڵ بهسهر ئهو رووداوه‌دا، حیزبی كۆمۆنیست داواده‌ك���ات یهكێتی دان به‌هه‌ڵه‌ی خۆیدا بنێت‌و قه‌ره‌بووی حیزبه‌كه‌و خانه‌واده‌ی كوژراوه‌كان بكاتهوه،
لهگهڵ داننان به‌ئازادی سیاسی بێمه‌رج له‌هه‌رێمدا. عوسمانی حاجی م��ارف سكرتێری كۆمیته‌ی ناوه‌ندی حیزبی كۆمۆنیستی كرێكاری كوردستان ،له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور وتی “ قه‌تلوعامه‌كه به‌فه‌رمانی ئێران بووه ،وهك به‌ڵگه‌یه‌كیش رۆژنامهی (كه‌یهان)ی زمانحاڵی كۆماری ئیسالمی ئ��ێ��ران ل��ه‌ژم��اره‌ی رۆژی 2000/8/1دا، سوپاسنامه‌ی به‌رپرسانی ب��ااڵی ئێرانی باڵوكردهوه كهبۆ جه‌الل تاڵه‌بانیان ناردووه،
لهسهر جێبه‌جێكردنی به‌ڵێنه‌كانی‌‌و لێدان‌و كوشتن‌و ده‌ستگیركردنی كۆمۆنیسته‌كان له‌سلێمانی”. عوسمانی حاجی مارف دهڵێت ئهوان تاڵه‌بانی‌‌و نه‌وشیروان به‌تۆمه‌تباری سهرهكی ئهو په‌الماره ده‌زان��ن ،وتی “هه‌ركاتێك زانیمان دادگا سه‌ربه‌خۆ ده‌بێت‌و دهتوانێت بانگێشتیان بكات ،ئهوا سكااڵیان لهسهر تۆمارده‌كه‌ین”. راپۆرتێك لهالپهڕه ()14دا ده‌خوێنیته‌وه
ی ده‌گه‌ڕێنرێنه‌و ه بۆ كوردستان ئه‌رشیفه‌كانی بریندارانی چهكی كیمیای
به‌ناوبانگترین هاوینهههواری سلێمانی ،پشتگوێده‌خرێت
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
هه‌واڵ
3
مهكتهبی بارزانی كار هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌دو ی ره‌فعه‌ت عه‌بدوڵاڵ‌و ئاسۆ ئه‌ڵمانی بۆ چۆڵكردنی گوندێك له‌پۆسته‌كانیاندا ده‌ستبه‌كارنه‌بوون نزیك سه‌ری ره‌ش دهكات محه‌مه‌د نه‌جیب تائێستا هه‌ریه‌كه له‌هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌دو ره‌فعه‌ت عه‌بدوڵاڵ‌و ئاسۆ ئه‌ڵمانی ده‌ستبه‌كارنه‌بوون، له‌پۆسته‌كانیاندا ك �ه‌ده‌ب��وو هێرۆ ئیبراهیم و ره‌فعه‌ت ع��هب��دوڵ�ڵا وهك����و س �ه‌رپ �ه‌رش��ت��ی��اری
مه‌ڵبه‌نده‌كانی سلێمانیو كه‌ركوك‌و ئاسۆ ئه‌ڵمانیش وهك��و بهرپرسی مهكتهبی چاودێریو پشكنین ده‌ستبه‌كاربوونایه. دوای به‌ستنی گونگره‌ی سێی یهكێتی، بڕیاری چه‌ند گۆڕانكارییه‌ك درا ،لهوانه گۆڕینی چه‌ند به‌رپرسێكی مه‌ڵبه‌نده‌كان‌و دانانی سه‌رپه‌رشتیاری مه‌ڵبه‌نده‌كان،
لهالیهن ئهندامانی مهكتهبی سیاسییه‌وه، بهاڵم تائێستا ئهو گۆڕانكارییانه نه‌كراون. ئاسۆ ئه‌ڵمانی ئهندامی یه‌ده‌كی مهكتهبی سیاسی یهكێتی ،وتی “ئه‌نجامنه‌دانی ئهو گۆڕانكارییانه هیچ خه‌له‌لێك نییه، ته‌نها په‌یوه‌ندی به‌جێبه‌جێ نهبوونی به‌رنامه‌كه‌یه‌وه هه‌ی”.
چنار سه‌عدوڵاڵ ساڵێك ه موچه‌ی كه‌سوكاری شه‌هیدێکی بڕیوه ئاوار‌ه جاف به‌بڕیارێك ی چنار سه‌عدوڵاڵ وه‌زی��ر ی پ��ێ��ش��وو ی ك����اروب����ار ی ش��هه��ی��دان‌و ئه‌نفالكراوه‌كان ،موچه ی شه‌هیدێك ی سه‌رلق ی پارت ی ده‌بڕدرێت ،به‌بێئه‌وه ی تائێستا هۆكاری بڕینی ئهو موچه‌ی ه ب��زان��رێ��ت .كه‌سوكاره‌كه‌شی گومانی ئه‌وه‌ده‌كه‌ن بههۆی ڕه‌خنه‌گرتنی كوڕی ئهو شه‌هیده‌وه‌بێت له‌نووسینه‌كانیدا. به‌پێ ی فه‌رمانێك ی وه‌زار ی به‌ژمار‌ه 7087له‌ڕێكه‌وت ی 2009/8/16كه‌ناو و واژوو ی وه‌زی��ر ی پێشوو ی كاروبار ی
شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوه‌كان چنار سه‌عد عه‌بدوڵاڵی له‌سه‌ره‌و ئاماژه به‌راگرتن ی موچه ی شه‌هید ی سه‌رلق (ئه‌حمه‌د م��ح �هم �ه‌د ع �هب��دال��م��ح �هم��د) دهك���ات. به‌بێئه‌وه ی هۆكاره‌كه ی له‌نووسراوه‌كه‌دا ئاماژه پێبكرێت. سنور عه‌بدولكه‌ریم خێزان ی شه‌هید به‌ده‌ستووری وت “م��اوه ی 10مانگ ه موچه ی ه��اوس�ه‌ره‌ك�هم راگ��ی��راوه ،ب ێ هیچ هۆكارێك ،له‌كاتێكدا هاوسه‌ره‌كه‌م شه‌هید ی سه‌رلق ی پارت ی بووه ،كه‌چ ی موچه‌كه‌شی پێ ره‌وانابینن”. سنور دهڵێت ههرچهنده لهماوه ی ئهو
10مانگه‌دا ،ب��هردهوام له‌هه‌وڵدابوون ب��ۆ زانین ی ه��ۆك��ار ی بڕین ی موچه ی هاوسه‌ره‌كه‌ی ،بهاڵم بێئه‌نجام بووه. وت� ی “گومانمان ل �هوه ههیه ،بههۆی ئ����هوهوه م��وچ �هك �ه ی ب��ڕدراب��ێ��ت ك ه چه‌ندجارێك كوڕه‌كه‌م له‌ڕۆژنامه‌كان به‌گلییه‌و‌ه ده‌ینووسی لهسهر وه‌زی��ر، به‌گومانین ل���هوه ی ك� ه ل �ه‌داخ � ی ئهو نووسینان ه موچه‌كه‌ی بڕیبێت”. ئهو خێزان ه شه‌هید‌ه له‌درێژه ی قسه‌كانیدا ئاماژه ی بۆئه‌وه‌شكرد ك ه لهماوه ی ئهم 10مانگه‌دا ،هه‌وڵی بینین ی مه‌سعود بارزانیان داوه ،بهاڵم بێسوود بووه.
تایبهت به‌ده‌ستوور مهكتهبی تایبه‌تی مه‌سعود بارزان ی ل��هڕێ��گ��هی ل��ق �ی ب��ی��س �تو چ���واری سه‌فینه‌وه كار بۆ چۆڵكردنی گوندێكی نزیك س �ه‌ری ره‌ش دهك��ات ،بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش دانیشتووانی گونده‌كه ئاگادارده‌كه‌نه‌وه. م��هك��ت��هب��ی ت��ای��ب��هت��ی م �هس��ع��ود بارزانی دانیشتووانی گوندی قیرژه ئاگادارده‌كاته‌وه كه‌به‌هۆی نزیكی ئهو دێیه له‌سه‌ری ره‌ش�هوه ،گونده‌كه‌یان چۆڵبكه‌ن‌و له‌شوێنێكیتر خانوویان ب��ۆ دروس��ت��دهك��هن ،دانیشتووانی گونده‌كه‌ش جێبه‌جێكردنی ئهو كاره به‌ڕاگواستن دهزانن. سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌گوندی قیرژه‌ی بناری چیای سه‌فین به‌ده‌ستووری راگه‌یاند كه‌هه‌فته‌یه‌ك پێش ئێستا دانیشتووانی ئهو گونده لهالیهن لقی بیست‌و چواری سه‌فینی پ��ارت�ی بانگهێشتكراون‌و داوایانلێكراوه دێیه‌كه‌یان چۆڵبكه‌ن‌و لهسهر حیسابی مهكتهبی سه‌رۆكیش ل �هش��وێ��ن��ێ��ك��ی��ت��ر خ���ان���ووی���ان بۆ دروستده‌كرێته‌وه. ئهو سه‌رچاوه‌یه كه‌نه‌یویست ناوی باڵوبكرێته‌وه وتی “لهو كۆبوونه‌وه‌یه‌دا
داوام��ان لێكرا ،كه‌به‌هۆی نزیكی ئهو دێیه له‌سه‌ری ره‌ش �هوهو لهبهر بار ی گرنگی‌‌و باری ئه‌منی سه‌ری ره‌ش ،ئهو مااڵنه‌ی دێی قیرژه بچن دێیه‌كه‌یان بگوازنه‌وه بۆ سهر رێگای قه‌راسنج‌و ساردكه ،بهاڵم ئێمه تائێستا ناڕازین لهو گواستنه‌وه‌یه ،ئهگهر به‌هێزیش بێت ،ئهوه هیچ ده‌سه‌اڵتێكمان نییه”. ب �هوت �هی ئ �هو س �ه‌رچ��اوهی �ه ،گوندی قیرژه سێ تا پێنج كیلۆمه‌تر له‌سه‌ری ره‌ش دووره ،ب��ه‌اڵم ئ �هو شوێنه‌ی كه‌بۆیان ده‌ستنیشانكراوه ،نزیكه‌ی 45 كیلۆمه‌تر دوورتره. بهپێی زان��ی��اری��ی�هك��ان��ی دهس��ت��وور له‌وكۆبوونه‌وه‌یه‌دا خهڵكی گونده‌كه ب���ه ب���ه‌رپ���رس���ی ل��ق��ی��ان وت�����ووه، ئ �هگ �هر گ��ون��دهك �هی��ان ب��گ��وازن �هوه، دوورده‌ك���ه‌ون���هوهو ب��ازگ�ه داده‌ن��ێ �ن‌و ناتوانن بچنه سهر ره‌ز‌و باخه‌كانیان، بهاڵم بهرپرسی لق له‌وه‌اڵمدا وتوویه‌تی ئهو قسانه مه‌كه‌ن ،ئهوه زه‌وی هه‌رێمی كوردستانه ،ههمووی موڵكی سه‌رۆكه. دانیشتووانی ئهو گونده ئه‌وكرداره به‌ڕاگواستن داده‌نێن‌و ئهو سه‌رچاوه‌یه وتی “له‌زۆر دێی تری ئهو ناوچه‌یه، ههر خانه‌واده‌یه‌ك ئهگهر پارتی نه‌بێت، رێگه‌ی پێنادرێت كه‌خانووه‌كانیان نۆژه‌نبكه‌نه‌وه“.
ی ده‌گه‌ڕێنرێنه‌و ه بۆ كوردستان ئه‌رشیفه‌كانی بریندارانی چهكی كیمیای ی كه‌تایبه‌ت ه مه‌به‌سته‌ش بڕیار‌ه به‌منزیكان ه وه‌فدێك ئه‌رشیف‌و دۆكۆمێنتان ه ی ی كیمیایی ،بۆئه‌و‌ه ی چه‌ك به‌برینداران ی ئێران بكات. ی واڵت سه‌ردان زانا ئه‌حمه‌د له‌هه‌ڵه‌بجه ی بكهن، ی خۆیان ئه‌رشیف ی ئهوانیش ال ی كۆمهڵ ه لوقمان عه‌بدولقادر سه‌رۆك ی ئێرانیش به‌ڵێنیانداو‌ه كه‌هه‌ر ی هه‌ڵه‌بج ه به‌رپرسان ی كیمیاباران ی قوربانیان ی ق��ورب��ان��ی��ان� ی ك��ۆم��هڵ�� ه س���ه‌رۆك��� ی كیمیاباران ی سه‌رده‌م ی ئهو له‌لێدوانێكیدا ب��هدهس��ت��ووری وت دۆكۆمێنتێك هه‌ڵه‌بج ه رایگه‌یاند ،ئێران تهواو ی كه‌الیان بێت ،بیگه‌ڕیننه‌وه بۆیان”. ی “له‌دواهه‌مین سه‌ردانماندا ،به‌فه‌رم ی كه‌تایبه‌ت ه به‌برینداران دۆكۆمێنتان ه ی راگه‌یاند له‌پاش ی عه‌بدولقادر ئه‌وه‌ش ی ئیسالم ی كۆمار ی كیمیایی ،ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه بۆ داوامان له‌به‌رپرسان چه‌ك ی ئهو داتایانه ،هه‌وڵده‌ده‌ن ی ئهو وه‌رگرتنه‌و‌ه ی قوربانیانی ههڵهبجهو بۆ ئهم ئێران ك���ردووه ،بۆ گ��ێ��ڕان�هوه كۆمهڵ ه
ی ی هه‌وڵ ی كیمیابارانن ،بۆی ه ه�ه‌رچ� ی تایبهت به‌برینداران ی زانیار بانكێك خۆمان هه‌ی ه ده‌یخه‌ینه‌گه‌ڕ لهپێناو ی دروستبكه‌ن. چهكی كیمیای ی كه‌تایبه‌ت ه ی ئهو زانیارییان ه ی “ئ��ێ��م� ه تائێستاش زۆر گیڕانه‌و‌ه ئ���هو وت��� ی چهكی كیمیایی”. ی ت�هواو لهسهر ئهو به‌برینداران هه‌ژارین له‌زانیار ی ی هاوكار ی شه‌هیدانیش به‌ڵین ی وه‌زاره‌ت ی كارهسات ی ك ه له‌كات برینداران ه ی ی بهو كۆمه‌ڵه‌ی ه داوه‌و بڕیار‌ه لهماوه هه‌ڵه‌بجه‌دا براونه‌ت ه نه‌خۆشخانه‌كان ی ی ئێران ،بهاڵم ئهوان داهاتوودا بۆ ئهو مه‌به‌ست ه سه‌ردان ی ئیسالم كۆمار ی واڵتی ئێران بكهن. ی سه‌رده‌م ی زۆرترین ئه‌رشیف خاوه‌ن
دوو ئاسایشی پارتی به‌تۆمه‌تی دزینی مریشك ده‌ستگیرده‌كرێن زانكۆو په‌یمانگاكان ته‌نها توانای سه‌رچاوه‌یه‌كی ئ��اگ��ادار ل�هو رووداوه تۆمارنه ئاوار‌ه جاف ی ههیه كردووهبه“.رپرسی ئاسایشی پارتی وه‌رگرتنی ئهو خوێندكارانه ب �هدهس��ت��ووری وت “له‌چه‌ند ش�ه‌وی میرۆ محه‌مه‌د له‌قه‌زای كه‌الر دوو كارمه‌ندی ئاسایشی راب���ردوودا له‌كاتژمێر 2:00دوكانێكی له‌كه‌الر ئهو هه‌واڵه به‌ناڕاست دهزانێتو س �هر ب�هپ��ارت��ی ،به‌تۆمه‌تی دزینی مریشكفرۆش ،مریشكه‌كانی ده‌دزرێت ،وتی “ئاسایش ئه‌ركی پاراستنی واڵته ،ك ه له‌خولی یه‌كه‌مدا ده‌رچوون م��ری��ش��ك دهس��ت��گ��ی��رده‌ك��رێ��ن ،ب��ه‌اڵم بهرپرسی ئاسایشی پارتی دهڵێت دوای ئهوهی ده‌ركه‌وت كه‌ئه‌وان ئهو كاره‌یان ئه‌نجامنه‌داوه ،بۆیه ئازادمانكردوون. له‌چه‌ند ش �ه‌وی راب���ردوودا دوكانێكی مریشكفرۆش له‌قه‌زای كه‌الر ده‌بڕدرێت‌و دواتر دوو كارمه‌ندی ئاسایش به‌تۆمه‌تی بڕینی ئهو دوكانه ده‌ستگیرده‌كرێن.
له‌كاتێكدا دوكانه‌كه له‌نزیك باره‌گا ی ئاسایشی پارتی بووه ،له‌دوایدا ده‌ركه‌وت كه‌دوو ئاسایش ئهو كاره‌یان ئه‌نجامداوه، دوات��ر بیانووی ئه‌وه‌یان هێناوه‌ته‌وه ك �ه له‌ترسی س��هگ مریشكه‌كانیان ههڵگرتووهو زۆریش داوایان له‌خاوه‌نی دوكانه‌كه كردووه ،كه‌ئه‌و كاره بپۆشرێت، بهو هۆیه‌وه خاوه‌ن دوكانه‌كه‌ش سكااڵی
ن��هك دزی ب��ك��ات ،ئ��هو ئاسایشان ه مریشكه‌كانیان پاراستووه له‌دوكانه‌كه ده‌رچووبوون ،هه‌ڵیانگرت تا خاوه‌نی دوكانه‌كه هاتبوو”. م��ی��رۆ وت��ی “ئێمه ئاسایشه‌كانمان ده‌ستگیركرد ،بهاڵم دواتر بۆمانده‌ركه‌وت كه‌ئه‌وان مریشكه‌كانیان پاراستووه، ئازادمانكردن”.
ی ی خوێندن ،چه‌ند كۆلێژێك له‌زانكۆ ی نوێ بۆ ساڵ ی تێكه‌ڵده‌كرێن سلێمان مه‌عاز فه‌رحان پ����رۆژه‌ی����هك ب���ۆ ت��ێ��ك�هڵ��ك��ردن� ی چه‌ند كۆلێژێك ده‌خرێته ب �ه‌رده‌م سه‌رۆكایه‌تی زانكۆی سلێمانی ،بهاڵم تائێستا ئهو پرۆژه‌یه نه‌خراوه‌ته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه ،به‌جێبه‌جێكردنی ئهو پرۆژه‌یه ،ژم��اره‌ی كۆلێژه‌كانی زانكۆی سلێمانی به‌ڕێژه‌یه‌كی زۆر كه‌مده‌كرێنه‌وه.
د .فاروق عه‌بدولكه‌ریم یاریده‌ده‌ری س��ه‌رۆك��ی زان��ك��ۆی سلێمانی بۆ كاروباری كارگێڕی ،ئاماژه به‌وه‌ده‌دات كه‌پرۆژه‌یه‌ك بۆ تێكه‌ڵكردنی چه‌ند ب�ه‌ش‌و كۆلێژێك‌و كردنیان به‌یه‌ك كۆلێژی گهوره له‌به‌رده‌م سه‌رۆكایه‌تی زانكۆدایه ،بهاڵم تا ئێستا نه‌خراوه‌ته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه. د .ف��اروق ب�هدهس��ت��ووری وت “بۆ ئه‌وه‌مانه ئهو كۆلێژانه بكرێنه كۆلێژی گه‌وره‌تر ،لهوانه كۆلێژی هونه‌ر‌و یاساو
كۆلێژی كارگێڕی‌‌و ئابووری لهگهڵ زانسته‌مرۆڤایه‌تییه‌كاندا كۆلێژی تێكه‌ڵده‌كرێن ،ه �ه‌روه‌ه��ا كۆلێژه پزیشكییه‌كان ،واته ده‌رمانسازی‌‌و ددان‌و پزیشكی گشتی تێكه‌ڵده‌كرێن، ت �ه‌واوی به‌شه ئه‌ندازیارییه‌كانیش ده‌كرێنه كۆلێژێكی گهوره”. د .فاروق دهڵێت تائێستا ئهو پرۆژه‌یه نه‌خراوه‌ته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‌و وت��ی “پێویستی به‌تاوتوێكردن ههیه”.
ی بانیشاری له‌هه‌ولێر عه‌ل وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵو توێژینه‌وه‌ی زانستی رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ئه‌مساڵ ته‌نها 20هه‌زار خوێندكار له‌زانكۆ‌و په‌یمانگاكان وهردهگ��ی��رێ��ن ،بهو پێیه‌ش بێت زانكۆو په‌یمانگاكانی كوردستان ،ته‌نها له‌توانایاندایه ئهو رێژه‌یه وه‌ربگرن كه له‌خولی یه‌كه‌مدا ده‌رچوون. د .دالوه‌ر ع��ه‌الدی��ن وه‌زی���ره‌ی خوێندنی بااڵو توێژینه‌وه‌ی زانستی ماوه‌یه‌كه لهسهر ماڵپه‌ڕی فه‌رمی وه‌زاره‌ت ئهوهی باڵوكردووهتهوه كه‌زانكۆ‌و په‌یمانگاكان ته‌نها توانای وه‌رگرتنی ئهو خوێندكارانه‌ی ههیه كه له‌خولی یه‌كه‌مدا ده‌رچوون. بهپێی ئ��ام��اره‌ك��ان �ی وه‌زاره‌ت���ی پ�����ه‌روه‌رده‌ی حكومه‌تی هه‌رێم له‌ئه‌زموونه گشتییه‌كان له‌كۆی 76433قوتابی له‌هه‌ردوو بهشی وێژه‌یی‌‌و زانستی پۆلی 12ئاماده‌یی بۆ ساڵی خوێندنی 2010-2009 ته‌نها 22454قوتابی له‌كۆرسی
یه‌كه‌مدا ده‌رچ��وون ،بهو پێیه‌ش زانكۆو په‌یمانگاكان له‌توانایاندایه ته‌نها ئهو رێژه‌یه وه‌ربگرن. عه‌زیمه نه‌جمه‌دین له‌لیژنه‌ی پ��������ه‌روه‌رده‌و خ��وێ��ن��دن��ی ب��ااڵ له‌په‌رله‌مانی كوردستان دهڵێت، دهب���ێ���ت ح��ك��وم��هت نه‌هێڵێت ق��وت��اب��ی��ان ت���ووش���ی م��ه‌رگ��ی وه‌رنه‌گرتن ببنه‌وه ،وتی “لیژنه‌ی په‌روه‌رده‌ی په‌رله‌مانیش ئاگاداری وه‌زاره‌ت�ی كردووه‌ته‌وه له‌حاڵه‌تی لهو ج��ۆره‌دا ،چونكه ئهم گرفته به‌یه‌كێك له‌گرفته گه‌وره‌كانی ب����واری پ������هروهرده داده‌ن��رێ��ت له‌كوردستاندا”. ل �هالی �هك��ی ت����ره‌وه ،ئیسماعیل به‌رزنجی وتهبێژی راگه‌یاندنی وه‌زاره‌تی پهروهرده له‌لێدوانێكیدا ب����هدهس����ت����ووری راگ���هی���ان���د “به‌ده‌یان به‌رنامه‌مان دان��اوه بۆ رووب �ه‌ڕووب��وون �هوهی ئهو گرفته‌و ه��ی��واده‌خ��وازی��ن ق��وت��اب��ی��ان بۆ داواكردنی مافی خۆیان ،دووباره سه‌رشه‌قامه‌كان نه‌گرنه‌وه“.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
2
i n f o @ d e s t u r. n e t
هه‌واڵ
ی وێران! ی زل‌و دێ ناو ی سسته‌وه گیریانخواردووه ی گه‌رمیان به‌ده‌ست ئیداره‌یه‌ك خهڵك فه‌رمان خێاڵنی خهڵكی گه‌رمیان جارێكیتر حكومه‌ت ل��هن��اك��ارای��ی ئ���ی���داره‌ی گ �هرم��ی��ان ئاگادارده‌كه‌نه‌وه ،هۆشیاریی ئه‌وه‌ش دهدهن گ���هر ب��ڕی��اری ك��اراك��ردن �ی ئیداره‌كه‌یان جێبه‌جێ نه‌كرێت ،ئهوا خۆپیشاندان دهكهن. ساڵی 2008لهژێر فشاری رێكخراوه مه‌ده‌نییه‌كانی گه‌رمیاندا ،نێچیرڤان بارزانی بڕیاری كاراكردنی ئیداره‌ی گه‌رمیانی ئیمزاكرد ،ب �ه‌اڵم هێشتا بڕیاره‌كه كاری پێنه‌كراوه ،چاالكوانێكی رێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نیش، ده‌ڵ��ێ��ت پ��ارت �ی ه��ۆك��اری راگرتنی بڕیاره‌كه‌یه. دوای راپه‌ڕین بۆ ق�ه‌زا دابڕاوه‌كانی ك���هرك���وك ،پ��ارێ��زگ��ای ك��هرك��وك ل �ه‌ده‌رب �هن��دی��خ��ان پێكهێنرا ،ب �ه‌اڵم دوای رووخ���ان���ی رژێ��م��ی به‌عس هه‌ڵوه‌شێنرایه‌وه ،ب �هو هۆیه‌شه‌وه ئهو قه‌زایانه توشی بۆشایی ئیداری بوونه‌ته‌وه. له‌ئێستادا هه‌ریه‌ك له‌ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵه‌ی په‌یامی گه‌رمیان ،گروپی گه‌نجانی بوێرو گروپی به‌گژداچوونه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی ،له‌كه‌الری ناوه‌ندی گه‌رمیان، داواده‌ك��هن كه‌ئیداره‌ی گه‌رمیان یان كارا بكرێت ،یان هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه. ع �ه‌دن��ان ق��ورب��ان�ی ئ�هن��دام�ی ك��ارای ك���ۆم���هڵ���هی پ��هی��ام��ی گ��هرم��ی��ان له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور وتی «ئێمه
ههر سێ گروپ‌و كۆمه‌ڵه‌كه داواده‌كه‌ین ئیداره‌ی گه‌رمیان كارابكرێت‌و بودجه‌ی بۆ دابینبكرێت ،وهك پارێزگا مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا بكرێت یان ئیداره‌ی گه‌رمیان هه‌ڵبوه‌شێننه‌وه». قوربانی دهڵێت كه‌پارتی ئیداره‌یه‌كیان دروستكردووه ،لهبهرامبهر ئیداره‌ی گه‌رمیاندا ،وتی «پارتی كه‌زانیان ئێمه هه‌ڵوێستمان ههیهو داوای باشتركردنی ئ��ی��داره‌ك �هم��ان دهك��هی��ن ،ئهوانیش ئ���ی���داره‌ی س��ۆران��ی��ان ق��وت��ك��رده‌وه ل�هب�ه‌رام��ب�هر ئ��ی��داره‌ی گه‌رمیاندا، بۆ نمونه ئێمه چه‌ند ساڵه داوای زانكۆ ده‌كه‌ین ،كه‌چی پێش ئهوهی ب���ه‌ردی بناغه‌ی زان��ك��ۆی گه‌رمیان دابنرێت ،زانكۆی سۆرانیان كرده‌وه ل �هئ��ی��داره‌ی س���ۆران‌و ب��اس ل �ه‌وه‌ش دهكهن كه‌ده‌یكه‌ن به‌پارێزگا ،ئه‌گینا بۆچی كه‌مته‌رخه‌میانكرد له‌كاراكردنی ئیداره‌ی گه‌رمیاندا؟». قوربانی وتی «چه‌ند كهسێك ههن ل �هن��او ئه‌نجومه‌نی وه‌زی���ران���دا كه كارئاسانی ناكه‌ن بۆ جێبه‌جێكردنی بڕیاری كاراكردنی ئیداره‌كه». ئ��هو س��ێ ك��ۆم�هڵ�هی�ه م���اوهی دوو هه‌فته‌یان مۆڵه‌ت بۆ حكومه‌ت داناوه، بڕیاری كاراكردنی ئیداره‌ی گه‌رمیان جێبه‌جێ بكات ،ئهگهر نا ،بڕیاریانداوه دوو خۆپیشاندان له‌قه‌زاكانی كه‌الرو كفری بكهن ،بۆ ئ �هم مه‌به‌سته‌ش وه‌زاره‌تی ناوخۆو به‌رپرسانی ئیداره‌ی گه‌رمیانیان ئاگاداركردووه‌ته‌وه.
بهپێی ب��ڕی��اره‌ك �هی ساڵی 2008 ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زی����ران كه‌سه‌رۆكی حكومه‌ت ئیمزای كردووه ،بڕیاردراوه ئ��ی��داره‌ی گه‌رمیان ل �هو س��ن��ووره‌ی كه‌بۆی دیاریكراوه وهك پارێزگاكانی ت���ری ه��ه‌رێ��م ،م��ام �هڵ �هی ل�هگ�هڵ��دا بكرێت ،له‌ڕووی یاساییو كارگێڕیه‌وه‌و مه‌ركه‌زه‌كه‌شی شاری كه‌الر دهبێت. ئ��ی��داره‌ك��ه ب���ۆی ه �هی �ه وهك ه�هر پارێزگایه‌كیتر نووسراو راستهوخۆ ئ��اڕاس��ت �هی وه‌زاره‌ت����هك����ان ب��ك��ات‌و پ��هی��وهن��دی راس��ت��هوخ��ۆی ههبێت به‌وه‌زاره‌تی ناوخۆوه .بهپێی بڕیاره‌كه ب��ودج�هی ئیداره‌كه جیاده‌كرێته‌وه ل �هب��ودج �هی پ��ارێ��زگ��ای سلێمانی، ك��هس��ه‌رپ��ه‌رش��ت��ی��اری ئ��ی��داره‌ك��ه سه‌اڵحیاتی خه‌رجكردنی بودجه‌كه‌ی ههبێت بهپێی یاسا. ه����ه‌روه‌ه����ا ف �هرم��ان��گ �هك��ان �ی ته‌ندروستی‌‌و پهروهردهو ئاسایش‌و هاتوچۆ له‌سنووری ئهو ئیداره‌یه‌دا یه‌كبخرێنه‌وه كه‌به‌شێوه‌یه‌كی كاتی ب��هپ��ارێ��زگ��ای لكێنر ا بو و
هه‌ولێر‌و دهۆك چوار ئه‌وه‌ند هی سلێمانی پڕۆژه‌ی وه‌رزشیان بۆ دهكرێت بۆ پڕۆژه‌ی وه‌رزشی ،هه‌ولێر‌و دهۆك 52 ،ملیار ،سلێمانی ته‌نها 10ملیاری بۆ دابینكراوه هیوا قادر ی دوو هه‌ریه‌ك ه له‌هه‌ولێر‌و دهۆك نزیك ه ئه‌وه‌نده‌و نیوی سلێمانی بودج ه بۆ ی وه‌رزشی سه‌رفكراوه ،له‌كاتێكدا پڕۆژ‌ه پ��ارێ��زگ��ای سلێمانی ب�هه��ۆی بوونی ی گه‌رمیانه‌و‌ه له‌ڕووی رووبه‌رو ئیداره ی دان��ی��ش��ت��ووان�هوه ل �هه �ه‌ردوو ژم���اره پارێزگاكه گه‌وره‌تره. ی وه‌رزش‌و دڵشاد حه‌م ه ئاغا به‌ڕێوه‌به‌ر ی له‌لێدوانێكیدا بۆ ی سلێمان الوان��� ی ده‌ستوور ،ئاشكرایده‌كات كه‌پڕۆژه‌كان ی ی هه‌رێم له‌بوار ی حكومه‌ت ( )2010 ی تێدای ه بۆ ی زۆر وه‌رزشدا جیاوازییه‌ك ی ی سلێمان ی هه‌رێم ،پارێزگا پارێزگاكان ی هه‌ولێر‌و ب ه ب���ه‌راورد به‌پارێزگاكان دهۆك زۆر كه‌متره. ی دڵشاد حه‌م ه ئاغا سهبارهت به‌جۆر ی پ��ڕۆژه‌ك��ان، پ���رۆژه‌ك���ان‌و ب��ودج�� ه
ی ههولێر رایگه‌یاند ك� ه ل�هپ��ارێ��زگ��ا ()26.380.000.000 ی ب �هگ��وژم � ه بیست‌و شه‌ش ملیار‌و سێسه‌د‌و هه‌شتا ی ی دروستكردن ملیۆن دینار ،پڕۆژه‌كان ی وه‌رزش‌و الوان ی ن��اوهن��د (ب��ی��ن��ا ( )5دان ه ل ه (چۆمان ،مێرگه‌سوور، ی ی داخراو ی هۆڵ ره‌واندز) ،دروستكردن ی تایكواندۆ‌و ی پێشبڕكێ وه‌رزشی ،هۆڵ ی ی مه‌له‌وانگ ه ك��ارات �ێ‌‌و دروستكردن ی ی كۆمهڵگا ی بینا داخراو ،دروستكردن ی چ�هن��د وه‌رزش������ی ،دروس��ت��ك��ردن�� یاریگایه‌كی تارتان). ی ی دهۆكیش به‌گوژم ه ل�هپ��ارێ��زگ��ا ( )26.910.000.000بیست‌و شه‌ش ملیار‌و ن��ۆس �هدو ده ملیۆن دینار، ی ی (بینا ی دروس��ت��ك��ردن� پ��ڕۆژه‌ك��ان � ی وه‌رزش‌و الوان ( )6دان�ه، ن��اوهن��د ل ه (ش��ی�لادزێ ،قه‌سرۆك ،مانكێش، ی ی داخراو ی هۆڵ خانكێ) ،دروستكردن
ی تایكواندۆ‌و ی پێشبڕكێ وه‌رزشی ،هۆڵ ی ی مه‌له‌وانگ ه ك��ارات �ی ،دروستكردن ی ی یان ه ی بینا داخ���راو ،دروستكردن ی ی نمونه‌یی ( )4دانه ،دروستكردن وه‌رزش ی ی تارتان‌و دروستكردن چه‌ند یاریگایه‌ك ی جومناستیك) ،بهاڵم ی پێشبركێ هۆڵ ی ی سلێمانی ته‌نها به‌گوژم ه له‌پارێزگا ملیار‌و ده ()10.700.000.000 ی حه‌وت سه‌د ملیۆن دینار ،پڕۆژه‌كان ی گ �هوره ی (یاریگایه‌ك دروستكردن ی ی س���وورداش ،دروستكردن له‌ناحی ه ی جافایه‌تی، ی گهوره له‌دۆڵ یاریگایه‌ك ی تارتان). ی چه‌ند یاریگایه‌ك دروستكردن ی به‌وه‌شدا، دڵشاد حه‌م ه ئاغا ئاماژه ی ی نزیك ه ی سلێمان ئ��هو ب��ودج �هی � ه ی هه‌ولێر‌و یهك لهسهر سێ بودجه‌كان ی ی له‌ڕوو ی سلێمان دهۆكه ،له‌گه ڵ ئهوه دانیشتووان‌و بودجه‌شه‌و‌ه دهبێت لهو دوو پارێزگای هی زیاتر بهر بكه‌وێت.
سلێمانیه‌وه. ئهوكات بڕیاردرا لیژنه‌یه‌ك دروستبكرێت ی ئهو بڕیاره‌كه كه بۆ جێبه‌جێكردن له‌هه‌ریه‌كه له‌محه‌مه‌د ق �ه‌ره‌داخ��ی سكرتێری ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران ،دڵشاد ی وه‌زی���ری هه‌رێم عوسمان جێگر بۆ ك��اروب��اری دارای��ی ،ج�ه‌الل شێخه به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی دیوانی وه‌زاره‌تی ناوخۆ ،عه‌بدوڵاڵ ئه‌نوه‌ر قائیمقامی كه‌الر ،كوردستان مه‌دحه‌ت ئهندامی لیژنه‌ی پارێزگای سلێمانیو نوێنه‌رێكی پارێزگاری سلێمانی ،ب �ه‌اڵم هێشتا بڕیاره‌كه جێبه‌جێ نه‌كراوه. ش��ێ��خ ع �هب��دوڵ�ڵا ئ��هن��وه‌ر جێگری سه‌رپه‌رشتیاری ئیداره‌ی گه‌رمیان‌و ئهندامی ئهو لیژنه‌یه له‌لێدوانێكدا بۆ وت�����ی دهس��ت��وور
«ناتوانرێت گه‌رمیان بكرێت به‌پارێزگا، لهبهرئهوهی ئێمه له‌سنووری ماددهی 140دای������ن‌و س���هر ب �هك �هرك��وك��ی��ن، سه‌ركردایه‌تی كورد ده‌یانه‌وێت لهكاتی ری��ف��ران��دۆم �ی ك �هرك��وك��دا به‌ده‌نگی ئێمه كه‌ركوك بخه‌نه‌وه سهر هه‌رێم، ئه‌وكاته چاره‌نووسی ئیداره‌ی گه‌رمیان یه‌كالییده‌بێته‌وه». ش��ێ��خ ع���هب���دوڵ�ڵ�ا ئ���هن���وه‌ر وت��ی «ل��هب��ڕی��اره‌ك��هدا ئ����هوهی ك �هم��اوه جێبه‌جێبكرێت ،مه‌سه‌له‌ی بودجه‌ی پ�ه‌ره‌پ��ێ��دان�ی پ��ارێ��زگ��اك�هی�ه ،ته‌نها پ �ه‌روه‌رده‌و ته‌ندروستی گه‌ڕاونه‌ته‌وه بۆ سهر ئیداره‌ی گه‌رمیان ،ئاسایش‌و هاتوچۆ سهر به‌سلێمانین». خ��اڵ��ێ��ك �ی ب��هه��ێ��زی رێ��گ��رت��ن له به‌پارێزگابوونی گه‌رمیان ،مه‌سه‌له‌ی م����اده‌ی 140ه ،ب���ه‌اڵم ن �ه ئ �ه‌وه‌ت��ا س �هرك��ردای �هت �ی ك���ورد ،ئهو قه‌زایانه بگێڕنه‌وه بۆ سهر كه‌ركوك .نه ئه‌وه‌تا ئیداره‌كه چاالكبكه‌ن.
ی كوردستان ی هه‌رێم حكومه‌ت ی داد وه‌زاره‌ت
ژماره :ت ی سلێمانی /دووهم به‌روار 2010/ 7 / 6 : دادنووس ئاگاداری و باڵوكردنه‌وه ی ئێرانی/ ی نان ی فڕنی ( ئاوپه‌ر ) بۆ دروستكردن ی ئامێری كارگ ه تۆماركردن پرۆژهی بچوك ی محمد /كارێزه‌وشك ی لهالیهن بهڕێز /عوسمان عل ی داواكار به‌گوێر‌ه ی خواره‌و‌ه ی ( ) 2010 / 7 / 6كه‌تیایدا داوایكردوو‌ه ئهم ئامێران ه له‌ڕۆژ بهناویهوه بۆ تۆمار بكهین . ی ی ڕه‌سم ی هه‌ی ه پێیانه‌وه ،بابێت ه المان و به‌ڵگه‌نام ه جا هه‌ركه‌س په‌یوه‌ند ی ئهم ئاگاداریه‌و‌ه له‌ڕۆژنامه‌دا تاوه‌كو ی ( )15ڕۆژ له‌باڵوكردنه‌و‌ه بهێنێت تاماو‌ه كاره‌كه‌ڕابگرین و بهپێچهوانهوه ئێم ه ناچار ئه‌بین ك ه ئه‌وئامێران ه تۆمار بكهین ی ( )1952و ی ئامێر ژماره( )25ساڵ ی تۆماركردن ی یاسا به‌ناویانه‌و‌ه به‌گوێر‌ه بروانام هی تۆماركردنی ده‌درێتێ . ی سلێمانی /دووهم دادنووس
ئـــامێــــره‌كــــان
ێ ژماره . ی و گازی 2 -برنر ب - 1ئامێری فڕنی دوار ئێرانی -كاره‌بای ی ێ ژماره /كاره‌بای ی -ب - 2عجان 80 -كغم -ئێران ی ی -بێ ژماره كاره‌بای ی گونك -ئێران – 3ئامێری پانكه‌ره‌و‌ه
ی میری گه‌رمیان :قه‌رزه‌كانمان داوه‌ته‌وه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی خانووبهره ی ی (فه‌رمانگه‌كان وه‌اڵمێك بۆ بابه‌ت ی حكومه‌ت گه‌رمیان گوێیان له‌قه‌رزه‌كان خ��هوان��دووه) ك�ه (ده‌ش��ت �ی ئ�هن��وه‌ر) ی چوارشه‌مم ه -30 ی رۆژ لهژماره 38 ی (ده‌ستوور) دا ی رۆژنام ه 2010-6 باڵوكراوهتهوه . ی باسه‌كه‌مان دهبێت پێش ده‌ستپێكردن ئ �هوه بڵێین ك ه ئهم وه‌اڵم � ه لهالیهن ی ی میر ی خانووبهره (به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت گه‌رمیان) ن��ووس��راوه ،چونك ه ئێم ه ی ئه‌نوه‌ر له‌خۆمانه‌و‌ه باس وهك ده‌شت ی له‌فه‌رمانگه‌كانیتر ناكه‌ین‌و پاساو
ی ئ��هوهی��ان ب��ۆ ناهێنینه‌و‌ه كه‌بڵێین چیت نووسیوه؟ ئێوه له‌سه‌ره‌تا ی ئهو فه‌رمانگان ه ق��ه‌رزار نین ،به‌ڵكو بابه‌ته‌كه‌تاندا ئاماژه‌تان به‌نووسراوێك ی ی چاودێریو دارای ی دیوان ته‌نها ب � ه ب �هڵ��گ �هوه ده‌یسه‌لمێنین ژماره 22 ی ك��ردووه ك ه 2009-1-26دا كه‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كه‌مان هیچ بڕه سلێمان ی گه‌رمیان كراوه؟ ی گه‌نجین ه پاره‌یه‌ك ق��ه‌رزار نییه ،كه‌هه‌ر وهك ئاڕاست ه دهب��وو ده‌شت ی ئه‌نوه‌ریش ئاوه‌ها ب ه باش ه وهك تۆ ده‌ڵێیت ساڵ‌و نیوێك به‌ڵگه‌وه ئهو بابه‌ت هی باڵوبكردایه‌ته‌وه .بهسهر ئهو نووسراوه‌دا تێپه‌ڕیوه ،ئایا دوات����ر ب��ا بێین ه س���هر ئ����هوه ی ك ه تۆ ی تۆ ئهم ههموو فه‌رمانگ ه ی ك ه به‌ڕا پرسیارێك له‌ده‌شت ی ئهو ساڵ‌و نیوه‌دا، ی ئه‌نوه‌ر بكهین ،ناوتبردوون لهماوه كه‌ئه‌ویش ئهوهیه: ی ی ئ �هو ن��ووس��راوه یه‌كێكیان وه‌اڵم�� ی ئایا تۆ باش بابه‌ته‌ك ه كاك ده‌شت ی ی ك�ه‌ق�ه‌رزه‌ك��ان� ی ن���ه‌داوه‌ت���هوه ب���هوه خ���ۆت خ��وێ��ن��دووه‌ت��هوه ت��ا بزانیت بداته‌وه.
ی ئ �هم س��اڵ‌و ن��ی��وه‌دا ،چه‌ند دوات��ری��ش گ��وم��ان��م��ان ل���هوه ههیه ،ل �هم��اوه ی نووسراوه‌ك ه كهئێوه ته‌نها ژم��اره ی به‌ڕێوه‌به‌رێتی قه‌رزه‌كانیان داوه‌ته‌وه. ی داراییتان البێت ،نهك ناو چاودێر ی تۆ باست ی پاشان هه‌ندێك لهو قه‌رزان ه فه‌رمانگه‌كان‌و بڕ ی عه‌قارو هاوسه‌رگیرییه‌و ی قه‌رزه‌كانیشیان ،كردووه ،قه‌رز ی ئهو ق�ه‌رزان� ه چونك ه بڕ ی ك ه ئێوه به‌مانگانه ده‌درێته‌وه. ی نووسیوتانه ،هه‌مان ئهو بڕه پارانه‌ی ه له‌كۆتایشدا ده‌ڵێین ئێم ه ئه‌ستۆپاك ده‌قاوده‌ق ك ه له‌هه‌ندێك گۆڤار ی ی گه‌رمیانمان هه‌ی ه بۆ ساڵ ی تردا گه‌نجین ه باڵوكراوهتهوه كه‌پێمان باش نیی ه ناو ی 2008و 2009كه‌هاوپێچ لهگهڵ ئهم ئهو گۆڤاران ه بهێنین . ی نووسراوه‌دا باڵویده‌كه‌ینه‌و‌ه بۆ ئهوه ده‌بوای ه تۆ پێش بابه‌ته‌كه‌ت‌و پێش كه‌هه‌موو هاوواڵتییان بزانن كهئێوه ه��هم��وو شتێك س���ه‌ردان��� ێ ب��ه‌دواداچ��وون ئ �هو بابه‌ته‌تان ی ه �هم��وو به‌ب فه‌رمانگه‌كانت بكردایه‌و بتزانیای ه ئایا باڵوكردووهتهوه.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
رووداوی هه‌فته
5
بیرۆكه ی دروستبوونی حیزبێكی ئیسالمی شکستیهێنا ی محه‌مه‌د بازیانی له‌ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌كه‌ی ،هۆكارێكی فه‌شه‌لهێنانی ئهو حیزب ه بوو په‌شیمانبوونه‌وه مه‌عاز فه‌رحان بیرۆكه‌ی دروستبوونی حیزبێكی ئیسالمی جیاواز له‌سێ حیزبه ئیسالمییه‌كه‌یتر، ل�هك��وردس��ت��ان فه‌شه‌لده‌هێنێت‌و ئهو كه‌سایه‌تی‌و الیه‌نانه‌ی ئهو هه‌وڵه‌یانده‌دا، له‌ئێستادا كۆتاییان به‌هه‌وڵه‌كانیان هێناوه ،بهاڵم چاودێران وای بۆ ده‌چن كه‌دوورنییه ئهگهر كۆنگره‌ی كۆمه‌ڵی ئیسالمی كێشه‌ی تێبكه‌وێت ،ئهو بیرۆكه‌یه سه‌ربگرێت. بهپێی ئ �هو زانیارییانه‌ی ده‌ست رۆژن��ام�هی ده‌ستوور ك�هوت��وون ،چه‌ند ك �هس��ای �هت��ی��ی �هك �ی ئ��ی��س�لام�ی ل �هن��او ب��زووت��ن�هوهو كۆمه‌ڵ‌و چه‌ند كه‌سێكی بێالیه‌ن ،ده‌یانه‌وێت حیزبێكی ئیسالمی «مۆدێرن» ،دروستبكه‌ن. دهس���ت���وور ل��هس��ه‌رچ��اوهی��هك��ی ئاگادار لهو رووداوهوه زانیاری ئهوهی ده‌ستكه‌وتووه ،كه‌هه‌ریه‌كه له‌موشیر گ�ه‌اڵڵ�ی ئهندامی كۆنگره‌ی كۆمه‌ڵ‌و محه‌مه‌دی رازی له‌مه‌كته‌بی زانایانی كۆمه‌ڵ‌و موسڵیح كه كه‌سێكی نزیكه له‌عه‌لی باپیری كۆمه‌ڵی ئیسالمیو شوان هه‌ورامی ئهندامی ده‌ستله‌كاركێشاوه‌ی ن��اوهن��دی راگه‌یاندنی كۆمهڵ ،لهگهڵ هه‌ریه‌كه له‌محه‌مه‌د بازیانی‌‌و سه‌رباز خۆشناو لهبزووتنهوهو جه‌مال ئه‌شره‌ف ق��اره‌م��ان�یو چه‌ند كه‌سێكی دیكه‌دا،
به‌نیازبوون حیزبێكی ئ�����ی�����س��ل��ام�����ی دروستبكه‌ن. ئ�������������هو س���ه‌رچ���اوهی���ه ئ������ام������اژه‌ی ب������ه‌وه‌ش������دا كه‌شێخ محه‌مه‌د ب�����ه‌رزن�����ج�����ی پێشه‌وای كۆمه‌ڵی ئ��ی��س�لام �ی پێشتر ل �هگ �هڵ ئ��هوان��هدا ب��ووه، ب���ه‌اڵم ئێستا هه‌ڵوێستی روون نییه. بهپێی ئ �هو زانیارییانه‌ی ده‌ست رۆژنامهی ده‌ستوور كه‌وتووه ،دوو هۆكار بوونه‌ته ه��ۆی راگرتنی دروستبوونی ئ��هو حیزبه ئیسالمییه ،ئهوانیش به‌شێكی په‌یوه‌ندی به‌كۆنگر‌هی كۆمه‌ڵی ئیسالمییه‌وه ههیه ،چونكه ئهوانهی لهناو كۆمهڵدا خۆیان به‌مافخوراو ده‌زان��ن، چ��اوه‌ڕوان��ی ئ �هو كۆنگره‌یه دهك��هن، له‌حاڵه‌تی بێبه‌شكردنیان رهنگه جارێكیتر ئهو بیرۆكه‌یه سه‌رهه‌ڵبداته‌وه ،به‌شه‌كه‌ی ت��ری په‌یوه‌ندی به‌په‌شیمانبوونه‌وه‌ی م���ح���هم���ه‌د ب���ازی���ان���ی���ی���هوه ه �هی �ه له‌ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌كه‌ی له‌بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی. د .محه‌مه‌د بازیانی نایشارێته‌وه كه‌بیرۆكه‌ی دروستبوونی حیزبێكی
ئیسالمی نوێ ،رهنگه له‌بۆچوونی زۆرێك له‌خه‌ڵكانی ئیسالمیدا بووبێت. ئهو وتی «ئهو بیرۆكه‌یه بۆ ئهوهیه ئهو كه‌موكورتییه‌ی لهناو سێ حیزبه ئیسالمییه‌كه‌دا ههیه ،پڕبكرێته‌وه ،بهاڵم به‌بۆچوونی ئێمه چاكسازی باشتره له‌وه‌ی كه‌حیزبیتر زیادبكرێت». ب������ازی������ان������ی ل�������هب�������اره‌ی دهس��ت��ل��هك��ارك��ێ��ش��ان��ه‌وه‌ك��هی وت �ی «كادیرانی بزووتنه‌وه داوایانكرد كه من له‌خزمه‌تیاندابم ،بۆیه منیش نه‌متوانی داواكاكه‌یان ره‌تبكه‌مه‌وه». چ��اودێ��رێ��ك �ی س��ی��اس�ی ئیسالمی كه‌نه‌یویست ن���اوی ئاشكرابكرێت، رای��گ�هی��ان��د ئ �هگ �هر محه‌مه‌د بازیانی ده‌ستی له‌كاربكێشایه‌ته‌وه ،ئهوا حیزبه ئیسالمییه‌كه لهم ماوه‌یه‌دا دروستده‌بوو، وتیشی «ههرچهنده ئێستاش ئه‌گه‌رێكی
زۆر ه �هی �ه ،كه‌حیزبێكی ئیسالم ی ئیسالمیشه‌وه دروسته». شوان هه‌ورامی ،كه‌ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر دروستببێت ،چونكه بارودۆخی كۆم هڵ‌و وازی له‌كۆمه‌ڵی ئیسالمی هێنا ،بهپێی بزووتنه‌وه زۆر باش نییه». محه‌مه‌د بازیانی جه‌ختله‌وه‌ده‌كاته‌وه زانیارییه‌كانی دهس��ت��وور ،لهگهڵ ئهو ئ �هگ �هر ئ���ه‌رك‌و ف �هرم��ان �هك��ان لهناو سیاسیو كه‌سایه‌تیانه‌دایه كه‌بیرۆكه‌ی بزووتنه‌وه‌دا جێبه‌جێ نهبن ،ئاساییه حیزبێكی تریان گه‌الڵه‌كردووه. كه‌بچێته‌ده‌ره‌وه‌‌و ل���هدهرهوهی ئه‌واندا ه���ه‌ورام���ی ب���هدهس���ت���ووری وت ك��ارب��ك��هی��تو وت��� ی «ل�������هدهرهوهی دروستبوونی حیزبێكی ئیسالمی راست بزووتنه‌وه‌شبم هیچ به‌دوور نازانرێت كه نییه ،ب���ه‌اڵم م���ه‌رج نییه وازهێنانم له‌داهاتوودا كاری سیاسی بكهم ،ئهگهر ل �هك��ۆم �هڵ��ی ئیسالمی ببێته ه��ۆی ئهم الیه‌نه ئیسالمییه‌ی ئێستا له‌ناویدا دووركه‌وتنه‌وه‌م له‌كاری سیاسی». كارده‌كه‌م ،نه‌توانێت ئه‌رك‌و فه‌رمانه‌كان س��ه‌رچ��اوهی��هك��ی ب���ااڵ له‌یه‌كێك جێبه‌جێبكات ،ئ �ه‌وا ل���هدهرهوهی ئهو له‌حیزبه ئیسالمییهكان ،وتی «ئهوانهی ئیشبكه‌م». ن��او ك��ۆم�هڵ ب��ڕی��اری��ان��دا كه‌كۆنگره‌ی بازیانی دهڵێت ئاساییه له‌حیزبێك ئه‌مجاره‌ی كۆمهڵ دوا وێستگه‌یان بێت، بچێته‌ده‌ره‌وه كه‌تموحت تێدا به‌دینه‌یه‌ت‌و ئهگهر هاتوو گۆڕانكارییه‌كانی ناوكۆنگره ل �هگ �هڵ الیهنێكی ت���ردا كاربکه‌یت‌و به‌دڵی ئ �هوان نه‌بێت ،ئ�ه‌وا هه‌ڵوێست وتی «ئ �هوه له‌كاری سیاسیو الیهنی وه‌رده‌گرن».
كوژراوه‌كانی په‌كه‌ك ه لهالیهن توركیاو ه شێوێنراون ی په‌كه‌كه ده‌به‌ست ڵ ئه‌وروپا‌و ئیسرائیل‌و ئه‌مریكا ،پیالنگێڕی دژ ی تورك له‌گه به‌رپرسێكی په‌كه‌كه :ده‌وڵه‌ت فه‌رمان چۆمانی‌‌و محه‌مه‌د عهلی ب �ه‌رپ��رس��ان��ی پ�هك�هك�ه رای��دهگ �هی �هن��ن كه‌الشه‌ی كوژراوه‌كانیان لهالیهن سوپای توركیاوه ده‌شێوێنرێت‌و دهڵێن تا سوپا هێرشبكات ئهوانیش وه‌اڵمیان دهبێت، سوپای توركیاش رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌كاتی له‌ڕیشه‌ده‌رهێنانی په‌كه‌كه‌یه. م��اوهی زیاتر له‌مانگێكه هێرشی سوپای توركیا بۆ سهر په‌كه‌كه به‌رده‌وامه‌‌و به‌رپرسانی سوپای توركیاش رایده‌گه‌یه‌نن ك�هه��ێ��رش�هك��ان��ی��ان چ��ڕت��رده‌ك��هن��هوهو به‌رده‌وامده‌بن له‌هێرشه‌كانیان ،په‌كه‌كه‌ش ئاماده‌نییه ئاگربه‌ست درێژبكاته‌وه. سوپای توركیا :قۆناغه‌كه هه‌ستیاره ژه‌ن���ه‌ڕال ئیلكه‌ر باشبوغ س�ه‌رۆك ئه‌ركانی سوپای توركیا ،چه‌ند رۆژێك له‌مه‌وبه‌ر رایگه‌یاند كه‌ئه‌و قۆناغه‌ی له‌به‌رده‌میاندایه ل�هڕووی ئۆپه‌راسیۆن‌و چاالكییه‌كانه‌وه قۆناغێكی هه‌ستیاره. ئ��هو ژه‌ن���ه‌راڵ���ه داواش����ی له‌هێزه ئ �هم��ن��ی��ی �هك��ان �ی واڵت����هك����هی ك���رد، له‌ئاماده‌باشی ته‌واودابن‌و وتی «بهتایبهت له‌شاره‌كانی رۆژئاوای توركیا ،چونكه ئهو شارانه هه‌ستیارترن». ئ����هو ف���هرم���ان���ده س��ه‌رب��ازی��ی��ه، په‌كه‌كه‌ی به‌ڕێكخراوێكی خاوه‌ن شانس وه‌س��ف��ك��ردو پێی واب���وو «ل�ه‌وك��ات�هی كه‌كاتی ئ �هوه ه��ات��ووه ئ �هو رێكخراوه له‌ڕیشه‌وه‌ده‌ربهێنرێت ،حاڵه‌تێك دێته پێشه‌وه كه‌هه‌موو شته‌كان له‌به‌رژه‌وه‌ندی په‌كه‌كه‌دا ده‌شكێته‌وه». په‌كه‌كه :ئاگربه‌ست درێژ ناكه‌ینه‌وه ئه‌حمه‌د ده‌نیز ئهندامی كۆنسه‌ی كۆما جڤاكێن كوردستان ،له‌لێدوانێكیدا ب��ۆ دهس��ت��وور ،رایگه‌یاند ئاگربه‌ست درێ��ژن��اك �هی��ن �هوه ت��ا س��وپ��ای توركیا
به‌رده‌وامبێت له‌هێرشه‌كانی. ئ �هح��م �ه‌د ده‌ن��ی��ز وت���ی «ب��ڕی��ار ی ئێمه ئهوهیه ،ئهگهر ده‌وڵه‌تی توركیا هێرشه‌كانی نه‌وه‌ستێنێ ،هه‌نگاو بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه كورد نه‌هاوێت، ئ��اگ��رب��هس��ت ده‌ش��ك��ێ��ن��ی �ن‌و ش���هڕی به‌رگریكردن له‌خۆمان ده‌كه‌ین». ده‌ن��ی��ز باسیله‌وه‌شكرد ك�هئ�هوان چاالكییان وه‌ستاندبوو ،بهاڵم هێرشی گ �ه‌وره‌ی��ان له‌سه‌ربوو ،دهڵێت توركیا سیاسه‌تمه‌دارو رۆشنبیرو منداڵی كوردی ده‌ستگیرده‌كرد ،گه‌نجی كوردی له‌زانكۆ دهك��وش��تو دهس��ت��ی��ان ده‌خ��س��ت�ه ناو ناموسی ك��وردان ،كچی ته‌مه‌ن حه‌وت سااڵن لهالیهن نوێنه‌ری ئاكه‌په‌و ده‌وڵه‌ت ده‌ڕفێنران ،هه‌ڵوێستی دیموكراتیكی
گه‌لی ك��ورد به‌توندی تێكده‌شكێنراو هێرش به‌توندی ده‌كرایه سهر گه‌ریال ،لهو هێرشانه نزیك هی 150گه‌ریال شه‌هیدكران، دووباره ده‌وڵه‌تی تورك لهگهڵ ئه‌وروپا‌و ئیسرائیل‌و ئه‌مریكا پیالنگێڕی دژی په‌كه‌كه ده‌به‌ست. ئهو وتی «ئ�هوان هێرشیان ده‌كرد ن �ه‌وه‌ك ئێمه ،به‌ڵكو ئێمه به‌رگریمان كردووه ،خۆ ناشكرێت به‌رگری له‌خۆمان نهكهین». ئ�هو به‌رپرسه‌ی په‌كه‌كه ئاماژهی به‌وه‌دا كه‌ده‌وڵه‌تی توركیا نایه‌ته‌پێشه‌وه بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی كوردو وتی «ئ�هوان ناسنامه‌ی كورد قبووڵناكه‌ن‌و ئ��ام��اده‌ن��ی��ی��ن ب��ۆ چ���اره‌س���هرك���ردن، به‌ئاشكرایی بێویژدانییه‌ك ههیه له‌دژی
ب��ان��گ �ه‌وازی راگ��رت��ن �ی ش��ه‌ڕ دهك���ات‌و رایده‌گه‌یه‌نێت ك �ه‌ڕۆژی پێشبڕكێكردن لهسهر مه‌رگ‌و ئازاره‌كان نییه. دهم��ی��رت��اش ره‌خ��ن �هی له‌حكومه‌ت گرت‌و رایگه‌یاند «باشترین رێگه‌چاره ئهوهیه ه �ه‌ردووال چ سوپا‌و چ په‌كه‌كه ئاگربه‌ست رابگه‌یه‌نن». په‌كه‌كه دهڵێت :ره‌خنه‌كان ته‌نها دژی ئێمهیه بهرپرسی په‌یوه‌ندییه‌كانی دهرهوهی په‌كه‌كه ده‌ن��ی��ز وت��ی «ی��هك سه‌رباز ده‌كوژرێت دنیا هه‌ڵده‌ستێ ،هێرش لهسهر كوردان ههیهو چه‌ندین كورد ده‌كوژرێن‌و الش��هی��ان ده‌ش��ێ��وێ��ن��رێ ،ك��هس ئ �هوه نابینێ ،ده‌وڵه‌تی تورك ههرگیز ره‌خن هی لێناگیرێت ،ئێمه به‌رگریمانكردووه هێرشمان له‌سه‌ره‌و ئهگهر هێرش نه‌بونایه بڕیاری یه‌كالیه‌نه‌ی ئاگربه‌ستی ئێمه به‌رده‌وامده‌بوو». ههروهها ئاماژهی ب �ه‌وه‌دا كه‌تورك سیاسه‌تی دژی ههموو كورده‌و ناسنامه‌و ئیراده‌ی كورد قبووڵناكات‌و وهك نهتهوه ك��وردو په‌كه‌كه ،بۆچی ئهو ناهه‌قیان ه ناڕوانێته كورد. نابینرێن». ده‌ن��ی��ز وت���ی «ل��هه��هر شوێنێك ه ك ه ك ه پ ك�����وژراوی 12 ی الش��� ه پێشكهوتنی ك��ورد دروستبێت ،ئهو شێوێنراوه دوژمنایه‌تی دهكات ،ئهو دوژمنایه‌تی هی ك���وژراوی 12 راب����ردوو ی ه � �ت ه�ه‌ف� ئه‌مڕۆی تورك له‌ئه‌نجامی كارو خه‌باتی ه وێت ه ك ه د تێدابوو، كچی و ڕ كو ه ك په‌كه‌كه، ئێمه نییه ،به‌ڵكو سیاسه‌تی خۆیه‌تی ،بۆ دوات��ر و ه ت��ورك��ی��او �ای � �وپ � س �ی دهس��ت� نمونه ماددهی 140جێبه‌جێ نه‌كرا ،خۆ الشه‌كانیان ده‌شێوێنرێت. په‌كه‌كه ئاسته‌نگ نه‌بوو ،پێویسته ئهوه �ان � �اوی � «چ ی وت�� ئ�هح��م�ه‌د ده‌ن��ی��ز بزانرێت كه‌موسڵ‌و كه‌ركوك له‌خه‌ونی و ه ئ ی ه ئ بڕیون، ده‌رهێناون‌و لوتیان ئه‌تاتوركدا بوون». بۆ كرێت، ه د كورد ه ب ر نامرۆڤییه‌ی به‌رامبه سوپای تورك له‌تۆپباران به‌رده‌وامه كهس قبووڵی ناكات». ماڵپه‌ڕی ف��ورات باڵویكردووه‌ته‌و‌ه ه خوێن و ه ئ راگرتنی به‌ده‌په داوای كه‌سوپای توركیا به‌شێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام‌و دهكات كه‌ده‌ڕژێت ی ئاماژه‌شی به‌وه‌داوه كه‌چه‌ندین ناوچ ه ی رۆك ه هاوس میرتاش ه د سه‌اڵحه‌دین ت��ۆپ��ب��اران ك���ردووه ك�ه‌ده‌ك�ه‌وێ��ت� ه ژێر پارتی ئاشتی‌‌و دیموكراسی (به‌ده‌په) ده‌سه‌اڵتی په‌كه‌كه‌وه.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
4
i n f o @ d e s t u r. n e t
رووداوی هه‌فته
كێشه‌كانی شهڕی ناوخۆ نابڕێنه‌وه ی حیزبه‌و ه قه‌ره‌بووده‌كرێنه‌وه ی ناوخۆ ،له‌ڕێگه ی شهڕ زیندانیی ه سیاسییه‌كان فه‌رمان خێاڵنی قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی زیندانییه سیاسییه‌كانی شه‌ڕێ ناوخۆ له‌ڕێگه‌ی حیزبه‌وه ،نیگه‌ران ی بهشێك لهو زیندانیانه‌ی لێكه‌وتووه‌ته‌وه، گومانی ئه‌وه‌ش دهكرێت سه‌دان كهس به‌بێ به‌ڵگه بكرێنه زیندانی سیاسی . س��اڵ �ی پ���ار ك��ۆم��ك��اری زیندانییه سیاسییه‌كانی كوردستان له‌نووسراوێكدا داوای قه‌ره‌بووی زیندانییه سیاسیه‌كانی ش��هڕی ناوخۆ لهیهكێتیو پارتی كرد. ئهوانیش تائێستا سه‌رقاڵی كۆكردنه‌وه‌ی زانیارین لهسهر زیندانییه سیاسییه‌كانی شهڕی ناوخۆ له‌ڕێگه‌ی ناوهنده حیزبییه‌كانی خۆیانه‌وه ،بهمهبهستی قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌یان. یهكێتی له‌مانگی هه‌شتی 2009دا ده‌سته‌ی داكۆكیكردن له‌زیندانیانی سیاسی ش�هڕی ناوخۆ دروستكردووه ،كهبۆ ههر قه‌زایه‌كی ژێر ده‌سه‌اڵتی خۆی كارگێڕێكی بۆ دی��اری��ك��ردووه ،سه‌رۆكی ده‌سته‌كه‌ش عه‌بدوڵاڵی حاجی سه‌عیده. پارتیش له‌ڕێگه‌ی ئۆرگانه حیزبییه‌كانی خۆیهوه ،ده‌ستیكردووه به‌كۆكردنه‌وه‌ی ئه‌وكه‌سانه‌ی زیندانی سیاسی بوون الی
یهكێتی. بهشێك لهو زیندانیانه ئێستا لهناو بزووتنه‌وه‌ی گۆڕاندان ،داواده‌ك �هن كه‌ئه‌و قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌یه له‌ڕێگه‌ی حكومه‌ته‌وه بكرێت ،نهك له‌ڕێگه‌ی ناوهنده حیزبییه‌كانی یهكێتیو پارتییه‌وه. سابیر عه‌زیز یه‌كێكه له‌زیندانییه سیاسییه‌كانی پارتی لهكاتی شهڕی ناوخۆ، الی یهكێتی زیندانی ك��راوه ،ئێستا لهناو بزووتنه‌وه‌ی گۆڕاندا ك��اردهك��ات ،دهڵێت ئهو 8مانگ لهساڵی 1995زیندانی كراوه، له‌زیندانی ده‌زگ���ای هه‌واڵگری زانیاری یهكێتی له‌مه‌عه‌سكه‌ر سه‌المی سلێمانی، دوات���ر ب�ه‌واس��ی��ت�هی ك��ۆس��ره‌ت ره‌س��وڵ ئازادكراوه. سابیر باس لهوه دهكات كاتێك لیژنه‌كانی خاچی سوور سه‌ردانی زیندانه‌كه‌ی كردووه، ئه‌وانیان چاوبه‌ستده‌كردو ده‌یانگواستنه‌وه بۆ شوێنێكیتر تا لیژنه‌كه نه‌یانبینن. سابیر جارێكیتر ل �ه 1996/1/7 ده‌ستگیرده‌كرێته‌وه ،دوای ئهوهی لیژنه‌ی خاچی س��ور ده‌یبینن ،له 1996/2/8 ئازادده‌كرێت .وتی «ئێستاش نووسراوی خاچی سووری نێوده‌وڵه‌تیم ههیه».
سابیر داواده‌ك��ات قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی زیندانه سیاسییه‌كان له‌ڕێگه‌ی پارتیو یه‌كێتیه‌وه نه‌بێـت ،به‌ڵكو حكومه‌ت بهو كاره هه‌ستێت ،وتی «به‌هیچ شێوهیهك ئاماده‌نیم ،بڕۆینه ناوهنده حیزبییه‌كانی ی �هك��ێ��ت �یو پ��ارت��ی��ی��هوه ب�هم�هب�هس��ت�ی قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌مان مامه‌ڵه بكهین». سابیر گومانی ئه‌وه‌شی ههیه ،یهكێتیو پارتی بۆ مه‌به‌ستیتر ده‌یان كهس بكه‌نه زیندانی سیاسی ،دهڵێت له‌ده‌ربه‌ندیخاندا پارتی 5زیندانی سیاسی ههبووه لهكاتی ش���هڕی ن��اوخ��ۆ ،ك�ه‌چ�ی ئێستا س��ه‌دان فۆرمیان پڕكردووه‌ته‌وه .وتی «خه‌ڵكیان كردووه‌ته زیندانی سیاسی شهڕی ناوخۆ، كه 2كاتژمێر له‌ئاسایشه‌وه بانگكراوه ،یان سنورداشكراوه‌ته‌وه ،یه‌كێتیش به‌هه‌مان شێوه». س��اب��ی��ر ده‌ڵ��ێ��ت «م��هت��رس��ی ئ �هم شێواندنه‌ش له‌وه‌دایه كه‌ئه‌گه‌ر داوایه‌كی یاسایی نێوده‌وڵه‌تی تۆماربكه‌ین ،ئهوكات كه‌یسه‌كه نابه‌ینه‌وه ،لهبهرئهوهی كه‌یسی ئهو كه‌سانه‌ش كه‌زیندانی سیاسی نه‌بوون‌و ك���راون ب�ه‌زی��ن��دان�ی س��ی��اس�ی ،ده‌برێته ن��او دادگ��ای��ی�هك�هوه ،ئ�ه‌وك��ات كه‌یسه‌كه
ده‌شێوێنێت‌و دادگا ره‌تیده‌كاته‌وه كه‌زیندانی سیاسی هه‌بووبێت ل�هش�هڕی ن��اوخ��ۆدا، له‌كاتێكدا هه‌بووه‌و ئازار دراوین‌و زیندانی كراوین». په‌یمان عیزه‌دین ئهندامی لیژنه‌ی مافی م��رۆڤ له‌په‌رله‌مانی كوردستان، ده‌ڵ��ێ��ت نابێت له‌ڕێگه‌ی حیزبه‌وه ئهو مامه‌اڵنه بۆ زیندانیانی سیاسی شهڕی ناوخۆ پڕبكرێنه‌وه ،به‌ڵكو دهبێت له‌ڕێگه‌ی كۆمكاری زیندانییه سیاسییه‌كانی هه‌رێمه‌وه ئهو ئیشوكارانه به‌ڕێبخرێن. په‌یمان وتی «ئێمه به‌دواداچوون بۆ ئهو مهسهلهیه ده‌كه‌ین ،چاره‌سه‌رێك بۆ ئهو زیندانییه سیاسییانه‌ی خۆمان ده‌دۆزینه‌وه كه‌پێشترو ل �هش �هڕی ن��اوخ��ۆدا بههۆی یهكێتیو پارتیه‌وه له‌الی یه‌كتری زیندانی كراون‌و ئه‌شكه‌نجه‌دراون». حاكم بێستون بهرپرسی ناوچهی ده‌ربه‌ندیخانی پارتی ،له‌لێدوانێكیدا دهڵێت تائێستا له‌كه‌الرو كه‌ركوك 100فۆرمیان بۆ زیندانیانی سیاسی پارتی له‌شه‌ڕی ناوخۆ ،كه‌دانیشتووی ده‌ربه‌ندیخان بوون، پڕكردووه‌ته‌وه. حاكم بێستون وتی «فۆرمه‌كانمان
ته‌سلیمكردووه‌ته‌وه ،ئێستا هیچ شتێكی نوێ نییه لهسهر ئهو مه‌سه‌له‌یه‌و هێشتا هیچ هه‌نگاوێكی ج��ی��دی ن��هن��راوه بۆ قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌یان». ع�هب��دول�ی ح��اج�ی ع �ه‌زی��ز كارگێری ده‌سته‌ی داكۆكیكردن له‌زیندانیانی سیاسی شهڕی ناوخۆ ،دهڵێت ته‌نها ده‌ربه‌ندیخان، تا ئێستا 130فۆرمی بۆ زیندانیانی سیاسی ش �هڕی ناوخۆ كه‌سه‌ر به‌یه‌كێتی ب��وون، پڕكردووه‌ته‌وه. عه‌بدولی حاجی عه‌زیز وتی «بهپێی رێنمایی‌‌و زان��ی��اری�هك��ان ك�ه به‌ئێمه‌یان داوه ،له‌شێوازی پڕكردنه‌وه‌ی فۆرمه‌كه‌دا هه‌ڵه‌ماننه‌كردووه ،بهاڵم ئیتر نازانم دواتر خه‌ڵكێك بكرێته زیندانی سیاسی شهڕی ناوخۆ كه 3مانگ كه‌متر زیندانی كرابێت، ئه‌وه‌یان نازانم». ئه‌حمه‌د م��ام ره‌س���وڵ ب�هڕێ��وه‌ب�ه‌ری كاروباری زیندانییه سیاسییه‌كانی هه‌رێم، دهڵێت یهكێتیو پارتی داوایان له‌سه‌رۆكی ح��ك��وم�هت ك����ردووه ،ك�هح��ك��وم�هت ئهو قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌یه بكات ،ئهویش ره‌زامه‌ندی ده‌رب��ڕی��وه ،وت �ی «ره‌ن��گ �ه ق�ه‌ره‌ب��ووی��ان بكه‌نه‌وه».
ی ئێران هانبدرێت ی دژ ی نێوده‌وڵه‌ت داواده‌كرێت كۆمهڵگا ی قه‌ده‌غه‌كراو ،دهبێت سكااڵ له‌دژی كۆماری ئیسالمی تۆماربكرێت» ی چه‌ك «لهسهر به‌كارهێنان هیوا سه‌لیمی داواده‌ك��رێ��ت میدیاكان‌و رێكخراوه‌كانی ك��ۆم �هڵ��گ��ای م���ه‌ده‌ن���ی ،زی��ات��ر فشار دروستبكه‌ن تا كۆماری ئیسالمی ئێران، ناچاربكرێت تۆپبارانه‌كان رابگرێت ،كه به‌هۆیه‌وه زیانی گیانی‌‌و مادی به‌هه‌رێمی كوردستان گهیشتووه. ش��ێ��رزدا حسێن چ��االك��وان�ی ب��واری ژێنگه‌پارێزی له‌لێداوانێكدا بۆ ده‌ستوور دهڵێت راگه‌یاندنی كوردی پێویسته قسه‌ی زۆرتر ،بابه‌تیانه‌تر ،وردتر‌و زانستیانه‌تر لهسهر ئهم تۆپبارانه بكات ،چونكه ئهم بابه‌ته یه‌كێكه ل�هو بابه‌تانه‌ی ك�ه‌دژی یاسایه ،دژی مافی مرۆڤ‌و دژی جهستهی
مرۆڤه». له‌به‌شێك له‌هه‌واڵه‌كانی په‌یوه‌ندیدار به‌زیانه‌كانی تۆپبارانه‌كانی كۆماری ئیسالمی ئێران بۆ سهر خهڵكی ناوچه سنووریه‌كان، چه‌ندین الیهنی ئهم زیانانه خراوه‌ته‌ڕوو. بۆ نمونه ،له‌ئه‌نجامی تۆپبارانه‌كانی حكومه‌تی ئێران له‌ناوچه سنوورییه‌كانی ده‌ڤه‌ری باڵه‌كایه‌تی‌و پشده‌ر له‌یه‌ك ساڵی رابردوودا ،زیاتر له 500پوور‌ه هه‌نگی ئهو ناوچانه به‌مادده كیمیاوییه‌كان‌و پاشماوهی ژه‌هری تۆپبارانه‌كان له‌ناوچوون .ههروهها كه‌رتی كشتوكاڵی ناوچه‌كانی بناری قه‌ندیل بههۆی ئهم بارودۆخه ،خه‌ریكه په‌كی ده‌كه‌وێ. له‌الیه‌كیتره‌وه هه‌واڵێكی جێگه‌ی سه‌رنج له‌مباره‌وه ب�ڵاوك��راوهت�هوه ،لهم
هه‌واڵه‌دا هاتووه كه‌به‌ڕێوه‌به‌ری شاره‌دێی وه‌رتێ له‌لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی په‌یامنێر، باسی له‌ئه‌نجامی پشكنییه پزشكییه‌كان لهسهر خهڵكی ناوچه‌كه دهك �او ناوبراو بهم هه‌واڵنێرییه‌ی راگه‌یاندووه كه 45 حاڵه‌تی ئ��ازاره جه‌سته‌ییه‌كان‌و لهوانه نووسانی ده‌نگ ،خورانی چاو له‌الی ئهوان تۆماركراوه .ئهمهش بۆ چهشنی مادهكانی به‌كارهاتوو له‌بۆمبه‌كان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‌و بهپێی ههموو رێككه‌وتنه جیهانییه‌كان، ئهم بابه‌ته تاوانی دژی مرۆڤایه‌تییه. دكتۆر هیدایه‌تووڵاڵ مه‌تین پسپۆڕو یاساناسی ناسراوی ئێرانی ،له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور دهڵێت به‌بڕوای ئهو ئهگهر ئهو حاڵه‌تانه راست بێ‌و بابه‌تی لهو شێوه بوونی هه‌بێ ،پێویسته رێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگای
مه‌ده‌نی له‌هه‌رێمی كوردستاندا ،ههروهها حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان‌و عێراق سكااڵ له‌دژی كۆماری ئیسالمی له‌ناوه‌نده جیهانییه‌كان به‌رزبكه‌نه‌وه ،وتی «بێگومان وه‌اڵم��ی شیاو بهم مه‌سه‌له ده‌درێته‌وه. لهبهرئهوهی كه به‌كارهێنانی ئهم جۆره چه‌كانه به‌شێوه‌یه‌كی ره‌ها قه‌ده‌غه‌كراوه‌‌و س��زای ق��ورس ب��ۆ به‌كارهێنه‌رانی ئهم چه‌كانه ده‌ستنیشانكراوه». شێرزاد حسێن دهڵێت زیانه‌كانی تۆپباران بێشومارن ،وت �ی «له‌الیه‌نی دهروونی ،خهڵكی ئێمه لهسهر سنووره‌كان‌و بگره ناوه‌وه‌ی كوردستانیش ،له‌حاڵه‌تێكی ش��پ��رزه‌ی��ی ،ب��ێ تاقه‌تی‌و له‌حاڵه‌تێكی ن��ائ��اس��ای��دای�ه ،چونكه تۆپبارانكردن به‌مانای بارینی بۆمب ،واته بارینی ئاگر
بۆسه‌ر جهستهی مرۆڤه‌كان‌و جهستهی خاكه‌كه‌یه‌تی .الی �هن��ی دووهم الیهنی جه‌سته‌ییه ،ئێمه دوو جه‌سته‌مان ههیه كه‌لێره تووشی زیانی گهوره هاتووه ،یهكهم جهستهی مرۆڤه‌كان‌و دووهم جهستهی خاكه‌كه‌مانه .بۆ جهستهی خاكه‌كه‌ی ئێمه كه‌تووشی سووتانێكی زۆر بووه، ئهمهش ژینگه‌یه‌ك یاخود بڵێین ژیانه لێره سووتاوه‌و مردن لێره زۆرتر دهبێت. واته سووتاندن مانای ئهوهیه ئێمه تووشی حاڵه‌تێك بووین بۆ دروستكردنی رێژه‌یه‌ك، پانتاییه‌ك یاخود بڵێین زیاتر له‌مردن. ئ �هم ژینگه پیسه‌ی كه‌دروستده‌بێت، زه‌ره‌ر به‌ئابووری ئێمه ،زه‌ره‌ر به‌ژینگه‌ی ئێمه‌و تهنانهت زه‌ره‌ر به‌جوانی ئێمه‌ش ده‌گه‌یه‌نێت».
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
لۆکاڵ
7
ی حكومه‌ت ناشكێنێت خێری بازرگانه‌كان ،تینویه‌ت ی حكومه‌ت دهكهن ی مزگه‌وت‌و نه‌خۆشخانه‌و قوتابخان ه هاوكاری هاوواڵتیان به‌دروستكردن مه‌عازو محه‌مه‌د له‌سلێمان ی كه‌سایه‌تییه ده‌وڵه‌مه‌ندو بازرگانه‌كان به‌دروستكردنی م��زگ�ه‌وت‌و قوتابخانه‌و بنكه‌ی ته‌ندروستی ،خێرو چاكه به‌رامبه‌ر خهڵكو حكومه‌ت دهكهن ،هه‌ندێكیشیان ته‌واوی موڵكه‌كانیان ده‌ده‌نه حكومه‌ت. بهپێی به‌دواداچوونێكی ده‌ستوور ب��ۆ ئ��هو م��وڵ �كو خ��ان��وان �هی ل�هالی�هن هاوواڵتیانه‌وه به‌خشراون ،به‌وه‌زاره‌ته‌كانی ئه‌وقاف‌و كاروباری ئیسالمیو وه‌زاره‌تی پ�����ه‌روه‌رده‌و وه‌زاره‌ت����ی ته‌ندروستی، ئه‌وكه‌سانه‌ی كه لهسهر ئه‌ركی خۆیان قوتابخانه‌و مزگه‌وت‌و بنكه‌ی ته‌ندروستیان دروستكردووه ،ده‌رده‌كه‌وێت وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف زۆرترین‌و پهروهردهو ته‌ندروستی ك�هم��ت��ری��ن ه���اوك���اری ك����راون ل �هالی �هن هاوواڵتیانه‌وه. به‌رپرسانی وه‌زاره‌ته‌كانی پهروهردهو ت��هن��دروس��ت��ی ده‌ڵ���ێ���ن ،پێویستیان به‌بینای زیاتر ههیه بۆ پێشكه‌شكردنی خ��زم �هت��گ��وزاری پێویست ب�ه‌خ�هڵ��ك، لهبهرئهوهی حكومه‌ت ناتوانێت ههمووی دابینبكات ،بۆیه دهڵێن بازرگانه‌كان وهك پێویست هاوكاریان نه‌كردوون. ئهو بازرگانانه‌ی كه‌قوتابخانه‌و بنكه‌ی ته‌ندروستیان دروستكردووه ،به‌په‌نجه‌ی دهس��ت ده‌ژم��ێ��ردرێ��ن ،ب��ه‌اڵم ب�ه‌ده‌ی��ان بینای حكومه‌تیش لهالیهن حیزبه‌كانه‌وه داگیركراوه. بهپێی به‌دواداچوونه‌كه‌ی ده‌ستوور له‌ماوه‌ی 18مانگدا له 2009بۆ 2010پانزه كهس لهسهر حیسابی خۆیان مزگه‌وتیان ب��ۆ ئ �هوق��اف ك���ردووه‌ت���هوه ،پ���هروهرده شه‌ش قوتابخانه‌و وه‌زاره‌تی ته‌ندروسیش هه‌گبه‌كه‌یان به‌تاڵه لهم هاوكاریكردنانه‌دا. حسێن ماوه‌تی خاوه‌نی پێشانگای ئ��ۆت��ۆم��ب��ێ��ل�ی ج��وت��ی��ار له‌سلێمانی، تائێستا مزگه‌وتێك‌و هۆڵێكی پرسه‌ی دروس��ت��ك��ردووه ،دهڵێت «مزگه‌وتێكم له‌قه‌ره‌داغ دروستكردووه ،خهڵكی ئه‌وێ مزگه‌وتیان ن �هب��وو ،پێویستیان پێی بوو ،ههروهها له‌ماوه‌ت هۆڵێكی پرسه‌م دروستكردووه ،خهڵكی م��اوه‌ت لهكاتی پرسه‌دا هیچ شوێنێكیان نه‌بوو ،منیش له‌به‌رخاتری خودا ئهو هۆڵی پرسه‌یه‌م بۆ
ناكات چاوله‌خه‌ڵكیتر بكات ،دهبێت خۆی ئه‌وهه‌سته‌ی الدروستبێت كه‌خه‌ڵك ی پێویستیان به‌یارمه‌تی ئهوه». بههۆی ئهوه ی زۆرینه ی دانیشتووان ی كوردستان موسڵمانن ،بۆیه هاوواڵتیان زیاتر م��زگ�هوت دروس��ت��دهك�هن .به‌پێ ی ئامارێك ی موڵكه‌كانی ئه‌وقاف لهماوه ی 18مانگدا له 2009بۆ 2010پانزه كهس لهسهر حساب ی خۆیان مزگه‌وتیان بۆ ئه‌وقاف كردووه‌ته‌وه. شێخ ناجیح به‌ڕێوه‌به‌ری موڵكه‌كانی ئه‌وقافی سلێمانی سهبارهت به‌وه‌قفی كه‌سی له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور دهڵێت
دروستكردن». ماوه‌تی داواك��اره له‌ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان ه��اوك��اری ه��اوواڵت��ی��ان ب��ك �هن ،دهڵێت «به‌ڕاستی شوێنی زۆر ههیه كه‌پێویستیان به‌مزگه‌وت‌و قوتابخانه‌و بنكه‌ی ته‌ندروستی ههیه ،بهتایبهت گونده‌كان ،كارێكی چاكه بۆ هه‌ردوو دونیا». ماوه‌تی وتی «هه‌رچییه‌ك له‌توانامدا بێت لهپێناو خزمه‌تكردنی واڵته‌كه‌مدا ئاماده‌م بیكه‌م». هه‌ندێك كه‌سایه‌تی ههن له‌كوردستاندا بهو جۆره كارانه هه‌ڵده‌ستن‌و ماڵی خۆیان ده‌به‌خشن ب�ه‌وه‌زاره‌ت�هك��ان ،هه‌ندێكیش
به‌دیوانی چاودێری دارایی ،كه فرۆشراوه به«»60هه‌زار دۆالر ،پاره‌كه‌ی له‌بانقدا داده‌نرێت‌و سوودی ئهو بڕه پاره‌یه سااڵنه وهك پ��اداش�تو ده‌ستخۆشانه ده‌درێ��ت بهسێ فه‌رمانبه‌ری دیوان كه‌كاره‌كانیان به‌ڕێكوپێكی به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن ،لهگهڵ سێ خانمی چاالکی ناودیوان . جه‌اللی سام ئاغا به‌باشی نازانێت ك��اره‌ك��ان��ی ئ���هو ل �ه‌ڕاگ �هی��ان��دن �هك��ان��دا باڵوبكرێنه‌وه ،به‌ده‌ستووری وت «رازی نه‌بووم له‌ڕاگه‌یاندندا باڵوبكرێنه‌وه ،كاتی خۆی د .به‌رهه‌م كه‌سه‌رۆكی حكومه‌ت ئیداره‌ی سلێمانی بوو ،لهگهڵ د .یادگار
وه‌س��ی��هت��دهك��هن ك����هدوای م��ردن��ی��ان، موڵكه‌كانیان ببه‌خشرێت به‌وه‌زاره‌تێك بۆ ئهوهی بكرێت به‌پرۆژه‌ی خزمه‌تگوزاری. بهپێی زانیارییه‌كانی ده‌ستوور جه‌اللی س��ام ئاغا س�ه‌رۆك�ی دی��وان�ی چاودێری دارایی سلێمانی كه پله‌ی وه‌زیری ههیه، ئهو كاته‌ی كه‌بریكاری وه‌زاره‌ت�ی دارایی و ئ��اب��وری ب��ووه له‌ئیداره‌ی سلێمانی، خ��ان��وی �هك �ی ل �هس �ه‌رچ��ن��ار به‌خشیوه ب �ه‌وه‌زاره‌ت �ی ته‌ندروستی ،كه‌نرخه‌كه‌ی حه‌وت سه‌دو په‌نجا « »750هه‌زار دۆالر ب��ووه ،لهساڵی 2001لهسهر وه‌زاره‌ت��ی ته‌ندروستی تۆماریكردووه. ههروهها پارچه زه‌وییه‌كی به‌خشیوه
ره‌وف كه‌وه‌زیری ته‌ندروستی بوو ،پێیانوتم كه‌وه‌قف (به‌خشینی موڵك) له‌سه‌رچاو‌ه با له‌ڕاگه‌یاندنه‌كاندا ئهم خانوانه‌ی تۆ ئاینییه‌كه‌یه‌وه جۆرێكه له‌خێر ،له‌سااڵنی سه‌ده‌ی رابردوودا تا په‌نجاكانیش ،وه‌قف باڵوبكرێنه‌وه ،بهاڵم من ئاماده‌نه‌بووم». جه‌الل ی س��ام ئاغا وتیشی«ته‌نها به‌شێوه‌یه‌كی زۆر ههبووه ،بهاڵم لهوكاتهوه ئهو خانوه‌و پارچه زه‌وییه‌م هه‌ی ه ك ه كه‌ئه‌وقاف له‌دیوانه‌وه بووه‌ته وه‌زاره‌ت‌و به‌خشیومه ،له‌هیچ شوێنێك ی تر یهك شت پاره‌ی مامۆستاو پێداویستییه‌كانی تری نییه كه به‌ناو ی منه‌و‌ه بێت». ئه‌وقافی دابینكرده‌وه ،ورده‌ورده به‌ره‌و‌ه جه‌اللی سام ئاغا پێیوای ه خێرو كه‌مبوونه‌وه روویشتووه. به‌خشین ،دهبێت ههموو كهس له‌خۆیه‌و‌ه شێخ ناجیح وتی «ئێستا حكومه‌ت فێربێت نهك له‌خه‌ڵك ی تره‌وه ،سام ئاغا زه‌وی دابینده‌كات‌و خه‌ڵكیش مزگه‌وت به‌ده‌ستووری وت «من له‌كه‌سه‌وه فێر ی ده‌كاته‌وه ،بۆیه ئێستا ئه‌وقاف چه‌ندین ئ��هوه ن �هب��ووم كه‌ماڵی خ��ۆم ببه‌خشم موڵكی وه‌قفی گ�ه‌وره‌ی ههیه كه‌سااڵن ه تاخه‌ڵك لهمنهوه فێربێت ،هه‌ركه‌سێك داهاتێكی زۆر بۆ ئه‌وقاف ده‌ستده‌خات، دهی �ه‌وێ��ت ماڵی ببه‌خشێت ،پێویست ئهو داهاته‌ش ناچێت ه خه‌زێنه‌ی ده‌وڵه‌ته‌وه،
به‌ڵكو ئهو پاره‌یه كۆده‌كرێته‌وه‌و له‌پرۆژه‌ی خێریدا سه‌رفده‌كرێت». فه‌تاح عه‌زیز به‌ڕێوه‌به‌ری بیناساز ی له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی په‌روه‌رده‌ی سلێمانی، دهڵێت ئ�هو هاوواڵتیانه ی كه‌به‌خشین (ت �هب �ه‌ڕوع) دهك��هن بۆ پ���هروهرده زۆر كه‌من ،ته‌نها چه‌ند حاڵه‌تێكی لهو شێوهی ه ههیه ،له‌چه‌مچه‌ماڵ عه‌شره‌ت ی زه‌نگه‌ن ه بنه‌ماڵه‌ی كه‌ریم ئاغای هه‌مه‌وه‌ند ی قوتابخانه‌یه‌كی شه‌ش پۆلی دروستكردووه، له‌سلێمانیش كهسێك قوتابخانه‌یه‌ك ی ش�هش پۆلی دروس��ت��ك��ردووه ،ههروهها ج�هم��ال� ی ح��اج� ی عه‌لیش ل�هگ�ه‌ڕه‌ك� ی شه‌كره‌كه قوتابخانه‌یه‌ك ی شه‌ش پۆل ی دروس��ت��ك��ردووه ،ف��ری��ای ك��وڕ ی حاج ی محه‌مه‌دی بامۆكی قوتابخانه ی زه‌رگه‌ته ی ن���ۆژه‌ن���ك���ردووه‌ت���هوه ،ل�هه�هڵ�هب��ج�ه ی شه‌هیدیش چه‌ند نۆژه‌نكردنه‌وه‌یه‌كیان ك��ردووه ،له‌بامۆكیش قوتابخانه‌یه‌كیان دروستكردووه. به‌رپرسانی پ����هروهرده پێیانوای ه دروس��ت��ك��ردن� ی قوتابخان ه له‌مزگه‌وت پێویستتره ،ب �هه��ۆی ئ���هوهی ئێستا قه‌ره‌باڵغ ی پۆله‌كان ،ئاستی زانست ی قوتابخانه‌كانی داب �ه‌زان��دووه‌و زیانی بۆ داهاتووی واڵت ههیه. فه‌تاح عه‌زیز دهڵێت «تێناگه‌م خهڵك بۆ حه‌زده‌كات مزگه‌وت بكاتهوه ،بهاڵم بیر لهوه ناكاتهوه قوتابخانه‌یه‌ك دروستبكات، كه‌ئه‌ویش شوێنێكی پیرۆزه ،پێویسته بۆ پێشكه‌وتن ی واڵت». بهاڵم وه‌زاره‌ت ی ته‌ندروست ی له‌ساڵ ی رابردوودا هیچ بنكه‌یه‌كی ته‌ندروست ی بۆ دروستنه‌كراوه ،ههروهها هیچ كه‌سێكیش موڵكه‌كانی وه‌قف نهكردووه لهسهر ئهو وه‌زاره‌ته. عه‌بدوڵاڵی حاجی الی �ه‌ق له‌به‌شی یاسای ته‌ندروستی سلێمانی دهڵێت هیچ كهسێك هێشتا به‌ڕه‌سمی موڵك ی وه‌قف نهكردووه ،وتی «هه‌شبێت ،ئهوا ته‌نها وه‌سیه‌تنامه‌یه‌و هێشتا نه‌خراوه‌ت ه سهر وه‌زاره‌ت به‌ڕه‌سمی ،بۆیه زۆرجار ئهگهر كهسێك بیه‌وێت موڵكه‌كانی خۆی ببه‌خشێت به‌وه‌زاره‌تێك یان هه‌رالیه‌نێك، ئ�ه‌وا دهبێت عه‌ریزه‌یه‌ك ب��دات‌و بڕوات ه بهشی یاسایی ئ�هو شوێن ه بۆ ئ�هوهی موڵكه‌كانی وه‌قف بكات».
به‌ناوبانگترین هاوینهههواری سلێمانی ،پشتگوێده‌خرێت ئه‌حمه‌دئاوا ...په‌ناگه‌یه‌كی ئارام‌و هاوینه‌هه‌وارێكی بێ خزمه‌ت محه‌مه‌د حه‌مه‌نه‌جیب ئهو رۆژه‌ی خێزانه‌كه‌ی شه‌یدا شه‌ریعه‌تی بڕیاریاندا لهئێرانهوه بێنه كوردستان‌و س�ه‌ردان��ی هاوینهههواری ئه‌حمه‌دئاوا بكهن ،یهكێك بوو ل��ه‌رۆژه خۆشه‌كان بۆ شه‌یدا شه‌ریعه‌تی ،چونكه ناوبانگی ئ�هو هاوینه‌هه‌واره‌یان زۆر بیستبوو، بهاڵم ههر كه‌ده‌گه‌نه ئه‌حمه‌دئاوا ،شه‌یدا له‌هاتنه‌كه‌ی په‌شیمانده‌بێته‌وه. شه‌یدا شه‌ریعه‌تی ،ته‌مه‌ن 34ساڵهو ته‌نوره‌و بلوزێكی ره‌ش��ی له‌به‌ردابوو، له‌چكه‌كه‌شی ل�هن��ی��وه‌ی ناوچاوانیدا به‌ستبوو ،وتی «ئاواته‌خوازبووم ئهم هاوینه‌هه‌واره ببینم ،چونكه زۆر باسی ئێره‌یان بۆ ك��ردب��ووم ،ب��ه‌اڵم خۆزگه نه‌هاتمایه». شه‌یدا وتی «ئێره رێگاوبانه‌كه‌ی زۆرناخۆشه‌و جێگه‌ی مه‌ترسیشه ،شوێنی حه‌وانه‌وه‌شی بۆ گه‌شتیاران لێنییه». به‌ناوبانگترین‌و یهكێك له‌خۆشترین هاوینه‌هه‌واره‌كانی پارێزگای سلێمانی، له‌ئێستادا ب��هالی گه‌شتیارانه‌وه بێ خ��زم �هت��گ��وزاری��ت��ری��ن ه��اوی��ن �هه �ه‌واری ئ��هو ن��اوچ �هی �هی �ه ،ه��اوی��ن �هه �ه‌واره‌ك �ه
جگه له‌نه‌بوونی شوێنی ح �هوان �هوه ،ب�ه‌ره� هم‌و س��ه‌دان خێزان لێره كاریان ك��ازم محیدین لێپرسراوی بهشی رێگاوبانێكی قیرتاونه‌كراو و ناخۆشی دهك��ردو سوودیان لێوه‌رده‌گرت ،بهاڵم خزمه‌تگوزاری هاوینهههواری ئه‌حمه‌دئاوا، ههیهو خزمه‌تگوزارییه‌كه‌شی بهپێی شوێنه‌كه ئهوهنده ناڕه‌حه‌ت‌و بێ خزمه‌ته دهڵێت ههموو مانگێگ 26جار پاشماوهی پێویست نییه. كه‌ته‌نها ماندوبوونت بۆ دهمێنێتهوه». گه‌شتیاران له‌سه‌رچاوه‌ی زه‌ڵمه‌وه بۆ هاوینهههواری ئه‌حمه‌دئاوا سااڵنه ئ �هو ئه‌حمه‌د ئ���اوای به‌سه‌یرانگا به‌نی په‌ڵگ ،كه‌ده‌گاته نزیكه‌ی 50ته‌ن گه‌شتیارێكی زۆری ناوخۆی‌و ده‌ره‌كی دانه‌نا« ،ئێره ماندووبونگایه» .قادر وای ده‌گوازنه‌وه. رووی ت���ێ���دهك���هن ،ب����ه‌اڵم ل����ه‌رووی وت. كازم وتی «كێشه‌ی سهرهكی ئێمه خزمه‌تگوزارییه‌وه ب�هدهس��ت چه‌ندین بهپێی ئامارێكی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ئهوهیه كه‌هاوواڵتیان بهپێی پێویست كێشه‌ی وهكو نهبوونی رێگاوبان‌و شوێنی ئ���اوی س�����ه‌رزه‌وی ل �هب �هش��ی پێوانه پاكوخاوێنی راناگرن». حه‌وانه‌وه‌و پاك‌و خاوێنییه‌وه ده‌ناڵێنێت .ئاوییه‌كان ،رێژه‌ی ئاوی سه‌رچاوه‌ی زه‌ڵم ك��ازم ئ��ام��اژه‌ی ب���ه‌وه‌دا كه‌سااڵنه ق��ادر ج �ه‌الل ،ته‌مه‌ن 55س��اڵ ،كه ده‌گاته 256000گاڵۆن بۆ یهك رۆژ ،نزیكه‌ی نیو ملیۆن گه‌شتیار رووده‌كه‌نه له‌تاو ئاره‌ق‌و ماندووبوندا بهردهوام ئاوی 17400گاڵۆن بۆ یهك خوله‌ك ،به‌رزترین ئه‌حمه‌دئاوا ،گه‌شتكردن بۆ ئه‌حمه‌دئاوا دهك��رد به‌ده‌موچاویدا‌و ماندوبوونێكی ئاستی ئاوه‌كه‌ی له‌مانگی نیسانیدایه ل���ه‌وه‌رزی ب �هه��اردا دهستپێدهكات تا زۆری پێوه دیار بوو .دهڵێت ئه‌حمه‌دئاوا كه‌ده‌گاته 2و75س��م دووج��او نزمترین كوتایی وه‌رزی هاوین ،له‌ماوه‌ی سێ شوێنێكی زۆر دێرینه‌‌و خۆشه ،بهاڵم ئاستیشی له‌مانگی ئه‌یلولدایه كه‌ده‌گاته مانگدا نزیكه‌ی 2500ه �ه‌زار گه‌شتیار بهپێی پیویست خزمه‌تنه‌كراوه. 16و9سم دووجا. روویتێكردووه. له‌ئه‌حمه‌د ئاوا ئهگهر گه‌شتیارێك س����ه‌رچ����اوهی زه‌ڵ����م دهك��ه‌وێ��ت��ه دلێر عه‌بدلڕحمان مسته‌فا ،كه بیه‌وێت بگاته سه‌رچاوه‌ی ئاوه‌كه ،ئهوا خ��ۆره �ه‌اڵت��ی خ���ورم���اڵ ،س��ه‌رچ��اوهی ل��هش��اری ه �ه‌ول��ێ��ره‌وه س��ه‌ردان��ی ئهو زۆر ماندوو دهبێت ،چونكه رێگای چوون هه‌ڵقواڵنی ئاوه‌كه‌ی ده‌كه‌وێته گوندی هاوینه‌هه‌واره‌ی كردبوو ،وتی «ئێره زۆر بۆ سه‌رچاوه‌ی ئاوه‌كه ناڕه‌حه‌ته. زه‌ڵم له‌تاڤگه‌ی زه‌ڵم له‌شاخی هه‌ورامان ،خۆشه ،زۆربه‌ی شوێنه‌كانیتری كوردستان ق���ادر ج���ه‌الل ك �ه به‌كاتژمێرێك‌و كه له‌به‌رزی 2571مه‌تر تێده‌په‌ڕێت ،گه‌ڕاوم ،بهاڵم بڕواناكه‌م هیچیان به‌قه‌ده‌ر 15خ��ول�هك گه‌یشتبوو‌ه س �ه‌رچ��اوهی به‌دۆڵێكی ب���ه‌ردی ق��وڵ��دا له‌باكووری ئێره خۆشبن». ئاوه‌كه ،وتی «ئهم سه‌رچاوه‌یه ئهگهر رۆژهه‌اڵت به‌ئاڕاسته‌ی باشووری رۆژئاوا، ههروهها رایگه‌یاند «حكومه‌ت زۆر له‌هه‌ر واڵتێكی تری دونیادا بوایه ،ئهوا كه‌رووبه‌ركه‌ی 21كیلومه‌تر‌ه تاده‌گاته كه‌مته‌رخه‌مبووه له‌ڕووی خزمه‌تگوزاری گهورهترین سه‌رمایه‌ی ئابووری لێده‌هاته ده‌ربه‌ندیخان. رێ��گ��اوب��ان‌و ش��وێ��ن��ی ح���هوان���هوهوه،
جیاوازی كراوه لهنێوان ئه‌حمه‌دئاوا‌و ئهو شوێنانه‌ی كه‌نزیكن له‌پایته‌خته‌وه ،بۆیه پێویسته حكومه‌ت گرنگی زیاتری پێبدات بۆ ئهوهی له‌رووی ئابوورییه‌وه داهاتێكی باشی ببێت بۆ حكومه‌ت‌و خه‌ڵكیش». ئه‌حمه‌د ئ��اوا ل �هالی �هن وه‌زاره‌ت���ی گه‌شت‌وگوزاره‌وه بهپێی زانیارییه‌كانی به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی خورماڵ بودجه‌یه‌كی ب��ۆ ده‌رچ���ووه ت��اوهك��و خزمه‌تگوزاری زیاتری بۆ بكرێت. سمكۆ ساالر به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی خورماڵ وتی «بودجه‌كه به‌دوو قوناغ یا دووس��اڵ ده‌درێ��ت ،كه‌ئه‌و بودجه‌یه چاككردنی رێگاوبانه‌كه‌شی تیدایه ،بۆیه داوامان له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گه‌شتوگوزاری س��ل��ێ��م��ان��ی ك������ردووه ،ك�هی�هك�هم��ج��ار رێ��گ��اوب��ان �هك �هی چ��اك��ب��ك��رێ��ت ،دوات���ر خزمه‌تگوزارییه‌كانی تری بۆ بكرێت». سمكۆ ده‌ڵ��ێ��ت ئ���هو كابینانه‌ی كه‌چه‌ند ساڵێكه دروستكراون ،ئێستا له‌به‌رنامه‌دایه‌‌و بانگه‌وازیان بۆ كراوه بۆ ئ �هوهی هه‌ندێك كه‌موكورتییان ههیه، چاكبكرێن‌و ل�هس�هر ئ �هو بودجه‌یه‌ی ك �هت �ه‌رخ��ان��ك��راوه ب��ۆ ه��اوی��ن �هه �ه‌واری ئه‌حمه‌دئاوا ،پاشان ده‌كرێنه‌وه.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
6
i n f o @ d e s t u r. n e t
لۆکاڵ
ی بۆ خهڵكی ته‌كیه! ی بۆ حكوم هتو تۆزه‌كه به‌رهه‌مه‌كه ی بۆ ئهوان ه ی ته‌كیه دهڵێن ئهو كارگ ه گه‌چه‌ی ك ه له‌ناحیه‌كه‌یاندا ههیه ،ته‌نها تۆزه‌ك ه هاوواڵتیانی ناحیه كاروخ نامیق هاوواڵتیانی ناحی هی ته‌كی ه بێزاری خ��ۆی��ان ل�هت�هپ��وت��ۆزی ئ��هو كارگه‌ی ه ده‌رده‌ب���ڕن كهبۆ به‌رهه‌مێنانی گه‌چ، سااڵنێكه له‌شارۆچكه‌كه‌یان كراوه‌ته‌وه. ب��هڕێ��وه‌ب��ه‌ری ك��ارگ��هك��هش ده‌ڵ��ێ��ت ماوه‌یه‌كه ئهو گله‌ییانه كه‌متر بووهتهوه بههۆی دانانی فلته‌رێك بۆ رێگریكردن له‌باڵوبوونه‌وه‌ی ته‌پوتۆز. خهڵكی ته‌كیه دهڵێن كارگه‌ك ه ی بۆ ئه‌وانه ،قازانجی ته‌نها تۆزه‌كه به‌رهه‌مه‌كه‌ی بۆ حكومه‌ت‌و ناوه‌كه‌شی بۆ بازیانه ،چونك ه كارگه‌ك ه بهناوی گه‌چی بازیانه‌وه نراوه. ی بازیان ی گه‌چی هونه‌ری كارگه ی ی 1982لهالیهن كۆمپانیایه‌ك له‌ساڵ ی ئه‌ڵمانییه‌و‌ه دروس��ت��ك��راوه به‌ناو ی ی 1983-1982ده‌ست (كڵۆب) ،له‌ساڵ به به‌رهه‌مهێنان كردووه ،ئهو كارگه‌ی ه ئێستا سهر به‌وه‌زاره‌تی پیشه‌سازی‌‌و ی كوردستانه، بازرگانی حكومه‌تی هه‌رێم به‌سه‌رجه‌م به‌شه‌كانه‌و‌ه 74كارمه‌ند ی تێداده‌كه‌ن ،موچه‌كانیان بهپێی كار ی ی حكومه‌ت ی كارمه‌ندان سیستمی موچه ی هه‌رێمی كوردستان رێكخراوه (به‌پێ
خزمه‌ت‌و بڕوانامه). ك��ارگ��هك�� ه ك���هوت���ووه‌ت���هوه ن��او ی ی فراوانبوون شارۆچكه‌كه‌وه ،به‌هۆ ن��اح��ی��ی�هك�هش�هوه چ �هن��دی��ن گ���ه‌ڕه‌ك له‌نزیك ئ �هو كارگه‌ی ه دروستبوون، ی ی كارگه‌ش دهبێت ه هۆ ی كاركردن كات ی زۆرینه‌ی هاوواڵتیان. بێزاربوون ی هه‌رێم لوقمان 21ساڵ ،دانیشتوو شارۆچكه‌ی ته‌كی ه به‌ده‌ستووری وت ی لهو جۆره “له‌هیچ واڵتێكدا نیی ه كارگه لهناو شاره‌كاندا بێت ،جا ئهگهر ئهو كارگه‌ی ه گه‌چ بێت ،چونكه تهپوتۆزو ی زۆری ههیه“. دوكه‌ڵێك ئهو گه‌نجه گله‌ییكرد “كارگه‌ك ه ی ته‌كی ه ی ن��اح��ی��ی� ه ل��هن��او ج��ه‌رگ��ه ی بازیانه‌وه‌یه ،به‌رهه‌مه‌كه‌ی بۆ به‌ناو خهڵكی ته‌كیه نییه ،ته‌نها تهپوتۆزو دووكه‌ڵه‌ك هی نه‌بێت”. ی ته‌پوتۆزی كارگه‌ك ه بههۆی ئهوه ی ئهم نزیك هی سێ گ�ه‌ڕه‌ك��ی شارۆچكه‌ك ه ت �هپ��وت��ۆزه‌ك �هی دان��ی��ش��ت��ووان� دهگرێتهوه ،هاوواڵتیانی بێزاركردووه ،شارۆچكه‌یه‌ی بێزاركردووه ،ههرچهنده ئهوان ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌كه‌ن كه‌دووكه‌ڵ‌و ئێستا تاڕاده‌یه‌ك كه‌مبووه‌ته‌وه“. ی ی گه‌چ ی كارگه س��هرهڕای ئ�هوه ته‌پوتۆزی ئهو كارگه‌یه بێزاریكردوون. ی هونه‌ریی بازیان له‌ڕۆژێكدا 400ته‌ن ه��ون��هر م��ح �هم �ه‌د ،دان��ی��ش��ت��وو ی ته‌كیه ده‌ڵ��ێ��ت “ئ���هم ك��ارگ �هی �ه بۆ گه‌چ به‌رهه‌مده‌هێنێت ،ب�ه‌اڵم ئهوه ی له‌بازاڕه‌كاندا ی به‌رهه‌میده‌هێنێت به‌ته‌واو دانیشتووانی ته‌كیه خراپییه‌كان ی ساغنابێته‌وه ،هاوواڵتیانیش دهڵێن زۆرت���ره له‌باشییه‌كانی لهبهرئهوه
هاوواڵتیانی ته‌كی ه حه‌زده‌كه‌ن النیكه‌م ناو ی كارگه‌كه بهناوی تهكیهوه بێت
ی دهب��ێ��ت ك��ارێ��ك بكرێت ب��ۆ ئ��هوه ته‌پوتۆزه‌كه‌ی نه‌مێنێت. ئ���ازاد محه‌مه‌د ئه‌مین حه‌سه‌ن ی ی هونه‌ری به‌ڕێوه‌به‌ری كارگ هی گه‌چ ی بازیان ،لهبهرامبهر گله‌یی دانیشتووان ی ته‌كی ه دهڵێت پێش پرۆس هی رزگار ع��ێ��راق ،هه‌ندێك كێشه له‌كارگه‌ك ه ی فلته‌ره‌كانه‌و‌ه ههبوو ،بهتایبهتی له‌روو ك�هپ��ێ�ی دهوت���رێ���ت س�هك��ش��ن ف��ان، ته‌پوتۆزی گه‌چه‌كه‌ی گلنه‌ده‌دایه‌وه. ی ی “بهاڵم ل�هدوای پرۆس ه ئهو وت ی كوردستان ی عێراق كه‌بازاڕه‌كان ئازاد ی ب��هڕووی ده‌ره‌وه‌دا ك��رای�هوه ،فلته‌ر تازه‌مان بۆ كڕی‌‌و ئێستا فلته‌ره‌كانمان ی ی تاڕاده‌یه‌ك زۆر چاكه ،ته‌پوتۆزه‌ك ه زۆر كه‌میكردووه ،ته‌نها له‌حاڵه‌تێكدا ی كاره‌بامان بۆ دروستبێت، ئهگهر كێش ه هه‌ندێك ته‌پوتۆز دهكات”. ی كارگه‌ك ه چه‌ندجارێك به‌ڕێوه‌به‌ران هه‌وڵیانداو‌ه ناوه‌ك هی بگۆڕن ،بهاڵم سوودی نه‌بووه‌‌و ئێستاش ههر بهناوی بازیانه‌وه‌یه ،هاوواڵتیانیش حه‌زده‌كه‌ن النیكه‌م ناوه‌كه‌ی بهناوی تهكیهوه بێت. ئ��ازاد محه‌مه‌د به‌ده‌ستووری وت ی 83-82ئهم ی له‌سااڵن “لهبهرئهوه ی كارگه‌ی ه دروستكراوه ،واتا له‌سه‌رده‌م ی حكومه‌تی به‌عس ،بۆی ه ناوه‌كه‌ش
ی پێده‌چێت م�هس�هل�هی�هك�ی سیاس له‌پشتیه‌وه بێت ،كه‌كارگه‌ك ه خۆی ی له‌ته‌كیه‌یه‌و ناونراوه كارگ هی گه‌چ ی بازیان”. هونه‌ری ی راب���ردوودا ئ �هو وت �ی “ل�هس��ااڵن� پێشنیازمان ب���ه‌رزك���ردووه‌ت���هوه بۆ ی سه‌رووی خۆمان ،ویستوومان ه ناوه‌ك ه ی له‌بازیانه‌و‌ه بگۆڕین بۆ كارگه‌ی گه‌چ ی ته‌كیه ،ب���ه‌اڵم وت��ی��ان ل �هب �ه‌رئ �هوه ی ناووناوبانگی واڕۆیشتووه‌‌و له‌كۆمپانیا كڵۆبی ئه‌ڵمانیش بهو ناوه تۆماركراوه، ی بگۆڕن”. بۆی ه ئاماده‌نه‌بوون ناوه‌كه ی حاكم عومه‌ر ف�ه‌ره‌ج به‌ڕێوه‌به‌ر ی ناحی هی ته‌كیه له‌لێدوانێكدا به‌ده‌ستوور وت “من ل ه 5/20ئه‌مساڵ بوومه‌ت ه ی ناحی هی ته‌كیه ،تائێستاش به‌ڕێوه‌به‌ر ی نزیك ی ئ�هو گه‌ڕه‌كان ه دانیشتووان ی بازیان ،هیچ ی هونه‌ری كارگ هی گه‌چ ی ی لهو جۆره‌یان ئاڕاست ه داواكارییه‌ك ئێمه ن�هك��ردووه ،تا لهگهڵ كارگه‌ك ه قسه‌بكه‌ین‌و چاره‌سه‌رێكی گونجاو بۆ كێشه‌كه‌یان بدۆزینه‌وه“. ی “ب��ه‌دواداچ��وون بۆ ههروهها وت ی ی ئهو گه‌ڕه‌ك ه ده‌كه‌ین ،كه‌شف داواكاری ی گه‌ڕه‌كه‌كه‌‌و كارگه‌كه ده‌كه‌ین ،چ شوێن ی خهڵك بڕیارێك گونجاوبێت‌و له‌قازانج بێت ،ده‌یده‌ین”.
ف���ه‌زی���ح���هی���هك���ی ئ��هن��ج��وم��هن��ی زان����ك����ۆی س��ل��ێ��م��ان��ی مامۆستایه‌كی زانكۆی سلێمانی له‌كێشه‌یه‌كی دروستكراوی مامۆستایه‌كی زانكۆدا ،ئه‌نجومه‌نی زانكۆی سلێمانی لهسهر داوای راگری كۆلێژه‌كه له‌مانگی 2009/6بڕیاری پێكهێنانی لیژنه‌یه‌كی لێكۆڵینه‌وه دهدات .دوای س��ێ رۆژ لیژنه‌ك ه پێكدێت .پێشتر مامۆستاكه روونكردنه‌وه‌یه‌كی سێ الپ �ه‌ره لهسهر كێشه‌كه پێشكه‌ش به‌سه‌رۆكی زانكۆ دهكات ،بهاڵم به‌دواداچوونی بۆ ناكات. یهكێك له‌ئه‌ندامانی لیژنه‌ك ه خۆی الیهنێكی راسته‌وخۆی كێشه‌كه‌یه‌و لهگهڵ ئه‌وه‌شدا دهكرێته ئهندامی لیژنه‌كه .دوای دوو هه‌فته پرسیاره‌كان لهالیهن لیژنه‌كه‌و‌ه ده‌نێردرێت بۆ مامۆستاكه .بێئه‌وه‌ی چاوه‌ڕێی وه‌اڵم��ی مامۆستاك ه بكرێت‌و بێئه‌وه‌ی وتووێژ لهگهڵ مامۆستاكه‌ی زان���ك���ۆدا ئ�هن��ج��ام��دراب��ێ��ت ی���ان كاتی وه‌اڵمدانه‌وه‌ی بۆ دیاریكرابێت ،بێئه‌وه‌ی مامۆستاكه واژۆی هیچ نووسراوێكی ئهم لیژنه‌یه‌ی كردبێت ،كه‌چی لیژنه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌كه وه‌اڵمه‌كه‌ی ده‌نێرێته‌و‌ه بۆ سه‌رۆكی زانكۆو ته‌وسیه‌ی خۆی ده‌نێرێت بۆ ئه‌نجومه‌نی زانكۆو پێشنیازی سزای ئینزار دژ به‌مامۆستاكه دهكات. بهاڵم له‌مه فه‌زیحه‌تر ب���ه‌اڵم ل �هم � ه ف �ه‌زی��ح �هت��ر ئ �هوهی � ه كه‌ئه‌نجومه‌نی زانكۆ تهنیا سێ رۆژ دوای
بڕیاره‌كه‌ی خ��ۆی‌و بێئه‌وه‌ی ئه‌نجامی لیژنه‌كی پێگه‌یشتبێته‌وه بڕیاری سزای ئینزار بۆ مامۆستاك ه ده‌رده‌ك��ات .دواتر تۆمه‌تباركراو داوای پێداچوونه‌و‌ه دهكاتو داوای ئهوه دهكات مافی به‌رگریكردنی له‌خۆی پێ بدرێت ،بهاڵم ئه‌نجومه‌نی زانكۆ به‌شێوازێكی نائه‌كادیمی‌و نایاساییانه‌و نادادپه‌روه‌ران ه مامه‌ڵ ه دهكاتو بڕیاره‌ك ه وهك خۆی دهمێنێتهوه. لهناو ئه‌نجومه‌نی زانكۆدا ئهندامی تێیدایه كه‌ئه‌م پرۆتۆكۆله‌ی ئه‌نجومه‌نی واژۆك��ردووه ،بێئه‌وه‌ی خوێندبێتییه‌وه‌و ئهمهش یهكهمجار نییه شتی لهم جۆره رووبدات .یهكێك له‌ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی زانكۆ كه‌بریتییه له‌یاریده‌ده‌ری سه‌رۆكی زانكۆ بۆ كاروباری ئیداری له‌وێ لهناو ئه‌نجومه‌نه‌ك ه وتویه‌تی “عهلی حه‌سه‌ن مهجید كه‌ئاشكرای ه كۆمه‌ڵكوژه‌و چهكی كیمیاوی به‌كارهێناوه دژی كورد ،كه‌چی مافی ئهوهی درایه به‌رگری له‌خۆی بكات، بۆ ئهم مافه بهو مامۆستایه نادرێ… تاد”. تهنانهت زیاتر له‌بیست خوله‌ك له‌نێو ئه‌نجومه‌نی زانكۆدا باسی شتی شه‌خسی ئهم كێشه‌یه هێنراوه‌ته پێش ،كه‌ئه‌وێ شوێنی ئهم باسه شه‌خسی‌و خێزانی‌و كۆمه‌اڵیه‌تییان ه ن�ه‌ده‌ب��وو ببێت ،ئهم ه بێئه‌وه‌ی سه‌رۆكی زانكۆ یان نوێنه‌ری مامۆستایان ،یان ههر راگرێك رێگر بووبن لێی .مامۆستاكه داوای كردبوو كه‌مافی
به‌رگریكردنی له‌خۆ پێبدرێت‌و بچێت ه نێو ئه‌نجومه‌نی زاكۆوه بۆ روونكردنه‌وه‌و دوای بڕیاره‌ك ه به‌نووسراویش روونكردنه‌وه‌ی ت��ه‌واوی خ��ۆی ن��اردب��وو بۆ ئه‌نجومه‌نی زانكۆو سه‌رۆكی زانكۆ ،بهاڵم داواك�هی ره‌فزكرابووه‌و پشتگوێخرابوو .ئایا ئهم ه پێی دهوت��رێ زانكۆ؟ ئایا بهم شێوهی ه دهم��ان�ه‌وێ نه‌وه‌یه‌كی نوێی ئه‌كادیمی به‌رهه‌مبهێنین؟ دهكرێ ئهو مامۆستایه ههر سزایه‌ك بدرێت ،بهاڵم بهم شێوه نایاساییه نا دهكرێ ئهو مامۆستایه‌ی زانكۆیه هه‌رسزایه‌ك بدرێت ،بهاڵم دهبێت لهسهر
بنه‌مایه‌كی یاساییو به‌ڵگه‌و مافی به‌رگری له‌خۆكردنی تێدابێت ،نهك په‌یوه‌ندی شه‌خسی رۆل ببینێت ،نهك بهم میتۆده هه‌رزانه زانكۆ كاربكات‌و بڕیار لهسهر دكتۆرێكی زانكۆ ب��دات .ئه‌نجومه‌نی زانكۆ لێره‌دا خۆی كردووه‌ته دادگاو رۆلی دادوه‌رێكی زۆر خراپی بینیوه. مرۆڤ كه‌حوكمیده‌ده‌ن ،دهبێت مافی به‌رگریكردنیشی له‌خۆ بدرێتێ .كهسێك بتوانێت بڕیارێكی لهم جۆره قبوڵبكات، ئ��ه‌وا دهت��وان��ێ��ت حوكمی كوشتنیش ده‌ربكات‌و ئیمزا بكات ،چونكه وهك پره‌نسیپ هیچ جیاوازییه‌كی نییه.
سه‌رۆكی لیژنه‌كه یاساناسه! ئ���اف���ه‌ری���ن ئ��هك��ادی��م��ی��س��تو یاساناسه‌كانی نێو ئه‌نجومه‌نی زانكۆ كه‌سه‌رۆكی لیژنه‌كه خۆی یاساناسه‌و لهسهر لیستی یهكێتی نیشتمانی ،ئێستا بۆ ئهم خوله بوو به‌ئه‌ندام په‌رله‌مان له‌به‌غداد ،هه‌روا به‌رده‌وامبن بۆ ئهوهی ببنه نمونه‌یه‌كی خراپی زانست‌و ئیداره. خۆزگه به‌چاره‌كێكی ئ�هوه سه‌رقاڵی ئهو بڕوانامه ته‌زویرانه دهب��وون هی مامۆستایان‌و خوێندكاره به‌رپرسه حیزبیه‌كان كه لهناو زان��ك��ۆدا ههن، ههروهها باشتربوو كه‌مێك رووبه‌ڕووی گه‌نده‌ڵییه‌كانی ناو زانكۆ بوونایه‌ته‌وه. وه‌زی�����ری خ��وێ��ن��دن��ی ب����ااڵی لێ ئاگاداركراوه‌ته‌وه‌و سكااڵش تۆمارده‌كرێت ئهم نووسین ه رووب �هڕووی وه‌زیری خوێندنی ب��ااڵو توێژینه‌وی زانستی كراوه‌ته‌وه‌و ئهو مامۆستایه‌ش بهنیازه له‌دادگا سكااڵ تۆماربكات .ئهم ه یهكهم فه‌زیحه‌ی ئهم زانكۆیه نییه‌و دواهه‌میش نابێت .یه‌كیك له‌ئامانجه‌كان بۆ گۆڕینی ئ�هم ج��ۆره دی��ارده خراپانه‌یه له‌نێو زانكۆدا به‌گشتی .ئهگهر ئهم دكتۆره‌ی زان��ك��ۆ ب��ه‌رپ��رس‌و دهس �ه‌اڵت��دارێ��ك��ی ح��ی��زب��ی ل�هپ��ش��ت ب��وای��ه ،دڵنیابن ل���هوهی ك��هن��ه‌ده‌وێ��ردرا به‌مشێوه‌ی ه م��ام�هڵ�هی ل�هگ�هڵ��دا بكرێت .هه‌مان دی��ارده خوێندكاران‌و فه‌رمانبه‌رانیش دهگرێتهوه.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
لڤین كه سهرنووسهرو جێگره‌كه‌ی به‌به‌شێك له‌ئامانج ه مادییه‌كانیان گه‌یشتوون، هیوادارم واز لهم جۆره كاره بهێنن ،لهبهر هیچ نا لهبهرئهوهی لهسهر ره‌وتێكی رۆژنامه‌وانیی باش هه‌ژمارده‌كرێن كه دوو رۆژنامهی باشی وهكو هاواڵتی‌‌و ئاوێنه‌‌و رادیۆیه‌كی وهكو نه‌وای تێدایه .ئه‌وه‌شی ك�ه وای��ك��ردووه ئێستا لڤین ده‌نگی زواڵڵ نه‌بێت‌و نه‌توانێت وهك جاران بێمه‌نتانه وه‌اڵمبداته‌وه ،ئهو ههموو كاره ناشرینانه‌یه ك ه سه‌رانی لڤین ده‌یكه‌ن، ههر له‌قۆرخكردنی گۆڤاره‌كه‌وه له‌ڕووی مادییه‌وه ،بیگره ههتا باڵوكردنه‌وه‌ی نووسینی بێبنه‌ما‌و چوونه ناو كۆمهڵێك حساباتی نائه‌خالقییه‌وه ،كه تهواو لهو هێزه ئه‌خالقییه به‌تاڵیكردوونه‌ته‌وه كه عه‌یامێك ئێمه بۆ گۆڤاره‌كه‌مان درووستكردبوو. ده‌یان نموونه‌ی دیكه لهسهر ئهم كێشه ئه‌خالقییانه‌ی لڤین له‌به‌رده‌ستدان ،كه لێره‌دا م��ه‌ودای باسكردنی هه‌موویان نییه ،ئهمه ئ �هو شته‌یه ك�ه دهبێت له‌لڤیندا به‌عه‌یبه ته‌ماشابكرێت ،نهك ئ �هوهی سهر به‌یه‌كگرتووه ،ئهمه ئهو شته‌یه كه دهبێت كه‌سه په‌رێزپاكه‌كان بهو براده‌رانه‌ی لڤینی بڵێن‌و هه‌وڵبده‌ن لێیدووربكه‌ونه‌وه. دووهم :س�هب��اره‌ت ب��هوهی لڤین سهر به‌یه‌كگرتووه ،ئه‌وه‌یان بابه‌تێكه كه لڤین دهبێت وه‌اڵمی راسته‌قینه‌ی ههبێت بۆ ئهم دانه‌پاڵه ،نهك جنێودان‌و ناوزڕاندن. من كه له‌ژماره‌ی یه‌كه‌مه‌وه لهو گۆڤاره‌دا كارمكردووه ،تا ژماره 79ش به‌ڕێوبه‌ری نووسینی بووم (ژماره 79له‌رێكه‌وتی ب�ڵ�اوك���راوهت���هوه) 2008/11/15دا ئ��اگ��اداری �ی ه�هم��وو ورده‌كارییه‌كانی په‌یوه‌ندیی لڤین بووم به‌یه‌كگرتووه‌وه، ده‌زان��م چۆن‌و چه‌ند پاره وه‌رگیراوه، چی هێڵی س��وورب��ووهو یه‌كگرتوو چ رۆڵێكی ههبووه لهو گۆڤاره‌دا ،بهاڵم وهك هه‌میشه ناتوانم راستگۆنه‌بم، ناتوانم چاو لهوه بپۆشم كه براده‌رانی یه‌كگرتوو بهپێی الوازی‌‌و به‌هێزیی ئێمه ده‌یانتوانی گۆڤاره‌كه به‌كاربهێنن، ئهوان رۆژێك له‌ڕۆژان شتێكیان به‌سه‌ردا نه‌سه‌پاندووین ،ب��ه‌اڵم ئ��هوه الوازی��ی سهرنووسهرو جێگره‌كه‌ی ئێستا بوو كه رێگه‌یانخۆشكرد ،تهنانهت ئه‌ندام لقێكی ئهو حیزبه ،ده‌ستبخاته كاروباری گۆڤاره‌كه‌وه ،ههموو ئه‌وانه‌مان كه وازمان له‌لڤین هێنا ،زۆرجار له‌سه‌رئه‌وه‌ی لڤین ههر خه‌ریكی ره‌خنه‌گرتنه لهیهكێتیو پ��ارت��یو هیچ شتێك به‌یه‌كگرتوو و ئیسالمییهكان ناڵێت ،چه‌ندجار لهگهڵ كاك ئه‌مجه‌د محه‌مه‌دی سه‌رنووسه‌ری پێشووتری لڤین كردوومانه‌ته شهڕ، ت��هن��ان��هت ج��ارێ��ك ه���هر ب �هك��ۆم �هڵ وازمانهێنا ،بهاڵم له‌هیچكام له‌وجارانه‌دا، نه‌سه‌رنووسه‌ر‌و نه‌جێگره‌كه‌ی ئێستای لڤین ،كه ئه‌وسا به‌ڕێوه‌به‌ری نووسین‌و ده‌سته‌ی نووسه‌ران بوون ،لهگهڵ ئهم ههوڵهی ئێمه بۆ ئازادكردنی گۆڤاره‌كه ده‌ستیاننه‌دایه به‌ردێك ،بگره جێگری سه‌رنووسه‌ری ئێستای لڤین له‌یه‌كێك له‌قسه ههره به‌ناوبانگه‌كانیدا فه‌رمووی: من هه‌ركه‌سێك سێسه‌د دینارم بداتێ (ك�ه ئه‌وسا سویسری ب��وو) ئاماده‌م خه‌یاتییشی بۆ بكهم. ههموو هه‌وڵه‌كانی ئێمه بۆ ئ �هوهی ئهم گۆڤاره له‌تریبۆنێكی شیمانه‌یی ی �هك��گ��رت��ووه‌وه بكه‌ینه تریبۆنێكی سه‌ربه‌خۆی راسته‌قینه ،بههۆی كاكی سه‌رنووسه‌ری ئێستا‌و جێگرهكهیهوه وهك���و باڵۆنێك ف��ش��دهب��وون �هوه ،با قسه‌كانم ههر بانگه‌شه‌‌و تۆمهت نهبن، فه‌رموون بزانن كێ به‌فیعلی هه‌وڵیده‌دا لڤین له‌ته‌پوتۆزی كاریگه‌رییه‌كانی یه‌كگرتوو پاكبكاته‌وه (له‌یه‌كێك ل �ه‌ژم��اره‌ك��ان �ی رۆژن��ام��هی هاواڵتیدا (ب���ه‌داخ���هوه ن��ازان��م ژم���اره چ�هن��ده، ب�ه‌اڵم پێموابێت یهكێك له‌ژماره‌كانی ساڵی 2004ـه) چاوپێكه‌وتنێكی بهڕێز هێمن قه‌ره‌داغی باڵوكراوهتهوه ،ئهو چاوپێكه‌وتنه من ئاماده‌مكردبوو بۆ لڤین ،هێمن قه‌ره‌داغی كه یهكێك بوو
جێگری سه‌رنووسه‌ر ی ئێستا ی لڤین له‌یه‌كێك له‌قس ه ههره به‌ناوبانگه‌كانیدا فه‌رمووی :من هه‌ركه‌سێك سێسه‌د دینارم بداتێ ئاماده‌م خه‌یاتییش ی بۆ بكهم له‌كوڕه ههره رۆشنبیرو خوێنده‌واره‌كانی ئه‌وسای یه‌كگرتوو ،تازه به‌تازه واز ی لهو حیزبه هێنابوو ،من بههۆی ئهوهی نزیكبووم لێی‌‌و له‌ژێركاریگه‌ریی بۆچوونه رۆشنگه‌ره‌كانیدا بووم ،چاوپێكه‌وتنێكم له‌گه‌ڵدا كرد ،لهو چاوپێكه‌وتنه‌دا هێمن ره‌خنه‌ی زۆری له‌یه‌كگرتوو گرتبوو، كه من هێنام‌و ویستم باڵویبكه‌مه‌وه، سێ كهس دژی ب��وون :سه‌رنووسه‌ری ئ���ه‌وس���او ب���هڕێ���ز ئ��هح��م��ه‌د م��ی��ره‌‌و جێگره‌كه‌ی ئێستای .من پێموتن كه ئهم چاوپێكه‌وتنه شتێكی ههر زۆر ساده‌یه‌‌و ئهگهر ئێوه نه‌هێڵن باڵویبكه‌مه‌وه، دهی��دهم�ه رۆژن��ام �هی ه��اواڵت�ی ،ئ�هوان وتیان فه‌رموو چی لێده‌كه‌یت بیكه، دوو رۆژ دوات��ر له‌رۆژنامه‌ی هاواڵتی ب�ڵ�اوب���ووه‌وه‌‌و م��ن ب��ۆ ج���اری دووهم له‌سه‌رئه‌وه‌ی یه‌كگرتوو بووه به‌هێڵی سووری گۆڤاره‌كه ،وازم له‌لڤین هێنا‌و نێوانی م�ن‌و ك��اك ئه‌مج هدو ئ�هو دوو براده‌ره‌ی دیكه تێكچوو ،بهاڵم هاوڕێیانم له‌لڤین زمناكۆ ئه‌نوه‌ر‌و فازڵ نه‌جیب‌و به‌رهه‌م عومه‌ر‌و فرمان عه‌بدولڕه‌حمان‌و محه‌مه‌د شێخ فاتیح هه‌ڵوێستێكی زۆرجوامێرانه‌یان نواند‌و وتیان یاسین نه‌گه‌ڕێته‌وه ،ئێمه‌ش كارناكه‌ین ،ئه‌وه‌بوو دواتر به‌موباده‌ره‌یه‌كی مامۆستا ئه‌مجه‌د محهمهدو به‌ومه‌رجه‌ی له‌مه‌ودوا بابه‌تی ره‌خنه‌ییش لهسهر یه‌كگرتوو داببه‌زێت، من گه‌ڕامه‌وه. نموونه‌ی دووهم كه شیاوی باسكردنه ب�ڵاوك��ردن �هوهی بابه‌تێك ب��وو لهسهر ك��وڕو كچێكی مه‌كته‌ب سیاسییه‌كی یه‌كگرتوو ،كه به‌واسیته‌ی مام جه‌الل ل�ه‌زان��ك��ۆی سلێمانی وه‌رگ��ی��راب��وون، له‌كاتێكدا نمره‌كانیان بایی هێنده نه‌بوو كه له‌كۆلێژه‌كانی به‌یانیان بخوێنن، له‌غیابی سه‌رنووسه‌ردا ،من ئهو بابه‌ته‌م ب�ڵاوك��رده‌وه ،ب �ه‌اڵم كێ باجه‌كه‌یدا؟ بێگومان من .من كه ئه‌وسا له‌ڕێكخراوی راب��ی��ت �هی ئیسالمیی ك����وردی س�هر به‌یه‌كگرتوو ،لێپرسراوی راگه‌یاندنی لقی سلێمانیی بووم ،بههۆی ئهو بابه‌ته‌وه ده‌ركرام ،نهك ده‌ركردن بگره سووكایه‌تیم پێكرا ،ب �هڕێ��وه‌ب �ه‌ری ئ �هو رێكخراوه پێیوتم ئ�هگ�هر دهت��وان��ی��ت ده‌تكه‌ین به‌پاسه‌وانی باره‌گاكه (سه‌یركه‌ن! له‌لێپرسراوی راگه‌یاندنه‌وه بۆ پاسه‌وان! ئهمهش له‌به‌رچی ،لهبهرئهوهی كه‌مێك راستگۆبین لهگهڵ خۆماندا‌و چۆن ره‌خنه له‌خه‌ڵك دهگ��ری��ن ،له‌یه‌كگرتووشی بگرین) .مووچه‌ی ئه‌وسای من ،نزیكه‌ی یهك دوو هه‌زار دیناری سویسری بوو، ههر گوێشمپێنه‌دا ،لهبهرئهوهی باوه‌ڕم به‌شتێك بوو كه ناوی لڤین بوو ،بهو هیوایه‌وه كارمده‌كرد ،كه ئهم گۆڤاره ده‌بێته یهكێك له‌باشترین گۆڤاره‌كانی كوردستان. ی به‌من‌و به‌هاوڕێیانی تا ژماره ،79ئهوه دهس��ت��ل��هك��ارك��ێ��ش��اوه‌م ك��راب��ێ��ت، نه‌مانهێشتووه ره‌خنه‌كردنی یه‌كگرتوو‌و ئیسالمییهكان له‌لڤین ببڕێت (بێگومان
ره‌خ��ن��هی م �ه‌وزوع��ی �ی دوور له‌هه‌ر غه‌ره‌زێكی شه‌خسی) ئهوه له‌پاڵ ره‌خنه تونده‌كانمان له‌پارتی‌‌و یهكێتی .تا ئهو ژماره‌یه‌ش ئاگاداری گۆڤاره‌كه‌ین ،ئیتر ل�هوه ب �ه‌دوا گۆڤاره‌كه خاوه‌نی خۆی ههیه (وهم أدری بشعوبها)... س��ێ��ی �هم :س���هب���اره‌ت ب����هوهی ئێمه له‌ده‌زگاكه‌ی د .به‌رهه‌م كارمانكردبێت‌و ره‌خ��ن �هم��ان لێنه‌گرتبێت له‌لڤیندا، په‌یوه‌ندیی به‌منه‌وه نییه ،من له‌خه‌ندان كارمكردووه‌‌و ههر له‌ئاسۆی گه‌نجیش ك�ه پاشكۆی رۆژن��ام �هی ئاسۆ ب��وو، چه‌ندانجار بابه‌تی ره‌خنه‌ییم لهسهر د. به‌رهه‌م دابه‌زاندووه ،من له‌مه‌دا ده‌توانم په‌رێزپاكیی خۆم‌و بهڕێز هه‌ردی مه‌هدی كه لهو پاشكۆیه‌دا كاریده‌كرد بسه‌لمێنم، كه ههرگیز كاركردنمان لهو پاشكۆیه‌دا نه لهبهر پاره بووه ،نه بهو هۆیه‌شه‌وه له‌لڤیندا خاتری د .به‌رهه‌ممان گرتووه، ئهمه ههر له‌بنه‌ماوه راست نییه ،چونكه ئێمه دواتر لهو ده‌زگایه‌دا پۆستی زۆر به‌رزیشمان پێدرا نه‌مانكرد ،به‌تایبه‌تیی دوای ئ���هوهی رۆژن��ام��هی ئاسۆ هیچ ره‌ونه‌قێكی نه‌ماو ده‌ریشكه‌وت ئهو ده‌زگایه بۆ به‌رژه‌وه‌ندیی چه‌ند كهسێك قۆرغكراوه .سهبارهت به‌مامه‌ڵه‌ی لڤین لهگهڵ د .به‌رهه‌میش ،ئ �ه‌وا هه‌مان ئ �هو میزاجه شه‌خسییه ته‌حه‌كومی پ��ێ��وه‌ده‌ك��رد ،كه بۆ ئهوانی دیكه‌ش به‌كارده‌هێنرا .زۆرباش بیرمه كه به‌نده واده‌ی چاوپێكه‌وتنێكی لهگهڵ د .به‌رهه‌م وه‌رگرت ،بهاڵم د .به‌رهه‌م چه‌ندجارێك چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ی دواخست ،ژماره‌یه‌ك له‌ژماره‌كان له‌ڕووی بابه‌ته‌وه الوازبووین، ئهگهر چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ی د .به‌رهه‌م بكرایه شتێكی زۆر باش ده‌بوو بۆمان، ب �ه‌اڵم د .به‌رهه‌م (ج��ا نازانم لهبهر سه‌رقاڵی بوو ،یان خۆی ده‌یویست واده‌ی چاوپێكه‌وتنه‌كه بهپێی به‌رژه‌وه‌ندیی خۆی دیاریبكات) چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ی نهكرد ،دهزانن سهرنووسهرو جێگره‌كه‌ی چ��ی��ی��ان ك���رد؟ چ���وون راپ��ۆرت��ێ��ك�ی شیكارییان لهسهر د .به‌رهه‌م دابه‌زاند‌و كردیانه نوكته ،هه‌مان شتیان لهگهڵ ك��اك به‌ختیار عه‌لیشدا ك��رد ،كاك به‌ختیار به‌ڵێنی چاوپێكه‌وتنێكی به‌من دا( ،م��ن ئاگاداریی ب��ارودۆخ �ی كاك به‌ختیار ب��ووم‌و بههۆی سه‌رقاڵییه‌وه نه‌یده‌توانی له‌وكاته‌دا چاوپێكه‌وتنه‌كه بكات) لێره‌شدا شتێكی ناخۆش نییه، كه بزانن ئهو دوو ئازیزه‌مان چییان كرد؟ دوای ئ �هوهی به‌حسابی خۆیان بێهیوابوون له‌به‌ختیار عهلی ،چوون یهك چاوپێكه‌وتنی تێروته‌سه‌لیان لهگهڵ بهڕێز غه‌فوور ساڵحدا كردو هه‌مووشمان ده‌زانین ئهو به‌ڕێزه چۆن نامه‌وزوعییانه قسه لهبارهی به‌ختیار عه‌لییه‌وه دهكات، ئ��ه‌وه‌ش ب��ووه ه��ۆی شه‌رمه‌زارییه‌كی گ���هوره ب��ۆ م��ن .م��ن زۆرئ��اس��ای�ی بوو به‌المه‌وه له‌لڤیندا غه‌فور ساڵح‌و مه‌حمود‌و مه‌غدید‌و خدر‌و جاسمیش قسه‌بكه‌ن، بهس ئینتیقائییانه كاركردن‌و لێدانی شه‌خسی ،ك��اری زۆر نائیتیكییانه‌ن، كه تائێستاش ئهو ب��رادهران �ه وازی��ان ل��ێ��ن�هه��ێ��ن��اوه ،دوات��ری��ن��ی��ش��ی��ان ئ�هو قسه ناشرین‌و بێئه‌ده‌بانه‌یه بوو كه بهرانبهر رۆژنامه‌نووس ره‌حمان غه‌ریب كردیان ،كه تهنانهت گه‌یشتنه ئهوهی قسه به‌دایكیشی بڵێن‌و وش�هی�هك به‌كاربهێینن كه تهنانهت هه‌رچی‌‌و په‌رچییه‌كان ب�هئ��اگ��اداری�ی خهڵكو به‌ئاشكرا به‌كاریناهێنن ،چ جای ئهوهی له‌گۆڤارێكدا بینووسن. تائێره ئهوهی په‌یوه‌سته به‌منه‌وه قسه‌م لهسهر كردووه ،پێشموایه دهبێت ئهو دوو براده‌ری لڤین به‌خۆیاندا بچنه‌وه‌‌و هێنده ناوبانگی خۆیان‌و گۆڤاره‌كه‌ش ناشرین نه‌كه‌ن ،پێویسته كه به‌ردت گرته خهڵك ،ماڵێكت ههبێت به‌چیمه‌نتۆی ك��ارگ �هك �هی ف��اروق��ی م��ه‌ال مسته‌فا درووستكرابێت ،چونكه وهك ده‌زانین خه‌ڵكیش دوو دهستیان ههیه ،به‌ردیش زۆره‌‌و هاڕڕه‌كردنی شووشه‌ش ،تامێكی سه‌یری ههیه« ..وللحدیث بقیة».....
9
زه‌واجی موتعه لهنێوان یه‌كگرتووی ئیسالمیو ئه‌حمه‌د میر ه دا ره‌حمان غه‌ریب لهبهر ئ��هوهی مه‌سه‌له‌ی زه‌واج��ی م��وت��ع�ه م �هس �هل �هی �هك��ی فقهییه‌‌و راس��ت�هوخ��ۆ شۆڕنابێته‌و‌ه ب��ۆ ناو زانستی دهروونی ،بۆی ه ئه‌مجاره‌یان م�هس�هل�هی�هك له‌فیقهی ئیسالمی ئیستیعاره دهك���هم ب��ۆ قسه‌كردن ل�هس�هر ئ �هو په‌یوه‌ندییه‌ی نێوان ئه‌حمه‌د میره‌و یه‌كگرتووی ئیسالمی. بێگومانیشم له‌وه‌ی ئهو ،فه‌قێیه‌كی ده‌رچ��ووی حوجره‌كانی یه‌كگرتووی ئیسالمییه ،زۆر دوور نییه لهو مه‌سه‌ل ه فقهیانه‌و ماف‌و ئه‌ركی به‌رامبه‌ر لهناو پرۆسه‌یه‌كی سیاسی دهزانێتو ناچم ه ناو ورده‌كارییه‌كه‌یه‌و‌ه . ئ�����هوهی ن��ووس��ی��ن��ێ��ك��ی ئ �هم هه‌فته‌یه‌ی یهكێك له‌ڕۆژنامه‌نووسانی پێشوی ئهو گۆڤاره بخوێنێته‌وه ،نهك به‌ڕه‌شوسپی ،به‌ڵكو به‌مله‌وه‌نی ،دهتوانێت چیرۆكی ئهو شه‌راكه‌ته‌ی نێوان یه‌كگرتووی ئیسالمیو یهكێتی نیشتمانی له‌الیه‌ك‌و ئه‌حمه‌د شه‌شۆیی‌و گۆڤاری لڤین له‌الكه‌یتر ببینێت .به‌بێ رتوش ته‌ماشابكات كێ شاباشی كێ دهكات. كاك ئه‌حمه‌د شه‌شۆیی ،دووجار چووه‌ته ناو ئهو پرۆسه‌یه‌و هیچ جاریش به‌بێ ماره‌یی سیاسی لێیده‌رنه‌چووه .جاری یه‌كه‌میان به‌پێشه‌كی لهیهكێتیو پاشانیش به‌موئه‌خر‌ه له‌یه‌كگرتوو .له‌هه‌ردوو پرسه‌كه‌دا الیه‌ك قازانج‌و الیه‌ك موتعه‌ی سیاسی لێوه‌رگرتووه .كه‌چی ئێستا تازه به‌تازه شهڕی پاكیزه‌یی پیشه‌ییمان لهگهڵ دهك��ات‌و نایه‌وێت كۆمه‌ڵگه باس له‌په‌یوه‌ندی شه‌رعی ئهو ،لهگهڵ یه‌كگرتووی ئیسالمی بكات‌و فه‌سادی پاره وه‌رگرتن له‌یه‌كێتی بیربهێننه‌وه. دڵنیام لهناو ف��ه‌زای ف�هس��ادی سیاسیو ئه‌خالقی ئ �هم واڵته‌ماندا، مه‌سه‌له‌ی گهلێك گه‌وره‌و پڕ بایه‌خ ههن ،ده‌بوو سه‌رقاڵیان بین‌و خه‌ڵكیان لێئاگاداربكه‌ینه‌وه .من لهگهڵ ئهو هاوڕێیانه‌م كه وابیرده‌كه‌نه‌وه‌‌و دهڵێن: «پاره‌وه‌رگرتنه‌كه‌ی لڤین له‌سكرتێری گشتی یهكێتیو زه‌كاته‌كه‌ی له‌یه‌كگرتوو، دڵۆپێك ه لهناو ده‌ریای ئهو فه‌ساده‌ی لهم فه‌زا سیاسییه‌ی هه‌رێمدا ،ژینگه‌ی رۆژنامه‌گه‌ریشی پیسكردووه». بهاڵم به‌خشیش‌و كۆمه‌كه‌كه‌ی یهكێتیو یه‌كگرتوو بۆ گۆڤارێك ،كه‌ده‌یه‌وێت وهك ئه‌ندامێك لهناو خێزانی رۆژنامه‌گه‌ری ئههلیو سه‌ربه‌خۆ حیسابی بۆ بكرێت ،ههر فه‌ساده‌‌و ده‌بوو بهالی ئه‌حمه‌د شه‌شۆیی وهك پاره‌ی هه‌تیو حه‌رام بووایه‌‌و جیاوازی نه‌بوایه لهو مه‌كره‌مه‌و پاره‌هه‌ڵڕشتنه‌ی بۆ رۆژنامهی وابه‌ست ه حه‌اڵڵ كراوه .ئێستاش تێنه‌گه‌یشتین ئهم نووسینانه‌ی بۆ سه‌رنووسه‌ری لڤینی تووشی هستریا كردو په‌نای بۆ كۆمهڵێك موفره‌داتی دژی ئێمه بهكارهێنا، كه‌رووی میساقی شه‌ره‌فی گۆڤاره‌كه‌ی خۆی پێڕه‌شكرد. بهاڵم ئهم فه‌زای پڕ گومان‌و ماستاو و ریایكردنه ،ههر وابووه .تا ئهو ئه‌ندازه‌یه من كه‌رامه‌تم پارێزرا كه‌هاوبۆچوونی كاك ئه‌حمه‌د بووم ،بهاڵم كه‌جیاوازبووم‌و ته‌نها ره‌خنه‌یه‌كم گرت ،با كاك ئه‌حمه‌د په‌یامی ئاكاری رۆژنامهنووسیو میساقی شه‌ره‌فی گۆڤارێكیشی نووسیبێت ،باخاوه‌نی بڕوانامه‌ی ماسته‌ریش بێت ،ئاماده‌بوو بهو شێوهیه وه‌اڵممبداته‌وه ،كه‌مه‌گه‌ر له‌مامۆستای مامۆستا جنێوفرۆشه‌كان بوه‌شێته‌وه. من له‌نووسینی پێشوومدا ،نه‌هاتووم په‌الماری كه‌سێتی ئهو یان بنه‌ماڵه‌كه‌ی بده‌م ،تا ئهویش بێت بهو چاوقایمیی ه په‌الماری خێزانه‌كه‌م (مه‌به‌ستم دایك‌و باوكمه) بدات .دایكم ،كه‌تا كۆچی دواییكرد ،وهك زۆرینه‌ی زۆری ههموو دایك ه به‌شمه‌ینه‌ته‌كانی ئهم هه‌رێمه ،به‌ئاواره‌یی‌و كارگوزاری‌و به‌دبه‌ختی‌و هه‌ژاریی‌و قوربانی ده‌ستی شهڕی ناوخۆ ،كۆشێ سه‌رخێزانی په‌روه‌رده‌كرد .ئهوه چ ئاكارو چ پره‌نسپێك ه تۆ بێیت لهبری گفتوگۆی پیشه‌یی ،به‌فه‌رهه‌نگی په‌الماردانی قه‌برو گۆڕی مردووه‌كانمان ،گۆڤاره‌كه‌ت بخه‌یته بهر دیدی خوێنه‌رانت. ئایا كاك ئه‌حمه‌د شه‌شۆیی نیازی وای ه بهم شێوهیه ته‌له‌به‌كانی فێری جه‌ده‌ل‌و بیروڕا گۆڕینهوه بكات؟ ئایا شه‌شۆیی باوك ،شه‌شۆیی خاوه‌ن خێزان، شه‌شۆیی سه‌رنووسه‌ر ،پاش ئهو جنێوان ه به‌خێزانی من ،رووی هه‌ی ه ئهو جنێوان ه له‌به‌رده‌م خێزانه‌كه‌یدا بخوێنێته‌وه؟ باش ه ئیتر چۆن لهسهر شاشه‌ی كه‌ناڵی ئاسمانی‌و لهناو ته‌له‌به‌و هاوڕێیانی باس له‌ئه‌خالقیاتی كاری رۆژنامه‌نووسی دهكات؟ كاك ئه‌حمه‌دی شه‌شۆیی لهبری ئهوهی بێت ئایه‌تێكی قورئان بهێنێته‌وه یان حه‌دیسێك ته‌فسیربكات بۆ ئهو ههموو زه‌كات‌و خیرو سه‌ده‌قه‌یه‌ی له‌یه‌كگرتووی ئیسالمیو یهكێتی نیشتمانی وه‌ریگرتووه .لهبری ئهوهی به‌وته‌ی خه‌لیفه‌یه‌ك، ئیمامێك یان زانایه‌كی ئیسالمی ،پاساو بۆ وه‌رگتنی پاره‌ی سیاسیو زه‌كاته‌كان بهێنێته‌وه ،دێت شیكار بۆ رابردووی من دهكات .رابردوویه‌ك ،كه‌كاره‌كته‌ره‌كانی دایك‌و باوك‌و كۆمهڵێك خوشك‌و برای دڵسۆزن ،كه‌وه‌ك ههموو خێزانێكی ئهم هه‌رێم ه ههر ساڵهو له‌شارێك ژیانیان دروستكردووته‌وه‌و قوربانیی ده‌ستی ههموو ئهو مه‌زڵومیه‌ته بوون ،كه بهسهر هه‌مووماندا هاتووه .رابردوویه‌ك كه‌تا هه‌نووكه شانازیم به‌مێژووی خۆمه‌و‌ه كردووه لهناو حزبی شیوعی كوردستاندا. نهك وهك كاك ئه‌حمه‌د شه‌شۆیی كه‌باس له‌خه‌باته‌كه‌ی ناو مزگه‌وته‌كانی یه‌كگرتوو بۆ ده‌كه‌یت ،توشی هیستریا بێت. هێرشێك له‌كه‌سێكه‌و‌ه كه‌ئیدعای ئهوه دهكات «یهكهم میساقی شه‌ره‌فی رۆژنامه‌نووسی كوردی نووسیبێت » تیایدا هاوپیشه‌یه‌كت بكه‌یت به«ساقیت ه»و په‌الماری قه‌بری دایكێكی به‌دبه‌ختی كۆچكردوو بدات ،ههر ل ه فهرههنگو ره‌وشت‌و میساقه‌كه‌ی ئه‌حمه‌د میره جێیده‌بێته‌وه ،له‌كۆتایشدا هیوادارم دایكم لێی ببورێت.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
8
i n f o @ d e s t u r. n e t
لڤین دواجار بێئه‌وه‌ی خۆم بمه‌وێت ،هێنرامه شه‌ڕێكه‌وه كه دهمێكه خۆمی لێبه‌دوورده‌گرم ،ستراتیژیست ه سه‌ربازییه‌كان هه‌میشه قسه‌یه‌ك زۆر دووب��اره‌ده‌ك�هن�هوه «مه‌چۆره شه‌ڕێكه‌وه كه خۆت كات‌و شوێنه‌كه‌یت هه‌ڵنه‌بژاردووه» .سهرهڕای ئهم راستییه‌ش ،هه‌میشه ده‌چینه ئهو شه‌ڕانه‌وه كه نه كات، نه شوێن ،نه رادهی توندوتیژییه‌كه‌ی ئێمه هه‌ڵماننه‌بژاردووه ،به‌ڵكو ئهوه گه‌مه‌كه‌ره‌كانی دیكه‌ن كه واده‌و شوێنه‌كه‌ش به‌یه‌كه‌وه بۆ ئێمه دیاریده‌كه‌ن .سه‌ره‌تای راكێشرانیشم بۆ ناو ئهو شه‌ڕه، كه له‌به‌ره‌یه‌كیدا گۆڤاری لڤین ههیهو له‌به‌ره‌كه‌ی دیكه‌یدا چه‌ند رۆژنامه‌‌و گۆڤارێكی دیكه ،ئهو راپۆرته‌ی رۆژنامهی ده‌ستوور بوو ،له‌ژماره‌ی 29ی رۆژی 2010/7/7كه ناونیشانی «كێ میدیای سێبه‌ره؟»ی هه‌ڵگرتبوو .هۆكاری ئهم نووسینه‌شم ئهوه بوو كه له‌ڕاپۆرتی ناوبراودا ناوی من له‌دوو شوێندا هاتووه ،ههروهها كۆی راپۆرته‌كه‌ش ده‌ستبردنه بۆ نزیكه‌ی پێنج ساڵ كاركردنم لهو گۆڤاره‌دا، كه ناوی لڤین-ی ههڵگرتووهو من یهكێك له‌دامه‌زرێنه‌ران‌و سه‌رپێخه‌ران‌و پێشخه‌رانیشی بووم.
یاسین عومه‌ر ئیبراهیم
ل���ڤ���ی���ن‌و ی���هك���گ���رت���وو‌و ی ت���ری���ش... چ��هن��د ش��ت��ێ��ك � من كه دواج��ار له‌لڤین هاتمه‌ده‌ره‌وه، تهنیا دوو كووپی چاخواردنه‌وه‌‌و یهك شه‌كردان‌و وێنه‌یه‌كی مه‌زهه‌ری خالقی‌‌و دڵێكی ش��ك��اوم ل���ه‌وێ به‌جێهێشت، به‌ده‌ردی عه‌ره‌ب دهڵێن ،كلكی شكستم ب���هدوای خۆمدا راكێشاو هاتمه‌ده‌ر، شكستهێنان له‌دامه‌زراندنی پرۆژه‌یه‌كی رۆژنامه‌نووسی -كولتووری-رۆشنبیریی گهوره ،شكستهێنان له‌كردنی گۆڤاری لڤین به‌دامه‌زراوه‌یه‌كی پته‌و‌و به‌هێز‌و ه��هر ب��ه‌ڕاس��ت س �ه‌رب �ه‌خ �ۆو ق��ورس، شكستخواردن له‌وه‌ی ئهم گۆڤاره بكه‌ینه پرۆژه‌یه‌ك كه هاوڕێ باشه‌كان تیایدا كۆببنه‌وه‌‌و .....هتد. په‌ناده‌گرم به‌خوا ،ئهگهر ئهوانهی ئێستا له‌لڤیندا كارده‌كه‌ن به‌كه‌سانێكی خراپ له‌قه‌ڵه‌مبده‌م ،ئهوه داوه‌رییه‌كی هێنده قورسه ،ك ه من ههر به‌خه‌یاڵیشمدا نایه‌ت، چونكه هه‌موومان رێژه‌یه‌ك له‌چاكه‌‌و بڕێك له‌خراپه له‌ناوه‌وه‌ماندا ههیه، بهاڵم ئهوه مانای ئهوه ناگه‌یه‌نێت كه قسه لهسهر كرده‌وه‌ی خراپی كه‌سه‌كان نه‌كه‌ین‌و دهبێت ئهوه له‌به‌رچاوبگرین ،كه مرۆڤه خراپه‌كان ئه‌وانه نین كه ههرگیز چاكه‌یان له‌ده‌ستنایه‌ت ،به‌ڵكو مرۆڤه خراپه‌كان ئه‌وانه‌ن كه هه‌میشه له‌ملمالنێی شه‌یتان‌و فریشته‌كه‌ی ناوه‌وه‌یاندا جڵه‌و بۆ شه‌یتانه‌كه به‌رده‌ده‌ن تا كاری خۆی بكات ،ئێمه له لڤین (ههموو ئهوانهی به‌دڵشكاویی هاتینه‌ده‌ره‌وه) رووبه‌ڕووی ئهم خراپه‌یه بووینه‌وه ،ئێمه هه‌میشه كه لهگهڵ ئهم «میراتگرانه‌ی گۆڤاره نه‌خۆشه‌كه«دا ب�ه‌ری�هك ده‌كه‌وتین، ئهوان شه‌یتانه‌كه‌ی ناوه‌وه‌یان ده‌نارد ب��ۆ م��ام�هڵ�هك��ردن ،ه��ات��ن �ه‌ده‌ره‌وه‌م��ان له‌الوازییه‌وه نه‌بوو ،له‌وه‌شه‌وه نه‌بوو كه ئێمه سته‌ملێكراوبووین ،ل �هوهوه ب��وو كه نه‌مانده‌توانی شه‌یتانه‌كه‌ی ناوه‌وه‌مان ئازادبكه‌ین چی بوێت بیكات، ئهگهر واشمانبكردایه ئێستا شته‌كان بهوشێوهیه نه‌ده‌بوون كه ههن. ئهم ده‌ستپێكه زیاده‌یه ،بهاڵم گرنگه بۆ ئ �هوهی روونبێت الی ههمووان كه من پاكبوومه‌ته‌وه له‌هه‌ر كینه‌یه‌ك ل��هو ب���رادهران���ه ،ئ��ام��اده‌م سه‌ربخمه ژێرپێیان ئهگهر ق �ه‌رزداری��ان��م له‌هه‌ر روویه‌كه‌وه ،من نه‌خیانه‌تم لێكردوون، نه‌دڵیانم شكاندووه ،نه‌زیاده‌ڕه‌وییم كردووه بهرانبهر هیچ مافێكیان .دهبێت راستگۆبم‌و بشڵێم ئهوهی كه لهم وتاره‌دا
ده‌یڵێم ئ��هوان ورووژێ��ن��ه‌ری نه‌بوون، به‌ڵكو وهك پێشتر وتم ناوهێنانی من بووه لهو راپۆرته‌ی س��ه‌ره‌وه‌دا ،بهاڵم سه‌ره‌نجام كه قسه‌كانیشم دهك��هم، زۆرێ��ك له‌شته‌كان ههر یه‌خه‌ی ئهوان دهگ��رێ��ت�هوه ،چونكه م��رۆڤ كه بووه میراتگری شتێك ،چاك‌و خراپی ئهو شته ده‌بنه موڵكی ئه‌وو ناچاره چۆن سوود له‌چاكه‌كان وه‌رده‌گرێت ،به‌هه‌مانشێوه قبوڵی خراپییه‌كانیشی بكات. ئهوهی ئێستا بهرانبهر به‌لڤین ده‌كرێت‌و
من كه‌دواجار له‌لڤین هاتمه‌ده‌ره‌وه، تهنیا دوو كووپ ی چاخواردنه‌وه‌‌و یهك شه‌كردان‌و وێنه‌یه‌ك ی مه‌زهه‌ر ی خالقی‌‌و دڵێكی شكاوم له‌وێ به‌جێهێشت تۆمه‌تبارده‌كرێت ب��هوهی ئۆرگانێك ی یه‌كگرتووی ئیسالمیی كوردستانه ،یاخود تۆمه‌تبار دهكرێت به‌وه‌ی وێنه‌ی كوردی ناشرینكردووه (ك �ه بێگومان خۆی زۆر جوان نییه) ،یاخود ئ�هوهی لڤین لهپشت فه‌وزای رۆژنامه‌گه‌رییه‌وه بێت له‌كوردستان ،یان ئهوهی لڤین هه‌واڵی ناڕاست باڵوده‌كاته‌وه‌‌و زانیارییه‌كانی وه‌همین ،یان پاره له‌م‌و لهو وه‌رده‌گرێت‌و ده‌یان تۆمه‌تی دیكه كه به‌هه‌مانشێوه لڤینیش له‌وانه‌ی دهگرێتهوه كه ئهو ره‌خنانه‌ی ئاراسته‌ده‌كه‌ن ،هه‌موویان بڕێك له‌راستی‌‌و بڕێك له‌ناڕاستییان تێدایه ،پێشموایه گرفتی گه‌وره‌ی لڤین ئهمانه نین ،چونكه: یهكهم :سهبارهت به‌وه‌ی لڤین له‌ژێره‌وه
كار بۆ یه‌كگرتووی ئیسالمی دهكات راستییه‌كی كۆنه ،بهاڵم لڤین ههر كار بۆ یه‌كگرتووی ئیسالمی ناكات ،بگره هه‌ندێكجار كه ئهم گۆڤاره ده‌خوێنیته‌وه هه‌ستده‌كه‌یت ،كه ك��اری وای تێدایه له‌پێناوی تاكه‌كه‌سێكدا ئه‌نجامدراوه (با چه‌ند نموونه‌یه‌ك بهێنمه‌وه :رۆژنامهی كۆمه‌ڵی زمانحاڵی كۆمه‌ڵی ئیسالمیی كوردستان ،له‌ستوونێكی دواالپه‌ڕه‌یدا نووسینێكیان لهسهر كارێكی خراپی یهكێك لهو ب��رادهران�ه نووسیبوو ،كه هێشتا له‌لڤیندا ك��اردهك�هن (وه‌لهه‌ق نووسینه‌كه‌شیان بڕێكی ئێجگار زۆر له‌ڕاستیی تێدابوو) ،ئهم رۆژنامهنووسه گه‌وره‌یه‌ی كورد لهبری ئهوهی وه‌اڵمی ستوونه‌كه‌‌و بابه‌تی ستوونه‌كه بداته‌وه، ه��ات كۆمهڵێك فایلی موخابه‌راتی تایبهت به‌عه‌لی باپیری ئهمیری كۆمه‌ڵی ئیسالمیی س�ه‌رل�هن��وێ ب�ڵاوك��رده‌وه، ل�هك��ات��ێ��ك��دا ئ���هو ف��ای�لان �ه عه‌یامێك پێشتر ل���هدوو س �ێ شوێنی دی��ك�هدا باڵوكرابوونه‌وه ،من سووكه ده‌مه‌قاڵه‌یه‌كم بوو لهسهر ئهم مهسهلهیه لهگهڵ ئهو براده‌ره‌دا ،بهاڵم بێگومان ئهوان هه‌میشه داشیان سواربوو و چیان بویستایه، تێیانده‌په‌ڕاند‌و باڵویانده‌كرده‌وه ،دواتر كه ئێمه ه��ات��ی��ن�ه‌ده‌ره‌وه ،رۆژن��ام�هی كۆمهڵ ده‌یویست كێشه‌كه‌ی ئێمه له‌دژی لڤین به‌كاربهێنێت ،ئێمه لهگهڵ ئهو دۆستانه‌ی رۆژنامهی كۆمهڵ نه‌چووینه هاوپه‌یمانێیتییه‌وه له‌دژی لڤین ،ئیتر لێره‌وه سه‌رنووسه‌ری لڤین‌و جێگره‌كه‌ی به‌په‌له‌پڕووزكه روویانكرده قیبله‌كه‌ی ك��ۆم �هڵ �ی ئ��ی��س�لام��یو دهس��ت��ب�ه‌ج�ێ چاوپێكه‌تنێكی ئه‌میره‌كه‌یان باڵوكرده‌وه‌‌و دووسێ راپۆرتی شیكارییشیان له‌دژی بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمیی نه‌یاری كۆمهڵ كردو سه‌رنووسه‌ری لڤینیش به‌میوانداریی چووه به‌رنامه‌یه‌كی كه‌ناڵی په‌یامی سهر به‌كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،كه پێشتر ههر بێزیشینه‌ده‌هات قسهیان لهگهڵ بكات (بێگومان ئێستاش میوانی هه‌میشه‌یی به‌رنامه‌یه) ،ههموو ئهمانه له‌پێناوی ئ �ه‌وه‌دا بوو كه ئێمه راگه‌یاندنی ئهو حیزبه نه‌كه‌ینه دوانگه بۆ هێرشكردنه سهر ئهوان (كه بێگومان بێئه‌وه‌ش ههر نه‌مانده‌كرد) .ئیتر لهوكاتهوه تائێستا ئاگربه‌ستێكی كاتی لهنێوان لڤین‌و كۆمه‌ڵی ئیسالمییدا ههیهو لڤین ئهگهر بابه‌تیش لهسهر كۆمهڵ باڵوبكاته‌وه
ناهێڵێت نه‌ڕیش بسووتێت ،نه كه‌باب. ئهمه نموونه‌یه‌كی زۆر بچووك‌و بێبه‌هایه، ب��ه‌اڵم به‌ڵگه‌ی ئ�هوهی�ه كه خه‌مێكی قووڵی رۆژنامه‌نووسی په‌تیی كاره‌كانی ئ �هم گ��ۆڤ��اره ئاراسته‌ناكات ،به‌ڵكو مه‌زاج‌و به‌رژه‌وه‌ندیی دوو دانه كهس ،كه به‌ئاره‌زووی خۆیان گۆڤاره‌كه‌یان كردووه به‌مه‌یدانی ستایش ،یان لێدانی كه‌س‌و حیزب‌و دامه‌زراوه‌كان. ب��ا ن��م��وون�هی�هك�ی دی��ك �ه بهێنمه‌وه، دوو ل �هب��راده‌رن �ی لڤین ،كه ئه‌وكاته دانه‌یه‌كیان ماسته‌ری ته‌واوكردبوو و هێشتا له‌زانكۆكانی هه‌رێم دانه‌مه‌زرابوو، دووه‌میشیان تا ئه‌وساته له‌خوێندنی ماسته‌ر وه‌رن �هگ��ی��راب��وو ،رێگربوون له‌به‌رده‌م ئهوهی ههر بابه‌تێكی ره‌خنه‌یی لهسهر وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵی كابینه‌ی پێنجه‌م ،ك�ه ب�هڕێ��ز ئیدریس ه��ادی وه‌زی��ری بوو و وه‌زاره‌ته‌كه‌شی كه‌متر گه‌نده‌ڵ نه‌بوو له‌وه‌زاره‌ته‌كانی دیكه، داببه‌زێنین .له‌وماوه‌یه‌دا له‌گۆڤاری لڤیندا بابه‌تێك چییه لهسهر ئهم وه‌زاره‌ت��هو زانكۆی سلێمانییش نه‌نووسران ،بڕۆن ئه‌رشیفی لڤین هه‌ڵبده‌نه‌وه ،بزانن یهك ره‌خنه چییه لهو وه‌زاره‌ته بوونی ههیه له‌وماوه‌یه‌دا ،بهاڵم لهگهڵ دامه‌زراندنی ی �هك �هم��ی��ان‌و وه‌رگ��رت��ن �ی دووهم��ی��ان له‌خوێندنی ماسته‌ر‌و هاوكات لهگهڵ هاتنی د .دالوه‌ر عه‌الدین بۆ وه‌زاره‌تی خوێندنی ب��ااڵ ،زمانی ره‌خنه‌ی لڤین ل �هم پیاوه ئ��ازای�ه پ��ژا ،كه ه �هر زۆر به‌ڕاستی ده‌یه‌وێت زانكۆكانی كوردستان له‌ته‌ممه‌ڵخانه‌وه بكاته زانكۆگه‌لێكی كه‌مێك موعته‌به‌ر .ئهمه له‌پێناوی چییدا؟ نهێنیی ئهم ئازایه‌تییه دره‌نگوه‌خته‌ی لڤین له‌چیدایه؟ بێگومان هه‌موومان ده‌زانین ئهو مه‌رجانه‌ی كه وه‌زیری نوێ دایناون (له‌گه‌ڵئه‌وه‌ی سه‌رنووسه‌ری لڤین له‌زۆریان تێنه‌گه‌یشتووه) به‌شێكیان له‌خزمه‌تی ئ�هم دوو ب���راده‌ره‌دا نین، سهرهڕای ئه‌وه‌ش ،ئهم دوو ئازیزه لهگهڵ هاتنی ئهم وه‌زیره‌دا ،كاری خۆیان كردو گهیشتن به‌ئاواته‌كانیان‌و ئیدی كهس ناتوانێت لهو ده‌ستكه‌وتانه‌یان بكات كه به‌ده‌ستیانهێنان ،هه‌ربۆیه ده‌می ره‌خنه‌یان له د .دالوه‌ر‌و وه‌زاره‌ته‌كه‌ی پژا ،له‌مه‌شدا هاوته‌ریب بوون لهگهڵ ئهو پۆله مامۆستا پارتییه‌ی كه كه‌وتبوونه سه‌نگه‌رگرتن لهم وه‌زی��ره ،لهبهر هیچ نا ،لهبهرئهوهی كۆمهڵێك كاریده‌كرد
كه‌به‌دڵی براده‌رانی پارتی نه‌بوو. ئ�هم�ه ك��اره‌س��ات �ه ن��هك ئ����هوهی ،ك ه باسده‌كرێت لڤین سهر به‌یه‌كگرتووه، چونكه یه‌كگرتووی ئیسالمی حزبێكی مه‌ده‌نیی بێمیلیشیای میانه‌ڕه‌وی یاساییه (ههرچهنده مه‌ترسییه‌كانی ئهم حیزبه بۆسه‌ر كۆمهڵگهی كوردیی ژێره‌وانكێ‌‌و هێواشن) ،بهاڵم ئهوهی كار بۆ یه‌كگرتوو بكه‌یت شتێكی شه‌رمئاوه‌رنییه ،به‌ڵكو ئهوهی گۆڤار یان رۆژنامه‌كه‌ت بكه‌یت به‌مه‌یدانی یه‌كالكردنه‌وه‌ی بوغز‌و كینه‌‌و ش �ه‌ڕ‌و به‌رژه‌وه‌ندییه شه‌خسییه‌كانت شه‌رمهێن‌و ئ��اب��ڕوب �ه‌ران �هی �ه ،ئ��هوهی كه گ��ۆڤ��اره‌ك�هت بكه‌یته هۆپێناوێك ب��ۆ ده‌وڵ �هم �هن��دب��وون‌و ت�هن��ان�هت سڵ له‌درۆكردنیش نه‌كه‌یته‌وه‌‌و درۆ لهگهڵ خ��وێ��ن �ه‌ره‌ك��ان �ی خ��ۆش��ت��دا بكه‌یت، هه‌ربۆئه‌وه‌ی دوو فلس‌و دوو چه‌پڵه‌ی حه‌رامت ده‌ستبكه‌وێت (بێگومان له‌لڤیندا چه‌ندان راپۆرتی درۆ ،هه‌واڵی درۆ، چاوپێكه‌وتنی وه‌همی ههن كه لێره‌دا باسیان ناكه‌ین) ئێمه (ئهوانهی ئێستا له‌لڤیندا نه‌ماوین) ،هه‌میشه هه‌وڵمانده‌دا ئهم شه‌ڕه شه‌خسییانه‌‌و ئهم هه‌ڵپه‌كردنه بۆ ده‌وڵ�هم�هن��دب��وون‌و بازرگانییكردن به‌مه‌ینه‌تییه‌كانی خه‌ڵكه‌وه له‌لڤین دووربخه‌ینه‌وه ،بهاڵم ههمووان دهزانن كه سه‌ركه‌وتوونه‌بووین ،ب�ه‌اڵم ئێستا
ههموو هه‌وڵه‌كان ی ئێم ه بۆ ئهوهی ئهم گۆڤاره له‌تریبۆنێكی شیمانه‌ی ی یه‌كگرتووه‌و‌ه بكهین ه تریبۆنێكی سه‌ربه‌خۆ ی راسته‌قینه ،به‌هۆ ی كاك ی سه‌رنووسه‌ری ئێستا‌و جێگرهكهیهوه وهكو باڵۆنێك فشبوونه‌وه
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
پشو و 11
داواده‌كرێت پاركێك بۆ حسێن میسری دروستبكرێت ده‌ستوور هونهرمهند عه‌بدولی حه‌مه جوان داواده‌كات پاركێك یان هۆڵێكی رۆشنبیری بهناوی هونه‌رمه‌ند‌و ده‌رهێنه‌ر حسێن میسرییه‌وه بكرێته‌وه. ی راگه‌یاند ی ح�هم�ه ج���وان ب��هدهس��ت��وور ع�هب��دول� ی خوا لێ خۆشبوو حسێن میسری، «هونهرمهند ی كرد ،بهتایبهت لهم ی كورد ی زۆری هونه‌ر خزمه‌تێك ی دراما بوو ی دوایدا كهبهردهوام خه‌ریكی كار سااڵن ه ی بۆ بینه‌ری كوردی ،بۆیه پێویست ه پرۆژه‌یه‌كی هونه‌ر بكرێت بهناویهوه». ی ئهو هونهرمهنده كه‌یه‌كێك بوو له‌ئه‌كته‌ره‌كان ی وت «من ی حسێن میسری ،ئ �ه‌وه‌ش � درام��اك��ان � ی یان پاركێك یان ی رۆشنبیر پێشنیازده‌كه‌م هۆڵێك ستۆدیۆیه‌ك یان ههر كارێكی هونه‌ری بێت ،بكرێت بهناویهوه». ی ح �هم � ه ج���وان ئ��ام��اژه‌ی ب �ه‌وه‌ش��دا ع �هب��دول � كه‌هه‌ركارێك بكرێت بهناوی ئهو هونه‌رمه‌نده‌وه، جوانه ،بهاڵم په‌یكه‌ر نه‌بێت ،چونكه كهس ئهوهنده ی “ئه‌وه‌تانێ ده‌بینین گرنگی به‌په‌یكه‌ر ن��ادات‌و وت ی په‌یكه‌ر دروستكراوه‌و به‌رواری هه‌ڵه‌یه ،بۆی ه پێشنیاز ی دروستكردنی په‌یكه‌ر”. كارێكیتر ده‌كه‌م له‌جیات
په‌خشكردنی درامای بێریڤان، هه‌وادارانی ده‌نگی هونهرمهند سبیل كان زیادده‌كات محهمهدو یاسین‌و بێستون ی ی درامایه‌ك ی په‌خشكردن ب�هه��ۆ ی ی فرۆشه‌كان ی سید توركییه‌وه ،ب���ازاڕ شاری سلێمانی رۆژان ه سه‌دان كاسێتی ئهو هونهرمهنده توركییه ده‌فرۆشن ،به‌جۆرێك ه��ه‌واداران��ی ده‌نگی ئ �هو هونه‌رمه‌نده‌ش به‌ڕێژه‌یه‌كی به‌رچاو زیادیكردووه. درامای بێریڤان كه‌هونه‌رمه‌ند (سبیل ی تێدا ده‌بینێت ،بههۆی كان) رۆڵی سه‌ره‌ك ئهو گۆرانیی هی ك ه لهكاتی په‌خشكردنی دراماكه‌دا داده‌به‌زێنرێت ،هه‌وادارانی ده‌نگی ئهو هونهرمهنده زیادیكردووه‌و جگه له‌كڕینی سیدی دراماكه ،گه‌نجانی سلێمانی بهدوای گۆرانییه‌كه‌شدا ده‌گه‌ڕێن. ی كه‌ئه‌و سیدیی ه ده‌كڕن ،پێیانوای ه ئه‌وانه ی كردووه جوانی سبیل كان‌و ده‌نگخۆشی وا ی لێ بگرن‌و سه‌یریبكه‌ن ،ئهمه جگ ه كه‌گوێ ی به‌خۆش‌و ل��هوهی گۆرانییه‌كانی تریش رۆمانسی دهزانن. دوكانداره‌كان باس له‌وه‌ده‌كه‌ن پێشتر ی له‌بازاڕه‌كاندا ئهو گۆرانییه زۆر به‌كه‌م
ی ی په‌خشكردن ده‌فرۆشرا ،بهاڵم ئێستا به‌هۆ دراماكه‌و‌ه له‌یه‌كێك له‌كه‌ناڵ ه كوردییه‌كاندا، ی ئهو ی سید ی كردووه كه‌ژماره‌یه‌كی زۆر وا هونهرمهنده بفرۆشرێت. ی الن � ه عه‌بدوڵاڵ یهكێك ل �هو كچان ه ی كه‌سه‌یری دراماك ه دهك��ات ،ئهو له‌بازاڕ داره‌س��ووت��اوهك �ه وه‌ستابوو سه‌یری ئهو ی بێریڤانی ده‌كرد كه‌دوكانه‌كان گۆرانیی ه لێیانده‌دا ،النه دهڵێت “من خۆم زۆر سه‌یری ی دراما توركییه‌كان ده‌كه‌م ،بهتایبهت ئهم ه بێریڤان كه‌زۆر كاری تێكردووم”. هه‌رێم جه‌میل له‌بازاڕی داره‌سووتاوه‌ك ه ی ههیه ،دهڵێت ی فرۆشتنی سید دوكان «چه‌ند هۆكارێك هه‌ی ه وای ك��ردووه ك ه ی گۆرانییه‌كی سبیل ك��ان�هوه ئهو به‌هۆ ی لێ بفرۆشرێت، ی زۆر سیدییه ژماره‌یه‌ك ئهویش دراماكه‌و جوانی هونه‌رمه‌نده‌كه‌یه». ههروهها دهڵێت “ئێستا رۆژانه سه‌دان كاسێت و سیدی ئهو هونهرمهنده ده‌فرۆشین، ی پیر‌و گه‌نج‌و الو دێن بۆ كڕینی گۆرانییه‌كان بێریڤان‌و گوێی لێده‌گرن”.
ی به‌خوێن‌و نه‌جم محه‌مه‌د :هونهرمهند ههیه ،بازرگانی قوربانیی ههڵهبجهو ه دهكات ی سازدانی :ئه‌میر هه‌ڵه‌بجه‌ی هونهرمهند نه‌جم محه‌مه‌د ،كه‌یه‌كێكه لهو هونه‌رمه‌ندانه‌ی به‌سروود‌و گۆرانییه‌كانی كه بهسهر هه‌ڵه‌بجه‌یدا وتووه ،ناوبانگی ده‌رك���ردووه ،ره‌خنه‌ی ئ �هوه دهگرێت هه‌ندێك هونهرمهند ه�هن ،بازرگانیی به‌خوێن‌و قوربانیی هه‌ڵه‌بجه‌وه دهكهن. نه‌جم محه‌مه‌د دهڵێت «هونهرمهند ههیه ،گۆرانی بهسهر سوپای ئه‌نفال‌و كیمیاوی وت��ووه ،ب�ه‌اڵم رێزلێنانی بۆ كراوه بهناوی هه‌ڵه‌بجه‌وه». دهس��ت��وور :س �هرهت��ای هاتنه ناو دون��ی��ای گ��ۆران��یو م��ۆزی��ك��ی ك��وردی بهتایبهت الیهنی سروود ،به چ په‌یامێك بوو به‌خولیای تۆ؟ نه‌جم :دیاره هونه‌ر خۆی گه‌یاندنی په‌یامێكه ،په‌یامی منیش په‌یامی مرۆیی بووه له‌ڕووی خۆشه‌ویستی‌‌و چینایه‌تی‌‌و شۆڕشگێڕیه‌وه ،به‌پێویستمزانی له‌ڕێگه‌ی ئهو په‌یامه‌وه خزمه‌تبكه‌م به‌هونه‌ری كوردی . ده‌ستوور :بابزانین نه‌جم محه‌مه‌د لهگهڵ كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندندا چۆن هه‌ماهه‌نگی ههیهو تێڕوانینی چییه ب��ۆ كه‌ناڵه‌كانی راگ �هی��ان��دن ل��هڕووی هونه‌رییه‌وه؟ نه‌جم :بهداخهوه ،من وهك پێویست هه‌ماهه‌نگیم نییه لهگهڵ راگه‌یاندنه‌كاندا،
ته‌رازوو
( 22ئه‌یلول 22 -ت .یه‌که‌م)
ی زۆرت له‌به‌رده‌ستدای ه بیرۆكه بۆ به‌سه‌ربردنی كاته‌كانت ،بهاڵم پێویست ه ئ���ه‌وه‌ت له‌بیر بێت كه‌زۆرجار بیرۆكه‌كان ناتگه‌یه‌نن ه ئه‌نجام .كه‌سێكی نزیك دهبێت ه ی هانده‌رت بۆ كارێك‌و كاریگه‌ر زۆرت له‌سه‌رت جێده‌هێڵێ.
ئ�هم�هش خه‌مساردییه‌كه‌ی لهمنهوه نییه ،به‌ڵكو له‌خودی راگه‌یاندنه‌كان خۆیانه‌وه‌یه كه‌جیاوازی دهكهنو زۆربه‌ی هونه‌رمه‌ندانی ناوخۆیان په‌راوێزكردووه. ده‌ستوور :نه‌جم محه‌مه‌د له‌ڕووی ئابورییه‌وه بارگرانی بۆ دروستنه‌بووه، چونكه به‌رهه‌مه‌كانی له‌سه‌رئه‌ركی خ��ۆی ت��ۆم��ارك��ردووه‌و ته‌نها موچه‌ی مامۆستاییه‌كه‌ی شكده‌بات؟ نه‌جم :دی��اره هونه‌ر له‌كوردستان نه‌بووه‌ته پیشه ،تاهونه‌رمه‌ند لێی سودمه‌ندبێ له‌ڕووی ئابووریه‌وه ،به‌ڵكو هونهرمهند هه‌میشه پیشه‌یه‌كی تری ك��ردووه بۆئه‌وه‌ی ل �هڕووی بژێوییه‌وه، بتوانێت به‌رده‌وامی بهژیانی خۆیشی‌‌و هونه‌ره‌كه‌یشی ب��دات ،به‌دڵنیاییه‌وه ك��اری��گ�ه‌ری ل�هس�هر م��ن ه�هی�ه ،ب�ه‌اڵم ن��اچ��ارم ،چونكه حكومه‌ت هاوكاریی ه��ون �هرم �هن��دی وهك ئێمه ن��اك��ات، م��ن تائێستا ه �هم��وو به‌رهه‌مه‌كانم له‌سه‌رگیرفانی خۆم به‌رهه‌مهێناوه ،بهاڵم هونه‌رمه‌ندانیتر لهسهر گیرفانی حكومه‌ت ل�هس�هر كۆمهڵێك به‌رهه‌میده‌هێنن په‌یوه‌ندی حیزبیو شه‌خسی. ده‌ستوور :بهڕێزتان ههموو ساڵێك له‌یادی كارهساتی جه‌رگبڕی هه‌ڵه‌بجه‌دا به‌شداریتان ك���ردووه ،وهك پێویست ئاوڕ له‌هونه‌رمه‌ندانیتر دراوه‌ت�هوه ،ئایا ماندووبوونی تۆ به‌هه‌ندوه‌رگیراوه؟
دوپشک
( 23ت .یه‌که‌م 21 -ت .دووهم)
ه���هن���دێ���ك ك���ێ���ش���هی ژی���ان���ت چ������اره‌س������هرك������ردووه ،ب����ه‌اڵم گۆشه‌نیگاكانت بۆچوونه‌كانت‌و ب��ۆ رووداوه‌ك��������ان پێویستیان به‌پێداچوونه‌وه ههیه .سووریت لهسهر ئهوه ی كه‌تۆ راستیت ،بهاڵم هه‌لومه‌رجه‌كان دژ ی ئ��ه‌وه‌ت بۆ ده‌سه‌لمێنن.
که‌وان
نه‌جم :ده‌توانم بڵێم نه‌خێر ،بهاڵم من ئ��اس��وده‌م ،چونكه بۆ شاره‌كه‌ی خۆم بێبه‌رامبه‌ر سروود ده‌ڵێم ،یهكهم ه��ون �هرم �هن��دم زۆرت��ری��ن س���روودم بۆ هه‌ڵه‌بجه وت��ووه له‌سه‌رئه‌ركی خۆم، بهداخهوه هونهرمهند ههیه ،بازرگانیی به‌خوێن‌و قوربانی ئه‌وشاره‌وه دهكاتو بڕی خه‌یاڵی پ��اره‌ی بۆ سه‌رفده‌كرێ، ل����هڕووی راگ �هی��ان��دن��ی��ش �هوه گرنگی پ��ێ��ده‌درێ ،ب �ه‌اڵم ئێمه وهك خهڵكی ش��اره‌ك �ه پ�ه‌راوێ��زده‌خ��رێ��ی��ن ،ئهمهش ده‌ستی حیزبایه‌تی‌‌و ئایدۆلۆژی له‌پشته ئه‌گه‌رنا مه‌سه‌له‌ی توانای هونه‌ری بێت، زۆر به‌تواناترین لهو هونه‌رمه‌ندانه‌ی
( 22ت .یه‌که‌م 20 -ک .یه‌که‌م)
ب���ڕوا ب �ه‌خ��ۆب��وون��ت زی���ادده‌ك���ات، سه‌رنجی كهسانێك راده‌كێشیت‌و ئاگاشت لێ نییه ،تایبه‌تمه‌ندییه‌كانت له‌كاره‌كه‌تدا ،دهبن ه هۆ ی ئهوه ی لهالیهن ده‌وروبه‌ره‌كه‌ته‌وه سوپاس بكرێیت .الیهنی سۆزداریت بهرهو باش ی ده‌ڕوات.
گیسک
كه‌بازرگانیی دهكهن بهو شاره‌وه . دهس��ت��وور :زۆرس��اڵ له‌مه‌راسیم ی یادی هه‌ڵه‌بجه‌دا رێز له‌كه‌سێك ده‌نرێت كه‌ئیشی بۆ هه‌ڵه‌بجه كردبێت ،بۆچی تا ئێستا ئاوڕ له‌به‌ڕێزت نه‌دراوه‌ته‌وه؟ ن��ه‌ج��م :پێشتر ئاماژه‌مپێكرد بێبه‌رامبه‌ر كار بۆ هه‌ڵه‌بجه دهك�هم، تائێستا بیر له‌وه‌نه‌كراوه‌ته‌وه رێزلێنان ب��ۆم��ن ب��ك��رێ��ت ،ئ���هوه ك��هوت��ووه‌ت��ه ئه‌ستۆی بنه‌ماڵه‌ی شه‌هیدان‌و ئه‌دیبان‌و رووناكبیرانی شاره‌كه ،ده‌توانم بڵێم ل���هدوای هونهرمهند شڤان پ���ه‌روه‌ر، سروودم بۆ هه‌ڵه‌بجه وتووه له‌ئۆردوگای ك��ام��ێ��ران ل �هئ��ێ��ران مانگێك دوای
كاره‌ساته‌كه ،تائه‌مڕۆش به‌رده‌وامم ئهو یاده‌م كردووه‌ته‌وه ،بهداخهوه هونهرمهند ههبووه س��روودی بۆ سوپای ئه‌نفال‌و كیمیاوی وت��ووه ،رێزلێنانی بۆكراوه بهناوی هه‌ڵه‌بجه‌وه. هونهرمهند نه‌جم محه‌مه‌د لهساڵی 1992یهكهم به‌رهه‌می خۆی تۆماركردووه كه‌سروودێك بۆ هه‌ڵه‌بجه بووه. چ������وار ك��اس��ێ��ت��ی گ���ۆران���ی باڵوكردووهتهوه كه 3كاسێتی گۆرانی س������ۆزداری‌‌و 1كاسێتی س���روودی چ��ی��ن��ای�هت��یو ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕی�ه ،ل�هگ�هڵ تیپه‌كانی ههڵهبجهو سلێمانیو شنروێ‌‌و گروپی ئازادی كاریكردووه.
سه‌تڵ
( 21ک .یه‌که‌م 19 -ک .دووهم)
( 20ک .دووهم 18 -شوبات)
ئ������هم م������اوهی������ه ن���ات���وان��� ی به‌باش ی به‌رپرسیارێتییه‌كانت به‌جێبگه‌یه‌نیت .ه�هم��وو رۆژێ��ك لهگهڵ ئ �هو كێشه‌یه‌دا رووب���ه‌ڕوو دهب��ی��ت �هوه كه‌چه‌ندین ك��ار ههن پێویستبووه جێبه‌جێیان بكه‌یت، ب��ه‌اڵم ن �هت��ك��ردوون .ك��اری ئهمڕۆ مه‌خه‌ر‌ه سبه‌ینێ.
قورس ه به‌الته‌وه ك ه له‌سه‌ركێشه‌یه‌ك ی رۆمانسیدا خۆت ونبكه‌یت ،بهاڵم چار ی دیكه‌شت نییه.حه‌ز به‌كه‌مێك ئ��ازادی زیاتر له‌په‌یوه‌ندییه‌كانتدا ده‌كه‌یت ،به‌اڵ به‌رامبه‌ره‌كه‌ت پێ ی خۆش نییه .به‌باش ی بیربكه‌ره‌وه بۆ ئهوه ی كێشه‌كانت لێ ئاڵۆز نه‌بێ.
نه‌هه‌نگ
( 19شوبات 20 -ئازار)
كه‌م بایه‌خ به‌ته‌ندروستیت ده‌ده‌ی�تو هه‌روه‌ك به ئیش‌و كاره‌كانیشت،پێویسته ئاگات لهوه بێت كه‌كێشه بچوكه‌كان دواتر ده‌بنه كێشه‌ی گهوره .خۆشترین رۆژ له‌الیه‌نی س��ۆزداری��ی �هوه رۆژی شه‌ممه‌یه .ده‌وروب��ه‌رت به‌شداری پێ بكه له‌خۆشیه‌كانتدا.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
10پشوو
ی ی سلێمان كیژان ده‌وه‌ن له‌دهۆكن نه‌وزاد لهگهڵ به‌ریتانییه‌كان له‌فیلمێكی سینه‌ماییدا به‌شداریده‌كات
ده‌ستوور ی ی راب��ردوودا سه‌ردان ی له‌چه‌ند رۆژ ی سلێمان ی كچان گروپ ی دهۆكیان كردو به‌نیازن دواتر كۆنسێرت له‌كه‌ركوك‌و كۆیه‌ش شار ئه‌نجامبده‌ن. ی ی به‌ده‌ستوور ی به‌ڕێوه‌به‌ری گروپی كچانی سلێمان ئه‌نوه‌ر قه‌ره‌داخ ی ده��ۆك داوای���ان لێكردین كه‌بچینه ئه‌وێ راگه‌یاند پارێزگار كۆنسێرتێكیان بۆ بكهین ،ئێمه‌ش رازیبووین‌و ئهو كۆنسێرته‌مان سازكرد. قه‌ره‌داخی ئه‌وه‌شی وت “لهو كۆنسێرته‌دا چه‌ند ئاوازێكی نوێمان ی ئاماده‌كراو پێشكه‌شكرد ،كهبۆ یهكهمجار بوو لهگهڵ چه‌ند به‌رهه‌مێك ی فۆلكلۆری ،ههروهها به‌نیازین هه‌مان كۆنسێرت ببه‌ین بۆ له‌بابه‌ت ی ی كوردستان ،گه‌ر هه‌لومه‌رج ی تر ی كه‌ركوك‌و كۆیه‌‌و شاره‌كان شار گونجاومان بۆ بڕه‌خسێت ،ئێستاش خه‌ریكی خۆئاماده‌كردنین بۆ به‌رهه‌مهێنانی CDیهك بۆ گروپه‌كه“.
ده‌شتی ئه‌نوه‌ر ی ده‌وه‌ن ن �ه‌وزادی ئه‌كته‌ر ،كه‌ئێستا له‌گه‌شتێك ه له‌واڵت ئه‌ڵمانیا ،بهنیازه لهگهڵ ژماره‌یه‌ك ئهكتهری به‌ریتانیدا له‌فیلمێكی سینه‌ماییدا به‌شداریبكات. له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور ،ده‌وه‌ن رایگه‌یاند گه‌شته‌كه‌ی بۆ ئه‌ڵمانیا ،هه‌م بۆ هونه‌ره‌و هه‌میش بۆ پشوودان. ی سینه‌مایم ب �هدهس��ت �هوهی �هو ی “ك��ارێ��ك � ئ��هو وت�� ی ی لێكردووم كه‌ڕۆڵ ی كورد له‌به‌ریتانیا داوا ده‌رهێنه‌رێك ی سه‌ره‌كیم ههبێت ل�هو فیلمه سینه‌ماییه‌دا، ئه‌كته‌ر ی بۆ كه‌هه‌موو ستافه‌كه‌ی به‌ریتانین ،بۆی ه چه‌ند مه‌رجێك ی داناوم تاوه‌كو ئهو رۆڵه‌م پێبدا ،یه‌كێكان ئهوهیه كه‌كێش خۆم كه‌مبكه‌مه‌و‌ه تاوه‌كو ئهو رۆڵه بگێڕم ،چونك ه ئێستا 65كیلۆم دهبێت له 60كه‌متربم”. ئهو ئه‌كته‌ره كچه باسی لهوه كرد كه‌پێویست ه كچان ئهو رێچكه‌ی ه بشكێنن‌و چیتر ئهو شه‌رمه نه‌مێنێت لهناو درامای كوردیدا ،كچ‌و كوڕ نه‌توانن ده‌ستی یه‌كتری بگرین. ی “با به‌شێوازێکی نوێتر په‌یوه‌ندی نێوان کچ و ئهو وت کوڕ ده‌ربخرێت ،ته‌قلیدیانه نه‌بێت”. ی له‌وباره‌یه‌وه ده‌وه‌ن دهڵێت “ئهگهر یهكێك رێچك ه ی هه‌ڵبژارد ،ئهوا كۆمهڵێك مه‌رج هه‌ی ه نواندن‌و ئهكتهری بیشكێنێت ،من لهگهڵ ئه‌وه‌نیم له‌كلتوور ال بدرێت ،بهاڵم پێمخۆش ه نوێكاری هه‌بێت‌و خۆم نوێكاریم كردووه ،ههموو ده‌رهێنه‌رو ئه‌كته‌ره‌كانیش ئه‌وه‌یان بینیوه كه‌كردوومه، ره‌نگ ه ئهوهی من كردبێتم لهبهرئهوه بێت كه‌دایك‌و باوكم ی دهكهنو ی هونه‌ر ی زۆره كار له‌پشته‌وه‌یه‌‌و ئهوان زه‌مانێك هاوكاریشمن”. ده‌وه‌ن نه‌وزاد كچی هه‌ردوو هونهرمهند نه‌وزاد مه‌جید‌و ی ئهو دوو سه‌بیح ه خانه ،ئهو سوپاسی خوا دهكات كه‌كچ ی هونه‌رمه‌نده‌یه‌‌و توانیویه‌تی بگاته ئهم ئاست ه هونه‌رییه ئێستای. ی 2002دا نا ،كاتێك ی له‌ساڵ ده‌وه‌ن یهكهم هه‌نگاو ی پۆلیس ده‌رك �ه‌وت‌و ی ره‌ش �ه وهك��و كۆمبارس له‌دراما دواتریش به‌دوایدا به‌شداری له‌چه‌ندین فیلم‌و كورته فیلم كردووه. ی باس دهكاتو ی خۆ ده‌وه‌ن سه‌ختترین كاری هونه‌ر ی كه‌ژاڵت دهڵێت “زۆر قورسبوو بۆ من كه‌پێیانووتم رۆڵ پێده‌ده‌ین له‌درامای رابووندا ،بهاڵم توانیم ئهو هه‌نگاو‌ه بنێم‌و ی باش بگێڕم ،زۆریش به‌ده‌ستیه‌و‌ه ماندووبووم”. رۆڵێك
كاوڕ
( 21مارس 20 -نیسان)
ی ی له‌دایكبوون ی له‌ئاهه‌نگ به‌شدار ك �هس��ێ��ك��دا دهك��هی��ت،ل��هس��هر ی ی هه‌ندێك كێشه كاره‌كه‌ت توش بچوك ده‌بیته‌وه.پێویسته خۆت له‌ده‌مه‌قاڵێكان به‌دووربگریت، ی ناكه‌ون ه بهتایبهت ئ��هوان��ه چوارچێوه‌ی به‌رپرسیارێتیته‌وه.
گا
( 21نیسان 20 -ئایار)
رۆژه‌ك���ان وهك ئ �هوه خ��ۆش نابن كه‌پێشبینیت دهك��رد .كێشه‌كانت ل��ه‌خ��ۆوه دهك��ه‌ون�� ه س��هر رێگا ی چ��اره‌س��ه‌رب��وون‌و پێویستناكات خۆتیان پ��ێ��وه م��ان��دوو بكه‌یت. پێویستت به‌گۆڕینی كه‌ش‌و هه‌وا‌و دوورك �هوت��ن �هوه ل �ه‌ده‌وروب �ه‌ره‌ك �هت ههیه.
دووانه
( 21ئایار 20 -حوزه‌یران)
ی ده‌كه‌یت، هه‌ست به‌دڵخۆش ی ههموو كار‌وباره‌كانت به‌شێوه‌یه‌ك ئ��اس��ان ب���هڕێ���وه‌ده‌چ���ن .ئ �هو ی ئهم په‌یوه‌ندییان هی ل�هم��اوه هه‌فته‌یه‌دا پێیان هه‌ڵده‌ستیت، به‌جۆرێك له‌جۆره‌كان له‌داهاتوودا سوودی ئابوورییان بۆت دهبێت.
قرژاڵ
( 21حوزه‌یران 22 -ته‌موز)
ئ�هم هه‌فته‌یه‌‌و هه‌فته ی داهاتوو ه���هس���ت ب���هب���اش���ی دهك���هی���ت. ح��ه‌زده‌ك��هی��ت پ �هی��وهن��دی��ت ب�هو كهسانهوه نه‌پچڕێت كه‌سااڵنێك پێكه‌وه هاوڕێ بوون .جگ ه له‌وانه‌ش لهگهڵ هه‌ندێك ك �هس تێكه‌اڵو ی په‌یداده‌كه‌یت كه‌سه‌رنجت به‌ال ی خۆیاندا راده‌كێشن.
فه‌رهه‌نگ، ی بۆ كچان گۆران دهڵێت ده‌ستوور ه���ون���هرم���هن���د ف����ه‌ره����هن����گ ج���ان ی له‌ئێستادا سه‌رقاڵ یهكێك كلیپكردنی ی ل��هگ��ۆران��ی��ی��هك��ان�� ی ی ب��هن��او خ��ۆی��هت�� ی دیالنه‌‌و له‌ئاینده‌یه‌ك نزیكدا باڵوده‌كرێته‌وه. ف �ه‌ره �هن��گ جان ی راگه‌یاند به‌ده‌ستوور “گۆرانی دیالن ه به‌ده‌نگ ته‌واوبووه، ی ماوه بكرێته كلیپ‌و له‌ئاینده‌یه‌كی نزیكیشدا بهاڵم ته‌نها ئهوه ئهوه ئه‌نجامده‌درێت”. ی فۆلكلۆریه‌‌و ی كچانه ههروهها وتی “ئهم گۆرانییه ،گۆرانییه‌ك ی نێوان كچ‌و كوڕێك بۆ دوو كهس وتراو‌ه كه‌باس له‌خۆشه‌ویست ی خۆشه‌ویستییه‌وه“. ی كه‌ده‌كه‌ونه داو دهكات ،دوای ئهوه ی ئهو گۆرانی ه لهالیهن فه‌رهه‌نگ ئه‌وه‌شی ئاشكراكرد ،ئاواز ی سه‌باحه. ی شام هه‌رێم محهمهدو شیعر
شێر
( 22ته‌موز 22 -ئاب)
ه��هم��وو ك��اروب��اره‌ك��ان��ی ژی��ان��ت به‌ڕێكوپێك ی به‌ڕێوه‌ده‌چن ،بهاڵم پێویست ه خۆت له‌هه‌ر ده‌نگه ده‌نگێك بپارێز ی بهتایبهت له‌كۆتایی هه‌فته‌دا. هێمنبه‌‌و له‌خۆوه هه‌ڵمه‌چۆ .هه‌لێكت دێت ه به‌رده‌م كه‌ده‌توانیت هه‌ندێك پاره كۆبكه‌یته‌وه.
فه‌ریک
( 22ئاب 22 -ئه‌یلول)
م��اوه ی چه‌ند رۆژێ��ك زۆر ماندوو ده‌بیت ،لهوانهیه هۆكاری سه‌ره‌ك ی ماندووبونه‌كه‌شت كه‌شی ده‌وروبه‌رت بێت .بایه‌خ به‌ته‌ندروستیت بده. به‌قه‌د به‌ڕه‌كه‌ی خۆت پێ راكێشه بۆ ئ��هوهی توش ی هه‌ندێ گرفت ی نه‌خوازراو نه‌بیت.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
پهروهرده 13
ی دایه‌نگه ئه‌هلییه‌كان ته‌ندروست منداڵ فه‌رامۆشده‌كه‌ن عهلی بانیشاری له‌هه‌ولێر دای��ك��ان‌و ب��اوك��ان ده‌ڵ��ێ��ن له‌دایه‌نگه ئه‌هلییه‌كان خزمه‌تی منداڵه‌كانیان ناكرێت‌و خراپی ره‌وشی ته‌ندروستی ئهو دایه‌نگانه منداڵه‌كانیانی نه‌خۆش خستوون. دای��هن��گ��ه ئ�هه��ل��ی��ی�هك��ان م��ان��گ��ان �ه بۆ هه‌رمنداڵێك 120هه‌زار دینار وه‌رده‌گرن، بهاڵم هاوواڵتیان دهڵێن دایه‌نگه‌كان به‌قه‌د ئهو پاره‌یه ،خزمه‌ت به‌مندااڵن ناكه‌ن. له‌هه‌ولێر زیاتر له 40ی دایه‌نگه‌ی ئههلیو 55دایه‌نگه‌ی حكومی ههیه ،لهالیهن وه‌زاره‌ت��ی كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه سه‌رپه‌رشتی دهكرێن ،زۆرینه‌ی دایه‌نگه ئه‌هلییه‌كان رووبه‌ڕووی ره‌خنه‌و گازه‌نده‌ی خهڵك بوونه‌ته‌وه. س�هب��ری عه‌بدلڕه‌حمان هاوواڵتییه‌كی دانیشتووی هه‌ولێره ،دهڵێت “چه‌ندینجار منداڵمان ب��ردووه بۆ دایه‌نگه‌و كه‌ئێواره هێناومانه‌ته‌وه توشی نه‌خۆشی سكچوون‌و رشانه‌وه بوون ،چونكه به‌مانگی جارێك لیژنه‌ی ته‌ندروستی سه‌ردانی ئهو دایه‌نگانه ناكات”. س�هب��ری ده‌ڵ��ێ��ت م��اوهی �هك له‌مه‌وپێش زۆرینه‌ی خهڵكی گه‌ڕه‌كه‌كه بڕیاریاندا شكات له‌دایه‌نگه‌ی گه‌ڕه‌كه‌كه بكهن، بههۆی ئهوهی زۆرینه‌ی دایكه‌كان گومانیان له‌خراپی دایه‌نگه‌كه الدروستبوو. ب��ش��وه‌ر غ��ازی ب �هڕێ��وه‌ب �ه‌ری دایه‌نگه‌ی ئه‌نالینه‌ری ئه‌هلی دان ب��ه‌وه‌دا ده‌نێت كه‌زۆرینه‌ی دایه‌نگه ئه‌هلییه‌كان مهرجی ته‌ندورستیان تێدانییه ،وت �ی “راسته ئهو گله‌ییه زۆرهی رووب��هڕووی دایه‌نگه ئه‌هلییه‌كان له‌هه‌ولێر بووهتهوه ،ئهوهنده رووب������هڕووی دای �هن��گ �ه حكومییه‌كان نابێته‌وه“. بشوه‌ر بڕوای وایه به‌شێكی زۆر له‌گله‌یی‌‌و
گازه‌نده‌كان بێبنه‌مان ،وتی“كه‌وتیان ئهو دایه‌نگه‌یه حكومییه ،ئیتر خهڵك واده‌زانێت ئهوه له‌ئاسمانه‌وه دابه‌زیووه». هاوواڵتیان دهڵێن لیژنه ته‌ندروستییه‌كان سه‌ردانی دایه‌نگه ئه‌هلییه‌كان ناكه‌ن، بهو هۆیه‌شه‌وه ناتوانن چاودێری وردیان له‌سه‌ریان ههبێت ،بهاڵم ئهم تۆمه‌ته لهالیهن لیژنه ته‌ندروستیه‌كان ره‌تده‌كرێته‌وه. لیژنه ته‌ندروستیه‌كان ئ��ام��اژه ب �هوه دهدهن هیچ ك��ات درێخییان نهكردووه له‌سه‌ردانكردنی ئهو دایه‌نگه‌نه ،دهڵێن ههر الیه‌نێكیش گله‌یی ههیه ،دهتوانێت داواكه‌ی ئاڕاسته‌ی وه‌زاره‌تی كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی بكات. دان���ا غ �ه‌ف��ور ل�هل��ی��ژن�هی ت�هن��دروس��ت�ی دایه‌نگه‌كان ،له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور ده‌ڵ��ێ��ت ب�هه��ۆی زۆری دایه‌نگه‌كانه‌وه تائێستا وهك پێویست نه‌توانراوه سه‌ردانی دایه‌نگه‌كان بكرێت ،وتی “بهاڵم هیچ كات ئهمه مانای ئهوه نییه ئهوان كه‌مته‌رخه‌میان كردبێت له‌ڕاپه‌ڕاندنی كاره‌كانیاندا”. ح���ك���وم���هت ج��گ��ه ل��هپ��ێ��داوی��س��ت��یو كه‌ره‌سه‌ته‌كان ،پسپۆڕی تایبه‌تیشی بۆ دایه‌نگه حكومییه‌كان دابینكردووه ،بهاڵم
مه‌رجه‌كانی بۆ دایه‌نگه ئه‌هلییه‌كان، دایكان‌و باوكانی نیگه‌رانكردووه. به‌فرین فایه‌ق ب�هڕێ��وه‌ب�ه‌ری دایه‌نگه‌ی النه‌ی حكومی ئاماژهی به‌وه‌دا وه‌زاره‌ت ك��ارئ��اس��ان�ی ت����ه‌واوی ب��ۆ دای�هن��گ�هك��ان كردووه ،چه‌ندین مامۆستای پسپۆڕی بۆ دابینكردوون ،به‌شێوه‌یه‌ك بۆ ههر پێنج منداڵێك‌و مامۆستایه‌ك ههیه. به‌فرین فایه‌ق وتی“ئهو پاره‌یه‌ی كه‌دایه‌نگه ئه‌هلییه‌كان وه‌ریده‌گرن بۆ ههر منداڵێك زۆره ،سهرهڕای ئهوهی گهورهترین گرفتی ئهوان بچوكی بینای دایه‌نگه‌كانه ،بهاڵم ئهم گرفتانه رووبه‌ڕووی دایه‌نگه حكومییه‌كان نابێته‌وه“. ئه‌ندامێكی لیژنه سه‌رپه‌رشتیاره‌كان ل �ه‌وه‌زاره‌ت �ی كاروكاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی كه‌نه‌یویست ناو باڵوبكرێته‌وه ،له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور وتی “وه‌زاره‌ت ئاگاداری حاڵی دایه‌نگه ئه‌هلیه‌كانه‌و ده‌شزانێت كه‌هه‌ندێك ل �هو دایه‌نگه‌نه مهرجی ته‌ندروستیان تێدانییه ،بهاڵم لهماوهیهكی دیاریكراودا لێپرسینه‌وه لهو دایه‌نگانه دهكرێت”. ئ��ام��اژه‌ی ب �ه‌وه‌ش��دا ئ�هگ�ه‌ری داخستنی چه‌ندین دایه‌نگه‌ی ئه‌هلی له‌ئارادایه
منداڵی ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان بۆ خوله‌كانی هاوینه‌و هه‌ژاره‌كانیش بۆ شه‌قامه‌كان
مه‌عاز فه‌رحان س��ۆران حسێن 15س��اڵ ،ئاواته‌خوازه ی ژیان ی خێزانه‌كه‌ی رۆژێ��ك بێت بژێو ی بتوانێت به‌شداری باشبێت ،بۆ ئهوه ی زمانه خوله‌كان ی هاوین ه بكات‌و فێر بیانییه‌كان‌و زانست ی كۆمپیوته‌ر بێت. سۆران لهو پارچ ه مۆزیكانه‌ش بێبه‌شبووه ك�� ه ل �ه‌خ��ول �هك��ان��دا م��ن��داڵ��ی خێزانه ی دهبن ،بهاڵم ئهو ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان فێر به‌هیوای ه رۆژێك بێت ئهویش بتوانێت له‌خولی هاوینه‌دا به‌شداربێت. ی ژیان ی خۆیو خێزانه‌ك هی سۆران كه‌بژێو له‌ڕێ ی فرۆشتن ی نانه‌و‌ه دابینده‌كات، ی له‌خوله‌كانی وت ی “حه‌زده‌كه‌م به‌شدار هاوینه‌دا بكهم ،ب �ه‌اڵم له‌به‌رهه‌ژاریی ی ژیان ی خۆم‌و ناتوانم ،ناچارم بژێو خێزانه‌كه‌م دابینبكه‌م”. چیرۆك ی س��ۆران به‌سه‌رهات ی ه �ه‌زاران منداڵ ی ه�ه‌ژارو كه‌مده‌رامه‌ت ه ك ه لهبهر نه‌بوونی‌‌و هه‌ژاریی ،ناتوانن به‌شداری ی هاوینه‌دا بكهن. له‌خوله‌كان ی پشوو
س��ااڵن� ه دوای ت �ه‌واوب��وون��ی خوێندن، ی مندااڵنی خێزان ه ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان زۆرین ه ده‌چ��ن � ه خ���ول‌و په‌یمانگای تایبهت به‌فێربووونی زمان‌و مۆزیك‌و كۆمپیوته‌ر، بهاڵم منداڵی هه‌ژاره‌كان بێبه‌شبوون لهو خوالنه. شڤان عیزه‌دین 14ساڵ به‌هه‌مان شێوهی سۆران لهبهر هه‌ژاری ی ناتوانێت به‌شداری ی هاوینه‌دا بكات. له‌خوله‌كان ی پشوو شڤان كه‌خه‌ریك ی كاركردن بوو ،وت ی “زۆر ی ئهو خوالن ه بكهم، حه‌زده‌كه‌م به‌شدار بهاڵم ناتوانم به‌شداریبكه‌م لهبهرئهوهی ی ژیانم دابینده‌كه‌م”. رۆژان ه بژێو ی كه‌هه‌ڵده‌ستن ئ��هو په‌یمانگایان ه ی هاوین، ی خوله‌كان ی پشوو به‌كردنه‌و‌ه ئ��ام��اژه ب �ه‌وه‌ده‌ك �هن زۆر چاوپۆشیان ی نرخه‌وه. له‌مندااڵن ی هه‌ژار كردووه له‌ڕوو ی په‌یمانگای ته‌حیسن سه‌باح به‌ڕێوه‌به‌ر ێ ب��ۆ ف��ێ��رب��ون � ی زم��ان �ه ی ن���و ن����هوه بیانییه‌كان‌و زانست ی كۆمپیوته‌ر ئاماژه ب��ه‌وه‌ده‌ك��ات كه‌هه‌وڵیانداو‌ه ل��هڕووی ن��رخ�هوه هاوكارییه‌ك ی باش ی منداڵه
كه‌مده‌رامه‌ته‌كان بكهن. ته‌حسین وت ی “خول ی هاوین ه كه‌فێربوون ی زمان ی ئینگلیزی‌‌و كۆمپیوت هرو وێنه‌كێشانه ی 550هه‌زار ی س ێ مانگه‌‌و بڕ بۆ ماوه دینار له‌مندااڵن وه‌رده‌گرین‌و پێداویستی قرتاسیه‌و پاسیان بۆ دابینده‌كه‌ین”. ته‌حسین وت ی «بۆ منداڵ ی فه‌رمانبه‌ران %10داشكاندن ده‌كه‌ین‌و بۆ هه‌ژارانیش ێ جاریش داشكاندنمان هه‌ی ه ه�هن��د پاره‌مان له‌منداڵ ی هه‌تیو وه‌رنه‌گرتووه». خوله‌كان زۆرب��هی��ان ل�ه‌ژێ��ر رێنمایی وه‌زاره‌ت��ی پ���ه‌رو‌هر‌ده‌دا دهب �ن‌و جۆرێك له‌یارمه‌تیش بۆ مندااڵنی شه‌هید‌و ئهنفال ههیه. ه���هت���او ح��هم�� ه س �ه‌ع��ی��د وت �هب��ێ��ژی ی سلێمانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ی پ��هروهرده له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور وت ی «پهروهرده ئاگادار‌ه لهو خوالنه‌و به‌پێ ی رێنمایی پهروهرده ئهو خوالن ه ده‌كرێنه‌وه». ی شه‌هیدان‌و هه‌تاو وتی «بۆ كه‌سوكار مندااڵن ی ئه‌نفال‌و كه‌مده‌رامه‌ته‌كان هه‌وڵدراو‌ه نرخه‌ك ه گونجاوبێت».
فایه‌ق سه‌عید
جيهانبينی پهروهرده
faiekk@hotmail.com
وه‌زیر به‌رپرسیار ه له‌نه‌گۆڕینی ئهم سیستمه له‌سێیه‌م وتاردا كۆتایی بهو باسه دێنم ،كه لهسهر چاكسازییه‌كانی خوێندنی بااڵ نووسیومن‌و پێمخۆشه لێره به‌دواوه ئهوانهی پسپۆڕن له‌بواری خوێندنی بااڵداو ئهو مامۆستاو سه‌رۆك زانكۆیانه‌ی به‌ڕاستی جیدین‌و هه‌وڵی باشیان ههیه ،ده‌ست به‌شرۆڤه‌كردنی بابه‌ته‌كان بك هن‌و لهگهڵ وه‌زیردا بگه‌نه باشترین ده‌رئه‌نجام .یهكێك لهو گله‌ییانه‌ی كه‌ده‌كرێت ،ئهوهیه وه‌زیر به‌شێوه‌یه‌كی تاكڕه‌وانه ئهم بڕیارانه ده‌رده‌كات‌و وه‌زاره‌تیش پێچه‌وانه‌ی ئهمه دهڵێت .له‌كاتێكدا من له‌دووره‌وه ناتوانم ئهم مهسهلهیه یه‌كالبكه‌مه‌وه ،بهاڵم ئهگهر وابێت پێم سه‌یره ،چونكه كاك دالوه‌ر له‌سایه‌ی په‌روه‌رده‌یه‌كی لیبراڵدا خوێندویه‌تی‌و كاری كردووهو كه به‌بێ راوێژ هیچ كارێك ناكرێت .بۆیه پێم سه‌یره ئهگهر ئهمه راستبێت .بهاڵم له‌الیه‌كی دیكه‌وه مرۆڤ له‌هیچ پرۆژه‌یه‌كدا ناتوانێت راوێژ به‌هه‌زاره‌ها كادیر بكات ،چونكه بهشی زۆری كادیره‌كانی پهروهردهو خوێندنی بااڵش له‌دواكه‌وتووییدا نوقمبوون .من خۆم لهگهڵ كادیرێكی په‌روه‌رده‌یی زۆردا كۆبوومه‌ته‌وه كه‌گله‌یی ئ�هوهی��ان ك��ردووه له‌ریفۆرمی په‌روه‌رده‌ییدا كهس پرسی به‌وان نهكردووه ،بهاڵم زۆرینه‌ی ئهو كادیرانه توانای نوێبوونه‌وه‌و تازه‌گه‌رییان نییه ،بۆیه كات كوشتنه لهگهڵ هه‌موویاندا كۆبوونه‌وه سازبكرێت .بهاڵم له‌الیه‌كی دیكه‌وه نابێت كادیره جیدییه‌كان‌و تازه‌گه‌ره‌كان پشتگوێبخرێن. ئێستا كاك دالوه‌ر پرۆژه‌یه‌كی باشی پێشكه‌شكردووه‌و من پێموایه له‌ئێستا به‌دواوه ئه‌ركی سه‌رۆكی زانكۆكانه لهسهر ئاستی به‌شه‌كان‌و دواتریش ئاستی سه‌رۆكایه‌تی زانكۆكان كۆبوونه‌وه‌و سیمینار بكهن .دواتریش با نماینده‌یه‌ك له‌زانكۆكان لهگهڵ وه‌زاره‌تدا پشنیاره‌كان تاوتوێبكه‌ن بۆ ئهوهی پرۆژه‌یه‌كی تۆكمه ئاماده‌بكرێت. ب�هپ��ێ��چ�هوان�هی وت��اره‌ك��ان��ی راب�����ردووه‌وه رێ��ب��وار سیوه‌یلی كه‌مامۆستایه‌كی چاالكی زانكۆیه ،وتارێكی نووسیوه كه‌هه‌ندێ خاڵی جیدی تیادا باسكردووه .بۆ نمونه لهو پرۆژه‌یه‌دا هیچ بایه‌خێك یا حیسابێك بۆ پێشینهی مامۆستاكان نه‌كراوه ،بۆ نمونه هه‌ندێك مامۆستا ههن نووسه‌ری جیدین‌و كتێبیان ههیهو لهسهر ئاستی فیكری كار دهكهنو جێی خۆیه‌تی حیسابێك بۆ ئهم كاره بكرێت .بهاڵم له‌هه‌مووی گرنگتر ئهوهیه مامۆستاكانی زانكۆ بێده‌نگ نه‌بن‌و دواتر گله‌یی بكهن .باشترین چاره‌سه‌ریش ئهوهیه ئهوان پرۆژهی ئه‌لته‌رنتایڤ پێشكه‌شبكه‌ن یا هه‌ندێك گۆڕانكاری له‌پرۆژه‌كه‌ی وه‌زیری خوێندنی بااڵدا بكه‌ن‌و له‌گه‌ل خودی وه‌زیردا شرۆڤه‌ی بكهن. له‌الیه‌كی دیكه‌وه هه‌ندێك مامۆستا لهوه زویر بوون كه‌من زانكۆكان‌و به‌شێكی زۆری مامۆستاكانیانم به‌ته‌مبه‌ڵ ناو بردووه .پێمخۆشه ئهوه یاداشتبكه‌م كه‌شته‌كان شه‌خسی نین‌و من لهبهر رۆشنایی كاره‌كانیان ئهمه ده‌ڵێم .با لێره‌دا ته‌نها یهك نمونه بهێنمه‌وه. كاتێك چاو به‌كتێبخانه‌ی كوردیدا ده‌گێڕم به‌ده‌ر له‌هه‌وڵه‌كانی بهڕێز كه‌رێم قه‌ره‌چه‌تانی یهك دانه كتێبم له‌بواری په‌روه‌رده‌دا ده‌ستناكه‌وێت كه‌مامۆستاكانی زانكۆ نووسیبێتیان لهگهڵ ئه‌وه‌شدا كۆڵێك دوكتۆرو ماسته‌رمان لهم ب��واره‌دا ههیه .ئاخر ئهمه كارهساته!! ئه‌ڵبه‌ته بارودۆخه‌كه له‌بواره‌كانی دیكه‌دا لهوانهیه باشتر بێت ،بهاڵم به‌شێوه‌یه‌كی گشتی زوربه‌ی مامۆستاكانی زانكۆ وهكو مامۆستای ئاماده‌ییه‌كانیان لێهاتووه‌و ههموو هه‌وڵه‌كانیان ته‌نها له‌وانه‌ووتنه‌وه‌دا چڕكردووه‌ته‌وه .بۆیه یهكێك له‌خاڵه‌كانی ئهو چاكسازییه جه‌خت لهوه ده‌كاته‌وه كه‌كادیره‌كان دهبێ ههر چه‌ند مانگ جارێك وتارێك بنووسن .من پێم سه‌یره مامۆستایه‌كی زانكۆ ده‌ڵێ بۆ ئێمه سه‌خته ههر سێ مانگ جارێك وتارێكی 2500وشه‌یی بنووسین له‌كاتێكدا خوێندكارێكی ناوه‌ندی له‌واڵته ئه‌وروپاییه‌كاندا ههموو مانگێگ ئهم كاره دهكات .من نامه‌وێت به‌راوردی كوردستان‌و ئه‌وروپا بكهم ،بهاڵم به‌راوردی مامۆستایه‌كی زانكۆو خوێندكارێكی ن��اوهن��دی دهك��هم .خاڵێكی دیكه لهو به‌رنامه‌یه‌دا داوا له‌هه‌موو به‌شه‌كان دهكات ،به‌رنامه‌یه‌كی وه‌رزی بۆ سیمیناره زانسیته‌كانیان ئاماده بكهن .ئهمهش ده‌بێته هۆی ئهوهی زانكۆكان ببنه سه‌نته‌ری ئهو باسه زانستیانه نهك پاشكۆی ئهو باسانه وهكو ئێستا .ئهوكات خهڵك ناچێت بۆ كۆمه‌ڵه‌كان بۆ ئهوهی گوێ له‌سیمینارێك بگرێت .خاڵێكی دیكه به‌ستنه‌وه‌ی زانكۆو خوێندكاره‌كانی خوێندنی بااڵیه به‌زانكۆكانی ده‌ره‌وه .ته‌نها كاركردن لهگهڵ زانكۆیه‌كی پێشكه‌وتووداو خوێندنه‌وه بهزمانێكی زیندوو جیهانێك ب�هڕووی خوێندكارو مامۆستا به‌ڕێزه‌كانماندا ده‌كاته‌وه ،كه‌وێنه‌ی نییه‌و یه‌كسه‌ر كاریگه‌ری لهسهر جیهانبینی ئه‌وان‌و نه‌وعیه‌تی به‌رهه‌مه‌كانیان داده‌نێت .من بۆڵه‌بۆڵی دونیام كرد كهبۆ جاری یهكهم بڕوانامه‌ی به‌كالۆریۆسی ئابورییه‌كه‌میان له‌ئه‌وروپا به‌دوو ساڵ بۆ موعاده‌له كردم ،بهاڵم پاش ئهوهی په‌روه‌رده‌م له‌سفره‌وه خوێند ،وتم ئهگهر خۆم بڕوانامه‌كه‌ی خۆم هه‌ڵبسه‌نگاندایه ههر به‌شه‌ش مانگ موعاده‌له‌م ده‌كرد. له‌كۆتاییدا دهبێ ئهوه یاداشتبكه‌م له‌زانكۆكاندا به‌شێكی زۆر كه‌می مامۆستاكان لهسهر ئاستی نووسینی زانستی‌و تازه‌گه‌ریدا چاالكن، بۆیه دهبێ سود لهو كه‌سانه‌ش وه‌ربگیرێت بۆ ئهوهی بتوانرێت پرۆژه پۆزه‌تیڤه‌كه‌ی كاك دالوه‌ر ده‌وڵه‌مه‌ندتر بكرێت .بهاڵم ئهگهر ئهم سیستمه‌ش نه‌گۆڕدرێت ئهوكات هه‌موومان گله‌یی له‌وه‌زیر ده‌كه‌ین نهك له‌مامۆستاكان ،بۆیه وه‌زیر ئه‌رك‌و مافی خۆیه‌تی بهههموو الیه‌كدا هه‌وڵبدات.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
12گه‌نجان
به‌گوڵی سروشتی راهاتووی؟ كچان‌و كوڕان كه‌متر به‌گوڵی سروشتی راهاتوون ،فرۆشگاكانی فرۆشتنی گوڵیش دهڵێن زیاتر له‌بۆنه‌كاندا بازاڕیان باشه *ده‌ستوور كچان‌و كوڕانی سلێمانی هێشتا به‌كلتووری گۆڕینهوه ی گوڵ رانه‌هاتوون ،بازاڕه‌كانی ش��اری��ش پ���ڕب���وون له‌پێشانگاكانی تایبهت به‌فرۆشتنی گوڵی سروشتی، ب���ه‌اڵم ك��ڕی��اره‌ك��ان��ی گ��وڵ��ی سروشتی دان��ب�ه‌وه‌دا ده‌نێن ،ك ه تائێستا كچان‌و ك��وڕان به‌كلتووری گۆڕینهوه ی گوڵ بۆ خۆشه‌ویسته‌كانیان رانه‌هاتوون. پ��ێ��ش��ان��گ��اك��ان��ی ف��رۆش��ت��ن��ی گ��وڵ ئاماژه ب�ه‌وه‌ده‌ك�هن ك ه ب �ه‌زۆری له‌بۆن ه تایبه‌تییه‌كاندا هاوواڵتیان بۆ كڕینی گوڵ روویان تێده‌كه‌ن ،بهاڵم دهڵێن بازاڕیان باش نییه‌و بههۆی كه‌می كڕیاره‌كانی گوڵی سروشتییه‌وه ،نزیكبوونه‌ته‌و‌ه له‌داخستنی دوكانه‌كانیان. ئ�����هوان ده‌ڵ���ێ���ن ت �هن��ه��ا ل �هب��ۆن � ه تایبه‌تییه‌كان‌و مه‌راسیم ه حیزبییه‌كاندا ب��ازاڕی��ان باشه ،ئاماژه به‌وه‌شده‌كه‌ن كه‌به‌شێكی زۆر ك�هم له‌كچان‌و ك��وڕان رۆژان ه بۆ كڕینی گوڵی سروشتی روویان تێده‌كه‌ن. ئ��ام��ان��ج حبیب خ����اوهن دوك��ان��ی فرۆشتنی گوڵی سروشتی له‌سلێمانی ،وت ی زیاتر لهكاتی بۆنه‌كاندا له‌وان ه ڤاالنتاین‌و مه‌راسیم ه حیزبییه‌كان‌و رۆژی دایك، ههروهها لهكاتی پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیرییدا خهڵكی بۆ كڕینی گوڵی سروشتی روویان تێده‌كه‌ن. ئهو وت ی "له‌كاته‌كانیتر كه‌متر خهڵك سه‌ردانمان دهكهن". ئامانج وت ی "له‌هه‌موو ته‌مه‌نه‌كاندا سه‌ردانمان دهكهن ،منداڵ‌و گه‌نج‌و پیر، له‌ده‌ره‌و‌ه بهتایبهت لهئێرانهوه ده‌هێنرێن ،به‌وه‌ده‌كه‌ن كه‌ناتوانن لهو نرخه هه‌رزانتر بهاڵم رێژه‌یان كه‌مه". زۆرب��ه ی ئ�هو گوڵ ه سروشتییانه ی ك��ڕی��اره‌ك��ان ت���اڕاده‌ی���هك نرخه‌كانیان بیفرۆشن. ك ه له‌بازاڕه‌كانی سلێمانیدا ده‌فرۆشرێن ،پێ زۆره ،ب �ه‌اڵم فرۆشیاره‌كان ئاماژه ئ��ام��ان��ج خ��اوهن��ی دوك��ان��ی گوڵی
س��روش��ت��ی وت��� ی "ل���هب���ه‌رئ���هوهی لێره دروستناكرێت‌و لهئێرانهوه دێ��ت ،بۆی ه مه‌سره‌فێكی زۆری دهك�ه‌وێ��ت� ه س�هر، ئێمه‌ش ح�ه‌زده‌ك�هی��ن ه���ه‌رزان بێت بۆ ئهوهی بڕێكی زۆر بفرۆشین". سامان كه‌ریم ،گه‌نجێكی ته‌مه‌ن 26 ساڵ ،رۆژی ئاهه‌نگی هاوسه‌رگیری نه‌بێت كه‌ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر بوو ،هیچ كات گوڵی سروشتی نه‌كڕیووه ،ههرچهنده خێزانه‌كه‌ی حه‌ز به‌گوڵی سروشتی دهكات. سامان وت��ی "ئێم ه رانه‌هاتووین‌و نازانین گوڵی سروشتی ل ه چ كاتێكدا پێویست ه ببرێت بۆ خێزان‌و دۆستان‌و خۆشه‌ویستانمان". ههروهها وت ی "ئهم كلتوور‌ه تازهیه، نازانین چۆن گوڵی سروشتی به‌كاربهێنن". شاباز عه‌بدولقادر 21ساڵ ،وتی "من زیاتر له‌بۆنه‌كاندا گوڵ وهك دیارییه‌ك پێشكه‌شی خۆشه‌ویستانم دهك��هم، لهبهرئهوهی گوڵ تایبه‌تمه‌ندی خۆی ههیهو جیایده‌كاته‌وه له‌دیارییه‌كانیتر". شاباز ئهو رۆژه‌ی قسه‌ی بۆ ده‌ستوور كرد ،بڕیاریدابوو گوڵێكی سروشتی وهكو دیارییه‌ك بۆ دایكی بباته‌وه. ئهو رۆژانهی له‌شاره‌كانی كوردستان بهتایبهت له‌سلێمانی گوڵی سروشتی ده‌بینیت ،ته‌نها رۆژان���ی ڤاالنتاین یان مه‌راسیمه حیزبییه‌كانه ،ئه‌وه‌ش به‌شێوه‌یه‌كی زۆر ك��هم ،جگه ل�هوه رۆژان��ی��ت��ر گ��وڵ��ی سروشتی ب�هدهس��ت خه‌ڵكه‌وه نابینرێت. كلتووری گۆڕینهوهی گ��وڵ له‌نێو خێزان‌و بهتایبهت خۆشه‌ویستان هێشتا به‌كلتوور‌و دابونه‌ریتی ك��وردی ئاشنا نهبووه .كچان‌و كوڕان نابینرێت له‌شه‌قام‌و كۆاڵن‌و باخه‌كانی شاردا گوڵی سروشتی بگۆڕنه‌وه. ه��ێ��ڤ��ی ع��هب��اس 23س���اڵ وت �ی
"له‌بۆنه‌كاندا زیاتر گ��وڵ ب�ه‌دی��اری بۆ كه‌سانی خۆشه‌ویست‌و هاوڕێكانمی ده‌ن��ێ��رم ،ب��ه‌اڵم م��ه‌رج نییه له‌هه‌موو بۆنه‌كاندا دیارییه‌كه‌م گوڵ بێت". ئهو وتی "به‌زۆری له‌رۆژانی ڤاالنتاین‌و ههروهها سه‌ردانی نه‌خۆش‌و ئاهه‌نگی ده‌رچووندا گوڵ ده‌گۆڕینه‌وه". ف��رۆش��گ��اك��ان��ی گ��وڵ��ی سروشتی، به‌گوڵی س��وور‌و سپیو په‌مه‌یی‌و زه‌رد رازێنراونه‌ته‌وه ،نرخی تاڵێك گوڵ لهنێوان 2هه‌زار بۆ 4هه‌زاردایه ،نرخی چه‌پكێ گوڵیش لهنێوان 10بۆ 25هه‌زاردایه. رزگ���ار عوسمان كه‌فرۆشگایه‌كی تایبه‌تی ب��ۆ گوڵی سروشتی ههیه، وت��ی "ئ��هو ك�هس��ان�هی كه‌سه‌ردانمان دهكهن ،زیاتر كه‌سانی رۆشنبیرو توێژی گه‌نجانن". رزگار وت ی "رۆژ به‌ڕۆژ دوكانی زیاتری گوڵ دهكرێتهوه ،له‌به‌رئه‌وه‌ش بیرمان له‌وه‌كردووه‌ته‌وه ئیشه‌كه بگۆڕین ،چونكه كاره‌كه زۆربووه‌و قازانجی كه‌مبووه‌ته‌وه". ب���ردن���ی گ����وڵ ،م���اوهی���هك���ه بۆ نه‌خۆشه‌كانیش ق��ه‌ده‌غ��هك��راوه ،بهو هۆیه‌وه بازاڕی فرۆشكاگانی ئهو جۆره گواڵنه كه‌میكردووه. فریشته عومه‌ر ته‌مه‌ن 20ساڵ كهبۆ سه‌ردانی نه‌خۆش هاتبوو بۆ نه‌خۆشخانه، ب��هدهس��ت��وری وت "پێمباشه گوڵی سروشتی ببرێت بۆ نه‌خۆش ،چونكه هیوایه‌ك ده‌ه‌به‌خشێت به‌نه‌خۆش". ژیان عه‌بدوڵاڵ ته‌مه‌ن 25ساڵ وتی "بردنی گوڵی سروشتی واده‌كات نه‌خۆش كه‌مێك ئازاره‌كه‌ی بیربباته‌وه". *محه‌مه‌د حه‌سه‌ن‌و رۆژگار جه‌بار‌و بێستون شه‌ریف‌و منیره نه‌سرده‌ین، خ��وێ��ن��دك��اران��ی ب �هش��ی رۆژن��ام��هوان��ی په‌یمانگای ته‌كنیكی سلێمانی ،له‌خولی هاوینه‌یاندا ئهم راپۆرته‌یان ئه‌نجامداوه.
بۆ گه‌نجان ...گوێیه‌كانتان بپارێزن پسپۆڕانی پزیشكی ،هاوواڵتیان‌و بهتایبهت گه‌نجان له‌مه‌ترسی گوێپاككه‌ره‌وه ئاگادارده‌كه‌نه‌وه بێستون فه‌تاح پسپۆڕان‌و پزیشكانی ته‌ندروستی دهڵێن ئ �هو گوێپاككه‌ره‌وانه‌ی كه‌ماوه‌یه‌ك ه زۆرێك له‌هاوواڵتیان‌و بهتایبهت گه‌نجان به‌كاریده‌هێنن ،مه‌ترسی گه‌وره‌ی ههیه بۆ سهر گوێیه‌كان‌و داواده‌ك�هن خۆیان لهو جۆره گوێپاككه‌ره‌وانه بپارێزن. به‌كارهێنانی چیلكه‌ی گوێپاككه‌ره‌وه، ی��ان ئ���هوهی ك �ه ل���هب���ازاڕدای���هو پێی ده‌وترێت گوێچكه پاككه‌ره‌وه ،به‌ڕای
گوێ پاككردنه‌وه، به‌ته‌داخولكردن ی ناو كار ی قه‌نات ی گو ێ داده‌نرێت، بۆی ه زیانی زۆره
پسپۆڕانی پزیشكی‌‌و بهتایبهت پسپۆڕانی قورگ‌و گوێ‌‌و لووت به‌خویه‌كی هه‌ڵه‌و ناته‌ندروست ده‌ژمێردرێت ،داواده‌ك �هن خۆیانی لێ به‌دووربگرن. گوێپاككه‌ره‌وه چییه؟ ئهو گوێپاككه‌ره‌وانه ،چیلكه‌یه‌كی 6تا 7سانتیمه‌تر درێ��ژه‌و له‌هه‌ردوو س���ه‌ره‌ك���هی���هوه ب �هپ��ارچ �هی �هك لۆكه رووپۆشكراوه ،هاوواڵتیان بهتایبهت لهم سه‌رده‌مه‌دا گه‌نجان بۆ پاككردنه‌وه‌ی گوێكانیان به‌كاریده‌هێنن. «جگه له‌زیان سوودی نییه» د .ش��ێ��رك��ۆ س �ه‌ع��ی��د پ��س��پ��ۆڕی نه‌شته‌رگه‌ری گوێ‌‌و مامۆستای ئهو بواره له‌كۆلیژی پزیشكیی زانكۆی سلێمانی، ب��هدهس��ت��ووری وت «بێجگه ل�ه‌زی��ان ئ �هو گوێپاككه‌ره‌وانه سوودێكی تری نییه ،به‌كارهێنانی ئهو لۆكه‌یه كهناوی گوێپاككه‌ره‌وه‌ی ل��ێ��ن��راوهو ل �هب��ازاڕدا به‌شێوه‌یه‌كی ب�ه‌رف��راوان ده‌فرۆشرێت، ده‌بێته هۆی چه‌نده‌ها جۆری نه‌خۆشی‌‌و گیروگرفت بۆ گوێیه‌كان». ئهو پسپۆڕه‌ی گوێ باسی له‌زیانه‌كانی ك��ردو وتی «به‌كارهێنانی ده‌بێته‌هۆی هه‌وكردنی گوێی ناوه‌ڕاست». گوێپاككه‌ره‌وه له‌ئێستادا ب�ه‌زۆری گه‌نجان به‌كاریده‌هێنن ،ب �ه‌اڵم زۆرێ��ك له‌دایكانیش لهكاتی شوشتنی منداڵه‌كه‌یان گوێیه‌كانیانی پێ پاكده‌كه‌نه‌وه. د .شێركۆ وتی «ئ �ه‌وه‌ش لهالیهن دایكان بووه‌ته خوو و زیانی زۆری بۆ منداڵه‌كانیان دهبێت». زۆری���ن���هی پ��س��پ��ۆڕان��ی پزیشكی هه‌مان بۆچوونیان ههیه لهسهر ئهو
گوێپاككه‌ره‌وانه. د .ی��ادگ��ار ش�هوق�ی ب�هڕێ��وه‌ب�هر ی سه‌نته‌ری ئۆدۆلۆجی لهشاری سلێمانی كه‌یه‌كێكه لهو سه‌نته‌رانه‌ی كه‌رتی گشتی به‌ڕێوه‌یده‌بات‌و تایبهته به‌كێشه‌كانی بیستن ،به‌ده‌ستووری وت «زۆرینه‌ی هاوواڵتیان به‌بیانووی ووشككرنه‌وه‌ی گوێیان ئهو كاره دهكهن ،بهاڵم لهراستیدا راس��ت نییه‌و دهتوانێت به‌پارچه‌یه‌ك په‌ڕۆی پاك یان كلێنسێك ته‌نها دیوی دهرهوهی گوێیان وشكبكه‌نه‌وه». گوێیه‌كان پێویستیان به‌پاككردنه‌وه‌ی ئێمه نییه د .ش��ێ��رك��ۆ س �ه‌ع��ی��د پ��س��پ��ۆڕی نه‌شته‌رگه‌ری گ��وێ ئ��ام��اژه‌ی ب��ه‌وه‌دا كه‌قه‌ناتی گوێ یان جۆگه‌ی گوێ قه‌ناتێكی ته‌سكه‌و درێژییه‌كه‌ی نزیكه‌ی 3-2سم هو تیره‌كه‌شی نزیكه‌ی 7ملمه‌و وتی «ئهم شێوهی قه‌ناته واده‌كات په‌نجه‌ی كه‌سه‌كه نه‌گاته ههموو به‌شه‌كانی ئهم قه‌ناته ،تا بتوانرێت ههموو جۆگه‌كه پاكبكرێته‌وه، بهاڵم گوێی مرۆڤ وادروستبووه كه‌خۆی خۆی پاكده‌كاته‌وه». ئهو پسپۆڕه ئاماژهی به‌وه‌دا كه‌گوێی مرۆڤ وهك جهستهی مرۆڤ بهتایبهتی له‌جه‌سته ئهو رووكه‌شه خانانه هێواش پێستی له‌ش به‌ڕوپۆشێك داپۆشراوه‌‌و هێواش راده‌ماڵرێن له‌ناوه‌نده‌وه بۆ بهشی توانایه‌كی خۆپارێزی ههیه ،ئهو خانانه‌ی ده‌ره‌وه». پێست ه�هڵ��ده‌وه‌رن ،لهكاتی خۆشتندا ئهو نمونه‌ی ئ �هوهی هێنایه‌وه كه و یان لێخشاندنی ده‌ست بۆ ده‌ست ئه كهسێك گ �هر گوێی پاكنه‌كاته‌وه بۆ توێژانه هه‌ڵده‌وه‌رن ،بهاڵم وتی «له‌گوێدا م��اوهی چه‌ند هه‌فته‌یه‌ك ئهو توێژانه‌و ل��هو ق�هن��ات�ه داخ�����راوه‌دا كه‌ته‌نانه‌ت ئهو پیسییه‌ی پێوه‌یه‌تی خۆڕسك دێنه په‌نجه‌ی مرۆڤیشی پێناگات تائه‌و ده‌ره‌وه ،ههر بۆیه وتی «پێویست به‌وه توێژانه هه‌ڵبوه‌رێت ،ههر بۆیه گوێیه‌كان ناكات هیچ كاریگه‌رێكی یاریده‌ده‌ری بۆ به‌تایبه‌تمه‌ندییه‌ك دروستبوون جیاواز ئه‌نجامبدرێت ،دیاردهی گوێ پاككردنه‌وه
به‌گوێپاكه‌ره‌وه یان به‌هه‌ر كه‌لوپه‌لێكیتر له‌رووی ته‌ندروستیه‌وه هه‌ڵه‌ن ،ئهو كاره به‌ته‌داخولكردنی ناو كاری ئهو قه‌نات هی گ��وێ داده‌ن���رێ���ت ،گ��وێ خ��ۆی خۆی پاكده‌كاته‌وه». ب���ه‌ڕای د .شێركۆ به‌كارهێنانی ئهو لۆكه‌یه ده‌بێته هۆی ته‌داخولكردن له‌كاری گوێیه‌كاندا‌و وتی «چونكه دواتر ئهو سیستمی پاككردنه‌وه‌یه تێكده‌چێت‌و سستده‌بێت».
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
ئۆپۆزیسیۆن 15
«خه‌له‌لێكی گهوره له‌بونیادی فیكری ئۆپۆزیسیۆندا ههیه» نووسهرو رووناكبیر رێبین ره‌سوڵ بۆ ده‌ستوور سازدانی :وریا حه‌مه تاهیر بهشی یهكهم رێبین ره‌س��وڵ ئیسماعیل نووسهرو روون��اك��ب��ی��ر ل�ه‌چ��اوپ��ێ��ك�هوت��ن��ێ��ك��دا ك �هدهس��ت��وور له‌گه‌ڵیدا س��ازی��داوه، ی ده‌ڵ��ێ��ت ئۆپۆزیسیۆن له‌قه‌یرانێك قوڵدایه‌و نازانێت چۆن مامه‌ڵه لهگهڵ ب��ارودۆخ �هك �هدا بكات .دهڵێت «تا ئێستاش ئۆپۆزیسیۆن له‌كوردستان ی ی دروشم‌و ته‌پڵلێدان‌و ریكالم ئهوهنده ئیعالمییه ،نیو ئ �هوهن��ده نه‌بووه‌ت ه ی كار». پڕۆژه‌و به‌رنامه ی رێبین ره‌س��وڵ ره‌خن ه له‌ئه‌دا ی ئۆپۆزیسیۆن دهگرێت په‌رله‌مانتاران له‌په‌رله‌مانی كوردستاندا ،ده‌ڵێـت ی دۆشداماون‌و نازانن چۆن كاریگه‌ری ی دهسهاڵت دابنێن .بۆی ه لهسهر لیست ی ئ �هوه دهك��ات هه‌ندێكیان پێشنیاز ده‌ستله‌كاربكێشنه‌وه ،م��ادام ده‌زان��ن له‌ئاست ئهو به‌رپرسیارییه‌تیه‌دا نین كه‌پێیان سپێردراوه. دهس��ت��وور :چ��ۆن ده‌ڕوانیت ه ئهو دی��ارده‌ی �هی كه‌ئێستا پێی ده‌وترێت ئۆپۆزیسیۆنبوون ،سه‌رنجه‌كانت چین ی گۆڕان، لهسهر تێگه‌یشتن‌و مامه‌ڵه كۆمهڵ یه‌كگرتوو وهك ئۆپۆزیسیۆن؟ رێبین ره‌سوڵ :دیاره ئۆپۆزیسیۆن بهشێك ه له‌سیستمی دیموكراتی ،له‌هه‌ر شوێنێك ئۆپۆزیسیۆنی به‌هێز ههبێت، لهو شوێنه‌دا حكومه‌تی به‌هێزیش ههیه. ی لهو روانگه‌یه‌و‌ه لهگهڵ هه‌ڵبژاردنه‌كان ی 2009دا پهرلهمانی كوردستان له‌ساڵ ی دیاردهی ئۆپۆزیسیۆن وهكو شێوهیهك نیمچه راسته‌قینه سه‌ریهه‌ڵداوه ،بهاڵم ی دیاره ئهو دیارده‌یه‌ش وهكو زۆرب ه ی ی دیارده سیاسیو كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان زۆر ی نییه‌و كۆمهڵگهی كوردی ،بێ كه‌موكوڕ ی پێویستی به‌فراوانكردن‌و تێگه‌یشتن ی میكانیزمی گونجاو‌ه تازه‌و دۆزینه‌وه ی ی راسته‌قینه‌ی خۆ تا بتوانێت رۆڵ ی ببینێت .ئاسانه هه‌موومان بانگه‌ش ه ئهوه بكهین كه‌ئۆپۆزیسیۆنین ،بهاڵم ی ئاسان نییه هه‌موومان بتوانین رۆڵ ئۆپۆزیسیۆن ببینین .لهو روانگه‌یه‌و‌ه ئۆپۆزیسیۆن له‌كوردستاندا هه‌مان ی ی دهس��ه‌اڵت له‌نێو قهیرانێك شێوه قوڵدایه ،ههر وهكو ده‌سه‌اڵتیش نازانێت چۆن خۆی لهو قه‌یرانه ده‌ربازبكات .تا ئێستاش ئۆپۆزیسیۆن له‌كوردستاندا ی دروش����م‌و ته‌پڵلێدان‌و ئ���هوهن���ده ی ئیعالمییه ،نیو ئ �هوهن��ده ریكالم ی كار ،نیو نه‌بووه‌ت ه پ��ڕۆژه‌و به‌رنام ه ی ئهوهنده نه‌بووه‌ته ك��ۆڕو سیمینار ج �هم��اوه‌ری ،نیو ئ�هوهن��ده نه‌بووه‌ت ه تێكۆشان بۆ گۆڕینی واقیعی سیاسیو ئابووری‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی .بهپێچهوانهوه، ی ی وه‌هم ئ �هوه ئۆپۆزیسیۆن ه پ��ڕۆژ‌ه ی پێشكه‌شده‌كات بهناوی دابینكردن ی ی ئهوه مووچ ه بۆ كابانی ماڵ ،له‌بر پڕۆژه‌یه‌كی گشتگیر پێشكه‌شبكه‌ن بۆ ی ی كۆمه‌ڵگه لهبارهی بیم ه سه‌رتاسه‌ر بێكاری. چ��ۆن دهس���ه‌اڵت له‌راگه‌یاندنه‌و‌ه ری��ك�لام ب��ۆ خ��ۆی دهك����ات ،ئ��اواش ئۆپۆزیسیۆن هه‌مان رێ��ك�لام ،بهاڵم به‌پێچه‌وانه دووباره‌ده‌كاته‌وه ،لێره‌شدا ی ی ئۆپۆزیسیۆنی پهرلهمانی قه‌یران ی ده‌رده‌ك��ه‌وێ��ت ،كه‌ناتوانێت له‌گرێ خۆبه‌كه‌مزانین بهرانبهر به‌ده‌سه‌اڵت ده‌رب��ازی��ب��ێ��ت ،چ��ۆن دهس���ه‌اڵت زۆر به‌زه‌حمه‌ت ئۆپۆزیسیۆن هه‌زمده‌كات، به‌هه‌مان زه‌حمه‌تیش ئۆپۆزیسیۆن ی دهسهاڵت هه‌زمده‌كات ،ئه‌وه‌ش مانا
ی وای ه خه‌له‌لێكی گهوره له‌بونیادی فیكر ئۆپۆزیسیۆندا ههیه. ی ده‌ستوور :هه‌ندێك دهڵێن گوتار هێزه ئۆپۆزیسیۆنه‌كان زیاد له‌پێویست ی ی ستراتیژ تاكتیكییه ،وهك ئ��هوه ی بێت؟ هێشتا ئ �هوان به‌رنامه‌و پالن ستراتیژییان بۆ هیچ نه‌خستوه‌ته‌ڕوو؟ ج��گ � ه ل �هه �هن��دێ��ك ش���ه‌ڕ ل�هم��ی��دی��او له‌په‌رله‌مان هیچی ئه‌وتۆ دیار نییه. رێبین ره‌س����وڵ :ئۆپۆزیسیۆن ی هیچ ستراتیژییه‌كی نیی ه تا تاكتیك ههبێت ،ئهوه ئه‌مری واقیعه كه‌ئه‌وان كه‌وتوونه‌ت ه نێو كارو نازانن ،دهبێت چۆن مامه‌ڵه بكه‌ن‌و چیبكه‌ن .ئهگهر ی ی له‌نزیكه‌و‌ه سه‌رنجی یهك ساڵ به‌ورد كاری په‌رله‌مان بده‌ین ،هه‌ندێك شتمان بۆ ده‌رده‌كه‌وێت .سهرهتا ئۆپۆزیسیۆن به‌هێزێكی گهوره هات ه ناو په‌رله‌مان، ی له‌الیه‌نی مه‌عنه‌وییه‌و‌ه بهاڵم نه‌یتوان ئهو هێزه وهكو پێویست به‌كاربێنێت، ی ی هه‌ست ی كوردستان له‌كاتێكدا لیست
ئێستاش ئۆپۆزیسیۆن ئه‌وه‌نده‌ی خۆ ی لهپشت رۆژنامه‌نووسان شاردووه‌ته‌وه، ئهوهنده ناوێرێت به‌ئاشكرا خۆ ی پیشان ی دهسهاڵت بدات ی ی دهك���ردو پێگه‌ی ج��اران� ب����ه‌الواز نه‌مابوو له‌نێو په‌رله‌مانداو ئاماده‌بوو ی هاوبه‌شدا هه‌ندێك لهبهرانبهر ك��ار ت��هن��ازوالت��ی ب��اش پێشكه‌شبكات، بهپێچهوانهوه به‌كارهێنانی ئهو هێزه لهالیهن ئۆپۆزیسیۆن زۆر مه‌غروران ه ی بوو ،تاكار گه‌یشت ه ئ�هوهی نه‌یتوان هیچ شتێك به‌ده‌ستبێنێت .ئێستاش ی كوردستانی رۆژ ب �ه‌رۆژ زیاتر لیست ئۆپۆزیسیۆن گۆشه‌گیر (ئیحتیوا) ی الوه‌ك���یو بچوك دهك���ات‌و ب �هش �ه‌ڕ س��ه‌رق��اڵ��ی��ان دهك�����ات ،ب �ه‌ج��ۆرێ��ك ی ئۆپۆزیسیۆن نازانێت ،دهبێت شهڕ به‌چ ی بكات‌و بۆ چی بكات ،ئه‌وه‌ش زیره‌ك ی س�هرك��رده‌ك��ان�ی لیستی كوردستان ی پ��ی��ش��ان��ده‌دات‌و ئ��اڵ��ۆزی‌‌و ناڕۆشن
سه‌ركرده‌كانی ئۆپۆزیسیۆن ده‌رده‌خات. ی ساڵێك ئێستا پێویسته له‌سه‌رمان دوا ێ زه‌حمه‌ت له‌ئۆپۆزیسیۆن بپرسین :ئه‌ر نه‌بێت كوا ده‌سكه‌وته‌كانتان؟ ئهوانیش پێمان دهڵێن رێگامان پێناده‌ن پڕۆژ‌ه ی پێشكه‌شبكه‌ین‌و كاربكه‌ین؟! ته‌ماشا ئ�هو وه‌اڵم��ه كۆمیدیی ه بكهن ،وهكو ئهوهی ههموو ئۆپۆزیسیۆنه‌كانی دونیا ی خۆیان رێگایان پێدرابێت پڕۆژه‌كان ی واقیع. بكه‌نه ئه‌مر ده‌ستوور :ئایا كاری ئۆپۆزیسیۆن ی ی په‌رله‌مان‌و رووپ��ه‌ڕ ته‌نها له‌هۆڵ میدیادا كورت دهبێتهوه؟ رێبین ره‌س��وڵ :بێگومان نه‌خێر، بهاڵم له‌ڕه‌وشی ئێستای كوردستاندا ئهو دووالیه‌نه تهواو زاڵن بهسهر ههموو الیه‌نه‌كانیترو دی��س��ان له‌ئێستاشدا جه‌ختكردنه سهر ئهو دووالیه‌نه ره‌نگ ه زۆرباشتر بێت ،چونك ه هێشتا تهواو ی له‌بار نییه، ی ئه‌منی‌‌و سیاس زه‌مین ه ی ئۆپۆزیسیۆن بتوانێت خۆپیشاندان
جه‌ماوه‌ری گه‌وره‌و رێكخراو به‌ڕێوه‌ببات، ئهو خۆپیشاندانانه‌مان بیرنه‌چووه‌ته‌و‌ه ی ی ئ��اش��ك��راك��ردن �ی بكوژان ك����ه‌داوا رۆژنامه‌نووس سهردهشت عوسمانیان دهك��رد ،چۆن وهكو هه‌ڕه‌ش ه بۆ سهر ی ته‌ماشاده‌كرا؟! بۆی ه ی نه‌ته‌وه‌ی ئاسایش ی په‌رله‌مانیدا ئهگهر ئۆپۆزیسیۆن له‌كار ی هێنابێت ،بهاڵم شكستێكی گ �هوره ی زۆر ی میدیاییدا سه‌ركه‌وتن له‌كار ی به‌ده‌ستهێناو‌ه به‌جۆرێك ئێستا گهوره ی ك���وردی باشتر ل�ه‌ج��اران دهس �ه‌اڵت � ی ئازاد تێده‌گات ،پێموای ه ی میدیا له‌هێز ی راستهوخۆ جارێكیتر ناوێرێت به‌شێوه ی ئهو میدیایه ببێته‌وه ،ئه‌وه‌ش رووبه‌ڕوو هه‌نگاوێكی گه‌وره‌و سه‌ركه‌وتنێكی پڕ بایه‌خه‌و دهبێت به‌گرنگ ته‌ماشابكرێت، ی راپه‌رینه‌و‌ه چونكه یه‌كه‌مجاره له‌دوا میدیا بتوانێت دهس�ه‌اڵت ناچاربكات، ملكه‌چبكات ب��ۆ داخ��وازی��ی �هك��ان �ی، ئ�هوه ده‌رسێكی گ �هوره ب��وو ،دڵنیام س��هرك��رده‌ك��ان ب��اش تێیگه‌یشتن، هیوادارم میدیاش باش تێیگه‌یشتبێت. دهس��ت��وور :رای��هك هه‌ی ه دهڵێت ی ئۆپۆزیسیۆن ،نه‌یتوانی ببێته رابه‌ر ی ئهو جه‌ماوه‌ره‌و داكۆكی له‌كێشه‌كان ی لهپێش خ �هڵ��ك ب��ك��ات ،ن �هی��ت��وان � ی جه‌ماوه‌ره‌و‌ه بێت بۆ به‌گژداچوونه‌وه ن��ادادی ،شه‌رمده‌كه‌ن یان ده‌ترسن، ل����هوهی بڵێن ب �هڵ��ێ ئێم ه خهڵك ی حكومه‌ت؟ هانده‌ده‌ین دژ رێ��ب��ی��ن ره‌س������وڵ :ب���ا ل��ێ��ره‌دا م��ن راش��ك��اوان �هت��ر ق��س�هب��ك�هم ،ئهو ئۆپۆزیسیۆنه‌ی ئێستا له‌كوردستاندا ههیه ،ئێمه ناومان ناوه ئۆپۆزیسیۆن‌و پاڵیان پێوه‌ده‌نێین‌و هانیانده‌ده‌ین رۆڵی ئۆپۆزیسیۆن ببینن ،ئه‌گینا به‌راستی ئه‌وانه ئۆپۆزیسیۆن نین .ئێستا پێت
ده‌ڵێم بۆ ،ئیسالمییهكان ئۆپۆزیسیۆن نین‌و ناشبن به‌ئۆپۆزیسیۆن ،ئهوان بهدوای هه‌ندێك به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌تدا ده‌گه‌ڕێن ،ههر كاتێك ئهو به‌رژه‌وه‌ندییه تایبه‌تی‌‌و شه‌خسییانه‌یان به‌ركه‌وت، واز له‌ئۆپۆزیسیۆن دێنن ،ئه‌زموونی چه‌ند ساڵی رابردووش شایه‌تی لهسهر ئهوه دهدهن .ته‌ماشاكه كاتێك پار قسه لهسهر دهس��ت��وور دهك��را پێش هه‌ڵبژاردنه‌كان ،چۆن خۆیان لهگهڵ ئهو گوتاره‌دا گونجاندو وهكو داكۆكیكه‌ری دیموكراتی خۆیان ده‌ناساندو ده‌یانووت ئ��هو دهس���ت���ووره دهس��ه‌اڵت��ی زۆری داوه‌ت���ه س �ه‌رۆك �ی ه �ه‌رێ �م‌و قبووڵی ن��اك �هن ،ب���ه‌اڵم كاتێك ل �ه‌دواس��ات��دا سه‌فقه‌یه‌كی سیاسییان پێشكه‌شكرا، چۆن وتیان ئهوان رازیده‌بن ده‌نگ بۆ ئهو دهس��ت��ووره ب��ده‌ن! كه‌واته ئهوه ئۆپۆزیسیۆنی راسته‌قینه نییه ،به‌ڵكو ئۆپۆزیسیۆنێكی ساخته‌یه‌و ب�هدوای ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی تایبه‌تدا دهگ �هڕێ��ت،
ئۆپۆزیسیۆن له‌كوردستاندا، هه‌مان شێوه ی دهسهاڵت له‌نێو قهیرانێك ی قوڵدایه نه‌وه‌ك به‌رژه‌وه‌ندی گشتی .سهبارهت به‌براده‌رانی گۆڕانیش ،دیاره بهشێك ل �هو ب��رادهران��ه پێشتر تاماوه‌یه‌كی نزیكیش به‌شێكبوون ل �هدهس �ه‌اڵت‌و ل�هو ن��ادادپ�ه‌روه‌ری��ی�هی ئێستا باسی لێوه دهك���هن ،به‌شێكی زۆریشیان سوودمه‌ندبوون لهو ناعه‌داله‌تییه‌ی كه‌هه‌بوو ،ئێستاش كه‌خۆیان وهكو ئۆپۆزیسیۆن ده‌ناسێنن ،ئاسان نییه متمانه‌یان پێبكه‌ین‌و لهوه دڵنیانه‌بین وهك��و ئیسالمییهكان سه‌فقه‌ی ژێر ب�ه‌ژێ��ری سیاسی نابه‌ستن! ئ �هوهی خهڵكی هاندا پاڵپشتی له‌ئۆپۆزیسیۆن بكات ،ح�ه‌زی گۆڕانكاری بوو له‌نێو ده‌سه‌اڵتدا ،ئه‌وه‌ش هاته‌دی .ئه‌گینا كاری سهرهكی ههموو ئۆپۆزیسیۆنێك
ئیسالمییهكان ئۆپۆزیسیۆن نین‌و ناشبن به‌ئۆپۆزیسیۆن، ئهوان به‌دوا ی هه‌ندێك به‌رژه‌وه‌ند ی تایبه‌تدا ده‌گه‌ڕێن له‌دونیادا هاندانی خه‌ڵكه بهرانبهر به‌ناعه‌داله‌تی‌‌و تاوانكاری ،ئهوان كاتێك پارتی چاوی لێ سووركردنه‌وه‌و وتی ئێوه خهڵك له‌دژی ئێمه هانده‌ده‌ن، ترسان‌و پاشه‌كشه‌یان كردو نه‌یانتوانی بڵێن ئهوه كاری ئۆپۆزیسیۆنه ،بۆیه ئێمه وهك���و م��ی��دی��اك��ارو ن��ووس �ه‌ران به‌رگریمان ل��ێ��دهك��ردن‌و دهم��ان��ووت ئ�هوه ك��اری ئۆپۆزیسیۆنه! ئێستاش ئۆپۆزیسیۆن ئه‌وه‌نده‌ی خۆی لهپشت رۆژنامه‌نووسان شاردووه‌ته‌وه ،ئهوهنده ن��اوێ��رێ��ت به‌ئاشكرا خ��ۆی پیشانی دهس���ه‌اڵت ب���دات ،بۆیه وا خه‌ریكه خهڵك هێدی هێدی لهو ئۆپۆزیسیۆنه ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��خ��وازه بێ ئومید دهب��ن. لهگهڵ ئ�ه‌وه‌ش��دا هه‌ندێك هه‌نگاوی ج��وان��ی��ان ن���اوه ،دهب��ێ��ت ئ��ام��اژه‌ی پێبكه‌ین‌و جێگه‌ی رێزو شانازییه وهكو ره‌تكردنه‌وه‌ی پاره‌ی كڕینی ئۆتۆمۆبێل. ده‌ستوور :الیه‌نه ئۆپۆزیسیۆنه‌كان بهتایبهت گۆڕان ،ئایا ستراتیژیان بۆ گۆڕینی سیستمه‌كه ههیه ،یان هێواش هیواش دهبن به بهشێك له‌سیستمه‌كه؟ رێبین ره‌سوڵ :رهنگه ئهو پرسیاره ئاڕاسته‌ی خۆیان بكرێت باشتر بێت. لهراستیدا من هیچ تاكتیكێك نابینم تا بێم قسه لهسهر ستراتیژییه‌ت بكهم، ههموو ستراتیژییه‌تێك له‌میانه‌ی چه‌ند تاكتیكێكه‌وه به‌جێ ده‌گه‌یه‌نرێت، هێشتا هیچی وام نه‌بینیوه .ئینجا م �هس �هل �هی گ��ۆڕی��ن�ی سیسته‌مه‌كه نازانم له‌خه‌یاڵی ئهو براده‌رانه‌دایه، یا ن��ا؟! چونكه به‌شێكی زۆری ئهو ب��رادهران �ه خۆیان ئ�هو سیستمه‌یان دامه‌زراندووه‌و تا دوێنێش به‌شێكبوون ل�هو سیستمه‌و به‌رگریان لێده‌كرد، كاتێك ئێمه قسه‌یه‌كمان دهك��ردو گله‌یی‌‌و ن��اڕه‌زای��ی�هك��م��ان هه‌بووایه به‌ده‌ستی ده‌ره‌ك��ی ده‌یانناساندین‌و ده‌یانووت ههر ئهوهنده ده‌كرێت‌و ئێوه رۆمانسییانه بیرده‌كه‌نه‌وه .بۆیه ئهگهر كاری پهرلهمانی براده‌رانی گۆڕان وا ب��ڕوات‌و ببنه هه‌ڵگری ئهو تێڕوانینه رۆمانسییه‌ته‌ی كه‌خۆیان باسیان لێوه ده‌كرد ،ئهوه له‌دوای كۆتاییهاتنی ئهو خوله‌ی په‌رله‌مان ،ئاسان نییه بزانین كێ گ��ۆڕان ب��وو و كێ كوردستانی، چونكه ئ �هو ب��رادهران��ه ه �هر ت �هواو پاڵیان لێداوه‌ته‌وه‌و ئیشه‌كه‌یان داوه‌ته ده‌ست خواو هاوپه‌یمانی كوردستانی، له‌كاتێكدا دهبێت ئهوان تێڕوانینیان ههبێت بۆ چاكتركردنی كاری خۆیان‌و ئ�هگ�هر ده‌زان���ن میكانیزمی كاریان هه‌ڵه‌ی تێدایه ،دهبێت بیگۆڕن ،یا چاكتری بكهن.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
14سیاسه‌ت
ی كۆمۆنیسته‌كانی سلێمانی 7/14رۆژ ه شومه‌كه ی كوشتن ی حیزبی كۆمۆنیستی داو 5كادیر ی په‌المار ی ئێران ،یه‌كێت لهسهر داوا
فه‌رمان خێاڵنی له‌سلێمانی پاش 10ساڵ له‌په‌الماره‌كه‌ی یهكێتی بۆ سهر حیزبی كۆمۆنیستی كرێكاریی، ئهو حیزبه داواده‌كات یهكێتی به‌ڕه‌سمی دان به‌تاوانه‌كه‌دا بنێت‌و رایبگه‌یه‌نێت كه‌ئازادی سیاسی وهك تاوان سه‌یرناكات. سه‌ره‌تای رووداوه‌كه ل�� ه 11ی ت �هم��م��وزی س��اڵ �ی 2000دا شاره‌وانی سلێمانی به‌نووسراوێك حیزبی كۆمۆنیستی كرێكاریی كوردستانیان ئ��اگ��ادارك��رده‌وه ل�ه‌دوورخ��س��ت��ن�هوهی باره‌گاكانیان بۆ دهرهوهی شار ،وهك ه �ه‌وڵ��ێ��ك ب��ۆ نه‌هێشتنی دی����ارده‌ی چه‌كداری لهناو شاردا. حیزبی كۆمۆنیستیش داواك��هی��ان جێبه‌جێنه‌كرد ،ل�ه 13ی ته‌مموزدا خۆپیشاندانی ناڕه‌زایه‌تیان لهبهرامبهر ئهو بڕیاره‌دا به‌ڕێخست ،له‌خۆپیشانه‌كه‌دا ته‌قه ب �هس �هر خۆپیشانده‌راندا كرا بهمهبهستی باڵوه‌پێكردنیان ،دواتریش ئاو و كاره‌باو ته‌له‌فۆنی باره‌گاكانیان ب��ڕی��ن‌و ه��ات��وچ��ۆی ب��اره‌گ��اك��ان��ی��ان قه‌ده‌غه‌كرد. عوسمانی حاجی مارف ناسراو به‌ئه‌مجه‌د غه‌فور سكرتێری كۆمیته‌ی ناوه‌ندی حیزبی كۆمۆنیستی كرێكاریی كوردستان، دهڵێت ههموو حیزبه‌كان باره‌گایان لهناو شارو لهناو گه‌ڕه‌كه‌كاندا ههبوو ،وتی "بهاڵم ئهوان له‌ئێمه‌وه ده‌ستیانپێكرد، ئێمه‌ش ئاماده نه‌بووین باره‌گاكه‌مان ببه‌ینه دهرهوهی ش��ار ،لهبهرئهوهی ههموو حیزبه ئیسالمیو ناسیۆنالیست‌و چه‌په‌كانی تریش باره‌گایان ههبوو، چه‌كداریشیان له‌ئێمه زیاتر بوو ،كه‌چی به‌هیچ كام لهو حیزبانه‌یان رانه‌گه‌یاندبوو كه‌باره‌گا ببه‌نه دهرهوهی شار". ه��ه‌روه‌ه��ا وت��ی "ه �هرك �هس��ێ��ك ههتا ئه‌ندامیش نه‌بوایه سه‌ردانی باره‌گاكه‌ی بكردینایه ،یهكێتی ده‌ستگیری ده‌كرد". ئهو كات حیزبی كۆمۆنیست ،باره‌گای مهكتهبی سیاسیو باره‌گای رێكخستنی سلێمانیان ،له‌گردی عهلی ناجی سلێمانی ههبوو ،كه‌هه‌ردووكیان له‌نزیك ماڵی نه‌وشیروان مسته‌فای جێگری سكرتێری گشتی ئهو کاته‌ی یهكێتی بوو. ع��وس��م��ان �ی ح��اج��ی م����ارف ده‌ڵ��ێ��ت دوات��ر لهگهڵ ن�ه‌وش��ی��روان مسته‌فادا كۆبوونه‌ته‌وه ،وتی "ل�هم دانیشتنه‌دا رێ��ك��ك �هوت��ی��ن ك�هئ��ێ��م�ه ب��هم��اوهی��هك باره‌گاكانمان بگوازینه‌وه بۆ گه‌ڕه‌كێكیتر، نهك بیبه‌ینه دهرهوهی شار ،ئێمه لهم رێككه‌وتنه‌دا بووین لهگهڵ نه‌وشیرواندا، ههر لهو سه‌روبه‌نده‌دا 5هاوڕێی چاالكی ئێمه‌یان شه‌هیدكرد". قوربانییه‌كانی په‌الماره‌كه له‌په‌الماره‌كه‌ی یه‌كێتیدا بۆ سهر حیزب ی كۆمۆنیست ،پێنج ئهندامی ئهو حیزبه به‌ناوه‌كانی عه‌بدولباست موحسین، ئیبراهیم محه‌مه‌د ،هاوڕێ له‌تیف ،محه‌مه‌د مسته‌فاو ئومێد نیكبین كوژران‌و چه‌ند كه‌سێكیان برینداربوون ،له‌به‌رامبه‌ریشدا
كهسێك له‌هێزه‌كه‌ی ئاسایش ك��وژرا‌و دوو كه‌سیشیان برینداربوو .هێزه‌كان ی ئاسایش نزیكه‌ی 50ئه‌ندام‌و الیهنگری ئهو حیزبه‌یان ده‌ستگیركرد. دوای پ��ه‌الم��اره‌ك��ه وه‌ف��دێ��ك �ی ئ�هو حیزبه به‌سه‌رۆكایه‌تی رێبوار ئه‌حمه‌د سكرتێری ئهوكاتهی كۆمیت هی ناوه‌ندی حیزبی كۆمۆنیست‌و چه‌ند ئه‌ندامێكی تری كۆمیته‌ی ناوه‌ندی ئهو حیزبه، بۆ گفتوگۆكردن لهسهر چ��اره‌س�ه‌ری كێشه‌كه‌و ب�ه‌رگ��رت��ن له‌فراوانبوونی په‌الماردانه‌كه ،چوونه الی سه‌ركردایه‌تی یهكێتی ،ب �ه‌اڵم یهكێتی وه‌فده‌كه‌یان ده‌ستبه‌سه‌ركرد ،ب��ڕی��اری داخستن‌و ق�ه‌ده‌غ�هك��ردن�ی حیزبه‌كه‌یان ،ك��رده پێشمه‌رجی ئازادكردنیان. ب��ه‌وج��ۆره‌ش ده‌ستیانگرت بهسهر بنكه‌و باره‌گاكان‌و ههموو مومته‌له‌كاتی ن��او ب��اره‌گ��اك��ان�ی حیزبی ن��اوب��راودا، دوات���ر ل�������ه2000/7/21دا هێزهكانی ئاسایش پ�ه‌الم��اری بنكه‌ی رێكخراوه ج�هم��اوه‌ری��ی�هك��ان�ی وهك رێ��ك��خ��راوی س �ه‌رب �ه‌خ��ۆی ئ��اف��ره‌ت��ان‌و سه‌نته‌ری پارێزگاری له‌ژنان‌و سه‌نته‌ری به‌رگری ل�هم��اف�هك��ان�ی م���ن���دااڵن‌و رێ��ك��خ��راوی مامۆستایانیان داو ده‌رگای حیزب‌و ئهم رێكخراوانه‌یان داخست. ئهم كردهوانهی یهكێتی ناڕه‌زایه‌تییه‌كی زۆری رێكخراوه جیهانی‌‌و رێكخراوه‌كانی مافی مرۆڤی له‌ناوه‌وه‌و دهرهوهی هه‌رێمدا لێكه‌وته‌وه. ئاسایش ته‌رمی كوژراوه‌كان ناداته‌وه به‌خاوه‌نه‌كانیان دوای كوشتنی پێنج ك��ادی��ره‌ك �هی حیزبی كۆمۆنیست ،ئاسایشی سلێمانی ته‌رمه‌كانیان نه‌دایه‌وه به‌خێزانه‌كانیان، دوای "هه‌وڵدانێكی بێوچان‌و به‌ڵكو به‌واسیته‌ی خودی سه‌ركه‌وتی كوبه‌وه، كه‌سه‌رۆكایه‌تی پرۆسه‌ی دانانی كه‌مپین‌و كوشتنه‌كه‌ی كردبوو ،توانیمان بزانین كه الشه‌كانیان له‌كوێ نێژراوه". ئااڵ له‌تیف خوشكی یهكێك له‌كوژراوه‌كان وتی "نهك ئهوهی بمانده‌نه‌وه‌‌و خۆمان به‌خاكیان بسپێرین ،نهك له‌مه‌راسیمێكی حیزبیدا ،به‌ڵكو تهنانهت رێگه‌مان پێنه‌درا له‌مه‌راسیمێكی خێزانیشدا به‌خاكیان بسپێرین". ئااڵ له‌تیف وتی "كوشتنی ئهو پێنچ ك��ادی��ره ،ل�ه‌روون��اك��ی��داو به به‌رچاوی خه‌ڵكه‌وه ،به‌بیرۆكه‌ی جه‌الل تاڵه‌بانی‌‌و نه‌وشیروان مسته‌فا ،ههر لهو مه‌یدانه‌ی شه‌قامی سه‌هۆڵه‌كه‌دا ئه‌نجامدرا كه‌ساڵی پارو ئێستاش شهڕی گۆڕانی تێداده‌كه‌ن، ه��هم��وو ب �هڵ��گ �هك��ان ئ���هو راستییه پیشانده‌ده‌ن كه‌ئامانجی سهرهكی ئهو ی حیساباته كوشتاره بۆ یه‌كالكردنه‌وه سیاسییه‌كانی نێوان یهكێتی نیشتمانی‌‌و كۆماری ئیسالمی ئێران بوو ،هه‌ڵبه‌ت په‌نجه‌ی تۆمه‌تی ئێمه وهك خێزانی یهكێك ل �هو پێنچ ك�هس�ه ،ته‌نها بۆ ن �ه‌وش��ی��روان مسته‌فا نییه ،چونكه دڵنیاین كه‌كوشتاری كۆمۆنیسته‌كان دوای داگیرساندنی گڵۆپی س �ه‌وزی
تاڵه‌بانی هاتووه". كه‌سوكاری پێنج كوژراوه‌كه‌ی حیزب ی كۆمۆنیست ،هیچ داوایه‌كی یاساییان ل��ه‌دژی یهكێتی تۆمار نهكرد ،لهبهر بڕوانه‌بوونیان به‌دادگا ئااڵ له‌تیف دهڵێت چوونه سهر گۆڕی ئهو پێنچ كه‌سه ،وهك ئهو كاته‌ی رژێمی به‌عس بوو ،لهبهرئهوهی خێزانی ئهو پێنچ كه‌سه له‌چوونیان بۆ سهر گۆڕی رۆڵه‌كانیان ،چه‌ندانجار لهالیهن هێزهكانی ئاسایشه‌وه په‌الماریاندراوه. وت �ی "ه��ێ��زه چ�هك��داره‌ك��ان�ی ئاسایش ب��ه‌ج��ن��ێ��وو س��وك��ای��هت��یو ل��ێ��دان‌و ش��ه‌ق‌و زلله ل��ه‌دای��كو خوشكی ئهو كوژراوانه‌‌و ده‌ستگیركردنیان ،باڵوه‌ی به‌سه‌ردانیكه‌رانی گۆڕستان ك��ردووه، ن��هك ه��هر ئ���هوه ،به‌ڵكو هێزهكانی ئاسایش له‌گۆڕستان ههتا به‌رده‌رگای ماڵه‌وه به‌لێدان‌و جنێو دوای ئهو ژنه به‌سااڵچووانه‌ش ده‌كه‌وتن كه‌به‌ڕاكردن گۆڕستانیان به‌جێده‌هێشت". ههروهها وتی "لهو فه‌زایه‌دا كه‌دادگاو پۆلیس‌و ئاسایش به‌ده‌ستی حیزبێكه‌وه بێت ،كه‌خۆی تاوانه‌كه‌ی ئه‌نجامداوه، چ بوارێك دهمێنێتهوه بۆ تۆماركردنی داوای یاسایی له‌دادگا؟" ئااڵ ئاماژه به‌وه دهدات كه‌خانه‌واده‌ی ك���وژراوه‌ك���ان چ��اوه‌ڕێ �ی قه‌ره‌بوونین به‌واتا مادیه‌كه‌ی ،به‌ڵكو چاوه‌ڕێن دادگا به‌ڕێگه یاساییه‌كه‌ی قه‌ره‌بوویانبكاته‌وه، به‌حوكمدانی ئه‌نجامده‌رانی كوشتاره‌كه. سه‌ركه‌وت حه‌سه‌ن ناسراو به‌سه‌ركه‌وتی كوبه ،به‌ڕێوه‌به‌ری ئاسایشی ئهوكاتهی سلێمانی ئ��ام��اده‌ن �هب��وو ل��ێ��دوان لهو باره‌یه‌وه بدات ،وتی "ئاماده‌نیم ههرگیز لهسهر رابردوو لێدوانبده‌م". ل��هس��هر داوای ئ��ێ��ران پ �ه‌الم��اره‌ك �ه ئه‌نجامدراوه پێشتریش ساڵی 1996یهكێتیو حیزبی كۆمۆنیست لهسهر پرسی سه‌ربه‌خۆیی كوردستان ناكۆكبوون ،یهكێتی دژایه‌تی
رۆژنامه ی (كه‌یهان) ی زمانحاڵ ی كۆماری ئیسالم ی ئێران لهژماره ی رۆژ ی 2000/8/1دا ،سوپاسنامه ی به‌رپرسانی بااڵی ئێران ی باڵوكردهوه كهبۆ جه‌الل تاڵه‌بانیان ناردووه، لهسهر جێبه‌جێكردن ی به‌ڵێنه‌كانی‌‌و لێدان‌و كوشتن‌و ده‌ستگیركردن ی كۆمۆنیسته‌كان له‌سلێمانی
پ��رۆژه‌ی �هك �ی ئ��هوان �ی دهك���رد ك �ه بۆ ی بوو ،له‌مه‌ڕ ئهوه ی ئه‌نجامدانی راپرس هه‌رێمی كوردستان بكرێته ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆ ،یهكێتی لهسهر ئهو پرۆژه‌یه ل �ه‌دادگ��ا سكااڵی لهسهر كۆمۆنیست تۆماركرد ،بهاڵم داواكه‌ی دۆڕاند. حیزبی كۆمۆنیست ئهوكات به‌شدارو هه‌ڵسوڕێنه‌رێكی چاالكانه‌ی ناڕه‌زایه‌تییه جه‌ماوه‌رییه‌كان بوو ،جگه له‌چه‌ندین باره‌گا رادی��ۆو رۆژنامه‌شیان ههبوو، ژماره‌یه‌كی به‌رچاو كادیری هه‌ڵسوڕاویان ههبوو. عوسمانی حاجی مارف دهڵێت "ئهمهش بارودۆخێكی نائارامی بۆ یهكێتیو ئهو سنووره جوگرافیایه‌ی كه‌یه‌كێتی تێدا ب��وو ،دروستكردبوو ،جگه‌له‌وه‌ش لهو ك��ات �هدا یهكێتی په‌یوه‌ندییه‌كی زۆر به‌هێزی ههبوو لهگهڵ ئێرانداو ئێران پاڵپشتی ماددی ده‌كردن ،ئێمه‌ش ههر ل �هو ك��ات�هدا لهگهڵ كۆمۆنیسته‌كانی ئێراندا په‌یوه‌ندیمان زۆر به‌هێز بوو". عوسمانی حاجی م��ارف وت �ی "بۆیه له‌به‌رژه‌وه‌ندی یهكێتیو ئێرانیشدا بوو كه‌ئێمه الواز بكهن ،لهبهرئهوهی ئهو كاته كۆمۆنیسته‌كانی ئێرانیش له‌چاالكی گه‌وره‌دابوون ،بۆی ه یهكێتی نیشتمانی رێككه‌وتنێكی لهگهڵ ئێران مۆركرد بۆ لێدانی ئێمه‌و باره‌گاكانمان". حیزبی كۆمۆنیست ده‌ڵ��ێ��ت یهكێتی ی ئیسالمی مهبهستی به‌فه‌رمانی كۆمار ب�����ووه ،ل��ێ��ی��ان ب�����دات ،م �هس �هل �هی باره‌گاكانیش ته‌نها بیانویه‌ك بووه، چونكه ت��ا ئێستا ب��اره‌گ��ای ههموو حیزبه‌كان لهناو مااڵندایه. ع��وس��م��ان �ی ح��اج��ی م����ارف ده‌ڵ��ێ��ت رۆژن���ام���هی (ك��هی��ه��ان)ی زمانحاڵی ك��ۆم��اری ئیسالمی ئ��ێ��ران ل �ه‌ژم��اره‌ی رۆژی 2000/8/1دا ،سوپاسنامه‌ی به‌رپرسانی ب��ااڵی ئێرانی باڵوكردهوه كهبۆ جه‌الل تاڵه‌بانیان ناردووه ،لهسهر جێبه‌جێكردنی به‌ڵێنه‌كانی‌‌و لێدان‌و كوشتن‌و ده‌ستگیركردنی كۆمۆنیسته‌كان له‌سلێمانی ،كه‌دواتریش له‌رۆژنامه‌ی رێ��ب��ازی ئ���ازادی���دا ب��هك��وردی ده‌ق �ی سوپاسنامه‌كه باڵوكرایه‌وه. ده‌ستپێشخه‌ری یهكێتی بۆ ئاشتبوونه‌وه ساڵی پ��ار لهپێش هه‌ڵبژاردنه‌كان ی 7/25مه‌البه‌ختیار كارگێڕی مهكتهبی سیاسی یهكێتی ،داوای له‌حیزبی كۆمۆنیست كرد كه‌ئاشتببنه‌وه .حیزبی كۆمۆنیستیش وه‌اڵمیان دان �هوهو دوای چه‌ند كۆبوونه‌وه‌یه‌ك ،ده‌ستپێشخه‌ریه‌كه به‌بێ ئاكام مایه‌وه. عوسمانی حاجی مارف دهڵێت له‌ئه‌نجامی گفتوگۆكانه‌وه لهگهڵ مهكتهبی سیاسی یهكێتی ،گه‌یشتینه جۆره رێككه‌وتنێك، چه‌ند خاڵێك پێكهاتبوو ،یهكێتی دان بهو تاوانه‌دا بنێن ،وهك ت��اوان‌و كارێكی نادروست كه لهبهرامبهر حیزبی كۆمۆنیستدا له 2000/7/14دا كردیان، ب��ۆ چ��اره‌س �هرك��ردن �ی كێشه‌ی نێوان حیزبه‌كان ،په‌نا بۆ چ �هك نه‌برێت، به‌ڵكو به‌گفتوگۆ چاره‌سه‌ربكرێت، ئ�هو ئه‌ندامانه‌ی حیزبی كۆمۆنیست كه‌كوژراون ،وهك شه‌هیده‌كانی یهكێتی حیسابیان بۆ بكرێت‌و خانه‌واده‌كانیان ق�ه‌ره‌ب��ووب��ك��رێ��ن�هوه ،ق��ه‌ره‌ب��ووی ئهو خ�هس��اره‌ت�هی حیزبه‌كه بكه‌نه‌وه كه ل��هو ك��ات��هدا ل��هب��اره‌گ��او ك�هل��وپ�ه‌ل‌و شتومه‌كه‌كانیان دراوه. عوسمان حاجی م��ارف وت �ی "دوات��ر لهرێگهی مهكتهبی سیاسی یه‌كێتیه‌وه، پێمان راگه‌یه‌ندرا كه‌جه‌الل تاڵه‌بانی‌‌و س �هرك��ردای �هت �ی یهكێتی ،بهههموو داواك��اری �هك��ان��م��ان رازی���ن‌و ئ��ام��اده‌ی ج��ێ��ب �ه‌ج��ێ��ك��ردن��ی��ن ،ب����ه‌اڵم ل �هب �هر ه �هڵ��ب��ژاردن رایناگه‌یه‌نین ب��ۆئ�هوهی نه‌بێت به‌پڕوپاگه‌نده‌ی هه‌ڵبژاردن‌و دوای 2هه‌فته له‌هه‌ڵبژاردن داواكانتان
هێزه چه‌كداره‌كان ی ئاسایش به‌جنێوو سوكایهتیو لێدان‌و شه‌ق‌و زلل ه له‌دایك‌و خوشك ی ئهو كوژراوانه‌‌و ده‌ستگیركردنیان باڵوه ی به‌سه‌ردانیكه‌ران ی گۆڕستان كردووه ج��ێ��ب��ه‌ج��ێ��دهك��هی��ن‌و ب �ه‌ڕه‌س��م��ی��ش رایده‌گه‌یه‌نین ،ب�ه‌اڵم نهك 2هه‌فته، به‌ڵكو نزیكه‌ی ساڵێكی پێچوو ههر وه‌اڵمیان نه‌بوو". دواتر لهپێش ههڵبژاردنی 2010/3/7دا دیسانه‌وه مهكتهبی سیاسی یهكێتی، په‌یوه‌ندی به‌حیزبی كۆمۆنیسته‌وه ی كۆبوونه‌وه‌یان لێده‌كه‌ن، دهكهن ،داوا بهاڵم ئهوان ره‌تیده‌كه‌نه‌وه ،بهو پاساوه‌ی پێشتر كۆبوونه‌وه‌كراوه‌و ههموو شته‌كان رێككه‌وتنی لهسهر كراوه. عوسمانی حاجی مارف وتی "وه‌فده‌كه‌ی یه‌كێتـی پێیانوتین ،ئهی چی بكهین؟ وت��م��ان ب��ا م �هك��ت �هب �ی سیاسیتان نووسراوێكمان بۆ بنێرێت ،ئێمه‌ش وه‌اڵمتان ده‌ده‌ینه‌وه ،بهاڵم تا ئێستا هیچ وه‌اڵمێكیان نییه". پ�هی��ام��ن��ێ��ری دهس���ت���وور پ �هی��وهن��دی به‌هه‌ریه‌ك له‌مه‌ال به‌ختیار لێپرسراوی ده‌سته‌ی كارگێری مهكتهبی سیاسیو حاكم قادر کارگێڕی مه‌کته‌بی سیاسی ی �هك��ێ��ت��ی �هوه ك����رد ،م���ه‌ال به‌ختیار ئاماده‌نه‌بوو لێدوان بدات لهو باره‌یه‌وه، حاكم قادریش به‌بیانووی ئ �هوهی كه له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵته ،لێدوانی لهسهر ئهم رووداوه نه‌دا. مه‌رجه‌كانی حیزبی كۆمۆنیست دوای 10 ساڵ مهكتهبی سیاسی حیزبی كۆمۆنیستی كرێكاری كوردستان له‌دوای تێپه‌ڕبوونی 10ساڵ بهسهر رووداوه‌كه‌دا 2010/7/10 به‌یاننامه‌یه‌كیان باڵوكردووهتهوه ،تێیدا هاتووه "ئهم كێشه‌یه‌ش لهنێوان ئێمه‌و ی كرێكارو زه‌حمه‌تكێش‌و بهرهی خهڵك ئازادیخوازان له‌الیه‌ك‌و سه‌ركردایه‌تی یهكێتی نیشتمانیدا ،به‌هه‌ردوو باڵی ت��اڵ�هب��ان�یو ن �ه‌وش��ی��روان مسته‌فاوه ده‌هێڵینه‌وه". له‌به‌یاننامه‌كه‌دا چاره‌سه‌ری كێشه ته‌نها به قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی زیانلێكه‌ووتووان‌و وه‌رگرتنی ئیمتیازاته‌وه نابه‌ستنه‌وه، ی چ��اره‌س�ه‌رب��وون�ی ئهو به‌ڵكو مه‌رج كێشه‌یه لهالیهن ئه‌وانه‌وه په‌یوه‌ستكراوه به‌وه‌ی كه‌یه‌كێتی راشكاوانه رایبگه‌یه‌نن ك �هئ��ازادی سیاسیو به‌یان‌و ره‌خنه، به‌ڕه‌سمی ده‌ناسن‌و لهسهر جیاوازی سیاسیو بیروباوه‌ڕ ده‌ست بۆپه‌الماری چه‌كداری بۆ سهر هیچ الیه‌نێك نابه‌ن. ه��ه‌روه‌ه��ا له‌به‌یاننامه‌که‌دا هاتووه "دهب�ێ ئ�هوان رایبگه‌یه‌نن كه‌داخوازی جیابوونه‌وه‌ی كوردستان‌و پێكهێنانی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ ،یه‌كسانی ژن‌و پیاو، جیاكردنه‌وه‌ی دین له‌ده‌وڵه‌ت ،مافه‌كانی خهڵكی كرێكارو زه‌حمه‌تكێش ،ئازادی بێ قه‌یدوشه‌رتی سیاسی ،تاوان نین، ئهو كات ئهم كێشه‌یه لهالیهن ئێمه‌وه به‌ئه‌نجامی چاره‌سه‌ربوون دهگات".
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
کۆمێنت 17
لڤینییه‌كان گاڵته‌جاڕیی به‌قورئانه‌كه‌یان دهكهن؟! برایانی لڤین كه‌ئه‌گه‌ر ئه‌ندام‌و هه‌واداری حیزبێكی ئیسالمی نهبن ،بێگومان كه‌خوداپه‌رستن‌و خۆیان به‌موسڵمان دهزانن ،رهنگه لهم پێناوه‌شدا كه‌م تا زۆر رۆژێك له‌رۆژان‌و ئێستاشی له‌گه‌ڵدابێت، به‌شداری جیهادیان كردبێت یان النیكه‌م خه‌ون به‌ئه‌ماره‌تی ئیسالمییه‌وه ببینن، كه‌چی له‌په‌رچه‌كردارێكی ره‌خنه‌یی رۆژن��ام �هن��ووس �ی ره‌ح��م��ان غه‌ریبدا دوور له‌هه‌موو پێوه‌رێكی ئه‌خالقی ئینسانی‌‌و یاسا دونیاو ئاینییه‌كان، كه‌وتنه سوكایه‌تیكردن به‌مرۆڤێك كه‌تا دوێنێ هاوپیشه‌ی خۆیان بوو ،كه‌چی ئه‌مڕۆش زۆر ناجوامێرانه له‌نووسینێكی گۆڤاره‌كه‌یاندا كه‌وتنه له‌كه‌داركردن‌و ن���اوزڕان���دن‌و جنێوپێدانی ره‌ح��م��ان غه‌ریبی رۆژنامه‌نووس ،كه‌ته‌مه‌نێكی له‌جه‌ربه‌زه‌یی‌‌و سه‌ركێشی به‌سه‌ربردووه لهبهرامبهر نایه‌كسانی‌‌و گه‌نده‌ڵی‌‌و سته‌مكاری حیزبه كوردستانییه‌كاندا، كاری من پیاهه‌ڵدان نییه به‌رابردووی ره‌حمانی رۆژن��ام �هن��ووس‌و شكاندنی براده‌رانی گۆڤاری لڤین ،من پێموایه
ك��هه��هم ره‌ح���م���ان‌و ه���هم رۆژن��ام��ه نووسه‌كانی لڤین ،ه��اوش��ان لهگهڵ زۆر رۆژنامه‌نووسی ئازاو كارامه كاری ی رۆژنامه‌گه‌ری زۆرباشیان كردووه له‌كایه كوردیدا ،بۆ ئاشكراكردنی تاوان‌و دزی‌‌و گه‌نده‌ڵییه‌كانی دهس�ه‌اڵت��داران�ی ئهم هه‌رێمه ،ماندووبوون‌و قوربانیان داوه، ی كه‌نه‌ده‌بوو برایانی گۆڤاری بهاڵم ئهوه لڤین دژ به‌هاوڕێ ره‌حمان بیاننووسیایه، ن��ووس��ی��ان؟؟!! كه‌به‌داخه‌وه ت �ه‌واوی ن��ووس��ی��ن �هك �ه خ��اڵ��ی �ه له‌ئیتیكی رۆژنامهنووسیو ئه‌خالقی ئینسانی‌‌و بگره پێچه‌وانه‌ی یهكێك له‌ئایه‌ته‌كانی قورئانه‌كه‌ی محمدی موسڵمانانیشه كه‌برایانی لڤین یه‌كێكن له‌په‌یڕه‌وانی ئهو ئاینه ،چونكه له‌سوره‌تی (التین) داو له‌ئایه‌تی 4دا هاتووه «لقد خلقنا االنسان فی احسن تقویم» ،كه‌خودای ئیسالم ههموو مرۆڤێكی به‌جوانترین ش��ێ��وه دروس��ت��ك��ردووه ،دی���اره بهم ئایه‌ته‌ش رێگا به‌هیچ مرۆڤێك نادرێت كه‌گاڵته به‌رووخساری دروستكراوه‌كانی خ���وداك���هی م��ح��م��د ب��ك��ات ،كه‌چی برایانی موسڵمانی گ��ۆڤ��اری لڤین، جگه له‌په‌ره‌گرافێكی دیكه كه‌باس
ی��ان كامه دام���ه‌زراوه دێ��تو وان �ه ی ئیتیكی رۆژنامه‌نووسیان له‌خولێكی نوێی رۆژنامه‌نووسیدا وهك خۆی بۆ باسده‌كات ،بهاڵم من دڵنیام كه‌هیچ لهم ئه‌گه‌رانه‌ی س��هرهوه ڕوون��ادات، ته‌نها ب �هه��ی��وای ئ���ه‌وه‌م كه‌غاندی ئاسا ره‌حمان غه‌ریبی رۆژنامه‌نووس له‌خۆی ببورێت لهبری تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌و نووسینی بابه‌تی برینداركه‌ر ،ته‌واوی رۆژنامه‌نووسانی لڤین‌و حیزب‌و میدیای سێبهر بانگهێشتی سه‌نته‌ری میترۆوی IWPRبكات بۆ كردنه‌وه‌ی خولێكی نوێی رۆژنامه‌نووسی بهناوی «ئیتیكی ی حیزب‌و رۆژن��ام��هوان��ی ب��ۆ م��ی��دی��ا سێبهر» تا لێره‌وه كار بۆ پاككردنه‌وی میدیای سه‌ربه‌خۆو ئه‌هلی بكرێت‌و لهم ش�ه‌ڕه‌ش��دا رۆژنامه‌نووسانی حیزب‌و سێبه‌ره‌كه‌ی سودمه‌نبن له‌ئه‌خالقاتی رۆژن��ام��هوان��یو ل��ێ��ره‌ش �هوه ت���ه‌واوی گۆمه‌ڵگا سودمه‌ندبن له‌هێزو توانای رۆژنامه‌نووسان لهپێناو نه‌هێشتنی سته‌م‌و تاوان‌و نابه‌رابه‌ری‌‌و چه‌وسانه‌وه ب �هدهس��ت �ی پ��ارت �ه مشه‌خۆره‌كانی كوردستان.
له‌تایبه‌تمه‌ندی خێزانی دهك��ات ،بهم په‌ره‌گرافه‌ی كه دهڵێت «ئاخر ئهم پ��ی��اوه ئ �هگ �هر ه �هم��وو ژی��ان �ی گرێی دهروون��ی نه‌بێت ،تاوانی ئێمه چییه خ��وا به‌ناشیرینی دروستیكردووه» هه‌م سه‌لماندیان كه‌پرۆفێشناڵ نین ل �هب��واری رۆژنامه‌نووسیداو به‌مه‌ش له‌ئیتیكی رۆژنامهنووسیو میساقی شه‌ره‌ف الیانداوه‌و هه‌میش پێچه‌وانه‌ی قورئانه‌كه‌ی خۆیان‌و یاسا ئینسانییه‌كان الی��ان��داوه‌و گه‌ڵته‌جاڕییان به‌یه‌كێك به‌ئایه‌ته‌كانی خوداكه‌یان ك��ردووه، بهاڵم له‌ئه‌نجامدانی وه‌ها تاوانێكدا ، كێ س��زای رۆژنامه‌نووسانی گۆڤاری لڤین دهدات ،ئایا مه‌الیانی فه‌تواده‌ر ب��ۆ گیانی خه‌ڵكانی ئ��ازادی��خ��واز، ی لێدانی شه‌الق‌و به‌هه‌مان شێوه فه‌توا جه‌لدو به‌رده‌بارانكردنی برایانی لڤین دهدات (كه‌من خ��ۆم دژی ئ�هو جۆه فه‌توایانه‌م) ی��ان به‌بڕێك پ��اره یان داخستنی گۆڤاره‌كه ،فه‌تواكه كۆتایی پێدێت؟!!؟ یاخود به‌ده‌ستپێشخه‌ریی سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسانی كوردستان، داواك��اری گشتی دێت‌و به‌دۆسییه‌كی عادیالنه ،دادگای گۆڤاری لڤین دهكاتKhalil_zada@yahoo.com ،
كۆمه‌ڵی ئیسالمی له‌‌جیاتی لێبوردن ،هانا بۆ تۆمهت ده‌‌بات!
شوان سدیق :ههولێر
پێمباشبوو چیتر لهسهر ئیسالمی سیاسی ی��ان ه��هر ره‌‌وت‌و گ��روپ‌و كۆمه‌ڵه‌‌یه‌‌كی ئیسالمیانه ،به‌‌چاك‌و به‌‌خراپ قسه‌‌نه‌‌كه‌‌م ،چونكه پێموایه ههر باسكردنێكی ئهم هێزانه ئیدامه‌‌دان‌و بایه‌‌خدانه پێیان ،ب �ه‌اڵم هه‌‌ندێجار تۆمهت هۆنینه‌‌وه‌‌و بوختانهه‌ڵبه‌‌ستن، ناچارتده‌‌كات هه‌ڵوێست وه‌‌ربگریت. لهژماره ( )39رۆژنامهی دهستووردا، بهڕێز عه‌‌بدولستار مهجید وتهبێژی مهكتهبی سیاسی كۆمهڵ ،سهبارهت به‌‌هه‌ڵوێستی ئ��هو ژم���اره زۆرهی نووسهرو رۆژنامه‌‌نووسانه كه‌‌داوایان ل��هئ��هم��ی��ری ح��ی��زب �هك��هی ك��ردب��وو، لهبهرانبهر ئهو سوكایهتیو بێڕێزیكردنه كه‌‌نواندبووی بهرانبهر به‌‌سروودی ئهی ره‌‌قیب «پێویسته عهلی باپیر داوای لێبوردن بكات» ،س��هرهڕای ئهوهی بهڕێز ئهمیری كۆمه‌ڵی ئیسالمی داوای لێبوردنی نهكرد ،هاوكات له‌‌هه‌‌مان ئهم رۆژنامه به‌‌ڕێزه‌‌دا ،بێگوێدانه هیچ پێوه‌‌رێك كه‌‌حیساب بۆ ئهو نووسهرو رۆژنامه‌‌نووسانه بكرێت ،له‌‌وه‌اڵمێكی ئیستفزازی‌و ت��ۆم��هت هۆنینه‌‌وه‌‌دا وتهبێژی كۆمه‌ڵی ئیسالمی دهڵێت «به‌‌ته‌‌ئكید ده‌‌ستێك ههیه بۆ جواڵندنی ئهو مهسهلهیه ،بهاڵم به‌‌گوێره‌‌ی ئهو ن��اوان��هی كه له‌‌كه‌‌مپینه‌‌كه‌‌دا ناویان هاتووه ،روونده‌‌بێته‌‌وه كهكێ لهپشت ئهو جواڵندنه‌‌وه‌‌یه». ئهم هه‌ڵوێسته‌‌ی وتهبێژی كۆمه‌ڵی ئیسالمی بێگومان هه‌ڵوێستی ههموو حیزبه‌‌كه‌‌یه‌‌تی ،ئێمه وهكو هه‌ڵسوڕاوی ئهو كه‌‌مپینه ،ههموو كهسێك لهوه دڵنیاده‌‌كه‌‌ینه‌‌وه ،تهنیا ئامانجێكمان ئه‌‌وه‌‌بووه ،بۆچی له‌‌ئیستادا سروودی ئهی ره‌‌قیب دهكرێته ئامانج لهپێناو كێشمه‌كێش‌و ملمالنێیهكی سیاسیانه‌‌دا! ئهگهر وتهبێژی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ئهوهی نه‌‌زانیبێت ئهو رۆژنامه‌‌نووس‌و رۆشنبیرانه هیچ ئیشێكی تریان نهبووه ،تهنیا ئهوان قسهیان لهسهر
ئهمیری كۆمه‌ڵی ئ��هوان ب��ووه ،ئهوا ئێستا بۆی روونده‌‌كه‌‌ینه‌‌وه ،كه‌‌ئیمه ه��ی��چ ك���ات ل��هئ��اس��ت��ی پ��رس��هك��ان��ی دیكه‌دا ،به‌‌بێگوێدانه ئینتمای حیزبیو نه‌‌ته‌‌وه‌‌یی‌و ئاینی لهپێناو ریگاچاره‌‌یه‌‌كی گونجاو به‌‌رێگایه‌‌كه‌‌ی مه‌‌ده‌‌نییانه هه‌ڵوێستمان لهسهر زۆرشت ههبووه. بۆ باشتر زانیاری بهڕێزتان ئێمه ئهو كۆمه‌ڵه رۆژنامهنووسه بووین لهشاری ههولێر سهرهڕای ئهوهی لهالیهن زۆرێك له‌‌هاوكاره‌‌كانمانه‌‌وه پشتگیری نه‌‌كراین، بهاڵم ئێمه لهسهر هه‌ڵوێستی خۆمان سوربووین‌و كه‌‌مپێنێكی ناڕه‌‌زایمان دژ به‌‌تیرۆركردنی سهردهشت عوسمان رێكخست‌و له‌‌ده‌‌زگا راگهیاندنهكانی ئێوه‌‌ش بایه‌‌خی پێدرا. دوات��ر بۆ هه‌ڵوێستێكی ئینسانیانه ب��هب��هڵ��گ��هش��هوه دهی��س��هل��م��ێ��ن��ی��ن لهماوهیهكی زۆرك��ورت��دا رێژه‌‌یه‌‌كی زۆر ل��ه‌‌رۆژن��ام��هن��ووس‌و رۆشنبیران‌و س��ی��اس��هت��م��ه‌‌داران��ی��ش��م��ان ل��هس��هر تۆپبارانكردنی ناوچه سنوورییه‌‌كان هه‌ڵوێستیانمان رێكخست‌و به‌‌توندیش ئیدانه‌‌ی ئ��هو ك��رده‌‌وان��هی كۆماری ئیسالمی ئێرانمان ك��رد .رهنگه بۆ هه‌ڵوێستی كوشتنی س��ه‌‌رده‌‌ش��ت عوسمان ب��رادهران��ی پارتی ئهوانیش گومانیان كردبێت ،كه‌‌ئیمه ده‌‌ستمان له‌‌پشته‌‌وه بێت! گومان‌و تۆمهت دروستكردن بهداخهوه لهبهرامبهر بێ ئه‌‌زموونی‌و نه‌‌توانینی دی��ال��ۆك ،ئێستا ب���ووه به‌‌پیشه‌‌ی هه‌‌میشه‌‌ی زۆرێ��ك له‌‌سیاسه‌‌تمه‌‌داری حیزبه كوردییه‌‌كان ،بهتایبهتی الی زۆرێك له‌‌الیه‌‌نه ئیسالمییه‌‌كان‌و پارتیو یهكێتی كۆمه‌ڵیش له‌‌ریزیاندایه ،چونكه له‌‌كاتێكی وادا ئیستا وه‌‌ستایانه لێیده‌‌زانێت ،چۆن له‌‌نه‌‌تاش بۆخه‌ڵكی ده‌‌تاشن ،كه‌‌تۆمه‌‌ت بۆ رۆژنامه‌‌نووس‌و رۆشنبیران دروستده‌‌كه‌‌ن« ،دهستیان ل��هپ��ش��ت��ه» پ��ێ��م��ان��وای��ه ئ��هم��هش ده‌‌الل��هت لهو بێ ئه‌‌زموونییه دهكات ك����ه‌‌رووب����هڕووی ئ��هح��زاب��ی ك���وردی
ب��ووه‌ت��هوه ،بۆیه كاره‌‌كته‌‌ره‌‌كانیشی بهوشێوهیه قسه‌‌ده‌‌كه‌‌ن. ئێمه ئهگهر بمانه‌‌وێت قسه لهسهر ك��ۆم�هڵ��ی ئیسالمی ب��ك��هی��ن ،ئ��هوه ب��ه‌‌دڵ��ن��ی��ای��ی��هوه دهت��وان��ی��ن ئ���هوهی ل��هدهس��ت��م��ان ب��ێ��ت بێسڵه‌مینه‌‌وه درێغی نهكهین ،چونكه كۆمهڵ یان ه��هر حیزبێكی سیاسی ئیسالمی ك��هه�هڵ��ق��واڵوی بیری فه‌‌رهه‌‌نگێكی دواك��هوت��ووان��هن ،ك��هه��هم��وو یاساو پره‌‌نسیپه‌‌كانی ئ��هح��زاب‌و ره‌‌وت��ی ئیسالمی سیاسی نامۆیه به‌‌نه‌‌ریت‌و عه‌‌قائیدی كۆمه‌ڵگای ك��وردی‌و ئهو نه‌‌ریته خورافییه‌‌ی ئهوان بانگه‌شه‌ی بۆ دهكهن ،ههرگیز لهگهڵ بیركردنه‌‌وه‌‌ی تاكی كوردیدا ناگونجێت. ه���هر ل���ه‌‌وه‌اڵم���ی ئ���هو به‌‌یاننامه‌‌ی ن��ووس��هرو رۆش��ن��ب��ی��ران��هدا كۆمه‌ڵی ئیسالمی سهرهڕای ئهوهی بهزمانێكی ئ��ی��س��ت��ف��زازی��ان��هی خ���ۆی���ان ئ��اس��ا وه‌اڵم���دهدهن���هوه ،ئه‌‌وه‌‌شیان وت��ووه ئ��هو كۆمه‌ڵه خه‌ڵكه م��وزای��ه‌‌ده‌‌م��ان ب��هس��هرهوه دهك��هن ،پێمانوایه ئێمه موزایه‌‌ده‌‌و الفی نه‌‌ته‌‌وه‌‌په‌‌ر‌ستی یان ناسیۆنالیستی بهسهر هیچ ئه‌‌حزابێكی ئیسالمی سیاسی یان ههر الیهنێكی دی لێ ناده‌‌ین ،چونكه نه‌‌ته‌‌وه‌‌و واڵت‌و نیشتمان موڵكی تاكه حیزبێك یان كهسانێك نییه! ئ��هوه بۆ مه‌‌رامی تایبهته ئه‌‌حزابه ناسیۆنالیسته‌‌كان ،شهو تابه‌‌یانی‌و رۆژ تا كۆتای ساڵ سامان‌و موڵكی تاكی ن��هت��هوه ده‌‌ف��رۆش �ن‌و یه‌‌كه به‌‌یه‌‌كه‌‌ی خ �هڵ��ك��هك��هی داده دۆش����ن ،ب��ه‌اڵم كاتێكیش مه‌‌رامێكیان ههبێت ،خۆیان به‌‌نوێنه‌‌ری‌و چاوساغی تاك به‌‌تاكی واڵت دهزاننو به‌‌وتاره حه‌‌زینه‌‌كانیاندا دروشمی نه‌‌ته‌‌وه‌‌په‌‌ر‌ستی سهر تاپا گیانیان دهگرێتهوه. بێگومان ئهو مه‌‌رام‌و ئامانجانه تهنیا ئ��هح��زاب��ی ناسیۆنالیستی ك��وردی نه‌‌گرتووه‌ته‌‌وه ،به‌ڵكو ئیسالمییه‌‌كانیش ب��هه��هم��ان ده‌‌ردی ئ��هوان��دا چ��وون‌و
ب��ۆ م���ه‌‌رام‌و تموحه‌‌كانیان خهڵكی كوردستان ههمووی به‌‌ئیسالم دهزانن، ئهمهش به‌‌پێچه‌‌وانه‌‌وه‌‌یه. هه‌ڵوێستی كۆمه‌ڵی ئیسالمی بۆ ئێمه چاوه‌‌ڕوانكراوبوو ،چونكه ئهوان دهمێكه شهڕی خۆیان به‌‌ڕووی زۆرێك لهخهڵكی كوردستاندا نیشانداوه ،ئهم ههوڵهی ئهوانیش لهبهر ئهوهیه كه شتێكیان نییه لهناو ریزی كۆمهڵگهی كوردیدا شانازی پێوه بكهن ،چونكه وهكو وتمان ئیسالمییهكان هه‌ڵگری شوناس‌و بیركردنه‌‌وه‌‌یه‌‌كن ،له‌‌دیدگایه‌‌كی جیاوه له‌‌مه‌‌سه‌‌كان ده‌‌ڕوانن ،بهههموو شتێكی ئهم كۆمهڵگایه نامۆن ،بۆیه كۆمهڵ لهبری داوای لێبوردن ،هانای بۆ تۆمهت برد! shwansdiq@yahoo.com
گومان‌و تۆمهت وه دروستكردن به‌‌داخه لهبهرامبهر بێ ئه‌‌زموونی‌و نه‌‌توانینی دیالۆك ،ئێستا بووه به‌‌پیشه‌‌ی هه‌‌میشه‌‌ی زۆرێك له‌‌سیاسه‌‌تمه‌‌داری حیزبه كوردییه‌‌كان
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
16
i n f o @ d e s t u r. n e t
لؤكال
ك��������ێ س������ی������خ������وڕه؟! ده‌ستوور هیچ شتێك بۆ سیخوڕ هێنده‌ی ئهوه به‌ئازار نییه كه‌ناسنامه‌كه‌ی كه‌شفبێت ،چونكه ئهو ده‌یه‌وێت لهژێر ناو و ناونیشانێكی دیكه‌دا، كاره‌كانی خۆی بكات ،نهك ناو و ناونیشانی راسته‌قینه‌كه‌ی خۆی. دوای ئ���هوهی ب��ۆ ی�هك�هم��ج��ارو ل �ه‌ژم��اره‌ی رابردووی رۆژنامهی دهستووردا به‌پشتبه‌ستن به‌چه‌ند به‌ڵگه‌و دۆكۆمێنتێك هه‌ندێك لهو چه‌واشه‌كارییه‌كانه‌ی لڤینمان خسته‌ڕوو، پ�ه‌رده‌م��ان لهسهر رووخساریان هه‌ڵماڵی‌و ناسنامه راسته‌قینه‌كه‌یانمان ب��ۆ ههموو الی��هك ئاشكراكرد ،خۆشبه‌ختانه راستی قسه‌كانی ئێمه لهالیهن فازڵ نه‌جیبی ئهندامی ده‌سته‌ی دامه‌زرێنه‌ری گۆڤاری لڤین (كه‌پاش ده‌رچوونی چه‌ندین ژماره وازی لهو گۆڤاره هێنا) سه‌لمێنران‌و له‌دووتوێی وتارێكدا كه له‌رۆژنامه‌ی رووداوی ژم���اره( )121رۆژی دووشه‌ممه 2010/7/12ب�ڵاوك��ردووه‌ت�هوه، به‌ڕوونی فازیل ئهوهی دیاریكردووه «ئهوكات ب��ڕی��ارم��ان��دا كه‌گۆڤارێك ب �هن��اوی (لڤین) ده‌رب��ك �هی �ن‌و ل �هگ �هڵ ی �هك �هم ژم��اره‌ی��دا من ده‌سته‌ی نووسه‌ران بووم .ئهو كات گۆڤاره‌كه سهر به‌سه‌نته‌ری گه‌شه‌پێدانی چاالكی الوان بوو ،كه‌به‌ڕێز مام جه‌الل لهسهرهتاوه بڕێك كۆمه‌كی كردبوو ،بهاڵم لهالیهن یه‌كگرتووی ئیسالمییه‌وه به‌ڕێوه‌ده‌برا». ههروهها دهڵێت «لهگهڵ ئه‌وه‌شدا هه‌ریه‌ك له‌ئه‌ندامانی ستافی ئ �هو گ��ۆڤ��اره ،جگه له‌پاداشتی كاره‌كانیان ،مانگانه‌یه‌كی 20 دۆالری ههبووه ،كهراستهوخۆ له‌مه‌ڵبه‌ندی یه‌كگرتووی ئیسالمی بۆمان ده‌هات» ،فازیل ئه‌وه‌شی وتوه «شتێكی حاشا هه‌ڵنه‌گره، كه‌سوودمه‌ندی یهكهم له‌لڤین ت��اب �ه‌رواری ده‌ركه‌وتنی گۆڕان ،ههر یه‌كگرتووی ئیسالمی بووه«. ئێستا قه‌باره‌ی ئهو ئازاره هه‌ستپێده‌كه‌ین، كه الی جه‌نابی سهرنووسهرو ستافی لڤین، ب�هه��ۆی ئاشكرابوونی ناسنامه‌كه‌یانه‌وه تووشیبوون. كێ سیخوڕه؟ ئه‌گه‌رچی ئه‌حمه‌د شه‌شۆیی له‌زمانی خۆیه‌وه‌‌و له‌ڕێی چه‌ندین كه‌سی تره‌وه ،ئهوهی به‌ئێمه وت كه‌ئه‌و دوورو نزیك ئاگاداری ناوهێنانی ئێمه نییه ،ئهوهی سهبارهت به‌ئێمه هاتووه، كارێكی بێبه‌رنامه بووه ،بهاڵم كاتێك ئێمه وه‌اڵماندایه‌وه ،نه‌یتوانی وه‌اڵم��ی تاكه یهك دێڕی بداته‌وه ،تهنانهت نه‌یتوانی بچوكترین به‌ڵگه بخاته‌ڕوو ،بۆ جارێكیتر كه‌وته‌وه به‌خشینه‌وه‌ی تۆمه‌ت‌و بوختانكردن بۆمان، ئه‌مجاره الی شه‌شۆیی‌و ستافه‌كه‌ی بووینه سیخوڕ( .ئ�هوه به لهبهرچاوگرتنی ئهوهی ك �هئ �هو گ��ۆڤ��اره تهنیا ی��هك ن��ووس��راوی��ان باڵوكردووهتهوه ،به‌بێ ئهوهی هیچ كهسێك پشتڕاستی زانیارییه‌كانی ناو نووسراوه‌كه بكاته‌وه‌‌و ههروهها به‌بێ ئ �هوهی بۆچوونی ئێمه‌ش لهسهر ئهو بابه‌ته وه‌ربگرن كه‌ئه‌وه بچوكترین مافی ههر كه‌سێكه كه له‌رۆژنامه یان گۆڤارێكدا نووسینێك له‌باره‌یه‌وه باڵوبكه‌یته‌وه) كڵۆڵی ئهم براده‌رانه به‌ڕاده‌یه‌كه لهسهرهتای ئهم شه‌ڕه‌ی ده‌ستیانپێكردووه ،په‌نایان بۆ چه‌ند شتێك بردووه كه‌جگه له‌خۆیان كه‌سی تری پێ له‌خشته نابرێت ،بهاڵم پێمانوایه بۆ روونكردنه‌وه‌ی زیاتری ئهوهی كهكێ سیخوڕه كه‌مێك لهسهر ئهم بابه‌ته بوه‌ستین‌و چه‌ند نمونه‌یه‌ك بهێنیینه‌وه. «كاری رۆژنامه‌وا‌نی‌و سیخوڕی نێوانیان ته‌نها تاڵه مویه‌كه» ئهمه قسه‌ی سه‌رنووسه‌ره‌كه‌ی لڤینه ،ئێمه دڵنیایین ئهم دوانه الی ئهم زاته به‌شێوه‌یه‌ك تێكه‌ڵبووه كه‌ئه‌سته‌مه بتوانین له‌یه‌كیان جیابكه‌ینه‌وه ،ئهو خودی خۆی ئهو گۆڤاره‌ی ئیشی تێدا دهكات ،به‌رهه‌می كارێكی سیخوڕییه ،بۆیه چاوه‌ڕوانكراوه شه‌شۆیی بهم شێوهیه هه‌ستی خۆی ده‌ربڕێت به‌رامبه‌ر پیشه‌ی پیرۆزی رۆژنامه‌گه‌ری.
ب�ه‌اڵم رهنگه سه‌رنووسه‌ری لڤین زاكیره‌ی الوازب���ێ���تو ب��ی��ری��ن�هم��اب��ێ��ت ،ب���ه‌اڵم ئێم ه بیروه‌رییمان هێنده الوازنییه‌‌و باش بیرمان ماوه كه‌سه‌رنووسه‌ری لڤین كه‌متر له‌ساڵێك پێش ئێستا رۆژنامهی هاواڵتی ویستی هه‌واڵێك باڵوبكاته‌وه لهسهر ئ�هوهی مامۆستا عه‌زیز (عه‌زیز سه‌رسپی) بهرپرسی ئه‌وكاتی ده‌زگای زانیاری له‌فه‌رمانده‌ی گشتی یهكێتیو جێگری فه‌رمانده‌ی فه‌رمانده‌ی گشتیی پێشمه‌رگه‌ی یهكێتی ،كه‌ناوبراو پاش ته‌واوكردنی خوێندن له‌به‌شی زانسته رامیارییه‌كانی زانكۆی سلێمانی ،بهاڵم بڕوانامه‌ی ئاماده‌یی نه‌بردووه بۆ كۆلێژه‌كه‌ی ،دوای ئ��هوهی په‌یامنێری هاواڵتی په‌یوه‌ندی به‌مامۆستا عه‌زیزه‌وه دهك��ات بۆ ئ�هوهی لێدوان ب��دات ،بهاڵم هیچ قسه‌یه‌ك ناكات ،كه‌چی ئه‌حمه‌د میره زیاتر له 10جار ته‌له‌فۆن بۆ براده‌رانی هاواڵتی دهكاتو ده‌پاڕێته‌وه تا ئهو هه‌واڵه لهسهر مامۆستا عه‌زیز باڵونه‌كرێته‌وه ،ههتا دڵنیا نه‌بێت له‌وه‌ی هه‌واڵه‌كه باڵوناكرێته‌وه ،ههر ته‌له‌فون بۆ براده‌رانی هاواڵتی دهكات. ئێمه ده‌پرسین په‌یوه‌ندی ئه‌حمه‌د میره به‌ده‌زگای زانیارییه‌وه چییه؟ بۆچی شه‌فاعه‌ت بۆ به‌رپرسه‌كانی دهك��ات؟ بۆچی میره بۆ بهرپرسی ده‌زگ��ای �هك ده‌پ��اڕێ��ت �هوه كه‌ئه‌و به‌تیرۆریست‌و نایاسایی‌‌و ناشه‌رعیی‌‌و چی‌‌و چی ده‌زان��ێ��ت؟ ئیتر ئ �هوه باخوێنه‌ر خۆی بڕیاربدات بۆچی سه‌رنووسه‌ری گۆڤارێكی لهو جۆره داوایه‌كی ئاوا ناشیرین له‌رۆژنامه‌وانانی رۆژنامه‌یه‌كی ئه‌هلیی دهكات ،كه‌چه‌ندینجار گه‌نده‌ڵیی له‌وجۆره‌یان ب�ڵاوك��ردووه‌ت�هوه؟! دهبێت بۆچی ئه‌حمه‌د میره هێنده به‌په‌رۆش بێت ،كه‌ساخته‌كاریی به‌رپرسانی ده‌زگ��ا ئه‌منییه‌كان بشارێته‌وه .ههروهها ده‌پرسین ئایا ئهمه گه‌نده‌ڵی نییه؟ بۆیه به‌گۆڤاری لڤین ده‌ڵێین ده‌زگای زانیاری تا ئێوه‌ی ههبێت، پێویستی به‌ئێمه نییه .ئایا ئێستا ئه‌حمه‌د میره وه‌اڵمی بۆ خوێنه‌رانی گۆڤاره‌كه‌ی چی دهبێت؟ كاتێك لڤین ل �ه‌ژم��اره 126به‌خه‌تێكی درشت ده‌نوسێت «هه‌ردوو ده‌زگای زانیاری‌و پاراستن دوو ده‌زگای تیرۆریستین» ،به‌ته‌نها چه‌ند رۆژێ��ك دوای ئهمه كاكی شه‌شۆیی له‌چه‌ند كه‌ناڵێكه‌وه ده‌یه‌وێت به‌رپرسێكی بااڵی ده‌زگ��ای زانیاری ببینێت ،به‌بیانووی ئ �هوهی پارتی ده‌یه‌وێت بیكوژێت ..دیاره ئه‌حمه‌د شه‌شۆیی كه‌رۆژ تائێواره خه‌ریكی جوێندانه به‌ده‌سه‌اڵت ،له‌ژێریشه‌وه خه‌ریكی كڕوزانه‌وه‌یه. له‌سیخوڕی ناوخۆوه بۆ په‌ڕینه‌وه بۆكۆاڵنه‌كانی سیخوڕی هه‌رێمایه‌تی خوێنه‌ری خۆشه‌ویست كه‌مێك به‌دیقه‌ته‌وه سه‌رنج لهم چه‌ند بابه‌ته بده ،كه‌ئێمه له‌گۆڤاری لڤینه‌وه وه‌رمانگرتوون ،ئهو كات بزانن چۆن ئهمانه دهستیان لهگهڵ ده‌زگا سیخوڕییه‌كانی واڵتانی ده‌وروبه‌ردا تێكه‌ڵكردووه. لڤین لهژماره 103دا نووسیویه‌تی «كۆبوونه‌وه نهێنییه‌كه‌ی ن��ێ��وان ت��اڵ �هب��ان �یو پ��ی��اوه شه‌به‌حه‌كه‌ی رۆژهه‌اڵتی ن��اوه‌ڕاس��ت» ،ئایا ك�هس ههیه ب�هم نهێنیی ه بزانێت ،ئهگهر سیخوڕی یهكێك له‌ده‌زگاكانی زان��ی��اری‌و ئ��ی��ت�لاع��ات‌و پ��اراس��ت��ن ن�هب��ێ��ت .ه �ه‌روه‌ه��ا لهژماره 80دا نووسیویه‌تی «لڤین زانیاریی ن��او دانیشتنه‌كانی میتی توركی‌‌و بارزانی باڵوده‌كاته‌وه« ،كێ نهێنی ناو دانیشتنه‌كانی نێوان میتی توركی‌‌و بارزانی ده‌زانێت ،یان دهبێت سهر به‌میتی توركی بیێت ،یان ده‌زگای پاراستن یان زانیاری .ئهگهر نا ئێوه شتێكمان پێ بڵێن .لهژماره 71ی لڤیندا نووسراوه « 3252سیخوڕو ج�هن��درم�هو 13بنكه‌ی سه‌ربازیی تورك له‌كوردستاندا ههن» ،ئایا ئهم زانیارییه ،زانیاریی ده‌زگایه‌كی سیخوڕی نییه؟ تائێستا لهناو خاكی هه‌رێمی كوردستاندا 3235ئهفسهرو سه‌ربازو جه‌نده‌رمه‌ی تورك بوونیان ههیه ،كه 58ده‌بابه‌و 27موده‌ره‌عه‌و 31مه‌دفه‌عی‌‌و 26ه��اوهن 17ئاڕبیجی‌‌و 10دۆش��ك�هو 40س�هی��اره‌ی س �ه‌رب��ازی‌‌و 13
بیكه‌یسی‌‌و دوو نازووری شه‌وانه‌و سێ نازوری قاعیده‌و 10قه‌ناس‌و یهك بۆمبی ئهتارو چوار مۆبایلی سوره‌ییاو دوو جیهازی راكاڵ‌و یهك ره‌سه‌دو دوو رافیعه‌و جیهازێكی پێشكه‌وتووی ده‌نگهه‌ڵگر (انصات)یان له‌به‌رده‌ستدایه. بهپێی ئهو زانیارییانه‌ی (لڤین) له‌سه‌رچاوه‌یه‌كی ره‌سمی حكومه‌تی فیدراڵییه‌وه ده‌ستیكه‌تووه، لهناو خاكی هه‌رێمی كوردستاندا 2564 سه‌ربازو 91ئهفسهرو 240هێزی لێدان‌و 340 جه‌ندرمه‌ی تورك بوونیان ههیه ،كه‌دابه‌شبوون بهسهر 13قاعیدهی سه‌ربازیدا له‌ناوچه سنوورییه‌كانی پارێزگای دهۆك ،لهناو ههموو ئهم قاعیده سه‌ربازیانه‌شدا ،جگه له‌وه‌ی بهشی ئیستیخبارات بوونی ههیه ،سریه‌یه‌كی تایبه‌تی ئیستخباراتی توركی لهقاعیدهی باتۆفا بوونی ههیه ،كه له 20كهس پێكهاتووه‌و ئه‌فسه‌رێكی تورك سه‌رپه‌رشتی دهكات ،بهناوی (فاروق ب���هگ) كه‌پله‌یه‌كی ع�ه‌ق��ی��ده ل �هس��وپ��ادا‌و جێگره‌كه‌شی موقه‌ده‌مێكه بهناوی (عومه‌ر). بهپێی ئهو زانیارییانه‌ی له‌به‌رده‌ستی (لڤین) دایه ،گهورهترین قاعیدهی سه‌ربازیی توركی ل���هڕووی ژم���اره‌ی س���ه‌رب���ازه‌وه له‌ناحی هی كانیماسیدایه كه ده‌كه‌وێته قه‌زای زاخۆ ،لهم بنكه سه‌ربازییه‌دا 580سه‌ربازو 91ئهفسهرو 240جه‌ندرمه‌و ( 340قوه زاربه) ههیه ،بهاڵم گهورهترین قاعیدهی سه‌ربازیی توركی له‌ڕووی لۆجیستییه‌وه قاعیدهی بامه‌ڕنییه ،كه‌ده‌كه‌وێته به‌رامبه‌ر ناحیه‌ی بامه‌ڕنی له‌پارێزگای دهۆك، كه 30ده‌بابه‌و هه‌شت م��وده‌ره‌ع�هو شه‌ش هاوه‌ن‌و شه‌ش سهیارهی سه‌ربازیی تێدایه، جگه ل�هب��وون�ی ئامێرێكی پێشكه‌وتووی (انصات) ده‌نگگرتن كهبۆ كاری سیخوڕی به‌كاریده‌هێنن ،لهناو ئهم قاعیده سه‌ربازییه‌دا گ �ه‌وره‌ت��ری��ن س��ری�هی ئیستیخباراتی سهر به‌سوپا لهناو خاكی هه‌رێمی كوردستاندا بوونی ههیه ،ب���هدوای ئه‌میشدا قاعیدهی سه‌ربازی (كریبی) دێت كه‌ده‌كه‌وێته قه‌زای زاخۆو قاعیده سه‌ربازییه‌كه‌ی توركیا تهنیا 30مه‌تر له‌قوتابخانه‌ی سه‌ره‌تایی گونده‌كه‌وه دووره .لهم بنكه سه‌ربازییه‌دا 414سه‌ربازو شه‌ش ده‌بابه‌و 15ئاربیجی‌‌و دوو دۆشكه‌و شه‌ش موده‌ره‌عه‌و 11مه‌دفه‌عی‌‌و 14سهیارهی سه‌ربازی‌‌و 10قه‌ناس‌و 12بیكه‌یسی‌‌و یهك بۆمبی ئهتارو یهك ره‌سه‌دو دوو نازوور‌و دوو مۆبایلی سوره‌ییاو جیهازێكی راكاڵ ههیه. بهدوای ئه‌میشدا قاعیدهی سه‌ربازیی ناحی هی باتۆفا دێت كه‌ده‌كه‌وێته قه‌زای زاخۆو 400 سه‌ربازو شه‌ش ده‌بابه‌و 21مه‌دفه‌عی‌‌و یهك م��وده‌ره‌ع �هو 14س�هی��اره‌ی س �ه‌رب��ازی‌‌و سێ نازووری تێدایه. ههروهها به‌دوایدا قاعیدهی سه‌ری سینكی دێت كه 80سه‌ربازی تێدایه‌و مه‌دفه‌عییه‌كی (120 ملم)یان پێیه ،پاشان قاعیدهی سه‌ربازیی (سیریی) دێ��ت ل �ه‌ق �ه‌زای ئامێدی كه 75 سه‌ربازو شه‌ش ده‌بابه‌و سێ دۆشكه‌و شه‌ش هاوه‌ن‌و چوار موده‌ره‌عه‌یان تێدایه ،ههروهها قاعیدهی سه‌ربازی (كوبكی) كه 130سه‌ربازو دوو ده‌باب هی تێدایه. ههروهها قاعیده‌كانی (كمری ،كوخی سپیو ده‌ره‌ی داواتیا)ی كه هه‌ریه‌كه‌یان 70سه‌ربازی تێدایه. ههروهها لهقاعیدهی سه‌ربازیی (سه‌ری زیری) 60سه‌ربازو له (گلی زاخ��ۆ) 34سه‌ربازو لهقاعیدهی ئامێدیش 45سه‌رباز ههن ،كه‌دوو ئاڕبیجی‌‌و چوار س��اروخ‌و یهك دۆشكه‌و دوو موده‌ره‌عه‌یان پێیه». دهك��رێ��ت ل�هس�ه‌رن��ووس�ه‌ری لڤین بپرسین، ئایا ئهم زانیارییانه‌ت له‌كوێوه هێنا؟ ئایا خوێنه‌ر بۆی نییه بپرسێت كه‌لڤین چۆن ئهم زانیارییانه‌ی ده‌ستكه‌وت؟ گۆڤارێك بزانێت كه‌دانیشتنی نێوان مه‌سعود بارزانی‌‌و میتی توركی چی تێدا ده‌گوزه‌رێت‌و سوپای توركیا له‌كوردستان چه‌ند فیشه‌كی پێیه ،به‌بێ ئهوهی توانای ئهوهی ههبێت زانیاری تهواو لهسهر گه‌ڕه‌كێكی ئهم شاره بزانێت ،به‌ڕاستی جێی گومانه.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
فه‌ر هه‌نگ 19
سیاسه‌ت ،هونه‌ر وێرانده‌كات ی گاردیا‌ن لهگهڵ “یاشار كه‌مال” وتووێژ و :سارا حسه‌ین
“یاشار كه‌مال” پیره‌پیاوێك ی 85س��اڵ�ه ،ك�ه ل�هگ�هڵ بێهێزی جه‌سته‌ییدا راه��ات��ووهو ل��ه‌ژووره شپرزه‌كه‌دا دانیشتووه .نووسه‌رێك ك��ه ب�هش��ێ��ك�ی زۆر لهخهڵكی توركیا الیان واب��وو یهكهم كهس دهبێت كه‌خه‌اڵتی نۆبڵ دێنێته‌وه م��اڵ��هوه“ .ع��ای��ش �ه ب��اب��ان” چا دێنێ بۆ ه��اوس�ه‌ره‌ك�هی “یاشار كه‌مال” و دهڵێت “ :تا ئێستا رۆژنامه‌نووسێكم نه‌دیوه ،پرسیاری كه‌م بپرسێت .یاشار! بهێڵه با ئهم كوڕه قسه‌كانی بكات”. “یاشار كه‌مال” پیربووه ،بهاڵم هێشتا ده‌نگی تۆنێكی خۆشی تێدایه‌و كه‌قسه‌ده‌كات ،قسه‌كانی پڕه له‌قسه‌ی نه‌سته‌ق‌و به‌سه‌رهاته راسته‌كان‌و حیكایه‌ته‌كان‌و شیعره فۆلكلۆره‌كان .ه�هن��دێ جاریش ده‌ستده‌خاته سهر گۆچانه‌كه‌شی‌و ده‌وه‌س��ت��ێ .نووسین به‌میرات گهیشتووه به‌یاشار كه‌مال .باوكی زه‌میندارێكی گه‌وره‌ی كورد بووه كه‌ساڵی 1915هه‌ڵهاتووه بۆ ئاناتۆلیای رۆژه��ه‌اڵت .شاعیرانی ناوچه‌كه‌و شیعره فۆلكلۆره‌كان، یهكهم مامۆستاكانی یاشار كه‌مال ب��وون‌و ئهو س �ه‌رده‌م كه‌ته‌نها 14 ساڵی ته‌مه‌ن ب��ووه ،یهكێك لهم مامۆستایانه داوای لێ دهك��ات ببێ به‌قوتابی ئ �هو .كه‌مال لهم باره‌وه ده‌گێڕێته‌وه“ :مامۆستاكه پێیوتم رۆژێ دهب��م به “كاراكا ئاغاڵن(شاعیرو سترانبێژی ناوداری سه‌ده‌ی هه‌ڤده‌یه‌م) “ێكی نوێ. “یاشار كه‌مال” گونده‌كه‌ی باوكی جێدێڵێ‌و رووی��ك��رده قوتابخانه‌و ل �هگ �هڵ س��ێ��روان��ت�س‌و چێخۆف‌و سه‌ره‌نجام ستاندال ئاستان بوو. ستاندال ئهو نووسه‌ره بوو كه‌یاشار كه‌مال لهسهرهتای رۆماننووسینیدا زۆری خۆشده‌ویست ،به‌شێوه‌یه‌ك كه‌سه‌باره‌ت به‌ستاندال دهڵێت “له‌گونده‌وه هاتبووم .له‌هه‌موو شتێك ده‌گه‌یشتم ،ب��ه‌اڵم دوای ستاندال لهگهڵ دونیایه‌كی نوێدا رووبه‌ڕووبوومه‌وه ”.یاشار كه‌مال نووسین‌و ئاشنابوونی ئهو سهردهمی لهگهڵ ئه‌ده‌بی رۆژئاوا به به‌ختێكی گ���ه‌وره‌ی ژی��ان�ی ده‌زان���ێ ،ب�ه‌اڵم به‌مه‌شه‌وه به‌مێژووی بنه‌ماڵه‌كه‌ی‌‌و “چۆكۆرووا”ی سهردهمی منداڵی وه‌ف����ادار دهمێنێتهوه“ .یاشار ك�هم��ال” ه �ه‌روه‌ه��ا بۆ نووسینی “ح��هم��ه دۆك” پ��ڕف��رۆش��ت��ری��ن به‌رهه‌می كه به “رۆب��ن هوود”ی ئاناتولی ده‌ناسرێ ،تا رادهی�هك لهو چیرۆكانه كه‌ڵكیوه‌رگرتووه ك ه له‌زمان چه‌ته‌كانی دیكه‌یه‌وه بیستوویه‌تی“ .سه‌لمان ته‌نها”ش بهپێی م �ه‌رگ �ی ب��اوك �ی كه‌مال منداڵێكی هه‌تیوه كه‌ساڵی 1915 گ���ه‌وره‌ی ك���ردووه ،ئ �هو قه‌تڵه‌ی كه‌خودی یاشار له‌پێنج ساڵیدا شاهیدی بوو. “ئاغایان أكچاساز” چیرۆكی قه‌ره‌جه‌كانی ساڵه‌كانی 1860 ی ن��اوچ��هی “چ���ۆك���ۆرووا”ی���ه، ئ��هم كتێبه‌ش ل �هس �هر بنه‌مای شیعره‌كانی “دادائۆغلوو” شاعیری
عاشقی سه‌ده‌ی نۆزده‌یه‌می توركیا كه‌نزیك به‌زادگه‌كه‌ی یاشار كه‌مال نێژراوه ،نووسراوه“ .یاشار كه‌مال” بهشێك له‌شیعری “دادا ئۆغلۆو” ده‌خوێنێته‌وه‌و به‌ده‌ستی راستی ئاستی شیعره‌كه نیشانده‌داو دهڵێت“ :خودا نیشانه‌ی خسته‌ڕوو ب��ۆ ئ���هوهی ب���اوه‌ڕم���ان پته‌وتر بێت ،بهاڵم چاره‌نووس وه‌هایه، فه‌رمان فه‌رمانی سوڵتانه“ كه‌مال له‌درێژه‌دا دهڵێت “ گوناهێك له‌مه گه‌وره‌تر ده‌بینن؟” “یاشار كه‌مال” بهو قسانه‌ی كه‌مانگی ئۆكتۆبه‌ری 2008له‌وتووێژ لهگهڵ رۆژنامه‌یه‌كی ئه‌ڵمانیدا وت��ب��ووی ،جارێكیتر سه‌رنجی خهڵكی توركیای بۆ الی خۆی راكێشا ،چونكه وتبووی ئیتر هیچ هیوایه‌كی نییه به‌په‌یوه‌ستبوونی توركیا به‌یه‌كێتی ئه‌وروپا ،وتبووی “یهكێتی ئه‌وروپاش وهك سه‌رجه‌م هێزه گه‌وره‌كانی جیهان ده‌اڵڵی جه‌نگه ”.ب�هم�هش�هوه “ك�هم��ال” وهك رۆم��ان��ن��وس��ێ��ك ه����ه‌رده‌م الی�هن��گ��ری شوناسی نهتهوهیی خ��ۆی ب��ووهو به‌گومانه‌وه چاوی له‌ویسته رۆژئاواییه‌كانی توركیا ك��ردووه .دهڵێت “رۆشنبیره‌كانی ئێمه الس��ای��ی رۆژئ��اوای��ی��هك��ان دهك��هن��هوهو خ��ۆی��ان ون��ك��ردووه‌و هیچ شتێك ده‌رب���اره‌ی ئاناتۆلیا نازانن‌و به‌سووكایه‌تییه‌وه چاوی لێ دهكهن .چاو له‌نازم حیكمه‌ت ب��ك �هن ،ئ��هو شاعیری گ���ه‌وره‌ی توركیایه ،له‌ئاناتۆلیا پێگه‌یشت‌و ئهو شاكاره بێ وێنانه‌ی نووسی”. “یاشار كه‌مال” لهساڵهكانی 1950ده‌ستیكرد به‌نووسین‌و له‌سه‌ره‌تادا وته‌كانی زۆرتر وهك ج��ۆرێ پۆپۆلیسمی تئۆلستۆیی ده‌چوو و لهناو چه‌په‌كانی توركیادا زۆر پێشوازی لێ دهكرا“ .كه‌مال” ه��هر له‌منداڵیه‌وه له‌سیاسه‌ت تێنه‌ده‌گه‌یشت‌و كه‌بوو به‌حه‌ڤده س����ااڵن كتێبی “ك��ۆم��ۆن��ی��س��ت چییه؟”ی گرته‌ده‌ست‌و به‌وته‌ی خۆی “تهنانهت یهك وشه“ی لێ تێنه‌ده‌گه‌یشت .ههر لهو كاته‌وه ی��اش��ار ب��وو به‌سۆسیالیستێكی جیاوازو له‌گه‌نجێتییدا ده‌ستگیركراو كۆرته‌چیرۆك‌و نۆڤلێته‌كانی لهالیهن پۆلیسه‌وه ده‌ستی به‌سه‌ردا گیرا. ساڵی 1940بهتاوانی سازدانی یهكێتی “تراكتۆر لێخوڕه‌كان” ده‌ستگیركراو به‌یاد دێنێته‌وه: “تكام له‌به‌رپرسی پۆلیس ده‌كرد، ده‌ستنووسه‌كانی بۆ بدۆزێته‌وه‌و ئهو له‌وه‌اڵمدا ده‌یووت له “كادێرلی” به‌كارمانهێناوه بۆ رۆشنكردنی چرا”. ی���اش���ار ك���هم���ال م���اوهی���هك ل �هك �هس �ه گ��رن��گ �هك��ان �ی چه‌پی ت��ون��دڕه‌و ب��وو ،ساڵه‌كانی 1970 دووره‌په‌ڕیزخرایه‌وه ،بهاڵم كێشه‌كان ههر له‌گه‌ڵیدا مایه‌وه ،ساڵی 1996 لهبهر ره‌خنه‌گرتن له‌سه‌ركوته وه‌حشیانه‌كانی توركیا له‌جه‌نگی باشووری رۆژه �ه‌اڵت��داو الیهنگری له‌جیایی خوازه‌كان به 20مانگ زیندان مه‌حكووم كرا .ژانوویه‌ی
راب��ردووش دوای ئ �هوهی ژماره ی ك��وژراوه‌ك��ان له 40ه��ه‌زار كهس چووه سهر ،راگهیاندنهكانی توركیا هێرشییانكرده سهر یاشار كه‌مال لهبهر داكۆكیكردنی له‌كورده‌كان له‌شه‌ڕی كوردو توركیادا ،چونكه ئهو وتبووی ده‌وڵه‌تی توركیا بهم هێرشكردنانه‌ی ته‌نها كێشه‌كان زۆرت���ر دهك���ات .ی��اش��ار كه‌مال رۆژنامه‌وانیدا له‌كۆنفرانسێكی له‌ئه‌نقه‌ره وت�ی “به‌گه‌ریالكان دهڵێن تیرۆریست‌و ده‌مانه‌وێ بهم شێوهیه چاره‌سه‌ری كێشه‌كان بكهین ،له‌حاڵێكدا ئێمه بووین به‌واڵتێك كه‌دژ به‌نه‌ته‌وه‌كه‌ی خۆی جه‌نگده‌كات”. ی��اش��ار ك �هم��ال به‌توندی ج���ه‌خ���ت ل����هس����هر ئ����هوه ده‌كاته‌وه كه‌هیچكات گوشاره سیاسییه‌كان كاریگه‌ری لهسهر ك��اره‌ك��هی ن��هب��ووهو دهڵێت “ن���ووس���ه‌رێ ئ �هگ �هر بیه‌وێ تیكه‌یه‌ك بگرێ بۆ قوڕگی نه‌بێت ،كاری ته‌واوه ”.كه‌مال به‌توندی دژ بهو كه‌سانه‌یه ئ��هو ب�هن��ووس�ه‌رێ��ك�ی چه‌پ دهزاننو دهڵێت “من هه‌رده‌م ستایشی ئیمێل زۆال ده‌كه‌م، بهاڵم رۆمانه‌كانیم پێ خۆش ن��ی��ی �ه .ره‌ن��گ��ه راستییه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان هۆكارێكی گرنگ بن ،بهاڵم سیاسه‌ت ،هونه‌ر ده‌خاته مه‌ترسییه‌وه .من لهسهر وه‌ها بابه‌تگه‌لێك نانووسم .من بۆ وه‌رگرێكی تایبهت نانووسم .من تهنانهت بۆ خۆشم نانووسم .من ته‌نها ده‌نووسم”. ك�����هب�����اس دێ����ت����ه س���هر سه‌رقاڵییه‌كانی ،زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌ك دێته سهر لێوی‌‌و دهڵێت “تو خوا چاو له‌ئێمه بكه ،هه‌موومان بووین به‌مرۆڤگه‌لێكی ن�ه‌زان‌و ئه‌حمه‌ق‌و كه‌چاو له‌چیرۆك ده‌كه‌م داهاتوویه‌ك نابینم ،چونكه له‌راستییدا هیچ داه���ات���ووی���هك ب��وون��ی نییه”. یاشار كه‌مال لهسهر كاناپه‌كه ده‌ن��ووش��ت��ێ��ت �هوهو درێ����ژه‌ی پێ دهدات“ :به‌ڵێ جۆرێ تووڕه‌بوون‌و یاخیبوون له‌رۆمانه‌كانمدایه ،بهاڵم ئهمه به‌مانای شۆڕشكردن نییه دژ بهمرۆڤایهتی .تا ئهو كاته‌ی مرۆڤ له‌خاڵێكی تاریكه‌وه ده‌ڕوات بۆ خاڵێكی تاریكیتر ،ههر دهم ئه‌فسانه بۆ خ��ۆی س��ازده‌ك��ات .جیاوازیم لهگهڵ خه‌ڵكانی تردا ئهوهیه من ئه‌فسانه‌كانم ده‌نووسمه‌وه”. پاڵه‌وانی چیرۆكه‌كانی یاشار ك���هم���ال ،ب������هردهوام خه‌ریكی ملمالنێیهكی ئێگزێستانسیالیستین، ههر ئهو ملمالنێیه‌ی “چۆكورووا” به‌درێژایی تهمهنی له‌گه‌ڵی رووبه‌ڕوو ب��وو .هه‌شتا س��اڵ ل��هوه پێش گوندی “مێمیت” لهناو بیشه‌زارو جه‌نگه‌ڵدا بوو ،بهاڵم ئه‌مڕۆكه بوو ه به‌زه‌وییه‌كی رووت .ئیتر كۆچكردن نه‌ماوه‌و بووه به بهشێك له‌مێژوو. ك��ۆچ��ه‌ره وه‌رزی��ی��هك��ان هێدی هێدی له‌ته‌واوبووندان‌و حه‌كایه‌ت ه ی خه‌ڵكانی ئهو زاره‌ك��ی��ی �هك��ان � ی پیره‌پیاوو ناوچهی ه ته‌نها له‌زه‌ین پیره‌ژناندایه‌و ل�ه‌وێ��ی�هوه ده‌رو ی گشتی ئادانا دهبێ له‌كتێبخانه به‌كتێب( .مه‌به‌ست ئهوهیه ئهو حیكایه‌تان ه لهالیهن كه‌سانێكه‌و ه ده‌نووسرێن‌و دهكرێن به‌كتێب، ی ئهو ته‌نها بهرهی كۆن ئاگادار
حیكا یه‌تا نه‌یه‌و بهرهی تازه لێی دابڕاوه).. ی��اش��ار ك �هم��ال ل��هو كه‌سان ه نیی ه كه‌خه‌ریكی تیۆری داڕشتن بێت‌و پێیباشه به‌جێگای تیۆریی ه ی ئه‌ده‌بییه‌كان ده‌رب��اره‌ی رۆمان “ئ��ه‌ف��س��ان��هی ه�����ه‌زاران ك��هڵ” قسه‌بكات .بۆ چه‌ندین پشت‌و وه‌چ ه ی حه‌یده‌ر ،ئاسنگه‌ربوون‌و بنهماڵه ی ن��اس��راوب��وون ب�ه‌دروس��ت��ك��ردن� ی باش .حه‌یده‌ر بڕیارده‌دا شمشێر به‌بێ لهبهرچاوگرتنی ههر چه‌شن ه ی پله‌و پایه‌و پاره‌یك بڕوات بۆ ال ی “ره‌مه‌زان ئۆغلوو” كوڕه‌زای پادشا ی ئاداناو باشترین ده‌ستكردی خۆ ی پێشكه‌شبكات .حه‌یده‌ر ده‌رگا ماڵ ه ه �ه‌ژاران �هك �هی دهك��ات �هوهو دهڵێت “رۆژێكی خۆشه!” ناو و ن���اوازه‌ی حه‌یده‌ر باڵوده‌بێته‌و ه ی به‌وه‌ی كه‌شمشێر دروستكه‌رێك باشه‌و تهنانهت “عێسمه‌ت ئۆینلوو” ی 1938 ی ساڵ س��ه‌رۆك ك��ۆم��ار ی لێ ده‌كڕێ، دێته الی‌‌و شمشێر بهاڵم به‌رامبه‌ر به‌شمشێره‌ك ه هیچ پاره‌یه‌كی پێ نادات .حه‌یده‌ر تا نیوه شهو خه‌ریكی كار ده‌بێ‌و ی به‌یانی دراوس��ێ��ك��ان ته‌رمه‌كه ی ده‌بیننه‌وه .بهر له‌مه‌رگ ،فۆڕمێك خ��راپ��ی داب���وو به‌شمشێره‌كه. یاشار كه‌مال لهم باره‌وه دهڵێت “چاره‌نووسی حه‌یده‌ر بهو له‌ت ه ئاسنه‌وه به‌نه‌و نه‌یده‌توانی زیاتر لهو كه‌سه‌ی كه‌هه‌یه ،ببێ”. چیرۆكه‌كانی یاشار كه‌مال ی پڕه له‌كه‌سایه‌تی دۆنكیشۆت ( ،)quixoticfiguresبهاڵم هێچ كامیان وهك نووسه‌ره‌كه‌یان وهك دۆنكیشۆت ناچن .كه‌مال ناسراوترین رۆماننووسی ناو واڵتی توركیایه ،بهاڵم وا دیار ه ی به‌سه‌ردا تێپه‌ڕیوه‌و ئیتر زۆر ك��هس چ��اوه‌ڕوان��ی ئ��هو ه نیی ه ی نۆبڵی پێ ببه‌خشرێت. خه‌اڵت ی نووسییه‌و تا ئێستا سی رۆمان زۆر كهس به‌شێكیان به‌دووپات ه دهزاننو به‌شێكیتر دهڵێن گه‌اڵڵه‌و
ی كه‌سا یه‌تییه‌كا ن ی “یاشار كه‌ماڵ” سهر به‌دونیا ێ ی ئه‌ده‌به‌و لهم رووه‌وه ناتوان كۆن ملمالنێ بكات لهگهڵ فه‌نتازییا پۆست مۆدێرنه‌كانی ئۆرهان پ��ام��ۆكpostmodern( . fantasies of Orhan )Pamuk “هێلمی ی�����اووز”(Hilmi ی )Yavuzشاعیرو ره‌خنه‌گر ناسراوی تورك ،ده‌رباره‌ی یاشار ی كه‌مال دهڵێت “چیرۆكنووسێك لێهاتووه ،بهاڵم كێشه لێره‌دای ه ی ئهو زۆر دوور ه دونیای گێڕانه‌وه ی ی ژیانی مۆدێرن له‌راستییه‌كان ی توركیا .ئیتر توركیا واڵتێك ی بچووك نییه‌و ئ �هو فه‌رمانه ئاتۆركیش كه وه‌رزێره‌كان ببن ی به‌ئه‌ربابی ئێمه ،ئیتر پێگه‌یه‌ك ن��ی��ی �ه ”.ب��هم��هش��هوه “ی��اش��ار ك�هم��ال” پاشه‌كشه‌ناكاو قه‌ڵ ه ی نوێكانی سهر میزی نووسینه‌كه باس له‌رۆمانێكی ت��ازه‌ده‌ك�هن، ی رۆمانێك ده‌رباره‌ی گواستنه‌وه ی تورك‌و یۆنانییه‌كان دوای ساڵ ی “ .1922یاشار كه‌مال” ده‌رباره ئهم كتێب ه دهڵێت “ مرۆڤه‌كان له‌مه‌رگ ده‌ترسن ،بهاڵم له‌چاو نووقانێكدا ،هه‌موومان ده‌مرین. ئ �هم � ه ئ��هو چ��ی��رۆك�هی�ه دهب��ێ بینووسینه‌وه”. ی وتووێژه‌كه چ��وار كاتژمێر خایاندو ئێواره داهات“ .عایش ه بابان” ده‌رگ��ای ژووری میوان ی ده‌كاته‌وه‌و ده‌ڵ��ێ“ :بهو شته كه‌ده‌تویست گه‌یشتی؟ دهبێ ی شهو ئاماده بكهین ”.زه‌ینم نان پڕ ه له‌حیكایه‌ته جیاوازه‌كان، ب����هرهو ش�ه‌ق��ام��ێ��ك�ی خ��وارت��ر داده‌گه‌ڕیم‌و ئاگادارم كه لهژێر تایه‌كانی پاسێكی خێرادا پان نه‌بمه‌وه .كتوپڕ به‌خۆ دێمه‌وه، له‌ناوه‌ڕاستی ئه‌سته‌نبووڵدام نهك له‌جیهانی پڕ له‌تارمایی‌و خه‌یاڵی رۆژهه‌اڵتیدا.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
18فه‌رهه‌نگ
سهرههڵدانی شانۆ ،چۆن‌و به چ شێوهیهك بووه؟ نه‌‌مانه‌وێت ،نه‌‌ریت‌و ئایین یه‌‌كێكین له‌‌بنه‌‌ڕه‌‌ته‌‌كانی ش��ان��ۆ ،وات��ه شانۆ ن :جه‌مشید به‌هرامی ل �ه‌‌ره‌ه �هن��دێ��ك �هوه له‌‌ئایین‌و نه‌‌ریت لهسهر چۆنیه‌‌تی سهرههڵدانی شانۆ ،ده‌‌چۆڕێته‌‌وه. ههر لهسهرهتای سهرههڵدانی شانۆ، كۆمه‌ڵێک روانگهی جیاوازو جۆراوجۆر ههیه ،بهاڵم گرنگترین روانگه ،روانگهی به‌‌رده‌‌نگ مه‌‌به‌‌ستێكی سهرهكی شانۆ مرۆڤناسییه .له‌‌روانگه‌‌ی مرۆڤناسییه‌‌وه ب��ووه .بینه‌‌ر ،واته به‌‌رده‌‌نگ بههۆی سێ روان��گ�ه ل�هوان��ی دی به‌هێزتره .به‌‌شداربوون له‌‌نه‌‌ریت‌و ئاییندا تووشی یهكهم روانگهی مرۆڤناسی كه لهسهر كاتارسیس بووه ،واته الیهنی دهروونی چۆنیه‌‌تی سهرههڵدانی شانۆ ده‌‌دوێت به‌‌رده‌‌نگ بههۆی شانۆ پاكژبووه‌ته‌‌وه. ئه‌‌ره‌‌ستۆ دهڵێت :تراژێدی بریتیه كه له 1875هوه تاكو 1915درێژه‌‌ی له‌‌هه‌ڵسوكه‌‌وتێكی راس �تو دروس �تو ههبووه. مرۆڤناسه‌‌كان به‌‌سه‌‌ركرده‌‌یی سێرجیمز ته‌‌واوكه‌‌ر كه‌‌درێژه‌‌یه‌‌كی دیاریكراوی فرایزێر لهو بڕوایه‌‌دا بوون كه ههموو ببێت .دهبێت هه‌ستی به‌‌زه‌‌یی‌و تۆقاندن كلتووره‌‌كان لهسهر خاڵێكی ته‌‌واوكه‌‌ریی بنوێنێت ،تاكو ب��ه‌‌رده‌‌ن��گ تووشی جه‌‌ختده‌‌كه‌‌ن .له‌‌ئامانجدا كۆمه‌‌ڵگه‌‌كانی كاتارسیس ببێت ،وات��ه ب �ه‌‌رده‌‌ن��گ ئهم سه‌‌رده‌‌مه ،ده‌‌توانن خه‌‌زێنه‌‌یه‌‌كی بههۆی بینینه‌‌وه هه‌سته بزۆزه‌‌كانی ل�هب��ار ب��ن ب��ۆ ئ���هوهی كهراستهوخۆ پاكژده‌‌كاته‌‌وه. ئ��هو رووداوان�����هی ك �ه له‌‌شانۆدا شانۆی ههزاران ساڵ پێش ئێستا بخه‌‌نه رووده‌‌دات ،رێگه‌ی ئهوه به به‌‌رده‌‌نگ به‌‌رده‌‌ستمان. ل���هس���هرهت���ادا م����رۆڤ ب���ڕوای دهدات ،تاكو ب �ه‌‌رده‌‌ن��گ كۆمهڵێك به‌هێزگه‌‌لێك ههبوو كه له‌‌رواڵه‌‌تدا دهس��ك �هوت �ی ت���ازه‌ی ه �هب��ێ �تو لهم سه‌‌رچاوگه‌‌ی ژیانی پێوه‌‌ندی به‌‌ئه‌‌وانه‌‌وه رێگه‌‌وه هه‌ڵسوكه‌‌وتی تێگه‌‌یشتنه‌‌كانی ههبوو .له‌‌وێوه كه‌‌مر‌وڤ وه‌اڵمێكی ده‌‌وڵه‌‌مه‌‌ند بكات. روون���ی ب��ۆ ئ �هو هێزانه ن �هب��وو ،ئهو هێزانه‌‌ی بهكۆمهڵێك هێزی جادوویی‌و مێتافیزیكه‌‌وه ده‌‌شوبهاند ،ههر بۆیه ته‌‌ركیزی ده‌‌كرده سهر ئهو كه‌ره‌سانه‌ی ك�ه ب�هه��ۆی ئ��هوان��هوه بتوانێت ئهو هێزانه بهالی خوێدا رابكێشت .مرۆڤ ئیدی ورده ورده لهنێوان ئهو شێوانه‌‌ی كه‌‌دابینیكردبوو و لهنێوان كۆتایی‌و ئه‌‌نجامدا به چ شتێكی نه‌‌گۆڕ ده‌‌گه‌‌یشت، هێدی هێدی ئهم شێوانه دوا بهدوای ی �هك دووپ��ات��ب��وون �هوهو دوات���ر ب��وون به‌‌جۆرێكی تایبه‌ت‌و نه‌‌گۆڕ تا له‌‌دواییدا ب��وون به‌‌نه‌‌ریت‌و ئایینێكی تایبهت. ههموو ئهندامی خێڵ یان بنهماڵه، ئه‌‌كته‌‌ره‌‌كانی نه‌‌ریت‌و ئایینه‌‌كان بوون‌و به‌‌رده‌‌نگه‌‌كانیش هێزه مێتافیزیكه‌‌كان بوون. دووه���هم���ی���ن روان���گ���ه ل��هس��هر سهرههڵدانی شانۆ ،دوای پێشكهوتنی ف��هرم��ی م��رۆڤ��ن��اس��ی لهساڵهكانی 1915هوه دهستپێدهكات ،روانگه‌‌یه‌‌ك ب���هس���هرك���ردای���هت���ی «ب��ران��ی��س�لاو دهس��ك �هوت �هك��ان��ی مالینۆفسكی» مالینۆفسكی . ه و ه كات ه تد فرایزێر ره كلتوورییه ناوهنده پرسێت: ه د ه ی ه شێو م ه ب لهسهرهتاوه جۆراوجۆره‌‌كان رادهی كارتێكردن‌و چۆنیه‌‌تی رۆژانهی لهرێگهی كۆمه‌‌ڵگایه‌‌كی تایبهت چۆنه؟ ئهم پرۆسه‌‌گه‌‌لی روانگه دهڵێت :ن��اوهن��ده كلتوورییه لی جۆراوجۆره‌‌كان لهرێگهی پرۆسه‌‌گه وه جۆراوجۆره جۆراوجۆره‌‌وه په‌‌ره‌‌ده‌‌ستێنن ،ههر بهم په‌‌ره‌‌ده‌‌ستێنن، شێوهیه سهرههڵدانی شانۆ له‌‌كۆمه‌‌ڵگا یه ههر بهم شێوه جۆراوجۆره‌‌كاندا جیاوازه. نێوی ه ب ��ر � دوات ئ��هم روان��گ �هی �ه سهرههڵدانی كرداری الیه‌‌نه‌‌وه ناسرا .دوای شهڕی شانۆ له‌‌كۆمه‌‌ڵگا دووهه‌‌می جیهانی ،سێهه‌مین روانگه جۆراوجۆره‌‌كاندا ل �هالی �هن مرۆڤناسه‌‌كانه‌‌وه بنیاتنرا ناسران، كه دوات��ر به‌‌پێكهاته‌گه‌رایی جیاوازه. ب�هس�هرك��رده‌‌ی��ی كلۆد لئوشتراوس. شتراوس بههۆی كرداره‌‌وه داروینیسمی كلتووری ره‌‌تده‌‌كاته‌‌وه‌‌و لهو بڕوایه‌‌دایه روانگه‌‌كانی فرۆید لهسهر به‌رهه‌می ه �هر كۆمه‌‌ڵگایه‌‌ك هێڵی كلتووری ه��ون �ه‌ری ،پیشانده‌‌ری ناهۆشیاری تایبهت به‌‌خۆی ههیه ،شتراوس وهك دهروون���ی ئێمه‌‌یه‌‌و ب �هم پێیه هیوا فرایزێر بڕوای به‌‌دیارده‌‌یه‌‌كی جیهانی سه‌‌ركوتكبووه‌‌كانی ئێمهیه .لهراستیدا ههیه ،بهاڵم بهكۆمهڵێك جیاوازییه‌وه .ب���ه‌‌رده‌‌ن���گ���ی ش��ان��ۆ خ���ۆی ل �هگ �هڵ ئهوهی كه‌‌شتراوس زۆر بایه‌‌خی راستییه‌‌كانی پاڵه‌‌واندا ده‌‌بینێته‌‌وه. پ��ێ��دهدات ،ئهوهیه كه‌‌بزانێت مێشك ب �هم پێیه ه��ون�هرم�هن��دی شانۆكارو چ��ۆن هه‌‌ڵسوكه‌‌وت دهك���ات .دوات��ر به‌‌رده‌‌نگ ،لهرێگهی گهیشتن به‌‌هیوا ب��ۆ وه‌اڵم���هك���هی له‌هه‌‌ڵسه‌‌نگاندنی س�هرك��وت��ب��ووه‌‌ك��ان��ی��ان‌و ده‌‌رمانێكی ئ��ۆس��ت��ووره‌‌دا دهگ��هڕێ��ت .ش��ت��راوس ،دهروونی ده‌‌گه‌‌ن. س��ای��ك��ۆدرام (دهروون ده‌‌رمانی ئۆستووره له‌‌وێنه‌‌ی به‌‌ڵگه‌‌دا ده‌‌ناسێت. به‌گشتی پێكهاته‌خوازه‌كان دهڵێن بههۆی شانۆوه) ههر جۆری به‌‌رباڵوی نه‌‌ریت‌و ئاییین یه‌‌كێكین له‌‌بنه‌‌ڕه‌‌ته‌‌كانی ئهم روانگه شه‌‌فابه‌‌خشییه‌‌ی شانۆیه. ئ�هگ�هر له‌‌ره‌هه‌‌ندێكی دی��ك �هوه چاو شانۆ ،بهاڵم تاكه بنه‌‌ڕه‌‌ت نین. بهپێی ئهم روانگانه چ بمانه‌وێت‌و له‌‌شانۆو به‌‌رده‌‌نگ بكهین ،گۆڕینهوهی
هێزه لهم نێوانه‌‌دا .گروپی شانۆیی له‌‌بوونی به‌‌رده‌‌نگ هێزوگوڕ ده‌‌گرێت‌و به‌‌رده‌‌نگیش هه‌م له‌‌به‌‌رده‌‌نگه‌‌كانی دیكه‌‌و هه‌م له‌‌شانۆ ،هێزوگوڕ به‌‌ده‌‌ستدێنێت. "ده‌‌یڤیدوازیلۆ" ئهكتهری به‌‌ناوبانگی ئه‌‌مریكی كه بههۆی نواندنه پڕ جۆش‌و خرۆشه‌كانییه‌وه له‌‌شانۆنامه‌‌كانی بكێتدا ن��اس��راوه ،پێوه‌‌ندی نێوان ئه‌‌كته‌‌رو ب��ه‌‌رده‌‌ن��گ ب �هب��ڕوای �هك��ی دووالی��هن��ه دهزانێتو دهڵێت " :ئهگهر من وهك ئه‌‌كته‌‌رێك لهكاتی نواندندا ههموو هه‌ست‌و نه‌‌ستم بخه‌‌مه گه‌‌ڕو به‌هێزه‌‌وه نواندن بكهم ،ئهوه ئهو كاته به‌‌رده‌‌نگ دهتوانێت بهو شته‌‌ی كه لهسهر ته‌‌ختی شانۆ رووده‌‌دات ،بڕوا بكات. بهاڵم ئهگهر وانه‌‌بێت من ناتوانم ئامانجه‌‌كانی گروپه شانۆییه‌‌كه‌‌م بپێكم‌و به‌‌رده‌‌نگیش چێژ له‌‌شانۆكه وه‌‌رناگرێ". سهبارهت به‌‌گۆڕینه‌‌وه‌‌ی هێزی نێوان شانۆكارو به‌‌رده‌‌نگ ،جیمز ئاریه‌‌ل جۆنز دهڵێت" :نواندن فڕینێكی ره‌ها لهنێوان شانۆو به‌‌رده‌‌نگدایه .گۆڕینهوهی هێزه لهنێوان به‌‌رده‌‌نگ‌و شانۆداو ههروهها ههموو ج��ۆره پێوه‌‌ندییه‌‌كی فیزیكی
نێوان ئهوان له‌‌ژانره جۆراوجۆره‌‌كاندا لهالیهن ده‌رهێنه‌ره به‌‌ناوبانگه‌‌كانه‌‌وه له‌‌وێنه‌‌ی ئیستانیسالڤسكی ،برێشت، ئارتۆ ،گرۆتۆفسكی‌و ئاگۆستۆ بواڵ... ه��ێ��ن��راوهت�ه ب��هر ب���اس‌و راڤ��هك��ردن‌و ل����هدهرهوهی ب��ازن �هی ب �هه��ێ��زه‌‌وه به ئه‌‌زموون گهیشتووه". جۆره‌‌كانی پێوه‌‌ندی نێوان شانۆو ب�ه‌‌رده‌‌ن��گ ده‌‌توانرێت ب�هم شێوهیه داب �هش��ب��ك��رێ��ت .ی���هك :پ��ێ��وهن��دی راستهوخۆ لهگهڵ ب�ه‌‌رده‌‌ن��گ .دوو: پ��ێ��وهن��دی ن��اڕاس��ت��هوخ��ۆ ل �هگ �هڵ به‌‌رده‌‌نگ .ههڵبژاردنی هه‌ركام له‌‌مانه له‌‌شانۆگه‌‌ریدا به‌‌ئامانجی ده‌رهێنه‌رو جۆری كارتێكردنی جێی مهبهستی ده‌رهێنه‌ره‌‌وه به‌‌ستراوه‌‌ته‌‌وه. جۆره‌‌كان‌و ته‌كنیكه‌كانی نواندنی شانۆ لهگهڵ ئهم جۆره كارتێكردنانه‌‌دا هه‌‌ڵده‌‌بژێردرێن بۆ وێنه :له‌‌شانۆی ری��ال��ی��س��ت��ی وات���ه ج��ێ��گ�هی باسی ئیستانیسالڤسكی ،به‌‌بوونی دیواری چ��واره‌‌م��هوه ،بوونی پێوه‌‌ندییه‌‌كی راستهوخۆ لهگهڵ به‌‌رده‌‌نگ مه‌به‌سته‌و كارتێكردنی به‌‌رده‌‌نگ كارتێكردنێكی هه‌ستییه ،كه لهرێگهی تێكه‌اڵوبوونی به‌‌رده‌‌نگ لهگهڵ دونیای خولقێنراو لهسهر ته‌‌ختی شانۆوه‌‌ده‌‌ستدێت. ل��هالی��هك��ی دی���ك���هوه بڕێشت به‌هه‌‌ڵبژاردنی پێوه‌‌ندییه‌‌كی راستهوخۆ ل �هگ �هڵ ب��ه‌‌رده‌‌ن��گ��دا ل �هس �هر ه��زرو ئه‌‌ندێشه‌‌ی ب��ه‌‌رده‌‌ن��گ ك��اردهك��ات . ه �هڵ��ب �هت ب �هی��ارم �هت��ی ته‌كنیكی بێگانه‌‌كردنی به‌‌رده‌‌نگ لهگهڵ شانۆدا به‌‌مه دهگات .كۆمهڵێك هونه‌رمه‌ندی وهك ئانتوان ئارتۆو گروتۆفێسكی ئامانجیان كارتێكردن له‌‌سه‌‌رته‌‌واوی
بوونی به‌‌رده‌‌نگ ،واته هاوكات لهسهر ه��زرو هه‌ست‌و رۆح‌و دروستكردنی گۆڕانێكی دهروونی له‌‌به‌‌رده‌‌نگدایه. ئ��ام��ان��ج��ی راب���ێ���رت وی��ل��س��ۆن ك��ارت��ێ��ك��ردن ل��هس��هر ن��اه��ۆش��ی��اری ب�ه‌‌رده‌‌ن��گ�ه .س���هرهڕای ه�هم��وو ئهم كارتێكه‌‌ردنانه ههر له‌‌كۆنه‌‌وه له‌‌وێنه‌‌ی نه‌‌ریت‌و ئایین تا به‌رهه‌مه شانۆییه
مه‌‌یل یان ته‌‌مه‌‌ننا شه‌هوانییه‌‌كان به‌‌شێكن له‌‌رۆح، كهبهردهوام بگۆڕن‌و بهس به‌‌شوێن سه‌‌ركوتی چێژه ته‌‌مه‌‌نناو هه‌وه‌سییه‌‌كانه‌‌وه‌‌ن نوێیه‌‌كان به‌‌رده‌‌وامبوونی به‌‌رده‌‌نگ وهك زه‌‌رووره‌‌تێكی زه‌‌به‌اڵحی شانۆیی ب��ووه .ب��ه‌اڵم بهكۆمهڵێك هۆكاری جیاواز ئهو پێوه‌‌ندییانه پچڕاوه یان ئاسته‌‌نگیان لهنێوان به‌‌رده‌‌نگ‌و شانۆدا دروس��ت��ك��ردووه .دهت��وان��ی��ن بڵێین لهالیهن كۆمهڵێك كه‌‌سه‌‌وه بهردهوام ئ �هو ئاسته‌‌نگییانه دروس��ت��ك��راوهو تهمهنی ئهم ئاسته‌‌نگیانه بارته‌‌قای تهمهنی شانۆیه .ئه‌‌فالتوون كۆمهڵگا بهسێ ده‌‌سته‌‌وه دابه‌‌شده‌‌كات. یهك :سه‌‌رۆكه‌‌كان كه له‌‌سه‌‌ره‌‌وه‌‌ی ئه‌‌وانه‌‌وه‌‌و ههموو كۆمهڵگا ،ده‌‌سه‌اڵت‌و فه‌‌یله‌‌سوف‌و هونهرمهند به‌‌رچاوترن. دوو :جه‌‌نگاوه‌‌ران. سێ :خهڵكی ئاسایی كه‌‌بریتین له‌‌پیشه‌‌وه‌‌ران‌و جوتیاران‌و ....ئهم سێ گروپه بهسێ خاڵی پێكهێنانی رۆحه‌‌وه له‌‌پێوه‌‌ندیدان كه‌‌بریتین له :یهك :هزر. دوو :ت��ووڕه‌‌ی�یو دهم��ارگ��رژی .سێ: مه‌‌یل. ب��هم پێیه مه‌‌یل ی��ان ته‌‌مه‌‌ننا شه‌هوانییه‌‌كان به‌‌شێكن ل���ه‌‌رۆح، ك������هب������هردهوام ب����گ����ۆڕن‌و ب��هس به‌‌شوێن سه‌‌ركوتی ته‌‌مه‌‌نناو چێژه ه �ه‌وه‌س��ی��ی �هك��ان �هوهن ،ب���ه‌اڵم ئهمه زۆرب �هی كات لهالیهن ه��زرو دۆستی ه �هت��اه �هت��ای��ی �هوه وات���ه ت��وڕه‌‌ی��یو ده‌‌مارگرژییه‌‌وه سه‌‌ركوت دهكرێت. ه���هر ب���هم پ��ێ��ی �ه دهس�����ه‌اڵت‌و ش��ان��ۆك��ارو ه �هس��ت �ه ب���زۆزه‌‌ك���ان‌و حه‌‌زه‌‌كانی بهشی هه‌ره‌‌زۆری كۆمهڵگا سه‌‌ركوت دهكهنو یان ده‌‌یانبزوێنن. دهس����ه‌اڵت ب��ه‌‌درێ��ژای��ی م��ێ��ژوو بۆ كۆنتڕۆڵی كۆمهڵگا هه‌ستی به‌‌رده‌‌نگ، واته كۆمهڵگا سه‌‌ركوت دهكات ،بهاڵم لهو به‌‌رییه‌‌وه شانۆكار هه‌سته‌‌كان ده‌‌بزوێنێت .شانۆ دژ ب�هدهس�ه‌اڵت نییه ،بهاڵم به‌‌چاوخشاندنێك به‌‌ره‌‌وتی به‌‌ده‌‌سه‌اڵتبوونی هه‌رده‌‌سه‌اڵتێك قه‌‌د ئامانجه‌‌كانی ده‌‌سه‌اڵت‌و شانۆكار یه‌‌كی نه‌‌گرتووه‌ته‌‌وه. كۆمه‌‌ڵگایه‌‌ك دهتوانێت بانگه‌شه‌ی پێشكه‌‌وتویی‌و شارستانییه‌‌ت بكات كه‌‌ده‌‌سه‌اڵت دان به‌‌هونه‌رو شانۆش وهك یهكێك له‌هونه‌‌ره‌‌كاندا بنێت. شانۆ وهك هونه‌رێك كه له‌‌هونه‌ره‌‌كانی دی گشتگیرتر ب���ووهو ب����هردهوام
ههموو هونه‌ره‌‌كانی ل���ه‌‌ده‌‌وری خۆ كۆكردووه‌ته‌‌وه‌‌و زۆرتر له‌‌هونه‌ره‌‌كانی دی كارتێكردنی لهسهر به‌‌رده‌‌نگ‌و یه‌‌كه به‌‌یه‌‌كه‌‌ی تاكه‌‌كانی كۆمهڵدا بووه. ههر لهسهرهتای سهرههڵدانی شانۆوه دهس�ه‌اڵت زووب �ه‌‌زوو هه‌ستی به‌‌تایبه‌‌تمه‌‌ندی‌و كارتێكردنی جیاوازو زۆرتری شانۆ كرد ،تهنانهت دواتریش له‌‌سه‌‌رده‌‌می مه‌‌سیحییه‌‌تدا ،دهسهاڵت هێنده ئهو كارتێكردنه‌‌ی پێ ته‌‌حه‌‌مول ناكرێت‌و هه‌وڵی سڕینه‌‌وه‌‌ی دهدات. ب��هردهوام تێكۆشینه‌‌كانی دهس�ه‌اڵت بۆ سڕینه‌‌وه‌‌ی شانۆیه ،بهاڵم ئهگهر ئهوهی به‌‌ئه‌‌نجام نه‌‌گه‌‌یاند ،هه‌وڵده‌‌دات شانۆ بخاته ژێر ركێفی خۆیهوه. ب����ه‌‌درێ����ژای����ی م����ێ����ژوو ئ���هو ژێرركێفخستنه‌‌ی ش��ان��ۆ ل �هالی �هن دهس��ه‌اڵت��هوه ،ب��هدوو شێوه ب��ووه: یان نێگه‌‌تیڤ بووه یان پۆزه‌‌تیڤ. لهو كاته‌‌دا كه‌‌ده‌‌سه‌اڵت ئامانجه‌‌كانی نزیكده‌‌بنه‌‌وه له‌‌ئامانجه‌‌كانی شانۆكار، كارتێكردنی لهسهر كۆمهڵ پۆزه‌‌تیڤ دهب���ن .كاتێكیش ك�هش��ان��ۆ بهس جیره‌‌خۆری سیاسه‌‌ته‌‌كانی دهسهاڵت بووه ،هیچ كاركردنی لهسهر كۆمهڵ نهبووه یان نێگه‌‌تیڤ بووه .زۆرجار شانۆ لهالیهن ده‌‌سه‌اڵته‌‌وه به‌‌وێنه‌‌ی بڤه چاوی لێكراوه ،لهم بڤه‌‌یه‌‌ییه‌‌دا دهس��ه‌اڵت تێده‌‌كۆشێ شانۆ ب�هرهو سه‌هوڵبه‌‌ندانێك ببات تاكو بڕستی لێببڕێت. ئیتر ئهو كات بههۆی ئهوهی یهكێك به‌‌ده‌‌سه‌اڵتبوونی له‌‌تاكتیكه‌‌كانی دهسهاڵت ،سه‌‌رقاڵكردنی خهڵك ،واته به‌‌رده‌‌نگ بهژیانی ئاساییه‌‌وه‌‌یه ،ئیدی به‌‌رده‌‌نگ نهك ناتوانێت بیر له‌‌شانۆ بكاتهوه ،تهنانهت ناتوانێ بیر لهسهر خواردنیش بكاتهوه .لێره‌‌دایه كه‌‌شانۆ ب����ه‌‌ره‌‌وڕووی قهیرانێك دهبێتهوه، ئهویش نهبوونی به‌‌رده‌‌نگه. لهبهرئهوهی به‌‌رده‌‌نگ وهك نیازێك، واته نه‌‌ریت‌و ئایین چاو له‌‌شانۆ ناكات، خاوێنی ده‌‌روونیش نییه ،به‌‌رده‌‌نگ لهو كاته‌‌دا بیر له‌‌پاكژبوونه‌‌وه‌‌ی دهروونی ناكاتهوه .نهبوونی پاكژیی دهروونی وهك كه‌‌لێنێك له‌‌ئاناتۆمی به‌‌رده‌‌نگدا خ��ۆده‌‌ن��وێ��ن��ێ .ب �ه‌‌رده‌‌ن��گ��ی ن��ات �هواو شانۆكاری ن��ات �هواو ده‌‌خولقێنێت، ب���هم پ��ێ��ی�ه ك��ۆم �هڵ��گ��ا ل���ه‌‌ره‌‌وت���ی به‌‌شارستانیبوونیدا س���اواو ئ�هوق دهمێنێتهوه. نه به‌‌رده‌‌نگ هێزو گوڕ له‌‌شانۆ وهردهگ����رێ����تو ن���ه ش��ان��ۆك��اری��ش به‌‌رده‌‌نگێك ههیه تا هێزی لێوه‌‌رگرێ. لێره‌‌دایه كه‌‌كۆمه‌‌ڵگایه‌‌كی بێهێزو ته‌‌وه‌‌زه‌‌ل خۆده‌‌نوێنێت .تهنانهت ئهو كۆمهڵگایه هێزی ئ�هوه شك نابات له‌‌ساوابوون ده‌‌ربچێت .ئهو كۆمهڵگایه هه‌رچه‌‌ند بانگه‌شه‌ی دی��رۆك بكات، چونكه هیچ هێزێك ش��ك نابات ، لهوانهیه هێدی هێدی نه‌‌ریت‌و ئایینه شانۆییه‌‌كانیش له‌‌بیربباته‌‌وه.
كه‌‌ده‌‌سه‌اڵت ئامانجه‌‌كانی وه نزیكده‌‌بنه له‌‌ئامانجه‌‌كانی شانۆكار، كارتێكردنی لهسهر كۆمهڵ پۆزه‌‌تیڤ دهبن
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)40چوارشه‌ممه2010/7/14 ،
ی پێنجه‌م ـ به‌رامبه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پهروهرده 0533184771 ی میران ـ نهۆم ی سالم ،ته‌الر ی كوردستان ،سلێمانی ـ شاڕێ هه‌رێم
ی سول ی تێلیگراف خاوه‌نی ئیمتیاز :كۆمپانیا
سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن :ئیدریس عومه‌ر info@destur.net - 0533187811
i n f o @ d e s t u r. n e t
جێگری سه‌رنووسه‌ر :وریا حه‌مه‌تاهیر سکرتێری نووسین :شۆڕش خالید به‌ڕێوه‌به‌ری هونه‌ریی :لوقمان عومه‌ر
به‌‌یان عه‌‌زیزی
پ����ی����اوهك����ان زووت�������ر دهك����وژرێ����ن
چه‌خماخ ه بوو به‌دوو به‌شه‌وه ده‌شتی ئه‌نوه‌ر گروپی چه‌خماخه بوو به‌دوو به‌شه‌وه‌‌و ئێستا دوو گروپ لهژێر ناوی چه‌خماخه‌دا ههیه ،گروپی چه‌خماخه‌ی كۆن‌و نوێ، مسته‌فا ئه‌حمه‌د به‌ڕێوه‌به‌ری گروپی چه‌خماخه‌ی كۆن ،دهڵێت ههر گروپێك بهو ناوه‌وه ههبێت ،ئهوه فه‌لن‌و وتی "ئێمه چه‌خماخه ئه‌سڵییه‌كه‌ین". بۆ یهكهمجار گروپی هونه‌ری چه‌خماخه، لهساڵی 1978دروستبوو ،كه‌مسته‌فا ئه‌حمه‌د تا ئێستا به‌ڕێوه‌به‌ریه‌تی، ب��ه‌اڵم ئێستا چه‌خماخه‌یه‌كی نوێ دروستبووه ،كه‌عادل حه‌مه جه‌لیل به‌ڕێوه‌به‌ریه‌تی. ب��هڕێ��وه‌ب��ه‌ری چ �ه‌خ��م��اخ �هی نوێی ه��ون�هرم�هن��دان ع��ادل حه‌مه جه‌لیل به‌ده‌ستووری وت "ئهم گروپه‌ی ئێمه ته‌نها بۆ ئهوه دامانناوه كه‌ئه‌و كاتانه‌ی هه‌مانه ،به‌خۆشی ببیبه‌ینه سه‌رو
باڵوکرایه‌وه
به‌ڕێوه‌به‌ری تیپه‌كه‌ش حه‌مه‌عه‌لی خانه". ئهو به‌ڕێوه‌به‌ره ئه‌وه‌شی ئاشكراكرد ك �هئ �هوان كۆمهڵێك یارییانكردووه له‌ماوه‌ی ئهو دوو ساڵه‌دا كه به‌شێكی لهگهڵ كچاندا ده‌یكه‌ن". حه‌مه عهلی خان به‌ڕێوه‌به‌ری تیپی وه‌رزش���ی چه‌خماخه به‌ده‌ستووری راگه‌یاند كه‌گروپه‌كه‌ی ئهوان له 18 ك �هس پێكهاتووه‌و ئه‌ندامه‌كانیان هه‌موومان وه‌رزشین‌و ته‌نها ده‌چنه شاره‌كانی كوردستان ی��اری لهگهڵ تیپه‌كانی ئهو شارانه‌دا دهكهن. ههروهها دهڵێت "پێویسته تازه‌گه‌ری دروستبكرێت ،چونكه س�ه‌رده‌م�ی رابردوو رۆی". حه‌مه عهلی خان دهڵێت بۆ پاره‌و مه‌نسه‌ب‌و ئیمتیازات ی��اری ناكه‌ن، "ئهگهر بۆ ئیمتیازات بێت ،بهم ئاخری ته‌مه‌نه‌وه بۆ چیمانه". مسته‌فا ئه‌حمه‌د به‌ڕێوه‌به‌ری گروپی
چه‌خماخه ،دهڵێت "ه��هر گروپێك ی��ان تیپێك لهژێر ن��اوی چه‌خماخه ئیشبكات‌و یاریبكات ،ئ �ه‌وا فه‌لن‌و ئه‌سڵی نین". ههروهها رایگه‌یاند "ئ �هو كه‌سانه‌ی كه‌لێمان جیابوونه‌وه‌و ئهو گروپه‌یان دروستكرد ،لهبهر كاری گه‌نده‌ڵی بوو و هیچی تر نا ،چونكه پێش ئهوهی له‌ئێمه جیابوونه‌وه جاری وا ههبوو، ده‌چوون لهم حیزب‌و لهو پیاو پاره‌یان وه‌رده‌گرت ،به‌بێ ئاگاداری ئێمه". مسته‌فا ئه‌حمه‌د ئه‌وه‌شی وت "ئهو گروپه ته‌نها بۆ یاریكردنه‌و هیچی تر نییه ،كه‌سێكی تر نییه لهژێر ناوی چه‌خماخه ئیشبكات ،ته‌نها ئێمه نه‌بین ،چونكه ماوهیهكی زۆره ئێمه ئهم تیپه‌مان دروستكردووه‌و ئێستاش ه�هر به‌رده‌وامین له‌به‌ڕێوه‌به‌ردنی، ههموو خهڵكی سلێمانیش من ده‌ناسن‌و ئهوانیش ده‌ناسن ".
رۆژی یه‌‌كشه‌‌ممه پاش 15ساڵ پهرلهمانی واڵتی سڕبیا ،شه‌‌رمه‌‌زاریی خۆی ده‌‌ربڕی لهبهرامبهر كوشتاری ههزاران كهس له‌‌موسوڵمانانی بۆسنه. گۆڕستانێك هه‌‌ڵدرایه‌‌وه كه‌‌ته‌رمی زیاتر له 8000كوڕو پیاوی بۆسنیایی تێدابوو .بنه‌‌ماڵه‌‌كان‌و بهتایبهت ژنان له‌‌وپه‌‌ڕی خه‌‌م‌و گریاندا ده‌‌یانڕوانیه ئهو ئێسقانانه‌‌ی تهنیا پاشماوهی جهستهی ئازیزه‌‌كانیان بووه .ساڵی1995 له‌‌بۆسنه‌و هه‌رزیگۆڤین (ئهوكات یه‌‌كپارچه بوو) شه‌‌وێك سه‌‌ربازه‌‌كانی بۆسنیایی رژانه سێربێنیتساو گه‌‌مارۆیان داو پاشان لهپێش چاوی خه‌‌ڵكدا زیاتر له‌‌هه‌‌زاران نێرینه‌‌یان كوشت .ده‌‌وترێ بهههموو شتێك له‌‌گولله‌‌وه بگره ههتا چه‌‌قۆو ئاگرو لێدان ئهو پیاوانه‌‌یان كوشتووه .هێزهكانی واڵتی هۆڵه‌‌ندا لهو كاته‌‌دا لهالیهن رێكخراوی نهتهوه یه‌‌كگرتووه‌‌كانه‌‌وه بهرپرسی پاراستنی گیان‌و ئاسایشی ئهو ناوچه‌یه بوون‌و ئێستا ئهوانیش تاوانباركراون به‌‌كه‌‌مته‌‌رخه‌‌می‌و خیانه‌‌ت به‌‌ئاسایشی خهڵك .دادگای چاودێری تاوانه‌كانی شهڕ لهساڵی2005دا رێبه‌‌ری ئهوكاتهی سێربێستان واته رادڤان كاراچیچ‌و یه‌‌كێكیتر له‌‌فه‌‌رمانده‌‌كانی بهتاوانی دژ بهمرۆڤایهتی به‌‌تاوانبار زانی‌و ساڵی 2007ئهم كارهساته بهناوی جینۆساید ناسرا. دهوت��رێ ل��هدوای شهڕی دووهم��ی جیهانیه‌‌وه ئهمه گهورهترین تاوان‌و جینۆسایده دژ بهمرۆڤایهتی. پێشینهی جینۆساید له‌‌مێژوودا جینۆساید ناوێكی تازهیه بۆ تاوانێكی زۆر كۆن .مرۆڤ دهمێكه ههموو جۆره كوشتنێكی لهسهر مرۆڤه‌‌كانیتر تاقیكردووه‌ته‌‌وه .ئه‌‌سكه‌‌نده‌‌ری مه‌‌کدۆنی ،نێرۆن ،سورۆسی رۆمی ،جه‌‌نگیزخان‌و ته‌‌یموورخان‌و گهلێك له‌‌حاكمانی سیلسیه ئیسالمییهكان ،ههموو جۆره‌‌كانی كۆمه‌‌ڵكوژیان كردووهو له‌‌سه‌‌رده‌‌می مۆدێرنیشدا هیتله‌‌ر به‌‌ملیۆن جووله‌‌كه‌‌ی كوشت‌و هێشتا كوشتاری ئه‌‌رمه‌‌نییه‌‌كان ،كۆمه‌‌ڵكوژی تاتاره‌‌كانی كریمه، ئه‌ڵمانییه‌‌كانی ناوچهی ڤۆڵگا ،سورپێسته‌‌كانی ئامازۆن‌و تۆڵه‌‌سه‌‌ندنه‌‌وه لهخهڵكی مای الی له‌‌واڵتی ڤێتنام‌و كیمیابارانی ههڵهبجهو گرنگتر لهوانه له‌‌باری ژماره‌‌وه ،كارهساتی ئهنفال فه‌‌رامۆشنه‌‌كراوه .دیاردهی كۆمه‌‌ڵكوژی وهك سێبهر لهگهڵ مرۆڤدا هاتووه ،ههتا سهردهمی مۆدێرن‌و تهنیا شێوه‌‌كان‌و ئامێره‌‌كانی گۆڕاوه .له‌‌شمشێرو خه‌‌نجه‌‌رو ئاگره‌‌وه بهرهو چهكی كیمیایی‌و ژوری گازی كوشنده‌‌و بۆمب .ئهو بابه‌‌ته‌‌ی كۆمه‌‌ڵكوژی ئێستا له‌‌دونیا جیاده‌‌كاته‌‌وه ،ئه‌‌مه‌‌یه كه له‌‌رابردوودا ئهو ئامانجانه كوێربوون ،واته بهمهبهستی له‌‌ناوبردنی یه‌‌كجاری كۆمهڵێك خهڵك كه بهناوی دوژمن ده‌‌ناسران دهكرا ،بهاڵم ئهمڕۆ ئامانجه‌‌كان كوێرنین‌و رێك دژ به‌‌گروپێكی مرۆیی به‌‌ئایین ،زمان‌و نه‌‌ته‌‌وه‌‌و فه‌‌رهه‌‌نگێكی تایبه‌‌ته‌‌وه دهكرێن .بیره‌‌وه‌‌ری ئهو كۆمه‌‌ڵكوژیه‌‌ش تا ماوهیهكی زۆر وهك ترسێكی گشتی بهسهر جه‌‌ماوه‌‌ردا دهمێنێتهوه. یه‌‌كه‌‌مینجار مافپه‌‌روه‌‌رێكی پۆڵۆنیا بهناوی رافائێل لۆمكێن ،چه‌‌مكی جینۆسایدی بهكارهێنا .ئهو ئهم وشه‌‌ی بۆ ژماره‌یه‌ك له‌‌تاوانه‌كانی سهردهمی ش��هڕی دووهم��ی جیهانی دان��ا ،ك��ه‌‌دژ به‌‌كه‌‌رامه‌‌ت‌و گیانی كۆمهڵێك خهڵك كرابوو .سهرهتا له‌‌پێنجه‌‌مین كۆنفڕانسی ماف‌و دادی نێونه‌‌ته‌‌وه‌‌ییدا دوو جۆره تاوانی پۆلێنكرد :ئهوانهی دژ به‌‌كه‌‌س یان كۆمهڵێك خهڵك ده‌‌كرێ‌و گیانیان ده‌‌ستێنێت بهناوی تاوانی دڵڕه‌‌قانه‌‌و ئه‌‌وانه‌‌ش كهبۆ له‌‌ناوبردنی فهرههنگو زمانێك‌و هاوكات گیانی خهڵك دهكرێ ،بهتاوانی دڕندانه ناوبرا .پاشان كوشتاری گروپێكی خهڵكو زمان‌و فه‌‌رهه‌‌نگه‌‌كه‌‌یان لهالیهن لۆمكینه‌‌وه به‌‌جینۆساید پێناسه كرا. چه‌‌مكی جینۆساید وهك تاوانێكی نێونه‌‌وه‌‌یی یهكهمجار لهكاتی داڕشتنی دادگای میلیتاریی نۆرێنبێرگدا نووسرا. جینۆساید له‌‌مافی نێونه‌‌ته‌‌وه‌‌ییدا رێككه‌‌وتننامه‌‌ی 9ی دیسه‌مبه‌ری 1948باس له‌‌كۆمه‌‌ڵكوژی دهكاتو به‌‌وردی چهشنی تاوانه‌‌كان‌و سزاكانیان دیاریده‌‌كرێت .به لهبهرچاوگرتنی ئ��هوهی شێوه‌‌كانی كۆمه‌‌ڵكوژی دهگ��ۆڕدرێ��ت ،ئهم رێككه‌‌وتننامه‌‌ش به‌‌ره‌‌به‌‌ره خاڵ‌و ماده‌‌ی نوێی پێ زیادكراوه .ماده‌‌ی 2بهم شێوه باسی جینۆساید دهكات: لهم رێككه‌‌وتننامه‌‌دا كۆمه‌‌ڵكوژی به‌‌هه‌‌ركام لهم كرده‌‌وانه ده‌‌وترێ كه بهمهبهستی كوشتنی ههمووان یان بهشێك له‌‌گروپێكی نهتهوهیی ،نه‌‌ژادی یان ئایینی دهكرێت .ئه‌‌وانه‌‌ش بریتیین له -1كوشتنی ئهندامانی گروپێك - 2ئاسیوگه‌‌یاندنی توند به‌‌جه‌‌سته یان دهروونی ئهندامانی گروپێك - 3خستنه شوێنێكی ناله‌‌بار له‌‌باری ژیانه‌‌وه بۆ ئهوهی له‌‌باری فیزیكییه‌‌وه ههموو یان بهشێك له‌‌گروپه‌‌كه له‌‌ناوبچن -4 .ئهو كردهوانهی بهر به‌‌سك‌و زاو و منداڵبوونی گروپێك دهگرێت -5 .به‌‌زۆره‌‌ملێ گواستنه‌‌وه‌‌ی منداڵه‌‌كانی گروپێك بۆ گروپێكیتر. ههروهها بهپێی مادهكانی ئهم رێككه‌‌وتنامه‌‌یه بۆ سه‌‌لماندنی تاوانی كۆمه‌‌ڵكوژی سێ مهرجی سهرهكی پێویسته: -1ئهو كرده‌‌وانه دهبێ دژ به‌‌گروپێك له‌‌مرۆڤه‌‌كان كرابێت. -2كرده‌‌وه‌‌كان یهكێك لهو5خاڵه‌‌ی سه‌‌ره‌‌وه بێت كه‌‌ئاماژه‌‌ی پێدراوه. -3كرده‌‌وه‌‌كان دهبێ به‌‌مه‌‌به‌‌ست‌و ئامانجێكی دیاریكراوه‌‌وه كرابێت ،واته كرده‌‌وه‌‌گه‌‌لێكی كوێر نهبن. ئهگهر ئهم سێ مه‌‌رجه كۆببێته‌‌وه ،ئهوكات ده‌‌وترێ كه‌‌كۆمه‌‌ڵكوژی یان جینۆسایید روویداوه. الیهنگری له‌‌گروپه تایبه‌‌ته‌‌كان رێكخراوی نهتهوه یه‌‌كگرتووه‌‌كان الیهنگری تهواو دهكات له 4گروپ له‌‌مرۆڤه‌‌كان كه لهژێر هه‌‌ڕه‌‌شه‌‌ی جینۆسایددان .ئه‌‌وانه‌‌ش بریتیین له‌‌گروپی نهتهوهیی تایبهت ،ئیتنیسیته‌‌ی تایبهت كه‌‌واڵتی دیاریكراویان نییه ،گروپێكی نه‌‌ژادی‌و گروپێكی دینی .ئهمانه لهبهر ئهوهی تاوانی جینۆسایید ده‌‌یانگرێته‌‌وه ،بۆیه مافه‌‌كانیان به‌‌رجه‌‌سته دهكرێتهوه، بهاڵم هاوكات دوو گروپیش ههن كه‌‌الیه‌‌نگرییه‌‌كانی نهتهوه یه‌‌كگرتووه‌‌كان ئهوانی نه‌‌گرتووه‌ته‌‌وه ،یان زۆر به‌‌كه‌‌می ئاوڕیان لێداونه‌‌ته‌‌وه .ئهو دوو گروپه نه‌‌یارانی سیاسیین‌و گروپێك كهناوی بێ توانا یان نه‌‌خۆشه‌‌كانیان لێنراوه .له‌‌درێژایی مێژوودا زۆرجار بهناوی نه‌‌خۆشیه‌‌وه زۆرێك له‌‌مرۆڤه‌‌كان كوژراون‌و ناوی خاوێنكردنی بهرهی لێنراوه. پاش ئهم باسانه پرسیار ئه‌‌مه‌‌یه بۆچی كۆمه‌‌ڵكوژی بۆسنه به‌‌گه‌‌وره‌‌ترین كارهسات دوای شهڕی جیهانی ده‌‌ناسرێت ،ئایا هێشتا كارهساتی ئهنفال نه‌‌ناسراوه‌‌و جیهان ئاگای لهو جینۆسایده نهبووه؟