46 چوارشهممه
2010/8/25 ()20الپهڕه نرخ()1000دیناره رۆژنامهیهکیسياسىگشتییه،ههفتانهکۆمپانیایسولىتێلیگرافدهریدهکات
w w w. d e s t u r. n e t
پاشتێپهڕینی31ساڵبهسهرهێرشیكۆماریئیسالمی بۆ كوردستانی رۆژه��هاڵت ،ئهمساڵ جیاوازتر لهسااڵنی رابردووباسیرووداوی28یگهالوێژدهكرێ.ئهورۆژانهی كه بهفهرمانی خومهینی هێرشكرایه سهر كوردستان و بهههزارانكهسلهخهڵكیكوردستانكوژران.ئهوهشلهوهدا خۆی دهبینێتهوه كهبزووتنهوهیهكی ناڕهزایهتی لهئێران ئامادهبووهوتاڕادهیهكمێژوویسیساڵهیكۆماری ئیسالمیلهزۆرجێگهداخراوهتهژێرپرسیار.
"تائێستابهرنام هیگۆڕانمبۆبهغدادنهبینیوه" محهمهدكیانیئهندامیپهرلهمانیعێراقبۆدهستوور
سهرجهمبهرپرسیكۆمیتهكانییهكێتی پۆستهكانیانلێدهسهندرێتهوه
دهستوور م��ح�هم�هد كیانی ئ �هن��دام �ی پهرلهمانی عێراق لهسهر فراكسیۆنی گ��ۆڕان دهڵێت تائێستا گ��ۆڕان بهرنامهیهكی تایبهتی بۆ ع��ێ��راقن�هخ��س��ت��ووهت�هڕوو،ب��ڕواش �یوای�ه كهبیركردنهوهی یهكێت یو پارتی بهسهر ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردییهكاندا زاڵهو بهرنام هی ئیئتیالفهكهش بهشتی الوهك یو كورتبیندهزانێت. محهمهد كیانی دهڵێت ك��ورد لهعێراقدا بهرنام هی تۆكم هی نییه ،داواكارییهكانی ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكان داواك�������اریس�����ادهن،وت���ی"دهب���وای���ه بهرنامهیهكی ههمهالیهن هی ههبوایه بۆ ئایندهیعێراق،دهبوایهئهمبهشداریكردنه لهچهندداواكارییهكیتایبهتبهكوردخۆی نهبینایهتهوه،لهگهڵههندێكداواكاریدیكه سهبارهت بهپۆستهكان ،ئهوه بهبڕوای من شتێكی ناشیرینه لهسیاسهتدا ،ئاكامێكی چاكی نابێتو ئهوه پیشاندهدات كهكورد
دهستوور
محهمهدكیان ی یلهچهندپۆستێكه،ئهوهدهاللهتی تهنهاچاو باشناگهیهنێتبۆههیبهتیسیاسییكوردو پێگ هیكوردلهعێراقدا". محهمهدكیانیوتی"منپێشههمووشتێك لهبهردهمدهنگدهرداخۆمبهلێپرسراودهزانم
ئهندامێكی سهركردایهتی یهكێتی رایگهیاند لهرێكخستنهوهو كهمكردنهوهی مهڵبهندو كۆمیتهكاندا جۆرێك لهزیادبوونی كادیر لهمهڵبهندهكاندادروستدهبێت،بۆیهبهشێكی زۆر لهكارگێڕی مهڵبهندهكان پۆستی بهرپرسیكۆمیتهكانیانپێدهدرێتوبهشێك لهبهرپرسی كۆمیتهكانیش لهمهڵبهندهكاندا دادهنرێنهوه. ههرێم كهمال ئاغا ئهندامی سهركردایهتی ئینجالهبهردهمقهوارهسیاسییهكهدا،تائێستا یهكێتیو بهرپرسی مهڵبهندی موسڵی ئهو منشتێكیتایبهتمنهبینیوهبهنیسبهتئهو حیزبه،لهلێدوانێكیدابۆدهستوور،رایگهیاند بهرنامهی هیكهئێمهههمانبێتبۆعێراق"" .كارگێڕیئهومهڵبهندان هیههڵدهوهشێنهوه، تهواویچاوپێکهوتنهکهلهالپهڕه8دا دهك��رێ��ن ب��ه ب �هرپ��رس��ی كۆمیتهكانو بخوێنهرهوه .لهكۆمیتهكاندا دهوام��دهك��هن ،بهرپرسی
كۆمیتهكانیشئهگهرلهئۆرگانهكانیخوارهوه جێگهیان نهبێتهوه ،ناچار دهبردرێن بۆ مهڵبهندهكان". ههرێم كهمال ئاغا ،وتی "هیچ كادیرێكی یهكێتیبێموچهناكرێتوههمووكادیرهكان نمونه ئهگهر پۆستی بهرپرسی كۆمیت هی ههبێت ،بهههمان ئیمتیازاتهوه دهچێت لهمهڵبهند دهوامدهكات ،تهنها پۆستهك هی لێدهسهندرێتهوه". ئاماژهیبهوهشداكهئهوان هیلهئۆرگانهكانی خوارهوهلهوانهكۆمیتهجێگهیاننهبێتهوه، رهوان هی مهڵبهندهكان دهكرێنو ئهوانهشی بهپێی رێنماییهكان ئێستا بهتهمهن بوونو كهمتركاریرێكخستنیانبۆدهكرێت،فۆڕمی خانهنشینیپڕدهكهنهوهوخانهنشیندهكرێن، بهههمانئیمتیازیئهوپۆست هیههیبووه.
"كێشهیدارایییهكێتیبهوشێوهیهنییهكهباسدهكرێت" وهستارهسوڵلێپرسراویمهڵبهندیچهمچهماڵییهكێتیبۆدهستوور
پاشساڵێك،چوارپۆست بهپلهیوهزیریهكالنهكراونهتهوه مهعازفهرحان پ��اش ساڵێك لهتهمهنی حكومهت ،چ��وار پۆست بهپل هی وهزی��ر یهكالیینهكراونهتهوه، پهرلهمانتارێكرایدهگهیهنێت یهكالیینهكردنهوهی ئهو پۆستانه بههۆی كێش هی نێوان یهكێتیو پارتییهوهیه،وتهبێژیحكومهتیشدهڵێتئهوه مهسهلهیهكیسیاسییه. چ��وار پۆست بهپل هی وهزی��ر دوای نزیك هی ساڵێك لهپێكهێنانی حكومهت ،تائێستا یهكالیینهكراونهتهوه ئ�هوان��ی��ش سهرۆكی لیژنهكانی ن��اوچ�هداب��ڕاوهك��ان ،ژینگه ،مافی مرۆڤوپۆستیسكرتێریئهنجومهنیخانمانه، بهاڵم بههۆی كێش هی سیاسییهوه ئهو چوار پۆستهتائێستایهكالیینهكراونهتهوه. ل �هس �هروب �هن��دی پێكهێنانی ح��ك��وم�هت��دا، سهرۆكی حكوم هتو جێگرهك هی ،بڕیاریاندا لهبهشدارپێكردنی حیزبی زهحمهتكێشاندا یهكێك لهپۆستهكانی سهرۆكی یهكێك لهو سێلیژنهیهبدرێتهئهوان،بهاڵمتائێستاهیچ كهسێكبۆئهوپۆستانهدانهنراوه. ك��اوه مهحمود وتهبێژی حكومهتی ههرێمی ك���وردس���ت���انپ��ێ��ن �هدان �یئ���هوپ��ۆس��ت��ان�ه بهمهسهلهیهكیسیاسیدهزانێت،دهڵێتدهبێت ئهو پرسیاره راستهوخۆ رووب�هڕووی سهرۆكی ئهنجومهنیوهزیرانبكرێتهوه. كاوهوتی"جهنابیسهرۆكیحكومهتیههرێمو جێگرهك ه یبهرپرسنلهتهشكیلكردنیحكومهت، ئهوهمهسهلهیهكیسیاسییهوپهیوهندیبهكاری حكومهتهوه نییه ،ئهوهندهی مهسهلهیهكی
سیاسییهئهوهندهمهسهلهیهكیحكومینییه، دهبێتلهودووبهڕێزهپرسیاربكهیت". وتهبێژی حكومهت وتی "خهریكه ئهو لیژنانه دهكهونهكار،لهپهرلهمانبڕیاریانلهسهردراوهو ستافیانبۆدادهنێین،جارێنازانمكێدهبێته سهرۆكیئهولیژنانه". گوماندهكرێتبهبهتاڵیمانهوهیئهوپۆستانه پهیوهندی بهرێكنهكهوتنی ب�هره�هم ساڵح سهرۆكی حكوم هتو ئ��ازاد ب��هرواری جێگری سهرۆكی حكومهتهوه بێت ،لهسهر چۆنیهتی دابهشكردنیئهوپۆستانه. فازڵ حهسهن پهرلهمانتاری زهحمهتكێشان (باڵیقادرعهزیز)،ئاماژهبهوهدهداتكهبهڵێنی ئهوهیانپێدراوهپۆستێكیانپێبدرێتلهپل هی وهزیركهمترنهبێتووتی"بڕیاربوویهكێكلهو لیژنانهبهئێمهبدهن،بهاڵمتائێستاشبهرپرسی ئهودهزگایانهدیارینهكراون". پهرلهمانتارهك هیزهحمهتكێشان،دهڵێتبههۆی كێش هینێوانیهكێت یوپارتییهوهپێدانیئهو پۆستانه دواك��هوت��ووه ،ف��ازڵ بهدهستووری وت "ههندێك شتمان بیستووه كهمهسهلهكه دهگێڕنهوه بۆ كێش هی نێوان یهكێت یو پارتی خۆیان ،یهكێتی دهڵێت ئێمه دهیكهین ئهگهر پارتیرازیبێت،پارتیشدهڵێتئهگهریهكێتی رازیبێتبۆئێمهرێگربین". پهخشان زهنگهنه تاكه كاندیدی وهرگرتنی پۆستی سكرتێری ئهنجومهنی خانمان ،وتی "ههشتمانگلهمهوبهرئهومهسهلهی هباسكراوه، بهاڵمبۆماوهیشهشمانگهئاگاداریهیچنیم نازانمكراوهیاننا؟".
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
هه واڵ
3
پژاك:دوایمانگیرهمهزانهێرشدهكهین ئازادچاالك:كاتیئەوەیەالیەنەعێراقییەكان فهرمانچۆمانی بهرپرسێكیپارتیژیانیئازادیكوردستان (پژاك) رایدهگهیهنێت تهنها لهبهر مانگی رهم�هزان ئاگربهستیان راگرتووهو دهڵێت دوایمانگیرهمهزانئاگربهستدهشكێنینو دهستبههێرشیچهكداریدهكهینهوه. كهلهور رێبین ئهندامی كوردیناسیۆنی پارتی ژیانی ئازاد (پژاك) ،لهلێدوانێكی تایبهتدابۆدهستوور،رایگهیاند«بهبۆن هی هاتنی مانگی پ��ی��رۆزی رهم����هزان ،كه لهرۆژههاڵتی ناوهڕاست پیرۆزه ،ئاستی چاالكییهكانمان راگرتووهو تا هێرشمان نهكرێته سهرمان هیچ جۆره چاالكییهك لهبواری سهربازیدا ناكهین ،بهاڵم لهبواری سیاسی كارو خهباتمان بهردهوامدهكهینو نیشانیشیدهدهینكهئێمههێزینودهتوانین
ب�هه�هم��وو ش��ێ��وهی�هك چ��االك �ی بكهین، لهههمانكاتدا ئامادهین بۆ ه �هر جۆره پێشكهوتنێك ل�هس�هر كێش هی ك��ورددا ههنگاویبۆههڵبگیرێ». ئ �هوس �هرك��ردهی � هیپ��ژاكوت �ی«ئێمه دوای مانگی رهم �هزان راستهوخۆ هێرشه چهكدارییهكانمانبۆسهرپاسدارانیئێران دهستپێدهكهینهوهو لهخهباتی چهكداریدا بهردهوامدهبین». كهلهور رێبین رهتیكردهوه كهكاریگهری پهكهكهیان لهسهر بێت بۆ راگهیاندنی ئ��اگ��رب �هس��ت،وت���ی«ه��ی��چك��اری��گ �هری پهكهكهمان لهسهر نییهو راگرتنیچاالكی لهمانگیرهمهزان،پهیوهندیبهپیرۆزیئهو مانگهوههلومهرجیئهوقهیران هیك هلهسهر ئێرانوكاروخهباتیپژاكههیه،بهمهبهستی چارهسهركردنیكێش هیكورد».
وەاڵمیداواكارییفراكسیۆنەكوردستانییەكانبدەنەوە دهستوور ئ���ازاد چ���االك ئ �هن��دام �ی شاندی دان��وس��ت��ان��دن��ك��اری ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكان وتی دوو ههفته تێپهڕبووه بهسهر پێشكهشكردنی 19داواكارییهكهی كوردبهالیهنهعێراقییهكانوئێستا كاتی ئهوهیه الیهنهكان وهاڵم�ی داواكارییهكانیكوردبدهنهوه.
چ������االكل���هل���ێ���دوان���ێ���ك���داب��ۆ لهڕێگهی دانیشتنو كۆبوونهوهوه دهستوور وتی چاوهڕێی وهاڵمی وهاڵم�����یداواك��اری��ی��هك��ان��م��ان الی �هن �ه عێراقییهكان دهك �هی��ن ،پێڕابگهیهنن». ل��هب��ارهیئ��هو 19داواك��اری��ی �هی ل��هم��اوهی ڕاب����وردوو ئیئتیالفی پێشكهشمانكردوون. كوردستانییهكان فراكسیۆنه ئهوهشی وت ماوهی دوو ههفتهیه داواكارییهكی19خاڵیپێشكهشی ئهو داواكارییانهمان پێشكهشی الی �هن �ه ب��راوهك��ان �ی ههڵبژاردنی الیهنهكان ك��ردووهو ئێستا كاتی پ��هرل��هم��ان��یع��ێ��راقك����رد،بۆ جێبهجێكردنی داواك��ان �ی ك��ورد، ئهوهیهوهاڵممانبدهنهوه. لهكاتیپێكهێنانیحكومهتینوێی پێشیوابوو كه «ڕهنگه الیهنهكان عێراقی.
25ئهفسهریپلهبهرزلهدیاله لهكارهكانیاندووردهخرێنهوه زانیارداقوقی
ڕێژهیهکیزۆرلهبهڕێوهبهریگشتیدهزگاکانیحکومهتوهێزهئهمنییهکانلهکارهکانیاندووردهخرێنهوه
25ئهفسهری پۆلیس لهپارێزگای دیاله لهالیهن لیژن هی دهست هی لێپرسینهوهو دادپهروهریناوهكانیانلهوهزارهتیناوخۆی عێراقیهوه بۆ البردنیان گهیشتووهته ئیدارهی پارێزگای دیاله ،بههۆی ئهوهی ل �هس �هردهم��ی بهعسدا ل �هری��زی سوپای عێراقیدابوون. جهلیل ئیبراهیم ئهندامی لیژن هی نهزاهه لهئهنجومهنیپارێزگایدیاله،لهلێدوانێكیدا ب��ۆ دهس��ت��وور ،رایگهیاند «ئێمه وهك ئهنجومهنی پارێزگا ناوی 25ئهفسهری پلهبهرزمان پێگهیشتووه كه لهالیهن دهس��ت � هی لێپرسینهوهو دادپ����هروهری
حكومهتتهنهابهفۆڕمییهكێتیوپارتیخهڵكدادهمهزرێنن كاروخنامیق بهپێی ئ�هو زانیارییانهی دهست رۆژن��ام��هیدهس��ت��وورك �هوت��وون، سهرجهمیئهوكهسانهیدادهمهزرێن بهفۆڕمی رێكخستنهكانی مهڵبهندو ل��ق��ی پ��ارت��یو یهكێتی دهب��ێ��ت، سكرتێری ئهنجومهنی وهزیرانیش دهڵێت مهرج نییه ئهوهی یهكێتیو پارتیبینێرێتدابمهزرێنرێن. لهشارۆچكهیتهكیهماوهیهكهلیژنهی ناوچهی پارتی داوای لهئهندامانی ك���ردووه ئ��هوان��هی كهسوكاریان دهرچ���ووی زانكۆو پهیمانگاكانو تائێستا دانهمهزرێنراون باسهردانی ناوچهبكهنبۆپڕكردنهوهیفۆڕمی
دامهزراندن. یهكێك ل �هو كهسانهی سهردانی ناوچهی كردبوو بۆ پڕكردنهوهی ئ��هوف��ۆڕم��هب��هدهس��ت��ووریوت «ل��هڕێ��گ��هی ك�هس��ێ��ك�ی نزیكی خۆمهوه ئاگاداركرامهوه كهپارتی فۆڕمی دام �هزران��دن پڕدهكاتهوه، منیش س��هردان��ی ن��اوچ �هم ك��رد، لهوێناویانتۆماركردمودوووێنهو كۆپی فۆڕمی كۆبونی خۆراكیان لێوهرگرتم». لهمهڵبهندی ههولێری یهكێتیش ب�هپ��ێ��یوت���هیس �هرچ��اوهی �هك��ی دهستوور،ئهنداممهڵبهندێكفۆڕی دامهزراندنو پشتگیری ئهندامانی دهكات دواتر رهوانهی ئهنجومهنی
وهزی���ران���یدهك����اتب��ۆئ���هوهی دابمهزرێنرێن. دهس��ت��وور زانیویهتی ل �هزۆرب �هی قهزاو ناحییهكاندا بهفۆڕمی حیزبی دام��هزران��دن ههیهو ئ �هو كهسانه دادهم��هزرێ��ن��رێ��ن كهپشتگیری حیزبیانههیه. م��ح�هم�هد ق��هرهداخ��ی سكرتێری ئهنجومهنی وهزی��ران لهلێدوانێكدا بهدهستووری راگهیاند «حیزبهكان ج���اران ن��اوی��ان زۆر دهن����ارد بۆ دامهزراندن،ئێستاشههردهینێرن، بهاڵم مهرج نییه ئهوهی دهینێرن دابمهزرێنرێن». قهرهداخی وتی «ئهوانهی داوای دامهزراندندهكهنلهوهزارهتهكانهوه
بهنووسراو دهینێرینه ئهنجومهنی وهزی���ران ،لهڕێگهی ئهنجومهنی وهزی����ران����هوهدادهم��هزرێ��ن��رێ��ن، ب �هاڵم وهك��و حیزب تائێستا هیچ لیستێكێمان بۆ نههاتووه مهگهر كهسهحیزبییهكانخۆیانلهڕێگهی ح��ی��زب �هوهف���ۆڕمپ��ڕب��ك�هن�هوهبۆ دامهزراندن». سكرتێری ئهنجومهنی وهزی���ران ئاماژهی ب �هوهدا «ئ�هو كهسانهی دادهم���هزرێ���ندهرچ����وویزان��ك�ۆو پهیمانگاكاننو بهپێی پێشبڕكێو نمرهو ساڵی دهرچ���وونو جۆری پ��س��پ��ۆڕیدهب��ێ��ت،ب�هب��ێ��ئ�هوهی جیاوازی بكرێت لهنێوان ئهوهی حیزبیهوئهوهیحیزبینییه».
روونکردنهوه بهڕێزان رۆژنامهكهتان لهژمارهی()38ی رۆژی سێشهممه بهمێژووی 2010/6/30 ب�هم��ان��ش��ێ��ت��یگ�����هورهن��ووس��ی��وی �هت��ی «ف �هرم��ان��گ �هك��ان��ی گ �هرم��ی��ان گوێیان لهقهرزهكانیحكومهتخهواندووه»پاشان لهدرێژهیبابهتهكهدالهالپهڕهی()6بهم شێوهیه دهنووسێ (دوای یهك ساڵ و نیو لهڕاپۆرتهكهی چاودێری دارایی 77 ملیارهكهیحكومهتلهالیهنفهرمانگهكانی گهرمیانهوهنهگهڕێندراوهتهوه). لهبهررۆشناییئهمبابهتهیرۆژنامهكهتان كه ل �هس �هرهوهدا هاتووه ،بهباشمانزانی ئهم روونكردنهوهیهتان بۆ بنێرین بهو هیوایهم لهمهودوا زیاتر رۆبچنه ناواخنی ئهوبابهتانهیكهمهبهستانهروویخهوشی لێههڵبماڵن ،ئهویش بهپێودانگهیهكی ل��ۆژی��ك��ی��ان �هو پ��اب �هن��دب��ێ��ت بهئیتیكی رۆژنامهگهری.نهوهكبهپێچهوانهوه. یهكهم /نازانین ئهم رۆژنامهیه یان ئهو رۆژنامهنووسهیراپۆرتهكهیئامادهكردووه چ��ۆنرێ��گ�هیب �هخ��ۆی��داوهئ �همژم��ارهو رهقهمانه بنووسێت ،بێ هیچ بنهماو ب��هدواداچ��وون��ێ��ك ،چونكه ل�هڕاپ��ۆرت��ی سهرۆكایهتی دیوانی چ��اودێ��ری دارای��ی
وهزارهت����ین��اوخ��ۆوهرهوان���هك���راوهبۆ دوورخستنهوهیانلهكارهكانیان». جهلیلوتی«ئێمهشلهالیهنئهنجومهنی پارێزگاوهدووبارهنووسراوێكمانئاراست هی وهزارهت �ی ناوخۆ كرد بۆ پشتگیریكردنی بڕیارهكه». ئاماژهیبهوهشداكهبهپێیزانیارییهكانیان یلێپرسینهوهودادپهروهری، لهالیهندهست ه رێ��ژهی�هك�ی زۆر ل �هب �هڕێ��وهب �هری گشتی دهزگاكانی حكومهتو هێزه ئهمنییهكانو سوپایعێراقدالهسنووریپارێزگایدیاله لهكارهكانیان دووردهخ��رێ��ن �هوه ،بههۆی ئهوهی كاتی خۆی لهریزی ئیستخباراتو سوپای بهعسدا بوونو وتی «بهمنزیكانه رهنگه ئ�هو دهستهیه بڕیار لهسهر ئهو كهسانهشبدات».
دكتۆرفایهقگوڵپی دهستیلهكاركێشایهوه
فهرمانخێالنیلهسلێمانی ژم��اره()22ل���ه2009/1/26تهنهاباسی 55,966,562,304پهنجاو پێنج ملیارو نۆسهدو شهست و شهش ملیۆن و پێنج سهدوشهستودوههزاروسێسهدوچوار دینار)كردووهكهبهڕاوهستاویماوهتهوه لهسهروهزارهتیههرێمبۆكاروباریداراییو ئابووری ،واته ههموو ناوچهی سلێمانی پێش یهكگرتنهوهی حكومهت لهسلێمانی وههولێر،ئهماننهكئهمبڕهیسهرهوه كهچیكردوویانهبه()77حهفتاوحهوت ملیار دینارو ههمووشیان لهسهر گهرمیان كردووهبهقهرز،بهاڵمههرلهڕاپۆرتهكهدا ئهوانهی لهسهر فهرمانگهكانی سهر به ب�هڕێ��وهب�هرای�هت��ی گهنجینهی گهرمیان دیاریكراوهتهنهابڕی()6,52,176,300 دی��ن��اره ك �هب��ڕی (000و)1,818,000 دیناری پێشینهی هاوسهرێتییه ،واته تهنها ( )6,52,176,300دی��ن��اری فهرمانگهكانه. دووهم/لهبهشێكیترینووسینهكانتاندا دهڵێن:گوایههیچبهدواداچووننهكراوه بۆ گ �هڕان �هوهی ئ�هو پێشینانه ،نازانین رۆژن��ام �هك �هت��ان دهی��هوێ��ت كاتێك ههر ب�هدواداچ��وون��ێ��ك دهك�هی��ن ،وێنهیهكیش
له2009/12/31یئامادهكردبووكهتێیدا تهنها ب��ڕی ( )1,009,773,095یهك ملیارونۆملیۆنوحهوتسهدوحهفتاوسێ ههزارو نهوهدو پێنجدیناربهراوهستاوی ماوهتهوهو نزیكهی بڕی (540000000پێنج س���هدو چ��ل م��ل��ی��ۆن دی��ن��ار پێشینهی هاوسهرێتی گهڕێندراوهتهوه بۆ خهزێنهی دهوڵ��هت لهبهر ئ �هوهی ئهو پێشینانهی هاوسهرێتی بۆ م��اوهی پێنج ساڵ زیاتر پاكتاو دهب��ێ��ت ،ن �هك وهك��و پێشینهی فهرمانگهكان كهدهبێت لهههمان ساڵی داراییداپاكتاوبكرێت. هاوپێچ وهاڵمی راپۆرتی سهرهوهتان بۆ دهنێرینوههركاتێكیشویستتانسهرجهم بهراییهكان دهنێرین لهبهرئهوهی زۆرن لهبهردهسماندا. پێنجهم /لهگهڵ رێزمان بۆ سهرجهم ئهو كهسانهی لهفهرمانگه حكومییهكاندا كهلێدوانیانداوهبۆرۆژنامهیناوبراوبهبێ ئهوهیپرسێكیبهڕێوهبهرایهتیمانبكهنو زۆربهیانكهوتوونهتهههڵهوه.
بۆئ �هوانبنێرینی��انب�هدواداچ��وون ك��راوهو بهنووسراومان ژم��اره ( )109له 2009/2/11سهرجهم فهرمانگهكانمان ئ��اگ��ادارك��ردووهت �هوهب��ۆوهاڵم��دان��هوهی راپۆرتهكهئهوهندهیپهیوهندیبهئهوانهوه ههبێت بهنووسراومان ژم��اره ()366ل �ه 2009/5/17وهاڵمی سهرۆكایهتی دیوانی چاودێریداراییدراوهتهوهوئهوراپۆرتهش داخراوهلهالیهنبهڕێزیانهوه. سێههم /لهبهشێكی تردا دهڵێن دهستوور پهیوهندیكردووه به بهڕێوهبهری بانكی ك����هالرهوهن��اوب��راوئ��ام��ادهن �هب��ووههیچ لێدوانێكبداتبهبیانویئهوهیلهوهزارهتی داراییهوه داوایانلێكراوه كهنابێت بهبێ بڕیاری وهزارهت هیچ لێدوانێك بدهن، رۆژنامهنووس نازانێت بانكو گهنجینهی گ��هرم��ی��ان چ��هن��ده ج���ی���اوازن ،باسی بهڕێوهبهری گهنجینه دهك��ات ،بهاڵم به بهڕێوهبهریبانكیكهالرناویدهبات،ئیتر دهبێت چۆن بتوانێت بهدواداچوونی باش بۆمهسهلهكانبكات. چ��وارهم /سهرۆكایهتی دیوانی چاودێری دارای����ی ب��ۆ وردب��ی��ن��ی ئیشوكارهكانی مسعوداحمدموسی بهڕێوهبهرایهتیمان راپۆرتی ژماره ( )540بهڕێوهبهریگهنجینهیگهرمیان
د.فایهقمحهمهدگوڵپیسكرتێری پ��ێ��ش��وویپ��ارت��یچ���ارهس���هری دیموكراتی كوردستانو ئهندامی مهكتهبیسیاسیئێستایئهوحیزبه دهستی لهپۆستهكهی كێشایهوه، ئ��ام��اژه ب��هوهش��دهدات كههۆكاری دهستلهكاركێشانهوهكهی پهیوهندی بهرێگریكردنی پارتیو یهكێتییهوه ههیهلهكاریسیاسییاندا. ف��ای��هق گ��وڵ��پ �ی لهلێدوانێكیدا ب��ۆرۆژن���ام���هیدهس���ت���وور،وت�ی «بههۆی ئ �هوهی یهكێتیو پارتی رێگهمان نادهن كاربكهین ،دهستم لهپۆستهكهم كێشاوهتهوه ،بهاڵم مهبدهئییهن ههر لهگهڵ حیزبهكهدا ماومهتهوه». گوڵپی وت��ی «ه��هرك��ات ف��هزای دیموكراتیكاركردنیپارتورێكخراوی سیاسی لهههرێمی كوردستاندا ه��ات��هگ��ۆڕێ،دهس��ت��ب �هك��ارك��ردن دهبمهوه ،بۆیه دهڵێم مهبدهئییهن لهگهڵحیزبهكهدادهمێنمهوه،بهاڵم دهستملهپۆستهكهمكێشاوهتهوه».
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
2
i n f o @ d e s t u r. n e t
ههواڵ
دهیهوێت بهسهركهوتنی الوانو ئافرهتان جێ بهپیرهكان چۆڵبكات
نێچیرڤانبارزانیلهسهركۆنگرهكهوتووهتهكۆبوونهوهبهئۆرگانهكانیپارتی بورهان قادر نێچیرڤان بارزانی كهوتووهته كۆبوونهوه ب��هئ��ۆرگ��ان��هك��ان��ی پ��ارت��یو ل��هوێ��وه راو پێشنیازهكانی خۆی بۆ ئهندامانی پارتی دهخاتهڕوو ،داوادهكات كهئافرهتانو گهنجان بچنه سهركردایهتیو پارتی ،نهوهكو كوتلهو باڵباڵێن ،بهمهش دهیهوێت بهسهركهوتنی الوانو ئافرهتان جێ بهپیرهكان چۆڵبكات. رۆژی چوارشهممه 2010/8/18لهشاری ه��هول��ێ��ر نێچیرڤان ب��ارزان��ی بهبۆنهی كۆتاییهاتنی كۆنگرهی یهكێتی ئافرهتانو 16ی ئ��اب ی��ادی دام��هزران��دن��ی پارتی، كۆبوونهوهیهكی لهگهڵ سكرتێرو ئهندامانی سكرتاریهتی ئ��هو رێ��ك��خ��راوه ك���ردووه، ههفتهی پێش ئهو كۆبوونهوهیهش لهگهڵ ئهندامانی یهكێ�تی قوتابیان كۆبووهتهوه، پێشبینیدهكرێت ئ���هو ك��ۆب��وون��هوان��ه بهردهوامبێت لهگهڵ ئۆرگانهكانیتر ،هاوكات بهپێی ئ��هو زان��ی��اری��ان��هی بهدهستوور گهیشتووه ئ��هو ك��ۆب��وون��هوان��ه بهشێكه لهكاركردن بۆ ئهو كهسانهی كهنێچیرڤان دهی��هوێ�����ت ل��هك��ۆن��گ��ره س���هرك���هون بۆ سهركردایهتی پارتی ،چونكه ئهو دهیهوێت لهرێگهی الوانو ئ��اف��رهت��ان��هوه بهشێك لهسهركردایهتی پارتی ئهوانهی كهدهمێكه لهو سهركردایهتیهن دووربخاتهوه".
س��هرچ��اوهی��هك��ی نزیك لهكۆبوونهوهكه بهدهستووری راگهیاند "دوای دهستپێكردنی كۆبوونهوهكهو باسكردن لهرۆڵی ئافرهتو یادی پارتیو كۆنگرهی یهكێتی ئافرهتان، كاك نێچیرڤان باسی لهكۆنگرهی پارتی كردو قسهكانی ئێمهی زۆر خۆشحاڵكردو هانیداین كهزیاتر ئیش بكهین". ئ��هو س��هرچ��اوهی��ه كهنهیویست ن��اوی باڵوبكرێتهوه وتیشی "ك��اك نێچیرڤان رهتیكردهوه كه لهكۆنگرهی پارتیدا ئافرهتان بهكۆتا بچنه سهركردایهتیو وتی "پارتی بهپێچهوانهی یهكێتیو كۆمهڵی ئیسالمی كۆتای پێقبوڵ نییهو پێویسته ئافرهتان خۆیان بڕۆنه سهركردایهتیو دهبێت سێ تا چوار ئافرهتمان لهسهركردایهتی پارتیدا ههبێت". ل��هم��ب��ارهوه ع��هل��ی ع��هون��ی ب��هرپ��رس��ی پهیمانگهی كادیرانی پارتی بهدهستووری راگهیاند "من ئاگاداری ئهو كۆبوونهوهو قسانه نیم ،بهاڵم ئهوه مهبدهئی پارتیه كهئافرهت لهسهركردایهتی پارتی ههبێتو ب���هردهوام ههبووه بهكۆتاش نههاتوون، بهڵكو بهمافی خۆیان ه��ات��وون ،غیابی ئافرهتیش لهسهركردایهتی كهموكورتیو زیانه". ئ��هو س��هرچ��اوهی��ه كهنهیوسیت ن��اوی باڵوبكرێتهوه وتیشی "ههر لهسهر كۆنگره
ك��اك نێچیر وت��ووی��هت��ی ناكرێت ئێمه حیزبێكین خ��اوهن��ی 64س��اڵ خهبات، كهچی لهناو سهركردایهتیدا ئافرهتمان نهبێت ،چونكه پێشتر بانگهشهی ریفۆرمو چ��اك��س��ازی��م��ان ك�����ردووه ،چاكسازیش بهمانای نوێبوونهوهی ئۆرگانهكانمان دێت كهئافرهتانو الوان بچنه سهركردایهتی نهك كوتلهو باڵباڵێن". سهرچاوهكه وتیشی"داوای لێكردووینو روون��ی��ك��ردهوه ب��ۆ ئ���هوهی ك��هئ��اف��رهت ل��هس��هرك��ردای��هت��ی زۆرب��ێ��ت ب��ا ژم���ارهی كانیدهكانتان زۆر نهبێت ،چونكه لهكۆنگرهی 12نزیكهی 15ئافرهت خۆیان كاندیدكرد، بهاڵم ئهگهر ئێوه پێنج تا شهش ئهندامتان بۆ سهركردایهتی ههڵبژارد ،بهتهئكید سێ یان چوار لهوانه سهردهكهون". س���هب���ارهت ب��هس��هرك��هوت��ن��ی الوان بۆ س��هرك��ردای��هت��ی پ��ارت��ی ع��هل��ی ع��هون��ی وت��ی "س��هرك��ردای��هت��ی پ��ارت��ی ب���هردهوام لهخۆنوێكرنهوهدا بووهو لهو چهند ساڵهی راب����ردوودا پ��ارت��ی گ��ۆڕان��ك��اری ك���ردووهو الوان��ی بۆ سهركردایهتی سهرخستووه كهههرچهنده ئهو گۆڕانكاریه الدان بوو لهسیستمی حیزب ،چونكه دهبوایه ئهو الوان��ه لهكۆنگرهوهو بهههڵبژاردن بڕۆنه سهركردایهتی ،بهاڵم ئهمهش بهبێ هۆ نهبوو بۆ نمونه ئازادی عێراقو تهشكیلی حكومهتی
نێچیرڤان بارزانی عێراقو كارهساتی یهكی شوباتو هۆكاریتر مهشغولیهتی دروستكردو نهتوانرا بهئاسانی كۆنگره ببهسترێ ،بۆیه فرسهتێك بۆ ئهو الوانه دروستكرا تا بچنه سهركردایهتی"، سهبارهت بهرووبهڕووبونهوهی الوان لهگهڵ سهركرده دێرینهكانو رێگرییهكان ،بهرپرسی پهیمانگهی كادیرانی پارتی وتی "لهههموو
دونیاداو بهگشتی ئهو دوو نهوهیه بهردهوام لهركابهریدان نهوهی پێشوو دهیهوێ شوێنی خۆی ب��هرن��هداتو ن��هوهی نوێش دهی��هوێ شوێنی خۆی بكاتهوه ،ههرگیز شتی وانیه كهسانێك بڵێن وهره شوێنهكهی من ئهوه تواناو هێزی عهقلی كهسانهكه وا دهكات كه شوێنی خۆیان بكهنهوه".
هێشتا حكومهت بهتهواوی پێكنههێنراوه سهرۆكیحكوم هتوجێگرهك هیدهستیدهستیبهحیزبهبچوكهكاندهكهن،لهوبهڵێن هیبۆبهشداریپێكردنیانلهحكومهتپێیدابوون مهعاز فهرحان س��هرۆك��ی حكومهتو جێگرهكهی جگه له بهبهتاڵی هێشتنهوهی چ��وار پۆستی بهرز ،تائێستا ئهو بهڵێنهیان نهبردووهته سهر لهچۆنیهتی بهشدارپێكردنی حیزبه بچوكهكان ،حیزبه بچوكهكان دهڵێن بهڵێنی پێدانی جێگری وهزیرو چهندین بهڕێوهبهری گشتی دراون ،بهاڵم پشتیان لێكردوون. چوار پۆست بهپلهی وهزیر دوای نزیكهی ساڵێك لهپێكهێنانی حكومهت ،تائێستا یهكالیینهكراونهتهوه ئهوانیش پۆستی سهرۆكی لیژنهكانی ناوچهدابڕاوهكانو ژینگهو مافی مرۆڤو پۆستی سكرتێری ئهنجومهنی خانمانه ،پهرلهمانتارێكیش دهڵێت بههۆی كێشهی نێوان یهكێتیو پارتییهوه ئهو پۆستانه یهكالیینهكراونهتهوه. ل��هس��هروب��هن��دی پێكهێنانی حكومهتدا، سهرۆكی حكومهتو جێگرهكهی ،بۆ حیزبی سۆسالیستو بزووتنهوهی ئیسالمی جگه لهپێدانی وهزی��ر بهڵێنی پێدانی جێگری وهزی��رو بهڕێوهبهری گشتیو بهڕێوهبهری ناحییهی پ��ێ��دان ،ب��هاڵم تائێستا جگه لهپۆستی وهزیری ،بهڵێنی پێدانی هیچكام لهپۆستهكانی تر نهدراوه بهو دوو حیزبه. حیزبی زهحمهتكێشانیش تائێستا یهكێك لهسهرۆكی ئهو سێ لیژنهیهیان پێنهدراوه
كهبڕیاربوو پێیان بدرێت. ساڵێك بهسهر تهمهنی حكومهتی ههرێمدا تێپهڕدهبێت ،بهاڵم تائێستا دهیان پۆست به بهتاڵی م��اون��هت��هوهو دانانی س��هرۆك ب��ۆی��ان ل��هن��ێ��وان س��هرۆك��ی حكومهتو جێگرهكهی بهههڵواسراوی م��اوهت��هوهو یهكالینهكراونهتهوه ،لهوانه پۆستهكانی ئهو سێ لیژنهیهی كهبڕیاربوو دروستبكرێت كهپۆستهكهی بهپلهی وهزی���رهو لهگهڵ پۆستی سهرۆكی ئهنجومهنی خانمان. گوماندهكرێت به بهتاڵی م��ان��هوهی ئهو پۆستانه پهیوهندی بهرێكنهكهوتنی سهرۆكی حكومهتو جێگرهكهیهوه لهسهر چۆنیهتی دابهشكردنی ئ��هو پۆستانه ،وتهبێژی حكومهتی ههرێمیش راشكاوانه دهڵێت "ئهوه مهسهلهیهكی سیاسییهو سهرۆكی حكومهتو جێگرهكهی لێی بهرپرسن". ئ���هو پ��ۆس��ت��ان��هی ك��هب��ڕی��ارب��وو ب��درێ��ن ب��هس��ۆس��ی��ال��س��تو ب��زووت��ن��هوه بێجگه لهپۆستی وهزیر ،بریتین لهجێگیری وهزیرو بهڕێوهبهری گشتیو قائیمقامو بهڕێوهبهری ناحیه ،بۆ زهحمهتكێشانیش (باڵی قادر ع��هزی��ز) ،سهرۆكی یهكێك لهلیژنهكانی ناوچهدابڕاوهكان یان ژینگه یان مافی مرۆڤ وهربگرن. م��ح��هم��هدی حاجی مهحمود سكرتێری حیزبی سۆسیالست دیموكراتی كوردستان
لهلێدوانێكیدا بۆ دهستوور ،وتی "بهس پۆستی وهزیرمان وهرگرتووه ،بڕیاربووه پۆستی جێگری وهزیرو بهڕێوهبهری گشتیو چهند پۆستێكی ترمان پێبدرێت ،بهاڵم تائێستا هیچ لهو پۆستانهمان وهرنهگرتووه". ش��وان ق��هاڵدزێ��ی وتهبێژی بزووتنهوهی ئیسالمی باس ل��هوهدهك��ات كه لهیهكهم دانیشتندا لهگهڵ س��هرۆك��ی حكومهتو جێگرهكهی ئهو بهڵێنهیان پێدراوه ،كهجگه لهوهزیرێك ،بریكارێكو بهڕێوهبهری گشتیو قائیمقامو بهڕێوهبهری ناحیهیان پێدهدرێت. ئ��هو وت��ی "ب��هاڵم تائێستا بهشێوهیهكی عهمهلی هیچی جێبهجێ نهكراوه". بزووتنهوهی ئیسالمی لهكابینهكهی د. بهرههمدا ب��هوهزی��ری ئ��هوق��اف بهشداره لهحكومهتدا ،وتهبێژی ئهو حیزبه دهڵێت وهزیرهكهی ئهوان دهسهاڵتێكی زۆر كهمی ههیه. فازڵ حهسهن پهرلهمانتاری زهحمهتكێشان (باڵی ق��ادر عهزیز) ،ئاماژه ب��هوهدهدات كهبهڵێنی ئهوهیان پێدراوه پۆستێكیان پێبدرێت لهپلهی وهزی��ر كهمتر نهبێت، لهوانه ئهو لیژنانهی كهدروستدهكرێنو بهرپرسهكانیان لهپلهی وهزیردا دهبن. فازڵ وتی "بڕیاربوو یهكێك لهو دهزگایانه بهئێمه بدهن ،بهاڵم تائێستاش بهرپرسی ئهو دهزگایانه دیارینهكراون".
ف�����ازڵ ح���هس���هن ئ���اش���ك���رای دهك����ات كهبهشداریكردنی زهحمهتكێشان لهحكومهتدا بهههڵپهسێردراوی م��اوهت��هوه ،ئهو وتی "بابهتی بهشداریكردنی زهحمهتكێشان لهحكومهت بهههڵپهسێردراوی ماوهتهوه، دهتوانم بڵێم شتێك نهماوه سهبارهت به ب��هش��داری زهحمهتكێشان لهحكومهت، بوونمان لهحكومهتدا نییه ،نه ئۆپۆزیسیۆنین نه لهگهڵ حكومهتداین". محهمهدی حاجی مهحمود وتی "ههموو ج��ارێ��ك دهڵ��ێ��ن پێتاندهدهین ،جارێك چاوهڕێ دهكهین ،یهكجار داوادهكهین ههزار جار داوا ناكهین". پهرلهمانتارهكهی زهحمهتكێشان ،دهڵێت بههۆی كێشهی نێوان یهكێتیو پارتییهوه پێدانی ئهو پۆستانه دواك��هوت��ووه ،فازڵ بهدهستوری وت "ههندێك شتمان بیستووه كهمهسهلهكه دهگێڕنهوه بۆ كێشهی نێوان یهكێتیو پارتی خۆیان ،یهكێتی دهڵێت ئێمه دهیكهن ئهگهر پارتی ڕازی بێت، پارتی دهڵێت ئهگهر یهكێتی رازی بێت ،بۆ ئێمه رێگربین". كاوه مهحمود وتهبێژی حكومهتی ههرێمی ك��وردس��ت��ان پ��ێ��ن��هدان��ی ئ���هو پۆستانه بهمهسهلهیهكی سیاسی دهزانێت ،دهڵێت دهبێت ئهو پرسیاره راستهوخۆ رووبهڕووی سهرۆكی ئهنجومهنی وهزیران بكرێتهوه.
ك��اوه وتی "جهنابی سهرۆكی حكومهتی ههرێمو جێگرهكهی بهرپرسن لهتهشكیلكردنی حكومهت ،ئهوه مهسهلهیهكی سیاسییهو پهیوهندی ب��هك��اری حكومهتهوه نییه، ئهوهندهی مهسهلهیهكی سیاسیه ئهوهنده مهسهلهیهكی حكومی نییه ،دهبێت لهو دوو بهڕێزه پرسیاربكهیت". لهبارهی لیژنهكانیشهوه ،وتهبێژی حكومهت وتی "خهریكه ئهو لیژنانه دهكهونهكار، لهپهرلهمان بڕیاریان لهسهر دراوهو ستافیان بۆ دادهنێین ،ج��ارێ نازانم كێ دهبێته سهرۆكی ئهو لیژنانه". ش��وان ق��هاڵدزێ��ی وتهبێژی ب��زووت��ن��هوه، رایگهیاند پارتیو یهكێتی دهستی دهستی بهحیزبه بچووكهكان دهك��هنو وتی "لهو بڕوایهشدا نین كهئهو پۆستانه وهربگرین، ب���هردهوام ههوڵمانداوه بۆ ئ��هوهی ئهو بهڵێنهی كهبهبزووتنهوه دراوه بۆمان جێبهجێبكهن". پێشتر بهرههم ساڵح سهرۆكی حكومهت رایگهیاند بۆ جێگرتنهوهی وهزارهتێكی تایبهت ب��هژن��ان ،ئهنجومهنێكی خانمان پێكدههێنێتو راستهوخۆ ئهو ئهنجومهنه پهیوهندی بهسهرۆكی حكومهتهوه دهبێت، مانگانهو ههفتانه راسپاردهو كۆبوونهوهی خۆیان دهبێتو دهتوانن چاودێربن بهسهر حكومهتو پهرلهماندا.
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
رووداویههفته
5
دهزگا ئهمنییهكانی كهركوك كۆنتڕۆڵی رفێنهرانیان بۆ ناكرێت تهنهالهماوهیمانگیرابردوودا،چوارحاڵهتیرفاندنروویداوه شۆڕش خالید* حاڵهتهكانی رفاندن لهناو شاری كهركوك رووی لهزیادی كردووه ،بهرپرسانی دهزگا ئهمنییهكانیش رایدهگهیهنن كهئهگهر ئیمكانیهتیان باشتربكرێت ،دهتوانن بهتهواوی كۆنتڕۆڵی ئهو بارودۆخه بكهن. تهنها لهماوهی راب��ردوودا چوار حاڵهتی ج��ۆراوج��ۆری رفاندنی هاوواڵتیان لهناو ش��اری كهركوكدا ئهنجامدراوه ،ئهوهش ترسو دوودڵی لهنێو دانیشتووانی شاری كهركوكدا دروستكردووه. دهزگا ئهمنییهكانی كهركوك نهیانتوانیوه كۆنتڕۆڵی حاڵهتهكانی رفاندن لهو شارهدا بكهن ،دهڵێن توانای دهزگا ئهمنییهكانی بهتایبهت پۆلیس س��ن��وورداره ،بههۆی كهمی رێ���ژهی پۆلیسو كهمی توانای مادییهوه. ترسی هاوواڵتیان لهرفێنهرهكان زیاتربوو، كاتێك ههواڵی ئهوه باڵوبووهوه یهكێك لهحاڵهتهكانی رفاندن لهناوچهی حهسیرهكه (ج��هرگ��هی ن��اوچ��ه كوردنیشنهكان)، رفێنهرهكانی جلی سهربازیان لهبهربوو. رۆژی 12ی ئهم مانگه هاوواڵتییهكی شاری كهركوك لهكاتی بانگی مهغریبدا بهناوی (ه ش) ،لهخان خورمای شاری كهركوك، لهالیهن چهند چهكدارێكهوه رفێنرا. دهزگا ئهمنییهكانی ئهوكات رایانگهیاند ئهو هاوواڵتییه لهالیهن 4كهسهوه رفێندرا، بهگوێرهی قسهی شایهتحاڵهتهكانیش، رفێنهرهكان جلی سهربازیان لهبهردابووهو هاوواڵتییهكهیان ب��ردووه بۆ شوێنێكی نادیار. دوو رۆژ دوای ئهوه دهزگا ئهمنییهكانی شاری كهركوك ،حاڵهتێكی تری رفاندنیان لهشاری كهركوك راگهیاند ،بهاڵم ههر زوو رفێندراوهكه كهمنداڵێك بوو ئازادكراو رفێنهرهكهشیان دهستگیركرا ،كهئافرهتێك بوو. عهبدولڕهحمان مستهفا پارێزگاری كهركوك رایگهیاند گروپهكانی رفاندنی هاوواڵتیان ترسیان لهسهر هاوواڵتیان دروستكردووهو بوونهته هۆی بێزاری هاوواڵتیانی شارهكه. رۆژی 7/30هاوواڵتییهكی ب��هرهگ��هز مهسیحی ل��هالی��هن چهند چهكدارێكی نهناسراوهوه لهكهركوك رفێنرا .ئهمهیان تا ئامادهكردنی ئهم راپۆرته هیچ ههواڵێكی نییهو بێسهروشوێنه. لیوا جهمال تاهیر بهڕێوهبهری گشتی پۆلیسی كهركوك رایگهیاند ئهو هاوواڵتییه بهناوی (ی د م)هو لهنووسینگهیهكی پارهگۆڕینهوهدا ژمێریارهو دانیشتووی گهڕهكی رهحیماوایه. ئهو گهڕهكه بهیهكێك لهگهڕهكه ئارامهكانی ش��اری ك��هرك��وك دادهن��رێ��تو دهكهوێته باكووری خۆرههاڵتی كهركوكهوه. ب��هاڵم دهزگ���ا ئهمنییهكان وردهك���اری زیاتریان لهو رووداوه ئاشكرانهكرد ،عهمید سهرحهد قادر بهڕێوهبهری پۆلیسی قهزاو ناحییهكان رایگهیاند "ئهوهندهی ئاگاداربم ئهو رفێنراوه تائێستا ئازاد نهكراوه". عهقید شێرزاد مۆفهری ،بهڕێوهبهری بنكهی
حاڵهتی ڕفاندن لهکهرکوک زیادیکردووه پۆلیسی عروبه ،كه بهفراوانترین بنكه دادهنرێت لهناو شاری كهركوكدا دهڵێت، ئهگهر توانای دهزگا ئهمنییهكانی پۆلیس لهڕووی دابینكردنی پێداویستییهكانیانهوه ل��هس��هرووی ههموویان رێ��ژهی پۆلیس زیادبكرێت ،ئهوا توانای رووبهڕووبوونهوهی ئهو حاڵهتانهیان زیاتردهبێت. ئ��هو وت��ی "حاڵهتهكانی رفاندن كهمه، ل��هب��ارهی س��ن��ووری خ��ۆم��هوه قسهبكهم نییه ،ئهو حاڵهتانهی كهبوونی ههیه لهناو كهركوكدا بهو شێوهیه نییه". ل���هدوای رووخ��ان��ی رژێ��م��ی بهعسهوه، حاڵهتهكانی رف��ان��دنو كوشتنو بڕین لهپارێزگاكانی عێراق رۆژ دوای رۆژ رووی لهپهرهسهندن ك��رد ،بهجۆرێك چهندین خێزان بههۆی ترسو خراپی بارودۆخی ئهمنییهوه شوێنی نیشتهجێبوونی خۆیان گۆڕیوه ،تائێستاش حاڵهتهكانی رفاندن كۆتایی نههاتووه. لهسنووری پارێزگای كهركوك بهپێی وتهی بهرپرسان دهزگ��ا ئهمنییهكان دوو جۆر حاڵهتی رفاندن ههیه ،حاڵهتێكی لهالیهن گروپه توندڕهوهكانهوه ئهنجامدهدرێت، حاڵهتهكهی تریشیان دهستگیركردنو رفاندنی ئهو بازرگانو پزیشكو خاوهن كۆمپانیاو بهرپرسانهیه كه لهپێناو پارهدا دهستگیردهكرێن.
كۆتاییهكانی مانگی ح��هوت پزیشكێكی شاری كهركوك رفێنرا ،بهاڵم بهپێی وتهی دهزگا ئهمنییهكان ئهو شاره ئهو پزیشكه لهالیهن چهند باندێكهوه لهپێناو وهرگرتنی بڕێك پ��اره لهبنهماڵهكهیان رفێنراوه، رفێنراوهكه ناوی دكتۆر جهودهت بووه. عهمید س��هرح��هد ق���ادر ب��هدهس��ت��ووری وت "ئ��هو حاڵهتهی كه لهالیهن گروپه ت��ون��دڕهوهك��ان��هوه دهك��رێ��ت ،بهپێی ئهو زانیارییانهی ئێمهو بهپێی ئهو بهڵگهنامانهی كهههیه بۆ ئهوهیه ئهو گروپه توندڕهوانه بڵێن دهتوانین لههاركاتێكدا بێت چاالكی بكهین ،بهاڵم ئێمه توانیومانه تاڕادهیهكی باش رێگهیان پێنهدهین". ههروهها وتی "ئهوانه لهالیهك مهبهستیانه ترسو دوودڵی بخهنه ناو هاوواڵتیانهوه، ل��هالی��هك��ی ت���رهوه دهی��ان��هوێ��ت خۆیان وانیشانبدهن كههێزیان ههیهو م��اونو تائێستاش دهتوانن چاالكی خۆیان بكهن". سهرحهد دهڵێت كهمهرج نییه ههموو ئهو حاڵهتانه گروپه توندڕهوهكان بن كه لهم ماوهیهدا روویداوه ،بهڵكو ههندێكی بههۆی كێشهی كۆمهاڵیهتیو ههندێكیش لهپێناو پارهدا دهڕفێنرێن. كهسێكی نزیكی رفێنراوه مهسیحییهكهی گهڕهكی رهحیماوا ،كه لهبهر بارودۆخی ئهمنی نهیویست ن��اوی باڵوبكرێتهوه،
بهدهستووری وت"(ی د م) پێشئهوهی بفڕێنرێت هیچ كێشهیهكی ن��هب��ووه، گوماندهكهین تهنها لهپێناو پارهدا بووبێت". ئهو وتی "گومانمان لههیچ الیهنێك نییه، بهاڵم داوا لهدهزگا ئهمنییهكان دهكهین زیاتر بۆ ئهمنییهتی شارهكه كار بكهن". ترسی خ��ۆیو بنهماڵهكهشیانی ل��هوه نیشاندا حاڵهتی لهو جۆره دووبارهببێتهوه. عهقید ش��ێ��رزاد م��ۆف��هری رایگهیاند بۆ كۆنتڕۆڵكردنی ههرحاڵهتێكی لهو جۆره، دهبێت دهزگا ئهمنییهكان ههریهكهو لهالی خۆیهوه متمانهیهك لهالیهن هاوواڵتیان دروستبكات بۆ ئهوهی زانیاریان پێبدهن. ئ��هو وت��ی "ئ���هوهش دهوهس��ت��ێ��ت��ه سهر بنكهیهك بۆ بنكهیهكیتر ،چۆن بتوانێت ئهو متمانهیه دروستبكات ،جیاوازی متمانهكان وهكو جیاوازی پهنجهی دهستهكان وایه". ئهو وتی "ئێمه فهتاحی شاڵ نین ئاگاداری ههموو شتێك بین ،دهبێت هاوواڵتیانیش زانیاریمان پێبدهن". شێرزاد مۆفهری پێیوایه هێشتا دهزگا ئهمنییهكانی كهركوك ئیمكانیهتی باشیان نییه ،وتی "كاتێك هاوواڵتیان زانیارییهكمان پێدهدهن ،ئێمه ناتوانین پاداشتێكی باشی مادییان بكهین ،بۆ ئ��هوهی جارێكیتر هاوكاری باشی ئێمهبن". ل��هس��ن��ووری پ��ارێ��زگ��ای ك��هرك��وك 12
ههزار هێزی چهكدارو ئهمنی ههیه ،ههر لهدهزگاكانی پۆلیسو ئاسایشو سوپای عێراقیو دهزگ��ا ئهمنییهكانیتر ،جگه لهدوو بارهگای ئاسایشی تایبهت بهپارتیو یهكێتی ،ب��هاڵم تائێستاش حاڵهتهكانی رفاندنو كوشتن لهو ش��ارهدا نهتوانراوه كۆنتڕۆڵ بكرێت. عهبدولڕهحمان مستهفا پارێزگاری كهركوك پێیوایه گروپهكانی رفاندنی هاوواڵتیان بۆ كهركوك ،بوون بهمهترسی .دهڵێت دهبێت بهشێوهیهكی باشتر دهزگ��ا ئهمنییهكان رووبهڕوویببنهوه. پارێزگاری كهركوك وتی "ئ��هو گروپانه مهترسین ،ترسیان بۆ سهر شاری كهركوك دروستكردووهو هاوواڵتیانیان بێزاركردووه، ب��ۆی��ه دهب���ێ���ت ب��هه��هم��وو ت��وان��ای��هك رووبهڕوویببینهوه". عهبدولڕهحمان مستهفا بهدهستووری وت "بهڕێوهبهرایهتی پۆلیس كهموكورتی زۆرهو زۆرشتیان بۆ جێبهجێنهكراوه ،بۆیه ئهگهر ههموو پێداویستییهكانیان بهتهواوهتی بۆ دابینبكرێت ،ئهوا باشتر لهئێستا دهتوانن ك��ارهك��ان��ی��ان ئهنجامبدهنو كۆنتڕۆڵی رووداوهكانو حاڵهتهكانی رفاندن بكهن". * محهمهد نهجیب بهشداری لهم راپۆرتهدا كردووه
قۆڵێكی بریندارهكهی تۆپخانهكانی ئێران لهسلێمانی بڕدرایهوه تۆپهكانیئێرانچۆنقۆڵیرهسوڵیانپهڕاند؟ فهرمان چۆمانی ئ��هو گهنجهی ب��هه��ۆی تۆپبارانهكانی ئێرانهوه ،بهسهختی برینداربوو ،دوێنێ سێشهممه ،لهنهخۆشخانهی سلێمانی بههۆی سهختی برینهكهیهوه قۆڵێكی بڕدرایهوه. ب��هه��ۆی ت��ۆپ��ب��اران��هك��ان��ی دووش��هم��م��هی راب���ردووی كۆماری ئیسالمی ئێرانهوه هاوواڵتییهكی دانیشتووی گوندی زروكانهی نزیك شارۆچكهی سهنگهسهر بهناوی رهسوڵ حاجی حسێن قۆڵێكی دهپهڕێت دوای ئهوهی دهیهوێت لهگهڵ 40كهسی تردا ئاگری تۆپهكاتی ئێران بكوژێنێتهوه. تۆپخانهكانی ئێران ئهمجاره بهپێچهوانهی
جاری پێشوو بۆردومانی چهند گوندێكی نزیك شارۆچكهی سهنگهسهریان كرد بهو هۆیهشهوه هاوواڵتییهكی تهمهن 30ساڵ بهناوی رسوڵ حاجی حسێن كهدانیشتووی گوندی زروكانه لهشارۆچكهی سهنگهسهرو خاوهنی سێ منداڵه بهسهختی بریندار دهبێتو قۆڵێكی دهپهڕێت. وشیار عهبدوڵاڵ كوڕه پوری بریندارهكه كه لهكاتی رووداوهك���هدا پێكهوهبوون، بهدهستووری وت "كاتژمێر 4:30خولهكی ئێوارهی 8-23كۆماری ئیسالمی ئێران تۆپبارانی ناوچهكهمانی كردو ئاگر لهپوشو پاوانی دهوروب��هری گوندهكهمان بهربوو، كاتێك تۆپبارانهكه ه��ێ��واش ب���ووهوه، ئێمهش 40كهس زیاتر دهبووین چوین ئاگرهكه بكوژێنینهوه ،بهاڵم دواتر تۆپباران
دهستیپێكردهوهو دوو تۆپ هاتن یهكێكیان لهنزیك ئێمهیدا ،ئهویتریان لهنزیك رهسوڵی كوڕی خاڵم كهوتهوهو بهسهختی برینداریكرد". وشیار وتی "ئاگرهكهمان بهجێهێشتوو چووین بریندارهكه رزگاربكهین ،كهزۆربهی لهشی بریندارببوو ،ب��هاڵم برینی قۆڵی راستیو رانی چهپی زۆر بوو ،بهپهله بۆمان بهستو كاتژمێر 7ی ئێواره گهیاندمانه نهخۆشخانه". رس��و ئاغا كهئامۆزای ئ��هو بریندارهیهو ل��هن��هخ��ۆش��خ��ان��هی سلێمانی الی��هت��ی، بهدهستووری وت "بریندارهكهمان هۆشی هاتووهتهوه سهرخۆی ،بهاڵم قۆڵی راستی بڕاوهتهوهو رانی چهپیو چهند شوێنێكی تریشی برینداربووه".
رسوئاغا رایگهیاند "ه��هرچ��هن��ده زۆر ههوڵماندا كهقۆڵی نهبڕنهوه ،ب��هاڵم بێ سوود بوو ،چونكه برینهكهی زۆر سهخت بوو ،تائێستا یهك نهشتهرگهری بۆ كراوهو پێنج بتڵ خوێنمان تێكردووه". رسوئاغا ئاماژهی بهوهدا كه لهو كاتهی رووداوهك���ه رووی���داوه ههموویان ب��هرۆژو ب��وونو رهس��وڵ ئازارێكی زۆری ههبووهو بێتاقهت بووه. وشیار وتی "واڵتێكی ئیسالمی خهڵكی بهزمانی بهرۆژو لێ برینداركردینو رێزی مانگی رهمهزانی النهبووه". هاوواڵتیانی ناوچهكه داوا لهحكومهتی ههرێم دهكهن ،كار بۆ وهستاندنی تۆپبارانه بێ پاساوهكانی كۆماری ئیسالمی ئێران بكهن.
ڕهسوڵ حاجی حسێن
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
4
i n f o @ d e s t u r. n e t
رووداویههفته
كوردبهرنامهیبۆدوایكشانهوهیئهمریكانییه كشانهوهیئهمریكاگرفتبۆناوچهجێناكۆكهكاندروستدهكات محهمهدنهجیب یو س�هرب��ازی یو دبلۆماس هێزی سیاس كوردستانئامادهنییهبۆپڕكردنهوهیئهو بۆشایی هیكهبهكشانهوهیسوپایئهمریكا رووبهڕوویناوچهجێناكۆكهكاندهبێتهوه. بڕیاره كۆتایی ئ�هم مانگه ههموو هێزه سهربازییهكانیئهمریكالهعێراقبكشێنهوه، جگ هله50ههزارسهربازكهبۆمهشقپیكردنی هێزهعێراقییهكاندهمێننهوهتا.2012 چاودێرانی سیاسی دهڵێن یهكنهخستنی ه��ێ��زیپ��ێ��ش��م�هرگ�هوه��ێ��زیئ��اس��ای��ش، پێشخستنی ب�هرژهوهن��دی��ی�ه حیزبیهكان لهبریبهرژهوهندییهنیشتمانییهكان،پێگ هی كوردیلهناوچهجێناكۆكهكانالوازكردووه، لهكاتێكدا هێزه ركابهرهكانی كورد ههموو ناكۆكییهكانیان وهالخستووه لهبهرانبهر داواكانیكورددا. ههرچهنده چاودێرانو پسپۆڕانی سیاسی ئ��ام��اژه ب����هوهدهدهن ك��ورد بهرنامهی بۆ دوای كشانهوهی هێزهكانی ئهمریكا نییه، بهاڵم بهرپرسانی سهربازی ههبوونی ئهو مهترسیهبۆسهرههرێمیكوردستانوناوچه جێناكۆكهكانرهتدهكهنهوه. قادر عزیز سكرتێری حزبی زهحمهتكێشان لهلێدوانێكدابۆدهستووردهڵێتكشانهوهی ئهو هێزانه كاریگهری سلبی ههیه لهرووی سیاسیوئهمنییهوه،وتی"ههریهكلههێزه سیاسییهكانی عێراق ئیمتیدادی واڵتێكی ئیقلیمین ،ب��هاڵم تهنها ك��ورد ،ئهمریكا بهدۆستی خ��ۆی دهزان��ێ��ت ،بۆیه ل �هدوای كشانهوهی هێزهكانی ئهمریكا لهناوچه جێناكۆكهكانكێشهكانزیاتردهبن". ب �هب��ڕوایق��ادرع�هزی��زب�هه��ۆیكشانهوه
ئایاکوردتوانایپاراستنیئاسایشیناوچهجێناکۆکهکانیههیه؟ س��وپ��ای ئهمریكاوه ،بۆشایی سیاسیو ئهمنیدروستدهبێت،دهڵێتئهوبۆشایه ئهمنییهئهوهێزانهپڕیدهكهنهوهكهنهیاری ههرێمیكوردستانن،وتی"واڵتانیئیقلیمی دهستتێوهردانی زیاتریان دهبێت ،بۆیه
گێڕانهوهی كهركوكو ناوچه دابڕاوهكان بۆ سهرههریمقورستردهبێت". ئاوات محهمهد ئهمین ئهندامی ئهنجومهنی پارێزگایكهركوك،لهلێدوانێكدابۆدهستوور ئاماژه بهوه دهدات كاریگهری كشانهوهكه
بههێزو راستهوخۆ نییه ،بههۆی ئهوهی لیوایهكی س��وپ��ای ئهمریكا لهكهركوك دهمێنێتهوه ،بههۆی ب��ارودۆخ�ی سیاسی شارهكهوه. یوسفمحهمهدمامۆستایزانكۆلهكۆلێژی زانستهسیاسییهكانیزانكۆسلێمانیدهڵێت بههۆیئهوهیكههێزهچهكدارهكانیههرێم رێكنهخراونلهچوارچێوهیهێزێكینیزامیو پیشهییو نیشتمانیداو هێزی چهكداری حیزبین،بۆیهكشانهوهیهێزهكانیئهمریكا كاریگهری دهكاته سهر بارودۆخی ئهمنی ههرێموناوچهجێناكۆكهكان. ئهو وتی "بههۆی بوونی هێزی هاوبهشی ئهمریكاوعێراقوپێشمهرگه،تهسهورناكهم ئ��اژاوهو شهڕی چاوهڕوانكراو لهو ناوچانه رووبدات". جهبار یاوهر ئهمینداری گشتی وهزارهت��ی پێشمهرگه لهلێدوانێكدا ب��ۆ دهس��ت��وور وتی "بههۆی بوونی هێزی هاوبهشی سێ الیهنیهوه،ههستبههیچمهترسێكناكرێت لهناوچهجێناكۆكهكان". ههمووالیهكجهختلهسهرئهوهدهكهنهوه كهكورد پێویسته بهرنامهیهكی ههبێت ،بۆ ئهوهیبتوانێترووبهڕوویههرپێشهاتێكی چاوهڕوانهكراو ببێتهوه ،بتوانێت لهههموو ئهگهرهكانداملمالنێیهكانلهسهرئهوناوچانه بهقازانجیخۆیكۆتاییپێبهێنێت. ئاواتمحهمهدبهپێویستیدهزانێتكوردبۆ ههمووئهوئهگهران هیمهترسیدروستدهكهن لهسهر كوردستان ،سهركردایهتی سیاسی ك��ورد ب�هرن��ام�هو پالنی پێشوهختی بۆ ئامادهبكات،وتی"بهاڵمنازانمتائێستاكورد چبهرنامهیهكیههیهبۆئهوحاڵهته". قادرعزیزئهوهیبهپێویستزانیكهكورد بههێزی خ��ۆی ب �هرگ��ری ل�هخ��ۆی بكات،
دهڵێ�ت لهعێراقدا دوو رێگا ههیه ،رێگای دهستوور ،كهئهگهر عێراقییهكان ملكهچی ئ �هودهس��ت��وورهب��ن،ئ��هوابۆك��وردبێ كێشه دهبێت ،رێگای دووهمیش ملمالنێی دبلۆماسیو سیاسی ت��ا ف��ش��اری هێزی چهكداری. قادر عزیز وتی "بڕواناكهم سهركردایهتی سیاسی كورد بهرنامهو پالنی درێژخای هنو وردبینی ههبێت ،بۆ ئهگهرهكانی پاش كشانهوهیهێزهكانیئهمریكا". یوسف محهمهد فره كوێخایو گرتنهبهری سیاسهتیحیزبیلهبریسیاسهتینیشتمانی لهوناوچانه،وایكردووهكهمهترسیانلهسهر بێت،وتی"بۆیهدهبێتسهركردایهتیكورد بهسیاسهتێكینوێونیشتمانییهوهكاربكات، ئهوكاتئهومهترسییانهكهمدهكاتهوه". یوسف بهپێویستی دهزانێت كۆمیتهیهكی هاوبهش لهههموو هێزه كوردستانییهكان پێكبهێنرێت ،بۆ ئ �هوهی كهسهرپهرشتی ناوچه جێناكۆكهكانو بۆ كهمكردنهوهی گهندهڵیونههێشتنیملمالنێیحیزبیوتی "چونكهئهوناڕهزایهتییهیكهلهوناوچاندا دروستبووه ،ئهوا مهترسی ههیه بۆ سهر گهڕانهوهی ئهو ناوچانه بۆ سهر ههریمی كوردستان،بۆیهدهبێتئهوناوچان هلهرووی خزمهتگوزارییهوهخزمهتبكرێن". جهبار ی��اوهر دهڵێت هێزی پیشمهرگ هو ههموو الیهنه سیاسییهكانی كوردستان بهههموو شێوهیهك ههم لهرووی سیاسیو ئهمنییهوه بهرانبهر ههر كێشهو ناكۆكی تایفی دهوهستنهوه ،وتی "بۆیه ههموو توانای خۆمان وهگهڕدهخهین بۆ ئهوهی عێراقێكی هێمنی بێ كێشهی یهكگرتووی فیدراڵی ل���هدوای كشانهوهی هێزهكانی ئهمریكالهعێراقبێتهئاراوه".
پێشكۆنگره،پارتیلهگهرمیانكوتلهكاریتێدهكهوێت پارتیلهگهرمیانبهسهرباڵیئهكرهمساڵحوعهبدولڕهحماندهلۆدادابهشبووه ئاوارهجافلهگهرمیان س��هرچ��اوهی��هكل�هن��ێ��ول��ق�ی22پ��ارت�ی ل �هگ �هرم��ی��ان،ب��هدهس��ت��ووریراگ �هی��ان��د، كهبهرپرسه حیزبییهكانی پارتی لهگهرمیان ب��وون ب��هدوو كوتلهوهو بهسهر دوو باڵدا دابهشبوون،بهرپرسیراگهیاندنورۆشنبیری لقهكهشدهڵێتپێشترئهوحاڵهتههبووه نهكئێستا. سهرچاوهیهكی ئاگاداری نێو لقی پارتیو ئ��اگ��اداری رێكخستنهكانی ئ��هو حیزبه لهگهرمیان ،لهلێدوانێكیدا ،بۆ دهستوور وتی «لهگهڵ نزیكبوونهوه لهكۆنگرهی 13 پارت یو ئهو گۆڕانكارییان هی ماوهیهك پێش ئیستالهنێولقی22پارتیدالهگهرمیانكرا، كوتلهكاریخستووهتهنێورێزهكانیپارتی لهگهرمیانو تهنانهت كارگێڕ لقو بهرپرسی ناوچهكانیشیكردووهتهدووئاراست هیجیا». بۆپشتگیریقسهكانیئهوسهرچاوهیهوتی «لهكاتیسهردانوبۆنهوپرسهكانیشدا،لقی 22ب�هدوو گروپ دهچ��ن ،كوتل هی ئهكرهم ساڵح بهرپرسی لقی 22پارتی لهگهرمیان بهجیاوكوتل هیعبدولڕهحماندهلۆبهرپرسی بهشیرێكخستنبهجیا». سهرچاوهكه ئاماژهی ب �هوهدا كهههریهكه لهمامۆستاغهزال هوشیرینئهحمهدكارگێڕانی لقوزمناكۆحسێنولوقمانرهشیدوشوان محهم هدوحاكمبێستونئهندامانیلقونهجم باوهنوری بهرپرسی ناوچ هی ك�هالرو شێخ سهباح بهرپرسی ناوچ هی گواڵنو مستهفا یو لوقمان وادی بهرپرسی ناوچ هی كفر گهاڵیی بهرپرسی ناوچ هی دهربهندیخانو حهسهنسهرتیپئهنداملقكوتل هیئهكرهم ساڵحبهرپرسیئێستایلقیگهرمیانن. ب �هاڵم ههریهكه لهعومهر شهریفو عهلی كهڵۆشیو محهمهد عهلی ق��ادرو مامۆستا ئیبراهیمو رزگ��ار شهمێرانی كارگێڕانی ل��قو ف��ری��اد فهقێ ب�هرپ��رس�ی رێكخراوه جهماوهرییهكانی پارتی لهگهرمیانو رههێڵ
کات کوتلهکاری،لقیگهرمیانیپارتیلهتده حهسهنئهنداملقومهحمودقادربهرپرسی ناوچ هی باوهنورو كهنعان عهبدولڕهحمان بهرپرسی ناوچ هی قهرهتهپهو عهلی سلیم ب �هرپ��رس �ی ن��اوچ�� هی گ �هرم��ی��ان كوتل هی عهبدولڕهحماندهلۆن. عومهرشهریفبهڕێوهبهریبهشیراگهیاندنو یو وتهبێژی لقی 22ی پارتی رۆشنبیر لهگهرمیان ب �هدهس��ت��ووری وت «ئ�هوان�ه كوتلهنییه،ئهوهیوادهڵێتلهوانهیهباسی پێشتر یان ماوهیهك پێش ئێستا بكات، كهههندێك تێڕوانینی جیاواز ههبوو لهكاتی
گۆڕینیبهرپرسیناوچهكاندا،ئهوكێشانهش چارهسهركراولهالیپارتیشبیروڕایجیاواز ئاساییهو دهربڕینی رای خۆت بهئازادانه دهردهبڕدرێت». عومهرشهریفئاماژهیبهوهشداكهالیئهوان ئهوهگرنكهكهجیاوازیبیروڕایئهندامانیان لهناو خ��ودی حیزبهكهدایهو ل���هدهرهوهی حیزبهك هنییه،وتی«كوتل هلهناوپارت یولهناو لقدانییه،لقهك هلهئێستادالهبارودۆخێكیزۆر ئاسایدایهو كهسیش كوتل هی كهس نییهو ههموومانكوتل هیپارتین».
سهرچاوهك هی دهستوور ئاماژهی بهوهشدا كهئهوكوتلهوكوتلهكارییهلهوهوهسهریههڵدا كهگۆڕانكاری لهپۆستی بهرپرسی لق كراو ئهكرهم ساڵح لهكارگێڕ لقییهوه ب��وو به بهرپرسیلق. ئ��ام��اژهی بۆ ئهوهشكرد كهئهكرهم ساڵح فهرمانی س���هرووی خ��ۆی جێبهجێدهكات بهتایبهت مهحمود محهمهدی ئهندامی مهكتهبی سیاسی پ��ارت��ی ،وت��ی «ئ �هو كوتلهكارییهئهندامانیلقینیگهرانكردووه». دهستوورئهوهشیزانیوهكهكوتلهكارییهك هی
فۆتۆ:زانیارمحهمهد
نێولقی22گهیشتووهتهمهكتهبیسیاسی پارت یو لهمهكتهبی سیاسیش لهو ئهدای هی كادرانی گهرمیان نیگهراننو بههۆی ئهو باڵباڵێن هی ئهمدوای هی كهوتوووهته نێو رێزهكانی رێكخستنی پارتی لهگهرمیان، مهكتهبی سیاسی ماوهیهكه ت�هداخ��والت دهكات. هیچكام لهئهكرهم ساڵح بهرپرسی لقو ع�هب��دول��ڕهح��م��اندهل���ۆب�هرپ��رس�یبهشی رێكخستن لهگهرمیان ئامادهنهبوون لێدوان بدهن.
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
لۆکاڵ
7
دوكانداره چینییهكان لهمامهڵهكردنی كورد بێزارن «خهڵكیكوردستانحهزیانلهشتیخراپوههرزانه»
كاروخنامیق دوكانداره چینییهكانی بازاڕی كاسۆ مۆڵی سلێمانیدهڵێنمامهڵهكردنیزۆریكڕیارانی ك��ورد ماندووی ك��ردوون ،ئاماژه بهوهش دهدهن كهخهڵكی كوردستان ئارهزوویان لهكوالیتیبهرزیكااڵكاننییه،بهڵكوكااڵی خراپوههرزانیاندهوێت. ب��ازاڕی كاسۆ مۆڵ دهكهوێته ناوجهرگ هی شاریسلێمانیهوه،لهمانگی4یئهمساڵهوه كراوهتهوه،لهوكاتهوهبهبهردهوامیخهڵكی یوشارهكانیتریكوردستان شاریسلێمان س �هردان �یئ �هوب���ازاڕهدهك��هنبۆكڕینی پێداویستییهكانیان. ئیدارهیبازاڕیكاسۆمۆڵبۆبهڕێوهبردنی دوكانهكانیبازاڕهكه،گرێبهستێكیانلهگهڵ كۆمپانیای بزیكسلو ()bzixiluی چینی ئهنجامداوهبۆهێنانینزیك هی400كارمهندی چینی،نهزانینیزمانیكوردیكێش هیبۆ ئهوكارمهندانهدروستكردووه،بۆیهلهگهڵ ههركارمهندێكیچینیداوهرگێڕێكیكوردیان داناوه. تیم بهڕێوهبهری گشتی لهو كۆمپانیای هی كهكارمهندهچینییهكانیبازاڕیكاسۆمۆڵی هێناوهبۆكوردستان،دهڵێتكارمهندهكان یو چینهوه هێنراون بۆ كوردستان. لهدوب ه وت �ی «ئ��هو كارمهندانهمان بههاوكاری حكومهتی ههرێم هێناوه ،گرێبهستیان ههیه بۆ م��اوهی ساڵێك كه لهكوردستان كاربكهن». بهڕێوهبهریكۆمپانیایهكهوتی«حكومهتی ههرێم زۆر ح �هزی بهكارمهندی چینییه، هاوكاریماندهكات،هیچكێشهیهكماننییه لهوبارهیهوه». ئایڤۆجانگیكچێكیتهمهن20ساڵشهش مانگه لهچینهوه هاتووهته كوردستان، ئێستا ل �هب��ازاڕی كاسۆ م��ۆڵ لهسلێمانی لهدوكانێكی فرۆشتی پێاڵو ك��اردهك��ات،
دهڵێتخهڵكیكوردستانتاشتێكدهكڕن زۆرمامهڵهدهكهن،ئهوانیشبێزاردهبنلهو ههموومامهڵهیه،وتی«خهڵكشتیباشو گرانیان ناوێت ،بهڵكو ه �هرزانو خراپیان
كڕیاری كورد پێاڵوێك دهبات چهند رۆژێك لهپێی دهكات ،دواتر پێاڵوهكه دێنێتهوهو دهیهوێت پارهكهمان لێبسهنێتهوه، ناشیگۆڕێت بهمۆدێلی تر
دهوێت». ئاڤۆ دهڵێت ه �هوڵ��دهدات كهخۆی فێری كوردیبكات،وتی«لهبهرئهوهیمنلێره ئیشدهكهم،پێویستمپێیدهبێت،ههرچهنده ئێستاچهندوشهیهكیسهرهتاییفێربووم». فرۆشیاره چینییهكانی بازاڕی كاسۆ مۆڵ ئاماژه ب �هوهدهدهن ئهو قازانج هی دهیكهن زۆرباشسنوورداره،بۆیهناتواننماوهیهكی درێژلێرهبمێننهوه،دهڵێنلهسێچوارساڵ زیاترناتواننبمێننهوه. سوسوڤا 32ساڵ لهگهڵ هاوسهرهك هی لهچینهوه هاتووه بۆ كوردستان لهبازاڕی كاسۆ م��ۆڵ كهلوپهلی م��ن��دااڵنو پێاڵو دهفرۆشن،بههاوكاریوهرگێڕێك. سوسوڤا دهڵێت كێشهیان لهگهڵ كڕیاری ك��ورد ئ�هوهی�ه ،ههندێكیان كهدێن پێاڵو دهكڕن،دهڵێنژماره40لهپێدهكهم،دواتر دهی��ب��اتو چهند رۆژێ��ك لهپێی دهك��ات، دێ��ت �هوه دهڵێت ژم���اره 41لهپێدهكهم، وتی «دهیهوێت پارهكهمان لێبسهنێتهوه ناشیگۆڕێتبهمۆدێلیتر». سوسوڤا سێ مانگه هاتووهته كوردستان، دهڵێت لهوهت هی رهمهزان هاتووه بازاڕمان ك��زب��ووه ،ب �هاڵم رۆژان��ی ههینی كڕیاریان
زیاتردهبێت. «مامهڵ هی كڕیاری كوردیش وهكو كڕیاری چینیوایه،دهڵێتئهوهمبدهرێكهنرخی لهوهزۆركهمتره»سوسوڤاوایوت. بازاڕیكاسۆمۆڵههموورۆژێكلهكاتژمێر دهی بهیانییهوه ب���هڕووی هاوواڵتیاندا دهكرێتهوهتاكاتژمێر11شهو. فرۆشیارو كارمهنده چینییهكان دهڵێن زمانیكوردیزۆرقورسهبۆئهوانوناتوانن بهئاسانی فێری ببن ،ئاماژه بهوه دهدهن دوایچهندمانگێككهلهكوردستانن،جگه لهههندێكوش هیسهرهتاییوئاسانهیچیتر فێرنهبوون. وان��گ جانگ ی��ۆن 26 ،س��اڵ ،لهچینهوه هاتووه ،لهدوكانێكی ب��ازاری كاسۆ مۆڵدا جانتا دهفرۆشێت ،دهڵێت چهند وشهیهكی یوژمارهكانفێربووه. سهرهتاییكورد وانگجانگیۆنوتی«ههڵسوكهوتیخهڵكی كوردزۆرباشهلهگهڵمان،بهاڵممامهڵهزۆر دهكهن». دهڵێتئهگهركارهك هیباشبێت،ئهوادوو تاسێساڵیترلهكوردستاندهمێنێتهوه. وانگجانگئاماژهبهوهدهداتئهوشتان هی ئ �هوان دهیفرۆشن كوالیتیان ب �هرز نییه،
زۆریشخراپنین،بهڵكومامناوهندییه،وتی «خهڵكی كوردستان حهزیان لهكهلوپهلی كوالیتیبهرزنییه،چونكهگرانن». ژوول��ی��ن��گ ویلینگ 42س���اڵ ،ههشت مانگه هاتووهته كوردستانو پرۆژهك هی تاكهكهسیه،لهچهندرۆژیرابردوودامۆڵهتی كاركردنیوهرگرتووهلهسلێمانی. ژوولینگویلینگدهڵێت«كوردكهدێنشت لهمن دهكڕن زۆرباشن ،بهاڵم كێش هی من ئهوهیهشتهكانمزۆرنافرۆشرێن،خهڵكدانه دانهشتدهكڕێت». كڕیاره كوردهكان كاتێك سهردانی بازاڕی ك��اس��ۆم���ۆڵدهك����هنل�هه�هڵ��س��وك�هوتو مامهڵ هی كارمهندو فرۆشیاره چینییهكان رازی��ن ،بهئهتهكێتێكی جوانهوه پێشوازی لهكڕیارهكاندهكهن. ئهمیررهزا29،ساڵ،لهنهرویجدادهنیشێتو ئێستا بهسهردان گهڕاوهتهوه كوردستان، وتی«ئهوچینیان هیلهسهرئهودوكانانهن، زۆر بهئهدهبو بهڕێكوپێكی بهخێرهاتنی ئهو كهسانهیان دهك��رد كهدههاتن شتیان دهكڕی». ئهمیر وتی «نرخی كااڵكانی ئهم ب��ازاڕه لهچاوبازاڕهكانیترزۆرگرانه».
كۆچبهره كوردهكان بێبهشكراون ههركۆچبهرێكیعێراقیپارچهزهوییهكیپێدراوه،بهاڵملهسنووریناوچهجێناكۆكهكانهیچزهوییهكدابهشنهكراوه زانیارداقوقی
ئهو كوردانهی لهپارێزگاو قهزاكانی خۆیاندوورخراونهتهوه،بهپێچهوانهی عهرهبهكان بێبهشبوون لهیارمهتی وهزارهتی كۆچو كۆچبهرانی عێراقی، ل �هك��ۆی ئ��هو 104ملیار دی��ن��ارهی ئ��هو وهزارهت�����هش ب��ۆ كۆچبهرانی س���هرف���ك���ردووه،ب �هش��ێ��ك��یك �هم لهكوردهكانلێیسوودمهندبوون. ئهو وهزارهت �ه لهماوهكانی راب��ردوودا بڕیاری پێدانی پارچه زهوییهكی بۆ ه �هر خێزانه كۆچبهرێكی عێراقی تهرخانكرد ئهوانهی كهگهڕاونهتهوه ش��وێ��ن��یخ���ۆی���ان،ب����هاڵمك���ورده كۆچبهرهكان ئهوانهی لهناوچهكانی خ��ۆی��انل �هن��اوخ��ۆیع��ێ��راق �هوهبۆ ناوچهیهكیتر كۆچیانكردووه ،دهڵێن لهپێدانیزهویبێبهشبوون. پێدانی ئ�هو پارچه زهوییه ناوچه جێناكۆكهكانی ن �هگ��رت��ووهت �هوه، لهكاتێكدا زۆرب��هی ئ �هو ك��وردان�هی بهماڵو خێزانهوه ناوچهكانی خۆیان بهجێهێشتووه ب�هه��ۆی ب��ارودۆخ��ی ئهمنییهوهدهكهونهئهوناوچانهوه. ئ �هح��م �هدت �هه��اك�هه��اوواڵت��ی��ی�هك�ی كوردی كۆچبهرهو ناوی لهوهزارهتی كۆچوكۆچبهران ت��ۆم��ارك��ردووه ،بۆ ئهوهی لهو یارمهتیانه سوودمهندبێت كهئهو وهزارهت �ه بهسهر كۆچبهرانی عێراقیدا دابهشیدهكات ،لهلێدوانێكیدا بۆدهستوور،رایگهیاندكهئهوبههۆی مهترسیوبارودۆخیئهمنییهوهچهند ساڵێكه حهویجهی بهجێهێشتووه، بهاڵمدهڵێتتائێستاوهكوكۆچبهری
عێراقیمامهڵهیلهگهڵدانهكراوه. ئهحمهد وتی «بڕێكی كهم پارهیان دامێ ،بهاڵم زۆر كهمبوو ،زهویشیان پێنهداوم». ئهوبڕهپارهیهیئهحمهدوهریگرتووه، تهنهایهكملیۆندیناریعێراقییه. زۆرب��هی خێزانه كۆچبهرانی كورد ل �هن��اوچ �هك��ان��یپ��ارێ��زگ��ایدی��ال �هو سهاڵحهدینو كهركوكن ،وهزارهت��ی كۆچو كۆچبهران مامهڵهی كۆچبهری ل �هگ �هڵ ئ��هو خ��ێ��زان�ه عێراقیانهدا دهكات كه بههۆی خراپی بارودۆخی ئهمنییهوه لهدوای هاتنی هێزهكانی هاوپهیمانانهوه ،ناوچهكانی خۆیان بهجێهێشتووهو لهناوچهیهكی تری عێراق نیشتهجێبوون ،یان ئهوانهی سااڵنێكه بههۆی خراپی مامهڵهی حیزبیبهعسواڵتیانبهجێهێشتووهو ئێستاگهڕاونهتهوه. ئ �هزه��ار خێاڵنی س �هرۆك �ی لیژنهی ك��ۆچوك��ۆچ��ب��هران لهئهنجومهنی پارێزگایدیالهرایگهیاندلهپارێزگاكهی ئهواندا دهستكراوه بهدروستكردنی 150یهكهینیشتهجێبوونبۆخێزانه ك��ۆچ��ب�هرهك��ان.ئ��ام��اژهیب�هوهش��دا ك��هدوای تهواوبوونی بهشێوهیهكی یهكسانبهسهرخێزانهكۆچبهرهكاندا دابهشدهكرێن. ك���هم���الش��ك��وره��اوواڵت��ی��ی��هك��ی دانیشتووی قهزای داقوقه ،رایگهیاند ماوهیهكی زۆره چاوهڕێیه لهالیهن نووسینگهی كهركوكی وهزارهت���ی كۆچو كۆچبهرانهوه پارچه زهوییهكی پ��ێ��ب��درێ��ت ،ب���هاڵم تائێستا هیچ ئاگادارنهكراوهتهوه. پێشووتر عهبدولسهمهد رهحمان سوڵتان وهزی��ری كۆچو كۆچبهرانی عێراقی ،ئاشكرایكرد كه تائێستا
وهزارهت��ی كۆچوكۆچبهرانی عێراقی بهردهوامه لهپرۆژهی نیشتمانی بۆ گهڕانهوهیخێزانهكۆچكردووهكانبۆ شوێنی خۆیانو ئاماژهی بهوهدا كه تائێستا60ههزارخێزانیكۆچكردوو لهناو شارهكانی عێراق گهڕاونهتهوه بۆ شوێنی خۆیانو ناونووسكراونو نزیكهی 12ههزار ل �هدهرهوهی واڵت گهڕاونهتهوهبۆشوێنیخۆیان. ه �هروهه��ا وت �ی «وهزارهت بۆ ههر خێزانێكی كۆچبهر پارچه زهوییهكی ب��ۆ خ��ان��ووی نیشتهجێبوون بۆ داب��ی��ن��دهك��ات ،ی��ان بهشێوهیهكی
یهكسان لهو یهكه نیشتهجێبوونانهی ك��هدروس��ت��دهك��رێ��نی�هك�هی�هك��ی��ان پێدهدرێت». بهاڵم كۆچبهره كوردهكانی سنووری پارێزگاكانی دی��ال�هو سهاڵحهدینو ك���هرك���وكوم��وس��ڵون��اوچ �هك��ان��ی دهوروب �هری��ان ،تائێستا هیچ پارچه زهوییهكیان بهشێوهیهكی فهرمی پێنهدراوه ،دهڵێن سوودمهندنهبووین لێی. ئازاد جهباری ئهندامی لیژنهی كۆچو كۆچبهران لهئهنجومهنی پارێزگای كهركوكبهدهستووریوت«ئێمهوهك
ئهنجومهنی پارێزگای كهركوك هیچ نووسراوێكی دابهشكردنی زهویمان بهسهركۆچبهرانداپێنهگهیشتووه». ئ��ازاد جهباری وتی «دابهشكردنی زهوی نابێت تهنها ئهوانه بگرێتهوه كهلهدهرهوهیواڵتدهگهڕێنهوه». تائێستا ب �هپ��ێ��ی وت���هی عیسام خ��هف��اج��یب��ری��ك��اریوهزارهت�����ی ك��ۆچوك��ۆچ��ب �هران �ی ع��ێ��راق �ی104 ، ملیار دینار بۆ قهرهبووكردنهوهی خهرجكراوه. خێزانهكۆچبهرهكان ب��هاڵم چۆنیهتی سهرفكردنی ئهو پارهیهیرووننهكردهوه.
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
6
i n f o @ d e s t u r. n e t
لۆکاڵ
فێری بڕینی قاسهی مااڵن بوون چوونه سهرمااڵنو دزیكردن لهوارماوه زیادیكردووهو پۆلیسیش كۆنتڕۆڵی پێناكرێت ك�����ام�����هران كهریم .شارهزوور حاڵهتهكانی دزی��ك��ردنو م��اڵ��ب��ڕی��نو چ��وون��ه س�������هرم�������ااڵن لهماوهی دوو م���ان���گ���ی راب��ردوودا
بهشێوهیهكی بهرچاو لهشارۆچكهی وارم��اوه زیادیكردووه ،هاوواڵتیان گلهیی لهبهرپرسان دهكهنو ئهوانیش هاوواڵتیان بهكهمتهرخهم دهزانن. بهپێی ئامارێكی بنكهی پۆلیسی وارماوا تهنها لهههشت مانگی راب����ردوودا11 ، حاڵهتی دزی���نو چ��وون��هس��هرم��ااڵن لهو شارۆچكهیه تۆماركراوه ،كهزۆرترینی ئهو حاڵهتانه لهدوو ههفتهی راب��ردوودا بووه، بهبێئهوهی هیچ كهسێك دهستگیركرابێت. زۆرترینی ئهو حاڵهتانه بڕینی قاسهی مااڵنو بردنی پارهو ئاڵتوون بووه ،كهدوا حاڵهتیان دزینی ههشت ملیۆن دیناره لهماڵێكدا. بهرپرسانی ناحییهكه زۆرب��وون��ی ئهو حاڵهتانه بۆ كهمتهرخهمی هاوواڵتیان دهگ��ێ��ڕن��هوه ،بهبێئهوهی تائێستا هیچ كهسێكیان لهسهر بڕینی مااڵنو دزیكردن دهستگیركردبێت. كهمال عهزیز ،هاوواڵتییهكی دانیشتووی یهكێك لهگهڕهكه تازهكانی ناحییهی وارماوایه ،چهند رۆژێك پێش ئێستا ههشت ملیۆن دینار لهماڵهكهی دزرا، دوای ئهوهی دهچنه سهر ماڵهكهی. كهمال لهو كاتهی دهچنه سهر ماڵهكهی،
بۆ خانمان ..ئاگاداری تهمهنی نائومێدی به تهمهنی نائومیدی (لێچوونهوهی سوڕی مانگانه) چیت بهسهردههێنێت؟ د .سجی اسعد* تهمهنی نائومێدی (تهمهنی لێچوونهوهی سوڕی مانگانه) چییه؟ ئ��هم قۆناغه ل��هالی خانمان بهمانای پچڕانی س��ووڕی مانگانه دێ��ت ،لێرهدا هۆكار زۆرهو گۆڕانكارییهكان پێش ئهم پچڕانه روودهدات ،لهئهنجامی وهستانی هێلكهدانهكان لهبهرههمهێنانی هۆڕمۆنه مێینهكاندا وهك ئیسترۆجین ،كاتێك سوڕی مانگانه دهوهستێت بهو مانایه دێ��ت ك��هئ��هو ئ��اف��رهت��ه ت��وان��ای نابێت جارێكیتر دووگیان بێتهوه. تهمهنی نائومیدی كهی دهستپێدهكات؟ دهشێت ئهم قۆناغه لهتهمهنێكی زووهوه دهستپێبكات لهتهمهنی 35ساڵیهوه یان لهتهمهنێكی دواكهوتوودا دهستپێبكات وهك لهتهمهنی 60ساڵیهوه ،بهاڵم نێوهندی ئهم تهمهنه لهنێوان 50-40 ساڵیه ،لهههندێك لهخانماندا بهشێوهی كتوپڕ دهوهستێت ،لهالی ههندێكی تریان چهند نیشانهیهك دهردهك��هوێ��ت پێش چهند مانگێك لهوهستانی. دهشێت بپرسیت لهچۆنیهتی زانینی ئهم قۆناغه؟ لێرهدا گۆڕانكاری روودهدات لهسوڕی مانگانه بهجۆرێك دهبێته شێوهی ناڕێك، یان كهمبوونهوهی س��وڕی مانگانه بۆ ماوهی درێژو بهردهوام یان بۆ ماوهی كهم یان بهكزی سوڕی مانگانه روودهدات، یان بۆ ماوهی چهند مانگێك دادهبڕێتو دوایی دیسان دهستپێدهكاتهوه ،دهبێت ئ��هم م��اوهی��ه ئ��اگ��ادارب��ی��ت ل��هروودان��ی دووگیانی ئهگهر هۆكانی بهرگری لهدوو گیانی بهكارنههێنیت. گرنگترین نیشانهكانی چییه؟ هۆڕمۆنی ئیسترۆجین تهنها كارناكاته سهر ن��هوه خستنهوه بهتهنها ،بهڵكو كاریگهری دهبێت لهسهر پلهی گهرمی جهسته ،لهسهر حاڵهتی گشتی مهزاجو لهسهر چڕێتی ئێسكو جومگهكان ،ههر بۆیه لهكاتی وهستانی سوڕی مانگانهدا ههندێك نیشانه دهردهكهوێت لهوانه: نۆرهی گهرمبوونی جهسته :ئهم نۆرانه پێش وهستانی سوڕی مانگانه بهچهند مانگێك رودهداتو كۆتاییدێت لهساڵی ی��هك��هم ی��ان دووس���اڵ دوای تهمهنی نائومێدی ،ئهم نۆرانه دهشێت رۆژانه یهكجار رووب��دات یان چهند نۆرهیهك رووبدات لهرۆژێكدا ،ئهم نۆرانه كاتێك لهئێواراندا روودهدات عارهقێكی زۆر بهژنهكه دهك��ات��هوه لهكاتی خهوتندا، دهش��ێ��ت ل��هگ��هڵ ئ���هم ن���ۆران���هدا دڵ پێداهاتنو لێدانی زۆری دڵ لهگهڵ خۆیدا بێنێت ،بۆ دووركهوتنهوه لهم حاڵهته
پێویسته جلوبهرگی تهنك لهبهربكاتو خۆی بداته بهر ههوایهكی فێنك. سڕبوونی جهسته :زۆربهی جار لهگهڵ ئ���ازاری ج��وم��گ��هك��انو ماسولكهكاندا روودهدات ،ههندێك لهخانمان تووشی ئاوسانی دهستهكانو پێیهكان دهبن، بۆ زاڵبوون بهسهر ئهمهدا دهتوانرێت ههندێك وهرزشی ئاسان بكرێت. خهمۆكیو توڕهبوونو ههڵچوونی مهزاج: ئهم گۆڕانكارییانه روودهدات لهئهنجامی ئهوهی ژنهكه ههستدهكات كه كهوتووهته تهمهنهوه ،دابهزینی ئاستی هۆڕمۆنی ئیسترۆجین پهیوهندی راستهوخۆی بهم حاڵهتهوه نییه ،دهتوانێت زاڵبێت ب��هس��هر ئ��هم ح��اڵ��هت��هدا بهراهینانی وهرزشیو پشتگیری كهسوكار. گیروگرفتی سێكسی :دوای ماوهیهك لهوهستانی سوڕی مانگانه ،هۆكارێك پهیدا نابێت بۆ روودان��ی گیروگرفتی سێكسی ،ب���هاڵم داب��هزی��ن��ی ئاستی هۆڕمۆنی ئیسترۆجین لهخوێندا دهبێته هۆكاری وشكبوونهوهی دامێنی (المهبل) ئافرهتهكه لهناوهوه كهوا دهكات كاری پرۆسهی سێكسی بهئازاربێت ،بهاڵم دهتوانرێت زاڵببێت بهسهر ئهم گرفتهدا به بهكارهێنانی م��ادهی جهالتینی بۆ تهڕكردنی دامێن یان بههۆی بهكارهێنانی دهرمانی پزیشكی كهپێكهاتهی هۆڕمۆنی ئیسترۆجینی تێدایه. الوازب��وون��ی ئێسك :دابهزینی ئاستی هۆڕمۆنی ئیسترۆجین لهخوێندا دهبێته
هۆی كهمبوونهوهی كالسیۆم كهدهبێته هۆی ئهوهی ئێسك لهم قۆناغهدا الواز بێتو قابیلی شكان بێت بهئاسانی، دهتوانرێت زاڵبێت بهسهر ئهم دیاردهیهدا ب��هراه��ێ��ن��ان��ی وهرزش�����یو خ��واردن��ی كالسیۆم لهسهوزهكانو زیادخواردنی بهروبوومی شیرو وهرگرتنی دهرمانی پزیشكی دهوڵ��هم��هن��د بهكالسیۆمو دهرمانی پڕكهرهوهی ئاستی هۆڕمۆنی ئیسترۆجین. ئایا چارهسهر ههیه؟ چ���ارهس���هری ئ��هم ق��ۆن��اغ��ه كهههموو ئ��اف��رهت��ێ��ك پ��ێ��ی��دا ت��ێ��پ��هڕدهب��ێ��ت لهقۆناغهكانی بهتهمهنیدا بریتیه لهیهكهم چارهسهری دهروونی كهدهبێت ئافرهتهكه ئ��ام��ادهی��ی ت��ی��اداب��ێ��ت ئ���هم قۆناغه وهرب��گ��رێ��ت ،بهیارمهتی كهسوكاری، ههوڵی خۆگوزهرانی بدات لهگهڵ ئهم قۆناغهدا ،ههست ب��هوه نهكات كهئهم حاڵهته نیشانهی تهواوبوونی دنیایه، ی��ان ت��هواو مێینهیهتی لهدهستچووه، بهتهواوهتی تهمهنی گهورهبووه ،وهك جاران نهماوه ،بهڵكو ئهمه قۆناغێكی نوێیهو لهگهڵ ئاستهنگهكانی لهسهرهتای دهستپێكردنیدا ،ب��هه��ۆی تێكچوونی هۆڕمۆنهكانهوه ،بهاڵم دوای چارهسهری ههموویان دهت��وان��ی بهژیانێكی نوێو خۆش خۆت رابهێنیت. * پسپۆڕی نهخۆشییهكانی ژن��انو منداڵبوون -بهغداد
ئهوان لهماڵی خزمێكیان دهبنو وتی «شهو كهگهڕاینهوه ماڵهوهمان تێكدرابوو ،كاتێك زانیمان ههشت ملیۆن دینارمان دزراوه». ئهو وتی حكومهت ناتوانێت ژیانو ماڵی هاوواڵتیان بپارێزێتو بهكهمتهرخهم ناوی بردن« .مهعقول نییه ،ئهم ماوهیه دزیكردن زیادبووه ،بهاڵم كهس تائێستا نهگیراوه». ههروهها وتی «دزیكردن بووهته حاڵهتێكی ترسناك». كهمال وت��ی «خهڵك وای لێهاتووه گ��هورهت��ری��ن گرفتی ههبێت ،نابێت شهو ماڵ چۆڵبكات ،چونكه كهشهو م��اڵ چۆڵكرا ،یهكسهر دهبێت خۆت حازربكهیت كهدزیت لێكراوه». نهقیب ئازاد مهحمود لهبنكهی پۆلیسی وارم���اوا رایگهیاند نیگهرانن ل��هوهی دیاردهكه لهم ماوهیهدا زیادیكردووه. ئهو وتی «دزهكان زیاتر چاودێری ئهو مااڵنه دهكهن كهدهردهچن بۆ سهردان یاخود ماڵهوهیان چۆڵدهكهنو فرسهت دهبهنو دزیدهكهن». ه���هروهه���ا وت���ی «ن��اك��رێ��ت ئێمه خ��ۆم��ان بكهین ب��هم��ااڵن��دا ،ب���هردهوام مهفرهزهكانمان بهشهوان دهگهڕێن ،بهاڵم زیاتر هاوواڵتیان كهمتهرخهمن».
بنكهی پۆلیسی وارم��اوه پالنیان ههیه بهشێوازێكیتر ههوڵی دهستگیركردنی ئهو كهسانه بدهن كهدهچنه سهر مااڵن. ئهو پالنهكهی بۆ دهستوور ئاشكراكردو وتی «لهگهڵ چهند ماڵێكدا رێكدهكهوین، كهماڵهكهیان چۆڵبكهنو كارمهندێكی پۆلیس لهماڵهوهبێت ،تابتوانین دزهكه دهستگیربكهین». كاوه ئهمین پیشه مامۆستایه دهڵێت كهماوهیهكه لهگهڵ دراوسێكانیان تا درهنگانی شهو دادهنیشنو پاسهوانی خۆیان دهكهن. كاوه وتی «لهخوار ماڵی ئێمهوه چوونه سهرماڵێك ،بۆیه ئێمهش ترسمان ههیه». ف��ازڵ ع��وم��هر ب��هڕێ��وهب��هری ناحیهی وارماوا ئاماژه بهوهدهدا كهبڕینو چوونه سهرمااڵن بووهته حاڵهتێكی ناسروشتیو وتی كهبهردهوام ئاسایشو پۆلیسیان شهوان دهگهڕێن بهشهقامو كۆاڵنهكاندا. ئهو وتی «ههندێك حاڵهتی دزیكردن دوای ئ��اش��ك��راب��وون��ی ب��هع��هش��ای��هری چ��ارهس��هردهك��رێ��ت ،ئ��هم��ه خ��راپ��هو رهنگه ئهو كهسه سبهی بچێته سهر دراوسێیهكی تریان».
ئازاری پشتو چارهسهركردنی پشوودانو وهرزش باشترین چارهسهرن بۆ ئازاری پشت ئا :بێستون فهتاح نهخۆشی ئ��ازاری پشت كهههندێكجار مرۆڤ تووشی ئ��ازاری قورسدهكات ،زیاتر بههۆی ههڵگرتنی شتی قورسهوه روودهدات ،پسپۆڕان دهڵێن وهرزشو پشوودان باشترین چارهسهرن بۆ ئهو نهخۆشییه. د .عهباس عهزیز پسپۆڕی نهشتهرگهری بڕبڕهی پشتو مێشكو دهمارهكان لهچاوپێكهوتنێكدا بۆ دهستوور وتی «دوو هۆكار رهنگه ببێته ه��ۆی زی��ادب��وون��ی ئ��هو ئ����ازاره ،یهكێكیان بریتیه لهههڵگرتنی كهلوپهلی ق��ورس ،ئهمه بهتایبهت لهئافرهتاندا لهكاتی ئیشی ناوماڵدا. ئ��ازاردانو وریانهبوونی بڕبڕهی پشت لهكاتی دووگیانبووندا ،یهكێكی ت��ره ل��هو هۆكارانه كهبێگومان ئهمه وادهكات ئهو ئازاره بمێنێت لهدوای منداڵبوونیش». هۆكاری دروستبوونی ئازاری پشت بهپێی روانینه زانستییهكان ئ��هو ئ��ازارهی لهپشتدا دروستدهبێت دهگهڕێتهوه بۆ گیروگرفت لهبڕبڕهكانی پشتدا ،كهپێكهاتهی ئهم بڕبڕانه پتهون ،بهاڵم لهئهنجامی خراپ بهكارهێنانیان ئ��هم گرفتانه دروستدهبن .د .عهباس وتی «لهنیشانهكانی لێكترازانی بڕبڕهكانی پشت، بریتیه له :ئازاری پشت كهئهو ئازاره لهگهڵ جواڵندا زیاددهكات ،بهپێچهوانهشهوه زۆرجار بهپاڵكهوتن باشدهبێت». ئازاری پهلهكانی خ��وارهوه بههۆی بڕبڕهكانی پشتهوهیه س���هرهڕای ئ��هوهی بڕبڕهكان ل���هدوای خراپ بهكارهێنانیان دهبنه هۆكاری پشت ئێشه ،بهاڵم ئازاری پهلهكانی خوارهوهش زۆرجار هۆكارهكهی دهگهڕێتهوه بۆ بڕبڕهكان ،د .عهباس دهڵێت «جگه لهو ئ��ازارهش ئازاریتر ههیه كهدهداته قاچی الی راست یاخود الی چهپ كهدهشێت ئهم ئازاره پهیوهست بێت بهبڕبڕهی پشتهوه ،یاخود بهتهنها بێت ،ئهم نهخۆشییهش دهتوانرێت دهربكهوێتو رێژهكهی دیاریبكرێت بههۆی تیشكی (كارۆ مۆگناتیسیهوه) تهنوریهوه». ئهو تهمهنهی ك��هوا زۆرترین كهس تووشی ئ��هم نهخۆشییه دهب��ن لهنێوان 20س��اڵ بۆ 45ساڵیدایه ،ئهمه ئهوهش ناگهیهنێت كهوا لهخوار ئهو تهمهنهوه روونادات ،ئهگهر هاتوو ئ��ازار لهپشتی نهخۆشهكهدا زیاتربێت وهك لهقاچهكانی ،ئهوا خۆی لهخۆیدا نهخۆشییهكه پێی دهڵێن ئ��ازاری خواری پشت ،واته خوار كلێنچكو زۆریش باوهو لهزۆر كهسدا روودهدات. د .ع��هب��اس دهڵ��ێ��ت «وهرزشو ههندێك چ��ارهس��هری سروشتی ههیه ،كهدهبنه هۆی چاكبوونی ئهم نهخۆشییه«. لێكترازانی بڕبڕهكانی پشت بڕبڕهی پشتی مرۆڤ له 33بڕبڕه پێكهاتووه لهنێوان ه��هر ب��ڕب��ڕهی��هكو بڕبڕهیهكی تردا پشتێنێكی كڕكڕاگهیی ههیه ،ئهم پشتێنه كڕكڕاگهییه یارمهتی بڕبڕهی پشت دهدات بۆ نوشتانهوه بهم الو ئهو الدا.
لهئهنجامی ك��اری گ��رانو بهههڵه ئ��ازاردان��ی ب��ڕب��ڕهك��ان��ی پشت ل��ێ��ك��ت��رازان��ی ب��ڕب��ڕهك��ان دروستدهبێت ،وهك باری ئاسایی بڕبڕهكان لهسهریهك كاری خۆیان دهك��هن ،د .عهباس وت��ی «ب��ڕب��ڕهی پشت لهتهمهنی الوێ��ت��یو منداڵیدا بهئاسانی دهنوشتێتهوه ،بهاڵم لهگهڵ بهسااڵچوونی تهمهندا ماده كڕكڕاگهییهكان تووشی داخ��وران دهبێتو رووش��ان لهنێوان بڕبڕهكاندا دروستدهبێتو دهبێته هۆی ئهوهی كۆمهڵێك گیروگرفت لهكهسهكهدا دروستبكات». ترازانی كڕكڕاگهی بڕبڕهی پشت سێ قۆناغی ههیه ،یهكهم قۆناغی ئاوسانه دووهم قۆناغی پهردهیهكهو دهیپچڕێنێتو دهڕوات��ه دهرهوه قۆناغی سێههمیش بریتیه لهپچڕانی ئهو پهردهیهی لهههردوو دی��وی كڕكڕاگهكهدایه، بههۆی تیشكی تهنوریهوه حاڵهتی پچڕانهكه دهردهكهوێت. د .عهباس دهڵێت «بێگومان ئ��هم قۆناغه بهنهشتهرگهری نهبێت ،چارهسهرناكرێت، یهكێك لهو هۆكارانهی دهبێته هۆی ترازانی كڕكڕاگهی پشت ،بریتیه لهههڵگرتنی تهنی قورس كهبێگومان ئهمهش تهنها هۆكار نییه بۆ تووشبوون بهو نهخۆشییه ،چونكه لهوانهیه ئهو نهخۆشه تهنی قورسیشی ههڵنهگرتبێت، لهههمان كاتیشدا تووشی ئ��هو نهخۆشییه بووبێت». د .ع��هب��اس دهڵ��ێ��ت چ���ارهس���هری ت��رازان��ی كڕكڕاگهی بڕبڕهی پشت بهپاڵكهوتنو پشوودان بۆ ماوهی 4رۆژ بهشێوهیهكی چڕوپر لهگهڵ بهكارهێنانی دهرمانی ئازارشكێن بۆ ئهوهی ئهو فشارهی لهسهر بڕبڕهكانه كهمبێتهوه، «چونكه تهنها پاڵكهوتن ئازاری پشتو ترازانی كڕكڕاگه كهمدهكاتهوه ،پاشان نهخۆشهكه بۆ م��اوهی 10رۆژیتر ئهو پاڵكهوتنو پشوودانه دووبارهبكاتهوه ،بهاڵم بهشێوهیهكی كهمتر لهو 4رۆژهی پێشوو ،لهو ماوهیهدا ئهگهر هاتوو ئهو نهخۆشه چاكنهبوو ،ئهوا ئهو حاڵهته دهكهوێته ب��اری نهشتهرگهرییهوه ،زۆرت��ری��ن حاڵهتی لێكترازانی كڕكڕاگه لهبڕبڕهی 4و 5ی قهدهنیو بڕبڕهی یهكهمی عهجزیدا دهبێت».
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
سیاسهت
9
"كێشهیدارایییهكێتیبهوشێوهیهنییهكهباسدهكرێت" وهستارهسوڵلێپرسراویمهڵبهندیچهمچهماڵییهكێتیبۆدهستوور سازدانی :كاروخ نامیق
لهچاوپێكهوتنێكدا لهگهڵ رۆژنامهی دهستوور وهستا رهسوڵ ئهندامی سهركردایهتیو لێپرسراوی مهڵبهندی 15یهكێتی لهچهمچهماڵ ،ئاماژه بهوهدهدات كێشهی دارایی لهناو یهكێتیدا بهو شێوهیه نییه كهههندێك لهبهرپرسهكانی باسی دهكهن، رایدهگهیهنێت یهكێتی جارێ وای لێنههاتووه نهتوانێت موچهی كادیرهكانی دابینبكات. لهبارهی بارودۆخی چهمچهماڵهوه ،دهڵێت داڵدهی هیچ كهسێك نادهن كه لهیاسا رایكردبێت ،وتی "ههر راكردوویهكی دهستی یاسا لهالی ههر دهزگایهكمان بێت ،دهیگرینو رادهستیدهكهین". زۆر كهمبكاتهوه؟ وهس��ت��ا رهس����وڵ :ب��هپ��ێ��چ��هوان��هی ئ��هو ب���ۆچ���وون���هوهم ،چ��ون��ك��ه ك��ات��ێ��ك ئێمه بهشداریمانكرد لهههڵبژاردنهكانی ،1992 یهكێتی 4مهڵبهندی ههبوو ،بهاڵم توانی دهنگێكی زۆر لهسهر ئاستی كوردستان بهێنێت ،دهنگهێنان لهناو ج��هم��اوهردا ب��هخ��زم��هت��ی چ��اك��دهب��ێ��ت ،ب���هوه نییه چهند ئۆرگانی حیزبیمان ههیه ،ئهگهر خزمهتی ب��اش پێشكهشبكرێت لهالیهن
دهس���ت���وور :زۆر ب���اس ل����هوه دهك���را ك��هزۆری مهڵبهندهكان رۆڵ��ی گهورهیان لهقوڵكردنهوهی كێشهكانی یهكێتیدا ههبوو، پێتانوایه كهمكردنهوهی مهڵبهندهكان چ��ارهس��هرێ��ك��ی گونجاوبێت لهئێستادا كهبهرهو ههڵبژاردنی ئهنجومهنی پارێزگاكان دهچین؟ وهستا رهس��وڵ :ئۆرگانی زۆر وایكردبوو ك��هك��ارهك��ان ل��هم��هك��ت��هب��ی رێكخستن پهككهوتنێكی پ��ێ��وهدی��ارب��ێ��ت ،بۆیه لهكۆنگرهی سێدا بڕیاردرا كهئۆرگانهكان كهمبكرێنهوه ،ب��هو ه��ی��وای��هی كهههم ئهندامی مهكتهبی سیاسیو ئهندامی سهركردایهتی ببنه بهرپرسی مهڵبهندهكان، ئهو مهڵبهندانهش كهئێستا بهپێی پهیڕهو بڕیاریان لێدراوه ،هیوامان وای��ه زاڵبین بهسهر ههموو ئهو گرفتانهی كهدێنهپێش كاری رێكخراوهیی لهنێو ئۆرگانهكانماندا. دهس���ت���وور :ب���هاڵم لهشكرێك لهكادیر بێبهشدهبن لهئهنجامی تێكهڵكردنی م��هڵ��ب��هن��دهك��ان ،ئ��ێ��وه رات��ان��گ��هی��ان��دووه كهموچهی كهس نابڕن ،بهههمان ئیمتیاز دهمێننهوه ،لهكاتێكدا ئێستا باس لهوه دهكرێت یهكێتی كێشهیهكی گهورهی دارایی ههیه؟ وهستا رهس���وڵ :كێشهی دارای���ی لهناو یهكێتیدا ب��هو ش��ێ��وهی��ه نییه كهباس دهك���رێ���ت ،ج���ارێ ح��ی��زب��هك��هم��ان وای لێنههاتووه نهتوانین موچهی كادیرهكانمان نهدهین ،بهپێچهوانهوه دهمانهوێت دارایی بهفیرۆ ن��هڕوات ،ئهو كادیرانهی لهریزی مهڵبهندهكانی پێشووتر كاریانكردووه یان موچهیان ه��هب��ووه ،ئهوانه لهمهڵبهندی دایكو لهبهشهكانی مهڵبهندی دایك وهكو جاران كاری خۆیان دهكهن. دهس����ت����وور :رای�����هك ه��هی��ه پ��ێ��ی��وای��ه ك��هم��ك��ردن��هوهی مهڵبهندو كۆمیتهكان بچوكردنهوهی یهكێتییه ،بۆ نمونه دهوترێت یهكێتی بهو ههموو مهڵبهندو كۆمیتهو بارهگایهوه ،لهههڵبژاردنهكاندا دهریخست نهیتوانیوه خواستهكانی خهڵك بهدیبهێنتو بهدهم داواكارییهكانی هاوواڵتیانهوه بچێت، چ جایی ئهوهی ئهو بارهگایانه بهشێوهیهكی
كادیره حیزبییهكان لهحكومهت نوێنهری یهكێتین ،ئهگهر كهمتهرخهم بن دهیانگۆڕین حكومهتهوه كهیهكێتی بهشێكی سهرهكی ئهو حكومهتهی ئهمڕۆیه ،گهر حكومهت بتوانێت خزمهتی باش بهخهڵك بكات، بهقازانج بۆ یهكێتی دهشكێتهوه ،بۆ نمونه قائمقامێك یان بهڕێوهبهری ناحییهیهك كادیری حیزبهكهی تۆیه ،ئهگهر توانی لهكاری حكومهت خزمهت بههاوواڵتیان بكات ،سهری حیزبهكهت لهناو جهماوهردا بهرزدهكاتهوه. لێره بهدواوه قۆناغهكان جیاوازن لهگهڵ
رۆناڵدۆ ،ببهر هرشهل yary لۆۆننههیی لهپپێێككهن هنین خست
یانهی ئینتهرمیالنی رمیالنی بهیانه بهیانهی الزیۆی پ ئیتاڵی چۆكی ایتهختی رابردووتر لهرێی ب داداو لهرێیهوه خۆی لهبهده واڵتهكهی پارما پێشهنگی ردنهوهی لهیانهی نازناوی ئهم وهرزهی خولیستهێنانی بهشێوهیهكی كاتیریزبهندی خولهكهی ناوخۆی واڵتهكهی وهرگرتهوه. نزیك كردهوه. بهم پێیهش شهوی نزیكه لهوهی یانهی ئینتهرمیالن رابردوو بهئه بۆ یاری لوتكهیی نێوان نجامدانی ساڵ پێنجهمین لهسهریهك یانهی الزیۆو ئینتهرمیالن ،ههردوو پاڵهوانێتییه ببات نازناوی ئهو ل بهكێبركێكانی ههفتهی كۆتایی لهبهدهستهێنانی هكاتێكدا چاوی شهشی خولی كاڵچۆی سیو پاڵهوانهكانی ئ نازناوی خولی یانه هات كه تێیدا یانهی ئین ئیتاڵی 22ی ئهم مانگههوروپایه كه بڕیاره توانی سهركهوتن بهدهستتهرمیالن رووبهڕووی یانهی لهیاری كۆتاییدا خۆی لهبهدهستهێنانی ن بهێنێتو ئهڵمانی بێتهوه .بایرن میونخی ازناوهكه نزیكبكاتهوه. ئ ههروهها ئهم ی یاری نێوان اریانهش بهم لهیاریگای ئۆڵ ئهم دوو یانهیه هنجامانه كۆتاییانهات: ۆمپیكۆی كاتانیا 1×11یۆ لهرۆمای پایتهخت ئهنجامدراو الزیۆ 2×2ئۆدهنێزی ،ڤانتۆس ،كالیاری باری بهدوو گۆڵی بێ وهاڵم كه مۆتا یاریزانان ساموێل تۆم لهخولهكهكانی " اریانكرد له
بههێزیشمان ههیه ،كۆمهڵێك دهزگامان ههیه دهیخهینه خزمهتی ئ��هو پالنهوه، پۆلیس چاالكتر دهكهین ،لهم ناوچهیدا هێزی فریاكهوتنمان داناوه ئهویش دهخهینه بن دهستی دادگ��او قائمقامهوه بۆ ههر جوڵهیهك كهههبێت ،ههروهها ئاسایشمان ههیه ،ههروهها رێكخستنهكانی یهكێتیش چاودێری ههموو ئهو راكردووانه دهكهن، ههوڵیش دهدهی��ن ئهوانه بهزووترین كات دهستی عهدالهت بیانگاتێو سزای خۆیان وهربگرن. دهس��ت��وور :خهڵكی چهمچهماڵ گلهیی ئهوهیان ههیه ئهو كهسانه بوونهتهمایهی پشێوی لهم ناوچهیدا ،لهالیهن حیزبهكانهوه پشتگیری دهك��رێ��ن ،بهتایبهتی لهالیهن یهكێتیو پارتییهوه ،ئهوه لهبهرنامهتاندایه ئهو كهسانه بدهنهوه دهست یاسا؟ وهستا رهسوڵ :ئێمه لههیچ كهسێكی قبوڵ ناكهین لهیاسا راكردوو بێتو بێت الی ئێمه پهنابدرێت ،لهالی ههر دهزگایهكمان بێت دهیگرینو رادهستیدهكهین ،حیزبهكانی تریش هیوادارین وهك ئێمه بكهن ئهوانیش بیرلهوه نهكهنهوه ك��هس پهنابدهن كه لهیاسا رای��ك��ردب��ێ��ت ،ب���هاڵم ئ��هم��ه ههر یهكێتیو پارتی نییه ،حیزبهكانی تریشی گ��رت��ووهت��هوه .حیزبی تریش ههیه لهم ناوچهیهدا لهوانهی كهتازهش دروستبوون خهڵكی راكردوو لهیاسایان پهناداوه ،ئهوه
كارێكی ب��اش نییه ،من ئ��هو بۆچوونهم داوهته دهزگاكانی خۆمان ،هیچ كهسێكی پیاوكوژ یان راكردوو لهدهستی یاسا لههیچ جێگهیهك پهنا نهدرێت ،ههوڵدهدهین ئهو كهسانه بهزووترین كات ئهوانه رادهستی یاسا بكهنهوه. دهستوور :پێشتر لێكتێنهگهیشتنێك ههبوو لهنێوان الیهنهكاندا بهتایبهت لهنێوان ئێوهو پارتیدا ،ناوبهناو یهكترتان تۆمهتباردهكرد كه لهپشت ئاژاوهكانی ناوچهكهوهن؟ وهستا رهسوڵ :پارتی هاوپهیمانی ئێمهیه ئهگهر ههرشتێك ه��هب��وو ،لهرێگهكانی خۆمانهوه پێیان رادهگهنین ،ئهو پشێویهی كه ل��هراب��ردوودا رووی��دا ،ئهوهنده گهوره نهبوو لهم شارهدا واگهوره كرایهوه ،ئهگهر بهراوردی بكهیت بهگهڕهكێك لهگهڕهكهكانی ك��هرك��وك ی��ان ههولێر لهچهمچهماڵیش ههرئهوهنده كێشهی ههبووه ،كێشه ههیه ل��هم سنووره ئێمه ناڵێین نییه ،دوات��ر كێشهكان ههستدهكهیت گهورهكردنهوهیهكی ل��هدواوهی��ه ،ب��هاڵم بۆ ههر بیخهینه ملی یهكێتیو پ��ارت��ی ،ئایا خهڵكیتر نییه بهرژهوهندی ل��هوهدا ههبێت ئهم كێشانه گهوره بكاتهوه ،بێگومان خهڵكیتر ههیه، رهنگه كهس ههبێت بیهوێت ئهو كێشانه گهورهبكاتهوه ،بهاڵم نه یهكێتیو نه پارتی یهكتریان تۆمهتبارنهكردووه بهوهی ئهوان كێشه دهنێنهوه لهناوچهكهدا.
2
t www.destur.ne
ئئییننتتهر هرمیالن پای ه هه ژ هژ تهختی اند
رابردوو ،ئێستادا قۆناغی داهاتووی ئێمه بریتییه لهوهی چۆن كادیری باش كاندید بكهین بۆ پۆستهكان ،بۆ ئهوهی بتوانێت ب��اش خزمهتی خهڵك بكات ،حیزبیش ئهركی ئهوهیه چاودێری ئهو كارانه بكات كهحكومهت دهیكات ،بزانێت كارهكانی باشه دهستخۆشی لێبكات ،ئهگهر خراپیشه ئاگاداریبكاتهوهو ل��هوهی پێی بڵێت ئهو كارهت خراپه. سهبارهت بهوهی یهكێتی لهههڵبژاردنهكانی راب���ردوودا دهنگی ت��اڕادهی��هك كهمیكرد، پێموایه یهكێتی خۆی خاوهنی جهماوهرهو جهماوهرێكی یهكجار زۆر لهدهوری ئااڵكهی یهكێتی كۆبوونهتهوه ،ب��هاڵم لهماوهی پێشوودا بارودۆخێكی بابهتی هاتهپێشهوه، دۆخهكه پهیوهندی بهلێكترازانی بهشێك لهههڤاڵهكانی ناو یهكێتی بوو بهالیهكی تردا. دهستوور :لهپالنی مهكتهبی رێكخستندا هاتووه كهدهسهاڵتهكان شۆڕدهكرێنهوه بۆ مهڵبهندهكانو بهشێوهیهك المهركهزییهت پهیڕهودهكرێت ،ئهمه چ رۆڵێكی دهبێت لهچارهسهركردنی كێشهكاندا؟ وهستا رهس���وڵ :رۆڵ��ی گرنگ دهبێنێت لهچارهسهركردنی كێشهكان ،لهبهرئهوهی من لهقهزایهكی وهك چهمچهماڵدا ئهگهر دهس��هاڵت��م نهبێتو دهس��هاڵت��ی كاركردنم نهبێتو لهئۆرگانهكانی خۆم نهپێچمهوه ب��ۆ چ���اكو ب��ۆ خ����راپ ،دهس��ت��خ��ۆش��یو سهرزهنشتیان نهكهم ،بهدڵنیایهوه ناتوانم كاربكهم ،بۆیه شۆڕكردنهوهی دهسهاڵت بۆ مهڵبهندو كۆمیتهكان باشترین كاره كهمهكتهبی رێكخستن ئهنجامیداوه. دهس��ت��وور :چهمچهماڵ شارێكه جگه لهوهی بهردهوام كهشێكی نیمچه نائارامی ههبووه ،كێشهی نهبوونی خزمهتگوزاریو باڵوبوونهوهی بهرچاوی گهندهڵی ههیه ،زۆر كهس ئهمه بۆ نهبوونی ئیدارهیهكی بههێز دهگێڕنهوه ،لهكاتێكدا زۆربهی بهڕێوهبهرو كهسی یهكهمی فهرمانگهكان سهربه یهكێتین؟ وهس��ت��ا رهس����وڵ :ل��هئ��ێ��س��ت��ادا بهپێی زانیارییهكانی ئێمه كۆمهڵێك دهزگای تازهش هاتوونهته ئێره ،وهك بهڕێوهبهرایهتی گشتی ئاسایش كهپێشتر لهچهمچهماڵ نهبووه ،ئێستا بهڕێوهبهری ئاسایش ههیه جگه لهمعاونه قهزاییهكان ،پۆلیسیش ئێستا تۆزێك كاراتر بووه لهجاران ،ئێمهش وهك مهڵبهند كهنوێنهرایهتی یهكێتی دهكهین لهم ناوچهیه ،كهموكوڕی لهكهس قبوڵناكهین ه��هر كهسێك لهههر پلهو پۆستێكدا بێت كهموكوڕی ههبوو ،خهڵك بهگهندهڵی زانی ئێمه باڵی دهگرینو الی دهدهین لهجێگاكهی ،كادرێكی چاالكتری بۆ دادهنێین. كێشهكان لهچهمچهماڵ ههندێك كێشهی یاسایی ه��هی��ه ،وهك ئ���هوهی ههندێك كهس ههیه تهقهیان لهخهڵك كردووه یان خهڵكیان كوشتووه بهناههقو رایانكردبێتو خ��ۆی��ان نهدابێته دهس��ت��هوه ،ئێمه بۆ ئهم مهسهلهیه پالنمان ههیه ،پالنێكی
پاشکۆیهکی رۆژانی د وهرزشیی رۆژنامهی دهستووره،، ووشهممه کۆمپانیای ژماره سولى تێلیگراف ،29دووشه دهریدهکات ممه2010/5/3 ،
8الپهڕه
750
وهرده
بينی پهر
ژماره ()29 2010/4/28 چوارشهممه، ( )20الپهڕه )100دیناره نرخ (0
خوێنهرهوه روهرده) ب سیستمی ه دا (جیهانبینی پ تایبهت ب ه ژمارهیه هردهییه، لهم پهرو که پاشکۆیهکی وردستان. ندن لهک نوێی خوێ
www.d
جيهان رۆژانا یه، ردهییییه یه هروهرر کی پ یهکی شکۆ کۆ اپاشک
ی هو ه شاندن ڵوه هه و ڵو ی ه
توور ستو تو دهسست مهی ه مه
ترس مهتر
ندن خوێنێند ند ێی و ونو ی ته ی می سته یست سیس به سی
کات یدهککا کا دهر د ستاتاتان کوردست هله و کو
یم ،ز کهر م یم یوب ه که :ئهییو یو رششتتتییار یار سسههرپپهه
اتایبیبهت ت
مهد حه ه مه محه ایایار مح انی انی
www.destur.net
ژاماماره
نوێ سیستمی و می
ممه شهمم چوار ،و چو
كرێت ێندن ده دن ی و خو (، )29
2010/4/28
روهرده نبينی په
جيها
وێنێنددن خووێن
خخووات ده
وێێێیی خ ئهننوووههر تمممیی ننوو هششتتتیی ستت سیس س ریی سی راف :د تۆۆۆگگگرراف رهه سهر ففۆۆۆتت ننمممرر
وی په شووی پێپێشو شو ی
هرده: رو رو
وهزییرر ترین ین حممان ان راستتر تر ه راست د عهبدوولڕلڕه هروهرد دڵشا تتمم ی پ ی سیس گۆڕیینن دامان ان ك ه دام بوو اره بڕیارربو وهدیار رده: وهرد وێ، نــوێ ــــــــوێ اغی: یو پێ رهداغ مدهدهین نهزان ر قهره وهزیری پهر سیستم ستم ی نجاامد ییو مه رزیی دزهیی اندن ی سی هوه ئه گگاندن رزه شپرز هۆ ك ه شپ سهفین زه هههڵسهن اند كۆببوونـ وونـ اره ڕیار بۆ ه ببڕی ڕی اویندا یندا ووی ههاو او پششووی له
هردهیه : پهرو ایهق سهعید پرۆسهی ف دوژمنی نمره
گیرێت
ه
رهتی پهروهرد ه د ی نوێی ی وهزا سیستم كه ی كۆی مانچسته نه ی توند لهبڕیاره انهوه خۆشی رلههخ ههڵوهش ئهگ هری هكرێت وێندن د خ یانه
رۆژنامهیهکی
سياسى
گشتییه،
مپانیای سولى فتان ه کۆ هه
estur.n
et
ریدهکات لیگراف ده تێ
یانهی مانچسته خۆشیو ئاههنگی بردنه ئهم وهرزهی خولی نایابی واڵته لهیانهی چێڵسی ركابه بهبردن هوهیهكی قورس له سهن م دهرالندی هاونی شتمانی ،یانه دهستوور انچستهر یبهت به یبهت تاتایبه یونایتدی ئینگلیزی ئاههنگی بردنهوهی نازناوی ئه وهرزهی روهردهی خولی ناوخۆی واڵته 9 5 هوهی وهزی��ری پ��هوردس��ت��ان لهیانهی چێڵسی دوای ئ 2 ركابهری دواخست ه��هرێ��م��ی ك�هروهردهی��ی كه لهیاریی لوتكهیی تنی ئهم هه بۆ کوش حكومهتی كۆنگرهی پ� اچوونهوه كه شهوی بانگهشه بڕیارێكی سهركهوتنێكی رابردوو ئهنجامیدا رایگهیاند پێد ��ی تری لهئێران دهکرێت گهورهی �ارهك��ان سارد، بهسهر لی یانه ههڵپه ج��هم ب��ڕی دهك��ات، تاڵهبانی ڤهرپوول تۆماركرد. ڕهوهكانی ب��ۆ س��هر نوێی خوێندن مهترسی یسالمییه توند مهتی ههرێم روپه ئ سیستمی پهروهردهییش سیستمی حكو ایانی گ وردستانی ئێران شه كردن ت��هواوی كافروو شارهز هوهی ك شهڕ هاوكات بهحكومهتی ناودهبن، ههڵوهشان ێندن دهكهن .رهوهردهو بهجیهاد جهالل نوێی خو پێشووی پ��ه ب��واری لهدژیهشه بۆ كوشتنی ماری عێراق ان��ی وهزیری ش��ارهزای�� لهبڕیاری بانگ كۆ سهرۆك �پ��ۆڕانو کهپڵهکهی تاڵهبانی پ��س� رهخنهی توند پهساردنی دهیی 04 .. دهكهن... .......... پهروهر پهروهرده بهههڵ پهروهرده .......... پڵه كهپڵه اگونجێت وهزارهتی سیستمی نوێی ردنی 25 .......... ئێمه ن ڕگهیهكی كه بۆ بهههژمارك 11بۆ ب ئیسپانی سیستمێك بهته سهرۆك كه تای �ۆل��هك��ان��ی 10و لهزانكۆو گانی � ریاڵ مه تهیب ئهردۆ خوڵقاندنی ن��م��رهی پ خوێندكار هبڕیارێكی جهب �ی واڵت ،جوانترینیره كه لههێنانهكایهو كهوتووه، وهرگ��رت��ن�كان ،دهگرنو ب وهزیریش وه زیران كاندا زۆر سهر انهوه كه پهیمانگا وازی دادهنێنو لهیهكهم ژنی ئئههستێره ئهجێندا ئهو ئهنجام كه نوێخ هوهی انهی هتییهكاندا دژه دهكهن ب 09 .. پێی جیهانه بهپێچهو ههێنێ!.. هوهی ناڕهزای هتبار بهدهستی د تۆموبهڕووبوون دڵ���ش���اد رو ووه. تهسلیم ب ����ارهی�����هوه پێشووی ل����هو ب� وهزی��ری دولڕهحمان عهب
کۆمپانیای سولی تێلیگراف بینی پێوه انیو كورت هیی ،نهز شپرز پسپۆڕی چاوپێكهوتنێكی دیاره». فایهق سهعید دهڵ��ێ��ت ههروهها له ازانم ئهو هروهردهی����ی ،ایاساییه، ��هروهرده واری پ���� وتی «من ن بهڕێزم وهزارهت ن واقیعییه، پ��� ��ت�ووردا ب���� ب��رای دهس وههوایهی كه ارهی تێدا داوه بڕیارهكهی �هو بڕیاره نا هرلهمانو كهش سهفین ئهو بڕی هوهستانی یان پێیوایه ئ� زی��ر بڕیاری پرادهگ���رێ بهاڵم ب كاك ئهو بڕیاره ،وت��ی «وه وهزی ���ران وهزی���رانو چۆن بووه ،راگرتنی لهوانهی هنجومهنی س���هرۆك ئهمهش دهبێت ئ ستان بهرهو بهبێ ئ���هوهی قسه بكهن، خوانهكرده یهكێك همان یهك كاك سهفین دهی كورد �هروهه��ا چوونانهدا، پهرل � روهر ه هوه، پ��ه ه». كه دهگ��هڕێ��ن��ن � لهكوردستاندا نایاسایی مبهر ئهو بۆ ��هروهرده دواوه اكسازیش لهبهرا زهیی وهزی��ری پپهساردنی ئیرادهی چ دهبات». عهبدولڕهحمان سهفین د ��ڕی��اری ههڵ وێیهكهی هرهو دواوه ب ب بهبڕوای دڵشاد ��ی پ��هروهرده ل��هب �ارهیهیهی سیستمه ن«ل��هس��هر � س��هر زارهت ��ی بڕگ �دات ل��ه تبوو وه هوه ،وت� چونكه ئهو ب��� ێویس وهرد پ ���هوڵ���ی زی���ات���ر ستمه نوێیهكه ،پ��������هر همایه بڕیارماندا ،ههندێك ه كردنهوهی سیدكارانهی لهماوهی ئ��هو بن ێبهجێكردنهوه مومكینه روون «ئهو خوێن شاندانیان كرد ،ل��هڕووی ج ینی ،چونكه هجێكردندا زۆرب��هی همان ب وتی خۆپی جێب ههبێت، اب���ردوودا بزانه ههڵ یزمی ر ڕۆنه پۆلی 12یاندا پهشیمان لهمیكان كهموكورتیمان هههندێك اخی خۆ ب ههندێك مامۆستا ل گرفتمان با ریان لهن همی زۆ ت�����رهوه ،ه��ۆم��هر وهك ك وهك ناوهڕۆك چونكه ه». نابنهو هالی��هك��ی پهروهردهیی قوتابخانه ،سیستمدا نییه�� ،ووان��هو ل�� ۆڕی �ش �ك��هوت داخی پسپ گرتو وتی «ئهو ل��هگ��هڵ ��هڕووی سیستمێكی پ��ێ� �هاڵم ل� هروهرده، قهره لهو بڕیاره هردهم��ان��هی��ه ،ب � ههیه» رهخنهی هیهی وهزارهتی پ وێكه بۆ كێشهمان ڕیاره تاز خراپهو ههنگاپهله درا ،س��كانیزمهوه ب رێكی زۆر زۆر به ستی ،می بڕیا رهكه هكی زان دواوه ،بڕیا كۆڵینهوهی هیچ لێ بهبێ
2
3
ستمی نوێی سی
د هخات ه
قهیراندایه قهیرا لهقه ێندن له خو
ۆڕانهوه
رتیو گ نێوان پا
ك كێش ه ان لهحی یاسای ه ستوهرد پڕۆژه ان بهده ۆڕ
زبهكهی
ردهكات
تۆمهتبا
یز :باڵی قادر عهز 6ملیار ه جیابووهو هس هاڵت یان لهد دینار گرتووه وهر
وچاپوبالوکردنهوه روژنامهوانیو
دهستوور پ.
وردس��ت��ان وردستاندا. لیستی حمهتكێشانی ك� كه باڵی لهك تاری دوو ئیدارهییهئوف پهرلهمان �هداخ��هوه حیزبی زهرتێر) رایدهگهیهنێت 14مانگدا «ئهمانهی زانا رهدستووری وت «ب� حیزبی (باڵی سك حیزبهكهیان لهماوه رگرتووهو یهكی سهاڵت وه روهها نووسیویهتیرۆكی حیزبێك گ��ۆڕان ب لهڕوانگه دهكرێت». جیابووهوهی اریان لهده سه هه ئێمه دهیانهوێت واڵت ،واز لهپۆسته پڕۆژهیاساكههكهسییهوه سهیر گهرانییهوه كرد ،ئهو 6ملیار دین خزمهتێكی زهلیالنه.وپێكهوتنێكی ستهی پهرلهمان لهالیهن الی بوو بهسهرۆكی كهچی لهواڵتانی یاخود تاك وتی «من بهنی ههندێك لهپاداشتی ��هزی��ز لهچا سهاڵت بۆ سهرۆكی ع هوهی ده ههروهها نووسینانهی كه ��ی ئهمه ههرێم ئارا ناڕهزایی توندی بهپارتی كه هكهی بهێنێت ،دهبێته ێشتر بۆ هیچ ق���ادر هڵێت «ئ ب�هڕاس��ت وانمه ئهو هكانی سهر سایه د ووردا، حیزبییراتیدا ئهو كهسهی حیزب». پ ئێمه ردی، �ن، دهڕ دووه ،چونكه دهست ��ووس� ئهوان ك مانه، پڕۆژهیا راگهیاندن رۆكی دیموك دهیشبێته سه ستی گۆڕان داوا ب��هڕێ��ز دهی��نمافی ئهندام پهرله پێشكهش دهزگ��ا دهستوور مهكتهبی جیاكردنهوهیپێكی تری نهكر گهورهیان پ. لێكهوتهوه .سیب ئهندامی دیموكراتی واڵت پڕۆژهیاساكهی لیرزانی دهستبهرداری زهوتكردنی ۆمانه پڕۆژهیاسا ئهو حهقه الیهنو گرو پیالنهیان گورزێكی خزمهتێكی ��ازا حه سعود با گ ��ۆڕان ئهوان بهو مهتكێشانداو پارتی ببێتو حهقی خ وادارم هیچ كهس كهشكردنی ئ اندنی پارتی لهژمارهی هكات مه ستی هتیی حیزبی زهح ژهی��اس��ای��هك��ی لی كێشه دهخاته ناوهندی راگهی هوتارێكیدا كه هرۆژنامهی د ستی سهرۆكای هكانی سهرۆكایهتی بكهین ،هیخۆی كهمافی پێش �هرل��هم��ان سهاڵت كرد» .مانگه زیاتر له �هئ��هن��دام پ� كوردستان بهده بهوه پۆ پارتییهوه ،كوردستان ،ل دووشهممه ل پ��ڕۆ كاروبار به گهورهیان وتی «ئهوان 14دهپرسم ێنانی نهدات ی���اس���ا ل� )76ی رۆژی هتێ، لهپهرلهمانی هوهی گۆڕانو لهكاروباری دهوه ،گ��ۆڕان هداته خۆی بۆرخانبكات. كه وازه پ��ڕۆژه ��رده ههروهها دیناریان داون رنهگیراوه، (7 اوك��ر ته نێوان بزووتن هستوهردان وهرد هكات �اوك اوك ههرێم هكهی ت». كهدهست ب�ب��� بهوهشد مێكی زهوتبكا یزبیی لهشهش ملیار هراهی خودا وه زهلیالنه پارتی ئهوان بهد دهكهن ،ئهندا هڵێت ههولێردا دهك��ات ئاماژه رزانی لهپۆسته ح بهقۆناغی یارانه ل خزمهته تۆمهتبار كهیان تۆمهتبار گ��ۆڕان د هڵێت ئ��هوان ۆتاییهێنان سعود با رتی. پرسه ئهو مل لهپاداشتی ئهواڵتیان كرد». حیزبه مه ستی ردنی ك پا بۆ ئ��ازا د لهلی كێك دهبێت �ه ،زهوتك ئهوهش كێتی بهر بهڵكو پێكهێنرا بهدهسه كاروباری ��ارهك��هدا پهرلهمانیش ب��رادهران� زبیو كلی هتیی یه وهرگیراوه كه ئ��هو لیژنهیهی ناوبراووو ل��هوت هدهنه كاری حیشهرعییه». سهركردای وتهكانی ئهو مانه. ردنی ارهی نێكی ۆریوو ناناشه وهرد بهرپرسی ان». ل��هب � وڵدان بۆ تیرۆرك عهزیز وتی ��راوه مافی ئهندام پهرله ئهندام پهرلهما بۆ دهست «دیكتات كه ئهوپهڕی تهبی رێ��ك��خ رگێڕوو لهئهنجامهك ئیسماعیلیش یهكێتییه هسهر هه ��هك��ی هوهی الیهنێك ،قادرهستی ئهوانی شۆڕش �ژاردن��ی ئێستا ل تباركردنی �رس �راوی مهك كێتیو كا دوای ئ�ۆڕان پ�ڕۆژهی��اس��ای هرۆكایهتی د �ب شیاندا � �هڵ هسهلهیهش ���ای ه� اسای س ��پ� كانی یه ێتی، «رهن��گ��ه جامه تۆمه ییهوه لهمه لیستی گ � هوهی ی سیاسی ل��ێ موكراتییه «بهدڵنیا تهبی سیاسیی یهك تهبی دهزگ� �ت �ووری وت كانو دهرهن �ارهت ب��هم مهزیری داد بۆ ههمواركردن مهكتهبی دی مهك �هب ب �هدهس� ردنی ههڵه مهك ك��ردای��هت��یو تێدابوو ،س� رۆكی ههرێم و بڕواناكهم كهمی وتهبێژی «ههڵبهته ههموو هڵهیه نین ،كاتی باسك دراوه ،بهاڵم ڕیاری سه نهوهداین، یاری ئهو ه هپێی س��هر دهكهن. ێگری یه هڵێت بهب پێش نهبێت ».كۆڵی سپێر تۆمهتبار ناوه ،ب سرهت رهسوڵ ج یشتیمانیی د اسی بهرپرس كۆبوونهوهی ونمان خراپهكان استه ئێمه لهلێ هبهدییهكه لێكۆڵینهوه را بكرێت». ێكهوتنێكی ئ دهنگی هێ ژماره دهنگه تنیدا سی وپێكهوت یهكێتیی ن تا دوایین كمان بۆچو چاوپ ئهوه ر میشه پرسیاره باشتربێت هیچ لهگهڵ ئهواندا توودا چا زارو 929 كۆ شتیی ێكهو ێتهوه وه ئهو ونكه و خوێنێنێته ژمارهی داها دوڵاا دهخو دهخو ه��ه كانی كۆمسیۆن كورسییهی دهكرد سكرتێری گ لهنوێترین چاوپ سازیداوه ،چ ژاردنیش ،ههندێ كهمبكهینهوه ،چونكه هه ههیه ،دهك��را هواوب �وون، سهعد عهببدوڵ له انمان روڕاكانمان ههڵب هزیزو سهعد یاسا لهو شهش ئامادهیی هوهكانمان ت � سهوباسو قادر ععهزیزو كهوتووه ،بهاڵم كوردستان هاواڵتی لهگهڵیداچوونم وابوو �وو كاندیدهك توانی بی مهد لێكۆڵین هڕوو ب��ۆ ق یهكێتی حهمه واب� دیدی امهی زانیار ممحه بۆ نهمان زیاتر ێستا بهر ام��ی كه دهخ��رێ��ن � ڵێنوو دانانی كان كێتی كهرۆژن «وهك خۆم ،اندیدهكان بۆ مهخابن ئ كه ��دی ئ��هن��د ك یه ئ��هوا هڵێت ین». باڵبا هنگهكانی مانی د ژماره زۆرهی ب��اش نابێت ،بچهسپێن ۆڵینهوه». نێكدا وش���� هڵبژاردنی پهرله كێتی بههۆی شێك لهد كه ئهو هنجامهكهی كۆمیتهی ع�����ارف ر كێتی لهلێدوا �وو لێك ۆرهوه به ستیان لهه یه جامی وون. «ه��هم� یه دوای شك س��هرك �ردهك��ان��ی لێدوانی ز ارتی رۆیشت اگهیاندنی ئهن هوه ،یهكێتی ئ تهبی سیاسیوونهی منیان سهركردایهتیی راگ��هی��ان��د ��هاڵم مهك ئهم بۆچو �ێ��راق��دا، س��ت��ووری تۆمهتباركردنو هیچ بۆ پ رۆژی ر عێراق ع� ل���ه مانی كهش ب��هده ��ۆی��ان ب كردایهتی، هكتر ردنی پهرله كێتی خ بهختیار سهر ت». خهریكی ی دهزگاكانی حیزبه زانستیان هڵبژا یه رێتی ههند وهرنهگر رهوه م��هال دێكی دژ بهیهكن ،ههڵسهنگان زی��ن��هوهی ه هرك��ردهك��ان��ی رتنی بهرپرسیا �ی به یهكی ت�� س�� �هك��ت��هب� كۆڵینهوهو هڕوو ب��ۆ دۆ لهههڵگ لهال لێ ووهت � دهدزنهوه ك��س��ت��هی��ان ،م� هكتهبهكان ن��هخ��س��ت � شكستهكهیان .هڵبژاردنی كانو م ����هو ش�� كانی ه كانی مهكتهبه ئ هۆكارههپێی ئهنجامه كێتی لهههر سی سیاسی ب ستان 397 یه پهرلهمانی عێراق،رێمی كورد اكهی هه پارێزگ
رتی ،گ پا
ركرد هكانی س ه
یهكێتی،
باردهكهن تر تۆمهت نیان یهك كاندید هكا رن هچوونی لهد ه
دهروازهیهک بۆ راگهیاندنی پیشهگهر
ههرێمی كوردستان ،سلێمانی ـ شاڕێی سالم ،تهالری میران ـ نهۆمی پێنجهم ـ بهرامبهر بهڕێوهبهرایهتی پهروهرده
0533187811
i n f o @ d e s t u r. n e t
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
8
i n f o @ d e s t u r. n e t
سیاسهت
"بیركردنهوهیپارتیویهكێتیزاڵهبهسهرئیئتیالفهكوردستانییهكهدا" محهمهدكیانیئهندامیئهنجومهنینوێنهرانیعێراقلهسهرفراكسیۆنیگۆڕانبۆدهستوور سازدانی /دانا جهمیل
محهمهد كیانی ئهندامی ئهنجومهنی نوێنهرانی عێراق لهسهر فراكسیۆنی گ��ۆڕان دهڵێت كورد لهعێراقدا بهرنامهی تۆكمهی نییه ،داواكارییهكانی ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكان داواك��اری سادهن ،ئاماژهش ب��هوهدهدات كهئێستا لهعێراقدا هیچ دهسهاڵتێك نییه تا كورد داواك��اری لێبكات، بهڵكو دهبوایه بهرنامهیهكی ههمهالیهنهی ههبوایه بۆ ئایندهی عێراق. دهستوور :واههستدهكرێت ئیئتیالفی ف��راك��س��ی��ۆن��ه ك��وردس��ت��ان��ی��ی��هك��ان، ژمارهیهكی گرنگ نییه لهگۆڕهپانی سیاسیی عێراق؟ مهسهلهكه الوازی پێگهكهیهتی یان خۆی نایهوێت جارێ كارتهكانی بخاتهڕوو؟ م��ح��هم��هد ك��ی��ان��ی :ب��هڕاس��ت��ی ئ��هوه پرسیارێكی زۆر گرنگهو چهند جارێكیش لهگهڵ برادهراندا لهبارهی ئهم پرسیارهوه قسهمكردووه ،بهراستی ئێمه دهبێت بزانین وهكو كورد چۆن مامهڵه لهگهڵ ئهو بارودۆخه نوێیهی ئێستای عێراق دهكهین ،ئایا بهشێكی دابڕاوین لهو پێكهاتهیهی عێراق كهدروستدهبێتهوه یان بهشێكین لهو پێكهاته سیاسییهی كهئێستا لهعێراقدا دروستدهبێت ،ئهگهر ئێمه بهشێك نین لهو پێكهاته سیاسییه، دهبێت ب��هو ئاڕاستهیهدا كاربكهین كهكوردستان دابڕێنین لهعێراق ،بهاڵم پێموابێت كهس لهناو ئێمهدا تائێستا ئامادهنییه ب��هو شێوهیه كاربكات، لهبهرئهوه دهبێت ئێمه خۆمان بكهین به بهشێكی كاریگهر لهكۆمهڵگهی عێراقیو كاریگهرییهكی تایبهتیمان ههبێت لهسهر ژیانی كۆمهاڵیهتیو سیاسیو ئابووریی ع��ێ��راق ،ب��هب��ڕوای م��ن ك��ورد ك��هوهك ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردییهكان بهشداریكردووه ئهوه شتێكی باشه، ب���هاڵم دهب���وای���ه ب��هش��داری��ك��ردن��هك��ه لهچهند داواكارییهكی تایبهت بهكورد خۆی نهبینایهتهوه ،لهگهڵ ههندێك داواكاری دیكه سهبارهت بهپۆستهكان، ئ��هوه بهبڕوای من شتێكی ناشیرینه لهسیاسهتدا ،ئاكامێكی چاكی نابێتو ئهوه پیشاندهدات كهكورد تهنها چاوی لهچهند پۆستێكهوهیه ،ئهوه دهاللهتی باش ناگهیهنێت بۆ ههیبهتی سیاسیی كوردو پێگهی كورد لهعێراقدا .بهاڵم ئهگهر ئێمه بهرنامهیهكی ههمهالیهنهمان ههبێتو بهتێروتهسهلی داڕێژراوبێت لهسهر كۆمهڵگهی كوردیو كۆمهڵگهی عێراقیو گشتاندنی ئ��هو پرۆگرامه بێت ،ئێمه زیاتر كاریگهریمان دهبێتو دهتوانین ب��هب��اوهڕو گوڕێكی دیكهوه لهناو لیستهكاندا كاربكهینو داواكاری گهورهتریشمان دهبێت .دهبوایه ئێمه پرۆگرامێكی ههمهالیهنهمان ههبوایه ب��ۆ ه��هم��وو ك��ۆم��هڵ��گ��هی ع��ێ��راق��یو لهگهڵ ئ��هوهش��دا وهك��و ئۆپۆزیسیۆن ل��هگ��هڵ الیهنهكانی دی��ك��هدا مامهڵه نهكهین ،ئێستا ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكان وهكو ئۆپۆزیسیۆنێك وایه كهحهرهكهیهكی چهكداری ههبێتو بچێت داواك��اری لهالیهنهكانیتر بكات، وهكو دهسهاڵت سهیریان بكات ،كهئایا ئهو داواكارییانهمان بۆ جێبهجێدهكهن یان جێبهجێی ناكهن ،ئهمه شتێكی ن��اڕاس��ت��ه ،دهب���وای���ه ك���ورد ل��هگ��هڵ ههریهك لهو فراكسیۆنانه بهرنامهیهكی هاوبهشیان ههبوایه ه��هم بۆ الیهنی ك��وردیو ههم بۆ الیهنی عێراقی ،بهو شێوهیه ئێمه دهمانتوانی كاریگهری زیاترمان ههبێت . دهس����ت����وور :ل��هق��س��هك��ان��ت��دا ئ���هوه دهردهك������هوێ������ت ك��هف��راك��س��ی��ۆن��ه كوردستانییهكان كهئێستا دانوستان دهكهن لهبهغداد ،بهرنامهیهكی روونیان
نییه ،بهڵكو تهنها چهند داواكارییهكیان ههیه؟ محهمهد كیانی :بهرنامهكهیان كهپێكدێت ل��هه��هن��دێ��ك خ��اڵ��ی سیاسی كههیچ پهیوهندییهكی نییه بهژیانی كۆمهاڵیهتی خهڵكی عێراق بهكوردیشهوه ،پهیوهندی نییه بهژیانی ئابووری ئهم واڵت��هوه، ئهوه كهموكورتییهكه لهبهرنامهی ئهو فراكسیۆنهدا ،تهنها چهند داواكارییهكی ههیه تایبهت بهكاركردنی دیموكراسیو پهیوهندیان ب��هدهس��ت��وورهوه ،چهند داواكارییهكیشی بهنیسبهت كوردهوه ت��ێ��دای��ه ،هیچی دی��ك��هی ت��ێ��دا نییه س��هب��ارهت بهچۆنیهتی رێكخستنی ژیانی كۆمهاڵیهتی كۆمهڵگه لهعێراقدا، دووربینییهكی تێدا نییه دهرب��ارهی ئهوهی لهدواڕۆژدا چ دۆخێكی ئابووری یان سیاسی دێته ئاراوه ،تهنها چهند داواكارییهكی كاتینو درێژخایهن نین. دهستوور :لهكاتێكدا كورد به بهرنامهوه ناچێته بهغداد ،بهڵكو تهنها داواكاری
تائێستا من شتێكی تایبهتم نهبینیوه بهنیسبهت ئهو بهرنامهیهی كهگۆڕان ههیبێت بۆ عێراق دهخاتهڕوو تاچهند ئهگهری ئهوه ههیه بتوانێت بهشداریكردنێكی كاریگهری ههبێت؟ محهمهد كیانی :لهبژاردهی سیاسیی ك���ورد ك��هم ك��هس ل���هوه ت��ێ��دهگ��اتو زۆر كورتبیننو بهههمان عهقڵیهتی ههشتاكانو حهفتاكان ك��اردهك��هن، ئێستا ب��ارودۆخ گ��ۆڕاوهو مانای نییه پرۆسهی سیاسی موجامهالتی سیاسی بێت ،بهبڕوای من پرۆسهی سیاسی گهلێك فراوانترو گهلێك الیهنی تری ههیه ،ئهمانه ههمووی دهبنه هۆی ئهوهی كهبهرنامهی نوێو بیروبۆچوونی نوێت ههبێتو جورئهتیشت ههبێت لهتهرحكردنی ب��هرن��ام��هدا ،م��ن ئهم ش��ت��ان��ه ل��هب��هرن��ام��هی فراكسیۆنه كوردستانییهكاندا نابینم ،ئێمه دهبینین تا ك��ورد وهرهق���هی داواكارییهكانی نهبرده بهغداد ،تهنها ئیشی لهسهر م��وج��ام��هالت دهك����رد ،ب���هاڵم لهگهڵ ئهوهشدا تۆ داواك��اری لهكێ دهكهیت، چونكه دهسهاڵتێك نییه لهعێراقدا تا دانوستاندنی لهسهر بكهیت . دهس��ت��وور :ئ��هو خ��ۆ بهكهمزانینهی
كهپێشتر لیستی گ��ۆڕان باسیدهكرد كهكورد ب���هردهوام لهگهڵ دهرهوهدا خۆی وهك كهسی دووهم پیشانداوه، ههستناكهیت ئێستاش بهههمان ش��ێ��وه لهئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكاندا بۆ مامهڵهكردن لهگهڵ بهغداد رهنگیداوهتهوه؟ محهمهد كیانی :ب��هراس��ت��ی ههمان میكانیزمه ك��اری پێدهكرێت ،ئهگهر سهیری داواكارییهكان بكهین ههمان ئهو داواكارییانهیه كهپێش چوار ساڵ خرانهڕوو ،ههمان ئهو هێزه سیاسییانهن ك��هك��اری��ان ل��هس��هر ك����ردووه ،ب��هاڵم بهئهنجامیان نهگهیاندووه ،لهئێستاشدا ههمان شێوازو تاكتیك بهكاردههێنن، م��وج��ام��هالتو ق��ۆس��ت��ن��هوهی چهند پۆستێك گرنگه بهالیانهوه ،كه بهبڕوای من داواكارییهكان زۆر سادهنو پێویسته میكانیزمێك دابنرێت بۆ بهجێهێنانی ئ��هو داواك��اری��ی��ان��ه ،داواك��اری��ی��هك��ان چڕكراونهتهوه لهكۆمهڵێك بهرژهوهندیو بیركردنهوهیهكی تایبهت لهناو ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكاندا .ناتوانیت بڵێیت ئ��هوه پرۆگرامێكی كامڵه بۆ بهڕێوهبردنی دهوڵ��هت لهچوار ساڵی داهاتوودا. دهستوور :بیركردنهوهیهكی تایبهت، مهبهستت ب��ی��رك��ردن��هوهی الیهنێكی دیاریكراوه لهناو ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكاندا؟ م��ح��هم��هد ك��ی��ان��ی :ه��هت��ا ئێستا بیركردنهوهی پارتیو یهكێتی زاڵه ب��هس��هر ئ��هو فراكسیۆنهدا ئ��هوهش چ��ڕك��راوهت��هوه ل���هداواك���اری پۆستی س��هرۆك ك��ۆم��اریو چهند پۆستێكی دیكهدا ،ئهگهر تۆ بهرنامهت ههبێتو بتوانیت بهرنامهكهت لهگهڵ بهرنامهی خهڵكی دی��ك��هدا تێكهڵبكهیت ،ئهو كاته پۆست وهك شتێكی میكانیكی لهگهڵ تێپهڕاندنی بهرنامهكاندا خۆی دێتهپێشهوه ،بهاڵم من شتهكان لهوهدا دهبینم كهچهند دهسكهوتێكی تایبهت ههیه لهكوردستاندا ئهو دهستكهوتانه بپارێزرێتو چهند پۆستێكیش لهبهغداد بهدهست بهێنرێت .مهسهلهی مادهی ،140ئایا بهحاڵی چهند جارهی پێشووی لێدێتهوه ،ئێمهش دهبێت ئهو پرسیاره لهسهركردهكانی كورد بكهین ،چونكه بهقهناعهتهوه دهڵێم ئێمه نابێت لۆمهی دهسهاڵتی بهغداد بكهین ،لهبهرئهوهی ب��هش��ێ��ك��ی زۆری دهك��هوێ��ت��ه س��هر دهسهاڵتی كوردی كهبهالیدا نهچوون، بۆ نمونه كاتێك تاریق هاشمی جێگری
سهرۆك كۆمار رهتیدهكاتهوه كهسنووری پارێزگاكان بگهڕێنرێتهوه بۆ ئهو كاتهی پێش تێكدانی ،ئهوه كارێكی سهرۆك ك��ۆم��اری عێراق ب��ووه كهئهو ك��ارهی ن��هك��ردووه ،ه��هردوو جێگری سهرۆك كۆمار باسی ئهوه دهك��هن كهشتێكی وان��هب��ووه كهئێمه رهتمانكردبێتهوه. كهمتهرخهمی كورد لهو پهڕیدایه ئهگهر ههر كهسێك خۆی بهپارێزهری مهسهله نهتهوایهتییهكان دهزان��ێ��ت ،دهبوایه ماددهی 140لهئهولهویهتی كارهكانی بوایه ،ههڵوێستی جدییان ههبوایه. لهبهرئهوه دهبێت كورد لۆمهی خۆی بكات ك��هپ��رۆژهی نهتهوایهتی كورد شكستیهێناوه ،بهبڕوای من تائێستا بیرێكی نهتهوایهتی تۆكمهمان نییه كهرێنیشاندهرمان بێت ،ئێمه خهباتمان بووه بهناوی خهباتی نهتهوایهتییهوه، بهاڵم بهڕاستی ئهو بیره نهتهوایهتییمان نییه كهدووربێت لهحهزو ئاواتی حیزبێك یان سهركردهیهك. دهس��ت��وور :ل��هم جهسته بریندارهی عێراقدا بهردهوام كورد خۆی بهالیهنی یهكالكهرهوه بینیوه لهههموو هاوكێشهو گهمه سیاسییهكاندا ،بهاڵم دهرئهنجام بهدهستبهتاڵی هاتووهته دهرهوه، هۆكاری ئهمه چییه؟
بهڕاستی من بهرنامهی گۆڕان لهئیئیتالفهكهدا نابینم ،ئهگهر ئهو 19خاڵه بیركردنهوهی گۆڕان بێت ،ئهوا بهبڕوای من بیركردنهوهیهكی زۆر زۆر سادهیه
محهمهد كیانی :رۆحیهتێكی ئینتهازی لهناو دهسهاڵتی كوردیدا ههیه ،ئهم رۆحیهته وایكردووه لهبهر بهرژهوهندی كهسیو خێزانیی خۆیان پۆستهكان بقۆزنهوه ،پ��رۆژهی ئابووریان ههیهو پاراستنی ئ��هو پ���رۆژه ئابووریانه پهیوهندی بهقایمكردنی پێگهی خۆیانهوه ههیه ،ههر لهبهرئهوهش من وتم پرۆژهی نهتهوایهتیمان شكستیهێناوه ،ئهگهر سهوابتێكی نهتهوایهتیمان ههبێتو ئێمه لهسهری كۆبكاتهوه ،ئهو كاته ئێمه بهو شێوهیه مهسهلهی ب��هرژهوهن��دی تایبهتو بهرژهوهندی حیزبی كاریگهری لهپرۆژه نهتهوایهتییهكهمان نهدهكرد. كێشهی ئێمه ئهوهیه كهبهردهوام خۆیان پیشانداوه كهالیهنی ئاشتیخوازنو الیهنی رێكخهرن لهعێراقدا ،تهنها بۆ ئهوهی متمانهی الیهنهكانی دیكه رابكێشن بۆ ئ��هوهی باوهڕیان پێبهێننو چهند بهرژهوهندییهكی تایبهتییان ههیه بۆیان دابینبكهن ،ئهوه مهترسییهكی گهورهیه لهسهر كورد ههرواش ماوهتهوه. دهس��ت��وور :وهك بزووتنهوهی گۆڕان ل��هك��ات��ی ب��ان��گ��هش��هی ه��هڵ��ب��ژاردن��دا، بانگهشهی ئهوهتان دهكرد كه لهعێراقدا شتی ج��ی��اواز پێشكهشدهكهن ،ئایا ئێستا ف��راك��س��ی��ۆن��ی گ����ۆڕان ل��هن��او ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكان دهتوێتهوه یا ئهو شتانه چین كهئێوه وهك فراكسیۆنی گ��ۆڕان لهعێراقدا پێشكهشیدهكهن؟ م��ح��هم��هد ك��ی��ان��ی :ب��هڕاس��ت��ی زۆر بهسهراحهت وهاڵم��ی ئهو پرسیارهت دهدهم��هوه ،ههرچهنده لهوانهیه ببێته هۆی عاجزبوونی چهند برادهرێك لهناو ئێمهدا ،من دهبێت راستگۆبم لهگهڵ ئهو كهسانهی كهدهنگیان بهمن داوه ،راسته گۆڕان پاڵپشتی كردووم كهببمه ئهندامی ئهنجومهنی نوێنهرانی عێراق ،بهاڵم من پێش ههموو شتێك لهبهردهم دهنگدهردا خۆم بهلێپرسراو دهزانم ئینجا لهبهردهم ق��هواره سیاسییهكهدا ،تائێستا من شتێكی تایبهتم نهبینیوه بهنیسبهت ئهو بهرنامهیهی كهئێمه ههمان بێت بۆ عێراق ،لهبهرئهوهی بهرنامهكهی ئێمه لهچوارچێوهی بهرنامهی الیهنهكانی دیكهدایه ،من بهراستی ئاگادارنیم لهو 19خاڵهی كهوهك داواكاریو بهرنامهی ئیئتیالفهكه راگهیهندرا ،من كهئهندامی ئهنجومهنی نوێنهرانی عێراقمو سبهینێ داوا لهمن دهكرێت كهدهنگ بهو الیهنه بدهم كهئیئتیالفهكه پشتگیریدهكات، من چۆن بتوانم ب��ڕوا بهخۆم بهێنم، لهبهرئهوهی پرسم پێنهكراوهو بۆچوونم وهرن��هگ��ی��راوه ،من بهبۆچوونی خۆم سهیریدهكهم ،ن��ازان��م ب��رادهران��ی تر ئاگادارن یان نا. دهس��ت��وور :ب���هاڵم ل��هن��او ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكهدا چهند ئهندامێكی گۆڕانی تێدایه؟ محهمهد كیانی :ب��هاڵم بهراستی من بهرنامهی گۆڕان لهئیئتیالفهكهدا نابینم، ئهگهر ئهو 19خاڵه بیركردنهوهی گۆڕان بێت ،ئهوا بهبڕوای من بیركردنهوهیهكی زۆر زۆر سادهیه ،دهبوایه پرۆگرامێكی دیكه بوایه بهو شێوهیهی كهپێشتر باسمانكرد. دهستوور :پێشتر گ��ۆڕان بانگهشهی ئ���هوهی دهك���رد ك��هدهن��گ ب��هج��هالل تاڵهبانی ن��ادات بۆ س��هرۆك كۆماری عێراق ،ب��هاڵم ئێستا ههڵبژاردنهوهی ت��اڵ��هب��ان��ی وهك س�����هرۆك ك��ۆم��ار یهكێكه لهداواكارییهكانی ئیئتیالفه كوردستانییهكه كهگۆڕانیش ئهندامه لهناویدا ،ئایا ئهمه پهشیمانبوونهوهیه یا تاكتیكێكی سیاسییهو گۆڕان دهیهوێت لهرێگهیهوه بهچی بگات؟ محهمهد كیانی :لهراستیدا من ئاگادار نیم ل��هو پ��هش��ی��م��ان��ب��وون��هوهی��ه ،من پابهندیشم بهو قسانهی كهكردوومه، ب��هاڵم ب��ڕوام وای��ه ل��هرۆژی دهنگداندا كهس ناتوانێت تهحهكوم بكات بهوهی من چۆن دهنگدهدهم.
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
پشو و 11
بانغازی:لهئاوزۆردهترسم سازدانی :موحسین یاسین خانمه ئهكتهری ب��واری شانۆو دراما "بان غازی" لهساڵی 1983لهگهڕهكی مامۆستایانی سلێمانی لهدایكبووهو دهرچ���ووی بهشی شانۆی پهیمانگای هونهره جوانهكانی سلێمانییهو ئێستا م��ام��ۆس��ت��ای��ه ،ل��هم چاوپێكهوتنهی دهس��ت��ووردا ئاشكرایدهكات كههێشتا نهچووهته ن��او ژیانی هاوسهرییهوهو ئهوهش دهڵێت كه لهئاو زۆر دهترسێت. دهستوور :باسی منداڵیی خۆت بكه؟ بان غازی :لهتهمهنی منداڵیدا پێیاندهوتم كهسێكی بهعهقڵ گهورهیو بیركردنهوهت لهگهڵ خۆتدا نییه ،ب��هاڵم كهسێكی هێمنو لهسهرخۆبوومو ههرگیز حهزم بهشهڕ نهكردووه ،بهاڵم ههمیشه وهك كهسێكی گهوره ههڵسوكهوتم كردووه. دهس��ت��وور :سهرهتای ك��اری هونهریت دهگهڕێتهوه بۆ چ ساڵێك؟ بان غ��ازی :ل��هدوای قۆناغی ناوهندی كهچوومه پهیمانگای هونهره جوانهكان، كاره هونهرییهكانم لهوێوه دهستیپێكردو پ��هرهی��س��هن��د ،ه��هرچ��هن��ده م��ن ه��هر لهمنداڵییهوه ح��هزو خولیام ههبوو ب��ۆ ك��اری ه��ون��هری ،ب��هاڵم كارهكانم لهپهیمانگاوه گهشهیكردووهو یهكهم ك��اری شانۆیی كهبهشداریم تیاداكرد شانۆیی"یاداشتهكانی عهرعهر"بوو كه لهدهرهێنانی مامۆستا"مۆفهق عارف
لهۆنی" بوو كهسهركهوتنێكی گهورهی بهدهستهێنا. دهس�����ت�����وور :ل����هچ درام���ای���هك���دا بهشداریتكردووه؟ بان غازی :لهزنجیره درامای "لهگوڵێك كاڵترو گێله پیاوو ئ���ارهزووو گهمهی باڵندهكان بهشداریمكردووه. دهس���ت���وور :ه��ۆك��ار چییه زۆرب���هی هونهرمهنده شانۆكارهكان لهشانۆوه دهچنه ناو كاری دراماوه ،ئایا ئارهزووه یان چاولێكهرییه؟ بان غازی :من ئارهزووم ههبووه بۆ دراماو شانۆ ،بهاڵم ههندێك لههونهرمهندان بۆ چاولێكهریو خۆدهرخستن كاری دراما دهك��هن .بۆ من چاولێكهری نهبووه، چونكه ههمیشه حهزمكردووه گۆڕانكاری ل��هژی��ان��م��دا ب��ك��همو ه���هر ب��هش��ان��ۆوه سهرقاڵ نهبم ،بهڵكو لهبواری دراماشدا بهشداریبكهم. دهس�����ت�����وور :ل����هو درام���ای���ان���هی ب��هش��داری��ت��ك��ردووه ،ههستدهكهیت لهكامهیاندا سهركهوتووبوویت؟ بان غازی :من زیاتر حهزم لهڕۆڵێكه كه لهگهڵ خۆمدا بگونجێتو لهكۆمهڵگهدا لهسهرم نهكهوێت ،ههندێكجار رۆڵی سهرهكیم رهت��ك��ردووهت��هوه بۆ رۆڵی سهرهتایی .بهاڵم لهدرامای ئ��ارهزوودا زیاتر دهركهوتمو ناسرام. دهستوور :هیچ كاتێك رووبهڕووی رهخنه بوویتهوه لهدوای بهشداریكردنت لهزنجیره درامایانهدا كهبهشداریت تێدا كردووه؟
بان غازی :تائێستا تووشی هیچ كێشهو توانجێك نهبووم ،بهاڵم نازانم لهزنجیره درامای"گهمهی ب���اڵ���ن���دهك���ان���دا " ك��هئ��ێ��س��ت��ا نمایشدهكرێتو رۆڵ��ی سهرهكیم ههیه چۆن دهبێت. دهس��ت��وور :دهوت��رێ��ت كۆمهڵگه بهربهست ل��هب��هردهم ئافرهتاندا دادهنێت ،تۆ چهنده گرنگیت بهو بهربهستانه داوه؟ بان غازی :خێزانهكهم رێگر نهبوون سهربهستییهكی لهبهردهممداو ت��هواوی��ان داوم��هت��ێ لههونهریدا كاربكهمو لهدهرهوهش تووشی هیچ گرفتێك نهبووم. دهس���ت���وور :ژی��ان��ی ه��اوس��هری��ت پێكهێناوه؟ بان غازی :نهخێر. دهستوور :ئهی بهنیازی پێكهێنانی ژیانی هاوسهری نیت؟ بان غازی :تائێستا نهخێر. دهستوور :لهژیانتدا لهچ شتێك ترساویت؟ بان غازی :جوانی زۆر گرنگ نییه ،بهاڵم ترسم. ده زۆر ئاو له : بان غازی لهدراماو شانۆدا شهخسیهتو مامهڵه دهس��ت��وور :لهماڵهوه لهدروستكردنی مرۆڤ جواندهكهن. خواردندا چۆنیت ،ئایا دهزانیت خواردن دهستوور :دهتهوێت لهكاری هونهری دروستبكهیت؟ بهردهوامبیت؟ دروستكردنی له زاییم شاره بان غ��ازی: بان غازی :حهزده كهم تا دواساتهكانی خواردندا ههیهو ئیشی ماڵهوهش دهكهم .ژیانم بهردهوامبم لهكاری هونهریو پاشان دهستوور :جوانیی رووخسار تاچهند ئهگهر ژیانی هاوسهریشم پێكهێنا ،یهكهم گرنگه بۆ هونهرمهندی شانۆكار؟ مهرجم ئهوهیه دهمهوێت بهردهوامبم
لهكاره هونهرییهكانم. دهستوور :چ كاتێك توڕهدهبیت؟ بان غ��ازی :بههۆی ئ��هوهی مامۆستای قۆناغی بنهڕهتیم ،قوتابیهكانم ههندێكجار توڕهمدهكهن. دهستوور :لهشانۆو درامادا حهزت لهچ جۆره كهساتیهتییهكه؟ بان غازی :زیاتر حهزم لهو رۆاڵنهیه بۆ نمونه كهگریانی تیابێت.
كوێستانیقهندیلبهشدارییفێستیڤاڵێكینێونهتهوهییدهكات پایزهدیدهنی لهسلێمانینمایشدهكرێت موحسین یاسین
پایزه دیدهنی نمایشدهكات. پایزه دیدهنی لهنووسینی دالوهرقهرهداغیو موحسین یاسین بیرۆكهو دهرهێنانی دلێر محهمهد تاهیرو تیپی شانۆیی هۆبه لهسهر بانگهێشتی نواندنی پهرژین عهبدوڕهحمانه. بهڕێوهبهرایهتیی هونهری شانۆی سلێمانی ئهم شانۆییه پێشتر لهفێستیڤاڵی شانۆی لهڕۆژانی 24و 25ی مانگی داهاتوو شانۆیی كوردی لهلهندهن نمایشكراوه.
فیلمی سینهمایی كوێستانی قهندیل كه لهدهرهێنانی تهها كهریمییه ،لهبهشی كێبهركێی پانزهیهمین خولی فێستیڤاڵی نێونهتهوهیی "ئۆرێنس" لهئیسپانیا بهشداریدهكات. كوێستانی قهندیل بهرههمی وهزارهت��ی رۆشنبیریو الوان��ی حكومهتی ههرێمی ك��وردس��ت��ان��هو ق��وت��ب��هدی��ن س��ادق��ی شانۆنامهنووسو ئهكتهرو دهرهێنهری بهئهزموونی شانۆی كوردستانو ئێران یهكێك لهرۆڵه سهرهكییهكانی فیلمهكهی بهرجهستهكردووه. فیستیڤاڵی "ئۆرێنس" به بهشداریی 30 فیلم كه لهناو 197فیلمدا ههڵبژێراون، لهسهرهتای مانگی داهاتوو بۆ ماوهی نۆ رۆژ بهڕێوهدهچێت. فیلمی سینهمایی كوێستانی قهندیل ل��هالی��هن كۆمپانیای س��ت��اك فیلمی سنه لهسهرتاسهری دنیادا بهشێوهی نێودهوڵهتی باڵودهكرێتهوه ،لهم فیلمهدا ههڵبژاردهیهك لهئهكتهرهكانی كوردستانی عێراق ،كوردستانی ئێران ،كوردستانی توركیا رۆڵیان بینیوه.
تهرازوو
ئارمان:ئیبراهیمتاتڵیسس دهمباتبۆئهستهمبوڵ دهستوور ئارمان ئیسماعیل كهخاوهنی 45كاری میوزیكه بۆ زنجیره درام��او گۆرانیی هونهرمهندان ،دهڵێت خهڵكی ئێمه ئاشنایهتیی لهگهڵ میوزیكدا نییهو ئاشكراشیدهكات كهئیبراهیم تاتڵیسس بهڵێنیپێداوه بیببات بۆ ئهستهمبوڵ. ئ��ارم��ان كه لهسهنتهری ئۆكسترای سلێمانی م��ام��ۆس��ت��ای مۆسیقایهو
دوپشک
کهوان
گیسک
پێشتریش لهچهندان درامادا رۆڵی بینیوه دهڵێت لهزنجیره دراماكانی گهردهلولو شهوچهرهدا بهشداریكردووه ،كهرۆڵی ئارامی بینیوهو دهڵێت رۆڵ��ی ئارام لهكهسایهتیی خۆمهوه نزیكه. ئ��ارم��ان ،ك��ه ل��هدای��ك��ب��ووی 1981ی سلێمانییه ،پێیوایه لهكوردستان بایهخ بههونهر نادرێتو وتی ئیبراهیم تاتڵیسس بهڵێنی پێداوم بمبات بۆ ئهستهمبوڵو لهوێ سهرقاڵی خوێندن بم.
سهتڵ
نهههنگ
(22ئهیلول22-ت.یهکهم)
(23ت.یهکهم21-ت.دووهم)
(22ت.یهکهم20-ک.یهکهم)
(21ک.یهکهم19-ک.دووهم)
(20ک.دووهم18-شوبات)
(19شوبات20-ئازار)
لهسهرهتای ئهم ههفتهیهدا كهسی زۆر تایبهت دهناسیت .كهسێكه كه دهتوانی هاوڕێیهتییهكی گهرمو درێژخایهنی لهگهڵدا ببهستیت. ههواڵی كهسێكی خۆشهویسست پێدهگات كه ماوهیهكه ئاگاداری نیت .ئهویش ب��هوهاڵم��هك��هت زۆر دڵخۆشدهبێت.
سهبارهت بهشتێك كه ئهوه ناهێنێت خۆتت دوودڵكردووه.خۆت ههست بهم حاڵهته ناكهیت ،بهاڵم كهسانی دهوروب���هرت ه��هوڵ بۆ دۆزینهوهی سهرچاوهو چارهسهرهكهی دهدهن. ههست بهوه دهكهیت كه كهسێك زۆر سهرسامه پێتو ههڵسوكهوتو جلوبهرگیشیت زۆر پێخۆشه.ا
كێشه تایبهتییهكانت ب��هرهب��هره بهرهو چارهسهربوون دهچنو بهمه دڵخۆش دهبیت .گوێ بهجوانكارییه بچوكهكانی نێو ماڵهكهت مهده، ئ��هگ��هرچ��ی سهرنجت ڕابكێشنو ببنه م��ای��هی ب��ێ��زاری��ت .ب��اری داراییت باشدهبێتو لهگرفتهكان دهربازدهبیت.
ك��هس��ێ��ك��ی ج����وان دهن��اس��ی��تو دهبێته هۆی ئهوهی زۆر سهرنجت ڕابكێشێت ،بهاڵم پێویسته ئاگات لهوهبێت ئهو كهسه بایهخی زۆر ب��هڕووك��هش دهداتو زی���ادهڕهوی تێدا دهكات .بۆ نزیكبوونهوهت لێی تووشی ناڕهحهتی زۆر دهبیت ،بهاڵم دهرهنجامی باشی لێدهكهوێتهوه.
ل���هس���هرهت���ای ئ���هم ه��هف��ت��هی��هدا گرێبهستێك لهگهڵ چهند كهسێكدا دهكهیت،بهاڵم پێویسته پێش ئهوه بهباشی بیرت لهههموو الیهنهكانی ئ���هو پ���رۆژهی���ه ك��ردب��ێ��ت��هوه بۆ ئهوهی دواتر پهشیمان نهبیتهوه. بهكارهكهتهوه سهرقاڵدهبیت ،بهاڵم پێویسته كاتهكانت ڕێكبخهیت.
چهند ڕۆژێ��ك بهسهر دهبهیت كه تێیدا زۆر كۆمهاڵیهتی دهردهكهویتو لهگهڵ دهوروبهرهكهت زۆر تێكهاڵو دهبیت .بۆ ئهو كهسانهی كه بهدوای هاودهمێكدا دهگهڕێن كارێكی باشه. بهاڵم ههرچۆنێك بێت چهند كهسێك دهناسیت ،كه له تهمهنتدا سوودیان بۆت دهبێت.
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
10پشوو
گوگوش..جهژنلهكوردستاندهبێت مهسیحییهكانیعێراق لهفیلمێكیكوردیدا ژهنیار
گوگوشی گۆرانیبێژی بهناوبانگی فارسو چهند گۆرانیبێژێكی دیكهی ئێران ،لهجهژنی رهمهزانی ئهمساڵدا ،سێ ئاههنگی گهوره لهههولێر ئهنجامدهدهن. سهلوان سهناتی خاوهنی كۆمپانیای هونهریی "بابیلۆن" بهدهستووری راگهیاند "بــهبــۆنــهی هاتنی جــهژنــی رهمـــهزانـــهوه، بۆندێكمان لهگهڵ ژمارهیهك لهگۆرانیبێژانی ئێرانی مۆركردووه بۆ ئهوهی لهههرسێ رۆژی جهژنی رهمهزاندا ،ئاههنگبگێڕێن". وتیشی "گۆرانیبێژهكان پێكهاتوون لهگوگوشو ئهفشینو سپێدهو شادمێرو ئاندیو جهمشید". سهناتی پێیوایه "هێنانی گۆرانیبێژی ئێرانی بۆ ئێمه باشتره ،لهبهرئهوهی خهڵكێكی زۆر لهئێرانهوه روودهكــهنــه كوردستان بۆ بهشداریكردن لهو ئاههنگانهو ئهوهش سوود بهئابووری كوردستان دهگهیهنێت". كۆمپانیای بابیلیۆن تائێستا ژمارهیهكی زۆری گۆرانیبێژانی بیانی هێناوهته كوردستان، لهوانیش ههردوو گۆرانیبێژی لوبنانی ئهلیساو نهجوا كــهرهم ،گۆرانیبێژی لوبنانی وهدیع سافی ،ههروهها گۆرانیبێژی عێراقی شهزا حهسونو ههردوو گۆرانیبێژی ئێرانی موعینو جهمشید.
ژهنیار
رۆژنــامــهنــووسو دۆكیۆمێنتار سههین موفتی ،كاری دهرهێنانی بــۆ فیلمێكی دۆكیۆمنێتی لهبارهی مهسیحییه ئاوارهكانی نــاوهڕاســتو بــاشــووری عێراق كۆتایی پێهێناو نمایشێكی تــایــبــهتــی بــۆ دهكــــات بــهر لهپهخشكردنی لهتهلهفزیۆن. سههین موفتی له لێدوانێكیدا بــۆ دهســتــوور وتــی "فیلمی دۆكیۆمێنتی ئاوارهبوون لهالنهدا، كــــاری وێــنــهگــرتــنــی لــهالیــهن كــاوه موحسین ئهنجامدراوه، ماوهكهی 38خولهكهو بهرههمی كهناڵی ئاسمانیی زاگرۆسه ،بهر لهتهلهفزیۆن، لهنمایشكردنی نمایشێكی تایبهتی بۆ دهكرێت". ههروهها وتی "ئهم فیلمه باس لهرهوشی ژیانی مهسیحییهكانی عێراق دهكات ،بهتایبهتی دوای
ئا و ا ر ه بو و نیا ن لــهزێــدی خۆیان لــهنــاوهڕاســتو باشووری عێراقو پهنابردنیان بۆ ههرێمی كوردستان". ئـــامـــاژهی بــهوهشــكــرد "لــهم فیلمه دۆكیۆمێنتییهدا ،لهزاری ئاوارهبووهكانهوه، مهسیحییه بارودۆخی ههرێمی كوردستان به بهراورد لهگهڵ بهشهكانی دیكهی عێراق دهخرێتهڕوو".
شانیایعێراق ی یهكهمئهلبومیبهكوردیباڵودهكاتهوه ژهنیار لهههولێر
خانمه گۆرانیبێژی عێراقی شانیا، یهكهم ئهلبومی گۆرانی بهكوردی تۆماركردو یهكێك لهگۆرانییهكانی ئــهو ئهلبومهشی كلیپكردو بووه یــهكــهم ژنــه گۆرانیبێژی عــهرهب كهئهلبوومێكی گۆرانی بهكوردی باڵوبكاتهوه. باره شانیا له ی دهستپێكردنی كاری هــونــهریــیــهوه بــۆ دهســتــوور وتی "لهمنداڵییهوه لهتیپی ئینشادی عێراقی وانـــهم لــهبــواری گۆرانی وهرگرتووه ،دواتر كۆلێژی هونهره جوانهكانی بــهغــدادم تــهواوكــرد، دوای بهشداریكردنم لهچهند زنجیره درامایهكی تهلهفزیۆنی ،بڕیارمدا ئهمجارهیان لهرێگهی ئهلبومێكی گۆرانییهوه بهزمانی كــوردی خۆم وهكو گۆرانیبێژێك بناسێنم". ئهوهشی وت "یهكهم ئهلبومی گۆرانیم بهزمانی كوردییه ،لهبهرئهوهی ئهو ماوهی لهكوردستان بوومو كوردم نــاســیــوه ،كــهســانــی بــاشــن ،بۆیه پێمخۆشبوو بهكوردی گۆرانی بڵێمو جهماوهرم لهكوردستان ههبێت". وتیشی بهنیازه ئهلبومێكی گۆرانی بهزمانی عهرهبی تۆماربكات. شانیا ئاشكرایكرد كــه لهچهند الیهنێكهوه پێشنیازی رۆڵبینینی بۆ كراوهو بهنیازه گفتوگۆیان لهگهڵدا بكات.
كاوڕ
( 21مارس 20 -نیسان)
پێویسته ئهو دهمهقاڵهیه ههڵپهسێری كه لهگهڵ هاوڕێیهكی دێرینتدا ههته. بارودۆخی دهروونیت جێگیر دهبێـتهوهو كــاره كهڵهكهبووهكانت ورده ورده تهواودهكهیتو ههست بهئاسوودهیی دهكهیت .ئاگات لهخۆشهویستهكهت بێتو زویری مهكه.
گا
( 21نیسان 20 -ئایار)
بــهردهوام سهرقاڵیت بهیارمهتیدانی كهسانێكهوه كــه حــهز بهبینینت دهكهنو خۆشیاندهوێی.بهاڵم پێویسته خــۆت لهبیرنهكهیتو تهندروستیت فهرامۆشنهكهیت.گازی لهوه گهورهتر مهگره كه ناتوانی بیخۆیت .كهسێك بهنهێنی خۆشیدهوێی ،بهاڵم ههستی پێناكهیت.
دووانه
( 21ئایار 20 -حوزهیران)
گهیشتوویتهته ئهو دهرهنجامهی كه شوێن دڵت نهكهوتوویتو لهمهشدا زیانت بهركهوتووه .لهكارهكهتدا بــهبــاشــی پــێــشــدهكــهویــت ،بــهاڵم لهئاستی پێشبینییهكانتدا نییه. ئهمهش وات لێدهكات قایلنهبیت بــــهوهی كــه دهیــكــهیــتو ههوڵی گۆڕانكاریی بدهیت.
قرژاڵ
( 21حوزهیران 22 -تهموز)
دهوروبهرهكهت بۆچوونهكانتیان زۆر پێخۆشه .ئهمهش وات لێدهكات لهژیانی كاردا جێگهی شانازی بیت. كاتێكی گونجاوه بۆ ئهنجامدانی ئـــهو پـــرۆژانـــهی لهمێشكتدایه. باری داراییت باشدهبێتو داهاتت زیاددهكات .هیوایهكی نوێ بهژیان دروستدهبێت لهالت.
شێر
( 22تهموز 22 -ئاب)
لهم ههفتهیهدا چوونهدهرهوهو بینینی كهسێكی چاوهڕواننهكراو كاریگهریی لــهســهر ژیــانــت جێدههێڵێت. هـــهروهك چهند ڕۆژێــكــی ههفته لهماڵهوهو سهرگهرم بوون بهیهكێك بهسهردهبهیت. لهحهزهكانتهوه لهئێستادا ئهو دنیایهت له ههموو شوێنێك پێخۆشتر كه تێیدایت.
فهریک
( 22ئاب 22 -ئهیلول)
ههندێك شتی بچوك لهكارهكهتدا بــێــزارتــدهكــهنو ئــهوهنــدهی بۆت دهكــــرێ ،هــهوڵــبــده خــۆتــیــان لێ بهدوور بگریت .ڕهوتی ههسارهكان بهوه ئامۆژگاریت دهكهن كه بهپێی حهزهكانت بجوڵێیتهوهو تهركیز نهخهیته ســهر ئــهو شتانهی كه حهزیان پێناكهیت.
a
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
کلتوور 13
«بوونی دوو مهنههجی جیاواز بۆ پۆلی دوازدهیهم هیچ كێشهیهك دروست ناكات» پاكیزهتهلعهتبهڕێوهبهریپهروهردهیههولێربۆدهستوور سازدانی :فهرمان رهشاد پاكیزه تهلعهت بهڕێوهبهری گشتی پ��هروهردهی ههولێر لهم دیمانهیهدا گرفتهكانی ب��هردهم پ��هروهردهو فێركردن دهخاتهڕوو ،بڕوای وایه كهمی قوتابخانهكان یهكێكه لهگهورهترین لهمپهرهكانی ب��هردهم پێشخستنی پرۆسهی پهروهرده ،دهڵێت بوونی دوو مهنههجی جیاوازی خوێندن كێشه دروست ناكات بۆ ساڵی ئاینده. دهس���ت���وور :رێ����ژهی قوتابخانهكان لهسنووری پارێزگای ههولێر بۆ ئهمساڵی خوێندن لهئاستی پێویسته؟ پ��اك��ی��زه ت��هل��ع��هت :ل��هڕاس��ت��ی��دا ئێمه گرفتمان ههیه لهریژهی قوتابخانهكان لهسنووری پ��هروهردهی ههولێر ،بۆیه دهبینین بههۆی ئهو كهمییهوه رێژهی قوتابی لهپۆل زۆرهو تا پهنجا قوتابی لهههندێ شوێن لهپۆلێك دهڕوات ،بهاڵم بێگومان وهزارهت��ی پ��هروهرده سااڵنه رێژهیهكی زۆری قوتابخانه دروستدهكاتو كهمتهرخهمی نییه لهالیهن حكومهتهوه، بهتهنها بۆ ئهم ساڵ 53قوتابخانهی ت��ازهم��ان بۆ ك��راوهت��هوه ،ئهمه جگه لهوهی بۆ ساڵی داهاتوو 95قوتابخانهی تر دهكرێنهوه ،ههروهها لهسهر بودجهی وهبهرهێنانو پهرهپێدانو حكومهتیش بهردهوام قوتابخانهی تازه دهكرێتهوه، ب��هاڵم تائێستا نهگهیشتووهته ئهو ئاستهی كهكێشهی كهمی قوتابخانه چ��ارهس��هرب��ك��رێ��تو تائێستاش جگه لهناو پارێزگای ههولێر لهدهوروبهری قوتابخانهی سێ دهوامی ماوه. دهستوور :پارێزگای ههولێر پێویستی ب��هچ��هن��د ق��وت��اب��خ��ان��هی ت��ر ه��هی��ه،
بۆچارهسهركردنی ئهو كێشهیه؟ پاكیزه ت��هل��ع��هت :ل��ێ��ره م��ن ناتوانم دیاریبكهم بڵێم پێویستمان بهئهوهنده قوتابخانه ههیه ،چونكه گهشهسهندنی دانیشتووان زۆر خێرایهو ب���هردهوام گ��هڕهكو شوێنی نیشتهجێبوونی تازه دروستدهكرێت ،ئهوه وایكردووه ئهمڕۆ پێت وای��ه گهڕهكێك پێویستی بهدوو قوتابخانه ه��هی��ه ،بهیانی كهسهیر دهكهیت پێویستی ب��هدووی تر ههیه، بۆیه ئهستهمه ئهو رێژهیه دیاریبكهین، بهاڵم ئێمه بهگوێرهی توانا بهردهوامین لهكردنهوهی قوتابخانهی تازه. دهستوور :دهرچووییهكی زۆر ههیهو دانامهزرێنرێن ،كهچی بهردهوام سااڵنه گرفتی كهمی مامۆستا دووبارهدهبێتهوه؟ پ��اك��ی��زه ت��هل��ع��هت :ك��هم��ی مامۆستا راستهوخۆ پهیوهندی بهئێمهوه نییه، چهند مانگێكه ئێمه داواك���اری ئهو دهرچ���ووان���هم���ان داوهت����ه وهزارهت����ی پهروهرده ،ئهوانیش دهیبهنه ئهنجومهنی وهزی�����ران ،بێگومان لهئهنجومهنی وهزی��ران��ی��ش رێ��ژهی��هك ب��ۆ وهزارهت���ی پ�����هروهرده داب��ی��ن��دهك��رێ��تو ئ��هوهش دابهشدهكرێته سهر چوار بهڕێوهبهرایهتی
كهیهكێكیان پارێزگای ههولێره ،ئهوهی ئهمساڵ بۆ پارێزگای ههولێر دابینكراوه 630پله بۆ بنهڕهتیو 300پله بۆ ئامادهییه ،ئهمه لهكاتێكدایه ئێمه پێویستمان بهڕێژهیهكی بهرچاو ههیه لهمامۆستا بهتایبهتی لهوانه زانستیو زمانی ئینگلیزی ،بهاڵم ئهو ریژهیهی كهبۆ ئێمه دان���راوه ،ناكاته چارهكی ئهو داواكارییانهی كهپێشكهشكراون بۆ دامهزراندن ،چونكه ئێستا نزیكهی 300فایل بۆ دام��هزران��دن ل��هالی ئێمه ههیه ،بۆیه ئێمه بهو رێژهیهی ههیه
تائێستاش لهپارێزگای ههولێر قوتابخانهی سێ دهوامی ماوه
بۆ دامهزراندن ناتوانین كێشهی كهمی مامۆستا چارهسهربكهین ،لهالیهكیتر هۆكارێكی تری كهمی مامۆستا پهیوهندی ب���هوهوه ههیه رێ��ژهی��هك لهمامۆستا مۆڵهتی جۆراوجۆر وهردهگرن ،ئهمهش بۆشایی بۆ ئێمه دروستدهكات. دهستوور :زۆرج��ار ئهو مامۆستایانهی خزمهتی دهرهوهی شاریان تهواوكردووه، ناگهڕێندرێنهوه ناو شارهكان ،هۆكاری ئهمه چییه؟ پ��اك��ی��زه ت��هل��ع��هت :ب��هه��ۆی ئ���هوهی
ن��اوی ئهوانهی كهدادهمهزرێن درهنگ دهگ��هڕێ��ن��هوه ،بۆیه ئێمه ههندێكجار داوادهك��هی��ن ل��هوهی ئهو مامۆستایانه لهكاتی خ��ۆی��ان بگهڕێندرێنهوه نێو ش��ارهك��ان ،ئهمهش تهنها بۆ ئهوهیه بۆشایی دروس��ت نهبێت ل���هدهرهوهی شارهكاندا. دهس��ت��وور :ب��ۆ ئهمساڵ ئایا رێ��ژهی ل���ه %10پۆلی دهی���همو ل���ه %15پۆلی یازدهم ئهژماردهكرێ بۆ قوتابیانی پۆلی دوازده؟ پاكیزه تهلعهت :لهساڵی پ��ارهوه ئهم بڕیاره ههڵپهسێردراوه ،ئێستا لهژێر لێكۆڵینهوهدایه بهمهبهستی دۆزینهوهی بهدیلێكی گونجاو ،بهنیازین لهماوهیهكی زۆر كهمدا بهدیلهكه رابگهیهنین ،ئێستا هیچ قسهی لهسهر ناكهم .ب��هاڵم ئهو رێژهیهی باستكرد ئهمساڵ جێبهجێ ناكرێت. دهستوور :ئهمساڵ بۆ پۆلی دوازدهیهمی ئامادهیی دوو مهنههج پهیڕهودهكرێ، پێتان وانییه ئهمه جۆرێك لهكێشه دروستدهكات؟ پاكیزه تهلعهت :پێم وانییه هیچ گرفتێك لهم رووهوه دروستببێت ،ئهوهی لهپۆلی یازدهوه بۆ دوازده دهچێت راستهوخۆ ئ��هو مهنههجه ت��ازهی��ه دهخوێنێت، كهمادهكانی كیمیاو بیركاریو ئینگلیزیو زی��ن��دهوهرزان��ی گ���ۆڕدراوه ،بۆ ئهمهش ئهم هاوینه مامۆستاكانی ئهو مادانه خولیان بۆ كرایهوه ،ئێستا ئامادهن ئهو مادانه بڵێنهوه ،قوتابیانی دوو ساڵهش ههمان مهنههجی ساڵی راب��ردووی��ان دهخوێننهوهو ئێمه بهدوای ئالیهتێكی
گونجاو دهگهڕێین بۆ ئهوهی بێ كێشه ئهمساڵ بیپهڕێنین ،چونكه بهڕاستی ئێمه ناتوانین لهبهر ئهو قوتابیانهی كهرێژهیهكی كهمن ل��هچ��او ئ��هوان��هی ئهمساڵ دهبنه پۆلی دوازده ساڵێك ئهو مهنههجه تازهیه بوهستێنین. دهستوور :چۆن دهڕواننه ئهو دیاردهیه كهرێژهیهك قوتابیان سااڵنه خۆیان دههێڵنهوه بۆ خولی دووهمو ساڵی دووهم؟ پاكیزه ت��هل��ع��هت :ئێمه ل��هگ��هڵ ئهو ح��اڵ��هت��هدا ن��ی��ن ،ه���هم ل��هگ��هڵ ئ��هو رێ���ژه زۆرهی ك��هخ��ۆی��ان ب��ۆ خولی دووهم دههێڵنهوهو ههم ئهوانهی بۆ ساڵی دووهم ،ب��هاڵم بهڕاستی ئهوه دهگهڕێتهوه سهر قوتابیان كه لهپێناو وهرگرتن لهشوێنی بهرز ئهو تاكتیكه بهكاردههێنن ،من ئامۆژگاری قوتابیان دهكهمو هیواداریشم واز لهوه بهێنن.
بهدوو سیستمهوه دهرگای مهكتهب دهكرێتهوه وهزارهتی پهروهرده بڕیاریدا لهپشووی هاویندا بهسیستمی خوێندندا بچێتهوه ،بهاڵم تائێستا هیچ نهكراوه مهعاز فهرحان پهروهرده لهنێوان سیستمه كۆنو تازهكهدا تائێستا گ��ی��ری��خ��واردووه ،مامۆستایانو خوێندكاران تائێستا ن��ازان��ن لهئهمساڵی خوێندندا بهكام سیستم دهستپێدهكهن، لهكاتێكدا كردنهوهی دهرگای خوێندنگهكان تهنها دوو ههفتهی ماوه. لهگهڵ نزیكبوونهوه لهساڵی نوێی خوێندن گلهییو ن��اڕهزای��ی لهبهرانبهر وهزارهت���ی پ��هروهرده زیادهبن ،چونكه ئهو وهزارهت��ه هێشتا مهسهلهی سیستمه كۆنو تازهكهی یهكالیی نهكردووهتهوه ،لهكاتێكدا بڕیاربوو لهم پشووی هاوینهدا ئهو مهسهلهیه كۆتایی پێبهێنرێت. ساڵی پار لهژێر ههڕهشهو فشاری مانگرتنو خۆپیشاندانی خوێندكارانی ئامادهییهكان بهتایبهت خوێندكارانی پۆلی شهشهم، وهزارهتی پهروهرده ناچاربوو چهند بڕگهیهكی سیستمه نوێیهكهی خوێندن بۆ ئهو ساڵهی خوێندن رابگرێت ،خودی وهزیری پهروهردهش رای��گ��هی��ان��د ك��هك��ۆب��وون��هوهی��هك��ی ف���راوان دهبهسترێتو بهكۆی سیستمی نوێی خوێندندا دهچنهوه لهپشووی هاویندا. تائێستا ئهو بڕیارهی وهزارهت��ی پ��هروهرده بۆ دابهشكردنی كۆنمرهی پۆلی 12بهسهر ههموو قۆناغی ئامادهییدا بهههڵپهسێردراوی م��اوهت��هوه ،وتهبێژی وهزارهت���ی پ��هروهرده ئاماژه بهوهدهكات كه تائێستا بڕیارنهدراوه كهئیش بهو سیستمه بكرێت یان نا ،دهڵێت «بهدڵنیاییهوه دهبێت لهگهڵ دهستپێكی نوێی خوێندن ئهو كێشهیه یهكالبكرێتهوه». سیستمی نوێی خوێندن لهساڵی 2007هوه باسدهكرێت ،ب��هاڵم رهخنهكان لهسهر ئهو سیستمهو چۆنیهتی جێبهجێكردنی بهردهوامه، ههندێك پێیانوایه سیستمهكه بۆ كوردستان دهستنادات ،بههۆی كهمی بیناو مامۆستای تایبهتو شارهزا ،بهاڵم ههندێك رایان لهسهر سیتمهكه ههیه. دوو ههفتهی ماوه بۆ كردنهوهی قوتابخانهكان، هێشتا پێداچوونهوه بهسیستمهكهدا نهكراوهو بهشێوهیهكی ئاشكرا بڕیاری ئهوه رانهگهیهنراوه بهچ سیستمێك خوێندن دهستپێدهكاتهوه. رۆژی دووشهممهی رابردوو ،لیژنهی پهروهردهو
تائێستا کۆسپهکانی بهردهم سیستمی نوێی خوێندن النهبراون خوێندنی بااڵی پهرلهمانی كوردستان لهبارهی ئهو مهسهلهیه لهگهڵ ژمارهیهك بهڕێوهبهری گشتی سهر بهوهزارهتی پهروهرده كۆبوونهوه، بهاڵم هیچ شتێكیان رانهگهیاند تهنها ئهوهنهبێت لهماوهیهكی نزیكدا دانانی سیستمی نمره بۆ پۆلهكانی دهیهم تا دوانزهیهم بڕیاری لهسهر دهدرێت. شههرام عهبدولاڵ خوێندكاری شهشهمی ئامادهیی بهنیگهرانیهكهوه وتی «خهریكه خوێندن دهستپێدهكاتهوه نازانین بهچ سیستمێك مامهڵهمان لهگهڵدا دهكرێت ،هیچ دیارنییه بهو سیستمهدا دهچنهوه یان نا». ئهو خوێندكاره وتی «لهئێستاوه تووشی دڵ��هڕاوك��ێ ب��ووی��ن ،نازانین ئهمساڵ بهچ سیستمێك دهخوێنین». مامۆستا نادر مهحمود بهڕێوهبهری ئامادهیی
زۆزك لهبازیان وتی «بهڕاستی كهمتهرخهمییه تائێستا ئهو بڕیاره یهكالیی نهبووهتهوه، دهبوایه بهبوونو نهبوون وهاڵمی ههمووالیهك بدرایهتهوه». ئهو بهڕێوهبهره وتی تائێستاش نازانین ئهو بڕیاره كاری پێدهكرێت یان نا. م��هری��وان س��هالح حیلمی ش���ارهزای ب��واری پ��هروهرده ،پێیوایه ئهو وهاڵمنهدانهوهیهی وهزارهت����ی پ�����هروهرده ،دهگ��هڕێ��ت��هوه بۆ ك��هم��ت��هرخ��هم��ی وهزارهت وت��ی «ئ��هگ��هر كهمتهرخهمی نهبێت بۆچی بهبهڵی یان نهخێر ئهو گۆڕانكارییانهی كه لهسیستمهكهدا كراون راناگهیهنرێت». وتهبێژی وهزارهتی پهروهرده باس لهوهدهكات كه لهپشووی هاویندا لهكۆبوونهوهكاندا باس لهبڕیارهكه كراوه ،بهاڵم بهههڵپهسێردراوی
ماوهتهوه. ئیسماعیل بهرزنجی وتی «لهپشووی هاویندا ئهنجومهنی وهزارهت كهسێ كۆبوونهوهی سازداوه لهههرسێ كۆبوونهوهكهدا باسكراوه، ب��ڕی��ارهك��ه تائێستا ه��هڵ��پ��هس��ێ��ردراوهو رهتنهكراوهتهوه ،بهاڵم لهگهڵ دهستپێكی ساڵی نوێی خوێندن ب��ڕی��اری گونجاوی بۆ دهدرێ��تو لهبهرژهوهندی خوێندكاراندا دهبێت». بهرزنجی ئاشكرایدهكات كهبڕیارنهدراوه ئیش بهو سیستمه دهكرێت یان نا ،ئهو دهڵێت «نهخێر تائێستا ب��ڕی��ارن��هدراوه كهئیشی پێبكرێت یان نهكرێت ،بهس ههڵپهسێردراوه، دهبێت لهگهڵ دهستپێكی نوێی خوێندن ئهو كێشهیه یهكالییبكرێتهوه». مهریوان حیلمی پێیوایه كهیهكالیینهكردنهوهی
ئهو بڕیارهو چارهسهرنهكردنی ئهو كێشهیه خوێندكاران تووشی بارێكی دهروونی ناخۆش دهكات. حیلمی وتی «ههڵپهساردنی ئهو كێشانه شتێكی ب��اش نییه ،چونكه كهچووینه ساڵی نوێی خوێندن كێشه بۆ خوێندكاران دروستدهكاتو دهیانخاته بارێكی دهروونی ئاڵۆزو دوودڵییهوه ،بۆیه پێویسته وهزارهتی پ����هروهرده ب��هزووت��ری��ن ك��ات چ��ارهس��هری ئ��هو كێشهیه بكاتو چیتر ئ��هو كێشانهی ك��ه لهسیستمی ن��وێ��ی خ��وێ��ن��دن��دا ههن بهههڵپهسێردراوی نهمێننهوه«. س��هف��ی��ن دزهی����ی وهزی�����ری پ������هروهرده، لهساتی خۆپیشاندانهكانی خوێندكاراندا لهچاوپێكهوتنێكی دهستووردا ،لهبارهی بڕیاری 25نمرهكهی قۆناغی ئامادهییهوه ،وتی بههۆی ئهوهی هیچ فلتهرێكی تاقیكردنهوه تا قۆناغی 12نهماوه ،ئهوا ههموو قورساییهك دهچێته سهر قۆناغی ،12بۆیه بهپێی ئهژماركردنی 25نمرهی قۆناغی 12لهقۆناغی 10و 11دا، ههوڵدراوه ئهو قورساییه لهسهر قۆناغی 12 نهمێنێتو وتی «رهوا نییه خوێندكار ماوهی 12ساڵ بخوێنێت ،ههموو ههوڵدانهكهی تهنیا لهسهر قۆناغی 12بهندبێت». ئهوكات رایگهیاند كهبڕیاری ههڵپهساردنهكهی ل���هس���هر ئ���هو ب��ن��هم��ای��هی ك���ه ل����هڕووی جێبهجێكردنهوه ههندێك ههڵهیان بینیو وتی «چونكه لهوانهیه لهئالیهتی جێبهجێكردندا ههندێك كهموكورتیمان ههبێت ،وهك كهمی مامۆستا لهههندێك قوتابخانهدا». مهریوام سهاڵح حیلمی وتی «لهسهر ئهو شتانهی كهخوێندكاران خۆپیشاندانیان بۆ كردو مامۆستایان ناڕهزایهتیان لهسهر دهربڕی ،تائێستا هیچ بڕیارێك نهدراوه». ئیسماعیل بهرزنجی پێیوایه سیستمه نوێیهكهی خوێندن الن��ادرێ��ت ،بهڵكو ههوڵدهدرێت كهموكورتییهكانی چارهسهربكرێن. بهرزنجی وتی «پێشئهوهی خوێندكارانی پۆلی 12فۆڕمی وهرگرتن پێشكهشی زانكۆكان بكهن ئهو كێشهیه چارهسهردهكرێت ،ئهو سیستمه النادرێت بهڵكو دهبێت رێگهیهكی گونجاوی بۆ بدۆزرێتهوه». ههروهها وتی «كۆسپهكانی ب��هردهم ئهم سیتمه الدهبرێنو چارهسهردهكرێن».
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
12
i n f o @ d e s t u r. n e t
کلتوور
بازاڕیلهچكوحیجابدهبوژێتهوه بههۆیمانگیرهمهزانهوه،كچانبهلێشاوروولهفرۆشگاكانیتایبهتبهفرۆشتنیلهچكوحیجابدهكهن مهعازفهرحان رۆژانعهبدولڕهحمان22،ساڵ،لهیهكهم رۆژی مانگی رهم��هزان��هوه ب��ڕی��اری��داوه بهپێچهوانهی جارانهوه خۆی بپۆشێتو جله تهنكو قۆڵ رووتهكانی بگۆڕێت، بهنیازیشه ماوهی مانگێك لهبری ئهوهی ئارایشتی قژی بكات ،جوانترین لهچك لهسهربكات. رۆژانوتی«لهبهررێزیمانگیرهمهزانو لهبهرئهوهیكهبهڕۆژوموبۆئهوهینهبمه هۆی گوناه بۆ خهڵكیتر ،بهباشم زانی لهچكبكهم». ه�هم��وو ساڵێك ل�هگ�هڵ هاتنی مانگی رهم���هزان���داك��چ��ان�یك��وردس��ت��انروو
لهبهر خاتری خهڵك نییه ،بهڵكو لهبهرخاتری خودا لهچكم كردووه
لهپێشانگاكانی كهمالیاتو فرۆشتنی لهچكو حیجاب دهك��هن ،بازاڕهكانیش به لهچكی ئیماراتیو توركیو ئێرانی رازێنراونهتهوه. خاوهنپێشانگاكانیكهمالیاتوفرۆشتنی لهچكو حیجاب ئاماژه بهوه دهدهن ،كه لهسهرهتای مانگی رهم�هزان�هوه ب��ازاڕی ئ��هوان گهرمبووهو كڕیارهكانی ئ �هوان بهزۆری ئهو كچانهن كهتهنها لهڕهمهزاندا ل��هچ��ك��دهك��هنول��هگ��هڵت��هواوب��وون��ی رهمهزانیشدالهچكهكانیانفڕێدهدهن. رهنجفهرهجخاوهنیپێشانگایكهمالیات، بهدهستووری وت «لهسهرهتای مانگی رهم��هزان��هوه ب���ازاڕی ئێمه گهرمبووه، دی����اردهی ب��ااڵپ��ۆش �ی الی ك��چ��ان زۆر زیادیكردووهلهممانگهدا». رهن���جدهڵ��ێ��تئ���هوك��چ��ان �هیك���هڕوو لهدوكانهكانیئهواندهكهنبهشێكیشیان بهرۆژووشنین،بهاڵملهبهرخاتریمانگی رهمهزانلهچكدهكهن. رهن��ج وتی «وایدهبینم زیاتر پاڵنهری دینییهو لهبهر خاتری مانگی رهم �هزان لهچكدهكهن». ئهوكچانهیكهلهمانگیرهمهزاندالهچك لهگهڵ كابۆو تیشێرتو تهنورهدا لهسهر دهك �هن ،ئاماژه بهوه دهدهن كه لهبهر پیرۆزیئهومانگهلهچكدهكهن. رۆژان رهنگی ئهو لهچكهی كهكڕیبووی لهگهڵ تیشێرتهكهیدا م��ۆر ب��وو ،وتی «ئ��هگ��هر گهیشتمه ق �هن��اع �هت ،ئ �هوا بهیهكجاریلهچكوحیجابدهكهم». ك���چ���انل��هچ��ك��ك��ردنل���هڕهم���هزان���دا بهدابونهریتێكیئیسالمییانهودیاردهیهكی جوان وهسفدهكهن ،لهههمانكاتیشدا زۆر بهالیانهوهگرنگهكهئارایشتیلهچكهكهیان لهگهڵجلهكانیاندابگونجێت. ڤینا ك�هری��م 24س��اڵ كهدهستی بهو
لهڕهمهزاندالهچکدهکهنودوایڕهمهزانقژبهردهدهنهوه ل �هچ��ك �هوهگ��رت��ب��ووك��هل �هس �هرهت��ای مانگی رهم��هزان��هوه داب��وی بهسهریدا، وتی «ب�هالم�هوه ئوسوڵێكی جوانه كه ل�هڕهم�هزان��دا لهچكبكهم لهبهر خاتری خهڵك نییه ،بهڵكو لهبهرخاتری خودا لهچكمكردووه». «زۆر ههوڵدهدهم ئارایشتی لهچكهكهمو جلهكانم بگونجێنم ئینجا بێمهدهرهوه». ڤیناوایوت.
لهمهودوانێرگهلهبڤهیه
خاویهێڵهكان،گهنجانیداقوق
گهنجاندهڵێندهستبهردارینێرگهلهكێشاننابین كاروخنامیق لهئێستاشداكردنهوهیكافتریایتایبهتبۆ كێشانی نێرگهله بهردهوامهو حكومهتیش وهزارهت������ی ت��هن��دروس��ت��ی حكومهتی دهیهوێترێگریلێبكات. ه���هرێ���مه �هڵ��م �هت��ێ��ك �یبۆ ئهگهرچی لهپهرلهماندا یاسایهكی تایبهت ب�هرهن��گ��ارب��وون�هوهی كێشانی لهبارهی قهدهغهكردنی كێشانی جگهرهوه ن��ێ��رگ �هل �هدهس��ت��پ��ێ��ك��ردووه، ههیه بهتایبهت لهشوێنه گشتیو ناو بهئامانجی ه��ۆش��ی��ارك��ردن�هوهو ب��ازاڕهك��ان��دا ،ب �هاڵم ئ �هم یاسایه بههیچ قهدهغهكردنی ئهو ماده شێوهیهككاریپێناكرێت. زیانبهخشه،بهاڵمگهنجان وهزارهت��ی تهندروستی دهیهوێت ئهو دهڵێندهستبهردارینێرگهله یاسایه لهمیان هی ئ��هو ههڵمهت هی نابین. كهدهستیانپێكردووه ،ك��ارات��ر بكهنو ك���ۆژانك��ام��هران23س��اڵ، جێبهجێبكرێت ،بهئامانجی قهدهغهكردنی گهنجێكه به بهردهوامی نێرگهله ئهودیاردهیه. دهكێشێت بهدهستووری راگهیاند بهڵێن سهاڵحهدین 27س��اڵ ،گهنجێكی ناتوانێت دهستبهرداری نێرگهله تری نێرگهلهكێشه پێیوایه ب��ب��ێ��ت،ب��ۆی��هح��ك��وم�هت��ی��ش تهشهنهسهندنی كێشانی ناتوانێت لێیان قهدهغهبكات. نێرگهله لهنێوگهنجان وت�ی «ل��هوه دهچێت بتوانێت دهگ���هڕێ���ت���هوه بۆ كافتریاكان دابخاتو نههێڵیت چاولێكهری. بیكهنهوه ،بهاڵم ئێمه ههر ب����هڵ����ێ����نوت����ی دهیكێشین». «ه��هڵ��م��هت��ێ��ك��ی ك��ۆژان وت �ی «گهنج لهم ل������هوش���ێ���وهی���ه واڵتهبێئیشهشوێنێكی زۆرباشه،زیانهكانی نییه تا كاتهكانی خۆی ب���خ���رێ���ن���هڕوو بۆ تێدابهسهر بهرێت ،ناچار ئهوهی گهنجان لێی خویداوهته كافتریاكانی دووركهونهوه». نێرگهلهكێشان». ب���هڵ���ێ���نش����هوان����ه ل���هم���اوهیس���ێس��اڵ��ی یاخود ئ��ێ��واران لهگهڵ رابردوودابهدهیانكافتریای ه��اوڕێ��ی �هك��ان �ی دهچێت تایبهتبۆكێشانینێرگهله بۆ كافتریاكانی ناوشارو لهشارهكانی كوردستان لهماڵیشهوه دهیكێشێتو كراونهتهو هو ئێستاشبهردهوامه. رۆژی یهكشهمم هی راب���ردوو دك���ت���ۆرت��اه��ی��ره���هورام���ی وهزی����ری ت�هن��دروس��ت�ی حكومهتی ه�هرێ��م لهكۆنگرهیهكی رۆژنامهوانیدا،ههڵمهتی ب �هرهن��گ��ارب��وون �هوهی
مامۆستایانی ئاینی ئاماژه ب �هوهدهدهن كهئهو كچانهی لهڕهمهزاندا لهچكدهكهن ئهوا «كارێكی باش» دهكهنو پێیانوایه رهم �هزان مرۆڤ لهخودا نزیكدهكاتهوه، داوالهوكچانهدهكهنكهدوایرهمهزانیش دهستبهرداریلهچكهكانیاننهبن. مامۆستامهالرهشیدوانهبێژونوێژخوێنی خانهقای مهحوی لهسلێمانی پێیوایه ناتوانرێت ب�هو كهسانه بوترێت كاری
ناتهندروستدهكهنكهبهتهنهالهڕهمهزاندا لهچكدهكهن ،بهڵكو وتی «دیاردهیهكی ب��اش�هو شتێكی چ��اك�هو هۆكارێكه بۆ ئهوهیكچانبهیهكجاریروولهبااڵپۆشی بكهن». مامۆستا م��هال رهش��ی��د «ب��اش��ت��ره بۆ ئافرهتان بهیهكجاری لهچكو حیجاب بكهنو دوای رهم��هزان دهستهبهرداری نهبن».
كێشانی نێرگهل هی لهكوردستان راگهیاند كهماوهی چهند ههفتهیهك دهخایهنێت، ههڵمهتهكه لهژێر دروش��م�ی (كێشانی نێرگهله مردنێكی لهسهر خۆو بهئازاره) بهڕێوهدهچێت. د.خ��اڵ��سق���ادروت �هب��ێ��ژیوهزارهت����ی تهندروستیحكومهتیههرێمبهدهستووری راگ��هی��ان��ده �هڵ��م �هت �هك �هی��انب��ۆزی��ات��ر تهشهنهنهسهندنی دیاردهی نێرگهلهكێشانه بهتایبهتی لهنێو گهنجانو كهمكردنهوهی ئهو دی��ارده مهترسیدارهو كۆنتڕۆڵكردنو پاراستنی هاوواڵتیانو ن��هوهی داهاتوو لهمهترسییه تهندروستییهكانی كێشانی نێرگهله. د .خاڵس قادر وتی «كێشانی نێرگهله لهنێوگهنجانی ش���ارو شارۆچكهكانی ك��وردس��ت��انب �هش��ێ��وهی �هك �یب��هرچ��او زی��ادی��ك��ردووهو گهیشتووهته ئاستێكی مهترسیدار». یهكێك لهئامانجهكانی ئ �هو ههڵمهته ی ك��اراك��ردن�ی یاسای بهرهنگاربوونهوه نێرگهلهوجگهرهكێشانه. د .خ��ال��س وت��ی «ئێستا ئ��هو یاسایه پێداچوونهوهیبۆكراوهودووبارهرهوان هی پهرلهمان كراوهتهوه بۆ ههمواركردنهوهی بهشێوهیهكبتوانرێتجێبهجێبكرێت». د .خاڵس ق��ادر وت �ی «قهدهغهكردنی كێشانی نێرگهله رهنگه تاكه چارهسهر نهبێت،لهبهرئهوهئێستابههۆشیاركردنهوه دهستمانپێكردووه». لهرووی تهندروستییهوه كێشانی نێرگهله زی��ان بهتهندروستی م��رۆڤ دهگهیهنێت، بهبڕوای پزیشكان زیانهكانی نێرگهله زۆر زیاتره لهجگهره ،چونكه مرۆڤ دووچاری شێرپهنج هی لێوو ن��اودهمو شێرپهنج هی گ �هدهو میزهڵدانو نهخۆشی سیلو دڵو سوڕیخوێنوكۆئهندامیههناسهوجهڵدهی دهماغدهكات.
لهسهرخهتدووردهخاتهوه زانیارداقوقی گهنجانی قهزای داقوق دهڵێن بههۆی نهبوونی هێڵی ئینتهرنێت ،یان خاوی هێڵهكانهوهبێبهشبوونلهبهركارهێنانی ئینتهرنێتو لێی سوودمهند نابن، داوادهك���هن الیهنی حكومیو كهرتی تایبهت هێڵی ئینتهرنێت لهقهزاكه فراوانتر بكهنو ئهوانهشی هێڵهكانیان خاوهباشتریبكهن. ل�هدوای ساڵی 2004هوه بۆ یهكهمجار هاوواڵتیانو بهتایبهت گهنجانی قهزای داقوق،فێریسهرهتاكانیبهكارهێنانی ئینتهرنێت ب��وون ،بهاڵم دوای شهش ساڵلهبهكارهێنانیئینتهرنێتتائێستا گهنجانیئهوقهزایهنهیانتوانیوهبهپێی پێویستسوودیلێببینن. ب �هڕێ��وهب �هری بنكهو سهنتهرهكانی هێڵی ئینتهرنێت دهڵێن خوازیارانی ب �هك��اره��ێ��ن��ان��ی هێڵی ئینتهرنێت لهسهرهتادازۆربووه،بهاڵملهئێستادا بههۆیبوونیگرفتوخاویهێڵهكان، بهشێوهیهكیبهرچاوكهمیكردووه. س���هن���ت���هریرۆش��ن��ب��ی��ریداق����وق كهسهنتهرێكیكهرتیتایبهته،بهشێكی تایبهتی بههێڵی ئینتهرنێت ههیه، بهاڵمئهوبهشهبهپێیپێویستنییهو لهئاستداخوازییهكانیگهنجاننییه. ئ �هو سهنتهره پێكهاتووه لهبهشی ئینتهرنێتو هوڵی خوێندنهوهو بهشی كتێبخان هی گشتی .ئ �هو سهنتهره حكومینییه. قاسم رهشید بهڕێوهبهری سهنتهری رۆش��ن��ب��ی��ریداق����وقب��هدهس��ت��ووری وت «ئ �هم سهنتهره لهساڵی 2007 دهستیكردبهكاركردنونزیك هی20هێڵی ئینتهرنێتی لهخۆگرتو زۆرب هی زۆری
ئهو هێاڵنهش بهكرێ دابهشكرابوون لهنێوان دانیشتووانی داقوقدا» .بهاڵم ئێستائهوانكارهكانیانراگرتووه. قاسم باسلهوه دهك��ات لهسهرهتاوه م����اوهیی���هكس���اڵدان��ی��ش��ت��ووان�ی داق��وق بهشێوهیهكی ب�هرب��اڵو هێڵی ئینتهرنێتیان بهكارهێناوهو زۆرب� هی قوتابیانوماموستایانوالوانسهردانی سهنتهرهكهیاندهكردبۆراكێشانیهێڵ بۆ ماڵهكانیان ،ب�هاڵم دهڵێت ئێستا روویلهكهمیكردووه.بهتایبهتدوای ئهوهیكارهكانیئهوانتهواوبوو. قاسموت��ی«ت�هن��ان�هتئ �هوان � هیبۆ بهكارهێنانیئینتهرنێتیسهنتهرهكهش سهردانیاندهكردئێستاكهمبوونهتهوه، ئ�هوان��ی��ش دهس��ت��ان لهبهكارهێنانی ئینتهرنێتههڵگرت». ههروهها وتی «هۆكارهكهی بههۆی خراپیگهیاندنوخاویهێڵهكهوهیه». ه��اوار عادیل گهنجێكی دانیشتووی قهزایداقوقه،بهدهستووریوت«هێڵی ئینتهرنێت ل�هداق��وق بههیچ جۆرێك دڵی گهنجانی خۆشنهكردووه ،چونكه ئهوكهس هیسهنتهریئینتهرنێتیههیه، ه �هر هێڵێكی ه���هرزانو خ��راپ بێت، دهیهێنێتهبازاڕ». ئ �هو وت �ی خ��اویو خراپی هێڵهكانو دروس��ت��ب��وون��ی گ��رف��ت��ی هێڵهكانی ئینتهرنێتكێش هیبۆدروستكردوون. ه����اواروت���ی«ئ�����هوهیس �هن��ت �هری ئینتهرنێت دهكاتهوه لهداقوق هیچیان توانایهێنانیهێڵیباشیاننییه». ش��هم��س��هدی��نم��هح��م��ودخ��اوهن��ی تۆڕێكی ئینتهرنێته لهقهزای داقوق، بهدهستووریوت«هێڵیباشوچاكو ك��ارا بۆ ق��هزای داق��وق دهستنادات، چونكهخهڵكیههژاریزۆره».
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
کوردستانی 15
جارێكیترپهنابۆدیالۆگلهگهڵئۆجهالندادهبردرێت
حكومهتیتوركیاپهیوهندیبهئۆجهالنهوهكردووهوكۆنگرهیكۆمهڵگهیدیموكراتیشبڕیاریگفتوگۆكردنیلهگهڵداوه محهمهدعهلیكهمالو فهرمانچۆمانی جارێكیترلهههوڵهكانبۆچارهسهركردنی كێشهی ك��ورد ،پهنا بۆ عهبدوڵاڵ ئۆجهالن دهب��ردرێ��ت �هوه ،بهپێی ه�هواڵ��ی دهزگاكانی راگ �هی��ان��دن دهوڵ��هت��ی توركیا پهیوهندی بهئۆجهالنهوهكردووه،لهكۆنگرهیكۆمهڵگهی دیموكراتیشداداواكراوهبهزووترینكاتدیالۆگ لهگهڵئۆجهالندادهستپێبكرێت. ههوڵهكان بۆ چارهسهركردنی كێشهی كوردلهتوركیالهالیهنسیاسهتمهدارانیكوردو رێكخراوهكانیكۆمهڵگهیمهدهنیبهردهوامهو ل��هو پ��ێ��ن��اوهش��دا چ�هن��دی��ن رێگهچارهیتر گیراونهتهبهر ،ك��هدوا رێگاچارهیان خۆی لهسازدانی دیالۆگ لهگهڵ عهبدوڵاڵ ئۆجهالن س �هرك��ردهی حوكمدراوی پهكهكه لهالیهن ه �هری �هك لهحكومهتی توركیاو كۆنگرهی كۆمهڵگهیدیموكراتییهوهدهبینێتهوه. لهكۆبوونهوهی ئهنجومهنی ههمیشهیی ك��ۆن��گ��رهیك��ۆم��هڵ��گ��هیدی��م��وك��رات��ی��دا ك �هب �هس �هرپ �هرش��ت �ی ه��هری��هك لهئهحمهد توركو ئایسهل توغڵوك سهرۆكانی كۆنگره بهمهبهستی چارهسهركردنی كێشهی كورد بهسترا،بڕیاریكۆبوونهوهلهگهڵبهرپرسانی دهوڵهتیتوركیاوعهبدوڵاڵئۆجهالنسهرۆكی پهكهكهو سهركردایهتی پارتی كرێكارانی كوردستاندرا. ئهحمهد تورك لهوتهیهكی كۆنگرهكهیاندا رای��گ �هی��ان��دك��ۆن��گ��رهك �هی��انل��هگ��هڵه�هر كهسێكدا كۆدهبێتهوه كهپێیوابێت دهتوانێت لهچارهسهركردنیكێشهیكورددارۆڵیههبێت، وتی «لهسهروو ههمووشیانهوه بهرپرسانی دهوڵهتو حكومهتو عهبدوڵاڵ ئۆجهالن ،لهو پێناوهشدا سیاسهتێكی دهستپێشخهریكهرانه پهیڕهودهكات». لهكۆنگرهیهكی رۆژنامهوانیدا كهئهحمهد ت���وركو ئایسهل ت��وغ��ڵ��وكو ئاڵتان تانی ن��ووس �هری ن��اس��راوو عوسمان بایدهمیری س �هرۆك �یگ���هورهش��اریئ��ام �هدوچهندین ئهندامیئهنجومهنیههمیشهییئامادهیبوون، ئهحمهد تورك سهبارهت بهكۆبوونهوهكانی
ئ �هم دوای��ی �هی كۆنگرهكهیان ئاشكرایكرد كهباسیدوایینپێشكهوتنهسیاسییهكانیئهم دواییهوههیكهلوپێكهاتهیكۆنگرهوپرۆژهی ئۆتۆنۆمی دیموكراتیو پێكهێنانی لیژنهكانی كاركردنیانكردووهوگهیشتوونهتهدهرهنجامی زۆرباش. ئ��هح��م��هدت����وركئ���ام���اژهیب����هوهدا كهراگهیاندنی ئاگربهست لهالیهن پهكهكهوه ههنگاوێكی ئازایانهیه لهچارهسهركردنی كێشهی ك��وردداو بهههلێكی مێژوویشی بۆ ئاشتییهكیجهماوهریلهقهڵهمدا. توركوتی«وهاڵمدانهوهیئهوئاگربهسته بهشێوهیهكی ئهرێنیو گۆڕینی بۆ ئاشتی، ئهركێكی ویژدانیو ئهخالقیو سیاسی ههموو ئهوالیهنانهیهكهداوایئاگربهستیانلێكراوه». جارێكیتریشداوایلهحكومهتیتوركیا ك��رد ،بهشێوهیهكی ك��رداری ئ�هو ههڵمهته سیاسیوسهربازییانهرابگرێت. ل �هك��ۆن��گ��رهك �هداب���اسل���هوهك���راكه
ئهحمهد تورك :ئهگهر ئاگربهستی پهكهكه وهاڵمێكی نهدرێتهوه ،ئهوا روومان نایهت داوابكهین كهئاگربهست درێژهی ههبێت
لهحاڵهتێكدائهگهرئۆپهراسیۆنهسهربازییهكان بهردهوامبێتو ئاگربهستی پهكهكه وهاڵمێكی نهدرێتهوه،ئهوائهوانجارێكیترروویاننابێت داوابكهنكهئاگربهستدرێژهیههبێت. سهرچاوهكانیههواڵچهندرۆژیرابردوو ئ�هوهی��ان ب��اڵوك��ردهوه كهحكومهتی توركیا لهگهڵسهرۆكیپهكهكهئۆجهالنلهبارهیئهو پرسهوه گفتوگۆیان كردووه ،بهاڵم ههر زوو رهجهبتهیبئهردۆگانئهوهیرهتكردهوه. پێشتر م��وراد قهرهیاڵن لهبارهی بوونی دیالۆگلهنێوانحكومهتوئۆجهالندابهكارێكی دروس��ت��زان��ی،ل��هب��ارهیوت�هك��ان��یرهج��هب تهییب ئهردۆگانیش ب�هوهی كهدیالۆگی لهو جۆره رووینهداوه ،تهنها بۆ ئهوه گهڕاندهوه كهبتوانێت دهن��گ�ی ج �هم��اوهی پارتهكهی بهدهستبهێنێتهوه. ئایسهل توغڵوك س �هرۆك �ی كۆنگرهی كۆمهڵگهی دیموكراتی ئ��ام��اژهی ب��هوهدا كهپرۆژهی توركیایهكی دیموكراتو ئۆتۆنۆمی بۆ كوردستان ،پێشنیازێكی ج��وداخ��وازی نییه ،بهڵكو پرۆژهیهكه بۆ یهكگرتووییهكی خۆویستانهو پ���رۆژهی پێكهوهژیانه ،وتی «چاوهڕێیپشتیوانیتهواویخهڵكیتوركیاین بۆ ئهو پرۆژهیهو لهنێویشیاندا رووناكبیرانو نووسهرانوئهكادیمییهكان». دوای 10رۆژ لهراگهیاندنی ئاگربهست ل �هالی �هن پ��ارت�ی كرێكارانی كوردستانهوه س �هرك��ردای �هت �ی كۆماجڤاكێن ك��وردس��ت��ان (كهجهكه) روونكردنهوهیهكی باڵوكردهوهو تێیدا پشتڕاستی ههواڵهكانی كۆبوونهوهكانی حكومهتی توركیا لهگهڵ عهبدوڵاڵ ئۆجهالندا ك�����ردهوه ،كهپێشتریش ل����هزاری م���وراد قهرهیاڵنهوهباسیلێوهكرابوو. لهروونكردنهوهكهدا هاتووه «پارتی دادو گهشهپێدان بهرژهوهندیخوازانهو دووڕووییانه لهچارهسهركردنیكێشهیكوردنزیكدهبێتهوه، ئهوسیاسهتانهیگوایاكۆنهبوونهتهوهلهگهڵ ئۆجهالن تهنها لهبهر لهدهستدانی دهنگو ههڵخهڵهتاندنی گهلی كورد دهیگرنهبهر هیچ دهرهنجامێكیلێناكهوێتهوه». لهالیهكیترهوه،ئهحمهددهنیزبهرپرسی پهیوهندییهكانی دهرهوهی كۆماجڤاكێن
عهبدوڵاڵئۆجهالن كوردستان،بهدهستووریوت«ئهوئاگربهسته لهسهر داخ���وازی دهوڵ �هت �ی توركیا ب��ووهو لهگهڵ سهرۆك ئاپۆ كۆبوونهتهوه ،ههروهها رای گشتی كوردو رێكخراوهكانی كۆمهڵگای مهدهنیش ئهو داواكارییهیان ههبووه ،بۆیه بزووتنهوهكهمانئهوبڕیارهیدا». ب �هوت �هی ئ �هو س �هرك��ردهی �هی پهكهكه، ئامانجیانهئهوئاگربهسته،ببێتهدووالیهنهو وتی«چونكهئهگهردووقۆڵینهبێتبێسووده، دهمانهوێت پرسی كورد بهشێوهی دیالۆگ چارهسهربكرێت ،دهبێت دهوڵ��هت ههنگاو
بهاوێتبۆئهومهرجانهیكهههمانبووه». دهنیز وتی «دهوڵ �هت ههنگاو ناهاوێتو ئێستاش ئ��ۆپ �هراس��ی��ۆن ه �هی �هو بهرسڤی ن��هداوهت��هوهو بهڵێنی نهگهیاندووهتهسهر، لهئهنجامیئهوهشداشهڕدروستدهبێت،ئهمهش گفتوگۆلهسهرچارهسهركردنیكێشهیكورد قورسدهكات ،بۆیه ئاوا بڕوات ئهگهری زۆری ههیهدوایئهو40رۆژهئاگربهستبشكێنرێتو ناچارین بهرگری لهخۆمان بكهین ،چونكه دهوڵهتخۆیئامادهنهكردووهبۆقبوڵكردنی مافینهتهوهییكورد».
تۆڕیگروپهتیرۆرستییهكانیئێران،واڵتانیعهرهبیدهگرێتهوه توندتربوونهوهیكێشهكانینێوانئێرانوئهمریكازیادیكردووه
ئازادرهحمانی بهرپرسانیئێرانیپهیتاپهیتابۆلوبنانو سوریاسهفهردهكهن،عهلیئهكبهریویالیهتی راوێ��ژك��اری تایبهتی خامنهیی لهكاروباری دهرهوهیئێرانلهدوایچهندینرۆژدانیشتنو گفتوگۆبۆتارانگهڕایهوه. وی��الی �هت��یل �هرێ��گ �هیگ���هڕان���هوهبوو كهمهنوچهری موتهكی وهزی��ری دهرهوهی ئێران ب��هرهو سوریا ب�هڕێ��ك�هوت .بڕیاره ئهحمهدی نهژادیش لهكۆتاییهكانی مانگی رهمهزان بهمهبهستی چاوپێكهوتنو گفتوگۆ لهگهڵ راب���هرانو بهرپرسانی لوبنانی بۆ ئهو واڵته سهفهر بكات .هاتوچۆكردنێكی لهرادهبهدهركهلهمێژوویپهیوهندیئێرانو ئهودووواڵتهدابێوێنهیه. هاوكات دهزگ��ا ئهمنییهكانی بهحرهین لهراپۆرتێكدا هوشداری ئ �هوه دهدهن كه لهئهگهری هێرشی سهربازی ئهمریكا بۆ سهر ناوهنده ئهتۆمییهكانی ئێران ،گروپه توندڕهووتێكدهرهكانیپهیوهندیداربهئێران دهس��ت��دهدهن�ه هێرشی تێكدهرانه ل �هدژی واڵتانیكهنداو. رۆژن��ام �هی ئهلقهبهسی كوهیت باس ل���هوهدهك���اتك �هئ �همراپ���ۆرت���هیدهزگ���ا ئهمنییهكانی ب �هح��رهی��ن لهئیعترافو دانپێدانانیگروپێكی«تیرۆریستیگهوره»ی دهستگیركراولهبهحرهینسهرچاوهدهگرێت. 250ئهندامی دهستگیركراوی گروپهكه لهبهحرهین ئیعترافیان بهوهكردووه كهئهوان پهیوهندییان بهحكومهتی ئێرانهوه ههی هو چهندین باندی هاوشێوهی ئهوان لهكوهیتو سعودییه خهریكی چاالكیو ئامادهكاری
250ئهندامیدهستگیرکراویگروپێکیتیرۆریستیدانیانبهوهداناوهکهپهیوهندیانبهئێرانهوهههیه بۆ بهرپهرچدانهوهو تۆڵهكردنهوهی هێرشه سهربازییهكانیئهمریكابۆسهرئێرانن. لهناوخۆی ئێرانیش شهپۆلێكی نوێی ههڕهشهی فهرمانده سهربازییهكان لهدژی ئهمریكاوئیسرائیلدهستیپێكردووه. ئهحمهد رهزا پوور دهستان فهرماندهی
هێزی زهمینی ئهرتهشی كۆماری ئیسالمی لهوتووێژێك لهگهڵ ههواڵنێری ئیرنا دهڵێت «رێگهی بچوكترین سهركێشی بهدوژمن ن��ادهی��ن ،ئ�هرت�هش لهباشترین ب��ارودۆخ��ی ئ��ام��ادهی��یو ج�هن��گ��ی��دای� هو ئ��هم سوپایه لهتوانایدایهبهرهنگاریههرچهشنهههڕهش هو هێرشێكببێتهوه».
سوپایپاسدارانیشرۆژیپێنجشهممه بهباڵوكردنهوهی راگهیهندراوێك رایگهیاندووه ك��هل��هئ��هگ��هریب���هك���ردهوهدهره��ات��ن��ی ههڕهشهكان ،بهرژهوهندییهكانی ئهمریكا لهناوچهكهدهكهوێتهمهترسیجدییهوه. خامنهییرابهریكۆماریئیسالمیئێران لهنوێترینلێدوانیسهبارهتبهئهگهریهێرشی
سهربازی بۆ سهر ئێران دهڵێت «ههمووان بزاننك هلهئهگهریجێبهجێبوونیههڕهشهكان ل��هدژی ئێران ،بهرپهرچدانهوهكان تهنیا ناوخۆیئێرانناگرێتهوهورووبهڕووبوونهوهی ئێرانرووبهرێكیبهرینتردهگرێتهوه». هاوكاتئهحمهدینهژادلهرێوڕهسمیرۆژی پیشهسازیی بهرگری واڵت ،لهكۆبوونهوهی فهرماندهسهربازییهكانیئێراندهڵێت«ئێمه دهبێ بهشوێنێك بگهین كهپێش لههێرشی دوژمناندهستیانبقرتێنین». سایتیمیدڵئیستئۆنالینلهشیكاریو لێكدانهوهی ئهم ب��ارودۆخ �هدا دهنووسێ، بێگومانئهمجموجۆاڵنهیئێرانلهنیگهرانی بهرپرسانی ئێرانی لهئهگهره نزیكهكانه. ئهم نیگهرانییه هاوكاته لهگهڵ گفتوگۆی ناڕاستهوخۆینێوانئهحمهدینهژادوئۆباما لهڕێگهیچهندیندهاڵڵوناوبژیوانیجێگهی بڕوا.بهدڵنیاییهوههۆكارهكانیئهمبارودۆخه ئهوهنییه كهئهمریكا بیهوێ ئێران بكاته هاوبهشێکیناوچهییخۆی.بهپێچهوانهئهم بارودۆخه نیشانهی نیگهرانی بهرپرسانی ئێرانلهههنگاوهكانیئهمریكایه. ئێران دهزان��ێ كهبۆ رووب�هڕووب��وون�هوه لهگهڵ ئهمریكا دهستی بهسنوورهكانی ئهو واڵتهناگات،ههربۆیهدهیهوێههرلهئێستاوه لهمناوچهدالهگهڵئهمریكازۆرانبازیبكات. نیگهرانییهكانیئێراندووهۆكاریسهرهكی ههیه ،یهكهمیان ئابڵوقهی توندی ئهمریكاو ئهوروپاودووهمیانمهترسیهێرشیسهربازی بۆ سهر ئێران .ئهمریكا تائێستا بهباشی سیاسهتی تهسكتركردنهوهی گهمارۆكانی ئێرانیبهرهوپێشبردووه،بهاڵمئێستائێران نیگهرانی بڕیارو ههنگاوی دووهم��ه ،واته هێرشیسهربازییه.
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
14تایبهت
كۆماریئیسالمیبهشهڕوهاڵمیداخوازییهكانیكوردیدایهوه 31ساڵبهسهرفهرمانیهێرشبۆسهركوردستانتێپهڕی هیوا سهلیمی پاش تێپهڕینی 31ساڵ بهسهر هێرشی كۆماری ئیسالمی بۆ كوردستانی رۆژههاڵت، ئهمساڵ جیاوازتر لهسااڵنی رابردوو باسی رووداوی 28ی گهالوێژ دهكرێ .ئهو رۆژانهی كه بهفهرمانی خومهینی هێرشكرایه سهر كوردستان و بهههزاران كهس لهخهڵكی كوردستان كوژران .ئهوهش لهوهدا خۆی دهبینێتهوه كهبزووتنهوهیهكی ناڕهزایهتی لهئێران ئامادهبووهو تاڕادهیهك مێژووی س��ی س��اڵ��هی ك��ۆم��اری ئیسالمی ل��هزۆر جێگهدا خراوهته ژێر پرسیار. ئ��هو ش���هڕه ك��ه ب��هف��هرم��ان��ی جیهادی خومهینی دژ بهكوردستان ن��او دهب��رێ تهنیا بهرپهرچدانهوهو بهرهنگاری خهڵكی كوردستانی رۆژه��هاڵت��ی لێنهكهوتهوه، بهڵكو زیاتر لهدهیان پێشمهرگهی یهكێتی لهپێناو پاراستنی دهستكهوتهكانی كورددا لهرۆژههاڵت كوژران. چهند ههفته لهمهوبهر میرحسێن موسهوی رهخنهی لههێرشكردنه سهر كوردستان گرت و بهههڵهی وهسفكرد. ههموو ساڵێك لهالیهن چاالكوانانی كورد رێز له 28ی گهالوێژ دهگێرێت و ئهم رۆژه ب��هرۆژی نهتهوهیی ك��ورد لهكوردستانی ئێران ناوزهدكراوه. بۆ ئهم مهبهسته دهستوور لهم راپۆرتهی خ��وارهوهدا چاوخشاندنێكی خیرا بهسهر رووداوهك����ان����ی 31س���اڵ ل��هم��هوب��هری كوردستانی رۆژههاڵتدا دهكات. ل��هش��ۆڕش��هك��هی 79ی ئ��ێ��ران��هوه بۆ ههوڵهكانی دامهزراندنی دهسهاڵتی كوردی لهسهر زهمیینهی چهندین دهیه خهباتی سیاسیو چهكداری لهرابردوودا جموجۆلێكی س��ی��اس��ی گ�����هوره ل������هدوای ش��ۆڕش��ی 79ی ئێران لهكوردستان دروستبوو. ك��وردس��ت��ان��ی رۆژه����هاڵت ل��هرووخ��ان��دن��ی رژێ��م��ی پاشایهتی رۆڵ��ی گ��ێ��ڕاو دوات��ر فهزایهكی ك��راوهی سیاسیو كۆمهاڵیهتی لهكوردستان هاتهئاراوه .ئهگهرچی لهو چهند مانگهی سهرهتای دوای شۆڕش، بنكه سهربازییهكانی ئهرتهش لهشارهكانی كوردستان لهجێی خۆیاندا مابوونهوه، بهاڵم كۆنتڕۆڵو ئیدارهی شارهكان لهدهست هێزی پێشمهرگهو خهڵكدا بوو .حكومهتی ت��ازه ب��هدهس��هاڵت گهیشتووی كۆماری ئیسالمی بهوردی چاودێری رووداوهكانی كوردستانی دهكرد ،بهلێكدانهوهی هێزی كوردستانو كڕینی كات بۆ هێرشهكانی دوات���ر ،وهفدێكی بۆ گفتوگۆ رهوان��هی كوردستان كرد. زس��ت��ان��ی 1979ن��وێ��ن��هران��ی ك��ۆم��اری ئیسالمی گهیشتنه مههابادو لهوێ لهگهڵ نوێنهرانی گهلی ك��ورد كهپێكهاتبوون لهشیخ عیزهدینی حوسێنی ،دكتۆر قاسملو ،سهالحهدینی موهتهدی ،فوئادی موستهفا سوڵتانیو غهنی بلوریان دیدارو چاوپێكهوتنیان ئهنجامدا. ئهم دانیشتنه هیچ ئهنجامێكی ئهوتۆی لێنهكهوتهوه ،بهاڵم گهاڵڵهیهكی 8مادهیی لهالیهن نوێنهرانی ك���وردهوه رادهستی نوێنهرانی كۆماری ئیسالمی بهسهرۆكایهتی داریوشی فروههر وهزیری كاری حكومهتی ت��ازه پێكهاتووی ت��اران ك��را .ه��هر لهو ك��ۆب��وون��هوهی��هدا س��هن��اری م��ام��هدی، پێشنیازی مادهیهكی كرد ،كهرێگه بگیرێ لهگێڕانهوهی ئهو كوردانهی باشوور كه لهدوای ههرهسهێنانهكهی 1975هاتبوونه كوردستانی رۆژههاڵت. لهم مانگانهی سهرهتادا كه لهسهرهتای شۆڕش تا هاوینی 1980درێ��ژهی كێشا چهندین رووداوی وهك پێكدادانی سهربازی لهپاوه ،كۆچی مێژوویی خهڵكی مهریوان لهناڕهزایهتی بهرهفتارهكانی دهوڵهت لهو ناوچهیهو شهڕهكانی ناوچهی دیواندهره روویدا .چهند رۆژ پێش لهفهرمانی هێرشی سهرتاسهری بۆ سهر كوردستان ،شهڕێكی ق��ورس لهنێوان هێزهكانی پێشمهرگه لهالیهكو هێزهكانی سوپای پاسدارانو ئ��هرت��هشو ج��هن��دهرم��ه ل��هش��اری پ��اوه رووی��دا ،راگهیاندنهكانی سهر بهكۆماری ئیسالمی لهشارهكانی تری ئێران كهوتنه پ��ڕوپ��اگ��هن��دهو ج��ۆش��دان��ی ج��هم��اوهریو چهواشهكاری سهبارهت بهرووداوهكانی
شهڕ دژی کوردهکانی ئێران بهفهرمانی خومهینی ئهنجامدرا شاری پاوه .بهمهبهستی پشتیوانیكردنی هێزهكانی دهوڵ��هت لهپاوه ك��هوردهورده لهژێر گورزی هێزی پێشمهرگه خهریكی لهناوچوون بوون ،موستهفا چهمران جێگری سهرۆك وهزیرانی ئێران خۆی بهرهو پاوه ب��هڕێ��ك��هوتو ف��هرم��ان��دهی��ی جهنگهكهی لهئهستۆگرت .لهو 180پاسدارهی كه بۆ یارمهتیدانی ش��اری پ��اوه بهڕێكرابوون، 150كهسیان كوژراو ههروهها فڕۆكهیهكی سیخوڕی جۆری ئێف 4لهنزیك شاری پاوه خرایه خوارهوه. فهرمانی جیهاد دراو بهرهنگاری سێ مانگه هاتهئاراوه خومهینی لهپهیامیك بۆ سهرجهمی هێزه
سهعاتداو لهدادگایهكی چهند دهقیقهیدا خهڵخاڵی بڕیاری لهسێدارهدانی 12كهسی پهسهندكرد .لهدوانیوهڕۆی رۆژی دواتر 7 كهسیتر لهخهڵكی پاوه لهسێدارهدران. ئینجا بهبیانووی ئهوهی كهچهند ژنێكی موسڵمان لهیهكێك لهمزگهوتهكانی شاری سنه لهالیهن هێزی پێشمهرگهوه بهبارمته گیراون ،ههستی ئایینی شاره فارسهكان جۆشدراو هێرشی بهرباو بۆ شاری سنهش دهستیپێكرد .هێزه چهكدارهكانی ئێران بهپشتیوانی جاشهكانی ناوچهكه ،ههروهها تاقمو گروپه چ��هك��داره ئیسالمییهكانی ناسراو بهمهكتهبی قورئان سهرجهمی ش��ارو شارۆچهكانی كوردستانو لهوانه
خومهینی لهپهیامیك بۆ سهرجهمی هێزه چهكدارهكانی ئێران ،فهرمانی هێرشی بهرباڵوی زهمینیو ئاسمانی بۆ سهر كوردستان پهسهندكرد چهكدارهكانی ئێران ،فهرمانی هێرشی ب��هرب��اوی زهمینیو ئاسمانی ب��ۆ سهر كوردستان پهسهندكرد 28 ،گهالوێژی 1358ی ههتاوی بهرانبهر به 19ئۆگهستی 1979ی زایینی ئهم هێرشه دهستپێكرد. هێرشێكی بهرباو دهستیپێكردو هاوكات لهگهڵ هێرشی هێزه چهكدارهكان ،خهڵخاڵی نوێنهری خومهینی بۆ دادگاییكردنی خهڵكی ناڕازی رهوانهی كوردستان كرا .لهیهكهمین كاتژمێرهكانی جهنگ سهرهڕای بهرهنگاری ب��هرچ��اوی خ��هڵ��كو هێزی پێشمهرگه، ش���اری پ���اوه گ��ی��رای��هوهو لهچهندین
س��ن��ه ،س��هق��ز ،ب��ان��ه ،م��هه��اب��ادو...ی��ان گرتهوهو پێشمهرگه شارهكانی چۆڵكردو ب��هرهو سنوورهكانی كوردستانی عێراق پاشهكشهی كرد. لهسنوورهكان بۆ جارێكیتر هێزی پێشمهرگه خۆی رێكخستهوه ،سهرلهنوێ زۆرب��هی ناوچهكانی كوردستان ل��هالی��هن هێزی پێشمهرگهوه رزگاركرایهوه ،ئاگربهستو ئاشتی كاتی راگهیهندرایهوه .بۆ جارێكیتر پ��رس��ی گفتوگۆ ل��هالی��هن حكومهتی ناوهندییهوه هاتهكایهوه ،بۆ ماوهی نزیك به 7مانگ كۆنتڕۆڵكردنی كوردستان
لهالیهن پێشمهرگهوه ،چهندین دانیشتن لهنێوان نوێنهرانی خهڵكی كوردستانو حكومهتی ناوهندی سهریگرت. یهكهمین كۆبوونهوهیان كه بهشێوهی نهێنی بوو لهسهردهستی جهالل تاڵهبانی سكرتێری یهكێتی لهناوچهی بێورانی سهردهشت لهنێوان وهفدی نێونهرایهتی ك��ورد بهسهرۆكایهتی شیخ عێزهدینو لهالیهنی بهرانبهریش به بهشداری فروههر وهزی��ری ك��ارو سهحابیو سهباغیان دوو كاربهدهستی تری ئێران بوون ،چهندین ئ��هف��س��هری پ��ای��هب��هرزی س��وپ��ای ئێران روویدا .دواتر ئهم كۆبوونهوانه بۆ مههاباد گ��واس��ت��رای��هوه ،ب��هاڵم هیچ ئهنجامێكی لێنهكهوتهوهو دواج��ار هێرشی دووهم��ی سهربازی دهستیپێكرد. فهرمانی هێرشی دووهمو داگیركردنی تهواوهتی كوردستان ل���هدوای رزگ��ارك��ردن��هوهی سهرلهنوێی ش���ارهك���ان ل���هالی���هن خ���هڵ���كو ه��ێ��زی پێشمهرگهوه ،خومهینی بهپهلهپهله كهوته پاساوهێنانهوهو لهسهر رێككهوتنی دووالیهنی ك��وردیو دهوڵ��هت ،ئاگربهست راگهیهندراو گفتوگۆكان دهستیپێكردهوه. ه��هروهك چاوهڕواندهكرا ئهم دانیشتانه ب��ۆ ح��ك��وم��هت تهنیا كڕینی ك��ات بۆ خۆڕێكخستنهوهی دووب���ارهو هێرشێكی ههمهالیهنتر بوو .حكومهتی ئێران بههیچ شێوهیهك قایل بهمافهكانی گهلی كورد لهكوردستانی رۆژههاڵت نهبوو ،ههر بۆیه لهچهشنی پهالمارهكهی 19ی ئۆگهستی 1979بۆ جارێكیتر هێرشه سهربازییهكان دهستیپێكردهوه .لهرێكهوتی 18ی ئاپریلی 1980هێزه چهكدارهكانی كۆماری ئیسالمی بهشێوهیهكی بهرباو هێرشیانكردهوه سهر كوردستانو شاری سنه وهك دهروازهی هاتنهناو كوردستان دی��اری��ك��را .هێزی پێشمهرگه هاوشان لهگهڵ خهڵكی ئهو شاره بۆ ماوهی 24رۆژ بهرهنگاریان لهبهرانبهر هێرشی زهمینیو ئاسمانی سوپای ئێراندا كرد ،خهڵكی ئهو شاره بهدروستكردنی م��هت��هرێ��ز ل��هس��هر ج��ادهك��انو بهچهكه سوكهكان كهوتنه بهرهنگاری .سهرهنجام حكومهت س��هرك��هوت��ن��ی بهدهستهێناو لهكاتێكدا ئهو شاره خهڵتانی خوێن كرا، پێشمهرگه بهناچاری شاری بهجێهێشتو حكومهت دهستی بهسهر سنهدا گرت. لهدرێژهی ئهو هێرشه بهرباوهدا سهرجهمی شارهكانیتر به بهرهنگارییهكی بێوێنهو
بهگیانلهدهستدانی ههزاران كهس داگیركراو شاری بانه وهك دوایین شاری كوردستان لهالیهن سوپای ئێرانهوه گیرایهوه. یهكێتی نیشتمانی رۆڵی گێڕا لهرووداوهكانی كوردستان لهدوای شۆڕشی ئیسالمی ،یهكێتی رۆڵێكی ب��هرچ��اوی لهملمالنێ سیاسیو سهربازییهكانی كوردستانی رۆژههاڵتدا گێڕا ،لێرهدا دهكرێ ئاماژه بهچهندین نمونهی مێژوویی بكرێ. لهرووداوی گرتنی پادگانی ئهرتهش لهشاری س��هردهش��ت لهرێكهوتی 26ئۆگهستی ،1979لهالیهن كۆمهڵهوه داوا لهتاڵهبانی كرا كهپشتیوانی سهربازی لهكۆمهڵه بۆ گرتنی پادگانی سهردهشت بكرێ ،یهكێتی نیشتمانی وهاڵمی ئهو داوكارییهی دایهوهو پۆلێك پێشمهرگهی یهكێتی بهفهرماندهیی قادر شۆڕش بهشداری لهم چاالكییهدا كرد. له 16ی ئاگۆستی 1979تێكههڵچوونی سهربازی لهنێوان خانو بهگهكانی ناوچهی دیواندهرهو كۆمهڵه بههاوكاری یهكێتیو چریكهكانی فیدایی لهگوندی كهرهفتو ه��ات��هئ��اراوهو چهند ك��هس شههیدبوون كهیهكێكیان پ��ێ��ش��م��هرگ��هی یهكێتی نیشتمانی بوو .لهبهرهنگاربوونهوهی هێزی پێشمهرگهی كۆمهڵهو دیموكراتو چریكه فیداییهكان لهشاری پاوه ،پێشمهرگهكانی یهكێتی نیشتمانی رۆڵێكی بهرچاویان گێڕاو ئ��هم بابهته ب���هردهوام لهرۆژنامه سهرتاسهرییهكانی ئێران باسی لێدهكرا. ل�����هرووداوه چ��هك��داری��ی��هك��ان��ی ش��اری مهریوان یهكێتی رۆڵی كاریگهری گێڕا. لهدانیشتنهكانی نێوان نوێنهرانی گهلی ك��ورد لهكوردستانی رۆژه���هاڵت لهگهڵ حكومهتی ن��اوهن��دی ،یهكێتیو خودی تاڵهبانی بهشداربوون. نهوشیروان مستهفا لهكتێبێكیدا باس لهوه دهكات كه لهسهر داوای حیزبی دیموكرات بهشداریان لهشهڕكردووه دژی كۆماری ئیسالمی. س��هرچ��اوهك��ان��ی ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن ب��اس ل��هوهدهك��هن كهسهرجهمی شههیدهكانی یهكێتی لهكوردستانی رۆژههاڵت لهو ساڵه پڕ لهرووداوانه 17 ،كهسنو ئهمه سهرهڕای ئ��هوه دێت كه بهشێوهیهكی بهرباویش چهكو تهقهمهنیان رادهستی ئۆپۆزیسیۆنی ك��وردی ئێرانی ك���ردووه ،بهشدارییهكی چاالكانهیان لهبهرهنگارییه چهكدارییهكانی خهڵكی كوردستانو هێزی پێشمهرگهدا كردووه.
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
کۆمێنت 17
هاوینی وهزارهتی پهروهرده چۆن بوو؟ فایهقسهعید چ����وارم��ان��گزی���ات���رب���هس���هرئ �هو خۆپیشاندانهدا تێپهڕبووه كهههندێك لهخوێندكاره ه �هرزهك��ارهك��ان ل �هدژی وهزارهت������ی پ������هروهرده لهسلێمانی ب�هرپ��ای��ان ك��ردب��وو .خوێندكارهكانی ئێمهش وهك��و ههموو یهكێكی دیكه بیروڕاكانوههڵوێستیخۆیانلهبهرانبهر گۆڕانكارییهكانی وهزارهت��ی پ �هروهرده ن��اش��ارن �هوهوك��همت��ازۆرگ��وزارش��ی لێدهكهن .بهاڵم ئهو خۆپیشاندانه به بهراوردلهگهڵخۆپیشاندانهكانیدیكهدا، ب �هدهر ل �هوهی توندوتیژی لێكهوتهوه، مانایهكی سیمبۆلیشی ههبوو .لهالیهك پرۆتێستێكبوودژبهیهكێكلهباشترین بڕگهكانی ئهو ریفۆرمه پهروهردهییهی ساڵی2007بۆیهكهمینجارلهمێژووی ك��وردس��ت��انو عێراقیشدا ئهنجامدراو لهالیهكی دیكهشهوه ناڕهزاییهك بوو كهچۆكی بهوهزارهتی پهروهرده داهێناو ئهوهی نیشاندا كهوهزارهتی پهروهرده خۆیلهبهردهمیهكهمیننهرمهناڕهزایی خوێندكاراندا نهگرت .دهرئهنجام ئهو بڕگه بڕیاره ههڵپهسێردراو جێگهكهی تاوهكوئێستاشبهبۆشیماوهتهوه. ل��هودهم���هوهوهزارهت����یپ����هروهردهو شهخسی بهڕێز وهزی��ری پ��هروهردهش
لهچهندین دیمانهو بۆنهدا ئاماژه بۆ ئهوهدهكهنكهسیستمینوێیخوێندن كهموكوڕی زۆری تێدایه بهبێئهوهی ئ��هوك�هم��وك��وڕی��ی��ان�هل �هپ��ڕۆژهی �هك��دا دهسنیشانبكهن .لهبهرانبهر ئهمهشدا لهسهردهمیئهوخۆپیشاندانهوهپهیمانی ئهوهبهخوێندكارانومامۆستایاندهدهن كههاوین پێداچوونهوهیهكی گشتی بهسیستمهكهدادهكهن. دووههفتهیدیكهدهرگایقوتابخانهكان ئ��اوهاڵدهب��ن�هوهو خوێندكارانیش لهنێو دڵهڕاوكێدادهستبهخوێندندهكهنهوه. لێرهداههمووخوێندكارێكئهوهدهزانێتو چاوهڕوانیئهوهشهلهوهزارهتیپهروهرده بڕیارێك یا چهند بڕیارێك بهمهبهستی جێگیركردنیو باشتركردنی ههندێك بوار دهربكات ،چونكه وهزارهت خۆی پهیمانیئهوهیدابوو.بهالیهنیكهمهوه دهكرێ ئاماژه بهو بڕیاره زۆر گرنگهی سهرهوهبدهینكهپهیوهندییهكییهكجار گ��هورهی بهخوێندكارانی ئامادهییهوه ههیه.زۆرسهیریشنییهكهئێمهلێرهدا باس لهو دڵهراوكێیه بكهین كهوهزارهت ب��ۆ خوێندكارهكانی دروس��ت��ك��ردووه، چونكهلهساڵی2007دابڕیاریئهوهدرا كۆنمرهیپۆلی12بهسهرههمووقۆناغی ئامادهییدا داب �هش��دهك��رێ��ت ،بههاری ئهمساڵ ئ�هو بڕیاره راگیرا یا باشتر وایه بڵێم ههڵوهشێندرایهوهو پهیامێكی نانووسراوبۆخوێندكاراننێردراكهچیتر
كاربهوبڕگهیهناكرێتوبهالیهنیكهمهوه ئهگهری ئهوه ههیه پاشهكشهبكهن بۆ سیستمه كۆنهكه .بێگومان خوێندكار بهرگهی ئهوه ناگرێت لهسیستمی 2006 وهبازبۆسیستمی2007بداتودواتریش دووبارهبازبداتهوهبۆسیستمی.2006 ئهمه جهوههری ئهو دڵهراوكێیهیه كهبۆ خوێندكارهكانمان دروستكردووه ،ئهمه س����هرهڕای ئ���هوهی ك��ۆی سیستمهكه لهداهاتوویهكیتهمومژاویدادهژی،چونكه هیچخوێندكارێكوپهروهردهزانێكلهالی روون نییه كهچی جۆره گۆڕانكارییهك دهكرێت. لهالیهكئهوهاوینهیوهزارهتباسیدهكرت تێپهڕیولهالیهكیدیكهشهوهدووههفتهی ماوهبۆكردنهوهیقوتابخانهكان،بهاڵم هێشتا خ��وێ��ن��دك��ارهك��ان ن��ازان��ن بهچ سیستمێك مامهڵهیان لهگهڵدا دهكرێت. ئهگهر ئێمه لهواڵتێكی پێشكهوتوو ب��ووی��ن��ای�هم��نن��ی��گ �هرانن��هدهب��ووم، چونكه ههر بڕیارێك بهیهك رۆژ بهر لهكردنهوهی قوتابخانهكانیش دهرچوایه هێنده گرنگ نهبوو ،چونكه لهكاتی خوێیدا جێبهجێ دهك��را ،بهاڵم یهكێك وهزارهت���ی لهتایبهتمهندێتییهكانی پ��هروهردهی كوردستان ئهوهیه ئهمرۆ بڕیارێك دهردهكاتو دووسبهی یهكێكی دیكهكههاودژهلهگهڵئهوهییهكهمهداو دوای ماوهیهكی كورت بڕیاری سێیهم دهردهكات كهداوای گهڕانهوه دهكات بۆ
بڕیاری یهكهم .ئهم تایبهتمهندێتییهش پهیوهندی تهنها بهوهزارهتهكهی كاك سهفینهوه نییه .لهوانهیه وهزارهت��ی پ����هروهرده ل��هم دێ���ڕه نیگهرانبێت، بهاڵم چاوگێڕان بهرۆژنامهكاندا راستی ئ��هم قسهیه دهردهخ����ات كهههندێك لهمامۆستاكان به بهڵگهوه ئاماژهیان پێكردووه. تائێستا روون نییه ئ��هم هاوینه چی ك���راوه ،پێداچوونهوهكه ك��راوه یا نا ،چۆن ك��راوهو بهچی بهشێكی سیستمهكهدا پێداچوونهوه ك��راوه. تائێستاش وهزارهت�����ی پ����هروهرده بهرهسمیراگهیهندراوێكیدهرنهكردووه باس لهپرۆژهیهك بكات .ههمووشمان زۆرجارئهوهلهوتارهكاندادهخوێنینهوه ك����هزۆر ش��ت ب��هم��هزاج��ی شهخسی دهكرێتو ئهمهش دووب��اره وهزارهت��ی پ�هروهرده ناڕهحهت دهكات ،بهاڵم بۆ جارێكی دیكهش دهڵێم ئهم خاڵهش پهیوهندی تهنها بهوهزارهتهكهی كاك سهفینهوه نییه ،بهڵكو لهههموو وهزارهتهكانداكهمتازۆرههروابووه. بۆ ئ�هوهی كهسیش نیگهران نهبێت، دهب��ێ ئ �هوه بزانین ئهگهر كارهكان لهسهر بنهمای لێكۆڵینهوهی زانستی نهبوو كهواته زانست تێیدا ئاماده نییه،بهڵكومهزاجیشهخسیحوكمی دهكات.ههركهسێكپێیوایهمهزاجی شهخسی لهكارێكدا رۆڵ��ی نهگێراوه
با ئاماژه بهڵێكۆلینهوه زانستییهكان بكاتكهكراون. بهههرحاڵههموومانبهتهمایئهوهینتا دووههفتهیدیكهچارهنووسیئهوبڕگه ههڵپهسێراوه دیاریبكرێتو كارهكانی وهزارهت��ی��شك�هل�همه��اوی��ن�هداك��راون پهردهیان لهسهر ههلماڵرێت .لهالیهكی دیكهوهكۆمهڵێكپرۆژهوكاریزۆرگرنگ ههیه ل�هب��واری پ���هروهردهدا كهدهبێ وهزارهتیپهروهردهكاریانلهسهربكات بۆ ئهوهی بتوانێت لهكۆتایی كابینهی شهشهمداشانازییانپێوهبكات.بهرای م��ن دهستپێكی ئ �هو ك��اران �هش دهب��ێ لهماوهیئهمساڵدائاشكرابكرێنوكاریان لهسهربكرێت.
كاری ئهمریكا لهعێراق تهواو نهبووه فهراییتنچ-رۆژنام هیحورییهت لهتوركییهوه:محهمهدعهلی سهرۆكی ئهمریكا ههرچۆنێك بێت بهڵێنهك هی بردهس هروپهیڕهویئهوخشتهزهمهنیی هیكرد كهبۆ كشانهوهی سهربازانی سوپای واڵتهك هی لهعێراقدانرابوو.دوایینیهك هیشهڕكهریئهو سوپایه لهڕێی كوهیتهوه عێراقی بهجێهێشت. ئهو 50ههزار سهربازهی كهماویشهتهوه دوای ئ�هوهی هێزه ئهمنییهكانی عێراق بهتهواوهتی پهروهردهدهكهن بهپێی ئهو رێككهوتننامهی هی پ��ارس��اڵ ل�هن��ێ��وان ه���هردوو واڵت���دا ئیمزاكرا دهگهڕێنهوه واڵتهك هی خۆیان .بهاڵم ئایا ئهو خشته زهمهنیی هی دان���راوه پهیڕهودهكرێت، ئ��هوه هێشتا روون نییه .ئهمریكییهكان خۆشحاڵن ب �هوهی عێراق بهجێدههێڵن ،بهاڵم بهوت هی زۆرێك لهچاودێرانی سیاس یو بهرپرسه سهربازییه عێراقییهكان بهگومانهوه دهڕواننه ئ �هم كشانهوهیه .لهعێراقێكدا كهچهندین مانگه ناتوانرێ رێككهوتنێك بۆ پێكهێنانی حكومهت بكرێت ،ترسی ئ��هوه بااڵدهسته ك��هدوای كشانهوهی س�هرب��ازه ئهمریكییهكان جارێكیتر رێ��ژهی پێكدادانو توندوتیژییهكان بهرزبێتهوه.بهرپرسهئهمریكییهكانرایدهگهیهنن كهكێشانهوهی هێزهكانی واڵتهكهیان بهمانای بهجێهێشتنی عێراق بهتهنها نای هتو ههرواشه. بهپێی ئهو پالنهش كهپهیوهسته بهكشانهوهوه رێككهوتنی ورد لهسهر ئهو چ هكو تهقهمهنیو جبهخانانهكراوهكهعێراقلهئهمریكایدهكڕێت. ئهوكڕینوفرۆشهشلهڕێگ هیوهزارهتیدهرهوهو ناوهنده دیبلۆماسییهكانهوه بهردهوامدهبێت. كهركوكیشتائێستاگرنگترینبابهتهكهههڕهشه لهسهقامگیرییعێراقدهكات.نهئهوریفراندۆمه ئهنجامدرا كهبهڵێن بهكورد درابوو بكرێتو نه لهبارهی رێككهوتننامهكانی بواری نهوتیشهوه گهیشتنه ئهنجام .بۆ جێبهجێكردنی مادهی 140ی دهستووری عێراقیش فشارهكانی كورد بۆ س�هر بهغداد ب �هردهوام �ه .ئ�هم بابهته كه لهتوانایدایه ببێته جدیترین هۆكاری پێكدادان لهنێوان ك��وردو عهرهبدا ،لهقۆناغی داهاتوودا دهبێته مای هی مشتومڕی زۆرو ئهگهری زۆریش ههیه ببێته هۆی دروستبوونی قهیرانی جدی.
ئایائهمریکابهتهواوهتیلهعێراقدهچێتهدهرهوه؟ جهیمس دوبیك كهژهنهراڵێكی خانهنشین هو ل�هن��ێ��وان س��ااڵن �ی 2007و2008دا ب �هش��داری لهڕاهێنانی هێزه ئهمنییهكانی عێراقدا كردووه، لهو شیكردنهوهیدا كهسهبارهت بهپێكدادان لهو ناوچانهكردوویهتی،دهڵێتدهتوانرێبۆبهرگرتن لهقهیرانی ك�هرك��وك لهناوچه سنورییهكانی باشووری ههرێمی كوردستانو لهو جێگایان هی كهمای هی مهترسین ،هێزی ئاشتی نێودهوڵهتی جێگیربكرێتوهكئهوهیلهواڵتانیبهڵقانههیه. بیرۆك هیجێگیركردنیهێزیئاشتیپارێزكهیهك هی شارهزالهبهرهنگاربوونهوهیتیرۆردالهخۆدهگرنو
ف��رهن �هت �هوهن ن��وێ نیی هو ل �هو ناوهندانهشدا باسدهكرێت كه نزیكن لهئیدارهی ئهمریكییهوه. بهاڵمكوردبهههمووشێوهیهكئهوه یبهیانكردووه كهنایهوێ هێزی بیانی لهناوچهكانیدا ببینێت. بابهتی مانهوهی بنك هی سهربازی ههمیشهیی ئهمریكییهكانیشبهردهوامبهدرۆدهخرێتهوه.ئایا ئهمریكابهڕاستیعێراقبهجێدههێڵێ؟باوازلهوه بێنین كهئهمریكا لهعێراق خهرجیكردووه ،بهاڵم دوای ئهوهی ئهو دهوڵهت هی پارچهپارچه كردو كۆمهڵگاك هیدابهشكردووهكبانگهش هیبۆدهكرا بههێزترینسوپایخۆرههاڵتیناوهڕاستیلهدوای
ئیسرائیلهوهبههۆیتیرۆرهوهلهناوبردوئێستا ئهوواڵتهبهجۆرێكیلێهاتووهكهئاوااڵیهلهبهردهم ههردهستوهردانێكیدهرهك یولهنێویشیانداهی دراوسێكانی،ئایائهمریكابهجێیدههێڵ ێوبڕوات؟ بهدڵنیاییهوهنهخێر.ئۆبامائهوبهڵێن هیداویهتی دهیباتهسهر.لهجیاتیهێزهشهڕكهرهكان یولهژێر ناوی راهێنانو پهروهردهكردنی سوپاو پۆلیسی عێراقدارێككهوتننامهلهگهڵچهندینكۆمپانیای ئهمنی داردهس��ت �ی خ��ۆی لهنمون هی بالكۆتهر واژۆدهكاتوشهشحهوتههزار"ئهمنیهتپارێز" لهناوگهالنیعێراقدابهرهاڵدهكات.جگهلهوهش
50ه �هزار سهرباز النیكهم تا پاییزی داهاتوو ل�هو واڵت �ه دهمێننهوه .لهپاڵ ئهمهشداو ههر لهئێستاشهوهژمارهیئهوكهسان هلهواشنتۆنكهم نینكهباسلهوهدهكهنئهگهرداواكاریلهالیهن حكومهنیعێراقهوهبكرێت،دهتوانرێئهمخشته زهمهنییه گۆڕانكاری بهسهردا بهێنرێت .بردنه سهری بهڵێنی كشانهوهی هێزه شهڕكهرهكان بهمانای بهجێهێشتنی عێراق نایهت .كراولی وتهبێژی وهزارهت��ی دهرهوهی ئهمریكا دهڵێت "لهعێراقداشهڕكردنكۆتاییپێدههێنین،بهاڵم كارهكانمانكۆتاییپێناهێنین".
روونكردنهوهیهكله(هۆشیارعهبدوڵاڵ)هوه، سهبارهتبهچاوپێكهوتنهكهیبهڕێزشێخعهبدولرهحمانینهقشبهندیلهڕۆژنامهیدهستووردا لهژماره()45یرۆژنام هیدهستوورولهچاوپێكهتنێكیدا بهڕێزشێخعهبدولرهحمانینهقشبهندیوێرایكۆمهڵێك رهخنهو گلهیی لهگۆڕانو كهی ئێن ئێن ،ناوی منی لهدووشوێنداهێناوهوباسلهوهدهكاتكهمنبومهته هۆی البردنی ههواڵی ه�هورام��ی .من بۆ بهڕێز كاك عهبدولرهحمانو ههورامییه بهڕێزو ئازیزهكانیش ئهم روونكردنهوهیهدهنووسم: .1من دوورو نزیك پهیوهندیم بهالبردنی ههواڵه ههورامییهكانهوه نییه ،راسته لهخستنه سهر سكهی
ههواڵهكانودانانیكاتوكهسیشیاوبۆجێبهجێكردنیان ئ�هوه من ب��ووم یهكالمكردهوه ،ب�هاڵم كاتێك بڕیاری البردنییاندانانیشیدراوهپهیوهندیبهمنهوهنییه، منناتوانمبڕیارێكیلهوشێوهیهیهكالبكهمهوه،بهتایبهت كهكاك عهبدولرهحمان دهزانێت لهسهروی منهوه دوو كهسیترههیهكهدوابڕیارهیئهوانهنهكهیمن. .2بهپێچهوانهوهكهزانیومانهههواڵیههورامینامێنێت، وتمانپێویستهبهههورامیبهرنامهیهكیههفتانهههبێت كهكلتووروناسنامهیناوچهیههورامانبخاتهروووهك
جێگرهوهی ههواڵی ههورامی كهههر دووبارهی ههواڵه سۆرانییهكانبوو. .3من ههر ئهو كاته ئاگاداری نیگهرانی بهڕێز كاك عهبدولرهحمانبووموچهندینههوڵمانداكهئهوبهرنامهیه بخهینهسهرپێ،كهراوبۆچوونیكاكقادروكاكئارامیش بوو ،سهركهوتوو نهبوو ،تا ئهوهی ئێستا سهرگهرمی بهرنامهیهكینبهههورامیكهمهگهرههرئامادهكارهكهی شایهتیئهوهبداتكهمنخۆمبهشهخسیچهندپێوهی هیالكموگهرهكمهبكهوێتهسهرسكه.
.4منرێزوخۆشهویستیزۆرمبۆكاكعهبدولرهحمان ههیهو گلهییهكانی لهسهر چاوانمان ،ب�هاڵم خۆزگه بهرلهوهی ئاوا قسهمان لهسهر بكات ،خۆی لهزاری خۆمانهوهراستییهكانیبیستبانهكلهخهڵكیترهوه. خ��ۆش بهختانهش ل �هم دوای��ی��ان �هدا جگه لهههوڵی بهرنامهیهكیههفتانه،پهیامنێریسنوورهكهدیاریكراوهو دهتوانێتراپۆرتیههورامیبكاتولهههواڵدادابهزێت، بهاڵمدهبێتههمووئازیزانیشبزاننكهكهیئێنئێن كهناڵێكیتایبهتمهندیههواڵیهودهبێتموراعاتیئهو
تایبهتمهندیهیبكرێت. لهكۆتایشدا گلهییهكهی كاك شێخ بهو تێگهیشتنه وهردهگ��ری��ن كهگلهیی ل �هدۆس��ت دهك��رێ��ت ،ئ �هوهی لهدهستیشمان بێت لهخزمهتی كلتوورو رهسهنهیاتی ناوچهیههوراماندرێغیناكهینوسوپاسوخۆشهویستی دووب��ارهم��ان بۆ ك��اك شێخو ههورامییه بهڕێزهكان كهدۆستوناسیاومانلهناویاندازۆرزۆره. هۆشیارعهبدوڵاڵ 2010/8/18
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
16کۆمێنت
دابهشبوون ئهحمهد ئاڵتان رۆژنامهی تهرهف لهتوركییهوه :محمهمهد عهلی كهمال توركیا دابهشدهبێت ،ب��هو ج��ۆرهش كهپێویست دهك���اتو زۆر تهندروستانه دابهشبوونێكی "ئاسایی"ی بهسهردا دێت .ئهم زاراوهی "دابهشبوونی ئاسایی"ه هی سهردهمی خوێندنگهمهو لهبیرم ماوه، لهسهر ئینتهرنێتیش جارێكی دیكه تهماشامكردهوه بۆ ئهوهی بزانم بهدروستی لهبیرم ماوه ،ههر بهو جۆره بوو .ئهو خانانهی "پیردهبن" لهڕێگهی دابهشبوونی "ئاسایی"یهوه بۆ دوو بهش جارێكی دیكه نوێدهبنهوه .بهبڕوای من ئهمهی ئێمه لهئێستادا تێیداین بهتهواوهتی ئهمهیه .ناتوانین لهیهك نهچینو دژی یهك "دوو شتی جیاواز" بین .وهك كوردو توركو عهلهویو سوننی، چهپهكانو راستڕهوهكان دابهش نابین .ئهمڕۆ ههموو كۆئهندامی كۆمهڵگهی ئێمه ،ههموو دینو ئهتنو مهزههبو ئهو شتانهی بوونیان ههیه ،بهبێ ئهوهی یهكێتی نێوانیان تێكبچێت دابهشدهبن .لهنێو یهكێك لهو دوو خانهیهی دابهشدهبێت ت��وركو ك��وردو سوننیو عهلهویو چهپو راست ههن .لهنێو خانهی دووهمیشدا توركو كوردو سوننیو عهلهویو چهپهكانو راستهكان ههن .پێكهاتهی ئهم خانانه وهك یهكه .بهاڵم "بیركردنهوه"یان جیاوازه .ئهوهش كهوا دهكات ئهو دابهشبوونه ئهوهنده تهندروست بێت ههر ئهمهیه. ئهم دابهشبوونه لهسهر بنهمای دینو ئهتنو مهزههب نییه ،بهڵكو لهسهر بنهمای بیركردنهوهیه .ئهو دهوڵ��هتو كۆمهڵگهیهی ئهم كۆماره دروستیكرد پیربووه .لێره تهنها سوپاو دهسهاڵتی دادوهریو سیاسهتو دهوڵهمهندیو "دهسهاڵت" پیرنهبوون ،كوردو سوننیو عهلهویو چهپو راستو "ئۆپۆزیسیۆن"هكهشی تهمهنیان زۆر بووه. لهدهسهاڵتو ئۆپۆزیسیۆنیشدا ههمان بهتهمهنبوونو كهموكوڕیی دروستبوو ،ههریهك لهوانه لهنێو رهفتارو ههڵسوكهوته كۆنهكانیاندا وشكبوونهوه .بهاڵم ئهم ریفراندۆمه لهسهر دهستوور دابهشبوونهكهی تهكاندا .ریفراندۆمهكه نهبووه هۆی ئهوهی دابهشبین ،بهڵكو تهنها بووه هۆی ئهوهی ئهم دابهشبوونه بگاته ئاستێك بهچاو ببینرێت. كوردهكان لهنێو خۆیانداو سوننیهكان لهنێو خۆیانداو عهلهویو چهپو راستهكانیش بهههمان شێوه دابهشدهبن ،ئهم دابهشبوونه "نوێ"یه وادهكات زمانه "كۆن"هكهی ئێمه تووشی ئاستهنگببێتهوه .بۆ نمونه ئێمه بهوه راهاتووین كوردو تورك لهیهكتر جیابكهینهوه .ئهگهر لهڕیفراندۆمهكهی ئهم جارهدا باس لهكوردهكان بكهین ،ئایا كام كوردانهمان مهبهسته؟ ئهوه نییه لهبهرانبهرماندا جهماوهرێكی یهك پارچهو یهكگرتوو ههبێ�ت .بهدهپهو پهكهكه پێشنیازی بایكۆتكردنی ئهم ریفراندۆمه دهك��هن ،ژمارهیهكی بهرچاو لهڕێكخراوهكانی كۆمهڵگهی مهدهنیو سیاسهتمهدارانو رووناكبیران لهكوردهكانیش "بهڵێ" بۆ گۆڕانكارییهكانی دهستوور دهكهن .ههموویان كوردن ،بهاڵم بهدابهشبوونێكی ئاسایی بهسهر دوو خانهدا لهیهكتری جیادهبنهوه. ههمان حاڵهت بۆ سوننیه دیندارهكانیش بهو جۆرهیه .بۆ نمونه ئاك پارتیو پارتی سهعادهت "بهڵێ" بۆ گۆڕاناكارییهكانی دهس��ت��ور دهڵ��ێ��ن لهكاتێكدا ك���هس���ون���ن���ی دی�����ن�����دارنو بهدهپهو پهكهكه ئهربهكانو جهماعهتهكهشی "ن��هخ��ێ��ر"ی��ان ب��ۆ دهس��ت��وور پێشنیازی بایكۆتكردنی پێباشه ك��هه��هر سوننینو ئهم ریفراندۆمه دیندارن .ههردووكیان سوننیو دهكهن ،ژمارهیهكی دیندارن ،بهاڵم لهدوو خانهی جیاوازدان .نهتهوهپهرستهكانی بهرچاو لهڕێكخراوهكانی وهك م���هه���هپ���ه دهن���گ���ی كۆمهڵگهی مهدهنیو "نهخێر" بهدهستور دهدهنو سیاسهتمهدارانو نهتهوهپهرستهكانی وهك پارتی یهكێتی مهزن "بهڵێ" به باش رووناكبیران دهزانن .ههندێ لهعهلهوییهكان لهكوردهكانیش "بهڵێ" دهنگی ئهرێ دهدهنو ههندێكی بۆ گۆڕانكارییهكانی دیكهیان نهرێ .پێكهاتهكانی نێو ههریهك لهو خانانه لهوی دهستوور دهكهن دیكه دهچێت ،بهاڵم بۆچوونی ی��هك��ێ��ك��ی��ان ب���هت���هواوهت���ی جیاوازه ل��هوی تریان .ئهم جیاوازییه تهنها بهم ریفراندۆمهوه ناوهستێ .بهڵكو لهزۆر مشتومڕی لهمهودوادا ئێمه ئهم دابهشبوونه ئاساییه دهبینین .ئهو دهسهاڵتو ئۆپۆزیسیۆنهی ههوڵدهدهن بهو شێوهیهی كهڕاهاتوون لهسهری كێشهكان چارهسهربكهن لهالیهك گرددهبنهوهو ئهو دهس��هاڵتو ئۆپۆزیسیۆنهش كهبۆ چارهسهری نوێ بۆ كێشهكان دهگهڕێن لهالیهكی دیكه كۆدهبنهوه .لهوهش ناچێت لێك تێنهگهیشتنو پێكدادانهكانی نێوان ئهم دهسهاڵتو ئۆپۆزیسیۆنه تهواو ببنو كۆتاییانبێت .پێكدادانهكان بهردهوامدهبن، ب��هاڵم لهچوارچێوهی خانهیهكداو زمانێكو دووری��ی��هك��ی نوێ وهدهست دههێنێت .وهلێ لهوهی دیكهدا زمانو تێگهیشتنه كۆنهكه دهبینرێتو دهمێنێتهوه .شێوازی "پێكدادانو بهرهنگاربوونهوه"كان دهگ��ۆڕێ��ت .لهجێگهی ئ��هو تێگهیشتنهی ب��هدوای توندوتیژیو ت��وڕهی��یو تۆڵهسهندنهوهو لهیهكترخوێندنو چهوساندنهوهدا دهگهڕێت ،تێگهیشتنێك دروستدهبێت كهداوای یهكسانیو ئازادی دهكاتو بهعهقڵ بۆ چارهسهرهكان دهگهڕێت .ئهو پێكهاته نوێیهی كهعهقڵ دهخاته جێگهی چهك لهوانهیه جارێكی دیكه تووشی دابهشبوون ببێتهوه كه لهوانهیه لهشێوهی كوردو توركدا بێت. بهاڵم ئهگهر دابهشبوونێكی لهوجۆرهش رووبدات ،ئهوا دابهشبوونێك نابێت ب��هدوای مهرگدا بگهڕێت ،بهڵكو بهشوێن خۆشگوزهرانیو بهختهوهرییهوه دهبێت .ئهم كۆمهڵگهیه پیربووهو كهموكوڕیی تێكهوتووهو گهیشتووهته كهناری نهمان ،لهوانهبوو وشكبێتهوهو لهناو بچێت ،ب��هاڵم بهنیشاندانی زیندوێتییهكی گ��هورهوهو بهم دابهشبوونه جارێكی دیكه نوێدهبێتهوه .ئهوهی من بهئومێد دهكات ئهوهیه ئهم دابهشبوونه پشت بهست نییه بهدینو ئهتنو مهزههب، بهڵكو لهسهر بیركردنهوه وهستاوه ،ههر بۆیه نوێدهبێتهوه.
بۆچیلهمێژووتێبگهین؟ تاڵهبانیوكێشهكانیلهگهڵبارزانیدا هیالل ئیبراهیم ههستكردن لهمێژوو
بهقوربانیو
تێنهگهیشتن
م��اوهی��هك��ه ب��هگ��هرم��ی ب��اس لهههندێ نووسین دهكرێت كهپهیوهستن بهكتێبێكهوه دهربارهی ژیانو یاداشتهكانی تاڵهبانی .رای جیاواز لهسهر ئهم باسه خرایهڕوو .بهشێكیان هێرشی شهخسیبوون بۆ سهر نووسهری كتێبهكهو بهشێكی دیكهیان بۆ ئیحراجكردنی تاڵهبانی ل��هب��هران��ب��هر ب��ارزان��یو پارتیو بنهماڵهكهی دهنووسرێن .كۆی ههوڵهكهش ل��هوهدا چڕدهبێتهوه كهكهشێكی ترسناك دروستبكرێت بۆ ئهوهی كهس بیر لهمێژوو نهكاتهوه .لهزۆر الیهنی ئهم بۆی سهلماندین كهدهركردنمان بۆ تێگهیشتن لهمێژوو زۆر الوازهو نامانهوێت لهڕووداو و گۆڕانكارییهكانی بزووتنهوهی رزگاریخوازی كورد تێبگهینو ك��هس��ای��هت��ی��ی��هك��ان��ی ب��ن��اس��ی��نو بهباشی ئهركهكانیان ههڵسهنگێنین .لهكوردستان زۆركهس كهسهرچاوه یان باسێكی مێژوویی دهخوێننهوه راستهوخۆ جهوێكی عاتفی دایدهگرێت ،ئهم جهوه عاتفییهش لهوێوه دروستبووه خهڵكی كوردستان رووبهڕووی گهلێك كارهساتو نههامهتی ج��ۆراو جۆر بووهتهوه ،لهبهر ئهوه پارتو كهسایهتییه سیاسییهكان ئهم ههستكردنه بهقوربانی بهكاردههێنن(ئیستغاللی)دهكهن بۆ ئهوهی كهس بۆی نهبێت باسی مێژووهكهی بكاتو بیری لێبكاتهوهو دهرب���ارهی بنووسێت. ئهم ههوڵهی پارتو الیهنهكان دهیدهن بۆ دوورخ��س��ت��ن��هوهی خهڵك لهخوێندنهوهو تێگهیشتنی مێژوو ئهگهر بۆ ئهمڕۆ بهكهڵك بێت ،ئهوا بۆ داهاتوو و چهند ساڵێكیتر هیچ سودێكی نییه .دهبێت پارتو كهسایهتییه سیاسییهكان ئهوه بزانن ئهگهر ئهمڕۆش نهبێت ،ئهوا چهند ساڵێكیتر خهڵكی بیر لهمێژوویان دهكهنهوهو دهیانهوێت لهمێژووی سیاسیان تێبگهن .لهبهر ئهوه ئهو كێشهیهی ك��هب��هه��ۆی ئ��هو كتێبهوه دروس��ت��ب��ووه، وابهستهیه بهخوێندنهوهو وردب��وون��هوه لهمێژوویهكی پهنجا ساڵهوه ،رهگهكانی ئهم كێشهیه قوڵنو خهڵكی پێویسته لێیان تێبگات .ئێستا مێژووی بزووتنهوهكهیو سهركردهكانی بهستراوه به (كتێبێكهوه). ه��هر ئ��هم گ��رێ��دان��هوه ب��ووه ه��ۆی ئ��هوهی بهشێكی ن��ووس��هرو رۆژن��ام��هوانو خهڵكی ئاسایش پێیانوابێت قانعی فهردو تاڵهبانی هیچ شتێك نییه پێكهوهیان گرێبداتهوه ئێران نهبێت .ههروهها ئهم كتێبه بۆ ئێران ن��ووس��راوهو دهی��ان��هوێ مێژوو بشوێنرێت. ئهی نابێت خهڵكی ئهو پرسیارهش بكاتو وردبێتهوه ئهگهر مێژوویهك بهكتێبێك بشوێت ئهوه كهی مێژووه .ئهگهر خهباتو بزووتنهوهیهك كهس نهوێرێت باسی بكاتو رهخ��ن��هی بكات ئیتر چ��ۆن ن��اوی بنێین بزووتنهوهی رزگاریخوازی نهتهوهیهك .ئهو كتێبه كه لهسهر ژیانو یاداشتهكانی مام جهالل لهچهند سهرچاوهیهكی جۆربهجۆرهوه وهرگیراوه لهكهسانی نزیكیو دبلۆماتكارو سهرچاوهی مێژوویو بهڵگهنامهی جیاوازهوه نووسراوه .ههر بهو هۆیه پێویسته بهدوای راستیو دروستی س��هرچ��اوهی بهڵگهكان بگهڕێین .كهچی ئێستا ب��ارزان��یو پارتی دهیانهوێت تاڵهبانی پێ ئیعراج بكهنو بیكهنه موڵكی ئهو و رایبگهیهنن ههموو زانیارییهكان هی تاڵهبانیهو بۆ بێگانه ئهو كتێبه نووسراوهو ویستراوه مێژوو بشوێنرێت. باشه چهند ساڵێك لهمهوبهر مهسعود بارزانی بهچهند بهرگێك لهژێر ناوی (بارزانیو رۆڵی لهبزووتنهوهی رزگاریخوازی نهتهوهی كوردا) یاداشتهكانی دهنووسێتهوهو بهشێوهیهكی ئاشكرا دوور ل��هت��رسو دوودڵ���ی هێرشی جۆربهجۆر دهكاته س��هر جهاللییهكانو رۆڵ��ی��ان لهناو ش��ۆڕش��دا .ب��هاڵم بۆ كهس نههات ئهم كتێبانه رهخنه بكات .كهواته پێویسته ه���هروهك چ��ۆن ئ��هو كتێبهی كهدهربارهی ژیانو یاداشتهكانی تاڵهبانی ن��ووس��راو و رهخ��ن��هك��را ،ئ��اوهه��اش ئهو كتێبانهی مهسعود بارزانیش رهخنهبكرێنو ل��هدروس��ت��ی زان��ی��اری��ی��هك��انو ش��ێ��وازی نووسینو ئامانجهكانی كتێبهكه بكۆڵرێتهوه. پێموایه ژیانو یاداشتهكانی تاڵهبانی وهك وهاڵمدانهوهیهكی ناڕاستهوخۆیه لهبهرانبهر یاداشتهكانی مهسعود بارزانی .ههرچهنده تاڵهبانی ئهوه چهندین جاره بههۆی ئهو ك���ارهی���هوه س��ازش��ی پ��ێ��دهك��رێ ،ئهگهر
بیرمان بێت نهك ئێستا بارزانی روونكردنهوه بهتاڵهبانی دهدات ،بهڵكو چهند مانگێكیش لهمهوبهر ههر بههۆی ئهو كتێبهوه كهكهم كهس ههیه ههستی بهوه كردبێت مام جهالل لهوتوێژێكیدا لهگهڵ رۆژنامهوی (شرق االوسط) ب��ه10ب��هش ژی��انو یاداشتهكانی لهسهردهمی رژێ��مو دانوساندنهكانو رۆڵی لهمهجلسی حوكم گێرایهوه .لهو وتوێژهدا بهئاشكرا ئ��هوه دهردهك��هوێ��ت كهپاكانه دهكات بۆ زانیاری ناو ئهو كتێبه .چونكه تاڵهبانی لهو وتوێژهدا بهچهندین شێوهی ج��ی��اواز وهسفی ب��ارزان��یو بنهماڵهكهیو پارتی دهكات .تهنانهت لهو وتوێژهدا دهگاته ئ��هو ب����اوهڕهی كهپهشیمانی دهرببڕێت كهوازی لهپارتی هێناوه .ئێستا ئهگهر دوور لهههستكردن بهقوربانیو بمانهوێت لهچهند سهرچاوهیهكی جیاوازهوه لهمێژوو تێبگهینو سهرچاوهی جۆراو جۆر بخرێته بهردهممان، ئهوا ئهو كارهی تاڵهبانی بهدهر لهو ههموو سازشكردنو پاكانهكردنه بهكارێكی باش ههڵدهسهنگێنین .با زانیارییهكانی ناوی توندو قورسو گران بن ،بهاڵم وهك وتمان پێویسته لهسهرچاوهكانی ئهو زانیاریانهو وردیو دروستیان بكۆڵرێتهوه. ترساندن وهك رێگرتن لهخوێندنهوهی مێژوو پێغهمبهران رهخنهكراونو رهخنهدهكرێن. كتێبه ئ��اس��م��ان��ی��ی��هك��ان رهخ��ن��هك��رانو رهخنهدهكرێت .ئایا سهركردهكانی ئێمه كهس بۆی نییه باسیان بكاتو رهخنهیان لێبگرێت .ك��هوات��ه س��هرك��ردهك��ان��ی ئێمه لهپێغهمبهرانو كتێبه ئاسمانیهكانیش
ئهی نابێت خهڵكی ئهو پرسیارهش بكاتو وردبێتهوه ئهگهر مێژوویهك بهكتێبێك بشێوێت ئهوه كهی مێژووه پیرۆزترن .ئهم تێڕوانینهش لهالیهن ههر پارتو الیهنێكهوه بێت ستهمكاریه .پێویسته بیركردنهوهو تێگهیشتنمان بۆ مێژوو قوڵو فراوان بێت ،شتێكی ئاسایی بێت كاتێك باسێك دهربارهی مێژووی كهسایهتییهكانو رووداوه سیاسییهكان دهخرێتهڕوو .شتێك كه بهكهڵكو گرنگه بۆ خهڵك ،ئهوهیه باسوخواستی جیاواز لهبهردهستدا بێت بۆ ئهوهی سهرچاوه راستهقینهكان ههڵبژێرێت، یان ههر هیچ نهبێت بهچهند شێوهیهكی جیاوازو دیدی جیاوازو سهرچاوهی جیاجیاوه مێژوو ببینرێت .نهك وهك ئهو مێژوونووسانهی س���هرك���ردهك���ان دهك���هن���ه م��رۆڤ��ێ��ك��ی بێ كهموكوڕیو ههڵه ،ههندێ خهڵكی دیكهش ه��هن كهكهسایهتییه سیاسییهكان وهك ئههریمهن وێنایان دهك���هنو دهرب��ارهی��ان دهدوێ��ن ،كهواته پێویستمان بهسهرچاوهی جیاوازه بۆ تێگهیشتن لهمێژووی سیاسیو
كهسایهتییهكانی كورد ،نهك دروستكردنی دۆخێك تهنها رێگه به(وهسفكردن)دهدات. ئهگهر ئێمه لهسهر ئیشكردن لهسهر ئهم ترسه بهردهوامبین ئیتر چ جیاوازییهكی ههیه لهگهڵ سهردهمی شهڕی ناوخۆ ،ههموومان ئهوهمان بینی ئهگهر كهسێك گوێی لهرادیۆی پ��ارت��ی بگرتایه ل��هس��ن��ووری دهس��هاڵت��ی یهكێتیدا بێسهروشوێن دهك���را .ئهگهر كهسێكیش لهسنووری پارتی رۆژنامهیهك، یان نامیلكهیهكی یهكێتی پێ بگیرایه تا ههتاههتایه نهتدهبینیهوه .ئێستا پێویسته ئهو ترسه سیاسییه كۆتاییبێت ،نهك لهوهدا بهئارهزووی خۆی پارتێك یان بزووتنهوهیهكی سیاسی ههڵبژێرێت ،بهڵكو ئ���ازاد بێت ل��هب��هدواداچ��وونو ب��اس��ك��ردنو تێگهیشتن لهمێژوو .ههر لهبهر ئهوه یهكێك لهئیشه باشهكانی تاڵهبانی ئ��هوهب��ووه پشتگیری لهنووسینی ئ��هو كتێبه ك���ردووه ،چونكه ئهگهر كهسایهتییهكی سیاسی لهو شێوهیه ئ��هو تهڵهزگهیه نهشكێنێت ،درز نهخاته ئهو ترسهوه خهڵكی ناتوانێت بیر لهمێژوو بكاتهوه .ئێستا ئهگهر سهیری ئهم جهوه بكهین كهدروستبووه ،دهبینین پاش پهنجا ساڵ تێپهڕبوون بهسهر خهباتی رزگاریخوازی كورد هێشتا خهڵكی ناوێرن بیر لهو مێژووه بكهنهوه ،پارته كوردییهكانو سهركردهكانیان لهو هێزانهن كهنایانهوێت خهڵكی لهمێژوو تێبگات .نایانهوێت خهڵكی مێژوو بخوێنێتهوه بهو شێوهیهی كهههبووه ،نایانهوێت ئهو راب���ردووه ببینین كهپڕبووه لهكارهسات. بهڵكو دهیانهوێ مێژوو بهو شێوهیه بێت كهخۆیان دهیانهوێتو دهینووسنهوهو وهك ئاو دهیدهنه خهڵكی .ئهگهر ئهوان ناترسن لههاتنهدهرهوهی بوغزو كینهو كارهسات، ئهوا دوای پهنجا ساڵ پێویسته رێگهبدهن رووداو و گۆڕانكارییه مێژووییهكان ،رۆڵی كهسایهتییهكان ،بخرێتهڕوو .شتێكی تری ل��هوه مهترسیدارتر ئهوهیه ئهگهر خهڵكی نهوێرن باس لهپهنجا ساڵی پێش ئێستا بكهن؟ ئهی مێژوونوسانو ئهكادیمییهكانو سیاسییهكانی ن��او ش��هڕی ناوخۆ چۆنو ب��هچ شێوهیه ئ��هو م��ێ��ژووه ب��ۆ نهوهكانی داه��ات��وو دهن��ووس��ن��هوه ،نهوهكانی ئاینده چۆن لهشهڕی ناوخۆ تێبگهن ،تاوانبارانو بێتاوانهكان چۆن لهیهك جیابكهنهوه .ئهو نههامهتیو عهزابهی لهو ش��هڕهدا بهسهر ئێمهدا هات ،چۆن باس بكرێت .كاتێكیش لهالیهن مێژوونووسو سیاسییهكانهوه رووداو و كێشه و گۆڕانكارییه سیاسییهكان خرانه بهرباس ئهو كاته وردهورده دهردهكهوێت كامانهیان سهرچاوهی راستهقینهو گرنگو م��هوزون��نو ك��ام س��هرچ��اوان��هش بێكهڵكن. كهچی بهپێچهوانهوه هێشتا هیچ نهوتراوهو هیچ باڵونهكراوهتهوه تاڵهبانی كرایه نیشانه بۆ ئهوهی لهڕێگای ئیحراجكردنو ترساندنی ئهوهوه مێژوونوس نهوێرێ مێژوو بنووسێتهو، سیاسییهكان نهوێرن باسی یاداشتهكانیان ب��ك��هن .ل��ێ��ك��ۆڵ��هرهوهك��ان دوورب��ك��هون��هوه لهلێكدانهوهو وردب��وون��هوه.دروس��ت��ك��ردن��ی ئهو جهوه بۆ تاڵهبانی بۆ ئهوهیه خهڵكی نهتوانێت پرسیار بكات ئهم بزووتنهوهیه پهنجا ساڵه چی ك���ردووهو خهریكی چی بووه؟ الیهنه باشو خراپهكانی ئهم مێژووه بخرێته روو و لێكبدرێتهوه .ههر ئهمهشه وامان لێدهكات بڵێین ئهم جهنگه بههانه نییه بۆ خ��ۆالدانو تهریكبوون لهنهخوێندنهوهی رابردوو و كارهساتهكانی ،لهبهر ئهوه خهڵكی كوردستان پێویسته بیر لهمێژوویان بكهنهوه، بیر لهوه بكهنهوه ئهو رووداوانهی روویانداوه چۆن بوونو كهسایهتییه سیاسییهكانی چیان بۆ خۆیانو چیان بۆ خهڵكو ئاینده كردووه. بهو بۆنهوه ئێمه پێویسته لهمێژوو تێبگهین.
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
فهر ههنگ 19
پێشهكییهك لهسهر ئهندێشهی رهخنهگرانهی مهكتهبی فرانكفۆرت
نۆڕمه درۆینهكانی پیشهی كلتوور عهلیرهزاوهحیدی و:ئازادبههین لهقۆناغێك لهمێژووی رۆژئ���اوادا ،واته سهدهیههژدهیهمیزایینیئێمهشاهیدی چ��اخ��یرۆش��ن��گ��هریب�هن��وێ��ن�هرای�هت��ی كهسانێكیوهكوڤۆڵتێر،رۆسۆ،داالمبر- ین.ئهندێشهیرۆشنگهریبههۆیشۆڕشی فهڕهنسا لهئهوروپا گهشهیكردوو و بووه هۆی درووستبوونی كۆمهڵگای مهدهنی لهگهڵتهوهریمرۆییوههروههابیرۆكهی مۆدێرنیته.پێشكهوتنیزانستوتهكنۆلۆژیا بووهتههۆیزاڵبوونیتهكنۆلۆژیابهسهر ئهندێشهیمرۆییوكۆمهاڵیهتیدا.مهكتهبی فرانكفۆرتلهبهرانبهرئهوزاڵبوونهبهسهر مرۆڤوكۆمهڵیمرۆییداكاردانهوهلهخۆی نیشاندهدات.ئهمنووسینهههوڵدهداتتا بنهمای مهكتهبی فرانكفۆرت لهروانگهی ئادۆرنۆوهۆركهایمهربهكورتیباسبكات. مێژووی مهكتهبی فرانكفۆرت دهگهڕێتهوه بۆ دام �هزران��دن��ی دهزگ���ای توێژینهوهی كۆمهاڵیهتی لهساڵی 1923كهسهرلهنوێ خوێندنهوهو تێگهیشتنی ئهندێشهكانی ماركسیزمی كالسیكو گ �هاڵڵ �هی ئهو پرسیارهبووكهبۆچیئهندێشهیماركس لهشهڕی شۆڕشگێڕانه ل �هدژی شۆڕشی پیشهسازیسهركهوتوونهبووه؟ ئهو مهكتهبه لهبواری مێژووییدا بهچوار قۆناغداتێپهڕیوه: قۆناغی یهكهم لهساڵی 1923تا 1933 كهبیرمهندانێكی وهك��و هۆركهایمهر، ماركۆزه ،ئادۆرنۆو واڵتێر بنیامین پێی پهیوهستبوون. قۆناغی دووهم لهساڵی 1933تا 1950 ئ��هوق��ۆن��اغ�هك �هه��اوك��اتب��وولهگهڵ سهرههڵدانیفاشیزملهئهڵمانیا،بهیهكێك لهكاریگهرترین قۆناغو سهردهمهكانی مهكتهبیفرانكفۆرتدهژمێردرێ. دیارترینروانگهیئهمقۆناغهروانگهیدژه پوزیتیویستییه ،بهو باوهڕه كهروانگهی پوزیتیویستی بۆ گۆڕینی دۆخی ههبوو بهئهنجامێكیئهوتۆناگهن. قۆناغی سێیهم له 1950تا 1970لهم قۆناغهدائهندێشهكانیمهكتهبیفرانكفۆرت بهئهندێشهكانی ماكس ڤێبر نزیكبووهوهو لهئهڵمانیاكاریگهرییهكیقوڵیدانا. قۆناغی چوارهم له 1970بهدواوهیه كه لهگهڵههرهسهێنانیبهرهبهرهییمهكتهبی فرانكفۆرتبهرهوڕوویه. شیكردنهوهولێكدانهوهیفرانكفۆرتییهكان لهكۆمهڵگا تا رادهیهكی زۆر دهگهڕێتهوه بۆبۆچوونوئهندێشهكانیكارڵماركس. ئهو تیۆریسێنانه ،بهكاریگهری لهماركس، جهختیان لهسهر ناكۆكی ب�هرژهوهن��دی لهسهربنهمایپهیوهندییهمۆڵكایهتییهكان دهك�����ردهوه ،ب���هاڵم بههیچ شێوهیهك لهماركسیسته ئهرتۆدۆكسهكان نهبوونو زۆرێكلهوانرهخنهیهكیتوندیانلهرژیمی یهكێتی سۆڤییهت وهك سیستمێكی سیاسییتۆتالیتهرههبوو.ئهوانبۆئهوهی بهتوانایفیكریزیاتروبهڵگاندنیتیۆری
ئهرنێستۆ خوانائاداك (*)JuanaAdcock و:مستهفا رۆژێ��ك وهك میرێكی چكۆله دهستمكرد ب �هگ �هڕان بهههموو دون��ی��ادا .ئیگوانای دهس��ت �هم��ۆ ،چ �هرچ �هف �هك��ان ،گیاكانو ت��اب��ل��ۆك��انو س �هالج �ه بچكۆله س��هوزه ف��س��ت��ق��ی��ی�هك�هم دا ب �هئ �هرن��ێ��س��ت��ۆ كه لهباوهگهورهمهوه پێم گهیشتووهو هێشتا بۆنی ههنجیری گهنیووی لێدێت .من زۆر كهیفم بهخۆم دهه��ات ب �هوهی كهمنداڵم نییه ئهم شتانه ههڵگرێت .خواردنم دهدا بهئهرنێستۆو ئێگواناو ههردووكیشیان زۆر كهمیان دهخوارد .گیاكانم ئاو دهداو ههموو ههفتهیهك چهرچهفهكانم دهشۆرد، تابلۆكانیسهردیوارهكهمتۆزتهكێندهكردو دهمهێشت بهفری سهالجهكه بتوێتهوه. ماڵێكی باش بوو ،بهاڵم كاتی ئهوه بوو
ئادۆرنۆ
بههێزتر ئاوڕ لهشیكردنهوهو لێكدانهوهی دیاردهكانی پهیوهست بهسهرههڵدانی ههلومهرجی سیاسی كۆمهاڵیهتی نوێ (سهرههڵدانی فاشیزمو تۆتالیتاریزم) ب��دهن�هوه ،ههوڵهكانی خۆیان لهسهر 2 خاڵیسهرهكیكۆكردهوه: ی�هك�هم پ��ێ��داچ��وون�هوه بهبۆچوونهكان لهچهمكی رهخنهی ماركس لهسیستمی س��هرم��ای��هداری ،دووهم پێداچوونهوه ل �هت��ی��ۆریش��ۆڕش��یم��ارك��س��ی.ب��هاڵم ن��اوهن��دی ئهندێشهو ب��ی��روڕای مهكتهبی فرانكفۆرت دهبێ لهتیۆری رهخنهگرانهدا بهدوایدا بگهڕێین كهبهنده بهتاوتوێكردن، توێژینهوه ،شیركردنهوهو لێكدانهوهو دیاریكردنی ههندێك الیهن لهحهقیقهتی ك��ۆم�هاڵی�هت��ی ك �هم��ارك �سو الیهنگرانی لێی بێ ئاگا ب��وون .س���هرهڕای ئ �هوه، فرانكفۆرتییهكانزۆرقهرزداریهێگڵیشن. چهمكی تیۆری رهخنهگرانه كهیهكهمین جارلهساڵی1937بووبهباو،لهبنهڕهتدا بهچهشنێك چ��وارچ��ێ��وهی تیۆریك بۆ جیاكردنهوهی الیهنگرانو رهخنهگرانی خ��ۆی لهشكڵه ب��اوهك��ان��ی ماركسیزمی ئهرتدۆكسورهسمیدهژمێردرێ. ه��ۆرك��ه��ای��م �هرل���هوت���اریب�هن��اوب��ان��گ��ی خ��ۆی��دا ل�هژێ��ر ن��اوی "ت��ی��ۆری نهریتیو
رهخنهگرانه"كهدواتربهمانیفێستی1937 و یان مانیفێستی مهكتهبی فرانكفۆرت ناوبانگی دهركرد ،گرنگی بهتاوتوێكردنی بارودۆخیفهلسهفهوزانستیكۆمهاڵیهتیدا لهكۆمهڵگایزانستیوزانكۆكانیئهڵمانیای ئهوكاتوبهجهختكردنهوهلهسهرزاڵبوونی روانگهی زانستی سروشتی ،بهتایبهتی زاڵبوونی میتۆد ناسی پوزیتیویستی لهسهر بهستێنی زانست ،كۆمهڵناسیو زان��س��ت��یك��ۆم��هاڵی��هت��یوف�هل��س�هف�هی كۆمهاڵیهتی بهكهرهستهیهك لهخزمهت دۆخ��ی ههییو هێزه دهس �هاڵت��دارهك��ان بهسهركۆمهڵگادازانیورهخنهیلێگرتنو وێڕای جیاوازی لهنێوان دوو جۆر تیۆری نهریتیو تیۆری رهخنهگرانه ،باس لهوه دهكاتكهتیۆرینهریتیلهراستیداههمان روانگهی زانستی سروشتیی مۆدێرنه كه لهفهلسهفهی م��ۆدێ��رن لهچوارچێوهی پوزیتیویزموئهزموونگهرایی(ئهمپرسیزم) دهركهوتووه. ل �هالی �هك��ی دی���ك���هوه ،ت��ی��ۆری نهریتی ژێ��ر دهس �هاڵت��ی پوزیتیویزمو روانگهی زانستخوازانهی ئهو ،لهكۆتاییدا دهبێته هۆی بێ بهڵێنی ،زهوتكردنی الیهنگیری سیاسیوكۆمهاڵیهتیولهكۆتایشدادهبێته هۆی تۆڵهسهندنهوهو خۆبهدهستهوهدان.
ب��ڕۆم ،ئاگات لێ بێت من دهگهڕێمهوه ماڵئاواییم لهههموویان كرد .كهگهڕامهوه ئهرنێستۆ رهن��گ�ی زهرد ههڵگهڕابوو، گیاكانم تۆزیان لهسهر نیشتبوو ،تابلۆو چهرچهفهكان نهبوون ،سهالجهكه بههۆی بهفریزۆرهوهكهوتبووهتهپهتهپ،حهوزی ئاوهكهپڕبوولهلم.لهخۆمپرسیبۆبڕاوم پێكردووهوماڵهكهمپێسپاردووه.وتی تاقهتیزیقوبریقینهبووهوپێیخۆشبووه دی��وارهك��ان رووت ب �نو سهرینهكان بێ ب�هرگ .دهرب��ارهی ئیگواناش وتی ههموو رۆژێكبهجێگایخواردنلمیدهكردهناو حهوزهشووشهییهكهوه.ئهگهرخانووهكهم خۆشدهویست،دهبوایهزووتربگهڕامایهتهوه ههتانهبێتبهژێرهوه. بۆ ماوهیهك بێدهنگ ب��وومو دهستمكرد بهجگهرهكێشانو تهماشای ئیگوانام كرد كهلهناولمهكاندامهل هیدهكردوههرچهن ماوه جارێك دههاته س �هرهوه ههناس هی دهدا ،دوات��ر وهك پهرییهكی دهریایی خ��ۆی دهخسته ن��او لمهكان .كلكی كه بهرهنگیرهشوسپیبوولهناوجهغزێكدا كهبچوكو بچوكتردهبووهو نوقم دهبوو تا ئهوهیقووڵكهیهكیلمیدروستدهبوو.ئیتر نهمدهتوانیتاقهتبێنم.حهوزهقورسهكهم
ههڵگهڕاندهوهو ئ��هوهی تێیدا ب��وو رژا، ئیگوانا لهالی لمهكاندا كهوتو بهدژواری ههناس هی دهدا .ئهژدیهای ك��ۆن ،دێوی بێدهنگ،سهریتهواوگهنیبووورهنگی پهڕیبوو.زۆربهپارێزهوهلێینزیكبوومهوه، بهاڵمترسا. كهویستم ههڵیبگرم لهناو دهستمدا شكا. هیچنهبووجگهلهتوێكڵێكیخاڵیكهزۆر زوو دهش��ك��ا .گ��ری��ان بهربینگی گرتم. ئهرنێستۆدهستیخستهسهرشانم،وهك ئهو كهسان هی لهكاتی بێ هیواییا دهست دهخهنهسهرشانیكهسانیتر.دهستمدرێژ كردهوهبهرهوئهرنێستۆ،بهاڵمقامكهكانم چوو بهناو دهستیدا .لهته شكاوهكانی كهوتهسهركراسهكهم.ئهرنێستۆیئازیز، مهگهر چهن رۆژ بهتهنها جێم هێشتبووی كهواتپێهات؟
كهواته دهبینین كهمهكتهبی فرانكفۆرت لهشیكردنهوهیكۆمهاڵیهتیومرۆییدادژی روانگهی پوزیتیویستیو ئهزموونی بێ خهوشه. لهراستیدا ههربهو جۆرهی كهچاوهڕوانی لهبیرمهندانی رهخ��ن �هگ��ران دهك��رێ��ت، س�هرهت��او دهستپێكی لێكدانهوهكانیان دهگ��هڕێ��ت��هوهب��ۆپ �هی��وهن��دیم���رۆڤو س��رووش �توه �هروهه��ام���رۆڤوم��رۆڤو ل��هدوای سهلماندنی دهسهاڵتی زانستو تهكنۆلۆژی بهسهر مرۆڤی هاوچهرخداو لهخۆبێگانهبوونی م��رۆڤ و بهشتبوونی ئ��هو ئ���اوڕ لهبیروبۆچوونهكانی خۆی سهبارهت بهفهرههنگو هونهر دهداتهوهو لهمبوارهدادهڵێت"دهسهاڵتوتوندوتیژی تهنیاتایبهتبهجیهانیئوستورهیینهبوو و لهجیهانی مۆدێرنیشدا ئێمه دهسهاڵتی زان��س��توت�هك��ن��ۆل��ۆژیب �هس �هرم��رۆڤ��دا دهبینینو زانست باوهڕی سهرچاوهی ئهم قهیرانهیئێستایه". ئادۆرنۆو هۆركهایمهر لهسهر ئهو باوهڕهن كهزانست ب��اوهڕان ههوڵیاندهدا كهمرۆڤ لهئهندێشهی ئ��وس��ت��ورهی��ی -ئایینی رزگاربكهن ،بهاڵم لهو جێگهوه كهزانست ب��اوهڕی ن�هك تهنیا بهئهخالقو عهقڵی پراكتیكی ،بهڵكو بهعهقڵی كهرهستهیی گ �هی��ش��ت،ن �هی��ت��وان��یخ���ۆیل�هب�هن��دی ئوستوره رزگاربكات .لهم رووهوه ،خۆی ئوستورهیهكی لهعهقڵ دروستكرد كه بهسهریدازاڵبوو. كهواته دهبینین كهرۆشنگهریو بههاكانی بهچهشنێك دهگهڕێتهوه بۆ ئوستووره. ئهوان لهسهر ئهو باوهڕهن كهمۆدێرنیتهو ج��ی��ه��ان��یم��ۆدێ��رن��ی��شب�هچ�هش��ن��ێ��ك ئ��وس��ت��وورهی �هول �هس �هرئ��هوب���اوهڕهن كهجیهانیمۆدێرندهگهڕێتهوهبۆئوستوره نهتۆراندنیجیهانیمۆدێرنلهئوستووره. ئ����ادۆرن����ۆوه��ۆرك��ه��ای��م��هرم��ێ��ژووی شارستانییهتی م���رۆڤ بهشێوهیهكی ڤێبری لهحوكمی پێشكهوتنی دهسهاڵتی عهقاڵنییهتی كهرهستهیی دهبینن .خودی ئ��هوان وێرانیی رۆشنگهری له "بههای ئاڵوگۆڕكردن" لهیاسا ئابوورییهكاندا ب�هش��اراوهدهزان��نكهب�هت�هواویئاستی ژیانی كۆمهاڵیهتی ،فهرههنگیو هونهریدا باڵوبووهتهوهوتهشهنهیكردووه. جێگرتنی بههای ئاڵوگۆڕكردن لهجیاتی بههای بهكارهێنان دهبێته هۆی ئهوهی كه لهجیهانی كۆمهاڵیهتیدا زاڵبوونی ی��اس��ای ئ��اب��ووری ببینین .دهس �هاڵت��ی عهقاڵنییهتی كهرهستهیی دهبێته هۆی حاشایسرووشتیدهروونییمرۆڤورێ لهپشكهوتنیزهینییهتیمرۆڤدهگرێت. پیشهیفهرههنگ ئادۆرنۆو هۆركهایمهر ئهو پرسیاره دێننه ئاراوهكهئاخۆبهراستیئهوهیكهههمووان بهفهرههنگی دهزان��ن ،فهرههنگه؟ چۆن لهم رۆژگ��ارهدا ژیانی فهرههنگی تا ئهو ئاسته هاتووهته خ���وارهوه ،كهههرچی دهبێتههۆیوشیاریوگۆڕانكاری،بێبهها لهقهڵهمدهدرێتو ههرچی دواكهوتووخوازو پارێزكارهوسیستمیجێگیرستایشدهكاتو
*خوانا ئ��اداك ،شاعیرو چیرۆكنووسی مهكسیكیساڵی1982لهدایكبووهوساڵی 2009بهكالۆریۆسی ئهدهبی لهزانكۆی گالسكۆ وهرگ��رت��ووه .خوانا لهئێستادا بهیهكێك ل �هدهن��گ �ه ج���دیو ت��ازهك��ان�ی ئهدهبیمهكسیكدهناسرێوبهرههمهكانی وهرگێڕدراوهتهوهسهرزمانیئینگلیزی. خوانا ئاداك
ك��ۆڵ �هك �هوب��ن�هم��اك��ان��یپ��ت��هودهك��ات، دهیپهرستێو ستایشیدهكات؟ ...ئاخۆ بهراستی ئهوهی كه بهراستی بهفهرههنگ ناودهبردرێت،فهرههنگه؟ ئادۆرنۆوهۆركهایمهردهنووسن"فهرههنگ بهواتایراستهقینهیوشهبهئاسانیخۆی لهگهڵبوونناگونجێنێت،بهڵكوبهردهوام بهچهشنێكناڕهزایهتیلهدژیپهیوهندییه دۆگمهكاندهردهبڕێت،ئهوپهیوهندییانهی كهتاكهكان لهگهڵیدا دهژین .جیاوازییهكی قوڵ لهنێوان فهرههنگو ئهوهی بهژیانی پراكتیكی ناو دهبردرێت ،بوونی ههیه. ف�هره�هن��گ وهك ك��ارێ��ك سهیردهكرێت كهسهرووتر لهسیستمی پاراستنی خودی ج��ۆری مرۆڤه .فهرههنگ ،تا ئهو جێیه بهفهرههنگ دهژم��ێ��ردرێ كه لهگهڵ ئهو سیستمی دهس���هاڵتو سهركوته نهبێت كه لهژیانی رۆژان��هدا بوونی ههیهو لهو جێیهی كهتێكهڵ بهژیانی رۆژان �ه بێت، ئیتر فهرههنگ نییه بهڵكو به "پیشهی فهرههنگ"دهژمێردرێت. "پیشهی فهرههنگ" بۆ ئاماژهكردن بهم بابهتهیهكهلهههندێكالیهنهسهرهكییهكانی ئ�هم پیشانه لهگهڵ بوارهكانی دیكهی بهرههمهێنانی چڕوپڕ كهبۆ بهكارهێنان بهرههمدههێندرێن ،جیاوازییهكی نییه، وات �ه فهرههنگیش تا ئاستی كهلوپهلی بهكارهێنان دابهزیوهو لهژێر دهسهاڵتی سیستمیپیشهیفهرههنگی،لهسیستمێكی پێكهاتوولهكڵێسهكان،كلوبهكان،ناوهنده چاالكولێهاتووهكانو...هتدقهتیسدهبن كه بهگشتی دروستكهری ههستیارترین كهرهستهیكۆنتڕۆڵیكۆمهاڵیهتین. ئادۆرنۆو هۆركهایمهر لهسهر ئهو باوهڕهن كهپیشهی فهرههنگ س�هرهڕۆی��ی لهشو جهستهرههادهكاتوسهرهنجیههمووان ب���هرهو الی رۆح ی��ان گیانی تاكهكان رادهكێشێت.فهرمانڕهوائیترناڵێت:دهبێ وهك من بیربكهیتهوه یان بمریت .ئهو دهڵێئازادیتاوهكمنبیرنهكهیتهوه، ژیانی م��اڵو ح��اڵو ههموو شتێكت بۆ خۆتدهمێنێتهوه.بهاڵملهمڕۆوهبهدواوه لهنێو ئێمهدا كهسێكی بێگانه دهبێت (هۆركهایمهرو ئادۆرنۆ 1380ی ههتاوی). واته دهكرێ بوترێ كهپیشهی فهرههنگ نۆڕمگهلێكیدرۆینهپێكدههێنێتكهئهگهر مرۆڤهكان لهو نۆڕمه پهیڕهوی نهكهن، لهكۆمهڵداپهرتهوازهوتهنیادهبن. پیشهی فهرههنگ دهبێته هۆی ئهوهی ك�هه��اوئ��اه�هن��گب���وونل �هگ �هڵدی��ت��ران (كهسانی دی��ك�ه) ،قهبوڵكردنی كوێر، لهناوچوونیوتووێژیئازادو...رووبدات. ئ��ادۆرن��ۆو هۆركهایمهر روانگهیهكی زۆر رهشبینانهیان سهبارهت بههونهرمهندان ههیه .ئهو دووان��ه لهو دوژمنایهتییهدا لهگهڵهونهریمۆدێڕنتاجێیهكچوونه پێش ك�ه بهگشتی ب��وون�هت�ه هاوبیری هونهری سینهما .ئادۆرنۆو هۆركهایمهر لهسهرئهوباوهڕهنستانداركردنوعهقاڵنی بوونی وێنای فهرههنگی دهبێته هۆی درووستبوونی چهشنێك كۆنتڕۆڵ بهسهر تاكهكاندا كهئهم كۆنتڕۆڵه دهبێته هۆی خهوشداربوونیئهندێشهیمرۆڤ.
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
18فه رهه نگ
ئ �هو رۆژهی بابانۆئێل ههموومانیگریاند
ن:ئیدریسعهبدی دوای م��اوهی��هك ه��هواڵ��ی ئ��هوهم بیست فیلمی «ئهو رۆژهی بابانۆئێل گریا» لههۆڵی رۆشنبیری سلێمانی نمایشدهكرێت .ئهو فیلمهی تامهزرۆی بینینی بووم .ئهو كاتهی كه لهكوردستانی رۆژههاڵت بووم باسی ئهو فیلمهم لهدۆستانو هاوڕێیان بیستبوو .لهتاران بڕیاربوو سیمینارێكی ی��هك رۆژه لهسهر سینهمای كوردی بهڕێوهببهین ،ئهم فیلمهش لهگهڵ چهند فیلمێكی تری دهرهێنهرانی كورد وهك تۆفێق ئهمانی ،ئیبراهیم سهعیدی ،سالم سهڵواتی، هیوا ئهمین ن��ژادو ش��ارام عهلیدیو چهند فیلمسازێكیتر لهالیهن لیژنهیهكهوه ههڵبژێردرا بۆ ئهوهی لهزانكۆی تاران نمایشبكرێت .من وهك كهسێك كهكاری پێوهندییهكانی ئهو سیمینارهم لهئهستۆبوو توانیم لهگهڵ چهندكهس لهو بهڕێزانه پێوهندی بگرم .بهاڵم بهداخهوه دوای ماوهیهك بههۆی نالهباری بارودخی سیاسی ئێرانو ههروهها ئاڵۆزیو شێواوی زانكۆی تاران بهڕێوهچوونی ئهو سیمیناره ههڵوهشایهوهو نهمانتوانی ئهو سیمیناره بهڕێوهببهین .وهك ئاماژهم پێدا زۆر بهئارهزووی بینینی ههموو ئهو فیلمانهوه بوومو یهكێك لهو فیلمانهش «ئهو رۆژهی بابانۆئێل گریا» بهرههمی رهحیم زهبیحی بوو .ئهو رۆژهش كهزانیم ئهو فیلمه نمایشدهكرێت بهحهزو ویستێكی زۆرهوه چهند خولهك بهر لهكاتی نمایشكردنی فیلمهكه بهرهو هۆڵی رۆشنبیری بهڕێكهوتم ن��هوهك جێگا نهبێتو شوێنێكی باشم دهست نهكهوێت كهلێی دانیشم .كهچوومه حهوشهی هۆڵی رۆشنبیری سهعات 8:30ب��وو و چهند كهسێكم بینی لهسهر پێپلیكانهكان دانیشتبوون .كهسێك لهسهر كورسیهك بلیتی دهفرۆشت .بلیتم گرتو منیش وهك ئهوانیتر دانیشتم .پهپوو دهیخوێند. جهماوهرێكی زۆر كهم لهوێ ئامادهبوون .لهبهر خۆمهوه وتم جارێك زووهو لهالیهكیتریشهوه خۆشحاڵبووم كهزووتر هاتوومو جێگایهكی باش پهیدادهكهم. ماوهیهكیتری پێچوو ،بهاڵم كهسانێكی زۆر كهم هاتبوون .سهعاتی 9دهرگ��ای هۆڵهكه كرایهوه ،چوومه ناو هۆڵهكهو بهكهیفی خۆم گهڕامو جێگایهكی باشم دۆزییهوه .نووسینو لێكۆڵینهوه لهسهر پێشوازی خهڵكی كوردستان لهفیلمو ئهركهكانی بهڕێوهبهرایهتی سینهماو ههروهها دهرهێنهرهكان لهبهرانبهر سینهمای كوردیدا دادهنێم بۆ دوات��ر ،بهاڵم ئێستا ئهو رۆژهی بابانۆئێل گریا. ئ��هم فیلمه دی��س��ان ب��اس لهكارهساتی ههڵهبجه دهك���ات .ب��هاڵم بهشێوازێكیترو بهزمانێكی سینهمایی ،كێشهكانی خهڵكی شاری ههڵهبجه بۆ بینهران نمایشدهكات .لهراستیدا رهحیم زهبیحی نووسهرو دهرهێنهری ئهم فیلمه
دوو چیرۆكی جیاوازی هێناوهو لهشوێنێك ئهم دوو چیرۆكه دهگهیهنێت بهیهك (وهك فیلمهكانی دهرهێنهری مهكسیكی «گۆنزالس» كهكۆمهڵێك فیلمی وهك بابل 21 ،گ��رام، ئهوینی سهگی دروستكردووه) .یهكهم چیرۆكی فیلمهكه چیرۆكی رهشییه كهپێشمهرگهیهكه دوای چهندین ساڵ خهبات ئێستا لهشێتخانهیهو براكهی رهشی لهشێتخانهكه دێنێ�ته دهرهوهو لهبهر ئهوهی رهشی ژنو منداڵهكهی لهدهستداوه لهبهر ئ��هوهی كۆمهڵێك شت لهحكومهتی ك��وردی لهناو كۆمهڵگادا دهبینێت لهباری دهروونییهوه تێكچووه .رهش��ی بهكۆمهڵێك خهونو ئ��ارهزووهوه بووه بهپێشمهرگه ،بهاڵم ئێستا خهونو ئارهزووهكانی نههاتوونهته دیو بهشێوهیهك پێچهوانهی خهون ئارهزووهكانی خۆی دهبینێ ،ئهمه كاریگهری خراپی دهروونی ههیه لهسهر ئهو كهسهردهمانێك پێشمهرگه بووه .كهسایهتی رهشی زۆر بهباشی خولقاوهو ههروهها ئهو كهسهش كهرۆڵی رهشی دهگێڕێ زۆر سهركهوتوو بووه رۆڵهكهیدا. چیرۆكی دووهم كهسێك لهكوردستانی رۆژههاڵتهوه وهك بابانۆئیل ،وهك باڵیۆزی خهڵكی كوردستانی رۆژه����هاڵت ،بهبۆنهی هاتنی ساڵی نوێوه بهرهو باشووری كوردستان بهڕێدهكهوێ�تو دی��اری بۆ خهڵكی ههڵهبجه دههێنێت .ئهم بابانۆئێله وهك خۆی دهڵێت جیاوازه لهبابانۆئیلهكانی ئهوروپا .بابانۆئیل خهاڵتهكهی گۆرانیو نوكتهی خۆشه بۆ خهڵكی ههڵهبجه .كهسایهتی بابانۆئێل كهسایهتییهكی زۆر ب��ه ب��هزهی��ی ،قسهخۆشو س��اده ب��وو. لهو مرۆڤانهی كههیچ لهدڵیاندا نییه .ئهو كهسایهتییهكه كهحهز بهخۆشیو ش��ادیو پێكهنینی خهڵك دهكات. رهشی كه كهسێكی پێشمهرگه بووه لهباری دهروونییهوه زۆر وێرانه .لهگهڵ كهس قسه ناكات .تا ئهوهی دواتر ئهوهی لهدڵیدایه لهو دهرمانخانه دهیڕێژێته دهرهوه .لێرهدا دهكرێ لهباری دهروونییهوه باس لهگرێ دهروونییهكان بكهین ،ئازارهكان ،بهدی نههاتنی خهونهكان، تیاچوونی ئهندامانی بنهماڵه گرێیهكی دهروونی لهناخی ئهودا دروستكردووه .لێرهدا رهحیم زهبیحی باس لهبابهتێكیتر دهك��ات ،ئهویش ئهوهیه كهخهونهكانی رهشی وهك پێشمهرگهیهك نههاتووهته دی لهالیهن حكومهتی كوردییهوه، ئهمه ههمان ئ��هو بابهتهیه ك��هئ��االن بادیۆ فیلسووفی هاوچهرخی فهڕهنسایی بهوهفادار نهبوونی شۆڕش بهدروشم ناوی دهبات. ئهم فیلمه وهك بهشێكی زۆر لهفیلمه كوردییهكان ب��اس لهپارچه داب��ڕاوهك��ان��ی كوردستان دهك��ات .ئهو كاتهی بابا نۆئیل لهسنووری نێوان ئێران –عێراق دهپهڕێتهوه. رهحیم زهبیحی بهشێوهیهكی سهركهوتووانه «بونیادی كاتی« time structureی
شكاندووه .بهجۆرێك ههستی ههڵپهساردن الی بینهرو ب��هردهن��گ دروس��ت��دهك��ات .ئهو كاتهی رهش��ی لهشێتخانه دێننه دهرهوه، ئهوهی كهبابانۆئێل لهرێدایه بهرهو ههڵهبجه. ئ��هوهی كهئهو پیاوه پیره خهریكی هۆره چڕین ،ههموو ئهمانه تێكشكاندنی كاتی تێدا دهبیندرێ .بهجۆرێك كاتێك كهفیلمهكه دهستپێدهكات ،كهسێك دهبینین ه��ۆره دهكات .ئهگهر لهباری جوانیناسیهوه بڕوانینه دهنگ ،دهنگی بایهك لهژێر دهنگی هۆرهكهوه دهبیستین كهنیشاندهدات ئهم پیاوه ،ئهم خهڵكه ،ل��هدهروون��هوه ههموویان شێواون. (زهینێكی تۆفانییان ههیه) .بیركردنهوهی ئهم كهسانه پڕ لهئازارو خهفهته .ههر كهفیلمهكه دهستپێدهكات بینهر ههست بهپێكدادانو ملمالنێیهك دهك��ات لهفیلمهكهدا .شكاندنی بونیادی كاتی ،بهكارهێنانی مۆسیقای جۆراوجۆر ،كهڵكوهرگرتن له Jump cut ی زۆر .ههموو ئهمانه یارمهتیدهدهن بهوهی ئهو پێكدادانه لهبینهردا دروستببێت .ههموو ئهمانه لهخزمهتی كهسایهتی رهشیدایه .لوتكهی ئهم Jump cutه لهشوێنێكدا دهبینین كهرهشی بیر لهژنو منداڵهكهی دهكاتهوهو بهسهریهكدا جگهرهدهكێشێت Jump cut .رێگایهكه ب��هوهی دهرخ��هری خ��همو ئازارهكانی رهشی بێتو دهروونو كهسایهتی رهشی بهم شێوهیه بهوێناكێشراوه .یهكێك لهو فیلمانهی كه لهیادم دایه لهم تهكنیكه كهڵكیوهرگرتووه فیلمی بهر لهشۆڕش ،بهرههمی دهرهێنهری ناوداری ئیتاڵی بیرنارد بیرتۆلۆچییه .ئهو هۆرهییهی لهالیهن ئهو پیره پیاوهوه دهچڕدرێتو شێوه شێواو و باره نادرووستییه دهروونییهكهی رهشیو چهند گرتهیهك لهناو شاری ههڵهبجه شتێكی ئاسایی نییه بهالی بینهرهوه. لهوالشهوه بابانۆئێل كه لهكوردستانی رۆژه��هاڵت��هوه بهرێكهوتووه ب��هرهو باشووری كوردستانو ب��هرهو ش��اری ههڵهبجه .وهك ئهوهی بڵێی ههموومان ژانی هاوبهشمان ههیه لهسهر سنووری نێوان عێراق-ئێران تووشی سهربازێكی ئێرانی دهب��ێ��ت ،ب��هاڵم بهههر شێوهیهك بێت بابانۆئێل لهدهست سهربازهكه رزگاریدهبێتو لهدوایین دیمهنی فیلمهكهدا بابانۆئێل كهشادی هێناوه بهشارێكی وێران بهدهست ههمان ئهو سهربازه دهكوژرێت .ئهمه باس لهپارچه پارچهبوونو خهمی هاوبهشی پارچهكانی كوردستان دهكات. ك��ات��ێ��ك ب��اب��ان��ۆئ��ێ��ل ل��هئ��اوی چهمێك دهپ��هڕێ��ت��هوه دهبینین ئ���اوی رووب��ارهك��ه رۆژنامهیهكی زۆر لهگهڵ خۆی دهبات .دواتر دهردهك��هوێ��� كهئهم ههمووه رۆژنامه رهشی كاتێك لهشوێنێك دانیشتووه ی��هك یهك تهماشایان دهك��ات ،هیچی تێدا نادۆزێتهوه دانهدانه دهیاندات بهدهم ئ��اوهوه .بابانۆئێل
دهگاته ناوشاری ههڵهبجه ،لهدهرگای چهند ماڵ دهدات بۆ ئهوهی جلو بهرگهكانی بگۆڕێت، بهاڵم شوێنێك پهیدا ناكات .بهههر شێوهیهك بێت لهناو ئۆتۆمبێلێكی سوتاودا جلو بهرگی بابانۆئێل لهبهر دهكات .دوای ئهوهی كهدهچێته ناوشارو دهگهڕێتهوه كهدیسان جلو بهرگهكانی بگۆڕێت ،دهبینێت جلو بهرگهكانی نهماوه. ج��لو بهرگهكانی ل��هالی��هن دوو پۆلیسهوه براوه .ئهمهش بارودۆخی ئهمنی كوردستان نیشاندهدات .دوای ئهوه بابانۆئێل بهدوای جلو بهرگهكهی دهگهڕێت لهكۆاڵنێك توشی پیاوێك دهبێت كهمنداڵێكی پێیه لهسهر چهرخهو منداڵهكه بههۆی كیمیابارانهوه وای پێهاتووه. مهبهست لهوهی كه تائێستا بهجۆڕێك فیلمكهم گێڕایهوه ئهوهیه كهههر ئهم منداڵه دهبێت بههۆی ئهوهی لهبهر ئهوهی دهرمانهكانیان پێنهداون بابانۆئێلی به بهزهیی هاندهدات كهبڕواتو دهرمانهكانی ئهو كوڕه كهئهگهر ههڵه نهكهم ناوی محهمهد بوو ،بهدیاری بۆ بهێنێت .بابانۆئێلی ئهوروپییهكان خهریكی هێنانی نوقڵو شیرینییه بۆ مندااڵنو بابانۆئێلی واڵتی ئێمه دهرمان دهدات بهمنداڵێكی نهخۆش لهسهر چهرخێك .ههر ئهمه دهبێت بههۆی ئهوهی كهدوو كهسایهتی فیلمهكه یان دهتوانم بڵێم دوو چیرۆكهكه لهشوێنێكدا یهكبگرینو بهیهك بگهن .رهشی ئیتر تاقهتی نهماوه، ئ��هو ههموو خهڵكه دهبینێت كهوهستاون بۆ وهرگرتنی دهرمانی كیماییو بهرپرسی دهرمانخانهكه چۆن وهاڵمیان دهداتهوه .ههموو زامهكانی دهكولێنێتهوهو ئهو كارهی دهبوایه ئهنجامی بدات ،ئهنجامی دهدات .جوانترین دیالۆگی ئهم فیلمهش ئهو دیالۆگهی نێوان رهشیو بهرپرسی دهرمانخانهكهیه ئهو كاتهی بهرپرسهكه لهوهاڵمی خواستی خهڵكدا بۆ دهرمان دهڵێت «هێشتا لهبهغدادهوه فهرمانی دابهشكردنی دهرمانهكانمان پێنهدراوه« رهشی دهڵێت «بهغداد خۆی كیمیابارانمان دهكاتو ئێستاش خۆی فهرمانی دابهشكردنی دهرمانهكانمان پ��ێ��دهدات ».خهڵكهكهش لهدیمهنێكی تردا بهشێوهیهكیتر ههمان ئهم شته دهڵینهوه ئهو كاتهی ههموویان كاغهزی دهرمانهكانیان بهرزكردووهتهوهو رایدهوهشێنن. راوهشاندنی نوسخهی دهرمانهكان وهك ئهوه وایه بڵێن ئێمه دهنگمان نهداوه ئاوامان پێ بێت .تهنانهت لهدیمهنێكدا ئهنجامهكانی دواتری كیمیابارانو مردن بههۆی كیمیابارانهوه لهئێستا بهوێنادهكێشێو نیشانیدهدات. سهرهنجام بابانۆئێل كهبۆ خۆشحاڵكردنی خهڵكی شاری ههڵهبجه هاتبوو بهگریانهوه دیپۆرت دهكرێتهوه ب��هرهو ئێران بهدهستی ههمان ئهو سهربازهی كهپێشتر باسیكراو لههاتنیدا بهری بههاتنی دهگرت لهنێوان عێراق- ئێران شههیددهبێت.
ئه یئهجهل! گهزیزه قادری سهرمسوڕماوهئهیئهجهل لهكهمینیچیداوهستاوی؟ لهكهمینیبزهكهم؟ یانپێكهنینیشێعرهكهم؟ یانخهیاڵیخاویتۆ باوهشئهگرێلهخهونهكهم؟ من و شێعر لهشهقامێدا تووشی یهكبووین شهقامێپڕلهسێبهریسپی پڕلهفرمێسكیماسی پڕلهوشهیخهوتوو سهرمسوڕماوهلهمشهقامه لهكهمینیچیداوهستاوی؟ بۆچیكراوهیهباوهشت؟ نهكالهناكاوخهیاڵهكانمبڕفێنی یانهكافرمێسكیماسیهسورهكان ههڵمژی سهرمسوڕماوهلهمكانیی ه بۆچیبڕوابهمانگدهكا؟ بۆچیلهناخیدڵیخۆیرایئهگرێ؟ بۆچی؟ ئهیئاسمانتۆشبڕوامهكه ههورهكانجارێكیتر فرمێسكتبۆههڵوهرێنن ئهستێرهكانئاشقیگۆمیتاریكی دڵت یانرۆژئاشقیگهشاییتبمێنێت گۆمیچوكهبۆچیوهستاوی؟ سهرمسوڕماوهلهمدونیایه نهكا...نهكا...نهكا!!...
ههرێمی كوردستان ،سلێمانی ـ شاڕێی سالم ،تهالری میران ـ نهۆمی پێنجهم ـ بهرامبهر بهڕێوهبهرایهتی پهروهرده 0533184771
دهستوور ،ژماره ( ،)46چوارشهممه2010/8/25 ،
خاوهنی ئیمتیاز :كۆمپانیای سولی تێلیگراف
info@destur.net - 0533187811
هێشتاپیشهیهكلهكوردستانبهناویپینهدۆزییهوهماوه،بهاڵمبازاڕیانلهئهوپهڕیكزیدایه
محهمهدو یاسین ب��اڵوب��وون��هوهی پێاڵوی ههرزانبههای چینی لهچهند ساڵی رابردوودا لهكوردستان ،یهكێك لهكۆنترین پیشه كهژیانی س��هدان خێزانی لهئهستۆبووه ،بهرهونهمان دهبات. پینهدۆزان دهڵێن خهریكه پیشهكهیان بههۆی هاتنی پ��ێ��اڵوی چینییهوه ل��هدهس��ت��دهدهن. بههۆی كزی بازاڕیانو كهمی ئهو كهسانهی بۆ چاككردنهوهی پێاڵوهكانیان روویان تێدهكهن. پێاڵوه چینییهكه هۆكاره فرۆشگاكانی پێاڵو و پینهدۆزهكان دهڵێن هاتنی پێاڵوی چینی هۆكاری یهكهمه بۆ لهدهستدانی پیشهی پینهدۆزی ،چونكه ئهو پێاڵوه ههرزانهو دوای دڕانیشی بههۆی ههرزانی نرخهكهیهوه خهڵكی پێاڵوی تر دهكڕنو ئامادهنین بچنه الی پینهدۆز. لهناو جهرگهی شارهكانی كوردستاندا ،بازاڕو دوكانهكانی فرۆشتنی پێاڵو ،دوكانهكانیان بهپێاڵوی چینی رازان��دووهت��هوه ،به ب��هراورد بهههر جۆرێكیتر پێاڵو زۆرت��ری��ن خواستی لهسهره. محهمهد ئهمین محهمهد كه لهبهردهم مزگهوتی گ���هورهی ش��اری سلێمانی ك��اری پینهچێتی دهك���ات ،دهڵ��ێ��ت هاتنی بهلێشاوی پێاڵوه چینییهكان بۆ بازاڕهكانی ههرێم ،هۆكاری یهكهمی كزبوونی بازاڕی پنهدۆزهكانه. ئهمین وتی "نرخی پێاڵوه چینییهكان ههرزانه، خهڵكی ئهو پێاڵوانه بهههرزان دهكڕنو كهدڕاش جووتێكیتر دهكڕنهوه". سیروان عوسمان 39ساڵ ،دوكانی فرۆشتنی پ��ێ��اڵوی ه��هی��ه ل��هب��ازاڕی دهب��ۆك��هی ش��اری سلێمانی ،وتی ئهو كهسانهی داهاتیان زۆرباش نییه بهزۆری پێاڵوی چینی دهكڕن.
جهمشیدخانیماممكهههمیشه بالهگهڵخۆیدادهیبرد ئهم رۆمانه دواههمین بهرههمی رۆماننووس "بهختیار عهلی"یهو ههنووكه لهكتێبخانهكاندایه. جهمشیدخان؛ مرۆڤێكه لهنێوان دنیا جیاوازهكاندا با دهیبات ،ههم لهجهنگهوه دهئاڵێتو ههم لهئاشتی ،ئهم كارهكتهره نوێیهی بهختیار عهلی ههموو ناكۆكییه گهورهكانی ناو مرۆڤی تێدایه ،ههم جوانییهكانو ههم دزێوییهكان .جهمشیدخان؛ كهسێكه بهشێك لهههموومانی تێدایهو بهشێكیش لهئهو لهههمووماندایه. ئهم رۆمانه دواههمین مرواریی دنیا ئهفسووناوییهكهی "بهختیار عهلی"یه ،قهبارهی مامناوهندییهو ژمارهی الپهڕهكانی 151الپهڕهیهو لهالیهن كتێبخانهی ئهندێشهوه باڵوكراوهتهوه.
جێگری سهرنووسهر :وریا حهمهتاهیر سکرتێری نووسین :شۆڕش خالید بهڕێوهبهری هونهریی :لوقمان عومهر
سهرۆکی ئهنجومهن :ئیدریس عومهر
پینهدۆزانوازلهپیشهكهیاندههێنن
ئهو دهڵێت ئهوانهی دهیكڕن دهڵێن بهشی دوو ههفته یان مانگێكیان دهكات دواتر فڕێی دهدهن" ،ناچێت چاكیبكاتهوه الی پینهدۆز یان بیدورێتهوه لهبهرئهوهی پارهی جوتێ پێاڵوی تری تێدهچێت" .سیروان وای وت. دوای 17ساڵ بهنیازی وازهێنانه لهپیشهكهی بۆ محهمهد ئهمین ،دوای 17ساڵ لهكاری پینهدۆزی ،چیتر پینهدۆزی وهكو پیشهیهك سهیر ناكرێت ،چونكه ئهگهر ههر كارێك بهالی ئ��هوهوه بژێوی ژی��ان دابین نهكات ،بهپیشه ناونابرێت. محهمهد دوورنییه لهماوهیهكی داهاتوودا بڕیاری وازهێنان لهپیشهكهی ب��دات ،وت��ی "لهچاو سااڵنی پێشووترهوه كارهكهمان كهمبووهتهوهو بهشی بژێوی رۆژانهمان ناكات". هێمن محهمهد نوری گهنجێكی تری پینهدۆزهو ماوهی 13ساڵه كاری پینهچێتی دهكات .وتی "كارهكهمان رووی لهكزی ك��ردووهو رۆژان��هی خۆمان بۆ دهرنایهت". كاری ئێستای پینهدۆزهكان زیاتر ،بزمارڕێژو ناوكهف دانانه بۆ پێاڵو ،مانهوهی پیشهكهشیان لهئێستادا زیاتر پهیوهندی بهكاڵشی ههورامییهوه ههیه ،كهبنی لێدهدهنو سپی دهكهنهوه. هێمن وتی "ئیستا خهڵك پێاڵو چاكناكات، لهبری ئهوهی چاكیبكهن ،جوتێكی تازه دهكڕێن بهههرزان". ئافرهتان زیاتر پێویستیان بهپینهدۆزه پینهدۆزهكان دهڵێن زیاتر ئافرهتان روویان تێدهكهنو پێاڵوهكانیان چاكدهكهن. نرخی پێاڵوه چینییهكان لهنێوان 8تا 12 ههزاره ،بهاڵم نرخی ئهو پێاڵوانهی ئافرهتان دهیكڕن لهوه زیاتره ،بۆیه پینهدۆزهكان دهڵێن ئافرهتان زیاتر روویان تێدهكهن. م��ح��هم��هد ع��هب��دوڵ��اڵ پ��ی��ن��هدۆزێ��ك��ی ت��ره،
i n f o @ d e s t u r. n e t
بهدهستووری وت "ئێستا زیاتر پێاڵوی ئافرهتان چاكدهكهینو بزمارڕێژی دهك��هی��ن ،تهقهڵی لێدهدهینو دهیدورینهوهو بنیشی بۆ دهكهین". ئ��هو م���اوهی 13س��اڵ��ه ك���اری پینهچێتی دهك���ات ل��هدارهس��ووت��اوهك��ه ،وت��ی "بههۆی ئهو پێاڵوه ستۆكو عادیانهی كه لهبازاڕدا ه��هنو نرخهكانیشیان ه��هرزان��ه ،كارهكهمان ك��هم��ب��ووهت��هوهو ت��هن��ان��هت ك��رێ��ی دوكانیش دهرناكاتهوه ،مانگی وا ههیه لهپارهی خۆمان كرێی دوكان دهدهین". ئهو نمونهی ئ��هوهی هێنایهوه كهرۆژێك بهر لهقسهكردنی بۆ دهستوور ،تهنها پێنج ههزار دی��ن��اری دهس��ت��ك��هوت��ووه ،لهكاتێكدا ههشت ههزاری تهنها بهمیوه داوه. پینهدۆزهكان روو لهكاریتر دهكهن عومهر كهدوكانی پینهدۆزی ههیهو ماوهی 22 ساڵه ئهو كاره دهك��ات ،دهڵێت ناچاربووه، لهدوكانهكهیدا لهپاڵ كارهكهی شتیتر بفرۆشێت. عومهر دهڵێت لهبهرئهوهی ب��ازاڕی كارهكهی بهرهو كزبوون رۆیشتووه ،ئێستا عهالگهو لهزگهو سفرهی دان��اوه بۆ فرۆشتن .وتی "دهمهوێت قهرهبووی ئهو بێ بازاڕییهم بكهمهوه". سیروان عوسمان وتی "لهزستاناندا پێاڵوه چینییهكان زیاتر دهفرۆشرێت بهراورد بههاوین لهبهرئهوهی م��ادهی نایلۆنی زیاتر تێدایهو گهرمه". كهس پێویستی بهپینهدۆز نییه ئ��هوان��هی س��هردان��ی پ��ی��ن��هدۆزهك��ان دهك��هن، رێژهیهكی زۆر كهمن ،بهپێی بهدواداچوونهكهی دهستوور زیاتر كهسه بهتهمهنهكانن. هیوا یوسف تهمهن 25ساڵ ،وتی "لهتهمهنی خۆمدا تهنها یهكجار چوومهته الی پینهدۆز". ه��هروهه��ا وت��ی "پێاڵوێكی چینی ب��هه��هرزان دهكڕمو كهدڕاش فڕێی دهدهم".
وان هین هوت شوان سدیق ئهگهرچی پرۆسهی دهرهێنانی نهوتو بازرگانیكردن بهو سامانه سروشتییه نیشتیمانییه لهههرێمی كوردستان پرۆسهیهكی لهمێژ نییه ،ب��هاڵم دهك��رێ��ت لهئێستادا خوێندنهوهمان بۆی ههبێو بزانین بهها گرنگهكانی سامانی سروشتی لهواڵتدا چییه ،ههروهها چۆن بتوانین وهك تاكێك یان رۆژنامهوانو سیاسییهك چاودێری ئهو كهسو الیهنانه بكرێت ،كهئهركی بازرگانیكردنی نهوتیان گرتووهتهئهستۆ وهك نوێنهرایهتی كۆمهڵگا. ب��ۆ ئ���هوهی باشتر ب��هه��هڵ��هدا نهچین ،ی��ان سیاسیو چاودێرهكانی بواری نهوتو سامانی سروشتی تهنیا ئهركیان رهخنه نهبێت ،باشتره لێكگهیشتنێكمان بۆ نهوت ههبێت، بزانین لهكوردستاندا چۆن ئهو نهوتهی كه بهیهكێك لهسهرمایه سروشتییه گرنگهكانی كوردستان دادهنرێت. دهردههێنرێو مامهڵهی لهگهڵ دهكرێت .چونكه چارهنووسی ئهو رێژه زۆرهی دانیشتووانو ئهوانهی كهسبهینێش دێنه دنیایهوه بهئابووریو داهاتی ئهو نهوتهو چۆنیهتی بازرگانی پێوهكردنیهوه بهنده. لهو كۆنگره رۆژنامهوانییهی چهند رۆژی راب��ردوو ،كهبۆ ئاشتی ههورامی وهزیری سامانه سروشتییهكانو وتهبێژی فهرمی حكومهت سازكرابوو ئامادهیی بووین ،گوایه پرسیار دهكا رۆژنامهنووسێك ،لهپرسیارهكانیدا پااڵوگهی نهوتو بیری نهوتی جیا نهدهكردهوه .ئهمه بوو بهجێگای تێڕوانینی رۆژنامهنووسانو ههورامیش! ئهگهر زانایانی بواری ئابووری سیاسی نهوت زۆر بهوردی دهستنیشانی ئهوهیان كردبێت ،كهچۆن دهبێت مامهڵه لهگهڵ نهوتدا بكرێو ئهو كهسانهی كهههڵسوڕاون بهو ك��ارهوه ،بێگومان دهبێت میدیا وهك هێزێكی چاودێر، چاودێری حكومهتو الیهنی پهیوهندیداریش بكات ،پیشانی خهڵكی بدات كهئهوهتا چۆن سیاسهتی نهوت پهیڕهودهكرێت لهواڵتدا ،بهاڵم ئایا ئهگهر هاتوو ئهو كارهكتهرانهی كه لهمێدیان رۆڵی الوازییان گێڕا لهبهرانبهر كاربهدهستانی حكومهت ئهو كاته چی روودهدا! گومان لهوهدانییه كه لهههرێمی كوردستاندا ،زۆری ئهو داهاتهی نهوت بهزۆری نوخبهیهكی كۆمهڵگا لێی سوودمهند دهبێت ،ئهویش لهناو ه��هردوو حیزبی دهس��هاڵت��دارهو لهبهرانبهریشدا ئێستا زۆرێك لهخهڵكی كوردستانو هێزه ئۆپۆزیسیۆنهكانیش جهخت لهسهر ئهوه دهكهنهوه كه "دهبێت داهاتو چۆنیهتی خهرجكردنو ههناردهكردنی ئهو نهوتهی ئێستا كهههیه ئاشكراو شهفاف بێت". ب��هاڵم ئایا رۆژن��ام��هن��ووس ی��ان ههڵوسڕاوێكی سیاسی بهبێ ئهوهی بتوانن به بهڵگهو دۆكیومێنت یان پرسیار گهلێك كهرێگا لهبۆچوونهكانی ههورامی بگرن كه لهو گومانهی لهسهر سیاسهتی نهوتی ههرێم ههیانه ،دهتوانن روونكردنهوهی پێویست وهربگرن ،ئهمه جێی مهحاڵه چونكه رۆژانه لهرێگای مێدیاكانهوه گوێمان لێی دهبێت، دڵنیان نازانێت پرۆتۆكۆله بازرگانییهكانی نهوت چۆن ئیمزادهكرێت ،كاكی سیاسی دێت ،ههر ئهوهنده دهڵێ "بهڵگهمان ههیه نهوت بهقاچاغ دهڕوا" ،یان لهالیهكی ترهوه سیاسییهكی تر دهڵێت "فریاكهون كوردستان ،تااڵنكرا" بۆ لهبهر ئهوهی چهند تانكهرێكی بینیوه ،بهاڵم گومانیش لهقسهكانیدا ههستپێدهكهیت ،كهنازانێت لهرێگای بۆریهوه چی دهڕواتو چی دێته كوردستان. لهبهرانبهریشدا سهركردهی حیزبێكی دهسهاڵتدار ئهویش ههر لهخۆیهوه دهڵێ "بهشهفافی ئیشهكانمان كردووه"، ئهمهشیان ههر لهبێخهبهران دۆینه سهاڵواته بهالیهوه. چونكه دڵنیان ئهویش ح��هزی بهو كێشمهكێشهی ناو راگهیاندنه ،ئهگینا فڕی بهسهر سیاسهتی نهوتهوه نییهو نازانێت ئاشتی ههورامی نوێنهری حیزبهكهی چۆن مامهڵه لهگهڵ نهوتدا دهكا! نێچیرڤان بارزانی وهكو سیاسیهكی كارا پێشتر دانی بهوهدانا كهئهوان وهك پێوست لهسیاسهتی نهوت نهگهیشتوون، ئهمهش بهالی ئهوهوه جێگای عهیبه نهبوو ،خۆیشی لهسهر ئهو لێكنهگهیشتنه لهسیاسهتی نهوت ئهوهی ئاشكراكرد، جێگای ئهوهیه بهپۆزهتیڤ لهقهڵهمیبدهین ،چونكه كهمن ئهو سیاسییانهی دهسهاڵت كهبێن بهئاشكراو راشكاوانه دان بهكهموكوڕی و ههڵهكانی خۆیاندا بنێن. وهك��و وهزی��ری سامانه سروشتییهكان لهو كۆنگرهیهدا ئاشكرایكرد كه "نهوتی یهدهگی كوردستان به 45ملیار بهرمیل دهخهمڵێنرێت ،پالنیشمان ههیه لهماوهی 4تا 5 ساڵی داهاتوودا ،رۆژانه 3تا 4ملیۆن بهرمیلی نهوت بنێرینه دهرهوه ،ههروهها پێشبینینشدهكهین ،لهم ماوهیهدا داهاتی سااڵنهی نهوتی ههرێم بگاته 25ملیار دۆالر". باشه ئهگهر ئێمه كهسانێكی چاودێرمان نهبێو مێدیاكانیش بهتێگهیشتنێكی باش نهتوانن مامهڵه لهگهڵ دۆسێی نهوتدا بكهن ،ئهی چۆن دهتوانرێت ،چاودێری حكومهتو وهزارهتی پهیوهندیدار بكرێت! بێگومان ئهوهی ئێستا گرنگه بهالی خهڵكی كوردستانهوه، ئهوهیه كهدهیانهوێت لهچۆنیهتی سیاسهتی نهوتی كوردستان بگهن ،بهاڵم كێ تێیان دهگهیهنێت ،ئهمه جێگای پرسیاره، ئۆپۆزسیۆن بهو ههڵمهته ئیعالمییه یان راگهیاندنهكان بهو شێوهیهی كهبینیمان چهند پرسیارێكی ههڵهیان لهوهزیری سامانه سروشتییهكان كرد. بۆیه ئهوهی پێویسته بوترێت گرنگه كهراگهیاندن رۆڵی بهرجهسته بگێڕن ،لهم بوارهدا ،بهاڵم بهخوێندنهوهیهكی دروست بۆ نهوت ،ههروهها ئهوهی بۆ ئۆپۆزیسیۆنیش گرنگه ئهویش تێگهیشتنی كۆمهڵگایه بهشێوهیهكی سیستماتیك نهك ههر بهههڵمهتی راگهیاندن ،بهو شێوهیهی ئێستاكه ههیه! shwansdiq@yahoo.com