5 1كهس به‌دۆی خۆ ی ناڵێت ترشه چوارشه‌ممه
2010/9/29 ( )20الپه‌ڕ‌ه نرخ ( )1000دیناره رۆژنامه‌یه‌کی سياسى گشتییه ،هه‌فتانه کۆمپانیای سولى تێلیگراف ده‌ریده‌کات
w w w. d e s t u r. n e t
پۆلیس كۆنتڕۆڵی ده‌ستدرێژ ی خێزانێك ی كوردی پێناكرێت له‌به‌رانبه‌ر ته‌اڵقدانیدا داوای 40ههزار دۆالر دهكهن
تایبه‌ت به‌ده‌ستوور ی ی كچ خێزانێكی كورد پاش ئ�هوه خێزانێكی عهرهبی ئاواره بۆ كوڕه‌كه‌یان دهخ���وازن ،كێشه ده‌كه‌وێته نێوان كوڕو كچه‌كه‌وه‌و براكانی كوڕه‌كه‌ش منداڵی بووكه‌كه‌یان له‌بارده‌به‌ن، چه‌ندجارێكیش له‌بووكه‌كه‌و دایك‌و خوشكێكی دهدهن ،داوای چل ههزار ی دۆالریش دهكهن له‌به‌رانبه‌ر ته‌اڵقدان كچه‌كه‌دا. دوای ئ�����هوهی خ��ێ��زان��ی ن�هب��ا عه‌بدولحه‌مید چوار ساڵ له‌مه‌وبه‌ر بههۆی توندوتیژییه‌كانی به‌غداده‌و‌ه ی ب �ه‌ره‌و ههرێم هه‌ڵدێن‌و له‌سلێمان ده‌گیرسێنه‌وه ،لهگهڵ خێزانێكی كورد ئاشناده‌بن‌و پاش ماوه‌یه‌ك نه‌با شوو به‌كوڕی خێزانه كورده‌كه دهكات. نه‌با دهڵ��ێ��ت ل���هدوای س��ێ هه‌فت ه ی ل �هش��ووك��ردن��ی��دا ت��ا ئ���هو رۆژه چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ی لهگهڵ ده‌ستووردا
ئهنجامدا تاكه‌جاربوو كه‌سێ رۆژ ل �هس �هر ی��هك دوورب��ێ��ت ل��ه‌ئ��ازار‌و توندوتیژی مێرده‌كه‌ی. نه‌با به‌ده‌ستووری وت “مێرده‌كه‌م بێ ئیش ب��ووهو هیچ ئیشی نهكردووه، ب��ه‌رده‌وام داوای پ��ارهی لێمده‌كرد، منیش ن��اچ��ارب��ووم پ���ارهی بده‌مێ ی له‌ترسی لێدان‌و ئازاردانم ،بۆیه دوا سێ هه‌فت ه له‌شووكردنم گهڕامهوه م��اڵ�هوه ،چونكه نهمدهتوانی بژیم له‌گه‌ڵیدا”. نه‌با وت �ی “م��ێ��رده‌ك � هم‌و دوو برای لێیانده‌دام ،ئازارێكی زۆری��ان دام‌و منداڵه‌كه‌میان له‌باربرد”. كه‌ریمه دایكی نه‌با وتی “له‌وكاته‌وه‌ی ك��چ �هك �هم داوای ج��ی��اب��وون �هوهی كردووه ،ههموو رۆژێ دێته‌سه‌رمان‌و په‌نجه‌ره‌كانمان ده‌شكێنێت‌و له‌سێ كچه‌كه‌م‌و خۆم دهدات”. كه‌ریمه وتی “پێمانده‌ڵێت بوختانی شه‌ره‌فتان بۆ دروستده‌كه‌م ،ئهگهر
ژنه‌كه‌م نه‌ده‌نه‌وه ،كه‌ده‌شیده‌ینه‌وه ئازاری ده‌د هن‌و لێی دهدهن”. به‌پێی وت�هی كه‌ریمه ته‌قی دایكی نه‌با ،كچه‌كه‌ی چهندانجار داوای ته‌اڵقی كردووه ،بهاڵم داوای 40ههزار دۆالر دهكهن له‌به‌رانبه‌ر ته‌اڵقدانیدا. كه‌ریمه ده‌ڵێت سهردانی ئاسایش‌و پۆلیسیان كردووه ،بهاڵم به‌ده‌نگیانه‌وه نه‌هاتوون .وتی “شكاتده‌كه‌ین ده‌چین ب���ۆالی پۆلیس زی��ن��دان��ی دهك���هن، ده‌گیرێت بۆ نیو سه‌عات ،ئێمه دێینه ده‌ره‌وه ،ئهویش یه‌كسه‌ر به‌رده‌بێت”. كه‌ریمه‌ی دایكی نه‌با وتی “چووین بۆ فولكه‌ی خاڵه حاجی بۆ ماڵی باوكی (ف) بۆئه‌وه‌ی لهگهڵ باوكی كوڕه‌كه‌دا قسه‌بكه‌م ،بهاڵم باوكه‌كه پێنج پیاوی به‌ردایه گیانمان‌و لێیانداین ،ههموو ئهو گه‌ڕه‌كه شاهیده”. له‌وكاته‌ی له‌فولكه‌ی خاڵه حاجی خهڵكی ئهو ناوچه‌یه ته‌له‌فونیانكردووه ب��ۆ ،104ب���هاڵم ب��ن�هم��اڵ�هی (ف)
له‌پۆلیسی 104ی��ان داوه به‌بۆكس‌و شه‌ق‌و ئه‌وانیش نهیانتوانیوه هیچیان له‌گه‌ڵدا بكه‌ن .ههرچهنده دواتر (ف) ده‌ستگیركراوه ،ب �هاڵم جارێكی تر ئازادكراوه‌ته‌وه. رائید چیا مه‌حمود به‌ڕێوه‌به‌ری بنكه‌ی پۆلیسی به‌ختیاری له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور وتی “ئێمه فه‌رمانی دادگامان جێبه‌جێكردووه ،وتوویه‌تی ده‌ستگیری بكه‌ن ،ده‌ستگیرمانكردووه ،ئازادی بكه‌ن ،ئازادمان كردووه ،وهك پۆلیس ئهوهی لهسهر شانمانه كردوومانه”. م����وق����ه‌ده‌م س����ه‌رك����هوت ع��وم��هر به‌ڕێوه‌به‌ری نه‌هێشتنی توندوتیژی دژی ژن��ان دهڵ��ێ��ت “ئ �ه‌رك �ی ئێمه تهنیا به‌دواداچوونه بۆ ئهو كێشانه‌ی رووب �ه‌ڕووی ژنان ده‌بێته‌وه ،كێشه‌ی ئ �هو خێزانه‌شمان ره‌وان���هی دادگ��ا كردووه”. .ورده‌ك�����اری زی��ات��ر له‌راپۆرتێكدا لهالپهڕه ()12دا بخوێنهرهوه
ب��ۆ ئ����هوهی بڵێین ب���ه‌ره���هم س��اڵ��ح پ��ێ��ی ك����را ،ك����ردار ش��ه‌رت�� ه
سكرتێری پارتی پارێزگاران سلێمانی به‌جێهێشت شۆڕش خالید س��ه‌رچ��اوه‌ی��هك��ی ئ���اگ���ادار ل�ه‌پ��ارت��ی پارێزگارانی كوردستان له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور ،ئاماژه‌ی بهوهدا كه له‌چه‌ند رۆژی راب��ردوودا زه‌ی��دی عومه‌ر ئاغای سورچی سكرتێری پارتی پارێزگارانی كوردستان سلێمانی بهجێهێشتووهو چووه‌ته سوریا ،ب�هاڵم نه‌جات عومه‌ر ئاغای سورچی ده‌ڵێت تهنیا بۆ سه‌فه‌ر چووه‌‌و حیزبه‌كه‌ش به‌رده‌وامده‌بێت. ئ �هو س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه كه‌نه‌یویست ن��اوی باڵوبكرێتهوه به‌ده‌ستووری وت “ته‌واوی ئه‌ندامانی حیزب چوونه‌ته‌وه ماڵه‌وه بههۆی ئهوهی ماوه‌یه‌كی زۆره موچه‌یان وه‌رنه‌گرتووه ،زۆرێ��ك له‌باره‌گاكانیش داخ��راوهو زه‌یدیش ماوه‌یه‌كه سلێمانی بهجێهێشتووهو ب��ه‌ڕوون��ی نازانرێت دێته‌وه یان نا ،بهشێك له‌مومته‌له‌كاتی حیزبه‌كه‌شی بردووه بۆ كێڵگه‌كه‌ی خۆی له‌نزیك فه‌رمانده‌یی”.
سه‌رچاوه‌كه ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا كه‌به‌رهه‌م ساڵح رازیبووه به‌وه‌ی مانگانه 50ملیۆن دینار وهكو بودجه‌ی حیزبه‌كه بگێڕیته‌وه، دوای ئهوهی ئهو باره‌گایانه‌یان له‌سلێمانی چۆڵكرد كهپارتی داوای كردبوو. نه‌جات عومه‌ر ئاغای سورچی ئه‌ندامی م �هك��ت �هب��ی س��ی��اس��ی ئ���هو ح��ی��زب �ه، له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور وتی “حیزب وهك��و خ��ۆی م���اوهو ب�ه‌رده‌وام��دهب��ی��ن، كادرانیش ده‌وامی خۆیان دهكهن ،تهنیا یهك باره‌گاش م��اوه لهو باره‌گایانه‌ی ك �ه‌پ��ارت��ی داوای ك����ردووهو ئهویش به‌زووترین كات چۆڵی دهكهین”. ل �هب��ارهی ب��ودج �هی حیزبه‌كه‌وه وتی “به‌رهه‌م ساڵح به‌ڵێنی داوه بودجه‌كه‌مان بۆ بگه‌ڕێنێته‌وه ،درێژه به‌چاالكییه‌كانی حیزبه‌كه ده‌ده‌ینه‌وه”. سه‌رچاوه‌كه ئاماژه‌ی ب��ه‌وه‌دا كه‌زه‌ید پێده‌چێت نه‌گه‌ڕێته‌وه ،ب�هاڵم نه‌جات وتی “ههموو كهسێك مافی ئهوهی ههیه سه‌فه‌ر بكات‌و ئهویش تهنیا بۆ سه‌فه‌ر چووه‌‌و هیچی تر‌و ده‌گه‌ڕێته‌وه”.
“ئ�����ۆپ�����ۆزی�����س�����ی�����ۆن ل����هس����ت����رات����ی����ژی����دا ج�����ی�����اوازی ن���ی���ی��� ه ل����هگ����هڵ دهس�����هاڵت�����دا”
ناسك ئهحمهد ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوهندی حیزبی كۆمۆنیستی كرێكاریی كوردستان بۆ دهستوور زانیار محه‌مه‌د ن��اس��ك ئهحمهد ئ�هن��دام��ی كۆمیته‌ی ناوهندی حیزبی كۆمۆنیستی كرێكاریی كوردستان ،له‌چاوپێكه‌وتنێكدا لهگهڵ دهس��ت��وور دهڵ��ێ��ت گ���ۆڕان ناتوانێت بزووتنه‌وه‌ی ناڕازیی خهڵكی كوردستان ئاراسته‌بكات ،بههۆی ئهوهی له‌بنه‌ڕه‌تدا بۆ هاوسه‌نگكردنه‌وه‌ی ت��ه‌رازووی هێز لهنێوان یهكێتیو پارتیدا دروستبووه. ناسك ئهحمهد وتی “ گۆڕان له‌تێكچوونی هاوسه‌نگی هێزی نێوان یهكێتیو پارتیو وردهورده قودره‌تمه‌ندبوونی پارتی له‌به‌رانبه‌ر یه‌كێتیدا ناره‌حه‌ت‌و موخالیفه. ده‌یه‌وێت ئهم ته‌وازنه بگۆڕێت”. ناسك ئهحمهد بڕوایوایه بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان له‌ئه‌نجامی قه‌یران‌و بێتوانایی ب���زووت���ن���هوهی ك���وردای���هت���ی���هوه بۆ به‌ڕێوه‌بردنی كۆمه‌ڵگه هاتووه‌ته ئاراوه،
ڕۆژنامه‌ی دۆسیه ی كوردو سته‌مكار ی ده‌كاته‌وه ی ی تایبه‌ت به‌كوردو سته‌مكار ی داهاتووه‌وه دۆسیه‌یه‌ك ڕۆژنامه‌ی دهستوور له‌ژماره ده‌كاته‌وه. ی “ژی��ان ئ �هوه نییه كه تێیداین ،بهڵكو ئه‌وه‌یه ك ه بیرماندێته‌وه‌و چۆنیش ی جیهانه، ی ناودار ی گابریل گارسیا ماركیزی نووسه‌ر ده‌گێڕینه‌وه“ ئهم ه وته‌یه‌ك ی خۆیدا، ی مانهوه ی مرۆڤ له‌پێناو ی ژیانه‌وه ،ئهو ژیان ه ی حیكایه‌تكردن لهباره ی دیك ه ده‌چه‌وسێنێته‌وه ،ئهو ژیانه‌ی سته‌مكاری به‌شێكی سه‌ره‌كی‌‌و مرۆڤه‌كان ی گرنگی مێژووكه‌یه‌تی ،هه‌ڵبه‌ت كوردیش بهشێك ه له‌مێژووی سته‌مكاری ،جا سته‌م ی بینیبێت. ی سته‌مكارێك لێكرابێت ،یان خۆی به‌ناڕاسته‌وخۆ ڕۆڵ ی له‌دۆسیه‌یه‌كی چهند ژماره‌ییدا ی زان لهبهرئهوه ڕۆژنامه‌ی دهستوور به‌پێویست ی بابه‌تیانه‌و‌ه قس ه لهسهر ی باڵوكردنهوهی ڕاپۆرت‌و دیدارو ڕووماڵكردنێك لهڕێگه ی ی ئهمجاره لهگهڵ كورد‌ه ژیره‌كاندا كه كوردایه‌تی كوردو سته‌مكاری بكات ،بۆ ئهوه ی به‌مرۆڤبوونه‌و‌ه ده‌به‌ستنه‌وه ،عه‌ر‌هب‌و توركمان‌و ئاشووری‌‌و كلدان‌و ههموو ئهوان ی ك ه به‌عس ی كۆتاییه‌ك بۆ ئهو ترس ه دیكه‌ش قسه‌بكه‌ن ،قسه‌بكه‌ن له‌پێناو دانان له‌پنتێكی ئاواوه دهستیپێكردو به‌ئه‌نفال كۆتاییهات. ی ی دهستوور داوا له‌ڕۆژنامه‌نووسان‌و ئه‌كادیمی‌‌و نووسه‌ران دهكات هاوكار ڕۆژنامه ی ئهو دۆسیه‌یه بكه‌ن ،چونكه قسه‌كردن لهسهر ئهو چه‌مك‌و دیارده‌ی ه ڕاستكردنه‌وه ی دی بنیاتنراوه ،یان خهریكه بنیادده‌نرێت. ئهو تێگه‌یشتنه‌ی نیشتیمانپه‌روه‌رییه ،كه لهسهر بنه‌ڕه‌تی بێده‌نگكردنی ئهو دۆسیه‌كه لهالیهن ئاریان محه‌مه‌ده‌و‌ه سه‌رپه‌رشتی ده‌كرێت‌و نووسه‌ران‌و ڕه‌خنه‌گران ده‌توانن په‌یوه‌ندیی به‌م ئیمه‌یڵه‌و‌ه بكه‌ن:
گه‌ره‌كیه‌تی بۆرژوازی كوردی له‌قه‌یرانی ئێستای رزگاربكات‌و هیچ پهیوهندییهكی به‌باشكردنی هه‌لومه‌رجی ژیان‌و گوزه‌رانی خهڵكهوه نییه .وتی “بۆیه ئۆپۆزیسیۆن له‌به‌رنامه‌و دروشمه‌كانی‌و ستراتیژیدا جیاوازی نییه لهگهڵ خودی ده‌سه‌اڵتدا”. ل �هب��ارهی گۆڕینی سیستمی سیاسی هه‌رێمه‌وه ،ناسك ده‌ڵێـت ناتوانرێت له‌ڕێگه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌وه سیستمی سیاسی له‌كوردستاندا بگۆڕدرێت ،بههۆی ئهوهی ه �هڵ��ب��ژاردن ل �ه‌ژێ��ر كۆنتڕۆڵی هێزی یهكێتیو پارتیدایه ،ب�هو هۆیه‌شه‌وه ههمیشه ئ���هوان ب���راوه دهب���ن .وتی “دهس �هاڵت له‌كوردستاندا ده‌سه‌اڵتێكی میلشیاییه ،وهك ههر مه‌یدانێكی تر، هێزی چه‌ك ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كانیش ده‌بڕێنێته‌وه”. دهقی چاوپێكه‌وتنه‌كه لهالپهڕه ()8دا ده‌خوێنیته‌وه
ههلی كار له كۆمپانیای نالی��اوه كۆمپانیای نالیا پێویستی به ژماره‌یه‌ك كارمه‌نده به‌م شێوه‌یه‌ی الی خواره‌وه:
ی به‌رێوه‌به‌ری كارگێڕ ی ئه‌ندازیاری شارستانی ئه‌ندازیاری ته‌الرساز ژمێریار پارێزه‌ر كارمه‌ندێك بۆ به‌شی كارگێڕی كارمه‌ندێك بۆ به‌شی فرۆشتن.
تێبینی بۆ سه‌رجه‌م پۆسته‌كان :مه‌رجه ئهو كهسانهی CVپێشكه‌ش دهكهن هه‌ڵگری بڕوانامه‌ی زانكۆ بن و ئه‌زموونی كاركردنیان له بواره‌كه‌ی خۆیاندا ی له پێنج ساڵ زیاتر بێت ،جگه له به‌رێوه‌به‌ری كارگێڕی كه دهبێت ئه‌زموون كاركردنی له 10ساڵ زیاتر بێت. دوابه‌روار بۆ پێشكه‌شكردنی 2010/10/10 CVیه. ناونیشان :سلێمانی ـ ناو گوندی ئه‌ڵمانی ـ ئۆفیسی سه‌ره‌كی كۆمپانیای نالیا. www.naliagroup.com
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
هه‌واڵ
“په‌رله‌مانتارێكی توركمان دووبه‌ره‌كی ده‌نێته‌وه” دهستوور دوای ئهوهی پاسه‌وانه‌كانی په‌رله‌مانتارێكی ی ی به‌یات توركمان بهناوی محه‌مه‌د مه‌هد به‌فه‌رمانی ن��اوب��راو له‌مانگی راب���ردوودا ته‌قه‌یان له‌پۆلیسێكی كورد كرد ،ئێستا بهرپرسانی ق �ه‌زای دوزخورماتوو دهڵێن ناوبراو بهو كێشه‌یه‌وه نه‌وه‌ستاوه‌‌و خه‌ریكی دووبه‌ره‌كی نانه‌وه‌‌و كێشه دروستكردن ه لهنێوان نه‌ته‌وه‌كاندا. ش���ه‌الل ع��هب��دوڵ�ڵا ق��ای��م��ق��ام��ی ق���ه‌زای دوزخورماتوو ،له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور، ی ی عێراق رایگهیاند “به‌پێی دهس��ت��وور هیچ یهك له‌به‌رپرسان بۆیان نیی ه دهست ی وه‌رب���دهن ،چونك ه ل�هك��اروب��اری ق�ه‌زای�
دهس��هاڵت��ی ق �ه‌زای �ی ب��ێ الی �هن �ه ،ب �هاڵم ی ب�ه‌داخ�هوه په‌رله‌مانتار محه‌مه‌د مه‌هد به‌یاتی كه‌سه‌ر به‌كوتله‌ی توركمانییه، ی سیاسیو راسته‌خۆ دهس��ت له‌كاروبار سه‌ربازی قه‌زاكه‌مان وه‌رده‌دات ،بهدهر ی ی دیكه له‌ویش چهند په‌رله‌مانتارێك ههمان كوتله پشتگیریده‌كات”. ی كێشه‌ك ه شه‌الل عهبدوڵاڵ وتی “سه‌ره‌تا ل�ه‌وه‌وه ده‌ستیپێكرد كه‌پۆلیسێكی كورد ی دوزخورماتوو ی پۆلیس له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ی ی خۆیدابوو‌ه لهو كاتهدا په‌رله‌مانتار له‌كار ی ی سهردانی ئهو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه توركمان ی ی یاسا پاسه‌وان ك���ردووه ،ب �هاڵم به‌پێ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیس كه‌كورد‌ه بووه، ی ی رێبوار فازل رێگه‌ی به‌پاسه‌وانه‌كان ناو ئ �هو پهرلهمانتاره ن���ه‌داو‌ه به‌چه‌كه‌و‌ه
ب��چ��ن��ه‌ژووره‌وه ،له‌ئه‌نجامدا ئه‌وانیش ی پۆلیس كردووهو ته‌قه‌یان لهو كارمه‌نده برینداریانكردووه”. ی به‌وه‌شدا قایمقامی دوزخورماتوو ئاماژه كه‌ئه‌و پهرلهمانتاره ئێستاش وازناهێنێت‌و دهست له‌كاروباره‌كانی قه‌زاكه وه‌رده‌دات، ی نیگهرانكردووه”. ی “ئه‌وه‌ش ئێمه وت ی یاسایی ئیداره‌ی دوزخورماتوو سكااڵ لهسهر ئهو پهرلهمانتاره تۆماركردووهو ی لێكۆڵینه‌وه‌شی ل�هس�هر ل��ی��ژن�هی�هك� پێكهێنراوه. ی ش���ه‌الل وت��ی “ئێمه وهك به‌رپرسان ئیداری ئهو شارۆچكه‌یه زۆر نیگه‌رانین ی توركمانی ،چونك ه ی الیه‌ن لهم هه‌ڵوێست ه ی ی دووب �ه‌ره‌ك �یو ئ��اژاو‌ه ده‌رئه‌نجامه‌كه لێدهكهوێتهوه”.
خانه‌قین داوای 450ئه‌فسه‌ری سهحوه له‌كه‌ركوك داهاتی مه‌رزی پله‌كانیان لێده‌سه‌نرێته‌وه مونزریه دهكات فه‌رمان خێاڵنی ی ق��ه‌زای خانه‌قین ی ئه‌نجومه‌ن س�هرۆك� رایده‌گه‌یه‌نێت كهئهوان بههیچ شێوهیهك ئاگایان له‌داهاتی مه‌رزی مونزریی ه نییه، ی بۆ قه‌زاك ه سه‌رفنه‌كراوه ،بۆی ه داهاته‌كه داواده‌كه‌ن بهشێك له‌داهاتی ئهو مهرزه بۆ خزمه‌تگوزارییه‌كانی خانه‌قین سه‌رفبكرێت. ی سه‌میر محه‌مه‌د نور سهرۆكی ئه‌نجومه‌ن ی خانه‌قین له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور قه‌زا ده‌ڵێت م �ه‌رزه‌ك �ه س �هر به‌سه‌رۆكایه‌تی ئه‌نجومه‌نی وهزی��ران��ی عێراقه‌و خۆیان س �هرپ �ه‌رش��ت �ی دهك�����هن ،ئ���هو م���ه‌رز‌ه له‌سنووری ش��اره‌ك �هی ئێمه‌دایه‌و یهك فلسی بۆ خانه‌قین سه‌رفناكرێت ،رێگه‌ش به‌ئێم ه ناده‌ن سه‌رپه‌رشتی بكه‌ین ،بۆی ه زانیاریشمان نیی ه لهسهر داهات‌و چۆنیه‌تی به‌ڕێوه‌چوونی مه‌رزه‌كه”. ی “پێویست ه بهشێك سه‌میر محه‌مه‌د وت له‌داهاتی ئهو مهرزه بۆ ئێم ه بێن”.
زانیار داقوقی م���ه‌ال م �ه‌ج��ی��د س��ه‌رك��رده‌ی��هك��ی هێزه‌كانی سهحوه له‌كه‌ركوك له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور رایگهیاند له‌نوێترێن هه‌وڵدا ی هێزه‌كانی سهحوه، بۆ بنبڕكردنی كێشه حكومهتی عێراقی بڕیاریداوه 450ئه‌فسه‌ری سهحوه له‌كه‌ركوك‌و ده‌وروبه‌ری پله‌كانیان لێبسه‌ندرێته‌وه. ی فه‌وجێكی سهحوه مه‌ال مه‌جید سهرۆك له‌كه‌ركوك له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستوری وت ی وهزی��ران هاتووه “بڕیارێكی ئه‌نجومه‌ن ی ئهو ئه‌فسه‌رانه‌ی به‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی پله ك ه له‌هێزه‌كانی سه‌حوه‌ن له‌كه‌ركوك، ی عێراقی دهكهین، ئێمه‌ش داوا له‌حكومه‌ت ی وهك��و هێزه‌كانی ئاسایش‌و هێزه‌كان ی بكرێینه ئه‌فسه‌رو ی مه‌هد به‌درو سوپا ی عێراقی‌‌و پۆلیسدا ی سوپا له‌رێزه‌كان كاربكه‌ین”. ی ی حكومهتی عێراق به‌پێی بڕیارێك ی ئه‌نجومه‌نه‌كانی سهحوه له %20ئه‌ندامان ی عێراق ده‌خرێن ه له‌سه‌رجه‌م پارێزگاكان ی ناوخۆو به‌رگری، سهر میالكی وه‌زاره‌ته‌كان ی ی بۆ هیچ ئه‌ندامێك بهاڵم ئهو بڕیاره پله
ی ی ئه‌فسه‌ر ی پله سهحوه دانه‌ناوه‌‌و ئهوه ههبێت له‌رێزه‌كانی سهحوه وهك پۆلیسك، یان سه‌ربازێك مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌كرێت بۆ ئ �هو مه‌به‌سته ناڕه‌زاییه‌كی گ �هوره ی سهحوه دروستبووه. لهالیهن هێزه‌كان
دهستوور ورده‌كاری گۆڕانكارییه‌كان له‌به‌ڕێوه‌به‌ر ی فه‌رمانگه‌كانی سلێمانیو پشدهرو بتوێندا باڵوده‌كاته‌وه زانیار محه‌مه‌د جه‌الل كه‌ریم بریكاری وه‌زاره‌تی ناوخۆی حكومهتی ه�ه‌رێ��م له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور رایگهیاند كه‌وه‌زاره‌تی ناوخۆ چهند گۆڕانكارییه‌ك له‌فه‌رمانگه‌كانی سلێمانیو پشدهرو بتوێندا ئه‌نجامده‌دات.
له‌باره‌ی چۆنیه‌تی گۆڕانكارییه‌كانه‌وه، جه‌الل كه‌ریم ،ئاماده‌نه‌بوو چۆنیه‌ت ی گۆڕانكارییه‌كان ئاشكرابكات ،بهبیانووی ئ��هوهی هێشتا بڕیاره‌كه ل�ه‌وه‌زاره‌ت�ی ناوخۆوه ده‌رنه‌چووه. به‌پێی چهند زانیارییه‌ك كه‌ده‌ست دهستوور كهوتوون ،له‌سنووری پشدهرو بیتوێن گۆڕانكاری له‌پۆستی به‌ڕێوه‌به‌ری
ناحییه‌كاندا ده‌كرێت ،لهگهڵ دانانی ك �هس��ێ��ك ب��ۆ س���هرۆك���ی ش���اره‌وان���ی چورقوڕنه‌و چهند فه‌رمانگه‌یه‌كی تر، له‌سلێمانیش له‌پۆسته‌كانی به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی سلێمانی ،به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی ه��ات��وچ��ۆی سلێمانیو ب �ه‌ڕێ��وهب �هری ف��ڕۆك�هخ��ان�هی سلێمانی گ��ۆڕان��ك��اری ده‌كرێت.
له %63مهسیحییهكان ههرێم هه‌ڵده‌بژێرن
راپرسییه‌ك :سێ یه‌كی مهسیحییهكان داوای سه‌ربه‌خۆیی بۆ كه‌ركوك دهكهن ئازاد زه‌نگه‌نه له‌كه‌ركوك
به‌پێی راپرسییه‌ك مهسیحییهكان زۆرینه‌یان داواده‌ك������هن ك��ه‌رك��وك بگهڕێنرێتهوه س �هر ههرێمی ك��وردس��ت��ان‌و سێ یه‌كی ب �هش��دارب��ووان��ی راپرسییه‌كه‌ش داوای سه‌ربه‌خۆی كه‌ركوك دهكهن بۆ هه‌رێمێكی سه‌ربه‌خۆ. ی مه‌سیحی له‌كه‌ركوك ی كۆمه‌اڵیه‌ت سه‌نته‌ر ی راپرسییه‌ك لهنێوان هه‌ڵساوه به‌ئه‌نجامدان مه‌سیحییه‌كانی شاره‌كه‌دا ،كه‌زۆرینه‌یان لهگهڵ ئه‌وه‌دان كه‌ركوك بگهڕێنرێتهوه سهر ههرێمی كوردستان. ل �ه‌پ��رس��ی��ارێ��ك��دا ده‌رب�����ارهی خواستی مهسیحییهكان لهسهر ئاینده‌ی كه‌ركوك، كه‌كۆپییه‌كی دهست دهستوور كه‌وتووه، ی كه‌ركوك زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری مهسیحییهكان ی به‌شداریان كه له%63.8ی كۆی ئهوانه ك��ردووه ،داواده‌ك��هن بگه‌ڕێنرێنه‌وه سهر ههرێمی كوردستان ،له %32.6داواده‌كه‌ن پارێزگای ك�ه‌رك��وك بكرێت ه هه‌رێمێكی
سه‌ربه‌خۆو دژی گه‌ڕانه‌وه‌ن بۆ سهر ههرێمی كوردستان‌و حكومهتی ناوهندی. به‌پێی راپ��رس��ی��ی�هك�ه تهنیا ل���ه%3.6 داواده‌ك��هن كه‌ركوك بگهڕێنرێتهوه سهر حكومهتی ناوهندی.
ی ی ب �ه‌ڕێ��وهب �هری سه‌نته‌ر به‌پێی وت���ه ی له‌كه‌ركوك ،ئهو ی مه‌سیح كۆمه‌اڵیه‌ت راپرسییه ل �هالی �هن مه‌سیحییه‌كانه‌و‌ه ی حیزبیو ئهنجامدراوهو دووربوو‌ه له‌ده‌ست حكومی.
3
یهكێتیو دۆسته‌كان ی ی سیاسییانه‌ی یه‌كێتییه، ی پارتیو پاشه‌كشه ی بااڵده‌ستبوون ئێستا رۆژگ��ار ی ی رووب��ه‌ڕوو ی یه‌كێت ی بهو پێیه ی ههم لهسهر ئاستی ج�هم��اوه‌ر بااڵده‌ست ی بووه‌ته‌وه‌و ههمیشه لهسهر هه‌ڵگه‌ڕانه‌و‌هی ناوخۆییو لێ دابڕانی سه‌ركرده‌كان ی ئازایی سیاسی ،چونك ه پتر له‌چه‌ند ساڵێك ه یهكێتی بهكردهوه شوێن ئاست ی ئێستا پارتی لهسهر ههردوو ی پارتی ده‌كه‌وێت .بهو واتایه ئه‌جێندا ناوخۆییه‌كان ی ی سیاسی هه‌ڵده‌ستێت ،له‌ئاست ی به‌رۆڵی برا گهوره ی ناوخۆییو ده‌ره‌ك ئاست ی له‌ده‌ست ه ئهو رۆڵ ه وهك ئهوهی ده‌یه‌وێت ی هه‌ڕه‌می ده‌سه‌اڵت ده‌ره‌وه‌دا بهو پێی ه ی بێده‌نگه، ی یهكێتی له‌ئه‌جێنداك ه به‌ڕێوه‌ده‌بات‌و له‌ئاستی ناوخۆشدا تا ئهو ئاسته ی لێده‌كات. ی ده‌دات‌و یه‌كێتیش بێده‌نگ چی به‌وێت وهك ئاغا نهك هاوبه‌ش ئه‌نجام ی نوێنه‌ران‌و سه‌ركه‌وتن ه ی ئه‌نجومه‌ن ی ئێستا الوازه ،ئهگهر هه‌ڵبژاردن له‌راستیدا یه‌كێت ی 7/25ی لهڕووی جه‌ماوه‌رییه‌و‌ه ی بااڵنسی پاشه‌كش ه جه‌ماوه‌رییه‌كه رێژه‌ییه‌كه ی تری هه‌ستانه‌وه‌و سه‌رپێكه‌وتنه‌وه‌ی یهكێتی به‌ند‌ه راست كردبێته‌وه ،ئهوه دیوه‌كه ی به‌ئیراده‌و ئازایی سیاسییه‌وه ،ئهمهش تهنیا به‌خۆده‌ربازكردن له‌كاریگه‌رییه‌كان ی بهدی دێت ،چونك ه بهبێ به‌ده‌ستهێنانه‌وه‌ی ئهو بااڵده‌ستی ئه‌جێندای پارت ی ی هه‌ستانه‌وه ی هێزی بۆ ناگه‌ڕێته‌وه .راستییه‌كه ی تری یه‌كێت ئازاییه ،دیوه‌ك ه ی سیاسیو ی گرنگ نییه ،بهڵكو بۆ پرۆسه ی بهتهنیا بۆ یه‌كێت یهكێتیو به‌هێزبوونه‌وه ی هێزو سه‌قامگیریی سیستم‌و چارهنووسی دیموكراسیش گرنگه ،چونك ه دابه‌شبوون ی ی هێز له‌هه‌رێم ئهگهری پاشه‌كشه ی هێزو گۆڕانی هاوكێشه‌كان تێكچوونی هاوسه‌نگ دیموكراسی الوازتر دهكات. ئهگهر تێگه‌یشتنه‌كه‌ی ماكس ڤێبه‌ر وه‌ربگرین بۆ پارتی سیاسی كاتێك ده‌ڵێت “پارتی سیاسی چوارچێوه‌یه‌ك ه خێرو چاكه‌‌و سه‌ركه‌وتن بۆ ئه‌ندامانی دهستهبهر ی ی بااڵده‌ستبوون ی ئهو له‌په‌نا ی هه‌ڵ ه ناكات ،چونك ه ئید ی كارێك دهكات” ،ئهوه پارت ی ی پرۆژه سیاسییه‌كه سیاسییه‌وه ،ده‌یه‌وێت خێرو بێری سیاسیو سه‌ركه‌وتن ی بۆ ئه‌ندامانی دهستهبهر بكات ،هه‌ربۆیه‌ش ئهو له‌به‌رانبه‌ر نهیاره دێرینه‌ك ه ی خۆی ئهگهر ی لهسهر كۆی جومگه‌كان بیه‌وێت مانه‌وه‌و به‌هێزبوون ی خۆیه‌ت ماف ی هه‌ڵه‌ده‌كات ك ه لهسهر حسابی یه‌كێتیش بێت مسۆگه‌ربكات ،ب�هاڵم یه‌كێت ی ستراتیژییه‌وه ئاسووده له‌به‌رانبه‌ر قه‌ڵه‌مڕه‌وی‌‌و ی مه‌ستبوونی به‌رێككه‌وتن به‌هۆ ی لهو پرۆسه‌دا ی كه‌پارت ی لێیخه‌وتووه‌و باكیشی نییه ،بهو مانایه ی پارت خێراگه‌شه ی سیاسی بۆ ی ره‌فتارێكی سیاسی كه‌پێویسته پارت هیچ ناكات جگ ه له‌ئه‌نجامدان ی كوردیدا ی له‌كۆمه‌ڵگه ی له‌ده‌سه‌اڵت‌و به‌هێزبوونی ریشاڵ ه زۆرو زه‌وه‌نده‌كان مانهوه ی ی وهك خانه‌واده‌یه‌ك ی ئهوهنده ده‌یكات‌و یه‌كێتیش بهو بێده‌نگی‌و الموباالتییه ی ی سیاسی كه‌قوواڵییه‌ك ی مامه‌ڵ ه دهكات ،وهك هێزێك ی خۆ ده‌ستشۆر له‌داهاتوو مێژووی هه‌ی ه ره‌فتار ناكات. ی رواڵه‌تیش لهسهر كاریگه‌ریی ه ی ئهگهر به‌شێوه‌یه‌ك پارتیو ئه‌جێندا سیاسییه‌ك ه ی سیاسی ب���ه‌رده‌وام نهبێت ،ئهوه ی ناوخۆو تۆڵه ی قۆناغی ش �ه‌ڕ تونده‌كان ی ی ئهو قۆناغه‌و دابه‌شبوون ی ههمان دڵڕه‌قییه‌كان ی هه‌ڵگر له‌جه‌وهه‌ردا ره‌فتاره‌كان ی بهره سیاسییه‌كانه ،بهو پێیه‌ی ئێستاش ئهگهر به‌دیوێكدا له‌به‌رانبه‌ر باوك ی سیاسی بنوێنێ ،ئهوه له‌به‌رانبه‌ر ی شه‌ڕ كه‌یه‌كێتیی ه نه‌رمییه‌ك به‌ره‌ك هی تر ی تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌و ره‌قییه‌و‌ه مامه‌ڵه‌ده‌كات ،هه‌ڵبه‌ت ه ی ئهو به‌ره‌ی ه به‌گیان رۆڵه‌كان ی ی به‌پرۆسه‌ك ه هه‌ڵده‌ستێ‌‌و پارتی ئهگهر ته‌ماشاكه‌رێك ئهو لهو ئه‌جێندایه‌شدا یه‌كێت ئاساییش نهبێت ،ئهوه له‌جومگه‌یه‌كی دیاریكراودا ،كه‌هاوتای به‌شداری یه‌كێتیی ه ی یهكێتی ،تادێت به‌ره‌و الوازی بچێت‌و به‌شداریده‌كات ،ههر ئه‌مه‌شه واده‌كات بهره ی به‌باوه‌ش بۆ كردنه‌وه‌یان خۆی به‌هێزتر بكات .له‌وه‌شدا بهپێچهوانهشهوه پارت ی پێی هه‌ڵده‌ستێت ،ره‌فتارێكی سیاسی گرنگه‌و ده‌شێت ئهو ی پارت ئهو پرۆسه‌یه ی وردبینی‌و سه‌رڕاستییه‌ی لهگهڵ دۆسته‌كانی‌‌و دڵڕه‌قیشی لهگهڵ نهیاره دێرینه‌كان ی بداتێ. ی زیاتر ی مانه‌وه‌و به‌هێزبوون ده‌رفه‌ت ی شه‌ڕی ناوخۆ بهكردهوه هێزه سیاسییه‌كانی كوردستان كه‌وتن ه له‌ساته‌وه‌خته‌كان ی له‌خۆگرت ك ه قوواڵیی مێژووی‌و ی ئهو هێزان ه ی تهواو ی یه‌كێت دووبه‌ره‌وه ،بهره ی چه‌كدارییان ههبووه (زه‌حمه‌تكێشان ،سۆسیالیست ،پارێزگاران، ی خه‌بات رابردوو دیموكراسیخوازان) له‌شه‌ڕو ئاشتیدا وهك دۆست به‌سه‌ركردایه‌تی‌‌و برا گه‌وره‌یی ی داوهو له‌زۆر یهكێتی رازیبوون‌و له‌قۆناغێكدا شه‌رعیه‌تیان به‌ده‌سه‌اڵتی یه‌كێت ی جگه ل ه (حیزبی شیوعی)، ی پارت ی بوون ،بهپێچهوانهوه بهره قه‌یرانیشدا پشتیوان ی چه‌كداری نهبوون. هیچیان هه‌ڵگری ئهو مێژووه درێژه له‌تێكۆشان بۆ ئه‌وساكه ئهگهر رووخۆشی سیاسیی تاڵهبانیو توانای لێبورده‌یی‌و زوو ی دابێته یهكێتیو ئهو بیرچوونه‌وه‌ی دڵڕه‌قی له‌قۆناغێكدا شانسی به‌هێزبوون ی به‌ره‌یه‌ی به‌هێزكردبێت كه‌خۆی سه‌ركردایه‌تی دهك��ات ،ئهوه دووركه‌وتنه‌و‌ه ی ی گرگردی‌‌و دابه‌شبوون ی ناوخۆی یهكێتیو سیاسه‌ت ی خۆخۆر تاڵهبانیو قه‌یران ی رێژه‌یی به‌ئه‌جێندای پارتییه‌وه، ئهو هێزه بهسهر تێڕامانی جوداداو ته‌سلیمبوون ی تادێت دۆسته‌كانی له‌ده‌ستده‌دات‌و به‌ره‌كه‌شی بهكردهوه ده‌پوكێته‌وه .ئاخر گیان ی بۆ دۆسته‌كانی‌‌و ی بێسنوور ی له‌نه‌یاره‌كانی‌‌و موجامه‌له تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌ی پارت ی ی به‌هێزبوونی داوه‌ت ه پارت ی گهوره ی یه‌كێتیش بهو دۆخ ه شانسێك رازیكردن ی ژماره یهك. كه‌ئێستا ببێته هێز ی یهكێتیو دۆسته‌كانی دوو سه‌ره‌یه ،بهاڵم له‌هه‌ردوو سه‌رییه‌و‌ه ی په‌یوه‌ند تێكچوون ی ی به‌رپرسه .له‌سه‌رێكه‌و‌ه یهكێتی لهگهڵ دۆسته‌كان ی له‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه یه‌كێت ی ی تریشه‌و‌ه ده‌كه‌وێت ه ژێر كاریگه‌ری ئه‌جێندا پشوو درێ��ژ نییهو له‌سه‌رێك ی پارتییه‌وه ،ره‌نگ ه یه‌كه‌مین ئه‌زموونی ئهو سیاسه‌ته‌ش ههردوو ئینشیقاقه‌كه ی ی جیاكردنه‌وه ی یهكێتی له‌رێگه زه‌حمه‌تكێشان بێت كه له‌یه‌كه‌میاندا پشوو كورت ی 2003ئه‌نجامیداو له‌دووه‌میشدا لهساڵی رابردوو (ره‌وتی نشتمانی)هوه له‌دوا ی ی (قادر عه‌زیز) هاوه‌ڵی شۆڕشیان لهسهر ی بۆ خستن به‌هاوبه‌شی لهگهڵ پارت رێككه‌وتن ،له‌به‌رانبه‌ر دیموكراسیخوازانیش له‌یه‌كه‌میاندا له‌به‌رانبه‌ر به‌یاننامه‌یه‌ك ی حیزبی كۆمۆنیست‌و ی به‌ناهه‌ق تیرۆركردنی پێنج ئه‌ندامه‌ك ه بوو ك ه ل �ه‌دژ ی دۆسته‌ك هی بڕی‌‌و له‌دووه‌میشدا به‌یاننامه‌كه‌ی دیموكراسیخوازان ،یهكێتی نان ی پێكه‌و‌ه لهناو حیزبه‌دا دروستیان ی ئهو ئینشیقاقه‌وه بوو كه‌پارتی‌‌و یه‌كێت له‌رێگ ه ی كرد .خۆ له‌به‌رانبه‌ر پارێزگارانیش ئهوهی ئێستا رووده‌دات ،له‌نانبڕین‌و هه‌ڕه‌شه ی ی وایكردووه پارت ی پۆلیس بۆ سه‌ریانه‌و‌ه تا فه‌رامۆشكردن ه سیاسییه‌كه ناردن ی یهكێتی ده‌رهه‌ق ی بدات .له‌به‌رانبه‌ر ئهو جۆره ئاكاره ی خۆ ی له‌نه‌یاره‌كان به‌یه‌كێت ی ی به‌پێچه‌وانه‌وه‌و به‌شێوه‌یه‌كی سهر راست دۆسته‌كانی خۆ به‌دۆسته‌كانی ،پارت ی ی ده‌هێڵێته‌وه ،ئه‌وه‌تا حیزبی شیوعی‌‌و زه‌حمه‌تكێشان ی خۆیو به به‌هێز له‌ده‌ور ی ی مه‌كته‌بی سیاسی به‌خۆیان‌و پێنج حیزبی ترهوه له‌هه‌ڵبژاردن بوونه خاوه‌ن باڵ یهك كورسی په‌رله‌مان ،كهچی له‌ئاستی به‌شداری سیاسیو به‌شداریپێكردنیان ی تریان ی دوو وه‌زیرو چهند پۆستێك ی یه‌كێت ی پارتیو بێده‌نگ له‌حكومه‌ت به‌پشتیوان ی ی سه‌نگه‌ر پێدراوه‌و به‌بودج ه كراوه‌كه‌شیانه‌و‌ه به‌خێوده‌كرێن ،به‌مه‌ش ئهوانه یه‌كێتیان ههر لهسهرهتاوه هه‌ڵبژارد ،سزادران‌و برسیكران‌و بچوككرانه‌وه ،ئه‌وانه‌شی ی بوون ،نه هه‌ڵبژاردن‌و ئه‌نجامه‌كانی‌‌و ن ه ئینشیقاق‌و نه توڕهیی كه‌دۆستی پارت ئه‌ندامه‌كانیشی بچوكیان ناكاته‌وه. ی ی گرنگ ی سیاسی خۆی هه‌ستێنێته‌وه ،چونك ه دیوێك ی نایه‌وێت باری السه‌نگ یه‌كێت ی ئهو هێزه به‌ند‌ه به‌دووباره رێكخستنه‌وه‌و یه‌كخستنه‌وه‌ی دۆسته‌كانی، هه‌ستانه‌وه بهاڵم بێده‌نگییه‌ك هی ئێستای ههر ئهوهی لێده‌خوێنرێته‌وه.
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
2
i n f o @ d e s t u r. n e t
هه‌واڵ
"پ��ارت � ی ب �ه‌وه‌ف��اب��وو ب �ه‌ران��ب �هر ب��زووت��ن �هوه ی ئیسالمی" ی مه‌كته‌بی سیاسیی بزووتنهوه بۆ دهستوور ئه‌نوه‌ر عه‌نه‌بی ئه‌ندام كۆنگره په‌سه‌ندی ك��ردووه ،له‌په‌یڕه‌وی ئێمه‌دا هاتووه ئیشوكاره‌كانی كۆنفرانس سازدانی :مه‌عاز فه‌رحان ك��ه‌دوو س��اڵ جارێك ده‌به‌سترێت ،ئێمه ئه‌نوه‌ر عه‌نه‌بی ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی ناتوانین ل��هوه الب��دهی��ن په‌سه‌ندكردنی بزوتنه‌وه‌ی ئیسالمی له‌چاوپێكه‌وتنێكی په‌یڕه‌وی بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی گه‌وره‌تره ده‌ستووردا ئاماژه به‌وه‌ده‌دات به‌م نزیكانه له‌كۆنفرانس ،بۆیه له‌وپه‌یڕه‌وه‌دا هاتووه ك��ۆن��ف��ران��س دهب �هس��ت��ن ،دهڵ��ێ��ت لهناو ك��هگ��ۆڕان��ك��اری ب��هرپ��رس��ی م�هڵ��ب�هن��دو بزووتنه‌وه‌دا باڵباڵێن نییه ،بهڵكو رای مه‌كته‌به‌كان بكه‌ین‌و سه‌رله‌نوێ ته‌شكیالت بكه‌ین. جیاواز ههیه. دهستوور :كۆنفرانسی بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی دهستوور :كێشه‌كانی ناو بزووتنهوه كێشه‌ی ل �هم م��اوه‌ی �ه‌دا ده‌به‌سترێت ،باڵباڵێن‌و سه‌ركرده‌كانی خۆیه‌تی كه‌ناكۆكن‌و گه‌شه‌ی كوتالیه‌تی ب��ۆ ئ �هو كۆنفرانسه ل��هزاری نهكردووه ،یان مه‌سه‌له‌ی ده‌ستتێوه‌ردانه؟ ئه‌ندامانی حیزبه‌كه‌و راگه‌یاندنه‌كانه‌وه ئه‌نوه‌ر عه‌نه‌بی :دڵنیاتده‌كه‌مه‌وه بزووتنهوه به‌ڕوونی ئاماژه‌ی پێدهدرێت ،پێتوانییه ئهگهر واسه‌یربكرێت كه‌گه‌شه‌ناكات تهنیا له‌كۆنفرانسدا كێشه‌كان زیاتر زه‌قببنه‌وه؟ مه‌سه‌له‌ی ئابوورییه ،نهك ده‌ستتێوه‌ردان ئ �هن��وه‌ر عه‌نه‌بی :مه‌سه‌له‌ی باڵباڵێنه یان كێشه‌ی ناوخۆ ،بزووتنهوه دارایی نییه كه‌خه‌ڵك واته‌سه‌ورده‌كات ،ئهگینا ئهوه وهكو الیه‌نه‌كانی تر ،چونكه بۆ ماوهی شه‌ش بۆچوونی ج��ی��اوازه ل�هن��او ب��زووت��ن�هوهی ساڵی تهواو له‌كاتی هاتنی ئهمریكا ئێمه ئیسالمیدا ههیه ،هه‌ندێكجار له‌مه‌كته‌بی گه‌مارۆی ئابووری سه‌ختمان له‌سه‌ربوو ،كه سیاسیو سه‌ركردایه‌تی بۆچوونی جیاواز بهتهنیا بزووتنهوه به‌رگه‌ی گرتووه ،هیچ دروستده‌بێت ،بهاڵم بهو ته‌عبیره‌ی ئێستا پارتێك ناتوانێت له‌بێ ئابووریدا بینای خۆی ده‌وت��رێ��ت ه�ه‌رك�هس بۆچوونی جیاوازی بكات ،بهاڵم ئێمه به‌رگه‌مان گرت ،چونكه ههبێت ئ���هوه ب �هب��اڵ ح��س��اب دهك��رێ��ت ،كاره‌كه‌ی ئێمه ئیسالمی بوون ،بزووتنه‌وه‌ی ئهو باڵه لهههموو شوێنێك ههیه ،ئهوه ئیسالمی به‌ته‌واوه‌تی ته‌رك كرابوو لهالیهن بۆچوونی ج��ی��اوازه ن �هك خوانه‌خواسته پارته سیاسییه كوردستانییه‌كانه‌وه ،وایان بزووتنهوه به‌ئاقارێكی خراپدا به‌رێت ،لهسهر لێكردبووین كه‌جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی خۆشمان پێشهاته سیاسییه‌كانی عێراق‌و كوردستان له‌گه‌ڵماندا نهبێت ،بهاڵم سوپاس بۆخوا هه‌تا ئیسالمییه‌كانی كوردستان بۆچوونی توانیمان بهسهر ئهو رۆژگارانه‌دا زاڵ ببین‌و ج��ی��اوازم��ان ه �هی �ه ،گرنگ ئ �هوهی �ه ههر بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی ورده‌وه‌رده بخه‌ینه‌وه بڕیارێكی شورا ههبوو هیچ كهسێك ناتوانێت گۆڕه‌پانه‌كه ،ئێستا له‌په‌رله‌مان‌و حكومه‌تدا نه‌وه‌كو باڵ‌و نه‌وه‌كو كهس لێی البدات ،ب�هش��داری��ن ئ���هوهش نمونه‌ی زی��ن��دووی‌‌و زۆرینه له‌كوێ بوو پابه‌ندین پێیه‌وه ،ئێمه هه‌ستانه‌وه‌ی بزووتنهوه ده‌گه‌یه‌نێت. شه‌رعه‌ن به‌وجۆره له‌وبابه‌تانه گه‌یشتووین .دهستوور :لهیهك تا دوو ساڵی رابردوودا دهستوور :هیوایه‌ك ههیه بۆ ئهوهی لهو راتانگه‌یاندبوو كه‌یه‌كێتی رێگریتان لێده‌كات باڵباڵینه یان ئهوهی تۆ ناوی لێده‌نێیت رای ئێستا ئهو رێگرییه ماوه لهم ناوچه‌یه؟ جیاواز ،رزگارتان بێت‌و ئهو كێشانه‌ی هه‌ن ئه‌نوه‌ر عه‌نه‌بی :لهچ روویه‌كه‌وه. چاره‌سه‌ر ببن؟ ده‌ستور :لهڕووی رێكخستنه‌وه ،بۆ نمونه ئه‌نوه‌ر عه‌نه‌بی :ئینشاڵاڵ ،ههموو پارتێك رێ��گ �هن �ه‌دان ب��هك��ردن��هوهی باره‌گاكانی كاتێك كۆنگره یان كۆنفرانس ده‌به‌ستێت بزووتنهوه له‌هه‌ورامان‌و خورماڵدا؟ بۆئه‌وه‌یه هه‌ندێك گێرمه‌و كێش ه ههیه ،ئه‌نوه‌ر عه‌نه‌بی :پێشئه‌وه‌ی بزووتنهوه كه‌مبكرێنه‌وه .بۆئه‌وه به‌خۆداچوونه‌وه مه‌سه‌له‌ی كردنه‌وه‌ی باره‌گا لهگهڵ یه‌كێتیدا بكرێت لهو حیزبه‌دا ،ئهگهر هه‌ندێك كێشهو باسبكات ،كاتی خ��ۆی یهكێتی تموحی گرفت له‌هه‌ندێك مه‌ڵبه‌ندا هه‌بووبێت ،ههبووه به‌ناوچه‌ی هه‌ورامان .ئهگهر یهكێتی چاره‌سه‌ربكرێت .ئه‌مه‌لمان ههیه ئهگهر خۆی به‌شه‌ڕ هه‌ورامان ئازادبكات ،پارته كۆنفرانس ههموو كێشه‌كانمان چاره‌سه‌ر ئیسالمییه‌كان بۆیان نییه باره‌گا به‌رنه‌وه نه‌كات له %80چاره‌سه‌رببێت. ه��ه‌ورام��ان ،یهكێتی هه‌مووكات دهی��وت دهستوور :له‌كۆنفرانسدا جێگۆڕكێ به‌كام كه‌ئه‌گه‌ر به‌شه‌ڕ ه�ه‌ورام��ان ئازادبكه‌ین، له‌پۆسته بااڵكانی بزووتنه‌وه‌دا ده‌كرێت؟ ئێوه بۆتان نییه باره‌گا ببنه‌وه ئه‌وێ، ئایا له‌به‌رنامه‌دا ههیه ژماره‌ی به‌رپرسه‌كان له‌به‌رئه‌وه‌ی شوێنهوارو رێكخستنه‌كانی ئه‌نساروئسالم له‌وناوچه‌یه بۆ كاتێكی زۆرتر كه‌م یان زیاد بكرێت؟ ئ�هن��وه‌ر عه‌نه‌بی :ل �هب �ه‌رئ �هوهی كۆنگره دروستنه‌بێته‌وه ،ئێمه‌ش رامانگه‌یاندبوو گ��ه‌وره‌ت��ره له‌كۆنفرانس په‌یڕه‌ویشمان وهك���و ب��زووت��ن��هوهی ئیسالمی خۆمان
به‌خاوه‌نی هه‌ورامان ده‌زانین پێشئه‌وه ی ئه‌نساروئیسالم ببێت ،ل �هب �ه‌رئ �هوهی بارودۆخی سیاسیی له‌كوردستاندا به‌حاڵه‌تێكدا ده‌ڕوات به‌تایبه‌تی ل����ه‌ڕوان����گ����هی ئ��ی��س�لام��ی��ی �ه جیهادییه‌كانه‌وه حه‌ساسه ،قهت پێمان ل �هه �ه‌ورام��ان نه‌بڕیوه، ب��هاڵم ریعایه‌تی حكومه‌تیش دهك �هی��ن ،كه‌ئێمه باره‌گامان نهبێت ل �ه‌ون��اوچ �هی �ه ،ئێستا ب��ارودۆخ��ێ��ك�ی تایبهتی ههیه ،رهنگه ئێمه
ده‌وترێت بههۆی ئ �هوهی له‌كاتی شه‌ڕی ن��اوخ��ۆی یهكێتیو پارتیدا ئێوه ژماره‌یه‌كی زۆر پێشمه‌رگه‌ی پ��ارت��ی��ت��ات پ��اراس��ت��ب��وو، ئێستا پ��اداش��ت �هك �هی وه‌رده‌گرنه‌وه؟ ئه‌نوه‌ر عه‌نه‌بی :راسته ئ��ێ��م�ه ل���هم ن��اوچ �هی �ه دهس�����هاڵت�����ی ی���هك���هم ب��ووی��ن ،داروئه‌منێكمان دروس��ت��ك��ردب��وو غه‌یری پارتی هه‌ركه‌سێكی
له‌كۆنفرانسی بزووتنه‌وه‌دا، به‌رپرسی مه‌كته‌به‌كان‌و مه‌ڵبه‌نده‌كان ده‌گۆڕین ئهگهر باره‌گاشمان ههبێت ل�هوێ رهنگه ل���هب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی���م���ان ن �هب��ێ��ت ،چونك ه بهڕاستی خه‌ڵكانێك ههیه له‌سنووره‌كه‌دا ده‌ستگیرده‌كرێن بهناوی ئیسالمییهوه، ل���هوان���هی���ه ش��ت �ی خ����راپ ب���دهن���ه پ��اڵ باره‌گاكانمان ،ب �هاڵم له‌ئاینده‌دا لهگهڵ حكومه‌تدا قسه‌له‌سه‌ر ئهو بابه‌تانه ده‌كرێت، چونكه ئێمه له‌حكومه‌تدا به‌شدارین‌و به‌شێكین له‌حكومه‌ت. دهس����ت����وور :ل���هب���ارهی پ��ارت��ی��ی �هوه
تربوایه كێشه‌یه‌كی هه‌بوایه ،ڕازی بوایه به‌سیاسه‌تیی ب��زووت��ن�هوه دهه��ات�ه ئێره بۆخۆی ده‌م��ان پ��اراس��ت ،ب �هاڵم له‌كاتی شه‌ڕی ناوخۆی یهكێتیو پارتی ،ئێمه زیاتر له‌حه‌وت سه‌د خهڵكی پارتیمان پاراست، ئێمه نه‌مانده‌ویست له‌سنووری دهسهاڵتی بزووتنه‌وه‌دا یهكێتیو پارتی خهڵكی یهكتری بكوژن ،چونكه ئه‌وكاته بۆ ناشیرینكردنی ئێمه خراپبوو ،لهبهرئهوه له‌گه‌رمیان‌و پێنجوێن‌و ناوچه‌ی پشده‌ر بینیمان یهكێتیو
پارتی چه‌ندشتێكی قیزه‌ونیان كرد به‌رانبه‌ر به‌یه‌كتری ،بۆیه وهك��و سه‌ركردایه‌ت ی بڕیارماندا به‌پاراستنی ههموو كادرێكی پارتی به‌مه‌رجێك بێته باره‌گاكانمانه‌وه، زی��ات��ر ل �ه‌ح �هوت س �ه‌د كهسی پارتیمان پاراستووه یه‌كێتیش نه‌یوێراوه دهستیان بۆبه‌رێـت تائه‌وكاته‌ی كه‌خۆیان ئاره‌زوویان ب��ووه بۆ ئهو شوێنه‌ی مه‌به‌ستمان بووه گه‌یاندومانن . دهستوور :ئایا پارتی وه‌فای ههبووه بۆ ئهو كارانه‌ی ئێوه؟ ئه‌نوه‌ر عه‌نه‌بی :وه‌ڵاڵ ئێم ناڵێین پارتی بێ وه‌فایه دیاره ئهگهر ئێمه ئهوهمان لهگهڵ پارتی كردبێت له‌یه‌كێتیش كردوومانه‌وه، لهساڵی 1996دا ئ �هو وه‌زع���هی بهسهر یه‌كێتیدا هات لهههولێر ئێمه دهیان قیاده‌ی یه‌كێتیمان گواستووهتهوه بۆ ژێر دهسهاڵتی یهكێتی ،پارتیش زانیویه‌تی كه‌هێناومانن. له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌ئێمه هێزی چه‌كدارمان ههبوو ،بۆیه یهكێتیو پارتی نه‌یانده‌توانی رێگریمان لێبكه‌ن ،به‌ڵی راسته پارتی به‌وه‌فا ب��ووه ،ته‌عامولی سیاسی لهگهڵ ئێمه‌دا باشه. دهس��ت��وور :بۆچی په‌یوه‌ندی بزووتنهوه لهگهڵ پارتیدا باشتره به‌به‌راورد لهگهڵ الیه‌نه‌كانی تر ،به‌تایبه‌ت یهكێتی؟ ئ��هن��وه‌ر ع �هن �هب �ی :پێشینه‌یه‌ك ههیه له‌سیاسه‌تی ئێمهو پارتیدا ،له‌رۆژگاری شه‌ڕی ناوخۆدا دوو سێ جه‌وله شه‌ڕمان لهگهڵ یهكێتی بووه ،بهاڵم لهگهڵ پارتی شه‌ڕمان نهبووه .له‌سه‌ره‌تای دروستبوونی ب��زووت��ن �هوهو ی��هك سیاسه‌تمان ههبوو به‌رانبه‌ر بهیهكێتیو پارتی ،بهاڵم كه‌یه‌كێتی سنووره‌كانی به‌زاند ،ناچاربووین به‌رگری ل��ه‌وج��ودی خ��ۆم��ان بكه‌ین ،ئ��هو ش �هڕه ناوخۆیانه ئه‌وه‌یان ك��ردووه پارتی زیاتر ریعایه‌تی ئێمهی كردووه. پڕۆفایل: ئ���هن���وه‌رئ���ه‌ح���م���ه‌د م��ح��هم��ه‌د ن��اس��راو به‌ئه‌نوه‌رعه‌نه‌بی. ل �هس��اڵ �ی 1967ل��هگ��ون��دی ع�هن�هب�ی سه‌ربه‌هه‌ڵه‌بجه له‌دایكبووه. خوێندنی سه‌ره‌تایی‌‌و ناوهندی له‌عه‌نه‌ب خوێندووه ،په‌یمانگای ئیسالمی له‌هه‌ڵه‌بجه ت�ه‌واوك��ردوو له‌كۆلێژی شه‌ریعه له‌به‌غداد وه‌رگ��ی��راوهو بههۆی پێشمه‌رگایه‌تیه‌وه ده‌ركراوه. ساڵی 1987بووه به‌بزووتنه‌وه. ئێستا ئ �هن��دام �ی م�هك��ت�هب�ی سیاسیو به‌رپرسی مه‌كته‌بی كۆمهاڵیهتیو پێشمه‌رگه دێرینه‌كانی بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمیه .ماوه‌یه‌ك به‌رپرسی مه‌كته‌بی عه‌سكه‌ری بووه.
پێشنیازێك بۆ په‌‌راوێزخستنی كورد له‌پێكهێنانی حكومهت ی‌عێراقیدا ئاشكراده‌‌بێت دهستوور یاداشتێكی نهێنیی نێوان عێراقییه‌‌و دهوڵهتی یاسا بۆ پێكهێنانی حكومه‌ت‌و په‌‌راوێزخستنی كورد ئاشكرابوو.
به‌پێی ئ �هو یاداشته نهێنییه دوێنێ سێشه‌‌ممه رۆژنامهی شه‌‌رقولئه‌وسه‌‌ت باڵویكردهوه سه‌‌رۆكایه‌‌تیی كۆمار‌و 18 وهزارهت بۆ لیستی دهوڵ �هت��ی یاساو عێراقییه ده‌‌ستنیشانكراوه. ب�ه‌پ��ێ�ی ئ���هو ی��اداش��ت �ه ك���ورد تهنیا
پۆسته‌‌كانی جێگری سهرۆكی پهرلهمانو جێگری سهرۆك كۆمار‌و جێگری سهرۆك وهزی��ران بۆ كاروباری ئابووری‌و چهند باڵیۆزخانه‌‌یه‌‌كی پێدهدرێت. یاداشته نهێنییه‌‌كه لهالیهن موسته‌‌فا هیتی ی�هك��ێ��ك ل���ه‌‌ڕاب���ه‌ران���ی لیستی
ل������ه‌وارم������اوا ب����ه‌ڕێ����وهب����ه‌رێ����ك ده‌درێ�����ت����� ه دادگ������او ل����هه����هڵ����هب����ج����ه خ�����ۆپ�����ی�����ش�����ان�����دان دهك�����رێ�����ت كامه‌ران كه‌ریم له‌شاره‌زوور له‌شارۆچكه‌ی وارماوا سكااڵیه‌كی یاسایی دژی به‌ڕێوه‌به‌ری كارگێڕی مه‌ڵبه‌ندی ته‌ندروستی ی شه‌هید چیا تۆمارده‌كرێت‌و له‌هه‌ڵه‌بجه‌ش هه‌ڕه‌شه‌ی خۆپیشاندان ده‌كرێت. س �ه‌رچ��اوه‌ی �هك �ی ئ���اگ���ادار له‌مه‌ڵبه‌ندی ته‌ندروستیی شه‌هید چیاوه به‌ده‌ستووری راگه‌یاند چهند كارمه‌ندێكی مه‌ڵبه‌نده‌كه سكااڵی یاساییان دژی به‌ڕێوبه‌ره‌كه‌یان ت��ۆم��ارك��ردووه ،بهتۆمهتی به‌كارهێنانی پۆسته‌كه‌ی بۆ ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی �ی شه‌خسی‌‌و كه‌لوپه‌لی فه‌رمانگه‌كه‌ی ب��ردووه‌ت �هوه بۆ ماڵه‌وه.
ئ �هو س�ه‌رچ��اوه‌ی�ه وت��ی “ئ �هو به‌ڕێوه‌به‌ره به‌شێوازێكی ناشیرین م��ام�هڵ�ه لهگهڵ كارمه‌نده‌كاندا دهكات” الی خۆیهوه كه‌مال محه‌مه‌د به‌ڕێوه‌به‌ری كارگێڕی مه‌ڵبه‌ندی ته‌ندروستی شه‌هید چیا ئاماده‌نه‌بوو لێدوان ب��دات ،وتی كێشه‌كه براوه‌ته داداگاو له‌وێ یه‌كالده‌كرێته‌وه. هاوكات ئازاد مه‌حمود به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی ش����اره‌زوور ب �ه‌ده‌س��ت��ووری وت “نوێنه‌ری ی��اس��ای�ی ب �ه‌ڕێ��وهب �ه‌رای �هت �ی ته‌ندروستی ش��اره‌زوور پێیان راگه‌یاندووین خۆیان ئهو كه‌لوپه‌النه‌یان داوه‌تێ بیباته‌وه ماڵه‌وه ،نهك خۆی بردبێتی”. ع��ادل ك�هری��م ب �ه‌ڕێ��وهب �هری ته‌ندروستیی ش���اره‌زوور ئ��ام��اژه‌ی ب��ه‌وه‌دا ئ�هو كێشهیه
ل �ه‌دادگ��ای �هو ئ��هو خ��ۆی هه‌ڵناقورتێنێت له‌كاروباره‌كانی دادگا. له‌الیه‌كی ت��ره‌وه گروپی 88له‌هه‌ڵه‌بجه هه‌ڕه‌شه‌ی ئه‌نجامدانی خۆپیشاندان دهكهن، دژی كه‌مته‌رخه‌میی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی ته‌ندروستیی شاره‌زوور. ناسیح عبدڕه‌حیم لێپرسراوی ئهو گروپه وتی له‌مانگی حوزه‌یراندا داوایه‌كیان تۆماركرد دژی كه‌مته‌رخه‌مییه‌كانی ئهو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه، بهاڵم تائێستا وه‌اڵمی داواكه‌یان نه‌دراوه‌ته‌وه. ئه‌وه‌شی وت ئهگهر وه‌اڵمیان نه‌ده‌نه‌وه ،ئه‌وا خۆپیشاندان ئه‌نجامده‌ده‌ن. بهاڵم به‌ڕێوه‌به‌ری ته‌ندروستیی ش��اره‌زوور وت�ی “ب �ه‌دواداچ��وون �ی ورد بۆ ئ�هو داوای �ه ده‌كه‌م”.
دهوڵهتی یاسا داواك���راوه دوو ئ �هو پێشنیازه پێكبێنن‌و دواتر
عێراقییه‌‌وه بۆ لیستی نێراوه‌‌و له‌‌یاداشته‌‌كه‌‌دا الی �هن لهسهر بنهمای گهورهترین هاوپهیمانی حكومهت دامه‌زرێنن. ل����هدوای ئ��اش��ك��راب��وون��ی ی��اداش��ت�هك�ه،
موسته‌‌فا هیتی رای��گ �هی��ان��دووه ئهو هیچ پهیوهندییهكی ب �هو یاداشته‌‌وه نییهو هاوكات دهوڵهتی یاساش باس له‌‌وه‌‌ده‌‌كات كه ئهو یاداشته پێشووتر بۆ لیستی دهوڵهتی یاسا نێراوه ،بهاڵم ئهوان پێی رازینه‌‌بوون.
بۆ به‌رێز رۆژنامهی دهستوور بابه‌ت روونكردنه‌وه له ژماره 50ی رۆژنامه‌كه‌تان ،رۆژی چوارشه‌ممه ،2010-9-22له‌الپه‌ره 2هه‌واڵێك لهژێر ناوی (سزای به‌كۆمه‌ڵ بۆ مامۆستایانی قوتابخانه‌یه‌ك ده‌ركراوه) باڵوكراوه‌ته‌وه، ناوی منیش له‌هه‌واڵه‌كه‌دا هاتووه ،راسته من نكوڵی له‌وه‌رگرتنی سزاكه ناكه‌م ،بهاڵم به‌پێویستی ده‌زانم بۆ ستافی رۆژنامه‌كه‌تان‌و خوێنه‌رانی رۆژنامهی دهستوور ،ئهوه روونبكه‌مه‌وه كه‌ئه‌و سزایانه‌ی كه‌وه‌رمگرتوون بریتین له‌دواخستنی سه‌ره‌موچه‌كه‌م‌و گواستنه‌وه‌م بۆ قوتابخانه‌یه‌كیتر ،بهاڵم ئهوهی جێگای داخه ئهو سزایانه بهشێوهی نادادی دراون به‌من ،چونكه له‌كاتی ئاشكرابوونی پرسیاره‌كانی پۆلی 11ی ئامادهیی له‌قوتابخانه‌ی هه‌نگاوی ئێواران ،من سه‌رپه‌رشتیاری ئیداریو به‌رێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌م ئاگاداركردنه‌وه ،كهچی له بڕی ئهوهی النیكه‌م پاداشتبكرێم به هۆی ئاشكراكردنی كه‌موكوڕی‌‌و گه‌نده‌ڵی ،كهچی سزادراوم ،ئه‌وه‌ش منی بێ هیواكردو واده‌كات كه‌جارێكیتر من بێده‌نگبم له‌ئاشكراكردنی گه‌نده‌ڵی ،بۆیه ههر له‌ڕێگای رۆژنامهی ده‌ستووره‌و ی پهروهرده كه‌مافه‌كه‌م بۆ بگێڕێته‌وه ،بۆ ئهوهی له‌كاتی هه‌بوونی ههر داواكارم له‌وه‌زیر گه‌نده‌ڵییه‌كدا بتوانم سه‌رووی خۆم ئاگاداربكه‌مه‌وه. م .ئهحمهد ئیبراهیم محه‌مه‌د
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
رووداوی هه‌فته
5
باڵباڵێن له‌كۆنفرانسی پارتیدا شه‌ڕی دروستكرد ی زۆرین هی ئه‌ندامانی كۆنگره‌ی پارتی پێكده‌هێنێت ی مه‌سرور بارزان باڵ په‌یامنێرانی دهستوور ی پارتی، ی ژم��ارهی ئه‌ندامان كورتهێنان ی كه‌متركردووه، ی ئه‌ندامانی كۆنگره رێژه ی ئهو چونكه به‌پێی ئهو ئاماده‌كارییه حیزب ه كردوویه‌تی ،دهبێت بۆ ههر ههزار ئه‌ندامێك نوێنه‌رێكی كۆنگره ههبێت .بهاڵم ی لقهكان داویان ه ده‌رك �هوت ئهو ژماره‌ی ه ی ی ژم��اره ی ل �هب��اره به‌مه‌كته‌بی سیاس ئه‌ندامانه‌و‌ه راست نهبوون. له‌سنووری گه‌رمیان زۆرترین ملمالنێ لهنێوان باڵه‌كانی پارتیدا له‌كاتی ده‌نگداندا ی دروس��ت��ب��ووهو ت�هن��ان�هت ش���هڕه ته‌قه تێكه‌وتووه ،بهاڵم له‌دهۆك له‌چاو ناوچه‌كانی ی ب��ۆ دروس��ت��ب��ووه. ت��ردا كه‌متر كێشه ههروهها لهههولێرو سلێمانی ئه‌ندامان ی گله‌یی ته‌زویركردن‌و باڵباڵێن‌و نه‌هاتنه‌وه ی ناویان ههیهو هێزێكی زۆری پێشمه‌رگه ئهو حیزبه‌ش له‌لقه‌كاندا كۆكراونه‌ته‌وه. ی دهس��ت به‌پێی ئ��هو زان��ی��اری��ی��ان �ه ی ئه‌ندامانی دهستوور كهوتوون ،ژم��اره پارتی كه‌ده‌نگیانداو‌ه بۆ ههڵبژاردنی پاڵێوراوه‌كان بۆ كۆنگره ،له‌ئاست ئهو ژماره‌دا نییه كه‌پێشتر له‌ڕێكخستنه‌كانه‌و‌ه دراوه به‌مه‌كته‌بی سیاسیو سه‌رپه‌رشتیارانی ی ی 13ی پارتی ،بهو پێیه‌ش ژماره كۆنگره ئه‌ندامانی كۆنگره كه‌مده‌كات .بۆی ه بهشێك له‌ئه‌ندامانی حیزبه‌كه ل��هوه ده‌ترسن به‌شێوه‌یه‌كی نایاسایی ئه‌ندام بۆ كۆنگره دابنرێت. بۆ ههر 1000كهس له‌ئه‌ندامانی پارتی ی كۆنگره ،بهو یهك كهس دهبێت ه ئه‌ندام ی 500 پێیه‌ش حیزبه‌ك ه رایگه‌یاندووه نزیكه بۆ 600كهس ده‌بنه ئه‌ندامی كۆنگره ،بهاڵم ی كهمتره ی پارت ی ئه‌ندامان ده‌ركه‌وت ژماره ی لهو ژماره‌یه .پێده‌چێت بۆ پڕكردنه‌وه ژماره‌كه به‌شێكی تایبه‌ت خهڵك بكرێت به‌ئه‌ندامی كۆنگره. ب �ه‌پ��ێ��ی ئ���هو ئ���ام���ارهی دهس��ت��وور ی به‌شێوه‌یه‌كی نافه‌رمی وه‌ریگرتووه لهباره ی ی ب��هش��داریو ژم���ارهی ئه‌ندامان رێ���ژه ی پارتییه‌وه ،ده‌ركه‌وتووه بهرزترین رێژه
به‌شداریكردنی ئه‌ندامانی پارتی له%27 بووه له‌ناوچه‌و ریكخراوه‌كانداو كه‌مترین رێ���ژه‌ش ل���ه %25ب���ووه .ئ���هوهش ئ �هوه ی خ���وارهوه ده‌رده‌خ����ات رێكخستنه‌كان ی ئه‌ندامه‌كانیان به‌زیاده‌وه ژماردووه، ژماره ی ئ��هوهش ژم��ارهی�هك�ی به‌رچاو س���ه‌ره‌ڕا به‌شداری ده‌نگدانیان نهكردووه. ب�ه‌پ��ێ��ی زان��ی��اری��ی �هك��ان��ی دهس��ت��وور ی هه‌ولێر هه‌ندێك له‌سنووری لقی دوو ناوچ ه كه‌پێشتر رایانگه‌یاندبوو 8ههزار ئه‌ندامیان ههیه ،تهنیا 3ههزار بۆ 3500 ی ده‌نگیانداوه ،بهو پێیه‌ش بێت بۆ ژماره ئه‌ندامانی كۆنگره كه‌مده‌كات؟ ،چونكه بۆ ههر ئه‌ندامێك كه‌بگاته كۆنگره پێویستی ی ب ه 1000ههزار ده‌نگ ههیه .لهبهرئهوه بۆ ئهو ناوچه‌یه هه‌شت ئه‌ندامی كۆنگره دانراوه ،بهاڵم تهنیا چوار كه‌سیان ده‌گه‌ن ه ی كۆنگره ،ترسی ئ�هوهش ههیه له‌جێگه ی تر به‌شێوه‌یه‌كی نایاسایی چواركه‌س ه كهسی تر دابنرێت. ف��ای��هق ت��ۆف��ی��ق س �هرپ �ه‌رش��ت��ی��اری ههڵبژاردنی پارتی دیموكراتی كوردستان، پێشتر رایگه‌یاندبوو ك�ه‌ئ�هو رێ��ژهی�هی ئ���هوان چ��اوه‌ڕوان��ی��ان��دهك��رد ب �هش��داری
له‌كۆبوونه‌وه‌كاندا بكه‌ن ،به‌شدارنه‌بوون. ی هه‌ولێری وت��ووه فایه‌ق به‌رۆژنامه "به‌شداریكردنی ئه‌ندامانمان له‌ئاست داخ��وازی ئێمه‌دا نهبووه ،هۆكاره‌كه‌شی ئهوهی ه ئهوان دهڵێن ههر پارتی ده‌رده‌چێت بۆیه". له‌به‌شێك له‌ناوچه‌و رێكخراوه‌كانی پارتیدا هیچ كام لهو كه‌سان ه ده‌رنه‌چوون كه‌به‌رپرسانی ن��اوچ�هك�هن ،یاخود لهو سنووره‌دا ئیشی رێكخستن دهكهن ،بهڵكو پاڵێوراوی رێكخستنی تایبه‌ت دهرچووه. ی ی گواڵنی سهر به‌لقی دوو له‌ناوچه هه‌ولێر ،له‌كۆی خۆپااڵوتنی به‌رپرسی ناوچهكهو چوار كارگێڕ‌و نۆ ئه‌ندام ناوچه، هیچیان نه‌گه‌یشتوونه‌ته كۆنگره ،كهسێك ده‌رچ��ووه رێكخستنی تایبه‌ت ئیشی بۆ ك���ردووه .ئ �هوان �هی ل�هالی�هن رێكخستنی تایبه‌ته‌وه ئیشیان بۆ ده‌كرێت ،زۆرینه‌یان لهالیهن مه‌سرور ب��ارزان��ی�هوه پشتگیری ده‌كرێن. ی راپه‌ڕینی دهستوور زانیویه‌تی له‌ناوچه ێ هه‌ولێر له‌كۆی هه‌شت ههزار ده‌نگده‌ر س ی برایه‌تیش كاندید ده‌رچ��ووه ،له‌ناوچه له‌كۆی هه‌شت ههزار ده‌نگده‌ر ،واته هه‌شت
ههزار ئه‌ندام ،چوار كهس ده‌رچوون. ێ ی قه‌اڵتیش كێشهو ملمالن له‌ناوچه لهنێوان توركمانه‌كان ك ه به‌هه‌ولێرییه‌كان ن��اوده‌ب��رێ��ن لهگهڵ به‌رانبه‌ره‌كه‌یان ك ه به‌كرمانجه‌كان ناو ده‌برێن ،روویداوه. ی ئهو زانیاریانه‌ی دهست ههر به‌پێ ی ی ئه‌ندامان دهستوور كهوتوون له‌هه‌ڵبژاردن ی پارتی ،ناوچه‌كان خه‌ڵكیان كۆنگره ی ێ كۆنه‌كراوه‌ته‌وه ،هه‌ستاون ئۆتۆمبێل پ فه‌رمانگه‌كان‌و حیزبیشیان ن���اردووه تا ف�هرم��ان��ب�ه‌ران بچن ب��ۆ دهن��گ��دان ،ب�هاڵم ئهو ژماره‌یه‌ی كهئهوان دایاننابوو نیوه كه‌متریش ئاماده‌بوون ،ئ �هوهش بووه‌ت ه یه‌كێك له‌كێشه‌كان بۆ سه‌ركردایه‌تی‌و سه‌رپه‌رشتیارانی ئاماده‌كاری كۆنگره. ی ی 16ی پارت س �ه‌رچ��اوه‌ی �هك له‌لق ی راگ �هی��ان��د ل��هو س��ن��وور‌ه ب��ه‌ده‌س��ت��وور ی هه‌ڵبژاردندا هه‌ندێك ئه‌ندام ناوچ ه له‌كات ی به‌ستۆره ،فشاریان له‌سنووری ناحیه ی ی خۆ كردووه‌ت ه سهر كاندیدێك بۆ ئهوه ی كۆنگره بكێشته‌وه، له‌پااڵوتن بۆ ئه‌ندام ی ترسیان ههبووه ی ئ �هوه ئهویش به‌هۆ ی زۆر بهێنێت. لهوهی كه‌ده‌نگێك ئ�����هوهی زی���ات���ر ك���ادران���ی پ��ارت��ی نیگهرانكردووه كه‌رێگری له‌هه‌ندێك ئه‌ندام كراوه ده‌نگبدات. ی ی 16 ی لق ل ه 9/25له‌ناوچ هی خانزاد ی له‌به‌ستۆره‌ی سهر به‌قه‌زای شهقاڵوه، پارت ی كێشه لهنێوان پۆلیس‌و كادرانی پارت ی كه‌پۆلیسه‌كان ی ئهوه دروستبووه ،به‌هۆ ێ كه‌سداو‌ه كه‌دووبار‌ه بچن رێگه‌یان بهههند ده‌نگبده‌نه‌وه ،وات� ه ساخته‌كاری بكه‌ن، بهاڵم رێگه‌یان بهههندێك كه‌سیتر نهداوه. له‌سنووری لقی 21پارتیدا له‌سلێمانی، ج��ی��اوازی ك��راوه لهنێوان كاندیده‌كاندا، ی چهند ئه‌ندامێكی پارتی لهو به‌پێی وت ه سنوور‌ه به‌رپرسی لقی له‌هه‌ر ناوچه‌یه‌ك پشتگیری بۆ چهند كاندیدێك ده‌ربڕیوه‌‌و كاری بۆ كردوون. لهو سنووره‌دا بههۆی ئهوهی ناڕه‌زایی له‌دژی به‌رپرسی لق ههیه ،به‌شێكی زۆری ئه‌ندامان به‌شداریان نهكردووه ،تهنانهت ی ئهوه بۆ لقه‌كه دروستبووه ،كه‌ئه‌و كێشه
ی پێشتر رایانگه‌یاندبوو، رێ��ژه ئه‌ندامه ئهوهنده نه‌هاتوون بۆ ده‌نگدان. له‌سنووری گه‌رمیان زۆرترین كێبڕكێی ب �هخ��ۆو‌ه ب��ی��ن��وه ،ب �هه��ۆی ره‌خنه‌گرتن له‌یه‌كتر بهبیانووی ساخته‌كردن ناكۆكی‌و شه‌ڕ كه‌وتووه‌ته نێوانیانه‌وه‌‌و ته‌قه‌یان له‌یه‌كتركردووه. له‌گه‌رمیان ئه‌ندامانی پارتی بهسهر ههردوو باڵی ئه‌كره‌م ساڵح به‌رپرسی لقی 22و عه‌بدولڕه‌حمان ده‌لۆ به‌رپرسی به‌شی رێكخستنی ئهو لقه‌دا دابه‌شبوون ،له‌كفریش ش��هڕه ته‌ق ه له‌نێو ئه‌ندامانی پارتیدا دروستبووه. به‌پێی به‌دواداچوونه‌كانی دهستوور ی ع�هب��دول��ڕه‌ح��م��ان دهل��ۆ تهنیا ب��اڵ�هك�ه ی گواڵن ده‌رچ��وون. له‌قه‌ره‌ته‌په‌و ناوچه ی تریان به‌ساخته‌كردن ئه‌وانیش باڵه‌كه تۆمه‌تباركردووه. ی مسته‌فا وادی ب ه له‌كفری دوای ئهوه 22ده‌نگ له‌پێشه‌و‌ه ده‌بێت‌و بهو هۆیهوه ی خۆشی دهكات ،بهاڵم ده‌رده‌چێت ،ته‌قه ی ی ترهوه بهبیانووی ئهوه لهالیهن باڵه‌ك ه له‌ناحیه‌ی رزگارییه‌و‌ه خهڵكی هێناوه بۆ ده‌نگدان ،وه‌اڵم��ده‌درێ��ت�هوهو ش�هڕه ته‌ق ه دروستده‌بێت. سه‌رچاوه‌یه‌ك له‌رێكخستنه‌كانی پارتی ی له‌كفری به‌ده‌ستووری وت "بههۆی ئهوه ی خۆشی دهرچووه به‌رپرسی ناوچه ته‌قه ی دژایه‌تی ك��ردووه ،بهاڵم لهالیهن ئهوانه ده‌كران ،وه‌اڵمدراونه‌ته‌وه‌‌و دواتر كۆنتڕۆڵ كراوه". له‌ناحیه‌ی باوه‌نوریش به‌هه‌مان شێوه ئه‌ندامانیان ته‌قه‌یان له‌یه‌كتر كردووه. ئه‌ندامانی ئهو حیزیه ترسی ئه‌وه‌یان هه‌ی ه بههۆی كه‌می به‌شداریكردن‌و كه‌می ده‌رچوونی ئه‌ندامانی كۆنگره‌وه ،ئه‌ندامانی كۆنگره به‌شێوه‌یه‌كی نایاسایی زیادبكات. له‌دهۆك ئه‌گه‌رچی رێژه‌ی به‌شداریكردن به‌هه‌مان شێوه زۆرنه‌بووه ،بهاڵم له‌چاو ناوچه‌كانی تردا كێشه‌ی كه‌متر ههبووه. لقی چ��واری سلێمانی له‌یه‌كه‌م رۆژی دهستپێكردنی كۆنفرانسه‌و‌ه هێزێكی زۆری له‌ده‌وروبه‌ری لقه‌كه كۆكردووه‌ته‌وه.
ك���������هس ب��������������ه‌دۆی خ���������ۆ ی ن�����اڵ�����ێ�����ت ت����رش����ه دوای شكستهێنانی گفتوگۆی شیعه‌كان ،سه‌در پشتگیری له‌مالیكی دهكات ،حه‌كیمیش له‌عه‌الوی هێمن عهلی ه���ه‌ردوو ئیئتیالفه شیعییه‌كه لهسهر دیاریكردنی كاندیدێك بۆ پۆستی سهرۆك ی حكومهت رێكنه‌كه‌وتن ،ره‌وتی سه‌دریش بۆ یه‌كه‌مجار رایانگه‌یاند كه‌پشتگیری له‌مالیكی دهك �هن ،حه‌كیمیش له‌عێراقییه‌و عه‌الوی نزیكده‌بێته‌وه .كوردیش دهست له‌سه‌رۆك كۆمار به‌رنادات. ه��اوپ �هی��م��ان �ی ح �هك��ی��م ـ��ـ مالیكی هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه دوای پێنج رۆژ گفتوگۆی چ��ڕ ،ههر دوو لیستی ئیئتیالفی نیشتمانیو دهوڵهتی یاسا نه‌یانتوانی نوری مالیكی یان عادل عه‌بدولمه‌هدی بپاڵێون بۆ پۆستی سهرۆك وهزی����ران .پێده‌چێت ب�هی�هك��ج��اری ئهو هاوپه‌یمانێتیه هه‌ڵبوه‌شێته‌وه كه لهدوای هه‌ڵبژاردن له‌سه‌ری رێككه‌وتبوون. رۆژی 21ی ئه‌یلول الیهنه شیعییه‌كان ل �هس �هر میكانیزمێك ب��ۆ ه�هڵ��ب��ژاردن��ی پ��اڵ��ێ��وراوی خ��ۆی��ان رێككه‌وتن ،م��اوه‌ی 5رۆژی��ی��ان ب��ۆ ب��ڕی��اردان ل �هو ب��ارهی �هوه ده‌ستنیشانكرد ،رۆژی یه‌كشه‌ممه‌ی رابردوو ئهو مۆڵه‌ته ت�ه‌واوب��وو ،له‌كاتێكدا الیهنه شیعییه‌كان لهسهر كاندیدێك بۆ وهرگرتنی پۆستی سه‌رۆكایه‌تی حكومهتی داهاتووی واڵت یه‌كالنه‌بوونه‌وه. به‌گوێره‌ی میكانیزمه‌كان به‌ته‌وافق ه �هم��وو الی �هن �هك��ان ل �هس �هر كاندیدێك رێكده‌كه‌ون ،له‌كۆی 14دهنگی ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی دادگ���ه‌ران ،كهسی پاڵێوراو پێویسته ن��ۆ دهن��گ به‌ده‌ستبهێنێت‌و ئهگهر لهسهر ئهو بنه‌مایه پرۆسه‌كه‌یان یه‌كالنه‌كرده‌وه ،ئه‌وا پرسی كاندیدكردنی كهسێك بۆ سه‌رۆكایه‌تی حكومهت ده‌خرێته به‌رده‌م ده‌سته‌ی گشتی ئیئتیالفه‌ك ه كه له 159نوێنه‌ر پێكهاتووه‌و ههر كهسێك توانی 60تا 65له‌سه‌دای دهنگی ئهو نوێنه‌رانه
به‌ده‌ستبهێنێت ،ئ �ه‌وا ده‌بێته پاڵێواوی ئیئتیالفی هاوپهیمانی نیشتمانی عێراق (حه‌كیم ــ مالیكی) بۆ وهرگرتنی پۆستی سه‌رۆكایه‌تی حكومهتی داهاتووی واڵت. ره‌وتی سه‌در ده‌نگ به‌مالیكی دهدهن له‌پێشهاتێكی ن��وێ��دا ره‌وت���ی س�ه‌در كه‌خاوه‌نی 40كورسییه له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق رایگهیاند ،ئاماده‌یه به‌مه‌رج پشتیوانی له‌هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی مالیكی بۆ پۆستی سهرۆكی حكومهتی داهاتوو بكات. ق��وس��هی ع��هب��دول��وه‌ه��اب ئ�هن��دام��ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران سهر به‌ره‌وتی سه‌در رایگهیاند ،ههرچهنده زۆرب �هی الیه‌نه‌كان دژی دووب��اره كاندیدكردنه‌وه‌ی سهرۆكی لیستی ئیئتیالفی دهوڵهتی یاسا نوری مالیكین بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی پۆستی سهرۆك وهزی���ران ،ب �هاڵم ره‌وت��ی س �ه‌در ئاماده‌یه به‌مه‌رج پشتیوانی له‌نوری مالیكی بكات. چاودێرانی ره‌وش��ی سیاسیی عێراق هه‌ڵوێستی ره‌وتی سه‌در به‌گۆڕانكارییه‌كی گ����هوره ل �هن �هخ��ش �هی سیاسیی ع��ێ��راق
وهس���ف���دهك���هن ،ب���هاڵم پ��ێ��دهچ��ێ��ت ئ�هو گۆڕانكارییه دۆخه‌كه ئاڵۆزتر بكات بههۆی دابه‌شبوونی ئیئتیالفی نیشتمانی بۆ دووبه‌ره. پێكهێنانی كابینهی حكومهتی داهاتووی عێراق پێویستی به‌ره‌زامه‌ندی دهنگی زیاتر له 160نوێنه‌ر ههیه له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق .بهو هه‌ڵوێسته‌ی سه‌در مالیكی 129 دهنگی مسۆگه‌ركردووه ،بهاڵم پێده‌چێت بههۆی هه‌ڵوێسته‌كه‌ی س���ه‌دره‌وه باقی ئیئتیالفی نیشتمانی ده‌نگ به‌عه‌الوی بدهن. سه‌در لهژێر فشاری ئێراندایه سه‌رچاوه‌یه‌كی نزیك له‌دانوستاندنه‌كانی س�هر به‌كوتله‌ی ئه‌حرار كه‌نوێنه‌رایه‌تی ره‌وتی سه‌در دهكهن ،رایگهیاند ،هه‌ڵوێستی سه‌درییه‌كان به‌رانبه‌ر به‌عادل عه‌بدولمه‌هدی ك��ان��دی��دی ئه‌نجومه‌نی ب���ااڵی شۆڕشی ئیسالمی خه‌جاڵه‌تبارانه‌یه ،چونكه پێشتر به‌ڵێنییان پێدابوو پشتیوانی بكه‌ن ،بهاڵم بههۆی ئ��هوهی عه‌بدولمه‌هدی نه‌یتوانی ههموو الیهنه شیعییه‌كان رازی بكات دهنگی پێبده‌ن ،سه‌درییه‌كانیش له‌به‌ڵێنی خۆیان
پاشگه‌زبوونه‌ته‌وه. ئهو سه‌رچاوه‌یه به‌رۆژنامه‌ی حه‌یاتی ل �هن��دهن��ی راگ��هی��ان��دووه ،سه‌درییه‌كان مۆڵه‌تییان داب���ووه عه‌بدولمه‌هدی بۆ ئ �هوهی بتوانێت ههموو الیه‌نه‌كان رازی بكات ،بهاڵم ئهو نه‌یتوانی ئهو كاره بكات و ناچار سه‌درییه‌كان له‌به‌ڵێنی خۆیان پاشگه‌زبوونه‌وه. ههروهها وتوویه‌تی "سه‌درییه‌كان لهالیهن ئێران‌و مه‌رجه‌عه‌كه‌یان ،واته ئایه‌توڵاڵ كازم ئه‌لحائرییه‌وه زۆر فشارییان خراوه‌ته‌سه‌ر بۆ ئهوهی پشتیوانی له‌مالیكی بكه‌ن". ئهو ههواڵه له‌كاتێكدای ه كه‌محه‌مه‌د ع �ه‌الوی ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی ع��ێ��راق له‌لیستی عێراقییه رایگهیاند، س��هرهڕای ئهو فشارانه‌ی لهسهر ره‌وتی سه‌در دروستكراون بۆ ئهوهی ئهو ره‌وت ه پشتیوانی له‌نوری مالیكی بكات ،بهاڵم وتوێژی ته‌له‌فۆنی سهدرو عه‌الوی ئیجابی ب��ووهو ه��ه‌ردووال جه‌ختیان لهسهر ئهوه كردووه‌ته‌وه ،كه‌پێویست ه ههموو الیه‌نه‌كان به‌شداری له‌پرۆسه‌ی سیاسیی واڵتدا بكه‌ن".
كورد سه‌رۆكایه‌تی كۆماری ده‌وێت جه‌الل تاڵه‌بانی سهرۆك كۆماری عێراق رایگهیاند ،كورد سووره لهسهر وه‌رگرتنه‌وه‌ی پۆستی سه‌رۆكایه‌تی كۆمار ،به‌تایبه‌تی بۆ ئهم خول هی ئێستا كه‌به‌ڕێوه‌یه. سهبارهت به‌وه‌رگرتنه‌وه‌ی پۆستی سه‌رۆكایه‌تی كۆمار ،له‌لێدوانێكدا بۆ رۆژنامهی حه‌یاتی چاپی له‌نده‌ن سهرۆك كۆماری عێراق جه‌الل تاڵه‌بانی رایگهیاند، ئهو په‌یوه‌سته به‌وه‌رگرتنه‌وه‌ی ئهو پۆسته ،چونكه كۆده‌نگیی لهسهر ههیهو هه‌مووان ئه‌وه‌یان خستووه‌ته‌ڕوو كه‌پێویسته ئهو پۆسته بدرێته‌وه پێی. تاڵه‌بانی وت��ی " ئهمجاره ك��ورد دهس��ت��ب�ه‌رداری پۆستی سه‌رۆكایه‌تی كۆمار نابێت ،من خۆم له‌وبڕوایه‌دام ه�هم��وو پۆسته‌كان ش��ی��اوی گفتوگۆ ل�هس�هر ك��ردن��ن ،ب��هاڵم هاوپهیمانی ك��وردس��ت��ان ج �هخ��ت ل �هس �هر ئ �هوه ده‌كاته‌وه كه‌پێویسته ئهو پۆسته بۆ كورد بێت‌و هیچ نا بۆ ئهم خوله بۆ كورد بێت".
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
4
i n f o @ d e s t u r. n e t
رووداوی هه‌فته
كورده‌كان ،دوزخورماتوو ده‌فرۆشن بهعهرهبو توركمانه‌كان فه‌رامۆشكردنی ناوچه دابڕاوه‌كانی ههرێم لهالیهن دهسهاڵتی كوردستانه‌وه ،سیاسه‌تی ته‌عریبی به‌عس درێژه پێده‌دات ئازاد زه‌نگه‌ن ه له‌كه‌ركوك قایمقام ی ناوه‌ند ی دوزخورماتوو رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌هه‌ڵمه‌تێكی ته‌عریب له‌قه‌زاكه‌یان لهالیهن خودی كورده‌كانه‌و‌ه به‌ڕێوه‌یه ،ده‌ڵێت بههۆی نهبوونی خزمه‌تگوزاری‌و پێداویستیه‌كانیانه‌وه 400خێزانی كورد ناوی خۆیان بۆ كۆچكردن بۆ ههولێرو سلێمانی تۆماركردووهو كۆچیان ك���ردووهو زه‌وی‌و موڵكه‌كانیان به‌چه‌ندان سه‌رمایه‌داری توركمان‌و عه‌ره‌ب فرۆشتووه. سه‌رمایه‌دارێكی زۆری عه‌ر‌هب‌و توركمان رووی��ان له‌قه‌زای دوزخورماتوو ك��ردووه بۆ كڕینی زه‌وی‌و موڵكی ئهو خێزان ه كوردان هی كه‌ده‌یانه‌وێت ناوچه‌ك ه جێبهێڵن‌و بێزاربوون له‌نه‌بوونی خزمه‌تگوزاری ،به‌پێی زانیارییه‌كانی ده‌ستووریش ئهو سه‌رمایه‌داران ه ئهو هه‌له‌یان قۆستووه‌ته‌و‌ه‌و به‌پشتگیری الیه‌نی تر چهندان پارچ ه زه‌وی‌و موڵكی تاپۆكراوی كورده‌كانیان له‌چه‌ند مانگی رابردوودا كڕیوه. شه‌الل عهبدوڵاڵ ده‌ڵێت وهكو قایمقامیه‌ت ناتوانن بههیچ شێوهیهك رێگری لههیچ خێزانێك بكه‌ن ،چونك ه خهڵك ی به‌دوا ی ژیاندا ده‌گه‌ڕێت‌و ژیانیش له‌دوزخورماتوو نه‌ماوه. ش �ه‌الل ده‌ڵێت دوزخ��ورم��ات��وو لهساڵی 1930وه لهالیهن حكومهت ی عێراقهوه هه‌وڵی ته‌عریبكردن ی دراوه ،بهاڵم سه‌ركه‌وتوو نهبووه، وت ی بهاڵم هاوكارینه‌كردن ی حكومهت ی ههرێم له‌چه‌ند بوارێكدا وایكردووه كورده‌كان ئهو قه‌زای ه به‌جێبهێڵن‌و به‌ره‌و شاره‌كان ی دیك هی كوردستان كۆچبكه‌ن. ش��ه‌الل ع�هب��دوڵ�ڵا قایمقام ی ن��اوه‌ن��دی دوزخورماتوو بۆ یه‌كه‌مجار لهو سنوور‌ه ئهو بێده‌نگیی ه ده‌شكێنێت لهباره ی پشتگوێخستن‌و گوێنه‌دان به‌داواو داخوازییه‌كانی كورده‌كان، ده‌ڵێت كۆبوونه‌وه‌و داواكردن ی خزمه‌تگوزاری له‌به‌رپرسانی كورد له‌وان ه سهرۆكی حكوم هت‌و سهرۆكی په‌رله‌مانی كوردستان تهنیا به‌ڵێنه، وت ی "هیچیان نهكردووه بۆ خورماتوو". ش���ااڵو ی كۆچ ی خ��ان �ه‌واده‌ك��ورده‌ك��ان �ی سنوور ی قه‌زای دوزخورماتوو له‌چه‌ند هه‌فت هی رابردوودا ده‌ستیپێكردووه‌ته‌وه ،به‌چه‌ند رۆژێك
به‌ر له‌كردنه‌و‌ه ی قوتابخانه‌كان ئهو شااڵوه چڕتربووه‌ته‌وه ،به‌پێ ی ئهو تۆماران ه ی الی قه‌زای ناوهندی دووزخورماتوو ههیه ،تائێستا زیاتر ل ه 400خێزان ی كورد ناو ی خۆیانیان تۆماركردووهو ناوچه‌كه‌یان به‌جێهێشتووه. شه‌الل وت ی "ئهو 400خێزان ه به‌مه‌به‌ستی وه‌رگرتن ی پشتگیر ی بۆ بازگه‌كان ناویان الی ئێم ه تۆماركردووهو كۆچیانكردووه بۆ شاره‌كانی دیك ه ی ههرێم ی كوردستان ،له‌وانه‌ش ههولێرو سلێمان یو كهالرو كفری ،ئێم ه دڵنیاین رێژه‌كه زیاتره ل ه 400خێزان ،چونك ه به‌ده‌یان خێزانی دیك ه ی كورد هه‌ن به‌ب ێ پرس ی ئێمهو له‌ڕێگای خۆیانه‌و‌ه كۆچیانكردووه". ش �ه‌الل ده‌ڵێت ئ�هو نه‌هامه‌تیی ه تهنیا هاوواڵتیان ی ئاسای ی نه‌گرتووه‌ته‌وه ،بهڵكو كارمه‌ندان ی هێزه‌كان ی ئاسایش‌و پێشمه‌رگه‌شی گ��رت��ووه‌ت��هوه ،ئ��هو ك���ادرو ك��ارم�هن��دان� هی ده‌وامه‌كانیان لهههولێرو سلێمانیه‌و پێشتر له‌وێو‌ه گه‌ڕابوونه‌و‌ه بۆ دوزخورماتوو ،ئێستا جارێك ی تر ده‌گه‌ڕێنه‌و‌ه بۆ شاره‌كانی ههولێرو سلێمان یو كه‌ركوك. شه‌الل وت ی "ناتوانین بههیچ شێوهیهك
رێ��گ��ری��ان ل�� ێ ب��ك �هی��ن ،چ��ون��ك� ه خهڵكی ب �ه‌دوا ی ژیاندا ده‌گه‌ڕێت ،ئێمه‌ش ناتوانین خزمه‌تگوزار ی پێویست بۆ ئهوان دابینبكه‌ین‌و ماف ی رێگه‌گرتنیشمان نابێت". قایمقامی ناوهندی قه‌زای دوزخورماتوو هۆكاره‌كانی كۆچی خێزان ه ك��ورده‌ك��ان‌و فرۆشتنی موڵكه‌كانیان بهعهرهبو توركمانه‌كان بۆ ئهوه دهگێڕێتهوه كه‌حكومه‌ت ی ناوهندی بههیچ جۆرێك‌و لههیچ بوارێكدا هاوكاری پێویست ی ئهو قه‌زای ه ناكات‌و په‌نابردنیان بۆ حكومهت ی هه‌رێمیش سوودی نهبووه. شه‌الل وت ی "دووج��ار سه‌ردان ی سهرۆكی حكومهت ی ههرێم دكتۆر به‌رهه‌م ئهحمهد س��اڵ��ح��م��ان ك�����ردووه ،ب���هاڵم ب���ه‌داخ���هوه ه �هم��وو پ��رۆژه‌ك��ان � ی تهنیا به‌ڵێن ب��ووهو هیچ ی نه‌چووه‌ت ه ب��وار ی جێبه‌جێكردنه‌وه، له‌كاتێكدا ئێم ه وهك ئ��ی��دار‌ه ی خورماتوو ت �ه‌واو ی گرفته‌كان ی خۆمانمان بۆ بهڕێزیان زۆر به‌ڕوون ی باسكردووه ،ب �هاڵم ئه‌وانیش هاوشان ی به‌غداد تائێستا هیچ هاوكارییه‌كی ئه‌وتۆیان پێشكه‌شنه‌كردووین ،ئهمهش جێگای نیگه‌رانییه‌و ده‌رئه‌نجامه‌كه‌ش ی كۆچكردنی
خانه‌واده‌كوررده‌كان ی لێدهكهوێتهوه". قایمقام ی دوزخورماتوو ئاماژه ی به‌وه‌شدا ك��ه‌ئ��هوان�� ه ی ك��ۆچ��دهك �هن به‌شێوه‌یه‌كی كات ی دوزخ��ورم��ات��وو به‌جێناهێڵن ،بهڵكو له‌كرداره‌كانیاندا وادیار‌ه ك ه به‌یه‌كجاره‌ك ی بیر له‌به‌جێهێشتن ی زێد ی باوباپیرانیان دهكهنهوه. ئهو وت ی "چونك ه هاوواڵتیان به‌گشتی خانووه‌كانیان ههروهها زه‌ویی ه كشتوكاڵ یو زه‌وییه‌كان ی تریشیان ده‌فرۆشن ه سه‌رمایه‌داره عه‌ر‌هب‌و توركمانه‌كان". بهرپرسانی قه‌زای دوزخورماتوو دهڵێن ههرچهنده ل�ه‌ڕوو ی ههست ی نه‌ته‌وایه‌تییه‌وه ئه‌وه‌یان به‌خێزان ه كورده‌كان راگه‌یاندووه كه‌پێویست ه هه‌رتاكێك ی ك���ورد ی ههست به‌هه‌ستی نه‌ته‌وه‌ی ی خۆی بكات ،ده‌ستبه‌رداری خانوو و زه‌ویی ه تاپۆكانیان نه‌بن ،چونكه ده‌رئه‌نجام كاردانه‌و‌ه ی سیاس ی لێدهكهوێتهوه، ب �هاڵم هاوواڵتیان ل �ه‌وه‌اڵم��دا دهڵێن ئهگهر حكومهت ی ههرێم له‌خه‌م ی ئێمه‌دا نه‌بێت‌و پرۆژه ی پێویستمان بۆ ئه‌نجامنه‌دات ،پێویست ناكات ئێمه‌ش بایه‌خ به‌الیه‌نی نهتهوهیی بده‌ین. شه‌الل وت ی "ئهو خێزان ه كوردان ه ئهگهر
زه‌وی‌و موڵك ه تاپۆكراوه‌كانیان نه‌فرۆشن، ناتوانن له‌شاره‌كان ی ههولێرو سلێمان ی درێژه به‌ژیانیان بد‌هن‌و زه‌وی‌و خانوو بكڕن". تهنیا له‌گه‌ڕه‌ك ی رزگ���ار ی ئ �هو قه‌زایه كه‌گه‌ڕه‌كێكی كوردنیشن ه زیاتر ل ه 100خانوو لێی نووسراوه ئهم خانوو‌ه بۆ فرۆشتنه. به‌پێی وت ه ی شه‌الل عهبدوڵاڵ كڕیارێكی زۆری توركمان‌و عه‌ره‌به‌كان روویان لهو قه‌زایه كردووهو سه‌رمایه‌دارێكی زۆر پاره‌كانیان بۆ كڕینی موڵك‌و زه‌وی تاپۆكراوی كورده‌كان سه‌رفده‌كه‌ن. قایمقامی ناوهندی دوزخورماتوو ئاماژه ب��هوه دهدات ك ه ل �هب��واری پ���ه‌روه‌رده‌و خوێندندا قه‌زاكه‌یان زۆر فه‌رامۆشكراو‌ه‌و رێگری زۆر له‌مامۆستا كورده‌كانی خوێندنی ك��وردی ده‌كرێت .ئه‌وه‌شی به‌هۆكارێكی تری كۆچكردنی خێزان ه كورده‌كان زانی. ی ی "له‌ئه‌مساڵدا له‌كۆ ش��ه‌الل وت�� ی ئامادهیی تهنیا په‌نجاو شه‌ش قوتاب ی ده‌رچ��وون یان 5پێنج قوتابیمان پل ه ی به‌ده‌ستهێناوه ،ههموو سه‌ركه‌وتن ی دیك ه له‌وانه‌كانیان ماونهتهوه قوتابیان ی مامۆستاو ی بۆ نهبوون هۆكاره‌كه‌ش ی خوێندن‌و ی كتێب‌و پێداویستیه‌كان نهبوون ی یو نهبوون ی ك��ورد ی ئیداره‌یه‌ك نهبوون ی لهو سنوور‌ه ی كورد ی پێویست ده‌سه‌اڵت ده‌گێڕینه‌وه". بهرپرسانی قه‌زاك ه سهرۆكی حكوم هت‌و ی شاره‌ك ه سهرۆكی په‌رله‌مانیان لهو كێشان ه ئاگاداركردووه‌ته‌وه ،بهاڵم بێده‌نگبوون‌و هیچ وه‌اڵمێكیان نهبووه. ی ی كورد شه‌الل ئه‌وه‌شی وت "الیه‌ن ی هه‌نگاو ده‌نێت به‌ره‌و ی خۆ بهدهست ی ته‌عریب لهم ی سیاسه‌ت په‌یڕه‌وكردن ی عێراق ی پێشوو سنووره‌دا ،كه‌حكومه‌ت ی ی له‌هه‌وڵ به‌هه‌موو هێزو قورساییه‌كی خۆ ی ئهم ناوچه‌یه‌دا بوو ،بهاڵم ته‌عریبكردن ی سه‌ركه‌وتوو نهبووه ،ئێستا هاوكارینه‌كردن ی هه‌رێم‌و ئاوڕنه‌دانه‌وه‌یان له‌ئێمه، حكومهت ی خ��ان�ه‌واد‌ه دهبێت ه هۆكارێك ب��ۆئ �هوه ی خۆیان بیر كورده‌كان خۆیان به‌ئاره‌زوو ی ئهم سنوور‌ه بكهنهوه". له‌به‌جێهێشتن
له‌سۆران دانان ی به‌رپرس ی كۆمیته‌كانی یهكێتی كێشه‌ی دروستكردووه ی كارگێڕی مه‌ڵبه‌ند‌و به‌رپرسی كۆمیته‌كاندا به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی سۆران :بههیچ شێوهیهك كوتله‌كاری له‌به‌رچاو نه‌گیراوه له‌دانان دهستوور له‌مه‌ڵبه‌ندی س��ۆران��ی یهكێتی دان��ان��ی به‌رپرسی كۆمیته‌و كارگێڕ مه‌ڵبه‌نده‌كان ناڕه‌زایی دروستكردووه ،گله‌یی ئهوه ده‌كرێت ئهو شێوازی گۆڕانكارییه ی له‌مه‌ڵبه‌نده‌كانی هه‌ولێردا كراوه ،له‌سۆران ره‌چاونه‌كراوه. به‌پێی ب��ڕی��اره‌ك��ان��ی كۆنگره ی سێی یهكێتی نیشتمانی ك��وردس��ت��ان ك��اری كه‌مكردنه‌وه ی مه‌ڵبه‌ند‌و كۆمیته‌كانی یهكێتی له‌پارێزگاو قه‌زاكاندا لهقۆناغی كۆتاییدایه، بهاڵم له‌سۆران دانانی به‌رپرسی كۆمیته‌كان‌و كارگێڕ مه‌ڵبه‌نده‌كان كێشه ی دروستكردووه. ك��ادر‌ه ناڕازییه‌كان ی یه‌كێت ی دهڵێن له‌به‌رچاونه‌گرتن ی كارایی‌و لێهاتوو ی كادر له‌دانان ی به‌رپرس ی كۆمیته‌كاندا ،وهك ساڵ ی 2006ك ه به‌هۆ ی هه‌ڵبژاردن ی مه‌ڵبه‌نده‌كانه‌و‌ه كۆمه‌ڵێك ك��ادر ی چ��االك دوورخ��ران��هوهو كه‌سان ی تر خران ه جێگه‌كانیان ،تهنیا لهبهر ی ئهوه ی كارگێڕ مه‌ڵبه‌ند نهبوون پێشتر. به‌پێی بڕیارێكی مه‌ڵبه‌ندی سۆران هیچ به‌رپرسێكی كۆمیت ه له‌پۆسته‌كه‌یدا نامێنێت، بهڵكو كارگێڕه‌كان جێگه‌یان ده‌گرنه‌وه ،بهاڵم بهشێك له‌به‌رپرسانی یهكێتی لهو ناوچه‌ی ه دهڵێن دهب��وو ره‌چ��اوی توانای به‌رپرسی كۆمیته‌کان بكرایه ،چونك ه پێیانوای ه هه‌ندێك به‌رپرسی كۆمیت ه دڵسۆزان ه ئیشیكردووه‌‌و دهبوو له‌پۆسته‌كه‌یدا بمایه‌ته‌وه. كارگێڕ مه‌ڵبه‌ندێك ی مه‌ڵبه‌ند ی سۆران ی یه‌كێت ی نیشتمان ی كوردستان به‌ده‌ستوور ی راگه‌یاند "له‌مه‌ڵبه‌ند ی هه‌ولێر چهندان به‌رپرس ی كۆمیت ه وهكو خۆ ی ماوه‌ته‌وه، ئهویش به‌هۆ ی ئهوهی كه‌لێهاتوو و كارابوون له‌رابردوودا ،بهاڵم له‌مه‌ڵبه‌ند ی سۆران ههموو كارگێڕ مه‌ڵبه‌ندێك راسته‌وخۆ ده‌كرێت ه به‌رپرس ی كۆمیت ه به‌ب ێ ئ�هوه ی بیر لهوه بكهنهوه كه‌به‌رپرس ی كۆمیته‌كان ی پێشوو ل��ه‌راب��ردوودا چ��ۆن كاریانكردووه ،ئهگهر
باشبووبن بیانهێڵنه‌وه". مه‌ڵبه‌ند ی سۆران ی یه‌كێت ی نیشتمان ی ك��وردس��ت��ان 21ك��ارگ��ێ��ڕ م�هڵ��ب�هن�دو 21 كۆمیته‌ش ی ههیه ،بهاڵم ههر دوو كۆمیت ه تێكه‌اڵوده‌كرێن‌و ده‌كرێن ه ی �هك كۆمیت ه ب�هم�هش 11كارگێڕ مه‌ڵبه‌ند ده‌كرێن ه لێپرسراو ی كۆمیته‌كان‌و لێپرسراوه‌كانیش راسته‌وخۆ الده‌برێن‌و ده‌كرێن ه جێگریان. به‌وته ی ئهو به‌رپرسه ی یهكێتی ئهوه بووه‌ت ه كێشه‌یه‌ك لهناو مه‌ڵبه‌ند ی سۆراندا، چونك ه ئهو كارگێڕ مه‌ڵبه‌ندانه ی كه‌نابن ه لێپرسراو ی كۆمیته ،پێیانوای ه ئهوانه ی داده‌نرێن به‌كوتل ه داده‌نرێن ،بهاڵم ئارێز عهبدوڵاڵ به‌رپرسی مه‌ڵبه‌ندی سۆران ئهوه رهتدهكاتهوه. ئ���هو ك��ارگ��ێ��ڕ م �هڵ��ب �هن��دهی س���ۆران ك��هن��هی��وی��س��ت ن����او ی ب�ڵاوب��ك��رێ��ت��هوه وت��ی"ل��هب��ه‌ران��ب��هر ن���اڕه‌زای��� ی ك��ارگ��ێ��ڕ مه‌ڵبه‌نده‌كاندا ،به‌رپرس ی كۆمیته‌كانیش ناڕازین لهو بڕیاره لهبهرئهوه ی ئه‌وانیش دهڵێن ئهو به‌رپرس ی كۆمیتانه ی له‌رابردوودا ك��ارا ن�هب��وون ،بگۆڕدرێن ،ن�هك ئهوانه ی دڵسۆزی یه‌كێتین‌و كارابوون ،بگۆڕدرێن". ئارێز عهبدوڵاڵ ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی یهكێتیو لێپرسراو ی مه‌ڵبه‌ند ی سۆران ی ئهو حیزب ه له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور ،ده‌ڵێت ئهو بڕیارانه ی مه‌ڵبه‌ند داویه‌ت ی جێبه‌جێكردن ی ب��ڕی��ارو راس��پ��ارده‌ك��ان � ی ك��ۆن��گ��ره‌ن ،وت ی "ئ�هوهش بههیچ شێوهیهك كه‌مكردنه‌وه ی پل ه ی��ان كه‌سایه‌ت ی هیچ كهسێك نییه، بهاڵم مه‌ڵبه‌نده‌ك ه رێكخراوهتهوه به‌شێوه‌یه‌ك كه‌پێمانباشه ،ئهو باشییه‌ش بۆ ههموو الیه‌ك وهكو یه‌كه ،لهبهرئهوه من نه‌مزانیو‌ه ك �هس گله‌ی ی ههبێت ،چونك ه بڕیارێك ی گشتیی ه ههر كهسێك ئه‌ندامبێت یان كادر ی ههر حیزبێك بێت ،پێویست ه پابه‌ندبێت به‌بڕیارو راسپارده‌كان ی حیزبه‌كه‌ی". كارگێڕ مه‌ڵبه‌نده‌كه‌ی یهكێتی ده‌ڵێت
ئهو گۆڕانگارییان ه بۆ دوورخستنه‌وه‌ی باڵ ی كۆسره‌ته ،وت ی "ئێستاش لهو مه‌ڵبه‌ند‌ه تهواو ههست به‌پشتگوێخستن ی باڵ ی كاك كۆسره‌ت ده‌كرێت". ئ �هو كارگێڕ مه‌ڵبه‌ند‌ه ئاشكرایكرد رۆژ ی 9/19له‌مه‌ڵبه‌ند ی پێشوو ی شهقاڵوه ئهوانه ی ك ه لهناو مه‌ڵبه‌ند به‌باڵ ی كۆسره‌ت ناسراون ،به‌نهێن ی كۆبوونه‌وه‌یه‌كیان كردووهو گفتوگۆیان لهسهر ئهو پشتگوێخستنانه‌‌و گۆڕانكار ی له‌به‌رپرس ی كۆمیته‌كاندا كردووه. به‌وته ی ئهو كارگێڕ مه‌ڵبه‌ند‌ه یه‌كێت ی به‌رنامه‌كان ی كۆنگره ی جێبه‌جێنه‌كردووه، به‌تایبه‌ت لهباره ی پاداشت‌و س��زاوه ،ئهو وت� ی "له‌كۆنگره‌دا باس ی س��زا‌و پاداشت ی ئه‌ندامان كرا ،بهاڵم ئهم ه تهنیا قسه بووهو جێبه‌جێنه‌كرا .به‌رپرس ی كۆمیت ه ههبووه له‌چه‌ند ساڵ ی راب���ردوودا ن��او ی بندیوار ی
نووسیوه‌‌و موچه‌كان ی بۆخۆ ی ب��ردووه، به‌رپرس ی كۆمیت ه هه‌ی ه گومان ی پاراستن ی له‌سه‌ره ،كه‌چ ی ئهوان ه ههموویان ده‌بنه‌و‌ه جێگر ،له‌به‌رانبه‌ریشدا لێپرسراو ی كۆمیت ه هه‌ی ه زۆر چ��االك‌و ك��اراو دڵسۆز ب��ووه، ئه‌وانیش ده‌كرێنه‌و‌ه جێگر". ئارێز وتی "شێوازی رێكخستنه‌وه ل�هش��ارێ��ك�هوه ب��ۆ شارێكی ت��ر رهنگه جیاوازی ههبێت ،له‌وانه‌یه لهههولێرو سلێمانی به‌شێوه‌یه‌ك بێت ،چونكه ههر ناوچه‌‌و تایبهتمهندی خۆی ههیه ،بهاڵم له‌سنووری مه‌ڵبه‌ندی سۆران بهو شێوهیه رێكخراوهتهوه ،كۆمیته‌كان به‌هێزكراون، له‌زۆر شوێن دوو كۆمیته كراوه به‌یه‌ك كۆمیته ،لهبهرئهوه پێویستی كردووه لێپرسراوێكی نوێی بۆ دابنرێت". ب��هڕای ئارێز مه‌سه‌له‌كه ئه‌وه‌نییه
گله‌یی له‌لێپرسراوێكی كۆمیته‌یه‌ك ه�هب��ێ��ت ،بهڵكو مه‌سه‌له‌كه ئ�هوهی� ه پێویستییه‌كه دهبێت ئهو گۆڕانكارییانه ب��ك��رێ��ن" ،ب���ۆ ب���اش ب��ه‌ڕێ��وه‌چ��وون��ی كاروباره‌كان ئهو بڕیارانه دراوه ،دڵنیاشم هیچ كهسێك گله‌یی نییه ،چونكه ئهوهی كراوه جێبه‌جێكردنی بڕیارو راسپارده‌یه بۆ به‌رژه‌وه‌ندی گشتی". له‌باره‌ی گۆڕانكاریكردن له‌به‌رپرسی كۆمیته‌كان‌و كارگێڕ مه‌ڵبه‌نده‌كان ،ئارێز دهڵ��ێ��ت "كارگێڕه‌كانمان ك���ردووه به به‌رپرسی كۆمیته‌كان بۆ به‌هێزكردنه‌وه‌‌و یه‌كخستنه‌وه‌ی كۆمیته‌كان". ره‌تیشكرده‌وه كوتله‌كاری كاریگه‌ری لهسهر گۆڕانكارییه‌كان ههبێت ،وتی "بههیچ شێوهیهك كوتله‌كاری له‌به‌رچاو نه‌گیراوه له‌دانانی ئهو كارگێڕانه‌دا".
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
لۆکاڵ
7
گومانده‌كرێت لێكۆڵینه‌وه له‌گه‌نده‌ڵی بۆ مه‌رام ی سیاسی به‌كارببرێت دهیان راپۆرت‌و به‌ڵگه لهسهر گه‌نده‌ڵی به‌رپرسان باڵوكرانه‌وه ،بهاڵم یهكێتیو حكومهت تهنیا لێكۆڵینه‌وه له‌باره‌ی راپۆرته‌كانی گۆڤاری ههفتانهو ئاسۆ دهكهن كاروخ نامیق گومانده‌كرێت سووربوونی یهكێتیو حكومهت لهسهر ب���ه‌دواداچ���وون‌و لێكۆڵینه‌وه‌كردن له‌راپۆرتێكی گۆڤاری ههفتانهو راپۆرتێكی رۆژنامهی ئاسۆ لهباره ی گهندهڵیو خراپ به‌كارهێنانی دهس �هاڵت مه‌به‌ستی سیاسی له‌پشته‌وه‌بێت. ج���ی���اوازی دهك���رێ���ت ل��هن��ێ��وان ده‌زگ���ا راگه‌یاندنه‌كاندا دوای باڵوبوونه‌وه‌ی راپۆرتێك به‌ناونیشانی (موڵكدارێتی به‌موڵكی گشتییه‌وه) له‌ژماره 108رۆژی 21-15ئ��اب 2010گ��ۆڤ��اری هه‌فتانه ،كه‌گۆڤارێكی سیاسیی گشتییه خه‌ندان بۆ په‌خش‌و وه‌شاندن ده‌ریده‌كات، مه‌كته‌بی سیاسیی یهكێتی داوای لێكۆڵینه‌وه له‌ناوه‌ڕۆكی ئهو راپۆرته دهكات ،ههروهها حكومه‌تیش لیژنه‌یه‌كی بۆ ئهو مه‌به‌سته پێكهێنا ،راپۆرتێكی رۆژن��ام �هی ئاسۆش ل �هب��ارهی دی��ارن�هم��ان��ی به‌شه چیمه‌نتۆی ههولێرو سلێمانییه‌وه حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان ب���ه‌دواداچ���وون ب��ۆ ئ��هو بابه‌ته دهك���هن، له‌كاتێكدایه چهندان هه‌واڵی گهندهڵیو ك �هم��وك��ورت �ی ل��ه‌رۆژن��ام��ه ئه‌هلییه‌كان‌و رۆژنامه‌كانی دهرهوهی یهكێتیو پارتی باڵوده‌كرێنه‌وه ،بهاڵم پشتگوێده‌خرێن. له‌راپۆرته‌كه‌ی گۆڤاری هه‌فتانه‌دا كه‌پشت به‌زانیارییه‌كانی سه‌نته‌ری ته‌كنه‌لۆژیایی زان��ی��اری س�هر به به‌ڕێوبه‌رایه‌تی ئاماری سلێمانی به‌ستراوه ،تیایدا گه‌نده‌ڵییه‌كانی دابه‌شكردنی زه‌وی له‌هه‌رێمی كوردستاندا دهخ��ات �ه‌ڕوو بهو پێیه‌ی شه‌ست س �ه‌رۆك‌و ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی ش��اره‌وان �ی كه‌زیاد له‌جارێك موڵكیان له‌حكومه‌ت وه‌رگرتووه له‌سنووری سلێمانیدا. مه‌كته‌بی سیاسیی یهكێتی له‌كۆبوونه‌وه‌ی رۆژی 2010/8/19راپۆرته‌كه‌ی گۆڤاری هه‌فتانه‌ی ت��اوت��وێ��ك��ردووه ،به‌شێوه‌یه‌كی فه‌رمی داوای له‌سه‌رۆكی حكومهت كردووه، به‌دواداچوون بۆ ئهو دۆسیه‌یه بكات‌و لیژنه‌ی لێكۆڵینه‌وه پێكبهێنێت ،بۆئه‌وه‌ی به‌ڕێچكه‌ی یاسای ی ئ�هو كه‌یسه چاره‌سه‌ربكرێت ،تا لهبهر رۆشنایی ئه‌نجامه‌كانی لێكۆڵینه‌وه‌كه، یهكێتی پێداچوونهوه به‌متمانه‌ی خۆی بهو كه‌سانه بكات كه‌ناویان هاتووه. مه‌ال به‌ختیار لێپرسراوی ده‌سته‌ی كارگێڕی مه‌كته‌بی سیاسیی یهكێتی رۆژێ دوای ئهوه رایگهیاند مه‌كته‌بی سیاسیی سووره لهسهر لێكۆڵینه‌وه لهو دۆسیه‌یه ،ههروهها ده‌ڵێت متمانه له‌هه‌ریه‌كێك لهو كه‌سانه ده‌سه‌نرێته‌وه گه‌ر ئهو تۆمه‌ته‌یان به‌سه‌ردا ساغبێته‌وه. ههفتانهو رۆژانه چهندان راپۆرتی رۆژنامه‌وانی لهسهر گهندهڵیو خراپبه‌كارهێنانی دهسهاڵتو به‌فیڕۆدانی س��ه‌روه‌ت‌و سامان له‌رۆژنامه‌و گۆڤاره‌كاندا باڵوده‌بێته‌وه ،به‌بێئه‌وه‌ی هیچ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك له‌وباره‌یه‌وه بكرێت. له‌كاتێكدا چهندان به‌ڵگه لهسهر گهندهڵیو به‌هه‌ده‌ردانی سامانی گشتی لهسهر شاره‌وانی كهالرو كفری باڵوكرانه‌وه ،به‌رپرسه‌كانیشیان دران به‌دادگا ،بهاڵم یهكێتی نهك پشتگیری لهو دۆسێیانه نه‌كرد ،بهڵكو پۆستی یه‌كێك له‌تۆمه‌تباره‌كانی به‌رزكرده‌وه. له‌باره‌ی ئهو راپۆرته‌ی لهسهر دیارنه‌مانی به‌شه چیمه‌نتۆی ههولێرو دهۆك باڵوكرایه‌وه، س��ۆزان��ی خاڵه شیهاب س �هرۆك��ی لیستی كوردستانی له‌په‌رله‌مانی كوردستان ئاماژه‌ی بهوهدا كه‌به‌رهه‌م ساڵح سهرۆكی حكومهت داوای لێكردووه به‌دواداچوون بۆ ئهو بابه‌ته بكات. سۆزان پێشتر وتی «منیش داوام له‌الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كانی ههولێرو ده��ۆك كرد، به‌دواداچوون بكه‌ن». راپ��ۆرت��هك��هی گ��ۆڤ��اری هه‌فتانه پشتی به‌زانیارییه‌كانی سه‌نته‌ری ته‌كنه‌لۆژیایی زانیاری به‌ستووه ،زۆربه‌ی ئهو گه‌نده‌ڵیانه‌ی له‌رۆژنامه‌كانی تریش باڵوده‌بێته‌وه پشتی به‌راپۆرتی دیوانی چاودێری دارایی به‌ستووه. بهاڵم بهرپرسانی یهكێتی بیانوو ده‌هێننه‌وه به‌وه‌ی زۆرێك لهو رۆژنامه‌و گۆڤارانه‌ی تر متمانه‌یان له‌ده‌ستداوه. ئازاد جوندیانی وته‌بێژی مه‌كته‌بی سیاسیی یهكێتی نیشتمانی كوردستان له‌لێدوانێكدا ب��ۆ دهس��ت��وور دهڵ��ێ��ت «رۆژن��ام�هك��ان�ی تر تاڕاده‌یه‌كی زۆر متمانه‌ی خۆیان له‌ده‌ستداوه، دهست ناپارێزن له‌به‌كارهێنانی ده‌سته‌واژه‌ی وهك وش�هی گه‌نده‌ڵ ،دادگ��ا دهبێت ئهوه یه‌كالییبكاته‌وه ئهو كه‌سه گه‌نده‌ڵه یاخود نا،
ئ��هوان الیه‌نی دادوه‌ری نیین تاكو بڵێن فاڵنه‌كه‌س گه‌نده‌ڵه ده‌توانن بڵێن ته‌جاوز ی كردووه ،دادگا دهبێت ته‌جاوزه‌كه به‌گه‌نده‌ڵی حیساب بكات ،نهك رۆژنامه حكوم بدات ئهو كه‌سه گه‌نده‌ڵه». ئازاد جوندیانی ده‌ڵێت گۆڤاری هه‌فتانه‌ی ده‌زگای خه‌ندان تائێستا متمانه‌ی الی ئهوان له‌ده‌ستنه‌داوه« ،له‌به‌رئه‌وه‌ی پرۆفیشنااڵنه‌تر كارده‌كه‌ن‌و هیچ مهبهستێكی سیاسیان نییهو ئه‌جندایه‌كی سیاسیان له‌پشته‌وه نییه». ه��هروهه��ا وت��ی «متمانه‌مان بهههندێك هه‌واڵی رۆژنامه‌و گۆڤار نییه بهو شێوه‌یه‌ی كه‌پێویسته ل �هس �هری بوه‌ستیت ،ب�هاڵم ئ �هگ �هر ب �ه ب�هڵ��گ�هوه شتێك باڵوبێته‌وه له‌هه‌ر شوێنێك بێت له‌سه‌ری ده‌وه‌ستین، به‌تایبه‌تی لهدوای كۆنگره‌ی سێیهمی یهكێتی كه‌یه‌كێك له‌راسپارده‌كانی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵییه». زان���ا ره‌ئ���وف ئ �هن��دام �ی ل��ی��ژن�هی ن�ه‌زاه�ه له‌په‌رله‌مانی كوردستان پێیوایه كاركردن لهسهر ئهو بابه‌تانه‌ی له‌رۆژنامه حیزبییه‌كان باڵوده‌كرێنه‌وه لهالیهن حكومه‌ته‌وه زۆرجار بۆ
له‌ناوه‌ڕۆكی هه‌واڵه‌كه‌دا ئهو مانشێته نییه، ئه‌مه جۆرێك له‌متمانه‌ی لهكاری رۆژنامه‌گه‌ر ی كه‌مكردووه‌ته‌وه ،حكومه‌تیش زۆر گوێیان پێنادات». هێرش ره‌سوڵ مامۆستای به‌شی راگه‌یاندنی زان��ك��ۆی سلێمانی ،ب��ه‌ده‌س��ت��ووری وت «هه‌ڵه‌یه‌كی گ���هورهو كوشنده‌یه ئهگهر ح��ك��وم�هت ب���ه‌دواداچ���وون تهنیا ب��ۆ ئهو بابه‌ته رۆژنامه‌وانیانه بكات كه له‌كه‌ناڵه حیزبییه‌كاندا باڵوده‌بێته‌وه ،چونكه حكومهت دهبێت وا سهیری كاری رۆژنامه‌نووسی بكات یارمه‌تیده‌رو ته‌واوكاری كاره‌كانی ئهوه». ه��ێ��رش وت��ی ئ �ه‌رك �ی چ��اودێ��ری كه‌میدیا پێی هه‌ڵده‌ستێت خۆی له‌خۆیدا خزمه‌ته به‌كاروباره‌كانی حكومهت. حكومهت ب��ه‌داوادچ��وون بۆ دوو راپۆرتی ده‌زگای خه‌ندان دهكات د .ن���وری ع��وس��م��ان س��هرۆك��ی دی��وان �ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور وت �ی «لیژنه‌یه‌ك له‌ئه‌نجومه‌نی وهزی��ران دروس��ت��ك��راوه ب��ۆ لێكۆڵینه‌وه ل�هس�هرۆك شاره‌وانییه‌كان‌و ئه‌ندامی شاره‌وانییه‌كان
ئازاد جوندیانی :متمانه‌مان بهههندێك هه‌واڵی رۆژنامه‌و گۆڤار نییه بهو شێوه‌یه‌ی كه‌پێویسته له‌سه‌ری بوه‌ستیت زانا ره‌ئوف :كاركردن لهسهر ئهو بابه‌تانه‌ی له‌رۆژنامه حیزبییه‌كاندا باڵوده‌كرێنه‌وه لهالیهن حكومه‌ته‌وه زۆرجار بۆ مه‌به‌ستی سیاسی به‌كاردێت مه‌به‌ستی سیاسی به‌كاردێت ،وتی «بهشێك له‌رۆژنامه حیزبییه‌كان بۆئه‌وه‌ی میزداقیه‌تی خۆیان بسه‌لمێنن ،داوا له‌حكومه‌ت دهكهن كار لهسهر بابه‌ت ه رۆژنامه‌وانییه‌كانی ئهوان بكرێت». زانا به‌گرنگی ده‌زانێت ئهو بابه‌ته له‌قاڵبی سیاسی بهێنرێته ده‌ره‌وه بۆ قازانجی ئهو رۆژن��ام�ه حیزبیه به‌كارنه‌هێنرێت ،بهڵكو بابه‌ته‌كه وهك خۆی سه‌یربكرێت. ئه‌ندامه‌كه‌ی لیژنه‌ی نه‌زاهه پێیوایه ئهگهر ئهو راپۆرته‌ی گۆڤاری هه‌فتانه لهو روانگه‌یه‌وه سه‌یربكربێت كه‌گه‌نده‌ڵی ههیهو حكومهت ب �ه‌دواداچ��وون �ی بۆ دهك��ات ئ��هوه جێگه‌ی ده‌ستخۆشییه ،بهاڵم وتی «ئهگهر بیكاته ئهوهی مادام سه‌ربه‌خۆمه بۆیه پشتگیری لێده‌كه‌م ،ئهوه كارێكی باش نییه ،بهاڵم ئهم جۆره دۆسییانه زۆرجار وهكو كه‌ره‌سته‌یه‌كی سیاسی مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌كرێت ،پێویسته لهچوارچێوهی گه‌نده‌ڵی سهیری چاره‌سه‌ركان بكه‌ین به‌تایبه‌تی ئهگهر نیه‌تێك ههبێت بۆچاره‌سه‌ركردنی ئهو گرفتانه». خالید سلێمان سه‌رنووسه‌ری هه‌فتانه وتی «كۆمه‌ڵێك رۆژنامه له‌كوردستاندا متمانه‌یان نه‌ماوه ،بۆ نمونه مانشێتێك داده‌نێن ،بهاڵم
ك�هچ�هن��د ج��ارێ��ك موڵكیان له‌حكومه‌ت وه‌رگرتووه». ههروهها وتی «ماوه‌یه‌كی كه‌مه لیژنه‌كه دروستكراوهو هیچ ئه‌نجامێك ده‌رنه‌كه‌وتووه». نوری عوسمان ره‌تیكرده‌وه هیچ قسه‌یه‌ك له‌باره‌ی ئ �ه‌وه‌وه بكات بۆچی لێكۆڵینه‌وه لهو زانیارییانه ناكه‌ن كه له‌رۆژنامه‌كانی تردا باڵوده‌كرێنه‌وه. ئازاد جوندیانی رایگهیاند «ههر كارمه‌ندێكی حكومهت كه‌یه‌كێتی بێت ،زانیارییه‌كی لهو ج��ۆره‌ی لهسهر باڵوبێته‌وه ،راسته‌وخۆ تۆمه‌تباری ناكه‌ین ،بهڵكو لێكۆڵینهوهی له‌گه‌ڵدا دهك �هی��ن ،ئ�هگ�هر ئه‌نجامه‌كان واده‌رچ�����وو ،به‌پێی پ��هی��ڕه‌وه‌ی ناوخۆ لێپرسینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵدا دهكهین». ئازاد جوندیانی وتی داوامان له‌حكومه‌ت ك�����ردووه ل��ی��ژن �هی �هك ب��ۆ لێكۆڵینه‌وه له‌راپۆرته‌كه‌ی گۆڤاری هه‌فتانه پێكبهێنێت، چونكه ئ��هوان ده‌ت��وان��ن بیسه‌لمێنن ئهو زانیاریانه‌ی باڵوكراونه‌ته‌وه به‌پێی یاسا كارپێكراوه‌كان راسته یان نا. ههروهها وتی «ئێمه وهك حیزب مافی ئهوهمان نییه لێكۆڵینه‌وه له‌فه‌رمانبه‌ری حكومهت بكه‌ین ،ئ �هو كه‌سانه‌شی لهو
گ��ۆڤ��اره ن��اوی��ان ه��ات��ووه ،فه‌رمانبه‌ری حكومه‌تن ،ههرچهنده لیژنه‌یه‌ك پێكهاتوو‌ه بۆئه‌وه‌ی بانگیان بكه‌ین‌و لێكۆڵینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا بكه‌ین ،ب�هاڵم ئه‌نجامی كۆتایی لهسهر لێكۆڵینهوهی حكومهت ده‌وه‌ستێت ئهگهر راس��ت ده‌رچ���وو ،بێگومان ئێمه ئیجرائاتی حیزبی خۆمان دهكهین». چهند سهرۆك شاره‌وانییه‌ك زانیارییه‌كانیان ره‌تكردووه‌ته‌وه ژماره‌یه‌ك لهو كهسانهی كه له‌راپۆرته‌كه‌ی گۆڤاری هه‌فتانه‌دا ناویان هاتبوو ،نكوڵی ل �هوه دهك��هن ك�هزی��اد له‌جارێك زه‌وی��ان وه‌رگرتبێت ،هه‌ربۆیه داوای یاساییان لهسهر گۆڤاری هه‌فتانه تۆماركردووه. نامیق ئیسماعیل ئ�ه‌ح��م�ه‌د ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی شاره‌وانی سلێمانیو كارگێڕی مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی یهكێتی ،ب��ه‌دوو نووسراوی فه‌رمی كه له‌به‌رێوه‌به‌رایه‌تی تۆماركردنی خانووبه‌ره‌ی یه‌كه‌م‌و دووه‌می سلێمانییه‌وه دهرچووه ،ئاماژه بهوه دهدات كه‌ئه‌و هاوواڵتییه تهنیا یه‌كجار زه‌وی وه‌رگرتووه ،به‌وه‌ش ئه‌ستۆپاكی خۆی لهو دۆسیه ده‌سه‌لمێنێت. ه�هروهه��ا تائێستا هه‌ریه‌كه له‌سه‌رۆكی ش��اره‌وان��ی هه‌ڵشۆ ،محه‌مه‌د حه‌سه‌ن ئیبراهیم‌و سهرۆكی شاره‌وانی سێگردكان، فه‌رمان حه‌مه‌د ئه‌مین ئهحمهد سكااڵی یاسایان ل �ه‌دژی سه‌رنووسه‌ری هه‌فتانه ت��ۆم��ارك��ردووه ،ل�هب�ه‌رئ�هوهی بهبیانووی ئهوهی ناویان زڕێنراوه‌‌و لهیهك پارچه زه‌وی زیاتریان وه‌رنه‌گرتووه. فه‌رمان حه‌مه‌د ئه‌مین سهرۆكی شاره‌وانی سێگردكان له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور وتی «گۆڤاری هه‌فتانه تۆمه‌تێكی بێبنه‌مای بۆ هه‌ڵبه‌ستووم ،گوایه من دوو پارچه زه‌ویم له‌حكومه‌ت وه‌رگرتووه ،بهاڵم من به‌هه‌موو شێوهیهك ئهو تۆمه‌ته ره‌تده‌كه‌مه‌وه». ف�هرم��ان وت �ی «به‌پێی قسه‌ی هه‌فتانه بێت من دوو پارچه زه‌وی��م له‌سلێمانی‌و ك�ه‌الر وه‌رگ��رت��ووه ،ب�هاڵم من تهنیا یهك پارچه زه‌ویم وه‌رگرتووه ئهویش له‌كۆیه‌یه‌‌و رووبه‌ره‌كه‌ی 150مه‌تره». محه‌مه‌د حه‌سه‌ن ئیبراهیم سهرۆكی شاره‌وانی هه‌ڵشۆ وتی «تهنیا یهك پارچه زه‌ویم له‌سنووری شاره‌وانی رانییه وه‌رگرتووه‌‌و فرۆشتوو‌مه ،تاپۆ‌و موسته‌مسه‌كی یاسایم به‌ده‌سته‌وه‌یه ،لهو زه‌یه‌وییه زیاتر هیچ شتێكی ترم وه‌رنه‌گرتووه». له‌به‌رێوه‌به‌رایه‌تی گشتی شاره‌وانییه‌كانیش لیژنه‌یه‌ك دروس��ت��ك��راوه بۆ لێكۆڵینه‌وه ل����هس����ه‌رۆك‌و ئ��هن��دام��ی ئ�هن��ج��وم�هن�ی شاره‌وانییه‌كان ،ههموو سه‌رۆك‌و ئه‌ندامی شاره‌وانییه‌كان دهبێت سهردانی ئهو لیژنه‌یه بكه‌ن‌و به‌ڵگه‌نامه‌ی پێویست پێشكه‌شی ئهو لیژنه‌یه بكه‌ن بۆ زانینی ئهوهی چه‌ندجار سودمه‌نبوون له‌وه‌رگرتنی زه‌وی. ئ��ازاد جوندیانی وت�ی «ههموو كهسێك هه‌وڵده‌دات به‌ڵگه‌ی ئهوه بێنێته‌وه ئهو
كه‌موكورتییه ی له‌سه‌ری حیسابكراوه وانییه ،ئهوهی ئهو به‌ڵگانه قبوڵده‌كات ،لیژنه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌یه كه‌لێكۆڵینه‌وه لهو دۆسییه دهكات». لهسهر ئهو بابه‌ته سێ داوای یاسایی لهسهر گۆڤاری هه‌فتانه ت��ۆم��ارك��راوه ،خالید سلێمان وتی «ل�هو راپ��ۆرت�ه‌دا رای یهك الیه‌نمان وه‌رنه‌گرتووه ،بهڵكو په‌یوه‌ندیمان ب �ه‌زۆرب �هی ئ �هو س��هرۆك شاره‌وانیانه‌وه كردووه». سه‌رنووسه‌ری گۆڤاری هه‌فتانه ئاشكرایكرد «ئ �هو كهسانهی له‌راپۆرته‌كه‌دا ناویان هاتووه كه‌موڵك‌و ماڵی ده‌وڵه‌تیان بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان به‌كارهێناوه ،به‌شێكی زۆری ئه‌ندامی یه‌كێتین ،لهبهرئهوه یهكێتی ناچاربوو بێنه‌ده‌نگ ،چونكه سومعه‌ی ئهو حیزبه ده‌كه‌وێته ژێر پرسیاره‌وه لهبهرئهوه مه‌كته‌بی سیاسیی یهكێتی كۆبوونه‌وه‌ی لهسهر ئهو دۆسێیه‌كرد». حكوم هت‌و حیزب هه‌ڵه‌ده‌كه‌ن ی نه‌زاهه پێیوای ه زانا ره‌وف ئه‌ندامی لیژن ه ئهگهر له‌هه‌ر شوێنێك گه‌نده‌ڵی هه‌بێت‌و ی حكومهت بهدواداچوونی بۆ بكات جێگ ه ده‌ستخۆشیه ،بهاڵم وتی «گرنگ ئهوهی ه بتوانرێت س �ه‌رچ��اوه‌ی ئ �هو گه‌نده‌ڵیی ه ی هه‌ی ه ك ه نه‌هێڵرێت ،بهاڵم دهبێت ئهو پالنه ی لهالیهن حكومه‌ته‌وه یان لهالیهن داواكار گشتییه‌وه پێویسته گشتگیر بێت ،چونك ه ی سه‌لمێنرا ،گه‌نده‌ڵیی ه ئهگهر گه‌نده‌ڵ ئهگهر له‌رۆژنامه‌یه‌كی حیزبی باڵوبكرێتهوه یان له‌رۆژنامه‌یه‌كی ئه‌هلی‌و ئۆپۆزیسیۆندا پێویست ه به‌گرنگ وه‌ربگیرێت». ی هێرش ره‌س��وڵ ده‌ڵێت میدیا ئاوێن ه ی تێدا كۆمه‌ڵگایه ،واتا ئهو ئاوێنه‌ی ه كه‌خۆ ی نهك به‌شێوێنراوی، ده‌بینێت به‌ته‌واو بۆیه حكومه‌تیش كاتێك وهك ئهو ئاوێنه‌ی ه سهیری میدیای ك��رد ،پێویسته چه‌وت‌و كه‌موكوڕییه‌كانی خۆی لهبهر ئهو ئاوێنه‌یه چاكبكات ،نهك الی�هك فه‌رامۆشبكات‌و الیه‌نێكی تر بهپێچهوانهوه گرنگی پێبدات. ب��هڕای هێرش گرنگیدان ب�هو راپ��ۆرت‌و ه�ه‌واڵ‌و ریپۆرتاژ‌و به‌دواداچوونانه‌ی كه له‌رۆژنامه حیزبییه‌كان یان لهو رۆژنامانه‌ی كه‌نزیك له‌حیزب‌و حكومه‌ته‌وه ده‌رده‌چن ه �هڵ �هی حكومه‌ته ،وت��ی «پێویسته پهیوهندییهكی ته‌ندروست له‌نێو میدیاو ده‌سه‌اڵتدا ههبێت». ئ��ام��اژه‌ی ب�هوهش��دا كه‌حكومه‌ت دهبێت سوپاسی میدیا بكات كاتێك هه‌واڵی گهندهڵیو كه‌موكورتی ب�ڵاوده‌ك��ات�هوه بهبێ جیاوازی ئهگهر له‌میدیایی ئه‌هلی باڵوبێته‌وه .یان میدیای حیزبی یاخود ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن ،پێویسته حكومهت ب��ه‌دواداچ��وون��ی ب��ۆ ب��ك��ات ئ �هگ �هر ئهو ههواڵه راستبوو ،پێویسته ئهو هه‌ڵه‌و كه‌موكورتییه راس��ت��ب��ك��ات�هوه ،ئهگهر راستیش نهبوو ،پێویسته روونكردنه‌وه بدات به‌زمانێكی هێمن.
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
6
i n f o @ d e s t u r. n e t
لۆکاڵ
چیرۆك ی گه‌ڕاندنه‌وه ی ژیان بۆ قه‌اڵ ی ده‌ستیپێكردووه هێشتا ماسته‌رپالنی قه‌اڵی هه‌ولێر ته‌واونه‌بووه ،نۆژه‌نكردنه‌وه رێبوار جه‌الل لهههولێر كاره‌كانی گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ژیان بۆ قه‌اڵی هه‌ولێر به‌سستی ده‌ڕوات ،مه‌ترسی رووخ��ان��ی چ �هن��دان خ��ان��ووی ت��ری نێو قه‌اڵكه‌و دروستكردنی كاریگه‌ری لهسهر شوێنه‌واره‌كانی نێو قه‌اڵكه ده‌كرێت. بیرۆكه‌ی ب��وژان��دن �هوهی ق��ه‌اڵی هه‌ولێر (گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ژیان بۆ ق�ه‌اڵ) ،لهساڵی 2003دا سه‌ریهه‌ڵدا‌و ئه‌وكات حكومهتی ههرێم (ئ��ی��داره‌ی هه‌ولێر) لیژنه‌یه‌كی پێكهێنا ،دوای چ���وار س��اڵ بههۆی ن���اش���اره‌زای���یو سستی ل��ی��ژن �هك �هوه، ل��ی��ژن�هك�ه گ����ۆڕدرا ب��ۆ كۆمیسیۆنێك لهساڵی 2007دا كه‌بڕیاربوو به‌هاوكاری یونسكۆ ماسته‌رپالنێك دابنرێت ،بهاڵم تائێستا ماسته‌رپالنه‌كه تهواونهبووهو ك���اری ن��ۆژه‌ن��ك��ردن��هوهش ل �هق �ه‌اڵك �ه‌دا ده‌ستیپێكردووه. نۆژه‌نه‌كردنه‌وه‌ی ق�ه‌اڵی هه‌ولێر به‌پێی وت �هی شاره‌زایانی ئهو ب��واره پرۆژه‌كه سه‌ره‌تا به‌هه‌ڵه ده‌ستیپێكردووه ،بۆیه لهساڵی 2007دا رووی���ان له‌ڕێكخراوی یونسكۆ كردووه بۆئه‌وه‌ی ماسته‌رپالنێكی نوێ دابنێن. عه‌بدولڕه‌قیب یوسف ش��اره‌زا له‌بواری شوێنهوارو كه‌له‌پور‌و راوێژكاری پێشووتری سهرۆكی حكومهت بۆ كاری شوێنهوارو كه‌له‌پوور ده‌ڵێت “پرۆژه‌كه له‌سه‌ره‌تادا به‌هه‌ڵه دهستیپێكردو هه‌ندێك ناوم بیست له‌لیژنه‌كه‌دا هیچ جیاوازییه‌كیان لهگهڵ شوانێكدا نهبوو ده‌رباره‌ی قه‌اڵی هه‌ولێر”. عه‌بدولڕه‌قیب باس لهو هه‌اڵنه دهكات كه له‌كاتی دهستپێكردنی نۆژه‌نه‌كردنه‌وه‌ی ق��ه‌اڵی ه �ه‌ول��ێ��ردا ه��هب��ووه ،ده‌ڵێت لهساڵی 2003دا له‌منیان پرسی پ��رۆژه‌ی نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی قه‌اڵی ه �ه‌ول��ێ��ر چ��ی��ی�هو چ��ۆن�ه؟ منیش وتم ئاگام لهو پرۆژه‌یه نییهو
نه‌مبیستووه. ههروهها ده‌ڵێت “پێیانوتم تۆ راوێژكاری سهرۆكی حكومهتی بۆ كاری شوێنهوارو كه‌له‌پور چ��ۆن ئ��اگ��ات لێنیه؟ منیش به‌دواداچوونم كرد بۆئه‌وه‌ی بزانم ئهم لیژنه‌یه‌ی دروستبووه چۆنه‌و كێن؟ دواتر گه‌یشتمه ده‌رئه‌نجامێك كه‌هه‌ندێك ناوم بیست ،ئهوانه تهنیا قه‌اڵیان به‌چاوبینیوه، بهاڵم هیچ جیاوازییه‌كیان لهگهڵ شوانێكدا نییه ده‌رباره‌ی قه‌اڵی هه‌ولێر ،لهبهرئهوه پرۆژه‌كه به‌هه‌ڵه ده‌ستی به‌كاره‌كان كرد”. له‌هه‌وڵی یه‌كه‌می نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی قه‌اڵی هه‌ولێردا هیچ هه‌وڵێك بۆ كۆكردنه‌وه‌ی سه‌رچاوه مێژووی‌و شوێنه‌واره كۆنه‌كان ن������ه‌دراوه ،ب��ۆی �ه ه��ه‌وڵ��ی ی��هك��هم بۆ نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی قه‌اڵی هه‌ولێر ره‌تكرایه‌وه. به‌بڕوای عه‌بدولڕه‌قیب یوسف دهبوایه ل���هس���ه‌ره‌ت���ادا راوێ����ژ ب���هش���اره‌زای���ان‌و م��ێ��ژوون��ووس��ان‌و رۆشنبیران‌و كهسانی شاره‌زا بكرایه‌‌و پالنی بۆ دابنرایه ،دواتر لیژنه‌یه‌ك پێكبهێنرایه بۆ گ��ه‌ڕان بهو سه‌رچاوانه‌و كۆكردنه‌وه‌ی دۆكیۆمێنت ده‌رباره‌ی قه‌اڵكه. ئهو یه‌كێك له‌هه‌ڵه‌كانی باسكرد‌و وتی “دهبوایه مێژووی ئیبن مسته‌وفی بكرایه‌ته بنچینه‌ی پرۆژه‌كه ،چونكه ئهم مێژووه ناوی هه‌ندێك شوێنی گرنگی تیادایه كه له‌وانه ده‌رگای رۆژئاوا كه كهس نازانێت ههبووه”. راوێژكاری پێشووتری سهرۆكی حكومهت ده‌ڵێت چهندان جار داوای
ل�ه‌پ��س��پ��ۆڕان‌و ش��اره‌زای��ان��ی ئ��هو ب��واره كردووه بۆ ئهوهی پالن بۆ كۆكردنه‌وه‌ی سه‌رچاوه‌كان دابنێن ،بهاڵم كهس به‌دوای ئهو كاره‌دا نه‌چووه‌و پشتگوێیانخستووه. لهساڵی 2007دا كۆمیسیۆنێكی فراوانتر پێكهات ،ب��ۆ ئ���هوهی ق���ه‌اڵی هه‌ولێر نۆژه‌نبكرێته‌وه ،دوای ئهوهی ئهو هه‌واڵنه‌ی لهدوای ساڵی 2003هوه ده‌دران تاڕاده‌یه‌كی زۆر بێسوودبوون. پێش دامه‌زراندنی كۆمیسیۆنه‌كه پارێزگای هه‌ولێر لهگهڵ یونسكۆدا یاداشتنامه‌یه‌كیان واژۆك����ردووه ب��ۆ دان��ان �ی ماسته‌رپالن‌و لێكۆڵینه‌وه له‌خانووه‌كانی سه‌رقه‌اڵ. ئهو كۆمیسیۆنه پرۆژه‌یه‌كی به‌ناونیشانی بوژاندنه‌وه‌ی قه‌اڵی هه‌ولێر ئاماده‌كرد‌و پ��رۆژه‌ك �ه چ��ووه ئه‌نجومه‌نی وهزی���ران‌و بڕیاری نۆژه‌نكردنه‌وه‌كه‌ی ده‌رچوو. سه‌ره‌تا كۆمیسیۆنه‌كه به‌فه‌رمی دانه‌مه‌زرا، تهنیا ئ��هن��دازی��ار دارا یه‌عقوبی كرا به‌سه‌رۆكی كۆمیسیۆنی بااڵی بوژاندنه‌وه‌ی قه‌اڵی هه‌ولێر. لهنێوان پارێزگاری ههولێرو یونسكۆدا یاداشتنامه‌یه‌كی ن��وێ كه 13ملیۆن دۆالری بۆ ته‌رخانكرا ،واژۆك���را ،بهاڵم تائێستا ئهو ماسته‌رپالنه ته‌واونه‌كراوه. دارا یه‌عقوبی هۆكاری سستی كاره‌كانیان ل�����هدوای س��اڵ��ی 2007هوه ب��ۆ ئ��هوه گه‌ڕانده‌وه كه له‌ماوه‌ی ئهو سێ ساڵه‌دا ماسته‌رپالنه‌كه تهواونهبووهو وتی “زۆریش دواكه‌وتووه“.
ب�هب��ڕوای عه‌بدلڕه‌قیب یوسف دهبوایه لهپێش چۆڵكردنی قه‌اڵكه لیژنه‌یه‌كی مه‌یدانیان پێكبهێنرایه‌و بچوونایه‌ته ناو ق �ه‌اڵو ههموو خانووه‌كانیان ژماره بكردایه‌‌و پرسیاریان له‌دانیشتووانی قه‌اڵ بكردایه ده‌رباره‌ی خانووه‌كان كه‌شێوازیان چۆنبووه‌و چ ج��ۆره نه‌خشه‌سازییه‌كی لهسهر بووه. ههروهها وتی “دهب��وو زانیاری گرنگیان ده‌ستبخستایه له‌الیه‌نی هونه‌ریی و رۆشنبیریو كۆمهاڵیهتی دانیشتووانی بكۆڵدرایه‌ته‌وه ،پێش چۆڵكردنی”. به‌بڕوای ئهو شاره‌زایه چۆڵكردنی قه‌اڵی هه‌ولێر به‌ر لهوهی به‌رنامه‌یه‌كی تۆكمه ههبێت بۆ نۆژه‌نكردنه‌وه‌كه‌ی هه‌ڵه‌یه‌كی گهوره بووه. به‌گوێره‌ی لێكۆڵینه‌وه‌كانی یونسكۆو ش��اره‌زای��ان �ی ب���واری شوێنه‌وارناسی، شێوازی ته‌الرسازی قه‌اڵ ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ 200تا 300ساڵ پێش ئێستا‌و كۆنترین باڵه‌خانه‌ش حه‌مام‌و مزگه‌وته‌‌و مێژووه‌كه‌ی 300تا 350ساڵه‌‌و تا سااڵنی 40ه‌كانیش كۆاڵنه‌كانی قه‌اڵ وهكو خۆیان مابوونه‌وه. لهناو قه‌اڵدا له‌كۆی 580تهنیا نزیكه‌ی 350 خانوو ماونهتهوه ،ئهوهی تری هه‌مووی رووخ��اوهو به‌بلۆكی تازه نوێكراونه‌ته‌وه، لهو رێژه‌یه‌ی كه‌ماوه‌ته‌وه تهنیا نزیكه‌ی 86خانوو به‌ته‌واوه‌تی ماونه‌ته‌وه‌‌و ئه‌وانی تر نیوه‌ی ماونهتهوه. دارا یه‌عقوبی ده‌ڵێت “ئ �هوان �هی وهك خۆی ماونهتهوه به‌ته‌واوه‌تی ده‌یپارێزین وهك خ��ۆی ،ئهوانهی كه‌نیوه‌یان ماوه‌ته‌وه ،هه‌ربه‌و شێوهیه دهی��ه��ێ��ڵ��ی��ن �هوه ی���ان ل�هس�هر
شێوه‌ی بینای كۆن دروستیانده‌كه‌ینه‌وه”. عه‌بدلڕه‌قیب یوسف ئاماژه بهوه دهكات كه له‌نیوه‌ی یه‌كه‌می سه‌ده‌ی هه‌ژده‌هه‌م ده‌رگایه‌ك له‌رۆژئاوادا ههبووه كه‌لیژنه‌ی نۆژه‌نكردنه‌وه‌كه ههر ئاگای لهو شته نییهو له‌سه‌رده‌می قوچ پاشادا دروستكراوهو وتی “دهبوایه لێكۆڵینه‌وه‌و به‌دواداچوون بۆ ه�هر وت��ارو لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك بكرایه ك�ه‌ده‌خ��رێ��ن�ه‌روو بۆ ئ��هوهی س��وود لهم زانیارییانه وه‌ربگیردرێت”. شێوازی بیناسازییه‌كه‌ی قه‌اڵ ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سه‌رده‌می عوسمانی ،بهاڵم شێوه‌ی كۆنی له‌مێژوودا بۆ پێنج ه��ه‌زار ساڵ له‌مه‌وبه‌ر ده‌گه‌ڕێته‌وه. عه‌بدلڕه‌قیب وتی “كه‌م خانوو ههیه بگاته نیوه‌ی یه‌كه‌می سه‌ده‌ی نۆزده‌هه‌م ،چونكه هه‌مووی ده‌ستكاری ك��راوه ،كه‌مێكیان ب��ۆ ن��زی��ك�هی دووس���ه‌دس���اڵ ل�هم�ه‌وب�هر ده‌گه‌ڕێته‌وه”. دارا ی�ه‌ع��ق��وب�ی ئ��ام��اژه‌ب��هوه دهك���ات كه‌به‌رنامه‌یه‌كیان ههیه ب��ۆئ�هوهی ئهو خانووانه له‌رووخان بپارێزن ،كه‌مه‌ترسیی ئ��هوهی��ان ه�هی�ه ك�هب��ڕوخ��ێ��ن وت��ی “تا ئێستا نزیكه‌ی 25خانوومان له‌رووخان پاراستووه‌‌و رامانگرتوون ئێستا لهقۆناغی سێیه‌مداین‌و 15خانووی تر له‌رووخان ده‌پارێزین”. ب���ه‌پ���ێ���ی ئ��������هوهی ب���اس���دهك���رێ���ت له‌ماسته‌رپالنه‌كه‌دا گۆڕانكاری له‌شێوه‌ی ق �ه‌اڵ ناكرێت‌و شوێنه‌كان وهك خۆی ده‌مێنێته‌وه ،تهنانهت ئ�هو شوێنانه‌ی كه‌رووخاون ،هه‌وڵده‌درێت بگهڕێنرێتهوه بۆ شێوه‌ی ئه‌سڵی خۆیو قه‌اڵش ده‌كرێته شوێنێكی گه‌شتیاری‌‌و ده‌بێته شوێنێكی كلتووری. دارا وت �ی “ق��ه‌اڵ ده‌بێته شوێنێك بۆ ژیانی ئاسایی‌و به‌گوێره‌ی به‌رنامه‌كه وهك ش��وێ��ن��ێ��ك�ی ش��وێ��ن��ه‌وار ن��ام��ێ��ن��ێ��ت ،خ��ێ��زان �ه ك��ۆن�هك��ان له‌ناویاندا نیشته‌جێنابن ،بهاڵم خ�هڵ��ك ل�هن��اوی��دا ده‌ژی”.
شۆفێریی ته‌كسی ...پیشه‌یه‌ك هه‌مووان پێی ده‌وێرین ی له‌سلكی عه‌سكه‌ریدان بوون به‌شۆفێری ته‌كسی ی فه‌رمانبه‌رانی حكومی‌و ئهوانه زۆرینه مه‌عاز فه‌رحان دووباره‌كردنه‌وه‌ی وته‌ی شۆفێرێكی ته‌كسی، “م��والزم‌و نه‌قیبیش ته‌كسیان پێیه“ لهالی شۆفێرێكیتر خه‌ریكبوو تووشی كێشه‌م بكات ،چونكه ئهویش ئه‌فسه‌ری پله‌یه‌ك بوو و ئیشی ته‌كسیش دهكات .ئهو قسه‌یه بێزاریكرد. شۆفێركه به‌گرژییه‌وه وت �ی :بۆ نابێت؟ ههروهها وتی “مانگانه 450هه‌زارم ههیه، جاری واش ههیه به‌دوو تا سێ مانگ جارێك موچه وه‌رده‌گ��ری��ن ،ئهی ئهگهر شۆفێری نه‌كه‌ین ،خۆ سواڵ ناكه‌ین!”. ئهو له‌یه‌كێك له‌فه‌رمانده‌ییه‌كانی پارتی ئ�ه‌ف��س�هری پله‌یه‌كه ك �ه‌زۆرت��ری��ن خهڵك به‌موالزم ناوی ده‌به‌ن. ئ �هو فه‌رمانده‌ییه دره‌ن��گ دره‌ن��گ موچه به‌پێشمه‌رگه‌كانی دهدات ،هه‌ندێكجار ده‌گاته سێ مانگ ،بۆیه ئهو ئه‌فسه‌ره وتی “ئێمه‌ش ناچارین‌و تهنیا ده‌توانین ئیشی ته‌كسی بكه‌ین‌و هیچ ئیشی ترمان پێناكرێت”. به‌پێی ئامارێكی سه‌ندیكای گواستنه‌وه ت��ا ،10395 ،2010/1/1ته‌كسی تهنیا لهناو ش��اری سلێمانیدا تۆماركراون ،رۆژ دوای رۆژیش رێژه‌ی ته‌كسی زیاترده‌بێت‌و شه‌قامه‌كان قه‌ره‌باڵغ دهكهن. شه‌قام جمه‌دی دێت له‌هاژوهوژ‌و هوڕنی
ته‌كسی ،تائێستاش هیچ رێگرییه‌ك‌و یاساو رێنماییه‌كی ئه‌وتۆ نییه بۆ چۆنیه‌تی هێنان ی ته‌كسی بۆ كوردستان. جگه‌له‌وانه‌ی ئیشی ته‌كسی تاكه كاریانه، زۆرینه‌ی ئهوانهی فه‌رمانبه‌ری حكومین، یان ئهوانهی له‌سه‌ربازیدان له‌كاتی به‌تاڵیاندا ئیشی ته‌كسی دهكهن ،بۆیه تادێت رێژه‌ی ته‌كسی لهناو شاردا زیاترده‌بێت. عهلی یاسین شۆفێری ته‌كسی ناو شار ،وتی “نیگه‌رانین لهو حاڵه‌ته‌ی كارمه‌ندی حكومی ههیه دوای ده‌وام له‌ناوشاردا ئیشی ته‌كسی دهكات”. ههروهها وتی چهندان كارمه‌ندی حكومی ده‌زانم ئیشی ته‌كسی دهكهن. له‌كوردستاندا هیچ مه‌رجێك بۆ ئهو كه‌سه نییه ك�ه‌ده‌ی�هوێ��ت ئیشی ته‌كسی بكات،
بههۆی ئه‌وه‌ش كه‌مۆڵه‌تی كاركردن به‌ته‌كسی تائێستا رێكنه‌خراوه ،زۆرینه‌ی خهڵك ئیشی ته‌كسی دهكات. شۆفێرێكی هێڵی هه‌ڵه‌بجه -سلێمانی كه‌نه‌یوست ن���اوی ئاشكرابكرێت ،وت ی “مه‌عقول نییه ،ههیه مه‌عاشێك‌و دوو مه‌عاشی ههیه ،كهچی لهگهڵ ئێمه‌شدا ك��ارده‌ك��ات ،ئێمه بهتهنیا بژێوی ژیانمان لهسهر ئهم ته‌كسیه‌یه ،بۆیه باشتره ئهو دیارده‌یه بنه‌بڕبكرێت”. ئ��هو ش��ۆف��ێ��ره وت��ی “ه �هن��دێ��ك ل �هوان �هی كه‌شۆفێری دهك�هن ،كارمه‌ندی هاتوچۆن‌و دوای ده‌وام دێن لهگهڵ ئێمه‌دا كارده‌كه‌ن، ئه‌وه‌ش راسته بهشێك له‌شۆفێری هێڵه‌كانیش دێن له‌ناوشاردا ئیشی ته‌كسی دهكهن”.
ئاالن جه‌الل فه‌رمانبه‌ر له‌یه‌كێك له‌ده‌زگا حكومییه‌كان‌و ئیشی ته‌كسی دهكات ،وت ی “باوه‌ڕبكه‌ن ئهو موچه‌یه‌ی كه‌وه‌ریده‌گرین بههیچ شێوهیهك به‌شمان ناكات ،بۆیه ئیشی ته‌كسی دهكهین ،ئهگینا چیمانداوه لهم هاتوهاواره“. جه‌الل مه‌حمود سه‌رپه‌رشتیاری ته‌كسییه‌كانی هێڵی هه‌ڵه‌بجه -سلێمانی به‌ده‌ستوری وت “راسته ههیه كارمه‌ندی حكومییه‌و له‌هێڵدا كارده‌كات ،بهاڵم ئهو هێڵه‌كه‌ی كڕیوه“. به‌ختیار محه‌مه‌د به‌ڕێوه‌به‌ری راگه‌یاندنی هاتوچۆی سلێمانی ئ��ام��اژه‌ب �هوه دهك��ات كه‌موچه‌ی كارمه‌ندانی پۆلیسی هاتوچۆ لهههموو كارمه‌ندێكی حكومی كه‌متره‌‌و ئهوه رهتدهكاتهوه كه‌زۆرینه‌ی ئهوانهی كهدوای ده‌وام ئیشی ته‌كسی دهك���هن ،پۆلیسی
هاتوچۆبن. م���والزم به‌ختیار محه‌مه‌د له‌لێدوانێكدا ب�ه‌ده‌س��ت��ووری وت “كارمه‌ندانی هاتوچۆ كه‌مترین موچه‌یان ههیه ،ته‌كسیش ئاسانترین رێگه‌یه بۆ دابینكردنی بژێوی ژیان ،موچه‌ی كارمه‌ندانی هاتوچۆ زۆركه‌مه‌‌و بژێوی ژیان دابین ناكات”. به‌ختیار محه‌مه‌د ده‌ڵێت ئهو دیارده‌یه بنه‌بڕناكرێت تا رێكنه‌خرێت كه‌كێ ته‌كسی هه‌بێت‌و شۆفێریی ب��ك��ات ،ئ��هوه راس��ت نییه كه‌زۆرینه‌ی ئهو كهسانهی كارمه‌ندی حكومین‌و ئیشی ته‌كسی دهكهن ،كارمه‌ندانی هاتوچۆبن. ج���ه‌الل ئه‌بوبه‌كر س �هرۆك �ی سه‌ندیكای گواستنه‌وه ئاماژه بهوه دهكات كه‌ساڵی 2009 هه‌وڵیانداوه ئهو دیارده‌یه چاره‌سه‌ربكه‌ن، ب�هاڵم لهالیهن وه‌زاره‌ته‌كانی په‌یوه‌ندیدار به‌مه‌سه‌له‌كه‌وه پشتگیری نه‌كراون. جه‌الل به‌دووریزانی بتوانن كۆنتڕۆڵی ئهو بارودۆخه بكه‌ن ،ده‌ڵێت ئهو شۆفێرانه‌ی كه‌فه‌رمانبه‌ری حكومین‌و ئیشی ته‌كسی دهك���هن ،شتێكی نایاساییه‌و چهندانجار كۆبوونه‌وه‌مان لهسهر ئهوه ك��ردووه ،بهاڵم نه‌توانراوه كۆنتڕۆڵی بارودۆخه‌كه بكرێت. ههروهها وتی “ئه‌وه‌ش نایاساییه كه‌هه‌ندێك له‌شۆفێری هێڵه‌كانی نێوان سلێمانیو قه‌زاو ناحییه‌كان لهناو ش��اردا ئیشی ته‌كسی دهكهن”.
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
سیاسه‌ت
9
"خهڵك ده‌نگ ی بۆ ئهوه نهداوه تا ئۆپۆزیسیۆن ببێت ه رێگر‌و ده‌سه‌اڵتیش بۆ كپكردن ی ده‌نگ ی به‌رانبه‌ر" ی سهرۆك ی فراكسیۆن ی كوردستانی له‌په‌رله‌مان ی كوردستان بۆ دهستوور دڵشاد شه‌هاب جێگر سازدانی :بورهان قادر لهههولێر دڵشاد شه‌هاب جێگری سهرۆكی فراكسیۆنی كوردستانی له‌په‌رله‌مان ی كوردستان له‌پشكی پارتی دیموكراتی كوردستان ،له‌چاوپێكه‌وتنێكدا كه‌ده‌ستوور له‌گه‌ڵیدا سازیداوه ،دانبه‌وه‌داده‌نێت كه‌ملمالنێی حیزبی كاری كردووهته سهر كاری په‌رله‌مانیی ،داواشده‌كات فراكسیۆنه‌كان به‌كاری پێشوویاندا بچنه‌وه. بۆچوونی وایه دهبێت لیژنه‌كان كارابكرێن له‌بری فراكسیۆنه‌كان تا كاری په‌رله‌مانیی گه‌شه‌بكات‌و ملمالنێی ناته‌ندروستی حیزبیش نه‌مێنێت. ی په‌رله‌مان ته‌واوده‌بێت، دهستوور :پشوو دهس��ت به‌كۆبوونه‌وه‌كانتان دهك�هن�هوه، ی هیچ گۆڕانكارییه‌ك له‌فراكسیۆنه‌كه ی كاركردنتان، ئێوه هه‌ی ه لهسهر شێواز ی نوێی كاركردن لهناو یا ئایا شێوازێك فراكسیۆنه‌كاندا چاوه‌ڕوانده‌كرێت؟ دڵشاد شه‌هاب :پێموایه لهساڵی رابردوودا به‌تایبه‌ت له‌سه‌ره‌تاكانی كاركردنیدا، پ�ه‌رل�هم��ان له‌بارێكی ئاساییدا نهبوو، ی بۆ یه‌كه‌مینجار ئهو جۆره لهبهرئهوه هه‌ڵبژاردنه‌ی له‌كوردستاندا به‌ڕێوه‌چوو، ه��هڵ��م�� هت‌و رك��اب��هری��یو گ��هرم��وگ��وڕی ی ی لهسهر كار ههبوو ،ئ�هوهش كاریگه‌ر پهرلهمانهوه ههبوو ،هۆكارێكی دیكه‌ش ی ئ��هو داب�هش��ب��وون� هی ك�ه ل�هن��او یه‌كێت نیشتمانی كوردستاندا دروستبوو ،ك ه گۆڕان وهكو بهشێك له‌یه‌كێتی جیابووه‌وه‌‌و ی ی گۆڕان‌و بهشێك له‌ئه‌ندامان سه‌ركردایه‌تی په‌رله‌مان پێشتر لهناو یه‌كێتیدا بوون‌و لهیهك سه‌نگه‌ردا بوون ،دواتر جیابوونه‌وه‌‌و ی لهناو فراكسیۆنی گ��ۆڕان��دا رووب���ه‌ڕوو ی ی �هك��ب��وون �هوه ،ئ��هو ه��ۆك��اران �ه ههموو ی كاریكرده سهر كاری پهرلهمانو تووش ملمالنێیه‌ك لهگهڵ فراكسیۆنی كوردستانید‌ا ی ی نیشتمانی پێكهاته‌یه‌ك بوون ،كه‌یه‌كێت سه‌ره‌كی ئهو فراكسیۆنه‌یه ،ئهو حاڵه‌تان ه وایكرد كه‌هه‌موومان به‌شێوازێك بووین به بهشێك لهو ملمالنێیه ،كه‌هه‌ندێكجار كاریگه‌ری لهسهر په‌رله‌مان ههبووه ،بۆی ه پێویستده‌كات ه�هم��وو فراكسیۆنه‌كان ی كاركردنماندا پێداچوونه‌وه‌یه‌ك به‌شێواز بكه‌ینه‌وه‌‌و زیاتر پیشه‌ییانه بیربكه‌ینه‌وه، ی ی باشتر له‌كار ئهگهر بمانه‌وێ ده‌ره‌نجام په‌رله‌مانی بێته كایهوه. ی دهستوور :ههست بهوه ده‌كرێت بهره ئۆپۆزیسیۆن‌و ده‌سه‌اڵت له‌شه‌ڕدان به‌رانبه‌ر به‌یه‌كتری ،بڕواتوای ه ئهوه چاره‌سه‌ربكرێت؟ دڵشاد شه‌هاب :نابێ چیتر ئۆپۆزیسیۆن ی دژایه‌تی ههموو ی له‌به‌ره ب �ه‌رده‌وام خۆ شتێكدا ببینێته‌وه ،جا شته‌ك ه خراپ یان ی باش بێت ،چونك ه راست نییه له‌ماوه ساڵێكدا حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان هیچ شتێكی ی نهكردبێت ،له‌به‌رانبه‌ر ئه‌وه‌دا ناشبێت باش ی زۆرین ه كه‌ئێمه‌ین ره‌تكردنه‌وه‌‌و دژایه‌تیكردن ی ئۆپۆزیسیۆن بین ،به‌رپرسیاریه‌تیك ی زۆر گ�هوره له‌ئه‌ستۆی ههموو ئه‌ندامان ی په‌رله‌مانی كوردستانه ،خهڵك ده‌نگ ی تهنیا به‌ئۆپۆزیسیۆن ن �ه‌داو‌ه بۆ ئ �هوه ی ههموو ببێته رێگر ی��ان رهت��ك��ردن �هوه شتێك ،له‌به‌رانبه‌ریشدا دهنگی به‌ده‌سه‌اڵت ی ی ده‌نگ ن �ه‌داو‌ه بۆ كپكردن‌و رێگه‌گرتن به‌رانبه‌ر ،هاوواڵتیان ده‌نگیان به‌ئێمه داوه تا نوێنه‌رایه‌تیان بكه‌ین تا به ئۆپۆزیسیۆن‌و دهس��هاڵت��هوه خزمه‌تیان بكه‌ین ،ئ�هوه یه‌كێك ه له‌خاڵ ه ج �هوه �هری��ی �هك��ان‌و بۆ ی ی فراكسیۆنی چاره‌سه‌ركردنیشی دهبێ كار ی ی پیشه‌ی بهالیهكهوه بنێین‌و خه‌ریكی كار ی ی لیژنه‌كان بین ،ئهویش كاركردنه له‌رێگه ی ی په‌رله‌مان پهرلهمانهوه ،ئهگهر لیژنه‌كان ی خۆیان كرد ،بۆ نمون ه كێشه‌یه‌ك یان كار كه‌موكوڕییه‌ك له‌هه‌ر ده‌زگا یان شوێنێك ی كه‌ئێم ه یان ی ئ���هوه ه �هب��وو ،له‌جیات ی ی ئۆپۆزیسیۆن بچن به‌ناو فراكسیۆنه‌كان فراكسیۆنهوه مامه‌ڵ ه لهگهڵ ئهو كێشه‌یه‌دا ی ب��ك�هن ك�ه‌راس��ت�هخ��ۆ ده‌چێته قاڵبێك سیاسیه‌وه‌و وا دهكات الیه‌نی به‌رانبه‌ریش
ی ی لیژنه‌كان وه‌اڵم��ب��دات �هوه ،با له‌رێگه تایبه‌ت بهو كێشه‌ی ه به‌دواداچوون بكرێت، ی كاری په‌رله‌مانیی له‌لیژنه‌كاندایه، جه‌وهه‌ر ی چونكه فراكسیۆن ته‌عریفه‌یه‌كی كاركردن ی لهناو په‌رله‌ماندا نییهو زیاتر پێكهاته‌یه‌ك سیاسییه. دهس��ت��وور :ب �هاڵم كاتێك فراكسیۆنێك ی تر چاالكتره‌‌و زیاتر ئیش له‌فراكسیۆنێك ی هاوواڵتیان دهكات ،ئهوه بۆ به‌رژه‌وه‌ند ی ئهو فراكسیۆن ه نیی ه ك ه به‌خه‌ڵكیش ماف ی بڵێت من كاراترم‌و به‌رگریی له‌مافه‌كان ئێوه ده‌كه‌م ،ئهگهر بهو شێوه‌ی هی تۆ بێت، كهس نازانێ كێ كارایه ،لهو حاڵه‌ته‌دا هاوواڵتیان چۆن بزانن كام فراكسیۆن ه به‌رگرییان لێده‌كات؟ دڵشاد شه‌هاب :ئه‌ندامانی ئهو فراكسیۆن ه ده‌توانن لهناو لیژنه‌كان رۆڵی خۆیان ببینن‌و ی خاوه‌نی پێشنیاز بن ،بۆ نمون ه بۆ كێش ه ی قوتابیانی زان��ك��ۆ ئه‌هلییه‌كان لیژن ه ی پهروهرده ده‌چێت ،ئێمه وهكو فراكسیۆن كوردستانی لهو لیژنه‌ی ه زۆرینه‌ین‌و شه‌ش ئه‌نداممان لهو لیژنه‌یه‌دا ههیه ،كاتێك ئهگهر مه‌به‌ستمان بێ چاره‌سه‌ر بۆ كێشه‌یه‌ك بدۆزینه‌وه ،ئه‌وا لهگهڵ به‌دواداچوون خهڵك ی كێ ئهو كاره‌ی كردووه. ده‌زان ی دهس��ت��وور :ب��هاڵم ئ��هوه بۆ فراكسیۆن ی بۆ ی ك��ه‌زۆری��ن��هی�� ه ئ���ه ك��وردس��ت��ان�� ی فراكسیۆنێك كه‌ئۆپۆزیسیۆنه‌‌و ژم��اره ی زۆر كهمتره له‌ئێوه؟ ئه‌ندامان دڵشاد شه‌هاب :بۆ ئه‌وانیش به‌شداربوون‌و هاوكاریكردن‌و خۆ جیانه‌كردنه‌وه له‌كێشه‌كان ئ�هوه به‌ڵگه‌ی ئیشكردنه ،چونك ه وهكو ی قوتابیان ناكرێ ملمالنێ لهسهر نمونه‌كه ی ئ��هوه ههبێت ،چونكه چاره‌سه‌ركردن ی كێشه‌ی قوتابیان ئه‌ركی ههموو ئه‌ندامێك ی په‌رله‌مانه ،بۆیه من پێموای ه هه‌ڵسه‌نگاندن ی ئه‌دای فراكسیۆنه‌كان لهسهر ده‌ره‌نجام ك��اره‌ك��ان��ی دهك���رێ���ت ،ن����ه‌وه‌ك ل�هس�هر ی یاسا پێشكه‌ش ره‌ش��ن��ووس �ی پ���رۆژه ی بكه‌ی ،ئهگهر ههموو كارێك بخه‌ینه قاڵب ی فراكسیۆنهوه ،ئهو كاته فراكسیۆن وه‌اڵم ی فراكسیۆن ده‌داته‌وه‌‌و دهبێت ه ركابه‌رییه‌ك وا كه له‌رابردوودا روویدا. دهس��ت��وور :ئێوه دهڵ��ێ��ن ئۆپۆزیسیۆن ی حیزب به‌تایبه‌ت گ��ۆڕان زۆر جار له‌بر قسه‌ده‌كه‌ن ،بهاڵم ئه‌وه‌نده‌ی باس لهوه ی حیزبتان له‌سه‌ره، ده‌كرێت كه‌ئێوه فشار ی حیزب بۆسه‌ر ئ�هوهن��ده ب��اس له‌فشار ئۆپۆزیسیۆن ناكرێت؟ دڵشاد شه‌هاب :راست ه منیش زۆر جار گوێم ی له‌وه‌بووه كه‌ئێم ه فشارمان له‌سه‌ره ،خۆ ی سێیه‌م كه‌هاوواڵتیان‌و دهبێ داتا بۆ الیه‌ن ی بزانن رۆژنامه‌نووسانه ههبێت بۆ ئهوه ی ئهو قسه‌یه چهند راسته ،ئهگهر سهیر ی ی ئه‌ندامانی په‌رله‌مان له‌فراكسیۆن وجود ی ی گۆڕاندا بكه كوردستانی‌‌و له‌فراكسیۆن ی كاممان زیاتر ل�هس�هر میدیا ،ده‌بین ی سیاسین‌و الیه‌نین وابه‌سته‌ی بیركردنه‌وه له‌لێدوان ه سیاسییه‌كاندا ،كاممان بووین ه ی ملمالنێی ه سیاسییه‌كان ،ئهو واجیهه ی كات روونده‌بێ ئایا ئێمه زیاتر وابه‌سته ی ی حیزبین یاخود فراكسیۆنه‌كان بڕیار ئۆپۆزیسیۆن ،م��ن بهدڵنیاییهوه پێت ی ی فراكسیۆن ی سهرۆك ده‌ڵێم من جێگر ی ی ئه‌ندامان كوردستانیم‌و من نوێنه‌رایه‌ت پارتی ده‌كه‌م ،تا ئهو چركه‌یه‌ی من قس ه
ی ی سیاسیی پارت لهگهڵ تۆ ده‌كه‌م ،مه‌كته‌ب ی كوردستان به‌یه‌ك وشه رۆژێك دیموكرات له‌رۆژان ته‌داخولی ئێمه‌یان نهكردووه ،بۆ زانیاریتان تا ئێستا یهك دانیشتن لهگهڵ ی ده‌رچوونمان‌و ئێمه‌دا كراوه ،ئهویش به‌بۆنه پیرۆزباییكردن ،ل�هو رۆژه‌وه تا ئه‌مڕۆ ی سیاسیی پارتیمان نه‌بینیوه، مه‌كته‌ب تهنانهت هه‌ندێكجار ئێم ه پرسیارمان ی خۆتان ك��ردووهو پێمانوتراوه ئێوه كار ی ی بودجه باشتر ده‌زانن ،بۆ نمون ه بابه‌ت ی به‌حیزبه‌و‌ه حیزبه‌كان كه‌شتێك ه په‌یوه‌ند ی ههیه ،تا ئهو چركه‌یه‌ش پارتی به‌من ی نهوتووه ئێمه لهسهر چی پێدابگرین‌و داوا ی چی بكه‌ین ،له‌حاڵه‌تێكدا هه‌ندێك مه‌سه‌له ی ههیه ،ئێم ه شه‌رم ناكه‌ین ئهگهر سیاس بۆ ئهوان بگه‌ڕێینه‌وه ،چونكه خهڵك ی به‌حیزبه‌كان داوهو حیزب ه ده‌نگ ی كاندید كردووهو بووین ه ئێمه ئه‌ندامی په‌رله‌مان ،ب ه شه‌رم‌و كه‌میشی نازانین نه له‌مێژوو ئ���ی���داره‌‌و دهس��ت��ك��ه‌وت‌و راب�������ردووی ت���ا پ��رس��ی��ار ل �ه‌ح��ی��زب �هك �هی خ���ۆم ،بۆ
دهبێ كار ی فراكسیۆنیی بهالیهكهوه بنێین‌و خه‌ریكی كاری پیشه‌یی بین ی نمونه كاتێك گفتوگۆ لهسهر پرۆژه یاسا ی ی كۆمیسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كان دامه‌زراندن تایبه‌ت به‌هه‌رێمی كوردستان دهكهین، ی ئهو واڵت ه ی سیاسی دهبێت سه‌ركردایه‌ت ئاگاداربێت ،چونك ه ئێم ه رووبه‌ڕووی به‌غداد ده‌بینه‌وه. ی ئهو بیرۆكه‌‌و دهستوور :ده‌وترێت زۆربه پ���رۆژه ی��اس��ای��ان�هی ل �هالی �هن گ��ۆڕان �هوه پێشكه‌ش بكرێ ،ئێوه ره‌تیده‌كه‌نه‌وه، ئهگهر بزاندرێ باشیشه ،بهپێچهوانهشهوه؟. ی دڵشاد شه‌هاب :ره‌تكردنه‌وه‌كان كاریگه‌ر ی لهسهر ئێم ه نهبووه ،چونكه ئێمه زۆرینه پ �ه‌رل �هم��ان پێكده‌هێنین ،پێمانخۆش ی ئێم ه ره‌تبكرێته‌وه‌‌و نییه ههموو شتێك له‌به‌رانبه‌ریشدا ئێمه‌ش لهو خانه‌یدا بین ههموو شتێك ره‌تبكه‌ینه‌وه. ی ك ه لهالیهن ئێمه ره‌تكراوه‌ته‌وه دوو ئهوه بابه‌ت ه یه‌كێكیان داراییه ،یه‌كێكی تریان ی په‌یوه‌ندی به‌هه‌یكه‌لییه‌تی به‌ڕێوه‌بردن حكومه‌ته‌وه ه �هی �ه ،كارێكی ئاسایی ه كاتێك كه‌حیزبێك ی��ان ئیئتیالفێك
ی ی خۆ كه‌حوكم ده‌گرێته‌ده‌ست ،پرۆگرام جێبه‌جێبكات ،نهبووه له‌دونیادا حیزبێك ی حوكم بگرێته‌ده‌ست‌و بچێت پرۆگرام ئۆپۆزیسیۆن جێبه‌جێبكات ،كاتێك ی ی به‌ڕێوه‌بردن ئۆپۆزیسیۆن دێت سیستم واڵت پ��ێ��ش��ن��ی��ازده‌ك��ات ،ت�ه‌ئ��ك��ی��د من ره‌تیده‌كه‌مه‌وه. دهس���ت���وور :ب���هاڵم خ��ۆ دهك���رێ س��وود له‌پێشنیازه‌كانیان ببینن؟ دڵشاد شه‌هاب :بهڵێ به‌ته‌ئكید ده‌كرێت، ی ب �هاڵم ناكرێت ئێم ه بخرێینه خانه‌یه‌ك تر ،ده‌مه‌وێ باس له‌ره‌تكردنه‌وه‌ك ه بكهم كه‌یه‌كێكیان ب�ه‌ڕێ��وهب��ردن ب��وو ،ئه‌ویتر ی ب���وو ،پێش ئ���هوهی ك �ه‌پ��رۆژه دارای���� ی یاسایه‌ك پێشكه‌شبكرێت ،راگه‌یاندن ی ئۆپۆزیسیۆن دێت ه سهر شاش ه ته‌له‌فزیۆن‌و دهڵ��ێ��ن ئێم ه پ�����رۆژه ی��اس��ای �هك��م��ان ی پێشنیازكردوو‌ه بۆ ئهوه ی موچ هی فاڵن ه پێكهات ه زیادبكرێت، كۆمه‌ڵگ ه ی ناوخۆو ی په‌یڕه‌و به‌پێ ی هیچ ی په‌رله‌مانی ك��ار
براده‌رانی گۆڕان نایه‌نه‌وێ له‌ڕێگ هی لیژنهكانهوه كاربكه‌ن ی لهسهر حكومهت ناكرێت، زیاده‌یه‌كی دارای ی ی حكومهت وه‌رنه‌گیرێت ،ئایا توانا تاكو را جێبه‌جێكردنی ئهو ئه‌رك ه داراییه‌ی هه‌ی ه یان نا ،بهاڵم ئهوان پێش ئهوهی پرۆژه‌ك ه ی پێشكه‌ش بكرێ ،دونیایه‌ك پروپاگه‌ند بۆ دهك�هن ،پرۆژه پێشكه‌شكردن لهسهر ی موچ هی خهڵك ئهوهنده گرنگ‌و زیادكردن دۆزینه‌وه‌یه‌كی تازه نییه ،بۆ ههموو كهسێك ئهو ك��اره ئاسانه ،ئێستا تا به‌یانی من ی بیست پرۆژه یاسا بۆ زیادكردنی موچ ه ی پزیشك ،ئه‌ندازیار، ههموو چین‌و توێژه‌كان مامۆستای زانكۆ ،فه‌رمانبه‌ر ،گه‌نجان، ئافره‌تان ،په‌ككه‌وتووان ،به‌سااڵچووان‌و ئه‌وانیتر ئاماده‌ده‌كه‌م ،بهاڵم ئهوه پرۆژه پێشكه‌شكردن نییه ئهوه موزایه‌ده‌یه. ی گۆڕان ی ئیشكردن دهستوور :باست له‌ئه‌دا ی دوو الیه‌ن ه ی ئیشكردن ی ئ�ه‌دا كرد ،ئه ئیسالمییه‌كه ،یه‌كگرتوو‌و كۆمه‌ڵ چییه؟ ی ك ه لهسهر گۆڕانیش دڵشاد شه‌هاب :ئهوه به‌نمونه هێنامه‌و‌ه پتر لهسهر ره‌تكردنه‌و‌ه ب���ووه ،ئهگینا م��ن دووپ��ات��ی��دهك�هم�هوه
هیچ كاتێك مافی ئ �هوه به‌خۆم ن��اده‌م، هه‌ڵسه‌نگاندن نهك بۆ فراكسیۆن هه‌تا ب��ۆ ئ�هن��دام��ێ��ك�ی پ�ه‌رل�هم��ان��ی��ش ب��ك�هم، ب �هاڵم ئ�هو شێواز‌ه تونده‌ی ك ه لهالیهن گۆڕانه‌و‌ه ههبووه ،یه‌كجار بهو شێوه‌ی ه ی ئیسالمییه‌كانه‌و‌ه نهبووه ،چونك ه له‌ال بار‌ودۆخیان جیاوازه. ی دهس��ت��وور :رات��ان چیی ه لهسهر ئ �ه‌دا ی ی سه‌رۆكایه‌تیكردن لیژنه‌كان‌و دابه‌شبوون لیژنه‌كان‌و بۆچی زۆری��ن�هی��ان پارتیو یه‌كێتین؟ دڵشاد شه‌هاب :براده‌رانی گۆڕان نایه‌نه‌وێ ی لیژنهكانهوه كاربكه‌ن ،ئێمهو له‌رێگه من خۆیشم وهك��و تاكه‌كه‌س له‌سه‌ره‌تا زۆر هه‌وڵماندا تا به‌شدارییان پێبكه‌ین ی لیژنه‌كان ،ب �ه‌داخ �هوه ل�هس�هرۆك��ای�هت� نه‌یانكرد ،ئێمه باوه‌ڕمان به‌لیژنه‌كان ههیهو ی خۆیشمان پیاده‌مانكردووه، له‌كاره‌كان ی فراكسیۆن بهاڵم گۆڕان پتر ئاره‌زووی كار دهكهن نه‌وه‌كو لیژنه‌كان. ی ی یاسا دهستوور :باس له‌هه‌مواركردن ی ده‌كرێت، ی پارت ی لهژێر فشار رۆژنامه‌گه‌ر به‌رنامه‌ی ئهو هه‌مواركردنه‌تان ههیه؟ ی هه‌مواركردن دڵشاد شه‌هاب :دوو شێواز هه‌ن ،یان پرۆژه‌یه‌ك له‌حكومه‌ته‌و‌ه دێت، ی په‌رله‌مان پ��رۆژه‌ی�هك ی��ان ده ئه‌ندام ی پێشكه‌شده‌كه‌ن ب��ۆ ه �هم��وارك��ردن �هوه یاسایه‌ك ،تا ئێستا ئهو دوو مه‌سه‌له‌ی ه ی رۆژنامه‌گه‌ریش هیچ وجودی نییه ،یاسا ی ی تر قبوڵه بۆ ئهوه وهكو ههموو یاسایه‌ك ی پێداچوونه‌و‌هی بۆ بكرێت‌و كه‌موكوڕییه‌كان ی وا هه‌ی ه هێشتا چاره‌سه‌ربكرێت ،یاسا ی جێبه‌جێنه‌كراوه ههست به‌چاككردن ده‌كرێت. ی باس ده‌كرێت یاساك ه دهستوور :بهاڵم ئهوه ی ی پارتی بۆ به‌رته‌سككردنه‌وه لهسهر داوا ی رۆژنامه‌وانی هه‌موارده‌كرێت؟ كار دڵشاد شه‌هاب :ئهوه قسه‌‌و باسكردنه‌‌و ی پێشوه‌خته‌یه ،بۆ ئێم ه پێش بڕیاردان رووداوه‌ك����ان بكه‌وین ،ت��ا ئ �هو چركه‌ی ه ی ئ �هو قسه‌ی ه بوونی نییه ،كه‌موكورت ی من ئهو باسده‌كرێ ،ئێستا بۆ نمونه به‌را ی ی بۆ رۆژنامه‌گه‌ری یاسای ه هیچ چاره‌سه‌رێك ی تیادا نییه، بینراو بیستراو‌و ئه‌لكترۆن تهنیا بۆ نووسراوه. دهس��ت��وور :تا چهند زانیاریتان لهسهر ی حكومه‌ت‌و ی پۆستی سهرۆك ئاڵوگۆڕكردن جێگره‌ی ههیه؟ ی فه‌رمی خۆم دڵشاد شه‌هاب :وهكو كار ی نه‌بووم ،بهاڵم كاتێك لێدوان گوێبیست ی سیاسیی لهالیهن ئه‌ندامێكی مه‌كته‌ب پارتیه‌وه درا ،دڵنیام كه‌ئه‌وه بێ بنچین ه نییه. دهستوور :پێتوایه له‌كاتی ئهو گۆڕانكاریی ه ی پهرلهمانو جێگره‌كه‌ی بگۆڕدرێن؟ سهرۆك ی دڵ��ش��اد ش��هه��اب :ئ��هگ��هر گ��ۆڕان��ك��ار ی بكرێت ی حكومه‌ت‌و جێگره له‌سه‌رۆك ی س���هرۆك���ی پ��ه‌رل��هم��ان‌و ب �هت �ه‌ئ��ك��ی��د جێگره‌كه‌یش ده‌گۆڕدرێن. ی ی ف��راك��س��ی��ۆن� دهس����ت����وور :س���هرۆك��� ی ناو ی لیژنه‌كان كوردستانی‌‌و س �هرۆك � په‌رله‌مان ده‌گۆڕدرێن؟ دڵشاد شه‌هاب :من لهگهڵ ئهو رایه‌دا نیم، فراكسیۆنی ئێم ه له‌دابه‌شبوونی كاره‌كان‌و ی ی ره‌چ��او ی لیژنه‌كان ئ �هوهن��ده سهرۆك ی ك���راوه ،ئ�هوهن��ده پ��س��پ��ۆڕی‌‌و گ��ون��ج��او ی حیزبی ن�هك��راوه ،دهبێ ی الیه‌ن ره‌چ��او پارتیو یهكێتی گه‌وره‌تر لهو مه‌سه‌له‌ی ه ب��ی��رب��ك�هن�هوه ،نابێت ه �هم��وو شته‌كان ی ده‌ستكاری بكرێن ،من پێموایه كات ی حكوم هت‌و په‌رله‌مان ی له‌سه‌رۆك گۆڕانكار ی بێت. با سهرۆكی فراكسیۆن ههر یه‌كێـت دڵشاد شه‌هاب حاجی ی ی قه‌زا ی ئه‌رگوش ی 1972گوند له‌دایكبوو مێرگه‌سۆر. ی شارستانی. ده‌رچووی كۆلێژی ئه‌ندازیار ی كوردستانیی ه ی سهرۆكی فراكسیۆن جێگر له‌په‌رله‌مانی كوردستان.
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
8
i n f o @ d e s t u r. n e t
سیاسه‌ت
"به‌هه‌ڵبژاردن سیستم ی سیاسی ی كوردستان ناگۆڕدرێت" ناسك ئهحمهد ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوهندی حیزبی كۆمۆنیست ی كرێكاریی کوردستان بۆ دهستوور سازدانی :زانیار محه‌مه‌د ناسك ئهحمهد ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوهندی حیزبی كۆمۆنیستی كرێكاریی كوردستان‌و چاالكوانی بواری داكۆكیكردن له‌مافی ژنان‌و كۆمهڵگای مه‌ده‌نی ،له‌چاوپێكه‌وتنێكدا لهگهڵ دهستوور ده‌ڵێت بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان ناتوانێت بزووتنه‌وه‌ی ناڕازیی خهڵكی كوردستان ئاراسته‌بكات ،بههۆی ئهوهی له‌بنه‌ڕه‌تدا ئهو بۆ هاوسه‌نگكردنه‌وه‌ی ته‌رازووی هێز لهنێوان یهكێتیو پارتیدا دروستبووه. ناسك بڕوایوایه ناتوانرێت له‌ڕێگه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌وه سیستمی سیاسیی له‌كوردستاندا بگۆڕدرێت ،چونكه ئهو پێیوایه هه‌ڵبژاردن مادام لهژێر كۆنتڕۆڵی هێزی یهكێتیو پارتیدایه ،ئه‌وا ههمیشه ئهوان براوه ده‌بن.
دهس����ت����وور :چ����اوه‌ڕوان����دهك����را ه��ێ��زه ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن �هك��ان ب�هگ��ش��ت��ی ل���هدوای ٢٠٠٩/٧/٢٥وه گه‌شه‌بكه‌ن ،ب �هاڵم ئهوه رووی��ن �ه‌دا ،بۆچی؟ لهگهڵ ئه‌وه‌شدا وهك تێبینی ده‌كرێت لهالیهن ده‌سه‌اڵته‌وه هیچ به‌خۆداچوونه‌وه‌یه‌كی جدی‌و ئاوڕلێدانه‌وه‌یه‌ك به‌ڕووی خه‌ڵكدا رووینه‌دا. ن��اس��ك ئ��ه‌ح��م��ه‌د :ب��ۆ وه‌اڵم����ی ئ �هم پ��رس��ی��اره‌ت��ان دهب���ێ ب��پ��رس��م مه‌به‌ست له‌ئۆپۆزیسیۆن چییه؟ خ��ات�هم�یو میر ح��وس �هی��ن م���وس���ه‌وی ل��ه‌ئ��ێ��ران خ��ۆی��ان به‌ئۆپۆزیسیۆنی جمهوری ئیسالمی ده‌زانن‌و له‌تاران دانیشتوون .موجاهیدین‌و سه‌لته‌نه‌ت ته‌له‌به‌كانیش ههر خۆیان به‌ئۆپۆزیسیۆنی راستی جمهوری ئیسالمی ده‌زان��ن ،بهاڵم ئه‌مانه سه‌رباری راستبوون‌و بۆرژوابوونیان یهك شت نین .ماوه‌یه‌كه میدیاو باڵوكراوه جۆراوجۆره‌كانی كوردستان وانیشانده‌ده‌ن كه‌ئۆپۆزیسیۆن ل�هدوای ٢٠٠٩/٧/٢٥هوه شكلی گرتووه ،له‌كاتێكدا ئهو پێوانگه، ناحه‌قانییه .كاتێك زیندانه‌كانی رژێمی ب �ه‌ع��س شكێنران ل �ه‌راپ �هری��ن��ی ئ���ازاری ساڵی ١٩٩١دا ،زیاتر له‌نیوه‌ی زیندانیانی نێو زیندانه‌كان كۆمۆنیسته‌كان ب��وون. هێشتا هێزه‌كانی بزووتنه‌وه‌ی كوردایه‌تی نه‌گه‌یشتبوونه شاره‌كان ،كه‌فیشه‌ك له‌لووله‌ی كۆمیته‌كانی راپه‌رینی كۆمۆنیسته‌كانه‌وه به‌ڕووی هێزه‌كان‌و مۆڵگاكانی رژێم ته‌قێنرا. دوای پاككردنه‌وه‌ی شاره‌كان ده‌ستبه‌جێ بزووتنه‌وه‌ی شورایی له‌كوردستاندا شكڵی گ��رت‌و ك��ۆب��وون �هوهی گشتی‌و شوراكانی گ����ه‌ڕه‌ك‌و ك��ارگ �هك��ان پێكهاتن ،خهڵك ب�ه‌ئ��ازادان�ه نوێنه‌رانی خۆیان هه‌ڵبژارد. یه‌كه‌مین كارێك ك �هب �ه‌ره‌ی كوردستانی ئه‌وكات كردی هێرش بوو بۆ سهر ئێمهو شوراكان .ههرچهنده بههۆی هێرشی رژێمی به‌عس بۆ كوردستان‌و روودان��ی ئاواره‌یی ملیۆنی خهڵكی ك��وردس��ت��ان�هوه تهمهنی شوراكان كه‌متر له‌مانگێك بوو .بهاڵم ئهوه یه‌كه‌مین ئۆپۆزیسیۆنی جیاواز له‌بزووتنه‌وه‌ی كوردایه‌تی ب��وو ،كه‌ئێستا حیزبی ئێمه نوێنه‌رایه‌تی دهكات. ئهوهی كه له ٢٠٠٩/٧/٢٥هوه شكڵی گرتووه ،ئۆپۆزیسیۆنێكی راستڕه‌وه له‌نێو دڵی خودی ده‌سه‌اڵتداو به‌دیاریكراوی له‌نێو یهكێتی نیشتمانیه‌وه هاتووه‌ته ده‌ره‌وه. بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان له‌ئه‌نجامی قه‌یران‌و بێتوانایی بزووتنه‌وه‌ی كوردایه‌تییه‌وه بۆ به‌ڕێوه‌بردنی كۆمه‌ڵگه هاتووه‌ته ئ��اراوه، گه‌ره‌كیه‌تی ب���ۆرژوازی ك��وردی له‌قه‌یرانی ئێستای رزگاربكات‌و هیچ پهیوهندییهكی به‌باشكردنی هه‌لومه‌رجی ژیان‌و گوزه‌رانی خهڵكهوه نییه .ئ �هم هێزه هه‌ڵقوواڵوی خواسته به‌رهه‌قه‌كان‌و ناڕه‌زایه‌تی خهڵكی كوردستان ل�ه‌ده‌س�هاڵت��ی م�ه‌وج��ود نییه. ب��زووت��ن��هوهی گ����ۆڕان پ��ای �ه س��ه‌ره‌ك��یو ئایدۆلۆژی‌و یاساییه‌كانی دهسهاڵتی كوردی قبووڵه‌‌و ره‌خنه‌ی لێی نییهو خۆی به‌شێكه لێیان .بۆ نمونه مه‌سه‌له‌ی تێكه‌اڵوكردنی دینی ئیسالم به‌یاسا كێشه‌یه‌ك نییه بۆی، یه‌كسانی ژن‌و پیاو و ئازادی‌و مافهكانی ژنان مه‌سه‌له‌ی ئهو نییه ،سه‌ربه‌خۆیی كوردستان‌و دام���ه‌زران���دن���ی دهوڵ �هت��ێ��ك��ی س�ه‌رب�هخ��ۆ له‌كوردستاندا خواستی ئهوان نییه ،چهندان مه‌سه‌له‌و كێشه‌ی تر كه‌مه‌سه‌له‌ی سه‌ره‌كی خهڵكی كوردستانن ،بۆ بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان ههر وهك باقی هێزه‌كانی تری بزووتنه‌وه‌ی ك��وردای�هت��ی ن �هك مه‌سه‌له نییه ،بهڵكو خۆیان له‌به‌رانبه‌ر ئهو خواستانه‌دا پێناسه ده‌كه‌ن‌و ئه‌وه‌ستنه‌وه .بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان سه‌ره‌تا بۆ ئهوهی پشتگیری‌و هاووپشتی خهڵك به‌ده‌ستبێنێ ،به‌هه‌ندێ خواست‌و داواكارییه‌وه هاته‌پێشه‌وه‌و باسیان له‌ریفۆرم دهكرد ،بهاڵم ههر زۆری پێنه‌چوو لهدوای هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و به‌ده‌ستهێنانی هه‌ندێ
كورسی له‌په‌رله‌ماندا ڕووی راسته‌قینه‌یان بۆ خهڵك ئاشكرا بوو. ئه‌مڕۆ كه‌ناڕه‌زایه‌تی خهڵكی كوردستان له‌ده‌سه‌اڵتی كوردایه‌تی گه‌رمه‌و خهڵكی كوردستان به‌چه‌ندان شێوه ئهم ناڕه‌زایه‌تیانه ده‌رده‌بڕن ،له‌پشت هێزێك كۆنابنه‌وه كه‌بزانن جیاوازی نییه له‌یه‌كێتی‌و پارتی ،سهبارهت ب �هه��ێ��زه ئیسالمییه‌كانیش ،ئیسالمی سیاسی هیچ ك��ات‌و ده‌وره‌ی����هك ریشه‌ی جه‌ماوه‌ری نهبووه له‌كوردستاندا .له‌كاتی قه‌یران‌و تێكچوونی هه‌لومه‌رجی سیاسیی‌و ئه‌منیی له‌كوردستاندا ،ده‌وڵه‌تانی ناوچه‌كه وهك جمهوری ئیسالمی‌و سعودیه وهك ده‌ورودوكانی خۆیان دروستیانكردوون‌و پاره‌و
پرسیاری پێشوودا باسم لێ ك��رد ،ئهو ئۆپۆزیسیۆنه له‌به‌رنامه‌و دروشمه‌كانی‌و ستراتیجیدا جیاوازی نییه لهگهڵ خودی دهس �هاڵت��دا .ه �هر ب �هم ه��ۆی�هوه خه‌ڵكیش ده‌زان��ن كه‌ده‌نگدان به‌گۆڕان بۆیان ناكاته شتێكی جیاواز له‌ده‌سه‌اڵتی ئه‌مڕۆ. دهستوور :چۆن ده‌ڕوانیته تێگه‌یشتن‌و مامه‌ڵه‌ی گ��ۆڕان له‌ئۆپۆزیسیۆنبوون ،ئایا ئهوان توانیویانه ئۆپۆزیسیۆنێكی چاالك بن، گوتارو كرداریان چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت؟ ن��اس��ك ئ��ه‌ح��م��ه‌د :گ�����ۆڕان ئێستا به‌فه‌رمی له‌حكومه‌تی ههرێم نیو ملیۆن دۆالر وه‌رده‌گ���رێ���ت .وه‌رگ��رت��ن��ی بودجه له‌حكومه‌تی ههرێم ،حكومهتی هه‌رێمێك كه‌هه‌مووان ده‌زانین دهنگی سه‌دان نووسه‌رو رۆژنامه‌نووس‌و چهندان ئه‌حزابی به‌موچه‌و پاره كڕیوه .ئۆپۆزیسیۆنبوون‌و بۆچوونی جیاوازی گۆڕان تا ئهو راده‌یه بڕیكرد كه لهسهر تیرۆركردنی سه‌رده‌شت ع��وس��م��ان ب��ه‌ف��هرم��ی ب��ێ��دهن��گ��ی هه‌ڵبژارد ،هیچ وه‌اڵمێكیشی نهبوو ب����ه‌درۆو دهل��هس��ه ئاشكراكانی لیژنه‌ی لێكۆڵینهوهی پارتی لهسهر مه‌سه‌له‌كه .لهسهر مه‌سه‌له‌یه‌ك كه‌دڵی ههموو خهڵكی كوردستان‌و ئازادیخوازانی دنیای ه�ه‌ژان��دووه‌و زۆرێك له‌بێده‌نگانی هێنایه ده‌نگ، گ���ۆڕان ل �هس �ه‌رك��وت‌و ئ��هم ت��اوان�ه
بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌ئه‌نجامی قه‌یران‌و بێتوانایی بزووتنه‌وه‌ی كوردایه‌تییه‌وه بۆ به‌ڕێوه‌بردنی كۆمه‌ڵگه هاتووه‌ته ئاراوه، گه‌ره‌كیه‌تی بۆرژوازی كوردی له‌قه‌یرانی ئێستای رزگار بكات‌و هیچ پهیوهندییهكی به‌باشكردنی هه‌لومه‌رجی ژیان‌و گوزه‌رانی خهڵكهوه نییه
گۆڕان له‌تێكچوونی هاوسه‌نگی هێزی نێوان یهكێتیو پارتیو وردهورده قودره‌تمه‌ندبوونی پارتی له‌به‌رانبه‌ر یه‌كێتیدا ناڕه‌حه‌ت‌و موخالیفه .ده‌یه‌وێت ئهم ته‌وازنه بگۆڕێت ده‌نگدانی خهڵك به‌گۆڕان ده‌نگدان نهبوو به‌خودی گۆڕان ،بهڵكو ده‌نگنه‌دان بوو بهیهكێتیو پارتی ،وتنی نا بوو به‌ئه‌وان ،نهك بهڵێ به‌گۆڕان ئیمكاناتیان هه‌ڵڕشتووه‌ته به‌رده‌میان ،تا گه‌وره‌یه‌ی پارتی بێده‌نگه‌و پشتی كردووهته لهم رێگه‌یه‌وه ده‌ستوه‌رده‌نه هه‌لومه‌رجی خهڵكی ئازادیخواز .ئیتر ته‌سه‌وری راده‌ی ئۆپۆزیسیۆنبوون‌و راستگۆیی گوتاری گۆڕان كوردستان‌و ناوچه‌كه. دهس�����ت�����وور :س��������هرهڕای ب��وون��ی بكه‌ن. دهستوور :له‌راپۆرت‌و به‌دواداچوونێكی ناڕه‌زایه‌تییه‌كی به‌رفراوانی خهڵك ،بهاڵم ئۆپۆزیسیۆن نه‌یتوانی ههڵبژاردنی په‌رله‌مانی ده‌ستووردا باڵومانكرده‌وه كه له ٣٩حیزبی عێراق بباته‌وه ،ده‌كرێ وردتر باسی ئهوه سیاسی تهنیا حیزبی ئێوه راپۆرتی لیژنه‌ی بكه‌یت ،بۆچی ههموو خهڵكی ناڕازی دهنگی لێكۆڵینهوهی پارتیتان سهبارهت به‌مه‌سه‌له‌ی تیرۆری سه‌رده‌شت عوسمان ره‌تكردووه‌ته‌وه، به‌ئۆپۆزیسیۆن نه‌دا؟ ناسك ئهحمهد :بوونی ناڕه‌زایه‌تی له‌نێو به‌بڕوای ئێوه هۆی چییه له ٣٩حیزبی خه‌ڵكدا خۆ به‌خۆ یه‌كسان نییه به‌ده‌نگدان سیاسی كهس نوزه‌ی لێوه نایه‌ت؟ ناسك ئهحمهد :یهكێتیو پارتیو گۆڕان‌و به‌ئۆ پۆ ز یسیۆ ن .ئۆ پۆ ز یسیۆ نبو و نیش خۆبه‌خۆ یه‌كسان نییه به‌نوێنه‌رایه‌تیكردنی حیزبی شیوعی كوردستانی لێ ده‌رچ��ێ، ناڕه‌زایه‌تییه‌كانی خهڵك .ه�هروهه��ا ئهو ئهو ٣٩حیزبه‌ی كه‌باسیده‌كه‌ن كه‌ره‌نگه هێزه‌ی كه له‌هه‌ڵبژاردنێكی په‌رله‌مانی زۆرترێكیش هه‌بن ك�هن��اوی حیزبیان لێ بۆرژوازیدا زۆرینه‌ی ده‌نگه‌كان به‌ده‌ستدێنێ ،نرابێ ،نابێت حیسابی حیزبی سیاسیان نیشانه‌ی حه‌قانییه‌تبوونی ئ �هو هێزه‌و بۆ بكرێت .ئه‌حزابی سیاسی كه له‌ده‌ورانی خۆشه‌ویستبوون‌و پشتگییری زۆرینه‌ی جیاجیادا دروستده‌بن بۆ وه‌اڵم��دان �هوهی خهڵك نییه بۆی .له‌مێژووی ههڵبژاردنی كێشه‌یه‌كی مادی‌و كۆمهاڵیهتی له‌كۆمه‌ڵگه‌داو په‌رله‌مانیدا به‌ده‌گمه‌ن ئهوه رووی��داوه كه نوێنه‌رایه‌تی بزووتنه‌وه‌یه‌كی دیاریكراو لهو له‌هه‌ڵبژاردنه په‌رله‌مانییه‌كاندا ئهو هێزه‌ی كۆمه‌ڵگه‌یه‌دا دهك��هن .ئهو دهی��ان حیزبه زۆری��ن �هی ده‌نگه‌كان ب�ه‌ده‌س��ت نه‌هێنێ ،له‌كوردستاندا زۆرت���ر دوك���ان‌و بازاڕێكن كه‌ده‌سه‌اڵت‌و بژێوی خهڵكی له‌ده‌ستتدایه .ك �ه‌ده‌س �هاڵت بۆ نیشاندانی ف��ره حیزبی ده‌سه‌اڵت له‌كوردستاندا به‌تایبه‌ت ههروهها له‌كوردستاندا دروس��ت��ی��ك��ردوون ،لههیچ به‌پله‌یه‌كی زۆریش له‌عێراقدا ده‌سه‌اڵتێكی گرێ‌و گۆڵێكی مادی‌و مێژوویی كۆمه‌ڵگه‌وه میلیشیاییه ،وهك ه �هر مه‌یدانێكی تر ،شكڵیان ن�هگ��رت��ووهو پێیان لهسهر هیچ هێزی چ�هك ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كانیش سووننه‌تێكی ریشه‌یی كۆمهاڵیهتی قایم نییه، كه شه‌رتی بوونی حیزبی سیاسییه .ئهوان ده‌بڕێنێته‌وه. له‌الیه‌كی ت��ره‌وه ه�هر وهك له‌وه‌اڵمی وهك كارمه‌ندی فه‌رمانگه‌‌كان سه‌ری مانگان موچه‌كانیان له‌پارتی‌و یهكێتی وه‌رده‌گرن،
بۆیه ناتوانرێ چ��اوه‌ڕوان��ی ئ �هوهی��ان لێ ده‌رزییه‌كه‌وه په‌یوه‌ندی نییه به به‌رژه‌وه‌ندی‌و بكرێت له‌به‌رانبه‌رو دژی پارتی هه‌ڵوێستی داخوازییه‌كانی خهڵكی كوردستانه‌وه. یهكێتیو پارتیو گۆڕانیش زۆرب��اش سیاسی ده‌رببڕن .ئه‌وه‌نده‌ی بهیهكێتیو گۆڕانیش ده‌گه‌ڕێته‌وه لهڕووی پره‌نسیپی‌و م�ه‌ودای قین‌و توڕه‌یی‌و ناڕه‌زایه‌تییه‌كانی مه‌بده‌ئییه‌وه ،ئهم كارهو ئهم سیاسه‌ته‌ی خ��هڵ��ك��ی ك���وردس���ت���ان ل����ه‌ده‌س����ه‌اڵت‌و پارتی شتێكی ناكۆك نییه به‌وان ،مێژووی سیاسه‌ته‌كانیان ده‌زانن .ئهوان باش ده‌زانن ئه‌مانیش پڕیه‌تی له‌كارو ك���رده‌وه‌ی لهم كه‌وه‌اڵمی خهڵك به‌سیاسه‌ته‌كانیان ،نا یه . ج��ۆره .سیاسه‌تی بیست ساڵی راب��ردووی هۆی ئ�هوهی كه‌گۆڕان له‌سه‌ره‌تای هاتنه حیزبی شیوعیش له‌كوردستاندا بریتی بووه‌له مه‌یدانییه‌وه كۆمه‌ڵێك دروشمی كرچوكاڵ‌و خۆژیانكردنیكی ئاشتیانه‌و بێوه‌ی لهنێوان نیوه‌ناچڵی له‌مه‌ڕ خواستهكانی خهڵكی یهكێتیو پارتیدا ،باجی ئهمهش قڕوقه‌پكردن كوردستان‌و دژ به‌گه‌نده‌ڵی سیاسیو ئیداری بووه له‌ئاست هێرشكردنه سهر مافهكانی به‌رزكرده‌وه ،هه‌وڵدانێك بوو بۆ نیشاندانی روویه‌كی جیاواز له‌یه‌كێتی‌و پارتی به‌خه‌ڵكی خهڵكی كوردستاندا. دهستوور :ئۆپۆزیسیۆن ،به‌تایبه‌ت گۆڕان ك��وردس��ت��ان ب��ۆ ئ���هوهی بتوانێ دهنگی هێشتا به‌رنامه‌‌و پالنی ستراتیژییان بۆ هیچ خهڵكی له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا به‌ده‌ستبهێنێ. شتیك نه‌خستووه‌ته‌ڕوو .لهراستیشدا ده‌نگدانی خهڵك به‌گۆڕان ئ����ای����ا ب���ه‌ڕاس���ت���ی دهن��گ��دان نهبوو به‌خودی گ��ۆڕان ،بهڵكو س��ت��رات��ی��ژی��ی��ان ده‌نگنه‌دان بوو بهیهكێتیو پارتی ،وتنی نا ب�����ۆ گ���ۆڕی���ن���ی بوو به‌ئه‌وان ،نهك بهڵێ به‌گۆڕان. س��ی��س��ت��م �هك �ه دهستوور :به‌رای تۆ كام میكانیزمانه ه���هی���ه ،وهك گونجاون بگیرێنه‌به‌ر بۆ گۆڕینی سیستم پ���ێ���ش���ت���ر له‌كوردستاندا؟ گۆڕین به چ جۆره هێزێك دهك��رێ��ت؟ ب�هه�هڵ��ب��ژاردن‌و دروستكردنی بزووتنه‌وه‌ی سیاسی؟ یان به راپه‌رین؟ یان به‌چی؟ ناسك ئهحمهد :پرسیارێكی دڵخۆشكه‌ره. مانای وای�ه قسه هاتووه‌ته سهر گۆڕانی ریشه‌یی له‌كوردستاندا .گۆڕانی ریشه‌یی‌و گۆڕینی سیستم له‌كوردستاندا له‌گره‌وی رووخاندنی دهسهاڵتی یهكێتیو پارتیدایه. جێبه‌جێكردنی خواستهكانی خهڵك، به‌رقه‌راربوونی ئازادی سیاسیو یه‌كسانی‌و عه‌داله‌تی كۆمهاڵیهتی له‌گره‌وی الچوون، جێپێچۆڵكردنی ئهم دهسهاڵتهی ئێستادایه. ئ �هم دهس �هاڵت �هی ئێستا قابیلی ریفۆرم چاككردن نییه ،ئهوان گه‌ر ده‌ستبه‌رن بۆ ههر جۆره ریفۆرمێك له‌ده‌سه‌اڵته‌كه‌یاندا، ئ �ه‌وا به‌نه‌مانی خۆیان ت�ه‌واوده‌ب��ێ��ت .بۆ نمونه ئهگهر ئهم ده‌سه‌اڵته ئازادی سیاسی باسیانده‌كرد ،یان هێواش هیواش ده‌بن به‌ته‌وای ماناوه به‌فه‌رمی بناسێت ،ئه‌وا بهشێك له‌سیستمه‌كه .ئایا مه‌سه‌له‌ی له‌ماوه‌یه‌كی كورتدا شاهیدی راپهرینو هاتنه ب���هگ���ژداچ���وون���هوهی ن��ا دادپ����ه‌روه‌ری����ی مه‌یدانی ملیۆنی خهڵكی كوردستان ده‌بن كۆمهاڵیهتیو گه‌نده‌ڵیی ئیداریو سیاسی ،له‌به‌رانبه‌ر ده‌سه‌اڵته‌كه‌یاندا. گۆڕانكاری ریشه‌یی گۆڕینی سیستم تهنیا ب��اب�هت��ی ب��ان��گ�هش�هی ه �هڵ��ب��ژاردن ب��وون؟ هه‌ندێكیش دهڵێن گوتاری هێزه له‌كوردستاندا تهنیا له‌رێگه‌ی بزووتنه‌وه‌یه‌كی ئۆپۆزیسیۆنه‌كان زیاد له‌پێویست تاكتیكییه ،جه‌ماوه‌ریی به‌هێزو به‌رچاوڕۆشنی خهڵكی ده‌كرێت كه‌ئاسۆی خۆی به‌ته‌واوی مانای وهك ئهوهی ستراتیژی بێت؟ ناسك ئهحمهد :له‌به‌رنامه‌و پراكتیكی وشه‌كه‌وه له‌ئاسۆی بزووتنه‌وه‌ی كوردایه‌تی ههر حیزبێكی سیاسیدا ستراتیژو تاكتیك جیاكردبێته‌وه .بزووتنه‌وه‌یه‌ك كه چهند ناتوانن دوو شتی جیاوازو سهر به‌یه‌ك نه‌بن ،ئامانجی رۆشنی لهبهردهم بێت له‌وانه: ئازادی بێ مه‌رجی سیاسیو راده‌ربڕین، تاكتیك بریتیه لهو سیاسه‌ته مه‌قته‌عی‌و مه‌رحه‌له‌ییانه‌ی كه‌ئه‌و حیزبه بۆ گه‌یشتن دامه‌زراندنی دهسهاڵتی خه‌ڵك‌و ههڵبژاردنی به‌ستراتیژییه‌كه‌ی ده‌ستی بۆ ده‌بات .حیزب‌و نوێنه‌رانی راسته‌وخۆی خهڵك له‌شوراكانی بزووتنه‌وه‌كان بهبێ ستراتیژ ناتوانن تا سهر شوێنی ك��ارو ژیانیانداو جیاكردنهوهی بژین‌و له‌نێو هاوكێشه‌و گێژاوه سیاسییه‌كاندا كوردستان له‌عێراق‌و دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تێكی دهستو پێی خۆیان ونده‌كه‌ن‌و ده‌پووكێنه‌وه .س �ه‌رب �هخ��ۆی غ �هی��ره ق �ه‌وم �یو مه‌زهه‌بی بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان باڵێك‌و به‌شێكه له‌كوردستاندا. بهدیهێنانی ئهم ئامانجانه‌ش كاتێك له‌ب��زووت��ن��هوهی ناسیۆنالیستی ك��ورد. ستراتیژی ئ �هم ب��زووت��ن �هوهی �هو حیزب‌و مه‌یسه‌ر دهبێت كه‌ده‌سه‌اڵتی پارتیو یهكێتی هێزه‌كانی س �هر ب�ه‌ئ�هم بزووتنه‌وه‌یه‌ش له‌كوردستاندا پوچه‌ڵبووبنه‌وه‌و وه‌ال نرابن. له‌په‌نجا ساڵی راب����ردووه‌وه رۆش��ن�ه ،تا ئهم كاره‌ش به‌هه‌ڵبژاردن‌و ده‌نگدان ناكرێت، ئهم مێژووه چ له‌كوردستانی عێراق ،چ ئیمكان نییه لهژێر قودره‌تی میلشیایی‌و له‌كوردستانی ئێران‌و توركیا حیزبێك یان سه‌ركوتگه‌رانه‌ی ئهم ده‌سه‌اڵته‌دا له‌رێگه‌ی هێزێكی ناسیۆنالیستی كوردم نه‌بینیووه ،هه‌ڵبژاردنێكه‌وه كه‌میلشیای پارتیو یهكێتی ستراتیژییه‌كی ج��ی��اوازی نیشاندابێت .سه‌رپه‌رشتیده‌كات ،كه‌سانێك هه‌ڵبژێردرێن ستراتیژی ناسیۆنالیزم له‌كوردستان كه‌نوێنه‌ری راسته‌خۆی خهڵك بن‌و ناكۆك بریتییه له‌نوێنه‌رایه‌تیكردنی به‌رژه‌وه‌ندی‌و بن بهیهكێتیو پارتی .ئهم كاره به‌ڕاپه‌رین‌و قازانجی ب��ۆرژوازی‌و سه‌رمایه‌دارانی كورد شۆڕشی خهڵكی كرێكارو زه‌حمه‌تكێش‌و له‌نێو دهسهاڵتی مه‌ركه‌زی م�ه‌وج��وودداو ژن��ان‌و پیاوانی ئ��ازادی��خ��وازی كوردستان پچڕینی بهشێك له‌كورسی له‌ده‌سه‌اڵتی به‌ئه‌نجام ده‌گات. دهستوور :حیزبی كۆمۆنیستی كرێكاریی مه‌ركه‌زیدا ،لهم رێگه‌یه‌شه‌وه به‌شداریكردن له‌ده‌سه‌اڵتی مه‌ركه‌زیدا .تاكتیكه‌كانیشیان ههر لهسهرهتاوه داوای گۆڕینی سیستمی ب��ۆ گه‌یشتن ب �هم ئامانجه بریتی ب��ووه سیاسی دهكهن ،بهاڵم ئهوه چهند ساڵێكه له‌فشارهێنان ب��ۆ دهوڵ��هت��ی م �ه‌رك �هزی سست‌و الواز بوون ،زۆربهیان په‌راگه‌نده‌ی له‌رێگه‌ی به‌ندوبه‌ست لهگهڵ ده‌وڵه‌تانی واڵتان بوون ،به‌شداری‌و گاریگه‌رییان لهناو دراوس����ێ‌و خ��ۆگ��رێ��دان �هوه به‌سیاسه‌تی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستاندا نه‌ماوه ،ئهوه بۆچی جه‌نگی‌و پیالنه‌كانی ده‌وڵه‌تانی زلهێزی وهك ده‌گه‌ڕێته‌وه؟ دروستبوونی گۆڕان كاریگه‌ری ئه‌مریكاو به‌ریتانیا لهقۆناغی جیاجیاداو ههیه لهسهر الوازبوونی حیزبی كۆمۆنیستی سه‌ركوتكردنی ده‌نگه ئازادیخوازه‌كان‌و چینی كرێكاریی ،كه به‌حیزبێكی ئه‌نتی ده‌سه‌اڵت كرێكارو خهڵكی زه‌حمه‌تكێشی كوردستان‌و ناسراوه؟ ناسك ئهحمهد :حیزبی كۆمۆنیستی ناڕه‌زایه‌تیه‌كانیان . گۆڕان هیچ ستراتیژییه‌كی تری جیاوازی ك��رێ��ك��اری��ی س��اڵ��ی ٢٠٠٠له‌په‌المارێكی نییه بێجگه له‌مه .ئهوهی گۆڕانی كردووه وه‌حشیانه‌ی یهكێتی نیشتمانی كوردستاندا به‌ئۆپۆزیسێۆنی یهكێتیو پارتی ،ئه‌وه‌یه به‌رێبه‌ری نه‌وشیروان مسته‌فاو تاڵهبانیو ك��هگ��ۆڕان به‌تاكتیك‌و سیاسه‌ته‌كانی لهسهر داوای جمهوری ئیسالمی‌و حیزبی یهكێتیو لهم چوارچێوه‌یه‌شدا به‌هاوسه‌نگی به‌عس ،له‌كوردستان پاشه‌كشه‌ی پێكرا، هێزی نێوان یهكێتیو پارتیو وردهورده چاالكی قه‌ده‌غه‌كراو ئه‌ندامان‌و كادرانمان قودره‌تمه‌ندبوونی پارتی له‌به‌رانبه‌ر یه‌كێتیدا ناڕه‌حه‌ت‌و موخالیفه .گۆڕان ده‌یه‌وێت ئهم ته‌وازنه بگۆڕێت .ئهمهش به‌ئه‌ندازه‌ی سه‌ره
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
پشو و 11
ئاریان كه‌ریم ،تاج ده‌به‌خشێته هه‌ڵه‌بجه
دهستوور ئاریان كه‌ریمی گۆرانیبێژ كه‌ئه‌ستێره‌ی یه‌كه‌می وه‌رزی سێیهمی به‌رنامه‌ی كوردستاری كه‌ناڵی كوردسات بوو ،ئێستا سه‌رقاڵی تهواوكردنی كاره‌كانی ئه‌لبومه نوێكه‌یه‌تی بهناوی تاج. ئاریان كه‌ریم به‌ده‌ستووری وت سه‌رقاڵی تهواوكردنی كاره‌كانی ئه‌لبومه‌كه‌یه‌تی‌و هه‌شت گۆرانی له‌خۆگرتووه. ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا گۆرانی تاج یه‌كێكه له‌گۆرانییه‌كانی ئه‌لبومه‌كه‌ی‌و بۆ هه‌ڵه‌بجه‌ی وتووه.
ئیسالم زاخۆی ی س ێ گۆران ی به‌سۆران ی ده‌ڵێت
ئیسماعیل سابوری ئه‌لبومێك ی ێ باڵوده‌كاته‌وه نو دهستوور ئیسماعیل سابوری گۆرانیبێژ سه‌رقاڵی كاركردنه له‌ئه‌لبومێكی نوێدا ،كه 8 گۆرانیو دوو مه‌قامی له‌خۆگرتووه. ئیسماعیل سابوری یه‌كێكه له‌هونه‌رمه‌نده به‌ئه‌زموونه‌كان‌و تائێستا خاوه‌نی 130 به‌رهه‌می هونه‌رییه ،له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور وتی ماوهی سێ ساڵه كار بۆ ئه‌لبومێكی نوێ دهكات كه 8گۆرانیو 2 مه‌قامی له‌خۆگرتووه. سابوری ناوی ئه‌لبومه‌كه‌ی ئاشكرانه‌كردو وتی به‌دوای سپۆنسه‌رێكدا ده‌گه‌ڕێم تا ئه‌ركی چاپ‌و باڵوكردنهوهی ئه‌لبومه‌كه‌م بگرێته ئه‌ستۆی.
دهستوور هونه‌رمه‌ند ئیسالم زاخۆیی سه‌رقاڵی تۆماركردنی ئه‌لبومێكی نوێیه كه سێ گۆرانی به‌زمانی سۆرانی له‌خۆگرتووه. ئه‌لبومه‌كه‌ی ئیسالم زاخۆیی 10گۆرانی له‌خۆگرتووه‌و به‌هاوكاری وهزارهت��ی رۆشنبیریو كۆمپانیای ئارت كه‌له‌رس به‌رهه‌مده‌هێنرێت. جگه لهو ئه‌لبومه زاخۆیی گۆرانییه‌كی ن��وێ��ی ت��ۆم��ارك��ردووه ب �هن��اوی النكه ئه‌ڤینێ‌و له‌ئه‌سته‌نبوڵ كلیپی بۆ كراوه.
گ���هن���ج���ێ���ك���ی س�����وی�����س�����ر ی دهب�����ێ�����ت�����ه پ����هك����هك���� ه
“ماندوو” له‌ئیسله‌ندا نمایشده‌كرێت
ژه‌نیار
دهستوور ف��ی��ل��م��ی م��ان��دوو ل��ه‌ده‌ره��ێ��ن��ان��ی سینه‌ماكاری كورد ئیبراهیم سه‌عیدی به‌نو ێنه‌ر ا یه‌تیی ه������ه‌رێ������م������ی ك����وردس����ت����ان، ل�ه‌ف��ی��س��ت��ی��ڤ��اڵ�ی ری������ك������اوی������ك ل��ه‌ئ��ای��س��هل��ن��دا نمایشكرا. فێستیڤاڵی نێونه‌ته‌وه‌یی ریكاویك له‌ڕۆژانی 23ی ئه‌یلول تا 3ی تشرینی یه‌كه‌می 2010به‌نمایشی كۆمه‌ڵێك فیلمی سینه‌ماكارانی سه‌رتاسه‌ری جیهان له‌شاری ریكاویك له‌واڵتی ئیسله‌ندا كۆتاییدێت.
ته‌رازوو
( 22ئه‌یلول 22 -ت .یه‌که‌م)
ی كهسێك ه���ه‌وڵ���دهدات ل �هب��اره شتێكه‌و‌ه قایلت ب��ك��ات ،ب �هاڵم ت��ۆ وهك هه‌میش ه ناچیته ژێر باری .ئاگادار ب ه له‌هه‌ڵسوكه‌وتت ی ب���ه‌ران���ب���هری ،چ��ون��ك � ه ئ �هگ �هر ی لێده‌كرێت. زویربوونی درێژخایه‌ن ی ی شاراوه‌ت ههیه ك ه ده‌توان هێزێك ی. ی بهێن به‌كار
دوپشک
( 23ت .یه‌که‌م 21 -ت .دووه‌م)
ه��هن��دێ��ك ل������ه‌ده‌ورو ب��ه‌ره‌ك��هت بۆچوونه‌كانیان دژی ئهوانهی تۆیه، هه‌ربۆی ه هه‌ندێك ڕۆژ دڵت خۆشه‌‌و ههست ب ه دڵنیایی ده‌كه‌یت ،بهاڵم زۆرج����ار دوودڵ دهردهك���ه‌وی���ت. خاڵه الوازه‌كانت بشاره‌وه ،چونك ه كه‌سانێك ه�هن ده‌یانه‌وێت به‌ڕ‌ه لهژێر پێت ده‌ربێنن.
ل��هم��ان��گ��ی داه����ات����وودا، به‌شداری له‌سێ فێستیڤاڵی نێوده‌وڵه‌تیدا دهكات. فێستیڤاڵه‌كان وت��ی��ش �ی ی له‌مه‌غریب‌و ئیرله‌نداو كۆریا باشووره. داڤێد تولهیلدان چیرۆكی گ��هن��ج��ێ��ك��ی س��وی��س��ری دهگێڕێتهوه بهناوی داڤێد میلله‌ر ،كه‌كوڕی سهرۆكی دادگ��ای فیدراڵی پێشووی سویسرایه ،م��اوه‌ی شه‌ش ساڵ ه ئهو كوڕه‌ی سویسرای بهجێهێشتووهو ب �ه‌ره‌و چیا سه‌خته‌كانی ك��وردس��ت��ان چ�����ووه ،ل����هوێ ب��ووه‌ت�� ه چه‌كداری په‌كه‌كه. ی دای���ك���ی داڤ���ێ���د ژن��ێ��ك �
ی داڤ��ێ��د میلله‌ر گه‌نجێك ی س��وی��س��ری��ی �ه ،واڵت���هك���ه به‌جێده‌هێڵێت‌و رووده‌كات ه چیاكانی كوردستان‌و دهبێت ه ی ی كرێكاران چه‌كداری پارت كوردستان (په‌كه‌كه) ،ئهم ه ی كوردیی ه ی فیلمێك چیرۆك ێ ی داه��ات��وو له‌س كه‌مانگ نێوده‌وڵه‌تیدا فێستیڤاڵی نمایشده‌كرێت. ی داڤ��ێ��د ت��ول��ه��ی��ل��دان ن��او ئ �هو فیلم ه دۆكیۆمێنتیی ه له‌ده‌رهێنانی كوردییه‌یه‌و مانۆ خه‌لیله ،ئهو ده‌رهێنه‌ر‌ه له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور وتی فیلمی داڤێد تولهیلدان
که‌وان
( 22ت .یه‌که‌م 20 -ک .یه‌که‌م)
پێویستت به پشووی زیاتره ،كهس ه نزیكه‌كانت وا ده‌زان��ن تۆ شته‌كان له‌خۆت گ��هوره دهك�هی��ت�هوهو زۆر به‌خۆته‌و‌ه سه‌رقاڵیت .ئاگات ل ه ی خه‌رجییه‌كانت بێت‌و زی��اده‌ڕه‌و له‌پاره خه‌رجكردندا مه‌كه .باش ی هه‌سته‌كانت بیربكه‌ره‌وه‌‌و دوا بكه‌وه.
گیسک
سه‌تڵ
( 21ک .یه‌که‌م 19 -ک .دووه‌م)
( 20ک .دووه‌م 18 -شوبات)
ی لهباره بۆ پێداچوونهوه هه‌فته‌یه‌ك ب � ه ت����ه‌واوی ئ��هو پ���رۆژان���ه‌دا ك ه ده‌ستت پێكردوون .كێبڕكێكردن ی دیكه‌دا له‌بیر خۆت لهگهڵ كه‌سان ی ی خۆشت له‌كه‌سێك به‌ره‌وه .هه‌واڵ ی خۆشه‌ویستته‌وه پێده‌گات ،ڕۆژ به‌ختت هه‌ینییه.
پ���هی���وه‌ن���دی���ی���هك���ان���ت ل��هگ��هڵ ی ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت ورده ورده سارد به‌خۆیه‌و‌ه ده‌بینێ .كاتێك شته‌كان ی دیك ه ده‌گه‌نه لوتك ه دهتوانی جارێك بیریان لێبكه‌یته‌وه‌‌و شێوازه‌كانیان بگۆڕیت .ئهم هه‌فته‌ی ه گونجاوه بۆ تاقیكردنهوهی ئهم توانایه‌ت.
ب��هت��هم��هن��هو دێ��ت��ه چیا سه‌خته‌كانی كوردستان ،بۆ ئ���هوهی دواج���ار ك��وڕهك�هی ببینێت ،ك �هم��اوه‌ی چهند ساڵێكه نه‌یبینیوه. ح��ك��وم��هت��ی ت��ورك��ی��ا بۆ چه‌ندجارێك رێگه‌یگرتوو‌ه له‌نمایشكردنی ئ�هم فیلم ه له‌فێستیڤاڵه جیهانییه‌كاندا، ی “هانی ی ئ���هوه به‌بیانوو ی دهدات”. كاری تیرۆریست فیلمه‌ك ه ب �ه‌ره �هم��ی مانۆ خه‌لیل‌و كه‌ناڵی ئاسمانیی س��وی��س��رای�ه ،ب�هه��اوك��اری��ی وهزارهت�������ی رۆش��ن��ب��ی��ری��ی سویسری‌و ده‌زگای هاندانی ك��اری سینه‌مایی سویسرا، له‌لۆزان به‌رهه‌مهاتووه.
نه‌هه‌نگ
( 19شوبات 20 -ئازار)
ی جێگیر‌و ی په‌یوه‌ندییه‌ك پێشنیار پڕ ههست بۆ هاوكاره‌كه‌ت ده‌كه‌یت. ی ی بۆن ه خۆش‌و جوانه‌كان بۆ ئهوه ژیان پێكه‌و‌ه بهسهر به‌رن .هه‌ندێك ێ ده‌یانه‌وێت بێنه نێو ی نو كهس ژی��ان��ت �هوه ،ب���هاڵم دهب��ی��ت�ه ڕێگر له‌به‌رده‌میان.
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
10پشوو
هه‌ولێر گرێكان ی شكسپیر ده‌كاته‌وه
سینه‌مای كوردی له‌ناوچ ه جێناكۆكه‌كاندا ژه‌نیار به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی سینه‌مای وه‌زاره‌تی رۆشنبیریو الوانی حكومهتی ههرێمی كوردستان ،لهچوارچێوهی هه‌فته‌ی فیلمی كوردی له‌شارو شارۆچكه‌كانی ه �ه‌رێ��م��ی ك��وردس��ت��ان ،ب��ڕی��اروای �ه له‌سه‌ره‌تای مانگی داهاتوودا فیلمه كوردییه‌كان له‌خانه‌قین نمایشبكرێن. ناسر حه‌سه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ری سینه‌مای وهزارهت������ی رۆش��ن��ب��ی��ری‌و الوان���ی حكومهتی ه �ه‌رێ��م ب �ه‌ده‌س��ت��ووری راگ�هی��ان��د “دوای ئ���هوهی هه‌فته‌ی
ژه‌نیار شانۆكارێكی ش��اری هه‌ولێر له‌ڕێگه‌ی نمایشێكی شانۆیی ك�ه‌ح�هوت دهقی شانۆیی ولیام شكسپیری له‌خۆگرتووه، ه���ه‌وڵ���ی ك����ردن����هوهی گ��رێ��ی ده‌ق���ه شانۆییه‌كانی ئ �هو شانۆنامه‌نووسه دهدات. گرێكانی شكسپیر ل �ه‌ئ��ام��اده‌ك��ردن‌و ده‌رهێنانی شانۆكاری گه‌نج دیار عومه‌ره، وهك دووه‌م به‌رهه‌می شانۆیی له‌وه‌رزی شانۆیی هه‌ولێردا له‌ماوه‌ی 21تا 23ئهم مانگه لهههولێر نمایشكرا. دیار عومه‌ر ده‌رهێنه‌ری شانۆگه‌رییه‌كه له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستووری وت “ئهم شانۆگه‌رییه هه‌وڵێكه بۆ كردنه‌وه‌ی ئ�هو گرێیانه‌ی له‌ده‌قه شانۆییه‌كانی شكسپیردا ههیه ،وهك ده‌زانین ئهو
ده‌قانه گرێی زۆریان تێدایه“. ش��ان��ۆگ��هری گ��رێ��ی�هك��ان��ی شكسپیر ح �هوت تێكستی شانۆیی شكسپیری له‌خۆگرتووه ،له‌وانه ماكبێس ،یۆلیۆس قه‌یسه‌ر ،هامێلت ،رۆم��ی��ۆو جولێت، شالیرو ریچاردی سێیه‌م. دیار عومه‌ر وتی “ههمیشه ئێمه به‌دوای جه‌ماوه‌ر كه‌وتووین ،لهبهرئهوه پێویسته جه‌ماوه‌ر دوای ئێمه بكه‌وێت ،ههموو دنیا شكسپیر ده‌ناسن بۆ ئێمه نه‌یناسین”. ئهم شانۆگه‌ریی ه كۆمه‌ڵێك ئه‌كته‌ری شانۆیی گه‌نج تێیدا ب �هش��دارب��وون، له‌میانه‌ی چاالكییه‌كانی وه‌رزی شانۆی هه‌ولێر نمایشكرا ،كه‌به‌ڕێوبه‌رایه‌تیی ش��ان��ۆی ه�ه‌ول��ێ��ر س��هر ب���ه‌وه‌زاره‌ت���ی رۆشنبیریو الوانی حكومهتی ههرێمی كوردستان سازیكردبوو.
شانیا :چۆپ ی الساییمده‌كاته‌وه ره‌وه‌ندجه‌واد شانیای گۆرانیبێژی به‌ڕه‌گه‌ز عه‌ره‌ب ئ��ام��اژه‌ی ب����ه‌وه‌دا ك�هچ��ۆپ�ی الس��ای �ی ئ �ه‌وی ك��ردووه‌ت �هوه ،چونكه كاتێك ئهو له‌كلیپێكدا ئه‌سپ ی به‌كارهێناوه ،دوات��ر چۆپیش چوو‌ه له‌كلیپێكدا ئه‌سپی به‌كارهێناوه. رۆژ ی 23ی ئهم مانگه شانیا له‌كۆنگره‌یه‌ك ی رۆژنامهوانیدا وت ی یه‌كه‌م ئه‌لبومم به‌زمانی كورد ی باڵوكردووه‌ته‌وه ،چونك ه كوردم زۆر خۆشده‌وێت. شانیا وت ی كلیپێكم كردو ئه‌سپم تێدا به‌كارهێناوه، دوات��ر بینیم چۆپی له‌كلیپێكدا السایی من ی كردووه‌ته‌وه ،ههروهها السای ی جوڵه‌كان ی منیش ی كردووه‌ته‌وه. شانیا له‌كۆنگر‌ه رۆژنامه‌وانییه‌كه‌دا داوایكرد ئه‌لبومه نوێیه‌كه‌ی بهناوی جوانترین چاو كۆپ ی نه‌كرێت.
كاوڕ
( 21مارس 20 -نیسان)
له‌ماوه‌ی ئهم چهند ڕۆژه‌دا كه‌سانێك ده‌ناسی ك ه خۆشت ده‌وێن‌و ده‌بن ه ی زۆر نزیكت .هاوڕێیه‌تیتان هاوڕێ زۆر ده‌گمه‌ن‌و به‌نرخ دهبێت ،بۆی ه پێویسته ئاگاداری بیت .شته‌كان ی ب ه ئاسانی به‌ده‌سته‌و‌ه دێن‌و بار داراییت باش دهبێت.
گا
( 21نیسان 20 -ئایار)
هه‌ندێك بابه‌ت ده‌خه‌یت ه ب�ه‌رده‌م ی كه‌سێكی نزیك بۆ ئ��هوهی بیر ی لێبكاته‌وه ،ب���هاڵم وه‌اڵم �هك��ان � خ��ۆش��ح��اڵ��ت ن���اك���هن .ه �ه‌وڵ��ب��ده كاره‌كانت خۆت ئه‌نجامیان بده‌یت‌و ی دی��ك�هی��ان نه‌سپێریت. به‌كه‌س ی بچكۆل ه بۆ هاوڕێیه‌كت دیارییه‌ك ده‌كڕیت.
دووانه
فیلمی كوردیمان ل �ه‌زۆرب �هی شارو شارۆچكه‌كانی ههرێمی كوردستان‌و ناوچه دابڕاوه‌كانی ههرێمی كوردستان سازكرد ،به‌نیازین له‌سه‌ره‌تای مانگی داهاتوودا ئهو چاالكییه له‌خانه‌قین سازبكه‌ین”. وتیشی “بهپێویستمانزانی ئهو چاالكییه له‌ناوچه دابڕاوه‌كانیش سازبكه‌ین‌و مه‌به‌ست لهم چاالكییه نیشاندانی فیلمه كوردییه‌كانه به‌بینه‌ری كورد بۆ ئ �هوهی له‌به‌رهه‌مه‌كانی ههرێمی كوردستان ئاگاداربن”. لهم هه‌فته‌یه‌دا هه‌ریه‌ك له‌فیلمی نیوه مانگ له‌ده‌رهێنانی به‌همه‌ن قوبادی‌و
شوێنێك ب��ۆ ی���اری له‌ده‌رهێنانی ش��ه‌وك��هت ئ�هم��ی�نو س��رت �ه لهگهڵ با له‌ده‌رهێنانی شه‌هرام عه‌لیدی، ههروهها دوو فیلمی ده‌رهێنه‌ری كورد هیشام زه‌مان به‌ناوه‌كانی مه‌مله‌كه‌تی زستان‌و باوكه نمایشده‌كرێن ،ئهم فیلمانه تائێستا چ�هن��دان خه‌اڵتی جیهانیان به‌ده‌ستهێناوه. هه‌فته‌ی فیلمی ك���وردی تائێستا له‌چه‌ندان شارو شارۆچكه‌ی ههرێمی كوردستان‌و ناوچه دابڕاوه‌كانی ههرێم سازكراوه ،له‌وانه هه‌ولێر ،كه‌ركوك، رانیه ،روان��دز ،كۆیه‌و چهند شارو شارۆچكه‌یه‌كی دیكه.
بورهان محه‌مه‌د ساباتێك بۆ مه‌قام ه كوردییه‌كان سازده‌كات موحسین یاسین
رۆژی 24ی ئ�هم مانگه گۆرانیبێژ ب��وره��ان م��ح �هم �ه‌د كۆنسێرتێكی به‌ناونیشانی “ساباتێك بۆ مه‌قامه كوردییه‌كان” سازكرد. ب��وره��ان م��ح�هم�ه‌د ب �هه��اوك��اری س �هرۆك��ی حكومهتی ههرێمی كوردستان‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی رۆشنبیرییه‌كان‌و سه‌نته‌ره تیپه هونه‌رییه‌كانی سلێمانی كاتژمێر 04:30له‌هۆڵی كۆنسێرتێكی رۆشنبیری ب�هن��اون��ی��ش��ان�ی ساباتێك ب��ۆ مه‌قامه كوردییه‌كان س�����ازك�����ردو ل���هالی���هن ب��ڵ��ن��د ق��ه‌ره‌داغ��ی��ی��هوه سه‌رپه‌رشتیی ده‌كرا. ل��هك��ۆن��س��ێ��رت��هك��ه‌دا ژم��ارهی��هك له‌مه‌قامه ك��وردی��ی �هك��ان��ی وهك ق���هت���ارو خ���اوك���ه‌رو ئ������ه‌اڵوه‌ی������س������یو س����ه‌ف����ه‌رو راس����ت‌و ح���هی���ران‌و خورشید پێشكه‌شكران.
( 21ئایار 20 -حوزه‌یران)
ی ب������ه‌رده‌وام ب���ه‌ده‌س���ت ن�هب��وون� ك��ات �هوه ده‌ناڵێنیت ،پێویستت ی كاته‌كانت ههیه. به‌ڕێكخستنه‌وه ی كهسێك دێته ژیانته‌و‌ه ك ه كاریگه‌ر ی ل �هس �هر بیركردنه‌وه‌كانت زۆر ی بچوك ده‌بێـت .هه‌ندێك گرفت ڕووت تێده‌كه‌ن ،بهاڵم زوو چاره‌سه‌ر ده‌بن.
قرژاڵ
( 21حوزه‌یران 22 -ته‌موز)
ی باش ته‌رخان ئهم هه‌فته‌یه كاتێك دهك �هی��ت ب��ۆ خۆشه‌ویسته‌كه‌ت، هه‌ربۆی ه چهند ڕۆژێكی هه‌فته‌ت پێ ی خۆش دهبێت .پێویست ه ئاگادار هه‌ستی ده‌وربه‌ره‌كه‌ت بیت‌و تهنیا ی خۆتدا له‌ڕێگه‌ی حه‌ز‌و ئاره‌زووه‌كان به‌كاری نه‌هێنی.
شێر
( 22ته‌موز 22 -ئاب)
هه‌فته‌یه‌كی زۆر گونجاوه بۆ هێمن بوونه‌وه‌‌و هاتنه‌و‌ه سه‌رخۆ .چهند كێشه‌یه‌ك چ��اره‌س��هر دهك �هی��ت كه ماوه‌یه‌كی درێ��ژه سه‌رقاڵیان كردوویت .خووه كۆنه‌كانت چیتر بێ سوود ده‌رده‌كه‌ون له‌الت ،بۆی ه واز له هه‌ندێكیان ده‌هێنی.
فه‌ریک
( 22ئاب 22 -ئه‌یلول)
ی گ�هوره ئ�هم ماوه‌یه ئه‌زموونێك ژیانت ده‌وڵه‌مه‌ندتر ده‌كات‌و دهبێت ه ی بزانی ل �ه‌ده‌وروب �هت ی ئ��هوه ه��ۆ ی دهگ���وزه‌رێ .ههست ده‌كه‌یت چ به‌رامبه‌ر ب ه شته‌كان زۆر هه‌ستیار بوویت ،بهاڵم به‌وجۆره نییهو هه‌ندێ به‌هر‌هی نوێ له‌خۆتدا ده‌دۆزیته‌وه.
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
پهروهرده 13
دوای حه‌وت ساڵ ،پله‌و زیاده‌ی موچه بۆ مامۆستایان ده‌گێڕدرێته‌وه بڕیاره له 6/1هوه زیاده‌ی موچه بۆ مامۆستایان سه‌رفبكرێت‌و له‌مه‌ودواش پله‌كانیان بۆ ئه‌ژماربكرێت زانیار داقوقی له‌كه‌ركوك بهبیانووی نهبوونی بودجه‌ی تایبه‌ت ماوهی 7ساڵه وه‌زاره‌تی دارایی عێراق بودجه ی زی��اده‌ی موچه‌ی بۆ مامۆستایانی سهر به‌وه‌زاره‌تی پ �ه‌روه‌رده خه‌رجنه‌كردووه. ههرچهنده سااڵنه مامۆستایانی عێراق چهندان خۆپیشاندانیان ئهنجامداوه ،بهاڵم هیچ سوودێكی نهبووه. چهند رۆژێ���ك ل�هم�ه‌وب�هر ل�ه‌زۆرێ��ك ل �هش��اره‌ك��ان��ی ع��ێ��راق��دا ج��ارێ��ك��ی تر ه �ه‌ڕه‌ش �هی ئه‌نجامدانی خۆپیشاندان كرا ئهگهر زیاده‌ی موچه‌ی مامۆستایان سه‌رفنه‌كرێت ،مامۆستایانی كه‌ركوكیش كه‌نزیكه‌ی 22ه�ه‌زار مامۆستا دهبێت، رۆژی یه‌كشه‌ممه بڕیاریاندا خۆپیشاندان بكه‌ن ،ب��هاڵم بههۆی ئ��هوهی هه‌واڵی سه‌رفكردنی زی���اده‌ی موچه‌و پێدانی پله‌كانیان پێگه‌یشت ،بڕیاریاندا جارێ فشاره‌كانیان رابگرن. فه‌وزییه عهبدوڵاڵ جێگری به‌ڕێوه‌به‌ری پهروهردهی گشتی كه‌ركوك ،له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور رایگهیاند كه‌وه‌زاره‌تی ناوبراو بڕیاریداوه به‌خه‌رجكردنی زیاده‌ی سااڵنه‌و به‌رزكردنه‌وه‌ی پله‌كانیان. فه‌وزییه وتی “ماوهی 7ساڵه دوای
پ��رۆس �هی ئ���ازادی عێراق 22000ه���ه‌زار مامۆستاو كارمه‌ند له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ی پهروهردهی كه‌ركوك چاوه‌ڕوانی زیاده‌ی موچه‌ی سااڵنه‌و به‌رزكردنه‌وه‌ی پله‌ن، بهاڵم تائیستا بههۆی نهبوونی بودجه‌ی تایبه‌ت لهالیهن وه‌زاره‌تی دارایی عێراقهوه نه‌توانرا ئهو پاره‌یه خه‌رجبكرێت”. م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی ك���ه‌رك���وك رۆژی یه‌كشه‌ممه بڕیاریاندا فشاره‌كانیان تا واده‌ی وهرگرتنی زیاده‌ی موچه‌كانیان‌و به‌رزكردنه‌وه‌ی پله‌كانیان كه‌مبكه‌نه‌وه، ب�����هاڵم ئ���هگ���هر ئ����هو ب����ڕی����اره زوو جێبه‌جێنه‌كرێت ،ئ��ه‌وا فشاره‌كانیان به‌رده‌وامبێت‌و ده‌ستپێده‌كه‌نه‌وه. ف �ه‌وزی��ی �ه ع �هب��دوڵ�ڵا ئاشكرایكرد كه لهالیهن مامۆستایانی كه‌ركوكه‌وه ه�ه‌ڕه‌ش�هی خۆپیشاندان ك��راوه ،بهاڵم تا 10/1راگیراوه كه‌بڕیاره لهو رۆژه‌دا زیاده‌ی موچه سه‌رفبكرێت. جێگری ب �ه‌ڕێ��وهب �هری پ���ه‌روه‌رده‌ی گشتی كه‌ركوك ئه‌وه‌شی وت “وه‌زاره‌تی پهروهرده ئهو 7ساڵه ره‌نجی مامۆستایانی به‌فێڕۆداوه” . به‌پێی زانیارییه‌كانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی پ����ه‌روه‌رده‌ی ك �ه‌رك��وك ،بڕیاره ل��������ه2010\6\1هوه زی����اده‌ی م��وچ�هی
م��ام��ۆس��ت��ای��ان س��ه‌رف��ب��ك��رێ��ت‌و له 2010\10\1هوه زیاده‌ی موچه‌ی 4مانگیان بۆ خه‌رجبكرێت. ح �هس �هن ب��اب��ا ع�هل�ی ب �ه‌ڕێ��وهب �هری
ح�����ك�����وم�����هت پ�����������ارهی ف����ۆرم����ی خ��������وێ��������ن��������دك��������اران ن�����������ادات نزیكه‌ی 430ملیۆن دینار له‌خوێندكارانی پۆلی 12وهردهگیرێت
كاروخ نامیق له‌سلێمانی
وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ داوای پاره‌ی فۆرمی خوێندكاران ل��ه‌وه‌زاره‌ت��ی دارای����ی دهك����ات ،ب���هاڵم تائێستا وه‌اڵمنه‌دراونه‌ته‌وه. وهزارهت�������ی خ��وێ��ن��دن �ی ب���ااڵو ت��وێ��ژی��ن �هوهی زان��س��ت �ی ب��ڕی��اری��دا له‌به‌رانبه‌ر پێدانی فۆرمی وه‌رگرتن لهزانكۆو پهیمانگاكان بڕی 10ههزار دینار له‌هه‌ر خوێندكارێكی ده‌رچووی پۆلی 12ئامادهیی وه‌ربگیرێت، بهاڵم له‌ئێستادا ئهو بڕیاره راگیراوه‌‌و داوا له‌حكومه‌ت ك��راوه له‌جیاتی خ��وێ��ن��دك��اران ئ���هو ب���ڕه پ��ارهی �ه دابینبكات. بۆ خوێندنی ساڵی 2010-2009 به‌هه‌ردوو به‌شی زانستی‌‌و وێژه‌ییه‌وه 76هه‌زار‌و 500قوتابی به‌شدارییان له‌تاقیكردنه‌وه‌كانی كۆتایی ساڵدا ك�����ردووه ،ك��ه 42ه����هزارو 415 خوێندكار ده‌رچ��وون ،بهو پێیه‌ش
ئهگهر ههر خوێندكارێك 10ههزار دیناری لێوه‌ربگیرێت ،به‌كۆی ههموو قوتابیانی ده‌رچ��وو دهبێت نزیكه‌ی 430ملیۆن دی��ن��ار ب���ه‌وه‌زاره‌ت���ی خوێندنی بااڵ بدهن. د .محه‌مه‌د سابیر به‌رێوه‌به‌ری گشتی خوێندن‌و پالندانان له‌وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵو توێژینه‌وه‌ی زانستی له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور رایگهیاند “بڕیاری وهرگرتنی 10ههزار دینار له‌خوێندكارانی پۆلی 12ئامادهیی له‌به‌رانبه‌ر پێدانی فۆرمی وه‌رگرتن لهزانكۆو پهیمانگاكان ،تائێستا نه‌چووه‌ته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه”. دك�����ت�����ۆر م����ح����هم����ه‌د وت���ی “نووسراوێكمان ئاراسته‌ی وه‌زاره‌تی دارایی كردووه ئهو پاره‌یه له‌جیاتی خ��وێ��ن��دك��اران خه‌رجبكات ،ب �هاڵم تائێستا به‌فه‌رمی هیچ وه‌اڵمێكیان نه‌داوینه‌‌ته‌وه“. ههروهها وتی ئهگهر حكومهت ئاماده‌نه‌بێت ئ �هو پ��ارهی �ه ب��دات، ناچارین له‌خوێندكارانی وه‌ربگرین.
ف��ۆرم �هك �هی ئهمساڵ ج��ی��اوازه لهسااڵنی راب��ردوو ،به‌ڕه‌نگاوڕه‌نگ ی له‌چاپدراوه‌‌و گۆڕانكارییه‌كی زۆری تێدا ئهنجامدراوهو بهشێوهی له‌زگه فۆرمه‌كه پڕده‌كرێته‌وه ،ههروهها ف���ۆرم���هك���ان ل�������ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت چاپكراون‌و س �ه‌دان ملیۆن دیناری تێچووه. دل��ێ��ر م��ح �هم �ه‌د ب��ه‌ڕێ��وهب��هری راگ�هی��ان��دن�ی وهزارهت����ی دارای���یو ئابووری له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور رایگهیاند “وهزارهت �ی خوێندنی بااڵ نووسراوێكی ئاراسته‌ی وهزارهت��ی دارایی كردووه بۆ سه‌رفكردنی بڕی ئهو پاره‌یه”. دلێر وتی “وهزارهت���ی داراییش نووسراوێكی ئاراسته‌ی ئه‌نجومه‌نی وهزی��ران ك��ردووه بۆ وهرگرتنی رای ئ�هوان ،ئهگهر ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران رازیبوو پاره‌كه‌یان بۆ خه‌رجده‌كرێت”. ب �ه‌پ��ێ��ی وت����هی ب��ه‌ڕێ��وهب��هری راگه‌یاندنی وه‌زاره‌تی دارایی حكومهت تائێستا وه‌اڵمی نه‌داونه‌ته‌وه.
دوان����اوه‌ن����دی ح��هوت��هغ��ار ل��ه‌داق��وق به‌ده‌ستووری وت “ئێمه ماوهی 7ساڵ ه ی موچه‌و به‌رزكردنی چاوه‌ڕوانی زی��اده پله‌ین ،بهاڵم لهو7ساڵه‌دا بێ به‌شكراوین”.
حه‌سه‌ن وتی “مامۆستایانی كه‌ركوك رۆژه‌ی یه‌كشه‌ممه به‌نیازی خۆپیشاندان بوون ئهگهر ئهو پاره‌یه خه‌رجنه‌كرایه”.
به‌‌ڕێز‌وه‌‌زیری خوێندنی ب������ااڵ ئ������اوا ن��اب��ێ��ت ئیدریس سابیر عهبدوڵاڵ
به‌‌ڕێز جه‌‌نابی‌وه‌‌زیر من بهناوی خۆم‌و ههموو ئهو خوێندكارانه‌‌وه ئهم گله‌‌یی‌و داوایه ده‌‌نووسم كه‌‌ته‌‌مه‌‌نمان له 30ساڵ زیاتره‌‌و ئهمساڵ بهشێوهی ده‌‌ره‌‌كی قۆناغی دوانزه‌‌یه‌‌ممان ته‌‌واوكردووه .پاش ئهو ههموو ناخۆشی‌و ماندووبوونه ،دواجار به‌‌خۆشحاڵییه‌‌وه له‌‌رۆژی 2010-9-23سهردانی به‌‌ڕێوبه‌‌رێتی پهروهردهی سلێمانییمان كرد بۆ وهرگرتنی فۆرمی زانكۆو پهیمانگاكان ،بهاڵم ئهوهی چاوه‌‌ڕواننه‌‌كراو بوو بۆ ئێمه ئهو به‌‌ڕێزه بوو كه‌‌پێیوتین هه‌‌ركه‌‌س تهمهنی له 30ساڵ زیاتربێت فۆڕمی نادرێتێ ،چونكه به‌‌وته‌‌ی ئهو ناتوانێت لهزانكۆو په‌‌یمانگا حكومییه‌‌كاندا بخوێنێت. بهڕاستی ئ�هو ههواڵه تووشی شۆكیكردین ،ئ�ه‌‌وه‌‌ب��وو پاش چ �هن��دان ه���ه‌‌وڵ‌و ئ��اگ��ادارك��ردن �هوهی كه‌‌ناڵه‌‌كانی راگ�هی��ان��دن‌و الیهنه په‌‌یوه‌‌ندیداره‌‌كان‌و گفتوگۆكردن لهگهڵ به‌‌ڕێز د.خه‌‌تاب‌و په‌‌یوه‌‌ندییكردنی بهڕێزیان به‌‌وه‌‌زاره‌‌ته‌‌كه‌‌تانه‌‌وه ،بڕیاردرا فۆڕممان پێبدرێت ،ب�هاڵم س��هرهڕای ئ �هوهش هێشتا دڵنیانین له‌‌گره‌‌نتی وه‌‌رگرتنمان .بۆیه بهپێویستمانزانی چهند شتێك به‌‌بیر به‌‌ڕێزتان بهێنینه‌‌وه .به‌‌ڕێز جه‌‌نابی وهزیر ئهگهر ده‌‌تانویست بڕیارێكی لهو شێوهیه بدهن ،دهبوو پێش دهستپێكردنی قۆناغی خوێندنی (2009 )2010ئه‌‌وه‌‌تان رابگه‌‌یاندایه ،چونكه ئهم بڕیاره سااڵنی پێشووترنهبووه یاخود كاریپێنه‌‌كراوه ،چونكه من بۆخۆم كهسانی سه‌‌روو 40 ساڵ ده‌‌ناسم ساڵی پار لهزانكۆو پهیمانگاكان وه‌‌رگیراون ،ههروهها پێویسته بیری به‌‌ڕێزت بێنمه‌‌وه كه‌‌زۆر كهس بۆ تهواوكردنی ئهم قۆناغه سێ بۆ چوار ههزار دۆالری داوه بهمامۆستای تایبهتی جگه له‌‌وه‌‌ی‌وازی له ئیشوكار هێناوهو ناڕه‌‌حه‌‌تییه‌‌كی زۆری بینیوه ،ئایا هه‌‌ستناكه‌‌ن بهو بڕیاره ره‌‌نج به‌‌خه‌‌سار دهبێت. جه‌‌نابی وهزی��ر ،من نمونه لهسهر خۆم ده‌‌هێنمه‌‌وه كهتهنیا مهبهستم خۆم نییه ،بهڵكو مهبهستم ههموو ئه‌‌وانه‌‌ن كه وهكو منن. به‌‌ڕێزم ،من ساڵی 1994- 1993كه لهقۆناغی شه‌‌شه‌‌می ئامادهیی بووم ،بههۆی خراپی بارودۆخ‌و جه‌‌نگی ناوخۆوه نه‌‌متوانی ئهو قۆناغه ته‌‌واوبكه‌‌م ،پاشان روومكرده هه‌‌نده‌‌ران دوای 10ساڵ له‌‌ئاواره‌‌یی بڕیاری گه‌‌ڕانه‌‌وه‌‌مدا ،چونكه پێموابوو دوای یه‌‌كگرتنه‌‌وه‌‌ی ههردوو ئیداره‌‌كه‌‌ی ههرێمی كوردستان‌و دهستبهكاربوونی به‌‌ڕێزت وهك وهزیری خوێندنی بااڵ ،ههلی زیاتر بۆ كه‌‌سانی‌وه‌‌كو من دهڕهخسێت كه‌‌قه‌‌ره‌‌بووی رابردووی خۆمان بكه‌‌ینه‌‌وه ،بۆیه ساڵی پار گه‌‌ڕامه‌‌وه‌‌و تاقیكردنهوهی ده‌‌ره‌‌كییم ئهنجامدا ،سوپاس بۆ خوا توانیم 92.5 بێنم كه‌‌بووه هۆی خۆشحاڵی خۆم‌و كه‌‌سوكارم‌و لهههمانكاتیشدا ئهم ئه‌‌زموونه‌‌ی من بووه هانده‌‌رێك بۆ ئهوانهی كه له‌‌خوێندن دابڕاون. من وام هه‌‌ستده‌‌كرد رهنگه لهالیهن به‌‌ڕیزتان‌و وه‌‌زاره‌‌ته‌‌كه‌‌تانه‌‌وه كارئاسانیم بۆ بكرێت تا خوێندنی قۆناغه‌‌كانی تریش ته‌‌واوبكه‌‌م، ب �هاڵم خهریكه بههۆی ئه‌‌مجۆره ب��ڕی��اران�هوه په‌‌شیمانده‌‌بمه‌‌وه له‌‌گه‌‌ڕانه‌‌وه‌‌م بۆ كوردستان .بۆیه داواكاریین له‌‌به‌‌ڕێزتان چاوێك بهو بڕیارهدا بخشێنه‌‌وه‌‌و بێبه‌‌شماننه‌‌كه‌‌ن له‌‌خوێندن لهزانكۆو په‌‌یمانگا حكومییه‌‌كاندا ،چونكه زۆربه‌‌مان توانای ئهوهمان نییه له‌‌زانكۆ ئه‌‌هلییه‌‌كاندا خوێندن ته‌‌واوبكه‌‌ین. لهگهڵ رێزو سوپاسی دووباره
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
12
i n f o @ d e s t u r. n e t
گانجان
لهگهڵ ویژدان ی مردوودا ی كچی خێزانێك ی عه‌ره‌ب بۆ كوڕه‌كه‌یان ده‌خوازن ،ده‌ستده‌كه‌ن ی ئهوه له‌سلێمان ی خێزانێك ی كورد دوا ی له‌باربردن ی منداڵ ی بووكه‌که‌‌یان ،داوای چل ههزار دۆالر دهكهن له‌به‌رانبه‌ر ته‌اڵقدانیدا به‌ئه‌شكه‌نجه‌دانیان ،دوا شۆڕش خالید نه‌با عه‌بدولحه‌مید ل�ه‌وك��ات�هی بڕیاریدا چیرۆكه پڕ توندوتیژییه‌كه‌ی بۆ دهستوور ئاشكرابكات ،لهگهڵ دایك‌و دوو خوشكه‌كه‌ی له‌ترسی بنه‌ماڵه‌یه‌كی ش��اری سلێمانی دوو ته‌كسی ده‌گۆڕن تا گه‌یشتنه شوێنی مه‌به‌ست بۆ ئه‌نجامدانی چاوپێكه‌وتنێك. نه‌با ده‌م��وچ��اوی هه‌ڵبزڕكاو و ماندو و ش �هك �هت ب���وو ،ل��هم��اوه‌ی س��ێ هه‌فته‌ی دوای ش��ووك��ردن��هك��هی��دا ،ئ���هو رۆژه‌ی چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ی ئهنجامدا تاكه‌جاربوو كه‌سێ رۆژ لهسهر یهك دووربێت له‌ئازار‌و توندوتیژی مێرده‌كه‌ی. نه‌با لهگهڵ دایكی‌و دوو خوشكه‌كه‌ی ترسی ئه‌وه‌یان ههبوو ئهو بنه‌ماڵه‌یه‌ی كه‌زیاتر له‌ساڵێكه ژیانی لێ تاڵكردوون لهو شوێنه كه‌چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ی تێدا ئه‌نجامده‌ده‌ن، بیاندۆزنه‌وه‌‌و بیانڕفێنن. عه‌بدولحه‌مید حسێن خێزانێكی عهرهبی شیعه مه‌زهه‌بن 4ساڵ له‌مه‌وبه‌ر له‌ترسی گروپه توندڕه‌وه‌كانی به‌غداد ده‌گوازنه‌وه بۆ سلێمانی ،بهاڵم چیرۆكێكی پڕ توند‌وتیژی‌و "سوكایه‌ت"ی ئهوان دوای دووركه‌وتنه‌وه‌یان له‌به‌غداد‌و له‌سلێمانی ده‌ستپێده‌كات. چیرۆكی نه‌با ن��هب��ا ع �هب��دول��ح �هم��ی��د ك��چ��ی گ����ه‌وره‌ی خێزانه‌كه‌ی ،له‌مانگی 8ی ساڵی ،2009 ب �هه��ۆی ن��زی��ك��ب��وون �هوهی بنه‌ماڵه‌یه‌كی ش��اری سلێمانییه‌وه ب �هن��اوی (ئ ،ن)، شووده‌كات به‌كوڕی ئهو ماڵه بهناوی (ف)، ب�هاڵم چیرۆكێكی پڕ ئ��ازار‌و توند‌وتیژی‌و سوكایه‌تیكردن بهو خێزانه عه‌ره‌به لهالیهن بنه‌ماڵه‌یه‌كی شاری سلێمانییه‌وه لێره‌وه ده‌ستپێده‌كات. نه‌با به‌ده‌ستووری وت "كوڕه‌كه بێ ئیش بووهو هیچ ئیشی نهكردووه ،بهردهوام داوای پاره‌ی لێمده‌كرد ،منیش ناچاربووم پاره‌ی بده‌مێ له‌ترسی لێدان‌و ئ��ازاردان��م ،بهاڵم تهنیا سێ هه‌فته دوای شووكردنم گهڕامهوه ماڵه‌وه ،چونكه نهمدهتوانی بژیم له‌گه‌ڵیدا". (ف) مێرده‌كه‌ی نه‌با له‌پێناو پ��اره‌دا بۆ مه‌سروفاتی رۆژان���هی ئاڵتونی ژنه‌كه‌ی ده‌فرۆشێت‌و به به‌رده‌وامیش داوای پاره‌ی لێده‌كات. ماڵی باوكی نه‌با بههۆی ئ��هوهی باری داراییان باشه ،مێرده‌كه‌ی بهردهوام داوای پ��ارهی لێكردووه ،هه‌ڕه‌شه‌ی كوشتنیشی لێكردووه ئهگهر بۆی په‌یدا نه‌كات. لهژێر ئه‌شكه‌نجه‌دا منداڵهكهی له‌بارده‌به‌ن نه‌با وتی "مێرده‌كه‌م‌و دوو برای بۆ ئهوهی منداڵه‌كه‌م ل�هب��ارب��ب�هن ،به‌هه‌رسێكیان لێیانده‌دام ،ئازارێكی زۆریان دام‌و ده‌یانویست له‌سه‌ربانه‌وه فڕێمبده‌نه خواره‌وه ،بۆ ئهوهی منداڵه‌كه‌م له‌بارببه‌ن ،له‌باریشیانبرد". نه‌با ئێستا لهگهڵ دایكی‌و دوو خوشكیدا
له‌سلێمانی بهتهنیا ژی��ان به‌سه‌رده‌به‌ن، ب �هه��ۆی ئ���هوهی ب���اوك‌و ب��راك �هی لهگهڵ ئه‌مریكییه‌كان له‌به‌غداد كارده‌كه‌ن. سلێمانی به بهراورد به‌شاره‌كانی تری عێراق به‌شارێكی ئارام‌و بێ كێشه داده‌نرێت ،بهاڵم بۆ خێزانه‌كه‌ی نه‌با ئهوه پێچه‌وانه‌بووه‌ته‌وه‌‌و بووه به‌شارێكی نائارام. كه‌ریمه داك��ی نه‌با وت �ی "ل �هو كاته‌وه‌ی كچه‌كه‌م داوای جیابوونه‌وه‌ی ك��ردووه، ههموو رۆژ دێته‌سه‌رمان‌و په‌نجه‌ره‌كانمان ده‌شكێنێت‌و له‌سێ كچه‌كه‌م‌و خۆم دهدهن". ك�هری��م�ه وت��ی "پێمانده‌ڵێت بوختانی شه‌ره‌فتان بۆ دروستده‌كه‌م ،ئهگهر ژنه‌كه‌م نه‌ده‌نه‌وه ،كه‌ده‌شیده‌ینه‌وه ئازاری دهدهنو لێی دهدهن". نه‌با ئهو سوكایه‌تییه‌ی گێڕایه‌وه كه لهالیهن بنه‌ماڵه‌ی (ئ ،ن)هوه پێیانده‌كرێت ،وتی "جارێكیان (ف) ل �هدی��وارهوه ب��ازی��داوهو هاتووه‌ته ژووره‌وه شه‌و بوو كاتێك ماڵی نه‌با خۆیان گۆڕیوه ،كامێراكه‌ی هێناوهو وێنهی ئ��هو و دایكی گ��رت��ووهو وتویه‌تی ئه‌مانه باڵوده‌كه‌مه‌وه لهههموو سلێمانی". بۆ ته‌اڵقدانی نه‌با( ،ف) داوای 40ههزار دۆالر دهكات كه‌ریمه ته‌قی دایكی نه‌با وتی نه‌با چهندان جار داوای ته‌اڵقی ك��ردووه ،بهاڵم ته‌اڵقی ن���اده‌ن‌و داوای 40ه���ه‌زار دۆالر دهك �هن له‌به‌رانبه‌ر ته‌اڵقدانیدا. داوا تۆمارده‌كه‌ن كه‌ریمه‌و كچه‌كانی هیچكات چ��اوه‌ڕێ��ی ئه‌وه‌یان نه‌ده‌كرد له‌سلێمانی رووبه‌ڕووی ئهو سوكایه‌تییه ببنه‌وه ،گله‌یی ئه‌وه‌شده‌كه‌ن سهردانی ئاسایش‌و پۆلیسیان كردووه ،بهاڵم به‌پێی پێویست به‌ده‌نگیانه‌وه نه‌هاتوون. كه‌ریمه ته‌قی دایكی وت�ی چهندان جار س�ه‌ردان��ی بنكه‌ی پۆلیسی به‌ختیاریمان كردووه ،بهاڵم "ئهوان سستن له‌كاره‌كانیاندا"، یهك دوو رۆژ ئهو كوڕه ده‌ستگیرده‌كرێت‌و دواتر ئازادده‌كرێت و پێیان کۆنتڕۆڵ ناکرێت. ئ��ام��اژه‌ی ب�هوهش��دا كه له‌مانگی یه‌كه‌وه پۆلیس داوای��ك��ردووه راپۆرتێكی پزیشكی بهێنن بۆ ئهو حاڵه‌ته‌ی كه لهژێر ئه‌شكه‌نجه‌دا منداڵه‌كه‌یان پێ له‌باربردووه ،وتی "ئێمه‌ش راپۆرته‌كه‌مان ب��رد ،ب �هاڵم دوات��ر له‌ترسا ته‌نازولمان كرد لهسهر ئهو بابه‌ته له‌بنكه‌ی پۆلیسی به‌ختیاری". نه‌با وت �ی "ل �ه‌وه‌ت �هی چ��ووم�هت�هوه ماڵی باوكم هه‌مووكات له‌دیواره‌وه دێته ژووره‌وه‌‌و په‌المارمانده‌دات ،نهك تهنیا من له‌خوشك‌و دایكیشم ،گه‌ڕه‌ك هه‌مووی شاهیده". ههروهها وتی "شكاتده‌كه‌ین ده‌چین بۆالی پۆلیس ده‌گیرێت ،زیندانیده‌كه‌ن بۆ نیو سه‌عات ،ئێمه دێینه‌ده‌ره‌وه ئهویش یه‌كسه‌ر به‌رده‌بێت". ئ��ام��اژه‌ی ب �هوهش��دا كه‌كاتێك له‌زیندان ئازادده‌كرێت خۆی به‌ماڵی دایكی نه‌بادا
دهك���ات���هوه ،دهڵ��ێ��ت "ئێمه حكومه‌تین هه‌رچییه‌ك ههیه لهژێر پێاڵوه‌كانمانه، نه‌ئاسایش ده‌خوێنینه‌وه نه پۆلیس ،ههرچی بنكه ههیه هی خۆمانه". ههروهها دایكی وتی "پێمانده‌ڵێت ئێمه حكومه‌تین ده‌رتانده‌كه‌ین لێره ،بڕۆنه‌وه بۆ به‌غداد ،بشڕۆنه‌وه بۆ به‌غداد خوێنتان ده‌ڕێژین". ه�ه‌ڕه‌ش�هی رفاندنی خوشكه‌كانی نه‌بای كردووه تهنیا له‌ماوه‌ی 15خوله‌كی چاوپێكه‌وتنه‌كه‌دا (ف) زیاتر له 10جار ته‌له‌فونی بۆ ژماره‌ی نه‌با ك��ردووه ،له‌یه‌كێك لهو ته‌له‌فونانه‌ی كردی هه‌ڕه‌شه‌یده‌كرد. نه‌با وتی "كات‌و ساتی بۆ نییه ،بهردهوام ته‌له‌فون ده‌كات‌و هه‌ڕه‌شه‌شده‌كات". دایكی نه‌با وت �ی "ه �ه‌ڕه‌ش �هی ل�هه�ه‌ردوو كچه‌كه‌ی ترم كردووه ،ده‌ڵێت له‌قوتابخانه ده‌یانڕفێنم‌و ده‌یانكوژم". بنه‌ماڵه‌ی (ف) له‌بنه‌ماڵه‌یه‌كی شێخه‌كانی سلێمانین ،له‌نێو ده‌زگ���ا ئه‌منییه‌كانی سلێمانی ده‌ستڕۆیشتوون‌و لێره‌و له‌وێ پشتگیریده‌كرێن .بۆیه هه‌مووكات له‌كاتی ده‌ستگیركردنی كوڕه‌كه‌یاندا به‌زووترین كات ئازادده‌كرێت. ی نه‌با به‌دزییه‌وه ماڵیان بۆ خێزانه‌كه شوێنێكی نادیار ده‌گوازنه‌وه هه‌فته‌ی رابردوو نه‌باو دوو خوشكه‌كه‌ی‌و دایكی ماڵیان به‌دزییه‌وه گواستووهتهوه بۆ گه‌ڕه‌كێكی ت��ر .دوای ئ��هوهی (ف) خۆی كردووه به‌ماڵی نه‌باداو ویستویه‌تی بیخنكێنێت. نه‌با وتی "مێرده‌كه‌م له‌دیواره‌كه‌و‌ه بازیداو ویستی بمخنكێنێت ،منیش ته‌له‌فونم كرد بۆ 104ب�هاڵم رایكرد ،دوات��ر سه‌عات 5 عه‌سر دوو ب��رای هاتن ل �هگ �هڵ خۆیدا به‌چه‌قۆوه هه‌ڕه‌شه‌یانكرد ،وتویان باوكم ئێمهی ن����اردووه ،وتویه‌تی 4ده‌فته‌ر دۆالرم��ان بده‌نێ ئینجا ته‌اڵقت ده‌ده‌ی�نو بڕۆنه‌وه بۆ به‌غداد". كه‌ریمه‌ی دایكی نه‌با ،وتی "چووین بۆ ی بۆ ماڵی باوكی ی خاڵه حاج فولكه ی كوڕه‌كه‌دا ی لهگهڵ باوك (ف) بۆ ئهوه قسه‌بكه‌م ،بهاڵم باوكه‌كه 5 ،پیاوی به‌ردای ه گیانمان‌و لێیانداین ،ههموو ئهو گه‌ڕه‌ك ه شاهیده". له‌وكاته‌ی له‌فولك هی خاڵه حاجی خهڵكی ئهو ناوچه‌ی ه ته‌له‌فونیانكردووه بۆ ،104 بهاڵم بنه‌ماڵ هی (ف) له‌پۆلیسی 104یان داوه به‌بۆكس‌و شه‌ق‌و ئه‌وانیش نهیانتوانیوه هیچیان له‌گه‌ڵدا بكه‌ن .بهاڵم دواتر (ف) ده‌ستگیركراوه ،ب �هاڵم جارێكیتر ئ��ازاد كراوه‌ته‌وه. ی نه‌با قس هی بۆ دهستوور دهكرد، له‌وكاته شوێنی ئه‌شكه‌نجه‌دان به‌جه‌سته‌یه‌وه بوو ی شكات نه‌با وتی "هه‌مووكات بۆ ئ �هوه
نه‌كه‌ین‌و نه‌چینه الی كهس ،ده‌ڵێت ئێوه ب��راده‌ری ترتان ههیهو خائینین‌و تۆمه‌تی شه‌رفمان بۆ دروستده‌كه‌ن". ی ئێستا ماڵی نه‌با به‌ناچاری له‌هه‌فته رابردوو گه‌ڕه‌كه‌كه‌یان چۆڵكردووه‌‌و چوون بۆ گه‌ڕه‌كێكی تر له‌ترسی ئهو بنه‌ماڵه‌یه‌‌و گواستویانه‌ته‌وه. پۆلیس :دۆسییه‌مان ب��ۆ كێشه‌كه‌یان كردووه‌ته‌وه ی ی بنك ه رائید چیا مه‌حمود به‌ڕێوه‌به‌ر ی به‌ختیاری له‌لێدوانێكدا بۆ پۆلیس ی دادگامان ی "ئێمه فه‌رمان دهستوور وت ی ی ده‌ستگیر جێبه‌جێكردووه ،وتویه‌ت ی بكه‌ن، بكه‌ن ،ده‌ستگیرمانكردووه ،ئازاد ئازادمان كردووه ،وهك پۆلیس ئهوهی لهسهر ێ كه‌موكورتی‌‌و شانمانه كردوومان ه به‌ب چهندان دۆسێیان بۆ كراوه‌ته‌وه". ی به‌وه‌شدا كه‌ئه‌و ماڵه ناحه‌قی چیا ئاماژه دهك��هن ئهگهر بڵێن پۆلیس هیچی بۆ نه‌كردووین‌و وتی "باكه‌مێك به‌ویژدانه‌و‌ه قسه‌بكه‌ن ،ئێم ه چهندانجار ئهو كه‌سه‌مان ده‌ستگیركردووه ،دوات��ر ئازادكراو‌ه ی به‌فه‌رمانی دادوه‌ر بووه، ههموو به‌هه‌موو شێوهیهك به‌ده‌میانه‌و‌ه ی پێویستبێت بۆمان چووین ،ئهوه ك���ردووه ،ب �هاڵم ئ��هوان له‌چه‌ندان شوێن ته‌شهیریان به‌ئێم ه كردووه، دهڵێن هیچمان بۆ ناكه‌ن ،ئهگهر ی به‌رده‌وامبن لهو قسانه ،به‌تۆمه‌ت ته‌شهیر له‌دادگا داوا لهسهر ئهو خێزانه تۆمارده‌كه‌ین". م���وق���ه‌ده‌م س���ه‌رك���هوت ع��وم �هر ی ی توندوتیژ به‌ڕێوه‌به‌ری نه‌هێشتن دژی ژنان ده‌ڵێت "ئه‌ركی ئێم ه تهنیا ب �ه‌دواداچ��وون � ه ب��ۆ ئهو ی ژن��ان ك��ێ��ش��ان�هی رووب�����هر دهب��ێ��ت��هوه ،ك��ێ��ش�هی ئ�هو خێزانه‌شمان ره‌وانه‌ی داداگا كردووه ،ئهوان رێوشوێن ه یاساییه‌كان ده‌گرنه‌به‌ر ی ب�����ۆ چ���ۆن���ی���هت��� چاره‌سه‌ركردنی ئهو كێشهیه".
به‌هه‌رسێكیان لێیانده‌دام ،ئازارێكی زۆریاندام بۆ ئهوهی منداڵه‌كه‌م له‌بارببه‌ن، له‌باریشیان برد
هاوسه‌رگیری بێ مه‌ال ...دابونه‌ریت رێگری لێده‌كات به‌پێی یاسای باری كه‌سێتی ماره‌كردن لهبهردهم دادگادا هیچ جیاوازییه‌کی نیی ه لهگهڵ شه‌رعدا ،بهاڵم له‌كوردستاندا دابونه‌ریت رێگریده‌كات كاڵێ ئه‌نوه‌ر له‌سلێمانی "رازی��ت شوو ب ه (ك��اروان) بكه‌یت؟ چهند مسقاڵی بۆ ك��ردوی��ت ،رازی��ت ب��هوه؟ كوا شاهیده‌كان؟" ئه‌مانه ئهو پرسیاران ه بوون كه‌دادوه‌ری باری كه‌سێتی سلێمانی له‌ژووانی كرد. ژووان لهبهردهم دادوه‌ری ب��اری كه‌سێتی له‌سلێمانی چاوه‌ڕوانی پرسیاری جیاوازتربوو لهو پرسیاران هی كه‌مامۆستا ئاینییه‌ك ه دوو رۆژ پێش ئه‌وكات ه لێی دهكرد ،بهاڵم ههمان ئهو پرسیاران ه دووباره‌بوونه‌وه. ی پێی سه‌یربوو ژووان دوای هاتنه‌ده‌ره‌و‌ه ی الی پیاوه لهوهی ئهگهر ههمان سیناریۆ ئاینییه‌ك ه له‌ماره‌كردنی ئهو دووباره‌ببێته‌وه، ئیتر چ پێویست دهكات الی پیاوانی ئاینی ماره‌ببڕێت. ی ژووان پێشتر ههرچهنده كاروانی ده‌زگیران به‌ژووانی وتبوو تهنیا له‌دادگا پرۆسه‌كه‌یان ته‌واوده‌كه‌ن ،بهاڵم ژووان بهوه رازینابێت، ی ئهوه شه‌رعی نییه لهڕووی بهو بیانووه ئاینیه‌وه .ههروهها ماڵه‌وه‌شیان ئه‌وه‌یان پێ قبوڵ نهبووه. دابونه‌ریت رێگری له‌كچان‌و كوڕان دهكات
تهنیا له‌دادگاكاندا گرێبه‌ستی هاوسه‌رگیری ئه‌نجامبده‌ن. بهشێك له‌كچان‌و كوڕان گوێ به‌دابونه‌ریت‌و ی الی قس هی خهڵكی ن��اده‌ن‌و بهبێ ئ �هوه پیاوانی ئاینی له‌یه‌كتر ماره‌ببڕێن ،روو له‌دادگاكان دهك��هن ،به‌پێی یاسای باری كه‌سێتیش ئهوه رێگه‌پێدراوه ،بهاڵم به‌شێكی تریان ناتوانن گوێ به‌دابونه‌ریت نه‌ده‌ن. ب �ه‌پ��ێ��ی ی���اس���ای ب����اری ك �هس��ێ��ت��ی ك ه لهساڵی 2008دا په‌رله‌مانی كوردستان په‌سه‌ندیكردووه ،ماره‌كردن لهبهردهم دادگادا ی نیی ه لهگهڵ شه‌رعدا ،بۆیه ئهو هیچ جیاواز یاسای ه رێگه‌ده‌دات گرێبه‌ستی هاوسه‌رگیری تهنیا له‌دادگاكاندا ئه‌نجامبدرێت. ی ی زۆرب����هی زۆر ب��ن�هم��اس�ه‌ره‌ك��ی��ی�هك��ان� ی یاسای ب��اری كه‌سێتی، م��اده‌و بڕگه‌كان ی ئیسالمه‌و‌ه وه‌رگ��ی��راوهو بۆ له‌شه‌رعیه‌ت ئهوهی له‌دادگاكانیشدا به‌شێوه‌یه‌كی شه‌رعی ی پرۆسه‌ك ه ئه‌نجامبدرێت ،بهاڵم بیركردنه‌وه زۆرێ��ك له‌تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌و دابونه‌ریت تائێستاش رێگری لهوه دهكات. كوێستان جه‌مال ژنێكی ته‌مه‌ن 24ساڵ‌و هیچ كات باوه‌ڕی بهو بیركردنه‌وه‌ی ه نهبوو ی كه‌ده‌بێت لهبهردهم پیاوانی ئاینیدا پرۆسه
هاوسه‌رگیری ئه‌نجامبدرێت. ی كوێستان ناوی خوازراوی ئهو ژنه‌ی ه كه‌ماوه ی ئهنجامداوه ،لهگهڵ 10مانگ ه هاوسه‌رگیر مێرده‌كه‌یدا پێشتر بڕیاریاندابوو كهتهنیا له‌دادگا پرۆس هی هاوسه‌رگیری ئه‌نجامبده‌ن. ی "خ��ۆم‌و هاوسه‌ره‌كه‌م باوه‌ڕمان ئهو وت بهو بیركردنه‌وه‌ی ه نییه ،كه‌ده‌بێت لهبهردهم مامۆستای ئایینیدا ماره‌بكرێن". ههرچهنده زۆرێك له‌ك هس‌وكاری هه‌ردووالیان داوای���ان لێكردبوون كه‌ده‌بێت لهبهردهم مامۆستای ئایینیدا هاوسه‌رگیرییه‌ك ه ئ�هن��ج��ام��ب��درێ��ت ،ب���هاڵم ئ����هوان گوێیان به‌بیركردنه‌وه‌ی ئهوان نه‌دا. ی ی مزگه‌وت یاسین ده‌روێش غه‌فور وتارخوێن خانه‌قا وتی ئهگهر ماره‌كردن لهبهردهم یاسادا بێت‌و بنه‌ما سه‌ره‌كییه‌كانی شه‌رعییه‌ت ی په‌یڕه‌‌وبكرێت ،ئه‌وا پێویست ناكات له‌ال ی ماره‌بكرێت. مامۆستای ئاین ی ی ئاین ئهو وتی "ئهگهر بێت‌و به‌په‌یڕه‌و ی ماره‌نه‌كرێت ،ئه‌وا ئهو دوو كهس ه له‌ڕوو شهرعهوه حه‌الڵ نین به‌یه‌كتر". له‌ئێستادا به‌شێكی كه‌من ئهوانهی تهنیا دادگ��اك��ان ه�هڵ��دهب��ژێ��رن ب��ۆ گرێبه‌ستی هاوسه‌رگیری ،زۆرێنه‌ی خهڵكی پێیانوای ه
نابێت بهبێ مامۆستای ئایینی ئهو پرۆسه‌ی ه ئه‌نجامبدرێت. ی مزگه‌وتی خانه‌قا ده‌ڵێت باشتره وتارخوێن هاوسه‌رگیرییه‌ك ه لهبهردهم مامۆستای ئاینی‌‌و یاساشدا ئه‌نجامبدرێت. هێمن مه‌هدی 25ساڵ ،هێشتا نه‌چووه‌ت ه نێو پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیرییه‌و‌ه پێیوای ه ئهگهر تهنیا له‌دادگا گرێبه‌ستی هاوسه‌رگیری ی "ئهو ئه‌نجامبدرێت ،ئهوه شه‌رعی نییهو وت كچ ه حه‌اڵڵ نابێت بهو كوڕه". هێمن ده‌ڵێت گرێبه‌ستی دادگاكان تهنیا بۆ ئهو جۆره مامه‌اڵن ه لهالیهن زۆرێك له‌كچان‌و كوڕانه‌وه ده‌كرێت كه‌پێویستیان پێی دهبێت. ی 5 ج �ه‌زا سه‌عید ته‌مه‌ن 34س��اڵ م��اوه ساڵه پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری ئهنجامداوه ی ئ��هو م��اره‌ك��ردن ل �هب �ه‌رده‌م ب�هب��ۆچ��وون� ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و مامۆستای ئایینیدا نه‌ریتێك هیچیتر. ی "ئ�هوهی وایلێكردووم لهبهردهم جه‌زا وت م��ام��ۆس��ت��ای ئاییندا هاوسه‌رگیرییه‌ك ه ئه‌نجامبده‌م ،تهنیا نه‌ریت‌و كلتووره‌كه‌مانه". ی كۆمهاڵیهتی باس لهوه تارا محه‌مه‌د توێژه‌ر ی دهكات كرانه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه‌و هۆشیاربوون ی تاكه‌كانی كۆمه‌ڵ وای��ك��ردووه ببێته‌هۆ
ی باوه‌ڕبوونیان بهمامۆستای كه‌مبوونه‌وه ئاینی. ی كۆمه‌ڵگه‌كه‌مان ی "داب��ون�هری��ت� ت��ارا وت � ی ی لهبهردهم مامۆستای ئاین وایكردووه ئهوه ی ماره‌نه‌كرێن ،واده‌زان��ن هه‌ڵه‌یه‌كی گهوره ی ی یاساو ئاین ی الیه‌ن كردووه لهگهڵ ئهوه هیچ جیاوازییه‌كیان نییه". به‌پێی یاسای باری كه‌سێتی هاوسه‌رگیری ی بریتیه له‌گرێبه‌ستێك لهنێوان رهگ �ه‌ز ی نێرو مێ ،كه ل �ه‌ڕووی شهرعهوه ئامانج ی ژیانێكی ه��اوب��هش بێت دروس��ت��ك��ردن � له‌نێوانیاندا ،به‌مه‌رجێك تهمهنی ئهو دوو كه‌سه له‌سه‌رووی 16هوه ساڵ بێت. ی پارێزه‌ر دیار ئاوات ده‌ڵێت بنه‌ماسه‌ره‌كییه‌كان ی ی زۆری ماده‌و بڕگه‌كان له‌شه‌رعیه‌ت زۆربه ی ئیسالمییهوه وه‌رگ��ی��راوه ،كه‌واته دانان ی م�ه‌رج�ه یاساییه‌كانیش ه�هم��ان مه‌رج شه‌رعین. ی ی "ناتوانین بڵێین ئهو گرێبه‌ست ه دیار وت ی شه‌رعییه‌و‌ه له‌داگاكان ئه‌نجامده‌درێت له‌روو ی داده‌مه‌زرێن ،چونك ه گرێبه‌ستی هاوسه‌رگیر ی ی شكل لهناو دادگاكاندا بریتیی ه له‌ئیجرائات یاسایی بۆ تۆماركردنی ئ �هو گرێبه‌ست ه له‌دادگادا".
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
عێراق
15
خهڵك ماندووه‌و په‌رله‌مانتاران پشووده‌ده‌ن كهس مالكی قبوڵ نیی ه بۆ سهرۆك وه‌زیران ،ئهویش كهسی تر په‌سه‌ند ناكات ئا :محه‌مه‌د عهلی كه‌مال سه‌ركرده عێراقییه‌كان به‌ساردو سڕیه‌و‌ه هه‌وڵ بۆ پێكهێنانی حكومهتی نوێ دهدهن دوای حه‌وت مانگ له‌هه‌ڵبژاردن ،له‌كاتێكدا ه��اوواڵت��ی��ان ب�هگ�هرم��وگ��وڕی��ی�هوه ب��ه‌ره‌و سندوقه‌كانی ده‌نگدان رۆیشتن. پێرێ دوا هه‌وڵی الیهنه عێراقییه‌كان بۆ پێكهێنانی حكومهت شكستیهێنا ،پاش ئهوهی لیستی دهوڵهتی یاساو ئیئتیالفی نیشتمانی نه‌یانتوانی لهسهر كاندیدێك ساغببنه‌وه بۆ سه‌رۆكایه‌تی حكومهت. چاودێرانی سیاسیش دهڵێن رێكنه‌كه‌وتنی لیسته براوه‌كانی هه‌ڵبژاردن‌و پێكنه‌هێنانی حكومهتی ن��وێ ،ده‌بێته كاڵبوونه‌وه‌ی متمانه‌ی ده‌نگده‌ری عێراقی به‌یه‌كێك له‌هه‌ره گرنگترین پایه‌كانی پرۆسه‌ی دیموكراسی كه‌هه‌ڵبژاردنه. سه‌قامگیری عێراق له‌مه‌ترسیدایه ب���هه���ۆی ن���هب���وون���ی ح��ك��وم�هت��ێ��ك�ی ك��اراو سه‌رقاڵبوونی بهرپرسانی عێراق به‌گفتوگۆكانی پێكهێنانی حكومه‌ته‌وه، دۆخ���ی ئ��اس��ای �ش‌و سه‌قامگیری عێراق شڵه‌ژاوه. ئاژانسی فارس نیوز باڵویكردهوه كۆماری ئیسالمی ئێران له‌باره‌ی ئهو قه‌یرانه‌وه لهسهر زاری مه‌نوچه‌هر موته‌كی وهزیری دهرهوهی ئ �هو واڵت���هوه رای��گ �هی��ان��دووه پێكهێنانی حكومهتی ن��وێ گرنگه بۆ سه‌قامگیری عێراق .موته‌كی له‌كۆبوونه‌وه‌ی لهگهڵ ئاد میلكه‌رتی نوێنه‌ری نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان بۆ عێراق ئاماژه‌ی به‌وه‌شكرد پاڵپشتیكردن له‌عێراق‌و ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و بنیاتنانه‌وه‌ی ژێرخانی ئهو واڵته له‌بنه‌ما سه‌ره‌كییه‌كانی سیاسه‌تی ئێرانن به‌رانبه‌ر به‌دراوسێكه‌ی. وهزیری دهرهوهی ئێران داوای له‌واڵتانی ناوچه‌كه‌ش ك��رد بایه‌خ به‌سه‌قامگیری‌‌و ئاسایشی عێراق بدهن ،پاشان رایگهیاند كۆبوونه‌وه‌ی وه‌زیرانی واڵتانی دراوسێی عێراق له‌واڵتی به‌حره‌ین بۆ جێگیری واڵتی یه‌كه‌م یه‌كالكه‌ره‌وه ده‌بێـت. هاوكات جه‌الل تاڵه‌بانی سهرۆك كۆماری عێراق سوپاسی ئێرانی كرد بۆ ئهو رۆڵه‌ی له‌بنیاتنانه‌وه‌ی سه‌قامگیری‌‌و ئاسایشی واڵته‌كه‌یدا گێڕاویه‌تی. خ �هڵ��ك م���ان���دووه‌و پ �ه‌رل �هم��ان��ت��اران پشووده‌ده‌ن رۆژنامهی نیۆرك تایمز له‌ڕاپۆرتێكدا لهژێر ناوی عێراق دوای پشوویه‌كی درێژ، چ��اوه‌ڕوان��ی حكومه‌ته .ئ��ام��اژه‌ی بهوه كردووه ده‌نگده‌ران كه له‌وه‌رزی به‌هاردا‌و بێ گوێدانه هیچ هه‌ڕه‌شه‌یه‌كی "تیرۆریستان" به‌ره‌و سندوقه‌كانی ده‌نگدان رۆیشتن ،بهاڵم به‌هار رۆیشت‌و هاوین هات ،هاوینیش تهواو بوو ئه‌وا پایزه ،بهاڵم ئهو كهسانهی ئهوان ده‌نگیان بۆ داون هێشتا لهسهر دیاریكردنی سه‌ركرده‌یه‌ك رێك نه‌كه‌وتوون. ل �ه‌ڕاپ��ۆرت �هك �ه‌دا ه��ات��ووه ه��اوواڵت��ی��ان چاوهڕێی پارته‌كانن بۆ ئهوهی رێكبكه‌ون‌و دهس��ت به‌كاربكه‌ن .رۆژنامه‌كه ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردووه له‌پاڵ ئهوهی وه‌رزی هاوین به‌شه‌پۆلێك ل�هت��ون��دوت��ی��ژی‌‌و نهبوونی ته‌زووی كارهباو ئاوی خواردنه‌وه‌‌و نهبوونی خزمه‌تگوزارییه سه‌ره‌تاییه‌كان تێپه‌ڕی، بهاڵم پهرلهمانتاره هه‌ڵبژێراوه‌كان لهههموو ئهوانهوه دوور بوون‌و پشوویه‌كی 200رۆژییان به‌سه‌ربرد ،كه تا ئێستاش به‌رده‌وامه. پ�ه‌رل�هم��ان��ت��اران جگه ل��هو پ��ارهی �هی وه‌ری���دهگ���رن‌و ئ���هوهی دڵ��ی��ان بیخوازێت ئه‌نجامیده‌ده‌ن .چونكه تا ئێستا تهنیا ی �هك ك��ۆب��وون �هوهی��ان س���ازك���ردووهو ئهو ك��ۆب��وون �هوهی �هش كه‌متر ل�ه 9خوله‌كی خایاندووه .هه‌روه‌ك ئهو ماوه‌یه‌یان له‌ئوتێله هه‌ره باشه‌كانی واڵتانی ئ��وردون‌و سوریا‌و ئێران‌و دوبه‌ی به‌سه‌ربردووه. رۆژنامه‌كه رایده‌گه‌یه‌نێت چاوپێكه‌وتنی ل���هگ���هڵ زی���ات���ر ل����ه‌دوان����زه ك���هس ل �هو په‌رله‌مانتارانه ئهنجامداوه كه‌هه‌موویان له‌ته‌له‌فزیۆنه‌كانه‌وه چاودێری پێكهێنانی حكومهت دهكهن ،كه‌هه‌موویان لهسهر ئهوه كۆكن كه‌هه‌واڵی زۆرو به‌ره‌وپێشچوونی كه‌م له‌وباره‌یه‌وه ههیه. كازم جه‌واد یه‌كێكه لهو په‌رله‌مانتارانه‌‌و رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌ئه‌و نوێنه‌ری خهڵكی عێراقه ،بهاڵم وا دیار نییه كه به‌وجۆره بێـت ،چونكه زۆر بێزاره‌‌و فشارێكی زۆری له‌سه‌ره. ئه‌یاد سامه‌ڕایی سهرۆكی خولی پێشووی په‌رله‌مانی عێراق بۆ نیۆرك تایمز ده‌ڵێت هه‌ستكردن به‌خه‌م‌و خه‌فه‌ت شتێكی باوه له‌نێو هاوكاره‌كانیدا ،نهبوونی خولێكی نوێ
له‌دانیشتنه‌كان بارودۆخێكی له‌تاڵی لهڕووی ده‌رونییه‌وه دروستكردووه. سامه‌ڕایی ده‌ڵێت "ئهوانه ههست بهبێ سودی دهكهن ،چونكه تموحی گۆڕانكارییان ههبوو ،ب �هاڵم ئهو په‌رۆشییه له‌ئێستادا وه‌ستێنراوه". رۆژنامه‌كه ئاماژه بهوه دهدات هه‌ریه‌ك لهو پارله‌مانتارانه مانگان ه نزیكه‌ی یانزه ه��هزارو په‌نجا دۆالر موچه‌یانه ،به‌كرێی خانوو‌و ئۆتۆمبیل‌و 30پاسه‌وان‌و پاسپۆرتی دبلۆماسییه‌وه. ل �هی�لا ح��هس��هن ی�هك��ێ��ك�ی ت���ره ل�هو په‌رله‌مانتارانه ،ده‌ڵێت "ههست به‌شه‌رمه‌زاری ده‌كه‌م كاتێك خهڵك پرسیارم لێده‌كه‌ن چی رووده‌دات ،كاتێك ده‌چمه ده‌ره‌وه لهوه ده‌ترسم خهڵكی لۆمه‌م بكه‌ن". مه‌حمود عوسمانیش ك�ه له‌هه‌مان لیسته‌كه‌ی له‌یالیه هاوپهیمانی كوردستانییه، ده‌ڵێت كه‌ده‌چێته بینای په‌رله‌مان ،بهاڵم كهسی لێ نییه ،هه‌ندێكجار نهبێت هه‌ندێك له‌هاوڕێكانی خۆی ده‌بینێ. ئهو ئاماژه ب�هوه دهدات ك�هب�ه‌رده‌وام لهگهڵ خێزانه‌كه‌یدا له‌ماڵه‌وه‌یه‌‌و هه‌لێكی ب��اش �ه ب��ۆ ب��هس��ه‌رب��ردن��ی ك���ات ل�هگ�هڵ هاوسه‌ره‌كه‌یدا. ف�هت��اح ئه‌لشێخ له‌لیستی عێراقییه رایده‌گه‌ینێت كه ئهو كاتانه‌ی له‌به‌رده‌ستیدایه به‌كۆمه‌ڵێك شته‌وه خۆی سه‌رقاڵده‌كات بۆ داهاتووی سوودی ههبێت .ئاماژه به‌وه‌ش دهدات مانگی ره‌مه‌زانی راب��ردووی لهبهر گه‌رما‌و نهبوونی كاره‌با له‌سوریا ته‌واوكرووه. كاریگه‌ری واڵتانی ده‌ره‌وه ئاڵۆزییه‌كان زیاترده‌كات ههر سه‌رباره‌ت به‌پێكهێنانی حكومهتی ن��وێ ،به‌شار ئ�هس�هدی س�هرۆك�ی سوریا ئاشكرایكرد ئهوان پاڵپشتی ههر رێكه‌وتنێك لهنێوان پێكهاته جیاوازهكانی عێراقدا دهك���هن ك �ه ل �هس �هر بنهمای پاراستنی یهكێتیو ع��ه‌ره‌ب ب��وون‌و س���ه‌روه‌ری ئهو واڵته بێت ،ئهم وتانه‌شی لهچوارچێوهی پێشوازیكردن له‌وه‌فدێكی لیستی دهوڵهتی ی مالكی سهرۆك قانون به‌سه‌رۆكایه‌تی نور وهزیری ماوه‌به‌سه‌رچووی عێراق هات ،كه بۆ ئاساییكردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان
ههردوو واڵت نامه‌یه‌كی ئاڕاسته‌ی ئه‌سه‌د كردبوو. هاوكات سه‌ید ئهحمهد سافی نوێنه‌ری ئایه‌توڵاڵ عهلی سیستانی مه‌رجه‌عی بااڵی شیعه‌كان له‌شاری كه‌ربه‌ال هۆشداری دا سهبارهت به‌دواكه‌وتنی پێكهێنای حكومهت، رایگهیاند ئهوه رێگه بۆ ده‌ركه‌وتنی هه‌ندێ كێشه‌ی البه‌ال خۆش دهك��ات ،كه‌ئامانجی سه‌ره‌كی له‌بیری سیاسییه‌كان ده‌باته‌وه ،كه بریتییه له‌پێكهێنانی حكومه‌تێكی نوێ بۆ ماوهی چوار ساڵی ئاینده. سه‌ید ئهحمهد سافی رایگهیاند هیچ شتێكی نوێ له‌باره‌ی پێكهێنانی حكوته‌وه له‌ئارادا نییه ،ئهوه نهبێت هه‌ندێك كهس له‌نێو لیسته‌كاندا بانگه‌وازی خێراتركردنی ئهو پرۆسه‌یه‌یان به‌خاوكردنه‌وه بیستووه. سافی وتی "بڕوامانوایه ئهو بابه‌ته گه‌یشتووه‌ته ئاستێك كه‌هه‌مووان خواست بۆ خێراتركردنی پرۆسه‌كه ده‌خوازن به‌مه‌به‌ستی چه‌سپاندنی یاساو رێكخستنه‌وه‌ی شێوه‌ی واڵت". دواك��هوت��ن��ی پێكهێنانی حكومهت ئه‌مریكاشی نیگه‌رانكردووه‌‌و له‌وباره‌یه‌وه هیالری كلینتۆن وهزیری دهرهوهی ئهمریكا له‌كۆبوونه‌وه‌ی لهگهڵ هۆشیار زێباری هاوتا عێراقییه‌كه‌ی له‌نیویۆرك گوزارشتی له‌خه‌می ئیداره‌ی واڵته‌كه‌ی‌‌و واڵتانی دۆستی عێراق كرد سهبارهت به‌پێكنه‌هێنانی حكومهت، به‌تایبه‌ت كاتێك به‌غداد به‌ڵێنی داوه كار بۆ ده‌رچوون له‌به‌ندی حه‌وت بكات. دواین هه‌وڵ شكستیهێنا رۆژی دووشه‌ممه عادل عه‌بدولمه‌هدی سه‌ركرده‌ی ئیئتیالفی نیشتمانیو یه‌كێك له‌كاندیده‌كان بۆ پۆستی سهرۆك وه‌زیران رایگهیاند گفتوگۆكانی نێوان لیسته‌كه‌ی‌‌و لیستی دهوڵهتی یاسا به‌بنبه‌ست گه‌یشتووه. شكستهێنانی ئ��هو ه �ه‌وڵ �ه جارێكی تر گفتوگۆكان ده‌باته‌وه بۆ خاڵی سفر. پێناچێت گرێ سهرۆك وهزی��ران به‌مزوانه بكرێته‌وه. تا ئێستا هیچ سیناریۆییه‌كی نوێ بۆ پێكهێنانی حكومهت نه‌خراوه‌ته‌ڕوو كه‌مایه‌ی ره‌زامه‌ندی لیسته براوه‌كان بێت یان ببێته كارنامه‌ی گفتوگۆی نێوانیان.
ئا :هیوای سه‌لیمی
ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید محه‌مه‌د باقری سه‌در.. گه‌نجترین ئایه‌توڵاڵ ی ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید محه‌مه‌د باقری سه‌در ،به‌هۆ ی بۆ ی جیهاد دژ به به‌عس‌و ملنه‌دان ده‌ركردنی فه‌توا داواكانیان لهژێر ئه‌شكه‌نجه‌دا كوشتیان ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید محه‌مه‌د باقری سه‌در له 1ی مارسی 1935له‌شاری كازمیه‌ی عێراق له‌دایكبووه .باوكی سه‌در سه‌ید حه‌یده‌ری سه‌در عاملی له‌زانا ناسراوه شیعه‌كانی عێراق‌و دایكی كچی عه‌بدولحوسێنی ئالی یاسین له‌پیاوانی ئایینی شیعه‌ی عێراق بوو .ره‌چه‌ڵه‌كی سه‌ید محه‌مه‌د باقری سه‌در بۆ سه‌ید سه‌درئه‌دین ده‌گه‌ڕێته‌وه كه لهساڵی 1779له‌لوبنان بووه . سه‌ید محه‌مه‌د باقری سه‌در له‌سێ ساڵیدا باوكی له‌ده‌ستده‌دات‌و ئه‌ركی به‌خێۆكردنی كه‌وته ئه‌ستۆی ب��را گ �ه‌وره‌ك �هی سه‌ید ئیسماعیلی سهدرو خاڵۆكه‌ی .له‌منداڵیدا بۆ خوێندن نێردرایه قوتابخانه‌‌و له‌خوێندنگه‌ی مونته‌دا نه‌شری شاری كازمین ده‌ستی به‌خوێندن كرد .له 12ساڵیدا بۆ خوێندنی وانه‌كانی حه‌وزه‌ویی بۆ شاری نه‌جه‌ف سه‌فه‌ریكرد‌ووه له‌وانه مه‌زهه‌بیه‌كانی شێخ محه‌مه‌د ره‌زای ئالی یاسین‌و ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید ئیسماعیلی خویی به‌شداریكرد .سه‌یدباقری سه‌در له 17ساڵیدا به‌پله‌ی ئیجتهاد ده‌گات‌و زه‌میینه‌كانی به‌شداربوون له‌خوێندنی بااڵی ئایینی بۆ دهڕهخسێت. لهساڵی 1957له ژێر هه‌ژموونی بڕواكانی سه‌ید محه‌مه‌د باقری سهدرو لهالیهن قوتابیان‌و بڕوامه‌ندان به‌بیروباوه‌ڕه‌كانی ناوبراو حیزبی ده‌عوه‌ی ئیسالمی عێراق دامه‌زرا .حزبێك كه له‌سه‌ره‌تادا لهچوارچێوهی بزووتنه‌وه‌یه‌كی مه‌زهه‌بیدا خۆی پێناسه‌كرد‌و دواتر بههۆی كوشتنی رابه‌ری مه‌عنه‌ویی ئهو رێكخراوه‌یه ،واته سه‌ید محه‌مه‌د باقری سه‌در ،دوژمنایه‌تیه‌كی گهوره لهنێوان حیزبی ده‌عوه‌‌و حیزبی به‌عس دروستبوو ده‌عوه ده‌ستیدایه چه‌ك‌و له‌ساڵه‌كانی دوای رووخانی حكومهتی به‌عس بووه گهورهترین هێزی سیاسیی عێراق .نوری مالیكی‌و ئیبراهیم جه‌عفه‌ری له‌ئه‌ندامانی ناسراوی ئهو رێكخراوه‌بوون. سه‌ید محه‌مه‌د باقری س �ه‌در زیاتر له 24كتێبی له‌بواره جیاجیاكانی زانستی ئاینیی‌و كۆمهاڵیهتی نووسیوه‌‌و ناسراوترین كتێبه‌كانی بریتین له -1 :اقتصادنا -2االسس المنتقیه الاستقرا -3االسالم یقودالحیاه -4االبنك الربوی فی االسالم -5یحوس حول الوالیه -6فلسفتنا -7العالم الجدید االصول -8فدك فی التاریخ -9بحوت حول المهدی -10الفتاوی الوازحه‌‌و ... نووسراوه‌كانی سه‌ید محه‌مه‌د باقری سه‌در له‌ئاستێكدابووه كه‌كاریگه‌ری لهسهر ناوه‌ڕۆكی ده‌ستووری ئێران دانا .كۆماری ئیسالمی ل�ه‌داڕش��ت��ن�هوهی دهس��ت��ووری نوێی ئێراندا كه‌ڵكی له‌تیوه‌ره‌كانی ناوبراو وه‌رگرت. سه‌ید محه‌مه‌د باقری سه‌در وهك گه‌نجترین مه‌رجه‌عی شیعه پێناسه‌كراوه‌‌و پێش له‌گه‌یشتنی ناوبراو به‌ته‌مه‌نی 40ساڵی‌و لهدوای كۆچی دوایی ئایه‌تووڵاڵ حه‌كیم قۆناغی مه‌رجه‌عییه‌تی ناوبراو ده‌ستیپێكرد. پێش له‌سه‌ركه‌وتنی شۆڕشی ئیسالمی ئێران سه‌ید محه‌مه‌د باقری سه‌در نامه‌یه‌ك بۆ ئایه‌تووڵاڵ خومه‌ینی ده‌نێرێت‌و به‌رابه‌ری شۆڕشی ئێران راده‌گه‌یه‌نێ كه‌ئاماده‌یه ههر چه‌شنه هاوكارییه‌ك بۆ به‌ده‌سه‌اڵتگه‌یشتنی كۆماری ئیسالمی بكات .دواتر فه‌توایه‌ك بۆ پشتیوانی له‌بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی به‌رابه‌ری خومه‌ینی ده‌رده‌كات‌و رێبه‌رانی ئهو رێگایه به‌شه‌هیدانی سه‌ربه‌رز پێناسه‌ده‌كات .لهدوای زۆرتربوونه‌وه‌ی ناكۆكییه‌كانی نێوان سهدرو حكومهتی به‌عس ،سه‌ید محه‌مه‌د باقری سه‌در فتوای جیهاد له‌دژی حكومهتی به‌عس دهدات. لهدوای ئهو فتوایه بوو كه‌ناوبراو لهالیهن به‌عسه‌وه ده‌ستگیركرا. ده‌وت��رێ كه‌حكومه‌تی ئهو سه‌رده‌مه‌ی به‌عس چهندان جار هه‌وڵیداوه كه‌ئایه‌تووڵاڵ سه‌در رازی بكات كه‌فتوایه‌ك بۆ كوشتنی كورده‌كانی عێراق ده‌ربكات ،بهاڵم سه‌ید محه‌مه‌د باقری سه‌در ته‌سلیمی ئهو داواكارییه‌ی حكومهتی به‌عس نابێت. سه‌ید محه‌مه‌د باقری سه‌در لهدوای مردنی ئایه‌تووڵاڵ حه‌كیم بووه رابه‌رێكی ناسراوی شیعهو بههۆی دژایه‌تیكردنی حكومهتی به‌عس بۆ چوار جار لهالیهن حزبی به‌عسی عێراقهوه ده‌ستگیركرا. دوایینجار له‌پێنجی ئاپریلی 1980ده‌ستگیركرا‌و سێ رۆژ دواتر بههۆی ئه‌شكه‌نجه‌ی زۆر له‌زیندانه‌كانی به‌عس لهگهڵ خوشكه‌كه‌ی كه به‌بنت الهدی ناسرابوو ،گیانی له‌ده‌ستدا. ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید محه‌مه‌د باقری سهدرو خوشكه‌كه‌ی له‌گۆڕستانی تایبهتی بنه‌ماڵه‌كه‌یان بهناوی گۆڕستانی ئایه‌تووڵاڵ شه‌ره‌فئه‌دین نێژران و گۆڕه‌كه‌ی له‌پاڵ ده‌ستی براكه‌ی بهناوی سه‌ید ئیسماعیلی سه‌دره. سه‌ید محه‌مه‌د باقری سه‌در شه‌ش منداڵ لهدوای خۆی به‌جێدێڵێت كه‌پێنجیان كچن‌و یه‌كێكیان كوڕه بهناوی سه‌ید جه‌عفه‌ر. ل �هدوای كوژرانی سه‌ید محه‌مه‌د باقری سهدرو خوشكه‌كه‌ی ئایه‌تووڵاڵ خومه‌ینی راب��هری ئهو سه‌رده‌مه‌ی ئێران سێ رۆژ ماته‌مینی له ئێراندا راگه‌یاند.
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
14تایبه‌ت
ئێران له‌هه‌وڵ ی باڵوكردنه‌وه ی بیری شیعه‌گه‌رێتیی ه له‌هه‌رێم ی هه‌رێمدا دهكهن ی دیبلۆماسی ،ده‌ستتێوه‌ردان له‌كاروبار ی كار كۆنسوڵخانه‌كان ی ئێران له‌بر هیوای سه‌لیمی له‌مێژووی نوێی ملمالنێی نیوان شیعهو سوننه له‌ناوچه ئیسالمییه‌كاندا چه‌مكێك ب ه ناوی "هه‌نارده‌كردنی شۆڕشی ئیسالمی" هاتووه‌ته كایهوه كه‌هه‌مان هه‌نارده‌كردنی شیعه‌گه‌راییه‌و سوننه‌كان وهك به‌رده‌نگی ئهم سیاسه‌ت ه كراونه‌ته ئامانج. ێ ده‌یه‌ی رابردوودا ئهم چه‌مكه لهدوای له‌س به‌ده‌سه‌اڵتگه‌یشتی كۆماری ئیسالمی لهسهر ده‌ستی ئایه‌توڵاڵ خومه‌ینی ده‌ستیپێكرد، ك�ه‌ئ�هم�هش ل �هچ �هن��دان واڵت���دا له‌شێوه‌ی ج���ۆراوج���ۆردا خ��ۆی ب��ی��ن��ی�هوهو ههرێمی كوردستانیش لهم سیاسه‌ته‌ی هه‌نارده‌كردنی شیعه‌گه‌رایی بێبهش نه‌كرا. هه‌نارده‌كردنی ئایدۆلۆژیای ئیسالمی شیعه ه�هن��ارده‌ك��ردن��ی شۆڕشی ئیسالمی ئێران پێكهاتهیهكی ه���زری ل��هس��هر بنهمای شیعه‌گه‌رایی ئێرانییه ،ك ه له‌سه‌رده‌ستی ئ��ی��دۆل��ۆگ�هك��ان��ی دام��ه‌زرێ��ن��هری شۆڕشی ئیسالمی داڕێژراوه‌و ئامانج ه ستراتیژییه‌كانی له‌پێكهێنانی یه‌كگرتوویی‌و یهكێتی به‌رباڵوی ج �هم��اوه‌ری گوێڕایه‌ڵدا ده‌بینێته‌وه .لهو ت��ی��ۆره‌دا یه‌كگرتوویی ف��ك��ری‌و سیاسی هه‌وێنی چاالكییه‌كان پێكدێنێت‌و خواسته‌كان له‌ئاراسته‌ی دروستبوونی شوناسێكی نوێ بۆ گه‌یشتن به‌ئامانج ه سیاسی ،ئابووری‌و كلتوورییه‌كانه. هه‌نارده‌كردنی شۆڕشی ئیسالمی ،مانیفێستی ئایه‌تووڵاڵ خومه‌ینی ئه‌ندازیاری شۆڕشی ئیسالمی ب���ووه ،ل �ه‌روان��گ �هی ن��اوب��راوه‌و‌ه مه‌به‌ست له‌هه‌نارده‌كردنی ش��ۆڕش ههمان هه‌نارده‌كردنی ئیسالمی دڵ��خ��وازی ئ�هوان بووه ،ئیسالمێك كه‌تیۆری ویالیه‌تی فه‌قیهو سیاسیبوون كۆڵه‌ك ه سه‌ره‌كییه‌كانیه‌تی. ئایه‌تووڵاڵ خومه‌ینی لهو باره‌و‌ه ده‌ڵێت "ئێم ه به‌هه‌نارده‌كردنی شۆڕشه‌كه‌مان ئیسالمی راسته‌قینه‌‌و محه‌مه‌دی باڵوده‌كه‌ینه‌وه". وات ه لهروانگهی ئهوانهوه ئیسالم لهچوارچێوهی شیعه‌دا پێناسه ده‌كرێت ،ههر مه‌زهه‌بێكی دهرهوهی مه‌زهه‌بی شیع ه ئیسالمی راسته‌قینه‌‌و محه‌مه‌دی نییه .پێدهچێ لهسهر ئه‌ساسی ههمان روانگه بێت كه كه‌مایه‌تی سووننه‌ی ئێران به‌هاوواڵتی پل ه دوو پێناسه‌ده‌كرێت، ئ��هو پێناسه‌كردنه ت��ا م��ان �هوه له‌قاوغی . مێنێتهوه ننهوودهن سو‌ب ل�ه‌روان��گ�هی ئا یه‌تو و ڵاڵ
خومینییه‌و‌ه پرۆسه‌ی مێژوویی هه‌نارده‌كردنی شۆڕشی ئیسالمی كه‌هه‌مان شیعه‌گه‌راییه، بریتی ه ل �هه �هن��ارده‌ك��ردن ،هه‌ستانه‌وه‌ی ئ��ی��س�لام��ی ،پێكهێنانی ن��اوه‌ن��دهك��ان��ی مقاومه‌ی حیزبوڵاڵ له‌جیهان ،پێكهێنانی جۆشدانی جیهانی موسڵمانان ،دامه‌زراندنی ئیمپراتۆرییه‌تی جیهانی ئیسالم ،پێكهێنانی یهك ئومه‌تی جیهانیو سه‌ره‌نجام پێكهێنانی جۆشدانی جیهانی چه‌وساوه‌كان. سیاسه‌تی ه �هن��ارده‌ك��ردن��ی ش���ۆرش جیا ل �ه‌ده‌س��ت��ك �هوت �هك��ان ،ك��ۆم�هڵ��ێ��ك زی��ان��ی به‌رده‌وامیشی بۆ ئێران‌و به‌گشتیی بۆ ره‌وتی شیعه‌گه‌رایی بووه .سیاسه‌تی هه‌نارده‌كردن ئێرانی رووخسارێكی ترسناكی له‌ئێران‌و له‌شیعه‌گه‌ری نیشانداوه ،ئاستی هاوكاریی ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان له‌هه‌مبه‌ر ئێران لهژێر كاریگه‌ری ئهو سیاسه‌ت ه ره‌وتێكی پێچه‌وانه‌ی پ��ێ��واوه .به‌وپێیه‌ش شیعه‌گه‌رایی لهژێر هه‌ژموونی ههمان دروشم‌و به‌تایبه‌ت لهژێر كاریگه‌ریی حوكمڕانی ئێران له‌ناوخۆی واڵته‌كه‌ی ئاراستیه‌كی جیا له‌خوێندنه‌وه‌ی دهس��هاڵت��داران��ی ئ��ێ��ران ب��ۆ شیعه‌گه‌رایی لێكه‌وتووه‌ته‌وه. ههموو ناوچه‌كه ده‌گرێته‌وه له‌سه‌ره‌تاكانی هاتنه‌سه‌ركاری حكومهتی ئێران مانای هه‌نارده‌كردنی شۆڕشی ئیسالمی لهژێر كاریگه‌ریی ئایدۆلۆژیزاسیۆنی كلتووری سیاسیی‌و ره‌فتاری سیاسیی ناوخۆی ئێراندا بوو .وات ه له‌ره‌هه‌ندێكی زمانییه‌وه خوێندنه‌و‌ه بۆ چهمكی هه‌نارده‌كردن ده‌كرا‌و ئهو واتای ه خۆی له‌پڕوپاگه‌نده‌‌و بانگه‌شه‌دا ده‌بینیه‌وه. دواتر چاالكییه‌كانی رێكخراوه خوێندكاریی ه ئیسالمییه‌كانی زانكۆكانی ئێران له‌چوارچێوی ههمان سیاسه‌ت كه‌وته وهرگرتنی خوێندكاری واڵتانی دراوسێ ،ئهو رێگه‌ی ه وهك یه‌كه‌مین ئ��ام��راز ب��ۆ پ��راك��ت��ی��زه‌ك��ردن��ی سیاسه‌تی هه‌نارده‌كردن به‌كارهێنرا. هاوكات كاركردن لهسهر چهمكی دووب��اره به‌رهه‌مهێنانی شیعه‌گه‌ریی ل�هو واڵتانه‌ی كه‌شیعه‌ی تێدابوو خرای ه ئه‌جێنداوه ،بۆ ئهو مه‌به‌ست ه عێراق‌و لوبنان‌و به‌حره‌ین‌و كه‌شمیر‌و پاكستان وهك به‌رده‌نگه سه‌ره‌تاییه‌كان ه�����هڵ�����ب�����ژێ�����ردران. له‌خوێندنه‌وه‌ی نوێدا وی�لای��هت��ی فه‌قیه به‌رابه‌ری ئێران كاری ب���ۆ دهك�����راو ت���هن���ان���هت له‌به‌رنامه‌ی
سیاسیی كۆمه‌ڵێك پارتی سیاسیی ناوچهكهو له‌وانه حیزبوڵالی لوبنان ،ئه‌نجومه‌نی بااڵی شۆڕشی ئیسالمی عێراق‌و ..پابه‌ندبوون به‌رابه‌رانی سیاسیی ئێران وهك بڕگه‌یه‌كی نه‌گۆڕی سیاسی جێگیركرا. ئینته‌رناسیۆنالیزمی شیعه‌ی ئێرانی كۆمه‌ڵێك هه‌نگاوی لهو ئاراسته‌دا نا كه بریتیبوون له: داگیركردنی باڵیۆزخانه‌ی ئهمریكا له‌تاران، دامه‌زراندنی چهندان گروپی تووندڕه‌وی وهك گروپی محه‌مه‌دی مونته‌زری كوڕی ئایه‌تووڵاڵ مونته‌زری ،رێكخستنی كۆنفڕانسی بزووتنهوه ئیسالمییه‌كانی ناوچه‌ك ه له‌زستانی ،1980 رێكخستنی خۆپیشاندان له‌كاتی زیاره‌تی حاجیی ه ئێرانییه‌كان له‌مه‌ككه‌‌و مه‌دین ه لهساڵی 1982كه كوژرانی 400كهسی لێكه‌وته‌وه، ن��اردن��ی چ�هن��دان گ��روپ بۆ پڕوپاگه‌نده‌ی شیعه‌گه‌رایی بۆ واڵتانی ئه‌فریقا ،دامه‌زراندنی به‌ره‌یه‌ك به‌ئه‌ندامییه‌تی چهندان گروپی وهك ئه‌نجومه‌نی بااڵی شۆڕشی ئیسالمی عێراق‌و ب��زووت��ن �هوهی شۆڕشی ئیسالمی جه‌زیر‌ه تولعه‌ر‌هب‌و به‌ره‌ی ئازادیخوازی به‌حره‌ین‌و چهندان گروپ له‌سوریا‌و لوبنان‌و هاوكات چاالكییه‌كانی سوپای پاسدارانی ئێران بۆ پشتیوانی سه‌ربازی لهو گروپانه. په‌سندكردنی س��زای كوشتن بۆ سه‌لمان روشدی ،دامه‌زراندنی دهیان كه‌ناڵی رادیۆ‌و ته‌له‌فزیۆن بۆ ب �ه‌دواداچ��وون��ی سیاسه‌تی هه‌نارده‌كردنی شۆڕشی ئیسالمی به‌شێكی دیك ه لهو سیاسه‌تانه‌بوون ك ه له‌درێژه‌ی ئهو پرۆژه‌دا بهكردهوه ده‌رهاتوون. ل �ه‌روان��گ �هی �هك �هوه دهك���رێ دوو فاكته‌ری شیعه‌بوونی ناوه‌ڕۆكی هه‌نارده‌كردنی شۆڕشی ئیسالمی‌و ره‌نگ‌و بۆنی ناسیۆنالیزمی ئێرانی وهك به‌ربه‌ستێك له‌به‌ده‌م ئهو سیاسه‌ته‌دا رۆڵی گێڕاوه. ههرێمی كوردستانیش بێبهش نهبووه ههرێمی كوردستانی عێراق وهك ناوچه‌یه‌كی ئیسالمی له‌ناوچه‌ك ه به‌رده‌نگێكی هه‌میشه‌یی سیاسه‌تی هه‌نارده‌كردنی شۆڕشی ئیسالمی ب���ووه .ههرێمی ك��وردس��ت��ان ل�ه‌روان��گ�هی ج��ی��ۆپ��ۆل��ۆت��ی��ك ،ج��ی��ۆ ئ��ێ��ك��ۆل��ۆج��ی�ك‌و جیۆستراتیژیك ناوچه‌یه‌كی گرنگ بۆ چاالكیی ه سیاسیی‌و ئایدۆلۆژیه‌كانی حكومهتی ئێران ب��ووه، ل���ه‌پ���اڵ ت��م��وح� ه نا و چه‌ییه‌كا نی ئ�������ێ�������ران
گه‌شه‌پێدان‌و باڵوكردنهوهی شیعه‌گه‌ریش ل �ه‌ئ �ه‌ج��ێ��ن��دای ك����ارداب����ووه .سیاسه‌تی ه�هن��ارده‌ك��ردن��ی شۆڕشی ئیسالمی شیع ه به‌پێی لێكدانه‌وه‌ی دیموگرافی ههر ناوچه‌یه‌ك تاكتیكی جیاجیای بۆ ده‌ستنیشانكراوه‌‌و تاكتیكه‌كانی ك��ۆم��اری ئیسالمیش لهو ئاراسته‌دا بۆ ههرێمی كوردستان فۆرمی جیاجیای ههبووه. گرنگیدان به‌كاری میدیاو كردنه‌وه‌ی كه‌ناڵێكی ته‌له‌فزیۆنی بهناوی سه‌حه‌ری كوردی سیاسه‌تی كاركردنی حكومهتی ئێران لهو بواره‌دا له‌كاتێكدای ه كه‌چه‌ندان ملیۆن كورد له‌ئێران وهك هاوواڵتی پله دوو تێڕوانینیان بۆ ده‌كرێت ،هیچ كاتێك ئهو ئاست ه لهكاری میدیای بۆ كوردی ئێران نه‌كراوه .لهو كه‌ناڵه‌دا به‌ها ئه‌خالقی‌و ئاینییه‌كانی شیعه‌گه‌ری‌و گرنگیدان به‌ئاماژه‌‌و دروشم ه ئیسالمییه‌كانی له‌جۆری شیعه‌ی ئێرانی له‌پێشه‌وه‌ی ههموو پالنه‌كاندا ب��ووه .دۆب�لاژی ك��وردی زنجیره ته‌له‌فزیۆنی‌و فیلمه سینماییه‌كانی ئێرانی كه له‌ناوخۆی ئێران نزمترین ئاستی بینه‌ری ههیه ،بووه‌ته دیسكۆرس‌و كۆڵه‌كه‌یه‌كی به‌هێزی س �ه‌ح �هری ك���وردی‌و له‌بزربوونی رۆشنبیری كلتووری‌و خه‌مساردی حكومهتی ههرێم لهو ب��واره‌دا تا راده‌ی�هك توانیویه‌تی خهڵك بۆالی خۆی رابكێشێت. ب��ێ��گ��وم��ان ل���ه‌داه���ات���وودا ش��وێ��ن��ه‌وار‌ه نێگه‌تیڤه‌كانی ئهو بواره خۆی ده‌رده‌خات. له‌ساڵیادی پیاوه ئاینییه‌كانی مێژووی شیعه‌دا سه‌رجه‌می كاته‌كانی ئهو كه‌ناڵ ه بۆ ئهو بابه‌ت ه ته‌رخانكراوه‌‌و بێگومان ته‌له‌فزیۆن وهك ئامرازێكی كاریگه‌ر ده‌توانێ بهشێك له‌ئامانجه‌كانی بپێكێت ،به‌چه‌شنێك كلتووری مه‌زهه‌بی شیعه وهك مه‌زهه‌بێكی گونجاو و بااڵده‌ست له‌زه‌ینی رای گشتیی كوردا دروستبكات. كردنه‌وه‌ی پێشانگای كتێب ناوبه‌ناوه لهالیهن ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌كانی سهر به‌حكومه‌تی ئێران پێشانگای كتێب له‌شاره‌كانی ههرێمی كوردستاندا ده‌كرێته‌وه. ه�ه‌رچ�هن��ده خ��ودی بیرۆكه‌ی ك��ردن �هوهی پێشانگای كتێب هه‌نگاوێكی پۆزه‌تیڤه، ب �هاڵم ئاستی چۆنیه‌تی ن��اوه‌ڕۆك��ی كتێبه نمایشكراوه‌كانی ئ �هو پێشانگایانه زۆر ل �هخ��واره‌وه‌ی��هو ل��ه %95قورسایی جۆری كتێبه‌كان خ��ۆی ل �ه‌دروش �م‌و ستراتیژییه شیعه‌گه‌راییه‌كاندا ده‌بینێته‌وه .بۆ وێنه كردنه‌وه‌ی پێشانگای كتێب له‌چه‌ند مانگ له‌مه‌وبه‌ر له‌شاری سلێمانی جگه له‌هه‌ڵواسینی وێنهی سه‌ید حه‌سه‌ن نه‌سرووڵاڵ راب�هری حیزبوڵاڵی لوبنان شتێكی دیكه‌ی تێدا بهدی نهدهكرا.
ههموو ژووره‌كانی پێشانگای كتێب به‌وێنه‌‌و الفیته‌ی رابه‌ری حكومهتی ئێران‌و رابه‌رانی دیكه‌ی شیعه‌ی ناوچه‌كه ده‌ڕازێته‌وه‌‌و ئهو هه‌نگاوه‌ش تاكتیك له‌ئاراسته‌ی هه‌وڵدان بۆ باڵوكردنهوهی شیعه‌گه‌رییه .باڵوكردنهوهی بێ به‌رانبه‌ری وته‌‌و كتێبی مه‌رجه‌عه شیعه‌كان‌و پیاوه ئاینییه‌كانی جیهانی شیعه بوارێكی ههمیشه ئاماده‌ی ئهو پێشانگایانه‌یه. ب�هك��اره��ێ��ن��ان��ی ك��ون��س��وڵ��گ �ه‌ری‌و ده‌الق���ه دیپلۆماسییه‌كان بۆ راپه‌ڕاندنی سیاسه‌تی هه‌نارده‌كردن له‌كلتووری سیاسیی مۆدێرندا باڵیۆزخانه‌‌و ك��ون��س��وڵ��خ��ان �هك��ان ك����اری راپ��ه‌ڕان��دن��ی پ �هی��وه‌ن��دی��ی �هك��ان��ی ن���ێ���وان دوو واڵت دهك �هن ،هاوكات گرفته‌كانی په‌یوه‌ندیدار به‌هاوواڵتیانی واڵتی خاوه‌ن باڵیۆزخانه‌كان ل �هو رێ��گ �هوه پراكتیزه دهك��رێ��ت .كهچی له‌هه‌رێمی كوردستاندا به‌پێچه‌وانه‌ی ههموو عورفه دیبلۆماتیكه‌كان ،دیپلۆماتكارانی ئێرانی جیا له‌ئه‌ركه یاساییه‌كانی خۆیان به‌كۆمه‌ڵێك بابه‌ت كه‌ده‌چێته چوارچێوهی ده‌ستتێوه‌ردان ،هه‌ڵده‌ستن .دوایین نمونه له‌وباره‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ چهند هه‌فته‌یه‌ك له‌مه‌وپێش .ل�هدوای بڕیاردانی قهشهیهكی ئه‌مریكی لهویالیهتی فلۆریدا بۆ سووتاندنی قورئان ،ناڕه‌زایی به‌شێكی زۆر له‌واڵتانی ئیسالمی گرته‌وه‌‌و ئێرانیش ههموو واڵتێك زیاتر (دی���اره بهشێك له‌ناڕه‌زاییه‌كانی حكومهتی ئێران ئاراسته‌كراو و بۆ پێكاندنی مه‌رامی سیاسیی تایبهتی ب��وون) كه‌وته ناڕه‌زایی‌و له‌قاودانی ئهو كاره. كونسوڵگه‌ری ئێران لهههولێر به‌شێوه‌یه‌كی زۆر به‌رباڵو كه‌وته باڵوكردنهوهی وتهكانی ئایه‌تووڵاڵ خامنه‌یی له‌ئیدانه‌كردنی ئهو كارهو به‌شێكی زۆر له‌مزگه‌وته‌كانی ههرێمی كوردستان ،به‌تایبه‌ت له‌شاری هه‌ولێر لهو شوێنانه‌بوون كه‌ئه‌و راگه‌یه‌نراوه‌ی زمانی كوردی تێدا باڵوكرایه‌وه .ره‌فتارێكی به‌دوور له‌عورفی دیبلۆماتیك‌و تهنانهت ناڕه‌زایی وه‌زاره‌تی ئه‌وقافی كوردستانی لێكه‌وته‌وه‌‌و ئهو هه‌نگاوه‌یان به‌ده‌ستتێوه‌ردان پێناسه‌كرد. ئهو ك��اره‌‌و دهی��ان كاری هاوشێوه بهشێك له‌هه‌ڵسوكه‌وته‌كانی ده‌زگ��ای دیپلۆماسی ئێرانی له‌هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان�ه ،ئ��هوان به‌شانازییه‌وه‌‌و له‌ئاراسته‌ی په‌ره‌پێدانی ش��ی��ع �هگ �ه‌ری‌و ه��هن��ارده‌ك��ردن��ی شۆڕشی ئیسالمی تێڕوانینی بۆ دهكهن .ههر ئه‌وه‌بوو كه‌چه‌ند رۆژ دواتر ئاژانسی فارسی ئێرانی له‌هه‌واڵێكدا باڵویكردهوه كه‌خه‌ڵكی ههرێمی كوردستان پێشوازییه‌كی باشیان له‌وته‌كانی راب�هری موسڵمانان ،ئایه‌تووڵاڵ خامنه‌یی كردووه.
لێدوانی پیاوێكی ئاینیی شیع ه توڕه‌بوونی شێخ ناسر :بیروباوه‌ڕی شیعه‌كان هێرش ه بۆ سهر ئیسالم سوننه‌كانی لێدهكهوێتهوه دهس��ت��وور :ب�هرپ��رس��ی ماڵپه‌ڕی موسلیمی سعودی پێیوایه لێدوان‌و بڕواكانی شیعه له‌باره‌ی ئیسالم‌و پێغهمبهری موسڵمانانهوه ،به‌شێكه له‌هێرشی جیهانی بۆ سهر ئیسالم‌و دروستبوونی یه‌كێتیی شیعهو سوننه ،به‌هێزبوونی شیعه‌ی لێدهكهوێتهوه. شێخ ناسر بن سلێمان له‌لێدوانێكدا بۆ كه‌ناڵی ته‌له‌فزیۆنی سه‌فا وتی لێدوانی شیعه‌كان له‌باره‌ی پێغهمبهری موسڵمانان دووره له‌ڕاستییه‌وه‌‌و بیروبڕوای ئهوان له‌باره‌ی ئهو بابه‌ته‌وه مه‌ترسیداره. وتیشی هێرشی شیعه‌كان بۆ سهر سوننه،
به‌شێكه له‌هێرشی جیهانی بۆ سهر ئیسالم‌و ك��ۆم��اری ئیسالمیی ئێران له‌پشت ئهو بابه‌ته‌وه‌یه. بن سلێمان له‌باره‌ی یه‌كێتیی نێوان شیعهو سوننه‌‌و نه‌مانی ناكۆكی له‌نێوانیاندا ڕایگه‌یاند هاتنه‌دی ئهو كاره ،له‌قازانجی ش��ی��ع�هگ�ه‌رای��ی��هو ب�هه��ێ��زب��وون�ی ئ �هوان��ی لێدهكهوێتهوه. ئ �هو شێخه سوننه مه‌زهه‌به ئ��اڵ��ۆزی‌و كێشمه‌كێشه سیاسییه‌كانی ع��ێ��راق‌و لوبنان‌و به‌حره‌ین به‌ئاژاوه‌گێڕیه‌كانی شیعه ناوده‌بات‌و شیعه به‌تۆمه‌تباری سه‌ره‌كی ده‌زانێت.
دهستوور :پیاوێكی ئاینیی شیع ه ك��ۆم �هڵ��ێ��ك ت��ۆم �هت �ی خسته‌پاڵ ه���اوس���هری پ��ێ��غ�هم��ب�هری موسڵمانان‌و توڕه‌بوونی موسڵمانانی سوننه‌ی لێكه‌وته‌وه. شێخ یاسر حه‌بیب له‌كۆبوونه‌وه‌یه‌كدا ی هاوسه‌ری پێغمبه‌ری له‌له‌نده‌ن عایش ه ی به‌كۆمه‌ڵێك ب��اب� هت‌و الدان موسڵمانان ل�هس�ه‌رده‌م��ی خ��وێ��دا تۆمه‌تباركرد‌و ئهو بابه‌ت ه شه‌پۆلێك توڕه‌یی‌و ناكۆكیی زیاتری له‌جیهانی ئیسالمدا لێكه‌وته‌وه. وت���هك���ان���ی ش��ێ��خ ی���اس���ر ح �هب��ی��ب ی یوتوبدا دانرا‌و لهدوای به‌خێرایی له‌سایت
ئ��اگ��ادارب��وون �هوهی سوننه‌كانی كوه‌یت‌و به‌حره‌ین‌و عێراق‌و سعودییه ل�هو وتانه، گرژی‌و ئاڵۆزییه‌كی زۆر دروستبووه. شێخ یاسر حه‌بیب نیشته‌جێی واڵتی كوه‌یته‌‌و لهدوای ئهو بابه‌ته حكومهتی كوه‌یت له‌ڕێگه‌ی پهرلهمانهوه مافی نیشته‌جێبوون‌و هاوواڵتیبوونی له‌شێخ یاسر سه‌نده‌وه. شێخ ی��اس��ر ك � ه ئێستا له‌له‌نده‌نی پایته‌ختی به‌ریتانیایه ڕایگه‌یاندوو‌ه بهو بڕیاره‌ی حكومهتی كوه‌یت خۆشحاڵه ،بهاڵم هاوكات داواكاریش ه ك ه لێپێچینه‌وه لهو پیاوه ئاینییه سوننه‌كانی كوه‌یتیش بكرێت ،ك ه
بێڕێزی به‌شیعه دهكهن. شێخ یاسر یه‌حیا ع �هب��دواڵ حه‌بیب لهساڵی 1977له‌كوه‌یت له‌دایكبووه‌‌و دوات���ر ئه‌نجومه‌نی خ���دام م �هه��دی لهو واڵته دام�ه‌زران��دووه .لهساڵی 2004لهگهڵ حكومهتی كوه‌یت توشی ناكۆكی بووهو چووه‌ت ه به‌ریتانیاو لهو كاته‌وه له‌به‌ریتانیا ده‌ژی. شێخ دوو رۆژ ل�هم�ه‌وب�هر رایگهیاند ك ه كه‌ناڵێكی ئاسمانی ب�هن��اوی ف �ه‌ده‌ك داده‌م��ه‌زرێ��ن��ێ‌و دهی���هوێ ل�ه‌ڕێ��گ�هی ئهو كه‌ناڵه‌و‌ه بانگه‌ش ه بۆ شیعه‌گه‌ری بكات.
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
کۆمێنت 17
كهسی حیزبی و نا حیزبی چ��هن��دان س��اڵ��ی درێ���ژ ،ب��هس��هر پێڕه‌‌وكردنی جیاكردنهوهی خهڵكی حیزبیو ناحیزبی بهردهوامی ههیه ،لهڕووی ئیمتیازی مادی‌و رێگاخۆشكردن لهبهردهم ههڵبژاردنی خواسته‌‌كانیاندا ،به‌‌جیاوازی له‌‌پێدانی ئیمتیازی ژیانیان لهنێوان هاوواڵتیانی حوكمه تۆتالیتارو جگه لهو خودی واڵته‌‌كه‌‌دا ، كه بهبیانووی جیاجیا، تاكڕه‌‌و دیكتاتۆرانه‌‌ی چینه جیاوازهكانی جیاوازی لهنێوان پێكهاته‌‌و كۆمه‌‌ڵگادا دهكهن ،ئهگینا لههیچ حوكمێكی تری له پێدانی نییه كهسی حیزبیو ناحیزبی دونیادا مافی ژیانیان جیابكرێنه‌‌وه. بێگومان لهدوای راپهرینو دونیای دهسهاڵتی ح��ی��زب��ی ئ��ی��م��پ��رات��ۆری ك����وردی ه��هم��وو كایه كۆمهاڵیهتیو ئابووری‌و سیاسیو فه‌‌رهه‌‌نگییه‌‌كان كێشاوه به‌‌سه‌‌ریاندا ،لهم هه‌‌یمه‌‌نه‌‌ی حیزب باڵی نێوه‌‌نده‌‌شدا حیزب له‌‌هه‌‌مووكات‌و ساته‌‌كاندا، ئاماده‌‌گی ههیهو مرۆڤی حیزبیو ناحیزبی لهالیهن وه بهههند وهردهگیرێت. حیزبی ده‌‌سه‌‌اڵتداره ههر ئهمهش وایكردووه ،نهبوونی دادپه‌‌روه‌‌ری‌و بوونی ناعه‌‌داله‌‌تی كۆمهاڵیهتی زیاتر ره‌‌نگدانه‌‌وه‌‌ی چونكه دیاربێ بهسهر ژیانی خهڵكی كوردستان، نییه بهناوی چهمكی سیاسیو كۆمهاڵیهتی، شتێك وه كۆمهڵگای چونكه ئهگهر ل��هدوای راپه‌‌ڕینه دادپ��ه‌‌روه‌‌ر دروستبوایه ،ئێستا ههم مافهكانی مرۆڤ‌و ئازادییه‌‌كانی ئینسان ،لهنێوان ئینسانه‌‌كانی یه تری واڵتدا جیاوازی نهدهكرا ،وهكو ئهوهی كه‌‌هه مرۆڤی نزیك له‌‌حیزبی ده‌‌سه‌‌اڵتدار بااڵده‌‌سته‌‌و مرۆڤی حیزبی ئازاده‌‌و زوو شانسی بردنه‌‌وه‌‌ی بلیتی فه‌‌رمانبه‌‌ری‌و پۆلیس‌و ئاسایشی‌و پاسه‌‌وانی نهوتو ژینگه‌‌پارێزی‌و زۆر شتی تری ههیهو مرۆڤی نا به ئاشكرا پێی دهڵێن ،چاوت "ده‌‌ربێت" حیزبیش بۆچی "نابیت به‌‌حیزبی بۆ ئ��هوهی تۆش وهكو ئێمهی حیزبی بێبهش نه‌‌بی له‌‌داخوازییه‌‌كانت". لهراستیشدا چهند كابینهی حكومهتی ههرێم بووه لهالی به‌‌ڕێكراوه ،ئهوهی لهسااڵنی رابردوودا هه وایانه رێگای به‌‌حیزبكردنی حیزبه فه‌‌رمانڕه ئهم خهڵك بووه ،بههۆی ئهو دهسهاڵتهی كه‌‌هه‌‌یان
بوایه زه‌‌حه‌‌مه‌‌ت بووه ،یا ههر كه‌‌سێكیش حیزبی نه هاونیشتمانیه بووه ،توانای ئهوهی ههبێت ،وهكو حیزبیه‌‌كه‌‌ی تر ژیابێت ،بێگومان ئهمهش بهدهر اڵته دیكتاتۆر، كاره دیاره‌‌كانی ده‌‌سه نییه له‌‌سیما یان تۆتالیتارییه‌‌كان. كابینه چونكه قۆناغه‌‌كانی رابردووی دهسهاڵتو یهك لهدوای یهكهكانی حكومهتی ههرێم كهپارتی و یهكێتی رێبه‌‌رایه‌‌تیانكردووه ،به‌‌ئاشكراو بهبێ سڵمینه‌‌وه‌‌و شه‌‌رمكردن لهوهی كه‌‌تۆ یان من ههر وتراوه تۆ پارتیت كوردستانه پێیان كهسێك لهم زانراوه ساده‌‌ترین یان یهكێتی ،ئهگینا به‌‌حه‌‌رام ژیان خهڵك بژی ،بهبێ ئهوهی ته‌‌زكییه‌‌ی حیزبی نهكردبێت. ئهوهی لێیان بینراوه‌‌و ههیه ،وا ده‌‌رده‌‌كه‌‌وێت، وه تهنیا بژارده‌یه‌ك لهروانگهی ئهم دووحیزبه نیشتمانه ب��هر لهههموو شتێك له‌‌مرۆڤی ئ��هم سه‌‌رزه‌‌مینی سیاسیو ئ��ی��داریو ئه‌‌خالقی بۆ یه ئ��هوان��هو ئ���هوان لێی ب��هرپ��رس�نو ب��ۆی��ان هه تێیدا بخۆن‌و بخه‌‌ون .ههر ئهمهش وایكردووه، ئێستا ئهوهی سهیری ههموو پێكهاته‌‌كانی ژیان بكات لهم هه‌‌رێمه‌د‌ا بۆی دهردهك��هوێ��ت ،كهئهم گۆڕیوه بۆ دووحیزبه چۆن ژیانێكی ئاساییانه‌‌یان پێكهاتهیهكی حیزبیو ئهو مرۆڤ گه‌‌له‌‌ی كهدوای ئهوان كهوتوون ،جیاواز له‌‌كه‌‌سانی دی دهرهوهی ئهوان باشتر ده‌‌ژین. دوای چهندان ساڵ بهسهر كۆتایهێنان به‌‌شه‌‌ڕی گوایه یهك حكومهت ناوخۆییو دوو ئیداره‌‌یی ،بهاڵم ههیه ،كهچی ئاستی لێپرسینه‌‌و به‌‌رپرسیارێتی‌و بایه‌‌خدان به‌‌تواناكانی تاك بهكورتی ئه‌‌رك‌و مافیش بهراورد به‌‌سااڵنی رابردوو ،جیاوازییه‌‌كی ئهوتۆی لێ ب��هدی ناكرێت .هه‌‌نووكه‌‌ش مرۆڤی حیزبی بااڵده‌‌سته‌‌و زیاتر شانسی بردنه‌‌وه‌‌ی خواستهكانی ههیهو كهسی ناحیزبیش هێشتا چاوهڕێی رۆژێكی تر دهكات. قسه لهسهر ئێستای حكومهتی ههرێم كاتێك وه سانه بیر ناكه‌‌مه دهكهین هاوشێوه‌‌ی ئهو كه لهبهر ئهوهی لهههولێر نیشته‌‌جێم ئیتر كابینهی پێنج به‌‌كابینه‌‌ی فه‌‌راهه‌‌مكردنی خواستهكانی خنه پێموایه ئهوانهی ره خهڵك بچوێنم نه‌‌خێر. لهكابینهی ش��هش دهگ����رن‌و كابینهی پێنج
كه‌وتنه به‌ر هه‌ڕه‌شه‌و په‌الماردان ،رابه‌ری حیزب له‌كوردستان بارێكی وه‌ه��ای بۆ چاالكی‌و ده‌ركه‌وتنی جه‌ماوه‌ری بۆ نه‌مایه‌وه .به‌م هۆیهوه زۆرێك له‌ئه‌ندامانی رابه‌ری‌و كادران‌و ئه‌ندامانی حیزب ناچاربوون شوێنی ژیان‌و چاالكی سیاسیان بگوازنه‌وه بۆ واڵتانی ئه‌وروپاو واڵتانی تر .ئهمهش بۆ خۆی مه‌حدودیاتێكی گه‌وره‌ی بۆ چاالكی‌و هه‌ڵسوڕانی سیاسی له‌ناوخۆی كوردستاندا دروستكردووه، بهاڵم ئه‌مه به‌مانای په‌راگه‌نده‌یی له‌ئه‌وروپا نییه ،ئێمه خاوه‌نی ته‌شكیالت‌و چاالكی سیاسین له‌واڵتانی ده‌ره‌وه. ئهم هێرش‌و په‌الماره بۆ سهر ههر هێزێك بكرێت ،كاریگه‌ری گهوره به‌جێده‌هێڵێ ،ئهو هێزه ناتوانێ به‌چه‌ند مانگ‌و ساڵێك خۆی بێنێته‌وه دۆخ��ی پێشوو ،به‌تایبه‌ت بۆ كۆمۆنیزمێك له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی نائاسایی‌و میلیشیایی وهك كوردستاندا ،كه‌هه‌میشه لهژێر هه‌ڕه‌شه‌و په‌المارو فشاری قه‌ده‌غه‌كردندا بووه. ك��اره‌س��ات��ێ��ك��ی ت���ری گ����هوره ك�هی�هخ�هی ب��زووت��ن �هوهی ئێمهی گ��رت ،مه‌رگی راب��هری بزووتنه‌وه‌ی كۆمۆنیزمی كرێكاریی مه‌نسور حیكمه‌ت ب��وو ،مه‌رگی ئهم راب �ه‌رو بیرمه‌نده به‌داخه‌وه توانی كاریگه‌رییه‌كی نه‌رێنی لهسهر
خۆی له‌ده‌سه‌اڵتی بۆرژوازی كورددا .بۆیه بهو هۆیه‌وه‌ی كه‌ناڕه‌زایه‌تی خهڵك پاشه‌كشه‌ی به‌سه‌ردا سه‌پێنراو له‌ئامانجی ئینسانی خۆی دوورك���هوت���هوه ،ه��اوك��ات كاریگه‌ری نه‌رێنی لهسهر حیزبی كۆمۆنیستی كرێكارییش دانا. ب��هاڵم ب �هب��ڕوای من ئ �هم كاریگه‌رییه كورت ماوه‌یه ،بێ توانایی گ��ۆڕان له‌ئاراسته‌كردنی بزووتنه‌وه‌ی ناڕه‌زایه‌تی خهڵكی كوردستاندا كه‌ئێستا نیشانه‌كانی زۆر به‌زه‌قی ده‌ركه‌وتووه، زه‌مینه‌یه‌كی گونجاوتر له‌پێشوو بۆ كاریگه‌ری ئاسۆی حیزبی ئێمه بهسهر خهڵكهوه ده‌هێنێته ئاراوه. دهستوور :چۆن ده‌ڕوانیته ئهو ره‌خنانه‌ی كه‌ده‌ڵێن بیری ماركسیزم ب��ۆ كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستان نه‌گونجاوه ،یاخود بیری ماركسی دوای رووخانی یهكێتی سۆڤییه‌ت ،ئیدی ئهویش ماڵئاوایی كرد؟ ئایا بڕواتوایه ئێستا ماركسیزم جێگره‌وه (به‌دیله) بۆ ئایدۆلۆژیاكانی دیكه ،بۆ نمونه له‌كوردستاندا؟ ن��اس��ك ئ �ه‌ح��م �ه‌د :وه‌اڵم����دان����هوهی ئ�هم پرسیاره‌تان بیست ساڵ له‌مه‌و به‌ر ،كه‌گه‌رمه‌ی پڕوپاگه‌نده‌ی بلۆكی رۆژئاوا بوو لهسهر مه‌رگی م����ێ����ژووی كۆمۆنیزم‌و لكاندنی س����هرم����ای����ه‌داری دهوڵ�����هت�����ی�����ی
شوان سدیق
ئهو هێزه‌ی كه له‌هه‌ڵبژاردنێكی په‌رله‌مانی بۆرژوازیدا زۆرینه‌ی ده‌نگه‌كان به‌ده‌ستدێنێ، نیشانه‌ی حه‌قانییه‌تبوونی ئهو هێزه‌و خۆشه‌ویستبوون‌و پشتگیری زۆرینه‌ی خهڵك نییه هێزی ئێمه له‌عێراق‌و ئێران دابنێ .ئهو بیرمه‌ندو رێنیشانده‌رو رابه‌ری سیاسیی بزووتنه‌وه‌ی ئێمه بوو ،كه له‌پڕو ناوه‌خت ماڵئاوایی لێ كردین. سهبارهت به‌به‌شی دووه‌می پرسیاره‌كه‌تان. ب���هب���ڕوای م��ن ل �ه‌ئ��اك��ام��ی غ��ی��اب��ی ئ��اس��ۆی سۆسیالیستی ئێمه بهسهر ئاسۆی بزووتنه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری‌و ناڕه‌زایه‌تی كرێكاران‌و زه‌حمه‌تكێشی خهڵكی كوردستاندا ،بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان توانی تا ئاستێكی بااڵ ئاسۆی خۆی زاڵبكات بهسهر ئهو بزووتنه‌وه‌یه‌داو ئاراسته‌ی بكات .گه‌ر مانای ئه‌مه زیاتر قووڵبكه‌مه‌وه ،ئهوه به‌ده‌ربڕینێكی تر زاڵبوونی ئاسۆی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان ،كه‌شتێك نییه جگه له‌ئاسۆی باڵێكی تری ب��ۆرژوازی ك��ورد بهسهر ن��اڕه‌زای�هت��ی ف��راوان��ی خه‌ڵكدا، بزووتنه‌وه‌ی ناڕه‌زایه‌تی ج�هم��اوه‌ری خهڵكی كول ك��ردو كردیه ده‌ستمایه‌ی شه‌ریكبوونی
ل��ه‌رووس��ی��ا ب �هك��ۆم��ۆن��ی��زم‌و م��ارك��س��ی��زم�هوه وهك چوارچێوهی فیكری ئ �هو ،ئ�هو كاتهی كه‌رۆشنبیران‌و بیرمه‌ندانی بۆرژوازی كارێكیان نهبوو جگه له‌هێرش‌و پ�ه‌الم��اردان��ی ماركس نهبێت ،پێویستی به‌لێكدانه‌وه‌ی زۆر ده‌كردو قسه‌ی زۆری هه‌ڵده‌گرت. ئهو بۆچوونه‌ی كه‌ده‌ڵێ بیری ماركسیزم ب��ۆ ك��ۆم �هڵ��گ �هی ك��وردس��ت��ان ن �هگ��ون��ج��اوه، پڕوپاگه‌نده‌یه‌كه كه لهساڵی هه‌شتاكانه‌وه ل �هس �ه‌رده‌م��ی بۆرژوناسیۆنالیستی ك��ورده‌و به‌ئامانجی دووركه‌وتنه‌وه‌و به‌نامۆكردنی خهڵكی كوردستان به‌بیری ماركسیزم ده‌یڵێن .من یه‌كه‌مجار ئهم پڕوپاگه‌نده‌یه‌م له‌زمانی جه‌الل تاڵه‌بانییه‌وه گوێ لێ بوو .دهڵێن كوردستان كرێكارو چینی كرێكاری تێدا نییه ،كوردستان كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی خێڵه‌كی‌و عه‌شیره‌تییه .بۆیه
وه به‌‌كابینه‌‌ی بهدیهێنانی خه‌‌ونه‌‌كان دێننه‌‌وه ،ئه پێخستنه ناو تهنیا ئامانجیان هه‌‌ڵخه‌‌ڵه‌‌تاندان‌و یه كهپارتی بۆ هه‌‌ڵسوڕاوانی رشتووه، ئهو ئاوه چونكه چوار ساڵی راب��ردووی كابینهی پێنجمان بینی سهبارهت بهو كهسانهی كه‌‌حیزبی نهبوون، جیاوازییه‌‌كی ئهو تۆی نهبووه ،لهگهڵ كابینه‌‌كانی نگه جیاوازی كابینهی پێنج تری حكومهت ،ره وه یه بیر دهكهنهوه ،ئه بهالی ئهوانهی كه‌‌به‌‌ز شێوه بووبێت ،كهئهوان ئیمتیازی زیاتریان به‌‌ركه‌‌وتبێت. واته بهبێ جیاوازی كابینه‌‌كان زۆریان كاریان كه یه ئهویش لهیهك دهچ �ێ‌و ئ��هوهی ئێستاش هه حیزبییه له‌‌كاروباری ئیداری جا بۆ ههر ته‌‌زكیه‌‌ی حیزبه مه‌‌به‌‌ستێك بێت ،خۆ ههر كه‌‌سێكیش له ته بتوانێت، دهس��هاڵت��داره‌‌ك��ان نهبێت ،زه‌‌حه‌‌مه كارئاسانی بۆ ژیانی ئاسایانه‌‌ی بكرێ‌و ئهویش وهكو هاوواڵتییه‌‌ك یان ههر تاكێكی دی مافی ئهوهی هه‌‌بێ وهكو كهسی حیزبی سوودمه‌‌ندبێت. shwansdiq@yahoo.com سۆسیالیزم‌و كۆمۆنیزم كه‌بزووتنه‌وه‌یه‌كی رزگاری چینی كرێكاره بۆ كوردستان نابێت. ئهم قسانه بۆ ئه‌وه‌یه كه‌پاشه‌كشه به‌چینی ك��رێ��ك��ارو زه‌حمه‌تكیش‌و كۆمۆنیزم بكه‌ن له‌كوردستاندا .نازانم گه‌ر كرێكار له‌كوردستاندا نهبێت ،كارگاكان چۆن ده‌برێن به‌ڕێوه ،خانوو بیناكان چۆن دروستده‌كرێن‌و كانزاو نهوتو ئاو و كاره‌با چۆن ده‌هێنرێنه به‌رهه‌م ،بهكورتی كۆمه‌ڵگه چۆن ده‌ڕوات به‌ڕێوه؟ دیاره تاڵهبانیو ب��ارزان��ی رۆب��ۆت��ی��ان ههیه ب��ۆ به‌ڕێوه‌بردنی كارگه‌كان! بهاڵم خۆ رۆبۆتیش ههر به‌كرێكار ئیشی پێ ده‌كرێت .كوردستان كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی سه‌رمایه‌داری هاوچه‌رخه كه‌سه‌دان ههزار كهس تیایدا بۆ ژیانكردنی خۆیو منداڵه‌كانی ناچاره رۆژانه هێزی كاری خۆی بفرۆشێ. ماركسیزم پێش له‌هه‌ر شتێك ره‌خنه‌یه، ره‌خنه‌یه له‌نیزامی س�هرم��ای�ه‌داری مه‌وجود، ره‌خ��ن��هی��ه ل �ه‌پ �هی��وه‌ن��دی��ی �ه ك��ۆم �ه‌اڵی �هت �یو ئابوورییه‌كانی نیزامی ئێستا ،ره‌خنه‌یه له‌نایه‌كسانی له‌دابه‌شكردنی بهره هم‌و كااڵو نازو نیعمه‌ته‌كانی كۆمه‌ڵگه ،وهك مه‌نسوور حیكمه‌ت ده‌ڵێت :ه�ه‌زار ش��وره‌ووی (یهكێتی سۆڤییه‌ت) ب��ێ�ت‌و ب���ڕوات ،گۆڕانكارییه‌ك له‌ره‌خنه‌ی من به‌عینوانی یهك ماركسیست نیسبه‌ت به‌كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌وجود ،بۆچونێك كه له‌كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی شایسته به‌ئینسان هه‌مه‌و هێزێكی كۆمهاڵیهتی بۆ بهدیهێنانی ئهو كۆمه‌ڵگه نوێیه كه له‌نێو دڵ��ی كۆمه‌ڵگه‌ی ئه‌مڕۆدا سۆراغی ده‌كه‌م ،روونادات. ریشه‌ی كۆمۆنیزم‌و ماركسیزم وا له‌قوواڵیی دڵ‌و فیكرو ئه‌ندێشه‌ی ئینسانه‌كاندا ،گه‌ر ئهوان ئه‌ندامی حیزبێكی كۆمۆنیستیش نه‌بن .كۆمۆنیزم یانی یه‌كسانی ،یانی ژیانێكی باشتری ئینسان، ئهمهش به‌درێژایی كۆمه‌ڵگه‌ی به‌شه‌ری خولیاو ئه‌ندێشه‌و هه‌وڵی بێ ئه‌مالوالی ئینسان بووه. به‌هه‌رحاڵ هێشتا كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستان ده‌سه‌اڵتێكی كۆمۆنیستی ئه‌زموون نهكردووه تا قه‌زاوه‌تی ئهوهی لهسهر بكرێت گونجاوه ی��ان ن��ا ،ب��هاڵم ل�ه ١٩ساڵی راب����ردوودا، دهسهاڵتی بزووتنه‌وه‌ی كوردایه‌تی شتێكی تری به‌غه‌یری نا ئه‌منی سیاسیو ئابووری‌و كۆمهاڵیهتی ،بێ خزمه‌تگوزاری‌و نهبوونی ئاو و كارهباو پێداویستییه سه‌ره‌تاییه‌كانی ژیان، گه‌نده‌ڵی ئیداریو سیاسی ،تیرۆری ژنان، بێ مافی الوان‌و مندااڵن ،سه‌ركوتی ئازادی سیاسیو تیرۆری رۆژن��ام�هن��ووس��ان‌و ته‌قه له‌خۆپیشاندانی خهڵك ،نهكردووه به‌نسیبی خهڵكی كوردستان. بهڕاستی ئهم ئه‌لگۆیه له‌ده‌سه‌اڵت گونجاوه بۆ كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستان‌و ئهم ژیانه شایسته‌ی خهڵكی كوردستانه.
فایه‌ق سه‌عید
جيهانبينی پهروهرده
faiekk@hotmail.com
به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌ی توندوتیژی دژ به‌مامۆستاكان به‌ر لهههموو شتێك‌و بۆ ئهوهی هیچ مامۆستایه‌ك به‌هه‌ڵه لێم تێنه‌گات ،ده‌بێو ئهوه یاداشتبكه‌م كه‌هه‌ر كات خوێندكاران دهستیان به به‌كارهێنان یا به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌ی توندوتیژی دژ به‌مامۆستاكان كرد ،ئهوه مانای وایه شیرازه‌ی سیستمی په‌روه‌رده‌یی‌و فێركاری پچڕاوه‌و سیستمه‌كه له‌مه‌ترسیدایه، نهك لهبهر ئهوهی مه‌سه‌له‌كه په‌یوه‌ندی به‌گه‌وره‌و منداڵه‌وه ههیه ،بهڵكو لهبهر ئهوهی قوتابخانه نماینده‌گی سیستمێكی ئۆرگانیزه‌كراو یاساو دادپ �ه‌روه‌ری ده‌كات‌و یه‌كێكه له‌ده‌زگا گرنگه‌كانی كۆمه‌ڵگا .له‌كۆنگره‌ی په‌روه‌رده‌یی ساڵی 2007دا ئاماژه‌م به‌مه‌ترسی به‌كارهێنانی ههموو جۆره‌كانی هه‌راسانكردنی مندااڵن‌و خوێندكاران كرد كه‌توندوتیژی جه‌سته‌یی یه‌كێكه له‌شێوازه‌كانی ئهو هه‌راسانكردنه .ئه‌وه‌م بۆ ههموو الیه‌ك روون��ك��رده‌وه كه‌به‌رده‌وامبوون له‌به‌كارهێنانی توندوتیژی لهالیهن مامۆستاكانه‌وه ده‌بێته هۆكاری به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌ی ئهو توندوتیژییه لهالیهن منداڵه‌كانه‌وه دژ به‌مامۆستاكانی خۆیان‌و ئهمهش مانای هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی سیستمه‌كه‌یه. جێگای نیگه‌رانیه كه له‌ماوه‌ی هه‌فته‌ی راب��ردوودا هه‌ندێك خوێندكار له‌كۆیه‌و ته‌قته‌ق توندوتیژییان به‌رانبه‌ر به‌مامۆستاكانی خۆیان پیاده‌كردبوو .من پێموانییه هۆكاری ئهم توندوتیژییانه په‌یوه‌ندی به‌ده‌رنه‌چواندنی خوێندكاره‌كان یا ههر كارێكی دیكه‌ی لهم بابه‌ته‌وه بێت ،بهڵكو هۆكاری بنه‌ڕه‌تی خودی مامۆستاكانه كه له‌سایه‌ی سیستمێكدا كار دهكهن تاوه‌كو ئێستا نه‌یتوانیوه شێوازێكی كاركردنی هاوچه‌رخیان بۆ دابین بكات كه‌دووربێت له‌به‌كارهێنانی توندوتیژی .زوربه‌ی مامۆستاكان بۆ بێده‌نگكردنی خوێندكاران یا چاره‌سه‌ركردنی گرفته‌كانیان زۆر دڵره‌قانه توندوتیژی به‌كاردێنن .منداڵیش به‌پێی تیۆرییه‌كانی گه‌شه‌سه‌ندن شته‌كان له‌ده‌وروپشته‌كه‌یانه‌وه فێر ده‌بن‌و پیاده‌ی دهكهن .بڕوانن مامۆستاكان به بهردهوامی داوای ئهوه له‌خوێندكاره‌كان دهكهن كه‌قسه‌ی ئه‌وان‌و باوك‌و دایكه‌كانیان له‌گوێ بگرن‌و ههموو ئهوهی له‌قوتابخانه‌كان فێری ده‌بن پیاده‌ی بكه‌ن ،چونكه شتی به‌كه‌ڵكن‌و ئهوان لهبهر خاتری ئهوان ئهم كارانه دهكهن .منداڵه‌كان ئه‌مه ده‌زانن ،بهاڵم له‌الیه‌كی دیكه‌وه به‌پێی تێگه‌یشتنی منداڵ‌و میكانیزمی كاركردن‌و گه‌شه‌سه‌ندنی ئهوان ئه‌مه به‌دیوێكی دیكه‌شدا ئهوه ده‌گه‌یه‌نێت كه‌هه‌ر شتێك مامۆستاكانیان یا دایبابه‌كانیان كردیان دروستن‌و دهبێ ئه‌وانی منداڵ له‌ژیاندا به‌رهه‌می بێننه‌وه .لهراستیشدا ئهم میكانیزمی كاركردنه له‌قوتابخانه‌كانی ههموو جیهاندا هه‌روایه ،به‌به‌ڵگه‌ی ئهوهی هیچ مامۆستایه‌ك به‌خوێندكاره‌كانی خوێ نهوتووه ئێوه قسه‌كانی من ب�ه‌دروس��ت بزانن‌و هه‌وڵبده‌ن له‌ژیاندا پیاده‌ی بكه‌ن ،بهاڵم كرده‌وه‌كانم به‌دروست مه‌زانن یا به‌رهه‌می مه‌هێننه‌وه .بێگومان جیاكردنهوهی ئهم دوو شته بۆ زوربه‌ی منداڵه‌كان كارێكی زۆر سه‌خته ،چونكه گه‌شه‌سه‌ندنی مه‌عریفی منداڵ ئهوه بۆ منداڵ ناڕه‌خسێنێت كه‌ئه‌و دهبێ به‌قسه‌ی مامۆستاكه‌ی یا باوكی بكات ،بهاڵم كاتێك ئهوان توندوتیژی به‌كاردێنن ئهوه منداڵ بۆی نییه به‌كاری بێنێت. به‌هه‌ر حاڵ كاتێك منداڵ ئ�هوه ده‌بینێت كه‌مامۆستاكان‌و سه‌رجه‌می گه‌وره‌كان بۆ چاره‌سه‌ركردنی گرفته‌كان‌و بۆ كۆتایی پێهێنانی حاڵهتێكی نه‌خوازراو توندوتیژی به‌كاردێنن ،ئهوه ئ �هوان فێری ئ�هوه دهك��ات كه‌هه‌ر كاتێك گرفتێك له‌ئارادا بوو ،ئهوه توندوتیژی گه‌ره‌نتیه‌كی باشه بۆ چاره‌سه‌ركردنی. روانگه‌ی منداڵ به‌م شێوهیه پاساوێكی زۆر راشونال‌و ره‌وا بۆ په‌نابردنی ئهوان بۆ توندوتیژی دێنێته‌وه‌و له‌ناخی خۆیدا ئهوه دووباره‌ده‌كاته‌وه ئهگهر دیالۆگ شێوازێكی باش بوای ه بۆ قسه‌كردن‌و چاره‌سه‌ركردنی گرفته‌كان ،ئهوه بێگومان گه‌وره‌كانیش په‌نایان بۆ ده‌برد .ئهم پاساوهێنانه‌وه‌ی منداڵ ههرچهنده ئێمه له‌گه‌ڵیدا نه‌بین ،بهاڵم راستیه‌ك‌و فاكتێك ه ئێمه ناتوانین نكۆڵی لێبكه‌ین .ئهم تێڕوانینه لهروانگهی گه‌شه‌سه‌ندنی مه‌عریفی‌و مێنتالی م��ن��داڵ�هوه كارێكی عه‌قالنیه .ئێمه ده‌زانین له‌بنه‌ڕه‌تدا به‌كارهێنانی توندوتیژی بۆ چاره‌سه‌ركردنی گرفته‌كان كارێكی عه‌قالنی نییه ،بهاڵم له‌هه‌مان كاتدا ئێمهی گهوره ئهم حاڵه‌ته په‌ردۆكساله‌مان ب��ۆ م��ن��داڵ دروس��ت��ك��ردووهو ی��ارم�هت��ی ئ �هوهش��ی ناده‌ین كه‌تێگه‌یشتنیان بۆی ههبێت. ئ �هوهی له‌قوتابخانه‌كانی ته‌قته‌ق‌و كۆیه‌ش روویاندا من تهنیا لهم روانگه‌یه‌وه خوێندنه‌وه‌یان بۆ ده‌كه‌م‌و وندوتیژی خ��وێ��ن��دك��اره‌ك��ان دژ ب�هم��ام��ۆس��ت��اك��ان هیچ نیی جگ ه له‌به‌رهه‌مێنانه‌وه‌ی ئهو توندوتیژییه‌ی زوربه‌ی مامۆستاكان‌و گه‌وره‌كان به‌رامبه‌ر به‌منداڵه‌كان‌و خوێندكاره‌كان به‌كاریان هێناوه .من ههمیشه پێشبینی ئ�ه‌وه‌م ك��ردووهو ئێستاش ههمان رام ههیه كه‌تا دێت توندتیژی دژ به‌مامۆستاكان‌و گه‌وره‌كان زیادده‌كات‌و گوناهباری یه‌كه‌میش گه‌وره‌كانن .ئهم قسه‌یه به‌مانای تاوانباركردنی تاكه‌كان نایه‌ت به‌ئه‌ندازه‌ی ئهوهی سیستمێك ههیه به‌رانبه‌ر به‌مندااڵن‌و خوێندكاران تا ئه‌وپه‌ڕی خه‌مساردی خه‌مساردو بێتوانایه‌و حكومه‌ته یهك لهدوای یهكهكانی كوردستانیش به‌رپرسیاری یه‌كه‌من لهم حاڵه‌ته ،كه‌تا ئێستا خه‌می ئهم حاڵه‌ته‌یان نه‌خواردووه. بۆیه ئهگهر مامۆستاكان ده‌یانه‌وێت توندوتیژییان به‌رانبه‌ر به‌كار نه‌یه‌ت ،دهبێ خۆیان ده‌ستبه‌جێ واز له‌به‌كارهێنانی توندوتیژی بێنن له‌قوتابخانه‌كانداو له‌بری ئهوه به‌دیالۆگ گرفتی خوێندكاره‌كان چاره‌سه‌ربكه‌ن .لهم بواره‌شدا دهبێ مامۆستاكان به‌هه‌موو شێوهیهك فشار بخه‌نه سهر وه‌زاره‌تی پهروهرده بۆ ئهوهی خولی تایبه‌ت به‌دیالۆگ‌و كه‌مكردنه‌وه‌ی توندوتیژی سازبكات .لهم بواره‌دا من سازكردنی مانگرتن‌و خۆپیشاندان به‌ڕه‌وا ده‌زانم.
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
16کۆمێنت
بۆ ئهوهی بڵێین به‌رهه‌م ساڵح پێی كرا ،كردار شه‌رت ه وه‌اڵمێك بۆ توانا ئهحمهد
ئاری ئه‌بوبه‌كر له‌سه‌رنووسینێكی م��ن ب �هن��اوی "ب �ه‌ره �هم ساڵحیش پێی نه‌كرا" ،كاك توانا ئهحمهد بابه‌تێكی له‌رۆژنامه‌ی هاواڵتیدا باڵوكردووه‌ته‌وه بهناوی "له‌باره‌ی كابینهی شه‌شه‌مه‌وه شه‌ڕێك بهناوی ره‌خنه" ،وهك وه‌اڵمێك بۆ بابه‌ته‌كه‌ی م �نو ل �هو رێگه‌یه‌شه‌وه هه‌ندێك بۆچوونی خۆی ده‌ربڕیوه ،ههرچهنده وتاره‌كه‌ی كاك توانا هێنده‌ی هه‌ڵكێشان‌و سپیكاریكردنه بۆ جوانكردنی رووی كابینهی شه‌شه‌م ،نیو هێنده وه‌اڵم نییه بۆ نووسینه‌كه‌ی من ،بهاڵم لهبهر ئهوهی كه توانا ئهحمهد ناوی منی هێناوهو ویستویه‌تی ئهوهی كه‌رۆژانه ئێمه گوێچه‌كه‌مانی پێئاخنراوه لهالیهن یهك رست ته‌له‌فزیۆن‌و رۆژنامه‌و باڵوكراوه‌ی یهكێتی نیشتمانیو ده‌زگا راگه‌یاندنه زه‌به‌الحه‌كه‌ی به‌رهه‌م ساڵح‌و میدیای سێبهر ،لهسهر كارو پرۆژه‌كانی كابینه‌كه ،كاك توانا ویستویه‌تی له‌رێگه‌ی قسه‌كردن لهسهر بابه‌تێكی ئێمه ئه‌مانه‌مان بۆ دووباره‌بكاته‌وه، بۆیه ل�هب�هر ئ���هوهی ن��اوی ئێمه هێنراوه، وه‌اڵمده‌ده‌ینه‌وه ،ئهگینا ئهو كارو چاالكییانه‌ی كاك توانا باسیده‌كات ،ههر قسه‌ی باقوبریقه، لهالی هاواڵتی ئاسایی كوردستان ئه‌رزشێكی ئهوتۆی نییه ،بهاڵم بۆ به‌رچاوڕوونی تواناو ههموو ئهوانهی بێ ئاره‌قڕشتن ،له‌حكومه‌ته یهك له‌دوایه‌كه‌كانی كوردستان له‌ته‌ڕ ده‌خۆن‌و له‌وشك ده‌نوون ،وه‌اڵمێكی ده‌ده‌ینه‌وه ،به‌هیوای ئ��هوهی ئ �هم بابه‌ته رێچكه‌ی گفتوگۆیه‌كی دورودرێژ بگرێت. پێمخۆشه له‌پێشه‌كی ئ��هم ب��اب�هت�ه‌دا، خۆشحاڵی خۆم بۆ دوو شت ده‌رببڕم لهسهر وه‌اڵم��ی توانا ئهحمهد بۆ نووسینه‌كه‌ی من، یه‌كه‌م گه‌شبینم به‌وه‌ی كه‌ده‌سه‌اڵتی سیاسیی ل�هك��وردس��ت��ان��دا گه‌یشتبێته ئ��هو ئاسته‌ی ك�ه‌ره‌خ��ن�هی ب �ه‌رچ��او بكه‌وێت‌و به‌هێمنانه له‌رێگه‌ی نووسینه‌وه وه‌اڵمی ره‌خنه بداته‌وه، چونكه م��اوه‌ی�هك��ی زۆره وا هه‌ستده‌كرێت دهس�هاڵت��ی��ی سیاسیی له‌كوردستاندا نهك حساب بۆ ره‌خنه ناكات ،بهڵكو پێناچێت ئهو رۆژنامانه‌ش بخوێننه‌وه كه‌ره‌خنه‌ی تێدایه ،بۆیه هاتنه وه‌اڵمی كاك توانا ،جێگه‌ی گه‌شبینی‌و ده‌ستخۆشی لێكردنه ،نمونه‌ی زۆربێت. دووه‌م گه‌شبینم به‌وه‌ی كه‌توانا ئهحمهد وهك ئه‌ندامێكی دی��اری یهكێتی نیشتمانی (ك �هش �هری��ك �ه دهس��هاڵت��ه ل �هك��وردس��ت��ان)، له‌بابه‌ته‌كه‌یدا تۆمه‌تی جاش‌و ده‌ستی بێگانه‌و موخابه‌راتی دراوس��ێ��ی ن �ه‌داوه‌ت �ه پاڵمان، چونكه ماوه‌یه‌كی زۆر دهس �هاڵت��داران بهوه خۆیان راده‌هێنا ،كه لهگهڵ ههر ره‌خنه‌یه‌كدا، رستێك تۆمه‌تی حازر به‌ده‌ستیان ده‌دایه پاڵ ره‌خنه‌گره‌كه ،بۆیه ئهم پێشكه‌وتنه له‌عه‌قڵی دهس��هاڵت��دا (ك��اك ت��وان��اش وهك كهسێك له‌مه‌وقعی دهس��هاڵت��دا خ��اوه‌ن��ی پۆسته)، كارێكه مایه‌ی گه‌شبینیه‌و جێگه‌ی رێ��زه‌و به‌وه‌رچه‌رخانێك داده‌نرێت له‌عه‌قڵی سیاسیی ده‌سه‌اڵتداران‌و شوێنكه‌وتوانیاندا. توانا ئهحمهد له‌وتاره‌كه‌یدا "ل�هب��ارهی كابینهی شه‌شه‌مه‌وه شه‌ڕێك بهناوی ره‌خنه"، زۆر كۆمیدیانه هاتووه قسه‌ی لهسهر ههموو شتێك كردووه ،تهنیا ناوه‌ڕۆكی بابه‌ته‌كی من نهبێت ،چهند په‌ره‌گرافێكی بابه‌ته‌كه‌ی منی هێناوه لهگهڵ سهر وتاره‌كه ،به‌بێئه‌وه‌ی كه‌قسه لهسهر ن��اوه‌ڕۆك��ی بابه‌ته‌كه‌ی ئێمه بكات، بێئهوهی باسی ئه‌وه‌بكات ،بۆچی وتومانه به‌رهه‌م ساڵحیش پێی نه‌كرا ،دیاره وه‌اڵم الی كاك توانایه كه‌بۆچی هێنده كۆمیدیانه بهالی نووسینه‌كه‌ی ئێمه‌دا تێپه‌ڕیوه ،بێئهوهی قسه‌ی لهسهر بكات. من پێشنیازی ئهوه ده‌كه‌م ،توانا ئهحمهد جارێكی تر رۆژن��ام�هی هاواڵتی ژم��اره ٦٦١
بخوێنێته‌وه ،بۆ ئ �هوهی بزانێت ئێمه باسی چیمان كردووه ،مه‌به‌ستیشمان له‌پێ نه‌كرانی به‌رهه‌م ساڵح چییه. ئهوهی وتومه‌و نووسیومه لهو نووسینه‌دا، مهبهستم ئهوه بووه ،كه‌به‌رهه‌م ساڵحیش پێی نه‌كرا ك�هچ��ارهی ه�هن��ارده‌ك��ردن‌و گرێبه‌سته نه‌وتییه‌كان‌و كێشمه‌كێشی ن��هوت لهگهڵ به‌غداددا بكات ،بهڵكو دكتۆر به‌رهه‌م ،بههۆی گرێبه‌ستی نابۆكۆو خه‌ونی هه‌نارده‌كردنی گازی سروشتییه‌وه ،كێشه‌كانی نێوان هه‌رێم‌و به‌غدای قوڵتركرد ،كه كهس به‌من‌و توانا ئه‌حمه‌دو دكتۆر به‌رهه‌میشه‌وه ،ناتوانین قه‌ناعه‌ت بهوه بهێنین كه (قسه‌ی زلی لێده‌رچێت) هێشتا كێشه‌ی گرێبه‌سته نه‌وتییه‌كان‌و ناردنی نه‌وتی ههرێم لهگهڵ ب �هغ��داددا چاره‌سه‌رنه‌كراوه، سوودی دروستكردنی كێشه‌یه‌كی تر بۆ خهڵكی كوردستان به‌بۆنه‌ی گازی سروشتی‌و نابۆكۆ ،چ مانایه‌ك ده‌گه‌یه‌نێت. به‌چاوی خۆمان بینیمان ،كه‌حكومه‌تی ع��ێ��راق��ی ب �هش �ه ن��هوت��ی ه��ه‌رێ��م‌و خه‌ڵكه زوڵملێكراوه‌كه‌ی ب��ڕی ،له‌بری سزادانی ئهو سیاسییانه‌ی كه‌ئاسمان‌و رێسمانی ،بن زه‌وی‌و سهر زه‌وی‌و هه‌واو ئاسمان‌و داروبه‌ردی واڵتییان بۆ خۆیان‌و لهسهر خۆیان تاپۆكردووه‌و خێروبێر ههر بۆ خۆیانه ،بۆ ئهمهش سه‌ده‌ها به‌ڵگه ههیه، كهچی كێشه‌كه‌و به‌دبه‌ختییه‌كه‌ی بۆ خهڵكی كوردستانه‌و ههر ئه‌وانیش باجه‌كه‌ی دهدهن. ئه‌مه كرۆكی باسه‌كه‌ی منه ،كه‌ئێستاشی لهسهر بێت پێموایه كه‌نه‌وت‌و گرێبه‌سته‌كانی، گ���ازی س��روش��ت �یو گرێبه‌سته‌كانی ،ههم له‌تاریكیدان ،هه‌میش له‌ئێستا‌و داهاتوودا ده‌بنه مۆته‌كه بهسهر خهڵكی كوردستانه‌وه ،ئینجا هێشتا ماومانه بۆ ده‌رئه‌نجامه خراپه‌كانی تری، كه‌پێموایه لهگهڵ دهستبهكاربوونی حكومهتی نوێی عێراقدا ده‌شێت به‌شه بودجه‌ی خهڵكی كوردستان ببێته قوربانی گرێبه‌سته‌كانی ههردوو حیزب. ئایا ئهگهر بۆ خۆده‌رخستن نهبێت لهبهردهم ده‌ستڕۆشتوانی ح��ی��زب ،ك��اك ت��وان��ا خۆی له‌ئه‌سڵ‌و مه‌به‌ستی وتاره‌كه‌ی من دزیوه‌ته‌وه؟ چونكه وتاره‌كه‌ی من سه‌رله‌به‌ری لهسهر نهوتو گازی سروشتی بووه ،كهچی به‌قودره‌تی قادر، سه‌رله‌به‌ری وتاره‌كه كورتده‌كرێته‌وه بۆ چهند په‌ره‌گرافێك. ئێستاش ده‌ڵێم گرێبه‌سته‌كانی گازی سروشتی ،له‌كاتێكدا گرێبه‌سته نه‌وتییه‌كان تا ئێستا لهگهڵ به‌غداد یه‌كالنه‌بووه‌ته‌وه، داب�هش��ك��ردن��ی س�ه‌روه‌ت��وس��ام��ان��ی سروشتی كوردستانه بهسهر ئیماره‌تی سه‌وزو زه‌رددا، ه����ه‌روه‌ك چ��ۆن ب��ه‌ره��هم س��اڵ��ح ناتوانێت به‌ڕێوبه‌رێك ل �ه‌ده��ۆك بگۆڕێت ،به‌هه‌مان شێوه ئازاد به‌رواری جێگری سهرۆك وه‌زیران ناتوانێت مامۆستایه‌ك له‌سلێمانی دابمه‌زرێنێت، لهسهر ههمان ریتم نهك به‌رهه‌م ساڵح ،بهڵكو ههموو یهكێتی نیشتمانی كۆببێته‌وه ناتوانێت سوچێكی یه‌كێك له‌گرێبه‌سته ژێربه‌ژێره‌كانی نه‌وت ببینێت‌و بزانێت داهاته ئه‌سڵییه‌كه‌ی ده‌چێته گیرفانی كێوه ،به‌هه‌مان شێوه، ئهگهر خه‌ونی هه‌نارده‌كردنی گازی سروشتیش سه‌ربگرێت ،ئ��ه‌وا ههموو پارتی به‌خودی سهرۆكی هه‌رێمیشه‌وه ناتوانێت ئاگاداری ی�هك تاقه دۆالر له‌داهاتی گ��ازی سروشتی ببێت ،ئه‌مه واقیعه ،یه‌كیتی‌و پارتی نایانه‌وێت له‌غه‌نیمه بێبهش ب��ن ،جا ئیتر نیشتمان هه‌ڵده‌كۆڵرێت ،زه‌وی‌و سهر زه‌وی‌و ژێر زه‌وی‌و ئاسمانی كوردستان دابه‌شده‌كرێت ،كه‌سیان باكیان ب �هوه نییه ،گرنگ ئه‌وه‌یه كه‌سیان بێبهش نه‌بن .رهنگه ههر لهم روانگه‌یه‌شه‌وه‌یه كه‌كاك توانا نه‌یوستبێت له‌وه‌اڵمه‌كه‌یدا باسی ئه‌سڵی وتاره‌كه‌ی من بكات ،چونكه پێده‌چێت به‌قسه‌كردن لهسهر گرێبه‌ستی گازی سروشتی، گ��ی��رف��ان‌و مه‌سڵه‌حه‌تی سیاسی بكه‌وێته خه‌ته‌ره‌وه ،ده‌نا وهك چون ئێمه به‌خواستی خۆده‌رخستن‌و كوێربوون ت��اوان��ب��ارده‌ك��ات، لهڕاستیدا ئهوه ئێمه نین كه‌كوێربووین‌و چاومان ك��اره باشه‌كانی كابینهی ش�هش نابینێت، بهڵكو ئهوه توانا ئه‌حمه‌دو هاوڕێبازه‌كانیه‌تی چاویلكه‌یه‌كی ساخته‌یان كردووهته چاویان‌و ب��ڕی��اری��ان داوه كه‌هیچ نه‌بینن جگه لهو ته‌لبه‌نده‌ی كه‌حیزب بۆیانی دیارده‌كات ،خۆ ئهگهر له‌الیه‌كی چاویلكه‌كه‌شه‌وه واقیع ببینین، ئ�ه‌وا یه‌كسه‌ر ده‌یانه‌وێت چاویان بنوقینن، چونكه به‌كرانه‌وه‌ی چاویان گیرفان‌و بژێوی ژیانیان ده‌كه‌وێته مه‌ترسییه‌وه ،بۆیه له‌مه‌شدا من حهق به‌كاك تواناو ههموو ئهوانهی وهك كاك توانا ناتوانن ئهو دیو چاویلكه‌كه ببینن ده‌ده‌م ،چونكه بهڕاستی په‌یداكردنی بژێوی سه‌خته ،بۆیه هه‌ندێك جار نووسینی وتار بۆ پیاهه‌ڵدان ،گیرفان گه‌رمده‌كاته‌وه ئهو خه‌مه سه‌خته‌یان له‌كۆڵده‌كاته‌وه.
له‌باره‌ی دكتۆر به‌رهه‌میشه‌وه ،له‌راستیدا ئهوه ناشارمه‌وه ،كه‌من وهك خۆم ئومێدێكم به‌دكتۆر به‌رهه‌م ساڵح هه‌بووه‌و تا ئێستاش ن��وزه‌ی ئ �هو ئومیده‌م تیا م��اوه ،ب��هاڵم كه له‌واقیع ده‌ڕوانم‌و پراگماتیكیانه سه‌یرده‌كه‌م، ههستدهكهم ئومێده‌كه‌م به‌هه‌ڵه‌دا چوه ،چۆن؟ ئومێدم به به‌رهه‌م ساڵح ههبوو ،چونكه وا هه‌ستده‌كرێت كه‌ئه‌و پیاوه ،توانایه‌كی باشی ههیهو ده‌توانێت ك��اری ب��اش بكات، بهاڵم گرفته‌كه ئه‌وه‌یه ،كه‌كاك به‌رهه‌م ساڵح دهسهاڵتی نییه ،چونكه ئهگهر خۆمان نه‌بان نه‌كه‌ین هه‌ستده‌كه‌ین له‌وه‌ته‌ی دكتۆر به‌رهه‌م بووه‌ته سهرۆكی وه‌زیرانی كابینهی شه‌شه‌م، سهرۆكی پارتی كه له‌هه‌مانكاتدا سهرۆكی هه‌رێمیشه ،م��وم��اره‌س �هی ده‌سه‌اڵته‌كانی سهرۆكی حكومهت دهكات (ئه‌مه به‌دورودرێژی له‌بابه‌تێكی گۆڤاری لڤیندا باسیلێوه‌كراوه) كه‌ئه‌مه یه‌كه‌مین نیشانه‌ی بێده‌سه‌اڵتی دكتۆر به‌رهه‌م نیشانده‌دات ،پاشان دانانی جێگرێك ب��ۆی كه‌هه‌مان دهس�هاڵت��ی دكتۆر به‌رهه‌می ههبێت ،ئ��هوهش خ��ۆی له‌خۆیدا بێده‌سه‌اڵتی یان كه‌مكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كانی به‌رهه‌م ساڵحه ،دان���هوهی وهزارهت���ی نه‌وت به‌پارتی‌و به‌ده‌قیقی به‌دكتۆر ئاشتی هه‌ورامی (له‌وتارێكماندا له‌رۆژنامه‌ی ئاوێنه ژ١٩٧ . به‌تێروته‌سه‌لی لهسهر ئه‌مه قسه‌مان كردووه) كه لهكابینهی پێنجه‌مدا ته‌مومژێكی لهسهر بوو ،خۆی له‌خۆیدا نهبوونی دهسهاڵتی كاك به‌رهه‌م ساڵحه ،كه‌منیش خۆزگه‌م ده‌خواست وا نه‌بوایه‌و بریا دكتۆر به‌رهه‌م خاوه‌نی ده‌سه‌اڵت بوایه وهك سهرۆكی حكومهت. به‌جیا ل�ه‌پ��ارت��ی ئ �هگ �هر به‌كه‌مگرتنی دهس�هاڵت�هك��ان��ی دك��ت��ۆر ب �ه‌ره �هم له‌ناوخۆی
ده‌بین به‌پرۆژه‌كه‌و بلیمه‌تی دهس�هاڵت��داران، ك�هچ��ی پ��اش��ان س �هی��رده‌ك �هی��ت پ��رۆژه‌ك��ان ن��ات�ه‌واون‌و لهههموو شتێك ده‌چێت ،پرۆژه نهبێت ،نمونه‌ش ئوتێل پێشڕه‌و و خانه‌ی دادی سلێمانییه ،كه‌یه‌كه‌میان كاره‌بای تیا نییه، دووه‌میان ته‌والێت. له‌راستیدا كاك تواناش وهك گێڕه‌ره‌وه‌یه‌كی ب��اش ه��ات��ووه به‌شێكی زۆری ئ �هو پ��رۆژه‌و كارانه‌ی كه به‌چه‌ندان ره‌نگ‌و لهژێر چهندان ن��اوی جیاجیادا ده‌رخ��وارم��ان��دراوه ،جارێكی تریش ده‌رخواردمان ده‌داته‌وه ،بهاڵم له‌رێگه‌ی رۆژنامه‌یه‌كی ئه‌هلی وهك هاواڵتییه‌وه .ده‌نا ههموو ئهو ده‌ستكه‌وتانه‌ی كاك توانا پێیدا هه‌ڵده‌دات ،ئێمه هه‌موویمان ئه‌زبه‌ركردووه، ب���هاڵم ب��ۆ ئ���هوهی كه‌هه‌ندێكیان بهسهر خوێنه‌ره‌كانی رۆژنامهی هاواڵتیدا تێنه‌په‌ڕن، ئه‌وا قسه لهسهر هه‌ندێك لهو كاره باشانه‌ی حكومهت ،كه‌كاك توانا باسیلیوه‌ده‌كات، دهكهین. كاك توانا باسی كه‌مكردنه‌وه‌ی وه‌زاره‌ته‌كان له ٤٢وه‌زاره‌ته‌وه بۆ ١٩دهكات ،كه‌ئه‌مه‌یان زۆر كۆمیدیه ،ئاخر خۆ ئهگهر جاران‌و له‌كابینه هه‌زه‌لییه‌كه‌ی پێنجه‌مدا كۆمه‌ڵێك هێزو حیزبی وهك یه‌كگرتوو و كۆمه‌ڵ بۆ رازیكردن وه‌زاره‌تییان بۆ داتاشرابێت ،ئێ خۆ قابیله لهكابینهی شه‌شه‌مدا ،بۆ رازیكردنی كوتله‌كانی ناو یهكێتی وهزارهت ببه‌خشرێته‌وه؟! پاشان ئه‌سڵ لهكابینهی حكومه‌تدا وایه كه له‌نزیكه‌ی ٢٠وهزارهت زیاتر نهبێت ،ئهوه مه‌هزه‌له‌كانی كابینه هاوبه‌شه‌كه‌ی یهكێتیو پارتی بوو، ك �ه ٤٢وهزی���ری ه �هب��وو ،دهن���ا ل�ه‌دون��ی��ادا نه‌بووه‌و نه‌بینراوه ،به‌سه‌دام‌و هێتله‌ریشه‌وه كه‌حكومه‌تێك ٤٢وهزی���ری ههبێت .لهبهر
ئهگهر كابینهی شه‌شه‌م توانیویه‌تی له‌به‌رژه‌وه‌ندی هه‌ندێك كه‌س‌و الیه‌ن بدات ،وهك ئهوهی ئیدیعای بۆ ده‌كرێت، ئێ خۆ ده‌بوای ه ههر بۆ ده‌مكوتكردنی خهڵكی یهك دان ه مه‌سئول‌و الیه‌نمان بدیای ه كه‌بدرایانه‌ت ه دادگا یهكێتی نیشتمانیدا حساب نه‌كه‌ین ،كه‌ئه‌مه‌یان جێده‌هێڵیم ب��ۆ ك��اك ت��وان��ا ،چونكه خۆی كادرێكی كارای یه‌كێتییه ،با خۆی له‌وه‌یان بكۆڵێته‌وه ،كه تا چهند لهناو یه‌كێتیدا كار بۆ بێده‌سه‌اڵتكردنی به‌رهه‌م ساڵح ده‌كرێت. ه��ه‌رچ��هن��د ل���هس���ه‌ره‌وه وت���م ك �هت��وان��ا ئهحمهد ،به‌مه‌به‌ست بێت یان بێ مه‌به‌ست، خ��ۆی له‌ئه‌سڵی وت��اره‌ك �هی من دزی��وه‌ت �هوه به‌شیوه‌یه‌ك ،كه‌نه‌یتوانیوه به‌الشیدا بڕوات، چونكه ئ��هو مهبهستێكی ت��ری ه �هب��ووه، مه‌به‌سته‌كه‌ی تری بۆ خۆی به‌جێده‌هێڵین، چونكه ئهو پیاهه‌ڵدانه‌ی كاك توانا بۆ كابینهی شه‌شه‌م ،رۆژانه لهگهڵ بوونی نیه‌تی پرۆژه‌یه‌ك یان كارێكی باش ،له‌ده‌زگاكانی راگه‌یاندنی دكتۆر به‌رهه‌م‌و یه‌كیتییه‌وه ده‌رخ��واردم��ان ده‌درێت ،به‌شیوه‌یه‌ك كه لهگهڵ بوونی تهنیا "نیه‌ت"ی پرۆژه‌كه له‌چه‌ند رۆژنامه‌یه‌ك‌و چهند ته‌له‌فزیۆنێكدا ده‌رخواردمان دهدهن ،كه‌ده‌گاته سهر دهستپێكردنی ههمان پرۆژه ،دیسانه‌وه وهك شاییه‌كی نباویله باسی لیوه‌ده‌كرێت‌و به‌شانوباڵیدا هه‌ڵده‌درێت له‌چه‌ند ته‌له‌فزیۆن‌و رۆژنامه‌و گۆڤارێكه‌وه له‌یه‌ككاتدا ،دیاره حیزب به‌مه‌شه‌وه ناوه‌ستێت ههر ههمان پرۆژه كه له‌كاتی نیه‌تهینانییه‌وه دهی��دهن به‌گوێماندا، ب�هڵ��ك��و ل �هن��اوه‌ڕاس��ت��ی پ���رۆژه‌ك���ه‌دا چهند ریپۆرتاژێكیشی دهكهن به‌سه‌رداو دیسانه‌وه گوێچكه‌مان ده‌ئاخنن به‌گرنگی پرۆژه‌كه‌و ئهو خه‌ڵكه خێرله‌خۆنه‌دیوه‌ی كوردستان ئیحراج دهكهن به‌وه‌ی كه له‌كاتی پرۆژه‌كه‌دا ههزار دوعا بۆ ده‌سه‌اڵتداران بكات ،تا كاتی ته‌واوبوونی پ��رۆژه‌ك�ه ،كه‌دیسانه‌وه ههمان به‌یتوبالۆره ده‌ستپیده‌كاته‌وه ،له‌چه‌ندان ته‌له‌فزیۆن‌و رۆژن��ام�هو گۆڤاردا باسیده‌كه‌ن تا سه‌رسام
ئهوه كهس ناتوانێت منه‌تمان به‌سه‌ردا بكات بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی وه‌زاره‌ته‌كان ،بهڵكو ئه‌سڵ وایه كه‌ده‌بێت ئهوهنده وهزیر هه‌بیت ،جا ئیتر ئهگهر كابینه‌كه‌ی پێش ئێستا ،كه‌هه‌موو شتێك بوو به‌س حكومه‌ت‌و كابینه‌وه‌زاری نهبوو٤٢ ، وهزیر بوبێت ،ئه‌وا خوا فرسه‌تی ئێوه بدات كه‌ئه‌وه‌تان قبوڵ بوو. ن��اردن��ی بودجه بۆ ب�ه‌رده‌م��ی په‌رله‌مان كه‌توانا ئهحمهد وهك ده‌ستكه‌وت پێمان ده‌ف���رۆش���ێ���ت���هوه ،ئ���هم���هی���ان ل �هه �هم��وو وت��اره‌ك�هی كاك توانا كۆمیدیتره‌و شایه‌نی به‌زه‌یپێداهاتنه‌وه‌یه ،چونكه كاك توانایه‌ك كه‌خاوه‌نی قه‌ڵه‌مه ،ناردنی بودجه بۆ په‌رله‌مان به‌ده‌ستكه‌وت بزانێت ،ك�ه‌وات�ه بۆ خه‌تای پیاوه نه‌خوێنده‌واره‌كانی حیزب بگرین لهوهی كه‌نازانن واڵت‌و حیزب به‌ڕیوه‌ببه‌ن ،ئاخر كاكی برا ناردنی بودجه بۆ به‌رده‌م په‌رله‌مان ،نهك هه‌رده‌ستكه‌وت نییه ،بهڵكو واجبه ،وهك چۆن نوێژ بهبێ ده‌ستنوێژ نابێت ،ئاوه‌هاش بودجه بێ په‌رله‌مان نابێت .لهگهڵ ئه‌وه‌شدا زیادكردنی موچه بۆ هه‌ژاران كه‌جه‌نابت باسی ده‌كه‌یت، به‌ئه‌ندازه‌ی پاره‌ی شاباشی كوڕه مه‌سئولێك نییه ،كه به‌پاره‌ی ئهو چینه ه��ه‌ژاره ،های الیڤ ده‌ژی ،كهچی ئێوه دێن‌و منه‌تی ئهوهمان به‌سه‌ردا دهك �هن كه‌موچه‌تان زی��ادك��ردووه، ئهو ١٠٠خوێندنگا هاوچه‌رخانه‌شی كه‌باسی ده‌كه‌یت ،من دڵنیاتده‌كه‌م ،منداڵی ئاسایی ح�هدی چییه پێ بخاته ناو ئهو قوتابخانه نمونه‌یی‌و هاوچه‌رخانه‌وه ،ئ �هوهش ههر بۆ به‌چكه مه‌سئول‌و (ئه‌حفاده‌كانیانه) ،من مردوو تۆ زیندوو ،هه‌تا به‌چكه مه‌سئول‌و كوڕو كچی ده‌وڵه‌مه‌ندی نزیكه حیزب وه‌ستابێت، منداڵی ه �ه‌ژارو خهڵكی ئاسایی پێ ناخاته
ئ �هو قوتابخانانه‌وه .به‌نیسبه‌ت بودجه‌ی حیزبه‌كانیشه‌وه ئه‌وه‌یان نهك ههر ده‌ستكه‌وت نییه ،بهڵكو لكه‌یه بۆ پهرلهمانو حكومهت كه تا ئێستا نه‌یتوانیوه بودجه‌ی حیزبه‌كان دیاربكات. لهسهر زیادكردنی موچه‌ی خێزانی ئه‌نفاله بێنازه‌كان‌و شه‌هیده سه‌ربه‌رزه‌كان ،كه‌توانا ترشوخوێی پێوه‌كردووه ،ئه‌مه‌یان ههرچهنده حیزب‌و كادره حیزبییه‌كان ده هێنده‌ی خێزانی ئه‌نفال‌و شه‌هید موچه‌یان زیاتره ،بهاڵم جێگه‌ی ده‌ستخۆشییه ،بهاڵم ئهم ده‌سخۆشییه وامان لیناكات باره یاساییه‌كه‌ی زیادكردنی موچه‌مان له‌بیر بباته‌وه ،چۆن؟ له‌راستیدا وهك له‌سه‌ره‌وه باسمانكرد ،سهرۆكی ههرێم به‌هه‌موو شێوهیهك موماره‌سه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كانی سهرۆكی حكومهت، به‌رهه‌م ساڵح ،دهكات ،ئه‌مه راستییه‌كی حاشا هه‌ڵنه‌گره ،ئهم موماره‌سه‌كردنه‌ی ده‌سه‌اڵت لهالیهن سهرۆكی هه‌رێمه‌وه ،هه‌ستێكی خۆ به‌كه‌مزانین‌و كه‌مده‌سه‌اڵتی الی خودی سهرۆكی حكومهت دروس��ت��ك��ردووه ،كه‌ئه‌و هه‌سته‌ش وای���ك���ردووه ،دك��ت��ۆر ب �ه‌ره �هم م��وم��اره‌س�هی دهس �هاڵت �هك��ان��ی پ �ه‌رل �هم��ان ب��ك��ات ،چونكه زیادكردنی موچه‌ی شه‌هیدان ،یان البردنی سوودی سهر پێشینه‌ی خانوبه‌ره ،یان بڕینی موچه‌و مینحه‌ی رێكخراوه‌كان ،یاخود دانی پێشینه‌ی خانوبه‌ره به‌گوندو الدێكان ،ئه‌مانه به‌كۆی گشتی بڕیارێك نین كه لهچوارچێوهی دهسهاڵتی حكومه‌تدا بێت ،جا به‌زیادكردن یان كه‌مكردنیانه‌وه ،بهڵكو ئهوه په‌رله‌مانه كه‌ده‌بێت بڕیاربدات به‌زیادكردن یان كه‌مكردن، یان به‌ده‌ستكاریكردنی یاساییانه‌ی ئهو كایانه، حكومهت وهك ده‌سه‌اڵتێكی جیبه‌جێكه‌ر كه‌هه‌ڵده‌ستێت به‌ئه‌نجامدانی ،ب �هاڵم وهك ب��ڕی��ارو یاسا ئ��هوه په‌رله‌مانه كه‌یاساكان ده‌رده‌كات ،دهبوایه په‌رله‌مان یاسای زیادكردنی موچه‌ی ئه‌نفال‌و شه‌هیده‌كانی ده‌ربكردایه، نهك حكومهت ،بهاڵم كاكه توانا چی بكه‌ین كه‌خاوه‌نی ئۆپۆزیسیۆنێكی هێنده كرچوكاڵین، كه‌ناتوانێت ههست به‌مانه بكات‌و بیانوروژێنێت، ده‌نا ئه‌سڵ وایه كه‌حكومه‌ت توانای بڕیارێكی واینییه كه‌موچه زی��ادو ك�هم بكات ،بهڵكو ئهگهر حكومهت بیه‌وێت كارێكی وابكات ،ئه‌وا پێشنیازده‌كات بۆ پهرلهمانو دوا بڕیارده‌ر په‌رله‌مان ده‌یدات ،پاشان حكومهت جێبه‌جێی دهك��ات ،وهك وتیشم چونكه به‌رهه‌م ساڵح موماره‌سه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كانی ده‌كرێت له‌الیه‌كی ترهوه ،ئهویش به‌هه‌ر شێوهیهك بێت ده‌خوازێت قودره‌تی خۆی ده‌رخ��ات ،بۆیه هه‌ڵده‌ستێت به‌موماره‌سه‌كردنی ده‌سه‌اڵته‌كانی په‌رله‌مان. له‌دوا به‌شدا ده‌مه‌وێت ئهوه بڵێم ،كه‌ئه‌گه‌ر كابینهی شه‌شه‌م توانیویه‌تی له‌به‌رژه‌وه‌ندی هه‌ندێك ك �ه‌س‌و الی �هن ب��دات ،وهك ئ�هوهی ئیدیعای بۆ ده‌كرێت ،ئێ خۆ دهبوایه ههر بۆ ده‌مكوتكردنی خهڵكی یهك دانه مه‌سئول‌و الیه‌نمان بدیایه كه‌بدرایانه‌ته دادگ��ا ،لهبهر ئ �هوهی كه‌به‌رژه‌وه‌ندی گشتییان بۆ خۆیان به‌كارهێناوه له‌رابردوودا ،بهاڵم نهك ئه‌مانه‌مان نه‌بینی ،بهڵكو به‌پێی زانیارییه مته‌وازیعه‌كانی م��ن ،دكتۆر به‌رهه‌م به‌ته‌مای دامه‌زراندنی كه‌ناڵی سه‌ته‌الیه‌تی سهر به‌خۆیه‌تی ،له‌كاتێكدا كه تا ئێستاش نیوه‌ی هاونیشتمانییه‌كانمان ك��اره‌ب��ای��ان ل �هالی �هن م��وه‌ل��ی��دهی ئه‌هلییه‌وه دابینده‌كرێت ،ئه‌مه ئهگهر باسی ئهو سه‌ده‌ها ههزار دۆالره نه‌كه‌ین كه كاك به‌رهه‌م له‌ده‌زگا راگه‌یاندنه زه‌به‌الحه‌كه‌یه‌وه ،له‌بوجه‌ی گشتی، به‌هه‌ده‌رده‌چێت ،پاشان ئهگهر رێگریش بۆ به‌رهه‌م ساڵح دروستده‌كرێت لهالیهن ئهو كهسانهی كه له‌به‌رژه‌وه‌ندییان ده‌درێت (وهك رۆژنامه‌نووسه‌كانی نزیك له‌به‌رهه‌م ساڵح زوو زوو ده‌یده‌ن به‌گوێماندا) ،ئێ خۆ كوفر نابێت با دكتۆر به‌رهه‌م وهك سیاسییه‌كی چاونه‌ترس، ره‌چ�هك�ه بشكێنێت‌و دهس��ت له‌پۆسته‌كه‌ی بكێشێته‌وه ،ههم بۆ سومعه‌ی سیاسی خۆی، ههم بۆ چاوترساندنی ئهوانهی كه‌ده‌یانه‌وێت رێگری بۆ دروس��ت بكه‌ن ،ئهو كات ئێمه‌ش له‌بری بنووسین پێی نه‌كرا ،ده‌نووسین به‌رهه‌م ساڵحیش پێی كرا كه‌سومعه‌ی سیاسی خۆی بپارێزێت‌و مل نه‌دات بۆ ئهوانهی كه‌گه‌نده‌ڵن. Arei1976@hotmail.com تێبینی :ل �ه‌رووی یاسایی‌و وهك عورفی رۆژنامه‌نووسی ،دهبوایه ئهم بابه‌ته له‌رۆژنامه‌ی هاواڵتیدا باڵوبكرێتهوه ،چونكه بابه‌ته‌كه‌ی من‌و بابه‌ته‌كه‌ی كاك توانا ئهحمهد له‌هه‌مان رۆژنامه‌دا باڵوكراوه‌ته‌وه ،بهاڵم پاش ناردنی ئهم بابه‌ته بۆ هاواڵتی ،بهبیانووی درێژی بابه‌ته‌كه دهستیان نا ب�ه‌ڕوم��ان�هوهو بۆیان باڵونه‌كردینه‌وه ،بۆیه ئێمه‌ش په‌نامان برده به‌ر رۆژنامهی دهستوور .لهگهڵ داوای لێبوردندا.
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
فه‌ر هه‌نگ 19
درامای بێریڤان‌و سووكایه‌تی به‌نه‌ته‌وه‌ی كورد ن :مسته‌فا فاتح
بیرۆكه‌ی دروستكردنی ته‌له‌فزیۆن وهك ئامرازێكی به‌هێزی راگه‌یاندن له‌ئه‌مڕۆدا ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ساڵی 1884كه‌پۆل گۆتلیپ نیپ هه‌وڵیدا به‌وه‌ی میدیایه‌كی بیستراو-بینراو دروستبكات ،بهاڵم ئهم ك��ارهی كهئهم كردنی سه‌ركه‌وتنی بهدهست نه‌هێناو تا ئهوهی ساڵی 1907 یه‌كه‌م جۆری ته‌له‌فزیۆن تاقیكرایه‌وه. ب �هاڵم دروستكردنی ته‌له‌فزیۆن بهو شێوه‌یه‌ی كه‌وه‌ك ته‌له‌فزیۆنی ئه‌مڕۆیی بچێت ،ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ساڵی 1924 له‌شاری له‌نده‌ن لهالیهن ژان لۆجی بێرده‌وه .لهو كاته به‌دواوه ته‌له‌فزیۆن وهك میدیایه‌ك توانی خۆی جێبخات‌و زۆر زوو توانی ببێت به‌سه‌ره‌كیترین میدیا له‌دونیادا. له‌ئێستادا ده‌كرێ ته‌له‌فزیۆن بههۆی ئاستی ب�ه‌رب�ڵاوی��ی�هوهو ل �هو رووه‌وه كه‌راگه‌یاندن‌و میدیاییه‌كی بینراو- بیستراوه ،له‌ئێستادا به به‌هێزترین میدیا بزانین له‌دونیا كه لهگهڵ هاتنی ،زۆر زوو توانی النیكه‌م جێگا به‌میدیایه‌كی وهك رادیۆ لێژبكات .هاتنی ته‌له‌فزیۆن‌و سینه‌ماو ئ�هو هه‌ژموونییه‌ی كهئهم جۆره میدیایه لهگهڵ خۆیدا ده‌یهێنێ، وای���ك���رد ل �هب �هش��ێ��ك ل�هچ�ه‌پ�هك��ان�ی دونیا له‌وانه الیه‌نگرانی قوتابخانه‌ی فرانكفۆرت ب��اس له‌چه‌مكێك بكه‌ن ب�هن��اوی پیشه‌سازی-كلتووری .ئهم چه‌مكه كه‌زیاتر له‌تئۆدۆر ئادۆرنۆو ه��ۆرك��ای��م�هر وهك دوو رووخ��س��اری دیاری قوتابخانه‌ی فرانكفۆرت باسی لێده‌كرێت ،خ��س��ت�ه‌ڕووی كاریگه‌ری میدیاكان‌و به‌تایبه‌ت ته‌له‌فزیۆنه .لهبهر ئهم فه‌زا قورسه‌ی ته‌له‌فزیۆن لهگهڵ خۆی ده‌یهێنێت ،ده‌توانین بڵێین ههموو روانگه جیاوازه سیاسیو فیكرییه‌كان هه‌وڵیانداوه به‌شێوه‌یه‌ك ئهم فه‌زاو ئ���هم سیستمه راگ �هی��ان��دن �ه بكه‌ن به‌سه‌كۆی ده‌رب��ڕی �نو بانگه‌شه‌كردن ب��هب��ۆچ��وون‌و ئ��ای��دی��اك��ان�ی خ��ۆی��ان. لهههمانكاتیشدا بهشێك له‌واڵته‌كان هه‌وڵیانداوه ب �هوهی به‌ر ب�هوه بگرن الیه‌نی به‌رانبه‌رو ئۆپۆزیسیۆن ،یان بیرجیاوازی ئهوان كه‌ڵك لهم میدیایه وه‌ربگرێت .قاچاخبوون‌و قه‌ده‌غه‌بوونی سه‌ته‌الیت له‌واڵتانێكی وهك كۆریای ب��اش��وور ،چین ،ئ��ێ��ران‌و به‌شێكیتر له‌واڵته دیكتاتۆرییه‌كان بۆ ترسی ئهم ده‌سه‌اڵتانه ده‌گه‌ڕێته‌وه له‌ته‌له‌فزیۆن وهك سیستمێكی راگه‌یاندنی. مێژووی كه‌ڵكوه‌رگرتنی سیستماتیكی ئێمهی ك��ورد له‌ته‌له‌فزیۆن زۆر كۆن نییهو ده‌یه‌ی 1990ده‌یه‌ی دامه‌زرانی ی �هك �هم ته‌له‌فزیۆنه كوردییه‌كانه، كه‌ده‌ڵێم ته‌له‌فزیۆنه كوردییه‌كان، مهبهستم ئهو ته‌له‌فزیۆنانه نییه كه لهالیهن ده‌سه‌اڵتدارانی داگیركه‌ره‌وه به‌مه‌به‌ستی بانگه‌شه‌كردنی بۆچوون، ئایدۆلۆژیای خۆیان به‌زمانی كوردی دای��ان ده‌م��ه‌زران��د ،بهڵكو مهبهستم ئهم ته‌له‌فزیۆنانه‌یه كه‌ئێمه‌ی كورد ب�هم�هب�هس��ت�ی ب��ان��گ�هش�هی فیكری‌‌و سیاسیی خۆمان دامانمه‌زراندووه. ل�ه‌ئ��ێ��س��ت��ادا ژم��ارهی��هك��ی زۆری ته‌له‌فزیۆنی كوردی ده‌بینین كه‌بوونی ئهم ته‌له‌فزیۆنانه چ وهك ناوخۆییو چ وهك سه‌ته‌الیه‌تی ده‌كرێت جێگای دڵ��خ��ۆش��ی ب��ێ��ت .ب���هاڵم ب��ه‌داخ��هوه به‌كۆمه‌ڵێك هۆكار ده‌توانین بڵێین بێ به‌رنامه‌یی لهم ته‌له‌فزیۆنانه‌دا دیاره. من لێره‌دا نامه‌وێ‌‌و ناشتوانم به‌ته‌واوی ب��اس له‌ته‌له‌فزیۆنه ك��وردی��ی�هك��ان‌و ئاستی ته‌كنیكی‌‌و به‌رنامه‌ییان بكهم. بهاڵم وهك چۆن له‌ناوی ئهم وتاره‌وه هاتووه ده‌م��هوێ ب��اس له‌درامایه‌كی تایبه‌ت بكهم كه له‌یه‌كێك له‌كه‌ناڵه كوردییه‌كانه‌وه باڵوده‌بێته‌وه .ئهویش درامای بێریڤانه. درامای بێریڤان كه له‌كه‌ناڵ 4هوه باڵوده‌بێته‌وه ،درامایه‌كه كه به‌داخه‌وه بینه‌ری زۆری ه�هی�ه .سبیل جانی
گۆرانیبێژی ن����اوداری ت���ورك ،لهم درامایه‌دا ده‌وری كچێكی كورد ده‌بینێت به ناو “بێریڤان” ،كه بههۆی جوانی‌‌و له‌هه‌مانكاتدا بههۆی نووشته‌یه‌كه‌وه، كه له‌گه‌ڵیه‌تی رووب �ه‌ڕووی زۆر كێشه ده‌بێته‌وه لهالیهن عه‌شیره‌و بنه‌ماڵه‌و كه‌سه جیاوازه‌كانه‌وه .سهر له‌به‌ری په‌یامی ئ �هم فیلمه په‌یامێكی دژه كوردییه ،به‌وه‌ی كه‌كورد نه‌ته‌وه‌یه‌كی ناشارستانی ،دواكه‌وتوو ،بێ فه‌رهه‌نگـ، نه‌فام‌و شه‌ڕكه‌رو سێكسین .دهوڵهتی ت��ورك��ی�او ته‌له‌فزیۆنه‌كانی توركیا له‌خۆڕا ئهم فیلمه‌یان ساز نهكردووه. ئهوان دهیانهوێ له‌رێگای ئهم زنجیره درامایه‌وه په‌یامی خۆیان به‌بینه‌ری خۆیان بگه‌یه‌نن به‌وه‌ی كه‌كورد كه‌داویه ب �هو ش��اخ �ه‌داو ش��ه‌ڕده‌ك��ات ،شیاوی هیچ شتێك نییه ،ئهوان نه‌ته‌وه‌یه‌كی نه‌زان‌و نه‌خوێنده‌وارن كه‌هه‌موو ژیانیان له‌كلتووری گوندی‌‌و شه‌ڕو ژن‌و سێكسدا ته‌رخانكراوه. ب��ا ب �هش��ێ��ك ل��هك��ۆده‌ك��ان��ی ئ �هم ف��ی��ل��م�ه ل��ێ��ك��ب��دهی��ن��هوه .ب�هش��ێ��ك له‌نه‌هامه‌تییه‌كانی “بیریڤان” بههۆی نووشته‌یه‌كه‌وه‌یه كه‌پێی بووهو بهشێك له‌دوژمنه‌كانی بۆ ئهم نووشته ده‌گه‌ڕێن. نووشته ده‌توانێت هێمای چی بێت. نووشته هێمای دواكه‌وتوویی فیكری ئهم میله‌ته‌یه كه‌سه‌رده‌مانێك به‌توركی كێوی ناویان لێده‌براو ئێستا ناتوانن پێیان بڵێن توركی كێوی ،بهاڵم پێیان دهڵێن كوردی نه‌فام‌و نه‌خوێنده‌وار كه له‌ئێستاشدا به‌شوێن نووشته‌و جادوو و ئهم شتانه‌وه‌یه .له‌حاڵێكدا ئه‌مانه بهشێك له‌كلتووری كۆنن ،میدیاكانی توركی دیانه‌وێ بڵێن ئهم نه‌ته‌وه ههر هێشتا ئاماده‌ن لهسهر جادوو و نووشته ئهم ههموو نه‌هامه‌تییه دروستبكه‌ن. ئه‌سته‌نبوڵ وهك شوێنێك كهئهم چیرۆكه تێیدا رووده‌دات ،كۆدێكی تری ئهم درام��ای�ه .بۆ ئه‌سته‌نبوڵ؟ ب��ۆ ئ�����ه‌رزه‌ڕووم ی��ان ئ �هن��ق �ه‌ره نا؟ یه‌كه‌م ئه‌سته‌نبوڵ شارێكی ئاسیایی- ئه‌وروپاییه .یانی ده‌روازه‌ی ئه‌وروپا. شارێكه له‌باری پێشكه‌وتنه‌وه بههۆی ئهوهی له‌كه‌ناری ده‌ریاییه‌و شوێنێكی گه‌شتیارییه زۆر پ��ێ��ش��ك�هوت��ووه، ل��هگ��هڵ ئ��هم��هش ژم��ارهی��هك��ی زۆر ل��هك��ورده‌ك��ان ب�هم�هب�هس��ت�ی ژی��ان�ی رۆژانه‌و بازرگانی‌‌و هتد ...لهم شاره‌دا نیشته‌جێن .به‌شێوه‌یه‌ك كه‌كورده‌كان هه‌ژموونییه‌كی گ�ه‌وره‌ی��ان ههیه لهم شاره‌دا .ئهم فیلمه ده‌یه‌وێ پێمان بڵێت كورده‌كان لهبهر ئهوهی بیركردنه‌وه‌یان عه‌شیره‌یی‌و دواك��هوت��ووه ،تهنانهت ل �هم ش��اره گ��هوره پێشكه‌وتووه‌شدا كه‌ده‌روازه‌ی ئه‌وروپایه وهك گونده‌كه‌ی خۆیان هه‌ڵسوكه‌وت دهكهن .بێ هیچ هێمایه‌ك له‌پێشكه‌وتن‌و ملكه‌چ بوون به‌یاسا ئه‌منییه‌كانی واڵت .پۆلیس هیچ مانایه‌كی الی ئهم میلله‌ته نییهو ئه‌مان ههموو كاره‌كانی خۆیان بهشێوهی عه‌شیره‌یی‌و له‌رێگای تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌وه ئه‌نجامده‌ده‌ن .ك��ورد بهو شێوه‌یه‌ی لهم فیلمه‌دا نمایشكراوه ،نه‌ته‌وه‌یه‌كی دڵڕه‌ق‌و قین له‌دڵن كه‌هیچكات ناتوانن ب �ه‌ران��ب �هری خ��ۆی��ان ب��ب��وورن‌و تهنیا به‌كوشتنی وازی لێدێنن‌و سوكنایی دڵیان دادێت. بۆ ناوی ئهم كچه بێریڤانه؟ ده‌زانین دوای به‌ده‌سه‌اڵتگه‌یشتنی ئه‌تاتورك‌و ئاتاتوركیسم زمانی كوردی ت �هن��ان �هت به‌قسه‌كردنیش ل�ه‌واڵت�ی توركیادا قه‌ده‌غه‌بووه .بهاڵم ناوی ئهم فیلمه “بیریڤان”ه .به‌م ناوه ده‌یه‌وێ زیاتر ف�ه‌زای فیلمهكه ك��وردی بكات. زیاتر ئهوه بخاته‌ڕوو كه‌ئه‌مه حه‌قیقه‌ته‌و كۆمه‌ڵگایه‌كی كوردییه .ههموو كۆدو ن��اوهك��ان ب��ۆ ئ��هوهن كه‌سیمای ئهم نه‌ته‌وه‌یه ناشیرین بكرێت. كاره‌كته‌ری ژن لهم درامایه‌دا ژن ل�هم درام��ای �ه‌دا كاره‌كته‌رێكی شه‌یتانی ه�هی�ه .ه�هم��وو كێشه‌كان ب��هه��ۆی ژن��هوهی��ه.ل��هگ��هڵ ئ�هم�هش
سیستمی ع �هش��ی��ره‌ی �یو ك��ل��ت��ووری ع�هش��ی��ره‌ی��ی وای���ك���ردووه پ��ی��اوهك��ان به‌چاوی سووك‌و تهنیا له‌روانگه‌یه‌كی سێكسییه‌وه لهگهڵ ژن مامه‌ڵه‌بكه‌ن. ژن كه‌مترین ب��ژارده‌ی نییهو تهنانهت ئهو كاته‌ش بێریڤان دهبێت به‌سه‌رۆكی ع��هش��ی��ره ی����ان “خ�����ان” ئ��ه‌وی��ش ل�هن��او شارێكی پێشكه‌وتووی وهك “ئه‌سته‌نبوڵ”دا ،ههر به‌چاوی الوازی‌‌و بێهێزی لهالیهن بهشێك له‌پیاوه‌كانه‌وه ته‌ماشای ده‌كرێت“ .بێریڤان” به‌زۆر ده‌درێ به‌كوڕێك به‌ناو “عهلی” ئه‌مه له‌حاڵێكدایه نه ئهو عهلی خۆشده‌وێت‌و نه عهلی ئ �ه‌وی خۆشده‌وێت .عهلی ك�هخ��وێ��ن��دك��اری زان��ك��ۆی �هو ل�هش��اری ئه‌سته‌نبوڵه ل�هوێ��ش ه �هر ملكه‌چی بیری عه‌شیره‌ییه‌و ناتوانێت رووبه‌ڕووی ب��اوك �ی ب��وهس��ت��ێ��ت �هوهو پ��ێ��ی بڵێت كه‌ئه‌و كه‌سێكی ت��ری خۆشده‌وێت. هه‌ڵسوكه‌وتی دای��ك �ی ع�هل��ی كه‌بۆ م��اوه‌ی �هك��ی��ش دهب��ێ��ت ب �هخ �هس��ووی “بێریڤان” جێگای لێوردبوونه‌وه‌یه. رووب��ه‌ڕووب��وون��هوهی ب��وك‌و خه‌سوو له‌كلتووری ك��وردی��دا ،ه �هم��وو ده‌م وهك دوژم��ن چاو له‌یه‌كتركردن ،زۆر شتیتر ك�ه له‌هه‌ڵسوكه‌وتی دایكی “ع��هل��ی”دا دهب��ی��ن��درێ‌و سیمایه‌كی شه‌یتانی به‌خشییوه به‌م ژنه‌و پێمان ده‌ڵێت ك��ورد به‌م سیما شه‌یتانییه‌و به‌م شێوهیه چاو له‌ژن دهك �هن .ئهم جۆره ده‌رخستنه‌ی سیمای كورد لهم فیلمه‌دا به‌تایبه‌ت هه‌ڵسوكه‌وتی كورد به‌رانبه‌ر به‌ژن ،ئهویش له‌سه‌رده‌مێكدا كه‌گوتاره یه‌كسانی خوازه‌كان‌و گوتاره فێمنیستییه‌كان هه‌ژموونی خۆیان داسه‌پاندووه له‌دونیادا ،ده‌یه‌وێ بڵێت ئهم نه‌ته‌وه‌یه دووره له‌هه‌ر واقعێكی كۆمهڵگای جیهانیو هێشتا له‌سه‌رده‌می ده‌ره‌ب �هگ��ای �هت��ی��دا ده‌ژی‌‌و به‌هه‌مان روانگه‌شه‌وه چاو له‌تاك‌و مافهكانی تاك به‌گشتی‌‌و ژن به‌تایبه‌تی دهكات. كوردو چه‌ك لهم فیلمه‌دا كورد نه‌ته‌وه‌یه‌كه وهك پێشتر ئاماژه‌م پێدا ههموو شتێك به‌چه‌ك‌و كوشتن چاره‌سه‌رده‌كات. راسته لهم فیلمه‌دا تهنیا باس له‌كێشه‌ی كۆمهاڵیهتی ناو چهند تایفه‌و عه‌شیره ده‌كرێت‌و هیچكات خۆ له‌قه‌ره‌ی باسی سیاسی نادات ،بهاڵم به شێوه‌یه‌كیتر ئ��هم فیلمه ل��هم ب �هش �ه‌دا ده‌كرێت هه‌ڵگری ههمان په‌یام بێت به‌رانبه‌ر به‌بزووتنه‌وه‌ی كوردستان به‌گشتی‌‌و باكووری كوردستان به‌تایبه‌تی .ئهم درام��ای�ه دهی��هوێ ئ �هوه بڵێت كورد نه‌ته‌وه‌یه‌كه له‌چه‌كه‌كه‌ی جیانابێته‌وه، چ���هك ب��ۆ ئ���هو شتێكی گرنگتر له‌هه‌ر شته‌و ئهم نه‌ته‌وه‌ییه نایه‌وێ بهشێوهی یاسایی‌و ئاشتیخوازانه كێشه‌كانی خ��ۆی چاره‌سه‌ربكات، ب�هڵ��ك��و راس���ت دهی����هوێ ل�ه‌رێ��گ��ای كوشتن‌و ته‌قه‌كردن‌و له‌رێگای چه‌كه‌وه كێشه‌كانی خ��ۆی چاره‌سه‌ربكات‌و ب��ۆ ه��هر شتێكی ب��چ��وك پ �هن��ا بۆ چه‌ك دهب��ات .به‌م شێوه باسكردنه له‌پێوه‌ندی نێوان كوردو چه‌ك‌و كوردو یاسا ،كه هیچكات ئاماده نییه پۆلیس وهك ناوه‌ندێكی به‌ڕێوه‌به‌ری یاسا، بێته ناو كێشه‌كانه‌وه ،بزووتنه‌وه‌ی ره‌وای نهتهوهیی كوردیش ده‌باته ژێر پرسیاره‌وه .رهنگه بكرێت بڵێین ئ �هم فیلمه دهی���هوێ ئ �ه‌وه‌م��ان پێ بڵێت ش�هڕی ئێستای نێوان كوردو تورك شه‌ڕێكه كه‌ده‌بێت بكرێت لهبهر ئ��هوهی ههموو هۆكاره‌كه‌ی ك��وردن كه‌نه‌ته‌وه‌یه‌كی دژه یاسان‌و ههموو ك��ات باوه‌شیان به‌چه‌كدا ك��ردووهو ههموو كێشه‌كان له‌لووله‌ی چه‌كدا دهب��ی��ن��ن�هوه ،له‌حاڵێكدا به‌رانبه‌ر ب �هب��زووت��ن �هوهی ك���وردی ل �هه �هر 4 پارچه‌كه‌ی كوردستاندا ئه‌مه شتێكی ن��اڕه‌وای��ه ،چ��ون ههموو ك��ات ئهوه داگیركه‌ران بوون كه‌هه‌ڵگرسێنه‌ری ش �ه‌ڕ ب��وون‌و دهی��ان �هوێ ئ �هم شه‌ڕه به‌رده‌وامبێت ،نهك میلله‌تی كوردو
نه‌ته‌وه‌ی كورد. كه‌ناڵی 4و درامای بێریڤان ئ��هوهی كه كه‌ناڵه توركییه‌كان ب�هی��ارم�هت�ی ئ�هك��ت�ه‌ره ت��ورك�هك��ان‌و رهنگه كۆمپانیا توركه‌كان‌و دهوڵهتی توركیاش ده‌ستبده‌نه دروستكردنی وه‌ها دارامایه‌ك شتێكی دوور له‌عه‌قڵ نییه .ئهوان دهیانهوێ به‌م شێوهیه هه‌ژموونی خۆیان داسه‌پێنن‌و كه‌ڵكی گونجاوی خۆیان له‌ته‌له‌فزیۆن وهك میدیایه‌كی راگه‌یاندنی وه‌رده‌گ��رن. وهك چ���ۆن ل���هس���ه‌ره‌وه ئ��ام��اژه‌ی پێدرا ته‌له‌فزیۆن له‌ئێستادا بووه به‌گه‌وره‌ترین ئ��ام��رازی راگه‌یاندن‌و لهبهر ئهوهی زۆرترین ژماره به‌رده‌نگی ه��هی��ه ،دهس���هاڵت���ه سیاسییه‌كان دهیانهوێ هه‌ژموونی فیكری خۆیان لهم رێگاوه داسه‌پێنن .ئه‌مه تهنیا ده‌سه‌اڵته سیاسییه‌كان ناگرێته‌وه، بهڵكو كۆمپانیا به‌رهه‌مهێنه‌ره بچوك‌و گه‌وره‌كانیش دهیانهوێ لهم رێگاوه پڕوپاگه‌ندو بانگه‌شه بۆ كااڵكانی خۆیان بكه‌ن .ب �هاڵم سهیر ئه‌وه‌یه كه‌ناڵێكی وهك كه‌ناڵ 4به هۆی ئهوهی به‌رنامه‌ی نییهو بۆ پڕكردنه‌وه‌ی به‌رنامه‌كانی بێت فیلمێك باڵوبكاته‌وه كه له‌به‌رژه‌وه‌ندی سیاسیی توركیاو كه‌ناڵه ته‌له‌فزیۆنه توركییه‌كاندا ب��ێ��ت .ب�ڵاوب��وون��هوهی ئ��هم فیلمه له‌كه‌ناڵ 4هوه تهنیا ده‌كرێت له‌وه‌وه كه‌به‌ڕێوه‌به‌رانی سه‌رچاوه‌بگرێت ئ��هم ك�هن��اڵ�ه هیچ تێگه‌یشتنێكی سیاسییان نییهو زۆر كه‌م له‌میدیاو كاریگه‌رییه‌كانی میدیا ده‌گه‌ن ،ئهگهر وانه‌بێت‌و پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه بێت ،بهو ماناییه‌ی به‌تێگه‌یشتنی سیاسییه‌وه ئهم كه‌ناڵه به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن ،ئهمجاره دهبێت گومان بكرێت له‌راستگۆیی سیاسیی به‌ڕێوه‌به‌ره‌كانیدا .هه‌ڵبه‌ت كه‌ناڵ 4تهنیا كه‌ناڵێكی ك��وردی نییه كه له‌رێگای دۆبالژكردنی فیلم‌و دراماكانه‌وه خه‌ریكی باڵوكردنهوهی سیاسه‌تی واڵت��ان �ی ده‌ورووب�����ه‌ره، كه‌هه‌موویان به‌شێوه‌یه‌ك دژ به‌كوردن. كه‌ناڵه ئیسالمییه‌كان له‌وانه سپێده‌و په‌یام‌و كۆمه‌ڵ‌و ...ههموو كات خه‌ریكی ب�ڵاوك��ردن��هوهی ئ��هو فیلمانه‌ن كه له‌كه‌ناڵه‌كانی كۆماری ئیسالمییه‌وه‌و به‌مه‌به‌ستی بانگه‌شه‌ی فیكری ئهم رژیمه دروستكراون ،كهچی ده‌بینین ئ �هم كه‌نااڵنه ده‌ق���اوده‌ق ده‌یهێنن كاتی ته‌له‌فزیۆنه‌كانی خۆیانی پێ پڕده‌كه‌نه‌وه. ئهگهر سه‌رده‌مانێك راگه‌یاندنه‌كان‌و میدیا پشتیوانی هێزی جبه‌خانه‌كان بوون ،بهاڵم له‌ئێستادا ده‌كرێ بڵێین هاوكێشه‌كه به‌پێچه‌وانه‌یه‌و ئ�هوه میدیاو راگه‌یاندنه‌كانن وهك هێزی یه‌كه‌م رۆڵیان ههیهو ده‌كرێ بڵێین جبه‌خانه‌كان‌و تۆپخانه‌كان پشتیوانی هێزی میدیان .كه‌توركیاو كه‌ناڵه توركییه‌كان فیلمێكی وهك بێریڤان دروستده‌كه‌ن ،راست كوردو كلتووری
كوردو بزووتنه‌وه‌ی كوردیان كردووه به‌نیشانه ،بهاڵم به‌ڕێوه‌به‌رانی كه‌ناڵ 4یان ئه‌وه‌یه نازانن كهئهم كاره‌ی ئهوان له‌به‌رژه‌وه‌ندی ئهو سیاسه‌ته‌ی رژیمی توركیادایه ،ی��ان دهیانهوێ نه‌زانن كه‌خه‌ریكن سیاسه‌تی توركیا له‌كه‌ناڵێكی كوردییه‌وه پێڕه‌وده‌كه‌ن‌و جێبه‌جێیده‌كه‌ن .لێره‌دایه دهبێت ئهوان به‌خۆیاندا بچنه‌وه ،بهاڵم تا ئێستاش س���هرهڕای ناڕه‌زایه‌تییه‌كی به‌رباڵو ههر سوورن لهسهر ئهم سیاسه‌ته‌ی خۆیان‌و له‌پڕوپاگه‌نده‌كانیشیاندا بۆ ئهم فیلمه دهڵێن “بێریڤان درامایه‌كی سه‌رنجراكێش” .به‌ڕاست ئهو بینه‌ره ك��ورده‌ی داده‌نیشێت به‌تاموچێژه‌وه ته‌ماشای ئهم درامایه دهك��ات‌و هیچ پرسیارێك له‌خۆی ناكات به‌رانبه‌ر به‌ناوه‌ڕۆكی ئهم فیلمه ،بینه‌رێكی ساویلكه‌یه ،چون خهریكه سووكایه‌تی پێده‌كرێ‌‌و ئهو بێده‌نگه. بۆ به‌ر به‌باڵوبوونه‌وه‌ی درامایه‌ك ده‌گیردرێ له‌كه‌ناڵی كوردسات به‌وه‌ی ك�هس��ووك��ای�هت�ی تێدایه ب �هب��اوه‌ڕی ب �هش��ێ��ك ل��هخ��هڵ��ك ،ه���هر ب���هوهی كه‌زۆرینه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ن ،ب �هاڵم ئهو كاتهی سووكایه‌تی به‌نه‌ته‌وه‌یه‌ك به‌هه‌موو ئایین‌و باوه‌ڕێك ده‌كرێت كهس ئاماده نییه بڵێت دهبێت بهری پێبگیردرێ .من به‌هه‌موو شێوهیهك دژ به‌سانسۆرم ،بهاڵم الم وانییه به‌رگرتن به‌وه‌ی دهبێت به‌ر به باڵوبوونه‌وه‌ی ئهم كه‌ناڵه بگیردرێت ،به‌رگرتن بێت ب �ه‌ئ��ازادی ،بهڵكو راس��ت به‌رگرتنه به‌وه‌ی كه‌فیكری دژه ئازادی گه‌شه‌ی پێنه‌درێت‌و له‌به‌رژه‌وه‌ندی ئازادیدایه. ئ��هگ��هر س��ی��اس�هت�ی پ��ان��ت��ورك��ی��زم‌و ئاتاتوركیزم له‌كوردستاندا ته‌شه‌نه‌ی پێبدرێت ،كوێی ئازادییه؟ جارێكیتر ده‌یڵێمه‌وه دهبێت هه‌وڵبدرێ به‌ر به‌باڵوبوونه‌وه‌ی ئهم درامایه بگیردرێ‌‌و هیچ دانوستانێكیش رێگر نهبێت لهبهردهم ئهم بڕیارهدا. ئارمی كه‌ناڵ 4 ئ����هو ئ���ارم���هی ك���هن���اڵ چ���وار ه�هڵ��ی��ب��ژاردووه وهك ل��ۆگ��ۆو ئارمی خۆی ،ئهو په‌ڕۆ س��ووره‌ی كه‌هه‌موو ج��ار بهسهر ق �ه‌اڵی هه‌ولێردا دێت‌و دهچ��ێ��ت ،ب��ێ��ئ �هوهی ب �هخ��ۆم بێت، ده‌مخاته‌وه یادی ئااڵی توركیا ،ئهو ئ��ااڵی �هی ك �ه‌ده‌زان��ی��ن له‌سێبه‌ریداو له‌پێناوی پاراستنیدا چ �هن ت��اوان به‌رانبه‌ر به‌كورد ره‌وا بینراوه .ههر جاره‌ش كه‌نیشانده‌درێت ،ههستدهكهم ئااڵی توركیا بهسهر قه‌اڵی هه‌ولێر، یه‌كێك له‌كۆنترین شوێنه‌واره‌کانی شارستانیه‌تی ك��ورددا ده‌كێشرێت، ئاخۆ بهرپرسانی كه‌ناڵ 4هیچ لۆگۆو ئارمێكی تریان نه‌ده‌توانی هه‌ڵبژێرن جگه له‌لۆگۆو ئارمێك كه‌وه‌ك ئااڵی واڵت��ێ��ك�ی داگ��ی��رك��هری ك��وردس��ت��ان ده‌چێت؟ یان ههڵبژاردنی ئهو لۆگۆیه چی له‌پشته‌وه‌یه؟ كاڵفامی سیاسی یان مامه‌ڵه‌ی سیاسی؟
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
18فه‌رهه‌نگ سوله‌یمان عه‌بدولڕه‌حیم زاده ریزێك داری چڕوپڕ ،زۆر سه‌‌یرو سه‌‌مه ره تێكئااڵون .لهناو چوارچێوهی چاوم ،بایه‌‌ك، نه‌‌زۆر توند ،دهیان شه‌‌كێنێته‌‌وه .بێئهوهی بهدهست خۆم بێ ،ده‌‌ڕوانمه نوكی بهرزترین لقهكان ،تیشك له‌‌سه‌‌ریان هه‌‌ڵنیشتووه. دیسان بێئهوهی بهدهست خۆم بێ ،چاوێكم ده‌‌قووچێنم .دهبێ دار چنار بن ،هه‌‌رچه‌‌ند ئهگهر داری دیش بن گرنگ نییه( .شا ئهو گ��ووه‌‌ی خ���واردم!) دایكم وهك ههمیشه ده‌‌یهه‌‌وێ به‌‌ره‌نگارمبێته‌‌وه :كێ ئهو شته ق��ۆڕه‌‌ی خستووه‌ته كه‌‌لله‌‌ته‌‌وه ،ئهو ماڵه گه‌‌وره‌‌یه چییه‌‌تی؟! ئه‌‌ودیوه نادیوه‌‌كه‌‌ی كه، شا ئهو حه‌‌وشه زه‌‌به‌‌الحه! كێ به‌‌ربینگی پێگرتووی(،ئیستێك دهك��ا) واه��هر نییه، حه‌‌تمه‌‌ن شتێكت لهژێر سه‌‌ردایه .بۆ ده‌‌رس خوێندن‌و موتااڵ ده‌‌چم ،هه‌‌رمن نیم ،كوڕه‌‌كان زۆربهیان دێن .پێش ئهوهی بگه‌‌یته داره‌‌كان، دهبوایه له‌‌به‌‌رزاییك وه‌‌سه‌‌ركه‌‌وی ،لهڕاستیدا ئهو به‌ر‌زییه دوو تایبهتمهندی به‌‌خشیبووه ش��وی��ن��هك��ه ،ی���هك���هم ،ل��هب��اق��ی ش��اری جیاكردبۆوه‌‌‌و خودا داینابوو بۆ خوێندنه‌‌وه‌‌و تێفكرین ،دوه‌‌م��ی��ش حاڵهتێكی وای له‌‌بنیاده‌‌مدا دروستده‌‌كرد تووشی ترس‌و خۆفێكی سهیر بێ .من چهند جار تاسه‌‌ر بڵیندایه‌‌كه چووبووم ،بهاڵم خۆف چه‌‌ق‌و چۆی خستبووه دڵمه‌‌وه‌‌و زات��م نه‌‌كردبوو داگه‌‌ڕێم بۆ خوارێ .تێكشكاو گه‌‌ڕابوومه‌‌وه، بهاڵم به‌‌رخ تاسه‌‌رله‌‌بن سه‌‌وه‌‌ته‌‌دا نامێنێ، ئاخرێكه‌‌ی رۆژێ��ك بڕیارمداو له‌‌كاتێكا بۆ خ��ۆش��م س���هرم س���ووڕم���اب���وو ،یه‌‌كبین له‌‌به‌‌رزاییه‌‌كه وهس��هر كه‌‌وتم ،كتێبه‌‌كانم ب��هس��ن��گ��م��هوهن��اب��وو ،ب���هری ده‌‌سته‌‌كانم ئاره‌‌قه‌‌یان كردبوو .شه‌‌وێ باران باری بوو، عه‌‌رزه‌‌كه‌‌ی قوڕ كردبوو ،جارجار كه‌‌وشه‌‌كانم له‌‌ناوقوڕدا به‌‌جێ ده‌‌ما ،به‌‌حه‌‌لواده‌‌چووم‌و له‌‌به‌‌رم ده‌‌كرده‌‌وه.دیسان تێهه‌‌ڵده‌‌چوومه‌‌وه. له‌‌زه‌‌تێكی سه‌‌یرم ههست پێده‌‌كرد .ده‌‌توت به‌‌گه‌‌یشتن بهو دره‌ختانه ههرچی ئاواتێك هه‌‌مه ،دهستهبهر دهبێ .بهڵێ من چووم، بهاڵم بڕوابكه‌‌ن ههستدهكهم شتێكی زۆر گرنگم له‌‌بیرچووه .هه‌‌رچه‌‌ند بیرمكرده‌‌وه نه‌‌مزانی چییه ،تهنیا جارێك نه‌‌بێ گومان دزه‌‌ی ك��ردب��ووه دڵ��م��هوه ،ئ��هو كاتهی به‌‌هه‌‌ڵه‌‌داوان داده‌‌گ���ه‌‌ڕام ،گ��ورج ئاوڕێكم دای��هوه ،هه‌‌ستمكرد تاپۆیه‌‌كم وهب��هر چاو هات ،دروست لهسهر نوچكی به‌‌رزاییه‌‌كه راوه‌‌ستابوو .نازانم بۆ ته‌‌زوویه‌‌ك به‌‌گیانمدا هات .قه‌‌اڵفه‌‌تی زۆر وهك هیی ...ئای چه‌‌نده مندااڵنه بیرمده‌‌كرده‌‌وه .بهاڵم قه‌‌ی چێكا، م��هگ��هر ئ���هوه ع��هی��ب �ه؟! ك���وڕه چ��ش... نه‌‌سیمێكی فێنك خۆی ده‌‌خزێنیته بن باغه‌‌ڵم ،دهست به‌‌بن باڵمه‌‌وه ده‌‌گرێ .ده‌‌ڵێی ده‌‌یهه‌‌وێ به‌‌حه‌‌وام خا .بن داره‌‌كان باران زۆر زه‌‌فه‌‌ری پێ نه‌‌بردبوو ،به‌‌حاڵ په‌‌ڵه‌‌په‌‌ڵه‌‌ی ته‌‌ڕت ده‌‌دۆزیه‌وه ،چ بگا به‌‌قوڕایی .بهاڵم لهو سه‌‌رنجراكێشتر شتێكی دی بوو .ده‌‌توت م��هی��دان��ی ش���هڕی م��هغ��ل��ووب��هی��ه ،ههموو
چارهنووسی تاپۆكان ده‌‌وروب��هر پڕبوو له‌‌شڕوشیتاڵ ،بهڕاستی دیمه‌‌نێكی سه‌‌یروسه‌‌مه‌‌ره‌‌بوو ،الپه‌‌ڕه‌‌ی دڕاوو كتێبی سه‌‌قه‌‌ت ،له‌‌توپه‌‌ت ،واڵتی داپۆشیبوو، ده‌‌توت به‌‌ده‌‌ستی ئانقه‌‌ست ئهو الپه‌‌ڕانه‌‌ی وێنهی تێدا بووه ،زیاتر هێرشی كرابووه‌سه‌‌ر، تهنانهت كارگه‌‌یبوو به‌‌ورد ،وردجنین .ده‌‌توت به‌‌كوته‌ك له‌‌سه‌‌ریان داوم ،ههر وا گێژووێژ ب���ه‌‌ده‌‌وری خۆمدا دهخ��والم��هوه ،هه‌‌رچیم دهكرد نهمدهتوانی بڕوابكه‌‌م ئێره ههمان جێگای ئاواته له‌‌مێژینه‌‌كانم بێ .بای دڕ به‌‌ناوپۆلی ورده‌‌كاغه‌‌زدا دهس��ووڕاوه ،گێژ، راوه‌‌دووی ده‌‌نان ،قوڵپی گریان گه‌‌روومی گرت بوو ،ئایا دهبوایه حهق بده‌‌م به‌‌دایكم كه‌‌قوژبنێكی ح��ه‌‌وش��هك��هم��ان��ی به‌‌دونیا نه‌‌ده‌‌گۆڕێوه .ئهی بۆ هیچ كام له‌‌كوڕه‌‌كان قهت باسیان نهكردووه؟! تهنانهت دوێنێ ره‌‌حیم‌و عهلی هاتبوون ،چه‌‌نده به‌‌تامه‌‌زرۆیی بیره‌‌وه‌‌ری ئێره‌یان دهگ��ێ��ڕاوه ،هێنده‌‌یان شۆخی پێكردم نه‌‌بێته‌‌وه .لهگهڵ شیمی خوێندن ،چێشتیش بۆ دایكت لێده‌‌نێی. زیستی گیایی ،ب��هخ��ودا بابه‌‌تی كاتی دۆڵمه‌‌لێنانه ،ئای چه‌‌نده پێكه‌‌نین ،ئێستاش دیمه‌‌نی چاوه فرمێسك تێ زاوه‌‌كه‌‌یان لهبهر چاومه ،منی گێل پێموابوو بههۆی شادی‌و پێكه‌‌نینی زۆره‌‌وه‌ی��ه .ئهگهر بتوانم له‌‌دار چناره‌‌كان تێپه‌‌ڕبم ،شایه‌‌د جیهانێكی نوێ بدۆزمه‌‌وه ،ئێستا ئێره ئیتربوو به‌‌شوێنێكی نفرین كراو ،دڵنیام خوادا غه‌‌زه‌‌بی لێگرتووه. (راسته ،باشی تێگه‌‌یشتووی) ئهوه دهنگی كێ بوو؟ چه‌‌نده بێ هه‌‌ست‌و ساردوسڕ بوو. له‌‌رۆحی ئینسان كاری دهك��رد .تاپۆكه؟! "خێرا ئاوڕده‌‌ده‌‌یه‌‌وه بۆ الی به‌رزایی ،بهاڵم هیچ شتێ بهدی ناكه‌‌ی .ده‌‌وروبه‌‌رت وهك جه‌‌ندهمی لێهاتووه ،ب��اده‌‌وه‌‌و تۆفانێكی سهیر هه‌‌ڵیكردووه ،هێنده به‌‌قه‌‌وه‌‌ته خهریكه كه‌‌لله سه‌‌رت لێكاته‌‌وه ،هه‌‌میشه‌‌ی خودا ئاواده‌‌ست پێده‌‌كا ( :دڵنیام هه‌‌وه‌‌ڵ جاره ش��ت��ی ئ����اوا ب��ب��ی��ن��ی ،ب����هاڵم له‌‌كتێبدا خوێندوته‌‌ته‌وه ،له‌‌فیلمیشدا زۆرت دیوه). لهپێش ههموو شتێكدا ،سه‌‌رت لێ ده‌‌ماسێ، لیكت دێ��ت��هخ��وارێ ،دهب��ێ دای��م��ه خۆت بخورێنی ،دهڵ��ێ��ی شتێك ك��هوت��ووه‌ت��ه كه‌‌وڵته‌‌وه ،دوای ئهوه ئازای ئه‌‌ندامت زیپكه ده‌‌كا ،سوور ،زهرد .بۆ دهتوانی دهستیان بۆ بهری! ئامان! نه‌‌كه‌‌ی! ئ��ارام‌و قه‌‌رارت لێهه‌‌ڵده‌‌گرن .دهستو په‌‌لیشت وردهورده دهی��گ��رێ��ت��هوه .ب���رژان���هوهو ك��اوهك��اوی هه‌‌رخه‌‌ریكه شێتت كا .ههر وهك ئهوه وایه ده‌‌رزی ئاژنت كه‌‌ن .بهاڵم ئهوانه هه‌رچه‌‌ندیش ج��ێ��گ��ای م���هت���رس���ی ب����ن ،ن���اب���ێ تۆ له‌‌هه‌‌ڵوێسته‌‌كه‌‌ت پاشگه‌‌زبێوه .ده‌‌زانی دهبێ كتێبه‌‌كانت بپارێزی ،توند به‌‌سنگته‌وه‌یان
ده‌‌نێی .وهك فه‌‌نه‌‌رێك كه‌‌ده‌‌رپه‌‌ڕیبێ ،دڕبه تۆفان ئه‌‌ده‌‌یوو ئه‌‌چیته پێش( .ئه‌‌رێ ئهو دیمه‌‌نه‌‌ت لهچ فیلمێكدا دیوه؟!) تهواو خوار بووته‌‌ته‌‌وه ،ئهگهر ه��ه‌‌روا درێ��ژهی ببێ، ئاخرێكه‌‌ی ده‌‌مت له‌‌قوڕ ده‌‌چه‌‌قێ .حه‌‌یف كه‌‌وشه‌‌كانت هه‌‌و نیین .له‌‌پڕ ههموو شتێ راده‌‌وه‌‌ستێ ،خه‌‌به‌‌رێ له‌‌باو تڕو ته‌‌وێڵه‌‌كه‌‌ی نییه .به‌‌زه‌‌حمه‌‌ت خۆت راستده‌‌كه‌‌یه‌‌وه، سه‌‌رت لهو بێ ده‌‌نگییه كوتوپڕ سووڕماوه. هه‌‌وڵده‌‌ده‌‌ی كه‌‌وشه‌‌كانت لهناو قوڕ بێنێ ده‌‌رێ ،ده‌‌بیستی ده‌‌نگێكی گڕوناخۆش وردهورده په‌‌ره‌‌ده‌‌ستێنێ ،كاتێكی زۆری پێدهچێ تێبگه‌‌ی لێی .هه‌‌وه‌‌ڵه‌‌كه‌‌ی بۆت نه‌‌ده‌‌چۆوه سهر یهك ،كهچی دوایی بهڕاستی پ��هش��ۆك��ای‌و ترسێكی خه‌‌ست ئ��اودی��وی ده‌‌روون��ت بوو .به‌‌وپه‌‌ڕی سه‌‌رسووڕمانه‌‌وه
تێده‌‌گه‌‌ی ئهوهی بیستووته ،نهك دهنگی م���رۆ‌ڤ ،بهڵكو دهن��گ��ی دارستانه‌‌كه‌‌یه (بهدهست خۆم نییه ،پێكه‌‌نینم دێ ،ده‌‌زانی ته‌‌واوبوو به‌‌فانتێزی) .په‌‌لوپۆی داره‌‌كان به‌‌حاڵه‌‌تێكی هه‌‌ڕه‌‌شه‌‌ئامێز له‌‌فه‌‌زادا دێن‌و دهچ��ن .ته‌‌كان دهخ���ۆن ،وهك رمێكی ژه‌‌هراوی دهیانهوێ له‌‌سنگی ههر مزاحمێك رۆبچن ،لهكاری بخه‌‌ن .نوكی لقهكان ئیتر تیشكی پێوه‌‌نییه ،توڕهیی لێوه‌‌ده‌‌چۆڕێ. لقهكان تانزیك سه‌‌رت دێنه‌‌پێش .تۆش دۆش داماوی " .بۆكوێ رشكن؟! ده‌‌مه‌‌ویست ی��هك ب��هخ��ۆم بقیژێنم ،ك��هچ��ی ئ��هوهی له‌‌گه‌‌رووم هاته‌‌ده‌‌ر ،تهنیا نووزه‌‌یه‌‌كی خه‌‌فه‌و تێكشكاو ب��وو ،دهنگی قرچه‌‌ی غ��ورورم به‌‌باشی ههست پێكردبوو .پێویست نهبوو خ��ۆم ف��ری��وده‌‌م ،من ئ��هو ك��وڕه‌‌ی ج��اران
ن��هب��ووم .هه‌‌مووحه‌‌ولی خۆمدا دڵنیایی به‌‌ده‌‌نگمه‌وه‌‌‌‌‌دیار بێ ( .هه‌‌رچه‌‌ند ده‌‌ستكرد) كۆی كه‌‌مه‌‌وه ،گوڵۆڵه‌‌ی ك��هم ،ئاگرین، بیگرمه سه‌‌روسیمایان .بهاڵم جه‌‌خار ... شوكور بۆ خواكه‌‌ڕیش بووه( .گرینگ نییه كوڕه‌‌كه‌‌ی پێشووبێ ،ههر ئهوهنده بزانه ناوی فیلمهكه "پاشای حه‌‌لقه‌‌كان" بوو. لهگهڵ ئهو رایه‌‌شت دانیم كه‌‌ئه‌‌وه‌‌ی قه‌‌وماوه فانتێزییه ،ئه‌‌وباسه زۆر پێچه‌‌اڵو پووچه، بهتهنیا بوونی شتێك ی��ان رووداوێ��ك��ی فانتێزی ناتوانێ بهو بڕیارمان بگه‌‌یه‌نێ لهناو جیهانێكی فانتێزیكدا )...به‌‌سه ...به‌‌سه، (دوای ب��ێ ده‌‌نگییه‌‌كی دوورو درێ��ژ) بهدڵنیاییهوه :من ده‌‌مهه‌‌وێ لێرا ده‌‌رس بخوێنم .له‌‌ماڵێ بۆم ناكرێ ،ههمیشه پێم خۆش بووه له‌‌جیگایه‌‌كی پڕ دارودره‌‌خت، لهژێر سێبهر ،فێنك ،موتااڵ بكهم .له‌‌مێژه ئێرام لهژێر س��ه‌‌رداب��وو ،ب��هاڵم ههمیشه له‌‌مپه‌‌رێك پێشی دهگ��رت��م ،ت��ائ��هم جار به‌‌هه‌‌رچه‌‌رمه‌‌سه‌‌ری یهك بوو خۆم گه‌‌یاندێ، كهچی ئێستا ...حه‌‌قت نییه پیاو خراپمان كه‌‌ی! ئێمه دیمه‌‌ن‌و رووداوی وامان دیوه ههر بۆ باسكردن نابێ .له‌‌پێشدا ههموویان وهك ت��ۆ ئ���اوا كتێبه‌‌كانیان هێنابوو، به‌‌سنگیانه‌‌وه نووساندبوو ،ش��ه‌‌رم‌و ترس ئاوێته‌‌ی روان��ی�نو ئاكاریان ب��وو ،هێنده دهستو پێ سپی‌و ساویلكه دهیان نواند، پیاو به‌‌زه‌‌یی پێیاندا دهه��ات .بهاڵم ئهوه زۆری نه‌‌خایه‌‌ند ،وردهورده گۆڕانیان به‌‌سه‌‌رداده‌‌هات ،له‌‌پێشدا نیگاو روانینیان . ئیتر منداڵی‌و بێ گوناهیت نه‌‌ئه‌‌دی لهناو چاویان ،یه‌‌كڕاست گوناهو توڕهیی زنه‌‌ی دهك��رد .باڵوئه‌‌بۆوه لهناو رهگ��ه گ��هورهو بچوكه‌‌كانیاندا ،گه‌‌رمی دادێ��ن��ان ،له‌‌پڕ چاویان سوور هه‌‌ڵده‌‌گه‌‌ڕا ،ئاوقای یهكتری دهب��وون .هه‌‌مووشتێك ده‌‌شێوا .داری��ان بهسهر به‌‌رده‌‌وه نه‌‌ده‌‌هێشت .كتیبه‌‌كانیان ده‌‌خسته ژێر چۆكیان ،ئیالقه‌‌ی یه‌‌كتریان دهكرد .لهو كاتهدا لیكیان ده‌‌هاته خواری، هاواریان ئه‌‌كردو به‌‌مست له‌‌سنگیان ده‌‌كوتا. ئ��هگ��هر ده‌‌رم�����ان ن���هك���ردای���هن پ��هن��دو كاره‌‌ساتێكیان ده‌‌قه‌‌وماند سهیر .بۆی ههبوو یه‌‌كتریش بكووژن( .تۆ خهریكه كرمێ بی، زیپكه‌‌كانت ده‌‌خورێ ،ههر ئه‌‌وه‌‌نده‌‌یه شێت نابی) " .تۆ كتێبه‌‌كانت داناوه‌‌ته عه‌‌رزی، لهسهر ته‌‌ڕایی په‌‌ڵه‌‌په‌‌ڵه‌‌ی ژێر داره‌‌ك��ان. بۆنی ن��م‌و ت��هڕای��ی ه��هڵ��دهل��ووش��ی ،كار له‌‌پێست‌و ئێسقانت دهك��ا .له‌‌مێشكت؟! ده‌‌زانی ئیتر ئێرا به‌‌كه‌‌ڵكی تۆنایه ،ده‌‌زانی لهم روه‌وه بۆ تۆ گرینگ تێپه‌‌ڕبوونه بۆ ئهو دیو داره‌‌كان ،ئهو جێگایه‌‌ی داره‌‌كان لێی بێخه‌‌به‌‌رن‌و منداڵه‌كانیش پێی نه‌‌گه‌‌یشتوون. "(ئایا واچاكه به‌‌سه‌‌ریاندا بقیژێنم :ئێوه چۆن دڵتان هات ...ئهوان تهنیا منداڵ بوون .تهنانهت نه‌‌یانده‌‌زانی چلون له‌‌داوی چاره‌‌نووس خۆیان رزگاركه‌‌ن .چۆن كاری واتان كرد له‌‌گه‌‌ڵیان .چۆن دڵتان هات ).. هه‌‌میشه‌‌ی خودا لیكت شۆڕبۆته‌‌وه ،بهردهوام خ���ۆت دهخ���ورێ���ن���ی ،دهڵ��ێ��ی ئ��ۆق��رهت لێهه‌‌ڵگیراوه ،ههر ئه‌‌وه‌‌نده‌‌یه شێت نابی.
ئ��������اوه‌ه��������ا پ������ای������ی������زاوی������ن ئ����ێ����م����ه! ئازاد به‌هین پاییز رازی وه‌رینه‌و وه‌رین رازی خه‌زان. پاییز رازی فه‌نابوون‌و گلۆربوونه‌وه‌یه. گ��ل��ۆرب��وون�هوه ت��ا ده‌م��ده‌م��ای م���ه‌رگ .تا ئهو كاتهی كه‌ئیتر ئینسان تێده‌گا ژیان تراژیدیایه‌كه .وه‌همێكه‌و زاده‌ی خه‌یاڵ. جیهانێك ی رۆمانسیی ه لێوان لێوه له‌پێ نه‌گه‌یشتن .پاییز په‌یامی زهرد هه‌ڵگه‌ڕانه. په‌یامی به‌سه‌رچوونی ره‌نگامه‌ییه‌كان .ئێم ه دانیشتووانی گۆشه‌یه‌ك له‌رۆژهه‌اڵتی ناوین،
به‌هارێك بهدی ناكه‌ین تا شكۆفه‌یی بوونمان حه‌تمی بكاته‌وه .وه‌رزێ��ك نابینین ناوی بنێین نوێبوونه‌وه‌ی ساڵ‌و هاتنه‌وه‌ی بۆن‌و به‌رامه‌ی به‌هار .وه‌رزێ��ك بوونی نیی ه تا بانگه‌شه‌ی پاییزاوی بوونمان وه‌درۆبخاته‌وه. ئێمه شارۆمه‌ندانی ههرێمی چوار وه‌رز سهیر پاییزاوین سهیر .سهیر ده‌وه‌ری��ن به‌ره‌و ئه‌به‌دییه‌تێكی نادیار .ئێم ه دانیشتووانی ب ێ به‌هاری گۆشه‌یه‌ك له‌رۆژهه‌اڵتی ناوین ئاوه‌ها په‌رته‌وازه‌ی ئهم گیتییه ده‌بین. راستی پاییز بۆ وا هۆگری ئێم ه بووه .یان
ره‌نگ ه هه‌ڵ ه بكهم ئێمه هۆگری ئهم وه‌رز‌ه بووبێتین .ههر له‌دێرزه‌مانه‌وه .كه‌ده‌ڵێم دێر زه‌م��ان لێی گه‌ڕێن! نه چ��ارهی منه‌و ن ه تۆ .نه ئێم ه تاوانبارین‌و ن ه ئهوان .من ده‌ڵێم پاییز رازی وه‌رینه وه‌ری��ن .رازی گ��ل��ۆرب��وون�هوه .گلۆربوونهوه تا ك��وێ؟! ئ�هوه چ ساتێك له‌ژیانه كه‌ناوی ده‌نێین گلۆربوونه‌وه‌و فه‌نابوون! دهب ێ ساتێك ب ێ ماره‌كراو له‌تراژیدیاو مه‌ستبوو به‌وه‌هم‌و ته‌ماوی به‌خه‌یاڵ. پاییز هاتووه .په‌نجه‌ره‌ی یهك ه یه‌كه‌مانی
ك��وت��اوهو ت��ۆزو گ���ه‌ردی ل��ێ ت�هك��ان��دووه‌و په‌ژاندوویه به‌سه‌رو چاومانا .سه‌ری به‌هه‌موو ماڵه‌كانماندا كردووه .تا له‌وه‌رین‌و فه‌نابوون دڵنیامانبكاته‌وه .تا پاییزیی خۆیمان پێ بسه‌لمێنێ .چ پاییزێك! پاییزی نه‌خشاو به‌هه‌ناسه ساردی‌و كڵۆڵی .پاییزی رامان‌و سه‌رئه‌نجام چ��اوه‌ڕوان �یو دووب��اره هێنده چاوه‌ڕوانی .بهاڵم ئێمه دانیشتووانی ئهم ههرێم ه نه په‌نجه‌ره‌یه‌كمان هه‌ی ه تا بیكوتێ‌‌و نه ماڵێك بهدی ده‌كرێ تا خۆی پیا بكات. من ده‌ڵێم ئێمه بووینه‌ته میوانی ئه‌به‌دی پاییز ئێمه .ههر له‌دێر زه‌مانه‌وه .ئێم ه گهوره كوڕان‌و گهوره كچانی ئهم ههرێم ه تێكه‌ڵی ههموو چه‌شنه له‌پاییزییه‌كانین .ههموو زه‌ردییه‌كان‌و ههموو وه‌رینه‌كان .لهگهڵ یهك ه یه‌كه‌ی هه‌ناسه ساردییه‌كان راهاتووین. خوومان پێ گرتووه خوو .مه‌حاڵه بتوانین لێی دابڕێین .له‌نیشتمانی ئێمه‌دا دهب ێ رابێین به‌هێماكانی ئهم پاییزه‌و بێ ده‌نگی‌و زه‌ردی له‌خۆمان نه‌ته‌كێنین .لێره واتای رۆژ ب ێ ده‌نگی‌و كاره .ئێم ه گهوره كوڕان‌و گهوره كچانی ب ێ ده‌نگی‌و كارین .عه‌شق لهم واڵت ه ئێجگار دووره .ئێم ه گهوره كوڕان‌و گهوره كچانی عه‌شقی ئێجگار دووری��ن .كه‌ده‌ڵێم دوور سنوور مه‌ناسه سنوور. ل�هم نیشتمانه‌دا به‌هارێك ل�ه‌ئ��ارادا نیی ه ت��ا ب���ۆن‌و ب��ه‌رام��هی ی �هخ �هم��ان بگرێت. بۆن‌و به‌رامه‌یه‌ك بوونی نییه تا زه‌ردی‌و پاییزییمان لێ بته‌كێنێ .ئێمه دانیشتووانی
بێ به‌هاری گۆشه‌یه‌ك له‌رۆژهه‌اڵتی ناوین، هه‌رده‌م له‌چاوه‌ڕوانیداین .بهاڵم چاوه‌ڕوانی چی! چاوه‌ڕوانی "كۆتایی ئهم وه‌رزه‌و هاتنی وه‌رزێكی تر"! یان چاوه‌ڕوانی "ئهم پاییزه‌و هاتنی پاییزێكی ت��ر"؟! له‌سه‌رتاسه‌ری ئێره‌دا (ئێره دهب ێ كوێ بێ) جیا له‌ب ێ ده‌نگی‌و ه��ه‌ژاری هیچ شتێكی تر حوكم ناكات نا .كه‌ده‌ڵێم بێ ده‌نگی‌و ه�ه‌ژاری تۆ بخوێنهرهوه زه‌ردی‌و وه‌ری���ن .ببین ه فه‌نابوون‌و گلۆربوونهوه .دهبێ په‌نجه‌ره‌‌و ده‌رگای یه‌كه یه‌كه‌مان ئاوه‌اڵكرێت‌و با پاییز چه‌ن دهخ��واز ێ ببێته میوانمان .با چهند دهخ���وازی ت��ۆزو گ �ه‌رد بپرژێنی به‌سه‌رو چاومانا .ئێم ه گهوره كوڕان‌و گهوره كچانی تۆزو گه‌ردین با چهند ده‌خوازێ ته‌ماویمان بكات له‌جوانی‌و مه‌ستمان بكات به‌وه‌هم‌و ناباوه‌ڕی .با چهند حه‌زده‌كا گلۆرمانبكاته‌و‌ه به‌ره‌و كۆتایی .تا ئهو كاتهی یاسی یاس دهبێ هه‌روه‌ك جاران. ئهوان (نه ئێمه) له‌ئێم ه ناچن نا .ئهوان دانیشتووانی به‌هارن‌و به‌بۆن‌و به‌رامه‌ی به‌هار سه‌رمه‌ستن .پاییزێك نیی ه بیان وه‌رێنێ‌‌و گلۆریانبكاته‌و‌ه ت��ا ده‌م��ده‌م��ای م �ه‌رگ. ئ �هوان هێنده به‌هاراوین له‌رازه‌كانی ئهم پاییزه ناگه‌ن نا .بهاڵم ئێمه دانیشتووانی ب ێ به‌هاری گۆشه‌یه‌ك له‌رۆژهه‌اڵتی ناوین، ئهوهنده پاییزاوین كه‌حه‌قیقه‌تێك شاراو‌ه نییه لێمان .تراژیدیایه‌ك نییه پێی ئاشنا نه‌بین .ئێم ه ئاوه‌ها پاییزاوین ئاوه‌ها!.
دهستوور ،ژماره ( ،)51چوارشه‌ممه2010/9/29 ،
ی پێنجه‌م ـ به‌رامبه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پهروهرده 0533184771 ی میران ـ نهۆم ی سالم ،ته‌الر ی كوردستان ،سلێمانی ـ شاڕێ ههرێم
سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن :ئیدریس عومه‌ر
ی سول ی تێلیگراف خاوه‌نی ئیمتیاز :كۆمپانیا
ئه‌‌زهه‌‌ر پێشنیازه‌‌كانی قه‌‌شه‌‌یه‌‌ك بۆ ده‌‌ستكاریكردنی قورئان رهتدهكاتهوه
info@destur.net - 0533187811
i n f o @ d e s t u r. n e t
جێگری سه‌رنووسه‌ر :وریا حه‌مه‌تاهیر سکرتێری نووسین :شۆڕش خالید به‌ڕێوه‌به‌ری هونه‌ریی :لوقمان عومه‌ر
وه دهدهن 1200زه‌‌رده‌‌واڵه به‌‌پیاوێكه دهستوور
دهستوور قاهیره دامه‌‌زراوه‌‌ی ئیسالمیی ئه‌‌زهه‌‌ر له هێرشیكرده س��هر لێدوانی ب��هت��ون��دی ی قهشهیهكی كاسۆلێكی میسری كه‌‌وتبوو ی قورئان پێویسته بهشێك له‌‌ئایه‌‌ته‌‌كان سیحییه الببرێن .بیشوی س��هرۆك��ی مه قیبتییه‌‌كانی م��ی��س��ر وت���ی بهشێك له‌‌ئایه‌‌ته‌‌كانی ق��ورئ��ان ل��هگ��هڵ رۆح��ی رتوكه پیرۆزه‌‌دا ناته‌‌بایه‌‌‌و ئاسمانیی ئهو په ی دانا ئهو ئایه‌‌تانه لهدوای ئهگهری ئهوه كۆچی پێغهمبهری موسڵمانان بۆ قورئان زیادكرابن. پێویسته بهشێك ه��هروهه��ا وت��ب��ووی له‌‌ئایه‌‌ته‌‌كانی قورئان الببرێن‌و بسڕێنه‌‌وه. ناوهندی لێكۆڵینهوهی ئه‌‌زهه‌‌ر ل��هدوای له به‌‌سه‌‌رۆكایه‌‌تیی كۆبوونه‌‌وه‌‌یه‌‌كی به‌‌په ئهحمهد ته‌‌یب راگه‌‌یه‌‌ندراوێكی باڵوكرده‌‌وه‌‌‌و رپرسیارانه وتهكانی ئهو قه‌‌شه‌‌یه‌‌ی به‌‌نابه وه‌‌سفكرد. هاتووه لێدوانی لهو له‌‌ڕاگه‌‌یه‌‌نراوه‌‌كه‌‌دا یه زیان له‌‌یه‌‌كێتیی نهتهوهیی میسر شێوه دهدات. شه بیشوی پێشتریش له‌‌كۆنفرانسێكی قه
رۆژن��ام��هوان��ی��دا رای��گ��هی��ان��دب��وو بهشێك له‌‌ئایه‌‌ته‌‌كانی ق��ورئ��ان ل���هدوای كۆچی پێغهمبهری موسڵمانان لهالیهن خه‌‌لیفه‌‌ی سێیهمی موسڵمانانهوه ب��ۆ ق��ورئ��ان زیادكراوه. موسڵمانانه ئهو بۆچوونه‌‌ش دژی بڕوای كه‌‌پێیانوایه دهقی قورئان له 23ساڵدا‌و ل��هالی��هن جوبره‌‌ئیله‌‌وه بۆ پێغهمبهری موسڵمانان نێردراوه. وه ئاماژه به ی ئه‌‌زهه‌‌ردا له‌‌ڕاگه‌‌یه‌‌نراوه‌‌كه دراوه ئهو وتانه لهچوارچێوهی دژایه‌‌تیی لهگهڵ ئیسالم‌و موسڵمانان‌و كلتوور‌و شارستانییه‌‌تی ئهوانه. ���راوه ل��هوت��هك��ان��ی داوا ل��هق��هش��هك��ه ك� پاشگه‌‌زبێته‌‌وه‌‌‌‌و داوای لێبوردن بكات. ی شه بیشوی له‌‌لێدوانێك الی خۆیهوه قه ی بهوهدا وتهكانی ئهو رۆژنامهوانیدا ئاماژه پێچه‌‌وانه كراوه‌‌ته‌‌وه‌‌‌و بههیچ شێوهیهك نه‌‌یویستووه سوكایه‌‌تی به‌‌موسڵمانان بكات. مهسیحییهكان له %10هاوواڵتیانی میسر پێكده‌‌هێنن‌و لهسااڵنی رابردوودا چهندانجار پێكدادانی خوێناویی ئاینیی لهنێوان موسڵمانان‌و مه‌‌سیحییه‌‌كاندا روویداوه.
لهویالیهتی ته‌‌كساسی ئهمریكا 1200 زه‌‌رده‌‌واڵه‌‌ی توڕه به‌‌پیاوێكه‌‌وه دهدهنو دوای گواستنه‌‌وه‌‌ی بۆ نه‌‌خۆشخانه له‌‌مردن رزگارده‌‌كرێت. هه‌‌مشه‌‌هر ئۆنالینی ئێرانی ل��هزاری ت��ۆڕه‌‌ك��ان��ی ه��ه‌‌واڵ��ی ئ��هم��هری��ك��اوه باڵویكردهوه ئهو پیاوه به‌‌نیازبووه بچێت بۆ ماڵی ك��وڕهك��ه‌‌ی‌و لهڕێگه تووشی ئهو كێشهیه بووه. بهرپرسانی نه‌‌خۆشخانه‌‌ی ته‌‌كساس رای��ان��گ��هی��ان��د ك���هچ���زووی 1200 زه‌‌رده‌‌واڵ���هی���ان ل��هل��وت‌و گوێچكه‌‌‌و ناوده‌‌می ئهو پیاوه ده‌‌رهێناوه‌‌‌و 6 رۆژی پێویسته بۆ ئهوهی چاكببێته‌‌وه.
فلیپین :پیاوێك ب ه 14400ساڵ زیندانی سزاده‌‌درێت دهستوور دادگایه‌‌ك له‌‌فلیپین پیاوێكی خهڵكی ئهو واڵته‌‌ی بهتۆمهتی ده‌‌ستدرێژیی سێكسی بۆ سهر منداڵهكهی به 14400ساڵ زیندانی سزادا. وه رۆژنامهی قودسی عهرهبی باڵویكرده ئهو پیاوه 360جار ده‌‌ستدرێژیی سێكسیی
كردووهته سهر كچه 13ساڵه‌‌كه‌‌ی‌و دادگای فلیپین بۆ ههر رۆژێك له‌‌ده‌‌ستدریژیكردن سزای 40ساڵ زیندانی دیاریكردووه. ل��ی��ژن��هی ب����ااڵی داد‌‌وه‌‌ران�������ی فلیپین رایگهیاند ئهو پیاوه بۆ ماوهی چهندان س��اڵ��ه ل��هزی��ن��دان��دای��هو ل��هس��اڵ��ی 2006 بڕیاربوو له‌‌سێداره‌‌بدرێت ،بهاڵم یاسای هه‌‌ڵوه‌‌شاندنه‌‌وه‌‌ی سزای سێداره له‌‌فلیپین گرتییه‌‌وه‌‌و له‌‌سێداره‌‌نه‌‌درا.
دوای ئ���هو س���زا ق��ورس��ه پ���ارێ���زه‌‌ری تاوانباره‌‌كه داوای بهدواداچوونی زیاتری بۆ دۆسییه‌‌كه كرد ،بهاڵم دادگا له‌‌بڕیاره‌‌كه‌‌ی پاشگه‌‌زنه‌‌بووه‌‌وه. لهساڵی 2006هوه سزای له‌‌سێداره‌‌دان له‌‌یاساكانی فلیپیندا الب���راوه ،ب��هاڵم تاوانه‌‌كانی دزی‌و ده‌‌ستدرێژیی سێكسی، گاته سزای قورسیان بۆ دیاریكراوه ،كه‌‌ده 40ساڵ زیندانی.
كوره‌چییه‌كان له‌پیشه‌كه‌یان بێزاربوون
له‌سلێمانی تهنیا دوانزه كور‌هی ئاسنگه‌ر ی ماوه
مه‌عاز فه‌رحان وه‌ستا عوسمانی 60ساڵ ،ماوهی 49 ی ساڵه به‌یانی ههموو رۆژێك كوره‌كه گ �هرم��دهك��ات‌و به‌چه‌كوش وه‌ش��ان��دن‌و سه‌رقاڵبوون به‌دروستكردنی پاچ‌و داس دروستكردنه‌وه ئێواره ده‌كاته‌وه. وه‌ستا عوسمان وتی "كاری كوره‌چییه‌تیم خۆشده‌وێت ،هه‌تا توانام ههبێت لهگهڵ ی ئهم ئیشه‌دا سه‌رقاڵده‌بم‌و شانازیش پێوه‌ده‌كه‌م". ی وهس��ت��ا ع��وس��م��ان ،ك �ه ل�هن��اوئ��اگ��ر ی كوره‌و چه‌كوش وه‌شاندندا سه‌روڕیش ی س��پ��ی��ك��ردووه ،دهڵ��ێ��ت كوره‌چییه‌ت ی خهریكه له‌ناوده‌چێت ،چونكه نه خهڵك ی ده‌وڵه‌مه‌ندو نه حكومهت الیه‌ك به‌ال كوره‌چییه‌كاندا ناكه‌نه‌وه. كوره‌چییه‌تی یه‌كێكه لهو پیشه‌سازیی ه میللیانه‌ی دهیان ساڵه لهناو كورددا ههیهو ی ژماره‌یه‌ك له‌خه‌ڵك تائێستاش بژێوی ی ژیانی ماڵ‌و منداڵیان به‌كوره‌چییه‌ت دابینده‌كه‌ن ،كوره‌چییه‌كان ئاماژه بهو ه ی دهدهن بازاڕیان كزه‌و بهتهنیا خه‌ڵكان هه‌ژارو گوندنشین روو له‌كوره‌كانی ئهوان ی ده‌كه‌ن‌و دهڵێن گه‌ر وابڕوات به‌ته‌واوه‌ت كوره‌چییه‌تی نامێنێت. له‌شاری سلێمانیدا كوره‌چییه‌تی یه‌كێك ی بووه له‌پیشه به‌ناوبانگه‌كان‌و ژماره‌یه‌ك زۆر كوره له‌سلێمانیدا هه‌بوون ،بهاڵم ئێستا ژم���ارهی ك��وره‌ك��ان�ی سلێمانی ی بهتهنیا دوانزه دانه‌ن ،كه‌كاری ئاسنگه‌ر ده‌كه‌ن‌و رۆژانه قه‌ڵه‌م‌و چه‌كوش‌و نوێڵ‌و داس‌و بێڵ‌و خاكه‌ناز بۆ جوتیاران‌و وه‌ستای بیناسازی دروستده‌كه‌ن. ی كوره‌چییه‌كانی سلێمانی ل �هب��ازاڕ
وهس��م��ان پ��اش��ا ل �هش��اری سلێمانیو به‌گوزه‌ری ئاسنگه‌ره‌كاندا دابه‌شبوون. وه‌ستا عوسمان ده‌ڵێت هه‌تا گونده‌كان مابن ،ئیشی ئ �هوان به‌رده‌وامده‌بێت، ی بهاڵم گه‌ر گونده‌كان چۆڵبكرێن ،بازاڕ ئه‌وانیش نامێنێت ،وتی "بازاڕمان زۆر كزه ،خهڵك نیو كاتژمێر مامه‌ڵه‌ده‌كات‌و شته‌كه‌ش ناكڕێت". هونه‌ر عومه‌ر 27ساڵ ،یه‌كێكی تر ه له‌كوره‌چییه‌كان‌و له‌ته‌مه‌نی هه‌شت ی ساڵییه‌وه كوره‌چییه‌تی ده‌كات‌و به‌یان تا ئێواره سه‌رقاڵی تیژكردنه‌وه‌ی داس‌و ت��ه‌ورو خاكه‌نازه ،هونه‌ر وت�ی "هه‌تا بڵێیت ناڕه‌حه‌ته ،ئیشه‌كه‌م خۆشده‌وێت، بهاڵم زۆرناڕه‌حه‌ته‌و بۆ جه‌سته خراپه". ی ئهو كوره‌چییه ده‌ڵێت " ئێمه ئامێر بیناسازی وهك قه‌ڵه‌م‌و چه‌كوش‌و نوێڵ‌و ئامێری كشتوكاڵی وهك داس‌و بێڵ‌و بێڵه‌كان‌و خاكه‌ناز دروستده‌كه‌ین". ئ �هوهش �ی وت ب�هه��ۆی ئ���هوهی ئێستا ههموو شتێك له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵته‌وه دێت‌و خهریكه ئهم ئیشه له‌ناوده‌چێت ،ئێستا خهڵك بێزاربووه لهم ئیشه‌و خه‌ریك ه كهس نامێنێت ئهو پیشه‌یه بكات. ی به‌رزان سدیقیش 12ساڵه كوره‌چییه‌ت دهك���ات وت���ی "ئ���هم ئیشه خ��ۆش��یو ناخۆشی تێدایه ،خۆشییه‌كه‌ی ئهوهی ه رزقێكی حه‌اڵڵ به‌ماندوبوونێكی زۆره‌و ه ی دهس��ت��م��ان��دهك�هوێ�ت‌و ناخۆشییه‌كه ئ �هوهی �ه ج��ارج��ارێ��ك ئ��اگ��ری كوره‌ك ه ت��اوده‌س��ت��ێ��ن��ێ �ت‌و پ����رژی ئ��اگ��رم��ان به‌رده‌كه‌وێت". جاران كوره به‌خه‌ڵوز كاری پێده‌كرا، بهاڵم ئێستا به‌كاره‌باو نه‌وتی ره‌ش كور ه گه‌رمده‌كرێت ،به‌رزان سدیق وتی "ئێستا ب�هك��اره‌ب��ا ئیشده‌كه‌ین‌و رۆن��ی ره‌ش
به‌كارده‌هێنین ،بهاڵم جاران خه‌ڵوزمان به‌كارده‌هێنا". وهس��ت��ا ع��وم �هر م���اوه‌ی په‌نجا ساڵ ه س �ه‌رق��اڵ �ی ك��وره‌چ��ی �هت��ی��ی �هو ب��ێ��زار ه له‌پیشه‌كه‌ی‌‌و به‌ئاواته‌وه‌یه رۆژێك بێت واز له‌كوره‌چییه‌تی بهێنێت ،وه‌ستا عومه‌ر له‌كاتی تیژكردنی ده‌می داسێكدا وتی "ئهم ئیشه‌م به‌الوه خۆش نییه،
به‌یانیان ك�ه‌دێ��م ده‌رگ���ای دوكانه‌ك ه ده‌كه‌مه‌وه ،واده‌زانم بۆ زیندانم ده‌به‌ن، ی چونكه هیچ حه‌وانه‌وه‌م نییه ،چه‌ور به‌ڕوخسارمه‌وه نه‌ماوه‌و هێزم لێبڕاوه". ئهو وه‌ستایه‌و زۆربه‌ی كوره‌چییه‌كانی دیكه ره‌خنه له‌حكومه‌ت ده‌گرن‌و دهڵێن حكومهت ئێمهی له‌بیركردووه ،وه‌ستا عومه‌ر به‌نیگه‌رانییه‌وه وتی "حكومهت
هیچ ه��اوك��اری ن �هك��ردووم ،ئ�هم ئیش ه بهتهنیا بژێوی ژیانمان دابینده‌كات، یهك دینار پاشه‌كه‌وتمان نییه". "باشتره كوره‌چییه‌تی وهكو پیشه‌یه‌ك‌و شوێنه‌وارێكی ك��ورده‌واری بمێنێته‌وه، ی ئ�هگ�هر شتی باشتر له‌كوره‌چییه‌ت په‌یداببێت ،ئاساییه گۆڕانكاری تێدا بكرێت" به‌رزان وایوت.
له‌مه‌ڵپه‌ری دهستوور نێت گه‌رماوگه‌رم هه‌واڵ‌و گۆرانكاریه نوێیه‌كان ده‌خوێنیته‌وه رۆژانی ههموو دووشه‌ممه‌یه‌ک