5 2كوردو سته‌‌مكاری چوارشه‌ممه
2010/10/6 ( )20الپه‌ڕ‌ه نرخ ( )1000دیناره رۆژنامه‌یه‌کی سياسى گشتییه ،هه‌فتانه کۆمپانیای سولى تێلیگراف ده‌ریده‌کات
ئه‌‌وكاته‌ی میهره‌‌بان دڵی ره‌‌ق دهبێت
w w w. d e s t u r. n e t
قاسم ئاغا به‌كوشتنی 530كورد تۆمه‌تبار‌ه ی 32پێشمه‌رگه‌یدا ی بكوژ ی بێ هه‌ڵوێسته لهبهرانبهر ده‌ربازكردن یه‌كێت پ .دهستوور ی كۆی ه كۆن ه موسته‌شار قاسم ئاغا ی به‌شه‌هیدكردنی 32پێشمه‌رگ ه ی ی �هك��ێ��ت �یو پ��ێ��ن��ج پ��ێ��ش��م �ه‌رگ � ه شیوعی‌‌و دووی سۆسیالیست‌و یه‌كی ی زه‌ح��م�هت��ك��ێ��ش��انو 490ه��اوواڵت � ش ی ك��ۆی�ه ت��ۆم �هت��ب��اره ،ل���ه‌دادگ���ا 18س���ك���ااڵی ی��اس��ای��ی ل���هس���ه‌ره، ی ب �هاڵم گ �هڕای �هوه ههولێرو سه‌رۆك ههرێم پێشوازی لێكردو پاشانیش ی واڵت. ده‌ربازكرایه‌وه بۆ دهرهوه ی ده‌ڵێن ئاگایان ی یه‌كێت سه‌ركرده‌كان له‌وه‌نه‌بوو‌ه كه‌قاسم ئاغا گهڕاوهتهوه بۆ كوردستان‌و دوات��ر ده‌ربازكراوه، ی ی سه‌ركردایه‌ت ئارێز عه‌بدوڵاڵ ئه‌ندام ی له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور، یه‌كێـت وت��ی “ل��هب��ارهی ده‌رب��ازك��ردن��ی �هوه ت��ائ��ێ��س��ت��ا ه��ی��چ��م��ان ن���هوت���ووه، ب��هاڵم بێده‌نگبوونمان په‌یوه‌ندی
داوای باشتركردنی رۆژنامه ی دهستوور دهكرێت دهستوور
له‌ساڵیادی ته‌مه‌نیدا‌و دوا ی باڵوكردنهوه ی 52 ژماره ی رۆژنامه ی دهستوور ،رۆژنامه‌نووسان‌و رۆشنبیران‌و چاودێرانی بواری میدیا داوای باشتركردنی رۆژنامه ی دهستوور ده‌كه‌ن‌و زۆرینه ی رۆژنامه‌نووسان ده‌ڵێن دهستوور توانیویه‌تی له‌كاركردندا جیاوازبێت. م �هری��وان حه‌م ه سه‌عید رۆژن��ام �هن��ووس‌و لێپرسراوی سه‌نته‌ری میترۆ بۆ داكۆكیكردن له‌رۆژنامه‌نووسان ،دهڵێت ئهگهر رۆژنامه ی دهس���ت���وور ل���هو ش���ێ���وازی ك��ارك��ردن��هی به‌رده‌وامبێت كه‌مافی ته‌واوده‌دات به‌هه‌ندێك بابه‌ت ،ئهوه ده‌توانێت رێچكه ی ئیشكردنی
خۆی جیاوازبێت لهههر رۆژنامه‌یه‌كی تر. ئاكۆ محهمهد سه‌رنووسه‌ری رووداو دهڵێت “ئهوهی من له‌رۆژنامه‌ی دهستوور تێبینیم كردبێ ،ئهوهی ه كه‌متر لهزۆر رۆژنامه‌ی دیك ه ب�هدوای وروژاندنی بێ ناوه‌ڕۆكدا ده‌گه‌ڕێ، ئهوهش خاڵێكی باشه”. كاوه محهمهد رۆژنامه‌نووس‌و سه‌رنووسه‌ری پێشووی كوردستانی ن��وێ ،ئاماژه بهوه دهدات ك ه له‌ماوه‌ی ساڵێكی ده‌رچوونیدا، هه‌فته‌نامه‌ی دهستوور توانیویه‌تی پێگه‌یه‌ك بۆ خ��ۆی له‌نێو مۆزایكی رۆژنامه‌گه‌ریدا داببڕێت. رای چ �هن��دان رۆژن��ام��هن��ووس‌و رۆشنبیر له‌راپۆرتێكی الپه‌ڕ‌ه (4و )5دا بخوێنه‌ره‌وه.
ستراتیژییهوه ی به‌رێككه‌وتننام ه نییه ،تهنیا ئه‌وه‌بوو‌ه كه‌ئاگاداری هاتنه‌وه‌ك هی نه‌بووین”. ئ��ارێ��ز ده‌ڵ��ێ��ت دهب���وو كه‌سوكاری قوربانیانی دهستی قاسم ئاغا باشتر ی ب �ه‌زووی كاریان بكردای ه ب��ۆئ�هوه ته‌سلیمی دادگای بكهن. وه‌ستا ره‌سوڵ ئهندامی سه‌ركردایه‌تی یهكێتی كه‌خۆی خهڵكی ئهو ناوچه‌یه‌ی ه كه‌زۆرترین كه‌سی به‌ده‌ستی قاسم ئاغا ی “وه‌كو یهكێتی هیچكات كوژراون ،وت پشتگیری له‌ئازادكردنی تاوانباران ناكه‌ین‌و دژی ئهوهش ده‌وه‌ستینه‌وه، بهاڵم ئاگادارنیم یهكێتی لهوبارهیهوه قس هی كردووه یاخود نا”. ل �ه‌الی �هك �ی ت���ره‌وه ح�هم� ه ره‌ش��اش ی ی شیوع ی حیزب ی دێرین پێشمه‌رگ ه ی موقه‌ده‌م كوردستان كه‌ئێستا به‌پل ه ی یهكێك بووه لهو خانه‌نشینه ،خۆ ی ی ئهو شهڕه ی به‌شدار پێشمه‌رگان ه
كردووه كه‌پێشمه‌رگه‌كانیان كه‌وتووه‌ت ه ی قاسم ئاغا ی هێزه‌كان ب�هر دهست ی “ئهو شهڕه ل ه 1989/3/5ك ه وت ی كۆسره‌ت بوو ،ئێم ه چوارده له‌چیا پێشمه‌رگ ه بووین لهو ش �ه‌ڕه‌دا دوو ی رێباز‌و شه‌پۆل هاوڕێمان به‌ناوه‌كان لهو شه‌ڕه‌دا شه‌هیدبوون‌و كه‌وت ه بن دهستی ئهو جاشانه”. ی ی شیوع ی “حیزب حه‌م ه ره‌شاش وت ی 1991هوه بێ هه‌ڵوێست بووهو له‌دوا ی ی تر ئێستاش بێ هه‌ڵوێسته ،كهس ی ی شیوع لهو ج��ۆره زۆره كه‌حیزب ی الیه ،چونك ه ئێستا ی لهسهر به‌ڵگ ه كه‌وا قس ه لهگهڵ تۆدا ده‌كه‌م ،كاسێت ه ی ئ�هو ش��ه‌ڕه‌م له‌الیه، ڤیدیۆییه‌ك ه ی ی ئێستا تابڵێ ی شیوع بهاڵم حیزب بێ هه‌ڵوێسته”. درێ��ژه‌ی راپۆرته‌ک ه له‌الپه‌ڕ‌ه ()2دا بخوێنه‌ره‌وه.
پارتی له‌سلێمانی كادره كۆنه‌كانی ئاشتده‌كاته‌وه دهستوور دوای چ���هن���دان س���اڵ پ��ش��ت��ك��ردن‌و په‌راوێزخستنی چه‌ندان كادری دێرینی حیزبه‌كه‌ی ل �هس��ن��ووری سلێمانی، پارتی لهگهڵ كردنه‌وه‌ی نووسینگه‌ی مه‌كته‌بی سیاسی حیزبه‌كه‌ی ،سه‌رقاڵی ئ��اش��ت��ك��ردن�هوهی ئ��هو ك��ادران�هی�هت��ی كه‌ماوه‌یه‌كی زۆره دووركه‌وتوونه‌ته‌وه لێی. سه‌الم عه‌بدواڵ به‌رپرسی په‌یوه‌ندییه‌كانی م �هك��ت �هب��ی س��ی��اس��ی ن��ووس��ی��ن��گ�هی سلێمانی ،له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور، وتی“بهپێی ئهو پالنه‌ی دامانڕشتووه چیمان له‌ده‌ستبێت لهسنووری سلێمانی بۆ براده‌رانی پارتیمانی ده‌كه‌ین ،كه له‌داهاتوودا دهست به‌جێبه‌جێكردنی
ئهو به‌رنامانه ده‌كه‌ین”. به‌رپرسی په‌یوه‌ندییه‌كانی مه‌كته‌بی سیاسی نووسینگ هی سلێمانی له‌باره‌ی ئاشتكردنه‌وه‌ی ك��ادره زویربووه‌كانی پارتییه‌وه له‌سلێمانی ئاماژه به‌وه‌ده‌كات ئهوه كاری لق‌و ناوچه‌كانه‌‌و وتی“چونكه ئێمه وهك��و سه‌ركردایه‌تی سلێمانی هاتووینه‌ته‌وه ئێره تا كارئاسانی بۆ ئهو لقانه‌‌و كادرانی پارتی لهسنووری سلێمانی بكهین ،بهاڵم سهرپهرشتی كاری ئهو لق‌و ناوچانه ده‌كه‌ین ئهگهر روبه‌ڕووی كێشه‌بوونه‌وه”. ئاری هه‌رسین به‌رپرسی راگهیاندنی نووسینگه‌ی سلێمانی مه‌كته‌بی سیاسی پارتی ئاماژه‌به‌وه‌ده‌كات كه‌گه‌ڕاندنه‌وه‌ی كادره زویربووه‌كانی پارتی له‌سلێمانی “مه‌سئولیه‌تێكه پێویسته بیكه‌ن”.
ههروهها وتی “گه‌ڕاندنه‌وه‌ی كادره زویربووه‌كان ئه‌ركێكی سه‌رشانمان ه ك �ه‌ج��ێ��ب �ه‌ج��ێ��ب��ك �هی��ن ك���ه‌ئ���هوهش به‌مه‌رحه‌له‌یه ،ئێمه جه‌ماوه‌رێكی خۆمان له‌م سنووره ههیه ئهگهر لێمان زوویر بووبن مافی خۆیانه ،یهكهم ههنگاوی ئیشكردنیشمان ئاشتكردنه‌وه‌ی ئهو كه‌سانه‌یه كه‌پارتی ب���وون‌و دڵیان ره‌نجاوه”. ناوبراو جه‌خت له‌وه‌ده‌كاته‌وه كه‌وه‌كو حیزبێكی سیاسی كاتێك له‌ناوچه‌یه‌كدا كه‌موكورتیه‌كت ههبێت پێویسته به‌خۆتدا بچیته‌وه‌‌و وتی “راگهیاندنی پارتیش له‌پارێزگای سلێمانی وه‌كو پێویست ن �هب��ووه ،بۆیه سه‌رله‌نوێ بهپێی ئهو لێکۆڵینه‌وانه‌ی بۆمانكردووه به‌رنامه‌یه‌كمان بۆ داناوه”.
ن����������������ه‌ژاد ،ئ�����ی�����ت��ڵ��اع�����ات����� ی ب������چ������وك������ك������ردهوه دادگ����������ا ن����ات����وان����ێ����ت ل����هب����هرپ����رس���� ی ل����ق����ێ����ك����ی پ�������ارت������� ی ب����ك����ۆڵ����ێ����ت����هوه بورهان قادر پ���������ارێ���������زه‌ری ك���ێ���ش���هی كوردسات رۆژنامه‌نووسه‌كانی دهڵێت دادگ��ای لێكۆڵینه‌وه‌ی شه‌قاڵوه ،دوای زیاتر له‌حه‌وت م��ان��گ هێشتا نهیتوانیوه ب�هرپ��رس�ی لقی ش �هق�ڵاوه‌ی پارتی بانگبكات بۆ لێكۆڵینهوه كه‌داوای لهسهر تۆماركراوه. ن �ه‌وش��ێ��ر س��اڵ��ح پ��ارێ��زه‌ری كه‌ناڵی كوردسات له‌لێدوانێكدا ب��ۆ دهس��ت��وور ده‌ڵ��ێ��ت ل��ه‌رۆژی هه‌ڵبژاردندا دوای كاتژمێر پێنجی ئێواره كه‌كاتی ده‌نگدان تێپه‌ڕببوو، به‌رپرسی لقی 24و چه‌ند كهسێكی تر هاتبوون ،لهو كاته تیمی كوردسات به‌ناوه‌كانی تاهیر عه‌بدوڵاڵ ،رێباز‌و شێرزاد له‌وێبوون جه‌ماعه‌تی لقیش ترساون كه‌وێنه‌یان بگیرێت ،له‌وكاته لهسهر داوای به‌رپرسه‌كه‌یان په‌الماری ئ �هو تیمه‌یان داوه‌‌و كامێراكه‌یان شكاندوون‌و كاسێته‌كانیشیان بردوون، وتی “دوات��ر ئ��ازاری جه‌سته‌ییشیان
راپ�����ۆرت�����ی
داون‌و ئێستا پزیشكیش ههیه”. ی كوردسات ی په‌یامنێر رێباز دۆره‌ی ی دهڵێت هه‌رچه‌ند ه پارتی‌‌و یه‌كێت ی هاوپه‌یمانن ،بهاڵم ئ�هوان به‌ئه‌رك ی “ئ�هوان راگهیاندن هه‌ستاون ،وت هاتبوون بۆ ساخته‌كردن ،چونك ه
ی ده‌نگدان ته‌واوببو‌و بنكه‌كان كات داخ���راب���وون ،ئ��ێ��م�هش ویستمان وێنه‌یان بگرین ،بهاڵم هێرشیانكرد ه سه‌رمان”. ن���ه‌وش���ێ���ر س���اڵ���ح ئ���ام���اژ ه ب�������ه‌وه‌ده‌دات ك��ه‌دۆس��ی��هی ی كێشه‌ك ه زۆر به‌سارد‌و سڕ ی ده‌ڕوات ب�هڕێ��وه‌و سسست لێدهكرێت ،دهڵێت نووسراو ی ب���ۆ ئ��هن��ج��وم��هن��ی ب���ااڵ پارێزگاو هه‌ڵبژاردنه‌كان‌و وه‌زاره‌ت����ی ن��اوخ��ۆش ك��راو ه ی كه‌ئایا كێشه‌ك ه سیاسی ه بهوه یان یاسایی ،وه‌اڵمدراونه‌ته‌و ه كه‌كێشه‌ك ه یاساییه ،بهاڵم یاسا ی ی هه‌ڵناسێت .وت ی خ��ۆ ب�هك��ار ی ێ دادگا داوابكات كه‌به‌رپرس “دهب لق بێت ه به‌رده‌م دادگا ،بهاڵم تائێستا ی داوانه‌كراوه ،چونك ه سكااڵكه‌ر ناو ی ئهو كه‌سان ه ده‌دا كه‌پێیوای ه غه‌در ی لق‌و كۆمه‌ڵێك لێكردوون ،به‌رپرس ی تریش ناویان له‌داواكه‌دا ههیه، كهس منیش دوو تا سێجار داوامكردوو ه كه‌داوایان بكه‌ن‌و بێن ه دادگا ،بهاڵم داوایان ناكه‌ن”.
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
هه‌واڵ
یاریگای كه‌ركوك ،به‌بودجه‌ی تایبه‌تی تاڵه‌بانی‌و نێچیرڤان نۆژه‌نده‌كرێته‌وه زانیار داقوقی ن��ێ��چ��ی��رڤ��ان ب���ارزان���ی جێگری سهرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان ی خۆی ی تایبه‌ت بڕیاریداوه لهسهر بودجه یاریگای ئۆڵۆمپی كه‌ركوك نۆژه‌نبكاته‌وه، لهكاتێكدا پێشتر تاڵه‌بانی چوار ملیار‌و ی 500ملیۆن دیناری له‌بودجه‌ی تایبه‌ت خۆی بۆ قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی ئاواره‌كانی ناو یاریگاك ه ته‌رخانكردبوو ،تا چۆڵیبكه‌ن‌و نوێژه‌نیبكاته‌وه. ی حه‌ربی خالید سهرۆكی لقی كه‌ركوك ی كوردستان له‌لێدوانێكیدا ی ئۆڵۆمپ لیژنه بۆ دهستوور ،دهڵێت به‌قه‌ره‌بووكردنه‌و‌ه ل���ه‌پ���اره‌ك��� هی ت��اڵ��هب��ان��ی ،ئ���اواره‌ك���ان ی یاریگاكه‌یان چۆڵكرد ،وتی “ئێستا ده‌نگۆ ی ئهو یاریگای ه ئهوه هه‌ی ه نێچیرڤان بارزان نۆژه‌نبكاته‌وه”. ن���ه‌وزاد ق��ادر س �هرۆك��ی لقی كه‌ركوكی یه‌كێتیی تۆپی پێی ع��ێ��راق‌و ئهندامی مه‌كته‌بی ته‌نفیزیی لیژنه‌ی ئۆڵۆمپیی عێراق ،به‌سایتی په‌یامنێری راگه‌یاندوو‌ه كه‌نێچیرڤان ب��ارزان��ی جێگری سهرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان بڕیاریدا
یاریگای ئۆڵۆمپیی كه‌ركوك تازه‌بكاته‌وه، وتی “له‌داهاتوویه‌كی نزیكدا ئهو كاره ده‌ستپێده‌كات”. ح �ه‌رب��ی خالید وت��ی “ج��اس��م جه‌عفه‌ر
ی وه‌رزشی عێراقه چه‌ندان كه‌ئێستا وه‌زیر ی ی یاریگا جار به‌ڵێنی داوه به‌نۆژه‌نكردنه‌وه ی ك��هرك��وك ،ب��هاڵم تهنیا پڕوپاگه‌نده هه‌ڵبژاردنه‌و هیچی تر”.
ل�����ه‌زان�����ك�����ۆی ك�����ۆی�����ه م���ام���ۆس���ت���ای���ان��� ی س�����وودم�����هن�����د خ�����ان�����ووی�����ان پ����ێ����ده‌درێ����ت بورهان قادر زان��ك��ۆی ك��ۆی �ه خ��ان��وو دهدات����ه ئهو مامۆستایانه‌ی كه‌پێشتر له‌وه‌رگرتنی زه‌وی‌‌و ش��ووق��ه س��وودم��هن��دب��وون، لهكاتێكدا بهشێك مامۆستا كه‌پێشتر سوودمهند نهبوون ،خانوویان پێنادرێت. له‌ماوه‌ی راب���ردوودا دوای ته‌واوبوونی ئ �هو خ��ان��ووان�هی كه‌بۆ مامۆستایانی زانكۆی كۆیه دروستكرابوون ،لهرێگهی لێژنه‌یه‌كه‌وه خانووه‌كان دابه‌شكران ،بهاڵم بههۆی “ناعه‌داله‌ت”ی له‌دابه‌شكردنه‌كه ئێستا كێشه دروستبووه. ی�هك��ێ��ك ل�هم��ام��ۆس��ت��ا ن��اڕازی��ی �هك��ان به‌ده‌ستووری راگه‌یاند “ئهو 46خانووه زۆر زۆر به‌ناعه‌داله‌تی دابه‌شكراوه، چونكه له‌رابردوودا زانكۆی كۆیه زه‌وی‌‌و ش��ووق�هی بۆ بهشێك له‌مامۆستایان دابینكردووه ،بهپێی یاساش ئهوهی
زه‌وی ی���ان ش��ووق��هی وه‌رگ��رت��ب��ێ��ت سوودمه‌نده ،كهچی ئێستا خانوویان پێده‌ده‌نه‌وه”. ئ��هو مامۆستایه كهنهیویست ن��اوی ب�ڵاوب��ك��رێ��ت��هوه ،وت���ی “ئ���هوان���هی خانووه‌كانیان وه‌رگ��رت��ووه زۆرینه‌یان سوودمه‌ندن ،مامۆستای تیایه خۆیو خێزانه‌كه‌شی زه‌وی���ان وه‌رگ��رت��ووه، دوات��ر شووقه‌یان وه‌رگ��رت��ووه ،دوای ته‌واوبوونی ئهو خانووانه شووقه‌كانیان بهجێهێشتووهو چوونه‌ته ناو خانووه‌كه”. ئهو مامۆستایه ئاماژه‌ی بهوهدا بهشێك له‌ئه‌ندامانی لیژنه‌ی دابه‌شكردنه‌كه، پێشتر سوودمهند بوون ،كهچی خانوویان بۆ خۆیان ته‌رخانكردووه ،وتی “دهبێ لیژنه كه‌سانی دهرهوهی ئهو كهسانه بن كه‌خانوویان پێده‌ده‌رێت ،جیا لهوه ده‌ستكاری مه‌رجه‌كانی وه‌رگرتنیشیان كردووه‌‌و هه‌ندێكیشیان چوون موڵكه‌كانی خۆیان بهناوی كه‌سانی تر كردووه ،تا
خانوو وه‌ربگرن”. وت��ی “باشه زانكۆیه‌ك نه‌توانێ 46 خانوو به‌عه‌داله‌ت دابه‌شبكات ،ئه‌ی چ��ۆن خ��وێ��ن��دك��اران‌و ن���هوهی دواڕۆژ پێده‌گه‌یه‌نێت”. له‌مباره‌وه دكتۆر ج�ه‌واد فه‌قێ عه‌لی ی��اری��ده‌ده‌ری سهرۆكی زانكۆی كۆیه، له‌لێدوانێكدا ب��ۆ دهس��ت��وور دهڵێت بههۆی ئهوهی پێش ده‌ستبه‌كاربوونی ئ �هو لیژنه‌كه دی��اری��ك��راوه ،ئ �هو هیچ زانیارییه‌كی لهوبارهیهوه نییه .وتی “ب���هاڵم منیش ده‌ڵ��ێ��م زۆر له‌گله‌یی مامۆستایان له‌وباره‌وه راسته ،ئێستاش داوام��ك��ردووه ئ�هوهی به‌ڵگه‌ی یاسایی ههیه ،با ن��اڕه‌زای �ی خ��ۆی بنووسێ، بهشێك لهو مامۆستایانه‌ی كه‌خانوویان وه‌رگرتووه ،له‌خوێندنی بااڵ وه‌رگیراون، بۆی ههیه بچنه دهرهوهو خانووه‌كان ده‌درێ��ت�ه ئ�هوان�هی ك�هن��اڕازی�ن‌و مافی وه‌رگرتنی خانوویان ههیه”.
رۆژ نوری شاوه‌یس ههوڵی گه‌ڕاندنه‌وه ی 90ه�����هزار ه���اوواڵت���ی ب�����هڕێ�����وهب�����هری ف���هرم���ان���گ���هی���ه‌ک��� ی ك������هرك������وك ب���ێ���ك���ارن
الب��������������راوی ك�������هرك�������وك دهدات ئازاد زه‌نگه‌نه دوای البردنی له‌پۆستی به‌ڕێوه‌به‌ر ی فه‌رمانگه‌ی ئ����اوه‌ڕۆی ك�هرك��وك، د .رۆژ ن���وری ش��اوه‌ی��ش ههوڵی گ �ه‌ڕان �هوهی ره‌م��ه‌زان ف��ارس نوری به‌ڕێوه‌به‌ری پێشووی فه‌رمانگه‌ی ی كه‌ركوك دهدات. ئاوه‌ڕۆ ره‌مه‌زان فارس نوری له‌لێدوانێكیدا ب��ۆ دهس��ت��وور ،ه��ۆك��اری گۆڕێنی له‌پۆسته‌كه‌ی بۆ مهسهلهی سیاسی گ���ێ���ڕای���هوهو وت���ی “پ��اش��ئ��هوهی ل �هش��اری ك �هرك��وك ریفڕاندۆمێك ئهنجامدرا كه‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگای ك�هرك��وك ه �ه‌ڕه‌ش �هی چوونه سهر ههرێمی كوردستانی ك��رد ئهگهر داخوازییه‌كانیان جێبه‌جێنه‌كرێت، ی فه‌رمانگه‌یه‌ك منیش وهك به‌رپرس ل �هش��اری ك �هرك��وك واژۆم لهسهر ك��ۆن��ووس �ی ئ��هو پ��رۆس �هی �ه ك��رد، بۆیه لهو كاته ب��ه‌دواوه وه‌زاره‌ت �ی ش��اره‌وان��ی��ی �هك��انو خ���ودی وه‌زی��ر ری��از غه‌ریب كێشه‌ی شه‌خسی بۆ دروس��ت��ك��ردووم تهنیا هۆكاریش واژۆك��ردن �ی ئ�هو كۆنووسه‌یه نهك شتی تر”.
ره‌م��ه‌زان فارس دهڵێت لهئێستادا ده‌ستوه‌ردانی جدی ههیه لهالیهن دكتۆر رۆژ نوری شاوه‌یس جێگری س �هرۆك��ی ئهنجومهنی وه‌زی��ران��ی عێراق ،مه‌به‌ستی گه‌ڕاندنه‌وه‌ی بۆ فه‌رمانگه‌كه‌ی خ��ۆی ،ب�هاڵم وه‌زیر رازی نهبووه. ره‌م���ه‌زان وت �ی “ه�ه‌وڵ��ی گ�ه‌ڕان�هوه ل �ه‌الی �هن رۆژ ن��وری ش��اوه‌ی��س�هوه ب��ۆ پۆسته‌كه‌م ل �ه‌الی �هن وه‌زی��ری شاره‌وانییه‌كانه‌وه ره‌تكراوه‌ته‌وه”.
ئازاد زه‌نگه‌نه له‌كه‌ركوك
به‌رپرسی سه‌نته‌ری راهێنانی مهه‌نی له‌شاری كه‌ركوك، ئاماژه بهوه دهكات كه‌نزیكه ی 90ههزار هاوواڵتی كه‌زۆرێكیان كوردن له‌شاری كه‌ركوك بێكارن‌و هیچ پیشه‌یه‌ك نییه تا بژێویی ژیانیان پێ دابینبكه‌ن. جومعه محهمهد ئه‌مین به‌رپرسی سه‌نته‌ری راهینانی مهه‌نی له‌پارێزگای ك �هرك��وك له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور ،رایگه‌یاند “بهپێی ئهو ئامارانه ی الی ئێم ه ههیه ،ئهوانهی له‌شاری كه‌ركوك بێكارن‌و هیچ كارێك نیی ه ئهنجامی بده‌ن ،نزیكه ی 90ههزار كهس ده‌بن، بهاڵم ئه‌مه بهپێی ئاماره سه‌ره‌تاییه‌كان‌و پێشبینیی ه سه‌ره‌تاییه‌كانه ،ئهگهر ئ��ام��اری ورد و دروس��ت ئه‌نجامبدرێت ،بهدڵنیاییهوه زیاتر لهو رێژه‌ی ه بێكار ههیه له‌شاری كه‌ركوكدا”. به‌رپرسی سه‌نته‌ری راهێنانی مهه‌نی له‌پارێزگای كه‌ركوك وت�ی “له‌ساڵ ی 2003وه سه‌نته‌ره‌كه‌مان چاالكی جۆراوجۆر له‌شار ی كه‌ركوك ئه‌نجامده‌دات، تائێستاش توانیومانه زیاتر له 615هاوواڵتی بێكار فێری پیشه ی جۆراوجۆر بكهین ،له‌بواره‌كانی خول ی كۆمپیوته‌ر‌و فێركردنی شۆفێری‌‌و پیشه‌ی دارتاشی‌و خولی دروومان‌و چه‌ند خولێك ی تر”. جومعه محه‌مه‌دئه‌مین ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا كه‌ئه‌وان توانیویان ه موچه‌ی مانگان ه بۆ چه‌ند هاوواڵتییه‌ك ی ه �ه‌ژار ببڕنه‌وه‌‌و وتی “ب��ڕی موچه‌كه‌ش 110ه��هزار دینار ی عێراقییه ،ئهمهش لهپێناو كه‌مكردنه‌وه ی رێژه‌ی ههژاریو بێكاری له‌شاری كه‌ركوكدا”. سه‌نته‌ری مهه‌نی له‌ساڵ ی 2003وه له‌شاری كه‌ركوك دام����ه‌زراوه‌‌و ب��هردهوام�� ه له‌كاره‌كانی‌و حكومهت ی ناوه‌ندی‌و الیه‌ن ی ئه‌مریكی‌‌و چه‌ند الیه‌نێكی دیك ه هاوكاری ده‌كه‌ن‌و بودجه‌ی تایبه‌ت ی خۆ ی ههیه لهو الیه‌نانه“.
ئه‌وینداران ی یه‌كێت ی ئێستا كاتی پێناسه‌كردنه‌وه‌ی یه‌كێتییه ،چونكه ئیدی لهراستیدا شوناسی چه‌پكه گوڵ ههڵگری ههمان ئهو مانایانه نییه كه‌تاڵه‌بانی ههمیشه بۆ هێوركردنه‌وه‌ی دڕدۆنگییه ناوه‌كییه‌كان‌و پاساوهێنانه‌وه بۆ جیاوازییه قووڵه‌كان به‌كاریده‌هێنا .كاتی ئهوهیه یهكێتی ئهو مانایه تێپه‌ڕێنێت ،كه‌زۆر وتنه‌وه‌ی یهكێتی خستووه‌ته به‌رده‌م قه‌یرانی گردگردی‌‌و ره‌نگكارییه‌كه‌وه ،كه‌هیچ هونه‌رێك لهپرۆسهی ره‌نگكردنه‌كه‌یدا نابینرێت .خۆ ئهگهر رۆژگارێك ئهو ناونانه وهك ره‌نگدانه‌وه‌یه‌كی فره مینبه‌ری‌‌و ناوچه‌یی په‌سه‌ند بووبێت ،ئهوه لهپاش دهركهوتنی گۆڕان ،فره مینبه‌ری كاڵ ده‌بێته‌وه‌و له‌دوای كۆنگره‌ش ،به‌دانپیانانی تاڵه‌بانی لهیهكهم كۆبوونه‌وه‌ی سه‌ركردایه‌تی فره ناوچه‌یی‌و سیاسه‌تی چه‌پكه گوڵ ده‌گاته ده‌روازه‌یه‌كی قه‌تیس. لهباری لۆژیكییه‌وه ،یهكێتی هێنده‌ی له‌كه‌شتی ده‌چێت ،ئهوهنده ههڵگری خه‌سڵه‌ته‌كانی چه‌پكه گوڵ نییه ،چونكه دهشێت كه‌شتی سه‌رنشینی شێت‌و ژیر ،دڵسۆزو خۆسۆز ،له‌خۆی بگرێت .بهاڵم گوڵناسی ناتوانێ لۆژیكی گوڵی باش‌و خراپ لهههناوی خۆیدا جێگه‌بكاته‌وه .بهو واتایه‌ی یهكێتی چ له‌رووی فكرو دنیابینییه‌وه ،چ له‌رووی پێكهاته‌یه‌وه ،ههرگیز نهیتوانیوه ههڵگری تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی چه‌پكه گوڵ بێت ،بهاڵم ب �هردهوام وهك كه‌شتیه‌ك له‌وێستگه‌ی جیاجیاو لهناو قه‌یرانی قووڵی سه‌رنشینه‌كانی له‌نگه‌ری گرتووه‌‌و زۆرجاریش مهترسی غه‌رقبوون به‌رۆكی گرتووه. یهكێتی مێژوویه‌كه لهههناوی خۆیدا جیاوازی هه‌ڵگرتووه ،ئهو جیاوازییه به‌دیوێكدا بۆ چه‌شنه به‌ره‌ییه‌كه‌ی سه‌ره‌تای دروستبوون (خه‌تی گشتی ،كۆمه‌ڵه ،بزووتنه‌وه‌ی سۆسیالیست) ده‌گه‌ڕێته‌وه‌و به‌دیوه‌كه‌ی دیكه‌شدا په‌یوه‌ندی به‌ترسی هاوبهش لهبهرانبهر پارتی ههبووه ،بهو واتایه‌ی ئهگهر یهكێتی بیست ساڵی ته‌مه‌نی، مناڵدانی جیاوازییش بوبێت ،ئهوه لهسهر بنهڕهتی قبوڵكردنی جیاوازییه‌كان‌و رۆحی لێكبوورده‌یی نهبووه ،بهڵكو وابه‌سته‌ی ترسی هاوبه‌ش‌و خهمی هاوبهش بووه لهپێناو سه‌ركه‌وتن بهسهر جه‌مسه‌ره گهورهكهی تری هێز ،كه‌پارتییه ،چونكه خودی یهكێتی خۆی به‌رهه‌می جێگرتنه‌وه‌ی ئهو هێزه‌یه ،ئیدی پێكه‌وه‌مانه‌وه‌و دنیابینییه هاوبه‌شه‌كه‌ش ،هه‌مووانی كردووه‌ته ئه‌وینداری یهكێتی. لهراستیدا ئهگهر رۆژگاری حه‌فتاكان ،یه‌كێتیبوون بریتی بووبێت له‌دروستكردنه‌وه‌ی ش��ۆڕش لهسهر بنهڕهتی داماڵینی خێزان‌و خێڵ له‌حیزب ،ئهگهر یه‌كسان بووبێت به‌زیندووكردنه‌وه‌ی رۆحی به‌ره‌نگاری لهسهر بنهمای بیرو باوه‌ڕ الی پێشمهرگهو جۆشدانه‌وه‌ی ی سه‌ركرده، خهڵك بووبێت به‌كۆتاییهاتنی موقه‌ده‌س‌و به‌خواكردن ه��هروهك رزگاركردنی حیزب بووبێت لهیهك بیری‌‌و وه‌كیه‌كی رۆبۆتی .ئهگهر ئه‌وساكه یه‌كێتیبوون تێپه‌ڕكردنی دنیابینی بچوكی خودموختاری‌‌و بهرزكردنهوهی مافی چاره‌نووس بووبێ، ئهوه لهئێستادا ئهو هێزه پاش سێ ده‌یه پتر خۆی له‌نێو گێژاوی دووباره‌كردنه‌وه‌یه‌ندایه .ئیدی ئهوهشه له‌حه‌فتاكانه‌وه ،ههر جاره‌ی لهژێر ناوێك‌و هه‌ریه‌كه‌شیان به‌پاساوێك چه‌پكه گوڵه‌كه‌ی یهكێتی جێده‌هێڵن‌و ورده ورده‌ش یهكێتی له‌تاكه گوڵێك نزیكده‌بێته‌وه ،بهو مانایه‌ی كه‌ئیتر به‌هاوشێوه‌بوونه‌وه‌ی یهكێتی لهگهڵ پارتیدا ،چیتر یهكێتی بهو چه‌ترو چه‌پكه گوڵه نایه‌ڵێته‌وه ،كه‌ترسه هاوبه‌شه‌كه جیاوازییه‌كان بشارێته‌وه‌و ههمووان بۆ خه‌مێكی گه‌وره‌تر كۆبكاته‌وه‌‌و دواجاریش ئه‌وینداره‌كان ،له‌خه‌م هاوشێوه‌بوونه‌وه‌ی یهكێتی لهگهڵ پارتی دڵداره مێژووییه‌كه‌ی خۆیان جێبێڵن. لهراستیدا یهكێتی تایتانیكێكی گه‌وره‌یه‌‌و نقومبوونی ئه‌سته‌مه، چونكه ئیدی ههموو سه‌رنشینه‌كانی به‌ئه‌وینه‌وه لهگهڵ ئهو ده‌جوڵێن، ئه‌وینێك كهرۆژگارێك یهكێتی كرده ژماره‌و به‌ژماره‌ش هێشتییه‌وه، بهاڵم ئهگهر بۆ ئه‌وسا مانه‌وه‌و بههێزبوونو گه‌شه‌كردنیان وهك تاڵه‌بانی دهڵێت به‌ندبووبێت به‌یه‌كێتی بوونهوه ،ئهوه خودی یه‌كێتیبوون به‌نده به‌خۆپێناسه‌كردنه‌وه‌و گێڕانه‌وه‌ی ئه‌ویندارییه دێرینه‌كه ،چونكه ئیدی ئه‌وینی رۆڵهكانی تهنێ بۆ مانه‌وه به‌س نییه ،به‌ڵكه ئه‌وینی باوك بۆ رۆڵهكانی چانسی به‌هێزبوونه‌وه ده‌داته‌وه یهكێتی. له‌حه‌فتاكانه‌وه بۆ هه‌شتاكان‌و تائێستاش دره‌ختی به‌ژن زرافی یهكێتی له‌هه‌ڵوه‌ریندایه ،سۆسیالیست لهكۆتایی حه‌فتاكان بهرهی یهكێتی جێدێڵی‌و له‌هه‌شتاكان دۆسته‌كان ده‌ڕه‌وێنه‌وه‌و له‌نه‌وه‌ده‌كانیشه‌وه چانسی یهكێتی له‌سه‌ركردایه‌تیكردنی حیزبهكان پاشه‌كشه‌ده‌كات، دواجاریش بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان ههم وهك په‌رچه‌كردارێكی سیاسیو ههمیش وهك پرۆسه‌ی گه‌ڕان به‌دوای ئومێدێكی گه‌وره‌تردا دهست له‌ئه‌وینی یهكێتی هه‌ڵده‌گرن ،بهمهش یهكێتی دهخهنه دۆخێكی ترسناكه‌وه. بۆ من یه‌كێتبیوون ههڵگری هیچ واتایه‌ك نییه ،ئه‌وینێك نییه ب�هو هێزه‌وه گرێمبدات ،بۆ ن��هوهی من یه‌كێتیبوون پرۆسه‌ی هاوشێوه‌بوونه‌وه‌ی پارتییه ،بریتییه له‌جه‌مسه‌رێكی تری دڵڕهقیو شهڕانگێزی ،بریتییه له‌هێزێكی تر كه لهسهر جه‌سته‌ی بیماری ئهم خاكه كوڕه برسییه‌كانی به‌خێو دهكات ،هێزێكه وهك هاوتاكه‌ی تری له‌گه‌رووی خهڵك ده‌گرێته‌وه‌و ده‌یخاته گیرفانی كه‌مترین له‌رۆڵه‌كانی ،لهگهڵ ئهوهشدا مانه‌وه‌و به‌هێزبوونی ،گه‌شه‌كردن‌و خۆگۆڕینی ،بۆ پرۆسه‌ی سیاسیو ژیانی مه‌ده‌نی‌‌و هاوسه‌نگی هێزو رزگاركردنی كوردستان له‌ئه‌گه‌ری دهركهوتنی حیزبی قائید پێویسته ،بهو واتایه‌ی یهكێتی ئهگهر به‌خراپیش له‌ترسی پارتی مانه‌وه‌ی پێویست بێت ،ئهوه به‌خۆگۆڕینی بۆ ئاینده‌ی دیموكراسی پێویستتره. دابڕان له‌یه‌كێتی ،نه بۆ گۆڕان ،نه بۆ هێزه دابڕاوه‌كانی تریش ،كه له‌حه‌فتاكانه‌وه دهست پێده‌كات ،لهبهرئهوه نییه چیتر ئه‌وینداری یه‌كێـتی نین ،له‌به‌رئه‌وه‌یه به‌سه‌رێكدا یهكێتی هێزی خۆنوێكردنه‌وه‌ی له‌ده‌ستداوه‌و له‌سه‌رێكی دیكه‌شه‌وه به‌وه‌ی كه‌ئه‌جێندای پارتی جێبهجێ دهكات ،بهو واتایه‌ی كۆی هێزه دابڕاوه‌كان ،ئێستاش به‌جۆرێك له‌جۆره‌كان ئه‌وینداریی به‌مێژووی یهكێتی ده‌یانبه‌ستێته‌وه، هه‌ربۆیه‌ش خۆنوێكردنه‌وه‌ی سه‌رڕاستانه‌و خۆئازادكردن له‌بااڵده‌ستی ئیراده‌ی سیاسیی پارتی ،ئه‌گه‌ری زیندووكردنه‌وه‌ی ئه‌ویندارییه‌كی نوێ دهبێت ،ئه‌ویندارییه‌ك دهشێت یهكێتی بكاتهوه هێزی سه‌ره‌كی‌‌و چیتر لهژێر ره‌حمه‌تی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی رێككه‌وتنی ستراتیژی له‌هه‌ڕه‌شه‌كانی پارتی نه‌ترسێت.
3
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
2
i n f o @ d e s t u r. n e t
هه‌واڵ
پیاوێك به‌ده‌ستی سووره‌و‌ه پیاسه‌یه‌كی به‌هه‌رێمدا كرد قاسم ئاغا پێشمه‌رگه‌ی یه‌كێتی‌‌و شیوعی‌‌و سۆسیالیست‌و زه‌حمه‌تكێشانی شه‌هیدكردووه‌‌و هه‌مووشیان بێده‌نگن لێی بورهان قادرو ئاریان ی ی رابردوو پاش پێشوازیكردن هه‌فت ه ی ی ههرێم م�هس��ع��ود ب��ارزان��ی س��هرۆك�� هیدكردنی كوردستان له‌قاسم ئاغا ،كه به‌شه ی حیزبی ی یه‌كێتی‌‌و پێنج 32پێشمه‌رگه ش��ی��وع��یو دوو سۆسیالیست‌و ی�هك ی تاوانبارهو زه‌حمه‌تكێشان‌و 490هاوواڵت ی یاسایی ش 18س��ك��ااڵ ل �ه‌دادگ��ای كۆیه ی ل��هس��ه‌ره ،خهڵكی ك��ۆی �هو كه‌سوكار ی به‌دادگاییكردنیان قوربانیان كه‌مپین ی دروستكردو رۆژی شه‌ممه‌ش بێ ئهوه بدرێت ه یاسا ،كوردستانی به‌جێهێشت، حیزبه‌كانیش بێده‌نگن‌و لهكاتێكدا شیوعی ی قاسم ئاغایان ی تاوانباركردن بهڵگهنامه به‌شێوه‌ی ڤیدیۆیی له‌الیه. بهپێی روونكردنه‌وه‌یه‌كی كوردۆساید كه‌وێنه‌یه‌كی دهست رۆژنام هی دهستوور ی شه‌ممه ق��اس��م ئاغا ك���هوت���ووه ،رۆژ موسته‌شارو ب�هش��دار ل �هش��ااڵوی ئهنفال ی كوردستانی به‌جێهێشت‌و بهرهو واڵتێك ئه‌وروپا رایكرد ،بێ ئ �هوهی دهس �ه‌اڵت‌و ی ههرێم لهبهرانبهر داخ��وازی به‌رپرسان ده‌ستگیركردن‌و راده‌ستكردنی به‌یاسا ی وه‌اڵمێكیان ههبێت ،له‌روونكردنه‌وه‌كه ی لهو هه‌واڵه، كوردۆسایدا سه‌ره‌ڕای نیگهران ی راكردنی ئهو تۆمه‌تباره‌ش له‌پێش ئۆباڵ ی وه‌زیری هه‌موویانه‌وه ده‌خه‌ن ه ئهستۆ ناوخۆو پارێزگاری ههولێر. له‌روونكردنه‌وه‌كه‌دا كوردۆساید ئهوهش روونده‌كه‌نه‌وه كه‌زانیارییان لهالی ه ده‌سه‌اڵت‌و بهرپرسانی ههرێم كارئاسانییان كردووه بۆ ی راكردنی ئهو تاوانبارهو رزگاركردنی له‌سزا یاسایی. له‌الیه‌كی تره‌وه كه‌مپینی كه‌سوكاری شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوه‌كان له‌یاداشتێكدا ی ههرێم كه‌وێنه‌یه‌كی دهست بۆ سه‌رۆك ی ی قوربانیان دهستوور كه‌وتووه ،به‌ناو ی قاسم ئاغا له(كۆیه‌و ده‌شتی دهست كۆیه‌و ته‌قته‌ق‌و ئاغجه‌له‌رو شوان‌و شێخ ی ی قاسم ئاغا بیر سه‌رۆك بزێنی) تاوانه‌كان ی 37 ههرێم ده‌هێننه‌وه‌و به‌شه‌هیدكردن ی راپه‌ریندا هاوواڵتیو پێشمه‌رگه له‌رۆژان تاوانباری دهكهن. ی ئ �هو ی��اداش��ت�هدا هاتووه له‌به‌شێك "ئێم ه كاتێك ئهم یاداشت ه بۆ به‌ڕێزتان به‌رزده‌كه‌ینه‌وه ،ده‌مێك ه سكااڵی یاسایی خ��ۆم��ان دژی ت��اوان��ب��ار ل��ه‌دادگ��ای كۆی ه ت��ۆم��ارك��ردووهو ئ���هوهی ك�ه له‌به‌ڕێزتان
داواك��اری��ن ئ�هوهی� ه ك�هن��اوب��راو و ههموو ت��اوان��ب��اره‌ك��ان ب��درێ��ن�ه دادگ����ای ب��ااڵی تاوانه‌كان ،لهسهر هه‌ردوو كه‌یسی ئه‌نفال‌و سهركوتكردنی راپه‌ڕین بۆ ئهوهی به‌سزای عادیالنه‌ی خۆیان بگه‌ن‌و رێگا ن �ه‌ده‌ن كه‌تاوانباران له‌سزای گهل رزگاریان ببێت"٠ ی ت�����ره‌وه‌و ل���هو دۆخ����هدا ل��ه‌الی��هك�� ی ی ح��ی��زب � ه سیاسییهكان ك �هب��ێ��دهن��گ � ی گرتووه‌ته‌وه ،هیچ كام له‌پارت ه كوردستان ی ك��وردس��ت��ان لهبهرانبهر سیاسییهكان ی قاسم ئاغا روون��ك��ردن �هوهی��ان راك��ردن � نه‌بوو ،ئهوه س �ه‌ره‌ڕای ئ�هوهی تاوانباره ی یه‌كێتی‌‌و ی 32پێشمه‌رگه به‌كوشتن ی حیزبی شیوعی‌‌و دوو سۆسیالیست‌و پێنج یهك زه‌حمه‌تكێشان ،لهكاتێكدا حیزبی ی ی كوردستان چه‌ندان بهڵگهنامه شیوع تاوانباركردنی قاسم ئاغایان له‌الیه ،ك ه ی ڤیدیۆییه‌و له‌وكاته‌دا له‌نێویاندا بهڵگهنامه ی ئهو حیزبه شه‌هیدده‌كات، كه‌پێشمه‌رگه‌كان وێنه‌گیراوه. هیدكردنی ق��اس��م ئ��اغ��ا ،ك�� ه به‌شه 32پێشمه‌رگه‌ی یهكێتی ت��اوان��ب��اره، سهركردهكانی یهكێتی ده‌ڵێن ئاگایان ل�ه‌وه‌ن�هب��ووه كه‌قاسم ئاغا گ �ه‌ڕاوه‌ت �هوه ب��ۆ ك��وردس��ت��انو دوات���ر ده‌رب���ازك���راوه،
ی ئارێز عه‌بدوڵاڵ ئهندامی سه‌ركردایه‌ت ی ی له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور ،وت یه‌كێـ ی ده‌ربازكردنیه‌وه تائێستا هیچمان "لهباره نه‌وتووه ،بهاڵم بێده‌نگبوونمان په‌یوه‌ندی ی ستراتیژییهوه نییه، به‌رێككه‌وتننام ه ی تهنیا ئه‌وه‌بوو‌ه كه‌ئاگاداری هاتنه‌وه‌كه نه‌بووین". ئ��ارێ��ز ده‌ڵ��ێ��ت دهب����وو ك �هس��وك��اری قوربانیانی دهستی قاسم ئاغا باشتر كاریان ی به‌زووی ته‌سلیمی دادگای بكردای ه بۆئهوه بكهن. وه‌ستا ره‌س��وڵ ئهندامی سه‌ركردایه‌تی یهكێتی كه‌خۆی خهڵكی ئ�هو ناوچه‌یه‌یه كه‌زۆرترین كه‌سی به‌ده‌ستی قاسم ئاغا ك���وژراون ،وت �ی "وهك��و یهكێتی هیچكات پشتگیری له‌ئازادكردنی تاوانباران ناكه‌ین‌و دژی ئهوهش ده‌وه‌ستینه‌وه ،بهاڵم ئاگادارنیم یهكێتی لهوبارهیهوه قسه‌ی كردووه یاخود نا". س���ه‌رچ���اوه‌ی���هك ل �ه‌ح��ی��زب �ی شیوعی به‌ده‌ستووری راگه‌یاند "ئهو كاسێته الی حیزبمان ههیهو من بینیوومه ،بهاڵم حه‌یف‌و شه‌رمه‌زارییه ئهو حیزبه‌ی كه‌خۆی به‌حیزبی شه‌هیدان ناوده‌بات ،ناتوانێ دێڕێك لهسهر جاشێكی له‌وجۆر‌ه بنووسێت‌و به‌ڵگه‌ی ههیه،
كهچی بێده‌نگه". حه‌مه ره‌ش��اش پێشمه‌رگه‌ی دێرین ی حیزبی شیوعی كوردستان كه‌ئێستا به‌پله‌ی موقه‌ده‌م خانه‌نشینه‌‌و خۆی یهكێك بووه لهو پێشمه‌رگانه‌ی بهشداری ئهو شه‌ڕه‌ی كردووه كه‌پێشمه‌رگه‌كانیان كهوتووهته بهر دهستی هێزه‌كانی قاسم ئاغا وتی "ئهو شهڕه له 1989/3/5كه له‌چیای كۆسره‌ت بوو، ئێمه چوارده پێشمه‌رگه بووین لهو شه‌ڕه‌دا دوو هاوڕێمان به‌ناوه‌كانی رێباز‌و شه‌پۆل لهو شه‌ڕه‌دا شه‌هیدبوون‌و كه‌وته بن دهستی ئهو جاشانه". حه‌مه ره‌ش��اش له‌ساڵی 1981چووه‌ته ریزه‌كانی ئهو حیزبه‌وه‌‌و سه‌باره‌ت به‌وه‌ی كه‌حیزبی شیوعی به‌ڵگه‌ی الیه‌‌و بێده‌نگه، حه‌مه ره‌شاش وتی "حیزبی شیوعی له‌دوای 1991هوه بێ هه‌ڵوێست ب��ووه‌‌و ئێستاش ب��ێ هه‌ڵوێسته ،كه‌سی ت��ری ل �هو ج��ۆره زۆره كه‌حیزبی شیوعی به‌ڵگه‌ی له‌سه‌ری الیه ،چونكه ئێستا كه‌وا قسه لهگهڵ تۆدا ده‌كه‌م ،كاسێته ڤیدیۆییه‌كه‌ی ئهو شه‌ڕه‌م له‌الیه ،بهاڵم حیزبی شیوعی ئێستا تابڵێی بێ هه‌ڵوێسته ،چونكه جگه لهوه زه‌ویان بۆ جاش‌و ئیستخبارات وه‌رگرتووه ،بهاڵم چه‌ندان كه‌سی وه‌كو من تا ئێستا مه‌ترێك
زه‌وی وه‌رنه‌گرتووه". بۆ لێدوان وه‌رگرتن له‌حیزبی شیوعی، دهس��ت��وور په‌یوه‌ندیكرد ب��هدوو ئهندامی مه‌كته‌بی سیاسیی ئهو حیزب ه ،بهاڵم به‌بیانووی ئ �هوهی كه‌وته‌بێژیان ههیه ئاماده‌نه‌بوون لێدوان بده‌ن ،تا ئامادهكردنی ئهو راپۆرته په‌یوه‌ندیمان به‌وته‌بێژی ئهو حیزبه كرد، بهاڵم په‌یوه‌ندییه‌كان ده‌ستنه‌كه‌وتن. لهرێگهی كه‌مپینی به‌دادگاییكردنی قاسم ئاغاوه ،دهستوور زانیوویه‌تی كه‌قاسم ئاغا تاوانه‌كانی دهره�هق به‌خه‌ڵك‌و پێشمه‌رگه ل�ه 1979ده‌ستپێده‌كات ،ل �هو ساڵه‌دا ١٩پێشمه‌رگه‌ی یهكێتی له‌گوندی قوڕه ب�ه‌رازه شه‌هیدده‌كات ،له‌ساڵی 1980دوو پێشمه‌رگه‌ی یهكێتی له‌دۆڵی ئه‌سحابان‌و له‌ساڵی 1981پێشمه‌رگه‌یه‌كی سۆسیالیست ل �هخ��ۆش��ن��اوه‌ت��یو ل �هه �هم��ان س��اڵ��دا دوو پێشمه‌رگه‌ی یهكێتی له‌كۆیه‌و ههروهها هاوواڵتییه‌ك له‌هه‌مان ش��ارو له‌راپه‌ڕینی 1982دوو ه��اوواڵت��ی ش �هه��ی��دده‌ك��ات‌و له‌هه‌مان ساڵیشدا هاوواڵتییه‌كی كۆیه شه‌هیدده‌كات ،دوای پێنج ساڵ كوڕه‌كه‌شی ئ �هن��ف��ال دهك����ات .ل����ه 1983دی��س��ان �هوه پێشمه‌رگه‌یه‌كی سۆسیالیست لهناو شاری ك��ۆی �ه ش �هه��ی��دده‌ك��ات .ل�هس��اڵ�ی 1983 ل�هن��او ب���ازاڕی ك��ۆی �هدا هاوواڵتییه‌كی تر شه‌هیدده‌كات‌و له‌ساڵی 1984ی���ش وهك نیشانه‌یه‌ك بۆ "دڕنده‌ییه"كه‌ی مامۆستایه‌كی كۆیه ده‌كاته نیشانه‌و لهسهر رێگای ههولێر شه‌هیدی دهكات .له 1985هاوواڵتییه‌ك‌و ل �ه 1986دوو پێشمه‌رگه‌ی یه‌كێتی‌‌و سووتاندن ی پێشمه‌رگه‌یه‌كی ترو له 1987 سێ هاوواڵتیو دوو پێشمهرگهو له‌هه‌مان ساڵدا پێشمه‌رگه‌یه‌كی حیزبی زه‌حمه‌تكێشان شه‌هیدده‌كات ،ژنێكی مهسیحی القه دهكات له‌ساڵی 1988له‌هه‌مان ساڵدا 450كهس له‌شااڵوی ئه‌نفالدا راده‌ستی بهعس دهكات، ههروهها دوو پێشمهرگهو سێ هاوواڵتی كاسب شه‌هیدده‌كات‌و له‌هه‌مان ساڵیشدا پێنج پ��ێ��ش��م�ه‌رگ�هی ح��ی��زب��ی شیوعی‌‌و له 1989پێشمه‌رگه‌یه‌كی تری یه‌كێتی‌‌و 28 هاوواڵتی ترو دوو پێشمه‌رگه‌ی تری یهكێتی شه‌هیدده‌كات .ك��ۆی تاوانه‌كانی ده‌گاته شه‌هیدكردنی 32پێشمه‌رگه‌ی یه‌كێتی‌‌و پێنج پێشمه‌رگه‌ی حیزبی شیوعی‌‌و دوو سۆسیالیست‌و یهك زه‌حمه‌تكێشان‌و ،490 ه��اوواڵت��ی ،ك��هزۆرب��هی هاوواڵتییهكانی له‌ئه‌نفالدا راده‌س��ت �ی بهعس ك���ردووه بۆ ئه‌نفالكردن.
نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان خه‌م ی ئاواره‌كان ی ناوخۆی عێراقیه‌تی
ی ناوخۆی عێراقن ی ئاوه‌ره‌كان ی بازرگانیكردن به‌ئافره‌تانه‌وه له‌كێش ه گه‌وره‌كان خراپی شوێن‌و ههژاریو دیارده
ئا :رێبوار جه‌الل ئ���اواره ناوخۆكانی عێراق كه‌به‌هۆی نائارامی دۆخی سیاسییهوه له‌ناوچه‌كان ی خۆیاندا دهرك���راون ،ئێستا لهههرێمی كوردستان‌و چه‌ند ناوچه‌یه‌كی دیكه‌ی ع��ێ��راق��داو ب�هه��ۆی نهبوونی ه��اوك��اری پێویست ل�ه‌الی�هن ه���ه‌ردوو حكومهتی ع��ێ��راق‌و ه�هرێ��م�هوه ،تووشی چه‌ندان گرفتی كۆمهاڵیهتیو ئابووری بوونه‌ته‌وه. ولته‌ر كایلن نوێنهری سكرتێری گشتی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان ب��ۆ ك��اروب��اری
په‌نابه‌ران له‌گه‌شته‌كه‌یدا بۆ عێراق‌و كوردستان ،له‌كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌وانیدا كه له‌باره‌گای UNئه‌نجامیدا ،وتی "دهبێت حكومهتی هه‌رێم‌و حكومهتی به‌غداد پالن‌و ستراتیژییه‌تی دیاریكراویان ههبێت ب��ۆ چ��ارهس�هرك��ردن�ی كێشه‌ی ئاواره‌كان". دیارده‌ی نه‌خوازراو ن��وێ��ن�هری سكرتێری گشتی ن�هت�هوه یه‌كگرتووه‌كان دهڵێت لهگهڵ په‌نابه‌رانی ناوخۆدا كۆبووه‌ته‌وه‌و لهگهڵ په‌نابه‌رانی ع �هرهبو ك��وردو مهسیحی دانیشتووه‌و داوای له‌الیه‌نی په‌یوه‌ندیداری حكومهتی ههرێمی كوردستان كردووه ،كه‌پالنیان
ههبێت بۆچاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی ئاواره ناوخۆییه‌كان ،لهبهرئهوهی لهدۆخێكی "زۆر قورس"دا ژیان ده‌گوزه‌رێنن‌و توشی چه‌ندان كێشهو گرفتی كۆمهاڵیهتی بوون. ب�هگ��وێ��ره‌ی وت�هك��ان�ی كایلن نزیكهی 30ه��هزار خێزانی ئ���اواره لهههرێمی كوردستاندا هه‌ن ،كه له‌ساڵی 2006هوه لهناوچهكانی خۆیاندا ئ��اواره‌ب��وون. جگه‌له‌وه‌ی كه‌چه‌ندان خێزانی دیكهش ههیه كه تائێستا ناویان تۆمارنه‌كراوه، لهبهغدادیش نزیكهی 116گه‌ڕه‌ك ههیه ك �ه‌دان��راوه بۆ ئ��اواره‌ك��انو ل �ه %20یان تائێستا وهك ئاواره تۆمار نه‌كراون. ئ��اواره‌ك��ان��ی ع��ێ��راق ب �هه��ۆی خراپی گوزه‌رانیانه‌وه ناتوانن منداڵی خۆیان بنێرن بۆ قوتابخانه ،ههندێك لهو خێزانانه لهو شوێنهی كه‌ده‌ژین ،بههۆی بچوكیه‌وه شیاو نییه بۆیان ،زۆر خێزانه‌كان كێشه‌ی ئه‌وه‌یان ههیه كه‌ناتوانن كۆبۆنی خۆراك بگوازنه‌وه بكهن بۆ ههرێمی كوردستان، یاخود ناتوانن موچه‌ی خانه‌نشینی لهههرێم وه‌ربگرن. كایلن ئاماژه ب�هوه دهدات كه بههۆی خ��راپ��ی ب���اری ئ��اب��ووری��ی �هوه كێشه‌ی ب��ازرگ��ان��ی��ك��ردن ب �ه‌ئ��اف��ره‌ت �هوه لهناو ئاواره‌كاندا دروستبووه ،كه‌ئه‌م كێشه‌یه ههموو عێراق ده‌گرێته‌وه ،وتی "لهههموو واڵتێك كاتێك كه‌ئاواره دروستده‌بێت‌و كێشه‌كانیان چ��ارهس�هر ناكرێت ،ئهو خیزانانه كه‌گوزه‌رانیان خراپ دهبێت،
ده‌بنه قوربانی بۆ هه‌ركارێك". به‌بڕوای كایلن دهبێت ستراتیژییه‌ت بۆ كێشه‌ی په‌نابه‌ران دابنرێـت ،به‌گوێره‌ی پالنه‌كه‌ش دهبێت یه‌كه‌مجار خزمه‌تی ئهو كهسانه بكرێت كه‌بێوه‌ژن‌و منداڵن، ههروهها ئهو په‌ناهاندانه‌ی كه تائێستا تۆمارنه‌كراون ،پێویسته تۆماربكرێن، دهبێت یارمه‌تییان بدرێت‌و زه‌وییان بۆ دابینبكرێت بۆئه‌وه‌ی بتوانن خانووی خۆیان دروستبكه‌ن ،یاخود ئهوانهی كه‌خه‌ڵكی ههرێمی كوردستانن‌و لهناو هه‌رێمدا ئاواره‌بوون ،بتوانن بگه‌ڕێنه‌وه بۆ شوێنه‌كانی خۆیان". UNچۆن هاوكاری ئاواره‌كان دهكات ن��وێ��ن�هری سكرتێری گشتی ن�هت�هوه یه‌كگرتووه‌كان ده‌ڵ��ێ��ت ئ���هوان وهك كۆمیسیۆنی ب��ااڵی مافهكانی مرۆڤ له‌جنێف‌و نووسینگه‌ی مافی مرۆڤ له‌یونامی لهعێراقو هه‌رێمدا ،ئاماده‌ن بۆئه‌وه‌ی به‌گوێره‌ی پالنێك كه‌حكومه‌ت ده‌یگرێته‌به‌ر بۆچاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی ئاواره‌كان ،هاوكاری لهگهڵ حكومهتی ههرێمی كوردستاندا بكهن. UNله چه‌ند بوارێكدا یارمه‌تی ئهو په‌نابه‌رانه ده‌ده‌ن كه‌په‌نابه‌رانی ناوخۆیان پێده‌ڵێن ،دابه‌شكردنی به‌تانی‌و سۆپاو كه‌ل‌و په‌لی پێداویستییه سه‌ره‌تاییه‌كان بۆ ئ��اواره‌ك��ان ،دروستكردنی شوێنی حه‌وانه‌وه بۆ ئهو خێزانانه ،لهرێگهی رێكخراوی دیكهوه كه لهالیهن UNهوه
هاوكاری ده‌كرێن‌و ئهوان سه‌ردانی ئهو خێزانانه ده‌كه‌ن‌و یارمه‌تییان به‌سه‌ردا دابه‌شده‌كه‌ن ،هه‌رپرسیارێكیان ههبێت لهسهر مهسهلهی یاسایی‌و هه‌ربابه‌تێكی تر یارمه‌تییان ده‌درێـت. سه‌باره‌ت به‌وكه‌سانه‌ی كه‌گونده‌كانی خۆیان چۆڵكردووه لهسهر سنووری توركیاو ئێران ،كایلن ئاماژه بۆئهوه دهدات "ئهوانه هه‌مووی خهڵكی هه‌رێمن، یاخود خهڵكی عێراقن‌و مه‌سئولیه‌تی ئ����هوان دهك��ه‌وێ��ت��ه س���هر حكومهتی هه‌رێم‌و سهر حكومهتی به‌غداد ،ئێمه تهنیا پاڵپشتییان دهك �هی �ن‌و هانیان ده‌ده‌ی��ن ،ناتوانین به‌ته‌نیا وهك UN چاره‌سه‌رێكی گونجاویان بۆ بدۆزینه‌وه، چونكه ئه‌مانه بهرپرسیاریهتی حكومهتی هه‌رێم‌و حكومهتی به‌غدایه".
روونكردنه‌و‌ه له‌باره‌ی ئهو هه‌واڵ هی كه له‌الپه‌ڕ‌ه ی ی ()50ی رۆژن��ام � ه سێی ژم���اره ده‌ستووردا باڵوكرایهوه ،به‌ناونیشانی (س��هن��دی��ك��ای رۆژن��ام��هن��ووس��ان هه‌واڵی دیارنه‌مانی 50ههزار دۆالر ی 50 ره‌ت��دهك��ات �هوه) ،راستییه‌ك ه ده‌فته‌ر وه‌سڵی پاره‌یه نهك 50ههزار دۆالر. بورهان قادر
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
دهستوور ئ��ام��اژه‌ی ب �هوهش��دا كه‌باشتره ههر ماوه‌ی جارێك په‌روه‌نده‌یه‌كی تایبه‌ت بۆ پرسێك بكهنهوه. سیروان نه‌جم خاوه‌نی خانه‌ی سیروان بۆ فرۆشتنی رۆژنامهو گۆڤار لهههولێر وتی "ئهو كه‌سانه‌ی الی من رۆژنامه‌ی دهستوور دهك��ڕن ،بابه‌ته كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانیان زۆر پێباشه‌‌و ده‌یخوێننه‌وه". ئهو وتی ئاستی فرۆشی رۆژنامه‌ی دهستوور ناگاته ئاوێنه‌و هاواڵتیو رووداو، ب���هاڵم ل���هدوای ئ��هوان��هوهی��هو "ف��رۆش�ی رۆژنامه‌ی دهستوور
ده‌ستوورن له‌ساڵی رابردوودا. دیزاین‌و چاپی دهستوور قسه‌ی لهسهر دهكرێت رۆژن��ام��هن��ووس��ان پێشنیازده‌كه‌ن دیزاین‌و چاپی دهستوور باشتربكرێت، بایه‌خ به‌وێنه‌‌و الیه‌نی هونه‌ری رۆژنامه‌كه زیاتربێت. ك���اوه م��ح �هم �ه‌د ده‌ڵ��ێ��ت پێویسته ج��وان��ك��اری��ی زی��ات��ر له‌نه‌خشه‌سازیی هه‌فته‌نامه‌كه‌دا بكهن ،وتی "به‌ئاڕاسته‌ی به‌رجه‌سته‌كردنی زیاتری شه‌خسییه‌ت‌و ناسنامه‌ی (دهستوور) خۆی". مه‌ریوان حه‌مه سه‌عید دهڵێت له‌ڕووی دیزاینه‌وه ،نوسخه‌ی ئینتهرنێت باشه،
خه‌سره‌و سایه :دهستوور له‌م دابه‌شبوون ه سیاسییه‌دا رۆژنامهیهك ی موته‌وازنه‌‌و توانیویه‌تی به‌باش ی خۆ ی رابگرێ" له‌به‌رزبوونه‌وه‌دایه به به‌رده‌وامی". سه‌رنووسه‌ری رووداو پێیوایه لهئێستادا م��ان��دوب��وون ل����هڕووی ب��ه‌دواداچ��وون��ی رووداوه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‌و ه�ه‌روه‌ه��ا دی��ارده كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان ده‌ستوبردی‌و خ��ۆم��ان��دووك��ردن ب���ه(دهس���ت���ووه‌ر)هوه نابینرێت .ب �هه �هم��ان ش��ێ��وه ل���هڕووی كلتووریشه‌وه .وتی له‌ڕووی هونه‌ریشه‌وه بابه‌ته‌كانی ب�ه‌دواداچ��وون‌و دی��داری باش نین. الپ �ه‌ره‌ی كلتوورو كۆمهاڵیهتی به‌الی هێمن لهۆنییه‌وه باشترین الپه‌ڕه‌كانی
بهاڵم به‌بۆچوونی ئهو دهستوور كێشه‌ی چاپی ههیه. مه‌ریوان وتی "دهكرێت كه‌چاپێكی باشتر بكرێت .ههروهها ههوڵبدرێت وێنه زیاتر بكرێت باشتره ،چونكه ههندێك لهو ژمارانه‌ی كه‌من خوێندومنه‌ته‌وه وهك پێویست وێنه‌یان تێدانه‌بووه". ئ �هن��وه‌ر حسێن داوای��ك��رد دیزاینی باشتربكرێت‌و الپ��ه‌ڕه‌ی ره‌نگاوڕه‌نگیش زیادبكرێت. پێشنیاز بۆ دهستوور دهكرێت رۆژنامه‌نووسان پێشنیازی جۆراوجۆر بۆ دهستوور دهك �هن ،ههندێك له‌الیه‌نی
هونه‌ریی‌و ههندێكی تر له‌ڕووی ناوه‌ڕۆك‌و بهشێكی تریان له‌زیادكردنی جوگرافیای ئیشكردن‌و رووماڵكردندا .داواشده‌كه‌ن بابه‌تی رای (بۆچوون) زیاد بكرێت. كامه‌ران مه‌نتك به‌پێویستیزانی ئهو بابه‌تانه‌ی رۆژنامه‌كان پشتگوێیانخستووه ئیشی لهسهر بكرێتهوهو وتی "بابه‌ت ههیه لهناو رۆژنامه‌گه‌ری كوردیدا پشتگوێخراوه، وه‌كو ههندێك بابه‌تی گرنگی كۆمهاڵیهتیو سیاسیو رۆشنبیری‌و فكری ههیه ،كه بهشێوهیهكی راستهوخۆ په‌یوه‌ندیان به‌كایه سیاسییهكانهوه ههیهو ره‌نگدانه‌وه‌یان لهسهر كۆمهڵگهی كوردی دهبێت ،بۆیه چه‌نده ژێرخانه فكرییه‌كه‌ی خۆی به‌هێز بكات ،زیاتر دهبێته رۆژنامه‌یه‌كی بابه‌تی". ك��اوه محهمهد داوای��ك��رد كه‌بیروڕای زیاتر باڵوبكه‌نه‌وه ،به‌تایبه‌تی كۆمه‌ڵێ قه‌ڵه‌می دیارو كاریگه‌ر ،كه‌ده‌بێته مایه‌ی زیاتر ده‌وڵه‌مه‌ندكردنی هه‌فته‌نامه‌كه ،وتی "بایهخی زیاتر به‌چاوپێكه‌وتنی سیاسی بدرێت‌و ههوڵبدرێت سنووری سلێمانی زیاتر ببه‌زێنن‌و وهك هه‌فته‌نامه‌یه‌كی كوردستانی كار لهسهر كێشه‌كانی خه‌ڵك‌و داواكارییه‌كانیان بكهن". داواشیكرد گرنگی به‌هونه‌ری كاریكاتێر بده‌ن. ئ�هن��وه‌ر حسێن فه‌رهه‌نگ‌و ئه‌ده‌بی ل�ه‌رۆژن��ام�هی دهس��ت��وور بههۆی ئ �هوهی رۆژن��ام �هی �هك��ی سیاسییه به‌پێویست نه‌زانی ،وتی "باشتره لهپاڵ گرنگیدان به‌كوردستانی ئێران لهو الپه‌ڕانه‌دا گرنگی زیاتری به‌پارچه‌كانی تر بدرێت". سیروان ره‌شید وتی "رۆژنامه‌كه خاڵییه له‌وتاری ره‌ئی ،گرنگه له‌ساڵی ئاینده‌ی كاركردنتاندا كۆمه‌ڵێك گۆشه‌نووس‌و
ستووننووس‌و نووسه‌ری باش ل�ه‌ده‌وری خۆتان كۆبكه‌نه‌وه". مه‌ریوان حه‌مه‌سه‌عدی به‌پێویستیزانی دهس���ت���وور ئ��ی��ش ل��هس��هر ئ �ه‌وه‌ب��ك��ات كه‌خوێنه‌ره‌كانی خۆی بناسێت ،بیاندوێنێت‌و گوێ له‌ره‌خنه‌و پێشنیازه‌كانیان بگرێت. ب���ه‌ره���هم ل��هت��ی��ف خ��وێ��ن �هرێ��ك��ی
5
بۆئه‌وه‌ی بزانم چ���ی ت��ێ��دای �ه س�����هب�����اره‌ت ب����ه‌وه‌رزش����ی ك���وردس���ت���انو ج�����ی�����ه�����انو بهتایبهت لهسهر
ئاكۆ محهمهد :به‌دواداچوون له‌رووی رووداوه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانه‌و‌ه به‌ده‌ستووره‌وه نابینرێـت. رۆژن��ام �هك �ه ده‌ڵ��ێ��ت س����ه‌ره‌ڕای ئ��هوهی كه‌بابه‌تی هه‌مه‌ڕه‌نگی تێدایه ،پێمباشه بابه‌تی وه‌ڕگ��ێ��ران��ی گرنگ زیاتربێت‌و گرنگی زیاتربدات به‌هه‌واڵ ،به‌تایبه‌تی كوردستانی‌و عێراقیو دواتر جیهانی لهگهڵ ره‌چاوكردنی تازه‌ی هه‌واڵه‌كاندا". پاشكۆی وه‌رزش���ی (ی���اری) گرنگی پێدهدرێت رۆژن��ام��هی دهس��ت��وور جگه ل��هوهی له‌ئان‌وساتی پێویستتدا پاشكۆی تایبه‌ت ب �ه‌رووداوه‌ك��ان ده‌رده‌ك���ات ،پاشكۆیه‌كی وه‌رزش����ی هه‌فتانه‌شی ه�هی�ه ب�هن��اوی یارییه‌وه. مامۆستا س��ه‌اڵح محهمهد ئهندامی كۆمیته‌ی ته‌نفیزی لیژنه‌ی ئۆڵمپی كوردستان له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور وتی "ههموو هه‌فته‌یه‌ك به‌په‌رۆشه‌وه چاوه‌ڕوانی دهرچ��وون��ی رۆژن��ام��هی ی���اری دهك���هم،
وه‌رزش �ی كوردستان له‌ماوه‌ی راب��ردوودا كاری باشتانكردووه". ئ�هو داوای��ك��رد ی��اری زیاتر بێته ناو وه‌رزشی كوردستانهوه به‌دواداچوون بكهن بۆ كاری یانه‌كان‌و یه‌كێتیه وه‌رزشییه‌كان‌و تیپه وه‌رزشییه‌كان‌و لیژنه‌ی ئۆڵۆمپی ،ئهو شتانه‌ی باشه باسبكرێن‌و ئهو شتانه‌ی خراپیشه لێكۆڵینه‌وه‌و به‌دواداچوونی بۆ بكهن. مامۆستا س���ه‌اڵح م��ح�هم�ه‌د گلهیی ئه‌وه‌یكرد كه‌هه‌ندێكجار وش��هی شیاو نانووسرێت له‌هه‌واڵ‌و راپۆرته‌كاندا ،وهك ئهوانهی له‌رابردوودا كرابوون‌و وتی "بۆ نمونه له‌هه‌واڵێكدا نووسرابوو یانه‌كانی سلێمانی سواڵده‌كه‌ن ،ئهو وشانه جوان نییه بچێته سهر رۆژنامه‌ی وه‌رزشییه‌وه". ك����اروخ‌و م��ح�هم�ه‌د ب �هش��داری��ان له‌م راپۆرته‌دا كردووه
دوای ساڵێك دهستوور هیچ لهوه قورستر نییه ،رۆژنامهیهك راستگۆ بێت لهگهڵ ئهو په‌یامه‌ی یه‌كه‌مجار ده‌یدات به‌گوێی وه‌رگره‌كانیدا ،بهتایبهت له‌رۆژگار ی ئهمڕۆ ی كوردستانی ئێمهدا كه‌ناوه‌ندی میدیای ی هێنده شپرزو تێكڕژاوه ،ئه‌سته‌م دهبێت بتوانیت په‌یامه‌كه ی بگه‌یه‌نیت‌و ناچار نه‌بیت پرۆفیشناڵێت ی بكه‌یت به‌قوربانی. رێك ساڵێك پێش ئێستا ئێمه كه‌ده‌ستماندایه ئهم پرۆژه‌یه‌ی ناو ی رۆژنامه‌ی ده‌ستووره، زۆر كهس به‌ئه‌سته‌م‌و هه‌ندێكیش به‌مه‌حاڵیان ده‌زان ی لهو دۆخه ئاڵۆزه‌دا كه‌ئێستا به‌فه‌وزا ی میدیای كوردی ناوده‌برێت ،بتوانیت جێگه‌ی خۆمان بكه‌ینه‌وه‌و له‌وانی دیكهش نه‌چین ،ئهوهش لهسهر حسابی وردبینی‌‌و بابه‌تی بوون نهبێت. ئه‌وكات ئێم ه هیچ به‌ڵێنێكی زل‌و له‌خۆمان گه‌وره‌ترمان به‌خوێنه‌ران نه‌دا ،بهڵكو ویستمان بهشێك لهو ئه‌ركه له‌ئه‌ستۆبگرین لهگهڵ رۆژنامه‌وانانی دیك ه بۆ "دۆزینهوه ی رایه‌ڵه‌كانی شیراز‌ه لێكپچڕاوه‌كان ی كۆمه‌ڵگای كوردیو پێكهوه لكانه‌وه‌یان بهیهكهوه ،تا كۆمهڵگهی كوردی لهسهر بنیات بنرێته‌وه"*. بۆ ئهوه ی ئه‌رك ی ئهوانی دیكهش دووبار‌ه نه‌كه‌یته‌وه ،پێویستبوو له‌وان ی تر نه‌چین ،دید ی نوێمان بۆكاركردن ههبێت ،دهست بۆ ههموو پنته‌كانی ژیان به‌رین‌و ههموو ئهو جیاوازیانه‌ش بخه‌ینه‌ڕوو كه‌هه‌ن‌و به‌ئه‌نقه‌ست هیچ پشتگوێ نه‌خه‌ین. ئێم ه پێش ئهوهی هیچ به‌ڵێنێك به‌خوێنه‌ران بده‌ین ،به‌ڵێنمان به‌خۆمان دا كه‌پرۆفیشناڵێت ی بنهما ی سهرهكی كارمان بێت ،هیچ شتێك وامان لێنه‌كات قوربان ی پێبده‌ین ،بهاڵم ره‌نگ ه ئێم ه ههندێكجار وهك ههموو ئهوان ی دی ،تووشی ئهوه هاتبین له‌ڕێڕه‌وه سه‌ره‌كیه‌كه الماندابێت بههۆی نه‌زان ی كه‌مئه‌زموونی یان كه‌مشاره‌زاییمانه‌وه ،بهاڵم ههمیشه به‌دوای دۆزینهوهی چاره ی هه‌ڵه‌كانمانه‌وه بووین. ههر ئهوهش وایلێكردین زۆرب�ه ی ه �ه‌ره‌زۆری ستافه‌كه له‌ڕێگه‌ی فۆرم‌و چاوپێكه‌وتن‌و تاقیكردنه‌وه‌وه وه‌ربگرین ،له‌ئه‌زموونكردنی ئهوانهش ده‌ستبه‌كاربوون ،سڵمان لهوه نهكردووه ههندێك لهوانه ك هاوڕێشمان بوون عه‌قده‌كانیان بۆ نوێنه‌كه‌ینه‌وه ،بههۆی ئهوهی كه به‌بڕوا ی ئێمه نه‌یانتوانی پرۆفیشنااڵنه هه‌واڵی نوێ‌و پڕ بایه‌خه‌كان بگه‌یه‌نن به‌خوێنه‌ران. ئێم ه ههوڵمانداوه بوێرانه ده‌ستبه‌رین بۆ ههموو بابه‌تێك كه‌بنه‌مای بوون به‌هه‌واڵ ی تێدا بێت ،ههوڵمانداوه پێشه‌نگ بین به‌خێرا گهیاندنی رووداوه‌كان‌و ده‌ستخستنی هه‌واڵه گرنگ‌و سه‌رنجڕاكیشه‌كان ،ئه‌گه‌رچ ی ههندێكجار هه‌واڵه‌كان لهسهر الیه‌نێكی دیاریكراو بوون ،چونك ه پێمانوانییه بێالیه‌ن ی بریتیبێت له‌وه‌ی مادام هه‌واڵێك لهسهر ئه ی ههیه ،دهبێت هه‌واڵێكیش لهسهر بی دروستبكه‌ین ،لهو پێناوه‌شدا سڵمان لهههموو ئهو تۆمه‌تانه نه‌كردووه‌ته‌وه كه‌ده‌درێن ه پاڵ ههر پرۆژه‌یه‌ك ی نوێ ،نه‌شمانویستوو‌ه بكه‌وێن ه ئهو گێژاوه‌و‌ه كه‌ئایا تۆمه‌ته‌كان راستن یان نا ،تهنیا ده‌مانه‌وێت به‌كاركردن پیشانی بده‌ین كه‌ئێمه كێین‌و چیمان ده‌وێت ،به‌رهه‌می ساڵێك له‌كاركردنیشمان گه‌واهی ئه‌وه‌مان بۆ ده‌ده‌ن ،ده‌شمانه‌وێت له‌مه‌ودای دوورتردا به‌كاركردن بۆ هه‌مووانی بسه‌لمێنین كه‌پرۆژه‌كه‌مان ههموو ئهو گومانانه ده‌ڕه‌وێنێته‌وه ،كه لهبارهیهوه ده‌كرێن. له‌ماوه‌ی ئهو ساڵه‌شدا ئه‌وه‌نده‌ی پێمان كرابێت ههوڵمانداوه مه‌ودای ئازادی راده‌بڕین‌و رۆژنامه‌وانی فراوان بكهینو دیده جیاوازهكان بخه‌ینه‌ڕوو تا جیاوازییه‌كان زیاتر بكهینو كۆمه‌ڵگ ه بهرهو قبوڵكردن ی به‌رین له‌بر ی سڕینهوهی ،لهگهڵ به‌سه‌ركردنه‌وه‌ی قه‌ڵه‌مه به‌بڕشته‌كاندا ههمیشه ههوڵمانداوه رێگه به ده‌نگ‌و ره‌نگی نوێ بده‌ین كه‌گوزارشت له‌خۆیان بكهن. له‌م ساڵه‌دا ئێم ه 52ی ژماره ی رۆژنامه‌ی ده‌ستوورمان چاپ‌و باڵوكرده‌وه ،به‌ستافێك ی كه‌م، بهاڵم له‌خۆبووردوو ،ههروهها 86ژماره ی رۆژنامه‌ی یاریی ده‌ربكه‌ین ،كه له‌كاتی مۆندیالدا بوو به‌رۆژانه‌و 43رۆژ له‌سه‌ریه‌ك هه‌واڵی نوێی ده‌گه‌یانده بینه‌رانی مۆندیال ،ئهم پرۆژه ی دواییان توانی پاشه‌كه‌وتێكی ماد ی وابكات كه‌پرۆژ‌ه گهورهكه بتوانێت لهسهر خۆ ی بوه‌ستێت. ئێستاشی لهگهڵدا بێت ئهو بۆشاییانه پڕده‌كاته‌و‌ه ك ه به‌هۆ ی كه‌می ریكالم‌و دیاریكراو ی فرۆشه‌وه دروستده‌بن. جگه‌له‌وه‌ش وێبسایتێك ی رۆژانه‌مان هه‌ی ه كه‌سه‌ربار ی رۆژنامه‌كه رۆژان ه هه‌واڵی نوێ دهدات به‌خوێنه‌ران ،كه ئێستا یه‌كێكه له‌وێبسایته پڕخوێنه‌ره كوردییهكان. ل�هدوای ساڵێك كاركردن ده‌مانه‌وێت ئهوه دووباره‌بكه‌ینه‌وه كه‌ئه‌م پرۆژه‌ی ه جێگه ی ههموو ئهو ده‌نگانه‌ی تێدا دهبێتهوه كه له‌م كۆمه‌ڵگه‌یه‌ی ئێمهدا هه‌ن ،به‌وانه‌شه‌و‌ه تا ئێستا نه‌یانتوانیو‌ه ده‌القه‌یه‌ك بۆ هه‌ناسه‌دان بدۆزنه‌وه ،رووپه‌ڕێكیش دهبێت بۆ گفتوگۆكردن ی ههموو ئهو جیاوازیانه. لێرهوه ئێم ه هه‌نگاو هه‌ڵده‌نێین بۆ كاری جد ی تر ،ك ه به‌هیواین ههموو ئهوانهی به‌ته‌نگ میدیای كوردییه‌وه‌ن بێبه‌شمان نه‌كه‌ن ل ه ڕه‌خنه‌و سه‌رنج‌و پێشنیازه‌كانیان تا بوار ی هه‌ڵه ی ئێمه كه‌متر بكهنهوه. *بهشێك له‌په‌یامی دهستوور له‌ژماره‌یه‌كدا كه له‌ده‌القه‌دا باڵوكراوهتهوه
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
4
i n f o @ d e s t u r. n e t
دهستوور
له‌ساڵیادی ته‌مه‌نیدا ،داوای باشتركردنی رۆژنامه ی دهستوور دهكرێت رۆژنامه‌نووسان‌و خوێنه‌ران‌و رۆشنبیران ،ههموو الیه‌نه‌كانی رۆژنامه‌ی دهستوور هه‌ڵده‌سه‌نگێنن‌و ره‌خنه‌و پێشنیازه‌كانیان ده‌خه‌نه‌ڕوو شۆڕش خالید دوای باڵوكردنه‌وه‌ی ژماره‌ی ،52رۆژنامه ی دهس��ت��وور ساڵێك ته‌مه‌ن به‌ڕێده‌كات، بهشێك له‌رۆژنامه‌نووسان ده‌ڵێن هه‌وڵێكی ستافی دهستوور توانیویه‌تی رۆژنامه‌كه جیاوازبێت له‌رۆژنامه‌كانی ت��ر ،ب�هاڵم ههندێك ده‌ڵێن نهیتوانی خۆی لهكۆی رۆژنامه‌كانی تر جیاوازتر بكات. رێچكه‌ی كاركردنی جیاوازه؟ ئهوهی به‌الی زۆرێك له‌رۆژنامه‌نووسان‌و خ����وێ����ن����ه‌ران‌و رۆشنبیرانه‌و ه ئ���ام���اژه‌ی���ه،
خ��راپ نییه ل���ه‌ورووه‌وه ،ب�هاڵم بێگومان ده‌كرێ زیاتر لهسهر ئهو خاڵه رابوه‌ستێ‌و به‌ناوه‌ڕۆكتریش بێت". ك��ام �ه‌ران مه‌نتك مامۆستای زانكۆ پێیوایه رۆژنامه‌ی دهستوور هه‌وڵیداوه ت���اڕاده‌ی���هك ه �هن��دێ��ك ب��اب �هت��ی گرنگ بوروژێنێت ،كهئهوهش جۆره كرانه‌وه‌یه‌كی تێدایه كه‌ره‌نگبێت شوێنێكی گرتبێت ل �هن��ێ��وان م��ی��دی��ای ئ����ازادو میدیایه‌كی تاڕاده‌یه‌ك حیزبی. مه‌نتك پێشبینی دهك��ات دهستوور ئهگهر لهسهر ئهو شێوازه بڕوات‌و بهردهوام روو له‌كرانه‌وه‌بێت ،ئه‌وا ده‌توانێت شوێنی خ��ۆی بكاته‌وه‌و بێته ناوێكی گه‌وره‌تر له‌وه‌ی كه‌ئێستا ههیه.
ئ��هن��وه‌ر حسێن س��هرۆك��ی لیژنه‌ی داكۆكیكردن لهمافی رۆژن��ام�هن��ووس��ان له‌سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسان ئاماژه بهوه دهدات ك�ه‌ئ�هوهی گرنگه لهناو میدیادا ئ��هوهی��ه چ��ۆن ب��ت��وان��ی شوێنی خۆت بكه‌یته‌وه ،وتی "دهستوور بههۆی ئهوهی توانیویه‌تی قسه لهسهر ئ�هو بابه‌تانه بكات كه‌بۆ رۆژنامه‌نووسان حه‌رامكراوه، توانیویه‌تی له‌ماوه‌یه‌كی كه‌مدا شوێنی خۆی بكاتهوه". له‌داڕشتندا جیاوازه زۆرینه‌ی رۆژنامه‌نووسان ئه‌وه‌یان بهالوه گرنگه كه‌ده‌ستوور توانیویه‌تی له‌داڕشتنی بابه‌ته‌كانیدا جیاوازبێت‌و ستایلێكی تایبه‌ت به‌خۆی ههبێت.
كاوه محهمهد :دهستوور توانی پێگه‌یه‌ك بۆخۆی دروستبكات ،كه‌زه‌حمه‌ته بۆ ههموو رۆژنامهیهك. كاركردنی جیاوازی دهستوور له‌وانی تر، ئهوهیه ك�ه‌رۆژن��ام�هی دهس��ت��وور بههۆی ههندێك راپۆرت‌و به‌دواداچوونی درێژه‌وه توانیویه‌تی حه‌قی تهواو بهو بابه‌تانه بدات كه به‌دواداچوونه‌كه‌یان لهسهر دهكرێت. مه‌ریوان حه‌مه سه‌عید رۆژنامه‌نووس‌و لێپرسراوی سه‌نته‌ری میترۆ بۆ داكۆكیكردن له‌رۆژنامه‌نووسان ،دهڵێت ئهگهر رۆژنامه‌ی دهس��ت��وور ل��هو ش��ێ��وازی ك��ارك��ردن �هی به‌رده‌وامبێت كه‌مافی ته‌واوده‌دات به‌هه‌ندێك بابه‌ت ،ئهوه ده‌توانێت رێچكه‌ی ئیشكردنی خۆی جیاوازبێت لهههر رۆژنامه‌یه‌كی تردا. م���هری���وان وت���ی "ده‌ت����وان����م بڵێم كه‌رۆژنامه‌ی دهستوور تاڕاده‌یه‌كی باش هه‌وڵیداوه جیاوازی ههبێت له‌رۆژنامه‌كانی ت��ر ،ه�ه‌رچ�هن��ده ئ��هوه كارێكی ئاسان نییه ،به‌حوكمی ئهوهی كه‌بازاڕی هه‌واڵ بچوكه لهههرێمی كوردستاندا ،ئهوهی كه‌رۆژنامه‌یه‌ك یان ده‌زگایه‌كی هه‌واڵی رووماڵی بكات ،زۆرج��ار بهههمان شێواز رۆژنامهو گۆڤاره‌كانی تر رووماڵی دهكهن". م��هری��وان پێیوایه چ��هن��دان ك��اری رۆژنامه‌نووسانی رۆژن��ام �هی دهستوور هه‌ن كه‌جێگه‌ی سه‌رنجن ،ئهوانهی زیاتر سهرنجی م�هری��وان��ی راك��ێ��ش��اوه ،چه‌ند راپۆرتێكی لێكۆڵینه‌وه‌ییه كه له‌رۆژنامه‌ی ده‌ستووردا خوێندویه‌تییه‌وه ،كه‌زۆربه‌یان دوو الپه‌ڕه‌یان بۆ ته‌رخانكرابوو" .ههموو ئه‌مانه بۆ ئازایه‌تی ستافی ته‌حریرو رۆژنامه‌نووسه‌كانی دهستوور ده‌گه‌ڕێنه‌وه، كه به‌بۆچوونی من به‌جورئه‌ته‌وه كاریان كردووه" .مه‌ریوان وای وت. ئهو بڕوایوایه ئهگهر رۆژنامه‌ی دهستوور زیاتر بهو شێوازه ئیش بكات ،كه‌به‌رده‌وام راپۆرتی درێژی ههبێت به‌شێوه‌یه‌ك كه‌هه‌قی تهواوی ئهو بابه‌تانه بدات كه‌رووماڵده‌كرێن، ئه‌وا ده‌توانێت رێچكه‌یه‌كی تایبه‌ت به‌خۆی هه‌بێـت‌و شێوازی كاری بناسرێته‌وه. كه‌مال ره‌ئوف سه‌رنووسه‌ری هاوواڵتی رایه‌كی پێچه‌وانه‌ی ههیهو پێیوایه دهستوور نهیتوانیوه جیاوازبێت له‌رۆژنامه‌كانی تر. وتی "رۆژنامه‌ی دهستوور ستایلێكی تازه‌ی نه‌هێنایه پێشهوه". هێمن لهونی سه‌رنووسه‌ری ماڵپه‌ڕی خ �هن��دان پێیوایه ج��ی��اوازی رۆژن��ام �هی دهستوور لهگهڵ رۆژنامه‌كانی تردا بریتی بووه له‌وه‌ی توانیویه‌تی رووماڵی كێشهو كاروباری رۆژانه‌ی خهڵك بكات. ئاكۆ محهمهد سه‌رنووسه‌ری رووداو دهڵێت به‌گشتی رۆژنامه‌كان له‌باشووری كوردستان ل��ه‌زۆر رووه‌وه پێكده‌چن، لهبهرئهوه خوێنه‌رو ئهوانهی بهشێوهیهكی سه‌رپێیانه چاودێری مه‌یدانی رۆژنامه‌گه‌ری دهكهن ،خۆشی‌و هه‌مه‌جۆرییه‌كی ناوه‌ڕۆكی ل��هزۆرب��وون��ی رۆژن���ام���هو گ��ۆڤ��اره‌ك��ان��ی كوردستاندا به‌دیناكه‌ن. ئ��اك��ۆ وت���ی "ئ���هو زۆری‌و بۆرییه له‌رۆژنامه‌و گۆڤاردا لهكوردستان ،واده‌كات رۆژنامه‌نووسی باش‌و ناودار دروستنه‌بن‌و ك���اری رۆژن��ام �هن��ووس��ی ك��هم ئیعتیبار ببێ ،ه�ه‌روه‌ه��ا ل��هڕووی ف��رۆش�هوه زیان به‌رۆژنامه باشه‌كان‌و ههروهها خوێنه‌رانیش بگه‌یه‌نێ .بهاڵم ئ�هوهی من له‌رۆژنامه‌ی دهستوور تێبینیم كردبێ ،ئهوهیه كه‌متر لهزۆر رۆژنامه‌ی دیكه به‌دوای وروژاندنی بێ ناوه‌ڕۆكدا ده‌گ�هڕێ ،ئهوهش خاڵێكی باشه". ئهو وتی "دهستوور ده‌ستپێكردنه‌كه‌ی
ئهو وتی "زیاتر هه‌وڵنه‌دا مامه‌ڵه لهگهڵ ن��اوی گ��ه‌وره‌دا بكات ،بهڵكو ههوڵبدات مامه‌ڵه لهگهڵ ناوه‌ڕۆكی گه‌وره‌دا بكات، ئهوكاته ناو و شوێنی خۆی دهكاتهوه، بهاڵم ئهگهر ناو و مانشێتی گهورهو زه‌ق به‌كاربهێنێت ،رهنگه بۆ ماوه‌یه‌ك بتوانێت ته‌كانێكی باش بدات ،بهاڵم ته‌كانه‌كه‌ی كه‌م ته‌مه‌ن دهبێت". دهستوور زوو خۆی ناساند بهشێك له‌رۆژنامه‌نووسان‌و نووسه‌ران پێیانوایه لهكوردستاندا ئ��اس��ان نییه رۆژنامهیهك یان گۆڤارێك به‌ئاسانی خۆی بناسێنێ‌و جێگه‌ی خۆی بكاتهوه ،بهاڵم زۆرینه‌ی ئهوانهی قسه‌یان بۆ دهستوور كردووه ،ده‌ڵێن رۆژنامه‌كه به‌زوویی جێگه‌ی خۆی كردووه‌ته‌وه. ك����اوه م��ح��هم��ه‌د رۆژن���ام���هن���ووس‌و سه‌رنووسه‌ری پێشووی كوردستان نوێ، ئاماژه بهوه دهدات كه له‌ماوه‌ی ساڵێكی دهرچ��وون��ی��دا ،هه‌فته‌نامه‌ی دهس��ت��وور توانیویه‌تی پێگه‌یه‌ك بۆ خ��ۆی له‌نێو مۆزائیكی رۆژنامه‌گه‌رییدا داببڕێت. ئهو وتی "بۆیه ده‌ڵێم داببڕێت ،چونكه به‌ڕاستی كارێكی سه‌خته له‌م قه‌ره‌باڵغییه‌ی نێو رۆژنامهو گۆڤاره‌كانی كوردستاندا، پ��ێ��گ �هی �هك ب��ۆ خ���ۆت پ �هی��داب��ك �هی��ت، كه‌بناسرێیته‌وه‌و نه‌كه‌ویته بن ده‌ست‌و پێی ئهو ههموو ناونیشانه سه‌رلێتێكده‌ره‌وه". كه‌مال ره‌ئوف دهڵێت ئهوهی گرنگه ك������ه بۆ رۆژنامه‌كه ئهوهیه له‌ماوه‌یه‌كی كورتدا توانیویه‌تی خۆی
م�هری��وان حه‌مه‌سه‌عید ئاماژه بهوه دهدات كه‌زمانی نووسین ل�ه‌رۆژن��ام�هدا دهبێت ساده‌ترین زمان بێتو به‌شێوازێك هه‌واڵ‌و راپۆرته‌كان بنووسرێن كه‌قوتابی قۆناغی سه‌ره‌تایی لێیان تێبگات. له‌باره‌ی داڕشتن له‌ده‌ستووردا ،وتی "تاڕاده‌یه‌كی به‌رچاو شێوازی ته‌حریر باش ب��ووه ،بهو پێیه‌ی كه‌هه‌ندێك له‌ستافی ته‌حریر به‌شێوازێك ئیشیان ك��ردووه كه‌جیاوازبووه لهو شێوازه‌ی كه‌خوێنه‌ری كوردی پێیڕاهێنراوه". پێشنیازیشیكرد كه‌ستافی رۆژنامه‌ی دهستوور هه‌وڵبده‌ن كه‌شێوازی جیاوازتر ل�هل��ی��دی پێچه‌وانه له‌هه‌واڵه‌كانیاندا به‌كاربهێنن ،بۆ ئ��هوهی كه له‌زه‌تێكی جیاوازتر ببه‌خشنه خوێنه‌ر. ئاكۆ محهمهد سه‌رنووسه‌ری رووداو، پێیوایه م��وح �هری��ره‌ك��ان كارێكی زۆر قورسییان لهسهر شانه بۆ راستكردنه‌وه‌ی ب�����اری الری داڕش����ت����ن‌و ن������اوه‌ڕۆك له‌رۆژنامه‌گه‌ری كوردستاندا .ئهو دهڵێت زۆرجار كه‌هه‌واڵێك یان راپۆرته هه‌واڵێك له‌رۆژنامه‌كانی كوردستاندا ده‌خوێنمه‌وه، وا هه‌ستده‌كه‌م فیلمی هیندییه ،بهاڵم وتی "ده‌مه‌وێت بڵێم ته‌حریر له‌ده‌ستوور باشه ،هه‌رچه‌نده بێ كه‌موكوڕیش نییه لهو چوارچێوه‌یه‌دا". ئ��هن��وه‌ر حسێن وت��ی "ل �ه‌داڕش��ت �ن‌و ناوه‌ڕۆكی بابه‌ته‌كانیدا دهستوور یه‌كێكه لهو رۆژنامانه‌ی ده‌خوێنرێته‌وه‌‌و ئازایه‌تی تیادا به‌رجه‌سته‌ده‌كرێت". هێمن لهۆنی س�ه‌رن��ووس�هری سایتی
پێویست هاوسه‌نگیی له‌كاركردندا بپارێزن". ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا كه‌ئه‌وه ده‌ردێكی گ������هورهی زۆرب������هی رۆژن���ام���هك���ان���ی كوردستانه ،وت�ی "ه��ی��وادارم له‌مه‌ودوا ئ �هو تێبینییه له‌به‌رچاوبگرن ،چونكه خزمه‌ت به(دهستوور)و میسداقیه‌تی الی خوێنه‌رانی دهكات". ئ��اش��ت�ی ش��ێ��رك��ۆ خ��اوه‌ن��ی خ��ان�هی ئاشتی بۆ فرۆشتنی رۆژن��ام��هو گۆڤار لهههولێر ،ب�هدهس��ت��ووری وت "ل��هدوای رووداوی سه‌رده‌شت خهڵك هه‌ستده‌كات یارمه‌تیده‌رێك ههیه بۆئه‌وه‌ی كار لهسهر الیه‌نێكی دیاریكراو بكات له‌رۆژنامه‌كه‌دا". س���ی���روان ره‌ش��ی��د وت���ی "تائێستا به‌موتڵه‌قی ناتوانین بڵێین رۆژنامه‌یه‌كی ئه‌هلی‌‌و ئ��ازاده ،یان حیزبییه .ئهمهش بههۆی ستایلی ئیشكردنه‌وه‌كه‌یه‌وه". س��ی��روان ده‌ی���ه‌وێ���ت ب �ه‌راش��ك��اوان �ه قسه‌بكات‌و وتی ئهگهر لێم زوویر نه‌بن، م��ن وهك رۆژن��ام�هن��ووس��ێ��ك ن �هك وهك (ب���هڕێ���وهب���هری ن��ووس��ی��ن�ی رۆژن��ام��هی رۆژنامه) كه‌چاودێری كایه رۆژنامه‌وانییه‌كه دهك���هم ،ئ �هو ت �هس �ه‌وره‌م الدروستبووه كه‌رۆژنامه‌كه‌تان سیاسه‌تی ته‌حریرییه‌كه‌ی زۆركات ستراتیژی كاركردنی ،ئیشكردنی به‌رده‌وامبووه لهسهر ره‌خنه‌گرتن له(پارتی، گۆڕان ،سه‌ركرده‌یه‌كی دیار یان خه‌تێكی حكومی ناو یهكێتی) ئهم ئیشكردنه‌ش
كه‌مال ره‌ئوف :دهستوور ستایلێكی تازه‌ی نه‌هێنای ه پێشهوه. زۆركات به‌زه‌قی به‌رۆژنامه‌كه‌تانه‌وه هه‌ستی پێكراوه. ئ �هو وت �ی "خ��ۆت��ان ده‌زان���ن له‌كاری رۆژنامه‌وانیدا زۆر ته‌ركیز خستنه سهر الیه‌نێك یان شه‌خسێك به‌جیاواز له‌الیه‌ن‌و ئه‌شخاسی دیكه میسداقییه‌تی رۆژنامه‌كان ده‌خاته‌ژێر پرسیارهوه .چونكه بێالیه‌نی سه‌ره‌تایترین كاری رۆژنامه‌وانییه". ب���هب���ڕوای خ��هس��ره‌و س��ای �ه ئ���هوهی كه‌رۆژنامه‌كان به "ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزیسیۆن" به‌خوێنه‌ر ده‌ناسرێت سه‌ره‌ڕای جیاوازیان، ب���هاڵم ل��ه‌ج��هوه��ه‌ردا ی���هك ن��اوه‌ڕۆك��ی چینایه‌تی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تیان ههیهو لهیهك هاوكیشه‌ی سیاسیدا كۆده‌بنه‌وه بهرانبهر به به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی خهڵك ،وتی "به‌داخه‌وه ئهوهی كه‌پێی ده‌ڵێین رۆژنامه‌ی ئه‌هلی‌‌و ئازاد لهوانهش رۆژنامه‌ی دهستوور كه‌متر له‌م چوارچێوه سیاسییه‌دا الیه‌نگریان ده‌ركه‌وتووه‌و كاری له‌سه‌رده‌كه‌ن".
ئه‌نوه‌ر حسێن:دهستوور یهكێك ه لهو رۆژنامانه‌ی ده‌خوێندرێته‌وه‌و ئازایه‌تی تێدا به‌دیده‌كرێـت. بناسێنێت‌و جێگه‌ی خۆی بكاتهوه. خ���هس���ره‌و س��ای �ه س��ی��اس �هت��م �ه‌دارو سه‌رنووسه‌ری رۆژنامه‌ی ئۆكتۆبه‌ر دهڵێت ب�هش��ێ��وهی�هك�ی گشتی ئ��هو هاوكێشه سیاسییه‌ی كه‌زۆرتر رۆژنامه‌كان كاری ل�هس�هر دهك���هن ،ئ �هو ح��ی��زب‌و الیه‌نانه ده‌گرێته خۆی كه بهسهر جه‌مسه‌ره‌كانی "دهس��ه‌اڵت‌و ئۆپۆزسیون"دا دابه‌شبووه. رۆژنامه‌ی سهر به‌حیزبه‌كانی دهسهاڵت، زۆرتر كاریان جوانكردنی ده‌سه‌اڵت‌و ئهو ئه‌زموونه‌یه كه‌ناویان لێناوه "دیموكراسی"و ئ������هوهش ب��هخ��وێ��ن��هر دهن��اس��ێ��ن��ن، له‌به‌رانبه‌ریشدا ،رۆژن��ام�هك��ان�ی ت��ر كه به"ئازادو ئه‌هلی" خۆیان ناوزه‌د دهكهن، له‌مه‌وقعێكی ئیفشاگه‌ری دهس �هاڵت �هوه خه‌ریكی هه‌ڵدانه‌وه‌ی كه‌موكوڕییه‌كانن‌و له‌م رێ��ڕه‌وه‌ش��دا به‌زمانی "ئۆپۆزسیۆن" یا ته‌واوكه‌ری "الیه‌نه ئۆپۆزیسیۆنه‌كان" ده‌دوێن. ئ�هو وت�ی "له‌چوارچێوه‌یه‌كی ئ��اوادا رۆژن��ام��هی دهس��ت��وور هه‌وڵێكی دی��ارو به‌رجه‌سته‌یه‌‌و نهك ههر له‌چاو رۆژنامه‌كانی تردا كه‌می نه‌هێناوه ،بهڵكو له‌یه‌كساڵی ته‌مه‌نیدا بهرۆشنی ههنگاوی به‌رچاوی هه‌ڵگرتووه .بهم مانایه‌ش ده‌توانم بڵێم رۆژن��ام �هی دهس��ت��وور ل �هم دابه‌شبوونه سیاسییه‌دا رۆژنامه‌یه‌كی موته‌وازنه‌‌و توانیویه‌تی به‌باشی خۆی رابگرێ".
خه‌ندان دهڵێت داڕشتن‌و زمانی دهستوور زۆر س��اده‌ی��هو روون���هو ئ���هوهش خاڵ ی ب�هه��ێ��زی�هت�ی ،وت��ی "ل��هگ��هڵ ئه‌مه‌شدا توانیویه‌تی پابه‌ندبێت به‌ژانره‌كانه‌وه". سیروان ره‌شید به‌ڕێوه‌به‌ری نووسینی رۆژن���ام���ه وت���ی "ل���هب���واری سه‌لیقه‌ی رۆژن��ام��هوان��یو داڕش��ت��ن �هوه دهس��ت��وور لهئاستێكی باشدایه". بهشێك رهخنهی ئهوه ده‌گرن دهستوور جارجار رهچاوی بێالیه‌نی ناكات بهشێك ل �ه‌رۆژن��ام �هن��ووس��ان ده‌ڵێن ده‌ستووریش وه‌كو ههموو رۆژنامه‌كانی تر ههندێكجار كێشه‌ی ئ��هوهی ههبووه نهیتوانیوه بێالیه‌نی خ��ۆی بپارێزێت‌و راپۆرت‌و هه‌واڵه‌كان دووربێت له‌بۆچوونی تر ،گلهیی دهك�هن ل�هوهی ههندێك كات ده‌ركه‌وتووه رای ستافی رۆژنامه‌كه بهسهر بابه‌ته‌كاندا زاڵ بووه. كاوه محهمهد وتی "له‌تێكڕای هه‌واڵ‌و بابه‌ته‌كانتاندا ،ئهو ژمارانه‌ی من بینویمن، تێبینی ئهوهم كردووه كه‌به‌وردیی رهچاوی بێالیه‌نیی ناكه‌ن‌و لهپێناو ئامانجێكی پێشوه‌خت دی��اری��ك��راودا ،له‌مانشێت‌و داڕشتنی بابه‌ته‌كاندا ،ملی هه‌ندێ رسته‌و وشه تێكده‌شكێنن ،بۆ ئهوهی ئهو په‌یامه‌ی مه‌به‌ستانه ه �هر ئ �هوه بگاته خوێنه‌ر، ئهمهش وای��ك��ردووه كه له‌نێو كێبڕكێ‌و هاوكێشه سیاسییه‌كاندا نه‌توانن وهك
كه‌ئه‌وانه شانسیان الی خوێنه‌ران كهمه. ئهگهر دهستوور زیاتر هه‌ستیاربێ لهو رووه‌وه باشتره". ب�ه‌ره�هم له‌تیف خوێندكاری به‌شی راگه‌یاندن‌و خوێنه‌رێكی رۆژنامه‌كه وتی "ره‌خنه‌م ئهوهیه كه‌كاره‌كانی زیاتر رووه‌و ژیر دهسهاڵتی پارتییه لهههولێر". س���هرك���هوت���ووب���ووه ل��هب��ای��هخ��دان به‌پارچه‌كانی تری كوردستان رۆژنامه‌ی دهستوور جگه له‌هه‌وڵدان بۆ رووماڵكردنی رووداوو هه‌واڵه‌كانی ناوخۆی كوردستان ،لهسهرهتای كاركردنییه‌وه ه�ه‌وڵ��ی��داوه دهستی بگاته پارچه‌كانی ت��ری ك��وردس��ت��ان ،ب�هت��ای��ب�هت ئ��ێ��ران‌و توركیا ،ههروهها ئیشكردن‌و رووماڵكردنی به‌شه‌كانی تری عێراق. دهستوور له‌سه‌ره‌تادا دوو الپ �ه‌ڕه‌ی تایبه‌تی ته‌رخانكردبوو به‌پارچه‌كانی دهرهوهی ك���وردس���ت���ان ،ب���هن���اوی (كوردستانی)و لهو الپه‌ڕانه‌دا بابه‌ته‌كانی لهسهر سێ پارچه‌كه‌ی تری كوردستان باڵوده‌كرده‌وه‌و تائێستاش به‌رده‌وامه. ب���ه‌الی رۆژن��ام �هن��ووس��ان �هوه یهكێك ل�ه‌ج��ی��اوازی��ی�هك��ان��ی دهس���ت���وور ل�هگ�هڵ گ��رن��گ��ی��دان �ه رۆژنامه‌كانی تر زیاتر ت����ری ب �ه‌پ��ارچ �هك��ان��ی ك��وردس��ت��ان، پ��ێ��ش��ن��ازی��ش
ئ �هو وت �ی "دهس��ت��وور خ��ۆی به‌ڵگه‌ی هه‌نگاونانێكی سیاسیو ل�ه‌ده‌رگ��ادان� ی ج��ی��اوازی��ی�هك�ی بنه‌ڕه‌تییه ل��هم��ه‌ودای كاری رۆژنامه‌وانیدا ،به ب��ه‌راورد له‌گه‌ل رۆژنامه‌كانی وهك هاواڵتیو ئاوێنه‌دا". ئه‌نوه‌ر حسێن دهڵێت فۆرمی ئیشكردنی دهس��ت��وور دی��ارهو ئازایانه ئیشده‌كه‌ن، قسه‌ی لهسهر زۆر بابه‌ت كردووه‌‌و رهخنهی له‌ده‌سه‌اڵت گرتووه‌‌و ئازایانه مامه‌ڵه لهگهڵ رووداوه‌كاندا دهكات. ك�هم��ال ره‌ئ���وف ده‌ڵ��ێ��ت رۆژن��ام�هك�ه رۆژنامه‌یه‌كی ره‌خنه گرانه‌یه ،بهاڵم زیاتر ره‌خنه‌گرتنه‌كه بۆ سهر الیه‌نێكی ده‌سه‌اڵته. ئاكۆ محهمهد ده‌ڵ��ێ��ت رۆژن��ام�هك��ان به‌پیشه‌ییبوون ده‌ت��وان��ن زۆر پانتایی ل �ه‌رووب �ه‌ره ح�ه‌رام��ك��راوه سیاسییه‌كان‌و س��وورك��راوه‌ك��ان رووناكبكه‌نه‌وه‌و بچنه ناویانه‌وه ،بهاڵم به‌وروژاندن زۆرجار زیان به‌گۆڕه‌پانه به‌ده‌ستهاتووه‌كه‌ش ده‌گه‌یه‌نن. ئهو وتی "قسهكردن له‌بێالیه‌نی سیاسی له‌رۆژنامه‌گه‌ریدا به‌گشتی له‌جیهاندا هێشتا جێگه‌ی گفتوگۆیه‌كی زۆره ،چونكه دنیای ئێستا زۆر بارگاوییه به‌سیاسه‌ت، له‌كوردستانیشدا هه‌روایه .به‌پیشه‌ییبوون وادهك���ات رۆژن��ام �هك��ان ببنه رۆژن��ام �هی زانیاری‌و گفتوگۆ دروستكردن بۆ خوێنه‌رو رای گشتی ،بهاڵم به‌پێچه‌وانه‌وه ده‌بنه ب�ڵاوك��راوه‌ی سیاسی یان پڕوپاگه‌نده‌یی
دهكهن ئهو گرنگیدانه باشتربكرێت. س��ی��روان ره‌شید پێیوایه دهستوور رووماڵكردنی دهرهك���ی باشه‌و جیاواز له‌رۆژنامه‌كانی تر زۆر نووسهرو كه‌سایه‌تی سیاسیو روناكبیری دهرهوه دوێنراوه‌و له‌رۆژنامه‌كه‌دا قسه‌یكردووه. ئ���هن���وه‌ر ح��س��ێ��ن وت���ی دهس��ت��وور له‌یه‌ككاتدا له‌ئیشكردنی خۆیدا قسه‌ی لهسهر كوردستانی ئ��ێ��ران‌و توركیاش كردووه ،ئهوه بۆ رۆژنامه‌كان به‌الی ئه‌وه‌وه گرنگه. ه �ه‌روه‌ه��ا وت �ی "گرنگه وهك چۆن توانیویه‌تی گرنگی بدات به‌كوردستانی ئێران‌و پێویست‌و گرنگه ئیش لهسهر كوردستانی توركیاو س��وری��اش بكات، چونكه به‌ئیشكردنی لهسهر كوردستانی ئ��ێ��ران ت��وان��ی��وت��ی ج��ی��اوازب��ێ��ت لهگهڵ رۆژنامه‌كانی تردا". الپ���ه‌ڕه كلتوورییهكانی دهس��ت��وور هه‌ڵده‌سه‌نگێنرێت دهس��ت��وور ل �هس �ه‌ره‌ت��ای دهرچ��وون��ی یهكهم ژم��ارهی �هوه هه‌وڵیدا گرنگی زۆر به‌الیه‌نی كلتووریو مهسهلهی كۆمهاڵیهتیو ژنان‌و گه‌نجان‌و پهروهرده بدات ،بهشێك له‌رۆژنامه‌نووسانیش پێیانوایه ئهو كاره‌ی دهستوور لهسهر مه‌سه‌له كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان به‌كارێكی گرنگ داده‌نرێت ،بهاڵم هه‌ندێكیان ده‌ڵێن ماندووبوون به‌ده‌ستووره‌وه نابینرێت له‌بابه‌ته كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كاندا. دهستوور لهیهكهم ژماره‌یه‌وه تا ئێستا جگه له‌ده‌ركردنی پاشكۆیه‌كی تایبه‌تی په‌روه‌رده‌یی ،الپه‌ڕه‌یه‌كی تایبه‌تی بۆ ئهو بواره ته‌رخانكردبوو. ف��ای��هق س�هع��ی��د پ��س��پ��ۆڕی ب���واری پ�ه‌روه‌رده‌ی��ی كه به‌درێژایی 44ژماره‌ی دهستوور گۆشه‌یه‌كی په‌روه‌رده‌یی هه‌بوو، كه‌ئه‌م ژمارهیه دوا ژماره‌ی گۆشه‌كه‌یه‌تی، پێشنیازده‌كات زیاتر بایه‌خ به‌بواری په‌روه‌ده‌یی بدرێت. فایه‌ق سه‌عید دهڵێت "پێشنیازی ئهوهش ده‌كه‌م رۆژنامه‌نووسێكی گه‌نجتان ههبێت كه به‌جیدی خه‌مخۆری پهروهرده بێت ،بۆ ئهوهی ئهم ته‌وه‌ره له‌ده‌ستووردا به‌زیندوویه‌تی بمێنێته‌وه .پێشنیازی ئه‌وه‌شده‌كه‌م ههر كه‌سێ بۆ ئهو مه‌به‌سته له‌التان دام���ه‌زرا ،به‌مه‌رج دابمه‌زرێت، به‌رده‌وامبوون له‌كاره‌كه‌ی به‌ره‌نگدانه‌وه‌ی ئه‌كتیڤی پ�����هروهرده ل��هدهس��ت��ووردا ببه‌سترێته‌وه". فایه‌ق ئاماژه به‌وه‌ده‌دات كه‌ده‌ستوور ئهگهرچی ته‌مه‌نی زۆر ك��ورت�ه ،بهاڵم له‌رووی بابه‌ت‌و له‌رووی بوێری‌و ده‌رهێنانی هونه‌ری‌و ده‌رهێنانی ئینته‌رنێتیشه‌وه زۆر چووه‌ته پێشهوه".
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
لۆکاڵ
7
بڕوانامه ی زانكۆیان نییهو به‌واژۆی سهرۆكی دیوانی ئهنجومهنی وه‌زیران دامه‌زرێنراون چه‌ندان ههڵگری بڕوانامه‌ی سه‌ره‌تایی‌و ناوه‌ندی‌و ئاماده‌یی تێدایه مه‌عاز فه‌رحان تهنیا له‌رۆژی 9/27ئه‌مساڵ ،نزیكهی 100 كهس به‌واژۆی د .نوری عوسمان سهرۆكی دیوانی ئهنجومهنی وه‌زیران دامه‌زرێنراون، لهو رێژه‌یه‌دا ژمارهیهكی زۆری��ان تهنانهت ب��ڕوان��ام �هی زان��ك��ۆی��ان نییه ،لهكاتێكدا به‌ده‌یان ههزار ده‌رچووی زانكۆ چاوه‌ڕوانی دامه‌زراندنن. بهپێی ئهو به‌ڵگه‌نامانه‌ی دهست رۆژنامه‌ی دهستوور كه‌وتوون ،نوری عوسمان لهیهك رۆژدا نزیكهی 100كهس داده‌مه‌زرێنێت، نزیكهی له 30كهس لهوانهش بڕوانامه‌كانیان سه‌ره‌تایی‌و ئامادهییو ناوه‌ندین. له‌ئه‌مساڵدا حكومهتی ه�هرێ��م بڕیاریدا به‌دامه‌زراندنی 11ههزار ده‌رچووی زانكۆو په‌یمانگاكان ،بهاڵم بهشێك له‌وانه‌ی به‌واژۆی ن��وری عوسمان دامه‌زرێنراون ،بڕوانامه‌ی سه‌ره‌تایی‌و ناوه‌ندی ئاماده‌ییان ههیه. رۆژنامه‌ی دهستوور تهواوی ئهو به‌ڵگه‌نامانه‌ی ده‌ستكه‌وتووه كه‌رۆژی ،2010/9/27نوری عوسمان دایمه‌زراندوون .بهاڵم لهبهر زۆری ن��ووس��راوه‌ك��ان تهنیا ن��اوی ئ�هو كه‌سانه‌و ژم���ارهی ن��ووس��راوه‌ك��ان ب�ڵاوده‌ك�هی��ن�هوه كه‌بڕوانامه‌كانیان سه‌ره‌تایی‌و ئامادهییو ناوه‌ندییه. رۆژی 9/27به‌نووسراوی ،11585بڕیاردراوه
لهسهر دامه‌زراندنی عوسمان عه‌لی ده‌رچووی ئ��ام��اده‌ی �یو خ �هرم��ان س���ادق دهرچ���وو ی ناوه‌ندی لهسهر میالكی وهزارهتی كاروباری شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوه‌كان. ه �ه‌روه‌ه��ا ب�هن��ووس��راوی ،11584بڕیاری دامه‌زراندنی كه‌یفی عومه‌ر‌و هیمداد ئه‌مین ده‌رچووانی ئامادهییو سكااڵ مه‌مه‌ند مسته‌فا بڕوانامه‌ی ناوه‌ندی لهسهر میالكی وهزارهتی گواستنه‌وه‌و گه‌یاندن. ههر له‌نووسراوێكی تردا 11583بڕیاری دام �ه‌زران��دن �ی ئ�ه‌رش�ه‌د سدیق دهرچ��ووی ئاماده‌یی درا لهسهر میالكی وه‌زاره‌ت��ی پالندانان. به‌نووسراوی ژم��اره 11581بڕیار لهسهر دام���ه‌زران���دن���ی ح���هوت ك���هس ده‌درێ���ت ب�هن��اوهك��ان�ی ،ئیناس عوسمان‌و ه��ۆزان جاسم‌و زانكۆ عوسمان ده‌رچووانی كۆلێژی كشتوكاڵ‌و ژیان مه‌جید‌و كوان عه‌بدولقادر دهرچ��ووان�ی په‌یمانگای ته‌كنیكی ،رێبه‌ر عه‌بدولخالق‌و شه‌ونم مقداد كه‌بڕوانامه‌ی سه‌ره‌تاییان ههیه لهسهر میالكی وهزارهتی كشتوكاڵ‌و سه‌رچاوه‌كانی ئاو. به‌نووسراوی ژم��اره 11580بڕیار لهسهر دام �ه‌زران��دن �ی محهمهد ئه‌حمه‌د‌و سنوور عه‌بدولڕه‌حمان كه‌بڕوانامه‌ی ناوه‌ندیان ههیه لهسهر میالكی وهزارهتی ته‌ندروستی. به‌نووسراوی 11574بڕیار لهسهر دامه‌زراندنی حه‌وت كهس دراوه كه‌چواریان بڕوانامه‌ی
ئامادهییو سه‌ره‌تاییان ههیه لهسهر میالكی وهزارهتی رۆشنبیری دامه‌زراون ،به‌ناوه‌كان ی ره‌نجده‌ر جه‌مال ،ده‌راو خه‌لیل‌و رێباز عه‌زیز دهرچ��ووان��ی زان��ك�ۆ‌و په‌یمانگان ،لهگهڵ له‌یال سهلیم كه بڕوانامه‌ی ئاماده‌یی ههیه، نه‌سرین ئیبراهیم‌و نه‌ورۆز مه‌ولود بڕوانامه‌ی ناوه‌ندییان ههیه ،سه‌روین جه‌بار بڕوانامه‌ی سه‌ره‌تایی ههیه.
به‌نووسراوی 11552بڕیار له‌سه‌ردامه‌زراندنی هاڤین عیماد ده‌رچووی ئاماده‌یی بازرگان ی ل �هس �هر میالكی وه‌زاره‌ت�����ی ب��ازرگ��ان �یو پیشه‌سازی. به‌نووسراوی 11591بڕیار لهسهر دامه‌زراندنی هارون ره‌شید‌و نیگار جه‌لیل كه‌بڕوانامه‌ی ئاماده‌ییان ههیه لهسهر میالكی وهزارهتی ئهوقافو كاروباری ئاینی دراوه.
به‌نووسراوی 11566بڕیار لهسهر دامه‌زراندنی ره‌نگین مه‌جید خاوه‌نی بڕوانامه‌ی ناوه‌ند ی دراوه لهسهر میالكی پهروهرده. ههروهها به‌نووسراوی 11577بڕیار لهسهر دامه‌زراندنی یانزه كهس دهدرێت به‌ناوه‌كانی، موحسن ح�هس�هنو سه‌ربه‌ست ده‌روێ��ش كه‌بڕوانامه‌ی ئاماده‌ییان ههیه لهسهر میالكی وهزارهتی دارایی‌‌و ئابووری .ههر لهو بڕیاره‌دا چه‌ند كهسێكی تریش لهوانه خه‌نده عومه‌ر، سازان عومه‌ر‌و نه‌شمیل شاكر ده‌رچووانی كۆلێژی كارگێڕی‌‌و ئابووری ،ههروهها چه‌نین عه‌بدولڕه‌حیم‌و ،په‌یمان محهمهد ،بارزان حه‌مید ،ئه‌سرا عیزه‌دین‌و نه‌به‌ز كاكه‌ڕه‌ش ده‌رچووانی په‌یمانگای ته‌كنیكی. به‌نووسراوی 11576بڕیار لهسهر دامه‌زراندنی نیگار عه‌بدوڵاڵ‌و كه‌نار سابیر كه‌بڕوانامه‌ی ئاماده‌ییان ههیه ،رێناس قادر كه‌بڕوانامه‌ی ناوه‌ندی ههیهو به‌رزی ره‌سوڵ‌و كوێستان عه‌بدولخالق كه‌بڕوانامه‌ی سه‌ره‌تاییان ههیه. ه �ه‌روه‌ه��ا چه‌ند كه‌سێك لهسهر میالكی وه‌زاره‌ت���ی پ���هروهرده كه‌ئه‌وانیش ،خالده محهمهد دهرچ���ووی كۆلێژی ئه‌ده‌بیات، ئیبراهیم خ�هل��ی�ل‌و ن��ێ��چ��ی��راون ف �ه‌ره��اد ده‌رچووانی په‌یمانگا. ههروهها به‌نووسراوی ژماره 11590بڕیار لهسهر دامه‌زراندنی 2كهس كه‌بڕوانامه‌كانیان ن��اوه‌ن��دیو ئاماده‌یین دراوه به‌ناوه‌كانی سه‌لمان محهمهدو ئه‌حمه‌د ده‌روێش.
“له‌به‌رنامه‌ماندای ه كۆیه بكهین به‌شارێك ی گه‌شتیاری” چاپوك شێخ عومه‌ر قایمقامی قه‌زای كۆیه بۆ دهستوور
سازدانی :كامه‌ران محهمهد چاپوك شێخ عومه‌ر قایمقامی قه‌زای كۆی ه له‌چاوپێكه‌وتنێكیدا لهگهڵ ده‌ستووردا، رایده‌گه‌یه‌نێت كه له‌ماوه‌یه‌كی نزیكدا 300خانوو بۆ كه‌سوكاری ئه‌نفالكراوه‌كان دروستده‌كرێن .ئاماژه بهوه دهدات ،كه به‌نیازن بۆ ساڵی ئاینده ،هیچ گوندێك لهو سنووره بێ كاره‌با نه‌هێڵنه‌وه. چاپۆك دهڵێت پالن بۆ ئ �هوه داده‌نێن كۆیه بكهن به‌شارێكی گه‌شتیاری ،ئاماژه ب��هوه دهدات دوو ب �هن��داو ل�هش��اره‌ك�هدا دروس��ت��دهك��رێ��ن ،ك���ه‌وه‌ك پاڵپشت بۆ دروستكردنی ناوچه‌یه‌كی گه‌شتیاری به‌كارده‌هێنرێن. دهستوور :پێشتر ههمیشه ده‌وترا ،كۆیه كهوتووهته نێوان دوو ب �ه‌رداش .ههولێر به‌خراپی مامهڵهی لهگهڵدا دهكات ،چونكه لهسنووری یه‌كێتییه ،سلێمانیش وهك بارگرانییه‌ك سه‌یری دهكات .ئێستا ئهو دۆخه به‌كوێ گه‌یشتووه؟ چاپوك شێخ عومه‌ر :بهبێ موجامه‌له‌كردن، قسه‌ده‌كه‌م .من هیچ هه‌ستم بهو جیاوازیه نهكردووه ،بێئاگاش نیم ئهگهر جیاوازی بكرێت .به به‌رده‌وامی سه‌ردانی پارێزگای ههولێر دهك�ه‌م‌و ههر جارێكیش كه‌ده‌چم كۆمه‌ڵێك خاڵم الیه ،پارێزگاری ههولێر ههمیشه په‌سه‌ندی ك��ردووه .زۆرجاریش جه‌نابی پ��ارێ��زگ��ار ك��اك ن���ه‌وزاد ه��ادی رێنماییم بۆ داده‌ن �ێو هاوكاریم دهكات. رێگه دووره‌كانم بۆ كورتده‌كاته‌وه .بههۆی ئهزموونه زۆره‌كانی له‌ئیداره‌دا ههمیشه س���وودی لێده‌بینم .م��ن ب �ه‌وی��ژدان �هوه قسه‌ده‌كه‌م .ناشڵێم ههموو تموحاتی ئێمه جێبه‌جێده‌كرێت .ناشڵێم حه‌ساسیه‌ت نییه، بهاڵم ئهگهر هه‌شبێت ئهوه له‌خواره‌وه‌ی خواره‌وه‌یه .پارێزگاری ههولێر هاوكاره‌و لهزۆر شت‌و موراعاتیشمان دهكات. دهستوور :قایمقامی پێشووی كۆیه ،چه‌ندان جار له‌ڕاگه‌یاندنه‌كاندا به‌راشكاوانه باسی لهوه كردووه ،كه‌گه‌وره‌ترین كێشه‌ی ئهو به‌رپرسه‌كانن .واته ههندێك به‌رپرسه‌كان، گوێ به‌یاسا ناده‌ن‌و ته‌جاوزات دهكهن ،ئایا تۆش ههمان موعاناتت ههیه؟ چ���اپ���وك ش��ێ��خ ع���وم���هر :ب��ێ��گ��وم��ان له‌بارودۆخێكی ئیستیسنا ئ �هم شتانه دهبێت ،ئ�هو گله‌ییه زیاتر له‌به‌رپرسه
عه‌سكه‌رییه‌كان دهك��رێ��ت .ب �هاڵم ئێستا حكومهت به‌هێزتر بووه .چونكه ئێمه ئیش به‌ئالیه‌ت ده‌كه‌ین .هه‌ركه‌سێك ناوی بێته ئێره من ده‌یگه‌یه‌نمه شوێنی خۆی .بهو پاڵپشتیه‌ی كه‌لێمكراوه لهالیهن حكومهت، رێگه به‌هیچ به‌رپرسێك‌و هیچ كه‌سێك ناده‌ین یاسا پێشێلبكات. م��ن ناڵێم نییه ،چونكه ت��ا ئێستاش خهڵكانێك هه‌ن خۆیان به‌شت ده‌زان �ن‌و پێیانوایه له‌سه‌روی یاسان ،بهاڵم هه‌یمه‌نه‌ی حكومهت زۆر لهوه زیاتره. دهستوور :ده‌ڵێن ههندێك شوێنی ته‌جاوز ههیه پێویسته تێك ب��درێ��ن ،ب �هاڵم تۆ نه‌توانیوه‌و داوات له‌نه‌وزاد هادی كردووه یارمه‌تیت بدات ،ئایا ئه‌مه راسته؟ چاپوك شێخ عومه‌ر :ناوه‌ڵاڵ راست نییه. كاك نه‌وزاد خۆی چه‌ندان جار هاتووه‌ته كۆیه .ئهم جاره‌ش من داوام لێكرد ،بۆ ئهوهی خۆی بیبینێت‌و چاره‌سه‌رییه‌كان ده‌ستنیشانبكات ،چونكه چاره‌سه‌ری باشی الیه .به‌هیچ جۆرێك ئه‌وم نه‌هێناوه بۆ ئهوهی ببێته سه‌ری رمه‌كه .خۆ ناشكرێت ئێمه چ�هك��وش��ێ��ك ح��ازرب��ك �هی �ن‌و ه�هر كێشه‌یه‌ك هه‌بوو ،بیده‌ین له‌سه‌ری خهڵك. تا بكرێت چ��ارهس�هری بۆ ده‌دۆزی��ن �هوه، بهاڵم ئهگهر كه‌سێك به‌هیچ رازی نهبێت، ناچارین ئیجرائاتی یاسایی لهگهڵدا بكهین. دهستوور :بۆچی له‌م ش��اره‌دا سه‌وزایی ك��هم��هو پ��ارك��هك��انو دارهك���ان���ی س�هر شه‌قامه‌كان وشك بوون؟ چاپوك شێخ عومه‌ر :گه‌وره‌ترین كێشه‌ی ئهم ش��اره نهبوونی ئ��اوه ،بهم حاڵه‌ش كێشه‌ی به‌فیڕۆدانی ئاومان ههیه .بهسهدان ماڵ ههیه ئاو به‌فیڕۆده‌دات 10 .گڵۆپی ل�هم��اڵ�هوه ه�هی�ه ،ب��هاڵم به‌لوعه‌یه‌كی له‌بۆرییه‌كه‌ی نابه‌ستێت .ل �هم بینای قایمقامیه‌ته له‌سێ جێگه ئاو ده‌ڕۆیشت. له‌زۆربه‌ی دائیره‌كاندا بهههمان شێوه بوو. چه‌ندان كه‌سمان گرتووه ،كه‌كاغه‌زی ئه‌شیعه‌و كارتی مۆبایلیان خستووه‌ته ب��هر ب���ۆری ،ب��ۆئ��هوهی زۆرت��ری��ن ئاو راكێشن ،خهڵك ههیه كه‌بۆری سهرهكی كونكردووه ،له‌سه‌ری دایسه‌كه بۆرییه‌كی ت��ری به‌له‌حیم بۆ ناوه‌ڕاستی ئاوه‌كه ش��ۆڕك��ردووه‌ت��هوه ،ئه‌مانه كاریگه‌ری زۆریان لهسهر رێژه‌ی ئاو كردووه .بۆیه ئێمه دهبێ ئاو بۆ مرۆڤه‌كان دابینبكه‌ین، ئینجا ب��ۆ س���ه‌وزای���ی .ئێستا ئێمه
له‌به‌رنامه‌ماندایه‌و هه‌ندێكیشمان كردووه، كه‌پاركه‌كان بده‌ینه ك�ه‌رت�ی تایبه‌ت به‌نرخێكی ره‌مزی ،ئه‌ویش كۆشكێكی لێ دروستبكات‌و خزمه‌تی ئهو سنووره بكات كه‌بۆی دانراوه. دهستوور :ئه‌ی ئهو پاركه‌ی كه‌ماوه‌یه‌كی زۆره به‌ردی بناغه‌ی دان��راوهو تا ئێستا ههر له‌بیابان ده‌چێت؟ چاپوك شێخ عومه‌ر :ئه‌مه كۆمه‌ڵێك كێشه‌ی هه‌بوو ،سهرهتا جوتیاره‌كان رێگربوون ،ئهگهرچی هیچ هه‌قێكیان ناكه‌وێت ،چونكه خاوه‌ن موڵكه‌كان قه‌ره‌بووكرابوونه‌وه ،بهاڵم وائێمه خه‌ریكین شتێك ب��ۆ ئهوانیش بكهین ،ه�ه‌روه‌ه��ا به‌ڵێنده‌ره‌كه
له‌هێنانی دارهك���ان���دا لێكۆڵینه‌وه‌ی بۆ دروس��ت��دهك��رێ��ت .ل �ه‌داه��ات��وودا زۆر نهكردووه ،چونكه دهبێت حسابی ژینگه‌ی به‌جدی كار بۆ ئهو مه‌سه‌له‌یه ده‌كه‌ین، شوێنه‌كه بكات ،به‌ڵێنده‌ره‌كه داره‌كانی ئاسانكاری بۆ سه‌رمایه‌داره‌كان ده‌كه‌ین ل �ه‌الی ده‌ری��ای قه‌زوین هێناو‌ه «وهك كه‌لێره‌دا سه‌رمایه‌كانیان بخه‌نه‌گه‌ڕ. پێمیان وتووه» .ئهم پاركه‌ش به‌چه‌ندان ههر سه‌رمایه‌دارێك پرۆژه‌یه‌كی ههبێت قۆناغ دهكرێتو لهههر قۆناغێك ده‌درێته ك���هس���وودی ب��ۆ ش���ار ه �هب��ێ��ت ،ئێمه ته‌نده‌ر .ههر به‌ڵێنده‌رێكیش له‌كاتی خۆی له‌چوارچێوه یاساییه‌كه ،هاوكارێكی كاره‌كانی تهواو نه‌كات ،ئیجرائاتی تهواوی دهبین ،بهاڵم به‌مه‌رجێك ئامانجی لهگهڵدا دهك �هی��ن .ئێمه تهنیا زه‌وی داگیركردن نهبێت. ب��ه‌رن��ام��هم��ان ه �هی �ه ،دهس����ت����وور :خ���ان���ووی ك��هس��وك��اری كه‌شاری كۆیه بكه‌ینه ئ �هن��ف��ال��ك��راوان �ی ده‌ش��ت��ی ك��ۆی �ه چی شوێنێكی گه‌شتیاری ،لێهاتووه؟ ،ئ �هوان ده‌ڵێن ههر حه‌واڵه زۆری����ش ل���هب���اره بۆ به‌گه‌واڵه‌یه‌و هیچی تر. ئه‌نجامدانی ئهو كاره ،چاپوك شێخ عومه‌ر :من قسه‌م لهگهڵ چونكه دوو به‌نداوی شاره‌وانی ك��ردووه 300 ،پارچه زه‌ویان دراوه‌ت�ێ ،له‌داهاتوودا خانووه‌كانیان بۆ ده‌كه‌ین. دهستوور :كه‌ی؟ چاپوك شێخ عومه‌ر :له‌ماوه‌یه‌كی نزیكدا دهس���ت پ��ێ��دهك�هی��ن .ب���هاڵم پێویستی به‌میكانزمێك ههیه ،با بزانین ده‌یده‌ینه ته‌نده‌ر یان خۆیان ده‌یكه‌ن .ئه‌مه دهبێت دیاریبكرێت. دهستوور :بۆچی زۆربه‌ی پرۆژه‌كانی كۆیه بهوه ناوبانگی دهرك��ردووه ،كه‌سه‌قه‌تن، ده‌وت���رێ���ت «ك��ۆی��ه ش����اری پ���رۆژه سه‌قه‌ته‌كانه« .نمونهش بۆ راستی ئهو رسته‌یه زۆره؟ چ��اپ��وك شێخ ع��وم �هر :م��ن له‌مانگی چواره‌وه ده‌ستبه‌كاربووم ،تا ئێستا واژۆم لهسهر یهك پرۆژه‌ی سه‌قه‌ت نهكردووه. پێویستیشم به‌كات ههیه بۆ چاككردنه‌وه‌ی پرۆژه سه‌قه‌ته‌كان ،پێویستمان به‌پالنێكی رێكوپێك ههیه بۆ ئه‌نجامدانی پرۆژه‌كان. لهو ماوه‌یه‌دا توانیومانه سه‌د ملیار وه‌كو بودجه بۆ كۆیه دابین بكهین .ئهمهش كولفه‌یه‌كی زۆره. دهستوور :بهاڵم ده‌وترێت ،كۆیه قه‌ت بێپاره نهبووه ،بهاڵم پرۆژه‌كانی ناكامڵن‌و پاره به‌هه‌ده‌ردراوه. چ��اپ��وك شێخ ع��وم �هر :منیش لهگهڵ ئهو رای��ه‌دام ،بۆیه هه‌وڵده‌ده‌ین سوود له‌كه‌موكوڕییه‌كانی رابردوو وه‌ربگرین .با به‌ویژانه‌وه قسهبكهین ،زۆر شتی باش لێره كراوه ،له‌شاره‌كانی تر بهم شێوه‌یه نییه ،ئ �هو ئ��اوه‌ڕۆی �هی كه‌لێره ههیه، لهههموو شوێنێك نییه ،بۆری ئاوه‌كانمان له‌هیی زۆربه‌ی شاره‌كانی تر خاوێنترن.
تا ئێستا واژۆم لهسهر یهك پرۆژه ی سه‌قه‌ت نهكردووه .پێویستیم به‌كات هه‌ی ه بۆ چاككردنه‌و‌ه ی پرۆژه سه‌قه‌ته‌كان لهگهڵ ئهو رایه‌دام که‌ده‌ڵێت کۆی ه بێپاره نهبووهو له‌هه‌مانکاتدا پرۆژه‌کانیش ناکامڵن
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
6
i n f o @ d e s t u r. n e t
لۆکاڵ
زه‌ویی ه كشتوكاڵییه‌كانی شاره‌زوور ده‌كرێن به‌باخ ی كشتوكاڵ ی له‌شاره‌زووردا كراون به‌باخ ی 3ههزار دۆنم زه‌و له2004و ه نزیكه محهمهد نه‌جیب له‌شاره‌زوور جوتیارانی ده‌ش��ت�ی ش����اره‌زوور پشت ل �هك��اری كشتوكاڵی دهك���هنو زه‌ویی ه كشتوكاڵییه‌كانیان دهك���هن ب�هب��اخ، ب�هوه��ۆی�هوه بهشێكی ف��راوان �ی زه‌وییه كشتوكاڵییه‌كانی ناوچه‌كه له‌ماوه‌ی چه‌ند ساڵی رابردوودا كراون به‌باخ. ج���وت���ی���اران ئ���ام���اژه ب�������ه‌وه‌ده‌ده‌ن ك��هه��اوك��اری��ن��هك��ردن��ی ح��ك��وم��ه‌ت‌و س����اغ����ن����هب����وون����هوهی ب���ه‌ره���هم���ه كشتوكاڵییه‌كانیان له‌بازاڕدا جوتیارانی ن����اچ����ارك����ردووه زۆرب������هی زه‌وی���ی���ه كشتوكاڵییه‌كانیان بكهن به‌باخ. رووبه‌ری ده‌شتی شاره‌زوور نزیكهی 765 كیلۆمه‌تر دووجایه ،له‌ناوچه‌كه‌دا به‌یه‌كێك له‌ده‌شته به‌پیته‌كان داده‌نرێت. ده‌شتی شاره‌زوور به‌ته‌نیا بۆ كشتوكاڵ به‌كارهێنراوه‌‌و جوتیاران ههموو ساڵێك زه‌وییه‌كانیان به‌ته‌نیا بۆ به‌رهه‌مهێنانی بامییه‌و تهماتهو باینجان‌و بسته‌‌و په‌مو و برنج‌و گه‌نم‌و جۆو شوتی‌و كونجی‌و توتن ته‌رخانده‌كرد .بهاڵم لهئێستادا زۆرینه‌ی زه‌وییه‌كان ده‌كرێن به‌باخ‌و به‌رده‌وامیشه. م���اوه‌ی چه‌ند ساڵێكه بهشێكی زۆر له‌جوتیاران زه‌وییه‌كانیان بۆ باخداری به‌كارده‌هێنن‌و رۆژب��ه‌ڕۆژ ئهو دیارده‌یه له‌زیادبووندایه ،لهئێستادا داری هه‌نارو سێوو ه �هرم �ێو ه �هڵ��وژه‌و ت��رێ‌‌و قۆخ خه‌ریكه به‌ته‌واوه‌تی ده‌شتی شاره‌زووردا ده‌پۆشن. ئه‌بوبه‌كر حه‌مه‌سه‌عید 60س��اڵ ،كه‌بۆ م����اوه‌ی 40س����اڵ ،ك���اری كشتوكاڵی كردووه‌‌و ئێستا شه‌ش دۆنمه زه‌وییه‌كه‌ی كردووه به‌باخ ،وتی “جوتیار تهنیا خۆی م��ان��دووده‌ك��ات له‌زه‌وییه‌كه‌یدا ،چونكه له‌بازاڕدا به‌رهه‌مه‌كه‌ی ساغنابێته‌وه ،بۆیه دهبێت بیر له‌شتێكی تر بكاتهوه”. ئه‌بوبه‌كر دوای بیركردنه‌وه‌ی ،بڕیاریدا زه‌وییه‌كانی بكات به‌باخ ،دوای ئهوهی گه‌یشته ئهو بڕوایه‌ی كه‌حكومه‌تی ههرێم
له‌توانایدا نییه به‌رهه‌مه كشتوكاڵییه‌كانی له‌بازاڕدا بۆ ساغبكاته‌وه. بهپێی ئ��هو ئ��ام��اران �هی ك �هدهس��ت��وور لهفهرمانگهكانی كشتوكاڵی ق��هزاو ناحییه‌كانی ناوچه‌كه‌وه دهستی كه‌وتوون، زیاتر له‌سێ ههزار دۆنم زه‌وی له‌ماوه‌ی چ��وار ساڵدا ك��راون به‌باخ ،ئه‌مه جگه له‌وه‌ی زۆربه‌ی جوتیاران چه‌ندان دۆنم زه‌وییان كردووه به‌باخ‌و له‌فه‌رمانگه‌كاندا تۆماریان نهكردووه. بهپێی ئامارێكی فه‌رمانگه‌ی كشتوكاڵی خورماڵ نزیكهی 25باخ به‌ڵێننامه‌ی ی��اس��ای��ی��ان ه��هی��ه ل��هس��ن��ووری ئ �هو فه‌رمانگه‌یه‌دا ،كه‌ده‌كاته نزیكهی 150 دۆن��م زه‌وی ،ئه‌مه س���ه‌ره‌ڕای ئ �هوهی
نزیكهی 1500دۆنم زه‌وی كراون به‌باخ سێ سا ڵ به به‌رده‌وامی به‌رهه‌می باشی دهبێت”. كه‌مۆڵه‌تی یاساییان نییه. ههروهها بهپێی ئامارێكی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ن�ه‌ج��ات ده‌ڵ��ێ��ت به‌رهه‌می كشتوكاڵی كشتوكاڵی سه‌یدسادق ،نزیكهی 350كه‌ڵكی ن�هم��اوه ،چونكه ئ�هو ئه‌مساڵ دۆنم زه‌وی بۆ باخ مۆڵه‌تیان وه‌رگرتووه ،گه‌نمی ك��ردووه لهپێناو ئ �هوهی قازانج ه �ه‌روه‌ه��ا بهپێی ئامارێكی نافه‌رمی بكات ،بهاڵم نزیكهی 450ه�هزار دینار له‌ناوچه‌ی هه‌ڵه‌بجه‌دا نزیكهی 1000دۆنم زیانیكردووه. نه‌جات ،وتی “ئهگهر جوتیاری شاره‌زوور زه‌وی كراوه به‌باخ. نه‌جات ئه‌حمه‌د سه‌عید 68ساڵ ،ماوه‌ی ته‌ماته‌ش بكات ،ئ�ه‌وا گه‌رما ده‌یبات، 48ساڵه خه‌ریكی به‌رهه‌مهێنانی برنج‌و بۆیه سوودی نییه ،لهبهر ئهوه باخه‌كه تهماتهو كونجی بووه ،بهاڵم ئێستا حه‌وت باشتره‌و ئاویش زۆره بۆ ئاودانی ،بۆیه ئهمڕۆ شتێك باش بێت باخه‌كه‌یه”. دۆنم زه‌وییه‌كه‌ی كردووه به‌باخ. نه‌جات وتی “ئهو باخانه سوودێكی زۆریان ده‌شتی شاره‌زوور بههۆی زۆری ئاوه‌كه‌ی‌و ههیه ،ههروهها له‌گه‌ڵئه‌وه‌شدا ئاسانتره به‌پیتی زه‌وییه‌كه‌ی ،بۆ ههموو جۆره له‌چاو به‌رهه‌می كشتوكاڵی ،بۆیه له‌دوای به‌رهه‌مێكی كشتوكاڵی دهبێت ،جوتیاران
ده‌ڵێن بۆ باخداریش به‌پیتترین زه‌وییه. شاره‌زایه‌كی بواری جوگرافیا‌و ئاسایش ی خۆراك گۆڕینی زه‌وییه كشتوكاڵییه‌كان بهبێ پالن به‌كارێكی هه‌ڵه ده‌زانێت‌و پێیوایه زی���ان به‌ئاسایشی خ��ۆراك ده‌گه‌یه‌نێت. خه‌لیل كه‌ریم محهمهد مامۆستای به‌شی جوگرافی زانكۆی سلێمانی ،له‌لێدوانێكدا به‌ده‌ستووری وت “پێویسته حكومهت پالنێكی تۆكمه‌ی ههبێت ب��ۆ ئ �هوهی به‌هه‌ڕه‌مه‌كی هه‌ركه‌سێك هه‌ڵنه‌ستێت به‌ویستی خۆی ئهو باخانه دروستبكات، ئهگهر دروستكردنی ئهو باخانه لهسهر حسابی گه‌نم‌و ئاسایشی خ��ۆراك بێتو بێته‌هۆی ئهوهی كه‌حكومه‌ت ناچار بێت لهدهرهوه گه‌نم بهێنێت ،ئه‌وا بهدڵنیاییهوه زیانی گهورهی بۆ سهر ئاسایشی خۆراكیی ههرێم دهبێت”. محهمهد یوسف مهحمود به‌ڕێوه‌به‌ری ف �هرم��ان��گ �هی ك��ش��ت��وك��اڵ��ی خ��ورم��اڵ، كه‌به‌شێك له‌ده‌شتی شاره‌زوور لهسنووری فه‌رمانگه‌كه‌ی ئه‌ودایه ،رایگه‌یاند هۆكاری ئ�هوهی كهئهو زه‌وییانه له‌كشتوكاڵه‌وه ده‌كرێن به‌باخ ،ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئهوهی كهئهو به‌رهه‌مانه بهپێی پێویست له‌بازاڕدا ساغنابنه‌وه ،بۆیه ساڵ به‌ساڵ ئهو حاڵه‌ته له‌شاره‌زووردا زۆرتر دهبێت. م��ح��هم��ه‌د وت���ی “پ��ێ��ش��ت��ر ب �ه‌ره �هم �ه كشتوكاڵییه‌كان به‌پله‌ی یهكهم خهڵكی كوردستان سوودیان لێده‌بینی ،بهاڵم ئێستا به‌رهه‌می باخه‌كان زیاتر دهرهوهی ناوچه‌كه سوودی لێده‌بینن ،بۆیه به‌الی ئێمه‌وه ئهو دیارده‌یه كارێكی باش نییه”. ك�هم��ال عوسمان ك�هری��م ب�هڕێ��وهب�هری كشتوكاڵی قه‌زای سه‌یدسادق وتی “ئێستا به‌روبوومی كشتوكاڵی وهك��و تهماتهو خه‌یارو هتد لهگهڵ باخداریش دهكرێت له‌شاره‌زوور ،بۆیه هیچ الریمان لێینییه‌‌و زۆریشمان پێ باشه كه‌باخیش بكرێت”. ههروهها وتی له‌به‌رنامه‌یاندایه ،هاوكاری جوتیاران بكه‌ن‌و هانیشیان ده‌ده‌ن بۆ كردنی زه‌وییه كشتوكاڵییه‌كانیان به‌باخ.
خ���ێ���زان���ێ���ك :گ���هن���ج���ێ���ك���م���ان ش������هش س����اڵ���� ه ب���ێ���س���ه‌روش���وێ���ن���ه
كاروخ نامیق
ه��ی��دای�هت ع �هب��دول وه‌ه���اب له‌ساڵی ماڵه‌وه ،بهو جۆره ب��هردهوام كاسب ی 2004دا ،ئێواره‌یه‌كی دره‌نگ به‌وپیكابه‌ی خۆی ده‌كرد تا ئهو ئێواره‌یه كه‌ونبوو”. كه‌ڕۆژانه بژێویی ژیانی خێزانه‌كه‌ی پێ باوكی هیدایه‌ت دهڵێت به‌هیچ شێوه‌یه‌ك دابینده‌كرد ،دوو كهس تا قه‌اڵچواالن كێشه‌یان لهگهڵ هیچ كه‌س‌و الیه‌نێكدا ده‌گه‌یه‌نێت ،بهاڵم ئێستا شه‌ش ساڵ نییه ،كوڕه‌كه‌شی به‌ته‌نیا كاسب بووه، بهسهر ئهو س�ه‌ف�ه‌ره‌دا تێپه‌ڕده‌بێت“ ،هیدایه‌ت سهر به‌هیچ حیزبێك نه‌بوو، ب��هاڵم بنه‌ماڵه‌كه‌ی ئێمه یه‌كێتییه‌‌و هێشتا هیدایه‌ت نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه. ژیانی هیدایه‌ت پێش بێسه‌روشوێنبوونی لهگهڵ یهكێتی بووین”. هیدایه‌ت عه‌بدول وه‌هاب ساڵح 1981چیرۆكی ونبوونی هیدایه‌ت ل��هدای��ك��ب��ووه‌‌و دان��ی��ش��ت��ووی ش��اری به‌قسه‌ی باوكی ههموو رۆژێك هیدایه‌ت سلێمانییه ،خێزانداره‌و خاوه‌نی كوڕ‌و پێش خۆرئاوابوون گهڕاوهتهوه ماڵه‌وه، كچێكه به‌ناوه‌كانی محهمهد ته‌مه‌ن 11ب�هاڵم ئهو ئێواره‌یه كه‌مێك دره‌نگتر ساڵ‌و كه‌ژین 6ساڵ .ل �ه 2004/11/18ده‌گ��هڕێ��ت��هوهو ل �هڕێ��گ �هدا دووك���هس بهخۆیو پیكابه‌كه‌یه‌وه له‌ماڵ ده‌چێته كه‌زۆپایه‌كیان پێده‌بێت ،پێیده‌ڵێن دهرهوهو تائێستا نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه. بمانگه‌یه‌نه‌ره قه‌اڵچواالن ئه‌ویش سه‌ریان عه‌بدول وه‌هاب ساڵح باوكی هیدایه‌ت ده‌خات‌و تائێستاش نه‌گه‌ڕاوه‌ته ماڵه‌وه. كه‌چاوه‌ڕوانی هه‌واڵ ی كوڕه‌كه‌ی ئۆقره‌ی ع �هب��دل��وه‌ه��اب وت��ی “ئ���هو ئ��ێ��واره‌ی�ه لێبڕیوه ،به‌ده‌ستووری وت “به‌قه‌رز ئ �هو دوو كه‌سه هیدایه‌تیان به‌كرێ ئۆتۆمبێلێكی پیكابم بۆ ك��ڕی ،بهو گرتووه به 200دینار بۆ قه‌اڵچواالن پیكابه ئیشیده‌كرد ،وتم كوڕم ئێواران زۆپایه‌كیان پێبوو ،دواتر هه‌رنه‌هاته‌وه سه‌عاتێك رۆژ بمێنێت وه‌ره‌وه بۆ ته‌له‌فونه‌كه‌شی داخرا ،ههر ئهو شه‌وه
چووین ب��هرهو ق �ه‌اڵچ��واالن ،لهیهكهم بازگه‌ی س�هر ئه‌زمه‌ر پرسیارمانكرد دوای پێدانی ناونیشانه‌كه‌یان وتیان به‌ڵێ لێرهوه رۆیشتن ،چوینه بازگه‌ی دووه‌م كه له‌خواره‌وه‌یه وتیان كه‌سمان نه‌بینیووه”. ب��هرپ��رس��انو ده‌زگ���ا ئه‌منییه‌كان له‌ونبوونی هیدایه‌ت ئاگادارده‌كه‌ن بنه‌ماڵه‌ی هیدایه‌ت وێنه‌ی كوڕه‌كه‌یان‌و ناونیشانی به‌سه‌رجه‌م بازگه‌و بنكه‌كانی ئ��اس��ای �ش‌و پۆلیس ده‌ده‌ن ،ب �هاڵم ل �هم ه �ه‌وڵ �هدا تهنیا ئۆتۆمبێله‌كه‌ی ده‌دۆزنه‌وه. عه‌بدلوه‌هابی ب��اوك �ی ه��ی��دای�هت بۆ دهستوور وتی “كوڕێكی خزمان وتی ئۆتۆمبێله‌كه‌ی ه��ی��دای�هت گ��ی��راوهو له‌ئاسایشی عه‌ربه‌ته ،وتم ئه‌ی خۆی وت �ی ن��ازان��م ،س�هی��اره‌ك�ه له‌عه‌ربه‌ت له‌كۆاڵنێكدا فڕێدرابوو”. وتی “لهناو سه‌یاره‌كه‌دا وه‌ره‌قه‌یه‌كیان به‌جێهێشتبوو دوو دێڕیان نووسیبوو،
دزراوه
بیده‌نه‌وه
ئ��هم ئۆتۆمبێله به‌خاوه‌نه‌كه‌ی”. دایكی محهمهدو كه‌ژین ،وتی “من‌و منداڵه‌كانم زۆر حه‌زده‌كه‌ین باوكیان بگهڕێتهوه ،شه‌ش ساڵه منداڵه‌كانم له‌نازی باوكیان بێبه‌شن‌و ناشزانین ماوه یان مردووه”. ب��ۆ س��ۆراغ �ی ه��ی��دای�هت ده‌چ��ن �ه الی به‌رپرسان عه‌بدولوه‌هاب باوكی هیدایه‌ت باس له‌وه‌ده‌كات بۆ ئهوهی سۆراغی كوڕه‌كه‌ی به‌زیندووی ی��ان ب �هم��ردووی بزانێت، س���هری به‌ماڵی چ �هن��دان به‌رپرسی حیزبی‌‌و حكومیدا ك��ردووه ،بهاڵم بێ سودبوو. عه‌بدولوه‌هاب وتی “چووم بۆ الی دكتۆر فواد مه‌عسوم هیچ سوودی نه‌بوو ،چوم بۆ ئاسایش بۆ الی وه‌ستا حه‌سه‌ن‌و سه‌ركه‌وتی كوبه‌‌و مامۆستا سه‌یفه‌دین كه‌سیان هیچیان بۆ ن�هك��ردم ،چوار جار چوم بۆالی كاك كۆسره‌ت ئه‌ویش
بهههمان شێوه‌بوو”. باوكی هیدایه‌ت ،وتی “چ��ووم بۆال ی كاك دكتۆر به‌رهه‌م پێموت من كوڕێكم 5ساڵه بێسه‌روشوێنه ،شتێكم بۆ بكه، بانگی كهسێكی كرد ناوی شێخ جه‌مال بوو له‌مه‌ڵبه‌ندی یهكێتی له‌سلێمانی ئیشیده‌كرد ،پێیوت ئیتر ئیشی ئهم پیاوه عایدی تۆیه ،وتم كاك دكتۆر بۆ خاتری خوا من ههموو رۆژێك ده‌ستم له‌تۆ گیرنابێت”. باوكی هیدایه‌ت وتی “دزییه‌ك دهكرێت ی��ان رووداوێ���ك رووده‌دات ئاسایش‌و پۆلیس ده‌یدۆزێته‌وه ئه‌ی ئهم كوڕه‌ی من بۆ نادۆزرێته‌وه ،ئهگهر تاوانباره با ئیجرائاتی خۆیانی لهگهڵدا بكهن ،ئهگهر تاوانباریش نییه با ئازادی بكهن ،ئهگهر مردووه با ئێسكه‌كانیم بده‌نه‌وه”. وه‌ستا حه‌سه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ری ئاسایشی سلێمانی له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور وتی “ئێمه ئاگاداری قه‌زییه‌ی لهو جۆره‌نیین‌و نه‌هاتووه‌ته به‌رده‌ستمان”.
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
سیاسه‌ت
9
"زێبارییه‌كان پێگه‌یان له‌لیستی حه‌دبادا نییه" خه‌سرۆ گۆران سه‌رۆك ی لیست ی برایه‌ت ی نه‌ینه‌وا بۆ دهستوور سازدانی :بورهان قادر خه‌سرۆ گ��ۆران س�هرۆك� ی لیست ی برایه‌ت ی نهینهواو به‌رپرس ی لق ی 14ی پارت ی دیموكرات ی ك��وردس��ت��ان له‌موسڵ ،له‌چاوپێكه‌وتنێك ی دهس���ت���ووردا ئ��ام��اژه ب���هوه دهدات هیچ به‌ره‌وپێشچوونێك له‌ئارادانیی ه سه‌باره‌ت به‌ناكۆك ی نێوان لیست ی حهدباو برایهتی. دهڵێت چارهسهر ی كێشه‌ك ه بهستراوهتهوه به‌پێكهێنان ی حكومهت ی عێراقهوه. گۆران مه‌ترس ی ده‌ستتێوه‌ردان ی لیست ی حه‌دبا ی له‌سه‌رژمێر ی دانیشتووان ی پارێزگاك ه راگه‌یاند ،دهڵێت لهو شوێنان ه ی لیست ی برایه‌ت ی نوێنه‌ر ی نییه ،ئ �هوان فشار لهسهر خهڵك دروستدهكهن. دهستوور :دوا گۆڕانكار ی له‌گفتوگۆكانتان لهگهڵ لیست ی حه‌دبادا چییه‌و دۆخه‌ك ه به‌كوێ گه‌یشتووه؟ خه‌سرۆ گۆران :گفتوگۆكان وه‌كو خۆیه‌تی‌‌و چه‌قیون هیچ گۆڕانكارییه‌ك نییه ،ل ه 5/15 ی ئه‌مساڵ دوایین كۆبوونه‌و‌ه ی فهرمی بوو به‌ئاماده‌بوون ی ئادمێلكه‌رت نوێنه‌ر ی یوئێن لهعێراقو به‌ئاماده‌بوون ی ه���ه‌ردوو لیست ی برایه‌ت ی نهینهواو حه‌دبا له‌باره‌گا ی یوئێن لهههولێر ،ئومێدمان ئه‌وه‌بوو كهئهو گفتوگۆیان ه بهرهو پێش بڕوات‌و ئه‌نجام ی ههبێت ،راست ه له‌كۆبوونه‌وه‌كان وتیان به‌ڵ ێ بۆ ههموو داخوازییه‌كانتان ،بهاڵم له‌روو ی كرداره‌و‌ه لیست ی حه‌دبا هیچ ی نهكردووه ،دوا ی ئهوه ی ناومان پێشكه‌شكرد تا پۆسته‌كان دابه‌شبكرێن ،دوا ی ئهوه بهرهو پاشچوو و وه‌كو خۆ ی لێهاته‌وه، لهو كاته‌و‌ه تا ئێستا هیچ گۆڕانكارییه‌ك نییه. دهستوور :ده‌كر ێ باس له‌دیارترین مه‌رج ه سه‌ره‌كییه‌كان ی هه‌ردوو لیست بكه‌یت؟ خه‌سرۆ گ��ۆران :ئێم ه هیچ مه‌رجێكمان نییه ،بهڵكو تهنیا ده‌مانه‌وێت له‌بڕیاره‌كان كاریگه‌ر بین‌و به‌شداربین له‌ده‌سه‌اڵت به‌پێ ی كورسییه‌كان ی خۆمان ،لیست ی حه‌دبا 19 كورس ی هێناو‌ه ئێمه‌ش 12مان هێناو‌ه زۆر ل�هوان كه‌مترمان نه‌هێناوه ،ئهگهر پۆست ی پارێزگار گرنگترین پۆست ه بۆ ئ �هوان بێت، پێویست ه پۆست ی دووه‌م كه‌سه‌رۆكایه‌ت ی ئه‌نجومه‌ن ی پارێزگای ه ئێم ه بین ،كێشه‌ك ه لێره‌دا چه‌قیوه. دهستوور :مه‌رج ی لیست ی حه‌دبا چییه؟ خه‌سرۆ گۆران :ئهوان راست ه باس ی ههندێك مه‌رج دهكهن ،بهاڵم بنچین ه ی ره‌تكردنه‌و‌ه ی ئ �هوان بۆ ئێم ه ئهوهی ه كه‌ئه‌وان باوه‌ڕیان به‌ده‌ستوور‌و ماده ی 140نییه ،باوه‌ڕیان ب ه به‌شدار ی ك��ورد نیی ه له‌ده‌سه‌اڵتدا ،چونك ه ده‌یانه‌وێت وه‌كو پێشتر كات ی رژێم ی بهعس خۆیان حاكم‌و بڕیارده‌ربن ،بۆی ه كه‌دێن ه پێش ههندێك م �ه‌رج باسده‌كه‌ن ،ئ �هو مه‌رجان ه له‌سنوور ی لیست ی برایه‌ت ی نه‌ینه‌وا به‌ده‌ره. دهستوور :مه‌رجه‌كان چین؟ خه‌سرۆ گ��ۆران :ئهو مه‌رجان ه بۆ نمون ه گیراوه‌كان له‌سنوور ی ههرێم ی كوردستان ئازادبكرێن ،ئ ێ خۆ ئ�هو گیراوان ه لیست ی برایه‌ت ی نه‌ینه‌وا ده‌ستگیر ی نه‌كردوون‌و سوپا ی
عێراق ی ده‌ستگیر ی كردوون ،له‌ترس ی هه‌اڵتن‌و ئازادكردنیان له‌زیندانییه‌كان ی موسڵه‌و‌ه گوازراونه‌ته‌و‌ه بۆ زیندانییه‌كان ی كوردستان، كه‌ئه‌مه‌ش بابه‌تێك ه دهك��ر ێ لهگهڵ ده‌زگا ئه‌منییه‌كان ی كوردستان یه‌كالبكرێته‌وه ،یان مه‌سه‌ل ه ی ده‌رچوون ی پێشمه‌رگ ه په‌یوه‌ند ی به‌ئه‌وانه‌و‌ه نییه ،هه‌بوون‌و نهبوون ی پێشمه‌رگه په‌یوه‌ند ی به‌ده‌وڵه‌ت ی عێراق ی فیدراڵ‌و هه‌رێم‌و هێز ی هاوپه‌یمانانه‌و‌ه ه�هی�ه ،هێزه‌كانی كوردستان بهشێك بوون له‌ڕزگاكردن ی عێراق‌و لهیهكهم رۆژه‌و‌ه لهگهڵ هێزه‌كان ی ئه‌مریكادا هاتوونه‌ت ه ن��اوچ�هك�ه ،چه‌ند ئه‌ركێكیان پێسپێردراو‌ه وه‌كو پاراستن ی به‌نداو ی موسڵ‌و چاڵ ه نه‌وتییه‌كان‌و تادوایی ،پێمان وتوون ئهوان ه په‌یوه‌ند ی به‌به‌غداد‌و هه‌ولێره‌و‌ه ههیه. دهس��ت��وور :باس ی ئ �هو كۆبوونه‌وه‌یه‌ت ك��رد ك ه به‌سه‌رپه‌رشت ی یوئێن به‌ڕێوه‌چوو ،ئایا هه‌ڵوێست ی نهتهوه یه‌كگرتووه‌كان لهو كێشان ه ب �ه‌روون � ی دی��اره، ئهوان چ ی ده‌ڵێن؟ خ����هس����رۆ گ������ۆران: یوئێن ده‌یه‌وێـت هه‌ردووال بگه‌ن ه ی هك‌و ئاڵۆزییه‌كان ك���هم���ت���رب���ك���ات���هوهو
پرۆس ه ی سیاس ی لهعێراق ب���هردهوام بێت، بهو ته‌نگه‌ژه‌ی ه ی لهعێراق هه‌ی ه كه‌موسڵیش كاریگه‌ر ی تهواو ی ههیه ،بۆی ه ئهوان ههموو هه‌وڵیان ئه‌وه‌بوو كه‌ئێم ه بگه‌ین ه رێككه‌وتن ب �هش��ێ��وهی �هك ل �هش��ێ��وهك��انو ب���ۆ ی هه‌ی ه به‌رده‌وامیش بن. دهستوور :لهزۆر كێش ه داوا لهكورد كراوه سازش لهسهر مافه‌كان ی خۆ ی بكات ،ئێوه هیچ فشار‌و داوایه‌ك دهبینن لهالیهن یوئێنه‌وه ،ئایا له‌هه‌وڵه‌كان ی ئهوان گه‌شبینی؟ خه‌سرۆ گۆران :یوئێن دبلۆماتكار‌و زۆرزانن، بهتایبهت ی ئادمێلكه‌رت زۆر زیره‌ك ه لهو بواره‌دا، هیچ فشارێكیان نه‌خستووه‌ت ه سهر ئێمه‌‌و فشاریشیان نییه ،بهاڵم ده‌یانه‌وێت خاڵه‌كان ی ناكۆك چاره‌سه‌ربك هنو لهیهكتر نزیكبینه‌وه‌و بگه‌ین ه ئه‌نجامێك ك ه لهسهر حیساب ی ئێمه‌‌و ئهوانیش نهبێت ،پابه‌ند ی دهستوور بین، تا ئێستاش هیچ فشارێكمان نه‌بینیوه. دهستوور :بۆچ ی چاره‌سه‌ركردن ی كێش ه ی شار ی موسڵ به‌پێكهێنان ی حكومهت ی عێراقهوه بهستراوهتهوه، كه‌چ ی ئهو كێشه‌ی ه ده‌مێك ه ههیه؟ خه‌سرۆ گۆران :خۆ ی كێشه‌ك ه شار ی موسڵ نییه ،بهڵكو كێشه‌ك ه پ���ارێ���زگ���ا ی م��وس��ڵ��ه ،م��وس��ڵ
زێبارییه‌كان ئهگهر كیشه‌یان لهگهڵ پارت ی ههیه ،با بچنه ال ی یهكێتی ،ال ی گۆڕان یان ال ی ئیسالمییهكان ،بۆ به‌س بچنه باوه‌ش دوژمنان‌و نه‌یاران ی كورد حه‌دبا زێبارییه‌كان وه‌كو ریكالم به‌كاردێنن‌و ده‌ڵێن كوردیش له‌گه‌ڵمانن
پارێزگایه‌ك ی گرنگ ه ژماره ی دانیشتووان ی 3 ملیۆن كه‌سه 34 ،ئه‌ندام ی له‌په‌رله‌مان ی عێراق ههیه ،به‌ته‌ئكید بوون ی ناكۆكی‌‌و ركابه‌ر ی لهو پارێزگای ه شوێنه‌واری دهبێت ،له‌روو ی عه‌مه‌لیه‌و‌ه ئهو پارێزگای ه دوو به‌ش ه بهشێك ی لهژێر دهس�هاڵت� ی لیست ی حهدباو نجێفیه، بهشێكیشیان ئهوان ه ی ده‌نگیان به‌برایه‌ت ی نه‌ینه‌وا داوه ل��ه‌ده‌ره‌و‌ه ی دهسهاڵت ی لیست ی حه‌دبادان. دهس��ت��وور :س �هب��اره‌ت ب �هو به‌ش ه ی ك ه لهژێر دهسهاڵت ی لیست ی برایهتییه ،ههست ب �هوه دهكرێت كه‌ده‌تانه‌وێت ق��هزاو ناحی ه كوردنشینه‌كان له‌موسڵ داببڕێنن‌و بیكه‌ن ه پارێزگایه‌ك ی دیك ه ی سه‌ربه‌خۆ؟ خه‌سرۆ گ��ۆران :ئێم ه دام��ان نه‌بڕیوه، بهڵكو بایكۆتمان كردووه‌‌و گفتوگۆ‌و هاتوچۆ‌و دان��وس��ت��ان ل�هگ�هڵ ئ��ی��داره ی موسڵ نییه، بۆی ه ئێم ه خۆمان ب ه به‌رپرسیار ده‌زانین له‌به‌ڕێوه‌بردن ی ئهو ناوچانه‌‌و به‌شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان له‌رێگ ه ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی ناحیه‌كان‌و قایمقامه‌كانه‌و‌ه به‌ته‌وجیه ی ئه‌ندامان ی لیست ی برایه‌ت ی نه‌ینه‌وا ،ئهگهر بكرێت ه پارێزگا یان نه‌كرێت ئهوه له‌ده‌سه‌اڵت ی ئێمهدا نییه ،ئهوه مه‌سه‌له‌یه‌ك ی یاساییه‌‌و دهبێت دانیشتن ی لهسهر بكرێت ،چونك ه ههر راگهیاندن ی پارێزگاك ه نییه ،بهڵكو بودجه‌‌و خزمه‌تگوزاری‌‌و سنوور ی پارێزگاك ه ی ده‌وێت. دهس��ت��وور :ئێوه لهگهڵ ئ���ه‌وه‌دان ئهو ناوچان ه ببێت ه پارێزگایه‌ك ی سه‌ربه‌خۆ؟ خه‌سرۆ گۆران :ئه‌كید من لهگهڵ ئه‌وه‌دام ببێت ه پارێزگایه‌ك ی سه‌ربه‌خۆ‌و بخرێت ه سهر ههرێم ی كوردستان. دهستوور :بۆچ ی لهگهڵ ئه‌وه‌دای؟ خه‌سرۆ گ��ۆران :یهكهمیان خه‌ڵكه‌ك هی ع �هرهب نین ،دووه‌م ئهو ناوچان ه ل �ه‌رووی مێژووییهوه كوردستانییه ،سێیه‌م خه‌ڵكه‌كه خ��ۆی��ان ده‌ی��ان �ه‌وێ��ت بێن ه س��هر ههرێمی كوردستان ،ئهگهر ئهمڕۆش راپرس ی بكرێت ئهو ناوچان ه ی كه‌ده‌نگیان به‌لیست ی برایهتی نه‌ینه‌وا داوه ،به‌ئازاد ی خۆیان ده‌یانه‌و ێ بێنه سهر ههرێم ی كوردستان. دهستوور :له‌كات ی جێبه‌جێكردن ی مادهی 140و گ�ه‌ڕان�هوه ی ق �هزاو ناحیه‌كان ،دۆخی ك��ورد ی دانیشتوو ی مه‌ركه‌ز ی ئهو شاره چ دهبێت ،چونك ه مه‌ركه‌ز زۆرین ه ی عه‌ره‌به‌‌و سهر به‌به‌غداد دهبێت. خه‌سرۆ گۆران :كورد له‌ناوشار ی موسڵ كه‌مینه‌یه ،بۆی ه وه‌زع ی وه‌كو وه‌زع ی كورد دهبێت لهناو دیال ه لهناو به‌غداد‌و ههر شارێكی تر ی عێراقیو لهوه خراپتر نابێت ،چونكه ب �ه‌ده‌ی��ان ك��ورد له‌ترس ی تیرۆ دهرچ���وون له‌شاره‌كه‌یان. دهس��ت��وور :ب��وون� ی حیزبێك ی ك��وردی له‌موسڵ لهپاڵ لیست ی حه‌دبا مه‌به‌ستم دڵدار زێباریه ،پێگ ه ی ئهوان لهناو لیسته‌ك ه چه‌نده، ده‌توانرێت وه‌كو خاڵ ی ناكۆك یان تێگه‌یشتن سه‌یربكرێت؟ خه‌سرۆ گ��ۆران :هیچ حیزبێك ی كوردی لهگهڵ لیست ی حه‌دبادا نییه ،لیست ی حه‌دبا
پێكهاتووه لهچهند الیه‌نێك بهشێكیان عهرهب ی ناو شاره‌ك هنو بهشێكیشیان عهرهب ی ده‌ره‌وه‌ن، خێزانێك ی كورد كه‌دڵدار زێباری ه له‌گه‌ڵیاندان، خۆشت ده‌زان ی ئهم ه حاڵه‌تێك ی تایبه‌ته. دهستوور :ئهو حاڵه‌ت ه تایبه‌ت ه چییه؟ خه‌سرۆ گ��ۆران :ئهوان كێشه‌یان لهگهڵ پارت ی دیموكرات ی كوردستاندا ههیه ،بۆی ه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك بهرهو پارت ی نایه‌ن ،كه‌ئه‌مه‌ش بێ عه‌قڵیه‌‌و كوردایه‌تی نییه ،چونك ه ئهگهر ئهوان كیشه‌یان لهگهڵ پارتیدا ههیه ،با بچن ه الی یهكێتی ،ال ی گۆڕان یان ال ی ئیسالمییهكان، بۆ به‌س بچن ه ب��اوه‌ش دوژمنان‌و نه‌یارانی ك��ورد ،پێگه‌شیان له‌لیسته‌كه‌دا هیچ نییه، حه‌دبا ئهوان ه وه‌كو ریكالم به‌كاردێنن‌و ده‌ڵێن كوردیش له‌گه‌ڵمانن ،كه‌چ ی كورد له‌گه‌ڵیان نییهو تهنیا ئهو كه‌سه‌ی كه‌هیچ جه‌ماوه‌رێكی نییه ،كورد ی موسڵ ههموو ی لهگهڵ پارته سیاسییهكان ی كوردستانه. دهستوور :ئهوه ی كه‌ئێو‌ه تهواو هه‌ستی پێده‌كه‌ن ترسناكترین كێش ه ی هاوواڵتیانی كورد ی دانیشتوو ی ئهو شاره چییه؟ خ �هس��رۆ گ���ۆران :هه‌مو شتێك لهژێر دهسهاڵت ی شۆفینیزمان ی عهرهبو حكومهتی نجێفیه ،وه‌كو حكومهت هه‌ڵبژاردن‌و ئامار‌و ههموو شتێك ،بۆی ه چاوه‌ڕوان ده‌كر ێ فشار ب��ك� هنو دهس��ت��ك��ار ی ب��ك�هن ،چ��ۆن له‌كاتی هه‌ڵبژاردن فشاریان خست ه سهر خهڵك تا ده‌نگیان پێبده‌ن ،بهتایبهت لهو شوێنان هی كه‌ئێم ه نوێنه‌رمان نییهو وا به‌ئاسان ی كۆنتڕۆڵ ناكرێت. دهستوور :باست له‌سه‌رژمێری‌‌و فشار كرد، به‌رنامه‌تان بۆسه‌رژمێر ی ئهو شاره چییه؟ خه‌سرۆ گ��ۆران :سه‌رژمێر ی زۆر گرنگه‌‌و له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانیش گرنگتره ،چونك ه دیاركردنی چاره‌نووس ی كوردو ناوچه‌كانیه‌تی ،بۆی ه لهسهر هه‌موومان پێویست ه كورد ی ئێزدی‌‌و شه‌ب هك‌و ههر كوردێك ی تر با ناسنام ه ی خۆ ی بنووسێ، چونك ه هیچ فشارێكیان لهسهر نیی ه تا خۆیان بكهن ه ع�هرهب ،ئهو سه‌رژمێری ه یه‌كه‌مجاره ل�هم��ێ��ژوودا ك��ورد خ��ۆ ی ب �هش��داره تیایدا‌و چاودێره ،لهههموو سه‌رژمێرییه‌كان ی تر كورد لهدهرهوه ی سه‌رژمێریه‌ك ه بووه ،ئێم ه زۆرجار بۆ سه‌رژمێر ی ساڵ ی 1957ده‌گه‌ڕێینه‌وه، بهاڵم ئهو سه‌رژمێری ه ل ه 1957یش گرنگتره. دهستوور :سه‌باره‌ت بهو كوردان ه ی كه له‌ترس ی تیرۆرو هه‌ڕه‌ش ه هه‌اڵتوون‌و به‌شدارنابن له‌سه‌رژمێری ،كاریگه‌ر ی خراپ ی نابێت لهسهر ده‌ره‌نجامه‌كان‌و بۆ ئهو حاڵه‌تان ه چ بكرێت‌و چ دهكهن؟ ی خه‌سرۆ گۆران :دهكرێت لهو شوێن ه ی لێدهكرێت بنووسێت ك �هس �ه‌رژم��ێ��ر ی تیرۆ‌و ناونیشانم موسڵه ،بهاڵم له‌ترس ه �ه‌ڕه‌ش � ه هاتوومه‌ت ه ئێره ،ئهوانهش ی زۆری��ان دهبێت ،چونك ه 150 كاریگه‌ر ههزار كورد موسڵیان به‌جێهێشتووه ،واته 150ه�هزار كورد لهو سه‌رژمێری ه لهناو موسڵ كه‌مده‌بێته‌وه .ئ �هوهش یهكێك ه ی ی كه‌تیرۆر‌و بهعس به‌كورد له‌زیانه‌كان گه‌یاندووه.
حه‌دبا رێگه‌یه‌كی تر بۆ دژایهتیكردنی كورد ده‌گرێته‌به‌ر ی كورد فۆرمی خۆراكیان له‌هه‌رێمه‌و‌ه بگهڕێتهوه سهر ئهو پارێزگایه رێگه‌نادات 313خێزان
كاروخ نامیق ئ��ی��داره ی لیستی حه‌دبا ل�هش��ار ی موسڵ رێگه‌نادات ئهو هاوواڵتییه كوردانه‌ی مادهی 140دهیانگرێتهوهو چهكی قه‌ره‌بوویان وه‌رگرتووه ،فۆرمی خۆراكه‌كانیان بگوازرێته‌و‌ه شوێنی بنه‌ڕه‌تیی خ��ۆی��ان له‌پارێزگا ی موسڵ ،لهههمانكاتدا له‌فه‌رمانگه‌ی خۆراكی پارێزگاكانی ههرێمی كوردستانیش ناویان نه‌ماوه‌‌و مامهڵهی گواستنه‌وه‌یان بۆ شار ی موسڵ كراوه. زیاتر ل ه 313خێزان چهكی قه‌ره‌بوو ی م���اده ی 140ی���ان وه‌رگ���رت���ووه‌‌و مامه‌ڵه ی گواستنه‌وه‌ی فۆرمی خۆراكیان لهههرێم ی كوردستانهوه بۆ پارێزگا ی موسڵ بۆ كراوه، بهاڵم لیستی حه‌دبا به‌شێوه‌یه‌ك ی فهرمی به‌فه‌رمانگه‌ی خۆراكی موسڵی راگه‌یاندوو‌ه نابێت به‌هیچ شێوه‌یه‌ك فۆرم بۆ ئهو خێزانان ه ده‌ربهێنرێت.
حسێن س�هب��ری رێكخه‌ری ك��اروب��ار ی فۆرمی خۆراك له‌لیژنه‌ی بااڵ ی جێبه‌جێكردن ی ماده ی 140له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور وت ی "ئ��ی��داره‌ی حه‌دبا له‌موسڵ به‌شێوه‌یه‌ك ی ف�هرم��ی به‌فه‌رمانگه‌ی خ��ۆراك � ی موسڵ ی راگ��هی��ان��دووه ،نابێت به‌هیچ شێوه‌یه‌ك فۆرمی خۆراك بۆ ئهو هاوواڵتییه كوردان ه ده‌ربهێنرێت كه‌ماده ی 140دهیانگرێتهوهو فۆرمی خۆراكیان لهههرێمی كوردستانهوه گواستووه‌ته‌وه بۆ موسڵ ،تهنانهت ئهوانه ی ماده ی 140نایانگرێته‌وه ،نابێت مامه‌ڵه ی گواستنه‌وه‌یان بۆ بكرێت به‌هیچ بیانوویه‌ك". حسێن سه‌بر ی وت ی به‌هه‌ماهه‌نگی لهگهڵ نووسینگه‌ی ماده ی 140له‌به‌غداد له‌هه‌وڵدان چاره‌سه‌رێكی كاتی بۆ كێشه ی ئهو خێزانان ه بدۆزینه‌وه تاكێشه‌كان لهگهڵ لست ی حه‌دبا چ��ارهس �ه‌رده‌ب��ێ��ت ،ب��ۆ ئ��هو مه‌به‌سته‌ش بڕیاریانداوه به‌شێوه‌یه‌ك ی كات ی فۆرم ی ئ�هو خێزانان ه بگهڕێننهوه س�هر ههرێم ی كوردستان.
به‌پێ ی زانیارییه‌كانی دهستوور هه‌ردوو فه‌رمانگه ی خۆراك ی ههولێرو دهۆك ئاماده ی خۆیان ده‌ربڕیو‌ه بۆ گه‌ڕاندنه‌وه ی فۆرم ی خ��ۆراك�ی ئ �هو هاوواڵتیانه به‌شێوه‌یه‌ك ی كاتی ت��ا كێشهكان چاره‌سه‌رێكیان بۆ ده‌دۆزرێ��ت �هوه ،ب�هاڵم فه‌رمانگه ی خۆراك ی سلێمانی قایل ن�هب��وو ئ �هو هاوواڵتیان ه وه‌ربگرێته‌و‌ه كه‌ژماره‌یه‌كی كه‌من لهبهرئهوهی هیچ فه‌رمان‌و رێنوێنییه‌كیان بۆ نه‌هاتووه. عه‌باس عارف به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه ی خۆراك ی سلێمانی ئاشكرایكرد تائێستا هیچ داواكارییه‌ك ی لهو جۆره به‌شێوه‌یه‌ك ی فهرمی ئاراسته ی خۆراك ی سلێمانی نه‌كراوه. به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه ی خۆراك ی سلێمان ی وتی "ئاگاداری ئه‌وه‌نیم دهۆك‌و ههولێر چۆن رازیبوونه‌و‌ه فۆرمی ئهو خێزانان ه بگهڕێننهوه، ب �هاڵم ئهگهر داواكارییه‌ك ل �هوان كرابێت بۆ ئێمه‌ش دێ��ت ،ل�هب�ه‌رئ�هوهی ه �هر س ێ پارێزگاكه‌ی ههرێم ی كوردستان له‌حكومه‌ت ی هه‌رێمه‌وه بڕیارو راسپارده‌مان بۆ دێت".
م���اوه ی هه‌فته‌یه‌كه ملمالنێیه‌كانی نێوان لیستی برایهتی نهینهواو حه‌دبا چڕتربووه‌ته‌وه ،دوای ئهوهی هیچ الیه‌كیان نه‌گه‌یشتنه رێككه‌وتن بۆ گه‌ڕانه‌وه ی لیستی برایهتی بۆ ئهو پارێزگایه. رۆژی دووش �هم��م �هش س �هع��دی پیره ئهندامی مه‌كته‌بی سیاسی یهكێتی داوایكرد سزا بسه‌پێنرێت بهسهر پارێزگاری موسڵ بههۆی ئهوهی ههوڵی "دووبه‌ره‌كی‌و ئاژاوه" دهدات لهنێوان نه‌ته‌وه‌كاندا‌و تۆمه‌تباریكرد به‌پشێوینانه‌وه ل �ه‌پ��ارێ��زگ��ای موسڵ‌و رێگریكردن له‌به‌ڕێوه‌چوونی ژماره‌لێدان بۆ سه‌رژمێریی گشتی. لیستی حه‌دبا دوای ئ �هوهی زۆرینه‌ی ئهنجومهنی پارێزگای‌‌و پارێزگاری موسڵی به‌ده‌ستهێنا له‌هه‌ڵبژاردنی 2009/1/31 ئهنجومهنی پارێزگاكانی عێراق ،لیستی برایهتی نه‌ینه‌وای كه لهالیهن ك��ورده‌وه سه‌ركردایه‌تی دهكرێت له‌به‌ڕێوه‌به‌ردنی پارێزگاكه بێبه‌شكرد‌و بهو هۆیه‌وه چه‌ندان
كێشه لهنێوان ئهو دوو لیسته‌دا روویاندا. نه‌رمین عوسمان جێگری سه‌رۆك ی لیژنه‌ی مادهی 140له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور وتی "تائێستا بهفهرمی نووسینگه‌ی سهرهكی له‌به‌غداد لهو كێشه‌یه ئاگادار نه‌كراوه‌ته‌وه". ههروهها وتی "ب��ه‌دواداچ��وون بۆ ئهو كێشه‌یه ده‌كه‌ین‌و ئهنجومهنی وه‌زیرانی عێراق له‌كێشه‌كه ئاگادارده‌كه‌ینه‌وه بۆ ئهوهی سزای ئهو الیه‌نانه بدرێت كه‌كۆسپ ل��هب��هردهم جێبه‌جێكردنی م���اده‌ی 140 دروستدهكهن". نه‌رمین عوسمان راشیگه‌یاند "بڕیاره له‌هه‌فته‌ی داه��ات��وودا لهگهڵ كۆمپانیای گشتیی خۆراك كۆببینهوه بۆئه‌وه‌ی بزانین بۆچی فۆرمی خۆراك بۆ ئهو هاوواڵتییانه ده‌رناهێنرێت‌و هۆكاره‌كه‌ی چییه". ده‌رنه‌هێنانی فۆرمی خ��ۆراك ترسی له‌دڵی ئهو هااڵووتییه كوردانه دروستكردووه لهپرۆسهی سه‌رژمێریی عێراق هه‌ژمارنه‌كرێن كه‌بڕیاره لهكۆتایی ئه‌مساڵدا ئه‌نجامبدرێت.
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
8
i n f o @ d e s t u r. n e t
سیاسه‌ت
"ده‌ڤه‌را به‌هدینا پارتینه‌و ئهم مه‌یدانێ بۆ چ الیه‌نه‌كێ ژی چوڵناكه‌ین" به‌رپرسێ لقێ 1یێ پارتی دیموكراتی كوردستان بۆ دهستوور سازدانی :دهستوور
س�ه‌رب�هس��ت له‌زگین ب�هرپ��رس�ی لقی یه‌كی پارتی دیموكراتی كوردستان له‌چاوپێكه‌وتنێكی ده‌ستووردا دهڵێت خهڵكی بادینان پارتین و ئ�هوان ئهو ناوچانه به‌هی خۆیان ده‌زان��ن ،بۆیه گۆڕه‌پان بۆ هیچ كهس چۆڵناكه‌ن. له‌زگین ب��ڕوای وای�ه پارتی پێویستی به گۆڕان و نوێبوونه‌وه ههیه ،دهڵێت گرنگه كه ڕێگه بۆ هاتنه پێشه‌وه‌ی الوان خۆشبكرێت. دهستوور :پێگه‌یا سهرهكی یا به‌هدینا ب پارتی هاتیه ناسكرن ،به‌لێ یه‌كگرتوو بهردهوام دگه‌شه‌كرنێدایه‌و گۆران ژی ل گوری هه‌لبژارتنێن بوهوری جه‌ماوه‌رێ وێ دوو جار هندی خوه زێده‌بوویه، ئێكه‌تی ژی ها مژولی وێ چه‌ندێ یه خوه رێكدئێخیت ،ئه‌ڤه ههموو پێگه‌یا پارتی چه‌ند دئێخنه مه‌ترسیێدا ،هون دێ چاوا مامه‌لێ دگه‌ل ڤی بارۆدوخی داكه‌ن؟ سه‌ربه‌ست له‌زگین :هه‌بوونا ملمالنێ ب ره‌نگه‌كێ گشتی نه ب بتنێ ل ده‌ڤه‌را مه ،بهڵكو ل ههموو كوردستانێ ئهم ب سروشتی دبینین و سه‌باره‌ت ڤێ ده‌ڤه‌رێ ژی ئهم نابینین كو چ مهترسی ل سهر پارتی ههیهو هه‌بوونا ئالیێن دی یێن سیاسی ئهم ب مهترسی نزانین، بتنێ ده‌مێ گه‌فا داگیركرنا كوردستانێ دهێته كرن ئهو بو مه مهترسی یه. دهستوور :ب��هردهوام ره‌خنه ل پارتی دهێته گرتن كێشهو ئاسنه‌گان دئێخنه به‌رده‌م چاالكیێن حزبێندیدا ،ئایه ئه‌ڤه ژ بهر هندێ یه كو پارتی ئه‌ڤێ ده‌ڤه‌رێ ب پێگه‌یا خوه دزانیت و ناخوازیت ژ دهست بده‌ت؟ سه‌ربه‌ست له‌زگین :ئهو ره‌خنه نه د جهێ خو دانه ،خه‌ڵكه‌كی دڤێت ئهم چ كاران نه‌كه‌ین و ههموو گوره‌پانا بو وان چوڵ بكهین ،ئه‌ڤه ژی ب چ ره‌نگه‌كی ناهێته كرن ،چونكی خه‌لكێ دهوكێ پارتیه و ئهم ب ئه‌ركێ خو دزانین كو خزمه‌تا خه‌ڵكێ خو بكهین و ده‌رگه‌ه ژی یێ ڤه‌كریه ههر الیه‌نه‌كێ بڤێت بال كه‌ره‌م بكه‌ت و ههموو ئالی د ئازادن. دهستوور :بۆ نموونه ئێكگرتوو دبێژن پارتی ههتا رێكێ ل بزاڤێن وان یێن راگه‌هاندنێ دگرن ل ده‌ڤه‌رێ ؟
سه‌ربه‌ست له‌زگین :هیچ نمونه‌كا ژ ڤی ره‌نگی ل بهر دهست نینه ،یه‌كگرتوو ل باژێرێ دهۆكێ ته‌له‌ڤزیون و رادیوی و روژناما خۆ یا هه‌ی و كه‌سی رێگری لێ نه‌كریه. س �ه‌ره‌رای وێ چه‌ندێ ژی كو هنده‌ك ج��اران سنورێن ئازادیا روژنامه‌ڤانیێ ده‌رباز دكه‌ن. دهس��ت��وور :س �هع��دی ئه‌حمه‌د پیره به‌رپرسێ مه‌لبه‌ندێ بادینان یێ ئێكه‌تی نیشتیمانی ك��وردس��ت��ان د هه‌ڤدیتنه‌كا خوه یا دگه‌ل رۆژن��ام��هی��ا دهس��ت��وور گوتبوو ،ئه‌ز پێشبینیێ دكه‌م به‌رپرسێن پارتی بۆ من كێشه‌یان درۆست بكهن ده‌م��ا ئ �ه‌ز كارێ رێكخستنێ ب��ك �هم ل بادینان؟
سه‌ربه‌ست له‌زگین :ئ �ه‌ز نابینم كو ك��اره‌ك �ێ ب��اش بیت د سیاسه‌تێ دا مروڤ بریارێن پێش وه‌خت بده‌ت ،ئهم و (ی.ن.ك) ب رێكه‌فتنه‌كا ستراتیژی پێگڤه دگرێداینه ،ههر كه‌سه‌كێ بیته به‌رپرسێ (ی.ن.ك) دێ رێزێ لێ گرین و ل بهر روناهیا رێكه‌فتنا ستراتیژی دێ ره‌فتارێ دگه‌ل كه‌ین. دهستوور :ل گوری وێ چه‌ندێ ده‌ڤه‌را به‌هدینا پێگه‌یا سهرهكی یا پارتیه‌و لقا هه‌وه لقا 1وه‌كو سه‌ره‌كیترین لق دهێته هه‌ژماركرن ،هه‌وه چاوا خوه بۆ كۆنگره‌یێ داهاتی یێ پارتی به‌رهه‌ڤكریه؟ پالن و پێشنیازێن وه چ��ن �ه؟ ئ��ای �ه ه��ون��دێ ه��ه‌ول دهن كه‌سێن تازه‌ببنه كۆمیته‌یا ناڤه‌ندی؟ س�ه‌رب�هس��ت ل�ه‌زگ��ی��ن :مه ب���اوه‌ری���هك���ا
كۆنگرێ 13ێ ژی داهاتیێ نێچیرڤان بارزانی و مه‌سرور بارزانی دیارناكه‌ت ب دیتنا مه یا گرنگ ه د كونگر ێ 13رێ بو الوان بهێت ه ڤه‌كرن
موكم ب نوبوونێ ههیه ،مه دهست ب كارێن خو كریه و كارێن لیژنا به‌رهه‌ڤكار گه‌له‌ك ب رێك و پێكی ب رێڤه دچن، مه پالن و پێشنیازێن خۆ یێن هه‌ین و ل وه‌ختێ پێدڤی دێ پێشكێشی سه‌ركرایه‌تیێ كه‌ین. دهستوور :هنده‌ك دبێژن هه‌بوونا پێنج لقێن پارتی ل ده‌ڤه‌را به‌هدینا زۆره؟ تۆ چ دبێژی؟ ئایه پێتڤی نینه ئه‌ڤ ههموو لق بهێنه كێمرن؟ سه‌ربه‌ست له‌زگین :ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ مه پێنج لقێن هه‌ین و شنگارو مووسل ژی لقێن خو هه‌نه و ئ�ه‌ڤ چه‌نده دێ گرێدای بریارا كونگره‌ی و هه‌یكه‌لێ نوویێ پارتی بیت ،دڤی واری دا چه‌ند پێشنیازه‌ك هه‌نه و دێ چاڤه‌رێ بین كا چ سیسته‌م دێ هێته په‌سه‌ندكرن. دهستوور :پارتی رێكخستنه‌كا به‌رفره ههیه ههر بگره ژ الیێ چه‌پێ بۆ الیێ راستێ ،به‌لێ ئه‌ڤه ههموو ژی یان ژ ب �هر كێشه‌كا نیشتیمانی ی��ان ژ بهر به‌رژه‌وه‌ندیێ خرڤه‌كرینه ،پارتی ژی خوه ل سهر ئایدلۆژیایه‌كێ دیاركری ساغنه‌كریه ،ت��ۆ بێژی كۆنگره ڤێ چه‌ندێ ئێكالیی بكه‌ت؟ سه‌ربه‌ست له‌زگین :ژ رویێ هزری ڤه پارتی گه‌له‌ك یا زه‌الله و ب ده‌ستڤه هاتنا مافێن نه‌ته‌وێ كورد ستراتیژیه‌تا هه‌ره سهرهكی یا پارتی یه ،ب دیتنا من یا كه‌سایه‌تی ئه‌ز ب پێدڤی نابینم ئهم خو بكه‌ینه د خزمه‌تا چ ئایدولوژیایێن تایبه‌ت دا ،به‌لكو یا پێدڤی و گرنگ ئ �هوه چ ئایدولوژی د خزمه‌تا گه‌لێ مه‌دایه. دهس��ت��وور :ب دیتنا ته گۆهه‌رینێن جه‌وهه‌ری ل فیكرو بۆچوونێن پارتی دا دێ هێنه ئه‌نجامدان؟ ئایه تشته‌كێ دیاركری دئه‌ڤی واری دا ههیه؟ سه‌ربه‌ست له‌زگین :ئه‌ڤ به‌رسڤه دێ بو كونگره‌ی مینیت و ههر كونگره‌كێ بهێته گرێدان بێ گومان گوهورینا بخو ڤه دگریت ،ئه‌ڤه ده‌مه‌كێ درێژه پارتی كونگره ئه‌نجام نه‌دای بێ گومان دێ پێدڤی ب گوهورینا بیت. دهستوور :دهێته گوتن ،ملمالنێیه‌كا بهێزهه‌یه دناڤبه‌را كادرێن گه‌نج یێن ناڤ رێكخستنا پارتی و ئه‌ندامێن ب ته‌مه‌ن یێم كۆمیته‌یا ناڤه‌ندی ،هون دئه‌ڤی بواری دا پالپشتیا كیش گرۆپی دكه‌ن؟
سه‌ربه‌ست له‌زگین :به‌ری ههر تشته‌ك ی ئ��هم پالپشتیا پ��ارت �ی دیموكراتی كوردستان دكه‌ین و هه‌بوونا ملمالنێ دناڤبه‌را دوو نفشێن جودا دا كاره‌كێ ئێكجار سروشتی یه ،ب دیتنا مه یا گرنگه رێ بو الوان بهێته ڤه‌كرن لێ یا گرنگتر ئهوه مفا ژی ژ ئه‌زموونا پیران بهێته وه‌رگرتن دهستوور :به‌ری نها نێچیرڤان بارزانی بانگه‌شه بۆ رێفرۆم و نیبوونه‌ڤێ دناڤ پارتی دا كر ،ئهو رێفرۆمه چاوا دبیت و دێ چ بواره‌كێ دا بیت؟ سه‌ربه‌ست له‌زگین :نێچیرڤان بارزانی بو پارتی كه‌سه‌كێ زور گرنگه و بێ گومان هزر و نێرینێن وی بو پارتی گه‌له‌ك دگرنگن ،ئه‌زموونه‌كا ده‌وله‌مه‌ند درێڤه‌برنا وه‌التی دا ههیهو پارتی دێ مفای ژ ههر پروژه‌كێ وه‌رگریت نه‌خاسمه ئهگهر ژالیێ نێچیرڤان بارزانی ڤه بیت. دهستوور :نها نێچیرڤان بارزانی وهك مونافسه‌كێ ب هێزه ده‌ردكه‌ڤیت بۆ پۆستێ سه‌رۆكێ پارتی ،بدیتنا ته تۆ بێژی ئهو دێ خوه بۆ ئه‌ڤی پۆستێ هه كاندید بكه‌ت و ببیته مونافسه‌كس كاك مهسعود بارزانی؟ هنده‌ك ژی دبێژن كاك مهسعود دێ خوه بۆ كارێ هه‌رێمێ ته‌رخان بكه‌ت و حزبێ ژی دێ راده‌ستی كاك نێچیرڤانی كه‌ت ؟ سه‌ربه‌ست له‌زگین :ئه‌ڤه دێ خه‌ونه‌كا ب جه نه‌هاتیا نه‌حه‌زێن پارتی بیت كو هه‌ڤركی و ملمالنێ دناڤبه‌را سه‌ركردایه‌تیا پارتی دا دروست بیت و ئه‌ڤ گوتنه ههموو ژ راستیێ د دورن. دهس��ت��وور :هنده‌ك دبێژن ئه‌ڤ كۆنگرێ پ��ارت��ی دێ دی��ار كه‌ت پشتی كاك مه‌سعودی كی دێبیته سه‌رۆك ،نێچبرڤان یان مه‌سرورو دبێژن ئه‌ڤ كۆنگره دێ داهاتیێ سیاسی یێ وان هه‌ردووكا دیاركه‌ت ؟ سه‌ربه‌ست له‌زگین :داهاتیێ رێزداران نێچیرڤان بارزانێ و مه‌سرور بارزانی زور دیار و ئاشكه‌رایه و هه‌ردوو ژی كه‌سایه‌تیێن دیارێن هه‌رێما كوردستانێ و پارتی نه و كونگرێ 13داهاتیێ وان یێ سیاسی دیار ناكه‌ت ،چونكی داهاتیێ وان رولێ وان ژمێژه‌و ههر زوویدا دیاربویه.
ل���هب���اره ی گ��ۆڕان��ك��اری��ی �هك��ان��ی ك���هرك���وك���هوه ك����ورد ه���ه‌ڕه‌ش���ه‌ده‌ك���ات به‌رپرسه كورده‌كانی شاری كه‌ركوك ده‌ڵێن ههر گۆڕانكارییه‌ك له‌به‌رپرسی فه‌رمانگه‌كاندا بكرێت ،ئهگهر له‌به‌رژه‌وه‌ندییان نهبێت ره‌تیده‌كه‌نه‌وه ئازاد زه‌نگه‌نه له‌كه‌ركوك وه‌زاره‌ت �هك��ان��ی عێراق به‌نیازن چه‌ند گۆڕانكارییه‌ك له‌پۆستی فه‌رمانگه‌كانی كه‌ركوكدا بكهن ،بهرپرسانی پارێزگای كه‌ركوكیش ده‌ڵێن ههر گۆڕانكارییه‌ك ئهگهر ل �هب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی ئ�هوان��دا نهبێت ره‌تیده‌كه‌نه‌وه. وه‌زاره‌ت��هك��ان��ی حكومهتی ن��اوه‌ن��دی له‌هه‌فته‌ی راب���ردوودا بهبێ گه‌ڕانه‌وه ب��ۆ ئهنجومهنی پ��ارێ��زگ��ای ك�هرك��وك‌و بهرپرسانی شاره‌كه به‌ڕێوه‌به‌ری دوو فه‌رمانگه‌ی كه‌ركوكیان گۆڕی ،ئهوهش نیگه‌رانی الی ب�هرپ��رس��ان��ی ش��اره‌ك�ه دروستكرد .بههۆی ئهوهی هیچ پرس‌و رایه‌كیان پێنه‌كراوه. ئهو دوو فه‌رمانگه‌یه‌ی گۆڕانكاری تێدا ك��راوه به‌ڕێوه‌به‌ره‌كانیان ك��وردب��وون، ئهوانیش به‌ڕێوه‌به‌ری خوێندنی كوردیو ب��هڕێ��وهب��هری ف�هرم��ان��گ�هی ئ���اوه‌ڕۆی شاره‌كه‌بوون. ره‌م����ه‌زان ف���ارس ن���وری ب �هڕێ��وهب �هری پێشووی فه‌رمانگه‌ی ئاوه‌ڕۆی كه‌ركوك له‌لێدوانێكیدا بۆ دهس��ت��وور ،هۆكاری گۆڕێنی بۆ پرسی سیاسی گێڕایه‌وه، وت �ی "پ��اش��ئ �هوهی ل �هش��اری كه‌ركوك ریفڕاندۆمێك ئهنجامدرا كه‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك هه‌ڕه‌شه‌ی چوونه
سهر ههرێمی كوردستانی كرد ئهگهر داخوازییه‌كانیان جێبه‌جێنه‌كرێت ،منیش وهك به‌رپرسی فه‌رمانگه‌یه‌ك له‌شاری كه‌ركوك واژۆم لهسهر كۆنووسی ئهو پرۆسه‌یه كرد ،بۆیه لهو كاته به‌دواوه وه‌زاره‌ت����ی ش��اره‌وان��ی��ی �هك��انو خ��ودی وه‌زی��ر ری��از غه‌ریب كێشه‌ی شه‌خسی ب��ۆ دروس��ت��ك��ردووم ،ته‌نها هۆكاریش واژۆكردنی ئهو كۆنوسه‌یه نهك شتی تر". ره‌م����ه‌زان ف���ارس ده‌ڵ��ێ��ت لهئێستادا ته‌ده‌خوالتێكی جدی ههیه لهالیهن دكتۆر رۆژ ن��وری ش��اوه‌ی��س�هوه ،به‌مه‌به‌ستی گه‌ڕاندنه‌وه‌ی بۆ فه‌رمانگه‌كه‌ی خۆی ،بهاڵم
وه‌زیر رازی نهبووهو ره‌تیكردووه‌ته‌وه. تائێستا هیچ كه‌سێك بۆ ئهو پۆست ه دانه‌نراوه ،تهنیا كه‌سێك به‌شێوه‌ی كاتی بهناوی ناسح كه‌ره‌مه‌وه دانراوه. ره‌م��ه‌زان فارس گومانی ههیه لهالیهن وه‌زی��ره‌ك��ان��ی ح��ك��وم�هت��ی ع��ێ��راق �هوه ك��اری سیخوڕی ل�هس�هر ب�هڕێ��وهب�هری فه‌رمانه‌گه‌كانی كه‌ركوك بكرێت بههۆی چه‌ند كهسێكی خۆیانه‌وه ،وتی "كه‌سێك ههیه بهناوی (ه) كه‌كاری سیخوڕی ب��ۆ وه‌زی���ر دهك���ات‌و س �هر بهنهتهوهی توركمانه‌و شیعه مه‌زهه‌به ،وه‌زی��ری شاره‌وانی واتێگه‌یاندووه كه‌من ئه‌وه‌ندی
كار بۆ خانووه ته‌جاوزه ئاواره نشینه‌كان ده‌كه‌م ،ئهوهنده بایه‌خ به‌گه‌ڕه‌كاكانی تر ناده‌م". عه‌بدولڕه‌حمان مسته‌فا پ��ارێ��زگ��اری كه‌ركوك ،ئاماژه‌ی ب��ه‌وه‌دا كه لهسهر پرسی گۆڕینی به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌كان ماوه‌یه‌كی زۆره كێشه‌یان لهگهڵ الیه‌نه په‌یوه‌نداره‌كان‌و وه‌زاره‌ته‌كانی حكومهتی عێراقدا ههیه. ئهو وتی "سه‌ره‌تای كێشهكان له‌وه‌وه دروس��ت��دهب��ێ��ت ،وه‌زاره‌ت���هك���ان زیاتر بڕیاری مه‌ركه‌زی ده‌ده‌ن بهبێ ئهوهی بگه‌ڕێنه‌وه بۆ ئیدار‌هی كه‌ركوك‌و پارێزگاو ئهنجومهنی پارێزگا ،ئهمهش جێگای نیگه‌رانی ئێمهیه ،بۆیه ئێمه‌ش مافی خۆمانه ههر گۆڕانكارییه‌ك لهبهرژهوهندی كه‌ركوكییه‌كاندا نهبێت ،په‌سه‌ندی ناكه‌ین ،بهڵكو ره‌تیده‌كه‌ینه‌وه". ع �هب��دول��ڕه‌ح��م��ان مسته‌فا پێیوایه گۆڕانكاریكردن كارێكی ئاساییه ،بهاڵم به‌مه‌رجێك ئهو گۆڕانكارییه به‌هه‌ماهه‌نگی بێت ل �هگ �هڵ پ��ارێ��زگ��ارو ئهنجومهنی پارێزگادا. مامۆستا یوسف سه‌عید به‌ڕێوه‌به‌ری پێشووی به‌شی خوێندنی كوردی لهگهڵ كردنه‌وه‌ی ده‌رگ��ای قوتابخانه به‌ڕووی قوتابیاندا وه‌زاره‌ت �ی پ �هروهرده بڕیاری البردنی له‌پۆسته‌كه‌ی دا.
یوسف وتی "گۆڕانكارییه‌كه‌ی من بههۆی ئه‌وه‌وه بووه كه‌گرێبه‌سته‌كه‌م ته‌واوبووه، چونكه من بۆ چوار ساڵ لهو پۆسته‌دا بووم‌و ئێستا ته‌واوبووه". ل �ه‌رۆژی 2010/9/30مامۆستا شێرزاد محهمهد له‌پۆستی به‌ڕێوه‌به‌ری به‌شی خوێندنی ك���وردی ل �هش��اری كه‌ركوك دانراوه. م.یوسف وتی "بڕیاری ده‌ستبه‌كاربوونی من لهسهرهتاوه به‌گرێبه‌ست بووه ،هیچ پهیوهندییهكی به‌بارودۆخی خوێندنه‌وه نییهو له‌ئه‌نجامی هیچ سكااڵیه‌كه‌وه نهبووه ،بهڵكو تهنیا بڕیارێكی كۆنی په‌روه‌رده‌یه". عه‌بدولڕه‌حمان مسته‌فا پ��ارێ��زگ��اری كه‌ركوك دهڵێت له‌سه‌ره‌تادا قبوڵیان ن��هب��ووه ،ب��هڕێ��وهب��هری فه‌رمانگه‌ی ئ���اوه‌ڕۆی ك �هرك��وك ب��گ��ۆڕدرێ��ت ،وتی لهبهرئهوهی بڕیاره‌كه مه‌ركه‌زی بوو ئێمه هه‌ماهه‌نگ نه‌بووین ،بهاڵم ئێستا بههۆی دروستبوونی ههندێك كێشه‌ی ناوخۆیی ل��هو ب�هڕێ��وهب�ه‌رای�هت��ی��ی�هوه بڕیاره‌كه قبوڵكراوه. به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌ی ئاوه‌ڕۆی كه‌ركوك گله‌ییكرد ل��هوهی بهبێ ئامادهكردنی لیژنهیهكی لێكۆڵینهوه وه‌زیری شاره‌وانی راستهوخۆ بڕیاری البردنی له‌پۆسته‌كه‌ی داوه.
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
پشو و 11
دی����ار ی خ���اك وێ��ن�ه‌ده‌گ��ی��رێ��ت
موحسین یاسین دی�����اری خ���اك ن��وێ��ت��ری��ن فیلم ی دۆكیۆمێنتاریی ئینستیوت ی ك�هل�ه‌پ��ووری ك���ورده‌و له‌ناوچه ی قه‌اڵدزێ‌‌و پشده‌ر وێنه‌ی گیراوه. دی����اری خ���اك ل��ه‌الی��هن م�هه��د ی تاڵه‌بانییه‌وه ك��اری ده‌رهێنان‌و
وێ��ن�هگ��رت��ن�ی ب��ۆ ك����راوهو چه‌ند ئه‌كته‌رێك رۆڵی تێدا دهبینن. چیرۆكی فیلمه‌ك ه باس ی خێزانێك دهك��ات كه‌ده‌چن بۆ كۆكردنه‌وه‌ی گیا له‌وه‌رزی به‌هاردا. ماوه ی فیلمه‌ك ه 40خوله‌كه‌و ئێستا كاری مۆنتاژی بۆ دهكرێت.
دان��������ی��������ال ت���ۆ نازان ی كلیپ كرد
وێنه‌ی پیاوێك له‌ئاڵتوون گیرا
لهههولێر پێشانگه ی به‌رد ده‌كرێته‌وه ژه‌نیار ه�ه‌وادارێ��ك��ی ك��ۆك��ردن�هوهی ب��ه‌رده سه‌یرو ده‌گمه‌نه‌كان 76 ،به‌ردی سه‌یرو ده‌گمه‌نی بۆ هه‌وادارانی ئهو بواره خسته‌ڕوو كه له‌ماوه‌ی پێنج ساڵی رابردوودا كۆی كردبوونه‌وه. ئهو به‌ردان ه ل ه 4-3ی ئهم مانگ ه له‌هۆڵی نیانده‌رتال له‌گه‌له‌ری شانه‌ده‌ر له‌هه‌ولێرو له‌پێشانگه‌یه‌كدا به‌ناونیشانی “به‌رده‌كانیش قسه‌ی خۆیان ههیه” پیشاندران. پێشانگه‌كه لهالیهن سه‌نته‌ری رۆشنبیریی ب�هه��ره‌و ه��اوك��ار گ��روپ بۆ رۆژن��ام�هن��ووس
موحسین یاسین گۆرانیبێژی الو دانیال نوێترین گۆرانی بهناوی نازانی تۆ نازانی كلیپكرد. تۆ نازانی لهالیهن بژار دیالنه‌وه كاری میوزیكی بۆ كراوه‌و سیپان عادل كاری ده‌رهێنانی بۆ كردووه. كلیپه‌كه به‌رهه‌می كه‌ناڵی ڤینه‌و به‌شێوازێكی زۆر پێشكه‌وتوو كاری بۆ كراوه.
موحسین یاسین به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی هونه‌ری سینه‌مای سلێمانی ك��اری وێنه‌گرتنی ب��ۆ ك��ورت�ه فیلمی (پیاوێك له‌ئاڵتوون) ئه‌نجامدا. ئهو كورته فیلم ه له‌نووسینی هونه‌رمه‌ند كامه‌ران ره‌فیقه‌و سیناریۆو ده‌رهێنانی مه‌ریوان ئیبراهیمه‌و ژینۆ عومه‌ر كاری وێنه‌گرتنی بۆ ئه‌نجامداوه. پیاوێك له‌ئاڵتوون ل �ه‌الی �هن ك���وردۆ خالیده‌و‌ه م��ۆن��ت��اژك��راوهو ش��ی��روان ع��ی��زه‌ت ب �هڕێ��وهب �هری به‌رهه‌مه‌كه‌یه‌و ئازاد سه‌وزه سه‌رپه‌رشتیاری گشتیی به‌رهه‌مه‌كه‌یه. هونه‌رمه‌ندان ڕێباز محهمهدو كاوان عه‌زیزو شیروان عیزه‌ت‌و شه‌هێن جه‌مال‌و مه‌مه‌ند كه‌ركوكی رۆڵیان تێدا بینیوه‌و وابڕیاره له‌فێستیڤاڵی كورت ه فیلمدا به‌شداریبكات. چیرۆكی فیلمه‌كه باس له‌كه‌سایه‌تییه‌ك دهكات له‌ڕووداوێكی هاتوچۆدا دای�كو خۆشه‌ویسته‌كه‌ی له‌ده‌ستده‌دات‌و لهو رووداوه‌وه تووشی حاڵه‌تی بێده‌نگی دهبێت.
دیده‌وان یه‌عقوب كرایهوه. دێده‌وان یه‌عقوب له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور وتی “له‌م پێشانگه‌یه‌دا 76پارچ ه به‌رده‌م نمایشكردووه ،چیرۆكی كۆكردنه‌وه‌ی ئهو به‌ردانه‌ش بۆ ساڵی 2006ده‌گه‌ڕێته‌وه كاتێك یهكهم ب��ه‌ردم له‌شێوه‌ی دڵێك به‌ره‌نگی ره‌ش ،دۆزییه‌وه”. وتیشی “پێشانگه‌ك ه هه‌وڵێكه بۆ تێگه‌یشتن له‌زمانی به‌رد”. دی��ده‌وان به‌عقوب وتی “به‌رده‌كان به‌هیچ جۆرێك ده‌ستكاری نه‌كراون‌و وهك خۆیان خراونه‌ته‌ڕوو”.
كازم ساهیر دێته ههولێر ژه‌نیار چه‌ند كۆمپانیایه‌كی هونه‌ری له‌هه‌ولێرو كه‌ركوك ،له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دان هونه‌رمه‌ندی عێراقی كازم ساهیر بهێننه كوردستان ،بۆ ئهوهی چه‌ند ئاهه‌نگێك له‌شاره‌كانی ههرێمی كوردستان سازبكات. سه‌لوان سه‌ناتی خاوه‌نی كۆمپانیای هونه‌ریی بابیلۆن له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور رایگه‌یاند “له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌داین كازم ساهیر بانگهێشت ی ههرێمی كوردستان بكهین”. وتیشی “ئێستا له‌گفتوگۆداین لهگهڵ ئهو هونه‌رمه‌نده‌و تائێستا بۆنده‌ك ه له‌نێوانماندا مۆرنه‌كراوه“. ئاماژه ی به‌وه‌شدا “ئهگهر كازم ساهیر ره‌زامه‌ندی نیشانبدات بۆ هاتنی بۆ ههرێمی كوردستان ،ئه‌وا له‌ڕۆژانی جه‌ژنی قوربان ئاهه‌نگی له‌شاره‌كانی ههرێمی كوردستان بۆ سازده‌كه‌ین”.
ته‌رازوو
( 22ئه‌یلول 22 -ت .یه‌که‌م)
وا هه‌ستده‌كه‌یت ههموو شته‌كان ی دروس��ت��دا ده‌ڕۆن‌و ب�ه‌ئ��اڕاس��ت� ه ه��ارم��ۆن��ی��ی �هت �ی ژی��ان��ت ل �هگ �هڵ بیرۆكه‌كانتدا ج��وت��ن .ه���هروهك بێ هیوایی‌و ره‌شبینیت بهرانبهر به‌ژیان نهماوه .ئهم ه بیركردنه‌وه‌ی ه سه‌ره‌تایه‌كی باش ه بۆ ژیانێكی نوێ.
دوپشک
( 23ت .یه‌که‌م 21 -ت .دووه‌م)
ی كه‌سێك لهئێستادا به‌ته‌واوه‌ت بێزاریكردوویت‌و ئهوهی كێشه‌كه‌ی ه ی ئهوهی ه تۆ چه‌ند جارێك به‌هۆ ی هاوڕێت ه ڕووت داوه‌تێ ،بهاڵم ئهوه ئهو بهشێوهیهكی دیكه له‌نیازی تۆ تێگه‌یشتووه .به‌هه‌ڵ ه لهو پێكه‌نین‌و قسانه‌ی نێوانتان تێگه‌یشتووه.
که‌وان
( 22ت .یه‌که‌م 20 -ک .یه‌که‌م)
ئهم هه‌فته‌یه زۆر چاالكیت‌و لهگهڵ هاوڕێكانتدا كاتێكی خۆش پێكهوه به‌سه‌رده‌به‌ن .لهههموو كات سنگت ی ف��راوان��ت��رده‌ب��ێ��ت .ئه‌زموونه‌كان راب��ردوو فێریان كردوویت لهگهڵ ده‌وروبه‌ره‌كه‌تدا چۆن هه‌ڵسوكه‌وت بكه‌یت.
گیسک
سه‌تڵ
( 21ک .یه‌که‌م 19 -ک .دووه‌م)
( 20ک .دووه‌م 18 -شوبات)
ئهم ههفتهیهو هه‌فته‌كانی داهاتوو ی كاته‌كانت به‌وه‌وه ده‌به‌یت ه زۆرینه ی جیاجیا سهر كه به‌شێواز‌و رێگه ی كۆمه‌ڵێك كهس بده‌یت. یارمه‌ت ی وازل ه خۆ ماندووكردن‌و جێهێشتن ی ی خ��ۆت بهێنه‌‌و ژیان ئیشه‌كان ێ مه‌خه. تایبه‌تیت پشتگو
ی خۆ نزیككردنه‌و‌ه كه‌سێك هه‌وڵ ی دهدات لێت ،پێویسته ئاگات لێ ی باشی نییهو بێت ،چونكه نیازێك ی ح �ه‌زده‌ك��ات ب��ۆ م��اوه‌ی�هك�ی كات ی په‌یوه‌ندیتان هه‌بێـت .لهباره كاره‌كه‌ته‌و‌ه ههموو شته‌كان به‌ڕێك‌و ی ده‌ڕۆن‌و هیچ كێشه‌یه‌كت پێك تووش نایه‌ت.
نه‌هه‌نگ
( 19شوبات 20 -ئازار)
ی ئ��ام��اده‌ی��ت ه���اوك���اری كه‌سێك ك��هم��ئ��هن��دام ب��ك��هی��ت ،ئ �هگ �هر داوایبكات .ئاگات له‌ته‌ندروستیت بێتو ئ�هو خواردانان ه مه‌خۆ ك ه كێشه‌ت ههیه له‌گه‌ڵیاندا .ئهو ههست هی پێتده‌به‌خشرێت وات لێده‌كات دڵخۆش‌و ده‌م به‌پێكه‌نین ده‌ركه‌ویت.
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
10پشوو
س����ی����ری����ل‌ف���هی���س���ب���وک���ی���ش���ی ه����هی����هو خ�����������������هم�����������������ب�����������������اره دهستوور گۆرانیبێژی الو سیریل ف��هت��اح ل �هدای��ك��ب��ووی سلێمانییه‌و م��اوه‌ی 18س��اڵ��ه ل��ه‌واڵت��ی سوید ده‌ژی‌و یه‌كجار ژی���ان���ی ه���اوس���هری پ��ێ��ك��ه��ێ��ن��اوهو دوات���ر ج��ی��اب��ووه‌ت�هوه .ئێستا له‌سوید كاری وه‌رگێڕان دهكات له‌زمانی سویدییه‌وه بۆ زمانی ك��وردی .له‌بواری ه��ون �هری��دا تهنیا گۆرانییه‌كی تۆماركراوی ههیه بهناوی ئازارتدام، ل���هم چ��اوپ��ێ��ك �هوت��ن �هی رۆژن���ام���هی ده‌ستووردا ئاماژه بهوه دهدات بههۆی ئهو بارودۆخانه‌ی تووشی بووه ،ههمیشه خه‌مباره‌و له‌فه‌یسبوكیش الپه‌ڕی تایبه‌ت به‌خۆی ههیه. دهس��ت��وور :له‌ته‌مه‌نی منداڵیدا چۆن
بوویت؟ سیریل فه‌تاح :منداڵێكی هێمن‌و كه‌م دووبووم، بهاڵم ههمیشه له‌به‌رخۆمه‌وه گۆرانیم ده‌وته‌وه، تهنانهت ل�هم��اڵ�هوه وان�هك��ان��ی قۆتابخانه‌شم ب �ه‌ده‌م گوێگرتن له‌میوزیكه‌وه ئاماده‌ده‌كرد، له‌قوتابخانه‌ش قوتابیه‌كی زۆر زیره‌ك بووم. دهس��ت��وور :یهكهم گۆرانی تۆماركراوت ناوی چییه؟ س��ی��ری��ل ف��هت��اح :ی��هك��هم گ��ۆران��ی��م ب �هن��اوی “ئازارتدام”ه ،كه‌تێكست‌و میلۆدی شێره‌یه. دهستوور :بۆچی ههمیشه خه‌مبار دیاریت؟ سیریل فه‌تاح :بێگومان به‌هه‌ندێك بارودۆخی ژی��ان��دا تێپه‌ڕبووم كه‌كاریگه‌ریی له‌ناخمدا به‌جێهێشتووه به‌تایبه‌تی مردنی باوكم ،كه‌دووساڵ له‌مه‌وبه‌ر كۆچی دوایی كرد ،چونكه زۆر نزیكبوو لێمه‌وه. دهستوور :به‌ڕای تۆ گۆرانیبێژه‌كان پێویستیان بهوه ههیه جه‌سته‌ی خۆیان نمایشبكه‌ن لهپێناو سه‌ركه‌وتنی گۆرانییه‌كه‌یاندا؟ سیریل ف�هت��اح :نه‌خێر ،بهڵكو سه‌ركه‌وتنی گۆرانیبێژ ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ توانای ده‌نگ‌و ئه‌دای
گۆرانییه‌كه ،بهاڵم بۆ جل‌و به‌رگیش ،هه‌ركه‌سه‌و ستایلی تایبه‌ت به‌خۆی ههیه. دهس��ت��وور :ئ �هی ج��وان��ی تاچه‌ند گرنگه بۆ دهركهوتنی گۆرانیبێژی مێینه؟ سیریل فه‌تاح :تاڕاده‌یه‌ك پێویسته ،بهاڵم ده‌نگ لهههموو شتێك گرنگتره. دهستوور :دڵت عه‌شقی بۆ كێ تێدایه؟ سیریل فه‌تاح :تهنیا بۆ هونه‌رو میوزیك. دهستوور :چۆن پێناسه‌ی خۆت دهكهیت؟ سیریل ف�هت��اح :لهوانهیه بۆمن ق��ورس بێت پێناسه‌ی خۆم بكه‌م ،بهاڵم ده‌توانم بڵێم كهسێكی دڵپاك‌و میهره‌بانم‌و حه‌ز به‌درۆو موجامه‌له ناكه‌م‌و ههمیشه كه‌سانی ده‌وروبه‌رم خۆشدهوێت. دهستوور :به‌رهه‌می نوێت چییه؟ سیریل فه‌تاح :گۆرانییه‌كی نوێیه ،تێكست‌و میلۆدی سۆران ئیبراهیم خه‌یاته‌و هونه‌رمه‌ند هێمن حسێن كاری دابه‌شكردنی بۆ ئهنجامداوهو ئێستا تۆمارمكردووه‌و به‌نیازم كاری كلیپی بۆ بكه‌م. دهستوور :ئایا له‌فه‌یسبوك به‌شداریت؟ سیریل فه‌تاح :به‌ڵێ به‌شدارم.
م��اج��ی��د ن����اوی ب���ۆ ئ�هل��ب��وم� ه ن����وێ����ی����هك���� ه ی دان������هن������اوه موحسین یاسین
نیان عه‌بدوڵاڵ هه‌لكه شه‌ماال كلیپ دهكات كاوڕ
( 21مارس 20 -نیسان)
پێویسته پالنه‌كان‌و ئامانجه‌كانت بنووسیته‌وه ،بۆ ئ �هوهی به‌رچاو ی روون بیت سه‌باره‌ت بهو ئه‌ركانه ده‌كه‌ون ه سه‌رشانت بۆ به‌دیهێنانیان. ی خۆش چاوه‌ڕێتده‌كه‌ن چه‌ند رۆژێك له‌م هه‌فته‌یه‌دا.
گا
موحسین یاسین خانمه گۆرانیبێژ نیان عه‌بدوڵاڵ ئاشكرایكرد به‌مزووانه گۆرانییه‌كی نوێی بهناوی هه‌لك ه شه‌ماال كه‌تێكستی كه‌ریم به‌ده‌ل‌و میلۆدی ئیدریس به‌ده‌له‌و به‌زاراوه ی بادینی وتوویه‌ت ی لهسهر ئه‌ركی خۆی كلیپ بكات. ئهو گۆرانییه لهالیهن عیماد عه‌لییه‌وه كاری دابه‌شكردنی بۆ كراوه‌و له‌ستۆدیۆی ده‌نگ‌و ره‌نگ له‌شاری دهۆك تۆماركراوه.
( 21نیسان 20 -ئایار)
ی له‌م ماوه‌یه‌دا ئهو بێزارییه‌ی روو تێكردوویت نامێنێت .داواكارییه‌كت ی شتێك سه‌باره‌ت به‌پێشكه‌شكردن به‌گروپێك پێده‌گات ،ئاگادارب ه ی زۆر بهو شتانه‌و‌ه بهسهر مه‌ب ه كات كه‌بایه‌خیان كهمه.
دووانه
( 21ئایار 20 -حوزه‌یران)
پهیوهندییه هاوڕێیه‌تییه‌كانت لهگهڵ چه‌ند كه‌سێكدا گۆڕانی به‌سه‌ردا دێت .بهاڵم دواتر ده‌زانیت كه ئێوه چ مانایه‌ك ده‌گه‌یه‌نن بۆ یه‌كتری. لهبهرئهوه گۆڕانكارییه‌كه دهبێت ه هۆی باشتربوونتان.
گۆرانیبێژی الو ماجید سه‌رقاڵی ك��ارك��ردن�ه له‌ئه‌لبومێكی نوێی گ���ۆران���ی���داو ت��ائ��ێ��س��ت��ا ن���اوی له‌ئه‌لبومه‌كه‌ی نه‌ناوه. م��اج��ی��د ل �هل��ێ��دوان��ێ��ك��ی��دا بۆ رۆژنامه‌ی دهستوور وتی ئێستا ل �هك��ارك��ردن��دای �هو ب�هه��اوك��اری��ی ه���ه‌ردوو میوزیسیان ك���ارزان‌و ئ��االن كامیل له‌ستۆدیۆی پیانۆ 5گۆرانی تۆماركردووه‌و تێكستی ههندێك له‌گۆرانییه‌كانی له‌زمانی فارسییه‌وه وه‌رگێڕاوه بۆ زمانی كوردیو ههندێك له‌تێكسته‌كانی دیكه‌شی لهچهند كهسێكی دیكه وه‌رگرتووه. له‌باره‌ی میلۆدی گۆرانییه‌كانییه‌وه وت��ی زی��ات��ر س���وودم له‌میلۆدی فارسی وه‌رگرتووه‌و توانیومه مافی خۆیان بده‌مێ‌و حه‌زمنه‌كردووه ده‌ستكاریان بكه‌م. ماجید برای شه‌هیدی پێشمهرگهو هونه‌رمه‌ند عه‌به‌ی مه‌الیه‌و له‌ساڵی 1981ل �هگ �ه‌ڕه‌ك��ی سه‌رشه‌قام له‌شاری سلێمانی لهدایكبووه، ئ����هم گ��ۆران��ی��ب��ێ��ژه ب��هه��ۆی الساییكردنه‌وه‌ی گۆرانییه‌كانی ه��ون �هرم �هن��دی ف���ارس موعین ئه‌سفه‌هانی ده‌ركه‌وتووه.
قرژاڵ
( 21حوزه‌یران 22 -ته‌موز)
ی خۆشهویستی لهههموو رۆژه‌كان ئهم هه‌فته‌یه‌تدا ههیه ،بهتایبهت ی ی شه‌ممه‌وه ،بۆ ئهوانه ل���ه‌دوا ل�ه‌پ�هی��وهن��دی��دان كۆتایی هه‌فت ه كه‌مێك كه‌متر رۆمانسی دهبێت، ب���هاڵم زوو ت��ێ��ده‌پ �هڕێ��ت .ئاگات له‌هه‌ستی ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت بێت.
شێر
( 22ته‌موز 22 -ئاب)
ی نامۆو‌ه په‌یوه‌ندیت به‌كه‌سێك واتان لێده‌كات دره‌نگ لهگهڵ یهكتر بكرێنه‌وه .لهبهرئهوه به‌مزووان ه ی مه‌به. ی رۆمانس چاوه‌ڕێی رۆژان � ی هاوكاریت لێده‌كات‌و كه‌سێك داوا بهههموو ت��وان��ات�هوه به‌هانایه‌و‌ه ده‌چیت.
فه‌ریک
( 22ئاب 22 -ئه‌یلول)
حه‌ز به‌تێكه‌اڵوبوونی ئهو كه‌سان ه ی خۆیانت دهك �هی��ت ك�ه بۆچوون ب���هس���ه‌ردا ن��اس �ه‌پ��ێ��ن��ن ،ب���هاڵم ئاگادارتده‌كه‌نه‌وه .هه‌وڵبده كه‌مێك ی ژیانت ساده‌بكه‌یته‌وه‌‌و هاوسه‌نگ خۆت بۆ ئهو شتانه تێكمه‌د‌ه ك ه بایه‌خیان نییه.
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
گه‌نجان 13
به‌مۆدێلی چینیو سویدی قژیان ئوتوده‌كه‌ن گه‌نجانی كوردستان لهپاڵ ئوتوكردنی جله‌كانیان به‌جوانترین شێو ه قژیان ئوتوده‌كه‌ن
مه‌عاز فه‌رحان ی ی دڵ یوسف خه‌سره‌و 15ساڵ ،بۆئهوه ی خۆیدا رابكێشێت ،ههموو كچان ب �ه‌ال ی نیو به‌یانییه‌ك پێش نانخواردن بۆ ماوه كاتژمێر له‌به‌رده‌م ئاوێنه‌دا ده‌وه‌ستێت بۆ ی قژی به‌جوانترین مۆدێل ئوتوبكات. ئهوه ی ی چین ی ب �هم��ۆدێ��ل � ی��وس��ف ك��هق��ژ ی ئهو بووه ئوتوكردبوو .قژ ئوتوكردن ال به‌پیشه‌‌و رۆژان ه قژی ئوتوده‌كات‌و ناتوانێت وازی لێبهێنێت. قژ ئوتوكردن الی گه‌نجانی كوردستان بووه به‌مۆدێل‌و به‌جۆرێك تادێت زیاتر په‌ر‌ه
ی ئه‌وانه‌شی رۆژان� ه روو ده‌سێنێت ،رێژه له‌قژ ئوتوكردن دهكهن زیاتر بووه. ی كه‌رۆژان ه قژ ئوتوده‌كه‌ن ئهو گه‌نجان ه به‌جۆرێك خویان پێو‌ه گرتووه ،مه‌حاڵ ه ێ قژ ج��ارێ��ك ل�هم��اڵ بێن ه دهرهوه به‌ب ی گه‌نجان ب��ۆ ئهو ئ��وت��وك��راوی ،زۆرب��� ه ی ك ه لهگهڵ خۆشه‌ویسته‌كانیاندا ژووانان ه ده‌یبه‌ستن ،به‌الیانه‌و‌ه گرنگ ه كه‌قژیان ی چینیو سویدی‌‌و ئوتوكرابێت‌و به‌مۆدێل توركی قژیان ده‌ڕازێننه‌وه. گه‌نجانی ك��وردس��ت��ان زی��ات��ر به‌قژ ئوتوكردن ده‌ڵێن مۆدێلی دیكی ،به‌الی ی قژ ئ��هوان��هوه به‌ناوبانگترین م��ۆدێ��ل� ئوتوكردنه. ی كچان قژ ی “له‌به‌رخاتر یوسف وت
ی تێدانه‌بێت، ئوتوده‌كه‌ین ،ژیان ئهگهر كچ ی نییه ،بۆی ه ده‌مه‌وێت ههمیش ه هیچ مانایه‌ك ی ی دڵ به‌جوانترین شێوه ده‌ربكه‌وم بۆئهوه خۆشه‌ویسته‌كه‌م شادبكه‌م”. ی ك ه یوسف یهكێك ه ل �هو گه‌نجان ه ی سه‌رقاڵبوون به‌قژ ئوتوكردنه‌وه، به‌هۆ ی ئوتوبكات، ی نیی ه جله‌كان ی ئهوه ده‌رفه‌ت یوسف لهگهڵ چه‌ندان هاوڕێیدا وه‌ستابوو كه‌زۆربه‌یان قژیان ئوتوكردبوو. ی جل ئوتوكردنمان ی “دوكان ئهو وت ی به‌قژ ی ئهوهش ههر گرنگ ههیه ،سه‌ره‌ڕا ئوتوكردن ده‌ده‌م ،بووه به‌مۆدێل‌و منیش حه‌زم له‌مۆدێله”. ك��ارزان ج �ه‌الل 17س��اڵ ،بڕیاریداوه تا قژ به‌سه‌رییه‌و‌ه بمێنێت بهردهوام بێت
ی له‌ئوتوكردنی قژی ،كارزان ك ه به‌مۆدێل ی ئوتو دهكات، ی ههموو رۆژێك قژ تورك ی ئوتو خراپه، ی “دهزانم زۆر به‌كارهێنان وت بهاڵم ههتا بگات ه سهر پێست ئوتو ده‌كه‌م، ی من ده‌یانناسم ئهمڕۆ له %95ئهو گه‌نجان ه قژ ئوتو دهكهن”. ی لهههموو ی خۆشه‌ویسته‌ك ه كارزان دڵ شت بهالوه گرنگتره ،بۆی ه ئهو ده‌خوازێت ی ئوتوكراوبێت ،ئهو ك ه به‌پێنج خوله‌ك قژ ێ ی “دونیا ب ی ئوتوبكات ،وت ده‌توانێت قژ ی نابێت ،بۆی ه ده‌مه‌وێت كاتێك خۆشهویست خۆشه‌ویسته‌كه‌م ده‌بینم به‌جوانترین‌و نوێترین مۆدێل من ببینێت”. ه�هن��دێ��ك ل�هگ�هن��ج��ان پێیانوای ه قژ ی مرۆڤ ی قژ كه‌سایه‌ت ئوتوكردن‌و ئارایشت ی 24س��اڵ، ده‌رده‌خ����ات ،دان��ی��ار ش��رام� ی زۆر یهكێك ه لهو گه‌نجان ه كه‌گرنگییه‌ك ی به‌قژ ئوتوكردن ده‌دات‌و هێنده به‌باش ی سه‌رتاشێك ی ئوتوكردن بووه ،رۆڵ فێر ی ی زۆرب � ه ده‌بینێت‌و ههموو جارێك ق��ژ هاوڕێیه‌كانی ئوتوده‌كات. ی ی وت “كه‌سایه‌ت دانیار به‌ده‌ستوور مرۆڤ له‌سه‌ردا ده‌بینرێت‌و سه‌رناشارێته‌وه، ی ههمیش ه واده‌ربكه‌وم بڵێن بۆی ه بۆئهوه ی كامڵ‌و زه‌وق سهلیم ه بهردهوام كه‌سێك قژم ئوتوده‌كه‌م”. ی په‌نا بۆ قژ ئوتوكردن ئهو گه‌نجان ه ی ك��ات قژیان به‌درێژی دهب��هن ،زۆری��ن� ه ی ل�هدوای ئوتوكردن ده‌هێڵنه‌وه ،بۆئهوه به‌جوانترین شێوه بڕازێته‌وه. ێ ی قژ ئوتوده‌كه‌ن گو ئهو گه‌نجان ه به‌دابونه‌ریت ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان ن��اده‌ن، ئهگهرچی چه‌ندان جار رووبهڕووی توانجی ده‌وروبه‌ر ببنه‌وه. ی ئوتوكردبوو، ی به‌دیك دانیار كه‌قژ ی كه‌سیه‌و ی “قژ ئوتوكردن ئازادییه‌ك وت كهس ناتوانێت رێگربێت له‌به‌رده‌ممدا ،ژیانم بۆچییه ئهگهر وه‌كو رابردوو بژیم”. س �ه‌رت��اش �هك��ان ئ��ام��اژه‌ب��ه‌وه‌ده‌ك��هن ی قژ ئوتوكردن لهناو گه‌نجاندا كه‌دیارد‌ه ی چه‌ندان گه‌نج بووه به‌مۆدێل‌و رۆژان ه قژ
له‌ته‌مه‌نه جیاوازهكاندا ئوتوده‌كه‌ن. ی ی سه‌رتاشخان ه شیروان ره‌وف خاوه‌ن ی 2003 ی وت “ل�ه‌دوا داستان ،به‌ده‌ستور ب���هردهوام گه‌نج دێ��ن بۆ قژ ئوتوكردن، كه‌ته‌مه‌نیان لهنێوان 15تا 25ساڵدایه”. ی “مۆدێله‌كان زۆر ناسراونین شیروان وت هه‌رگه‌نجێك هه‌رشێوازێك لهگهڵ قژیدا ی بگونجێت ،بهو شێوه‌ی ه ده‌یكات ،شتێك ی گه‌نجان جوان ه بۆ جوانكاری‌‌و زۆرب�� ه ی خویان پێوه‌گرتووه ،ئهگهر ئهو ده‌رمان ه ی قژ ئوتوكردندا به‌كارده‌هێنرێت ك ه له‌كات زۆر نه‌مێنێته‌وه ،ئ�ه‌وا ئوتوكردن بۆ قژ خراپ نییه”. ی پێیوای ه ی ك��ۆم �ه‌اڵی �هت � ت��وێ��ژه‌رێ��ك � گه‌نجان ههمیش ه شتێك هه‌ڵده‌بژێرن ك ه ی به‌رده‌وامدا بێت ،ئاماژه بهوه له‌گۆڕانكار دهك��ات كه‌گه‌نج حه‌ز به‌مۆدێلێك دهكات كه‌پێشتر نه‌یدیبێت. ی ی كۆمهاڵیهت رای��ان عوسمان توێژه‌ر ی به‌ده‌ستوری وت “ئهم مۆدیالن ه به‌رهه‌م ی ته‌كنه‌لۆژیاو‌ه ئێم ه نین ،ئه‌مان ه له‌ڕێ ی جیهانی ،وات ه هیچ واڵتێك بوون به‌شتێك ی بێبه‌ش ی نییهو هیچ واڵتێكیش لێ خاوه‌ن نییه ،گه‌نجان ههمیش ه شتێك هه‌ڵده‌بژێرن ك ه له‌گۆڕانكاریدا بێت ،قژ ئوتوكردن شتێكی نه‌مرنییه بهردهوام له‌گۆڕاندایه”. ی گه‌نج ههمیش ه حه‌زده‌كات دهست وت به‌شتێكه‌و‌ه بگرێت كه‌پێشتر نه‌یدیبێت ئهگهر خراپیش بێت ،ل �هش��اردا بابه‌ت ه ی زیاتریان بۆ دهكرێت، مادییه‌كان حساب ی بۆی ه رۆژگار واده‌خوازێت كه‌گه‌نج گرنگ زیاتر بدات به‌قژی. ئ �هو ت��وێ��ژه‌ر‌ه رون��ی��دهك��ات�هوه كهئهو ی دیارده‌یه‌ی لهناو گه‌نجاندا ههیه ،الیه‌ن ی ب��اش��هو خ��راپ��ی ه��هی��هو وت���ی “الی �هن � ی ی ئهوهی ه دووركه‌وتنه‌وه‌ی ه له‌خود خراپه‌ك ه ی دهكات، ی كار بۆ روخسار مرۆڤ ئهوهنده ی هێنده كار بۆ الیه‌ن ه روحی‌‌و مه‌عنه‌وییه‌كان ی ئهوهی ه ره‌نگ ه ی باش ه ی ناكات ،الیه‌ن خۆ ی تر ئهم ه له‌كۆمه‌ڵگه‌دا ببێت ماوه‌یه‌ك به‌شتێكی ئاسایی”.
ك����چ����ان پ���������اره ی م����اك����ی����اژی گ����ران����ب����هه����ای����ان ن��ی��ی �ه ی كچان بههۆی كه‌مده‌رامه‌تییانه‌وه ،خۆیان له‌ماكیاژی گرانبه‌ها به‌دوورده‌گرن‌و زۆرینه ماكیاژی سهر عاره‌بانه‌كان به‌كارده‌هێنن كاڵێ ئه‌نوه‌ر ی ك��وردس��ت��ان ناتوانن ی كچان زۆری��ن � ه ئ �هو ماكیاژ‌ه گرانبه‌هایان ه ل �هب��ازاڕدا به‌ده‌ستبهێنن كه‌كچ ه ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان ده‌ی���ك���ڕن ،ك��چ�ه ه���ه‌ژاره‌ك���ان ده‌ڵ��ێ��ن توانای مادییان تهنیا له‌كڕینی ماكیاژ‌ه هه‌ڕاجه‌كانی ناو بازاڕدایه. له‌ماكیاژكردندا كچان دابه‌شبوون بهسهر دوو ده‌سته‌دا ،ههندێك له‌كچان ی كه‌م ی هه‌رزان ده‌كڕن‌و به‌پاره‌یه‌ك ماكیاژ ی تر له‌كچان خۆیان ده‌ڕازێننه‌وه ،بهشێك ی گرانبه‌ها ی ژیانیان باشه ،ماكیاژ كه‌بژێو ی ی مارك ه ئارایشت دهك���ڕن‌و به‌ماكیاژ رووخساریان دهكهن. ی ه��ه‌رزان ی كه‌ماكیاژ ئ �هو كچان ه دهك���ڕن ،ئ��ام��اژه ب���ه‌وه‌ده‌ك���هن كه‌هیچ ی هه‌رزان‌و جیاوازییه‌ك لهنێوان ماكیاژ گراندا نییهو تهنیا سه‌لیق ه رۆڵ ده‌بینێت ی له‌به‌كارهێنانیدا ،لهبهرانبهردا ئهو كچان ه ی ی ژیانیان باشه ،ده‌ڵێن ماكیاژ كه‌بژێو هه‌رزان بۆ پێست خراپه. ی دوو سێو‌ه ئاوات ته‌مه‌ن ،21كه‌ماو‌ه ی هه‌رزان ساڵ ه بڕیاریداوه به‌ته‌نیا ماكیاژ ی گرانبه‌ها ی “ماكیاژ به‌كاربهێنێت ،وت ی نییه، لهگهڵ هه‌رزان هیچ جیاوازییه‌ك تهنیا ئهوه نهبێت هه‌رزان ه كه‌هه‌موو كهس ی سوودمهند بێت ،بهاڵم ده‌توانێت لێ گرانبه‌هاكان تهنیا بۆ ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانه”. ی ی به‌ماكیاژ س��ێ��وه ك��ه‌رووخ��س��ار ی ی “ماكیاژ هه‌رزان ئارایشت كردبوو ،وت ه�����ه‌رزان‌و ه��هڕاج��هك��ان��ی ن���او ب���ازاڕ ی به‌كارده‌هێنم ،تائێستا هیچ زیانێك
به‌پێستم نه‌گه‌یاندووه”. ن���از‌ه م��ح�هم�ه‌د ت �هم �هن 26س��اڵ، ی گرانه‌به‌ها ی 4ساڵ ه م��اك��ی��اژ م���اوه ی “تهنیا ماكیاژ‌ه به‌كارده‌هێنێت ،وت� گرانبه‌هاكان ب�هك��ارده‌ه��ێ��ن��م ،چونك ه ی ی جۆره‌ك ه ی ماركه‌یه‌و له‌باش جۆره‌ك ه ێ هیچ ترسێك به‌كاریده‌هێنم، دڵنیام‌و به‌ب ی له‌هه‌ڕاجه‌كان ده‌فرۆشرێت زیان ئهوه به‌پێست ده‌گه‌یه‌نێت”. ی ناز‌ه كه‌هه‌موو به‌یانییه‌ك بۆ ماوه ی نیو كاتژمێر له‌به‌رده‌م ئاوێنه‌دا خه‌ریك ی ی دهبێت ،به‌ماكیاژ ی ده‌موچاو ئارایشت ی ده‌ڕازێنێته‌وه ،وتی “تهنیا گرانبه‌ها خۆ ی هه‌رزانم به‌كارهێنا، بۆ یهك جار ماكیاژ
ی (ح �هس��اس��ی �هت) ب��وو، پێستم ت��وش� ی ێ گوێدان ه نرخه‌ك ه بۆی ه ههموو كات ب ی گرانبههاو مارك ه ی ماكیاژ به‌ناچار به‌كارده‌هێنم”. ی ی فرۆشتن خ���اوه‌ن پێشانگاكان ی ئافره‌تانیش وه‌كو ئارایشت‌و جوانكار كچان بهسهر دوو ده‌سته‌دا دابه‌شده‌بن، ی ه��ه‌رزان بۆ كچان هه‌ندێكیان ماكیاژ ی ماركه‌و ی تریان ماكیاژ ده‌هێنن‌و بهشێك گرانبه‌ها بۆ كچ ه ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان ده‌هێنن. ی ی پێشانگایه‌ك (ج.م) خ��اوه‌ن�� ی پڕكردوو‌ه ی ئافره‌تان ه دوكانه‌ك ه جوانكار ی ی ه�����ه‌رزان‌و ئ���هو كچان ه ل �هم��اك��ی��اژ ك �ه‌رووخ��س��اری��ان ب�هم��اك��ی��اژی ه���ه‌رزان
ئارایشت دهكهن ،ده‌وریان دابوو. ی ی 8ساڵ ه پێشانگا ئهو كه‌ماو‌ه ی ی فرۆشتن ی ههیهو سه‌رقاڵ جوانكار ی “ساڵ به‌ساڵ ی ئارایشت بوو ،وت بابه‌ت ی ماكیاژ رووله‌زیادبوون دهبێت، فرۆشتن ی ماكیاژه‌كانمان وایكردووه ی نرخ هه‌رزان زیاتر كچان‌و ژنان ماكیاژ‌ه هه‌رزانه‌كان ی بچن ه دوكانێك ب��ك��ڕن ،وهك ل���هوه ی جۆرێتیه‌و‌ه ی ل �ه‌ڕوو ی ئ �هوه به‌بیانوو جیاوازی ههیه”. (ئا.ع) كه‌دوكانی ماكیاژی گرانبه‌های ههیهو نه‌یویست ن��اوی باڵوبكرێته‌وه، ی ی چه‌ند ساڵێك ه ماكیاژ ی “م��اوه وت�
گرانبههاو مارك ه ده‌ف��رۆش��م ،شته‌كانم ی ی خ��ۆم ل���ه‌ده‌ره‌و‌ه ماركه‌یه‌و بهدهست واڵت ده‌یانهێنم ،بۆی ه رۆژ به‌رۆژ كڕیارمان رووله‌زۆربوون دهكات”. ی ژن � ه فه‌رمانبه‌ره‌كانیش ماكیاژ هه‌رزان به‌كارده‌هێنن‌و ده‌ڵێن ئه‌گه‌ربێت‌و ی گرانبه‌ها به‌كاربهێنین ،به‌ته‌نیا ماكیاژ ی ماكیاژ دهكات. موچه‌كه‌یان به‌ش ی ته‌مه‌ن 32 ئه‌سرین فه‌تاح ژنێك ی “من ی فه‌رمانبه‌ره ،وت � س��اڵ پیش ه ی دهبێت بۆ فه‌رمانگ ه فه‌رمانبه‌رم به‌ناچار ی خۆم بكه‌م ،ئهگهر بێتو ههموو ته‌رتیب ی مانگێك بچم ه دوكان ه گرانه‌كان به‌بیانوو ی ئێم ه ماركه‌یه، ی ده‌ڵێن بابه‌ته‌ك ه ئهوه ی ماكیاژه‌كانم دهبێت موچه‌كه‌م ههر به‌ش بكات ،بۆی ه هه‌مو كاتێك لهناو دوكان ه هه‌رزانه‌كان‌و هه‌ڕاجه‌كاندا ماكیاژ ده‌كڕم”. ی ی “من نازانم ئهو بابه‌تان ه ئهو ژن ه وت له‌دوكان ه گرانه‌كاندا ده‌فرۆشرێن باشن یان خراپ ،چونك ه نرخه‌كانیان هێنده گران ه ی بابه‌ته‌كان ناتوانین تهنانهت بچین سه‌یر بكهین”. ی هه‌رزان ده‌فرۆشێت، (ج.م) كه‌ماكیاژ ی بۆ پێست ی “ئهگهر ئهو ماكیاژان ه زیان وت هه‌بوایه ،ئه‌وا به‌لێشاو كچان‌و ژنان رۆژان ه روویان تێنه‌ده‌كردین”. (ئ�����ا.ع) ك��هم��اك��ی��اژی گ��ران��ب�هه��ا ی ی “راست ه بابه‌ته‌كان ده‌فرۆشێت ،وت� ی جۆریه‌تیه‌و‌ه ئێم ه گرانترن ،بهاڵم له‌روو ی باشتر ی ه �هی �هو ب�ه‌ج��ۆرێ��ك� ج��ی��اواز ی دروستده‌كرێـت ،چونك ه تهنیا بۆ بازرگان نییه”.
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
12ته‌ندروستی
پرۆستات ...نه‌خۆشییه‌ك ته‌نگ ب ه به‌ته‌مه‌نه‌كان هه‌ڵده‌چنێت ی بگهڕێتهوه ی سێكس ی له‌كه‌سه‌كه‌دا نه‌هێڵێت ،بهاڵم له‌وانه‌ی ه بۆ البردنی پرۆستات دهشێت توانا د .ئه‌حمه‌د محهمهد قه‌ره‌داغی* پرۆستات‌و به‌شه‌كانی پ��رۆس��ت��ات پ��ێ��ك��ه��ات��ووه ل �هس��ێ به‌ش ی سهرهكی ،به‌شی یهكهم ماسولكه‌یه‌‌و دوای ئهوه ریشاڵه‌و پاشان رژێنه ،رژێنه‌كانیش ب��ه‌چ��هن��دان ج��ۆگ��هل��هی ب��چ��وك بچوك ده‌ستپێده‌كات‌و یه‌كده‌گرن‌و ده‌بنه چه‌ند جۆگه‌له‌یه‌ك‌و ده‌ڕژێنه ناو بۆری میزه‌وه. ئ���هم رژێ��ن��ه له‌پێنج ب �هش��ی س �هرهك �ی دروستدهبێت كه‌پێی ده‌ڵێن پل (ل��ۆب)، واته به‌شی س�ه‌ره‌وه‌و دواوه‌و ئهم الو ئهو الو یه‌كێكی ناوه‌ڕاست ،ئهم رژێنه وه‌كو پاسه‌وانێك وای��ه ب��ۆ كۆئه‌ندامی میزو م��اده‌ی �هك دروس��ت��دهك��ات كه‌پێی ده‌ڵێن زینك ،ئهم ماده‌یه هه‌ڵده‌ستێت به‌كوشتن‌و رێگه‌گرتن لهو زینده‌وه‌ره زیانبه‌خشانه‌ی كه‌ده‌یه‌وێت لهرێگهی میزه‌وه سه‌ركه‌ون بۆ ناو كۆئه‌ندامی میز. بهشێكی زۆر لهو ئاوه‌ی كه‌نێرینه له‌كاتی باڵقبووندا دروستیده‌كات واته له%50ی ئهو ئاوه له‌رژێنی پرۆستاته‌وه دروستدهبێت، ههروهها ئهو لینجاوه‌ش كه‌دروستیده‌كات وادهك��ات كه‌بۆری میز ههمیشه به‌ته‌ڕی‌و شێداری بمێنێته‌وه .ئه‌مه جگه ل�هوهی ی ت��ری وهك مه‌گنسیۆم‌و ههندێك م��اده فۆسفات‌و زۆر كانزای تر دروستده‌كات ،كه‌وا هه‌ریه‌كێك له‌م كانزایانه كارو پێویستی خۆی ههیه بۆ له‌شی مرۆڤه‌كه. پ���رۆس���ت���ات‌و پ���هی���وهن���دی ب��ه‌پ��رۆس��هی سێكسییه‌وه پرۆستات هاوبه‌شی دهكات له‌دروستكردنی تۆوی نێرینه كه‌ده‌ردراوێكی شل ده‌رده‌دات‌و شله‌ی تۆو پێكده‌هێنێت .دهشێت البردنی ی له‌كه‌سه‌كه‌دا پرۆستات توانای سێكس نه‌هێڵێت یان ب �هرهو كه‌مبوونه‌وه بچێت، زۆرج���ار دوای ده‌رهێنانی پرۆستاته‌كه كاری سێكسی له‌كه‌سه‌كه‌دا نامێنێت ،بهاڵم دهشێت بۆی بگهڕێتهوه. شوێنی جوگرافیا كارده‌كاته سهر توشبوون به‌نه‌خۆشییه‌كانی پرۆستات لهراستیدا ئ �هوه دهكهوێته س �هر جۆری
ن�هخ��ۆش��ی��ی�هك�ه ،پ��رۆس��ت��ات كۆمه‌ڵێك نه‌خۆشیی ههیه لهوانه نه‌خۆشیی زگماك كه‌هه‌ر له‌زگماكه‌وه ئهو نه‌خۆشییه‌ی تێدایه بۆ نمونه بو+ونی كیس له‌پرۆستاتدا كه‌ئه‌مه زیگماكه‌‌و رێژه‌یه‌كه لهوانهیه لهههموو جیهاندا ههبێت ،بهاڵم ههندێك نه‌خۆشیی ههیه لهوانهیه له‌ناوچه‌یه‌ك بۆ ناوچه‌یه‌كی تر جیاواز بێت ،بۆ نمونه بوونی شێرپه‌نجه‌ی پرۆستات له‌ره‌شپێسته‌كانی ئه‌مریكادا زیاتره واته ره‌گه‌زو جوگرافیا كاریگه‌ری ههیه ،یان بههۆی ج��ۆری خ��واردن�هوه لهو ناوچانه‌ی كه‌چه‌وری زۆر ده‌خ��ۆن بهتایبهت چه‌وری گیانه‌وه‌ربوونی نه‌خۆشییه‌كان‌و شێرپه‌نجه‌ی پرۆستات تیایاندا زۆره. ته‌مه‌ن‌و كاریگه‌ری لهسهر پرۆستات ئ �هو ی تووشی پرۆستات دهب��ن لهوانه هه‌وكردنی پرۆستات ك �هدوو جۆری ههیه هه‌وكردنی توندو هه‌وكردنی درێژخایه‌ن، ئهم حاڵه‌تانه دهشێت له‌گه‌نجدا زیاتربن وهك ئ �هوهی له‌كه‌سی به‌سااڵچوودا ،بهو واتایه‌ی هه‌وكردنی پرۆستات‌و كۆئه‌ندامی میز له‌گه‌نجدا زی��ات��ره ب �هه��ۆی ئ��هوهی كه‌كاری سێكسی ناشه‌رعی زیاتر دهكهن، كۆئه‌ندامه‌كه زیاتر تووشی هه‌وكردن دهبێت، بهاڵم نه‌خۆشییه‌كانی تری پرۆستات وهك گه‌وره‌بوونی پرۆستات بههۆی ته‌مه‌نه‌وه‌یه، وات��ه له‌وكه‌سانه‌دا زی��ات��ره كه‌ته‌مه‌نیان زیاتره ،بۆ نمونه لهو توێژینهوه زانستیانه‌دا ك�هك��راون هاتووه ئ�هوان�هی ته‌مه‌نیان له 40بۆ 50ساڵیدایه رێژه‌ی تووشبوونیان به‌گه‌وره‌بوونی پرۆستات له %20دانیشتووان له‌ره‌گه‌زی نێر تووشده‌بن ،ته‌مه‌نی 50بۆ 60ساڵی ل�ه%50ی نێرینه تووشی ده‌بن، ب�هاڵم ته‌مه‌نی 70ب��ۆ 80و زیاتر ل�ه%90ی تووشده‌بن ،ههروهها نه‌خۆشیی شێرپه‌نجه‌ی پرۆستاتیش پ �هی��وهن��دی ب�هزی��ادب��وون�ی ته‌مه‌نه‌وه ههیه ،واته زیاتر لهو كه‌سانه‌دا ده‌رده‌كه‌ون كه‌ته‌مه‌نیان زیاتره. هه‌وكردنی پرۆستات مرۆڤه‌كه بێزارده‌كات له‌حاڵه‌تی هه‌وكردنی پرۆستاتدا میزی میزه‌ڵدان به‌ته‌واوه‌تی به‌تاڵنابێته‌وه ،كاتێك میزده‌كات پاش ماوه‌یه‌ك واهه‌ستده‌كات
میزی پێماوه ،ئ �هم ك��اره چه‌ند جارێك دووب��اره‌ده‌ب��ێ��ت �هوه ل �هو كه‌سانه‌ی كه‌بۆ ماوه‌ی چه‌ند ساڵێك ئهم گرفته‌یان ههیه، حاڵه‌ته‌كه‌یان پێی ده‌ڵ��ێ��ن هه‌وكردنی پرۆستاتی درێژخایه‌ن ،كه‌پێویستیان ب���هوهرگ���رت���ن���ی چ����ارهس����هری درێژخایه‌نه بۆ م��اوه‌ی چه‌ند مانگێك ،ههندێك نیشانه‌ی ت��ری ه �ه‌وك��ردن �ی پرۆستات بریتییه له‌میز رانه‌گرتن كه كه‌سه‌كه توانای میزڕاگرتنی ك �هم��دهب��ێ��ت �هوه ،ب���هاڵم لهو ك �هس��ان �هی كه‌پرۆستاتیان گه‌وره‌ده‌بێت كاتێك ده‌یانه‌وێت میزبكه‌ن ،سهرهتا میزه‌كه‌یان
له‌حاڵه‌تی هه‌وکردنی پرۆستاتدا میزی میزه‌ڵدان به‌ته‌واوه‌تی به‌تاڵنابێته‌وه
نایه‌ت‌و دهبێت هێزێك له‌خۆیان بكهن تا میزه‌كه‌یان بكهن ،میزه‌كه‌یان باریكه‌و بێهێزه، توانای هه‌ڵدانی میزه‌كه‌یان نییه ،میزه‌كه‌یان پچر پچڕه ،لهكۆتایی میزكردنه‌كه‌دا لهوانهیه تكه‌تكه ب��ك��ات ،دوای م��ی��زك��ردن واه �هس��ت��دهك��ات هێشتا میزی پێماوه ،زوو زوو میز ده‌كه‌ن‌و بهتایبهت ل��هو كه‌سانه‌ی به‌ته‌مه‌نن میز ران��اگ��رن‌و زۆرج�����ار دهس��ت��ن��وێ��ژی��ان نامێنێت ،ه��ۆك��اری ئهم ك���اره‌ش ده‌گ��هڕێ��ت��هوه بۆ ئهوهی كه‌میزه‌ڵدانی پڕبووه‌و پرۆستاته‌كه‌ی به‌ری گرتووه، ب��هاڵم هێزی ئ �هو پڕبوونه‌یه
كه‌هێواش هێواش ده‌ڕژێ �ت‌و زۆرب �هی جار خۆیان پیسده‌كه‌ن ،ك�ه‌زۆر گ�ه‌وره دهبێت به‌ری بۆری میز به‌ته‌واوه‌تی ده‌گرێت‌و توانای میزكردنی نامێنێت ،لهو كاته‌دا ناچارین سۆنده‌ی میزی بۆ دابنێین بۆ به‌ردانی میزه‌كه‌ی. بهاڵم زۆرجاریش گه‌وره‌بوونی پرۆستاته‌كه ئ �هم ئه‌نجامه خراپانه‌ی نابێت ئه‌ویش ده‌گ��هڕێ��ت��هوه ب��ۆ ئ���هوهی پرۆستاته‌كه ب �هڕووی دی��وی دهرهوه گ �ه‌وره ب��ووه نهك به‌دیوی ن��اوه‌وه ،بهو واتایه‌ی به‌ری بۆری میزی نه‌گرتووه ،به‌پێچه‌وانه‌وه زۆرج��ار پرۆستاته‌كه بچوكه ،بهاڵم ماسولكه‌كانی بوونه‌ته هۆی گیرانی بۆری میز ،كه‌واته
زۆرجار نیشانه‌كانی پرۆستات مه‌رج نیی ه په‌یوه‌ندی به‌قه‌باره‌ی پرۆستاته‌كه‌وه ببێت. هاوواڵتیان چۆن بزانن پرۆستاتیانه؟ ئهگهر ههر هاوواڵتییه‌ك هه‌ستی به‌نیشانه‌كانی كرد ،دهشێت بڵێت پرۆستاتمه ،بهاڵم نابێت ئه‌وه‌شمان له‌بیربچێت ك �ه‌زۆر نه‌خۆشیی تریش لهو ناوچه‌یه ههیه كه‌وه‌ك پرۆستاته، لهوانه ته‌سكبوونه‌وه‌ی بۆری میز ،هه‌وكردنی بۆری میز ،یان بوونی به‌رد بێت. پ��زی��ش��ك چ���ۆن ن �هخ��ۆش��ی �ی پ��رۆس��ت��ات دیاریده‌كات پ��اش ئاشكرابوونی نیشانه‌كانی وهك ب��وون��ی ه���ه‌وك���ردن ی���ان گ��ه‌وره‌ب��وون��ی پرۆستات به‌پشكنینی دهست له‌ڕێی كۆمی نه‌خۆشه‌كه‌وه ده‌ستده‌ده‌ین له‌پرۆستاته‌كه، ق��هب��ارهو ش��وێ �ن‌و پێكهاته‌ی به‌هه‌ستی ده‌ستلێدان هه‌ستپێده‌كه‌ین ،دواتر بههۆی س��ۆن �ه‌ره‌وه بهههمان شێوه الیه‌نه‌كانی پرۆستاته‌كه دیاریده‌كه‌ین ،به‌كارهێنانی وردب���ی���ن ب��ۆ دی��اری��ك��ردن��ی ئ���هو ج��ۆره چاره‌سه‌رییه‌ی بۆ پرۆستاته‌كه دهكرێت، وات�ه ههر له‌ڕێی وردبینه‌وه كه له‌چۆكی كه‌سه‌كه‌وه ده‌برێته ژوره‌وه جۆری كێشه‌كه دیارده‌كه‌ین‌و ده‌توانین نه‌شته‌رگه‌رییه‌كه‌ش ب�ه‌وردب��ی��ن�هك�ه بكهین ب �هه��ۆی ئامێری تایبه‌ته‌وه ،دواتر بههۆی پشكنینی خوێنه‌وه ب��ۆ دیاریكردنی ب��ڕی ئ �هو هۆڕمۆنانه‌ی كه‌هه‌ن ،رێژه یان په‌یوه‌ندی به‌پرۆستات‌و شێرپه‌نجه‌ی پرۆستاته‌وه ههیه. به‌كورتی: پرۆستات به‌شێكه لهو رژێنانه‌ی كه‌په‌یوه‌ندی ههیه به‌كۆئه‌ندامی میزو زاوزێ���وه ،ئهم رژێنه له‌ره‌گه‌زی نێرینه‌دا ههیه ،كۆرپه‌له ه��هر له‌سكی دای��ك��ی��دا ل�هت�هم�هن�ی سێ مانگیدا ورده‌ورده دروستده‌بێت‌و له‌ته‌مه‌نی باڵقبووندا ده‌ستبه‌كارده‌كات‌و كێشه‌كه‌ی ده‌گاته نزیكهی 18بۆ 20گم ،ئهم رژێنه ده‌وری به‌شی یه‌كه‌می بۆری میزی داوه، كاتێك ك �هب��ۆری میز م��ی��زه‌ڵ��دان به‌جێ ده‌هێڵێت‌و به‌چوكی نێرینه‌كه‌دا تێده‌په‌ڕێت. * پسپۆڕی نه‌شته‌رگه‌ری كۆئه‌ندامی میزو زاوزێ‌و چاندنی گورچیله
“شوشتنه‌وه‌و دانانی گورچیله ی ده‌ستكرد مه‌رج نییه چاره‌سه‌ربێت” ی رانی ه بۆ دهستوور ی ده‌ستكرد ی گورچیله ی سه‌نته‌ر د .سه‌فین حه‌مه‌دئه‌مین لێپرسراو
فه‌رمان چۆمانی بهپێی ئامارێك له‌رانیه له‌ساڵی راب��ردوودا 1082ك���ه‌س‌و ل���هم���اوه‌ی ه �هش��ت مانگی ئه‌مساڵیشدا 1282ك�هس ك��اری شوشتنی گورچیله‌یان بۆ ئه‌نجامدراوه ،بهاڵم لێپرسراوی سه‌نته‌ری گورچیله‌ی ده‌ستكردی رانیه دهڵێت شوشتنه‌وه‌و دان��ان�ی گورچیله‌ی ده‌ستكرد چارهسهر نییه. سه‌نته‌ری گورچیله‌ی ده‌ستكردی رانیه له
2009-1-25كراوه‌ته‌وه‌‌و كاری شوشتنه‌وه ی گورچیله بۆ نه‌خۆشه‌كانی سنووری قه‌زای رانیه ئه‌نجامده‌دات. لهدیدارێكی رۆژنامه‌ی دهس��ت��ووردا ،سه‌فین حه‌مه‌دئه‌مین لێپرسراوی سه‌نته‌ری گورچیله‌ی ده‌ستكردی رانیه رایده‌گه‌یه‌نێت كه له‌ماوه‌ی هه‌شت مانگی ئه‌مساڵدا 1282كاری شوشتنی گورچیله له‌سه‌نته‌ره‌كه‌یاندا ئه‌نجامدراوه. ده‌رباره‌ی هۆكاری زیادبوونی ئهو نه‌خۆشییه، ناوبراو وتی "خواردن‌و خواردنه‌وه كاریگه‌ری ههیه ،یه‌كه‌مجاره سه‌نته‌رێكی له‌م شێوه‌یه
بكرێتهوهو ئهو نه‌خۆشانه‌ی ناوچه‌كه‌مان كه لهالی پزیشكه‌كانی ههولێرو سلێمانی بوون، ناردویاننه‌وه بۆ ئێره ،رێژه‌كه‌ش له‌زۆربه‌ی ش��اره‌ك��ان زی��ادی��ك��ردووه ن���ه‌وه‌ك ه �هر ئهو ناوچه‌یه". سه‌فین وتی "سهرهتا پێنج نه‌خۆشمان هه‌بوو، ئێستا 27نه‌خۆشمان ههیه ،ئێمه‌ش بهپێی خشته‌ی پێویست شوشتنیان بۆ ده‌كه‌ین‌و ههیه له‌هه‌فته‌یه‌كدا سێ جار شوشتنی بۆ ده‌كه‌ین". لێپرسراوی سه‌نته‌ری گورچیله‌ی ده‌ستكردی ران��ی��ه ،پێیوایه ك�هش��وش��ت��ن�هوهو دان��ان �ی
گورچیله‌ی ده‌ستكرد چ��ارهس �هر نییه بۆ نه‌خۆش‌و دهڵێت شوشتنه‌وه یاخود دانانی گورچیله‌ی ده‌ستكرد چارهسهر نییه ،بهڵكو ئهو ئامێرانه‌ی له‌سه‌نته‌ری گورچیله‌دا هه‌ن ،كاری گورچیله‌یه‌كی ده‌ستكرد دهك��ات ،كه‌تووشی وه‌ستان یا سستبوونی گورچیله بووهو ناتوانێ كاری سروشتی خۆی بكات. ههروهها وتی "بۆیه ئێمه بهو ئامێرانه خوێنی نه‌خۆشه‌كه ل �هو خوێیه زی��ان به‌خشانه‌ی كهدهبێت فڕێ بدرێن‌و گورچیله‌كه‌ی ناتوانێ فڕێی بدات ،له‌ڕێگای كردارێكی فلته‌رئه‌یشنه‌وه
ئهوه ده‌كه‌ین بهپێی كێشی نه‌خۆشه‌كه". د .سه‌فین دهڵێت نه‌خۆشه‌كانمان بهردهوامنو كاتی نین ،ههموو هه‌فته‌یه‌ك له‌پێش كرداره‌كه‌و دوای ك��رداره‌ك �ه پشكنینیان بۆ ده‌كه‌ین، بۆئه‌وه‌ی بزانین رێژه‌ی كریاتین‌و یوریا چه‌نده له‌خوێنیان دابه‌زیوه. له‌سه‌نته‌ری گورچیله‌ی ده‌ستكردی رانیه شه‌ش ئامێری شوشتنه‌وه‌ی گورچیله‌و به‌شی تاقیگه‌و ده‌رمانخانه‌و به‌شی تیشك‌و سیستمی ئاو ههیه. نهبوونی پزیشكی نیفرۆلۆجی تایبه‌ت بهو نه‌خۆشییه یه‌كێكه لهو كێشانه‌ی كه‌رووبه‌ڕوی سه‌نته‌ره‌كه بووه‌ته‌وه. سه‌فین ب�هدهس��ت��ووری وت "هه‌بوونی ئهو پزیشكه زۆر گرنگه ،چونكه هه‌رچه‌نده‌ی ئێمه شوشتن‌و چارهسهر بكهین بۆ نه‌خۆشه‌كان، دهب��ێ��ت زوو زوو س��هردان��ی ئ��هو پزیشكه تایبه‌تمه‌نده‌ش بكهن ،تائاگاداری بارودۆخی ته‌ندروستیان بین". د .سه‌فین ئ��ام��اژه‌ی ب��هوهش��دا ك���ه‌ده‌رزی ئیپرێكس به به‌رده‌وامی بۆ نه‌خۆشه‌كانیان دابینكراوه ،كه‌نرخه‌كه‌ی لهدهرهوه زۆر گرانه‌و دهبێت ههموو نه‌خۆشێك دوای شوشتن بۆی بكرێت ،به‌مه‌به‌ستی راگرتنی رێژه‌ی خوێنی ئهو نه‌خۆشه ،ههروهها ماده پێویسته‌كانی وهك (ئه‌سیل‌و به‌یسك و سێت)مان لهالیهن ته‌ندروستی سلێمانی‌‌و سه‌نته‌ری ده‌ستكردی گورچیله بۆ دابینده‌كرێت. ئهو وتی "لێره بێ بهرانبهر خزمهتگوزاری پێشكه‌ش به‌نه‌خۆشه‌كان دهك��هی��ن ،ههر نه‌خۆشێك بۆ م��اوه‌ی ساڵێك پێویستی به ( )60-50ه��هزار دۆالره‌و حكومهتی ههرێم پاره‌كه خه‌رجده‌كات ،سه‌نته‌ره‌كه‌مان تاكه شوێنه له‌قه‌زاكاندا ههبێت". لێپرسراوی سه‌نته‌ری شوشتنی گورچیله له‌رانیه هیواداره پزیشكی نفرۆلۆجیان بۆ دابین بكرێت‌و كۆمپانیایه‌كی كه‌رتی تایبه‌تیش چاودێری سه‌نته‌ره‌كه‌یان بكات ،بۆ ئ��هوهی له‌كاتی هه‌بوونی كێشه‌ی ته‌كنیكی چاره‌سه‌ریان بۆ بكهن.
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
عێراق
15
بۆچی عه‌ممار حه‌كیم به‌ته‌نیا مایه‌وه؟ بی بی سی فارسی پاش تێپه‌ڕبوونی 7مانگ بهسهر هه‌ڵبژاردنه په‌رله‌مانییه‌كه‌ی عێراق رێككه‌وتنێك لهنێوان باڵی سیاسیی شیع ه له‌ده‌وری نوری مالیكی بۆ كاندیدبوونه‌وه‌ی سه‌رله‌نوێی پێكهاتووه، كه‌ده‌توانێ كۆتایی به‌قه‌یرانی بێ حكومهتی عێراق بهێنێت ،ب �هاڵم ئهنجومهنی بااڵی ئیسالمی تهنیا الیه‌نی سیاسیی شیعه‌یه كه‌دژایه‌تی ئهو رێككه‌وتن ه دهكات. لهناو ئهنجومهنی بااڵشدا رێكخراوی به‌در كه‌باڵی چه‌كداری ئهنجومهنی بااڵی ئیسالمی عێراقه ،له‌ریزی الیه‌نگرانی نوری مالیكییه‌‌و به‌وشێو‌ه عه‌ممار حه‌كیم‌و ئهنجومهنی بااڵ به‌ته‌نیا ماونه‌ته‌وه. ئهنجومهنی بااڵ ك ه له‌خولی پێشووی په‌رله‌مانی ع��ێ��راق��دا ره‌وت���ی س �هرهك �یو سه‌رۆكایه‌تی باڵی زۆری��ن�هی شیعه‌كانی دهك��رد ،پاش مردنی سه‌ید عه‌بدولعه‌زیز حه‌كیم نفوز‌ه جه‌ماوه‌رییه‌كه‌ی داب �هزیو تهنانهت له‌هه‌ڵبژاردن ه په‌رله‌مانییه‌كه‌ی ئه‌مساڵدا كه‌متر ل ه 20كورسی به‌ده‌ستهێنا. لهگهڵ پشتیوانیكردنی رێكخراوی به‌در له‌مالیكی ،لهو 20كورسیه‌ش زیاتر ل ه 10 كورسی بۆ عه‌ممار حه‌كیم نامێنێته‌وه، تهنانهت ئهگهر لهگهڵ ئه‌یاد عه‌الویش هاوپه‌یمانی پێكبهێنێت ،ناتوانێ رۆڵێكی گرنگ له‌دژایه‌تیكردنی مالیكی بگێڕێت. وه‌ستانه‌و‌ه لهبهرانبهر ئێران ئێران به‌شێوه‌ی فهرمی ده‌ستتێوه‌ردان لهپرۆسهی پێكهێنانی حكومهت له‌عێراقدا ره‌تده‌كاته‌وه ،بهاڵم لهناو ئهو كه‌سانه‌ی له 7مانگی رابردوودا به‌نیازی خۆكاندیدكردن بۆ سه‌رۆكایه‌تی حكومهت ب��وون ،نوری مالیكی خۆشه‌ویسترین‌و گونجاوترین كاندید بووه بۆ ئێران. الیه‌نگرانی موقته‌دا سه‌دریش ل ه 7 مانگی رابردوودا به‌توندی دژایه‌تی مالیكیان ك����ردووه ،ب���هاڵم ل��هم رۆژان����هی دوای��ی��دا رایانگه‌یاند كه‌ته‌سلیمی فشاره‌كانی ئێران بوون‌و پشتیوانی له‌مالیكی دهكهن. ئهنجومهنی بااڵی ئیسالمی له‌رابردوودا نزیكترین دۆستی حكومهتی ئێران بووه، بهاڵم ئهگهر نوری مالیكی كاندیدی دڵخوازی ئێران بۆ سه‌رۆكایه‌تی عێراق بێت ،ئه‌وا عه‌ممار حه‌كیم ب �هم هه‌ڵوێسته‌ی له‌دژی ئێران وه‌ستاوه‌ته‌وه. بینینی داهاتوو پ�����ێ�����ده‌چ�����ێ ئ����هو هه‌ڵوێسته‌ی ئ��ێ��ران بۆ كه‌مبوونه‌وه‌ی نفوزی ئ�هن��ج��وم�هن��ی ب��ااڵی ئیسالمی لهعێراق بگه‌ڕێته‌وه‌‌و ئێستا ئ���ێ���ران ل �هس �هر موقته‌دا سه‌در ك����ارده‌ك����ات، م����وق����ت����هدا س�����ه‌درێ�����ك كه‌سه‌ركه‌وتنی گ�����������هورهی به‌ده‌ستهێناوه‌‌و ئ����ێ����س����ت����ا پ��ێ��گ��هی��هك��ی به‌هێزی ههیه، تا ئهو شوێنهی كه‌ئه‌یاد عه‌الوی س �ه‌ره‌ڕای ههموو ن��اك��ۆك��ی��ی�هك��ان��ی ل����هگ����هڵ س����ه‌در چه‌ندانجار دانیشتنی لهگهڵدا ئه‌نجامداوه. عه‌ممار حه‌كیم‌و موقته‌دا س�ه‌در له‌دوو ب��ن �هم��اڵ �هی ن��اس��راوی ش��ی��ع�هن ك�� ه كه‌سانی ب��ه‌رج��هس��ت��هی��ان ت��ێ��دا هه‌ڵكه‌وتووه ،ه�هر دوو بنه‌ماڵه‌ك ه نفوزێكی زۆریان لهناو عێراقدا ههیه ،بهاڵم ئێستا رك �هب �ه‌رای �هت��ی ئهو دوو بنه‌ماڵه‌یه ب�ه‌ئ��اش��ك��را
ده‌بینرێت. دوو میراتگری گه‌نج كه‌سه‌ره‌ڕای ئهوهی ك ه له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا هاوپه‌یمانیان پێكهێنا، بهاڵم له‌بیركردنه‌وه‌‌و له‌ره‌فتاری سیاسیدا جیاوازن .عه‌ممار حه‌كیم پیاوێكی ئایینی میانڕه‌وه‌‌و هه‌وڵده‌دات هاوكاری ههموو الیه‌نه سیاسییه‌كانی ناو عێراق بكات‌و ههروهك باوك‌و مامه‌كه‌ی په‌یوه‌ندی باشیشی لهگهڵ ئه‌مریكادا ههبێت. ل �هب �ه‌ران��ب �ه‌ردا م��وق��ت �هدا س���ه‌در ههر لهسهرهتاوه به‌توندڕه‌وی ده‌ستیپێكرد، خه‌باتی چه‌كداری ل �هدژی ئه‌مریكا كرد، ه��ه‌روه‌ه��ا رووب���ه‌ڕووب���وون���هوهی لهگهڵ حكومهتی عێراقی ناچاریكرد واز له‌مزگه‌وتی كوف ه بێنێت‌و به‌بیانووی درێژه‌دان به‌خوێندن بۆ ئێران رابكات. لهباری پێگه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه عه‌ممار حه‌كیم زۆرت��ر په‌یوه‌ندی لهگهڵ پیاوانی ئایینی سوننه‌تی‌و چینی مامناوه‌ندی شیعه ههیه ،هه‌وڵیداوه ئهنجومهنی بااڵ وهك نزیكترین ره‌وتی سهر به‌مه‌رجه‌عه‌كان نیشانبدات .ب �هاڵم موقته‌دا س �ه‌در كاری خۆی به‌دژایه‌تیكردنی ئێران‌و گه‌مارۆدانی ماڵی ئایه‌تووڵاڵ سیستانی‌و داواك��اری��ی ك���ردن���ه‌ده‌ره‌وه‌ی مه‌رجه‌عه ئێرانییه‌كان لهعێراق ده‌ستپێكرد‌و پێكهاته‌ی هێزه‌كه‌شی له‌چینی خ��واره‌وه‌ی كۆمهڵگهو له‌گه‌ڕه‌كه هه‌ژارنشینه‌كانی شیعه‌ی عێراقین. م��وق��ت�هدا س���ه‌در ئ�هگ�ه‌رچ��ی كورسی زیاتری له‌عه‌ممار حه‌كیم به‌ده‌ستهێنا، بهاڵم كورسییه‌كانی عه‌ممار حه‌كیم سهر به‌سندوقه‌كانی ناوچه قه‌ره‌باڵغه‌كانه، ژم���ارهی ده‌نگه‌كانی ئهنجومهنی ب��ااڵی ئیسالمی له‌ره‌وتی سه‌در زیاتر بوون. پێده‌چێ ل�هس�هر ئ �هو بنه‌مایه بێت كه‌عه‌ممار حه‌كیم وای پێباشتره له‌ئێران‌و موقته‌دا سه‌در دووربكه‌وێته‌وه ،مێژووش نیشانیداوه ك�هخ��ۆگ��رێ��دان�هوه ب �ه‌ره‌وت �ه توندڕه‌وه‌كان ئهنجامی شیاوی لێناكه‌وێته‌وه. رێككه‌وتنی حه‌كیم لهگهڵ موقته‌دا سه‌در‌و ده‌نگدان به‌مالیكی پۆستێكی باشی ح��هك��ی��م به‌نسیبی عه‌ممار
نه‌ده‌كرد‌و به‌قازانجی داهاتووی ئهنجومهنی بااڵ نه‌بوو ،بهاڵم به‌پێچه‌وانه دووركه‌وتنه‌وه ل �ه‌ئ��ێ��ران‌و دژای��هت��ی مالیكی ده‌ت��وان��ێ كاریگه‌رییه‌كی به‌رچاو لهسهر داهاتووی پێگه‌ی كۆمهاڵیهتی حه‌كیم له‌عێراقدا دابنێت. ئیمام حه‌سه‌ن‌و ئیمام حوسێن 45س��اڵ له‌مه‌وبه‌ر ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید موحسینی حه‌كیم ب��اوه‌گ �هورهی عه‌ممار حه‌كیم به‌ئایه‌تووڵاڵ خومه‌ینی وتبوو "رێگه‌ی وه‌ستانه‌وه‌‌و خه‌باتی ئێوه گونجاونییه، لهبهرئهوهی كه‌ئێمه چه‌ك‌و هێزمان نییهو تهنیا چه‌ك‌و هێزی ئێمه خه‌ڵكه‌كه‌مانن، خه‌ڵكه‌كه‌ش لهگهڵ ب��ادا ش �هن دهك �هن. ئێمه ئهزموونی شۆڕشی 1920ی عێراقمان ههیهو ده‌زانین به‌ریتانیا چۆن ره‌فتاری لهگهڵ كردین‌و ئهنجامی شۆڕش‌و خه‌باتی ئێمه به‌كوێ گه‌یشت .دهبێ زۆر عاقاڵنه ره‌فتاربكرێت‌و هه‌ڵه‌كردن موسڵمانان تووشی چاره‌ڕه‌شی دهكات". موحسینی حه‌كیم دوات��ر له‌ئایه‌تووڵاڵ حه‌كیم ده‌پ��رس��ێ��ت "ئ��ێ��وه ل�هب�ه‌ران��ب�هر خوێنڕشتندا چۆن وه‌اڵمی خودا ده‌ده‌نه‌وه؟". ئایه‌تووڵاڵ خومه‌ینی ل �ه‌وه‌اڵم��دا پێی وتبوو "ئیمام حوسێن كه‌شۆڕشی كردو خۆیو هاوڕێكانی شه‌هیدبوون بۆ پاراستنی ئیسالم بوو .كه‌واته دهبێ له‌ئیمام حوسێن ناڕازی بین؟". ئایه‌تووڵاڵ حه‌كیم تووڕه‌ده‌بێت‌و دهڵێت "جه‌نابی خومه‌ینی تۆ خۆت لهگهڵ ئیمام حوسێن هه‌ڵده‌سه‌نگێنی؟ ئیمام حوسێن راسپێراوی خوا بوو .بۆچی باسی ئیمام حه‌سه‌ن ناكه‌یت؟ ههرشتێك ده‌كه‌ن‌و ههر خوێنێك كه‌ده‌ڕژێت ئیمام حوسێن بهنمونه دێننه‌وه". ج��ی��اوازی رهف��ت��اری سیاسیی عه‌ممار حه‌كیم‌و موقته‌دا س�ه‌در له‌م سه‌رده‌مه‌دا ره‌ن��گ��دان��هوهی ج��ی��اوازی��ی�هك��ان��ی نێوان ئایه‌تووڵاڵ موحسینی حه‌كیم‌و ئایه‌تووڵاڵ خومه‌ینییه. له‌ئاماژه‌ی ئایه‌تووڵاڵ موحسینی حه‌كیم به‌جیاوازییه‌كانی ده‌ورانی ئیمام حوسێن‌و ئیمام حه‌سه‌ن ده‌كرێ بوترێ كه‌بنه‌ماڵه‌ی حه‌كیم سهر به‌قوتابخانه‌ی ئیمام ح �هس �هن �ن‌و بنه‌ماڵه‌ی سه‌در سهر به‌ئیمام حوسێن.
ئا :هیوای سه‌لیمی
ئایه‌توڵاڵ عیلمانییه‌كه ی ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید ئه‌بولقاسمی خویی بڕوای به‌ویالیه‌ت فه‌قیهو تێكه‌ڵكردنی دین‌و دهوڵهت نه‌بوو ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید ئه‌بولقاسمی خویی له‌مه‌رجه‌عه ناسراوه‌كانی جیهانی شیعه‌یه ،له‌نۆڤه‌مبه‌ری 1899له‌شاری خویی سهر به‌پارێزگای ئازه‌ربایجانی رۆژئ��اوای ئێران له‌دایكبوو .باوكی ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید عه‌لی ئه‌كبه‌ری خویی له‌كه‌سایه‌تییه ناسراوه‌كانی ئایینی ئێران بوو ،كه له‌دوای به‌رپابوونی شۆڕشی مه‌شرووته له‌ئێران واڵتی به‌جێهێشت‌و له‌شاری نه‌جه‌ف نیشته‌جێ بوو. سه‌ید ئه‌بولقاسمی كوڕی سه‌ید عه‌لی ئه‌كبه‌ر چه‌ند ساڵ دواتر‌و له‌ساڵی 1912له‌سیانزه ساڵیدا هاوڕێ لهگهڵ براكه‌ی بهناوی سه‌ید عه‌بدوڵاڵ بۆ ههمیشه ئێرانی به‌جێهێشت‌و گه‌یشته الی باوكی له‌شاری نه‌جه‌ف. سه‌ید ئه‌بولقاسمی خویی له‌شاری نه‌جه‌ف تا ته‌مه‌نی 21 ساڵ سه‌رقاڵی خوێندنی ئه‌ده‌بیاتی عهرهب بوو ،دواتر چووه قوتابخانهی ئایینی شاری نه‌ج هف‌و لهژێر دهستی كۆمه‌ڵێك كه‌سایه‌تی ئایینی شیعه‌ی ناسراوی وهك شێخ شه‌ریعه‌‌و مه‌هدی مازه‌نده‌رانی‌و زیائه‌دینی عێراقیو محمه‌د حوسێنی نائینی ده‌ستیدایه فێربوون‌و خوێندنی ئایینی. ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید ئه‌بولقاسمی خویی ب��ووه گه‌وره‌ترین كه‌سایه‌تی ئاینی شیعه له‌نه‌جه‌ف‌و دواتر به‌ده‌رجه‌ی ئیجتهاد‌و مه‌رجه‌عییه‌تی شیعه گه‌یشت‌و وهك ناسراوترین‌و سه‌ركه‌وتووترین مامۆستای ئایینی شیعه‌ش ناوبانگی دهرك��رد .كه‌سایه‌تییه ناسراوه‌كانی وهك ئایه‌تووڵاڵ سیستانی ،ئیمام موسای سه‌در، محهمهد باقری سه‌در ،عه‌الئه‌دینی به‌حرالعلوم‌و زۆر كه‌سی ناسراوی دیكه قوتابی ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید ئه‌بولقاسمی خویی ب��وون‌و تهنانهت ده‌ره‌ج��هی ئیجتهادی ئایه‌تووڵاڵ سیستانی لهالیهن ئه‌وه‌وه په‌سه‌ندكراوه. ناوبراو ده‌یان ناوه‌ندی ئیسالمی له‌واڵته جیاجیاكانی جیهان ك��رده‌وه‌‌و ئێستاش له‌زۆربه‌ی واڵت��انو بهتایبهت لهئهمریكا، به‌ریتانیا ،فه‌ڕه‌نسا ،واڵتانی عه‌ره‌بیی كه‌نداو‌و زۆر واڵتی دیكه ناوه‌نده ئیسالمییه دامه‌زراوه‌كان لهالیهن سه‌ید ئه‌بولقاسمه‌وه كراوه‌ن. ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید ئه‌بولقاسمی خویی زیاتر له 43به‌رهه‌می نووسراوی له‌باره‌ی ئایینه‌وه ههیه كه‌ناسراوترینه‌كانی بریتین له: اجود التقریرات ،البیان فی علم التفسیر ،نفحات االعجاز فی علوم القران ،منهاج الصالحین فی بیان احكام الفقه. ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید ئه‌بولقاسم 7كوڕ‌و 5كچی بوو كه‌كوڕه‌كانی ئه‌مانه بوون :سه‌ید جه‌مالی خویی ،سه‌ید عه‌باسی خویی، سه‌ید عه‌لی خویی ،سه‌ید عه‌بدولساحبی خویی ،سه‌ید محهمهد ته‌قی خویی ،سه‌ید عه‌بدولمه‌جیدی خویی‌و سه‌ید ئیبراهیمی خویی. ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید ئه‌بولقاسمی خویی بڕوای به‌ده‌سه‌اڵتی ئاینیی نهبووهو له‌وبڕوایه‌دابووه كه‌ده‌بێ ئایین‌و حكومهت لهیهك جیابكرێنه‌وه ،هاوكات لهباری سیاسییهوه بڕوای به‌سیستمی ک��ۆم��اریو نه‌مانی دیكتاتۆری ب���ووه .به‌توندی دژای�هت��ی تیۆری ویالیه‌تی فه‌قیهی كردووه ،ئهو تیۆره‌ی كه له‌ئێران‌و لهسهردهستی ئایه‌تووڵاڵ خومه‌ینی‌و هاوبیرانی بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌كرا .له‌وبڕوایه‌دابوو كه‌ویالیه‌تی فه‌قیه هیچ پاساوێكی شه‌رعی‌و ئاینیی نییه ،هاوكات باسی له‌وه‌ش ده‌كرد كه‌بارودۆخی ئێستا بۆ به‌رپابوونی حكومهتی ئیسالمی به‌هیچ شێوه‌یه‌ك گونجاو نییه. ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید ئه‌بولقاسمی خویی هیچ ك��ات خۆی له‌سیاسه‌ت هه‌ڵنه‌قورتاند‌و له‌وباره‌وه درێژه‌ده‌ری رێگه‌ی مامۆستا ناسراوه‌كه‌ی ،میرزای نائینی بوو .ب�هردهوام قوتابیه‌كانیشی له‌وه‌ئاگادارده‌كرده‌وه كه‌سیاسه‌ت بۆ سیاسه‌تمه‌دارانه‌‌و پیاوانی ئایینی تهنیا كاریان ئامۆژگاریكردن‌و ك��اری كۆمهاڵیهتیو فه‌رهه‌نگی له‌كۆمه‌ڵگه‌یه. دژایهتیكردنی تیۆری ویالیه‌تی فه‌قیه لهالیهن ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید ئه‌بولقاسمی خویی ب��هردهوام دهسهاڵتدارانی ئێرانی ئازارده‌دا ،تهنانهت باس له‌وه‌ده‌كرێت كه‌ئایه‌تووڵاڵ خومه‌ینی لهسهردهمی ژیانیدا چه‌ندان جار كه‌سی بۆالی ناردووه‌‌و داوای لێكردووه كه لهو بڕیاره‌ی پاشگه‌زبێته‌وه. له‌ساڵه‌كانی كۆتایی ته‌مه‌نی بههۆی پشتیوانیكردنی له‌گروپه چه‌كداره‌كانی شیعه له‌كاتی شه‌ڕی یه‌كه‌می كه‌نداو لهالیهن حكومهتی به‌عسه‌و ه كه‌وته ژێر گوشار‌و سه‌ره‌نجام له 8ی ئابی 1992له‌شاری نه‌جه‌ف كۆچی دوایی كرد. چه‌ند كوڕی ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید ئه‌بولقاسمی خویی لهالیهن حكومهتی بهعسهوه تیرۆركران ،تهنیا كوڕی به‌جێماو له‌ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید ئه‌بولقاسمی خویی سه‌ید عه‌بدولمه‌جیدی خویی بوو كه‌پاش روخانی حكومهتی بهعس بۆ عێراق گه‌ڕایه‌وه‌‌و ئه‌ویش چه‌ند رۆژ دوای گهڕانهوهی له‌حه‌ره‌می ئیمام عه‌لی لهالیهن الیه‌نگرانی موقته‌دا سه‌دره‌وه بهر چه‌قۆ درا‌و گیانی له‌ده‌ستدا.
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
14تایبه‌ت
نه‌ژاد ،ئیتاڵعات ی بچوككرده‌وه ئیتاڵعاتی ئێرانی ئهو وه‌زاره‌ته‌ی به‌ده‌وڵه‌تی ناو دهوڵهت ده‌شوبهێنرا، سه‌روگوێ كراو ده‌سه‌اڵته‌كان ی درا به‌پاسداران
هیوای سه‌لیمی له‌واڵتانی دراوسێی عێراق له‌گه ڵ دامه‌زراندنی هه‌رده‌وڵه‌تێك‌و هاتنه‌كایه‌ی ههر سیستمێكی سیاسی ،هاوكات دامه‌زراوه‌یه‌كی سیخوڕی دامه‌زراوه ،كه‌چاودێری هاوواڵتیانی كردووه‌‌و به‌شێوازێك زۆرج��ار په‌نایان بردووه‌ت ه بهر تیرۆرو كوده‌تا له‌هه‌ریه‌ك له‌واڵتانی توركیا، سوریا ،ئێران‌و عێراق. ئیتاڵعاتی ئێران وهك یهكێك لهو ده‌زگا سیخوڕیان ه كه‌چه‌ند س��اڵ پ��اش هاتن ه سهر ك��اری كۆماری ئیسالمی دام���هزراوه، تا ئێستاكه‌ش رۆڵی بینو‌ه له‌هێشتنه‌وه‌ی سیستمی سیاسیی ئێران‌و چاودێریكردنی هاوواڵتیان. ئ �هم �هش له‌كاتێكدای ه ك�ه‌چ��االك��ی��ی ئهو دام���ه‌زراوه‌ی��� ه تهنانهت ب�هن��اوخ��ۆی ئێران نه‌وه‌ستاوه‌ته‌وه‌و په‌لی هاویشتووه‌ت ه زۆربه‌ی واڵتانی جیهان. ئهم ده‌زگ��ا سیخوڕیان ه بهپێی ئهو رۆڵه‌ی كه‌گێڕاویانه‌و ئهو ئه‌ركه‌ی پێیان سپێراوه، زۆرج����ار ب �ه‌ده‌وڵ �هت��ێ��ك ل �هن��او ده‌وڵ��هت��دا ده‌شوبهێنران .ئیتاڵعاتی ئێرانی پاش هاتنه‌سه‌ركاری ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد بهكردهوه په‌راوێزخراو سوپای پاسداران وهك بڕیارده‌ری سهرهكی واڵت جێگه‌ی ئیتاڵعاتی گرته‌وه. دامه‌زراندنی ئیتاڵعاتی ئێرانی پێشنیازی پێكهێنانی وه‌زاره‌ت��ی ئیتاڵعات لهسهردهمی كابینه‌ی میرحسێنی موسه‌وی به‌كه‌ڵكوه‌رگرتن له‌گه‌اڵڵه‌كانی محهمهد عه‌لی ره‌جایی سه‌رۆك كۆماری تیرۆركراوی حكومهتی ئێران ،ههروهها بهرنامهی ناوخۆیی ده‌زگای هه‌واڵگری حكومهتی پێشووی ئێران ئاماده‌كرا‌و له‌رێكه‌وتی ئابی 1983وهزارهتی ئیتاڵعاتی ئێرانی دامه‌زرا. ل�هدوای راده‌ستكردنی گه‌اڵڵه‌ی پێكهێنانی وه‌زاره‌ت���ی ئیتاڵعات به‌په‌رله‌مانی ئێران، چ��وار بیرۆك ه بۆ چۆنیه‌تی به‌ڕێوه‌بردن‌و چاودێریكردنی ئهو رێكخراوه‌ی ه هاته‌ئاراوه‌‌و ئهو مهسهلهی ه مشتومڕێكی زۆری لێكه‌وته‌وه. بهشێك پێیانوابوو كه‌ده‌بێ لهژێر چاودێری س��وپ��ای پ��اس��داران��دا ب��ێ��ت ،به‌شێكیتر ده‌یانویست لهژێر چاودێری ده‌زگای دادوه‌ریدا بێت ،كۆمه‌ڵێك له‌په‌رله‌مانتارانیش پێیانوابوو كه‌ده‌بێ لهالیهن سه‌رۆك كۆماره‌و‌ه چاودێری بكرێت‌و بهشێكی دیكهش رابه‌ری حكومهتی ئێرانیان به‌باشترین چاودێر بۆ ئهو رێكخراو‌ه داده‌ن��ا .سه‌ره‌نجام به‌پێشنیازی كابینه‌ی حكومهتی موسه‌وی‌و له‌سه‌رداوای ئایه‌تووڵاڵ خومه‌ینی ئیتاڵعات كرای ه وه‌زاره‌تێكی سهر به‌حكومه‌ت‌و وه‌زاره‌ت��ێ��ك��ی وهاڵم����دهرهوه به‌په‌رله‌مان .هاوكات جه‌خت له‌وه‌ش كرایهوه كه‌نابێ ئهو رێكخراوه‌ی ه له‌چوارچێوه‌ی هێڵ ه گشتییه‌كانی راب���هری ك��ۆم��اری ئیسالمی بترازێت. به‌دامه‌زراندنی وه‌زاره‌ت��ی ئیتاڵعاتی ئێرانی ه �هری �هك � ه له‌ئیتاڵعاتی س��هر به‌سوپای پاسداران‌و به‌شی هه‌واڵگری دادستانی شۆڕش هه‌ڵوه‌شایه‌وه .له‌ماوه‌ی ئهو چه‌ند ساڵه‌ی دوای سه‌ركه‌وتنی شۆڕشی ئیسالمی ،ده‌زگایه‌كی تایبه‌تی هه‌واڵگری‌و زانیاری بوونی نهبووهو 14الیه‌نی گرنگی وهك سوپای پاسداران‌و دادس��ت��انو كۆمیته‌كانی ش��ۆڕش ،س�هرۆك وه‌زیرا ن بۆخۆیان ده‌زگای تایبه‌تی هه‌واڵگری‌و زانیاریان ه�هب��ووه‌‌و ل���هدوای دامه‌زراندنی وهزارهتی ئیتاڵعات ههموو ئه‌ندامانی چاالك لهو ئۆرگانان ه پێكهاته‌ی سهرهكی وهزارهتی
ئیتاڵعاتیان پێكهێنا. م����ح����هم����هدی ره‌ی ش���هه���ری وهك ی �هك �هم��ی��ن وه‌زی��ری ئیتاڵعاتی ئ��ێ��ران��ی ه��هڵ��ب��ژێ��ردرا‌و ب���ه‌وش���ێ���وه چ���االك���یو ئیتاڵعات هه‌ڵسوڕانی ك��ه‌دوات��ر ب��هو ج��ۆره‌ی ك���ه‌چ���اودێ���ران ب��اس��ی دهكهن بووه گه‌وره‌ترین ده‌زگای تیرۆرو تۆقاندن ده‌ستیپێكرد. بهپێی ی��اس��اك��ان به‌ده‌ستهێنانی زانیاریی ه ئه‌منییه‌كان ،چاودێریكردنی ت��ۆڕه سیخوڕییه‌كانی واڵت��ان��ی دهرهك��ی، به‌ده‌ستهێنانی زانیاری لهسهر دوژمنانی ح��ك��وم �هت��ی ئ���ێ���ران‌و س��ی��خ��وڕی ل �هس �هر ئۆپۆزیسیۆنی به‌رهه‌ڵستكاری حكومهتی ئێران وهك گرنگترین ئه‌ركه‌كانی وهزارهتی ئیتاڵعات ده‌ستنیشانكران ،ب���هاڵم ئهو ئه‌ركان ه بوون ه بهشێك له‌ئه‌ركه‌كان‌و دواتر وهزارهتی ئیتاڵعات وهك گه‌وره‌ترین ده‌زگای سه‌ركوت رۆڵی بینی .تیرۆر ،ئه‌شكه‌نجه، بێسه‌روشوێنكرد ن ب��ووه ك��اری رۆژان��هی وهزارهتی ئیتاڵعات. قۆناغی تیرۆرو تۆقاندن دێته‌ئاراوه ئ��هگ��ه‌رچ��ی ك���ۆك���ردن���هوهی زان���ی���اریو وهاڵم��دان �هوه به‌حكومه‌ت‌و پهرلهمان وهك یاسایه‌ك لهسهرهتای دامه‌زراندنی ئیتاڵعات ده‌ستنیشانكرا ،ب��هاڵم دوات���ر وه‌زاره‌ت���ی ئیتاڵعات وهك هێزێكی كاریگه‌ر په‌لی هاویشت ه ناو گه‌م ه ئابووری‌و سیاسییه‌كانی ناوخۆی ئێران‌و وهك ده‌زگایه‌كی ره‌ها چاالكی ده‌كرد .له‌دوای مردنی ئایه‌تووڵاڵ خومه‌ینی، عه‌لی فه‌الحیان وهك دووه‌م��ی��ن وه‌زی��ری وه‌زاره‌ت����ی ئیتاڵعات دهس��ت��ی به‌كاركرد‌و وه‌زاره‌ت���ی ئیتاڵعات ب�هو گۆڕان ه پێینای ه قۆناغێكی نوێ .قۆناغێك كه‌جگ ه له‌كوشتن‌و تیرۆرو ئه‌شكه‌نج ه هیچ شتێكی دیك ه بۆ ئهو ده‌زگا مانای نه‌بوو ،تهنانهت ئاشكرابوونی بهشێك له‌چاالكییه‌كانی ئیتاڵعات لهو سه‌رده‌مه‌دا گه‌وره‌ترین زیانی دیپلۆماسیشی لهئاستی نیۆده‌وڵه‌تی لهحكومهتی ئێران دا. ل �هو ق��ۆن��اغ�هدا ئ���هوهی ب��ۆ ن��اوخ��ۆی واڵت ده‌گه‌ڕایه‌و‌ه بریتیبوو له‌گرتن ،ئه‌شكه‌نجه‌‌و كوشتنی ن��هی��اران��ی س��ی��اس��ی ،ل �هب��اری ن��ێ��ودهوڵ��هت��ی��ش��هوه ت����ۆڕه س��ی��خ��وڕی‌و تیرۆریستییه‌كانی ئیتاڵعات بهههموو جیهان گه‌یشت‌و چ �هن��دان ت��ی��رۆری ن��اس��راو لهو سه‌رده‌مه‌دا پێكهات. ت��ی��رۆری راب���ه‌ران���ی حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران قاسملو‌و شه‌ره‌فكه‌ندی له‌نه‌مسا‌و ئه‌ڵمانیا ،شاپوری به‌ختیار دوایین س��هرۆك وه‌زی��ران��ی حكومهتی پاشایه‌تی
له‌فه‌ڕه‌نسا ،كه‌سایه‌تیی ه ناسراوه‌كانی سوننه‌ی ئێران ،كوشتنی داریوش‌و په‌روانه‌ی فروهه‌ر له‌كه‌سایه‌تیی ه سیاسیی ه ناسراوه‌كانی ئێران، تیرۆری سدیقی كه‌مانگه‌ر له‌رابه‌رانی ناسراوی كۆمه‌ڵ ه له‌كوردستانی عێراق ،تیرۆری غواڵمی زه‌ب �هردهس��ت له‌رابه‌رانی كۆمه‌ڵه‌‌و حیزبی كۆمۆنیستی ئێران له‌قوبرس ،بهسهدان كادر‌و پێشمه‌رگه‌ی كۆمه‌ڵه‌‌و دیموكرات‌و الیه‌ن ه سیاسییه‌كانی دیكه لهههرێمی كوردستان. لهسهردهمی عه‌لی فه‌الحیان كه‌سی ناسراوی ئیتاڵعات سه‌عیدی ئیمامی وهك ناسراوترین به‌رپرس بۆ كوشتن‌و پیالن ه تیرۆریستییه‌كانی ئیتاڵعات راس��پ��ێ��را .س�هع��ی��دی ئیمامی به‌رێنوێنی عه‌لی فه‌الحیان كۆمه‌ڵێك كاری كرد كه‌به‌شێكیان بریتی بوون له: گ��واس��ت��ن �هوهی م��ووش��هك ب��ۆ به‌لجیكا به‌مه‌به‌ستی پ��هالم��اردان��ی بنكه‌ی ناتۆ كه‌هه‌رایه‌كی گ�هورهی جیهانی لێكه‌وته‌وه‌‌و ل�هدوای ئاشكرابوونی ئهو مه‌سه‌له‌یه لهژێر گوشاری خامنه‌یی راب�هری ئێران سه‌عیدی ئیمامی له‌جێگری به‌شی ئه‌منی ئیتاڵعات البرا ،بهاڵم چاالكییه‌كانی سه‌عیدی ئیمامی له‌به‌شه‌كانی دیكه درێژه‌ی پێدرا. ه �ه‌وڵ��دان ب��ۆ موشه‌كبارانكردنی بنكه‌ی رێ��ك��خ��راوی موجاهدینی خه‌ڵقی ئێران له‌ئه‌ڵمانیا كه‌دواتر ئهو پالنه ئاشكرابوو. كوشتنی راب���ه‌ران���ی مه‌سیحیی ئێرانی له‌شاری شیراز ،ههروهها گرنگترین كه‌یسی وهزارهتی ئیتاڵعات ك ه له‌ئێراندا به‌كوشتن ه زنجیره‌ییه‌كان ناسراو و عه‌لی فه‌الحیان‌و سه‌عیدی ئیمامی لهو پرۆژه‌دا به‌شداربوون. له‌دوای هاتنه‌سه‌ركاری خاته‌می‌و ئاشكرابوونی رۆڵ��ی ئیتاڵعات له‌كوشتن ه زنجیره‌ییه‌كان كه‌كوشتنی ده‌ی���ان رۆشنبیر‌و ن��ووس� هرو چاالكوانی سیاسیی ئێرانی لێكه‌وته‌وه، سه‌عیدی ئیمامی ده‌ستگیركرا‌و دوات��ر له‌زینداندا خۆی کوشت‌و عه‌لی فه‌الحیانیش له‌سه‌ركار البرا. عه‌بدوڵاڵ شه‌هبازی مێژووناسی ناسراوی ئێرانی ئاماژه ب��ه‌وه‌ده‌دات كه‌كارمه‌ندانی وه‌زاره‌ت���ی ئیتاڵعات لهسهردهمی عه‌لی فه‌الحیان بهردهوام لهرێگهی ئه‌رگه‌نه‌كۆنی توركیاوه سه‌ردانی ئیسرائیلیان كردووه، دوایین زانیارییه‌كان سه‌باره‌ت به‌هه‌واڵگری‌و سیخوڕی له‌موسادی ئیسرائیلهوه فێربوون. لهكوردستاندا رۆڵێكی جیاوازتری بینیوه ئیتاڵعات بۆ خهڵكی كوردستانی رۆژهه‌اڵت ناوێكی ناسراوه‌‌و هه‌ركه‌سێك پێ بنێته ئ��ی��ت�ڵاع��ات�هوه گ���ه‌ڕان���هوهی زه‌ح��م �هت �ه. ل �ه‌ف �هرم��ان��گ �هی ئیتاڵعاتی ش��اره‌ك��ان��ی كوردستان توندترین شێوازه‌كانی ئه‌شكه‌نجه ئ �هن��ج��ام��دراوه‌‌و ده‌درێ����ت ،له‌ئیتاڵعاتی شاره‌كانی كوردستان بابه‌تێك بهناوی یاسا‌و لێپرسینه‌وه گاڵته‌جاڕ‌و گه‌مه‌یه‌كی بێمانایه. دروستكردنی ه���ه‌زاران ت��ۆڕی سیخوڕی بۆ چاودێریكردنی ئۆپۆزیسیۆنی كوردی
بهشێكی گرنگ له‌كاره‌كانی ئیتاڵعات لهكوردستان ب��ووه ،ههموو تیرۆره‌كانی ئ�هن��دام��ان��ی ئۆپۆزیسیۆن ل �هب��اش��ووری كوردستان لهالیهن ئیتاڵعاتی شاره‌كانی كوردستانی ئێرانه‌وه چ��اودێ��ری ك��راوه. دروستكردنی چه‌ندان گروپی وهك ئاگره سووره‌‌و راپه‌ڕین لهالیهن كه‌سانێكی وهك كه‌مال م��اوه‌ت�یو هاوڕێكانی به‌فه‌رمانی وهزارهتی ئیتاڵعاتی شاره‌كانی كوردستانی ئ��ێ��ران ب���ووه‌‌و ده‌ی���ان ت��ی��رۆری سیاسیی لهسهردهستی ئهوان به‌ڕێوه‌چووه. سووتاندنی پشتی ده‌ستگیركراوه‌كان به‌ئوتو ،ده‌رهێنانی دان به‌پالیس ،بڕینه‌وه‌ی ئه‌ندامانی ل�ه‌ش‌و كوشتن‌و زۆر ره‌فتاری دیكه بهشێك له‌هه‌ڵسوكه‌وتی وه‌زاره‌ت��ی ئیتاڵعاتی ئێرانی لهكوردستان بووه. دروستكردنی ت��ۆڕی سیخوڕی لهههرێمی ك��وردس��ت��انو چ��اودێ��ری��ك��ردن��ی حیزبه ئێرانییه‌كان ،ههروهها كۆكردنه‌وه‌ی زانیاری لهسهر حیزبه ده‌سه‌اڵتداره‌كانی باشووری كوردستان بهشێكی دیكه له‌چاالكییه‌كانی ئیتاڵعات لهكوردستان بووه. لهسهردهمی خاته‌میدا گۆڕان پێكدێت لهگهڵ هاتنه سه‌ركاری خاته‌می فه‌زایه‌كی ك��ران �هوهی رێژه‌یی باڵی بهسهر ئێراندا كێشا .ت��اراده‌ی �هك سانسۆر‌و بهربهست لهسهر چاپه‌مه‌نی‌و رۆژنامه‌كان هه‌ڵگیراو و پێداچوونه‌وه‌یه‌ك لهههموو بواره‌كاندا هاته‌كایه‌وه .وهزارهتی ئیتاڵعات له‌وشوێنانه بوو كه‌كه‌وته‌به‌ر په‌الماری ریفۆرمیسته‌كانی ناو ئێران‌و ل�هدوای كۆكردنه‌وه‌ی زانیاری تهواو لهسهر كه‌یسی كوشتنه زنجیره‌ییه‌كان كۆمه‌ڵێك بابه‌تی نوێ هاته‌ئاراوه. لهژێر فشاری خاته‌می ،قوربانعه‌لی دوڕی ن �ه‌ج �ه‌ف ئ��اب��ادی ك �ه ل��هو س��هردهم��هدا وه‌زی��ری ئیتاڵعات بوو ،له‌راگه‌یه‌نراوێكدا پرۆژه‌ی كوشتنه زه‌نجیره‌ییه‌كانی خسته ئهستۆی كۆمه‌ڵێك له‌به‌رپرس‌و مه‌ئمووره سه‌ره‌ڕۆكانی وه‌زاره‌ت��ی ئیتاڵعات‌و دواتر ل�ه‌ژێ��ر ف��ش��اری خامنه‌یی ئیجازه ن �ه‌درا دهستی عه‌لی فه‌الحیان له‌وباره‌وه ئاشكرا بكرێت .نه‌جه‌ف ئابادی دواتر له‌وه‌زاره‌تی ئیتاڵعات دووركه‌وته‌وه‌‌و عه‌لی یونسی وهك وه‌زیری ئیتاڵعاتی حكومه‌ته‌كه‌ی خاته‌می دهستی به‌كاركرد. لهسهردهمی خاته‌میدا شێوازی كاركردنی رابردوو البرا‌و وهزارهتی ئیتاڵعات له‌چه‌شنی ده‌زگ��ا هه‌واڵگرییه‌كانی واڵتانی دیكه بۆ هێڵی راستهقینهی خ��ۆی كه‌بریتی بوو له‌كۆكردنه‌وه‌ی زانیاری گه‌ڕایه‌وه .لهبهرانبهر ئ �هو ب��ارودۆخ��هدا خامنه‌یی كه‌هه‌میشه سه‌رۆكایه‌تی توندڕه‌وه‌كانی ئێرانی كردووه، ده‌زگایه‌كی هاوشێوه‌ی ئیتاڵعاتی لهناو ئیتاڵعاتدا دامه‌زراند. هه‌رچه‌نده ده‌زگ��ای دام���ه‌زراوی دهستی خامنه‌یی نهیتوانی به‌شێوه‌ی یاسایی‌و
فهرمی خۆی بسه‌پێنێت‌و نهیتوانی ئیتاڵعات بۆ راب��ردوو بگه‌ڕێنێته‌وه ،بهاڵم بهردهوام كۆمه‌ڵێك چاالكی وهك سه‌ركوته‌كانی سه‌رشه‌قام ،ههڕهشه ،كۆكردنه‌وه‌ی زانیاری لهسهر وه‌زیره‌كانی خاته‌می ئه‌نجامدا‌و ل��هدوای چ��وون��ه‌ده‌ره‌وه‌ی دوڕی نه‌جه‌ف ئ��اب��ادی له‌ئیتاڵعات ،ل�هن��او ئیتاڵعاتدا كۆمه‌ڵێك كهس لهژێر چاودێری راسته‌وخۆی خامنه‌یی چاالكی كردووه. به‌گشتیی لهسهردهمی خاته‌میدا گۆڕانكاری له‌ره‌فتاری ئیتاڵعاتدا دروستبوو ،هه‌وڵدرا ئیتاڵعات وهك ده‌زگایه‌كی سهر به‌حكومه‌ت هه‌ڵسوكه‌وت ب��ك��ات‌و ل�ه‌ژێ��ر كۆنتڕۆڵ‌و چاودێری یاساكانی حكومهت ده‌رنه‌چێت. لهسهردهمی ئه‌حمه‌دی نه‌ژددا په‌راوێزخرا له‌دوای هاتنه‌سه‌ركاری حكومهتی ئه‌حمه‌دی ن �ه‌ژاد بۆ جارێكیتر وه‌زاره‌ت���ی ئیتاڵعات به‌ره‌وڕووی گۆڕانكاری بووه‌وه .كابینه‌كه‌ی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد غواڵمحوسێنی ئه‌ژه‌یی وهك وه‌زیری ئیتاڵعات هه‌ڵبژارد‌و بۆ جارێكیتر ئیتاڵعات كه‌وته‌وه دهستی باڵی راستی دهسهاڵت .بهاڵم ئه‌مجاره‌یان قورسایی هێز لهناو وهزارهتی ئیتاڵعاتدا لهالی الیه‌نگرانی ریفۆرمیسته‌كانی ئێران ب��وو ،هه‌ربۆیه ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد كه‌وته هه‌وڵ بۆ گێڕانه‌وه‌ی وهزارهتی ئیتاڵعات بۆ ساڵه‌كانی سه‌رده‌می عه‌لی فه‌الحیان .ل �هو ئ��اراس��ت�هدا دوات��ر كۆمه‌ڵێك گۆڕانكاری له‌وه‌زاره‌تی ئیتاڵعاتدا رویدا‌و زۆر له‌كه‌سه ناسراوه‌كانی كۆنی ئهو وه‌زاره‌ته لهسهر كاره‌كانیان دوورخرانه‌وه. حاج حه‌بیبوڵاڵ جێگری تایبه‌تی ،خه‌زایی له‌ناوه‌ندی دژه سیخوڕی ،مه‌نسوورزاده، حاج كازم ،شه‌فیعی ،دكتۆر فیروزئابادی‌و زۆر كه‌سی دیكه له‌كاره‌كانیان دوورخرانه‌وه. هاوكات حوسێنی تایب‌و ئه‌حمه‌دی سالك له‌سوپای پاسدارانه‌وه وهك چاودێر بۆ ئهو وه‌زاره‌ته هه‌ڵبژێردران‌و دواتریش حه‌یده‌ری موسڵحی ب���ووه وه‌زی����ری ئیتاڵعاتی حكومهتی ئێران. ل�هك��ات��ی هاتنی ئ �ه‌ح��م �هدی ن����ه‌ژاده‌وه هه‌وڵده‌درێت ك �ه‌وه‌زاره‌ت��ی ئیتاڵعات بۆ سه‌رده‌مانی تیرۆرو تۆقاندن بگه‌ڕێته‌وه‌‌و ل���هدوای ه�هم��وو ه�ه‌وڵ�هك��ان سه‌ره‌نجام ل��ه‌رۆژان��ی راب����ردوو ئهنجومهنی ب��ااڵی ئاسایشی نهتهوهیی ئێران به‌په‌سه‌ندكردنی بڕیارنامه‌یه‌ك دهستی وهزارهتی ئیتاڵعات لهههموو ئه‌ركه ناوخۆییه‌كان كورتكرده‌وه، ههروهك چاوه‌ڕوان ده‌كرا سوپای پاسداران ئ �هرك��ی پ��اراس��ت��ن��ی واڵت‌و سه‌ركوتی پێسپێرا. ئێستا وهزارهتی ئیتاڵعات تهنیا له‌بواری س��ی��خ��وڕی��ك��ردن ل�ه‌ئ��اس��ت��ی دهرهوهی سنوورهكانی ئ��ێ��ران چ��االك��ی دهك��ات‌و هاوكات ئیتاڵعاتی سهر به‌سوپای پاسداران بهكردهوه جێگه‌ی ئیتاڵعاتی له‌ناوخۆی ئێراندا گرتووه‌ته‌وه.
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
کۆمێنت 17 فایه‌ق سه‌عید
جيهانبينی پهروهرده
مارتی ئاهتیساری چی له‌سه‌رمێزی دانوستاندنی كوردو تورك دهبینێ؟ ئا :دهستوور مارتی ئاهتیساری س �هرۆك كۆماری پێشووی واڵتی فینله‌ندا ،براوه‌ی خه‌اڵتی نۆبێڵی ساڵی پارو ناوبژیوانی كاراو به‌توانای پرۆسه‌ی ئاشتكردنه‌وه‌و پێكهێنان له‌چوارقوڕنه‌ی جیهانی 30ساڵی رابردوودا، بۆ یه‌كه‌مین جار سه‌ردانی باكووری كوردستانی كردو چاوی ب�هش��اره‌داری دیاربه‌كر عوسمان بایده‌میرو چه‌ندان كه‌سایه‌تی ناسراوی سیاسیی باكووری كوردستان له‌وان ه ئه‌حمه‌د تورك‌و ئایسێل توغلوك، كه‌وت. مارتی ئاهتیساری كه‌سه‌رۆكی رێكخراوی "سی ئێم ئای" ،وات ه رێكخراوی ده‌سپێشخه‌ری بۆ چاره‌سه‌ری قه‌یران ،ئه‌ركی سه‌رۆكایه‌تی "كۆمیسیۆنی سه‌ربه‌خۆی پ��ێ��وهن��دی��دار ب���هت���ورك���ی���ا"(Independent )Commission on Turkeyی سهر به‌یه‌كێتی ئه‌وروپاشی له‌ئه‌ستۆیه .ئاهتیساری خ��ۆی له‌دامه‌زرێنه‌رانی ئ�هو كۆمیسیۆنه‌یه .ئهو كۆمیسیۆن ه ك ه له‌ساڵی 2004دا دام���ه‌زرا ،جگه له‌مارتی ئاهتیساری چه‌ندان سیاسه‌توانی ناسراو و كۆمیسێری پێشووی كۆمیسیۆنی به‌ڕێوه‌به‌ریی یهكێتی ئه‌وروپاشی له‌خۆگرتووه .ساڵێك دوای دامه‌زراندنی ئهو كۆمیسیۆنه‌و باڵوبوونه‌وه‌ی یه‌كه‌مین راپۆرتی هه‌ڵسه‌نگاندنه‌كانی ،وتووێژه‌كانی ئه‌ندامێتی یهكێتی ئه‌وروپا لهنێوان توركیاو الیه‌نی ئه‌وروپاییدا ده‌ستیپێكرد .هیچ گومانی تێدانیی ه كه‌روانگه‌ی ئهو كۆمیسیۆن ه (ب ه له‌به‌رچاوگرتنی سه‌نگی سیاسیو ئه‌خالقیی ئه‌ندامانی) كاریگه‌ری زۆری لهسهر ده‌ستپێكردنی وتووێژه‌كانی ئه‌ندامێتی لهگهڵ توركیادا ههبووه. ئ��هرك��ی ئ���هو كۆمیسیۆن ه ئ���هوه ب���ووه كه له‌ڕوانگه‌یه‌كی "كارناسانه" راپۆرت سه‌باره‌ت به‌الیه‌نه چاك‌و خراپه‌كانی پێوه‌ندیدار به‌وه‌رگیرانی توركیا له‌یه‌كێتی ئه‌وروپادا ئاماده‌بكات .ئهو كۆمیسیۆنه له‌ساڵی 2004دا یه‌كه‌مین راپۆرتی خۆی سه‌باره‌ت به‌ره‌وشی توركیا له‌روانگه‌ی یهكێتی ئه‌وروپاوه ئاماده‌كرد .په‌یامی یه‌كه‌مین راپۆرتی ئهو لیژنه‌یه‌ی ئاهتیساری سه‌رۆكایه‌تی ده‌كرد لهیهك وشه‌دا "به‌ڵێ" بۆ وه‌رگیرانی توركیا له‌یه‌كێتی ئه‌وروپادا بوو. پاش ئهو ته‌نگ‌ژانه‌ی لهو چه‌ند ساڵه‌ی رابردوودا به‌تایبه‌تی لهالیهن چه‌ند واڵتێكی به‌هێزی ئه‌وروپا وانه ئه‌ڵمانیاو فه‌ڕه‌نسا بۆ پرۆسه‌ی وتووێژه‌كان له پێكهاتوون‌و به‌تایبه‌تی بههۆی ئهو كه‌ش ه نێگه‌تیڤه‌ی بهرانبهر به‌وه‌رگیرانی توركیا له‌یه‌كێتی ئه‌وروپادا، له‌نێو بیروڕای گشتی زۆر له‌واڵتانی یهكێتی ئه‌وروپادا ب�هدی��دهك��رێ ،كۆمیسیۆنی بێالیه‌نی پێوه‌ندیدار به‌توركیا له‌ساڵی 2009دا دووه‌مین راپۆرتی خۆی ب�ڵاوك��ردهوه .ئاهتیساری بهخۆیو هاوكارانیه‌وه النیه‌كه‌م ل�ه 12ش��اری گ �هورهی ئ�ه‌وروپ��ادا ههوڵی باڵوكردنهوه ی روونكردنه‌وه‌ی ناوه‌ڕۆكی راپۆرته‌كه‌ی خۆیان داوه .په‌یامی سه‌ره‌كیی راپۆرتی ساڵی 2009ی كۆمیسیۆنه‌ك ه راشكاوان ه بوو" :بهبێ توركیا، یهكێتی ئه‌وروپا وهك كلوپی واڵت ه كریستیانه‌كان ده‌مێنێته‌وه‌و ئهوه لهبهرژهوهندی ئه‌وروپادا نییه". ئاهتیساری ئهو قسه‌یه‌ی له‌چه‌ندان سێمینارو وتووێژدا دووپاتكردووه‌ته‌و‌ه ك ه "دڵساردكردنه‌وه‌ی توركیا به‌دانی ههر به‌ڵێنێك جگ ه له‌وه‌رگیرانی پڕاوپڕی وهك ئه‌ندامێكی یهكێتی ئه‌وروپا ،ن ه لهبهرژهوهندی توركیایه‌و ن ه لهبهرژهوهندی ئه‌وروپا" .له‌راپۆرتی دووه‌م���ی "كۆمیسیۆنی س �ه‌رب �هخ��ۆ"دا مهسهلهی وه‌رگ��ی��ران‌و وه‌رنه‌گیرانی توركیا ل��ه‌زۆر ب��واره‌وه هه‌ڵسه‌نگێندراون. هه‌رچه‌ند مهسهلهی توركیا وهك بازاڕێكی گهورهی ئابووری لهالی هك‌و بوونی حه‌شیمه‌تێكی گه‌نجی كارا له‌الیه‌كی دیكهوه وهك خاڵ ه پۆزه‌تیڤه‌كانی ئه‌ندامێتی توركیا له‌داهاتووی یهكێتی ئه‌وروپادا ده‌نرخێندرێ، بهاڵم واپێده‌چی هۆشی ئاهتیساری‌و هاوكاره‌كانی زۆتر الی نه‌خشی جیۆپۆله‌تیكی توركیا وهك ئه‌كته‌رێكی گرنگی هاوكێش ه ناوچه‌ییه‌كانی رۆژهه‌اڵتی ناوین بێت .به‌ئاگایی بهرانبهر به‌رۆڵگێڕیی ه به‌رچاوه‌كانی توركیا له‌هاوكێشه‌كانی پاشه‌ڕۆژی ناوچه‌ی رۆهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‌و هێڵه‌كانی به‌ریه‌ككه‌وتنی دنیای ئیسالم‌و ئه‌وروپایه ،كه‌ئاهتیساری‌و هاوكارانی پێیانوای ه كه به‌ئه‌ندامبوونی توركیا له‌یه‌كێتی ئه‌وروپادا كاریگه‌ری پۆزه‌تیڤی یهكێتی ئه‌وروپا لهسهر هاوكێشه‌ی ناوچه كێشه‌داره‌كانی ده‌وروبه‌ری زیادده‌كا.
به‌كورتییه‌كه‌ی جه‌وهه‌ری راپۆرتی ساڵی 2009ی كۆمیسیۆنی سه‌ربه‌خۆ لهو په‌یامه‌دا كورت ده‌بووه‌وه ك ه "قازانجه‌كانی ئه‌ندامێتی توركیا له‌یه‌كێتی ئه‌وروپادا له‌گێچه‌ڵه‌كانی زۆرت��رن" .لهراستیدا ئهو راپۆرته كه‌بێگومان ده‌ربڕی بیروباوه‌ڕه‌كانی ئاماده‌كاره‌كانی‌و له‌پێشیانه‌و‌ه پرێزیدێنت مارتتی ئاهتیساری بوو، په‌یامێكی به‌هێزی پشتیوانی بوو له‌توركیاو هه‌وڵێكی لێبڕاوان ه بوو بۆ هاندانی هێزه ئه‌ورپاییه‌كان تا سه‌باره‌ت به‌وه‌رگرتنی توركیا له‌یه‌كێتییه‌كه‌یاندا، ده‌ستوبرد بكهن. هه‌رچه‌ند ئهو راپۆرت ه پرسه‌كانی پێوه‌ندیدار ب �هت��ورك��ی��ای ل�هگ�هل��ێ��ك روان���گ���هی جیاجیاوه هه‌ڵسه‌نگاندبوو ،بهاڵم ره‌نگ ه خاڵی جێی سهرنجی ئهو راپۆرت ه ب ه ك هف‌و كوڵ ه به‌تایبه‌تی بۆ ئێمه‌ی كورد ئهوه بێت ك ه له‌سه‌رله‌به‌ری ئهو راپۆرته‌دا به‌تاك ه یهك وشه‌ش باسی مهسهلهی كورد له‌توركیادا نه‌كراوه! ئهم ه چی ده‌گه‌یه‌نێت؟ ئه‌ی چوونی ئێستای ئاهتیساری بۆ دیاربه‌كر له‌پای چی؟! ره‌نگ ه بۆ تێگه‌یشتن له‌مه‌رامی مارتی ئاهتیساری‌و شێوه‌ی نزیكبوونه‌وه‌ی له‌كێشه‌كان وه‌بیرهێنانه‌وه‌ی چه‌ند خاڵێك پیویست بێت: .1مارتی ئاهتیساری "باوكی سه‌ربه‌خۆیی نامیبیا" له‌ساڵه‌كانی 1970ی زایینی ،ناوبژیوانی شه‌ڕی سڕبه‌كان‌و ناتۆ له‌ساڵی 1999و ئاماده‌كاری پێشنیازی سه‌ربه‌خۆیی كۆسۆڤۆ له‌ساڵی 2008 داو ئه‌ندازیاری ئاشتی لهههرێمی ئاچه‌و پێكهێنانی ئاچه‌ییه‌كان‌و حكومهتی ئه‌ندۆنیزیا له‌چوارچێوه‌ی پرۆژه‌یه‌كی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ریی ناوچه‌یی ئاچه‌ییه‌كان له‌ساڵی 2005دایه .ئهوانهی مارتی ئاهتیسارییان ناسیوه‌و له‌سه‌ریان نووسیوه ،ده‌ڵێن ئهو كابرایه به‌ئاسانی تێكهڵ به‌پرۆسه‌یه‌ك نابێت كه‌ئومێدی لێ به‌دی نه‌كا .پڕاگماتیسمی ئاهتیساری ئاوای پێ دهوێ .به‌وه‌شه‌و‌ه ئهو حاشا لهو راستیی ه ناكا ك ه لهو شوێنه‌دا كه‌ئه‌گه‌ری شكان‌و سه‌رنه‌كه‌وتن له‌ئارادایه، مرۆڤی ن��اوب��ژی��وان دهب��ێ "ره‌وای�هت��ی��ی ئه‌خالقیی كرده‌وه‌كانی بكا به‌بنه‌مای هه‌وڵه‌كانی" .پرسیار لێره‌دا ئهوهی ه ك ه ئایا به‌دیكردنی تروسكایی هیوا، یان هانده‌ر‌ه مۆڕاڵییه‌كان یاخود هه‌ردووكیان پێكهوه ئاهتیساریان والێكردوو‌ه كه‌خۆی له‌كێشه‌ی پرۆسه‌ی ئاشتی نێوان كوردو حاكمانی توركیادا وه‌ربدا؟ .2ئاهتیساری له‌چاوپێكه‌وت ه رۆژنامه‌وانییه‌كانی له‌دیاربه‌كر ،زۆر به‌كه‌می لهسهر پرسی كورد وچانی گ��رت .ئهو به‌جه‌خته‌و‌ه ئ �هوهی وه‌بیرده‌هێنایه‌وه ك�ه‌ئ�هو ل�ه‌چ��وارچ��ێ��وهی پرس ه پێوه‌ندیداره‌كان به‌مه‌سه‌له‌ی وه‌رگرتنی توركیا له‌یه‌كێتی ئه‌وروپادا قسه‌ده‌كا .راشكاوی‌و قسه‌له‌ڕووبوون له‌تایبه‌تمه‌ندییه ن��اس��راوه‌ك��ان��ی دی��ك �هی م��ارت��ی ئاهتیساریی‌یه. راستییه‌كه‌شی ئهوهی ه كه‌ئاهتیساری وهك خۆی وتوویه‌تی "خه‌ریكی ئامادهكردنی راپۆرتێكی نوێیه لهسهر توركیا" .ب �هاڵم ئایا وه‌دواخستنی باسی كورد له‌راپۆرته‌كانی ئاهتیساریدا چی ده‌گه‌یه‌نێ؟ ئهوه لهكاتێكدا كه‌هه‌تا ساڵی پاریش ئاهتیساری، مهسهلهی یه‌كگرتنه‌وه‌ی دوو به‌شه‌كه‌ی قوبرسی به‌گرێ پووچه‌كه‌ی وتووێژه‌كانی یهكێتی ئه‌وروپا لهگهڵ توركیا داده‌نا. ده‌كرێ هه‌ڵوێسته‌كانی تا ئێستای ئاهتیساری بهرانبهر به‌پرسی كورد له‌چوارچێوه‌ی هه‌ڵوێستی گشتیی یهكێتی ئه‌وروپاشدا هه‌ڵسه‌نگێنین .یهكێتی ئه‌روپا له‌ماوه‌ی النیكه‌م 10ساڵی رابردوودا ئهگهر بێده‌نگه‌شی لهسهر مهسهلهی ك��ورد له‌توركیادا نه‌كردبێ ،ئ�ه‌وا له‌باشترین حاڵه‌تدا مه‌سه‌له‌كه‌ی له‌چوارچێوه‌ی "پرسی پێشێلكارییه‌كانی مافی مرۆڤ له‌باشووری رۆژهه‌اڵتی توركیا"دا فۆڕموول ه كردووه. تهنانهت لهو شوێنانه‌شدا كه‌باس ل ه "پرسی كورد" كه به‌ره‌هه‌ندێكی مافی مرۆڤیدا له‌توركیا كراوه ،باسه شۆڕكراوه‌ته‌وه .ئایا سه‌فه‌ری ئاهتیساری بۆ دیاربه‌كر هێما ی شێلگیربوونه‌وه‌ی هه‌ڵوێستی سیاسیی یهكێتی ئه‌وروپا بهرانبهر به‌پرسی كورد له‌توركیایه؟ .3ئاهتیساری له‌دیاربه‌كر راشكاوانه وتوویه‌تی ك ه "ههتا چاره‌سه‌رێكی دیمۆكراتیك بۆ پرسی كورد نه‌بیندرێته‌وه ،توركیا له‌یه‌كێتی ئ��ه‌وروپ��ادا وهرن��اگ��ی��رێ" .ئاخۆ ئ �هو هه‌ڵوێسته راشكاوانه‌یه ،نیشانه‌ی گۆڕان له‌ریزبه‌ندی مه‌سه‌له گرنگه‌كانی پێوه‌ندیدار به‌توركیا الی ئاهتیساریی ه یا ئاشكراكردنی هه‌ڵوێستێك ه ك ه به‌شێوه‌ی تاكتیكی
وه‌دواخ��راب��وو؟ ئ�هوان�هی وت �هو هه‌ڵوێسته‌كانی 6 ساڵی رابردووی ئاهتیساری سه‌باره‌ت به‌توركیایان ئاگا لێ بێت ،ده‌زانن كه‌ئاهتیسار ی له‌قسه‌ی خێر زیاتر هیچی لهسهر توركیا نه‌وتووه .ناوبژیوانی سه‌ركه‌وتوو كه‌سێك ه كه‌الیه‌نه‌كانی كێش ه متمانه‌ی پێ بكهن .ئایا هه‌نگاونانی ئاهتیساری بهرهو دیاربه‌كر، ئاماژه‌ی ه به‌وه‌ی كهئهو ناوبژیوان ه لێهاتووه‌ی ئاشتی، له‌دڵنیابوونی الیه‌نی سه‌رسه‌ختتری كێشه‌كه ،واته توركیا له‌نیازپاكیی خۆی دڵنیابووه ،بۆی ه كوردوته‌نی وه‌خۆ كه‌وتووه؟! یهك راستی هه‌ی ه كه‌ئاهتیساری راشكاوانه‌و ناڕاشكاوان ه ده‌ری بڕیوه :ئاهتیساری له‌گۆشه‌نیگای ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی� ه بااڵكانی توركیا له‌پێوه‌ندی لهگهڵ یهكێتی ئه‌وروپادا بۆ چاره‌سه‌ری پرسی كورد له‌توركیا دهڕوانێ ،روانگه‌یه‌كی پۆزه‌تیڤ كه‌چاره‌سه‌ری پرسی كورد وهك ده‌سكه‌وتێك بۆ توركیا ،وهك هه‌نگاوێكی گهورهی تر بۆ نزیكبوونه‌وه‌ی زی��ات��ری توركیا ل �هك��ۆڕی واڵت�� ه ئه‌وروپاییه‌كان ده‌نرخێنێ .نابێ كاریگه‌ری سایكۆلۆژیی ئهم رێكاره به‌كه‌م بگیردرێت .الیه‌نگری شێلگیری وه‌رگیرانی توركیا له‌یه‌كێتی ئه‌ورپادا ،خه‌مخۆران ه توركه‌كان بۆ به‌جێگه‌یاندنی ئهو مه‌رجان ه هان ده‌دا ك ه "رێككه‌وتنی كۆپنهاگن" ده‌یخات ه ئه‌ستۆیان! .4بهاڵم ئاخۆ ئهم ئاشتیخواز‌ه كۆنه‌كاره‌و ئهم ناوبژیوان ه كاركوشته‌یه‌ی ئاشتی ،به‌ڕاستی چی به‌كورد ره‌وا دهبینێ؟! له‌كۆتاییه‌كانی وتارێكدا كه‌مانگی فێبریوه‌ری ئه‌مساڵ له‌فۆڕوومێكی كۆلیژی ئیالهیاتی زانكۆی هێلسینكی ،لهژێر ناوی "دهوڵهتانی یهكێتی ئه‌وروپاو كڵێسه‌كان ،وهك به‌دیهێنه‌رانی ئاشتی" پێشكه‌شیكرد ،مارتی ئاهتیساری ئهوهی دركاند كه‌ئه‌زموونی سی ساڵ كاركردن بۆ ئاشتی ئهوهی پێ سه‌لماندوو‌ه ك ه "كۆتایی پێهێنان به‌شه‌ڕ ئهوهنده ی بنیاتنانی ئاشتییه‌كی دادپه‌روه‌رانه ،زه‌حمه‌ت نییه". ئاخۆ ئاشتیه‌كی دادپ �ه‌روه‌ران � ه له‌كه‌یسی ئاڵۆزی كورده‌كانی باكوورو توركیادا چۆن وه‌دی دێت؟ بۆ ئهوهی ئاشتی نێوان كوردو تورك مه‌رجه‌كانی دادپه‌روه‌ری تێدا ره‌چاوبكرێت ،دهبێ كورد تا كوێ لهسهر ماف ه نه‌ته‌وایه‌تییه‌كانی دانوستان بكا؟ ئهزموون ه سه‌ركه‌وتووكانی "ئاشتیسازی" الی مارتی ئاهتیساری وهاڵمێكی یه‌كالكه‌ره‌و‌ه بهو پرسیاره ناداته‌وه .ئهگهر كه‌یسی كۆنفلیكته‌كانی ئه‌فه‌ریقا له‌ساڵه‌كانی 1970و باڵكان له‌ساڵه‌كانی سه‌ره‌تای هه‌زاره‌ی نوێدا ،مافی سه‌ربه‌خۆیی بۆ نامیبیاییه‌كان‌و كۆسۆڤۆییه‌كان لێ كه‌وته‌وه ،له‌كه‌یسی ههرێمی ئاچه‌دا ،ئاهتیساری به‌فۆڕمووله‌كردنی مافی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی خۆجێی ئاچه‌ییه‌كان له‌چوارچێوه‌ی دهوڵهتی یه‌كگرتووی ئه‌ندۆنێزیادا قه‌ناعه‌تی كرد .وادیار‌ه مه‌رجی بنه‌ڕه‌تیی دادپه‌روه‌ران ه بوونی ئاشتی الی ئاهتیساری ره‌زامه‌ندیی دوو الیه‌نی كێشه‌كه‌ی ه لهسهر ئهو شتانه‌ی له‌سه‌ریان پێكهاتوون ،نهك كۆمه‌ڵێك پره‌نسیپی ئابستراك. .5ههم الیه‌نی كوردی دیداره‌كه‌ی ئاهتیساری‌و شاند‌ه یاوه‌ره‌كه‌ی له‌دیاربه‌كرو ههم رێبه‌رانی دیكه‌ی كورد له‌ناوخۆی توركیادا پێیان لهسهر ئهوه داگرتوو‌ه كه‌ده‌بێ له‌رێی دیالۆگه‌و‌ه زه‌مین ه بۆ ئاشتیو پێكهاتن خۆش بكرێت .پێش درێ��ژه‌دان به‌سه‌فه‌رو بینینی رێبه‌رانی توركیا ،ئاهتیساری واوه‌ت��ری��ش چوو و باسی له‌به‌ڕێز عه‌بدوڵاڵ ئۆجاالن‌و پارتی كاركه‌رێن كوردستانیش كرد .لهراستیدا شتێك نه‌ما سه‌باره‌ت به‌الیه‌نه‌كان وتووێژ‌و دانوستان كه‌ئاهتیساری باسی نه‌كردبێ .ده‌مێنێته‌و‌ه ئهو پرسیاره‌ی ئهگهر هات‌و ههموو الیه‌نه‌كان راستهوخۆ یان ناڕاسته‌وخۆ كه‌وتن ه پ��رۆس�هی دانوستانێكه‌و‌ه كه‌ئاهتیساری دهك��رێ باشترین‌و گونجاوترین ناوبژیوانی بێت ،دهبێ بیری داهێنه‌رانه‌ی ئاهتیساری چ فۆڕموولێك بۆ پێكهێنانی الیه‌ن ه ناكۆكه‌كان ببینێته‌وه؟ چه‌ند ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر یهكێك له‌هاوكاره‌كانی ئاهتیساری له‌ناوه‌ندی ده‌سپێشخه‌ری بۆ چاره‌سه‌ری قه‌یران "ئای ئێم سی" ،له‌وه‌سفی هێزی داهێنانی ئاهتیساری له‌بینینه‌وه‌ی رێگاچاره‌ی نوێ بۆ كێشه‌ی الیه‌ن ه ناكۆكه‌كاندا ،بۆی باسده‌كردین ك ه "نمون ه ئهو مێزه‌ی هۆ لهوێ دایه‌و لهبهر چاوی ئێمهدا هیچی لهسهر نییه ،ئاهتیساری له‌ناكاو شتێكی لهسهر ده‌بینێته‌وه". گه‌لۆ ،مێزی دانوستانی كوردو تورك كه‌تا ئێستا جگ ه له‌دڕك‌و داڵی به‌دگومانی‌و نه‌فره‌ت هیچی تری لهسهر گبیره گوڵێكی نییه ،بڵێی ئهو ناوبژیوان ه پیره به‌ته لێكتێگه‌یشتنی لهسهر ببینێته‌وه؟
faiekk@hotmail.com
جیهانبینی پهروهرده دهستوور به‌جێده‌هێڵێ ئهگهرچی پهروهرده له‌م سااڵنه‌ی دواییدا پانتاییه‌كی گه‌وره‌تری له‌میدیاكاندا وه‌رگرتووه ،بهاڵم هێشتا به‌ئه‌ندازه‌ی گرنگی خۆیو گرفته ته‌شه‌نه‌كردووه‌كانی پ��هروهرده جێگای خۆی نه‌كردووه‌ته‌وه .هۆكاری ئهم گرفته‌ش ئهوهیه كه‌میدیای كوردی هێشتا نه‌به‌شی ئهوه زانست‌و زانیاری لهسهر پهروهرده پێیه‌و نه‌ئه‌وه‌نده كادری به‌تواناشی ههیه .ههموو رۆژنامه رۆژانه‌كان ك�ه‌رۆژن��ام�هی حیزبین كه‌مترین بابه‌ت لهسهر پ���هروهرده باڵوده‌كه‌نه‌وه .ئێستا ههر یهك له‌رۆژنامه‌كانی هاواڵتیو ئاوێنه وه‌كو زۆر هه‌فته‌نامه‌و باڵوكراوه‌ی دیكهش لهههموو ژمارهیهك الپه‌ڕه‌یه‌كیان بۆ پهروهرده ته‌رخانكردووه .ئهمهش به‌هه‌وڵی ههندێك رۆژنامه‌نووسی دڵسۆز هاتووه‌ته به‌رهه‌م ،كه‌خه‌می په‌روه‌رده‌یان لهگهڵ خۆیاندا هه‌ڵگرتووه .ئهمڕۆ چه‌ندان كهس ههیه كه‌خاوه‌نی گۆشه‌ی تایبه‌تی خۆیه‌تی ،بهاڵم به‌زۆری ههر ههفتهیهو لهسهر بابه‌تێكی تایبه‌ت ده‌نووسن‌و بواری سیاسیش زۆر زاڵه بهسهر ههموو ئهو گۆشانه‌دا .هۆكارێكی ئهم حاڵه‌ته ئهوهیه كه‌ئێمه كه‌سانی پسپۆڕمان له‌بواره جیاوازهكاندا زۆر كه‌مه‌و بهتایبهت له‌بواری په‌روه‌رده‌شدا نووسه‌ری پسپۆڕمان زۆر به‌ده‌گمه‌ن ده‌ستده‌كه‌وێت. له‌م روانگه‌یه‌وه ته‌رخانكردنی گۆشه‌یه‌كی هه‌فتانه‌ی تایبه‌ت به‌په‌روه‌رده كه‌ته‌نیا لهسهر خه‌مه‌كانی پهروهرده بڕوات لهالیهن هه‌فته‌نامه‌ی ده‌ستووره‌وه زۆر به‌رز ده‌نرخێنم .به‌نده به‌درێژایی 44ژماره‌ی ئهم گۆشه‌یه توانیم لهسهر دوو بابه‌تی په‌روه‌رده‌یی پێداگیری بكه‌م .یهكهم لهسهر ههموو گرفته هه‌نوكه‌ییه‌كانی په‌روه‌ده راوه‌ستاوم‌و بارودۆخه‌كه‌م شیكردووه‌ته‌وه‌و پێشنیازی خۆم خستووه‌ته‌ڕوو .ههر له‌م بواره‌شدا درێغیم نهكردووه له‌پشتیوانیكردنی ئهو كاره باشانه‌ی كه‌وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌و الیه‌نه‌كانی دیكه كردوویانه ،له‌هه‌مان كاتیشدا رهخنهی توندم ئاڕاسته‌ی ههمان ئهو الیه‌نانه‌ی س�ه‌ره‌وه ك��ردووهو له‌پێشی هه‌مووشیانه‌وه وهزارهتی پهروهرده .له‌م نێوه‌نده‌شدا تیشكم خستووه‌ته سهر جیهانبینی په‌ره‌وه‌رده‌یی لهالی سه‌ركرده سیاسییه هه‌ره گه‌وره‌كانی كوردو هه‌ردوو حیزبی دهسهاڵت كه بههۆی نه‌شاره‌زایی یان به‌رژه‌وه‌ندی حیزبیان رێگرێكی گه‌وره بوون له‌به‌رده‌م پێشخستنی بواری په‌روه‌رده‌دا. دووه‌م به‌گوێره‌ی توانا رووناكیم خستووه‌ته سهر قوتابخانه په‌وه‌رده‌ییه‌كان‌و لهسهر كه‌سایه‌تی‌و ك��اری پ���ه‌روه‌رده‌زان‌و ده‌روون��زان��ه گه‌وره‌كانیشم نووسیوه ك �ه‌رۆڵ��ی گ �هورهی��ان له‌گه‌شه‌سه‌ندنی بواری پ��هروهردهو گه‌شه‌سه‌ندنی مه‌عریفی مندااڵن‌و سیستمی فێركاریدا ههبووه .بۆ نمونه له‌نووسینی ك��وردی��دا م��ن وت��ارێ��ك��ی رێكوپێكم ل �هس �هر ژان پیاژێ نه‌خوێندووه‌ته‌وه ،بۆیه لهو گۆشانه‌دا چه‌ندان جار لهسهر تیۆرییه‌كانی ئهو راوه‌س��ت��اوم ،هه‌وڵمداوه پ �ه‌روه‌رده‌ك��اران‌و مامۆستایانی كورد بهو الیه‌نانه ئاشنا بكه‌م ،چونكه تا ئێستاش نووسینه‌كانی ئهو پیاوه به‌ردی بناغه‌ی سیستمی فێركاری واڵته پێشكه‌وتووه‌كان پێكدێنێت‌و رۆڵی گهورهی له‌چۆنیه‌تی مامه‌ڵه‌كردنی لهگهڵ مندااڵندا ههیه. رۆژنامه‌ی دهستوور به‌ده‌ركردنی پاشكۆیه‌كی تایبه‌ت به‌رۆژی جیهانی مندااڵن‌و پاشكۆیه‌كی دیكهش بۆ گفتوگۆكردنی لهسهر گه‌وره‌ترین قه‌یرانی په‌روه‌رده‌یی له‌كاتی په‌شیمانبوونه‌وه‌ی وهزارهتی پهروهرده له‌بڕیاری په‌رله‌مان‌و سه‌رۆكایه‌تی حكومهت كه‌تایبه‌ت بوو به‌دابه‌شكردنی نمره‌كان له‌قۆناغی ئاماده‌ییدا، كه‌وته پێش ههموو رۆژنامه‌كانی دیكهوه .ئهو گرفته گه‌وره‌یه‌ی وهزارهتی پهروهرده دروستیكرد تا ئێستاش هیچ رۆژنامه‌یه‌كی دیكه تهنانهت په‌روه‌نده‌ی تایبه‌تیشی بۆ دروستنه‌كرده‌وه. بۆیه له‌چه‌ندان گۆشه‌دا بههۆی شاره‌زابوون له‌شێوازی كاری وه‌زاره‌ت ئ�ه‌وه‌م بۆ ههموو الیه‌ك روونكرده‌وه كه‌وه‌زاره‌تی پهروهرده له‌م كابینه‌یه‌دا شاره‌زاییه‌كی خراپی له‌په‌روه‌رده‌دا ههیه .له‌م گۆشه‌یه‌دا هه‌وڵمدا ههندێك له‌جومگه‌كانی سیستمی په‌روه‌رده‌یی به‌تیۆرییه هاوچه‌رخه‌كانی جیهان ببه‌ستمه‌وه‌و ههمیشه ئ�هو لینكه لهههموو وتاره‌كانی ئ�هم گۆشه‌یه‌دا زیندووبووه .له‌الیه‌كی دیكه‌شه‌وه ئهم گۆشه‌یه بووه هۆی دروستكردنی لینكێكی گهورهی په‌یوه‌ندی لهگهڵ كۆمه‌ڵێك رۆژنامه‌نووس‌و مامۆستاو توێژه‌ری كۆمهاڵیهتیو خوێندكاری گه‌نجدا كه به‌مه‌به‌ستی گفتوگۆكردن لهسهر سیستمی فێركاری كوردستان دروستبوون. من پێموایه كاتی ئهوه هاتووه رۆژنامه كوردییهكان بایه‌خ ب�ه‌پ�هروهرده ب��ده‌ن‌و چه‌ندان گۆشه‌ی تایبه‌ت دروستبكه‌ن‌و به به‌رده‌وامی په‌روه‌نده‌ی تایبه‌ت به‌گرفته‌كانی پ �هروهرده بكهنهوه .ئهوهی من ده‌یبینم سه‌رجه‌می میدیا كوردییهكان زۆر كه‌مته‌رخه‌من بهرانبهر بهم پرسه .بۆ نمونه پهروهرده له‌كابینه‌ی شه‌شه‌مدا له‌چه‌ندان قه‌یرانی گ��ه‌وره‌دا دهژی، كهچی یهك په‌روه‌نده‌ی تایبه‌ت له‌میدیاكاندا نابینیته‌وه. دروسته ئێمه كه‌سی پسپۆڕمان كهمه ،بهاڵم تا ئهو راده‌یه‌ی من شاره‌زابم كۆمه‌ڵێك رۆژنامه‌نووسی خوێن گه‌رممان ههیه ك�ه‌زۆر به‌دڵسۆزییه‌وه ده‌یانه‌وێت كار بۆ پ��هروهرده بكهن. له‌م بواره‌شدا رهنگه ئهو جیهانبینه په‌روه‌رده‌ییه الوازه‌ی سه‌رنووسه‌ره‌كان هه‌یانه رێگر بێت له‌م بواره‌دا ،بهاڵم من هیوام بهو رۆژنامه‌نووسه خوێن گه‌رمانه زۆره كه‌بتوانن كاریگه‌ری خۆیان بهسهر سه‌رنووسه‌ره‌كانه‌وه بهجێبهێڵن. بهم دێڕانه ده‌مه‌وێ كۆتایی به‌دوا نووسینی خۆم له‌م گۆشه‌یه‌دا بهێنم‌و له‌الیه‌ك دهستی ههموو ئهوانه بگوشم كه‌رۆڵیان له‌دروستكردنی ئهم گۆشه‌یه‌دا هه‌بووه‌و له‌الیه‌كی دیكه‌شه‌وه ئهوه به‌خوێنه‌ره‌كانم رابگه‌یه‌نم كهئهو كاته‌ی تا ئێستا بۆ نووسینی ئهم گۆشه‌یه‌م ته‌رخانده‌كرد ،له‌مڕۆ ب��ه‌دواوه بۆ نووسینی كتێبێك لهسهر تیۆرییه‌كانی ژان پیاژێ ته‌رخانی ده‌كه‌م.
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
16کوردستانی
پشتگیری له‌خوێندن به‌زمان ی دایك زیاترده‌بێت ی دهستووری توركیا سه‌باره‌ت به‌ناسنامه‌ی هاوواڵتیبوون‌و زمانی خوێندن كێشه‌ی كورد له‌چاره‌سه‌ر نزیكده‌كاته‌وه گۆڕینی دوو ماده
ئا :محهمهد عه‌لی كه‌مال به‌گوێره‌ی راپۆرتێك ی رۆژنامه ی ته‌ره‌فی تورك ی گۆڕینی ماده‌كان ی 42و 66ی دهس��ت��وور ی هه‌میشه‌یی توركیا دهبێته رێ��گ�هی�هك بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی ك��ورد لهو واڵت �هدا، چونكه كورده‌كانی توركیا به‌له‌به‌رچاوگرتن ی ئ�هوهی كه‌زمانی توركی زمانی فهرمی بێت، س��وورن لهسهر ئ �هوهی پ���هروهردهو فێركردن له‌ناوچه كوردییه‌كاندا به‌زمانی دای��ك بێـت كه‌زمانی كوردییه. له‌دوای ریفراندۆمه‌كه‌ی رۆژ ی 12ی ئه‌یلول ی رابردوو لهسهر چه‌ند ماده‌یه‌ك ی هه‌مواركراو ی دهستوور ،گه‌رمترین رۆژه‌ڤی توركیا بریتیی ه له‌گفتوگۆ‌و مشتومڕه‌كان سه‌باره‌ت به‌ده‌ستوور ی نوێی ئهو واڵته.
له‌م نێوه‌نده‌دا پارت ی ئاشتیو یه‌كسان ی (به‌ده‌په) له‌ڕێی گۆڕینی ماده ی 66ی تایبه‌ت به‌ماف ی هاوواڵتیبوونه‌وه كه‌ده‌ڵێت "ههر كه‌سێك په‌یوه‌ندی ی هاوواڵتیبوون به‌واڵتی توركیاوه بیبه‌ستێته‌وه ت��ورك�ه" ،داوادهك���ات چهمك ی هاوواڵتیبوون له‌نێو دهس��ت��ووری توركیادا بگۆڕدرێت .ههروهك داوای گۆڕینی بڕگه‌یه‌ك ی م��اده ی 42ش دهك�هن كهتێیدا هاتووه "جگ ه له‌زمانی توركی هیچ زمانێك ی دیك ه وهك زمان ی دایك فێر ی هاوواڵتییه توركه‌كان ناكرێت" ،ب ه "ئهوهی په‌یوه‌ندی به‌زمانی دایكه‌و‌ه ههبێت، بهفهرمی بناسرێت". ه �ه‌رب �هم ج���ۆره‌ش گفتوگۆكان ل�هب��اره ی ده‌ستووره‌وه جارێكی دیكه تاو ی سه‌نده‌وه‌‌و وهاڵم��ی وته‌كه‌ی ئه‌ردۆگان كه‌وتبووی كهس داوای په‌روه‌رده‌مان به‌زمانی دایك لێنه‌كات، له‌شاری ئامه‌ده‌وه درای�هوهو بۆچوون ی ههموو
چین‌و توێژه‌كانی ش��اره‌ك�ه بریتییه ل �هوه ی "به‌له‌به‌رچاوگرتنی ئ���هوهی زم��ان�ی تورك ی زمانی فهرمی بێت ،ئێم ه له‌داواكار ی خۆمان كه‌په‌روه‌رده‌یه به‌زمان ی دایك وازناهێنین". ئ�ه‌ح��م�ه‌د ئاڵتانی ن��ووس��هرو ئه‌ندام ی هه‌میشه‌یی كۆنگره‌ی كۆمهڵگهی دیموكرات ی پێیوای ه پێویسته پێناسه‌ی هاوواڵتیبوون له‌ده‌ستووردا لهسهر بنهمای هاوواڵتیبوون بێت ،دابه‌ش نه‌كرێت بهسهر ئایین‌و مهزههبو ئه‌تن‌و پۆله جیاجیاكاندا .تان دهڵێت "دهبێت مافی پهروهرده به‌زمانه‌كان ی دیكه ی دهرهوه ی توركی بدرێت‌و دوو زمانی پ��هروهرده بوون ی هه‌بێـت .ئهگهر پارت ی داد‌و گه‌شه‌پێدان باس ی ده‌ستوورێكی دیموكراتی دهك��ات ،پێویست ه وه‌اڵمی ئهم خواستانه بداته‌وه". له‌الیه‌ك ی دیكهوه عه‌بدوڕه‌حمان كورت ی په‌رله‌مانتاری ئاكه‌په له‌شار ی ئامه‌د پێیوای ه
وشه‌ی تورك له‌پێناسه‌ی هاوواڵتیبووندا له‌دوا ی كوده‌تاكه ی 12ی ئه‌یلوله‌و‌ه له‌به‌ندینخانه‌كان ی شاری ئامه‌ددا بووه‌ته سه‌رچاوه‌ی دروستكردن ی كێشهو گیروگرفت .بۆیه دهڵێت "پێویست ه پێناسه‌ی هاوواڵتیبوون گفتوگۆی لهسهر بكرێت ،ب �هب��ڕوای م��ن ل �هدهس��ت��ووری نوێدا پێویستمان به‌پێناسه‌یه‌ك ه كه‌هیچ گوزارشتێك ی ئه‌تنی ت��ێ��دا ن�هب��ێ��ت .م��اف�ی پ����ه‌روه‌رده‌ش به‌زمانی دایك داخوازییه‌ك ی ره‌وایه ،ده‌توانرێ سه‌باره‌ت به‌ته‌كنیكی چاره‌سه‌ركردنی بیروڕا ب��گ��ۆڕدرێ��ت �هوه ،ب�هت��ای��ب�هت پێویست ه ئهو مامۆستایانه ی ده‌نێردرێن ه ناوچه‌كوردنشینه‌كان لهو مامۆستایانه بن كه‌زمانی كوردی ده‌زانن". ه��اوك��ات م��وزه‌ف��هر ده‌ی���هر به‌رپرس ی رێكخستنه‌كانی پارتی گهلی كۆمار ی (جه‌هه‌په) له‌شار ی ئامه‌د دهڵێت "له‌جیات ی ئهوهی بڵێین ههر كه‌سێك پهیوهندیی هاوواڵتیبوون به‌واڵت ی توركیاوه بیبه‌ستێته‌وه ت��ورك�ه ،ده‌توانین بڵێین ههر كه‌سێك پهیوهندیی هاوواڵتیبوون به‌كۆماری توركیاوه بیبه‌ستێته‌وه هاوواڵتی كۆماری توركیایه .چونك ه نابێت له‌ده‌ستووردا جیاواز ی ناسنامه ی ئه‌تن ی بكرێت .جگ ه له‌وه‌ش كوردهكان ،یان پێكهات ه ئه‌تنییه‌كان ی دیكه ی توركیا جگ ه له‌توركه‌كان ئهگهر بیانه‌وێت دهبێت به‌زمان ی دایكیان ماف ی په‌روه‌رده‌یان ههبێت". لهو الشه‌و‌ه سه‌دات یورتتاش ی په‌رله‌مانتار ی پێشووی پارت ی ده‌ت�ه‌پ�ه ب��ڕوای��وای�ه ئ �هوه ی كه‌چه‌ندان ساڵه رووده‌دات ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێت كه‌كێشه‌كان ل �هڕێ �ی ب��ی��ری ی��اس��اغ��ك��ردن‌و توندوتیژی‌‌و پاكتاوكردنه‌وه چاره‌سه‌رناكرێت. وتی "داخوازی زمانی دایك داخوازییه‌كی ئاڵۆز یان فه‌نتازی نییه ،بهڵكو بابه‌تێكه په‌یوه‌ند ی به‌بوونه‌و‌ه ههیه .كوردهكان كه‌موكوڕییان هه‌ی ه لهمافی هاوواڵتیبووندا ،ده‌وڵ�هت له‌سه‌ریه‌ت ی كه‌ئه‌م كه‌موكوڕییه پڕبكاته‌وه .مۆدێلێك كه‌دوو زمان تێیدا زامنی پهروهرده بن ،كاریگه‌رییه‌ك ی زۆری ل�ه‌چ��ارهس�هرك��ردن� ی كێشه‌ی ك��ورددا دهبێت". پ��ارێ��زه‌ر س���ه‌دات جنار دام �ه‌زرێ��ن �هر ی بزووتنه‌وه‌ی گه‌ڕانی ك��ورده دیموكراته‌كان له‌باره‌ی مافی پ��ه‌روه‌رده‌و‌ه دهڵێت "تهنانهت له‌ده‌ستوور ی ساڵ ی 1876یشدا هاتووه ههر نه‌ته‌وه‌یه‌ك دهتوانێ به‌زمان ی خۆی فێرببێ‌و بخوێنێ .ئهگهر ئهمڕۆ بڵێین ك��ورد ههیهو زمانی دایكیان لێ قه‌ده‌غ ه بكهین ،ئه‌وا ئهم ه زیاتر له‌وه‌ی دژایه‌تی كوردهكان بێت ،دژایه‌ت ی
كوردبوونه .پ�هروهرده به‌زمانی دایك مافێك ی ره‌وای��ه :لهعێراقو ئه‌ڵمانیا ،توركه‌كان ئهم مافه‌ی خۆیان به‌كاردێننن ،توركیاش لهئێستادا هه‌وڵ بۆ ئهم ه دهدات .ئه‌ی بۆچی ئهم هه‌وڵ ه بۆ كوردهكان نهبێت؟ زمانی فهرمی توركییه. نیشتمانی هاوبهش توركیایه .بهاڵم ئهم ه بهو مانایه نایه‌ت ههموو هاوواڵتیان توركن ،كێشه‌ك ه له‌به‌دیموكراتیبوونی كۆمهڵگهو كۆمهڵگه ی توركیدایه". هاوكات بایرام بۆزیه‌ل سهرۆكی پارتی ماف‌و ئازادی رایده‌گه‌یه‌نێت پێویست ه راستی فره‌ڕه‌نگ ی توركیا له‌ده‌ستووردا دیاریبكرێـت ،ئهوه ی گرنگ ه گۆڕین ی رۆحی ده‌ستووره‌كه‌یه .دهبێت وهك بنهما دان به‌مافی پ �هروهرده به‌زمانی دایكدا بنێین‌و چهمك ی هاوواڵتیبوون له‌ده‌ستووردا بگۆڕین .ههروهك ماف ی به‌كارهێنان ی دوو زمان بۆ پهروهرده بخرێته چوارچێوه ی یاساوه. راجی بیلیج ی به‌رپرسی ئۆفیسی رێكخراو ی مافهكانی م��رۆڤ ل �هش��اری ئ��ام�ه‌د ل�هب��اره ی هاوواڵتیبوونه‌وه دهڵێت "كاتێك تۆ ده‌ڵێیت ئهوه ی له‌توركیادا بژی ،توركه ،ئه‌وا مانای وای ه تۆ وتووت ه تا ئهو كاته‌ی كه‌توركیت ده‌توان ی مافه‌كان ی هاوواڵتیبوون به‌كاربهێنی .بهاڵم له‌بنه‌ڕه‌تدا دهبێت پێناسه‌یه‌ك بۆ هاوواڵتیبوون دابنرێت كه‌هیچ ناسنامه‌یه‌ك بریندارنه‌كات، له‌نزیكییه‌كی یه‌كسانه‌و‌ه ته‌ماشا ی ههمووان بكات .توركیا ئیمزا ی هه‌ریه‌ك له‌ڕاگه‌یه‌نراو ی جیهان ی مافهكانی م���رۆڤ‌و په‌یماننامه ی مافه‌كان ی مرۆڤی ك��ردووه ،بۆی ه دهبێت ئهو مه‌رجانه لهبهرچاو بگرێت". ره‌مزی عه‌زیز ئۆغڵو ی سهرۆكی "كورد ی ده‌ر" ئاشكرایده‌كات به‌پێ ی ئهو لێكۆڵینه‌وه‌یه ی ئ��هوان ك��ردووی��ان� ه ل���ه%60ی مندااڵنی كورد له‌قۆناغ ی سه‌ره‌تاییدا فێر ی زمان ی توركی ده‌بن، له%30شیان پێش ئهوه ی بچنه قوتابخان ه كه‌مێك ده‌زانن .ئهمهش واده‌كات فێربوون‌و گوزارشت له‌خۆكردن لهالی ئهو مندااڵنه زه‌حمه‌ت بێت. جگ ه له‌وه‌ش چه‌ند پیتێك هه‌ن له‌زمانی كوردیدا ك ه له‌توركیدا نین‌و بهپێچهوانهشهوه ،مندااڵن ی كورد ب��ه‌ره‌وڕووی ئهم زه‌حمه‌تییانه دهبنهوه ههر له‌قۆناغی سه‌ره‌تاییه‌وه .وت ی "پهروهرده به‌زمانی دایك ماف ی ههموو تاكێكه‌‌و پێویست ه له‌چوارچێوه‌ی ده‌ستوور‌و یاسادا رێكبخرێت". له‌رۆژنامه‌ی ته‌ره‌فه‌و‌ه
ئه‌مریكا دهیهوێت كورد له‌نابۆكۆدا به‌شداربێت ی بۆرییه‌كانی نابۆكۆ ده‌ده‌ن كورده‌كانی عێراق به‌ڵێنی پڕكردنه‌وه
ئا :محهمهد عه‌لی كه‌مال باڵیۆزێكی ئه‌مریكا رایده‌گه‌یه‌نێت زۆر گرنگه گ��ازی سروشتی به‌شه كوردییه‌كه‌ی عێراق بگاته ده‌روازه‌كانی تۆڕه‌كانی وزه‌ی واڵتانی باشووری ئه‌وروپا. ئه‌وروپا به‌نیازه كه‌رتی وزه‌ی واڵتانی ئه‌وروپی له‌چنگی روسیا ده‌ربێنێت ،بۆ ئهوهش رێگه‌ی وه‌رگرتنه‌وه‌ی ئهوهی پێی ده‌وترێت ت��ۆڕه بۆرییه‌كانی گواستنه‌وه‌ی باشووری یهكێتی ئه‌وروپا كه‌هێڵه بۆرییه‌كانی نابۆكۆش ده‌گرێته‌وه. ریچارد مۆرنینگستار باڵیۆزی ئه‌مریكا بۆ وزه‌ی ئه‌وراسیا له‌توركیاوه رایده‌گه‌یه‌نێت به‌شداریكردنی عێراق ل�ه‌پ��رۆژه‌ی نابۆكۆدا ناتوانرێ له‌پرۆژه‌كه جیابكرێته‌وه .وتی "ئێمه ئهوه به‌گرنگ ده‌زانین‌و ه �هروهك توركیاش بایهخی زۆر ب �هوه دهدات ك�ه‌دواج��ار گازی كورد له‌توانایدایه بهرهو باكوورو بۆرییه‌كانی باشووری ئه‌وروپا بڕوات". كۆنسۆرتیومی نابۆكۆ له‌ڤیه‌نناوه ئ��اش��ك��رای��ك��رد ك��ه‌ئ��هوان جه‌ختیان ل �هوه كردووه‌ته‌وه‌‌و فه‌رمانیشیان دهرك��ردووه كاره ئه‌ندازیارییه‌كانی ئ�هو بۆرییانه‌ی له‌واڵتی جۆرجیا‌و عێراقهوه دێن ،ببه‌سترێنه‌وه به‌بۆری سه‌ره‌كییه‌وه له‌توركیا. گرێبه‌سته‌كانی تایبه‌ت به‌وزه پێویستیان به‌ڕێككه‌وتنی هه‌ریه‌ك لهحكومهتی ناوه‌ندی به‌غداد‌و حكومهتی ههرێمی كوردی ههیه. باڵیۆزه‌كه‌ی ئه‌مریكا هیواشی خواست هه‌ردوو الیه‌نه‌كه لهسهر مه‌رجه‌كانی نابۆكۆ رێكبكه‌ون بۆ ئ �هوهی پرۆژه‌كه به‌ره‌وپێش
ب��چ��ێ��ت .ئ���هو ب��اڵ��ی��ۆزه راش��ی��ده‌گ�هی�هن��ێ��ت كه‌به‌شداری كورد ناكرێ‌‌و نابێ ببێت بهبێ رێككه‌وتن لهنێوان به‌غداد‌و هه‌ولێردا. م��اڵ��پ��هری ت���وده‌ی���ز زه‌م���ان���ی ت��ورك �ی باڵویكردهوه وه‌زیرێكی كورد رایگه‌یاندووه كێڵگه زه‌به‌الحه‌كانی گاز لهباكووری عێراق، بهو بڕه یه‌ده‌كه‌ی له‌گازی سروشتی هه‌یانه بۆ تهواوی بۆرییه‌كانی نابۆكۆ گاز دابینبكه‌ن. هیواكانی پڕكردنه‌وه‌ی بۆرییه‌كانی نابۆكۆ رۆژ به‌ڕۆژ زیاتر ده‌بن ،كه به‌هۆیه‌وه عێراق دهتوانێ
كێشه ناوخۆییه‌كانی واڵته‌كه‌ی له‌ڕێگه‌ی هێزو دابه‌شكردنی داهاته‌كانه‌وه چارهسهربكات. ماڵپه‌ڕه‌كه له‌زاری ئاشتی هه‌ورامی وه‌زیری سه‌رچاوه سروشتییه‌كانی حكومهتی ههرێمی كوردستانهوه باڵویكردووهتهوه كێڵگه‌كانی نهوت لهباكووری عێراق بهپێی خه‌ماڵندنه‌كان خاوه‌نی 100بۆ 200تریلیۆن پێ سێجا یاخود 3بۆ 6تریلیۆن مه‌تر سێجا گازی سروشتییه. ئهمهش زۆر لهو بڕه زیاتره كه بۆ به‌كارهێنانی ناوخۆ پێویسته ،وتویه‌تی "ئێمه باوه‌ڕمانوایه
ئهگهر بتوانین بیسه‌لمێنین 200تریلیۆن پێ سێجا گازمان ههیه ،ئه‌وا ده‌توانین تهواو ی پێویستییه‌كانی نابۆكۆ دابینبكه‌ین". عێراق یه‌كێكه لهو واڵتانه‌ی كه‌توانایه‌كی گ���هورهی ه�هی��هو ب �ه‌واڵت �ی كلیل داده‌ن��رێ��ت له‌دابینكردنی وزه‌دا بۆ نابۆكۆ ،ئهمهش لهالیهن ئه‌مریكا‌و یهكێتی ئه‌وروپاوه پێشنیازكراوه بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی پشتبه‌ستن بهو وزه‌ی�هی له‌روسیاوه وه‌ری��ده‌گ��رن ،ب�هاڵم تا ئێستاش پرۆژه‌كه ههندێك كێشه‌ی تێدایه كه‌په‌یوه‌ستن
به‌مسۆگه‌ركردنی دابینكردنی ئ �هو ب��ڕه ی كهپێویسته .نوری مالكی س�هرۆك وه‌زیری عێراق ساڵی رابردوو رایگه‌یاند عێراق ئاماده‌یی تێدایه بۆ دابینكردنی 15ملیار مه‌تر سێجا گازی سروشتی بۆ پرۆژه‌كه. كێشه‌كه ئ �هو جیاوازییانه‌ن لهنێوان هه‌ریه‌ك لهحكومهتی كوردیو ناوه‌ندیدا هه‌ن، به‌غداد رێگره له‌به‌رده‌م هه‌نارده‌كردنی ئهو وزه‌یه‌ی له‌ناوچه‌كه‌دا ههیه لهالیهن حكومهتی ههرێم ی كوردستانهوه .ئاشتی هه‌ورامی وتی "ئ �هوان گه‌شبینن ب �هوهی كێشه‌كانی نێوان ئه‌وان‌و به‌غداد چاره‌سه‌رده‌بن ،بهاڵم كوردهكان سوورن لهسهر ئهوهی هێزو داهاته‌كانی وزه دابه‌شبكرێن". هه‌ورامی ئهوهش وتووه كه‌هه‌ندێك كهس لهحكومهتی ن��اوه‌ن��دی تا ئێستاش خه‌ون به‌وه‌وه دهبینن كه‌ده‌سه‌اڵته‌كان لهدهستی تاكه كه‌سێكدا كۆبكرێنه‌وه ،هه‌رچه‌نده رێككه‌وتنێك هه‌ی ه لهنێوان الیه‌نه عێراقییه‌كاندا لهسهر ئهوهی فیدرالییه‌ت باشترین سیستمی حوكمڕانییه بۆ عێراق .بهبێ ئهوهی رێككه‌وتنێك لهسهر داخوازییه‌كانی كورد ههبێت. ماڵپه‌ڕی توده‌ی زه‌مان ئاماژه بهوه دهدات ك ه له‌حاڵه‌تی نهبوونی یاسا په‌یوه‌ندیداره‌كاندا، حكومهتی ناوه‌ندی دان بهو گرێبه‌ستانه‌دا نانێت ،ئهمهش تهنیا بۆ ئهوهیه ئهو بڕه وزه یه‌ده‌گه‌ی ناوچه‌كه نه‌خرێته نێو بازاڕی فرۆشی نێوده‌وڵه‌تییه‌وه .هه‌ورامی وتوویه‌تی "ئێمه به‌دوای داهاته‌وه نین ،داهات ده‌توانرێت بچێته‌وه ب�ه‌غ��داد‌و له‌وێوه دابه‌شبكرێته‌وه بهسهر ههموو عێراقدا .بهاڵم كێشه‌كه له‌وه‌دایه ئهوان داوای ههموو داهاته‌كه ده‌كه‌ن‌و به‌ڵێنتان ده‌ده‌ینێ كه‌هاوبه‌ش بین تێیدا".
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
د ۆسیه
19
كوردو سته‌‌مكاری
ی ره‌‌ق دهبێت ی میهره‌‌بان دڵ ئهوكاته
گوندێکی ئاشووری ،که‌ئێستا بووه‌ت ه نیشتمانی کورده‌کان
ئاریان محهمهد Arianma2001@yahoo.com ل �هوه ترسناكتر نییه میلله‌‌تی ژێرده‌‌سته لهگهڵ وه‌‌رگۆڕانی بۆ میلله‌‌تی سه‌‌رده‌‌ست، تهواوی ئاكاره‌‌كانی لێبورده‌‌یی‌و قبوڵكردنی ئه‌‌وی دی له‌‌ده‌‌ست بدات‌و خۆشی جارێكی تر ههمان ئهزموونی سته‌‌مكاری دهسهاڵتی پێش خۆی ده‌‌رهه‌‌ق به‌‌كه‌‌مینه‌‌كانی دیكه ئهزموون بكاتهوه .ئهم ترسه له‌‌خۆوه نییه ،بهڵكو مێژووی بزافی رزگاری ده‌‌وڵه‌‌تان‌و ئهزموونی زۆرێ��ك له‌‌ده‌‌وڵه‌‌تانی جیهان ئ �هوهی��ان بۆ جێهێشتووین. كورد له‌‌عێراقی عه‌‌ره‌‌بی‌و لهژێر سایه‌ی دروشمی برایهتی ك��وردو ع��هرهب ئه‌‌نفالی پێبه‌‌خشراو هه‌‌ڵه‌‌بجه‌ی پێبڕا ،لهو ده‌‌وڵه‌‌ته‌ی لهههناوی ئاگرو ئاسنه‌‌وه لهدایكبووه جگه له‌‌بیره‌‌وه‌‌ری زیندان‌و كاره‌‌سات‌و ماڵوێرانی، هیچی تر بهو خاكه‌‌یه‌‌وه نابه‌‌ستێته‌‌وه ،كهچی ئاكاری لێبورده‌‌یی‌و به‌‌های قبوڵكردنی ئه‌‌وی تر ،وایكردووه هیچ كات ئهو سته‌م‌و ئازاره وهرن �هگ��ۆڕێ بۆ دڵ��ڕهق�یو به‌‌چاوی تۆڵه‌‌وه ته‌‌ماشای نهتهوهی سه‌‌رده‌‌ست بكرێت ،رهنگه نمونه‌‌كه‌ی مهسعود بارزانی (سهرۆكی ههرێمی كوردستان) كه لهزۆر بۆنه‌‌دا لهبهرانبهر پرسی لێبورده‌‌یی ده‌‌یهێنێته‌‌وه ،نمونه‌ی لێبورده‌‌یی ك��وردی بێت ،ئه‌‌وكاته‌ی ل��هدوای راپه‌‌ڕینی ئ��ازاری 1991سه‌‌ربازه دیله‌‌كانی عێراقی، ئهوانهی لوله‌ی تفه‌‌نگه‌‌كانیان لهسهر دڵی خهڵك بوو ،پاش خۆبه‌‌ده‌‌سته‌‌وه‌‌دان به‌‌ڕێزه‌‌وه بهرهو ماڵه‌‌كانیان به‌‌ڕێكرانه‌‌وه ،بهاڵم بهپێی راپۆرته‌‌كانی هیومان رایتس وۆچ‌و میدیای جیهانی‌‌و تهنانهت نیگه‌‌رانیی كه‌‌مینه‌‌كانی كوردستانیش بێت ،ئێستا وه‌‌خته خه‌ت‌و خاڵه‌‌كانی ئهو لێبورده‌‌ییه بهرهو الوازی بچێت‌و چیدی كورد وهك نۆزده ساڵ بهر له‌‌ئێستا دڵنه‌‌رم نهبێت. ئه‌‌مجه‌‌د شاكه‌‌لی له‌‌وتارێكدا كه له‌‌ماڵپه‌‌ڕی (ك�ڵاورۆژن �ه)دا باڵویكردهوه ،ئاماژه به‌‌دوو رووداوی مێژوویی دهك��ات ،كهتێیدا كورد نمایشی س��ت�هم��ك��اریو دڵ��ڕهق��ی دهره���هق به‌‌كه‌‌مینه‌‌كان كردووه ،یه‌‌كێكیان لهسهردهمی پاشای كۆره‌‌ی ره‌‌واندزدا بووه ،كاتێك كوردانی ئ��ێ��زدی وهب���هر ه��ێ��رش‌و پ�هالم��ارك�هوت��وون‌و توندوتیژییان به‌‌رانبه‌‌ركراوه .كوشتنی مار شه‌‌معوونی ئه‌‌رمه‌‌نییش لهالیهن سمایل ئاغای شكاكه‌‌وه(سمكۆ) ،ئهوهی دووه‌‌میانه .ئهگهر ئ�هو دوو رووداوه ی���اده‌‌وه‌‌ری مێژووییه‌‌كی دووربێت له‌‌دڵڕه‌‌قی كوردو له‌‌وساته‌‌وه‌‌خته‌‌وه ه��هم��ووان ،بهههموو جیاوازییه‌‌كانییه‌‌وه لهسهر خوانی هاونشتمانی كۆبووبینه‌‌وه، ب��هاڵم ئێستا س �ه‌‌ره‌‌داوه‌‌ك��ان �ی دهركهوتنی ئ �هو دنیابینییه لهئاستی بچوكدا ههست پێده‌‌كرێت ،كه لهپاڵ گوتاری سیاسیی‌و ئاینی دهره��هق به‌‌كه‌‌مینه‌‌كان دهك��رێ��ت ،چ ئهوانهی كه‌‌رێكخراوه مرۆییه جیهانییه‌‌كان‌و راگهیاندنی نێوده‌‌وڵه‌‌تی ئاماژه‌‌یان پێده‌‌كه‌ن‌و چ ئهوانهش كه لهكوردستان باڵوده‌‌كرێنه‌‌وه‌‌و ناشاردرێنه‌‌وه ،لهوانهش ئهو هێرش‌و په‌‌الماره سیاسیی‌و ئاینییه‌ی ك��هدژی یه‌‌زیدییه‌‌كان له‌‌ساته‌‌وه‌‌ختی كوشتنی دوع��ادا دهرك �هوت، لهكاتێكدا كوشتنی دوعا تاوانێكی كۆمهاڵیهتی ب��ووه‌‌و هیچ پهیوهندیی به‌‌یه‌‌زیدییه‌‌كانه‌‌وه نهبووه ،دوا نمونهش ئهو وتاره ئاین‌و هه‌‌ڵمه‌‌ته دڵڕه‌‌قه‌‌یه كه‌‌پیاوانی ئاینیو هێزه سیاسییه
ئیسالمییهكان دژ ب�هوهرگ��رت��ن�ی پۆستی قائیمقامییه‌‌تی هه‌‌ڵه‌‌بجه لهالیهن كاكه‌‌ییه‌‌كه‌‌وه ب�هڕێ��وهی��ان ب��رد ،ئهمهش راستهوخۆ ئهو سهرهتا ترسناكه نیشانده‌‌دات ،كه‌‌ده‌‌رهه‌‌ق به‌‌كه‌‌مینه‌‌كان به‌‌ڕێوه‌‌یه. لهگهڵ ئهوهشدا لهچهند ساڵی رابردوودا‌و لهزۆر بۆنه‌‌دا زۆرینه‌ی توركمان‌و ئاشوریی‌و كلدان‌و یهزیدیو كاكه‌‌ییه‌‌كان ستایشی رۆڵی كوردیان ك��ردووه ،له‌‌پاراستنی مافه‌‌كانیان‌و پشتیوانیكردن له‌‌داخوازییه‌‌كانیان ،بهاڵم ئهوه رێگر نهبووه له‌‌نیگه‌‌رانی هه‌‌ندێكیان‌و هێرش‌و رهخنهی بهشێكی تریان ،ب�هڕای چاودێران ئهگهر لهو ژماره كه‌‌مه‌‌ش بهشێكیان بهكردهوه مامهڵهی خراپیان لهبهرانبهردا كرابێت‌و رۆڵ‌و سه‌‌نگیان لهپرۆسهی سیاسیی پشتگوێخرابێ‌و ئازادییه سیاسییه‌‌كانیان سنووردار كرابێت، ئهوه بهشێكیشیان ،وهك نماینده‌ی ئه‌‌جێندای دهرهك���یو تهنیا بۆ ناشیرینكردنی وێنه‌ی ئهزموونی كوردستان بهو رۆڵه هه‌‌ڵده‌‌ستن. كه‌‌مینه‌‌كان له‌‌چی نیگه‌‌رانن لهكۆتایی مانگی یانزه‌ی ساڵی رابردوو رێكخراوی هیومان رایتس وۆچ له‌‌راپۆرتێكدا داوای لهحكومهتی ههرێمی كوردستان ك��رد ك�هرێ��ز لهمافی كه‌‌مینه‌‌كانی ناوچه جێناكۆكه‌‌كان بگرێت‌و چیتر نه‌‌بێته ههڕهشه لهسهر ژیانی ئ�هو كه‌‌مینانه لهناوچهكانی ك �هرك��وك‌و موسڵ .ل�ه‌‌راپ��ۆرت�هك�هدا ئاماژه به‌‌وه‌‌كراوه كه‌‌یه‌‌زیدی‌و شه‌‌به‌ك‌و مه‌‌سیحییه‌‌كان لهژێر سایه‌ی دهسهاڵتدارانی كورددا رووبهڕووی هه‌‌ڕه‌‌شه‌‌و هێرش ده‌‌بنه‌‌وه‌‌و بهمهش ژیانیان دهكهوێته مه‌‌ترسییه‌‌وه .بۆ ئهمهش راپۆرته‌‌كه پشتی به‌‌لێدوانێكی حه‌‌نین قه‌‌دۆی (ئهندامی ئهنجومهنی نوێنه‌‌رانی عێراق ـ شه‌‌به‌‌ك) به‌‌ستووه كاتێك دهڵێت “شه‌‌به‌‌ك لهنێوان بۆمبی ته‌‌كفیرییه‌‌كان‌و لوله‌ی پێشمه‌‌رگه‌‌دا رووبهڕووی مهترسی دهبێتهوه“. م��اڵ��پ �ه‌‌ڕی (ئ �هن��ك��ی��دۆ)ی مه‌‌سیحیش ب �هر ل���هدوو س��اڵ ه��اوارن��ام�هی�هك�ی كلدان‌و سریان‌و ئاشووری باڵوكردووه‌ته‌‌وه كه‌‌تیایدا داوا له‌‌كۆمه‌‌ڵگه‌ی ن��ێ��ودهوڵ�هت�ی دهك��ات كه‌‌فریای كه‌‌مینه‌‌كانی كوردستانی عێراق بكه‌‌وێت ،بهتایبهت لهسنووری پارێزگای (ههولێرو دهۆك) بهو پێیه‌ی بههۆی فشاره سیاسییهكانهوه گونده‌‌كانیان پێ چۆڵكراوه‌‌و ناچاریش بوون ههرێم بهجێبهێڵن ،هاوارنامه‌‌كه ئاماژه به‌‌وه‌‌شده‌‌كات كه تائێستا نزیكهی پانزه ه�هزار مهسیحی لهو ناوچانه كوردستانیان بهجێهێشتووهو له‌‌ده‌‌ست فشاره‌‌كان هه‌‌اڵتوون. ئ �هوه له‌‌كاتێكدایه توركمانه‌‌كانیش خهمی په‌‌راوێزیی‌و پشتگوێخستیان له‌‌به‌‌شێكی زۆری میدیاكاندا ره‌‌نگیداوه‌‌ته‌‌وه‌‌و ئ��هوهش وهك دۆزێك بۆ ناشیرینكردنی ئهزموونی كوردستان له‌‌سیاسه‌‌تی دهرهوهی توركیادا كاری لهسهر دهكرێت .ئهوه له‌‌كاتێكدایه میدیای كوردیو گوتاری سیاسی ههندێكجار له‌‌په‌‌نای قسهكردن به بهرهی توركمانییه‌‌وه سوكایه‌‌تی به‌‌توركمان كردووه‌‌و له‌‌به‌‌رانبه‌‌رییان دڵڕه‌‌ق بووه. هۆشه‌‌نگ بروكا له‌‌وتارێكدا كه له‌‌ماڵپه‌‌ڕی (الحوار المتمدن) باڵویكردووهتهوه ،ئاماژه به‌‌كه‌‌مینه‌‌كانی كوردستان ده‌‌كات‌و پۆڵێنبه‌‌ندی بۆ جۆرایه‌‌تی ئهو نه‌‌ته‌‌وه‌‌و ئاینزایه جیاجیایانه دهك����ات ،ئ���هو ل���هو ب���اوه‌‌ڕه‌‌دای���ه كه‌‌مینه ناكوردییه‌‌كان ،لهههرێمی كوردستان زیاتر مافیان پێدهدرێت ،ئهم ماف پێدانه‌‌ش بۆ ئ �هوه ده‌گێڕێته‌‌وه كه‌‌پشتیوانی هه‌‌رێمی‌‌و جیهانی له‌‌كه‌‌مینه ناكوردییه‌‌كانی وهك كلدان‌و ئاشووریو توركمان دهكرێتو ئهمهش دواجار
دهبێته فشارێك لهسهر ههرێم ،لهههمانكاتدا هۆشه‌‌نگ ئهوهش روونده‌‌كاته‌‌وه ،كه‌‌كه‌‌مینه كوردییه‌‌كانی وهك یهزیدیو شه‌‌به‌ك‌و فه‌‌یلی‌و كاكه‌‌ییه‌‌كان رووب�����هڕووی په‌‌راوێزخستن دهبنهوه ،لهكاتێكدا ئهوان ،جگه لهكورد خۆی كهس داكۆكییان لێناكات ،ئهوهش دواجار بێ پشتیوان‌و په‌‌راوێز ده‌‌مێننه‌‌وه. فه‌‌هد گه‌‌ره‌‌وانی نووسهرو رۆژنامه‌‌نووس لهو باوه‌‌ڕه‌‌دایه كه له‌‌هه‌‌ندێك ئاستی بچوكدا دهشێت پێشێلی مافی كه‌‌مینه‌‌و نهتهوه جیاوازه‌‌كانی كوردستان كرابێت ،بهاڵم ئهو كورد لهو پێشێلكارییه بێبه‌‌ری ده‌‌كات‌و پێیوایه ئ�هو رهف��ت��اران�ه ،رهف��ت��اری كه‌‌سین‌و ناچنه چوارچێوه‌ی به‌‌رنامه‌‌یه‌‌كه‌‌وه بۆ دژایهتیكردنی ئهو نه‌‌ته‌‌وه‌‌و ئاینزایانه .گه‌‌ره‌‌وانی ئهوهش روونده‌‌كاته‌‌وه ،كه بههۆی نهبوونی سه‌‌قامگیریی سیاسیی‌و قوڵنه‌‌بوونه‌‌وه‌ی ژیانی دیموكراسیی لهكوردستاندا ،نهك ههر هاوواڵتی توركمان‌و مهسیحی ،بهڵكو پتر له‌‌وانیش كورد مافه‌‌كانیان پێشێلده‌‌كرێت‌و پشتگوێده‌‌خرێن ،بۆ ئهوهش پێیوایه كهئهو ره‌‌فتاره كه‌‌سییانه زیانیان لهههرێمی كوردستان داوه‌‌و بیانوویان داوه‌‌ته دهست دهوڵهتانی هه‌‌رێمیی‌و نێوده‌‌وڵه‌‌تی تا وێنای ئهزموونی كوردستان ،وهك ئه‌‌زموونێكی دڵڕه‌‌ق لهبهرانبهر كه‌‌مینه‌‌كان بكهن. د .كاترین میخایل ،ئهوه روونده‌‌كاته‌‌وه، كه‌‌كورد لهباری مێژووییهوه ههمیشه لهگهڵ نه‌‌ته‌‌وه‌‌و ئاینه‌‌كانی تری ههرێم به‌‌ئاشتییانه ژی���اوهو ئ��هو كه‌‌مینانه‌‌ش ههمیشه وهك هاوبه‌‌شیی خاك‌و پشتیوان ته‌‌ماشای كوردییان ك��ردووه ،بۆ ئهمهش پێیوایه كه لهئێستادا ئهگهر ههندێك ره‌‌فتار لهئاستی دیاریكراویش ههبێت ،ئهوه پهیوهندیی بهنهتهوهی كورده‌‌وه نییهو مهسهلهی گروپێك یا ئاراسته‌‌یه‌‌كی سیاسی دیاریكراوه. لهگهڵ ههموو ئه‌‌وانه‌‌شدا ،ئهگهر كورد تائێستاش وانیشان بدات ،كه له‌‌مامه‌‌ڵه‌‌كردن لهگهڵ كه‌‌مینه‌‌كاندا لێبورده‌‌یه‌‌و جیاوازییه‌‌كانی ئ���هوان ق��ب��وڵ��دهك��ات ،ب��هاڵم ماڵپه‌‌ڕه‌‌كانی ئینتهرنێت ،بهشێكیان راپ��ۆرت‌و شیكاری زۆری م��ێ��ژووی��ی ل �هس �هر دڵ��ڕهق��ی ك��وردو ناكۆكییان لهگهڵ نه‌‌ته‌‌وه‌‌و ئاینزا جیاوازهكاندا پ��ی��ش��ان��دهدات ،ب �هم �هش تایبه‌‌تمه‌‌ندییه راسته‌‌قینه‌‌كه‌ی كورد ،كه‌‌لێبورده‌‌ییه ،له‌‌چاوی میدیا جیهانییه‌‌كان ،بههۆی ئهو راپۆرتانه‌‌وه كهوتووهته ژێر گومان‌و پرسیارهوه. لهههرێمی ك��وردس��ت��ان ،تابلۆی مافه نه‌‌ته‌‌وه‌‌یی‌و ئاینیی‌و ئاینزاییه‌‌كانی كوردستان ههیه ،كه له‌‌شانزه ماده پێكهاتووه‌‌و تهواوی ماده‌‌كانیشی به‌‌رگریكردنه لهمافی نهتهوه ناكوردییه‌‌كان‌و سووربوونیشه لهسهر پاراستن‌و ماف پێدانیان .مادهی یهكهم بهشێوهیهكی فهرمی داننانه به‌‌بوونی نهتهوهی جیا لهههرێمی كوردستان‌و پشتیوانیكردن بۆ پارێزگاریی له‌‌شوناسیی نهتهوهیی خ��ۆی��ان .له‌‌ماده‌ی دووه‌‌میشدا بهفهرمی ناسینی ئاین‌و ئاینزاكانی كوردستان‌و رێگه پێدانیان بۆ پیاده‌‌كردنی س��رووت�ه دینییه‌‌كانی خ��ۆی��ان ،بێ ئ �هوهی كهس بهربهست یا سووكایه‌‌تی بهو سرووتانه بكات .له‌‌ته‌‌واوی ماده‌‌كانی تریشدا هه‌‌ڵوه‌‌سته لهسهر رێزگرتن له‌‌شوێنه پیرۆزه‌‌كانیان‌و دابینكردنی ئازادی سیاسییان‌و ره‌‌تكردنه‌‌وه‌ی ههر جیاكارییه‌‌ك دژی��ان ،ه�هروهك هه‌‌وڵدان بۆ ره‌‌خساندنی ده‌‌رف�هت بۆ گهڕانهوهی ئهو هاوواڵتییانه‌ی بههۆی بارودۆخی كوردستان ناچاری رۆیشتنه ده‌‌ره‌‌وه‌‌ب��وون ،تا ئهوانیش له‌‌ئه‌‌زموونی دیموكراسیی ههرێم سوودمهند بن.
لهههمانكاتدا پرۆژه‌ی دهستووری هه‌‌رێمیش جارێكی تر سووربوونی ههرێم لهسهر پاراستن ی مافه نه‌‌ته‌‌وه‌‌یی‌و ئاینیو ئاینزاكانی كوردستان ته‌‌ئكید دهكاتهوه. فه‌‌هد گه‌‌ره‌‌وانی پێیوایه دهس �هاڵت زۆر شتی له‌‌ده‌‌ست دێ ،دهتوانێ بۆ قوڵكردنه‌‌وه‌ی پره‌‌نسیبه‌‌كانی یهكتر قبوڵكردن‌و خۆشهویستی بیكات“ ،دهسهاڵت ده‌‌بێت‌و لهدهستی دێت زۆر شت بكات ،یهكهم شت دهبێت ههوڵبدات ب��اوه‌‌ڕ به‌‌یه‌‌كتركردن بگه‌‌ڕێنیته‌‌وه لهنێوان ك��وردو ع��هرهبو ت��ورك‌و ئ��اش��ووریو ههموو ج��ۆره ئاینیك” ،ههنگاوی كرده‌‌وه‌‌ییش بۆ قوڵكردنه‌‌وه‌ی ئ�هو كلتووره ب �هوه دهبینێ كه‌‌ده‌‌سه‌‌اڵت دهبێت راوێژكاری لهو كهسانه ههبێت كه‌‌توركمان‌و ع��هرهبو ئاشوورین‌و پرسیان پێ بكهن بزانن كه‌‌موكوڕییه‌‌كانیان چییه بۆ ئهوهی بۆیان جێبهجێ بكرێت ،ئهوهش دهڵێت “لهو شوێنهی مزگه‌‌وت بۆ سوننه‌‌كان دروستدهكهن ،بۆ شیعه‌‌كانیش دروستی بكهن، كه‌‌نیسه بۆ مه‌‌سیحیه‌‌كان دروست بكه‌ن‌و لهو شوێنهی قوتابخانهی ك��وردی ده‌‌كه‌‌نه‌‌وه بۆ توركمانیش بكهنهوه .دهبێت گه‌‌ڕه‌‌كه‌‌كان‌و ناوچه‌‌كانی ئهوانیش له‌‌پالنی ده‌‌سه‌‌اڵتداران بیت‌و تاوه‌‌كو بزانن لهژێر دهسهاڵتی حكومهتی كوردی به‌‌ئه‌‌مان‌و خزمهتگوزاری ده‌‌ژین” . ئه‌‌سعه‌‌د ره‌‌سوول (مامۆستای وانه‌ی ئاین لهههولێر) لهو ب��اوه‌‌ڕه‌‌دای �ه ،ئاین یهك لهو بوارانه‌‌یه كه‌‌ده‌‌توانێت له‌‌رێگه‌‌یه‌‌وه پره‌‌نسیبی یهكتر قبوڵكردن بچه‌‌سپێت ،بهپێچهوانهشهوه ئهو گرفته گهورهكه تهنیا له‌گوتاری ئاینیدا ده‌‌بینی ،ئه‌‌سعه‌‌د ئاماژه بهوه دهكات كه‌‌ئاین لهبهرئهوهی كار لهسهر لۆژیكی ره‌‌هاگه‌‌ری دهكات ،زه‌‌حمه‌‌ته توانای قبوڵكردنی دیدگاو ب��اوه‌‌ڕێ��ك �ی ت��ری��ش ب��ك��ات ،ب���هاڵم پێیوایه كه‌‌ئیمانداری ك��وردی لهبهرانبهر ئهو رۆحه ره‌‌هاگه‌‌ریییه بههێزبوونو بهردهوام توانای ئهو جیاوازییانه‌ی ههبووه ،لهگهڵ ئهوهشدا پێیوایه كهدهبێت لهچهند رێگه‌‌یه‌‌كه‌‌وه ههوڵبدرێت ئیماندارانی ئایین‌و ئاینزا جیاجیاكان بهردهوام له‌گفتوگۆدا بن ،بۆ ئهوهش ده‌‌خوازێ پێكهاته‌ی وهزارهتی ئهوقافو كاروباری ئاینی ،گوزارشت لهكۆی ئاینه‌‌كانی كوردستان بكات‌و سااڵنه‌‌ش كۆنگره‌‌یه‌‌كی دیالۆگ بۆ دۆزینهوهی كۆدی هاوبهش لهنێوان ئاین‌و ئاینزاكان ببه‌‌سترێت. لهگهڵ ئه‌‌وانه‌‌شدا چ��اودێ��ران پێیانوایه كه‌‌ره‌‌خساندنی ده‌‌رفه‌‌تی زیاتر بۆ بهشداری سیاسیی‌و پێدانی پۆسته سیادییه‌‌كانی ههرێم، كاردانه‌‌وه‌ی گرنگی لهسهر قوڵكردنه‌‌وه‌‌و زیاتر چه‌‌سپاندنی هاوخاكی لهنێوان كوردو ئهوانی ت��ردا دهبێت ،بهو شێوه‌‌یه‌ی كه بهشداری ن �هت �هوهو ئاینه جیاجیاكانی كوردستان له‌‌په‌‌یكه‌‌ربه‌‌ندی دهس�هاڵت وادهك��ات ،وێنه‌ی كورد ،ههم لهالی ئهو پێكهاتانه جوان بێتو ههمیش لهالی كۆمهڵگهی نێوده‌‌وڵه‌‌تیش ،بهاڵم سه‌‌ركرده‌ی یهكێك له‌‌حیزبه كوردستانییه‌‌كان، كهنهیویست ناوی ئاشكرا بكرێت ،ئاماژه‌ی بهوهدا كه‌‌هه‌‌نگاوێكی گرنگ ك كورد دهتوانێ بیكات ،ئهوهیه كه‌‌لێگه‌‌ڕێن ،نه‌‌ته‌‌وه‌‌و ئاین‌و ئاینزاكانی كوردستان نوێنهری راسته‌‌قینه، نوێنه‌‌رایه‌‌تیان بكات ،نهك خهڵكانێك كه بهپێی ئه‌‌جێندای پارتی‌‌و یهكێتی ده‌‌جوڵێنه‌‌وه‌‌و هاونه‌‌ته‌‌وه‌‌و هاوئاینه‌‌كانی خۆیان به‌‌نوێنه‌‌رایه‌‌تی ئهوان رازی نین. میدیاكان ،دڵنه‌‌رمیان پێویسته له‌‌كتێبی (به‌‌رپرسیاری بهرزكردنهوهی پ���ێ���وه‌‌ره‌‌ك���ان) ه��وگ��ێ��رت��س �ی م��ۆن��ت��گ��ری ئه‌‌كادیمی ئه‌‌مریكی دهڵێت “كاتیك میدیا
ئ��اگ��اداری خهڵكی ك���ردهوه كه‌‌پارێزگاری ل�هت��ای��ب�هت��م�هن��دی��ی�هك��ان��ی��ان ب��ك��هنو به‌‌ها كلتووریو ئیتنیه‌‌كانیان لهبهرچاو بگرن، ئهوه نیوه‌ی به‌‌رپرسیارییه ،بهاڵم نیوه‌‌كه‌ی دیكه‌ی به‌‌رپرسیاری بریتییه له‌‌رێزگرتن له‌‌تایبه‌‌تمه‌‌ندیی‌و به‌‌ها كلتوورییهكانی خهڵكی دی” ،بهم پێیه‌‌ش بێت ،راگهیاندن رۆڵێكی گرنگ له‌‌رێزگرتن له‌‌به‌‌ها مرۆییه‌‌كانی نه‌‌ته‌‌وه‌‌و ئاینزا جیاجیاكانی ناو یهك دهوڵهت ده‌گێڕێت. لهوانهیه ئهو ح�هوت بنهما سه‌‌ره‌‌كیه‌ی كه (دینس ماكویل) بۆ تیۆری بهرپرسیاریهتی كۆمهاڵیهتی خستویه‌‌تیه‌‌ڕوو له‌‌هه‌‌موویان رۆشنتر بێت ،بهتایبهت لهیهك لهو بنه‌‌مایانه‌‌دا ی كه‌‌مینه‌‌كان‌و بهرپرسیاریهتی بهرۆشنی پرس میدیا دیاریده‌‌كات‌و دهڵێت “دهبێت میدیا خ��ۆی له‌‌باڵوكردنه‌‌وه‌ی ههرشتێك ببوێرێ كه‌‌سه‌‌ره‌‌نجام بهرهو تاوان ئاراسته‌ی دهكات، یاخود بهرهو توندوتیژی‌‌و ئاژاوه‌ی كۆمهاڵیهتی، یاخود له‌‌ئاراسته‌‌كردنی ههر تۆمه‌ت‌و ئیهانه‌‌یه‌‌ك بۆ كه‌‌مینه” . له‌‌ته‌‌ك ئهو نمونانه‌‌ش ،زۆربه‌ی بهڵگهنامه نێوده‌‌وڵه‌‌تیی‌و جیهانییه‌‌كان ،یاساكانی رۆژن��ام�هن��ووس��ی�یو ئیتیكی رۆژن��ام �هوان �ی، ل �هزۆرب �هی دهوڵهتانی جیهان ،هه‌‌ڵوه‌‌سته لهسهر گرنگی‌‌و بایهخی رێزگرتن له‌‌تایبه‌‌تمه‌‌ندی كه‌‌مینه‌‌كان ده‌‌كه‌‌نه‌‌وه‌‌و ئاماژه بهوه دهكهن، كهپێویسته مامهڵهی میدیا لهگهڵ پێكهاته جیاوازهكان بكرێت. میدیای كوردی ،نه تهنێ لهو جومگه‌‌یه‌‌دا، بهڵكو لهزۆر ئاستی جیاجیای یاسای كاری رۆژن��ام �هن��ووس��ی �یو ئیتیكی رۆژن��ام �هوان �ی، سه‌‌رپێچی ده‌‌كات‌و بهناوی ئازادیی‌و گهیاندنی زانیارییه‌‌وه سنوورهكانی یاسا ده‌‌شكێنێ‌‌و دهكهوێته وێزه‌ی هاوواڵتییانه‌‌وه. فه‌‌هد گ �ه‌‌ره‌‌وان �ی ئ��ام��اژه ب��هوه دهك��ات، كه‌‌ته‌‌له‌‌فزیۆنی ك��وردی لهبهر ره‌‌ق �س‌و سه‌‌ما ئاگای له‌‌زۆرینه‌‌ش نهماوه ،چ جای ئاوڕێك له‌‌كه‌‌مینه‌‌كان ب��دات�هوهو بهرنامهی دیالۆگی ل�هس�هری��ان ئ��ام��اده ب��ك��ات ،ئ���هوهش دهڵێت “میدیای كوردی هیچ نهیتوانیوه ئهو برایهتییه یا ئهو دۆستایه‌‌تییه بۆ خهڵكی كوردو تورك‌و عهرهبو ئاشوورو كلدان روونبكاته‌‌وه‌‌و هیچ لهو میدیایانه ئهوهی تۆش نهیتوانی رۆشنبیری ئهو نه‌‌ته‌‌وانه بینیته سهر الپه‌‌ره‌‌كانی‌و باسی مێژووی برایه‌‌تی‌و داواكاری ئهوانه بكات‌و زمانی دیالۆگ ببیننه‌‌وه” . ئهوه له‌‌كاتێكدایه د .كاترین میخایل ،ئاماژه بهوه دهكات ،كه ئهگهرچی ئهو ئاگاداری میدیای كوردی بهو ئه‌‌ندازه‌‌ییه نییه ،بهاڵم ده‌‌زانێ ،كه رووبهڕووی میدیای كوردی له‌‌میدیای عهرهبی زیاتر ئازادی تێدایه ،لهگهڵ ئهوهشدا پێیوایه ههندێكجار به‌‌نائاگایی لهبهرانبهر كه‌‌مینه‌‌كان دڵڕه‌‌قن .قسه‌‌كه‌ی د .كاترین راسته ،چونكه زۆرب��هی چ��اودێ��ران ههست ب �هوه دهك �هن كه بههۆی ئهو دۆخه ناله‌‌باره‌ی رووی له‌‌میدیای ك��وردی ك���ردووه له‌‌سایه‌ی زۆرو بۆرییه‌‌وه ههندێكجار لهبهرانبهر كه‌‌مینه‌‌كان دڵڕه‌‌قن. ئ�هو دۆسییه بهشێوهیهكی ئهكادیمیو مرۆییانه روماڵی ئهو سته‌م‌و دڵڕه‌‌قییه دهكات، كه‌‌ده‌‌رهه‌‌ق به‌‌كه‌‌مینه‌‌كان دهكرێت ،ئهم ژمارهیه دوو مهسیحی لهو باره‌‌وه قسه‌‌ده‌‌كه‌ن‌و له‌‌وێدا پ �هی��وهن��دی ك���وردو ئ��اش��ووری��ی�هك��ان روم��اڵ دهك��رێ��ت ،ل �ه‌‌ژم��ارهی داه��ات��ووش��دا دهره��هق بهو تاوانانه قسه‌‌ده‌‌كه‌‌ین ،كه كورد ده‌‌رهه‌‌ق به‌‌ئاشوورییه‌‌كان ك��ردوی �هت �یو كۆمهڵگهی نێوده‌‌وڵه‌‌تی لێی به‌‌ده‌‌نگ هاتووه ،تا ههموو كه‌‌مینه‌‌یه‌‌ك مافی خۆی پێبدرێت.
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
18
i n f o @ d e s t u r. n e t
ه دۆسی
د .كاترین میخایل :ئێمه لهكوردستان میوان ی كهس نین ،بهڵكو هاوبه‌‌شین ئا :دهستوور د .ك��ات��ری��ن م��ی��خ��ای��ل ل �هس��اڵ �ی 1950 ل �هش��اری ك �هرك��وك ل �هدای��ك��ب��ووه‌‌و ساڵ ی 1982بڕوانامه‌ی دكتۆرای له‌‌ئه‌‌ندازیاری نهوت به‌‌ده‌‌ستهێناوه ،دوای ئهوه دهبێته پێشمهرگهو بهر چهكی كیمییایی ده‌‌كه‌‌وێت، بههۆی پێشمه‌‌رگه‌‌بوونییه‌‌وه ئاگاداریی ورده‌‌كارییه‌‌كانی شااڵوی ئهنفال ده‌‌بێت‌و ههر خۆشی شایه‌‌دحاڵێكی سهرهكی بوو له‌‌دادگای ئهنفال دژی سه‌‌دام حسێن‌و سه‌‌رانی بهعس، ئێستاش لهئهمریكا نیشتهجێیه. دهس��ت��وور :ههندێك ك��ورد ب�ه‌‌دڵ��ڕهق ل��هم��ام��هڵ��هك��ردن ل��هگ��هڵ كه‌‌مینه‌‌كان تۆمه‌‌تبارده‌‌كه‌‌ن ،تۆ چۆن ته‌‌ماشای مامهڵهی كورد لهگهڵ كه‌‌مینه‌‌كان دهكهیت؟ د .كاترین میخایل :لهسهرهتای ساڵی 2008س �هردان �ی كوردستانم ك��ردو ههر سێ شاره گهورهكهی ههرێمی كوردستان (ههولێرو سلێمانی‌‌و دهۆك)م به‌‌سه‌‌ركرده‌‌وه، ژمارهیهكی زۆر گه‌ل‌و نهتهوهی نا كورد ،نا موسڵمانم بینی لهو به‌‌شه‌ی عێراقدا ،ئهوانه بهیهكهوه دهژی��ن ،بهاڵم لهوانه دڵگرانن، یهكهمیان بێكاری ،كه‌‌ته‌‌نانه‌‌ت ژمارهیهكی زۆر له‌‌دانیشتووانه ره‌‌سه‌‌نه‌‌كه‌‌ش ههمان كێشهو قه‌‌یرانیان ه�هی�ه ،ه���هروهك لهو بیرۆكراتیه‌ت‌و گه‌‌نده‌‌ڵییه ئیداری‌‌و حزبییه‌‌وه ده‌‌ناڵن ،كه لهفهرمانگهكانی حكومه‌‌تدا ههیه، كهئهوهش مانشێتی زۆرێ��ك له‌‌میدیاكانی كوردستانه .بۆ دوو سیمینار بانگهێشتكرام، یه‌‌كێكیان له‌‌شێخان‌و ئه‌‌وی تریش له‌‌زانكۆی ده��ۆك لهژێر ن��اوی (ریشه‌ی توندوتیژی له‌‌كۆمه‌‌ڵگای عێراقیدا) ،به‌‌راشكاوییه‌‌وه قسه‌‌مكردو ره‌‌خنه‌‌شم له‌‌دۆخی مافی مرۆڤ‌و مافی ژن��ان لهههرێمی كوردستان گرت، بهاڵم كه‌‌سم نه‌‌بینی له‌‌قسه‌‌كانم نیگهران بێت ،بهڵكو پشتگیریی قسه‌‌كانیشم بوون، ب��هاڵم تائێستاش زۆر شتی هه‌‌ڵواسراو ههیهو كه‌‌مینه‌‌كان نیگهران دهكهن ،دهكرێت ش��ای�هدی�هك�ی ن��ووس��هری ژن��ه ن��ووس �هری عێراقی ئه‌‌میره شمائیل كه له‌‌ماڵپه‌‌ڕی (عه‌‌نكاوه) باڵوكراوهتهوه ،بهنمونه بێنمه‌‌وه، كه له 2010/1/7باڵویكردووهتهوه .ئهو خاتوونه دهن��ووس��ێ��ت "ك��وا بهرپرسانی پارته كوردییهكان ،بهرپرسانی شیوعی‌‌و شیعه‌‌و ئهوانی دیكهش ،كه‌‌ماڵه‌‌كانمانیان
پڕده‌‌كرد له‌‌پێشمه‌‌رگه‌‌و هێزه‌‌كانیان‌و ئێمه به‌‌دڵكراوه‌‌یی‌و ئاكاری ب��ااڵوه خزمه‌‌تمان دهك���ردن ،بێ ئ��هوهی لهمافی خۆشمان زیاتر داوابكه‌‌ین؟ ،ئایا له‌‌بیریان نییه كێ له‌‌سه‌‌نگه‌‌ره‌‌كان له‌‌ته‌‌نیشتیانه‌‌وه ده‌‌وه‌‌ستا؟، یا ئهوان تهنیا بۆ مافهكانی خۆیان جه‌‌نگان‌و خهڵكی تریان له‌‌بیركرد؟ ،ئایا تێكۆشه‌‌ر ش �هرم نایگرێت ،شوره‌‌یی دانایه كاتێك به‌‌ربه‌‌ست‌و بیانوو بۆ مافی ژنه تێكۆشه‌‌رێك ده‌‌دۆزێته‌‌وه ،كه تهنیا مافی خانه‌‌واده‌‌كه‌ی دهوێ��ت ن �هك زی��ات��ر ،لهپاش ئ �هو ههموو ته‌‌مه‌‌نه له‌‌هاوخه‌‌باتی؟ ..ال حول وال قوه الال بالله" .دهبێت كوردهكان بیریان بێت ،ئێمه لهو خاكه‌‌دا میوان نین ،بهڵكو هاوبه‌‌شین. ب �هرپ��رس��ی��اری �هت �ی پشتگوێخستن‌و رێگه‌‌نه‌‌دانمان بۆ خۆكاندیدكردنی كهمه نه‌‌ته‌‌وه‌‌كان له‌‌كۆمیسیۆنی ب��ااڵ ده‌‌خه‌‌مه ئهستۆی پارته سیاسییه كوردییهكان، لهكاتێكدا ئهوان ده‌‌ستیان بهسهر ههموو شتێكدا گ��رت��ووه ،س�هرۆك�ی كۆمیسیۆن كورده‌‌و داواده‌‌كات هه‌‌ڵه‌‌كان راستبكرێنه‌‌وه، كه له‌‌هه‌‌ڵبژاردنه‌‌كانی رابردوودا لهبهرانبهر كه‌‌مینه‌‌كان له‌‌ره‌‌تكردنه‌‌وه‌ی سندوقه‌‌كانی دهن��گ��دان ل �هق �ه‌‌ره‌‌ق��وش‌و سنجار ك��راوهو
ساخته‌‌كارییه‌‌كی زۆری��ش لهبهرژهوهندی هێزه بااڵده‌‌سته‌‌كانی ناو پرۆسه‌ی سیاسی ئهنجامدرا. ب��ۆ لهیهكتر ن��زی��ك��ب��وون �هوهی زیاتر داوادهك �هم لیژنهیهكی پیشه‌‌یی راگهیاندن ل��هه��هم��ووان دروس��ت��ب��ك��رێ��ت ،ك��ه ئ �هو لیژنه‌‌یه هه‌‌ڵستێت ب�هدی��داری زانكۆكان‌و ئامادهكردنی توێژینهوه لهسهر یه‌‌كترو دانانی چوارچێوه‌‌یه‌‌ك له‌‌سیاسه‌‌تی گشتی بۆ مامه‌‌ڵه‌‌كردن لهگهڵ یهكتر ،دابه‌‌شبكرێت بهسهر داموده‌‌زگاو گروپ‌و میدیاو په‌‌یوه‌‌ست بكرێن بهو گوتاره مرۆییه‌‌وه. دهس��ت��وور :چ��ۆن بتوانین بنه‌‌ماكانی په‌‌یوه‌‌ندییه‌‌ك لهنێوان نه‌‌ته‌‌وه‌‌كانی كوردستان دابڕێژین لهسهر بنهمای یهكتر قبوڵكردن‌و به‌‌ئاشتی ژیان؟. د .كاترین میخایل :عێراق‌و كوردستان هیی هه‌‌مووانه ،نهك نه‌‌ته‌‌وه‌‌و مهزههبو ئاینێك ،ههموو پێكهاته‌‌كانیش له‌‌ئه‌‌رك‌و م��اف��دا ی �هك��س��ان �ن‌و دهب��ێ��ت دام�����هزراوه فه‌رمییه‌‌كانیش له‌‌په‌‌رله‌‌مان‌و حكومهت نوێنه‌‌رایه‌‌تی ه�هم��وو رۆڵ�هك��ان�ی بكات، لهناو ئه‌‌وانه‌‌شدا كه‌‌مینه‌‌كان ،بۆ ئهوهی بناغه‌‌كانی یهكتر قبوڵكردن دابرێژین‌و
دڕدۆنگی ره‌‌تبكه‌‌ینه‌‌وه .نابێت پهرلهمان چ لهعێراقو چ لهكوردستان له‌‌ئاراسته‌‌یه‌ك‌و الیه‌ن‌و حیزبێكدا كورت بكرێته‌‌وه ،چونكه ئ�هوه خاكی ههموو هاوواڵتییه‌‌كانه نهك حیزبهكان ،لهبهرئهوه چاككردنی سیستمی كۆتا وهك چ��ۆن لهههرێم ههیه ،دهبێت لهبهغدادیش ههبێت ،بهبێ ئهوه زه‌‌مانی بناغه‌‌یه‌‌كی پته‌‌وی دهوڵهتی ههمووان ئاسان نییه .لهگهڵ ئهوهشدا له‌‌پۆسته گرنگه‌‌كان‌و پااڵوتنی كه‌‌سه‌‌كاندا ،دهبێ رهچاوی توانای زانستی‌‌و ئهزموونه سیاسییهكان بكرێت، بێ ئ�هوهی پرسه حیزبییه‌‌كان رۆڵی تێدا بگێڕن ،ی��اخ��ود بهپێی پ��ێ��وه‌‌ره ئاینیو مه‌‌زهه‌‌بییه‌‌كان دابنرێن ،به‌‌په‌‌یڕه‌‌وكردنی ئهو پێوه‌‌رانه بنه‌‌ماكانی ئهو یهكتر قبوڵكردنه ده‌‌چه‌‌سپێت ،كه‌‌هه‌‌موومان ده‌‌یخوازین، پهیوهندییهكی راسته‌‌قینه‌‌و لهسهر بنهمای یه‌‌كسانی دروستدهبێت ،چونكه لهراستیدا له‌‌كایه‌ی سیاسییهوه یه‌‌كسانیی لهنێوان هاوواڵتییه‌‌كانه‌‌وه سه‌‌رهه‌‌ڵده‌‌دات. دهس��ت��وور :رۆڵ��ی میدیا چ��ۆن دهبین ی له‌‌سڕینه‌‌وه ی ئهو وێنه زه‌‌ینییه ی كه‌‌مینه‌‌كان لهسهر یهكتر دروستیانكردووه؟ د .كاترین میخایل :من زیاتر میدیا ی ع�هرهب��ی ده‌‌خوێنمه‌‌وه‌‌و ئ��اگ��اداری��م ،بهاڵم زانیارییشم لهباره ی میدیا ی كوردییه‌‌وه ههیهو دهزانم ئازاد ی لهناو میدیا ی كورد ی زیاتره له‌‌میدیا ی عهرهبی لهعێراق ،بهاڵم ئێستاش میدیا ی كورد ی لهو ئاسته‌‌دا نییهو گرفت‌و قه‌‌یرانیشی تێدایه ،داواده‌‌كه‌‌م حیزبهكان میدیا باشتر وه‌‌كاربخه‌‌ن بۆ خۆناسین‌و دۆزینهوه ی كه‌‌موكوڕییه‌‌كان ،لهپێناو به‌‌هێزكردن ی پ��رۆس �ه ی دی��م��وك��راس��ی ،به‌‌مانایه‌‌ك ی تر دهبێت دهسهاڵت سوود له‌‌میدیا ی سه‌‌رڕاست وه‌‌ربگرێت لهپێناو چه‌‌سپاندن ی بنه‌‌ماكان ی هاوواڵتیبوون‌و دۆزی��ن�هوه ی خه‌‌وشییه‌‌كان ی ئهزموون ی به‌‌ڕێوه‌‌بردن ،ئهگهر ئهو راگه‌‌یاندنه سه‌‌ریهه‌‌ڵداو به‌‌هێزبوو ،ئهوه بهدڵنیاییهوه ده‌‌شتوان ێ بنه‌‌ماكان ی یهكتر قبوڵكردن‌و خۆشهویست ی سیاسیی‌و كۆمهاڵیهت ی لهنێوان هاوواڵتییه ره‌‌گه‌‌ز جیاوازهكان ی كۆمهڵگه ی كوردستانییدا بچه‌‌سپێنێ ،بێ ئهوه ی چهمك ی سه‌‌رده‌‌ست‌و ژێر دهست بمێنێ. دهستوور :كوردو توركمان‌و ئاشووریو س��ری��ان ق��ورب��ان� ی شۆڤێنیزم ی ن �هت �هوه ی س��هردهس��ت ب���وون ،ئ��ای��ا رێ��ی تێده‌‌چێت
قوربان ی وه‌‌رگۆڕێ بۆ جه‌‌الد؟ ،یا به‌‌مانایه‌‌ك ی ت��ر ئ��ه‌‌زم��وون�� ی ن���هت���هوه ی س��هردهس��ت دووباره‌‌بكرێته‌‌وه؟ د .كاترین میخایل :بۆ وه‌‌اڵمدانه‌‌وه ی ئهو پرسیاره دهبێت به‌‌خۆماندا بچینه‌‌وه ،نابێت گلهیی له‌‌خه‌‌ڵك بكهینو پاشه‌‌كشه‌‌مان بخه‌‌ینه ئهستۆ ی ره‌‌وشی ئه‌‌منییه‌‌وه ،ئهوه به‌‌عه‌‌ره‌‌ب ده‌‌چوێنم ،ئهوان كه‌‌ژماره ی دانیشتووانیان بهسهدان ملیۆن دهبێت ،ب�هردهوام پاساو ی پاشه‌‌كشه‌‌و شكست‌و دواكه‌‌وتوویی دهخهنه ئهستۆ ی ئیسرائیلهوه ،لهكاتێكدا ئهوه جگه له‌‌شاردنه‌‌وه ی خه‌‌وشییه‌‌كان ی خۆیان هیچی تر نییه ،لهكاتێكدا ئیسرائیل ده‌‌وڵه‌‌تێك ی بچوكه‌‌و نمونه‌‌یه‌‌ك ی جوانیشی بۆ خۆ ی دروستكردووه، بێئه‌‌وه ی ئهوان بیانوو به‌‌عه‌‌ره‌‌ب بهێننه‌‌وه، ناكرێت ئێمه ی عێراقیش لۆمه ی خهڵك ی تر بكهین لهو ههموو خه‌م‌و ئازاره ی به‌‌سه‌‌رماندا هاتووه له‌‌چه‌‌وسانه‌‌وه ی به‌‌رده‌‌وام‌و جیاكار ی ره‌‌گ���هزیو نه‌‌ته‌‌وه‌‌یی‌و ئاینیی‌و مه‌‌زهه‌‌بی، پێویسته چ���ارهس���هرهك���ان ب��دۆزی��ن �هوه، چاره‌‌سه‌‌ریی دوو قۆناغ ،یهكهمیان به به‌‌رنامه ی كات ی بۆ چارهسهر ی كاتی‌‌و چارهسهر ی ماوه درێژیش به‌‌دانان ی ئه‌‌نجومه‌‌نێك ی ئه‌‌كادیم ی كه لهسهر هیچ حیزبێك نهبێت ،هاوكات لیژنهیهكی دیكهش له‌‌حیزبه سیاسییهكان پێكبێت ،به‌‌نوێنه‌‌رایه‌‌ت ی ن�هت�هوهو ئاینزا ج��ی��اوازه‌‌ك��ان �هوه ،ب��ۆ ئ���هوه ی بناغه‌‌كان ی په‌‌یوه‌‌ندییه‌‌ك ی راسته‌‌قینه لهنێوان پێكهاته‌‌كان دابنێن‌و لیژنه‌‌یه‌‌ك ی یاساییش ههبێت چاودێر ی ههر سه‌‌رپێچییه‌‌ك بكات ،كه‌‌گریمانه ی ئهوه ی لێدهكرێت ناكۆكی‌‌و دووبه‌‌ره‌‌ك ی له‌‌نێوانمان دروستبكات‌و كێشهكان رۆژانه چارهسهربكات. لهههرێم ی كوردستا ن پێویسته‌‌و دهبێت گروپێك له‌‌نووسه‌‌ران‌و توێژه‌‌ران لهههموو نه‌‌ته‌‌وه‌‌و ئاینه‌‌كان پێكبێت بۆ ئاماده‌‌كردن ی توێژینهوه ی ئهكادیمیو زانست ی لهسهر تهواو ی پێكهاته‌‌كان ی (مهسیحی ،مه‌‌ندایی، یه‌‌زیدی ،شه‌‌به‌‌ك ،سابیئه) ،به‌‌راورد ی دۆخ‌و تایبه‌‌تمه‌‌ند ی ناوچه‌‌كانیان‌و پێویستییه‌‌كان بكرێت ،ههروهك ئهو راپ��ۆرت‌و توێژینه‌‌وانه بدرێته كۆمهڵگه ی نێوده‌‌وڵه‌‌تی‌‌و دام�هزراوه جیهانییه‌‌كان ،ب��ۆ ئ���هوه ی له‌‌پشتیوانی‌‌و پاراستنیان رۆڵ��ی��ان ههبێت ،له‌‌ئاست ی دهرهوه ی جالیه ی ئهو نه‌‌ته‌‌وه‌‌و ئاینییانه كار لهسهر كۆكردنه‌‌وه ی پشتگیریی‌و پشتیوان ی بكرێت.
میهره‌‌بانی ی كوردهكان بێ سنووره ،ئهوه ی دڵڕه‌‌قه دوو پارته‌‌كه ی ده‌سه‌اڵته سهلیم پۆلس لهدیدارێكی ده‌ستووردا
سهلیم پۆلس ئاشوورییه‌‌كی كوردستانییه‌‌و له‌‌عه‌‌نكاوه‌ی ش��اری ههولێر لهدایكبووه، له‌‌گه‌‌نجییه‌‌وه تێكهڵ به‌‌كاری سیاسی بووهو ل �هس �هردهم �ی دهس��هاڵت��ی ب�هع��س گ��ی��راوهو بڕیاری له‌‌سێداره‌‌دانی بۆ دهرچ��ووه ،پاشان ب��هرهو ه��ان��ده‌‌ران رۆیشتووه‌‌و ئێستا لهوێ نیشتهجێیه ،ئهو ههروهك چۆن سه‌‌رده‌‌مێك ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن�ی ب �هع��س ب����ووه ،ئێستاش ئۆپۆزیسیۆنی دهسهاڵتی كوردییه‌‌و به‌‌چاوی ره‌‌خنه‌‌وه له‌‌سیاسه‌ت‌و ره‌‌فتاره‌‌كانیان دهڕوانێ، ئێستاش سهرۆكی كۆمه‌‌ڵه‌ی ماركسی لینینی شۆڕشگێڕی عێراقییه. دهس��ت��وور :ل��ه‌‌وه‌‌وه دهس��ت پێده‌‌كه‌‌ین، ك�هب�هش��ێ��ك ل�هخ�هڵ��ك�ی ك���ورده‌‌ك���ان وهك خه‌‌ڵكانێكی دڵ��ڕهق لهبهرانبهر كه‌‌مینه‌‌كان وێناده‌‌كه‌‌ن ،تۆ كه‌‌رۆڵه‌‌یه‌‌كی مهسیحی یهك له‌‌نه‌‌ته‌‌وه‌‌كانی كوردستانی ،چۆن ته‌‌ماشای م��ام �هڵ �هی ك���ورده‌‌ك���ان دهك��هی��ت ل�هگ�هڵ نه‌‌ته‌‌وه‌‌كانی دیكه‌‌دا؟. س�هل��ی��م پ��ۆل��س :منێكی به‌‌ناسنامه ع��ێ��راق �یو ب�هب��ی��رك��ردن�هوه نێونه‌‌ته‌‌وه‌‌یی، ههڵگری بیری ماركسیم‌و سااڵنێكی زۆر یهك له‌‌ئۆپۆزیسیۆنه سه‌‌رسه‌‌خته‌‌كانی بهعس بووم ،ناڕهزایی ئه‌‌وساكه‌ی من لهبهرئهوه بوو عێراق بهشێوهیهكی ناڕاسته‌‌وخۆو به‌‌وه‌‌كاله‌‌ت داگ��ی��رك��راب��وو ،ب��هاڵم راستییه‌‌كه‌ی ئێستا بهشێوهیهكی راسته‌‌وخۆو لهالیهن كوڕه‌‌كانی قوتابخانهی بهعسهوه سهرپهرشتی دهكرێت. ب���را ئ��ازی��زه‌‌ك��ان��م ل���هدهس���ت���وور ،زۆر خۆشحاڵبووم كه‌‌كورده‌‌كان هه‌‌موویان وهك سیاسییه‌‌كانیان بیر ناكه‌‌نه‌‌وه‌‌و ئا ئه‌‌وه‌‌تا رۆژنامهیهك دوور له‌‌ده‌‌مارگرژی نه‌‌ته‌‌وه‌‌یی‌و بیری كوێرانه‌ی ناسیۆنالیستی ،دهیهوێت پرسێكی مرۆیی كه‌‌پابه‌‌نده به‌‌مێژوو ،ئاینده‌ی كورده‌‌كانه‌‌وه بوروژێنێ ،ئێوه پابه‌‌ند‌و گرێدراوی روحێكی پاكی مرۆیین ،چۆن نه‌‌ته‌‌وه‌‌كه‌ی خۆتان خۆشدهوێت ،ئاواش ئهو ره‌‌فتاره‌‌تان نیشانه‌ی رێزگرتن‌و خۆشهویستی نه‌‌ته‌‌وه‌‌كانی تری عێراقیشه .ئێوه وهك سه‌‌ركرده‌‌كانتان مه‌‌كه‌‌ن ،ئ��هوان جیاكاریی لهنێوان ك��وردو ع��هرهبو ئ��اش��ووریو مه‌‌سیحی‌‌و توركمان‌و یهزیدیو تهواوی ئهو پێكهاتانه‌‌دا دهكهن كه
لهسهر جوگرافیای ههرێم ده‌‌ژین ،نه‌‌مده‌‌ویست وه‌‌اڵمتانبده‌‌مه‌‌وه ،بهاڵم دۆسیه‌‌و پرسیاره‌‌كانتان سهرنجی راكێشام ،راستییه‌‌كه‌ی سته‌‌مكاری‌‌و دڵڕه‌‌قی لهههر پنتێكی ئهو جیهانه بێت، دهبێت لهبارهیهوه قسهبكهین. لهراستیدا له‌‌ته‌‌واوی قۆناغه مێژووییه‌‌كانی ئێمهدا سه‌‌ركرده‌‌و سته‌‌مكاره‌‌كان به‌‌ئاگان‌و خه‌‌ڵكیش له‌‌غه‌‌فڵه‌‌تێكی قووڵدایه ،ئ�هوان لهسهر القه‌‌كردنی ئهو نشتمانه بهردهوامنو هاوواڵتییه‌‌كانیشی ب��ێ��دهن��گ چ��اوهك��ان�ی خۆیان گرتووه ،ئ �هوه دڵڕه‌‌قه‌‌كان نهبوون ئ��هو نیشتمانه‌‌یان ه��هڕاج��ك��ردووه ،ئ �هوه بێده‌‌نگییه‌‌كه‌ی ئێمهیه ئ �هوان �ی دروس��ت‌و به‌‌هێزكردووه .ئهو دڵڕه‌‌قییه ی كهرۆژگارێك دێت ،دهبێته سته‌‌مكاری سه‌‌رده‌‌مێك بهدهست بهعسهوه كوردو توركمان‌و ئاشووریو عهرهبو ی�هزی��دیو هه‌‌موویانی وهك ی�هك هه‌‌پڕوون دهك��رد ،ئ�هوه ئیمڕۆ سهركردهكانی كوردو دهس �هاڵت �ه لۆكاڵی‌‌و حیزبه بااڵده‌‌سته‌‌كان لهسهر گوته‌‌زای «ئهوهی لهگهڵ ئێمه نییهو له‌‌ئێمه نییه ،دژی ئێمهیه« ،سیاسه‌ت‌و سته‌‌مكاری سیاسی پ��هی��ڕه‌‌وده‌‌ك��هن ،ئهو سیاسه‌‌ته ئهگهر رۆژگ��ارێ��ك ئاستی زمانی تێپه‌‌ڕ نه‌‌كردبێت ،ئ��هوه ئیدی ئێستاكه وه‌‌رگۆڕاوه بۆ ئاستی سهركوتكردنی سیاسیی‌و نه‌‌ته‌‌وه‌‌یی‌و كوشتن‌و بڕین‌و ده‌‌ركردن‌و تهواوی ئامرازه دڵڕه‌‌قه‌‌كانی تر .هاوواڵتییهكانی ههرێم به‌‌هه‌‌مووانه‌‌وه تێكۆشان بۆ ئ��ازادی ،نه بۆ ئهوهی سته‌‌مكارییه‌‌ك به‌‌سته‌‌مكارییه‌‌كی تر بگۆڕینه‌‌وه‌‌و ئازاره‌‌كان لهسهر هاوواڵتییه‌‌كانمان بهردهوام بن. لهیهك له‌‌وتاره‌‌كانمدا وهاڵمێكی د .مهحمود عوسمانم داوه‌‌ت���هوه ،كهئهو یهك له‌‌هاوه‌‌ڵه ئازیزه‌‌كانی خۆمه ،وهاڵم�هك�هم له‌‌ماڵپه‌‌ڕی كوردستان پۆست‌و ئهوانی تریش باڵوكرایهوه، ل��هوه دوام كهپێویسته چیتر س �هرك��رده كوردهكان بهناوی گهلی كوردستانهوه ره‌‌فتارو س��ازش‌و سیاسه‌‌ته‌‌كانیان ب�هڕێ��وه نه‌‌به‌‌ن، له‌‌وتاره‌‌كه‌‌مدا كه‌‌ناونیشانه‌‌كه‌ی بریتیی بوو له «گهلی كورد ،له‌‌ئێوه‌‌و ئاغاكانتان بێبه‌‌رییه«، له‌‌وێدا ئهوهم وت كه‌‌نه‌‌ته‌‌وه‌ی كورد لهو ره‌‌فتارو سیاسه‌‌ته دڵڕه‌‌قانه‌ی ده‌‌رهه‌‌قی كه‌‌مینه‌‌كان
په‌‌یڕه‌‌وده‌‌كرێت ،پاكیزه‌‌و بێگوناهه ،ئهو گه‌‌له دۆس�ت‌و پشتیوانی راستهقینهی ئاشووریو یهزیدیو ئهوانی دیكه‌‌شه ،ئهو گه‌‌له میهره‌‌بانه‌‌و دهستی ناچێته ئازاردانی براكانییه‌‌وه ،گه‌‌لێكه خۆی قوربانی سته‌‌می به‌‌عسه ،چۆن سته‌‌م دهره���هق ب �هوان �ی ت��ر دهك���ات .میهره‌‌بانی ك��ورده‌‌ك��ان ب��ێ س��ن��ووره ،ئ���هوهی دڵڕه‌‌قه پارته‌‌كه‌ی بارزانییه ،ههروهك چۆن كه‌‌مینه‌‌كان به‌‌ده‌‌ستییه‌‌وه ده‌‌ناڵێنن ،كورده‌‌كانیش بهههمان چه‌‌شن ئهو سیاسه‌ت‌و دڵڕه‌‌قییه ئازارییان دهدات ،پارتی كه‌‌سه‌‌رۆكایه‌‌تی هه‌‌رێمێك دهكات ،له‌‌وێدا ئازاری كه‌‌مینه‌‌كان دهدرێت، لۆژیكی ئ���هوان ئ �هوهی �ه دهب��ێ��ت ه�هم��ووان وهك ئهوان بیربكه‌‌نه‌‌وه ،یاخود ههرگیز بیر نه‌‌كه‌‌نه‌‌وه .بیرنه‌‌كردنه‌‌وه بهو واتایه‌ی تۆ دهبێت كۆتایی وتن‌و ئازادیت سنووردار بكرێت. له‌‌به‌‌رئه‌‌وه‌‌شه ئهو سته‌‌مكارییه ئێستا كورد لهئاستێكی بچوكیش بێت په‌‌یڕه‌‌وی ده‌‌كات‌و نماینده‌ی دڵڕه‌‌قییه ،بهاڵم راستییه‌‌كه‌ی ئهوه كوردهكان نین ،له‌‌به‌‌رئێمه دڵڕه‌‌قن ،بهڵكو ئهوانه هێزگه‌‌لێكن كه‌‌ده‌‌یانه‌‌وێت له‌‌په‌‌نای كوردایه‌‌تییه‌‌كی موزه‌‌یه‌ف‌و نه‌‌ته‌‌وه‌‌په‌‌رستییه‌‌كی دڕندانه‌‌وه لهسهر كه‌‌الكی خهڵكی تر نمونه‌ی ده‌‌وڵه‌‌تێكی ه��اوچ�ه‌‌رخ�ی ئه‌‌تاتوركانه بۆ كوردهكان بنیاد بنێن. دهستوور :ك��وردو توركمان‌و ئاشووریو سریان خۆیان قوربانی دڵڕه‌‌قی نهتهوهی سه‌‌رده‌‌ستن ،ئایا دهشێت لهدۆخێكی لهو چه‌‌شنه‌‌دا قوربانی وه‌‌رگۆڕێ بۆ جه‌‌الد؟ سهلیم پۆڵس :پرسیارێكی جه‌‌وهه‌‌ری‌‌و گرنگه ،راستییه‌‌كه‌ی تیۆریای بااڵیی ره‌‌گه‌‌زی، تیۆرێكی فاشیستییه ،ه�هر ئاراسته‌‌یه‌‌كی سیاسیی ی��ا ن�هت�هوهی��ی پ �هی��ڕه‌‌وی بكات، كاره‌‌ساتی كۆمهاڵیهتی گهورهی لێده‌‌كه‌‌وێته‌‌وه، كاره‌‌ساتی لهبهر یه‌‌كه‌هه‌ڵوه‌‌شانه‌‌وه‌ی كۆمهڵگهو وێرانكردنی كایه‌‌كانی .هه‌‌ربۆیه‌‌شه ئهوهی ئێستا كوردو بهتایبهت لهرێگهی حیزبی ده‌‌سه‌‌اڵتدار لهناوچهكانی بادینان پ �هی��ڕه‌‌و دهك��رێ��ت، بریتییه لهپرۆسهی ترساندنی كۆمهڵگهو كاره‌‌ساتی كۆمهاڵیهتیو لێسه‌‌ندنه‌‌وه‌ی مافی ئازادی له‌‌ته‌‌واوی نه‌‌ته‌‌وه‌‌كانی تری نا كوردی لهههرێمی كوردستان .ههروهك ئهو دڵڕهقیو
وه‌‌رگۆڕانه بریتییشه لهپرۆسهی به‌‌قه‌‌زه‌‌مكردن‌و بچوككردنه‌‌وه‌ی رۆڵی ئهو نه‌‌ته‌‌وانه‌‌و شوێنیان لهناو ژیانی سیاسیی‌و كۆمهاڵیهتی .ئهو دیدگا دڵڕه‌‌قه‌‌ش دواجار نه‌‌ته‌‌وه‌‌كان ناچاری واب��هس��ت��هب��وون دهك����ات‌و ل��هس��هر ت��رس‌و ته‌‌سلیمبوون رای��ان دێنێت ،ئیدی ئهوهشه جۆرێكه له‌‌جۆره‌‌كانی سته‌‌مكاری ئیدی كورد بیكات ،یا نهتهوهی عهرهب یا ههر كهسێكی تر. دهستوور :چۆن‌و به‌‌كام ئامرازه بتوانین ئهو پهیوهندییه لهسهر بنه‌‌ڕه‌‌تێكی مرۆیی‌و وهك دوو نه‌‌ته‌‌وه‌‌و نه‌‌ته‌‌وه‌‌گه‌‌لی وهك یهك پێناسه بكه‌‌ینه‌‌وه؟ ،بهو واتایه‌ی دهشێت ئێمه بتوانین لهسهر بنهمای یه‌‌كترقبوڵكردن‌و وه‌‌كییه‌‌كی نشتمانی ئهو پهیوهندییه رێكبخه‌‌ینه‌‌وه؟. سهلیم پۆلس :ئهوه ئومێدێكی مرۆییانه‌‌یه، خه‌‌ونی ههموو عێراقییه‌‌كه كه لهسهر ئهو جه‌‌سته زامداره‌ی عێراق پێكهوه كۆببینهوه، ئ �هو پهیوهندییه ره‌‌هه‌‌ندێكی مێژوویی‌و جوگرافی ههیه ،بهاڵم ئێستا پارتی‌‌و حیزبه دهس��هاڵت��دارهك��ان ،كه‌‌هه‌‌ڵگری ره‌‌ه �هن��دی دڵ��ڕهق �یو توندوتیژی نه‌‌ته‌‌وه‌‌یین ،ت��ۆوی دووب��هرهك��یو ناكۆكی لهنێوان رۆڵهكانی ئ �هو هه‌‌رێمه‌‌دا ده‌‌چێنن ،ئ �هو سیاسه‌‌ته‌ی دوێ��ن �ێ دهس��هاڵت��ی س�هرك��وت��ك��اری بهعس ئهنجامی ده‌‌داو ئهمڕۆش كوردهكان په‌‌یڕه‌‌وی دهك �هنو لهبهرانبهر كه‌‌مینه‌‌كان جێبه‌‌جێی دهكهن ،ئهمڕۆ ژمارهیهكی زۆر له‌‌ئاشووری‌‌و یه‌‌زیدییه‌‌كان لهباكووری عێراق ك��وژراون بێ ئهوهی هیچ لێكۆڵینه‌‌وه‌‌یه‌‌كی فه‌‌رمییان لهگهڵدا بكرێت ،ههتا ژمارهیهك منداڵیش لهالیهن گروپی ن �هن��اس��راوه‌‌وه رف��ێ��ن��راون ،لهیهكهم ههوڵی رفاندن‌و تیرۆركردنی رۆژنامه‌‌نووس ش�هه��ی��د س���ه‌‌رده‌‌ش���ت ع��وس��م��ان وی��ژدان��ی نوستووی راگهیاندنی كوردی به‌‌ئاگا هاته‌‌وه، كه‌‌سه‌‌رده‌‌مانێك له‌‌خه‌‌ون‌و بێده‌‌نگیدا نقومبوو دهره�هق بهو تاوانانه‌ی بهرانبهر ئاشووریو یهزیدیو كه‌‌مینه‌‌كانی تر په‌‌یڕه‌‌وده‌‌كرا ،هه‌‌زاران له‌‌رۆڵه خێر له‌‌خۆنه‌‌دیووه‌‌كانی كوردستان رووب �هڕووی ئ��ازاردان بوونهوه لهسهردهستی حیزبهكان ،زیاتر له‌‌سی ههزار ژن به‌‌پاساوی شه‌‌ره‌‌ف كوژراون ،زۆرێك له‌‌الیه‌‌نگرانی پارتی‌‌و
دهسهاڵت ده‌‌چنه گوند‌و شاره ئاشوورییه‌‌كانه‌‌وه خۆیان‌و ده‌‌سه‌‌اڵته‌‌كه‌‌یان بهسهر ه��ه‌‌ژاران‌و لێقه‌‌وماواندا نمایش دهكهن .ئهوانه ناتوانن‌و ناوێرن قسه‌‌بكه‌‌ن ،چونكه رهنگه قسه‌‌یه‌‌ك ژیانیان بخاته مه‌‌ترسییه‌‌وه. دهستوور :ئایا میدیاكان ده‌‌توانن چی بكهن بۆ سڕینهوهی زه‌‌ینییه‌‌تی شهڕانگێزی ن �هت �هوهی �یو چه‌‌سپاندنی ب�هی�هك�ه‌‌وه‌‌ژی��انو ئاشتیو هاوواڵتیبوون؟. سهلیم پ��ۆل��س :ت��ا ئ��هو چ��رك�ه ساته راگه‌‌یاندنكارو ئه‌‌دیب‌و رۆشنبیرانی كورد ده‌‌ستپێشخه‌‌رییه‌‌كی مرۆیی وایان نهكردووه كه‌‌به‌‌رگری له قوربانی‌‌و قوربانیانی كه‌‌مینه‌‌كان بكات ،بهشێك له‌‌میدیاكاران تائێستاش مه‌‌ستن ،مه‌‌ستن به‌‌كوردایه‌‌تییه‌‌كی نادروست ك�ه ل�هس�هر بنهڕهتی بێده‌‌نگكردنی ئێمه بیناكراوه ،ههندێكی كه‌‌میش ئهو ئازارانه دهبینن ،رۆژێ��ك دێت ئهو ئ��ازاران�ه ههست پێبكه‌‌ن ،بهاڵم بهر له‌‌هه‌‌ستكردن به‌‌ئازاره‌‌كان، دهبێ مرۆڤبوونی خۆیان ،مرۆڤبوونی ئهوانی تریان بیر بێنێته‌‌وه ،راستییه‌‌كه‌ی ههموو گهل بیه‌‌وێت ببێته سه‌‌رده‌‌ست‌و سته‌‌مكار ،نابێ كورد بیر له‌‌سته‌‌مكاری بكاتهوه ،چونكه ههم نه‌‌ته‌‌وه‌‌یه‌‌كی میهره‌‌بانه‌‌و ههمیش خۆی قوربانی سته‌‌مكارییه.
دهستوور ،ژماره ( ،)52چوارشه‌ممه2010/10/6 ،
ی پێنجه‌م ـ به‌رامبه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پهروهرده 0533184771 ی میران ـ نهۆم ی سالم ،ته‌الر ی كوردستان ،سلێمانی ـ شاڕێ ههرێم
سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن :ئیدریس عومه‌ر
ی سول ی تێلیگراف خاوه‌نی ئیمتیاز :كۆمپانیا
به‌ته‌مه‌نترین پیاوی عێراق دهیهوێت ژنی سێیه‌م بهێنێت
دهستوور ی 125ساڵه‌ی عێراقی پیره‌مێردێك ی به 10منداڵ‌و 250نه‌وه‌‌و‌ه به‌شوێن كه‌سێك ی سێیه‌م گونجاودا ده‌گه‌ڕێت‌و دهیهوێت ژن بهێنێت. كه‌ناڵی جه‌زیر‌ه باڵویكردهوه ئهو پیره‌مێرده ن���اوی خ �هڵ��وی خ�هڵ��خ��اڵ�هو ل�هب��اك��ووی پارێزگاری موسه‌نا نیشتهجێیه. ن��اوب��راو دوو ج��ار ژن��ی هێناوه‌‌و منداڵ‌و نه‌وه‌كانی ئهو پیره‌مێرده گوندێكیان لهو
info@destur.net - 0533187811
ئه‌زهه‌ر داوای راگرتنی زنجیر‌ه درامای یوسفی پێغه‌مبه‌ر دهكات
ناوچه‌یه‌دا دروستكردووه‌‌و هاوكات خه‌ڵو‌ه جه‌ختیكرده‌و‌ه ئهگهر كه‌سێك په‌یدابكات ئاماده‌ی ه ژنی سێیه‌می بهێنێت. خه‌ڵوی ت��ام�ه‌زرۆی خ��واردن �هوهی شیره‌‌و ههرگیز چای نه‌خواردووه‌ته‌وه. ی ی سهرهتا ی له‌شه‌ڕه‌كانی سااڵن خه‌ڵو ی راب���ردوودی عێراقدا ی بیسته‌م س��ه‌د‌ه ب��هش��داری��ك��ردووهو تائێستاش چ � هك‌و كه‌لوپه‌ل ه سه‌ربازییه‌كانی ئهو سه‌رده‌مه‌ی الی خۆی پاراستووه.
چه‌ند سه‌ربازێكی نه‌رویجی :چه‌كداری له‌سێكس خۆشتر‌ه
دهستوور بهشێك له‌سه‌ربازانی سوپای نه‌رویج له‌ئه‌فغانستان رایانگه‌یاند خه‌باتی چ �هك��داری��ان له‌سێكس پ��ێ خۆشتره‌‌و وه‌زاره‌ت��ی به‌رگریی نه‌رویجیش ئیدانه‌ی ئهو لێدوانه دهكات.
رۆژن��ام��هی ئافتن په‌ستنی نه‌رویجی ب�ڵاوی��ك��ردهوه چه‌ند سه‌ربازێكی هێزه چه‌كداره‌كانی ن�ه‌روی��ج له‌ئه‌فغانستان له‌لێدوانێكدا باسیان لهوه ك��ردووه ك ه ئ �هوان خه‌باتی چه‌كدارییان له‌سێكس الخۆشتره‌‌و ههروهها تامه‌زرۆی كوشتنی چه‌كداره توندڕه‌وه‌كانی ئه‌فغانستانن. دواب���هدوای ب�ڵاوب��وون�هوهی ئ�هو بابه‌ت ه
جێگری سه‌رنووسه‌ر :وریا حه‌مه‌تاهیر سکرتێری نووسین :شۆڕش خالید به‌ڕێوه‌به‌ری هونه‌ریی :لوقمان عومه‌ر دهستوور ناوه‌ندی لێكۆڵینهوه ئیسالمییه‌كانی ئه‌زهه‌ر داوای راگرتنی په‌خشی زنجیر‌ه درام�����ای ی��وس��ف��ی پ��ێ��غ�هم��ب�هر دهك���ات له‌كه‌ناڵه‌كانی میسر. شێخ عه‌لی عه‌بدولباقی سهرۆكی ناوه‌ندی لێكۆڵینهوه ئیسالمییه‌كانی ئه‌زهه‌ر له‌لێدوانێكدا بۆ سایتی عهرهبی ه وتی ئه‌زهه‌ر بههۆی نیشاندانی ڕووخساری پێغه‌مبه‌ران لهو زنجیر‌ه درامایه‌دا ،دژی باڵوكردنه‌وه‌یه‌تی. ه �ه‌روه‌ه��ا وت��ی ل �هو زنجیره‌یه‌دا وێنه‌ی یوسف ،یه‌عقوب‌و جوبره‌یل نیشانده‌درێت‌و ڕێگه‌نه‌دان به‌باڵوكردنه‌وه‌ی رووخساری پێغه‌مبه‌ران ل �ه 30ساڵ له‌مه‌و پێشهوه فه‌توای لهسهر دراوه‌‌و قه‌ده‌غه‌كراوه. شێخ عه‌لی ئه‌وه‌شی وت ئێم ه خوازیاری ڕاگرتنی ئهو زنجیر‌ه درامایه‌ین ،بهاڵم برپرسیار نین لهبهرانبهر ڕاگرتن یان ڕانه‌گرتنی ،ل �هب �ه‌رئ �هوهی بڕیاره‌كانی ئێم ه تهنیا له‌چوارچێوه‌ی رێنوێنیی ه بۆ موسڵمانان. زنجیر‌ه درام��ای یوسفی پێغه‌مبه‌ر یان ی��وس��ف��ی ڕاس��ت��گ��ۆ ب �ه‌ره �هم��ی 2008ی كۆمپانیای سیما فیلمی ئێرانییه‌‌و ئهو به‌رهه‌م ه جگ ه له‌ئێران ،له‌چه‌ندان واڵتی دیكه‌ی ئیسالمیش نمایشكراوه.
له‌مه‌ك ه ده‌ستدرێژیی سێكسی ده‌كرێته سهر منداڵێكی جه‌زائیری
دهستوور
وه‌زاره‌ت���ی به‌رگریی ن�ه‌روی��ج به‌توندی ڕه‌خنه‌ی لهو سه‌ربازان ه گرت‌و هاوكات فه‌رمانی گرتنی چه‌ندان كۆبوونه‌وه‌ی بۆ سوپای نه‌رویج له‌ئه‌فغانستان دا. گرت ه فارمۆ وه‌زی��ری به‌رگریی نه‌رویج رایگه‌یاند ئهو لێدوانان ه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك گونجاو نییهو پێویست ه سوپای نه‌رویج لهباری ئه‌خالقییه‌و‌ه ئامۆژگاری بكرێن.
i n f o @ d e s t u r. n e t
منداڵێكی جه‌زائیری كه لهگهڵ خێزانه‌كه‌یدا سه‌ردانی سعودییه‌یان كردبوو ،له‌ئوتێلێكی شاری مه‌كه ده‌ستدرێژیی سێكسی ده‌كرێته سه‌ر‌و دواتر له‌ئوتێله‌كه‌وه ده‌خرێته‌خواره‌وه. ت���ۆڕی ه �ه‌واڵ �ی شیعه ئۆنالین ب�ڵاوی��ك��ردهوه هه‌رچه‌نده پۆلیس بوونی ده‌ستدرێژیی سێكسی بۆ سهر كچه‌كه ڕه‌تده‌كاته‌وه ،بهاڵم باوكی كچه‌كه پێداگری لهسهر ئهو مه‌سه‌له‌یه دهكات. پۆلیس رای��گ��هی��ان��دووه لێكۆڵینه‌وه‌كانیان له‌ڕووداوه‌كه به‌رده‌وامه. وته‌بێژی پۆلیسی مه‌كه به‌ئاژانسه‌كانی هه‌واڵی وت كچه‌كه ناوی سارا خه‌تیبه‌‌و له‌دوای كه‌وتنه‌خواره‌وه
له‌توتێله‌كه‌وه گیانی له‌ده‌ستداوه. وتیشی چ �هن��د كه‌سێك ل �هن��او ئوتێله‌كه‌د‌ا ده‌ستگیركراون‌و لێكۆڵینه‌وه‌یان لهگهڵدا دهكرێت. باوكی كچه‌كه وتی شه‌وی سێشه‌ممه‌ی رابردوو كچه‌كه‌م بۆ یاریكردن ژووره‌ك �هی جێهێشتووه‌‌و له‌كاتی ن��ان��خ��واردن��ی ش���ه‌ودا ب��ۆم��ان��دهرك�هوت كچه‌كه‌مان دیار نییه. ههروهها وتی سێ كهس له‌كارمه‌ندانی ئوتێله‌كه‌ش له‌شوێنی ن��ان��خ��واردن ن �هب��وون‌و دوات��ر ده‌نگی كه‌وتنه‌خواره‌وه‌ی كچه‌كه‌مان بیست. 300جه‌زائیری بۆ ده‌ربڕینی ناڕهزایی له‌نزیكی ئوتێله‌كه خۆپیشاندانیان ئهنجامداوهو داوایان لهحكومهتی سعودییه كرد لێكۆڵینه‌وه‌ی زیاتر ئه‌نجامبدات‌و ته‌رمی كچه‌كه‌شیان بده‌نه‌وه.
داوای شوێن ی تایبه‌ت دهكهن ی رۆژگارده‌كه‌ن ته‌سبیح فرۆشه‌كانی سلێمانی به‌هۆنینه‌و‌هی ته‌سبیح شه‌ن حه‌مه‌سوری ،سیوه‌یل ،الڕه‌شه ،ال سووره، مه‌عازفه‌رحان ساده ،جۆله‌كه‌خۆره‌ن. ك �هری��م نامیق 60س���اڵ ،م���اوه‌ی ن��ۆزده زۆربه‌ی ئهو ته‌سبیحانه‌ی كه له‌بازاڕه‌كانی ساڵه جه‌نجاڵییه‌كانی ژیانی بههۆنینهوهو كوردستاندا ده‌ف��رۆش��رێ��ن قه‌زوانه‌كه‌یان فرۆشتنی ته‌سبیحه‌وه به‌ڕێده‌كات ،ههموو له‌دارقه‌زوانه‌كانی چیاكانی ناوچه‌ی به‌رزنجه‌و رۆژێك لهگهڵ گزنگی به‌یان دێته به‌رده‌م قه‌ره‌داغ‌و دۆڵی جافایه‌تیه‌وه ده‌هێنرێن‌و دواتر مزگه‌وتی گهورهی شاری سلێمانی‌‌و تا ئێواره ده‌هۆنرێنه‌وه‌و ده‌كرێنه ته‌سبیح‌و له‌بازاڕدا ته‌سبیحی ق �ه‌زوان �ی چیاكانی كوردستان ده‌فرۆشرێن. به‌كڕیاره‌كانی ده‌فرۆشێته‌وه ،مام كه‌ریم وتی" كه‌ریم نامیق كه به‌ده‌ستێكی ته‌سبیحێكی له‌ساڵی 1992وه له‌به‌رده‌م مزگه‌وتی گهورهو ب��هدهس��ت��هوه ب���وو ب��هدهس��ت��هك��هی ت��ری مه‌زادخانه‌كه‌ی خواره‌وه‌دا ته‌سبیح ده‌فرۆشم‌و ته‌سبیحه‌كانی تری بۆ فرۆشتن رێكده‌خست، وتی"ئێستا منداڵ‌و گه‌نج‌و پیر رۆژانه ته‌سبیحی كاره‌كه‌م زۆر خۆشه به‌المه‌وه". له‌نێو ك��ورده‌واری��دا به‌كارهێنانی ته‌سبیح قه‌زوان ده‌كڕن ،لهبهرئهوه ته‌سبیحی قه‌زوان یه‌كێكه له‌نه‌ریته‌كانی ژیانی رۆژانه‌و زۆربه‌ی لهههموو جۆره‌كانی ت��ری ته‌سبیح زیاتر خهڵك له‌نێو كۆڕو كۆبوونه‌وه‌كاندا ته‌سیبحی ده‌فرۆشرێت". ق�ه‌زوان به‌ده‌ستیانه‌وه ده‌گ��رن ،هه‌ندێكیش مام كه‌ریم وتی "گرانترین‌و باشترین ته‌سبیح، به‌ته‌سبیحی قه‌زوان زیكرو ته‌سبیحات دهكهن .ئه‌بڵه‌قه كه‌نرخه‌كه‌ی به‌سه‌د تا سه‌دوپه‌نجا به‌كارهێنانی ته‌سیبحی قه‌زوان لهو سنووره ههزار دیناره". تێپه‌ڕیوه كه به‌ته‌نیا پیاوانی به‌ته‌مه‌ن ههندێك له‌ته‌سبیح فرۆشه‌كان ،فرۆشتنی به‌كاریبهێنن ،ئێستا لهههموو توێژه‌كانی ته‌سبیح وهك ئ��اره‌زووی �هك سه‌یرده‌كه‌ن، كۆمهڵگهی كوردی ته‌سبیح به‌كارده‌هێنن ،ئ��هك��ره‌م م��هع��روف 42س���اڵ ،م���اوه‌ی 3 به‌وهۆیه‌شه‌وه ته‌سبیح فرۆشتن بووه‌ته س��اڵ ده‌ستیكردووه به‌ته‌سبیح فرۆشتن، پیشه‌ی چ�هن��د ك�هس��ێ�كو ب��ژێ��وی ژیانی وتی"ئاره‌زووم ته‌سبیح فرۆشتنه‌و زۆر حه‌زم لهو كاره‌یه‌‌و بژێویی ژیانمان دابینده‌كات". رۆژانه‌یان به‌ته‌سبیح فرۆشتن دابینده‌كه‌ن. ته‌سبیحی ق��ه‌زوان چه‌ندان ج��ۆری ههیه ،تائێستا ته‌سیبح فرۆشه‌كان شوێنی تایبه‌تیان به‌ناوبانگترین جۆره‌كانی ته‌سبیحی قه‌زوان ،نییهو زۆرجار ده‌كه‌ونه بهر ئهو هه‌ڵمه‌تانه‌ی ته‌سبیحی ئه‌بڵه‌قه‌‌و به‌باشترین ته‌سبیح ش��اره‌وان��ی جێبه‌جێیده‌كات بۆ نه‌هێشتنی ناسراوه ،جۆره‌كانی تری ته‌سبیح كه له‌نێو زی��اده‌ڕه‌وی �ی لهناو ب���ازاڕدا ،بۆیه ته‌سبیح كور‌ده‌واریدا خواستیان له‌سه‌ربێت ته‌سبیحی فرۆشه‌كان خوازیارن شوێنیان بۆ دابینبكرێت،
چونكه بێ شوێنی هۆكاێك ه بۆ كه‌مبوونه‌وه‌ی دیارده‌ی ته‌سبیح فرۆشتن. ئ �هك��ره‌م وت �ی "شوێنمان نییه ته‌سبیح بفرۆشین ،ب���هردهم م��زگ�هوت�ی گ���ه‌وره‌ش قه‌ده‌غه‌یه ،دابینكردنی شوێنێك ،گه‌وره‌ترین خزمه‌ت به‌ئێمه‌و پیشه‌كه‌مان دهكات". عه‌بدوڵاڵمحه‌مه‌د 73ساڵ ،ماوه‌ی دوازده ساڵه ته‌سبیح ده‌فرۆشێت‌و كۆتاییه‌كانی ژیانی بههۆنینهوهو فرۆشتنی ته‌سبیح به‌ڕێده‌كات، م��ام ع �هب��دوڵ�ڵا ك �ه ب �ه‌پ��ارچ �ه مقه‌بایه‌ك سێبه‌ری بۆ خۆیو ته‌سبیحه‌كانی كردبوو، به‌بێزارییه‌كه‌وه ،وتی "ته‌سبیح فرۆشتن الت بازییه ،ناتوانم ئیشێكی تربكه‌م ،ئه‌گینا وازم لێده‌هێنا". حه‌مه‌كه‌ریم عارف 80ساڵ ،یه‌كێكی دیكه‌یه له‌ته‌سبیح فرۆشه‌كان‌و له‌ته‌مه‌نی گه‌نجێتیداو تا ئهو كاته‌ی نه‌خۆشی زۆری بۆ نه‌هێنابوو، یهكێك بوو له‌بازرگانه گ �ه‌وره‌ك��ان ،بهاڵم ب�هه��ۆی نه‌خۆشییه‌وه ل �هك��اری بازرگانی دوورك���هوت���ووه‌ت���هوهو م���اوه‌ی چوارساڵه سه‌رقاڵی ته‌سبیح فرۆشتنه ،وتی" ته‌سبیح فرۆشتن بۆ به‌سه‌ربردنی ك��ات‌و بێتاقه‌ت نهبوون باشه ،هه‌رچه‌نده من پێشتر ئیشی بازرگانیمكردووه‌و زۆربه‌ی شاره گه‌وره‌كانی عێراق گه‌ڕاوم". حاجی حه‌مه‌كه‌ریم خۆی به‌ته‌سبیحی السوره ته‌سبیحات دهك��ات‌و وتی "ب �هاڵم گه‌نجان‌و مندااڵن زیاتر ته‌سبیحی ساده به‌كارده‌هێنن‌و ده‌یكڕن".