سه‌رنووسه‌ری ئاوێن ه 56 چی ده‌وێت له‌كۆمپانیای نالیا؟ چوارشه‌ممه
2010/11/3 ( )20الپه‌ڕ‌ه نرخ ( )1000دیناره رۆژنامه‌یه‌کی سياسى گشتییه ،هه‌فتانه کۆمپانیای سولى تێلیگراف ده‌ریده‌کات
19
w w w. d e s t u r. n e t
به‌بێ ئاگاداری یهكێتی ،پارتیو گۆڕان كۆبوونه‌وه ی گۆڕان ده‌دات بۆ ناو ئیئتیالفه‌كه پارتی هه‌وڵی گه‌ڕاندنه‌وه تایبه‌ت به‌ده‌ستوور به‌پێی چهند زانیارییه‌كان له‌چه‌ند رۆژی رابردوودا پارتیو بزووتنهوهی گۆڕان به‌ته‌نیا ل �ه‌ب��اره‌ی كشانهوهی گ��ۆڕان له‌فراكسیۆنه كوردستانییهكان ك��ۆب��وون �ه‌ت �هوهو پارتی به‌شێوه‌ی زاره‌كی رازیبووه به‌چه‌ند داوایه‌كی بزووتنهوهی گۆڕان ،یه‌كێتیش بێئاگایی خۆی له‌و كۆبوونه‌وه‌یه ده‌رده‌بڕێت. محه‌مه‌د تۆفیق وته‌بێژی بزووتنهوهی گۆڕان له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور وتی “كۆبوونه‌وه‌یه‌ك
به‌ته‌نیا له‌نێوان پارتیو گۆڕاندا كراوه ،ئهوهش وه‌ك ئاماده‌كارییه‌ك بووه بۆ كۆبوونه‌وه‌یه‌ك ی فراوانتر به‌به‌شداری الیه‌نه‌كانی تر”. ب��هپ��ێ��ی زان��ی��اری��ی��هك��ان��ی دهس���ت���وور، له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌دا پارتی رازی��ب��ووه لهسهر ئهوهی نانبڕاوان به‌زووترین كات بگه‌ڕێنه‌وه س �هر كاره‌كانیان‌و ك��ار بۆ جیاكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت‌و حیزب بكرێت ،سه‌رۆكی هه‌رێمشی واز له‌كاری حیزبی بێنێت ،بهاڵم ئهو به‌ڵێنانه تهنیا به‌زاره‌كی بوون. وته‌بێژی بزووتنهوهی گ��ۆڕان ئاماده‌نه‌بوو
زانیاریی زیاتر ل �ه‌ب��اره‌ی كۆبوونه‌وه‌كه‌وه ئاشكرابكات ،وتی “ج��ارێ هیچ زانیارییه‌ك باڵوناكه‌ینه‌وه ،چونكه كۆبوونهوهی تریش ده‌كرێن”. ئازاد جوندیانی وته‌بێژی مه‌كته‌بی سیاسیی یهكێتی له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور بێئاگایی خۆی له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌ی گۆڕان‌و پارتی راگهیاند. لهالیهكی ت��رهوه مه‌حمود عوسمان ئه‌ندامی فراكسیۆنه كوردستانییهكان به‌ده‌ستووری وت “له‌كۆبوونه‌وه‌ی چهند رۆژی رابردووماندا له‌هه‌ولێر ،بڕیارماندا چهند كه‌سێك له‌پارتی‌‌و
یهكێتیو ئیسالمییهكان ب��ۆ قسه‌كردن لهگهڵ گۆڕان له‌نێویاندا نێچیرڤان بارزانی، دیاریبكرێن ،تا له‌داواكارییه‌كانی گ��ۆڕان بكۆڵنه‌وه‌و پێده‌چێت بۆ ئهوه كۆبووبێتنه‌وه، بهاڵم ئاگاداری كۆوبوونه‌وه‌كه نیم”. محه‌مه‌دی مه‌ال قادر ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی پارتی بێئاگایی له‌بوونی ئهو كۆبوونه‌وه‌یه‌ی پارتیو گۆڕان راگهیاند. ل �ه‌الی �هك��ی ت����رهوه ع��وس��م��ان بانیمارانی سهركردهیهكی بزووتنهوهی گۆڕان ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه‌هه‌وڵێك ههیه بۆ ئهوهی كه‌رووبه‌ڕوو
دابنیشین‌و لێكتێگه‌شتن هه‌بێت ،وتی “ئهو ه �ه‌وڵ �هش ل �ه‌الی �ه‌ن دهس��هاڵت��هوهی��ه ،بۆی ه ئهگهر ئ��هوان به‌مه‌رجه‌كانی ئێمه رازیبن ده‌گه‌ڕێینه‌وه“. عه‌دنان عوسمان سه‌رۆكی فراكسیۆنی گۆڕان له‌په‌رله‌مانی كوردستان به‌ده‌ستووری وت “ه �ه‌وڵ��دراوه ب��ۆئ�هوهی گ��ۆڕان رازیبكه‌ن تا بگهڕێتهوه ناو ئیئتیالفه‌كه ،ب �هاڵم هێشتا نه‌گه‌یشتوونه‌ته ئه‌نجامێك”. درێژه‌ی ڕاپۆرته‌که له‌الپه‌ره 4دا بخوێنه‌ره‌وه
پ������اره‌ی پ���ه‌رل���هم���ان���ت���اره‌ك���ان سه‌رۆكی لیژنه‌ی نه‌زاهه :زۆربه ی وه‌زیره‌كانی پێشوو ئۆتۆمبێل‌و شوقه‌كانیان نه‌گه‌ڕاندووه‌ته‌وه ح������ه‌رام������ه ی�������ان ح����ه‌اڵڵ����ه؟ محه‌مه‌د نه‌جیب ره‌ف��ی��ق سابیر س �هرۆك��ی لیژنه‌ی نه‌زاهه له‌په‌رله‌مانی كوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت تائێستا به‌شێكی زۆری وه‌زیر‌و بهڕێوهبهره گشتییه‌كانی كابینهی پێنجه‌م ئۆتۆمبێل‌و شوقه‌و ئهو مومته‌له‌كاتانه‌ی وه‌ریانگرتووه، نه‌یانگه‌ڕاندووه‌ته‌وه بۆ ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران. ره‌فیق سابیر له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور، ئاماژه ب�هوه ده‌دات تائێستا هیچ كارێك نه‌كراوه بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ئهو مومته‌له‌كاتانه‌ی ك��ه‌الی وه‌زی��رهك��ان��ی كابینهی پێنجه‌م‌و بهڕێوهبهره گشتییه‌كانه ،ده‌ڵێت ئهوه سهرهتا
كاری وه‌زیره‌كان خۆیانه بیگه‌ڕێننه‌وه بۆ حكومه‌ت‌و میلله‌ت ،دواتر ئه‌ركی ئه‌نجومه‌نی
وه‌زیرانه ئهو كاره ئه‌نجامبدات. ره‌فیق سابیر وتی "ئێمه له‌واڵتێكدا ده‌ژین، ئهگهر هه‌رشتێكمان بۆ هه‌ڵكه‌وێت ،ئه‌وا جیاوازی ناكه‌ین له‌نێوان گیرفانی خۆمان‌و خه‌ڵك‌و حكومهت ،بۆیه ئهمه ده‌ستدرێژیكردنه سهر موڵكی گشتیو حكومه‌ته". محه‌مه‌د ق��ه‌ره‌داغ��ی سكرتێری یاسایی ئ��ه‌ن��ج��وم��ه‌ن��ی وه‌زی��������ران س���ه‌ب���اره‌ت ب �ه‌ن �ه‌گ �ه‌ڕان��دن �هوهی ئۆتۆمبێل‌و شوقه‌وه مومتله‌كاته‌كانی تر وتی "زۆرب��هی زۆری وه‌زی���رهك���ان ئ��ۆت��ۆم��ب��ێ�ل‌و شوقه‌كانیان گه‌ڕاندووه‌ته‌وه بۆ حكومهت ،تهنیا مه‌گه‌ر كه‌سانێك وه‌زیفه‌یان له‌حكومه‌تدا مابێت یان حاڵه‌تێكی ئیستسنا هه‌بێت".
"ده‌ست سووره‌كان" داڵده ده‌درێن ك�������ش�������ان�������هوهی ل����ی����س����ت����ی گ������������ۆڕان، ن���ی���ش���ان���هی���هك ل���ه‌ب���ن���ب���هس���ت���ی س���ی���اس���ی!
7 16
هێمن له‌تیف له‌سلێمانی دوای ئ �هوهی چهندان كه‌ناڵی راگه‌یاندن لێدوانی جۆراوجۆریان له‌باره‌ی حه‌اڵڵی‌و حه‌رامی موچه‌ی په‌رله‌مانتارانی عێراقه‌وه ده‌رب���ڕی ،د .محه‌مه‌د گه‌زنه‌یی سه‌رۆكی پێشووی لقی سلێمانیی یه‌كێتیی زانایانی ك��وردس��ت��ان‌و وه‌زی���ری پێشووی ئه‌وقافی ئ��ی��داره‌ی سلێمانی رایده‌گه‌یه‌نێت ئهگهر كۆبوونه‌وه‌كانی په‌رله‌مان له‌ده‌سه‌اڵتی په‌رله‌مانتاراندا نهبێت ،ئ �هوه پاره‌كه‌ی حه‌اڵڵه. گه‌زنه‌یی له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور وتی "كۆبوونه‌وه‌كانی په‌رله‌مان له‌ئێستادا به‌پێی كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندن بێت ،له‌ئه‌ستۆی په‌رله‌مانتاراندا نییه ،له‌و حاڵه‌ته‌دا موچه‌ی پ �ه‌رل �هم��ان��ت��اران ح��ه‌اڵڵ��ه ،ب���هاڵم ئهگهر ك��ۆب��وون�ه‌وه‌ك��ان له‌ئه‌ستۆی ئ �هوان��دا بێت كۆبوونه‌وه نه‌كه‌ن ،ئهوه موچه‌كه‌یان حه‌رامه‌و نابێت وه‌ریبگرن". مامۆستا عوزێر ئه‌ندامی په‌رله‌مانی عێراق لهسهر لیستی یه‌كگرتوو و زان��ای ئاینی له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور ،ده‌ڵێت ئهگهر دواكه‌وتنی كۆبوونهوهی په‌رله‌مان له‌ئه‌ستۆی ئه‌ندامان بێت ،ئهوه موچه‌كه‌یان حه‌رامه، وتی "بهاڵم له‌ئه‌ستۆی سه‌رۆك لیسته‌كانه". مامۆستا ع��وزێ��ر ح��اف��ز ،ده‌ڵ��ێ��ت به‌پێی
شه‌ریعه‌تی ئیسالم هه‌ركه‌سێ موچه‌وه‌ربگرێت، ده‌بێت ئه‌ركێكی هه‌بێت ،ئهگهر ئه‌ركه‌كه ی جێیه‌جێنه‌كرد ،موچه‌كه‌ی حه‌رامده‌بێت. ئه‌وه‌شی وت "ئهگهر كه‌مته‌رخه‌مییه‌كان‌و دواك���ه‌وت���ن ل �هپ �ه‌رل �هم��ان��ت��اران �هوه بێت، ئ �هوه موچه‌كه‌یان ح�ه‌رام�ه ،ب �هاڵم ئهگهر ك�هم��ت�ه‌رخ�هم��ی��ی�هك�ه ل���ه‌الی���ه‌ن س���هرۆك لیسته‌كانه‌وه بێت ،ئهوه ههموو گوناهه‌كان ده‌كه‌وێته سهر شانی ئه‌وان". داواش�����ی ل���هس���هرۆك ل��ی��س��ت �هك��ان ك��رد به‌زوویی كۆبوونهوهی په‌رله‌مان پێكبێنن‌و رێككیبكه‌ون. په‌رله‌مانی عێراق 325ئه‌ندامی ههیهو له‌مانگی حوزه‌یرانه‌و تا ناوه‌ڕاستی تشرینی یهكهم ،بڕی 81ملیار‌و 250ملیۆن دیناریان وه‌رگرتووه. هه‌ر په‌رله‌مانتارێك مانگانه بڕی 32ملیۆن دینار وه‌رده‌گ��رێ��ت ،كه 12ملیۆن‌و نیوی موچه‌ی بنه‌ڕه‌تییه‌‌و باقیه‌كه‌ی تری ،به‌شێكی تایبه‌ته بۆ ده‌رماڵه‌و به‌شێكی بۆ مووچه‌ی پاسه‌وانه‌كانی‌و به‌شێكی تریش بۆ شوێنی نیشته‌جێبوون ،له‌هه‌مانكاتدا 90ملیۆن دیناریان وه‌ك پێشینه پێدراوه. ل��ه‌دوای ههڵبژاردنهكانی 7ی ئازاریشه‌وه تهنیا یهك كۆبوونه‌وه كراوه ،كه له‌چوارده‌ی حوزه‌یران ئه‌نجامدراو 17خوله‌ك بوو .موچه‌و ده‌رماڵه‌ی هه‌ر په‌رله‌مانتارێك له‌ساڵێكدا 190 ملیار دیناره.
ك���رێ���ك���اران‌و ك���ارم���ه‌ن���دان���ی ك �ه‌رت � ی به‌هۆی مسوڵمانبوونیانه‌وه ده ئێزیدی ده‌کوژرێن ت��ای��ب��ه‌ت��ی��ش خ��ان �ه‌ن��ش��ی��ن��ده‌ك��رێ��ن فه‌رمان ره‌شاد له‌هه‌ولێر وه‌زاره‌ت ی كارو كاروبار ی كۆمهاڵیهت ی لهگهڵ لیژنه ی تایبه‌تمه‌ندی ی په‌رله‌مان پرۆژه‌یه‌كیان بۆ هه‌مواركردن ی یاسا ی سیستم ی خانهنشینیو ده‌سته‌به‌ر ی كۆمهاڵیهت ی ئاماده‌كردووه ،ك ه بهپێ ی پرۆژه‌ك ه ههموو كارمه‌ندان ی ده‌زگاكان ی كه‌رت ی تایبه‌ت‌و كرێكاران ده‌توانن خانه‌نشین ببن. عه‌بدولسه‌الم ب���ه‌رواری س�هرۆك��ی لیژنه‌ی ك��اروك��اروب��اری كۆمهاڵیهتی له‌لێدوانێكدا بۆ دهس��ت��وور رایگه‌یاند دوای زۆرب��وون��ی داواك����اری ل�هس�هر دام���هزران���دن له‌كه‌رتی حكومی‌و بۆ هاندانی گه‌نجان بۆ ئ�هوهی روو له‌كه‌رتی تایبه‌ت بكه‌ن ،به‌هاوكاریی وه‌زاره‌تی كاروكاروباری كۆمهاڵیهتی سه‌رقاڵ ی ده‌ستكاریكردنی یاسای 39ی پێشووی عێراقن ،ك ه تایبه‌ت ه به‌سیسته‌می خانهنشینیو ده‌سته‌به‌ری كۆمهاڵیهتی بۆ كرێكاران (ههموو
ئه‌وانه‌ی له‌كه‌رتی تایبه‌ت كارده‌كه‌ن). به‌رواری وتی "ئێم ه له‌ڕێگای ئهو یاسایه‌و‌ه ده‌مانه‌وێت دڵنیایی بۆ كرێكاران دابینبكه‌ین‌و ئ��هوان��هی ل�هك�ه‌رت��ی تایبه‌ت ئیشده‌كه‌ن داه��ات��ووی��ان مسۆگه‌ربێت ،ه �ه‌روه‌ه��ا ئهو پ��رۆژه یاسای ه چهندان خزمه‌تگوزاری بۆ كرێكاران تێدای ه له‌كاتی په‌ككه‌وتن‌و هه‌ر رووداوێك تووشی كرێكاران ده‌بێت قه‌ره‌بوو ده‌كرێنه‌وه". به‌گوێره‌ی ئهو پێشنیازه له‌هه‌مواركردنه‌كه‌دا ههیه ،كرێكاری پیاو ته‌مه‌نی 55ساڵو بۆ ئافره‌تان ته‌مه‌نی 50ساڵ ،ده‌توانن داوای خانه‌نشینی بكه‌ن ،بۆ ئ��هوهش پێویست ه ههموو كرێكارێك بۆ ئ��هوهی سیسته‌می خانه‌نشینی ب��ی��گ��رێ��ت �هوه ،ن���اوی خ��ۆی تۆماربكات له‌سیسته‌می خانهنشینیو مانگان ه %4موچه‌كه‌ی بگهڕێنێتهوه بۆ سندوقێك ی تایبه‌ت ی ئهو ب��واره ،له‌هه‌مانكاتدا خاوه‌ن كاریش %12له‌جێگه‌ی كرێكاره‌ك ه دابینبكات.
فه‌رمان چۆمانی به‌هۆی ئهوهی بوون به‌موسڵمان ده كه‌س له‌دوو خێزانی ئێزیدی ده‌كوژرێن ،ئێستا پاشماوه‌ی ئهو دوو خێزانه كه ژن‌و منداڵن به‌هۆی بێ پاره‌ییه‌وه خه‌ڵك ده‌یانژێنێت. ره‌شید فه‌رهاد ته‌مه‌ن 54ساڵه‌و كه خهڵكی ده‌ڤ���هری س��ۆران �هو له‌ناوچه‌ی شه‌نگال ك��اری بازرگانیی جۆراوجۆری ده‌كرد ،توانی له‌ماوه‌ی ساڵێكدا 82كه‌س له‌ئێزیدییه‌كان بكاته ئیسالم ،بهاڵم دوای ئ �هوهی دوو خێزانی 21كه‌سی هێنانه ده‌ڤ��هری بتوێن ،ل��ه‌ڕۆژی 2009/10/31 لهالیهن ئێزیدییه‌كان ده كه‌سیان كوژرا. له‌پاداشتی ئهم كاره‌شیدا كچێكی 19 ساڵی به‌دیاری پێشكه‌شكراوه. ره‌ش��ی��د ف �هره��اد ،ده‌ڵ��ێ��ت كاتێك ئهو 21كه‌سه‌ی هێناوه بۆ ده‌ڤ �هری بتوێن له‌شه‌نگال ته‌قه‌م لێكراو چهندان گوولله‌یان له‌ئۆتۆمبیله‌كه‌ی داوه ،دوات��ر له‌شه‌وی
زۆر سوپاس یهكێتی ی قوتابیان ،ئێم ه پێویستمان به‌داكۆكییكردن ی ئێوه نییه
17
2009/10/31گ �ه‌ڕان �هوه بۆ وه‌رگرتنی پاره‌ی خانووی ئهو خێزانه ،كه به‌په‌نجا ملیۆن فرۆشتبوویان ،له‌نێوان خانه سون‌و سنونی تیرۆركران‌و هه‌موویان له‌چاڵێكدا نێژراون. فاتمه حهمه ته‌مه‌ن 40س��اڵ ،یهكێكه له‌و ئێزیدیانه‌ی بووه‌ته ئیسالم ،له‌دوای كوژرانی هاوسه‌ره‌كه‌ی به‌ناوی فه‌رحان ب��رك��ات ،خ���ۆیو دوو ك���وڕو كچێكی له‌شارۆچكه‌یه‌كی ده‌ڤه‌ری بتوێن ده‌ژین،
وتی “ژیانمان خراپهو هه‌ندێكجار هیچمان نییه بیخۆین‌و خواخوامه كاتی نانخواردن نه‌یه‌ت ،كێشهی گهورهی ئێمه نه‌بوونی‌‌و برسێتییه ،كوڕێكم ههیه خه‌ڵك به‌خێری خۆی ده‌یبات بۆ كاركردن ،رۆژانه 3هه‌زار دیناری ده‌ده‌نێ ،كچه‌م چووه‌ته قوتابخانه، خه‌ڵك جلی بۆ كڕیوه‌و ناتوانم رۆژانه 250 دیناری پێبده‌م له‌قوتابخانه خه‌رجیبكات”. درێ����ژه‌ی ڕاپ��ۆرت��ه‌ک��ه ل���ه‌الپ���هره 2دا بخوێنه‌ره‌وه
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
هه‌واڵ
نزیكه‌ی ساڵو نیوێكه، سه‌رۆ قادر ئاماده نییه بچێته بهردهم دادگا هێمن له‌تیف نزیكه‌ی ساڵو نیوێكه پارێزگای سلێمانی به‌تۆمه‌تی ناوزڕاندن سكااڵیه‌كی یاسایی لهسهر س �ه‌رۆ ق��ادر به‌رپرسی مه‌كته‌بی راگه‌یاندنی پارتی ت��ۆم��ارك��ردووه ،بهاڵم تائێستاش ئهو به‌رپرسه نه‌چووه‌ته بهردهم دادگا. له 2009/5/18هه‌ردوو داواكار دانا ئه‌حمه‌د مه‌جید پارێزگاری سلێمانی‌‌و كاوه عه‌بدواڵ سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی به‌تۆمه‌تی ن��اوزڕان��دن سكااڵیان لهسهر سه‌رۆ قادر به‌رپرسی مه‌كته‌بی راگه‌یاندنی پارتی تۆماركرد ،بهاڵم تائێستا سه‌رۆ قادر نه‌چووه‌ته بهردهم دادگا. سه‌رچڵ ئ�ه‌ن��وه‌ر به‌رپرسی به‌شی یاسا له‌پارێزگای سلێمانی له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور وتی “ل���ه2009/5/25دا سكااڵكه ره‌وانه‌ی پۆلیسی ههولێر كراوهو تائێستاش سه‌رۆ قادر ئاماده نهبووه بچێته بهردهم دادگا”.
هه‌روه‌ها وتی “جارێك ته‌بلیغمان له‌بنكه ی پۆلیسی به‌ختیاری هه‌ولێره‌وه بۆ هاتووه، له‌كاتێكدا وت �هی ته‌واوه‌تیمان له‌بنكه‌ی
ی لێوه‌رگیراوه‌و ی سلێمان ی س �ه‌را پۆلیس پێویست ن��اك��ات ،جارێكی ت��ر بچینه‌و‌ه ههولێر”. له‌باره‌ی دوا هه‌ڵوێستییانه‌وه به‌رپرسی ب��هش��ی ی��اس��ای پ��ارێ��زگ��ای سلێمانی جه‌ختیكرده‌وه ،كه‌چاودێری بارودۆخه‌كه ده‌كه‌ن‌و ئاماده‌ی رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی سه‌رۆ قادرن لهبهردهم دادگا. الی خۆیه‌وه عه‌بدولخالق ته‌ڵعه‌ت بهڕێوهبهری پۆلیسی ههولێر له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور بێئاگایی خۆیانی له‌بوونی دۆسیه‌یه‌كی له‌و جۆره راگهیاند ،وتی “ئهو به‌رواره‌ی ئێوه باسی ده‌ك���ه‌ن ،س��اڵو نیوێكی به‌سه‌ردا تێپهڕیوهو هیچ شتێكی له‌و جۆره‌م بیر نییهو ئهوهی له‌و ماوه‌یه‌دا بۆمان هاتبێت ،ره‌وانه‌ی دادگا كراوه”. س���ه‌رۆ ق���ادر س���اڵو نیوێك ل �هم �ه‌وب �هرو ل�ه‌ه�هڵ��م�ه‌ت��ی ه �هڵ��ب��ژاردن �هك��ان��ی 7/25 پارێزگارو ئه‌نجومه‌نی پارێزگای سلێمانی به‌ته‌مویلكردنی كۆمپانیای وشهو ژماره‌یه‌ك رادی��ۆو رۆژنامه لهسهر بودجه‌ی پارێزگا تۆمه‌تباركردو به‌چه‌ته ناویبردن.
پێنج رێكخراو داوا ی گۆڕین ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی تێبینه‌رایه‌ت ی كه‌الر ده‌كه‌ن
ده‌شتی ئه‌نوه‌ر له‌گه‌رمیان پێنج رێكخراوی گه‌رمیان دوای ئ�هوه ی راپ��رس��ی��ی�هك ئ �ه‌ن��ج��ام��ده‌ده‌ن‌و ئهنجامی راپرسییه‌كه ئهوه نیشانده‌دات ،كه %70 هاوواڵتیان پێیانوایه له‌تێبینه‌رانی كه‌الر گهندهڵی ههیه ،داوای گۆڕینی بهڕێوهبهری تێبینه‌رایه‌تی كه‌الر ده‌كه‌ن. ع �ه‌دن��ان ق��ورب��ان�ی وت�ه‌ب��ێ��ژی رێكخراوی په‌یامی خه‌ڵك له‌گه‌رمیان ،له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور ،رایگه‌یاند سه‌ردانی به‌شی خانووبه‌ره‌ی وه‌زاره‌ت���ی دادی��ان ك��ردووهو لهگهڵ بهڕێوهبهری ئهو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌دا
كۆبوونهتهوهو قسه‌یان لهسهر هه‌ندێك گرفت كرد ،كه له‌به‌شی تێبینه‌رایه‌تی خانووبه‌ره‌ی كه‌الردا ههیه. قوربانی وتی “داوای ئه‌وه‌شمان كردووه ب��هڕێ��وهب��هرهك��هی ئێستای ب��گ��ۆڕێ�ت‌و كه‌سانی ش��اره‌زاو به‌توانا‌و پسپۆڕ دابنێن له‌جێگه‌یان ،چونكه ئێمه راپرسیه‌كمان لهسهر ئهم تێبینه‌رایه‌ته كردووهو نزیكه‌ی %70خه‌ڵك باس له‌بوونی گهندهڵی ده‌كه‌ن له‌تێبینه‌رایه‌تی كه‌الردا”. قوربانی ده‌ڵێت وه‌ك هاوواڵتیان باسی ده‌كه‌ن رۆژانه فایلی هاوواڵتیان ونده‌بێت‌و كه‌س نازانرێت چی به‌سه‌ردا ده‌هێنرێت. ئه‌كره‌م ره‌زا بهڕێوهبهری تێبینه‌رایه‌تی كه‌الر
لهوبارهیهوه به‌ده‌ستووری وت “ئاماده نیم هیچ لێدوانێك لهسهر ئهو مه‌سه‌له‌یه بده‌م، چونكه ئ �هوان رێكخراون‌و ئیشی خۆیان ده‌زانن چییه”. لوقمان عومهر بهڕێوهبهری تۆماركردنی خانووبه‌ره له‌وه‌زاره‌تی داد به‌ده‌ستووری وت “چهند كه‌سێك له‌گه‌رمیانه‌وه سه‌ردانی ئێمه‌یان ك��رد به‌مه‌به‌ستی ك��ردن �هوهی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‌و هه‌ندێك گرفتی تریش باسكرا سهبارهت خانووبه‌ره‌ی ئهو ناوچه‌یه له‌ئیداره‌ی گه‌رمیان”. ئ��ام��اژه‌ی ب��هوهش��دا ك �ه‌ئ �ه‌گ �هرچ��ی ئهو رێكخراوانه داواك��اری��ان ه �ه‌ب��ووه ،بهاڵم له‌داهاتوودا كاری بۆ ده‌كه‌ن.
3
قاسم ئاغاكان ی كورد كامیل عومهر ی سه‌رقاڵكردووه‌‌و به‌شێوه‌یه‌ك ی قاسم ئاغا ك ه ماوه‌یه‌ك ه زۆرب هی راگه‌یاندنه‌كان مه‌سه‌له‌ك ه باسده‌كرێت ،واده‌زانیت له‌م هه‌رێمه‌دا تهنیا قاسم ئاغای كۆن ه موسته‌شار تاوانباره‌‌و ئیتر ی تر له‌م مه‌مله‌كه‌ته‌دا به‌وردبین‌و مایكرۆسكۆب بگه‌ڕێیت ،خائین‌و پیاوخراپ‌و تاوانبارێك نییهو نایدۆزیته‌وه. ی نییهو مه‌رجیش گه‌ر بڕیار بێت تاوان هه‌ر تاوان بێت ،ئه‌وا كورد تهنیا یهك قاسم ئاغا ی رژێمی روخاوی بهعسدا ده‌ستی نیی ه تاوانبار هه‌ر كۆنه موسته‌شار بێت‌و لهسهردهم ی هاوواڵتیانی كورددا ،بهڵكو گه‌ر وردببینه‌وه، هه‌بووبێت له‌كوشتن‌و بێسه‌روشوێنكردن ی ی قاسم ئاغا ههیه كه تاوانبارن‌و تائێستاش كه‌س پێی نه‌وتوون به‌ر ده‌یان هاوشێوه چاوتان كلی پێوه‌یه. ی قاسم ی هاوشێوه ههرچهنده تائێستاش چهند كۆنه موسته‌شار‌و ئامرسریه‌‌و جاشێك ئاغا ههیه ،كه رۆڵیان بینیوه له‌كوشتن‌و ئه‌نفالكردنی هاونیشتیمان‌و هاونه‌ته‌وه‌كانیان‌و تائێستاش له‌كوردستاندان‌و نهك دادگایی نه‌كراون ،بهڵكو باوردۆخی دارایی‌‌و سیاسییان ی خه‌باتگێڕو قوربانیده‌ر باشتره. له‌زۆر كه‌س لهگهڵ ئه‌وه‌شدا حه‌قوای ه ئهو كه‌س‌و به‌رپرس ه بااڵیانه له‌قاسم ئاغا به‌تاوانبارتر بزانین، ی ی براكوژی‌‌و ه�ه‌زاران مرۆڤ ی شه‌ڕ كه ده‌ستیان هه‌بوو له‌هه‌ڵگیرساندن‌و جۆشدان ی كوردیان كرده قوربانی‌‌و یاخود ده‌ستیان ههبووه له‌تیرۆركردن‌و بێسه‌روشوێنكردن ی سیاسییه‌وه‌‌و تائێستاش دایك‌و باوك‌و كه‌سوكارییان ی كورد به‌هۆی ناكۆكی ده‌یان مرۆڤ له‌چاوه‌ڕوانیدان. ی كورد له‌قاسم ئاغا به‌كه‌متر نه‌زانین ،ك ه ی ئهو لێپرسراو‌و ده‌سه‌اڵتداران ه حه‌قوایه تاوان كوردستان‌و كولتووره‌كه‌یان كرد به‌دوو له‌ته‌وه‌‌و خه‌ڵكه‌كه‌یان به‌شێوه‌یه‌ك كرده دوژمن‌و ی ی شه‌هیدان‌و به‌رخۆدان ی كوردستان‌و خوێن ناحه‌زی یه‌كتر ،یان بێڕێزییان به‌خه‌ڵك ی دوژمنیان هێنای ه خاكی كوردستان‌و ئااڵو ی میله‌ته‌كه‌یان كرد‌و تۆپ‌و تانك مێژوو پیرۆزیی نیشتمانیان پێشێلكرد. حه‌قوایه ئهو ده‌سه‌اڵتدارانه‌ی كوردستان له‌قاسم ئاغا به‌نیشتیمانپه‌روه‌رتر نه‌زانین ی خوێنیان كردن، ی بیروڕا چهندان رۆژنامه‌نووسیان فڕاند‌و خه‌ڵتان ك ه لهسهر ئازادی له‌كاتێكدا هه‌زاران كه‌س له‌پێناو به‌ده‌ستهێنانی ئازادیدا بوون ه قوربانی. ی ی ئهو كه‌سانه له‌قاسم ئاغا به‌تاوانبارتربزانین ،كه ژێرخانی ئابووری حه‌قوایه تاوان ی ئهم واڵته‌یان خست ه خزمه‌ت به‌رژه‌وه‌ندیی ه ئهم واڵته‌یان وێرانكردو سه‌روه‌ت‌و سامان ی خۆیانه‌وه‌‌و كۆمه‌ڵگه‌یان كرده ،كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی به‌كاربه‌ر‌و مشه‌خۆر ،یان تایبه‌تیه‌كان ی گه‌نده‌ڵی‌‌و پێشێلكاری یاساو نادادپه‌روه‌ری‌‌و هه‌ژارییان كرده سیمایه‌كی دیار‌و ئه‌وانه هه‌میشه‌یی ئهم هه‌رێمه. ی ئهو راستیانه ،پاساو هێنانه‌و‌ه نییه بۆ قاسم ئاغای تاوانبار‌و موسته‌شار‌ه خستنه‌ڕوو ی هاوشێوه‌كانی‌‌و ئه‌وانه‌ی داڵده‌یان ده‌ده‌ن ،بهڵكو ده‌مه‌وێت بڵێم كورد له‌و تاوانبارانه ی رۆڵی قاسم ئاغا بوون. زۆره ك ه به‌داخه‌وه له‌دوای راپهڕینهوه ته‌واوكه‌ر ی دوژمنێكی دیار‌و ئاشكرابوو ی پێش راپه‌ڕین ،تاوان تاوانه‌كانی قاسم ئاغا‌و هاوشێوه‌كان ی جێنه‌هێشتووه ،لێ تاوانی قاسم ی ئه‌وتۆ له‌قۆناغێكدا ك ه تێپهڕیوهو شوێنه‌وارێك ی كوردایه‌تیدا ،كه هه‌تا ی به‌رپرسن له‌به‌رگ ی كه‌سانێك ی راپه‌ڕین ،تاوان ی دوا ئاغاكان ی كوردی لێده‌كه‌وێته‌وه. ی لهسهر كۆمه‌ڵگه هه‌تای ه كاریگه‌ریی خراپ ی كوردستاندا ی ئهو ههلومهرج ه سیاسییه ناله‌بار‌و نایاساییه‌ی له‌هه‌رێم ی به‌هۆ ئهگهرچ ههیه ،له‌ئێستادا ناتوانرێت ئهو ههموو قاسم ئاغایان هی پێش راپه‌ڕین‌و دوای راپه‌ڕین ی وه‌ربگرن ،بهاڵم دڵنیایان ده‌كه‌مه‌وه ،ك ه رۆژێك دێت ی یاسای دادگایی بكرێن‌و سزا ی ی خه‌تیبی شۆڕش ی میرابۆ ی كه‌م ههمان چاره‌نووس ی تاوانه‌كانیان ده‌ده‌ن ،یان الن باج فه‌ڕه‌نسی ده‌بینن.
بزووتنه‌وه ی گۆڕان بهنیازه سه‌ربه‌خۆیی بدات ه كۆمپانیای وشه ئامه‌د حه‌سه‌ن له‌سلێمانی بابه‌كر دڕه‌ی �ی بهڕێوهبهری رێگه‌پێدراو ی كۆمپانیای وشه له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور ئاماژه ب��ه‌وه‌ده‌دات كه‌بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان بهنیازه سه‌ربه‌خۆیی بداته كۆمپانیای وشهو ل��ه‌ڕووی كارگێڕییه‌وه سه‌ربه‌خۆیی خۆی هه‌بێت. بابه‌كر دڕه‌یی ،ده‌ڵێت هه‌وڵده‌ده‌ن له‌داهاتوودا ل�ه‌ڕووی كارگێڕییه‌وه سه‌ربه‌خۆبن‌و ئێستا له‌پرۆسه‌ی جیاكردنه‌وه‌دان ،وتی “له‌ڕووی وت��اری راگه‌یاندنیشه‌وه هه‌وڵی بێالیه‌نیی
زیاتر‌و پرۆفیشناڵی ده‌ده‌ن”. دڕه‌ی���ی ئ��ام��اژه‌ی ب��هوهش��دا ك �ه ئێستا كۆمپانیای وشه ،بودجه‌ی تایبه‌تی خۆی ههیه ،بهاڵم بزووتنهوهی گۆڕان هاوكاری مرۆی‌‌و لۆجستییان ده‌كات‌و وتی “ئهمهش ئ �هوه ناگه‌یه‌نێت ،كه‌ئێمه راگه‌یاندنێكی ت �ه‌واو حیزبین‌و گۆڕانیش ده‌یه‌وێت وشه كۆمپانیایه‌كی راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆبێت، له‌هه‌موو دنیاشدا وای �ه ،هیچ ده‌زگایه‌ك سه‌ربه‌خۆیی ته‌واوی نییه”. محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم وته‌بێژی بزووتنهوهی گۆڕان ،وتی “قسه لهسهر ئهو بابه‌ته ناكه‌م”.
ن����������������هخ����������������ش����������������ه ی س�����������������اڵ�����������������ی پ������������ه‌ن������������ج������������اك������������ان ب���������������ۆ پ�������ێ�������ش�������ی�������ن�������ه ك���������ێ���������ش���������ه دروس���������������ت���������������ده‌ك���������������ات دهستوور له‌پیشینه‌ی خانووبه‌ره‌دا بۆ گونده‌كان تهنیا نه‌خشه‌ی ساڵی په‌نجاكان ده‌خوات ،ئهوهش هه‌زاران گوندنشینی له‌كوردستان له‌پێشینه‌ی خانووبه‌ره بێبه‌شكردووه .به‌رپرسانی حكومیش ده‌ڵێن هه‌وڵی چاره‌سه‌ركردنی ئهو كێشه‌یه ده‌ده‌ن. زیاتر له 300خێزان له‌گونده‌كانی سنووری شارۆچكه‌ی سه‌نگه‌سه‌ر، به‌مه‌به‌ستی وه‌رگرتنی پێشینه‌ی خ��ان��ووب �هره م��ام�هڵ�هی��ان ك���ردووهو پاره‌یه‌كی زۆریان خه‌رجكردووه ،بهاڵم
به‌هۆی ده‌رچوونی بڕیارێك كه‌ده‌بێت خانووه‌كه‌یان له‌سنووری نه‌خشه‌ی ساڵی په‌نجاكانی سه‌ده‌ی رابردووبێت بێبه‌شده‌كرێن له‌پێشینه‌ی خانووبه‌ره. هاوواڵتیان‌و پارێزه‌ران بڕوایانوایه ئهو پێشینه‌یه‌ی كه‌حكومه‌ت بڕیاریداوه بیدات خزمه‌ت به‌گوندنشینان ناكات، جێگری ب �هڕێ��وهب �هری خانووبه‌ری سلێمانیش ده‌ڵ��ێ��ت “ل��ی��ژن�هی�هك دروستده‌كه‌ین بۆ ئهو مهبهسته”. محه‌مه‌د خ��در دانیشتووی گوندی توه‌سوران له‌شارۆچكه‌ی سه‌نگه‌سه‌ر، وتی”مامه‌ڵه‌ی وه‌رگرتنی پێشینه‌ی خ��ان��ووب �ه‌ره‌م ك���ردووهو پاره‌یه‌كی زۆرم خه‌رجكردووه ،پارچه زه‌ویم
ك��ڕی��وه‌‌و ب��ن��اغ �هم ت��ێ��ك��ردووه ئهو ههموو خه‌رجییه‌م كردووه ،ئێستاش به‌بیانووی ئهوهی له‌نه‌خشه‌دا نییه مامه‌ڵه‌كه‌م وه‌س��ت��ێ��ن��راوه ،رهنگه زیاتر له 300دۆالرم خه‌رجكردبێت له‌رێكخستنی مامه‌ڵه‌كه‌م”. به‌پێی رێنمایی ده‌بێت ئهو كه‌سه‌ی خانوو ده‌كات بكه‌وێته ناو موحه‌ره‌ماتی گونده‌كانه‌وه كه له‌نه‌خشه‌ی ساڵی په‌نجاكاندا ه �هی �ه ،ب���هاڵم ئێستا گونده‌كان گۆڕانیان به‌سه‌رداهاتووه‌‌و ف��راوان��ب��وون ب �هو ه��ۆی �هوه چه‌ندین گوندنیشن بێبه‌شبوون. پارێزه‌ر به‌ختیار عه‌بدوڵاڵ ده‌ڵێت پ����ارێ����زه‌ران چ���ه‌ن���دان م��ام �هڵ �هی
هاوواڵتیانیان وه‌رگرتووه ،بۆ ئهوه ی پێشینه‌ی خانووبه‌ره‌یان بۆ وه‌ربگرین له‌ئه‌نجامی ب���هدواداچ���وون به‌هۆی ده‌رچوونی ئهو بڕیاره‌ی له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زی����ران ،زۆرب��هی��ان ئ �هو پێشینه نایانگرێته‌وه. ع�ه‌ب��دوڵ�ڵا ئیبراهیم ب �ه‌رێ��وهب �هری ناحیه‌ی سه‌نگه‌سه‌ر وتی ئهو گرفته زۆرب���هی گونده‌‌كانی كوردستانی گرتووه‌ته‌وه ،ئێمه ئهو كێشه‌یه‌مان ب���ه‌رزك���ردووه‌ت���هوهو په‌یوه‌ندیمان به‌به‌ڕێوه‌به‌ری بانكی خانووبه‌ره‌ی سلێمانی ك����ردووهو گرفته‌كه‌مان پ��ێ��وت��ووه ل �ه‌ه �ه‌وڵ �ی دۆزی���ن���هوهی چاره‌سه‌رداین.
هه‌روه‌ها وتی“تائێستا 130هاوواڵتی ی وه‌ستاوه‌‌و هیتریش ماون مامه‌ڵه‌كه كه‌شفیان بۆ نه‌كراوه”. ژیان ئیسماعیل جێگری بهڕێوهبهری ب��ان��ك �ی خ��ان��وب��هره له‌سلێمانی به‌ده‌ستووری وت “بۆ چاره‌سه‌ری ئهو كێشه‌یه بڕیاره لیژنه دروستبكه‌ین، كه‌شف بۆ گونده‌كان ده‌كه‌ینه‌وه‌‌و سنووره‌كه‌یان بۆ فراوان ده‌كه‌ین”. وتی“بڕیاره‌كه بۆ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی گونده‌كان‌و بوژاندنه‌وه‌ی كشتوكاڵ‌و ئاژه‌ڵداریه ،بهاڵم ده‌بێت خه‌ڵكه‌كه چ��اوه‌ڕوان��ی ئ �هو لیژنه‌یه ب��ن ،كه م��اوه‌ی��هك��ی ده‌وێ����ت ت��ا لیژنه‌كه پێکده‌هێنرێت”.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
2
هه‌واڵ
i n f o @ d e s t u r. n e t
به‌رپرسێكی پژاك :ئێران به‌رده‌وامه له‌كۆكردنه‌وه‌ی چه‌كدارانی ئه‌نسارو لئیسالم بۆ سهر سنوور
4
ده كه‌س به‌هۆ ی گۆڕین ی ئاینهكهیانهوه كوژراون
دوو خێزان دوای ئهوهی له‌ئێزیدییه‌وه ده‌بن به‌مسوڵمان ،ده كه‌سیان لێده‌كوژرێت‌و ی خه‌ڵك ده‌ژین پاشماوه‌كه‌یان به‌یارمه‌ت
گ�����ۆڕان گ��ۆڕی��ی��ان ئهو ته‌رزه له‌بیركردنه‌وه‌و ئهو گوتاره‌ش له‌سیاسه‌ت ،ك ه رۆژگارێك ی ی له‌الیه‌ك ی نێوان هێزه‌كان له‌الی هك‌و پارتیو یهكێت له‌په‌یوه‌ندی ی فراكسیۆن ه ی گ��ۆڕان له‌ئیئتیالف ت��رهوه هه‌بوو ،به‌پاشه‌كش ه ی كوردستانییهكان گۆڕا ،چونك ه چیدی ئهوهی ئه‌وانیش هاوچه‌شن ی ی پێشتر ،هه‌ڕه‌شه‌یه‌ك نه‌بوو بكرێو پاشان به‌ساڵوێك ئه‌زموونه‌كان پارتیو یهكێتی دابمركێته‌وه. ی پرۆسه‌ی سیاسی له‌كوردستان پڕ قه‌یرانه ،له‌و دۆخ ه راستییه‌كه ی سیاسیو نادادپه‌روه‌ری‌‌و گه‌نده‌ڵی‌‌و بارگاویی ه به‌قه‌یران ،سته‌م ی نه‌بوونی ئازادی‌‌و زۆر شتی دیكه‌ش له‌هه‌ڵكشان‌و داكشاندایه ،ئید ی هێزه سیاسییهكان ی ناوخۆیی‌و گازنده ئهوهش توڕه‌بوون‌و دڕدۆنگی ی سیاسیی ههرێم، ی خۆیدا دروستده‌كات .بهو واتایه‌ی ژیان له‌هه‌ناو ی پارتیو یهكێتییهوه ،هه‌میشه بۆ خه‌ڵك مه‌ینه‌تی‌‌و ی بااڵده‌ست به‌هۆ بۆ هێزه سیاسییه‌كانی تریش خه‌م به‌رهه‌مدێنێ ،ئیدی ئهوهش ی ده‌سه‌اڵت‌و هێزه‌كان‌و خه‌ڵكیش به‌رده‌وام هاوكێشه‌كانی په‌یوه‌ندی ی بارگاوی به‌دڵڕه‌قی‌و هه‌ڕه‌شه ده‌بات. بهرهو ئاراسته‌یه‌ك زمانی ههڕهشهو به‌كارهێنان ه سیاسییه‌كانی وه‌ك كارتی فشار ی سیاسیی ی راب��ردوودا چه‌كێك بۆ سهر یهكێتیو پارتی ،له‌سااڵن ی چاكسازیو نوێكردنه‌وه‌و ی ئه‌جێندا هێزه‌كان بووه بۆ سه‌پاندن ی میدیایی‌و بگره به‌رژه‌وه‌ندیی حیزبیش ،ئهمهش هه‌ندێكجار شه‌ڕ ی ی لێكه‌وتووه‌ته‌وه‌و هه‌ندێكجاریش به‌ساڵوێك به‌خشینه‌وه‌ی تۆمه‌ت ئهو دوو هێزه پرۆژه‌كه دیز‌ه به‌ده‌رخون ه كراوه ،خۆ هه‌ندێكجاریش پارتیو یهكێتی به‌سنگێكی فراوانه‌و‌ه وه‌ریانگرتووه‌و له‌په‌نای لیژنه‌و لیژنه‌كارییه‌كانی خۆیانه‌وه خه‌ونی گ��ۆڕان‌و چاكسازییان مردار كردووه‌ته‌وه. ی چ��وار حیزبه‌ك ه به‌ر له‌گۆڕان ،ل �ه‌دوو ساڵی راب���ردوودا راپۆرت ی (یه‌كگرتوو ،زه‌حمه‌تكێشان ،سۆسیالیست ،كۆمه‌ڵ) ،مقۆیه‌ك سیاسیی گهورهی لێكه‌وته‌وه ،ئهو راپۆرته كه له‌هه‌ناوی خۆیدا ی هه‌ڵگرتبوو، ی چاكسازیو گۆڕانی كولتووری حوكمڕان خه‌م ی په‌رچه‌كردارێكی گهورهی لێكه‌وته‌وه ،له‌چوار حیزبه‌كه‌وه هه‌ڕه‌شه پاشه‌كشه‌‌و خۆكێشانه‌و‌ه له‌ده‌سه‌اڵت ده‌ك��راو له‌ده‌سه‌اڵتیشه‌و‌ه ی ی ده‌وڵه‌تان تۆمه‌تی به‌ئێرانیكردنی پرۆژه‌كه‌و به‌ستنه‌وه‌ی به‌ئه‌جێندا دراوسێوه وه‌ك تۆمه‌ت ده‌به‌شرایه‌وه ،دواجاریش ئهو دڵڕه‌قی‌و ی ی بااڵی پارت ه سیاسییهكان دڕدۆنگییه له‌قۆناغی یه‌كه‌مدا ئه‌نجومه‌ن په‌كخست‌و دوای ساڵویش له‌یه‌كدی ،پرۆژه‌كه به‌كۆتا گه‌یشت‌و چوار حیزبه‌كه‌ش نه‌كشانه‌وه‌و یهك خاڵیشی جێبه‌جێ نه‌كرا. ی چوار حیزبه‌ك ه هه‌ڕه‌شه‌كانی گۆڕان ،لهسهرهتاوه له‌هه‌ڕه‌شه‌كان ی جیاواز ی جودا‌و ره‌فتار ی مه‌غزا ده‌چوو ،بهاڵم كۆتاییه‌كه‌ی هه‌ڵگر ی بوو ،جیاواز له‌به‌كرداریكردنی ئهو هه‌ڕه‌شانه‌و پاشه‌كشه له‌شاند ی ی بۆ دانوستاندنه‌كانی بهغدا ،جیاواز له‌ده‌ركه‌وتنی جۆرێك كورد ی رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌و تر له‌هێز لهبهرانبهر پارتیو یهكێتی ،كه هێز ی ی كۆد ی ههیه ،جیاواز له‌دۆزینه‌وه ی خۆ ی پرۆژه‌كان سه‌پاندن ی گۆڕین‌و نوێكردنه‌وه ،بهاڵم ناچاركردنی ئهو دوو هێزه بهئیراده ی له‌ژێر پرسیارو راستییه‌كه‌ی خودی ئهو ره‌فتار‌ه سیاسییه‌ش خۆ ی نوێ ی میكانیزمه‌كه‌ش شتێك گوماندایه ،بهو واتای هی ئهگهر خود ی ی دهسهاڵت ی سیاسیی هه‌رێم‌و هێزی ناچاركردن بێت له‌ناو ژیان ی له‌بااڵنسی ئهو هه‌بێت ،بهاڵم جوگرافیای به‌كارهێنان‌و وه‌كارخستن هه‌ڵوێسته كهمدهكاتهوه. ی پ��رۆژه‌ك� هی گ��ۆڕان ،كفر نییه ،بهڵكو به‌دیوێكدا خستنه‌ڕوو ی شه‌شه‌مدا ی لیستی كوردستانییه ،ك ه دهسهاڵت له‌كابینه به‌ڵێنه‌كان ی ی دیكه‌شدا ته‌رحكردن به‌ربه‌ستی جێبه‌جێكردنیانه‌و به‌دیوه‌كه ی له‌ناو ههرێم ،ك ه له‌هه‌ردوو ی نوێیه بۆ حوكمڕان دنیابینییه‌ك ی ی ئیجابی‌و هێزێك ی گۆڕان به‌ڕۆڵی ئۆپۆزسیۆنێك باردا ،بزووتنه‌وه ته‌ندروست هه‌ستاوه .بهو مانایه‌ی پرۆژه‌كه‌ی گۆڕان كه لهسهر ی دام�ه‌زراوه‌ك��ان‌و گوێگرتن له‌ئۆپۆزسیۆن بناغه‌ی به‌یاساییكردن ی سیاسیو ی س��زا له‌تێپه‌ڕاندنی پ��رۆژه یاساكان ،نه‌هێشتن ی حزبه‌كان‌و پرسگه‌لێكی تر بیناكراوه ،جگ ه به‌یاساییكردنی بودجه له‌خه‌مێك بۆ راستكردنه‌وه‌ی ئهزموونی الری ههرێم چیتر نییه، هه‌ر بۆیه‌ش خۆدزینه‌وه‌و پشتگوێخستنی لهالیهن دهسهاڵتهوه هیچ پاساوێك هه‌ڵناگرێت. ی ی زاره‌ك���یو چاودێرینه‌كردن ی گ��ه‌وره له‌هه‌رێم به‌ڵێن قه‌یران ی ی ئهو خه‌می چاككردنانانه جێبه‌جێكردن‌و خۆدزینه‌وه‌ی ه له‌كۆ ی پ���رۆژه‌وه‌و میدیاش له‌رێی ك ه هێزه سیاسییهكان له‌ڕێگه ی گوتاری راگه‌یاندنه‌و‌ه ده‌ریده‌بڕێت ،هه‌ربۆیه‌ش ئهگهر پاشه‌كشه ی ترسناك بێت ،ئ�هوه ئهو گ��ۆڕان له‌به‌غداد به‌رپرسیارییه‌تێك ی دهسهاڵت ه به‌رپرسیارییه‌تییه دوو سه‌ره‌یه ،سه‌رێك له‌ئه‌ستۆ ی لهبهرانبهر ئه‌وانی دی الوازه‌و ی گوێگرتن‌و به‌قسه‌كردن ك ه هێز ی ی گۆڕانهوه ،بهو پێیه ی دیكه‌شی په‌یوه‌ست ه به‌بزووتنه‌و‌ه سه‌ره‌كه ئهو جوگرافیایه‌كی هه‌ڵبژاردووه ،كه جگه له‌زیانی نه‌ته‌وه‌یی‌و ی سیاسیی عێراقدا، پاشه‌كش هی پێگهو بااڵنسی كورد له‌پرۆسه ی لێ شین نابێته‌وه. هیچی تر راستییه‌كه‌ی ،كێشهی گ��ۆڕان لهگهڵ پارتیو یهكێتی لهسهر ئیداره‌دانی پرۆسه‌ی سیاسیی هه‌رێمه ،ه�هر بۆیه‌ش كاتێك په‌یوه‌ندی ئهو دوو جه‌مسه‌ره (دهسهاڵت/ئۆپۆزسیۆن) رووبه‌ڕووی قه‌یران ده‌بێته‌وه ،ده‌بێت هه‌ر له‌ناو ئهو پرۆسه سیاسییه ناوخۆییه به‌چاره بگات‌و وه‌رنه‌گۆڕێت بۆ ناو جه‌سته‌ی عێراق ،كه كورد خۆی له‌وێ وه‌ك نه‌ته‌وه‌و هێز قه‌یرانی كه‌م نییه ،هه‌ر بۆیه‌ش ئهو بڕیاره‌ی گۆڕان ئهگهر وه‌ك میكانیزمیش گونجاو بێت ،بهاڵم راستییه‌كه‌ی ده‌بوایه لهسهر ئاستی ناوخۆ بوایه‌و به‌پاشه‌كشه له‌په‌رله‌مانی كوردستان پرۆسه سیاسییه‌كه‌ی هه‌رێمیان له‌پێناو به‌خۆداچوونه‌وه‌ی پارتیو یهكێتی توشی قه‌یران كردبایه ،نهك خۆدوورگرتن‌و دووركه‌وتنه‌وه له‌ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردییه‌كانی بهغدا ،چونكه ب �هوهی یهكهم گ��ۆڕان سه‌رنجی خه‌ڵك‌و زۆرێك له‌جه‌مسه‌ره‌كانی هێز له‌ناو خودی پارتیو یه‌كێتیش ده‌برده‌وه، به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه به‌وه‌ی دووه‌م توڕه‌یی خه‌ڵك‌و دڵڕه‌قبوونی زیاتری ئهو دوو هێزه به‌ده‌ستده‌خات.
فه‌رمان چۆمانی به‌هۆی ئهوهی بوون به‌مسوڵمان ،ده كه‌س له‌دوو خێزانی ئێزیدی ده‌كوژرێن ،ئێستا پاشماوه‌ی ئهو دوو خێزانه كه ژن‌و منداڵن ،به‌هۆی بێ پاره‌ییه‌وه خه‌ڵك ده‌یانژێنێت. ره‌شید فه‌رهاد ته‌مه‌ن 54ساڵ و خهڵكی ده‌ڤ���هری س���ۆران ،له‌ناوچه‌ی شه‌نگال كاری بازرگانی جۆراوجۆری ده‌كرد ،توانی له ماوه‌ی تهنیا ی�هك ساڵدا 82ك�هس له‌ئێزیدییه‌كان بكاته ئیسالم ،بهاڵم دوای ئهوهی دوو خێزانی 21كه‌سی هێنانه ده‌ڤ���هری بتوێن ،ل �ه‌ڕۆژی 2009/10/31لهالیهن ئێزیدییه‌كانه‌وه ده كه‌سیان ك��وژرا .له‌پاداشتی ئهم كاره‌شیدا كچێكی 19 ساڵی به‌دیاری پێشكه‌شكراوه. فاتمه حهمه ته‌مه‌ن 40ساڵ ،یهكێكه له‌و ئێزیدیانه‌ی بووه‌ته ئیسالم ،ل �ه‌دوای كوژرانی هاوسه‌ره‌كه‌ی به‌ناوی فه‌رحان بركات ،خۆیو دوو ك��وڕو كچێكی له‌شارۆچكه‌یه‌كی ده‌ڤ�هری بتوێن ده‌ژین ،وتی "كاك ره‌شید دراوسێمان بوو، داوای لێكردین ببینه ئیسالم ،سهرهتا زۆرمان پێناخۆش ب��وو ،لێی ت��وڕه بووین ،ب�هاڵم ئهو زۆر هات‌و قسه‌ی بۆ كردین‌و ئاینی ئیسالمی بۆ شیكردینه‌وه‌‌و رازیكردین ،وتی ده‌چینه كوردستان له‌وێ ژیانتان ده‌گۆڕێت ،هاتینه ئێره ،ئێستا زۆر دڵخۆشین به‌هه‌ڵبژاردنی ئهو ئاینه‌و ههموو ئه‌ركه ئاینییه‌كان جێبه‌جێده‌كه‌ین". تائێستا له‌كوردستان لێبورده‌یی ئاینی نییهو خه‌ڵك به‌هۆی گۆڕینی ئاینهكهیانهوه رووبه‌ڕووی مردن ده‌بنه‌وه ،هێشتا هیچ یهك له‌وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف‌و رێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی نه‌یانتوانیوه ،بڕوا به‌كۆمه‌ڵگه بهێنن كه ئاین پرسێكی تاكه‌كه‌سییه‌و مرۆڤ سه‌ربه‌سته لهسهر چ باوه‌ڕێك ده‌بێت. فاتمه به‌ده‌م گریانه‌وه وتی "ژیانمان خراپهو هه‌ندێجار هیچمان نییه بیخۆین‌و خواخوامه كاتی نانخواردن نه‌یه‌ت ،كێشهی گهورهی ئێمه نه‌بوونی‌‌و برسیه‌تییه ،كوڕێكم ههیه خه‌ڵك به‌خێری خۆی ده‌یبات بۆ كاركردن ،رۆژانه 3 هه‌زار دیناری ده‌ده‌نێ ،كچه‌م چووه‌ته قوتابخانه خه‌ڵك جلی بۆ كڕیوه‌و ناتوانم رۆژانه 250دیناری پێبده‌م له قوتابخانه خه‌رجیبكات". فاتمه ده‌ڵێت به‌هۆی نه‌بوونی پاره‌ی كرێی
خانووه‌وه ،له‌م رۆژانه‌دا بڕیاریانداوه بچن له‌ژێر نایلۆندا بژین ،بهاڵم دراوسێكانیان رازی نه‌بوون‌و پ��اره‌ی��ان بۆ داون ،خێزانه‌كه‌ی فاتم پێشتر له‌شه‌نگال خانوو‌و ماڵو ئۆتۆمبێلیان ههبووه، كه ئێستا هه‌مووی ده‌ستی به‌سه‌رداگیراوه ،وتی "لێره خۆمان بێده‌نگ كردووهو كه نه‌مانكوژن‌و وازمان لێبێنن به‌سمانه‌‌و هیچمان ناوێت جگه له‌ئاینی ئیسالم ،ه �ه‌روه‌ه��ا خه‌ڵك خێرمان پێده‌كات‌و داواكارم ئاوڕمان لێبده‌نه‌وه‌‌و ژیانمان بگۆڕێت". ره‌شید فه‌رهاد ،ده‌ڵێت كاتێك ئهو 21كه‌سه‌ی هێناوه بۆ ده‌ڤ �هری بتوێن له‌شه‌نگال ته‌قه‌ی لێكرا‌وه‌و چهندان گوولله‌یان له‌ئۆتۆمبیله‌كه‌ی داوه ،دوات��ر له‌شه‌وی 2009/10/31گهڕانهوه بۆ وه‌رگرتنی پاره‌ی خانووی ئهو خێزانه ،كه به‌په‌نجا ملیۆن فرۆشتبوویان ،له‌نێوان خانه سون‌و سنونی تیرۆركران‌و هه‌موویان له‌چاڵێكدا نێژراون. سه‌لمه بركات ته‌مه‌ن 19ساڵ ،دوای ئهوهی خێزانه‌كه‌ی ده‌بن به‌مسوڵمان ،باوكی پێشكه‌شی ره‌شیدی ده‌كات كه ژنێكی تری ههیهو نزیكه‌ی 30ساڵ جیاوازی ته‌مه‌نیانه .وتی "دوای كوژرانی
10كه‌سی خێزانه‌كه‌م حاڵمان خراپه ،بهاڵم ئێستا من ئاسوده‌م به‌ئیسالم بوونم‌و سه‌رجه‌م ئه‌ركه‌كانی ئیسالم جێبه‌جێده‌كه‌م". ده‌ریا زه‌كی ته‌مه‌ن 26ساڵ ،كه ژنی یه‌كه‌می ره‌شیده‌‌و ئهو پێشتریش ئیسالم بوو ،ده‌ڵێت زۆر بهوه خۆشحاڵه پیاوه‌كه‌ی توانی ئهو دوو خێزانه بكات به‌مسوڵمان ،بۆیه لهبهرانبهر هێنانی ژنی دووه‌مدا رازیبووه‌و شكاتی نهكردووه .وتی "بێ جیاوازی ده‌ژین ،چونكه ئه‌وانه بێكه‌سن ،خۆم دوو منداڵم به‌خێو ك��ردوون ،هه‌ر واده‌زان��ن من دایكیانم". سلێمان فه‌رحان ته‌مه‌ن 13ساڵ ،كه له‌و رووداوه‌دا باوكی ژیانی له‌ده‌ستداوه ،ده‌ڵێت "گ��وزهران��م��ان خ��راپ��هو م �ن‌و دای��ك�م‌و خوشك‌و برایه‌كم ماوین ،رۆژانه به‌خێر خه‌ڵك لهگهڵ خۆم ده‌مبات بۆ كاركردن‌و ناشتوانم كرێكاری بكه‌م". سلێمان فه‌رحان وتی "هه‌ژاریش بین ،هیچ نهبێت الی خوا گه‌وره‌ین ،من ههموو فه‌رزه‌كان جێبه‌جێ ده‌ك هم‌و خهڵكی ئیسالم زۆر رێزمان لێده‌گرن‌و به‌رده‌وام هانمانده‌ده‌ن بۆ ئهو دینه، به‌هیوام ئاوڕ له‌ژیانمان بدرێته‌وه‌‌و ببینه خاوه‌نی خانوویه‌ك".
خ����ێ����زان����ێ����ك :ئ���اس���ای���ش���ی ه����ه‌ول����ێ����ر 4م��ان��گ�� ه ب���ه‌ب���ێ ت������اوان ك����وڕه‌ك����هی����ان دهس���ت���گ���ی���رك���ردووی���ن محه‌مه‌د نه‌جیب خێزانێكی دانیشتووی گوندی هه‌ناره ی ناحیه‌ی مه‌سیف ئ��ام��اژه ب��هوه ده‌ده‌ن كه‌كوڕه‌كه‌یان م��اوه‌ی 4مانگه لهالیهن پ��ارت��ی��ی�هوه دهس��ت��گ��ی��رك��راوهو تهنیا 5 خوله‌كیش رێگه‌یانداوه بیبینن. ك��ۆس��ره‌ت ق���ادر ت �هم �ه‌ن 23س��اڵ، ل��ه 2010/7/7لهگهڵ فریاد زاهیر ناوێك ده‌ستگیراكراوه ،ق��ادر باوكی كۆسره‌ت له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور وتی "هۆكاری گرتنه‌كه‌شی لهالیهن ئاسایشی پارتییهوه روون��ن�هك��راوه‌ت�هوه" .چهند رۆژێ��ك دوای ده‌ستگیركردنیان فریاد ئازادده‌كرێت. باوكی كۆسره‌ت ،ده‌ڵێت ،هه‌ر جاره‌وه تۆمه‌تێك ده‌ده‌ن��ه پ��اڵ ك��وڕه‌ك�هی ،وتی "رۆژێك ده‌ڵێن گۆڕانه‌‌و رۆژێكی تر ده‌ڵێن یه‌كێتییه ،هه‌ر رۆژێك شتێك ده‌ڵێن ،بۆیه خۆشمان نازانین مه‌سه‌له چییه؟". قادر باوكی كۆسره‌ت وتی "كوڕه‌كه‌م ل�ه 7/7كاتێك ده‌چێته دهرهوه ،لهگهڵ فریاد زاهیر كه‌هاوڕێیه‌تی ،ده‌یانگرن‌و ده‌یانهێنه‌وه‌و بۆ ئاسایشی دییانا‌و له‌وێش
له‌مه‌ودا هاوواڵتیان پێویستیان ب ه مه‌ختاره‌كان نابێت
ده‌یبه‌نه ههولێر بۆ ئاسایشی گشتی". سهبارهت به‌هۆكاری گرتنه‌كه‌ی ،قادر وت��ی "ن��ازان��م له‌سه‌رچی گ��ی��راوه ،رهنگه خۆی شتێكی وتبێت ،ئهویش تۆمه‌تیان بۆ دروستكردووه ،چونكه له‌ژێر لێدان‌و ئه‌شكه‌نجه‌داندا قسه‌یكردووه ،لهبهرئهوه ههموو كه‌سێك له‌ژێر لێداندا خۆڕاگر نییه، بۆیه له‌وانه‌یه شتێكی به‌الشی وتبێت ،بۆیه هه‌رشتێك بڵێن درۆیه ،چونكه ئهو مێشكی ته‌واو نییه". باوكی ق��ادر له‌ماوه‌كانی راب���ردوودا سه‌ردانی كوڕه‌كه‌ی ده‌كات ،بهاڵم به‌وته‌ی خ��ۆی پێیانوتووه تهنیا چ��اك‌و چۆنی له‌گه‌ڵدا بكه ،وتی"رێگه‌یان نه‌داوه شتی تر بڵێم". له‌باره‌ی هه‌وڵه‌كانیان بۆ ئازادكردنی، ئ��هو ده‌ڵ��ێ��ت "ك��هس ن �هم��اوه س �ه‌ردان��ی نه‌كه‌ین ،بهاڵم بێ سوود بووه ،بۆیه تهنیا به‌ته‌مای ره‌حمی خواین". دهس��ت��وور په‌یوه‌ندیی به‌ڕاگه‌یاندنی ئاسایشی گشتیی هه‌ولێره‌وه كرد ،بهاڵم بێئاگایی خۆیان له‌هه‌بوونی حاڵه‌تێكی له‌و شێوه‌یه ده‌ربڕی. رێبوار جه‌الل ده‌زگ��ای زانیاری عێراق داوای له موختاره‌كانی شاری ههولێر ك��ردووه ئیتر كارنه‌كه‌ن و ئه‌وان كارتی زانیاری بۆ سه‌رجه‌م هاوواڵتیانی عێراق به‌هه‌رێمی كوردستانهوه دروستده‌كه‌ن. یهكێك ل�هم��وخ��ت��اره‌ك��ان�ی ش���اری ههولێر له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور ئاماژه‌ی به‌وه‌دا هه‌فته‌ی پێشوو لهسهر داوای قایمقای ههولێر هه‌ر 89 موختاره‌كه‌ی ههولێر لهگهڵ ده‌زگ��ای زانیاری عێراقی له‌هه‌ولێر كۆبونه‌ته‌وه ،ده‌زگاكه داوایكردووه كه ئیتر مۆری موختار نامینێت هاوواڵتیان كارتی
زانیاریان ده‌بێت ،له‌هه‌رشوێنێك پێویست بكات ئه‌وا له‌رێگه‌ی كارتی زانیارییه‌وه كاره‌كانی رایی ده‌كات. موختاره‌كانی ههولێر مانگانه 120ه �ه‌زار دینار وه‌ك مووچه‌ی مانگانه وه‌رده‌گرن‌و بۆ هه‌ر مامه‌ڵه‌یه‌كی هاوواڵتیانیش سێ بۆ پێنج هه‌زار دینار له هاواڵتیان وه‌رده‌گرن .به‌پێی وته‌ی ئهو موختاره‌كه لهگهڵ كۆتاییهێنان به‌كاری موختاره‌كان بهاڵم مووچه‌كه‌یان وه‌ك خۆی ده‌مێنێته‌وه. موختاره‌كه ده‌ڵێت نه‌زانراوه عه‌قیده‌كه كێیه چونكه له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌دا ناوی خۆی نه‌وتووه ،وتی "هه‌رپرسیارێكمان لێ كردبا به‌پێكه‌نینه‌وه وه‌اڵمی ده‌داینه‌وه".
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
رووداوی هه‌فته
5
گوێیان له‌لێكۆڵینه‌وه‌كانی كه‌ركوك خه‌واند!
به‌بیانووی كشانهوهی عه‌ره‌ب‌و توركمانه‌كان ،تائێستا هیچ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك له‌شڵه‌ژانی باری ئه‌منیی كه‌ركوك نه‌كراوه
زانیار داقوقی دوای ئهوهی عه‌ره‌ب‌و توركمانه‌كان بۆ جارێكی تر له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك كشانهوه، به‌بیانووی ئ��هوهی دوای هه‌فته‌یه‌ك بهسهر رووداوه‌ك����هدا هیچ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك له‌باره‌ی هێرشه‌كه‌ی ب��ازاڕی زێڕه‌نگه‌ره‌كانی كه‌ركوك نه‌كراوه. لێدوانی به‌رپرسێكی ئه‌منیی كه‌ركوك دژی ع���ه‌ره‌ب‌و توركمانه‌كان له‌كۆبوونه‌وه‌یه‌كی داخراوی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك ،كێشهی له‌نێوان نه‌ته‌وه‌كانی شاری كه‌ركوك دروستكرد، ب �هو ه��ۆی�هوه هه‌ریه‌كه له‌توركمان‌و ع �ه‌ره‌ب له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزیگای كه‌ركوك كشانه‌وه‌‌و تائێستاش لێكۆڵینه‌وه‌ی ورد ل �ه‌ڕووداوه‌ك �ه نه‌كراوه. رۆژی س��ێ��ش�هم��م�هی راب������ردوو پ��ه‌الم��اری ژماره‌یه‌ك چه‌كداری نه‌ناسراو بۆ سهر بازاڕی زێڕه‌نگه‌ره‌كان ،ك���وژران‌و برینداربوونی 21 كه‌سی لێكه‌وته‌وه ،بهاڵم تائێستا هیچ كه‌سێك به‌بیانووی كه‌مته‌رخه‌می ل��ه‌ڕووداوه‌ك��ه سزا نه‌دراوه‌‌و لێكۆڵینه‌وه‌كان راگیراون. س��ه‌ره‌ت��ای رووداوه‌ك�����ه ب�ه‌رپ��رس��ان��ی ش��اری كه‌ركوك ههڕهشهی ئهوهیان كرد ،هه‌ركه‌سێك كه‌مته‌رخه‌می نواندبێت س��زاده‌درێ��ت ،بهاڵم تائێستا لێكۆڵینه‌وه‌كان ئهنجامی نییهو به‌هۆی دروستبوونی كێشه‌وه لێكۆڵینه‌وه راگیراوه. دوو رۆژ دوای ته‌قینه‌وه‌كه ،ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك كۆبوونه‌وه‌یه‌كی داخ��راوی ئه‌نجامدا، دوای 4كاتژمێر گفتوگۆكردن ،كێشه له‌نێوان نه‌ته‌وه‌كاندا دروستبوو .دوای ئ�هوهی عه‌مید خه‌تاب عومهر بهڕێوهبهری پۆلیسی ئاماده به‌وته‌ی ع �ه‌ره‌ب‌و توركمانه‌كان هێرشده‌كاته سهر ئهو دوو نه‌ته‌وه‌یه .بۆیه ئهو دوو نه‌ته‌وه‌یه له‌ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك كشانه‌وه‌‌و داوای به‌په‌له‌ی گۆڕینی پێكهاته‌ی ئیداره‌ی ئه‌منی شاره‌كه‌یان كرد .هه‌روه‌ها گۆڕینی بهڕێوهبهری پۆلیسی ئاماده‌ی كه‌ركوك. ئه‌حمه‌د عه‌سكه‌ری ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای
كه‌ركوك به‌ده‌ستووری وت "لێكۆڵینه‌وه‌كان به‌هۆی كۆنه‌بوونه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌ن‌و كشانهوه ی توركمان‌و عه‌ره‌به‌كان راوه‌س��ت��اوه ،تائه‌وان ده‌گه‌ڕێنه‌وه ئه‌نجومه‌ن". م��ح �هم �ه‌د خ���زر ج��ب��وری وت �ه‌ب��ێ��ژی لیستی عه‌ره‌بیه‌ی پارێزگای كه‌ركوك به‌ده‌ستووری راگهیاند كه‌به‌هۆی كرده‌وه توندوتیژییه‌كانه‌وه ئه‌وان وه‌ك لیستی عهرهبیو توركمانی داوای گۆڕانكاری له‌سه‌رجه‌م پۆسته ئه‌منییه‌كانی شاره‌كه ده‌كه‌ن. جبوری وتی "له‌كۆبوونه‌وه‌كه داوای هێنانه‌وه‌ی فرق هی 12هی سوپای عێراقیمان كرد ،بۆ ناو شاری كه‌ركوك ،بهاڵم لهالیهن عه‌مید خه‌تاب هێرشی توند كرایه سهر سه‌رجه‌م ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا". هه‌روه‌ها وتی "سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا‌و پارێزگارو لیستی برایه‌تی هیچ هه‌ڵوێستێكیان دژ به‌هێرشكردنه‌كه‌ی خه‌تاب عومهر ده‌رنه‌بڕی، تهنیا ئێمه دژی وه‌ستاینه‌وه‌‌و كۆبوونه‌وه‌مان جێهێشت‌و داوامان له‌وه‌زاره‌تی ناوخۆ كردووه بهڕێوهبهری پۆلیسی ئاماده دووربخه‌نه‌وه". جبوری ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌شدا هێزه ئه‌منییه‌كانی كه‌ركوك تهنیا بۆ یهك الیه‌ن كارده‌كه‌ن‌و وتی "توانای سه‌قامگیریی شاره‌كه‌یان نییه". ئ��اوات محه‌مه‌د ئه‌مین ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك رایگه‌یاند وه‌ك��و لیستی برایه‌تی لهگهڵ ئه‌وه‌دان هه‌رالیه‌نێك كه‌مته‌رخه‌م بێت لهسهر ئه‌ركی خۆی ،بدرێته دادگا. ئاوات وتی "ئێمه رازینابین به‌هاتنی سوپای عێراق بۆ ناو شار ،چونكه شاره‌كه كێشهی نهتهوهیی لێنه‌كه‌وتووه‌ته‌وه تا پۆلیس توانای به‌رقه‌راری نهبێت". هه‌روه‌ها دژی ئ�هوهش وه‌ستایه‌وه پێكهاته‌ی بهڕێوهبهرایهتی پۆلیس بگۆڕێت .بهاڵم وتی "ده‌بێت كه‌سی كه‌مته‌رخه‌م سزا بدرێت". س���ه‌ره‌ڕای ئ �هو ههموو ب��ارگ��رژی ته‌قینه‌وه‌‌و شڵه‌ژانه ئه‌منییه‌ی كه‌ركوك ،تائێستا هیچ كه‌سێك له‌و شاره سزا ن �ه‌دراوه ،لێكۆڵینه‌وه له‌ڕووداوی هێرشه‌كه‌ی شاری كه‌ركوكیش به‌هۆی
كێشهی كوردو عه‌ره‌ب‌و توركمانه‌وه راگیراوه. ته‌حسن كه‌هیه ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا ی كه‌ركوك لهسهر لیستی توركمانی وتی "ئێمه وه‌ك توركمان‌و ع��ه‌ره‌ب ی �هك ده‌ن��گو یهك هه‌ڵویستمان ههیه". دوای كۆبوونه‌وه‌كه ع���ه‌ره‌ب‌و توركمانه‌كان راگه‌یه‌نراوێكیان ب�ڵاوك��ردهوهو تیایدا داوای سزادانی ئهو به‌ڕێوه‌به‌ره‌و گۆڕینی ههیكهلی پۆلیسی كه‌ركوكیان كرد. كه‌هییه وتی "داواده‌كه‌ین به‌زووترین كات خه‌تاب عومهر الببرێت". ئه‌وه‌شی وت "ده‌بێت به‌رپرس‌و ئه‌فسه‌ره‌كانی كه‌ركوك گۆڕانكاری تێدا بكرێت ،چونكه ئه‌وان كه‌مته‌رخه‌میان نواندووه". عه‌مید خه‌تاب عومهر بهڕێوهبهری پۆلیسی ئ��ام��اده ل��هك��ه‌رك��وك ،ره‌ت��ی��ك��ردهوه ئ��هوان كه‌مته‌رخه‌مبووبن ،وتی "له‌و قسانه‌شم په‌شیمان نیم كه‌كردوومه ،داوای لێبووردنیش ناكه‌م". دوای هێرشه چه‌کدارییه‌که له‌لێدوانێكیدا عه‌قید شیرزاد مۆفه‌ری وت�ی "ه��ۆك��اری ئهو بارودۆخه ئهوهیه بهڕێوهبهری بنكه‌كانی پۆلیس فه‌رمانه‌كانی بهڕێوهبهری پۆلیس وه‌ك خۆی جێبه‌جێناكه‌ن". هه‌روه‌ها داوایكرد ئه‌وانه‌ی كه‌مته‌رخه‌من سزا بدرێن‌و وتی "كاتی ئهوه هاتووه به‌ڕاستی لهسهر رووداوه‌كان قسه‌بكه‌ین". دهستوور چه‌ندانجار ویستی رای لیوا جه‌مال تاهیر بهڕێوهبهری پۆلیسی كه‌ركوك وه‌ربگرێت، بهاڵم به‌بیانووی نه‌بوونی كاتهوه ئاماده‌نه‌بوو وه‌اڵمی چهند پرسیارێكی دهستوور بداته‌وه. كه‌هییه وتی كورده‌كان پشتگیری یه‌كتر ده‌كه‌ن‌و كه‌مته‌رخه‌مه‌كان س��زا ن���اده‌ن‌و وت �ی"ئ �هوان كه‌مته‌رخه‌من". ئه‌حمه‌د عه‌سكه‌ری وتی "توركمان‌و عه‌ره‌به‌كان نه‌یانهێشت كۆبوونهوهكان به‌رده‌وامبێت تا لێكۆڵینه‌وه بكه‌ین ،ئهگهر ه �هر به‌شداری كۆبوونهوهكان نه‌كه‌ن ،مافی ئه‌وه‌مان ههیه ئه‌ندامێتیان به‌پێی ده‌ن��گ��دان��ی ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌ن لێبسه‌نینه‌وه".
نانبڕاوه‌كانی ههولێر خۆپیشاندان ده‌كه‌ن پارتی دانبه‌وه‌دا نانێت كه‌كه‌سی نانبڕاو كردبێت ،له‌كاتێكدا په‌رله‌مان‌و حكومهت فه‌رمانی ده‌ستبه‌كاربوونه‌وه‌یان بۆ 114نانبڕاوكراو ده‌ركردووه ،كه‌پارتی له‌كار ده‌ریكردوون ێ تا بانگیانكردوو‌ه بۆ لێكۆڵینه‌وه‌و پاشان داواش��م��ان كرد كه‌ناوه‌كانمان بده‌ن بورهان قادر له‌هه‌ولێر ی 15رۆژ بزانین ئه‌وانه‌كێن كه باسیان ده‌كه‌ن". لهسهر ده‌نگدان به‌گۆڕان بۆ ماوه ی ی "زیندانیانكردووه‌و مه‌حمود محه‌مه‌د وتی"ئهو نانبڕاوان ه ئهوه ی تاكه‌كه‌س ی نانبڕاو له‌زیندان ی ره‌تیده‌كاته‌و‌ه كه‌كه‌س پارت ی 114كه‌س ئازار"یان داوه .دواتر ئازادكراوه‌و پێیوتراو‌ه هه‌ی ه كێشه‌یان لهگهڵ ئێمه‌دا نییه ،چونك ه ی كه‌یس كردبێت ،س���ه‌ره‌ڕا كه‌حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان دانیان پیاناوه‌‌و كه‌بڕواته‌و‌ه ماڵه‌وه‌و دواتر خۆیان پێیده‌ڵێن ئێم ه كه‌سمانان نانبڕاو نه‌كردووه‌‌و نیمانه. ی هه‌ی ه كێشه‌كه‌یان لهگهڵ یهكێتی ه به‌نیازن بۆ گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ سه‌ركاره‌كانیان‌و بێتهوه بۆ ده‌وام .بهاڵم ساڵێك زیاتر‌ه ن ه ئهوه ی بوون له‌ئۆرگانێك‌و ی یهكێت ی كادیر ی ده‌ده‌نێ‌و ن ه ده‌هێڵن بگهڕێتهوه بۆ لهوه ی موچ ه بڕاوه‌كانیان خۆپیشاندان موچ ه قه‌ره‌بوو ئێستا ب��وون��ه‌ت�� ه گ�����ۆڕان ،یه‌كێتیش سهر ده‌وامه‌ك هی. بكه‌ن. ی كه‌سێك بده‌ن ك ه ی 2000نانبڕاوكراو ،هێشتا ئاماده‌نه‌بوون یارمه‌ت ی نزیك ه ی گ����ۆڕان بۆ له‌كۆ ی ف��راك��س��ی��ۆن� ه �ه‌وڵ �هك��ان � ی زیاتر ل��ه 500ك�هس م��اون بگه‌ڕێنرێنه‌و‌ه لهگهڵ ئه‌وان نه‌ماوه". ی به‌هۆ ی ئ��هو ك �هس��ان � ه گ��ه‌ڕان��دن��هوه ی سه‌ركاره‌كانیان ،له‌ناویاندا 114پێشمه‌رگه‌ن ب���هره���هم س��اڵ��ح س���هرۆك���ی ح��ك��وم�ه‌ت ده‌نگدانیان به‌گۆڕان له‌هه‌ڵبژاردنه‌ك ه ی له‌چاوپێكه‌وتنێكی ()KNNدا لهباره 2009/7/25نانبڕاوكرابوون .نهیتوانیوه ئهو الی پارتی یان خانه‌نشینی ئه‌یلولن. ی %95نانبڕاوه‌كان ی نانبڕاوه‌كانه‌و‌ه وت� ی مه‌كته‌ب ی مه‌حمود محه‌مه‌د ئ�ه‌ن��دام� ی دیموكرات كه‌سان ه بگهڕێنێتهوه كه‌پارت ی ی "ئێم ه كه‌سێكمان گهڕاونهتهوه سهر كاره‌كانیان .لهباره ی وت ی پارت سیاسی كوردستان نانبڕاوی كردوون. ی ی "ئه‌وان ه ی به‌گۆڕاندا نانبڕاوه‌كانی ناو پارتیش وت ی هه‌بووبێت‌و ده‌نگ ی ده‌ڵێت ل �ه‌دوای نیی ه موچ ه ی پارت پێشمه‌رگه‌یه‌ك ه���هڵ���ب���ژاردن ك��ات��ێ��ك ل������ه‌ده‌وام ب��ووه بێت‌و موچه‌كه‌یمان بڕیبێت یان رۆیشتبێت ،تائێستا نه‌گه‌ڕاونه‌ته‌و‌ه سهر كاره‌كانیان،
ی یاساییان ماوه‌‌و لیستی هه‌ندێك كێش ه ناوه‌كانم الیه". ی ی گله‌یی له‌فراكسیۆن ی پارت نانبڕاوه‌كان ی هه‌وڵه‌كانیان گ���ۆڕان ده‌ك���ه‌ن ب���هوه نهیتوانیوه موچه‌كانیان بۆ بگهڕێنێتهوه. ده‌ڵێن بێئومێد بوون له‌گۆڕان. ی كوردستان ی په‌رله‌مان په‌یام ئه‌حمه‌د ئه‌ندام ی ی كه‌یس ی گ��ۆڕان‌و رێكخ ه له‌فراكسیۆن نانبڕاوه‌كان له‌نێوان حكومه‌ت‌و گ��ۆڕان، ی هه‌وڵه‌كانیانه‌و‌ه ئهو 114 ده‌ڵێت به‌هۆ ی ی چواره‌و‌ه بڕیار ی پارتیش له‌مانگ كه‌س ه ی پیشمه‌رگ ه بۆ گه‌ڕانه‌وه‌یان ل �ه‌وه‌زاره‌ت � ده‌رچووه ،بهاڵم لهخوارهوه جێبه‌جێناكرێت، ی "ه�هم��وو ن��اوه‌ك��ان‌و راپۆرته‌كانمان وت� ی په‌رله‌مان‌و حكومه‌ت‌و داوه‌ت ه سه‌رۆكایه‌تی ی په‌رله‌مانیش ی كوردستان ،سه‌رۆك ههرێم ی بۆ حكومهت ك��ردووه تا ئهو ن��ووس��راو كێشهی ه چاره‌سه‌ربكرێت". ی "ئهو ی وت ی پارت پێشمه‌رگ ه نانبڕاوه‌ك ه حیزبان ه وا ده‌زانن ئێم ه مرۆڤ نین‌و تهنیا ی خێزاندار له‌و به‌هه‌وا ده‌ژین ،باش ه منێك كاتهوه موچه‌م نییه چۆن بژیم؟". ی ئهو پێشمه‌رگه‌ی ه ده‌ڵێت له‌بزووتنه‌و‌ه ی "چونك ه ماوه‌یه‌ك گۆڕانیش بێئومێدبوون وت ی ئێن ئێن باسمانده‌كه‌ن ،دواتر رۆژان ه له‌ك ه ماوه‌یه‌ك ته‌واو بێده‌نگده‌بن ،ئیستا ئێم ه ێ بكه‌ین ،هه‌ربۆی ه لهالیهن نازانین روو له‌كو كۆمه‌ڵێك له‌و نانبڕاوان ه ل���ه2010/10/7 یاداشتێكمان داوه‌ت ه گۆڕان‌و داوامانكردوو‌ه چیتر راناوه‌ستین ،ئهگهر وا به‌رده‌وامبێت، خۆپیشاندان ده‌كه‌ین". ی په‌یام ئه‌حمه‌د ده‌ڵێت ئێمه‌ش پشتگیر له‌خۆپیشاندانی نانبڕاوه‌كان ده‌كه‌ن. ی ی ك ه نانبڕاو ك��راوه وت ی پارت كادیرێك ی ی یهكێت ی نانبڕاوه‌كان "گ���ۆڕان كێش ه ی بۆ چاره‌سه‌ركرد ،بهاڵم تائێستا یهك دینار پارتییه‌كان نه‌گه‌ڕاندووه‌ته‌وه ،ئهم حیزبان ه ی ملمالنێیه‌كانیان، ئێمه‌یان كرد به‌قوربان ئێمه‌ش نازانین چۆن خێزانه‌كانمان به‌خێو بكه‌ین". ی ی كێشه ،لیژنه‌یه‌ك له‌ئه‌نجومه‌ن بۆ ووروژاندن ی نانبڕاوه‌كان پێكهات، وه‌زیران بۆ كه‌یس
دهستوور په‌یوه‌ندیكرد به‌كاو‌ه مه‌حمود ی ههرێم ،بهاڵم ناوبراو ی حكومهت وته‌بێژ ی به‌محه‌مه‌د ی په‌یوه‌ند ی نه‌دا ،وت لێدوان ی قه‌ره‌داغییه‌و‌ه بكه‌ن ،محه‌مه‌د قه‌ره‌داغ ی وه‌زی��ران ی ئه‌نجومه‌ن ی یاسای سكرتێر ی ناوخۆ ته‌كلیفكراو‌ه ده‌ڵێت وه‌زاره‌ت��� ی "وابزانم هه‌موویان بۆ ئهو كێشه‌یه ،وت ی چ��اره‌س��ه‌رك��ردووه ،ب��هاڵم ل�ه‌ب�ه‌رئ�هوه ی وردم ال نیی ه بۆی ه قس ه لهگهڵ زانیاری ی بكه‌ن ،ئه‌وان ی ناوخۆ یان جێگره‌ك ه وه‌زیر ی وردت��ان پێده‌ده‌ن ك ه چ به‌ژمار‌ه زانیار كراوهو چ نه‌كراوه". ف��ای��ه‌ق ت��ۆف��ی��ق ب��ری��ك��اری وه‌زاره‌ت�����ی ناوخۆی حكومهتی ههرێم ،له‌لێدوانێكیدا ێ نا به‌ده‌ستووری وت "ناوه‌كانمان بده‌ن بزانین ئه‌وان ه په‌یوه‌ندبیان به‌ئێمه‌و‌ه ههیهو ی وه‌اڵمتان ی ئێم ه بوون یان نا ،تا به‌فه‌رم ال ێ ناو ی هه‌ی ه هه‌ند بده‌ینه‌وه ،چونك ه بۆ ی ناوه‌خۆو‌ه نهبێت ی به‌وه‌زاره‌ت په‌یوه‌ند جا بۆی ه له‌خۆمه‌و‌ه ناتوانم بڵێم ناوه‌كان گهڕانهوه یان نه‌گه‌ڕانه‌وه". ێ ههموو ی ك �ه‌ده‌ڵ � ه �ه‌روه‌ه��ا وت��ی"ئ��هوه ی ناوه‌خۆ ،ئه‌وا شتێكمان داوه‌ت ه وه‌زاره‌ت ده‌رگا له‌سه‌رپشت ه با بێت قسه‌مان لهگهڵ بكات". ی ی له‌بزووتنه‌و‌ه ی ئهو زانیارییان ه بهپێ ی گۆڕانهوه ده‌ست دهستوور كه‌وتووه ،پارت ی نه‌هێشتووه‌‌و فشاریان ی ئهو كه‌سان ه فایل خستووه‌ت ه سهر حكومهت تا موچه‌كانیان بۆ نه‌گه‌ڕێننه‌وه. ی له‌و ی خ��ۆ پ �هی��ام ئه‌حمه‌د بێئاگای زانیارییانه نیشاندا. ی رێگر‌ه ی پارت ی ك ه بۆچ سهبارهت بهوه ی نانبڕاوه‌كان بۆ سه‌ركاره‌كانیان، له‌گه‌ڕانه‌و‌ه ی "كه‌سێكیش كه‌ڕازی مه‌حمود محه‌مه‌د وت ی كادیر بێت‌و بچێت ببێت ه نهبێت له‌ناو پارت ی پاره ی دیكه ،زۆر ئاسایی ه كه‌پارت الیهنێك ی دیكه ،خۆ ئه‌وان ه ی حیزبێك نه‌دات ه كادیر ی حكومهت نین". فه‌رمانبه‌ر مه‌حمود محه‌مه‌د وتی"ئهگهر ئهو كه‌سان ه ی فه‌رمانبه‌ربن‌و نانبڕاوكرابن ،ئهوه كارێك نادروسته‌‌و باش نییه".
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
4
i n f o @ d e s t u r. n e t
رووداوی هه‌فته
قاعیده هه‌نار ی شاره‌بان‌و پرته‌قاڵ ی دیاله‌ی نه‌هێشت
6
بیانوو یان ههڵوێست؟ دهسهاڵت به‌ڵێنی جێبه‌جێكردنی داواكانی گۆڕان ده‌دات تا له‌كشانه‌وه‌یان له‌ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكان په‌شیمان ببنه‌وه كاروخ نامیق‌و محه‌مه‌د نه‌جیب به‌ره‌ی دهسهاڵت پێیانوایه كشانهوهی گۆڕان له‌ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكان بیانوو بێت ،بهاڵم گۆڕان ده‌ڵێت هه‌ڵوێستی ل�ه‌دژی هه‌وڵدان بۆ به‌رژه‌وه‌ندیی حیزبی لهبهغدا وه‌رگرتووه. عه‌دنان عوسمان سه‌رۆكی فراكسۆنی گۆڕان له‌په‌رله‌مانی كوردستان باس له‌ستراتیژی بزووتنه‌وه‌كه‌یان ده‌كات كه‌بریتییه له‌وه‌ی لهبهغداو كوردستان یهك ته‌وه‌ر بێت. به‌ڕای عه‌دنان عوسمان بانگه‌شه‌یه‌کی زۆر نازانستییه ته‌وه‌ری بهغدا جیابێت‌و لهبهغدا هاوڕێ‌و براو دۆست‌و یهك خه‌میان هه‌بێت، بهاڵم له‌كوردستان هه‌ریه‌كه‌و خه‌می خۆی هه‌بێت ،وتی "خه‌می ئێمه له‌كوردستان ه �هم��ان خه‌ممانه ل �ه‌ب �ه‌غ��دا ،كه‌ئه‌ویش به‌رگریكردنه له‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی میلله‌ت". بهاڵم حاكم فه‌رهاد ره‌سوڵ په‌رله‌مانتاری یهكێتی له‌لیستی هاوپه‌یمانیی كوردستان ب��ه‌ده‌س��ت��ووری وت ك��ش��ان �هوهی گ��ۆڕان له‌ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكان، بیانووه ،بیانووه‌كه‌ش هه‌رچییه‌ك بێت، كارێكی خراپه. ح��اك��م ف �هره��اد وت��ی "ئ���هو كشانه‌وه‌یه ل��ه‌ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی پ��رۆس��هی سیاسیو دیموكراسیی عێراق‌و كوردستاندا نییه". ع��وس��م��ان ب��ان��ی��م��اران��ی س �ه‌رك��رده‌ی �هك��ی ب��زووت��ن�هوهی گ���ۆڕان ،ل �ه‌ب��اره‌ی هۆكاری نه‌كشانه‌وه‌یان له‌په‌رله‌مانی كوردستان هاوكات لهگهڵ كشانه‌وه‌یان له‌ئیئیتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكان ،وتی "ئهگهر له‌په‌رله‌مانی كوردستان بكشێینه‌وه ئه‌وا یهكێتیو پارتی ژم��اره‌ی��ان ت��ه‌واوه‌و هیچ كێشه‌یه‌كیان نییه ،بۆیه هیچ كاریگه‌ری نابێت". بانیمارانی ئاماژه بهوه ده‌دات كه‌كشانه‌وه‌ی گ���ۆڕان له‌ئیتیالفه‌كه هیچ پێچه‌وانه‌ی دروشمی كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كان نییه ،ده‌ڵێت له‌پێناو خزمه‌تكردنی گه‌لدا ههڵوێست وه‌رگیراوه ،وتی "ناكرێت له‌به‌غداد برابین‌و له‌كوردستان دوژمن بین". حاكم فه‌رهاد ره‌س��ول پێیوایه ههرێمی كوردستان له‌م كاته‌دا بووه‌ته ناوه‌ندی ك��ۆك��ردن �هوهی الیهنه عێراقییه‌كان ،بۆ پێكهێنانی حكومهتی نوێی عێراقی ،بهاڵم كاتێك گۆڕان له‌ئیئتیالفه‌كه ده‌كشێته‌وه،
ده‌ستكاریكردنه ،وات��ا كشانه‌وه‌كه‌یان بابه‌تێكی كۆنكرێتی نییهو وتی "كه‌وات ه بۆچی نه‌وه‌ستان ب��ۆئ�هوهی لهگهڵ مام جه‌اللیش كۆببنه‌وه دواتر ئهو بڕیاره بده‌ن". هیوا م��ی��رزا سابیر ئ�ه‌ن��دام��ی پێشووی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كگرتووی ئیسالمی‌و چاودێری سیاسی پێیوایه هه‌ر الیه‌نێكی نیشتیمانی وه‌ك گ���ۆڕان كه‌ئێستا ئهو بڕیاره‌ی داوه ،پێویسته رێز له‌ئیراده‌و قه‌تاعه‌ت‌و بۆچوونه‌كانی بگیرێت ،ده‌ڵێت لهسهر ئاستی عێراق له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌دۆزه نیشتیمانییه‌كان له‌به‌رده‌می كۆمه‌ڵێك مه‌ترسی گ���ه‌وره‌دان ،ناوماڵی خۆشمان تۆكمه نییه وه‌ك پێویست" ،بۆیه ئێمه وامان به‌باشده‌زانی كه لهگهڵ هه‌ردووالیه‌نی كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتوو تاوتوێی وردی بكرایه ئینجا بڕیار بدرایه". هیوا میرزا ده‌ڵێت مامه‌ڵه‌له‌كردن لهگهڵ هاوكێشه عێراقییه‌كاندا ،له‌به‌رئه‌وه‌ی زۆر ئ��اڵ��ۆزه‌و ده‌ستتێوه‌ردانی ناوخۆی‌و ده‌ره‌كی ههیه له‌سه‌رئاستی ههرێمایهتیو
نێوده‌وڵه‌تی ،بۆیه ب��ڕی��اردان‌و هه‌ڵویست وه‌رگ��رت��ن ل��هو ب���اره‌ی���هوه وایده‌بینێت دیراسه‌كردن‌و وردكردنه‌وه‌ی زیاتری بووێت. عه‌دنان ده‌ڵێت لۆژیكی تێدا نییه الیهنه سیاسییهكان لهبهغدا ستراتیژێكیان هه‌بێت، له‌كوردستان ستراتیژێكی تریان هه‌بێت. سه‌رۆكی فراكسیۆنی گۆڕان له‌په‌رله‌مانی ك��وردس��ت��ان ئ���ام���اژه ب������ه‌وه‌ده‌دات كه لهسهرهتاوه بۆچوونی جیاواز ههبووه له‌ناو بزووتنه‌وه‌كه‌یاندا له‌باره‌ی بهشداریكردن له‌ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكان. وت�ی "ل�هس�ه‌ره‌ت��اوه لهگهڵ ئ �هوه نه‌بووم كه‌فراكسیۆنی گ���ۆڕان ب��ڕوات �ه ن��او ئهو ئیئتیالفه‌وه ،چونكه ئ���هوهی ئ��هوان دهیانهوێت ،هه‌وڵدان نییه بۆ داخوازییه‌كانی كوردو ئهو خااڵنه‌ی كه نووسراوه ،تهنیا هه‌وڵدانه بۆئه‌وه‌ی جه‌الل تاڵه‌بانی بكرێتهوه به‌سه‌رۆك كۆمار ،س�هرۆك كۆمار خه‌می گه‌ل نییه". به‌پێی زانیارییه‌كان له‌چه‌ند رۆژی رابردوودا پ��ارت��یو ب��زووت��ن��هوهی گ���ۆڕان به‌ته‌نیا
به‌رپرسێكی پژاك :ئێران به‌رده‌وام ه له‌كۆكردنه‌وه ی چه‌كدارانی ئه‌نسارو لئیسالم بۆ سهر سنوور
ی "ماوه‌یه‌ك ه له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور وت ی ك��وردس��ت��ان ،پێشكه‌وتن له‌پارچه‌كان ی ی كورد ههیهو هه‌ست ی پرس له‌چاره‌سه‌ر ی به‌رز ده‌ڕوات، ی بهرهو ئاستێك نهتهوهی ی نییه، بهاڵم ئێران بهو پێشكه‌وتنان ه راز بۆی ه زانیاریمان الی ه ئ �هوان دهیانهوێت ی ش�ه‌ڕو ی ت��ون��دوت��ی��ژیو ك����ردهوه رێ��گ� ه تیرۆر بگرنه‌به‌ر بۆ دژایه‌تیكردنی ئهو پێشكه‌وتنانه". ی راب��ردووه‌و‌ه ی "له‌هه‌فته‌كان به‌شیری وت جموجۆڵ لهسهر سنوور زیادیكردووهو ی س���هرب���ازی ل��هس��هر س��ن��وورو ه��ێ��رش � ی نێوان مه‌ریوان‌و ی كۆساالن له‌هه‌رێمه‌كان ی هه‌ورامان ههیه ،هه‌روه‌ها جموجۆڵه‌كان ی ئه‌نسارولئیسالم ههیه ،ك ه گروپه‌كان ی راب���ردوو روون‌و ی چهند ساڵ به‌درێژای ی ئێران ی ئیسالم ئاشكرای ه ك�هك��ۆم��ار له‌پشت ئهو جموجۆاڵنه‌وه‌یه". ی ی پ��ژاك ده‌ڵێت كۆمار ئ �هو به‌رپرس ه ی ی ئێران جارجار‌ه وه‌ك دۆست ئیسالمی ی ن��ی��ش��ان��ده‌دات‌و ك���ورد ل �ه‌ب��اش��وور خ��ۆ ی كورد ده‌كات له‌عێراق، ی له‌پرس پشتگیر ی بهاڵم تا ئهو ئاسته‌ی كه‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان ی ئهو پێشكه‌وتنان ه ده‌پارێزرێت ،كاتێك زان ی ده‌رده‌چێت، ی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان له‌خان ه ی ی "له‌ڕێگ ه ی ده‌گۆڕێ‌‌و وت ی خۆ ههڵوێست ی ئه‌نسارولئیسالم ی هاوشێوه گروپه‌كان ی ێ ل �ه‌ب��اش��وور ئ���اڵ���ۆزی‌‌و گێره‌شێوێن كوردستان ده‌نێته‌وه". ی پ��ژاك له‌قه‌ندیل ده‌ڵ��ێ��ت "تا نوێنه‌ر ی كورد ی له‌پرس ی بنه‌ڕه‌ت چاره‌سه‌رێك نه‌یه‌ته‌دی ،له‌هه‌ر چوار پارچ ه هه‌میش ه ی خوێنڕشتن‌و ی دووب��اره‌ب��وون�هوه مه‌ترس كوشتن‌و ئ��اواره‌ب��وون ل�ه‌ب�ه‌رده‌م ك��ورددا ههیه". ی ده‌وت��رێ��ت ئه‌مریكا بۆ ی ئ��هوه ل �ه‌ب��اره دژایهتی حكومهتی ئێران ده‌یه‌وێت پژاك ی ی "پژاك پارتێك به‌كاربهێنێت به‌شیری وت ی ئێران‌و ناوچه‌ك ه خاوه‌ن سیاسییه ،له‌ئاست ی ی سیاسیو هێز ی كادیر ی فراوان هێزێك چه‌كدارییه ،ئێم ه هه‌میش ه ههوڵمانداوه ی كوردو ی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان لهسهر پاراستن
فه‌رمان چۆمانی به‌رپرسێكی پارتی ژیانی ئازادی كوردستان (پژاك) رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌زانیاری وردیان الی��� ه ل��هس��هر ج��م��وج��ۆڵ��ی چ �هك��داران��ی ئه‌نسارولئیسالم لهسهر سنوورو ئێران
بێگومان زیان له‌گرنگی‌‌و بایه‌خ‌و یه‌كڕیزیی كوردستان ده‌دات. بهاڵم جه‌میل عه‌لی چاودێری سیاسی نزیك له‌یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان ،پێیوایه بزووتنهوهی گ��ۆڕان كارته‌كه‌كانی به‌غدا‌و كوردستان تێكه‌ڵكردووه‌‌و پێیوایه له‌الیه‌ك هه‌ستده‌كرێت بیانوو ده‌هێنێته‌وه،بهاڵم له‌الیه‌ك ده‌یه‌وێت ههڵوێست وه‌ربگرێت. جه‌میل عه‌لی وتی "سه‌كۆی كاریگه‌ری‌‌و راگه‌یاندنی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان په‌رله‌مانی كوردستانه ،گۆڕان هیچ كات سازش لهسهر ئهو پێگه‌یه‌ی خۆیان ناكه‌ن كه له‌په‌رله‌مان بكشێنه‌وه ،چونكه په‌رله‌مانی كوردستان ئه‌وانی به‌كورد‌و دنیا ناساند". ج�هم��ی��ل پ��ێ��ی��وای�ه گ����ۆڕان س��ی��ن��اری��ۆی دروستكردووه بۆ كشانهوه له‌ئیئیتیالفه‌كه، ده‌ڵ��ێ��ت تهنیا ب��ۆئ �هوهی ب �هش��داری ئهو كۆبوونه‌وه‌یه نه‌كه‌ن كه لهگهڵ تاڵه‌بانی له‌هه‌ولێر ئه‌نجامدرا. ه �ه‌روه‌ه��ا وت��ی به‌پێی قسه‌ی مانشێتی رۆژنامه‌كان بێت كشانه‌وه‌كه‌یان قابیلی
ی ئهو به‌رده‌وام ه له‌یارمه‌تیدان‌و كۆكردنه‌و‌ه چه‌كدارانه بۆ دژایهتی پژاك. ئ��هو ب �ه‌رپ��رس �ه ئ��ام��اژه ب �هوهش��ده‌ك��ات كه‌ماوه‌یه‌ك ه ئێران زیاتر له‌جاران هه‌وڵی كۆكردنه‌وه‌‌و ناردنی چه‌كدارانی ئه‌نسارو لئیسالم ه ل �هس �هر س��ن��وورو ده‌ی �ه‌وێ��ت
ل�ه‌دژای�ه‌ت��ی په‌كه‌كه‌و حكومهتی ههرێم به‌كاریبهێنێت. ی به‌رپرسی ب��ااڵی پارتی شه‌ماڵ به‌شیر ی ئهو ژیانی ئ��ازادی كوردستان‌و نوێنه‌ر ی قه‌ندیل ،كه‌ئاگاداری وردی پارت ه له‌بنار جموجۆڵی ئه‌نسارولئیسالم ه لهسهر سنوور،
له‌باره‌ی كشانهوهی گ��ۆڕان له‌فراكسیۆنه كوردستانییهكان كۆبوونهتهوهو بڕیاره كۆبوونه‌وه‌یه‌كی فراوانتریش بكرێت. محه‌مه‌د تۆفیق وته‌بێژی بزووتنهوهی گ��ۆڕان له‌لێدوانێكدا بۆ دهس��ت��وور وتی "كۆبوونه‌وه‌یه‌ك له‌نێوان پارتیو گۆڕاندا ك���راوه ،ئ���هوهش ئ��ام��اده‌ك��اری�ی ب��ووه بۆ ك��ۆب��وون�هوهی�هك�ی ف��راوان��ت��ر به‌به‌شداری الیه‌نه‌كانی تر". به‌پێی زانیارییه‌كان له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌دا پارتی ره‌زام �ه‌ن��دب��ووه لهسهر ئ��هوهی نانبڕاوان به‌زووترین كات بگه‌ڕێنه‌وه سهر كاره‌كانیان‌و كار بۆ جیاكردنه‌وه‌ی دهس��هاڵتو حیزب بكرێت ،سه‌رۆكی هه‌رێمش واز له‌كاری حیزبی بهێنێت. وته‌بێژی گۆڕان ئاماده نه‌بوو زانیاریی زیاتر له‌باره‌ی كۆبوونه‌وه‌كه ئاشكرابكات ،وتی "ج��ارێ هیچ زانیارییه‌ك باڵوناكه‌ینه‌وه، چونكه كۆبوونهوهی تریش ده‌كرێن". ئازاد جوندیانی وته‌بێژی مه‌كته‌بی سیاسیی یهكێتی له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور بێئاگایی خ��ۆی له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌ی گ���ۆڕان‌و پارتی راگهیاند. مه‌حمود عوسمان ئه‌ندامی فراكسیۆنه ك��وردس��ت��ان��ی��ی�هك��ان ب��ه‌ده‌س��ت��ووری وت "له‌كۆبوونه‌وه‌ی چهند رۆژی رابردووماندا له‌هه‌ولێر بڕیارماندا چهند كه‌سێك له‌پارتی‌‌و یهكێتیو ئیسالمییهكان بۆ قسه‌كردن لهگهڵ گۆڕان له‌نێویاندا نێچیرڤان بارزانی، دیاریبكرێن ،تا له‌داواكارییه‌كانی گۆڕان بكۆڵنه‌وه‌و پێده‌چێت بۆ ئهوه كۆبووبێتنه‌وه، بهاڵم ئاگاداری كۆبوونه‌وه‌كه نیم". محه‌مه‌دی مه‌ال ق��ادر ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسیی پارتی بێئاگایی له‌بوونی ئهو كۆبوونه‌وه‌یه‌ی پارتیو گۆڕان راگهیاند. بانیمارانی ئ��ام��اژه‌ی ب��ه‌وه‌دا كه‌هه‌وڵێك ههیه بۆ ئ �هوهی ك�ه‌رووب�هڕوو دابنیشین‌و لێكتێگه‌شتن هه‌بێت ،وتی "ئهو هه‌وڵه‌ش لهالیهن ده‌سه‌اڵته‌وه‌یه ،بۆیه ئهگهر ئه‌وان به‌مه‌رجه‌كانی ئێمه رازیبن ،ده‌گه‌ڕێینه‌وه". عه‌دنان وتی "هه‌وڵدراوه گۆڕان رازیبكه‌ن بۆئه‌وه‌ی بگهڕێتهوه ناو ئیئتیالفه‌كه ،بهاڵم هێشتا نه‌گه‌یشتوونه‌ته ئاكامێك". عه‌دنان وتی"هه‌وڵدراوه بۆئه‌وه‌ی گۆڕان رازی��ب��ك��ه‌ن ب���ۆئ���هوهی ب��گ �هڕێ��ت �هوه ن��او ئیئتیالفه‌كه ،بهاڵم هێشتا نه‌گه‌یشتوونه‌ته‌وه ئاكامێك". ی كورد له‌هه‌ر چوار ی كێش ه چاره‌سه‌ركردن پارچ ه په‌یوه‌ندیمان له‌گه ڵ ههموو الیه‌ن‌و ی ئاشتی‌‌و مه‌ده‌نی‌‌و پ��ارت‌و رێكخراوه‌كان ی هه‌بێت ،په‌یوه‌ندیمان هه‌رێمی‌‌و نهتهوهی ی له‌گه ڵ ئهمریكاو ئ �ه‌وروپ��او رۆژه�هاڵت� ن��اوه‌ڕاس��ت هه‌بێت ،پ��ژاك ئاماده‌ی ه بۆ دانوستاندن له‌گه ڵ ئ�هو هێزانه ،بهاڵم ی ئهمریكاو هیچ ب�هو مانای ه نا به‌قس ه واڵتێك بچین له‌گه ڵ الیهنهكان دابنیشین‌و ی پژاك بكه‌وێت ه ژێر ڕێگه‌ناده‌ین سهربهخۆ پرسیاره‌وه". ی "ه��ه‌روه‌ه��ا هیچ ج��ۆره ه��ه‌روه‌ه��ا وت�� رێككه‌وتنێك له‌نێوان ئێمهو ئه‌مریكادا نیی ه بۆ هاوكاریكردنمان له‌دژی ئێران".
جموجۆڵه‌كان ی گروپه‌كانی ئه‌نسارو لئیسالم لهسهر سنوورو له‌هه‌رێمه‌كانی كۆساالنی نێوان مه‌ریوان‌و هه‌ورامانه
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
لۆکاڵ
7
“ده‌ست سووره‌كان” داڵدهده ده‌درێن
ی بكوژه‌كان به‌نادیاری ده‌مێننه‌وه سااڵن ه ئاماری ژنه كوژراوه‌كان باڵوده‌كرێته‌وه ،بهاڵم زۆرین ه
شۆڕش خالید له سلێمانی سااڵن ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی بهدواداچوون ی توندوتیژی دژی ژنان ئاماری ژنه كوژراوو هه‌ڕه‌شه‌لێكراوه‌كان‌و ئه‌وانه‌ی توندوتیژیان ب�ه‌ران��ب�هر ده‌ك��رێ��ت ب�ڵاوده‌ك �ه‌ن �هوه ،ب�هاڵم بكوژه‌كان‌و تۆمه‌تباران به‌نادیاری ده‌مێننه‌وه. ب�هڕێ��وهب�هرای�ه‌ت��ی��ی�هك��ان��ی ب��هدواداچ��وون��ی توندوتیژی دژ به‌ژنان ره‌تیده‌كه‌نه‌وه كه‌هه‌موو بكوژه‌كان به‌نادیاری جێبهێڵن ،بهاڵم ده‌ڵێن ناتوانن ههموو بكوژه‌كان بدۆزنه‌وه. كوشتن لهسهر شه‌ره‌ف‌و داڵده‌دانی بكوژه‌كان لهالیهن كه‌سوكار‌و هاوكارینه‌كردنیان ده‌كرێت ه بیانووی ن�ه‌دۆزی��ن�هوهی بكوژه‌كان ،بهاڵم دامه‌زرێنه‌ری به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی بهدواداچوونی توندوتیژی دژ به‌ژنان ده‌ڵێت داڵ��ده‌دان��ی بكوژه‌كان لهالیهن دهسهاڵتهوه هۆكارێكی تری ونبوونی بكوژه‌كانه. به‌رچاوڕوونی ل��هك��ۆت��ای��ی م��ان��گ��ی ح���ه‌وت���ی راب�����ردوو ب��هڕێ��وهب��هرای �ه‌ت��ی گشتی ب��هدواداچ��وون � ی توندوتیژی دژ بهئافرهتان ئاماری نوێی راپ��ۆرت��ی ههرێمی كوردستانی ل�ه‌ب��اره ی ت��ون �دوت��ی��ژیو ك��وش��ت�ن‌و س��وت��ان��ی ژنانی ب�ڵاوك��ردهوه ،به‌بێئه‌وه‌ی ب�ه‌ڕوون��ی ئاماژه ب �ه‌ت��اوان��ب��اره‌ك��ان ب��ك��رێ��ت .بكوژه‌كانیش به‌نادیاری مانهوه. مه 2010/7/20له‌‌هۆڵ ی ئاماره‌كه رۆژی سێشه كۆبوونهوهكان ی ئوتێل چ��وارچ��را لهشار ی ههولێر راگهیهنرا ،كه‌تێیدا ئاماژه به‌وه‌كرا له ( 2010/1/1تاوه‌كو )59( ،)2010/6/31 كوشتن ه�ه‌ب��ووه ،لهگهڵ ( )207حاڵهتی سوتان ،هه‌روه‌ها ئه‌‌شكه‌‌نجه‌‌دانیش ()671 حاڵه‌‌ت‌و توندوتیژی ی سێكسی ( )63حاڵه‌‌ت. له‌راپۆرته‌كه‌دا ئاماژه به‌وه‌شدرابوو ()1038 سكااڵ تۆماركراوه لهالیهن ژنانه‌وه بهرانبهر بهو پیاوانه ی توندوتیژیان بهرانبهر كردوون. بهاڵم ن ه له‌و ئاماره‌و ن ه له‌ئاماره‌كانی تریش به‌روونی ئاماژه بهوه نادرێت بكوژه‌كان كێن‌و له‌كوێن؟ ئه‌وكات ك��ورده عومهر بهڕێوهبهری گشت ی بهڕێوهبهرایهتی بهدواداچوونی توندوتیژ ی دژ بهئافرهتان وتی كێشهی سه‌‌ره‌‌كی لهبهردهم كاره‌‌كان ی به‌‌ڕێوه‌‌به‌‌رایه‌‌تییه‌كه‌مان نهبوون ی یاسایهكی تایبه‌‌تمه‌‌نده به‌‌كاره‌‌كانمان. له‌ساڵی2007دا له‌هه‌رسێ پارێزگاكه‌ی ههرێم به‌‌ڕێوه‌‌به‌‌رایه‌‌یت ی بهدواداچوون ی توندوتیژ ی دژ بهئافرهتان كرایه‌وه ،تهنیا له‌سلێمانی‌و ل ه 2007/7/4هوه تا )36( ،2009/12/31 ئافرهت كوژراون‌و خۆیان كوشتووه)774( ، ئافره‌‌تیش ههڕهشهی كوشتنیان لێكراوه.
له‌ئاماری شهش مانگی توندوتیژی دژ بهئافرهتان له‌هه‌ولێر %37تاوانباران ده‌ستگیرنه‌كراون ئهم ه جگ ه له‌حاڵه‌ته‌كانی سوتان‌و خنكان‌و توندتیژییه جۆراوجۆره‌كان .تائێستاش ئهو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییانه ئاماری ووردی بكوژو تاوانباره‌كانیان ب�ڵاون�هك��ردووه‌ت�هوه تهنیا ئاماژه به‌توند‌وتیژییه‌كان ده‌ده‌ن .لهگهڵ ب�ڵاوك��ردن �هوهی به‌شێكی ك �هم له‌كه‌یسی بكه‌ره‌كان. بكوژه‌كان له‌كوێن؟ گشتیی ك����ورده ع��وم��هر ب���هڕێ���وهب���هر ی بهدواداچوونی توندوتیژ ی دژ بهئافرهتان م�����اوه‌ی ش���هش م��ان��گ �ه ئ���هو پ��ۆس��ت�ه ی وه‌رگرتووه ده‌ڵێت ناتوانین %100بكوژه‌كان بدۆزینه‌وه‌‌و راده‌ستی دادگایان بكه‌ین ،بهاڵم وتی«له‌ده‌ستبه‌كرابوونی منه‌وه‌‌و له‌مه‌وال زانیاری لهسهر بكوژو به‌دواداچوونه‌كانیش باڵوده‌كه‌ینه‌وه كه به‌كوێ گه‌یشتووه». كورده وتی«چهند كه‌سێكی حكومدراومان الی���ه ،به‌شێكیان هێشتا كێشه‌كه‌یان یه‌كالیینه‌بووه‌ته‌وه«به‌بێ ئ �هوه ی ئاماری حكومدراوه‌كان بخاتهڕوو. هه‌روه‌ها وتی «له‌ئاماری سه‌ری ساڵ ئه‌وان ه ده‌خ�هی��ن�هڕوو ،له‌ئاماری ش�هش مانگیشدا ئاماژه‌مان به‌هه‌ندێكیان كردبوو». عه‌قید ژیله‌مۆ عه‌بدولقادر ب�هڕێ��وهب�هری
بهدواداچوونی توندوتیژی دژ بهئافرهتان ل �ه‌ه �ه‌ول��ێ��ر وت��ی«ه��هم��وو ت��ۆم�ه‌ت��ب��ارێ��ك ده‌ستگیرناكرێت». ل �ه‌ئ��ام��اری ش��هش مانگی ب �هدواداچ��وون��ی ت��ون �دوت��ی��ژی دژ ب �ه‌ئ��اف��ره‌ت��ان له‌هه‌ولێر ئ��ام��اژه ب��ه‌وه‌دراب��وو ك ه %37تاوانباران دهس��ت��گ��ی��رن��هك��راون‌و ت �ه‌ن��ی��ا ل��� ه %62 ده‌ستگیركرابوون. ژیله‌مۆ وت ی «حاڵهتی واهه‌ی ه ( )5ساڵ ده‌ستگیرناكرێت ،دواتر ده‌ستگیرده‌كرێت». هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه‌حاڵه‌تی واهه‌ی ه دوای بهدواداچوون بۆ تۆمه‌تبار ده‌رده‌كه‌وێت، ك �ه‌ت��ۆم �ه‌ت��ب��ار ب��ۆ ن��م��ون �ه ل���ه‌وه‌زاره‌ت���ی پێشمه‌رگه‌یه ،كاتێك نووسراو بۆ ئه‌وه‌ێ ده‌كه‌ین ،ده‌ڵێن لێره نییه. داڵده ی بكوژه‌كان ده‌درێت ب�هڕێ��وهب�هرای�ه‌ت��ی��ی�هك��ان��ی ب��هدواداچ��وون��ی توندوتیژی دژ به‌ژنان ده‌ڵێن ئهو حاڵه‌تانه ی كوشتنه لهالیهن كه‌سوكاریانه‌وه داڵده‌درێن، بهاڵم په‌رله‌مانتارێك ده‌ڵێت جگ ه له‌داڵده‌دانی ت��ۆم �ه‌ت��ب��اران ل��ه‌الی��ه‌ن ك�هس��وك��اری��ان�هوه، ده‌سه‌اڵت‌و حیزب ه سه‌ره‌كییه‌كانیش داڵده ی بكوژه‌كان ده‌ده‌ن. عه‌قید ژیله‌مۆ باسیله‌وه‌كرد به‌شێكی زۆری ئهو حاڵه‌تانه‌ی تاوانباران نادیارن ئهو حاڵه‌تانه‌ن كه‌ئافره‌ته‌كه به‌بیانووی شه‌ره‌فه‌وه كوژراوه. ژیله‌مۆ وتی «ئه‌وانه‌ی به‌بیانووی سه‌ندنه‌وه ی
ش���ه‌ره‌ف���هوه ك�����وژراون ،ب��ه‌ه��ۆی ئ���هوه ی كه‌سوكاریان پشتگیریان لێده‌كه‌ن‌و داڵده‌یان ده‌ده‌ن ،بۆ ئێمه دۆزینه‌وه‌ی قورسده‌بێت». هه‌روه‌ها وتی هاوكاری لهالیهن خه‌ڵكه‌و‌ه بهتایبهت كه‌سی نزیكی ژنه ك��وژراوه‌ك��ان ههیه ،بهاڵم الوازه .وتی «هۆكاری دره‌نگ ده‌ستگیركردنیشیان ئهوهیه داڵدهده ده‌رێن‌و نادۆزرێنه‌وه». نه‌ریمان عه‌بدواڵ دامه‌زرێنه‌ری بهڕێوهبهرایهتی ب���هدواداچ���وون���ی ت��ون �دوت��ی��ژی دژی ژن��ان له‌سلێمانی ،ده‌ڵ��ێ��ت ه��ۆك��اری ونبوونی بكوژه‌كان تهنیا داڵده‌دانی كه‌سوكاریان نییه. نه‌ریمان ئێستا په‌رله‌مانتار‌ه له‌لیستی گ����ۆڕان‌و م���اوه‌ی س��اڵ��ێ�كو ح���ه‌وت مانگ ب �هڕێ��وهب �هری ب �هدواداچ��وون��ی توندوتیژی دژی ژنان بوو له‌سلێمانی ،وتی «نادیاری به‌شێك له‌بكوژه‌كان ،په‌یوه‌ندی به‌داڵده‌دانی دهس�هاڵتو به‌رپرسانی حیزبه‌كانه‌وه ههیه، ل �هپ��اڵ ئ��هوهش��دا هه‌ندێك له‌كه‌سوكاری كوژراوه‌كان داڵده‌یان ده‌ده‌ن». نه‌ریمان ئاماژه به‌وه‌شده‌كات كه سروشتی حاڵهتی كوشتنی ژنان ،به‌شێكیان به‌هۆی ئ��هوهی په‌یوه‌ندییان به‌بوونی پاراستنی شه‌ره‌فه‌وه ههیه ،وه‌ك ئ�هوه ی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی لێیده‌ڕوانێت ،بكوژه‌كان ده‌شارێنه‌وه، به‌شێكیشان لهالیهن دهسهاڵتهوه داڵده‌درێن. وتی«له‌سه‌رده‌می ئێمه‌شدا حاڵهتی داڵده‌دانی
حیزبییه‌كان هه‌بوو». ك��ورده عومهر وت�ی هیچ رێگرییه‌ك نیی ه لهڕێگهی كاره‌كانیان بۆ ب �هدواداچ��وون بۆ كه‌یسه‌كان ،ده‌سه‌اڵتیش یارمه‌تیان ده‌دات نهك رێگری .پێشتر ئاماژه‌ی به‌وه‌دابوو ك ه تاكه‌رێگر نه‌بوونی یاسایه‌كه ،بۆی ه به‌پێی پێویست ناتوانن كار بكه‌ن. به‌شێك له‌بكوژه‌كان واڵت جێده‌هێڵن ب �هپ��ێ��ی ئ���هو زان��ی��ی��اری��ان��هی ل �هڕێ��گ �ه ی ب�هڕێ��وهب�هرای�ه‌ت��ی��ی�هك��ان��ی ب��هدواداچ��وون��ی توندوتیژی دژ ب�ه‌ژن��ان دهس��ت دهستوور ك��ه‌وت��ووه ،به‌شێك ل�ه‌ب��ك��وژه‌ك��ان ب��ه‌ره‌و دهرهوه ی واڵت ده‌ڕۆن ،به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی بهدواداچوونی توندوتیژی دژ به‌ژنان ده‌ڵێن ئ �هوه یهكێكه ل�هو هۆكارانه‌ی كه‌نه‌توانن بكوژه‌كان به‌ئاسانی ده‌ستگیربكه‌ن. عه‌قید ژیله‌مۆ ئاماژه بهوه ده‌كات كه‌حاڵه‌تی واهه‌یه ماوه‌یه‌كی زۆر چووه‌ته دهرهوه ی واڵت ،دوای ئ��هوه ی زانیویه‌تی فه‌رمانی ده‌ستگیركردنی ده‌رچ��ووه .وتی«زۆرینه‌یان ده‌چنه ئ��ێ��ران‌و واڵت��ان��ی ت��ری دراوس���ێ». لهباره ی هه‌وڵدان بۆ ده‌ستگیركردنی ئهو كه‌سانه ی واڵت جێده‌هێڵن ،وتی«ئێم ه له‌ڕێگه ی پۆلیسی ئینته‌رپوله‌وه هه‌وڵی ده‌ستگیركردنیان ده‌ده‌ین». ب �هاڵم ك��ورده عومهر ده‌ڵێت بۆ ئه‌وانه ی ه �هڵ��دێ �ن‌و واڵت جێده‌هێڵن وه‌زاره‌ت����ی ن��اوخ��ۆ ئ��اگ��ادار ده‌ك �هی��ن �هوه ت��ا ئه‌وانیش كونسوڵخانه‌كانی ههرێم له‌واڵتانی دهرهوه راسپێرن بۆ ده‌ستگیركردنیان. داوای یاسایهك ده‌ك��رێ��ت بۆ رێگریكردن له«داڵده‌دراوه‌كان» له‌خولی دووه‌م��ی په‌رله‌مانی كوردستانهوه پ���ڕۆژه یاسایهكی تایبه‌ت به‌رێگریكردن له‌توند‌وتیژی خێزانی له‌په‌رله‌مانی كوردستاندا ههیه ،بهاڵم تائێستا په‌سه‌ندنه‌كراوه. ناسك تۆفیق ئه‌ندامی لیژنه ی به‌رگری له‌مافی ئافرهت ده‌ڵێت به‌پێی پڕۆژه یاساك ه ده‌توانرێت رێگری له‌كه‌مكردنه‌وه ی كوشتنی ژنان‌و ده‌ستگیركردنی بكوژه‌كانیش بكرێت، چونكه له‌یاساكه‌دا جۆره‌كانی توندوتیژیو سزاكه‌شی دیاریكردووه. ناسك وت ی «بهاڵم دواج��ار ده‌كه‌وێت ه سهر ئ �هوهی ئایا یاساكه دوای په‌سه‌ندكردنی جێبه‌جێده‌كرێت ،یاخود نا». ناسك باسی له‌وه‌كرد كه‌ئه‌وان ده‌بێت دوای ئهوهی پڕۆژه یاسای نه‌هێشتنی توندوتیژی خێزانی په‌سه‌ندده‌كه‌ن ،بیر له‌وه‌ش بكهنهوه ك �ه‌رێ��گ �هی �هك ب��ۆ چۆنیه‌تیی ك��ارك��ردن��ی ب�هڕێ��وهب�هرای�ه‌ت��ی��ی�هك��ان��ی ب��هدواداچ��وون��ی توندوتیژی دژ به‌ژنان دابنێن.
ژنانی كه‌ركوك به«ته‌اڵق» باجی ملمالنێی نهتهوهییهكان ده‌ده‌ن به‌پێی وته‌ی دادوه‌رێكی دادگای كه‌ركوك رێژه‌ی ته‌اڵقدان له‌نێوان نه‌ته‌وه‌كاندا %40زیادیكردووه نێرگز قادر له‌که‌رکوک بوشرا چاوه‌كانی پڕبوون له‌فرمێسك، ل �ه‌ب �ه‌رده‌م ژووری دادوه‌ر راوه‌ستابوو ب��ۆئ �هوهی ئ �هو رۆژه كۆتایی به‌ژیانی هاوسه‌رگیری خۆی لهگهڵ مێرده‌كه‌یدا بهێنێت ،كه‌سااڵنێكه ئهو باجی كێشهی ملمالنێی نه‌ته‌وه جیاوازه‌كان ده‌دات. ب��وش��را ع���ه‌دن���ان ت��هم��ه‌ن 25س��اڵ، ك��وردی دانیشتووی ق �ه‌زای حه‌ویجه‌یه، وتی«نامه‌وێت ب��ه‌رده‌وام��ی ب �هو ژیانه پ��ڕ سه‌رئێشه‌یه ب���ده‌م ،كه‌سااڵنێكه به‌سه‌ریده‌به‌م». «رۆژانه مێرده‌كه‌م لێیده‌دام ،هه‌ستمده‌كرد داخ���ی كێشهی ك���وردو ع���ه‌ره‌ب به‌من ده‌ڕێژێت ،بۆیه جیابوونه‌وه‌م باشتره، چونكه چ��اره‌س �هری تر نه‌بوو ب��ۆم». ئ�هم وتانه‌ی بوشرا دوای پرسیارێكی په‌یامنێری دهستوور هات له‌باره‌ی به‌خوڕ گریانی ئهو ژنه‌وه. به‌پێی وته‌ی دادوه‌رانی شاری كه‌ركوك كه رۆژانه له‌نزیكه‌وه ئاگاداری حاڵه‌ته‌كانی ج��ی��اب��وون �هوهو ه��اوس�ه‌رگ��ی��ری��ی نێوان ن �ه‌ت �ه‌وه‌ك��ان��ن ،ل����ه‌دوای په‌ره‌سه‌ندنی ملمالنێی نه‌ته‌وه‌كانی شاره‌كه ئهو پرۆسه هاوسه‌رگیرییه‌ی كه‌پێش 2003له‌نێوان نه‌ته‌وه‌كاندا ه �ه‌ب��ووه ،ئێستا ب��ه‌ره‌وه جیابوونه‌وه ده‌چێت‌و رێژه‌كه‌ش به‌مه‌ترسی
ناوده‌به‌ن. دادوه‌ر ئه‌ركان محه‌مه‌د له‌دادگای كه‌ركوك وتی «له‌دوای پرۆسه‌ی ئازادیی عێراقه‌وه، ج��ی��اب��وون �هوهی هاوسه‌رگیریی نێوان نه‌ته‌وه‌كان زیادیكردووه ،بهپێچهوانهی پێش پرۆسه‌وه كه بهو شێوه‌یه نه‌بوو». ههرچهنده ئهو دادوه‌ره ئامارێكی روونی ال نه‌بوو ،بهاڵم به‌هۆی ئهوهی ئاگاداری پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری بووه له‌پێش 2003و له‌ئێستاشدا ،ده‌ڵێت ئه‌وكات هاوسه‌رگیریی نێوان نه‌ته‌وه‌كان له %2جیاده‌بوونه‌وه كه‌ئه‌وه‌ش حاڵه‌تێكی سروشتییه ،بهاڵم ئێستا بۆ %40به‌رزبووه‌ته‌وه. ب�ه‌ب��ڕوای ئ�هو دادوه‌ره ب��اری ئابووریو ملمالنێو قه‌یرانی سیاسیی شاره‌كه، هۆكاره بۆ زیادبوونی ئهو جیابوونه‌وه‌یه له‌نێوان نه‌ته‌وه‌كاندا. ملمالنێ سیاسییه‌كانی شاری كه‌ركوك له‌دوای ساڵی 2003هوه رۆژ دوای رۆژ زیاتر ده‌بێت ،كه‌ركوك بهپێچهوانهی شاره‌كانی تری عێراقدا به‌ملمالنێیه‌كی چڕ‌و سه‌ختدا تێپه‌ڕده‌بێت. باجی ئهو ملمالنێ نه‌ته‌وه‌یی‌و مه‌زهه‌بی‌و ئاینییه ،زۆرینه‌ی جومگه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی گرتووه‌ته‌وه ،بهاڵم ژنان ده‌ڵێن قوربانیی یهكهم ئه‌وانن ،به‌هۆی ئ�هوهی كۆتایی به‌ژیانی خێزانداری ده‌هێنێت. به‌پێی ئامارێكی دادگ����ای ك�ه‌رك��وك رێژه‌ی پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیریی شاره‌كه
ب��هڕێ��ژه‌ی %30له‌پێش س��اڵ��ی 2003 زیادیكردووه ،بهاڵم رێژه‌ی ته‌اڵقدانیش %50زیادیكردووه .له‌و رێژه‌یه‌شدا پشكی شێر به‌ر هاوسه‌رگیری نه‌ته‌وه جیاوازه‌كان كه‌وتووه. ژی��ان��ی روقییه عوبێد ل���ه‌دوای 2003 گۆڕانێكی ته‌واوی به‌سه‌رداهات ،له‌وپه‌ڕی خۆشییه‌وه ب��وو به‌مه‌رگه‌سات ب��ۆی، هیچ دڵ��ی ب�هو خێزانه‌ی نه‌ده‌كرایه‌وه كه له‌ساڵی 2000هوه له‌گه‌ڵیدا له‌وپه‌ڕی خۆشیدا ده‌ژیا. روقییه ژنێكی عه‌ره‌به‌و سه‌ره‌تای ساڵی 2000ش��ووی به‌كوردێك ك��ردووه ،وتی «ژیانی ئێمه وه‌ك ئهو بارودۆخه گۆڕا، كه له‌شاره‌كه دوای 2003رووی��دا ،بۆیه داوای جیابوونه‌وه‌مانكرد». ه�ه‌روه‌ه��ا وت��ی «مێرده‌كه‌م هه‌رشتێك رووب��دای �ه ده‌ی��وت ع��ه‌ره‌ب ع���ه‌ره‌ب ،تا وایلێهات ه�هم��وو شتێكمان به‌یه‌كتر ده‌وت هیچمان تیا نه‌هێشته‌وه ،بۆیه جیابووینه‌وه». سوزی داود 29ساڵ ،یهكێكه له‌و ژنانه‌ی كه‌توركمانه‌و دوای 7ساڵ له‌هاوسه‌ره كورده‌كه‌ی جیابووه‌ته‌وه ،دوای ئهوه دوو منداڵیشیان ده‌بێت. سوزی وتی «له‌ناو كه‌سوكارمدا تهنیا پیاوه‌كه‌ی من ك��ورد ب��وو .جگه‌له‌وه‌ش هه‌ستمده‌كرد ده‌یویست داب‌و نه‌ریتی كوردی به‌سه‌رمدا بسه‌پێنێت ،بهاڵم من
توركمان بووم‌و نه‌مده‌هێشت ،تا دواجار بڕیارماندا جیابینه‌وه». دان���ا ع�هس��ك�هر ن��ووس �ه‌رێ��ك��ی ك��وردی شاره‌كه‌یه ،وت�ی«ئ�هو ملمالنێیه نهك به‌ته‌نیا هاوسه‌رگیری بهرهو ههڵوهشانهوه ب���ردووه ،بهڵكو خزمایه‌تیشی ب �ه‌ره‌و كاڵبوونه‌وه بردووه ،ئهو دۆخه‌ی ئێستا ج��ی��اب��وون�هوه دروس��ت��ده‌ك��ات ،چونكه ره‌نگدانه‌وه‌ی له‌نێوان خێزاندا ههیه». دانا داوایكرد بهشێوهیهكی مه‌ده‌نیانه م��ام �هڵ �ه ل��ه‌گ��هڵ م �هس �ه‌ل �ه سیاسیو نه‌ته‌وه‌ییه‌كاندا بكرێت‌و وتی «ده‌بێت س���ه‌ره‌ڕای ج��ی��اوازی نهتهوهیی ده‌بێت پێكهاتهكان یهك گوتاری یه‌كگرتوویان هه‌بێت ،كه‌ئه‌ویش مرۆڤایه‌تی پێش ههموو شتێك بخه‌ن ملمالنێی نه‌ته‌وه‌یش كاڵبكرێته‌وه». ئاوات عه‌بدواڵ داكوكیكارێكی مافه‌كانی ژن��ان�ه ل�هك�ه‌رك��وك ،ده‌ڵ��ێ��ت جیاوازیی نهتهوهیی ،بووه‌ته‌هۆی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی خێزان له‌نێوان نه‌ته‌وه‌كاندا ،كه‌ئه‌مه‌ش ژنان باجه‌كه‌ی ده‌ده‌ن. ئهو وتی «نابێت جیاوازی نهتهوهیی ب��ب��ێ��ت��ه‌ه��ۆی ئ�������هوهی ك���هخ���ێ���زان هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه ،چونكه هاوسه‌رگیری زۆر پ��ی��رۆز‌و گ �ه‌وره‌ی �ه ،نابێت ع �ه‌ره‌ب بوون یان كوردبوون وابكات كه‌ژن‌و پیاو له‌یه‌كتر جیاببنه‌وه ،چاره‌سه‌ركردنی ئهم حاڵه‌ته له‌كه‌ركوكدا ئاسانییه».
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
6
لۆکاڵ
i n f o @ d e s t u r. n e t
«خ����وارده‌م����ه‌ن����ی خ�����راپ ب���هڕێ���گ���ای ن��ای��اس��ای��ی ده‌ه��ێ��ن��رێ��ت � ه ه���ه‌رێ���م»
8
قاعیده هه‌ناری شاره‌بان‌و پرته‌قاڵ ی دیاله‌ی نه‌هێشت چه‌كدارانی قاعیده له‌ناو باخه‌كانی دیال ه مۆڵگه‌یان دروستكردووه ،كهمئاوییو ته‌پوتۆزی هاوینیش بهرههمی مزره‌مه‌نیی ئهو ناوچه‌ی هی له‌ناوبرد بابان عه‌بدولكه‌ریم له‌دیاله باخه‌وانه‌كانی ق���ه‌زای ش��اره‌ب��ان‌و دیال ه باسله‌وه‌ده‌كه‌ن ئه‌مساڵ بهرههمی ههنارو پ��رت �ه‌ق��اڵ ل �ه‌ن��اوچ �هك �هی��ان��دا ب��ه‌ت��ه‌واوی كه‌میكردووه‌‌و بهرهو له‌ناوچوون ده‌چن. باخه‌وانه‌كان هۆكاری كه‌مبوونه‌وه‌ی بهرههمی مزره‌مه‌نی له‌ناوچه‌كه‌یاندا بهتایبهت پرته‌قاڵی دیاله‌و هه‌ناری شاره‌بان ،بۆ بوونی مۆڵگه‌ی چه‌كدارانی قاعیده له‌ناو باخه‌كان‌و كهمئاوییو لهالیهكی تریشهوه ته‌پوتۆز ده‌گه‌ڕێننه‌وه. ه����ه‌ن����اری ش����اره‌ب����ان ب �هی �هك��ێ��ك له‌به‌ناوبانگترین‌و باشترین جۆره‌كانی هه‌نار له‌كوردستان‌و عێراق داده‌ن��رێ �ت‌و سااڵنه له‌قه‌زای شاره‌باندا ،به‌سه‌دان ته‌ن هه‌نار به‌رهه‌مده‌هێنرێت‌و ره‌وان���هی ب��ازاڕه‌ك��ان ده‌كرێت .بهاڵم ئه‌مساڵ به‌هۆی كهمئاوییو زۆریی ته‌پوتۆز‌و بوونی چه‌كدارانی قاعیده له‌نێوباخه ههنارو پرته‌قاڵه‌كاندا ،شاره‌بان بێ ههنارو خانه‌قین‌و دیاله‌ش بێ پرته‌قاڵ بوون. ق �ه‌زای شاره‌بان 70ك��م له‌خانه‌قینه‌وه دووره ،له‌ڕووی كارگێڕییه‌وه سهر به‌پارێزگای دیاله‌یه ،دانیشتووانه‌كه‌ی له‌كوردو عه‌ره‌ب‌و توركمان پێكدێن. ئهو باخه‌وانانه‌ی به‌شێك له‌ته‌مه‌نیان له‌نێو ره‌ز‌و باخه‌كاندا به‌سه‌ربردووه ئاماژه ب��ه‌وه‌ده‌ده‌ن خاكی شاره‌بان زۆر گونجاوه بۆ باخداری ،له‌هه‌مانكاتدا نیگه‌رانن له‌وه‌ی كه‌ئه‌مساڵ بهرههمی هه‌ناریان نییه. ئیبراهیم حسێن ،باخه‌وانێكی كوردی خ�هڵ��ك�ی ش��اره‌ب��ان �ه ب��ه‌ده‌س��ت��ووری وت “شاره‌بان له‌كۆنه‌وه ناسراوه به‌شاری ههنارو خ��اك‌و ئ��اوه‌ك�هی ل��ه‌ڕووی كشتوكاڵییه‌وه زۆر گونجاوه بۆ بهرههمی ههنارو چهندان جۆر هه‌نار ده‌ڕوێنن ،باشترینیان هه‌ناری سلیمییه”. حاجی حسام شاره‌بانی یه‌كێكی دیكه‌یه له‌و جوتیارانه‌ی كه‌سااڵنێكی زۆره بژێویی ژیانی خێزانه‌كه‌ی لهسهر بهرههمی هه‌نار بووه ،ئهو له‌ساڵی 1961هوه باخی هه‌ناریان ه �هی �هو ه �هم��وو خێزانه‌كه‌یان سه‌رقاڵی
فرۆشتنی هه‌نارن. حاجی حسام ب��اس ل��هوه ده‌ك��ات ك ه تاپێش ڕووخانی ڕژێمی پێشووی عێراق، هه‌ناری شاره‌بان باشترین جۆری هه‌ناری عێراق ب��ووه ،ب �هاڵم به‌هۆی دروستبوونی ئه‌ماره‌تی ئیسالمی رێكخراوی قاعیده‌وه ل �هش��اره‌ب��ان ،به‌شێكی زۆر له‌باخه‌كان‌و باخه‌وانه‌كان تیاچوون. وت��ی “ئێمه خێزانێكی ك��وردب��ووی��ن له‌ساڵی 2006هوه شاره‌بانمان جێهێشتووهو له‌خانه‌قین نیشته‌جێبووین ،تائێستاش ده‌یان چ�هك��داری تیرۆریستی س�هر به‌ڕێكخراوی قاعیده خانوویان له‌ناو باخه‌كانی ئێمه‌دا دروستكردووهو ته‌نانه‌ت ناهێڵن بۆ جارێكیش سه‌ردانی باخه‌كانمان بكه‌ین”. پارێزگای دیاله له‌عێراقدا به‌ناوبانگترین ئ����هو ش��وێ��ن��هی��ه ك���هپ���رت���ه‌ق���اڵ���ی لێ به‌رهه‌مده‌هێنرێت ،ب�هاڵم ئه‌مساڵ به‌هۆی بوونی چه‌كدارانی قاعیده‌‌و گوێپێنه‌دانی حكومهت به‌كه‌رتی كشتوكاڵی ،دیاله بێ پرته‌قاڵ ده‌بێت. حسێن محه‌مه‌د ب��ه‌گ ،باخه‌وانێكی كوردی خهڵكی خانه‌قینه ،ده‌ڵێت له‌سااڵنی په‌نجاكاندا خانه‌قین به‌به‌رهه‌می هه‌نجیر به‌ناوبانگ ب��وو ،دوات��ری��ش به‌به‌رهه‌می پرته‌قاڵ‌و خورما ،بهاڵم ئێستا له‌هیچ شتێكدا ناوبانگی نه‌ماوه .وتی “له‌دیاله‌و خانه‌قینیش ی رۆژ بهرهو بهرههمی پرته‌قاڵ رۆژ ل�هدوا خراپی ده‌چێت”. ئهو باخه‌وانه به‌نیگه‌رانییه‌كه‌وه ،وتی هیچ ك��ه‌س‌و الیهنێك ئ��اوڕێ��ك له‌كه‌رتی كشتوكاڵ‌و به‌رهه‌مه ناوخۆییه‌كان ناداته‌وه. له‌سه‌رده‌می رژێمی به‌عس باخه‌وانه‌كان به‌یارمه‌تی حكومهت به‌فڕۆكه ده‌رمانی كشتوكاڵییان بهسهر باخه‌كاندا ده‌ك��رد، بۆئه‌وه‌ی له‌نه‌خۆشی به‌دووربن .بهاڵم حسێن وتی “كه‌چی ئێستا سه‌ردانی بهڕێوهبهرایهتی كشتوكاڵ‌و الیهنه به‌رپرسه‌كانیش ده‌كه‌ین، ده‌ڵێن هیچمان نییه بتانده‌ینێ”. تا پێش هاتنی هێزهكانی هاوپه‌یمانان‌و رووخ��ان��ی رژێمی به‌عس ،باخه‌وانه‌كانی دیاله بۆئه‌وه‌ی له‌هه‌ر چوار وه‌زردا هه‌نار بفرۆشن ،له‌ناو باخه‌كانیاندا له‌شاره‌بان چاڵی گه‌وره‌یان هه‌ڵده‌كه‌ند‌و پڕیانده‌كرد
له‌هه‌نار‌و دایانده‌پۆشی ،به‌وشێوه‌ی ه ئهو هه‌ناره تێكنه‌ده‌چوو و له‌وه‌رزه‌كانی تردا به‌كاریانده‌هێنایه‌وه. جگه ل �ه‌ب��وون��ی چ �هك��داران��ی قاعیده ل �ه‌ن��اوچ �هك �هدا ب �ه‌ه��ۆی خزمه‌تنه‌كردنی ب��اخ �هك��ان �هوه ،ده‌ی���ان ج���ۆری نه‌خۆشی باخه‌كانی بهرهو نه‌مان بردووه‌‌و حكومه‌تیش گوێی پێنادات. لێپرسراوی فه‌رمانگه‌ی كشتوكاڵی خانه‌قین ئهوه پشتڕاستده‌كاته‌وه كه‌به‌رهه‌می ههنارو پرته‌قاڵ كه‌میكردووه ،ته‌پوتۆز‌و نه‌خۆشی به‌هۆكاری كه‌می ئهو به‌رهه‌مانه ده‌زانێت. كامه‌ران عه‌بدواڵ لێپرسراوی فه‌رمانگه‌ی كشتوكاڵی خانه‌قین له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور وتی رێژه‌ی ههنارو پرته‌قاڵ له‌پارێزگای دیاله به‌ته‌واوه‌تی كه‌میكردووه ،هۆكاری سه‌ره‌كیش بۆ كێشهی بێئاویی ده‌گ �هڕێ��ت �هوه ،وتی “جگه‌له‌وه‌ی به‌هۆی خۆڵبارین‌و ته‌پۆتۆزی زۆره‌وه ده‌یانجۆر نه‌خۆشی له‌ناو به‌رهه‌مه كشتوكاڵییه‌كاندا باڵوبووه‌ته‌وه”. هه‌روه‌ها وتی“ئه‌مساڵیش هیچ سوودێك ل�ه‌ب�هره�هم�ی پ��رت �ه‌ق��اڵو ه �ه‌ن��اری دیاله نابینین”. نه‌سرین به‌هجه‌ت ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای دیاله رایده‌گه‌یه‌نێت سااڵنی راب��ردوو به‌هۆی وشكه‌ساڵییه‌وه ،زیانێكی زۆر به‌ر ههموو به‌روبومه كشتوكاڵییه‌كان ك �ه‌وت��ووهو له‌سنووری پارێزگای دیاله به‌به‌رهه‌می ههنارو پرته‌قاڵیشه‌وه. نه‌سرین به‌ده‌ستووری وت “به‌ربه‌ستێكی گهورهی ئاو له‌حه‌مرین دروستكراوه ،بهاڵم تائێستا نهتوانراوه س��وودی لێببینرێت، به‌هۆی بوونی گرفت له‌به‌ربه‌سته‌كه‌دا”. ئهو ئه‌ندامه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارێزگا ئاماژه بهوه ده‌دات به‌به‌رنامه‌و پالن كار لهسهر ئه‌وه‌كراوه كه‌جوتیارانی به‌عقوبه‌و شاره‌بان شاره‌كانی خۆیان به‌جێبهێڵن. ئ �هو وت �ی “به‌به‌ڵگه‌وه المانه ده‌ی��ان جوتیار‌و خاوه‌ن باخ له‌شاره‌بان‌و به‌عقوبه لهالیهن رێكخراوی تیرۆریستی قاعیده‌وه ه �ه‌ڕه‌ش �هی كوشتنیان ل��ێ��ك��راوه ئهگهر واز له‌باخ‌و به‌روبومه كشتوكاڵییه‌كانیان نه‌هێنن”.
له‌شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوانیش فێڵ له‌كورد ده‌كرێت
ی شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوانی كه‌ركوك ته‌رخانده‌كات ،بهاڵم هیچ حكومهتی عێراق 82ملیۆن دینار بۆ كه‌سوكار كوردێك لێی سوودمه‌ند نهبووه زانیار داقوقی له‌كه‌ركوك به‌پێی بڕیارێكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران‌و ده‌زگای كاروباری شه‌هیدانی حكومهتی عێراقی به‌مه‌به‌ستی كڕینی خانوو، بڕی 82ملیۆن دینار بۆكه‌سوكاری شه‌هیدان له‌كه‌ركوك خه‌رجده‌كرێت، ب��هاڵم له‌كۆی 4500خێزانی كورد ك�هخ��اوه‌ن�ی شه‌هیدن‌و ن��اوی��ان له‌و ده‌زگایه‌دا ههیه ،هیچ خێزانێكی كورد ئهو یارمه‌تییه‌ی پێنه‌دراوه. تائێستا كه‌سوكاری شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوانی ش��اری كه‌ركوك له‌و یارمه‌تی‌و هاوكاریانه سودمه‌ند نهبوون، كه لهالیهن حكومهتی عێراقییه‌وه بۆ كه‌سوكاری شه‌هیدان ته‌رخانكراوه. ده‌زگ���ای شه‌هیدانی حكومهتی عێراقی ب��ڕی 82ملیۆن دی��ن��اری ت �ه‌رخ��ان��ك��ردووه ب��ۆ كڕینی خانوو ب��ۆ ك �هس��وك��اری ش �ه‌ه��ی��دان ،ب �هاڵم ئ �هو خێزانه ك��وردان �هی كه‌خاوه‌نی شه‌هیدن ،بێبه‌شده‌كرێن له‌و خانووانه. ب�ه‌رپ��رس��ان��ی ش��اره‌ك��هش ن��اڕه‌زای��ی ده‌رده‌ب������ڕن ،چ��ون��ك�ه ك �هس��وك��اری شه‌هیدانی كه‌ركوك له‌هه‌موو جۆره هاوكارییه‌ك بێبه‌شده‌كرێن ،كه لهالیهن حكومهتی عێراقییه‌وه بۆ كه‌سوكاری شه‌هیدان ته‌رخانده‌كرێت. مه‌جید عه‌تییه خ��اوه‌ن شه‌هید له‌ساڵی 1991دوای ئهوهی كوڕه‌كه‌ی چووه ناو هێزی پێشمه‌رگه‌‌و لهالیهن به‌عسه‌وه ل�ه‌ق�ه‌ره‌داغ ك��وژرا ،ئێستا
به‌شه‌هیدی هاوواڵتی تۆماركراوه. م��ه‌ج��ی��د ب��ه‌ن��ی��گ��ه‌ران��ی��ی��هو ه به‌ده‌ستووری وت “هیچ واسیته‌یه‌كمان له‌هه‌رێمی كوردستان نییهو غه‌درمان لێكراوه ،ئێستا هیچ هاوكارییه‌ك نامانگرێته‌وه”. كه‌سوكاری شه‌هیدان ئاماژه بهوه ده‌ده‌ن بێجگه له‌موچه‌یه‌كی كه‌می مانگانه ،تائێستا حكومهتی ههرێم هیچ هاوكارییه‌كی نه‌كردوون ،داواكارن چۆن حكومهتی عێراقی هاوكاری كه‌سوكاری شه‌هیدان ده‌كات‌و خانوویان پێده‌دات، به‌هه‌مان شێوه حكومهتی ههرێم هاوكاری ئه‌وان بكات. جه‌مال عه‌لی هاوواڵتییه‌كی تری خاوه‌ن شه‌هیده ،له‌قه‌زای داقوق ناوی
خۆی تهنیا لهالیهن ده‌زگای شه‌هیدانی حكومهتی ههرێم تۆماركردووه ،بۆیه بیر ل��هوه ده‌ك��ات��هوه ك�ه‌ل�ه‌ده‌زگ��ای شه‌هیدانی سهر به‌حكومه‌تی عێراق ن���اوی شه‌هیده‌كانی تۆماربكات، به‌بیانووی ئ�هوهی حكومهتی ههرێم ئیشیان بۆ ناكات. ج �هم��ال ب �ه‌ده‌س��ت��ووری وت “بۆ گواستنه‌وه‌ی موچه‌ی شه‌هیده‌كه‌مان هه‌وڵی زۆرماندا بۆئه‌وه‌ی بگوزرێینه‌وه بۆ بهغدا ،بۆ ئ�هوهی سوودمه‌ندبین له‌و یارمه‌تییانه ،بهاڵم بێسوود بوو، تائێستا جگه له‌موچه‌كه‌ی خۆی هیچ هاوكارییه‌ك نه‌كراوین”. جوان حه‌سه‌ن به‌رپرسی رێكخراوی م��اف �ی ش��ه‌ه��ی��دان‌و ئ �ه‌ن��ف��ال��ك��راوان
له‌پارێزگای كه‌ركوك به‌ده‌ستوور ی راگ���هی���ان���د ب���ۆ ئ����هو م �ه‌ب �هس��ت �ه یاداشتنامه‌یه‌ك ئاراسته‌ی حكومهتی عێراقی ده‌كه‌ن تا ئهو 4500كه‌سوكاری ئه‌نفال‌و شه‌هیدانه‌ش له‌و بڕه پاره‌یه بێبه‌شنه‌كرێن. جوان به‌ده‌ستووری وت “ئێمه هیچ ئاگایه‌كمان له‌بڕیاری ته‌رخانكردنی 82ملیۆن دینار نییه ،بهاڵم ئهگهر كه‌سوكاری شه‌هیدان ئه‌نفالكراوانی ههرێم بێ به‌شبكرێن ،ئهوه مانده‌گرین‌و خۆپیشاندان ده‌كه‌ین‌و یاداشتنامه ئ��اڕاس��ت��هی ح��ك��وم�ه‌ت�ی ع��ێ��راق�یو حكومهتی ههرێم ده‌كه‌ین”. جوان وتی بۆ ئهو مهبهسته لهگهڵ وه‌زاره‌ت��ی شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوانی ههرێم بهدواداچوون بۆ ئهو مه‌سه‌له‌یه ده‌كه‌ن تا رێگه‌چاره‌یه‌ك بدۆزنه‌وه. فازڵ به‌رزنجی بهڕێوهبهری ده‌زگای شه‌هیدان‌و كاروباری ئه‌نفالكراوانی لقی كه‌ركوك ،كه‌سه‌ر به‌حكومه‌تی هه‌رێمه ،ئهوهی پشتڕاستكرده‌وه كه له‌سنووری پارێزگای كه‌ركوك 4500 وارسی شه‌هید‌و ئه‌نفالكراو هه‌ن كه‌هه‌ر یارمه‌تییه‌ك له‌به‌غداوه بێت ئه‌وان بێ به‌شده‌كرێن لێی. ب��ه‌رزن��ج��ی وت���ی “ك��هس��وك��اری شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوان له‌چه‌مچه‌ماڵ زه‌وی‌‌و خ��ان��ووی نشته‌جێبوونیان پ��ێ��ده‌درێ��ت ،ب��هاڵم له‌كه‌ركوك 200 ی هه‌ن ،جگه له180 شه‌هیدی هاوواڵت ه���ه‌زار م��وچ �هی مانگانه‌یان ،هیچ یاره‌مه‌تییه‌كیان پێنادرێت”.
له‌كه‌ركوك 200شه‌هیدی هاوواڵتی هه‌ن، جگه له180 هه‌زار موچه‌ی مانگانه‌یان، هیچ یاره‌مه‌تییه‌كیان پێنادرێت
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
سیاسه‌ت
9
“په‌یوه‌ند ی گۆڕان‌و یهكێتی لهسهر حیساب ی رێكه‌وتن ه ستراتیژییه‌ك ه نابێت” ی یهكێتی بۆ دهستوور ی سه‌ركردایه‌ت ئارێز عه‌بدوڵاڵ ئه‌ندام
سازدانی :بورهان قادر له‌هه‌ولێر ئ��ارێ��ز ع�ه‌ب��دوڵ�ڵا ئ�ه‌ن��دام�ی س�ه‌رك��ردای�ه‌ت�ی یهكێتی نیشتیمانی كوردستان له‌چاوپێكه‌وتنێكی ده‌ستووردا ده‌ڵێت په‌یوه‌ندییه‌كانی گۆڕان‌و یهكێتی بهرهو هێوربوونه‌وه‌و باشبوون ده‌ڕوات ،ئاماژه به‌وه‌ش ده‌دات كه بۆ دروستكردنی ئهو په‌یوه‌ندییه پێویستیان به‌پرسكردن به‌پارتی نییه ،ده‌ڵێت یهكێتی سه‌ربه‌خۆیه له‌سیاسه‌ته‌كانیداو په‌یوه‌ندییه‌كه‌ش به‌نهێنی دروستناكه‌ن.
دهس���ت���وور :دوای ئ����هوهی ك��ه ب��ووی به‌لێپرسراوی مه‌ڵبه‌ندی س��ۆران لهگهڵ ك �هم��ك��ردن �هوهی ك��ۆم��ی��ت�هك��ان‌و گۆڕینی لێپرسراوه‌كانیان ناڕه‌زایی دروستبوو به‌وه‌ی كه كوتله‌گه‌ری له‌به‌رچاوگیراوه ،ئهو كێشانه به‌چی گه‌یشتن؟ ئارێز عه‌بدوڵاڵ :مه‌ڵبه‌ندی ئێستای سۆران له‌سێ مه‌ڵبه‌ندی ك��ۆن پێكدێت ئهویش مه‌ڵبه‌نده‌كانی شه‌قاڵوه‌‌و سۆران‌و چۆمان، وات��ه بۆ جێبه‌جێكردنی راسپارده‌كانی كۆنگره ئهو مه‌ڵبه‌ندانه لێكدران ،وه‌ك ههموو ناوچه‌كانی تر ،له‌یه‌كخستنی مه‌ڵبه‌نده‌كانیش بێگومان هه‌ندێك كۆسپ دێته پێش ،بهاڵم ئ��هوهی من بینیم ب�ه‌چ��اوی خ��ۆم ههموو هه‌ڤااڵن به‌گیانێكی لێبوردنانه بڕیاره‌كانیان جێبه‌جێكردووه ،گۆڕانكاری زۆرمانكردووه، بڕیاری زۆرمان داوه .جا له‌و ههموو بڕیارو گۆڕانكاریانه بۆ نمونه ئهگهر سه‌د بڕیارمان دابێت ئهگهر بڕیارێك له‌جێی خۆی نهبێت ئاساییه ،بهاڵم ده‌كرێت له‌داهاتوو بیگۆڕین، تائێستاش به‌فه‌رمی هیچ ناڕه‌زاییه‌ك به‌من نه‌گه‌یشتووه ،بهاڵم ئهگهر براده‌رێك له‌ناخی خۆی پێیوابێت شایه‌نی كاری تر بێت ،ئهوه شتێكی تره ،یهكێك له‌كێشه‌كانی یهكێتی ئهوهیه كادیری باشی ئه‌وه‌نده زۆره ،هه‌رگیز ناتوانێت جێی ههموو كادیره‌كان بكاتهوه له‌كات‌و شوێنی به‌رپرسیاریه‌تی خۆیدا. دهستوور :له‌و بڕیارانه‌‌و بڕیاری گۆڕینی لێپرسراوی كۆمیته‌كان باس له‌په‌راوێزخستنی باڵی كۆسره‌ت ره‌سوڵ ده‌كرێت؟ ئ��ارێ��ز ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا :به‌پێی گونجان‌و ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی ن��اوچ �هك �ه ب��ڕی��ارم��ان��داوه، ده‌سه‌اڵته‌كه كه‌مو زۆر سكرتێری گشتیو جێگره‌كانی قسه‌یان لهسهر ئهو بابه‌ته ن���هك���ردووهو ه �هم��وو ك��ارگ��ێ��ڕ مه‌ڵبه‌ند‌و لێپرسراوه‌ی كۆمیته‌كان به‌بڕیاری من‌و هه‌ڤاڵه‌كانم دانراون‌و هیچ كه‌سێك ده‌ستكاری نهكردووه ،په‌راوێزخستن هیچ بنه‌مایه‌كی نییه .مام ج �ه‌الل‌و كاك كۆسره‌ت‌و كاك دكتۆر به‌رهه‌م ههموو ده‌سه‌اڵتێكیان داوه‌ته من‌و هه‌مووی به‌ئیمزای من كراوهو به‌ته‌نیا من‌و ئهو هه‌ڤااڵنه‌ی كه له‌گه‌ڵم بوون لێی به‌رپرسیارین ،كاك كۆسره‌ت كه‌سی دووه‌مه له‌ناو یهكێتیو هیچ كه‌سێك نییه ئهو په‌ڕه‌ی ئیلتیزام به‌ڕا‌و بڕیاره‌كانییه‌وه نهكات. دهستوور :ده‌مانه‌وێت باس له‌په‌یوه‌ندی ئێستای یهكێتی لهگهڵ گ��ۆڕان بكه‌ین، پێشبینی ده‌كه‌یت ئهو په‌یوه‌ندییه بهرهو پێش بچێت؟ ئارێز عه‌بدوڵاڵ :به‌داخه‌وه له‌سه‌ره‌تای دروس���ت���ب���وون‌و ج��ی��اب��وون��هوهی گ���ۆڕان ملمالنێیه‌كه‌ی ناو ده‌زگاكانی راگه‌یاندن له‌سنوور ده‌رچوو ،زۆر ناڕه‌وایه‌تی له‌هه‌ردووال بهرانبهر یه‌كتری كرا ،ئێستا گۆڕان قه‌واره‌‌و هێزێكی سیاسیی كاریگهره ،ئێمهو خهڵكی تریش له‌سه‌ریه‌تی دان بهو راستیه‌‌و قه‌واره‌ی گۆڕاندا بنێین ،گۆڕانیش ده‌ب�ێ دان بهو هه‌لومه‌رجه‌ی ئێستا كه تێیدایه بنێت ،واته گۆڕانیش ئهو سیاسه‌ته‌ی كه له‌سه‌ره‌تادا په‌یڕه‌ویده‌كرد‌و قازانجی لێكرد ،خۆشی گه‌یشته قه‌ناعه‌تێك ك ه تا سهر بهو سیاسه‌ته
قازانج ناكات ،بۆیه نه‌رمییه‌ك له‌هه‌ڵوێست ی گۆڕان‌و له‌به‌رانبه‌ریشدا له‌یه‌كێتی نیشتیمانی ده‌بینرێت ،ئ �هو نه‌رمی نواندنه یاخود كه‌مكردنه‌وه‌ی ئهو شه‌ڕه قسهو راگه‌یاندنه، وه‌نه‌بێ كه‌هیچ شتێكی له‌ژێره‌وه بێت ،ئهوهی هه‌ردووالمان گه‌یشتووینه‌ته قه‌ناعه‌تێك، كه ناچارین به‌یه‌كه‌وه بین‌و كاربكه‌ین، ئهگهر جیاوازیشمان هه‌بێت ،هه‌ندێك شتی هاوبه‌شمان ههیه چ له‌كوردستان چ له‌عێراق، كاتێك گۆڕان گۆڕانكاری بهسهر هه‌ڵوێستی خۆیدا هێنا ،ئێمه‌ش گۆڕانكاریمان كرد، چونكه له‌ڕابردوودا هه‌ڵوێسته‌كانی یهكێتی ك��اردان��هوه ب��ووه ن��ه‌وه‌ك ك��ار ،كاره‌كه‌‌و توندی نواندنه‌كه گ��ۆڕان ده‌ی��ك��رد ،ئهوه حه‌قیه‌قه‌تێكه ،ب �هاڵم ئێستا باشبووه‌‌و ئومێدده‌كه‌م باشتریش بێت‌و په‌یوه‌ندییه‌كی ئاساییمان چۆن لهگهڵ حیزبه‌كانی تردا
ئهو واڵته كراوه ،هاوپه‌یمانیه‌تیه‌كه ههیهو جۆرێك له‌متمانه‌ش له‌نێوان پارتیو یهكێتی دروستبووه. دهس��ت��وور :ك �ه‌وات �ه رێكه‌وتننامه‌ی ستراتیژی هۆكاره بۆ ئ �هوهی په‌یوه‌ندی ئاسایی لهگهڵ گۆڕان دروست نه‌كه‌ن؟ ئارێز عه‌بدوڵاڵ :نا ،هیچ رێگریه‌ك نابێت، یهكێتیو گۆڕان چهند له‌یه‌كتر نزیكبنه‌وه ئهگهر دۆست بن یان دژ ،به‌هیچ شێوه‌یه‌ك لهسهر حیسابی رێكه‌وتنه ستراتیژییه‌كه‌ی نێوان پارتیو یهكێتی نابێت. دهستوور :مه‌به‌ستت ئهوهیه یهكێتی تا لهگهڵ پارتی رێكه‌وتنی ستراتیژی هه‌بێت لهگهڵ گۆڕان رێكه‌وتن ناكات؟ ئارێز عه‌بدوڵاڵ :من ده‌ڵێم یهكێتی پابه‌نده بهو رێكه‌وتنامه‌یه‌‌و قه‌ناعه‌تیشم ههیه ئهو رێكه‌وتنامه‌یه به‌رده‌وامده‌بێت، ب��ه‌ت��ای��ب��ه‌ت��ی م��ت��م��ان �ه پ���هی���داب���ووهو پشتیوانیكردنی مام جه‌الل‌و كاك مهسعود بۆ یه‌كتری‌‌و ته‌بایی ئه‌وان هاوپه‌یمانیه‌تیه‌كه ده‌پ��ارێ��زی ،ب��هاڵم ده‌ڵێم لهگهڵ گ��ۆڕان چهند له‌یه‌كتر نزیكبینه‌وه ،یان چهند لێك دووریش بكه‌وینه‌وه ،دیسان لهسهر حیسابی رێكه‌وتننامه‌كه نابێت. دهستوور :بهاڵم سه‌ركرده‌كانی پارتی ده‌ڵێن به‌پێی ڕێكه‌وتننامه‌ی ستراتیژی نێوانتان ،ده‌بێت پرس بهیهك بكه‌ن له‌كاتی دروستكردنی په‌یوه‌ندی‌‌و بهتایبهت ڕێكه‌وتن لهگهڵ الیه‌نی تر،
ناهاوسه‌نگ نییه؟ ئ��ارێ��ز ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا :نه‌خێر ت��ا ئێستا ناهاوسه‌نگ نییه. دهس��ت��وور :دان��ه‌ن��ان��هوهی ك��ۆس��ره‌ت ڕه‌سوڵ به‌جێگری سكرتێری گشتی؟ بردنی پۆستی جێگری سه‌رۆكی حكومهت لهبهغدا، كه پارتی له‌بری ئهوه وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی وه‌رگرتبوو ناهاوسه‌نگی نییه؟ ئارێز عه‌بدوڵاڵ :بڕوا ده‌كه‌م نه یهكێتی ئه‌وه‌نده پێی له‌سه‌رداگرتووه ،نه پارتیش ئه‌وه‌نده خه‌می له‌مه‌سه‌له‌كه خ��واردووه، په‌یوه‌ندی ب��ه‌وه‌وه ههیه به‌پێی یاسای سه‌رۆكایه‌تی ههرێمیش سه‌رۆكی ههرێم بۆی ههیه جێگرێك بۆ خۆی دابنێت ،بهاڵم به‌پێی رێكه‌وتنامه‌كه‌ی یهكێتیو پارتی ده‌بێ جێگر هه‌بێت ،جا یاسا له‌سه‌رووی رێكه‌وتننامه‌كه‌یه‌‌و گرنگتره ئیتر كاك مهسعود له‌به‌ر هه‌ر هۆیه‌ك بێت ،ئهوهی ن �هك��ردووهو تائێستا پێشنیازی ئ �هوهی ك��ردووه كه كه‌سێك ببێته جێگری ،كه داشی نه‌ناوه ،ده‌توانیت پرسیار له‌وته‌بێژی یهكێتی بكه‌یت ،بڕواده‌كه‌م بۆ پۆستی جێگری س �هرۆك وه‌زیرانی ع���ێ���راق گفتوگۆشی لهسهر نه‌كراوه ،كه پارتی یان یهكێتی بێت. دهس���ت���وور:
ئاگادار كراومه‌ته‌وه كه پێویست ه باره‌گامان له‌مه‌سیف نهبێت ،ئیتر نازانم مه‌سه‌له‌كه پارتییه یان نا ههیه ،لهگهڵ گۆڕانیش ههمان بێت ،هه‌ر ده‌ب��ێ��ت واش��ب��ێ��ت ،س��ه‌ب��اره‌ت ب �ه‌گ��ۆڕان‌و یهكێتی راستیه‌ك ههیه ده‌ب �ێ له‌بیرمان نه‌چێت .یه‌كه‌میان ج��هم��اوه‌ر‌و بنكه‌ی جه‌ماوه‌ری هه‌ردووالمان یه‌كه ،ئهگهر ئێستا سیاسه‌ت‌و هه‌ڵوێستمان جیاوازه ،بهاڵم بنكه جه‌ماوه‌رییه‌كه یه‌كه ،دووه‌میان مێژوویه‌كی هاوبه‌شمان ههیه ،ئهگهر له‌سه‌ركردایه‌تیی ه���ه‌ردوو الم��ان ههرچهنده هه‌ڵوێستمان ب �ه‌ران��ب �هر ی��هك ت��ون �د‌و دژ ب��ی��ن ،ب �هاڵم لهخوارهوه خه‌ڵكه‌كه یه‌كه ،ئهوهی تائێستا ك���راوه ،واب��زان��م یه‌كجار سه‌ركردایه‌تیی هه‌ردووال یه‌كتریان بینیوه‌‌و ئهوهش خاڵیكی باشه ،ئهو دانیشتنه‌ش به‌ئاشكرابووه‌‌و كاك مهسعود بارزانیش لێی ئاگاداربووه ،جه‌خت ل�هوه ده‌كه‌مه‌وه ملمالنێی نێوان گ��ۆڕان‌و یهكێتیو حیزبه‌كانی تر ل�ه‌ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی هه‌ردوو الیه‌ن‌و هیچ الیه‌نێكی تر نییه. دهس��ت��وور :ب��اس ل���ه‌زۆر نزیكبوونی خواره‌وه ده‌كه‌ی ،بهو هۆیهوه ئایا پێشبینی ئهوه ده‌كه‌ی سه‌ركردایه‌تی زیاتر له‌یه‌كتر نزیكببنه‌وه؟ ئ��ارێ��ز ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا :ب��ۆ نزیكبوونه‌وه هه‌لومه‌رج‌و پێویستییه‌كان ده‌زان��ن ،وه‌كو باسمكرد سیاسه‌تی هه‌ردووال لهگهڵ پارساڵ لهبهرانبهر یه‌كتر زۆر جیاوازه ،هه‌لومه‌رجه‌كان ئهوه ده‌سه‌پێنن كه له‌یه‌كتر نزیك ببنه‌وه یان نا .ئێستا یهكێتی ،هاوپه‌یمانی لهگهڵ پارتی ههیه ،به‌دڵنیاییه‌وه هه‌تا ئهو هاوپه‌یمانیه‌ته بمێنێت ،پێویست ناكات یهكێتی لهگهڵ الیه‌نێكیتر بێت .هاوپه‌یمانیه‌ته‌كه‌ی پارتیو یه‌كێتیش هاوپه‌یمانیه‌تیه‌كی راسته ،چونكه لهسهر بنه‌مای ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی�ی هاوبه‌ش‌و
كه‌واته ده‌بێت ئێوه پرس به‌پارتی بكه‌ن؟ ئارێز عه‌بدوڵاڵ :مادام ئێمه هاوپه‌یمانین نابێ گومان له‌یه‌كتر بكه‌ین ،ئێمه لهگهڵ پارتی رێكه‌وتنامه‌ی ستراتیژیمان ههیه. ئهگهر خه‌ڵك لێره‌ش زۆر هه‌ستی پێنه‌كات كه چه‌نده گرنگه ،بهاڵم ههموو كه‌س بۆ بهغدا هه‌ست ب�هو گرنگییه‌‌و پاراستنی ده‌ك��ات ،یه‌كێتیش كارێكی وان��اك��ات كه هاوپه‌یمانه‌كانی گومانی لێبكات ،دواتریش یهكێتی سه‌ربه‌خۆیه له‌داڕشتنی سیاسه‌تی خۆیو سه‌ربه‌خۆیه لهگهڵ كێ سیاسه‌ت ده‌ك��ات ،لهگهڵ كێ هاوپه‌یمانی ده‌كات، بهاڵم له‌و قۆناغه ئێمه پابه‌ندین به‌پاراستنی رێكه‌وتننامه‌كه‌وه. دهس���ت���وور :وه‌ك ك��ه خ���ۆت باست له‌ملمالنێكانی‌‌و یهكێتیو گ���ۆڕان ك��رد، رایه‌ك ههیه ده‌ڵێن به‌هۆی ئهوهی یهكێتی به‌ملمالنێی گۆڕانهوه سه‌رقاڵ بووه ،پارتی هه‌ندێك مه‌رجی به‌سه‌ردا سه‌پاندووه؟ ئارێز عه‌بدوڵاڵ :من بڕواناكه‌م ،بهاڵم هاوپه‌یمانیه‌تیه‌كه لهسهر بنچینه‌یه‌ك داڕێ���ژراوه كه ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی�ی ه��ه‌ردووالی تێدابێت ،كاتێك بهرژهوهندی ناهاوسه‌نگ بوو ،هاوپه‌یمانیه‌تیه‌كه‌ش مانای نامێنێت. وات��ه ك�ه ناهاوسه‌نگی ل�ه‌ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی�ی هاوبهش هه‌بێت ،رێكه‌وتننامه‌ی ستراتیژی مانای نامێنێت ،چونكه رێكه‌وتننامه‌كه له‌به‌رژه‌وه‌ندیی گه‌لی كوردستان‌و لهسهر بنچینه‌ی ه��اوب �هش �ی ێ��ن��وان یه‌كێتیی نیشتیمانیی كوردستان‌و پارتی دیموكراتی كوردستان كراوه. دهس��ت��وور :ئێستا به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان
له‌چاوپێكه‌وتنێكی رۆژنامه‌وانیدا كۆسره‌ت ره‌سوڵ وتی له‌بری ئهوهی كه دكتۆر رۆژ چووه‌ته شوێنی به‌رهه‌م ساڵح ،یهكێتی وه‌زیرێك له‌پارتی وه‌رده‌گرێته‌وه لهبهغدا، بۆچی ئهوه رووینه‌دا؟ ئارێز عه‌بدوڵاڵ :خه‌ریك بوو ماوه‌ی حكومهت ته‌واوبێت ،ئینجا دكتۆر رۆژ ئ �هو پۆسته‌ی وه‌رگ���رت ،ئێستا ئ �هوهی ماوه‌ته‌وه‌ش حكومهت پێكنه‌هێنراوه ماوه‌كه كه‌مبووه ،ئه‌گینا له‌پێكهێنانی حكومهت دیسان پێداچوونهوه ده‌كرێت ،دواتر خۆ خراپنه‌بووه كه دكتۆر رۆژ جێگری سه‌رۆك وه‌زی���ران بێت ،پارتیو یهكێتی كامیان له‌پۆستێكی وا ب��ن باشتره ل���هوهی كه الیه‌نێكی تر بێت. دهس��ت��وور :دانانی جێگری سه‌رۆكی ه�ه‌رێ��م پ�هی��وه‌ن��دی به‌كێشه‌ی ناوخۆیی یه‌كێتیه‌وه ههیه یان كێشهی نێوان یهكێتیو پ��ارت��ی ل�هس�هر ئ �هو ك�هس�هی پۆسته‌كه وه‌رده‌گرێت؟ ئ��ارێ��ز ع�ه‌ب��دوڵ�ڵا :یهكێتی ئ�ه‌گ�هر تا كۆنگره‌ش كێشهو ملمالنێی هه‌بووبێت، ب �هاڵم دوای كۆنگره هیچ ج��ۆره كێشهو ملمالنێیه‌كی نییهو سه‌رتاپای یهكێتی كۆكبووه لهسهر ئهوهی كه كاندیدی یهكێتی بۆ جێگری سه‌رۆكی ههرێم كاك كۆسره‌ت بێت. دهستوور :مه‌حمود محه‌مه‌د له ژماره‌ی پێشووی ده‌ستووردا وتی كه لهوبارهیهوه هه‌ندێك كێشه ههیه كه هه‌ردووال گفتوگۆی لهسهر ده‌كه‌ن ،ئێمه‌ش بیستوومانه بارزانی رازی��ب��ووه كه ع�ه‌دن��ان موفتی ی��ان فواد
مه‌عسوم ببێت به‌جێگری ،بهاڵم به‌كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ رازی نییه. ئارێز عه‌بدوڵاڵ :من بڕوا بهوه ناكه‌م. دهس��ت��وور :مه‌سه‌له‌ی ئاڵوگۆڕكردنی سه‌رۆكایه‌تی حكوم هتو په‌رله‌مان به‌كوێ گه‌یشت؟ ئایا باسكردنی ئ��هوه تهنیا له‌ڕێكه‌وتننامه‌ی ستراتیژییدا هه‌بوو بۆ چوار ساڵی یهكهم یان بۆ ئێستاش؟ ئارێز عه‌بدوڵاڵ :رێكه‌وتننامه ههیه، خولی رابردوو یهكێتی خۆی ده‌ستبه‌رداری دوو ساڵه‌كه‌ی خۆیبوو ،ئێستاش تازه ساڵێك ت �ه‌واو ب��ووه كاتێك دوو ساڵه‌كه ت��ه‌واو ب��وو چی بهپێویست زان���را ،ئهوه ده‌كرێت كه ئایا بمێنیته‌وه یان نا. دهس��ت��وور :ده‌وت��رێ��ت ئ �هوه تهنیا بۆ چوار ساڵی یهكهم بووه ،بهاڵم له‌م خوله‌دا به‌هۆی ئهوهی گۆڕان كورسیی زۆری هێنا له‌ناوچه‌ی نفوزی یهكێتی ،پارتی تهنیا بۆ دوو ساڵ رازیبووه یهكێتی سه‌رۆكایه‌تیی حكومهت وه‌ربگرێت؟ ئارێز عه‌بدوڵاڵ :نازانم له‌به‌رئه‌وه‌ی قسه لهسهر ئهو مه‌سه‌له‌یه ن�هك��راوهو بڕواش ناكه‌م ئهوه گرفت بێت. دهستوور :به‌رای خۆت پێتوایه له‌دوای دوو ساڵ پارتی سه‌رۆكایه‌تی حكومهت له‌یه‌كێتی وه‌ربگرێته‌وه؟ ئارێز عه‌بدوڵاڵ :نازانم ده‌بێت ئهوه له‌خۆیان پرسیار بكه‌ی ،ب �ه‌ڕای من چی له‌به‌رژه‌وه‌ندی گشتی بێ ئهوه بكرێت ،جا چوار ساڵ بێت یان دوو ساڵ. دهس��ت��وور :زۆر باست له‌رێكه‌وتنه س��ت��رات��ی��ژی�هك��هو پ��اراس��ت��ن��یو نه‌بوونی ناهاوسه‌نگی ك��رد ،ب�هاڵم بۆچی تائێستا یهكێتی ناتوانێ‌‌و پارتیش لێناگه‌ڕێ كه باره‌گا له‌مه‌سیف دانێن؟ ،ئهو باره‌گایه‌ش ده‌كه‌وێته سنووری مه‌ڵبه‌نده‌كه‌ی ئێوه؟ ئ��ارێ��ز ع��ه‌ب��دوڵ�ڵا :م��ن ل��ێ��پ��رس��راوی مه‌ڵبه‌ندی سۆرانم ،مه‌سیفیش به‌شێكه له‌مه‌ڵبه‌ندی سۆران ،هه‌ر ئه‌وه‌نده ده‌زانم‌و ئاگادار كراومه‌ته‌وه كه پێویسته باره‌گامان له مه‌سیف نهبێت ،بهاڵم نازانم ئایا پارتییه ی��ان پارتی نییه ،چونكه پێش من ئهو مه‌سه‌له‌یه هه‌بووه‌‌و ئاگاداری ورده‌كارییه‌كان نیم.
یهكێك له‌كێشه‌كانی یهكێتی ئهوهیه كادیری باشی ئه‌وه‌نده زۆره ،هه‌رگیز ناتوانێت جێی ههموو كادیره‌كان بكاتهوه له‌كات‌و شوێنی به‌رپرسیاریه‌تی خۆیدا
سه‌رۆك ی لیژنه ی ئاماده‌كار :دواخستن ی كۆنگره‌ی پارتی به‌هۆ ی ملمالنێ ی ناوخۆییه‌وه نهبووه فه‌رمان ره‌شاد سه‌رۆكی لیژنه‌ی ئاماده‌كاری ك��ۆن��گ��ره‌ی س��ی��ان��زه‌ی�هم��ی پارتی دیموكراتی كورستان ده‌ڵ��ێ��ت دواخستنی كۆنگره بۆ سێیه‌مینجار به‌هۆی كێشهو ملمالنێی ناوخۆوه نهبووه ،بهڵكو ئاماده‌كارییه‌كانیان ته‌واو نهكردووه. فایه‌ق تۆفیق سه‌رۆكی لیژنه‌ی
ئاماده‌كاری كۆنگره‌ی 13ی پارتی له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور رایگه‌یاند "لیژنه‌كان له‌كاتی دیاریكراو ناتوانن س�ه‌رج�هم ئاماده‌كارییه‌كان ت �ه‌واو بكه‌ن ،بۆیه بڕیاری دواخستنی درا". ف���ای���ه‌ق ت��ۆف��ی��ق ئ���ام���اژه‌ی ب���ه‌وه‌دا ب��ڕی��اره له‌كۆنگره چهندان سیاسه‌تمه‌دارو كه‌سایه‌تی‌و نوێنه‌رانی حیزب‌و واڵتان به‌شداریبكه‌ن ،ئهمهش واده‌ك���ات ئاماده‌كارییه‌كان كاتی زیاتری بووێت.
سهبارهت بهو هه‌وااڵنه‌ی باس ل��هوه ده‌ك���ه‌ن دواخستنی كۆنگره په‌یوه‌ندیی به‌ملمالنێی ناوخۆی پارتیو گرژییه‌كانی نێوان پارتیو ئێرانهوه ههیه ،فایه‌ق تۆفیق وتی "به‌هه‌موو ش��ێ��وه‌ی �هك ئ���هوه ره‌ت��ده‌ك �هی��ن �هوه په‌یوه‌ندیی به‌ملمالنێی ناوخۆییه‌وه ه�ه‌ب��ێ�ت‌و ل �ه‌ت �هك �ه‌ت��ول‌و باڵباڵێن بترسێین ،پارتی سه‌ركردایه‌تییه‌كی یه‌كگرتووی ههیه ،هیچ جۆره ملمالنێو كێشهی ناوخۆیی له‌پشت دواخستنی
كۆنگره نییه ،گرژیی نێوان پارتیو ئێرانیش هیچ په‌یوه‌ندییه‌كی نیی ه به‌كۆنگره‌وه ،چونكه پرسی كۆنگره په‌یوه‌سته به‌ناوخۆی حیزبه‌وه". سهبارهت به‌وه‌ی گره‌نتی ههیه جارێكی تر كۆنگره دوانه‌خرێت، ناوبراو وتی "ناتوانم ئهو به‌ڵێنه بده‌م، بهاڵم ئهگهر هیچ هۆكار‌و موقه‌ده‌رێك نه‌یه‌ته پێشه‌وه ،له‌كاتی دیاریكراودا كۆنگره دهس��ت به‌كاره‌كانی خۆی ده‌كات".
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
8
لۆکاڵ
i n f o @ d e s t u r. n e t
“ه���ه‌وڵ���ێ���ك ه���هی��� ه ب����ۆ ب����ه‌رت����هس����ك����ردن����هوه ی ئ���ازادی���ی���هك���ان”
10
"به‌شێك له‌به‌رپرسان له‌پشت بانده‌كانی له‌شفرۆشیه‌وه‌ن" نه‌جیب ه عومهر ئه‌ندامی كه‌مپینی نا بۆ كولتووری ده‌ستدرێژی فه‌رمان ڕه‌شاد له‌هه‌ولێر نه‌جیبه عومهر ئه‌ندامی كه‌مپینی نا بۆ كولتووری ده‌ستدرێژی بڕوایوایه حكومهت ی ههرێمی كورستان كه‌مته‌رخه‌مه له‌مه‌سه‌له‌ی ژناندا ،ده‌ڵێت تائێستا له‌ژێر سایه‌ی حكومهتی هه‌رێمدا گره‌نتی ژیان بۆ ژن نییه ،رایگه‌یاند كه‌به‌شێك له‌به‌رپرسانی ههرێم له‌پشت ته‌شه‌نه‌كردنی بانده‌كانی له‌شفرۆشییه‌وه‌ن له‌هه‌رێمدا.
دهستوور :ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر كه‌مپینی "ن��ا ب��ۆ ك��ول��ت��ووری دهس��ت��درێ��ژی"ت��ان راگ��هی��ان��د ،ب��ۆچ��ی ب��هره��هم��ی ئ �هم ج��ۆره كه‌مپینانه‌ی تایبه‌تن به‌ژنان، ڕه‌نگدانه‌وه‌یان له‌واقیعدا كه‌مه؟ نه‌جیبه عومهر :كێشهی ژن شتێكی ئ�ه‌وه‌ن��ده ئاسان نییه ،زوو به‌زوویی چاره‌سه‌ربێت ،بهڵكو م��ان��دووب��وون‌و پ��ش��وو درێ���ژی ده‌وێ����ت ،ئێمه وه‌ك رێكخراوه‌كانی ژنان هه‌میشه له‌هه‌وڵی ب �ه‌ره‌و پێشبردنی پرسی ژنین ،بهاڵم به‌هۆی ئ�هوهی پرسی ژن په‌یوه‌ندیی به‌هۆشیاریی ههموو كۆمه‌ڵگه ههیه ،كارو كاتی زۆری پێویسته ،بهاڵم به‌مدواییانه هه‌ستده‌كه‌ین پشتگیری‌و پێشوازی له‌و جۆره كه‌مپینه روو له‌زیادبوونه. دهستوور :باس له‌وه‌ده‌كرێت بازرگانی به‌جه‌سته‌ی ژن روو ل�ه‌زی��ادب��وون�ه، پێتانوایه هۆكاره‌كه‌ی چییه؟ نه‌جیبه عومهر :له‌دوای 2003به‌ئاشكرا ه��هس��ت ب���ه‌زۆرب���وون���ی ب��ان��ده‌ك��ان��ی ل �هش��ف��رۆش��ی ده‌ك��رێ��ت ل �ه‌ه �ه‌رێ��م��دا، ك �ه‌ئ �هم �هش گ �ه‌وره‌ت��ری��ن ب��ێ رێزییه ب �ه‌ران��ب �هر ژن ب��ك��رێ�ت‌و گ �ه‌وره‌ت��ری��ن كۆیالیه‌تی س��ه‌رده‌م��ی مۆدێرنه‌یه، ئ �هم دی���ارده‌ی له‌شفرۆشیه‌ش ئهمڕۆ له‌جیهان بهشێوهیهكی به‌رباڵو ههیهو یهكێكه له‌گه‌وره‌ترین بازرگانییه‌كان ل �هس �هر ئاستی ج��ی��ه��ان��دا ،ئهمهش په‌یوه‌ندی بهو سیستمه سه‌رمایه‌دارییه مۆدێرنیته ههیه ،كه‌ژنی ك��ردووه‌ت�ه كااڵیه‌كی بازرگانی‌و له‌ته‌وقی سه‌ری تا پێی بۆ بازرگانی به‌كارده‌هێنن‌و هیچ
به‌هایه‌كیان بۆ رۆح‌و هه‌ست‌و عه‌قڵی ژن نه‌هێشتووه‌ته‌وه. دهس����ت����وور :ده‌وت����رێ����ت ب�هش��ێ��ك له‌به‌رپرسانی ههرێم له‌پشت فراوانبوونی بانده‌كانی بازرگانی به‌ژنانن له‌هه‌رێم، بۆچوونی تۆ چییه؟ ن�ه‌ج��ی��ب�ه ع���وم���هر :ب �ه‌دڵ��ن��ی��ای��ی �هوه به‌شێك له‌به‌رپرسانی ههرێم له‌پشت ته‌شه‌نه‌كردنی ئهو دیارده‌یه‌ن ،زۆرێك له‌به‌ڵگه‌و كتێب ئهو راستیه ده‌سه‌لمێنن، ئهمه جگه ل�ه‌زۆر به‌ڵگه‌ی تر كه‌ئه‌وه دووپاتده‌كه‌نه‌وه به‌رپرسان تێكه‌ڵی ئهو باندانه‌ن ،بهاڵم هێشتا باڵونه‌بوونه‌ته‌وه، ئێمه وه‌ك رێكخراوه‌كانی ژن��ان زۆر ههوڵمانداوه ڕووی ڕاستی ئهو كه‌سانه ده‌ربخه‌ین تا گه‌ل دادگاییان بكات ،بهاڵم دیاره دهسهاڵت لێزانانه ده‌یه‌وێت ئهو پرسه نه‌وروژێنرێت ،بۆیه ئاشكراكردنی ئهو كه‌سانه شتێكی ئه‌وه‌نده ئاسان نییه. دهستوور :پێت وانییه كاركردن لهسهر ئاشكراكردنی ناسنامه‌ی ئ �هو جۆره به‌رپرسه ترسناك بێت ،دوای ئهو هه‌ڕه‌شانه‌ی دووچاری خه‌ندان حه‌مه‌جه‌زا ن��ووس��هری كتێبی "ئۆقیانووسێك له‌تاوان" بووه‌وه؟ نه‌جیبه ع��وم �هر :ئ��هوهی ل �هو كتێبه باسكرابوو ،به‌شێكی كه‌مه له‌و واقیعه‌ی ئێستا له‌هه‌رێمدا ههیه ،به‌دڵنیایییه‌وه ئهو كهسانهی لهسهر پرسی له‌شفرۆشی كارده‌كه‌ن ،ههڕهشهو فشاری ده‌روونیی زۆری�����ان ل���هس���هره ،ه��ۆك��اره‌ك �هش��ی تێوه‌گالنی زۆرێك له‌به‌رپرسه‌كانه بهو پرسه‌و نایانه‌وێت رووناكی له‌سه‌ری بێته
ئاراوه تائاشكرا نه‌بن ،ئهمه جگه له‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتی سیاسی هۆكارێكی تری ئهو هه‌ڕه‌شانه‌یه ،چونكه لهگهڵ ئازادیی ژن نییه ،بهڵكو ده‌یه‌وێت هه‌میشه ژن جۆرێك له‌كۆیالیه‌تی له‌كۆمه‌ڵگه هه‌بێت. دهستوور :پێتوایه حكومهت چ رۆڵێكی له‌بارودۆخی ژناندا ههیه؟ نه‌جیبه عومهر :دی��اره تائێستا له‌ژێر سایه‌ی حكومهتی ههرێم گره‌نتی ژیان بۆ ژن نییه ،حكومهت كه‌مته‌رخه‌مه ل�ه‌ئ��اس��ت ب�ڵاوب��وون��هوهی ت��ۆڕه‌ك��ان��ی له‌شفرۆشی‌و هه‌ندێكجار رێگه‌خۆشكردن بۆیان ،خاڵه‌تی كوشتن زیادبووه ،هه‌ر له‌و چهند رۆژه‌ی دواییدا كچێكی ته‌مه‌ن 12ساڵ لهالیهن چهند گه‌نجێكه‌وه له‌ناو گ��ه‌ڕه‌ك ده‌ستدرێژیی ده‌كرێته‌سه‌رو دایكی له‌پۆلیس شكات ده‌كات ،بهاڵم وه‌اڵم��ن��ادرێ��ت �هوه ،بۆیه دوات��ر ژنه‌كه به‌بیانووی ئ��هوهی ئ��اب��ڕوی نه‌چێت، كچه‌كه‌ی ژه‌هر خواردده‌كات‌و ده‌یكوژێت، ئهمه دۆخی ژنه له‌هه‌رێم له‌ژێر سایه‌ی ههرێم ،گره‌نتی تێدا نییه. دهس�����ت�����وور :ده‌وت����رێ����ت زۆرێ����ك له‌سه‌نته‌ره‌كانی چاكسازی ژنان‌و بوونه‌ته شوێنی ب�ڵاوك��ردن��هوهی له‌شفرۆشی له‌جێگه‌ی چاكسازی؟ نه‌جیبه عومهر :وه‌ك چ��ۆن به‌شێك ل �هڕێ��ك��خ��راوه‌ك��ان ب��وون �ه‌ت �ه شوێنی پ �هی��داك��ردن��ی پ���اره ،ئ���اواش زۆرێ��ك له‌سه‌نته‌ره‌كانی داڵده‌دانی ژنان بوونه‌ته شوێنی له‌شفرۆشی ،من ئهو حاڵه‌ته به‌سوكایه‌تیكردن ب �ه‌ژن��ان ده‌زان���م، كاره‌ساته له‌وكاتانه‌ی ژنێك تووشی توندوتیژیو ه�ه‌ڕه‌ش�ه ده‌ب��ێ��ت ،په‌نا ب��ۆ سه‌نته‌رێك ب��ب��ات ،كه‌چی دوات��ر ده‌بینێت ك �ه‌وت��ووه‌ت �ه نێو باندێكی بازرگانیی له‌شفرۆشی ،ئامانجی ئهو ح��اڵ�ه‌ت�هش ئ���هوهی ه�ه‌وڵ��ب��درێ��ت بێ ب��اوه‌ڕی دروستبكرێت له‌نێوان ژنان‌و رێكخراوه‌كان. دهس��ت��وور :پێتوانییه رێكخراوه‌كانی ژنانیش به‌هۆی ته‌قلیدی‌و پاشكۆیه‌تی حیزبی ناتوانن هیچ شتێكی ئه‌وتۆ بۆ پرسی ژن بكه‌ن؟
زۆرێك له‌سه‌نته‌ره‌كانی داڵده‌دانی ژنان بوونه‌ته شوێنی له‌شفرۆشی
نه‌جیبه عومهر :دیاره ده‌ستنیشانكردنی كێشه‌كان‌و هۆكار‌و ره‌هه‌نده‌كانی زۆر گرنگه ،له‌ڕاستیدا ئێستا زۆرجار هه‌ڵه ده‌ستنیشانكردن ههیه له‌ئه‌سڵی كێشهی ژن ،كێشهی كێشهی ژن‌و پیاو یان ئیسالم نییه ،رێكخراوه‌كانی ژنانیش به‌هۆی ئهوهی زۆرینه‌یان درێژكراوه‌ی حیزبه‌كانی ده‌سه‌اڵتن ،نه‌یان توانیوه ب���ه‌وردی كێشهی ژن دی���اری بكه‌ن، زۆرێ����ك ل��هڕێ��ك��خ��راوه‌ك��ان ب��وون�ه‌ت�ه شوێنی كۆكردنهوهی پاره‌و بازرگانی، ده‌سه‌اڵتیش به‌دوو مه‌به‌ست رێكخراوی ژن��ان��ی ب��ێ ئ��ی��راده دروس��ت��ده‌ك��ه‌ن، یه‌كێكیان بۆ جوانكردنی رووی خۆیان‌و ئ��ه‌وی ت��ر ب��ۆ ئ���هوهی بڵێن كه‌ژنیش له‌پیاو خراپترن‌و عه‌قڵیه‌تی مادی به‌سه‌ریان زاڵه ،به‌شێكیش له‌و ژنانه‌ی نوێنهرایهتی ژن له‌حیزب‌و حكومه‌ت‌و په‌رله‌مان ده‌كه‌ن له‌و ئاسته‌نین كه‌بتوانن نوێنهرایهتی بكه‌ن. دهستوور :رۆڵی په‌رله‌مان له‌پرسه‌كانی ژن چۆن ده‌بینیت؟ نه‌جیبه ع��وم �هر :له‌خولی سێیه‌می په‌رله‌مان تائێستا یهك یاسای تایبه‌ت به‌ژن له‌په‌رله‌مان ده‌رنه‌چووه ،سه‌ره‌ڕای ب��وون��ی چهند پ���رۆژه ی��اس��ای�هك له‌و ب���واره ،ئهمه جگه‌له‌وه‌ی له‌كاتێكدا له‌خولی دووه‌م���ی پ�ه‌رل�هم��ان پ��رۆژه یاسای قه‌ده‌غه‌كردنی خه‌ته‌نه‌ی مێینه له‌په‌رله‌مانه‌و واژووی 64ئه‌ندامی پ�ه‌رل�هم��ان��ی ب��ۆ ك��ۆك��رای��هوه ،كه‌چی ف��ه‌رام��ۆش ك���را .ئ�هم�ه جگه ل��هوهی چهند یاسایهك ههیه كه پێویستیان به‌ده‌سكاری ههیه له‌پێناو دابینكردنی یه‌كسانی له‌نێوان ژن‌و پیاو. پرۆفایل نه‌جیبه عومهر ئه‌حمه‌د له‌دایكبووی 1971له‌سلێمانی. جێگری سه‌رۆكی پارتی چاره‌سه‌ری دیموكراتی كوردستان ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی ژنانی ئازادیخواز كوردستان. ئه‌ندامی كه‌مپینی نا بۆ كولتووری ده‌ستدرێژی.
"خوارده‌مه‌نی خراپ به‌ڕێگای نایاسایی ده‌هێنرێته ههرێم" دكتۆر جه‌مال عه‌لی بهڕێوهبهری گشتیی كاروباری ته‌ندروستی له‌هه‌رێم بۆ دهستوور فه‌رمان ره‌شاد دكتۆر جه‌مال عه‌لی بهڕێوهبهری گشتیی كاروباری ته‌ندروستی له‌وه‌زاره‌ت ی ته‌ندروستیی حكومهتی ههرێم ئاماژه بهوه ده‌دات كه خاڵه سنورییه‌كان به‌ته‌واوی كۆنتڕۆڵكراون‌و رێگه‌ناده‌ن خوارده‌مه‌نی كوالیتی خراپ‌و ماوه‌به‌سه‌رچوو بێته ناو هه‌رێمه‌وه ،ده‌ڵێت له‌بازاڕه‌كانیشدا تیمه‌كانیان بهدواداچوون ده‌كه‌ن ،له‌باره‌ی ئهو خوارده‌مه‌نییه به‌سه‌رچووانه‌ی كه له‌بازاره‌كانی هه‌رێمدا ده‌فرۆشرێن ،ده‌ڵێت گرفته‌كه له‌وه‌یه ههرێم به‌هه‌زاران كیلۆمه‌تر سنووری لهگهڵ واڵتانی دراوسێ ههیهو ناتوانرێت بست به‌بستی كۆنتڕۆڵبكرێت.
دهس���ت���وور :میكانیزمی ك��ارك��ردن��ی ئێوه له‌كۆنتڕۆڵكردنی ئهو كه‌لوپ هل‌و خوارده‌مه‌نییانه‌ی له‌سنووره‌كانه‌وه دێنه هه‌رێمه‌وه چۆنه؟ تاچه‌ند به‌گوێره‌ی پێوه‌ره جیهانییه‌كانه؟ د.جه‌مال عه‌لی :دیاره ئهو كۆنتڕۆڵكردنه چهند جۆرێكه ،ئهوهی ماده‌ی خاوه بۆ نمونه گۆشت ل �ه‌وه‌زاره‌ت��ی كشتوكاڵ كۆنتڕۆڵده‌كرێت ،بهاڵم جۆره‌كانی تر له‌ژێر ده‌ستی ئێمه‌یه وه‌ك وه‌زاره‌ت��ی ته‌ندروستی ،له‌خاڵه سنوورییه‌كان به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانمانه لهڕێگهی وه پشكنین بۆ سه‌رجه‌م كه‌لوپ هل‌و خوارده‌مه‌نیه هاتووه‌كان ده‌كه‌ین ،ئێمه له‌پشكنینه‌كانمان پشت به‌دوو ستاندارد ده‌به‌ستین ،یه‌كێكیان عێراقیه‌و ئه‌وی تر جیهانییه ،به‌گوێره‌ی ئهو دوو پێوه‌ره‌ی هه‌مانه‌و ههوڵمانداوه كۆنتڕۆڵی سه‌رجه‌م خاڵه سنورییه‌كانی ههرێم بكه‌ین ،دیاره ناڵێین كاره‌كانمان كه‌موكوڕی نییه، ب��هاڵم ئ �هو كۆنتڕوڵه‌ی ئێستا ههیه به‌به‌راورد لهگهڵ چهند ساڵێك بهرهو
پ��ێ��ش��وه‌چ��وون��ی زۆر له‌كاره‌كانمان ههیه. دهس���ت���وور :ئ �هو گ��رف��ت��ان�ه چ��ی��ن كه له‌كۆنتڕۆڵكردنی ئهو كه‌ولوپه‌النه هاورده
لێیان نییهو ههوڵمانداوه نه‌هێڵین هیچ كه‌لوپه‌لێكی كوالێتی خراپ ،ئه‌وانه‌ی له‌پشكنینه‌كانمان ده‌رن��اچ��ن بێنه سنوره‌كانی هه‌رێمه‌وه ،بهاڵم گرفته‌كه ل �هوهی �ه ئێمه ب��ه‌ه��ه‌زاران كیلۆمه‌تر سنوورمان لهگهڵ واڵتانی دراوسێ ههیهو ناكرێ بست به‌بستی كۆنتڕۆڵ بكه‌ین، ئهوه له‌توانای هیچ واڵتێكدا نییه ،بۆیه له‌نێوان خاڵه سنوریه‌كانه‌وه به‌شێوه‌ی نایاسایی كه‌لوپه‌ل‌و خوارده‌مه‌نی دێته ناو هه‌رێمه‌وه ،بهاڵم له‌ناوه‌وه‌ی ههرێم له‌بازاڕه‌كان جارێكی تر تیمه‌كانمان ب �هدواداچ��وون ده‌ك �ه‌ن هه‌ر به‌رهه‌مێك به‌نایاسایی هاتبێته ههرێم یاخود به‌گوێره‌ی پێوه‌ره‌كانی ئێمه نه‌بێت‌و م��اوه‌ی به‌سه‌رچوونی نزیك بێت، ده‌ستی به‌سه‌ردا ده‌گیرێت. دهس�����ت�����وور :رێ������ژه‌ی ئ��هو ب�هره�هم��ان�هی به‌نایاسایی دێنه
زۆر زه‌حمه‌ته‌و به‌ئاسانی ناتوانرێت بپه‌ڕنه‌وه ناو سنووره‌كانی هه‌رێمه‌وه. دهستوور :ئێوه زۆرجار بۆ تاقیكردنه‌وه په‌نا بۆ تاقیگه‌كانی دهرهوه ده‌به‌ن، بۆچی نه‌تانتوانیوه پێداویستییه‌كانی پشكنینی جۆری له‌هه‌رێم دابینبكه‌ن؟ د.جه‌مال عه‌لی :دیاره ئهو كه‌لوپه‌النه‌ی دێنه هه‌رێمه‌وه چهندان جۆر پشكنینیان پێویسته ،كه له‌توانایه‌كی زۆر به‌رزه، بهاڵم ئهو تاقیگانه‌ی كه‌پێویستن ئێمه له‌هه‌رێمی كوردستان دابینمانكردووه‌و خاوه‌نی پزیشك‌و كارمه‌ندی پسپۆڕین له‌و ب��واره‌وه ،دیاره به‌شێكیشی ههیه له‌توانای ئێمه نییهو په‌نا بۆ تاقیگه‌كانی عێراق یان واڵتان ده‌به‌ین. دهستوور :سه‌ره‌ڕای كۆنتڕۆڵی ئێوه، كه‌چی هه‌ستده‌كرێت ڕێژه‌ی خوارده‌مه‌نی به‌سه‌رچوو له‌هه‌رێم زۆره ،هۆكاره‌كه‌ی چییه؟
ئهو گۆشته هندییه‌ی له‌بازاڕ ههیه به‌قاچاغ هێنراوه‌ته ههرێم ده‌كرێنا دێته پێش ئێوه؟ د.جه‌مال عه‌لی :ئهوهی تایبه‌ته به‌خاڵ ه سنوورییه‌كانه‌وه ئێمه بهشێوهیهكی ت��ه‌واو كۆنتڕۆڵمانكردوون‌و گرفتمان
ه �ه‌رێ��م �هوه
جێگه‌ی مه‌ترسی نییه؟ د.جه‌مال عه‌لی :له‌پێشوو كاتێك ئهو خاڵه سنوورییانه نه‌بوو تاڕادهیهك هاتنه ژووره‌وه‌ی به‌رهه‌مه نایاساییه‌كان زۆر بوو ،بهاڵم ئێستا هاتنه ژووره‌وه‌یان
د.ج���هم���ال ع���ه‌ل���ی :دی�����اره چ�ه‌ن��د هۆكارێك ههیه بۆ زۆربوونی خۆراكی ب �هس �هرچ��وو ،م��ه‌رج نییه تهنیا ئهو به‌رواره‌ی كه له‌سه‌ری نووسراوه كاتی به‌سه‌رچوونی ئهو به‌رهه‌مه دیاریبكات، زۆرج��ار شێوازی هه‌ڵگرتن به‌گوێره‌ی
خوارده‌مه‌نیه‌كه نییه ،ئهمهش واده‌كات رهنگه كاتی به‌سه‌رچوونی مابێت، بهاڵم به‌هۆی ئهوهی به‌شێوه‌ی گونجاو نه‌پارێزراوه تێكبچێت‌و له‌پشكنینی تیمه مه‌یدانیه‌كانی ئیمه ده‌رن�ه‌چ��ن ،ئێمه ههوڵمانداوه به‌رژه‌وه‌ندیی هاوواڵتیان ل��هس��ه‌رووی ه�هم��وو شتێكه‌وه بێت، نه‌هێڵین خوارده‌مه‌نی به‌سه‌رچوو بهسهر هاوواڵتیان ساغبكرێته‌وه. دهس��ت��وور :ه��اوواڵت��ی��ان گله‌یی ل�هوه ده‌ك �ه‌ن ئهو به‌رهه‌مانه‌ی دێنه ههرێم له‌ڕووی كوالێتیه‌وه نزمن؟ د.ج �هم��ال ع�ه‌ل��ی :ئێمه ناڵێین ئهو خوارده‌مه‌نیانه‌ی دێنه ههرێم هه‌مووی زۆر ب��اش��ن ،ئ���هوهی ئ �ه‌رك��ی ئێمه‌یه ههوڵمانداوه ههرێم ل �هو به‌رهه‌مانه بپارێزین كه‌مه‌رجی ته‌ندروستیان تێدا نییه. دهستوور :هه‌ندێك به‌رهه‌م سه‌ره‌ڕای نزیكی به‌سه‌رچوونی ،كه‌چی هاورده‌ی ههرێم ده‌كرێت ،هۆكاره‌كه‌ی چییه؟ د.ج�������هم�������ال ع�����ه‌ل�����ی :ئ��ێ��م��ه كۆنتڕۆڵی له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كانی خۆمان ده‌ستبه‌سه‌ر ههموو به‌رهه‌مێك ده‌گ��ری��ن ئ�ه‌گ�هر م�ه‌رج��ی ته‌ندوستی نهبێت ،له‌خاڵه سنوورییه‌كانیش به‌هیچ شێوه‌یه‌ك نایه‌ڵین بێنه ناو هه‌رێمه‌وه. دهس��ت��وور :س���ه‌ره‌ڕای قه‌ده‌غه‌كردنی گۆشتی هیندی ،هێشتا له‌بازاره‌كانی ههرێم ده‌فرۆشرێت ،هۆكاره‌كه‌ی چیه؟ د.جه‌مال عه‌لی :ئهوهی له‌بازار ههیه به‌قاچاغ هێنراوه‌ته ههرێم ،به‌گوێره‌ی رێنمایی تیمه‌كانی ئێمه ده‌بێت ده‌ستیان به‌سه‌ردا بگیرێت ،داوا له هاواڵتیانیش ده‌كه‌ین ئ�هو ج��ۆره گۆشته نه‌خۆن، چونكه له‌تاقیگه‌كانی ئێمه ده‌رنه‌چوون.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
سیا سه‌ت 11
حیزبه بچوكه‌كان ..ههڵوهشانهوه یان هانابردن بۆ دهرهوه دانا جه‌میل به‌پێی پ��ڕۆژه یاسا ی بودجه‌ی حیزبه‌كان زۆری��ن��هی پ��ارت �ه سیاسییه‌كانی ههرێم بودجه‌كه‌یان ده‌بڕێت ،ئهوهش چهندان پارت ی سیاسیی ناچارده‌كات خۆیان هه‌ڵوه‌شێننه‌و‌ه یان بۆ دابینكردن ی بودجه په‌نا بۆ واڵتان ی دهرهوه به‌رن. له‌ساڵ ی 2009دا دوو پ��رۆژه یاسا بۆ دیاریكردن ی بڕو چۆنیه‌تی بودجه‌ی حیزبه‌كان پێشكه‌ش به‌په‌رله‌مان ك��راوه ،یه‌كێكیان لهالیهن فركسیۆنی گ��ۆڕان �هوهو ئه‌ویتریان لهالیهن فراكسیۆنی كوردستانییه‌وه ،له‌مانگ ی 11ی ساڵی پاره‌و‌ه خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌میان بۆكراوه. له‌دوا گفتوگۆشدا لهسهر پڕۆژه یاساكان ئهگهر ی په‌سه‌ندكردنی ئهو بڕگه‌یه كه بهپێ ی كورسی بودجه بدرێته حیزبه‌كان. به‌پێی ئ�هوهش هه‌ر پارتێكی سیاسی، كورس ی په‌رله‌مانی نهبێت ،بێبه‌شده‌كرێت له‌بودجه ،هه‌ر پارتێك ی سیاسی توانیبێت ی ن��ی��وه ی ده‌ن��گ�ی پێویست ب��ۆ زامنكردن ی كورسییه‌ك به‌ده‌ستبهێنێت ،ده‌توانێت نیوه‌ی پاره ی ته‌رخانكراو بۆ ئهو كورسیی ه په‌رله‌مانییه وه‌ربگرێت. به‌پێی یاساك ه دواین هه‌ڵبژاردنی ههرێم ده‌كرێته بنه‌ما ی پێدانی بودجه. له‌كاتی په‌سه‌ندكردن ی ئهو پرۆژه یاسایه‌دا ئهو پارته سیاسییانه‌ی ك ه له‌هه‌ڵبژاردن ی 7/25په‌رله‌مانی كوردستاندا له‌نۆ هه‌زار ده‌نگ كه‌متریان هێناوه ،كه نیوه‌ی ده‌نگ ی پێویستی كورسییه‌كه ،بێبه‌شده‌كرێن له‌بودجه. له‌هه‌رێمی كوردستان نزیكه ی 40پارت ی سیاس ی مۆڵهتی یاساییان ههیه ،بهاڵم تهنیا حه‌وت پارت ی سیاسی گه‌یشتوونه‌ت ه په‌رله‌مان، لهگهڵ چهند پارتێك ی كه‌م ه نه‌ته‌وه‌كان ك ه به‌سیستمی كۆتا كورسییان به‌ده‌ستهێناوه. زانا ره‌وف ئه‌ندامی په‌رله‌مان ی كوردستان له‌فراكسیۆنی گ��ۆڕان سهبارهت به‌بڕی ئهو
پاره‌یه‌ی ئێستا بۆ هه‌ر كورسییه‌ك ی په‌رله‌مان دابینكراوه ،زانا ره‌ئوف ئاماژه‌ی به‌وه‌دا ك ه ئهوهی زۆربه‌ی ئه‌ندامان ی لیژنه‌ی یاسایی‌و لیژنه‌ی ناوخۆیی په‌رله‌مان له‌سه‌ری كۆكن ئهوهیه ،ك ه 25ملیۆن دینار بۆ 50ملیۆن دینار ته‌رخانبكرێـت ،بهاڵم بریار ی كۆتایی له‌ناو په‌رله‌ماندا ده‌درێت. زان���ا ره‌وف ب��ڕوای��وای��ه ئ��هو پ��ارت �ه ی نه‌توانێت نۆ ه �ه‌زار ده‌ن��گ بهێنێت ،ئه‌وا دی��اره هیچ زه‌مینه‌یه‌كی جه‌ماوه‌ری نییه، وتی “ب�هو پاره‌یه‌ی گ �ه‌وره‌ی وه‌ریده‌گرێت هیچ ده‌رئه‌نجامێكی باشی نابێت ،ئایا ئهم ه له‌سامانی گشتی ن���اڕوات ،به‌بێ ئ �هوه ی بزانرێت سه‌رچاوه‌كه ی چۆن ده‌ڕوات‌و چۆن خه‌رجده‌كرێت ،به‌بێئه‌وه‌ی بشتوانن زامن ی كورسییه‌كی په‌رله‌مان ی بكه‌ن”.
زانا ره‌وف سه‌رسوڕمان ی خۆی نیشاندا ك ه پارت ی سیاسی ههیه له‌هه‌ڵبژاردن ی 1991هوه تائه‌م سات ه نهیتوانیوه له‌هه‌ڵبژاردن ی هیچ ئه‌نجومه‌نێكی ه�هڵ��ب��ژێ��راودا كورسییه‌ك مسۆگه‌ر بكات. ع��ه‌ب��دواڵی ح��اج�ی مه‌حمود ئه‌ندام ی مه‌كته‌ب ی سیاسی ی حیزبی سۆسیالیست بڕوا ی وایه پێویست ده‌ك��ات زیاد له‌پێوه‌رێك بۆ پێدان ی بودج ه ته‌رخانبكرێت ،له‌وان ه لهگهڵ به‌یاساییبوون ی دامه‌زراندنی پارته سیاسییهكان رێژه‌یه‌ك بودجه‌یان بۆ دابینبكرێت ،خه‌بات‌و تێكۆشانی شاخ له‌به‌رچاوبگیرێت ،كورسی ی په‌رله‌مان له‌به‌رچاوبگیرێت ،ئهو حیزبانه ی به‌لیستی هاوبهش به‌شداریی ههڵبژاردن ده‌كه‌ن‌و له‌ئه‌نجامدا یهك كورس ی ده‌هێنن، به‌یاسا جیابكرێته‌وه‌‌و ئهو حیزبانه‌ی كورسی ی
كۆتا به‌ده‌ستده‌هێنن له‌سلێمانی بۆ نمونه، له‌هه‌ر پارێزگایه‌ك كورسییه‌كیان به‌كۆتا به‌ده‌ستهێناوه ،بهاڵم له‌هه‌مانكاتدا ده‌نگه‌كان ی هه‌ر سێ كورسییه‌ك ه یهك كورسی ده‌كات ئهوهش به‌یاسا رێكبخرێت. بهاڵم به‌بڕوای زانا ره‌ئوف فره پێوه‌ری وه‌كو نه‌بوونی پێوه‌ر وای�ه ،ده‌ڵێت ئهگهر خه‌باتی ش��اخ له‌به‌رچاو بگیرێت ،ده‌بێت خه‌باتی شاریش له‌به‌رچاو بگیرێت ،وتی “بۆ ئهوهی ئێمه بتوانین ته‌جاوزی ئهم حاڵه‌ته بكه‌ین ،ده‌بێت دانبه‌وه‌دا بنێین پارتی گهوره ئهو پارته سیاسییه‌یه كه جه‌ماوه‌ری ههیه”. لهگهڵ ئهوهی كۆمه‌ڵی ئیسالمی داوای قه‌ره‌بووی سااڵنی راب��ردوو ده‌كات ،چونكه بڕوایانوایه له‌سااڵنی راب���ردوودا زوڵمیان لێكراوه له‌پێدانی بودجه‌دا.
م��ح��هم��ه‌د س��ی��ن �هم��ۆك �ی ئ��ه‌ن��دام��ی سه‌ركردایه‌تیی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ده‌ڵێت “ده‌ب���ێ���ت پ���ێ���وه‌ری س���هرهك���ی ژم����اره‌ی كورسییهكان بێت ،ب�هاڵم ده‌بێت هه‌ندێك پ��ێ��وه‌ری الوه‌كیشمان هه‌بێت ،ه�ه‌روه‌ه��ا پێوه‌ری تر ههیه وه‌ك خه‌باتی ش��اخ كه ده‌كرێت حسابی بۆ بكرێت”. بڕینی ب��ودج�هی به‌شێك له‌پارته‌كان گومانی ئهوه دروستده‌كات كه ڕه‌نگه ئهو حیزبانه په‌نا بۆ واڵتانی دراوسێ ببه‌ن بۆ به‌ڕێوه‌بردنی كاره‌كانیان ،ئهوهش چهندان مه‌رجی واڵتانی ده‌ره‌كی بهسهر ئهو حیزبانه‌دا ده‌سه‌پێنێت. محه‌مه‌د سینه‌مۆكی ده‌ڵ��ێ��ت ئ��هوان پێیانباشه هه‌لێك بدرێته ههموو الیهنێك تا هه‌ڵبژاردنی داه��ات��وو ،وات �ه بڕگه‌یه‌ك ل���هپ���رۆژه‌ك���هدا ب��ن��ووس��رێ��ت ه���هر حیز بێت ل�هپ�ه‌رل�هم��ان�ی داه���ات���وودا كورسی به‌ده‌ستنه‌هێنێت بودجه‌كه‌ی ده‌بڕێت ،وتی “له‌ئێستادا كۆمه‌ڵێك حیزب هه‌ن به‌ڕاستی زوڵمه ،ئهگهر ههموو ده‌رگایه‌كیان لهسهر دابخه‌ین ،ئێمه لهگهڵ ئ���ه‌وه‌دا نین ئهو حیزبانه‌ی كه ئێستا وه‌زاره‌ت���ی ناوخۆ مۆڵهتی پێداون ،بێ بودجه ببن”. ع��ه‌ب��دواڵی ح��اج �ی م�ه‌ح��م��ود ده‌ڵێت “دروستكردنی په‌یوه‌ندی لهسهر بنه‌مای مه‌سه‌له نیشتمانییه‌كان شتێكی ئاساییه”، بهاڵم هیچی له‌باره‌ی یارمه‌تی ده‌ره‌ك�ی بۆ پارته سیاسییهكان نه‌وت. به‌بڕوای زانا ره‌ئوف تهنیا یهك ئامانج ههیه له‌وه‌ی كه ئهو بڕه پاره‌یه‌ی ته‌رخانده‌كرێت بۆ ئهو حیزبانه‌ی كه كورسیی په‌رله‌مانیان به‌ده‌ستهێناوه ،ئهویش ئهوهیه مادام ئهم پارته سیاسییه له‌كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا كۆمه‌ڵێك بانگه‌شه‌یكردووه‌و به‌ڵێنیداوه به‌خه‌ڵك كه بیهێنێته‌دی ،ده‌یه‌وێت لهڕێگهی وه‌رگرتنی ئهو بڕه‌پاره‌یه‌وه ئهو به‌ڵێنانه‌ی خۆی بهێنێته‌دی ،وتی “ئهمه بۆ ئهوه نییه حیزبه‌كه بۆخۆی خه‌رجبكات‌و له‌شكرێك له‌موچه‌خۆرو كارمه‌ند دابمه‌زرێنێت”.
كشانهوه ی گۆڕان له‌هاوپه‌یمانیه‌تی ،درزو كه‌لێن دروستده‌كات له‌كوردستان‌و له‌ناوه‌ند له‌ناوه‌ند ،به‌رپرسیاریه‌تیان له‌ئۆپۆزسیۆن زیاتر‌ه چ باڵیكی ،یان هه‌رسێ باڵه‌كه‌ی. ی ی فه‌رم ی لوتك هی دهسهاڵت خه‌منه‌خواردن ی ی ناخۆو به‌هه‌ندوه‌رنه‌گرتن له‌پرسه‌كان پ��ڕۆژه‌و پێشنیازو جدیه‌تی ئۆپۆزسیۆن‌و ی داخوازییه‌كانیان ،كاریگهره پشتگوێخستن ی گۆڕان ،دوور ی ئهمڕۆ لهسهر ههڵوێست ی دیكه .گومان نیی ه ی الیهنهكان نییه سبه ی گۆڕان له‌هاوپه‌یمانیه‌تی ،درزو كشانهوه كه‌لێن دروستده‌كات له‌كوردستان‌و له‌ناوه‌ند. ی سیاسیی هه‌رێم‌و كوردستان گرژتر دۆخ ی ناوخۆی هه‌رێم‌و ی گرفته‌كان ده‌كات .دابڕین كوردستان له‌پرسه نه‌ته‌وایه‌تییه‌كان‌و ی ملمالنێ ده‌ره‌كییه‌كان ب �ه‌دی��اری��ك��راو ی به‌غدا‌و ههرێمایهتیو ی ناوه‌ند له‌ئاست ی ته‌عه‌سفكردن له‌به‌كارهێنانی دهسهاڵت زۆرینه ،سیاسه‌تێكی دروست نییه .مرۆڤ ی ی ناوخۆی خۆ تا ناو ماڵی خۆیو به‌ره ی رێ �كو پته‌و نهكات ،ب��اوه‌ڕ ناكه‌م رۆڵ ی ی ناو ماڵ ی هه‌بێت له‌ڕێكخستن كاریگه‌ر خهڵكی تر ،یان خۆڕاگربێت له‌ملمالنێ ی ی كشانهوه ده‌ره‌ك��ی��ی �هك��ان .خ��وازی��ار ئۆپۆزسیۆن نیم ،چ به تاك‌و چ بهكۆمهڵ. ی ده‌سه‌اڵته ،ده‌توانێت كشانهوه ئهوه لیست ی كشانه‌وه‌یان په‌كبخات، یان هه‌ڕه‌شه ی پێگهو خواسته ره‌واكانیان. به‌ڕه‌چاوكردن گه‌وره‌ترین ته‌هدید لهسهر پرسی كوردو ی ئهم هه‌رێمه ،كێشهی ته‌عریب‌و سنوور ی كوردستان‌و گه‌نده‌ڵی‌‌و نه‌بوونی حكومهت ه��اوواڵت��یو دام��وده‌زگ��ای �ی .ئۆپۆزسیۆن پرۆژه‌یه‌كی چاكسازیان داوه‌ت ه دهسهاڵت. ی له‌جیاتی ئهوهی به‌ده‌نگیانه‌و‌ه بین ،گرفت تر ده‌خولقێنێت .هاوپه‌یمانیه‌تی بهیهك ی الیه‌ن ناكرێت ،هه‌ر چۆن به‌رده‌وامبوون ی لهسهر یهك الیه‌ن راناوه‌ستێت .خوازیار ی سه‌ركه‌وتنی ئهو هه‌واڵنه‌م بۆ گهڕانهوه ( گۆڕان) بۆ ناو ئیئتیالف. دهس���ت���وور :ئ��ه‌گ��هر راش��ك��اوان �ه‌ت��ر ی قسه‌بكه‌ین ،ه�ه‌ن��دێ��ك ده‌ڵ��ێ��ن ئه‌سڵ ی پرۆژه‌كه هی پارتییه‌و ده‌یه‌وێت دهسهاڵت ت�ه‌واوی بهسهر هه‌ڵبژاردنه‌كاندا هه‌بێت، ی ی بۆچی پشتگیر پرسیار ئهوهیه یهكێت ی ئێوه له‌م له‌م پرۆژه‌یه ده‌كات؟ تێگه‌یشتن بارهیهوه چۆنه؟ ی ێ ئاگام له‌خه‌لفیه‌ت جه‌وهه‌ر نامیق :ب ی مه‌علومه ،هه‌ردوو حیزب پڕۆژه‌كه .ئهوه ی ستراتیژییان له‌نێواندایه‌و رێكه‌وتن ی به‌ڕێز مام جه‌الل ئهو ڕێكه‌وتنه‌ش به‌دید
“موقه‌ده‌سه”. دهستوور :ده‌مانه‌وێت له‌م دی��داره‌دا ی تر گفتوگۆ بكه‌ین ،ك ه لهسهر بابه‌تێك ی ی سه‌رژمێری گشت ی دواخستن مه‌سه‌له ی عێراقه ،كه وه‌ك پێویست دانیشتووان ی سهركرده سیاسییه‌كان‌و ته‌نانه‌ت شه‌قام ی هه‌ڵوێستی جدیان له‌م بارهیهوه كورد ی سه‌رژمێری، نییه؟ ده‌وترێت به‌ئه‌نجامدان ی ی 140ب���هس ق��ۆن��اغ �ی راپ��رس � م����اده ی ئهو ی ئێوه دواخستن ده‌مێنێت ،ب �ه‌ڕا سه‌رژمێرییه ده‌توانێت چه‌ندێك زیان بهو پرس ه بگه‌یه‌نێت؟ ی یهكهم نیی ه جه‌وهه‌ر نامیق :ئهم جار پرۆسه‌كه دواده‌خ��رێ��ت .بۆ سێیه‌مینجار دواخ��را بۆ .12/5ئه‌گه‌ری چواره‌مینیش له‌ئارادایه .پێش سه‌رژمێری ئاسایكردنه‌و‌ه ی ناوچ ه ته‌عریبكراوه‌كان زۆر ههیه .دۆخ ی زۆر خراپتر‌ه له‌قۆناخی پێش م��اده ی .140له‌هه‌موو ئهو قۆناخانه دهسهاڵت ی فه‌رمی ك��وردی ب�هش��داره .ك ه زه‌مین ه سه‌رژمێرییه‌كی راست‌و دروست فه‌راهه‌م ی ی له‌مه‌ڕ ته‌عریب‌وسنوور نه‌كرێت ،بهتایبهت ی ی فه‌رمی كورد ئیراد‌ه هه‌رێم‌و دهسهاڵت ی باشتره ی نهبێت دواخ��س��ت��ن� حه‌سم له‌كردنی. دهستوور :پێتوانیی ه له‌بری سه‌رقاڵبوون ی ی دهس��ت�ه ب�هم�هس�ه‌ل�هی دروس��ت��ك��ردن � ی ه�ه‌رێ��م�هوه ،پێویست هه‌ڵبژاردنه‌كان ی بوو ك��ورد سه‌رقاڵی مه‌سه‌ل هی راگرتن سه‌رژمێرییه‌كه بوایه؟ جه‌وهه‌ر نامیق :نهك هه‌ر ئهوه ،بهڵكو ی ی پێدانی ئه‌وله‌ویه‌ت به :گرفت هه‌ڵمه‌ت ی ی 19خاڵه‌كه ته‌عریب‌و تیرۆرو چاره‌نووس ی ههرێم، ی سیاس فراكسیۆنه‌كان ،چاكساز زۆر زۆر گرنگتره لهوه. دهستوور :رایه‌ك هه‌ی ه پێیوای ه كورد ده‌ت��وان��ێ��ت ب �هش �هڕ ن��اوچ � ه داب��ڕاوه‌ك��ان بگهڕێنێتهوه ب��ۆ ه �ه‌رێ��م ئ��هو واقیع ه بسه‌پێنێت ،ئێران‌و توركیاش نه‌توانن ی ته‌داخولی گ���ه‌وره ،وه‌ك له‌شكركێش ب��ك �ه‌ن؟ ئ�هم�هری��ك��اش هێز دژ ب�هك��ورد ی كوردیش ئهوهی ه به‌كارناهێنێت ،پاساو ی ئه‌وان حكومه‌ته‌كانی عێراق ده‌ستی ده‌ست ی 140و دهستوور ده‌كه‌ن؟ به‌ماده ج��هوه��هر ن��ام��ی��ق :ك���ورد ئ��ام��اده‌ی� ه ی ئ����هوه ب��ك��ات ،ب����هاڵم ئ����هوه ل��وت��ك�ه ی ده‌سه‌اڵته‌كه‌یه‌تی‌‌و بۆچوونه‌‌و خۆیندنه‌وه
ی سه‌ربه‌خۆو ی نییه .ده‌ڵێن عێراق واڵتێك وا ی خۆیه‌تی .كێشه‌كه‌مان خاوه‌ن سه‌روه‌ری كێشه‌یه‌ك ه ناوخۆیه .ئهو دوو واڵت ه درێغیان ی نهكردووه له‌ته‌ده‌خول .چهند سه‌پاندن ی وه‌ها موجازه‌فه‌یه‌كی مه‌حسوب واقعێك ی ی ده‌وڵه‌ت بێت بۆ ك��ورد ،له‌شكركێش ی تورك‌و ئێران بۆ ئهو ناوچانه‌‌و قوواڵی ی غه‌یر‌ه مه‌حسووبه. ههرێم موجازه‌فه‌یه‌ك ی بهنده ئهم ئه‌گه‌ره ،ئه‌گه‌رێكی بێ به‌دید ی بنه‌مایه ،چونك ه وه‌كو وتمان دهسهاڵت ی كورد ئهو ئیراده‌یه نییه .ئهگهر فه‌رم ی ی له‌بارتر هه‌بوو .ده‌ست هه‌بوای ه هه‌ل ی عێراق به‌ماده‌ی 140 ی حكومهت ده‌ست ی ی كورد شتێكی ش��اراوه نییه .دهسهاڵت ی به‌شداره له‌و پرۆسه‌یه‌و موافیق خۆیش ی ره‌خنه‌ی ههبووه .له‌بیر بووه ،ئهگهرچ مه‌كه‌ن ئه‌وان خۆیان ده‌ڵێن( :هاوبه‌شین له‌حوكم ،به‌شێك نین له‌گرفته‌كان ،بهڵكو به‌شێك له‌چاره‌سه‌ر). دهس���ت���وور :ئ��ای��ا دانیشتن ب �ه‌دی��ار حكومه‌ته‌كانی عێراقه‌وه ،دواج���ار ئهو ی كه به‌ده‌یان ساڵ شه‌ڕو ته‌عریب ناوچانه ی دابڕان ،به‌ده‌ستوور نه‌یانتوانی له‌كوردستان ی لهسهر نایكه‌ن؟ كوردیش تهنیا رازیبوون ده‌بێت ئهو كات؟ جه‌وهه‌ر نامیق :سهبارهت بهو ناوچانه، ی رازی��ب��ووه لوتكه‌ی دهس��هاڵت��ی ك���ورد ی ب���هوهی ك� ه م��ودع��یو ه��اوب �هش بۆخۆ دروستبكات (ناوچ ه كێشه له‌سه‌ره‌كان). ی له‌ده‌ستووریشدا جێگیركراوه .بهئیراده ی كوردی: خودی دهسهاڵت ی ی ب����ه‌دره‌و ناحی ه (ق����ه‌زا .1 ی جه‌سان‌و ق �ه‌زای ته‌لعه‌فه‌ری له‌سنوور ی ی باشور ی عێراق) یان خاك كوردستان ی ك��وردس��ت��ان ل��هم��اده‌ی دووی پ���رۆژه ی ه��ه‌رێ��م س��ڕی��ی��هوه .بێی دهس���ت���وور ی ی ناوه‌ند دانوستاندن و موقابیل‌و فشار ی ئاشكرا !... بهغدا ی ل �هو ك��ورده‌ی��ش ك ه مه‌نده‌ل .2 هه‌بوو یان گهڕانهوه سوكرا یان چۆڵكرا وا خه‌ریك ه چاره‌نووسی وه‌ك (ب �ه‌دره‌و جه‌سان)ی لێدێت. ی سه‌عدیه‌و جه‌له‌وال له‌ناحیه .3 كوردقڕان ،تهنیا له‌ناحیه‌یه‌كی وه‌ك جه‌له‌وال زیاتر له 500كورد شه‌هیدكراو به‌هه‌زاران بریندار‌و ماڵوێران ،وا په‌یتا په‌یتا كورد ی له‌و شاره هه‌ڵدێت .ئهو عه‌ره‌به‌ی له‌قه‌زا ی جه‌له‌وال خانه‌قین ده‌رك��ران ،له‌ناحیی ه
نیشته‌جێببوون ،ل��ه‌ده‌رگ��اوه ده‌رك���ران له‌په‌نجه‌ره‌وه هاتنه‌و‌ه ژوور. ق����ه‌ره‌ت����هپ����هو ج����ه‌ب����اره‌و .4 دوزخورماتوو وا له‌كورد چۆڵده‌كرێت .له‌به‌ر ی خزمه‌تگوزاری‌‌و ئاسایش. نهبوون ی ن��اوش��اری ك�ه‌رك��وك له‌جیات .5 ی ی وا زیاتر له‌سنور ده‌ركردنی هاورده‌كان ی ی دی��ك�ه ی ع��ه‌ره‌ب�� 10ه����ه‌زار خ��ێ��زان � ب��ۆ زی���ادك���راوهو ت�هع��ری��ب ب��ه‌رده‌وام��ه، ی سه‌رنجڕاكێش عه‌ره‌ب موڵك‌و به‌شێوه‌یه‌ك مااڵتی كورد ده‌كرێت. ئهمه 7ساڵ ه كه‌م یان زۆر ئهم پرۆسه‌یه ی فه‌رمی كورد خۆی به‌رده‌وامه دهسهاڵت ده‌ڵێت هاوبه‌شن له‌ده‌سه‌اڵتی ناوه‌ند ،ئهگهر رازی نه‌بووبێت ده‌بێت چ بێت! دهستوور :پالن‌و پێشنیازی تر چین؟ حیزبه كوردستانییه‌كان‌و سه‌ركردایه‌تیی سیاسیی كورد ده‌بێت چیبكه‌ن؟ بۆ ئهوهی ئهو ناوچانه له‌كیس نه‌ده‌ن. جه‌وهه‌ر نامیق :بۆ نه‌هێشتنی ته‌عریب‌و دیاریكردنی سنووری باشووری كوردستان، ههموو چاالكیو ئیجرائاتێك ره‌وایه. دهستوور :ئێستا باس له‌نزیكبوونه‌وه‌ی یهكێتیو گۆڕان ته‌نانه‌ت یه‌كگرتنه‌وه‌شیان ده‌ك��رێ��ت ،هه‌ندێك ب�ه‌رپ��رس�ی پارتیش پێیانوایه ئهو نزیبكوونه‌وه‌یه دژایه‌تیكردن‌و تاكتیكه لهبهرانبهر پارتی رای ئێوه چییه؟ ج���هوه���هر ن��ام��ی��ق :ن��زی��ك��ب��وون �هوهو ره‌خ��س��ان��دن�ی ك���اری ه��اوب��هش له‌نێوان الیه‌نه‌كانی پرۆسه‌ی سیاسیی ههرێم ده‌بێت (قاعیده) بێت‌و (ئیستیسنا) پێچه‌وانه‌كه‌ی. ك �ه ن��ێ��وان پ��ارت��یو یهكێتی رێكه‌وتنی ستراتیژی هه‌بێت‌و “موقه‌ده‌س” بێت ،ئیدی بۆ به‌رپرسی پارتی بیر له‌شتی وا بكاتهوه؟! دهستوور :ده‌مانه‌وێت هه‌ندێك لهسهر كۆنگره‌ی پارتیش قسه‌مان بۆ بكه‌ی ،ئێستا پارتی ب��ه‌ره‌و س��ازدان�ی كۆنگره ده‌چێت به‌گشتی خوێندنه‌وه‌تان بۆ ئهو گۆنگره‌یه چییه؟ جه‌وهه‌ر نامیق :كۆنگره‌یه‌كی ئاسایی ده‌بێت ،وه‌ك زۆرب �هی زۆری كۆنگره‌كانی پێشتر .ناوه‌ندو شێوه شێواز‌و مه‌تبه‌خی بڕیارو سیاسه‌تی ئهم حیزبه له‌جه‌وهه‌ردا وه‌كو خۆی ده‌مێنێته‌وه. دهس��ت��وور :پێتوایه ئ �هو كۆنگره‌یه كه‌سانی تازه بهێنێته پێشه‌وه‌‌و ئه‌وانه‌ی كه ده‌مێكیشه له‌سه‌ركردایه‌تین دووربكه‌ونه‌وه‌‌و شوێن بۆ ئه‌وانیتر چۆڵبكه‌ن؟
جه‌وهه‌ر نامیق :باوه‌ڕ ناكه‌م كه‌سانی تازه مابن تا پێویست بكات بێته پێشه‌وه. زۆرێك له‌وانه‌ی كه ئاماده‌كراون یان خۆیان ئ��ام��اده‌ك��ردووه بێنه پێشه‌وه ،سااڵنێكه هێنراونه‌ته پێشه‌وه به‌فیعلی له‌بازنه‌ی سه‌ركردایه‌تین‌و تاقیشكراونه‌ته‌وه .ئهوهی وازی هێناوه جێی چ��ۆڵ��ك��ردووه ،بایی ئه‌وه‌نده‌ش ده‌مێنیته‌وه بۆ ئه‌وانی تر كه ماون ،ئه‌گه‌ری موفاجه‌ئه‌ی ده‌موچاوی نوێ ههیه ،بهاڵم زۆر كه‌مه. دهستوور :باس له‌مه‌سه‌له‌ی ملمالنێو كوتلهو كوتله‌كاری ده‌ك��رێ وات �ه پارتی بووه‌ته دووب��هره ،رای ئێوه لهوبارهیهوه چییه؟ جه‌وهه‌ر نامیق :كوتلهو كوتله‌كاری ناو پارتی مێژوویه‌كی دوورو درێ��ژو پێناسه تایبه‌تی خۆی ههیه. دهس��ت��وور :ده‌ره‌نجامه‌كانی كۆنگره‌‌و ه �هڵ��ب��ژاردن �ی سه‌ركردایه‌تییه‌كی ت��ازه كارناكاته سهر رێكه‌وتنامه‌ی ستراتیژیی پارتی لهگهڵ یهكێتی؟ جه‌وهه‌ر نامیق :نه‌خێر.
كۆنگره‌یه‌كی ئاسایی ده‌بێت ،وه‌ك زۆرب هی زۆری كۆنگره‌كانی پێشتر .ناوه‌ندو شێوه شێواز‌و مه‌تبه‌خی بڕیارو سیاسه‌تی ئهم حیزبه له‌جه‌وهه‌ردا وه‌كو خۆی ده‌مێنێته‌وه
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
10سیا سه‌ت
خوێندكارانی كه‌ركوك ل���������ه‌زم���������ان���������ی دای�����������������ك ه���������هڵ���������ده‌گ���������هڕێ���������ن���������هوه
i n f o @ d e s t u r. n e t
12
“هه‌وڵێك هه‌ی ه بۆ به‌رته‌سكردنه‌وه ی ئازادییه‌كان” جه‌وهه‌ر نامیق سیاسه‌تمه‌دار بۆ دهستوور
سازدانی :بورهان قادر جه‌وهه‌ر نامیق یه‌كه‌مین سه‌رۆكی په‌رله‌مانی كوردستان‌و سیاسه‌تمه‌داری ناوداری كوردستان له‌چاوپێكه‌وتنێكی ده‌ستووردا ره‌خنه له‌هه‌وڵه‌كانی دهسهاڵت ده‌گرێت له‌باره‌ی دروستكردنی ده‌سته‌ی ههڵبژاردنهكانی هه‌رێمه‌وه ،ده‌ڵێت ترسی ئۆپۆزیسیۆن له‌جێی خۆیدایه. جه‌وهه‌ر نامیق بڕوای وایه بۆ رێگه‌گرتن له‌ته‌عریب‌و گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ناوچه دابڕاوه‌كان ههموو هه‌وڵێك ره‌وایه ،ده‌ڵێت ده‌سه‌اڵتی كوردی ئیراده‌ی ئهوهی نییه بههێز ئهو ناوچانه بگهڕێنێتهوه. ئاماژه به‌وه‌ش ده‌دات له‌ڕه‌شنووسی ده‌ستووری هه‌رێمدا قه‌زاكانی به‌دره‌و ته‌لعه‌فه‌رو ناحیه‌ی جه‌سان كه پێشتر وه‌ك به‌شێك له‌كوردستان دانرابوون سڕێنراونه‌ته‌وه، به‌بێ هیچ فشارو به‌رانبه‌رێك لهالیهن ناوه‌نده‌وه.
ی ی خول دهس��ت��وور :ه �هر ل�هس�ه‌ره‌ت��ا سێیه‌می پهرلهمانهوه ،مشتومڕێكی زۆر ی لهسهر ده‌سه‌اڵته‌كان‌و هه‌ڵسوكه‌وته‌كان س �هرۆك �ی پ�ه‌رل�هم��ان ده‌ك��رێ��ت ،ئ �هوهش ی لهگهڵ په‌رله‌مانتاراندا ب �ه‌رده‌وام كێشه ی ئێوه لهوبارهیهوه دروستكردووه ،سه‌رنج چییه؟ ج �هوه �ه‌رن��ام��ی��ق :وه‌ك پرهنسیپ، ده‌سه‌اڵتی فیعلی په‌رله‌مان ئه‌ندامه‌كانیه‌تی. ی ی په‌رله‌مان ئه‌ندامێك ه له‌هه‌یئه‌ت سه‌رۆك ی ی دهس �هاڵت � س �هرۆك��ای �ه‌ت �ی ،شه‌رعیه‌ت ی ی ئه‌ندامانی ،ئهرك ئهویش بهنده به‌بڕوا ی ی په‌رله‌مان ،به‌ڕێوه‌بردن سه‌ره‌كیی سه‌رۆك ی ئیداری په‌رله‌مانه، دانیشتنه‌كان‌و كاروبار ی ی تری سه‌رۆكایه‌ت ی ئه‌ندامان به هاوكار ی په‌رله‌مان ی ن��اخ��ۆ ه���ه‌روه‌ك پ��هی��ڕهو دیاریكردووه .ئه‌ندامانی سه‌رۆكایه‌تی‌‌و ی په‌رله‌مان ده‌بێت ی سه‌رۆك به‌دیاریكراو ی بپارێزێت له‌الیه‌نگیری‌‌و نهبێت ه خ��ۆ ی ناو په‌رله‌مان‌و الیهنێك له‌ملمالنێیه‌كان مشتومڕی فراكسیۆنه‌كان‌و كێشه‌كان .تهنیا ی ده‌نگه‌گه‌كاندا نهبێت. ی یه‌كسانی له‌حاڵه‌ت ی ی پرسیاره‌كه‌ت‌و ئهوه گوێبیست ناوه‌رۆك ده‌بین ،ناگونجێت لهگهڵ ئهو پێگهو ڕۆڵه. ی دهستوور :كه‌واته كێشه‌كه په‌یوه‌ند ی ناوخۆی پهرلهمانهوه ههیه، به‌په‌یڕه‌و ی یان تێنه‌گه‌یشتن له‌رۆڵی سه‌رۆكایه‌تیكردن په‌رله‌مان‌و دانیشتنه‌كان؟ جه‌وهه‌ر نامیق :وابزانم هه‌ردووكیه‌تی، یهكهم :كێش ه هه‌ی ه له‌په‌یڕه‌وه‌كه ،چونك ه ی 1992دان���راوه. ئ �هو پ �هی��ڕه‌وه له‌ساڵ ی په‌نجا به‌په‌نجای دوو ئ �ه‌وده‌م سسته‌م ی دهس �هاڵت) ،كه هه‌م حوكمڕان‌و (لیست ی ه�هم ئۆپۆزسیۆن‌و رهك��اب�هر حاكمیه‌ت ی ی وشك ،حیزبایه‌تیه‌ك هه‌بوو .ملمالنیه‌ك ی پاوانخواز ی شمول ته‌سك ،دوو عه‌قڵیه‌ت ناته‌با لهگهڵ یهك ،كه‌م ئهزموونی پێكهوه ی بهرانبهر كاركردنی ده‌زگایی ،دوو ده‌زگا ی وه‌زیران)، بهیهك (په‌رله‌مان)و (ئه‌نجومه‌ن ل �ه‌زۆر ب��واردا پارتیو یهكێتی خێسه‌یان له‌یه‌كتر ده‌ك��رد‌و به‌گومانبوون له‌یه‌كتر. ی په‌یڕه‌وه‌كه‌ش كه‌م یان زۆر ره‌نگدانه‌وه ئهو دیدو بۆچوون‌و ئهو ئه‌زموونه‌ی پێو‌ه دیاره .له‌هه‌ندێك رووه‌وه ره‌نگی (المركزی ه ی حیزبی لێنشت ب��وو. ال��دی��م��ق��راطی �ه) ی ئه‌وده‌م كه‌مئه‌زموون بووین له‌بواری كار ی تێپه‌ڕاندنی ئهو واقیع ه په‌رله‌مانی ،هه‌وڵ ده‌درا .عه‌یب نه‌بوو وابووین ،وه‌لێ عه‌یبه‌ك ه له‌وه‌دای ه پاش دوو خولی تری په‌رله‌مان ( )18ساڵی ئه‌زموون ،ئهو په‌یڕه‌و‌ه هه‌موار نه‌كرێت .دووه‌م :خوێندنه‌وه‌یه‌كی ناته‌واو ههیه له‌ڕۆڵ‌‌و ئه‌ركی سه‌رۆكایه‌تی .كاتێك خۆیان به‌ده‌سه‌اڵتی ره‌ها ده‌زانن له‌كاتێكدا ی ئ �ه‌ن��دام��ان دهس���هاڵت���ن ،ده‌ب��ن �ه الیه‌ن ملمالنێیه‌كان له‌كاتێكدا فراكسیۆنه‌كان ی ملمالنێكان‌و ئاراسته‌كانین. به‌رپرس ی په‌رله‌مان سه‌رۆكایه‌تی به‌گشتی‌‌و سه‌رۆك ی ی ئیداره‌كردنی‌‌و به‌ڕێوه‌بردن بهتایبهت دانیشتنه‌كانه ،ده‌سه‌اڵتیان دیاریكراوه، ی ی ناو هۆڵ بواری قسه‌كردن‌و موداخه‌الت پ �ه‌رل �هم��ان‌و الیه‌نگریی ئ��هم بڕگ ه یان ی ت��رو ئینحیاز بۆ ئ�هم یاسا یان ئ��هوه ی ئه‌وی تر ،كاری ئه‌وان نییه به‌ئه‌نداز‌ه ئ����هوهی ئ��ه‌رك��ی ل��ی��ژن �هك��ان‌و س���هرۆك فراكسیۆنه‌كان‌و ئه‌ندامانن .راست ه په‌یڕه‌و ده‌سه‌اڵته‌كانیانی دی��اری��ك��ردووه ،بهاڵم (تعسف)كردن له‌به‌كارهێنانی دهسهاڵت بۆ سه‌رۆك په‌رله‌مان دروست نییه .له‌هه‌ندێك دانیشتندا ك� ه پیشاندرا ،هه‌ندێكجار ی پ�ه‌رل�هم��ان له‌دانیشتنه‌كه‌دا، س �هرۆك � به‌ئه‌ندازه‌ی چهندان ئه‌ندام موداخه‌له‌ی ی ه �ه‌ب��وو ،له‌كاتێكدا پ �هی��ڕهو چۆنیه‌ت ی دیاریكردووه .زۆرجار قسه‌كردنی ئه‌ندامان ته‌فسیرو ئیجتیهادو الیه‌نگر ده‌بێت ،ئهم جۆره ره‌فتار‌ه جۆره فشارێك دروستده‌كات ه
ی بێالیه‌نی له‌ده‌ستدا. سهر ئه‌ندامان‌و رۆڵ ی لهسهر ئه‌ندامانه سه‌رنجڕاكێشن ،پاساو ی ههیه، ی ك ه ئه‌وه‌یش ئه‌ندامه‌و ماف ئهوه ی تر هه‌ندێك له‌نگه، وه‌ك ئه‌ندامه‌كان ی دی��اری��ك��راوه ،بۆ چونكه ده‌سه‌اڵته‌كان ئهو مه‌به‌ستانه‌ش ئیختیاركراوه،شێوه‌و ش��ێ��واز موداخه‌له‌یش دی��اری��ك��راوه ،ك ه ی په‌یڕه‌و ده‌رده‌چێت ئه‌ندامێك له‌سنوور ی په‌رله‌مان به‌ده‌رچوون له‌په‌یڕه‌و‌ه سه‌رۆك ده‌مكوتیده‌كات ،بهاڵم كه خۆی په‌یڕه‌و خ�ه‌رق��ده‌ك��ات نابێت ك �هس ئ��ام��اژه‌ی بۆ بكات .ته‌ماشای ئهم مادان ه بكه‌ن (،)4-20 ی ( ،)4-54( ،)1-35ك ه خۆ موداخله ده‌ك��ات ،چهند ی پ�هی��وه‌س��ت� ه ب �هم��اده (،)2-56 (،)1-55 ی ماده‌ی ( .)58وه‌رگرتن
ی ههیه .دهسهاڵت چهندان نه‌ته‌وایه‌تیه‌كان ی س�هك�ۆو كه‌ناڵی راگ �هی��ان��دن‌و ن��اوه‌ن��د ی ههیه ،كه‌چی ئۆپۆزسیۆن پڕوپاگه‌ند‌ه ی ی په‌رله‌مانی‌‌و كه‌ناڵه‌كانی دیاریكراو سه‌كۆ ی ههیهو بهو یارمه‌تی ه ی خۆ راگه‌یاندنه‌كان ی ی دهسهاڵت ،داهات سنورداره ،ك ه لیست هه‌ریم قۆرخبكات ،لهسهر بنه‌مای دوو ئیداره‌ی ،په‌نجا به‌په‌نجا دابه‌شبكات ،ههموو ی داموده‌زگا ناوه‌نده‌كانی هێزو میدیای خۆ به‌بودجه گشتی به‌ڕێوه‌ببات ،ناشه‌فافان ه ی له‌گه‌ڵدا ب��ك��ات ،زۆرێ��ك هه‌ڵسوكه‌وت ی ی په‌رله‌مان یان به‌ئینتیقائ له‌یاساكان جێبه‌جێبكرێت ی��ان پشتگوێبخرێت. ی كه‌مینه پێشێلبكات به‌هێزی زۆرینه ماف ی��ان ته‌همیشی ب��ك��ات ،گومانی هه‌ی ه له‌ئۆپۆزسیۆن‌و لێی رانه‌هاتووه ،تائێستایش ی هه‌زمی ناكات .ئۆپۆزسیۆنیش به‌ته‌واو ی دهسهاڵت له‌منداڵدانی ئهم واقیعه‌و لیست ی ی و به‌شدار له‌دایكبووه ،یان هاوپه‌یمان ی دهس��هاڵت ب��ووه ،كه‌مئه‌زموونه .په‌تا ی گه‌نده‌ڵی‌‌و نادادپه‌روه‌ری‌‌و فشاری خود ی ی شه‌قام ده‌سه‌اڵت‌و ناڕه‌زایی‌و هه‌ڵچوون ی ك��وردس��ت��ان�ی دژ ب���ه‌ده‌س���هاڵت ،ته‌نگ پێهه‌ڵده‌چنێنێت‌و هه‌ناسه‌سواری ده‌كات. دهس���ت���وور :لیستی ئۆپۆزیسیۆن ی ده‌ی��ان �ه‌وێ��ت ده‌ڵ��ێ��ن ی�هك��ێ��ت��یو پ��ارت � فه‌رامۆشیانبكه‌ن‌و نه‌هێڵن به‌شداربن له‌بڕیارداندا ،ئهو رێگه‌یانه چین ده‌بێت ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن دهس����هاڵت ن��اچ��ارب��ك��ات هاوبه‌شی پێبكات له‌بڕیارداندا ،بهتایبهت ئه‌وانه‌ی پرسی نیشتیمانین‌و په‌یوه‌ندیان به‌چاره‌نووسی ئه‌زموونه‌كه‌وه ههیه؟ ج���هوه���هر ن��ام��ی��ق :ب �ه‌گ��ش��ت �ی،
ی خۆالێخۆشبوو ده‌سته‌یه به‌سه‌رۆكایه‌ت (حاكم ئه‌میر حه‌وێزی) بوو ،به‌رپرسیار بوو له‌ئیعدادو سه‌رپه‌رشتی‌‌و به‌ڕێوه‌بردن‌و ی .1992 راگه‌یاندنی هه‌ڵبژارنه‌كانی ساڵ ی ی ده‌وڵه‌تی عێراق بۆ قۆناخ ی ئیداره یاسا ی -53 ی ( 2004م���اده گواستنه‌وه ساڵ ی ی عێراق ساڵ أ)و ده‌ستووری هه‌میشه‌ی ی ،2005ئیقراری گشت یاساو بڕیاره‌كان ی ك��ردووه، په‌رله‌مان‌و حكومهتی ههرێم ی ی عێراق ( ،)2005ماده هه‌روه‌ها ده‌ستور ی ( .)141له‌پێش دامه‌زراندنی كۆمسیۆن ی عێراق ()2005 ب��ااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران و پێش ههڵبژاردن ی ی زۆردرا په‌رله‌مان ( ،)2005هه‌وڵێك ی ی تایبه‌ت به‌ده‌سته كوردستان یاسایهك ی هه‌ڵبژاردنی ههرێم ده‌ربكات ،بۆ ئهوه ی ی ههرێم هه‌ڵسێت به‌سه‌رپه‌رشت ده‌سته ی ه�هڵ��ب��ژاردن�هك��ان�ی ه��ه‌رێ��م ،په‌رله‌مان كودستان یاسایهكی ده‌رچ��وان��د ،بهاڵم له‌دوا ماده‌ی ئهوه یاسایه‌دا ،یاساكه‌یان ی هه‌ڵپه‌سێراو ده‌سه‌اڵته‌یان دا به‌كۆمسیۆن ی عێراق. ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ی سهربهخۆ بااڵ ی ههرێم ) ئهم له‌باباتێكماندا له(گۆڤار ی په‌رله‌مانمان به‌سازشكردن‌و هه‌نگاوه ی ده‌ستهه‌ڵگرتن دانا له‌مافێكی ره‌وای خه‌ڵك كوردستان ،ك ه دهستوور سه‌لماندوویه‌تی. ی پ���اش 5س���اڵو چ���ه‌ن���دان ئ �ه‌زم��وون � ی پڕ له‌گرفت ی ئێستا ههڵبژاردن ،له‌دۆخ ی دهسهاڵت به‌تایبه‌تی ،گومانی نێوان لیست ی دهسهاڵت ی لیست ئۆپۆزسیۆن ،پێشێلكار لهههڵبژاردنهكانی پێشوو به‌پشتبه‌ستن ی ب �ه‌ق��ۆرخ��ك��ردن �ی دهس�����هاڵتو داه��ات�� ی كوردستان ،ئ�هو ههموو گرفت ه خه‌ڵك
كه ئه‌ندامێك له‌سنوور ی په‌یڕه‌و ده‌رده‌چێت سه‌رۆك ی په‌رله‌مان به‌ده‌رچوون له‌په‌یڕه‌و‌ه ده‌مكوتیده‌كات ،بهاڵم كه خۆی په‌یڕه‌و خه‌رقده‌كات نابێت كه‌س ئاماژه‌ی بۆ بكات ئیجرائات ه��ون�هر نییه ،بهڵكو هونه‌ر ی بۆ نه‌برێت ،وه‌ك له‌وه‌دایه تابكرێت په‌نا ده‌ڵین (الوقایه خیر من العالج) ،مه‌به‌ستم ی په‌رله‌مانه ،بۆ ی سه‌رۆكایه‌تی مامه‌ڵكردن ی وه‌ك ده‌سه‌اڵت‌و خۆیو له‌گه ڵ ئه‌ندامان ی خه‌ڵك. ده‌زگایه‌ی ههڵبژێراو دهستوور :گرژی‌‌و ئاڵۆزییه‌كانی نێوان دهس��هاڵتو ئۆپۆزیسیۆن چۆن ده‌بینی، ی بهسهر ئهو ئاڵۆزییه سه‌ره‌نجام به‌خراپ ی ئه‌دای په‌رله‌ماندا ناشكێته‌وه؟ ره‌خنه‌كان ئۆپۆزیسیۆن “ده‌ن��گ��ن �ه‌دان ب��ۆ ههموو شتێكی حكومهت” له‌ده‌سه‌اڵت ،هه‌روه‌ها ی باش‌و ره‌خنه‌كانی دهسهاڵت “ره‌تكردنه‌و‌ه خراپ” له‌ئۆپۆزیسیۆن چۆن ده‌بینی؟ جه‌وهه‌ر نامیق :ئه‌ندامانی ئۆپۆزسیۆن له‌په‌رله‌ماندا ،جگه له‌یاسادانان ،دوو ئه‌ركی سه‌ره‌كیان ههیه :یه‌كه‌میان وه‌ك ی په‌رله‌مان چ��اودێ��رن بهسهر ئه‌ندامێك ی كارگێڕی (ب�ه‌ه�ه‌ردوو ی دهس�هاڵت� ئیدا ی باڵه‌كه‌یه‌وه)و ده‌سه‌اڵتی دادوه‌ری ،چۆنیه‌ت جێبه‌جێكردنی به‌رنامه‌ی حكومهت (ئهگهر ی به‌رنامه‌ی فه‌رمی‌‌و په‌سه‌ندكراوی په‌رله‌مان ی ی جێبه‌جێكردن هه‌بێت) ،هه‌روه‌ها چۆنیه‌ت ی په‌رله‌مان لهالیهن ه یاساو بڕیاره‌كان كارگێڕی‌‌و رۆڵیان له‌مه‌ڕ پرسه نیشتمانی‌‌و نه‌ته‌وایه‌تیی ه چاره‌نوسسازه‌كانمان. ئه‌ركی دووه‌م :وه‌ك ئۆپۆزسیون كار ی بۆ وه‌رگرتنی دهس���هاڵت ده‌ك���ات‌و خۆ ی لیستی دهس�هاڵت ده‌زان�ێ ،هه‌ر به‌به‌دیل ی دهسهاڵت كار بۆ ی لیست چۆن ئه‌ندامان پاراستن‌و مانه‌وه‌یان له‌ده‌سه‌اڵتدا ده‌كات. بۆیه له‌م بارهیهوه دوور نیی ه ئۆپۆزسیۆن چاوكراو‌هو‌و زیتتر بێت ،زۆر چاو ناپۆشێت ی كارگێڕی‌‌و هه‌میش ه ی دهسهاڵت له‌كه‌موكورت به‌وردبین چاوی لهسهر كه‌موكورتییه‌كانه‌و ی به‌تایبه‌تی ل �هو پرسان ه ك�ه ن��اوه‌ڕۆك � به‌رنامه‌كانیانه‌و لهسهر ئهو بنه‌مایه زیاتر له‌یه‌ك لهسهر سێ متمانه‌ی ده‌نگده‌رانیان ی ئهوهیان لێده‌كه‌ن، وه‌رگرتووه‌و چاوه‌ڕوان ك ه وه‌ك یاساو پ��رۆژه بێته دی .وات ه ی ده‌نگده‌ران، ی دهسهاڵت بۆ رازیكردن لیست ی ههیه. ی ههیه ،دهسهاڵت بودجه‌و حكومهت ی چه‌كداری ههیه ،كه‌چی ئۆپۆزسیۆن هێز ی كارگێڕی‌‌و ی دهس�هاڵت� خاڵ ه الوازه‌ك��ان � ی نادادپه‌روه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و ئه‌دای خراپ ی ده‌سه‌اڵتی له‌مه‌ڕ پرس ه نیشتمانی‌‌و لیست
ی س��روش��ت��ی��ی �ه ،ئ��ه‌گ��هر ه��ات��وو لیست ی دهس��هاڵت پێكهوه ی��ان ده‌سته جه‌مع ی ئۆپۆزسیۆن بدات. هه‌وڵی په‌راوێزخستن ی به‌تایبه‌تی له‌واقعی سیاسیو كۆمهاڵیهتی ی ی لوتكه‌و پێكهاته ئهم ههرێمهو سروشت ی لیستی دهس���هاڵت ،لهسهر الیهنهكان ی دهس �هاڵت �ه به‌تایبه‌تی له‌پرس ه لیست ی چاره‌نوسسازه‌كاندا كه زیاتر كۆده‌نگ گه‌ره‌كه ،ئۆپۆزسیۆن به‌شداربكات .چونك ه ی ئۆپۆزسیۆن له‌و جۆره به‌شدارنه‌كردن ی پرسانه دووبه‌ره‌كی‌‌و گومان خستن ه سهر ی لێده‌كه‌وێته‌وه .ئۆپۆزسیۆن فه‌زایه‌ك ی ی سه‌رنج ف��راوان �ی ههیه ب��ۆ راكێشان دهسهاڵت بۆ الی خۆی وه‌ك سه‌نگ‌و ره‌نگ‌و ده‌نگ ،له‌ڕێگای ،یهكهم :سه‌كۆ فه‌رمییه‌كان ی وه‌ك په‌رله‌مانی كوردستان‌و ئه‌نجومه‌ن ی ی كۆمه‌ڵگه ن��وێ��ن �ه‌ران‌و رێكخراوه‌كان ی ن���اوه‌و ده‌ره‌وه‌‌و م��ه‌ده‌ن��یو میدیاكان ك��ۆڕو ك��ۆب��وون�هوهی هه‌مه‌جۆر .دووه‌م: دروستكردنی چ�ه‌ن��دان بنك هی كه‌مپین ی ئۆپۆزسیون دژ به‌هه‌وڵی په‌راوێزخستن ی سهبارهت بهو پرسانه‌ی ك ه بهتایبهت ئاماژه‌تان پێدا .سێیه‌م :گرتنه‌به‌ری رێگه‌و ی ی یاسایی‌و شارستانی بۆ ناچاركردن شوێن دهسهاڵت. ی چ���واره‌م :ئحتیكامكردن به‌شه‌قام ی به‌هۆشیاركردنه‌وه‌و زه‌مین ه كوردستان ی رووبه‌ڕووبوونه‌وه. خۆشكردن ی دهستوور :پرسێكی گرنگ مه‌سه‌له ی ی ده‌سته‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان دروستكردن ی ی ی��اس��اك�هی�ه‌ت� ه���ه‌رێ���م‌و ت��ێ��پ �ه‌ڕان��دن � ی له‌په‌رله‌مان‌و دوات��ر دان��ان�ی ئه‌ندامان بهڕێوهبهری ده‌سته‌كه‌ی ه به‌ته‌وافوق ،ئایا بوونی ده‌سته‌یه‌كی وا پێویسته؟ بۆچی؟ ج �هوه �هر نامیق :وه‌ك��و پرهنسیپ پێویسته ،ب���هاڵم ل���هوه پێویستتریش ی ی لیست ههیه .ئهم په‌له په‌له‌و داكۆكیه ی دهس����هاڵت ده‌ب��وای��ه ل �ه‌گ �هڵ بیرۆكه ی ی بااڵی سهربهخۆ ی (كۆمیسۆن دامه‌زراندن ی ع��ێ��راق)دا بوایه ،نهك هه‌ڵبژاردنه‌كان ی ی 1992دهس��ت �هی �هك � ئ��ێ��س��ت��ا .س��اڵ � ی جۆری ئهم ده‌سته‌یه‌مان هه‌بوو .بهپێ ی ،1992یاسای یاسای ژم��اره()1ی ساڵ ی ی نیشتمان ی ئه‌نجومه‌ن ه �هڵ��ب��ژاردن � ی كوردستانی عێراق) ،ك ه تائێستا له‌ئاست ی كوردستانه ،ئهو ی ههرێم دهس��ت��وور
ی ی نێوان هه‌رێم‌و ناوه‌ند هه‌ڵواسراوانه ی پرۆژه ی هه‌ستیار به‌غدا‌و ره‌چاونه‌كردن ی یاساكه ،ك ه النیكه‌م پێویستی به‌كۆده‌نگ ی نیشتمانی‌‌و ه��هی��ه ،وه‌ك پ��رس��ێ��ك� ی ن �ه‌ت �ه‌وای �ه‌ت��ی ،ب��هو پێی ه ك �ه پ���ڕۆژه ێ وا پ��رۆژه‌ی�هك�ی چ��اره‌ن��ووس��س��ازه .به‌ڵ (ده‌سته‌كه) پێویسته‌و گرنگه ،بهاڵم وه‌ك ی له‌باردا نه‌كرا ،ك ه هه‌ل پێویست له‌هه‌ل له‌بار نییه ،په‌له ده‌كرێت له‌ده‌ربازكردنی. ی ئێستا كورد په‌كینه‌كه‌وتوو‌ه بۆ ده‌سته‌یه‌ك ی دهسهاڵت ی لیست ی لوتكه وه‌ه��ا .هه‌ڵ ه ی ئهم ده‌سته‌ی ه لهسهرهتاوه دروستنه‌كردن ی بوو ،شێوه‌ی موشاره‌كه‌یان له‌كۆمیسۆن ی ی ناوه‌ند بوو چ له‌جۆر بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان ی نوێنه‌رانی‌‌و ئه‌دای هه‌ندێكیان ،چ ههڵبژاردن ی ئهو كۆمیسۆن ه ی ئۆفیسه‌كان بگره‌و به‌رده له‌هه‌رێم‌و له‌ناوچ ه ته‌عریبكراوه‌كانمان‌و ی ئ���هوهی بێن ل �ه‌ب �ه‌غ��دا .وات��� ه له‌جیات ی ئهو گرفتان ه بكه‌ن‌و حیساب‌و چاره‌سه‌ر
ئۆپۆزسیۆن له‌و جۆره پرسانه دووبه‌ره‌كی‌‌و گومان خستنه سه‌ری لێده‌كه‌وێته‌وه. ئۆپۆزسیۆن فه‌زایه‌كی فراوانی ههیه بۆ راكێشانی سه‌رنجی دهسهاڵت بۆ الی خۆی وه‌ك سه‌نگ‌و ره‌نگ‌و ده‌نگ
ی كتابێك له‌گه ڵ نوێنه‌رانیان بكه‌ن ،ك ه چ ی دێن هه‌ڵه به‌هه‌ڵ ه چاره‌سه‌رده‌كه‌ن .له‌ڕوو ی ههرێم ی ئهمڕۆ یاسایی‌و دارایی له‌واقیع ی دهسهاڵت بێت ی نازانم ،لیست به‌ئه‌قاڵنیه‌ت ده‌سته‌یه‌ك دامه‌زرێنێت بهو په‌ل ه په‌له‌و ی ملیۆنان بهشێوهیهكی وه‌ه��ا به‌خه‌رج ی 40هه‌زار ی له‌سنور دۆالر‌و دامه‌زراندن كارمه‌ند ،كه‌چی زیاتر ل��ه( )1.3ملیۆن ی ی ههیهو سنووری خانه‌نشین موچه‌خۆر ل �ه( )63-60ساڵ كهمدهكاتهوه بۆ (-50 )55ساڵو له‌كاتێكدا كۆمسیۆنێك هه‌ی ه ی خاوه‌ن ئه‌زموون‌و ئیمكانیات‌و بودجه‌یه‌ك ی %17ی ههرێمهو گهورهی ه ك ه بڕێكی له‌به‌ش ی هێزه دامه‌زراندنی ،ده‌بێت ه مایه‌ی گرژی ی ئاڵۆز ی دیك ه سیاسیه‌كان هه‌رێم‌و خاڵێك له‌گه ڵ ناوه‌ندو ناوچه ته‌عریبكراوه‌كانمان. ی دهستوور :ئۆپۆزسیۆن ره‌خنه‌‌و گومان ی هه‌ی ه لهسهر پ��رۆژه‌ك �ه ،ده‌ڵێن خه‌ون ی دهسهاڵت لهڕێگهی ده‌ستگرتن قۆرخكردن ی ههڵبژاردن له‌پشت بهسهر ئه‌نجامدان ده‌سته‌كه‌وه‌یه؟ ی جه‌وهه‌ر نامیق :به‌به‌راورد له‌ته‌رازو ی ی ئیداره‌كردن هێزو ئیمكانیات‌و شێوه ی ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ملمالنێكان‌و ئه‌زموون ی ی ئۆپۆزسیۆن له‌جێگ ه پێشوو ،مه‌ترس خۆیه‌تی. دهستوور :ئهو به‌ڵگه‌و ئاماژان ه چین ی پێ تۆمه‌تبار ك ه ده‌توانین دهس �هاڵت � ی هه‌ی ه له‌پشت ی سیاس بكه‌ین ،كه ئامانج پرۆژه‌كه‌وه؟ ی به‌چاو جه‌وهه‌ر نامیق :كه‌س خ��وا نه‌بینیوه ،ب �هاڵم بۆ ئیمانداران به‌ڵگ ه ی لیستی دهسهاڵت سهبارهت زۆره .دۆسیه به‌ده‌ستێوه‌ردان له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌هه‌ندێك ی هێزو الی��هوه پۆزه‌تیڤ نییه .ت���ه‌رازو ئیمكانیات له‌نێوان لیستی دهس��هاڵتو ی دهسهاڵت ئۆپۆزسیۆن زۆر له‌نگه .لیست ی پێشمه‌رگه‌‌و ئاسایش‌و خ���اوه‌ن ه��ێ��ز ی ده‌زگ��ای پاراستن‌و پۆلیس‌و هه‌واڵگر زان��ی��اری��ی�ه .به‌گومان ه له‌ئۆپۆزسیۆن. ی ی ت��رس به‌كارهێنراوه .لیست سیاسه‌ت دهسهاڵت له‌قه‌یراندایه .دابڕان هه‌ی ه له‌نێوان ی لوتكه‌و بنكه‌ی ،له‌نێوان ئه‌وان‌و شه‌قام كوردستانی ،له‌گ ه ڵ ناوه‌نددا گرفت ههیه. ی كوردستانییهكان ی ته‌عریب‌و تیرۆر ته‌وژم ل���ه‌ن���اوچ��� ه ت��هع��ری��ب��ك��راوه‌ك��ان��م��ان ل�هپ�ه‌ره‌س�ه‌ن��دن��دای�ه ،هه‌وڵێك هه‌ی ه بۆ ی به‌رته‌سكردنه‌و‌هی ئازادییه‌كان ،گه‌نده‌ڵ ی سیسته‌مه‌كه‌مانی ماندووكردووه .دوا رۆژ ی ی ده‌سه‌اڵتی ته‌ڵختركردووه ،له‌جیات لیست ی چاره‌سه‌ركردنیان بدات‌و ئهو ی هه‌وڵ ئهوه دیارده‌یانه كهمبكاتهوه ،كه‌چی زیادیده‌كات .ئهم ه هه‌ڵهاتنه ب��ه‌ره‌و پێشه‌وه .بۆ ی وه‌ها، ی پرۆژه‌یه‌ك رێگرتن له‌ده‌ربازكردن ههموو هه‌ل ه یاسایی‌و شارستانییه‌كان ی مه‌شروعه ،كه ب �ه‌ڕای ئێمه له‌هه‌مووش ی ئاسانتر‌و باشتر ئهوهیه ده‌سه‌اڵتی كارگێڕ ی ی ه �ه‌رێ �م‌و س�هرۆك� له‌ئاستی س �هرۆك � حكومهت لهگهڵ ئۆپۆزسیۆن كۆببنه‌وه، ی ی ت��ر ل��وت��ك�هی لیست ی��ان ب���ه‌ڕووه‌ك���ه ی ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزسیۆن ،به‌گفتوگۆو هێمن ی ئهم كێشهی ه چاره‌سه‌ربكه‌ن .بهتایبهت ی خیالفی گهوره به‌دیناكه‌م. خاڵ دهستوور :لیستی گۆڕان له‌به‌رامبه‌ر ی سیاسیو ی پرۆژه‌ی چاكساز فه‌رامۆشكردن ی فه‌رامۆشكردنی داواكانیان له‌باره‌ی ده‌ست ه ی هه‌رێمه‌وه ،كشانهوه، هه‌ڵبژاردنه‌كان ی كشانه‌وه‌ك ه تاچه‌ند ره‌وای��هو زیانه‌كان ی چین؟ ده‌بێت لۆمه‌ی كێ بكرێت له‌دۆخێك وادا؟ ی ج��هوه��هر ن��ام��ی��ق :هاوپه‌یمانیه‌ت ی گرێبه‌ستێكی سیاسییه ،بۆ چهند پرسێك ی دیاریكراوو سنوودار .ههموو الیهنهكان به‌رپرسیارن له‌پاپه‌ندبوون به‌ناوه‌رۆك‌و جێبه‌جێكردنی ،هه‌ر الیه‌ك به‌پێی گرانی‌‌و ی ب�ه‌رپ��رس��ی��اری�ه‌ت�ی .وات��� ه گرێبه‌ستێك ی نیی ه ده‌بێت به‌باش‌و به‌خراپ خێڵه‌ك الیهنهكان پێو‌هی پابه‌ندبن .ئامرازێكه بۆ گه‌یشتن به‌ئامانج ،نهك ئامانجه .ناكرێت ی به‌ڕه‌هایی ته‌ماشا بكرێت .به‌رده‌وامبوون تهنیا ئیلتیزامكردن نییه ب �ه‌ده‌ق �هوه، بهڵكو ك��ردهوه .ك��رده‌وه‌ش جیاناكرێته‌و‌ه ی سیاسیو ی دیكه له‌كه‌شوهه‌وا دیارده‌كان ئابووریو كۆمهاڵیهتی .لیستی دهسهاڵت ی ێ ده‌سه‌اڵته‌كان به‌پێی ئ��هوهی هه‌رس ی ی بهغدا ی كورد له‌ناوه‌ند هه‌رێم‌و پشك ق��ۆرخ��ك��ردووه ،ب�ه‌ق�ه‌ب��اره‌و به‌پاشخان، ی ب�����ۆ پ���اراس���ت���ن��� ئیئتیالفی فراكسیۆن ه ك��وردس��ت��ان��ی��ی�هك��ان‌و یه‌كڕیزییان له‌هه‌رێم‌و
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
گه‌نجان
میوزیك ناگاته گوێی گه‌نجان
لهگهڵ په‌یدابوونی ده‌یان تیپی تایبه‌ت به‌میوزیك ،بهاڵم ده‌نگی ژه‌نینی مۆسیقا ناگاته گوێی كچان‌و كوڕان ژینۆ عه‌لی له‌سلێمانی كچان‌و كوڕانی كوردستان به‌ینیان لهگهڵ گوێگرتن له‌میوزیكدا نییه ،به‌ده‌گمه‌ن گه‌نجێك ده‌بینرێن ب �ه‌دوای پارچه‌یه‌ك میوزیكدا بگه‌ڕێت ،ب �هاڵم ژه‌نیارانی میوزیك‌و پسپۆڕانی ده‌روون���ی هانی گه‌نجان ده‌ده‌ن ك��ات ب��ۆ گوێگرتن له‌میوزیك ته‌رخان بكه‌ن. ل����ه‌زووه‌و‌ه م��ی��وزی��ك ب�هخ��ۆراك��ی ده‌روون پێناسه‌كراوه ،بهاڵم به‌شێكی كه‌م له‌كچان‌و كوڕانی كوردستان بۆ ی ی ناخ‌و ئارامكردنه‌و‌ه به‌تاڵكردنه‌و‌ه ده‌روونیان گوێ له‌میوزیك ده‌گرن. س�هرب�هس��ت س �ه‌ب��اح 22س��اڵ، ی كات غه‌مبار ده‌رده‌كه‌وێت زۆرین ه ی تینووی پارچه‌یه‌ك وه‌ك ئ��هوه م��ی��وزی��ك ب��ێ��ت ،ب����هاڵم ئ���هو بۆ ی ناخی له‌بری میوزیك به‌تاڵكردنه‌و‌ه په‌نا بۆ گۆرانییه‌كی غه‌مبار ده‌بات. ی له‌ناخمدا ی “ئهو شت ه سه‌ربه‌ست وت ی ناكه‌مه‌وه ،پارچ ه هه‌ی ه به‌میوزیك به‌تاڵ ی شادییه، ی زۆر ی ئێم ه زۆرب ه ی واڵت میوزیك ی ج��وان ده‌ستپێده‌كات سهرهتا به‌شتێك دوات��ر ده‌بێت ب �هش��ادی ،بۆی ه تائێستا به‌تایبه‌تی گوێم له‌میوزیك نه‌گرتووه“. ی ی جیهانی‌‌و به‌پرد میوزیك به‌زمانێك ی نێوان نه‌ته‌وه‌كان داده‌نرێت، په‌یوه‌ندی ب �هش��ێ��ك ل���ه‌ن���ه‌ت���ه‌وه‌ك���ان ب �هم��ی��وزی��ك ی دنیادا ده‌ن��اس��رێ��ن �هوهو ل�هس�ه‌ران��س�هر ی خۆیان به‌میوزیك ی زۆر ناخ خه‌ڵكێك به‌تاڵده‌كه‌نه‌وه. ی ی میوزیك ی چهندان تیپ ی بوون سه‌ره‌ڕا كالسیكی‌‌و مۆدێرن له‌كوردستاندا ،بهاڵم تائێستا گوێگرتن له‌میوزیك نهبووه به‌نه‌ریت‌و به‌ده‌گمه‌ن له‌كوردستاندا گه‌نجێك به‌دیده‌كرێت به‌دوای میوزیكه‌وه بن. راژان عه‌لی ،خوێندكاری په‌یمانگای ه ی گۆرانییه‌كان ێ له‌میوزیك ده‌ڵێت “تهنیا گو ده‌گرم ،چونك ه یادگاریم له‌گه‌ڵیاندا ههیه، بهاڵم تائێستا ده‌روون��م به‌میوزیك ئارام نه‌كردووه‌ته‌وه“. ی زۆر ده‌گ��م��ه‌ن��ن ئ���هو گ �ه‌ن��ج��ان � ه ی ل �هك��وردس��ت��ان��دا وه‌ك���و ژوان حه‌مید ی فلوت خوێندكار گوێكانیان بۆ بیستن شلبكه‌ن‌و ناخیان به‌پارچه‌یه‌ك میوزیك ئارام بكهنهوه. ی خۆرهه‌اڵتییه‌‌و ی به‌میوزیك ژوان حه‌ز ی هه‌میش ه گ��وێ له‌پارچ ه میوزیكه‌كان
ی موجته‌با ی “زۆر مۆسیقا ههبووه میرزاد‌ه ده‌گرێت ،وت ی ی ك��ردووه‌ت � ه س��ه‌رم‌و ل��هڕوو كاریگه‌ری ده‌روونییه‌و‌ه وروژاندوومی”. ی لهسهر ژوان زیاتر فلووت زۆر كاریگه‌ری ده‌روونی دروستكردووهو گوێی لێده‌گرێت. ی پڕۆفیسۆر ع��وم�هر یاسین جه‌بار ی ی له‌زانكۆ ی ده‌روون��زان� ی به‌ش مامۆستا ی گه‌نجان سه‌اڵحه‌دینن پێیوای ه گوێنه‌گرتن ی دهگهڕێتهوه ی گشت له‌میوزیك به‌شێوه‌یه‌ك ی ی خێزان‌و ئ�هو ژینگهی ه بۆ پ���ه‌روه‌رد‌ه كه‌منداڵی تێدا پهروهرده ده‌بێت. عومهر یاسین ده‌ڵێت ههرچهنده یهكێك ی نه‌خۆشیی ه ده‌روونییه‌كان له‌چاره‌سه‌ركردن ی ئێمه‌دا گوێگرتن ه له‌مۆسیقا ،بهاڵم له‌واڵت ی ی “لێدان ی به‌مۆسیقا نادرێت .وت گرنگ ی راگه‌یاندن‌و ی مۆسیقا له‌كه‌ناڵه‌كان كلیپێك ی ی پارچ ه میوزیكه‌كان بهپێ رێكخستن ی ته‌مه‌ن ه جیاوازه‌كان یارمه‌تیده‌ر‌ه بۆئهوه ی میوزیكدا ئاشت گه‌نجان لهگهڵ جیهان بكرێنه‌وه“. ی میوزیك میوزیكژه‌نان باس له‌گرنگی ی ده‌زانن، ی ژیان ده‌كه‌ن‌و به‌به‌شێك له‌خۆراك ی له‌هه‌مانكاتدا ئاماژه به‌وه‌ده‌ده‌ن گه‌نجان كوردستان له‌و خۆراكه بێبه‌شن. ه�هڵ��ب�هس��ت س���ه‌اڵح م��ی��وزی��ك ژه‌ن ی وت “یهكێك ه ل �هو ب��واره ب �ه‌ده‌س��ت��وور ی ی راس��ت �ه‌وخ��ۆ پ�هی��وه‌ن��د ه�هس��ت��ی��اران� ه ی مرۆڤه‌كانه‌و‌ه هه‌ی ه موزیكه، به‌ده‌روون ی ژیان داده‌نرێت، ك ه به‌به‌شێك له‌خۆراك
چ��ون��ك� ه ی به‌بیرو هزرو رۆحه‌كان ده‌دات، ئاسوده‌ی ی ی ئێم ه له‌م خۆراك ه ی واڵت بهاڵم گه‌نجان ژیانه‌وه دوورن”. ی ی گرنگ هه‌ڵبه‌ست ،ده‌ڵێت هۆكار پێنه‌دانی گه‌نجان به‌میوزیك دهگهڕێتهوه ی ی ڕۆشنیبیری‌‌و رێكخراو ب��ۆ وه‌زاره‌ت���� ی ه��ون��ه‌رم��ه‌ن��دان‌و م��ی��دی��اك��ان‌و نهبوون كۆنسێرتێكی تایبه‌ت به‌میوزیك. ی ههیهو ی مۆسیقا زم��ان � به‌وپێی ه ی به‌تێگه‌یشتن ههیه ،هه‌ندێك پێویست ی میوزیك له‌گه‌نجان ده‌ڵێن ناتوانن له‌زمان بگه‌ن ،بۆیه گوێی لێناگرن. ش��ی�لان ق���ادر خ��وێ��ن��دك��ار تائێستا ی ی له‌مۆسیقا نه‌گرتووه ،وت ی گوێ بهتایبهت ی مۆسیقاو‌ه دوورم ،هه‌ستناكه‌م هیچ “له‌مانا مۆسیقایه‌ك كاریگه‌ری هه‌بێت له‌سه‌رم”. ی ی مۆسیقار ،به‌ده‌ستوور ڕه‌وان كۆی ی زۆر ی موزیكمان نیی ه رێژه‌یه‌ك وت “گوێگر كه‌م له‌خه‌ڵك گوێ له‌میوزیك ده‌گرن”. ی به‌وه‌دا له‌ناو هه‌ڵبه‌ست سه‌اڵح ئاماژه ی نیی ه ی رۆژگ��اردا گه‌نج كات سه‌ختییه‌كان ی بكات‌و ی میوزیك ته‌رخان بۆ گوێگرتن ی له‌ناخیدای ه به‌موزیك بتوانێت ئهو هه‌ست ه ی ی جیهان ده‌ریببڕێت .ده‌ڵێت بۆ ئاشناكردن ی میوزیك به‌گه‌نجان پێویستمان به‌پیالنێك ی داڕێ������ژراو ه �هی � ه ل��ه‌الی��ه‌ن پسپۆڕان ی پڕۆگرام ه ی ب��وار میوزیك‌و شاره‌زایان ته‌له‌فزیۆنه‌كانه‌وه دابنرێت.
13
گه‌نجانی كه‌ركوك له‌دووالوه مه‌ست‌و حه‌یرانن! نێرگز قادر له‌كه‌ركوك گه‌نجانی شاری كه‌ركوك ده‌ڵێن بێهیوابوون له‌چاوه‌ڕوانی پڕۆژه‌ی گه‌نجانه‌ی حكومهتی ه �ه‌رێ �م‌و حكومهتی ن��اوه‌ن��دی ،ئاماژه ب��هوهش��ده‌ك��ه‌ن ب �ه‌ه��ۆی دهس��ت��ی دوو حكومهتی له‌كه‌ركوك گیریانخواردووه‌‌و پڕۆژه‌یان بۆ ئه‌نجام ناده‌ن. گه‌نجانی ش��اری ك �ه‌رك��وك خۆیان به‌گه‌نجه س�ه‌رگ�ه‌ردان�هك��ان ن��اوده‌ب �ه‌ن، به‌هۆی ئهوهی نه له‌ماڵ‌و نه له‌شه‌قام‌و كۆاڵنه‌كاندا ناتوانن ژیان بگوزه‌رێنن. ئاكۆ عه‌زیز 21ساڵ ،خوێندكار ،وه‌ك خۆی ده‌ڵێت له‌ژیانی كه‌ركوك زۆر بێزاره، بهاڵم ناتوانێت شاره‌كه به‌جێبهێڵێت. ئاكۆ وتی “له‌ژیانی ئهم شاره بێتاقه‌ت بووم ،ده‌چیته‌وه ماڵ كارهبا نییه ،ده‌چیته قوتابخانه بیناو مامۆستا نییه ،لهدهرهوه شوێنێك نییه كاته‌كانی خۆمانی تێدا به‌سه‌ربه‌رین ،نازانین چی بكه‌ین؟”. ل����ه‌دوای رووخ��ان��ی رژێ��م �ی به‌عس له‌ساڵی 2003دا ،دانیشتووانی كه‌ركوك بهتایبهت گه‌نجانی شاره‌كه ،دڵخۆشبوون به‌وه‌ی گهڕاونهتهوه بۆ باوه‌شی ههرێمی كوردستان‌و هیوایه‌كی زۆریان به‌حكومه‌تی خۆماڵی هه‌بوو ،كه‌شاره‌كه‌یان بۆ ئاوه‌دان بكاتهوه ،ب�هاڵم ئێستا پڕۆژه‌یه‌ك نییه گه‌نجانی شاره‌كه دڵی پێخۆش بكه‌ن. ب�ه‌ه��ۆی زۆرب��وون��ی خ��ۆڵ‌و خاشاك لهسهر شه‌قامه‌كانی كه‌ركوك ،ده‌رفه‌تی پیاسه‌كردنی گه‌نجان ن �هم��اوه ،ئاكۆ وتی “شه‌قامه‌كانی ئهم شاره له‌جیاتی س�ه‌وزای ،بۆنی زبڵ‌و زه‌لكاویان لێدێت، ئهمه ژیانی گه‌نجی ئێمه‌یه له‌م شاره‌دا، نازانین كاتی خۆش مانای چییه‌و چۆنه؟”. ب �هره �هم خالید 25س��اڵ ،دوكانی پۆشاكی ه �هی �ه ،له‌نێو دوك��ان�هك�هی��دا سه‌رگه‌رمی دۆمینه‌بوو ،پێیوایه ئهو چۆن ی��اری به‌دۆمینه ده‌ك���ات ،لێپرسراوانی ش���اره‌ك���هش ب��ه‌ه��هم��ان ش��ێ��وه ی��اری به‌چاره‌نووسی ئه‌و‌و هاوڕێ گه‌نجه‌كانیانه‌وه ده‌كه‌ن. به‌رهه‌م وتی “به‌رپرسه‌كانی یهكێتیو پارتی ئهگهر خزمه‌تگوزاری بكه‌ن ،له‌به‌ر خاتری خۆیان‌و ماڵو منداڵیان ده‌یكه‌ن، بهاڵم كێشهی ئێمه ئهوهیه به‌رپرسانی شاری كه‌ركوك میوانن له‌م شاره ،ماڵو منداڵیان له‌هه‌ولێر‌و سلێمانی ده‌ژین ،بۆیه بهالیانهوه گرنگ نییه گه‌نجی ئهم شاره
چی به‌سه‌ردێت”. ل���هش���اره‌ك���هدا پ����ارك‌و س�ه‌ن��ت�هر ی گه‌نجان به‌پێی پێویست نین ،زۆرب�هی سه‌نته‌ره‌كانی گه‌نجان موڵكی حیزبن، بۆیه رۆژانه شوێنێك نییه رووی تێبكه‌ن. ب���هره���هم وت���ی “ئ����هو پ��ارك��ان �هی كه‌دروستده‌كرێن زۆر له‌شاره‌وه دوورن، ئه‌وانه خزمه‌تگوزاری نین ،من تا ده‌گه‌مه ئه‌وێ ،ده‌بێته نیوه‌شه‌و ئه‌ی كه‌ی بێمه‌وه، چهند كاتژمێر له‌وێ بم؟”. رزگار حاجی حهمه به‌رپرسی رێكخراوه دیموكراتییه‌كانی یهكێتی ل�هش��اری كه‌ركوك ،هاوڕایه لهگهڵ گه‌نجان به‌وه‌ی پێوستییان به‌خزمه‌تگوزاریی زۆر ههیه. رزگ��ار وتی “ئێمه زۆر ههوڵمانداوه ده‌نگی گه‌نجان بگه‌یه‌نین به‌ده‌سه‌اڵت‌و داواك��ان��ی��ان جێبه‌جێبكه‌ین ،داوام���ان له‌پارێزگای كه‌ركوك ك��ردووه تا چهند شوێنێك بۆ گه‌نجان درووستبكات”. نه‌جات ره‌ووف 21ساڵ ،خوێندكاری زان��ك��ۆ ،وت��ی “س����ه‌ره‌ڕای ب��وون �ی دوو حكومهت ،ب�هاڵم ئهم ش��اره بێ كه‌سه، هیوادارین بیرێك له‌الوانی ئهم شاره بێنازه بكهنهوه”. س��ه‌ردار محه‌مه‌د جێگری سه‌رۆكی شاروانیی كه‌ركوك ده‌ڵێت هه‌وڵدراوه بۆ دروستكردنی چهندان باخچه له‌چه‌ندان گه‌ڕه‌كی شاره‌كه ،بهاڵم ئهمه به‌س نییه بۆ گه‌نجانی شاری كه‌ركوك. س�����ه‌ردار گ��ل �هی��ی ده‌ك�����ات “ه��ی��چ رێكخراوێك به‌ئێمه‌ی نه‌وتووه شوێنمان بده‌نێ بۆ گه‌نجان تا شاره‌وانی نه‌یانداتێ، بوونی كتێخانه‌‌و سه‌نته‌ری رۆشنبیری بۆ گه‌نجانی كه‌ركوك پێویسته“.
گه‌نجان بازاڕی یارییه جه‌نگییه‌كان گه‌رمده‌كه‌ن توێژه‌رێكی ده‌روونی ده‌ڵێت ئهو گه‌نجانه تووشی فۆبیای كۆمهاڵیهتی بوون مه‌عاز فه‌رحان له‌سلێمانی
ی ك��وردس��ت��ان روو له‌یاریی ه گ�ه‌ن��ج��ان� جه‌نگییه‌كان ده‌كه‌ن‌و بازاڕی ئهو یارییانه‌یان بهشێوهیهكی ب��هرچ��او گ �ه‌رم��ك��ردووه، بهپێچهوانهوه پشت له‌به‌رنامه‌و پرۆگرام ه زانستییه‌كان ده‌كه‌ن. ی زۆر له‌گه‌نجان له‌ئێستادا به‌شێك ی خوویان به‌یاریكردنه‌و‌ه گرتووه‌‌و له‌ڕێگ ه كۆمپیوت هرو پله‌یسته‌یشنه‌كانیانه‌وه ،شه‌وو رۆژ بۆ یاریی ه جه‌نگییه‌كان ناوه‌ت ه سهر یهك. ی چ�ه‌ن��دان بهرنامهو ی بوون س���ه‌ره‌ڕا ی له‌هه‌موو بواره‌كاندا، ی زانست پرۆگرام ی خ��ۆی��ان بۆ ب��هاڵم گه‌نجان زی��ات��ر كات ی پێ‌و یاریی ه جه‌نگییه‌كان ی تۆپ یاریكردن ت��ه‌رخ��ان��ده‌ك��هنو ل �ه‌ئ��ێ��س��ت��ادا یاریی ه ی جه‌نگییه‌كان له‌بازاڕدا له‌هه‌موو جۆره‌كان ی تر، ی��اری‌‌و پرۆگرام ه كۆمپیوته‌رییه‌كان خواستی زیاتریان له‌سه‌ره. ی كارزان كامیل 20ساڵ ،به‌به‌رده‌وام ی یاریی ه جه‌نگییه‌كاندا ده‌گه‌ڕێت‌و ب �هدوا ی بهو یارییانه‌و‌ه گرتووه ،ك��ارزان خ��وو ی ی ئینته‌رنێته‌و‌ه به‌دوا كه‌هه‌میش ه له‌ڕێ ی جه‌نگیدا ده‌گه‌ڕێت، ی یاری نوێترین به‌رنام ه ی «یاریی ه جه‌نگییه‌كان زۆر خۆشن، وت هه‌میش ه ئهو یارییان ه ده‌كه‌م ،ههرچهنده ی بهو ده‌ڵێن كه‌زیانیان ههیه ،بهاڵم گوێ قسانه ناده‌م».
ی ی «راست ه بهرنامهو پرۆگرام كارزان وت زانستیی زۆر ههیه ،ب �هاڵم هه‌رگیز ئهو ی كۆمپیوته‌ره‌كه‌م شتان ه ناكڕم‌و به‌به‌رده‌وام ی جه‌نگی تێدایه». یاری ی ه�ه‌ن��دێ��ك ل�ه‌گ�ه‌ن��ج��ان ب �ه‌ب �ه‌رده‌وام � پله‌یسته‌یشن به‌كارده‌هێنن ،بهاڵم زیاتر ێ ده‌كه‌ن ،ئه‌یوب ستار 21 ی پ ی تۆپ یاری ی ی زانكۆیه‌و له‌به‌شه‌ناوخۆ ساڵ ،خوێندكار ی یاریكردنه‌‌و ت��ا ن��ی��وه‌ش�هو س �ه‌رگ �ه‌رم � ی ی پێ ی ت��ۆپ � له‌الپتۆپه‌كه‌شیدا ی��اری � ی «له‌به‌شه‌ناوخۆیی لهگهڵ دابه‌زاندووه ،وت
هاوڕێكانم‌و له‌ماڵه‌وه‌ش لهگهڵ براكانمدا ته‌نانه‌ت باوكیشم پله‌یسته‌یشن ده‌كه‌م. ێ ئهو راست ه كات ده‌گرێت ،بهاڵم ناتوانم ب یاریكردنه بژیم». ی یاریی ه جه‌نگییه‌كان ده‌ستكه‌وتن بۆ گه‌نجان ئاسانه‌و ب��ازاڕی تایبه‌ت بۆ ده‌ستكه‌وتنی ئهو یارییان ه ته‌رخانكراوه. ب��ه‌ه��ۆی پ��ێ��ش��ك�ه‌وت��ن��ی ت �هك��ن �ه‌ل��ۆژی��او ه �ه‌رزان��ب��وون��ی ن��رخ��ی كۆمپیوته‌ریش، گه‌نجان به‌ئاسانی ده‌ستیان ده‌گات ه یاریی ه جه‌نگییه‌كان.
ك���اردۆ ئه‌حمه‌د 16س��اڵ له‌یه‌كێك ی ی سیدی‌‌و پرۆگرام ی فرۆشتن له‌سه‌نته‌ره‌كان ی «یاریی ه جه‌نگییه‌كان یاریدا وه‌ستابوو ،وت ی ك ه ی ئ �هوه بره‌ویان په‌یداكردووه ،دوا ی ی پێ ،ئێستا به‌به‌رده‌وام تێربووم له‌تۆپ ی نوێترو ی ده‌كه‌م‌و رۆژان ه درایڤ ی جه‌نگ یاری پێشكه‌وتوو دێت ه بازاڕه‌وه». ی فیفا بۆ ی سه‌نته‌ر رزگار قادر خاوه‌ن ی كۆمپیوته‌ر، ی ی��اری‌‌و به‌رنام ه فرۆشتن ی وت به‌ده‌ستوور
ی له‌بازاڕدا ی جه‌نگ ی یاری «ههموو جۆره‌كان ه�ه‌ن ،كه‌گه‌نجان خوویان پێوه‌گرتووه، ی واهه‌ی ه ئالوده‌بوو‌ه بهو یارییانه‌و‌ه گه‌نج كاتێك له‌ئینته‌رنێت ده‌رده‌چێت ،تا ده‌گات ه ی ی ئێمهو پرسیار بازاڕ بیست جار دێت ه ال ئهو یارییانه ده‌كات». ی فیفا ده‌ڵێت یاریی ه ی سه‌نته‌ر خاوه‌ن جه‌نگییه‌كان به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ته‌ندروست ی زۆریان ی گه‌نجان خواستێك نین ،بهاڵم ال له‌سه‌ره ،بۆیه ده‌یانهێنن. ت��وێ��ژه‌رێ��ك��ی ده‌روون������ی پ��ێ��ی��وای� ه ی كه‌په‌نا بۆ ئهو جۆره یارییان ه ئه‌وكه‌سان ه ی ده‌كه‌ن له‌ژیاندا‌و ده‌به‌ن ،هه‌ست به‌ته‌نیای ی ی دیاریكراویان نییه ،كه‌ئامانج ئامانجێك ی دیاریكراویشیان نه‌بوو ،نازانن ئه‌وكات ه هه‌یانه ،چۆن پڕیبكه‌نه‌وه. ی وتی ی ده‌روون ئه‌میر‌ه شه‌ریف توێژه‌ر ی ی كۆمهاڵیهتی ی په‌یوه‌ندییه‌ك «نهبوون پته‌و له‌نێوان ئهو گه‌نجانه‌‌و ده‌وروبه‌ریاندا ، ی گه‌نج دروستده‌كات، ی ال دووره‌پ �ه‌رێ��ز ی تریشهوه واده‌ك��ات ئهو گه‌نج ه له‌الیه‌ك ی ی له‌تێكه‌اڵوبوون لهگهڵ كه‌سان ترس ده‌وروب���هر هه‌بێت ،ل�ه‌ده‌روون��زان��ی��دا به‌م حاڵه‌ته ده‌وترێت فۆبیای كۆمهاڵیهتی». ی ئه‌میر‌ه پێیوای ه بهو هۆیهوه گه‌نجان ی كێشهو ی رووب �ه‌ڕوب��وون �هوه ئێم ه توانا ی جه‌سته‌یی‌‌و پێشهاته‌كانیان نامێنێت ،كێش ه ی بۆ گه‌نجان دروستده‌كات‌و زیان ده‌روون به‌خوێندنیان ده‌گه‌یه‌نێت.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
12پهروهرده
ل������ه‌ه������ێ������زو پ��������ه‌ره‌س��������ه‌ن��������دن��������هوه ب�������ۆ الوازب����������������وون
14
خوێندكارانی كه‌ركوك له‌زمانی دایك هه‌ڵده‌گه‌ڕێنه‌وه به‌هۆی پشتگوێخستنی خوێندنی كوردی له‌كه‌ركوك لهالیهن حكومهتی هه‌رێمه‌وه ،سه‌دان خوێندكاری كورد ده‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ خوێندنگه عه‌ره‌بییه‌كان ئازاد زه‌نگه‌ن ه له‌كه‌ركوك خوێندن ی كورد ی لهشار ی كه‌ركوك لهبهردهم مه‌ترسیدایه‌‌و رۆژ به‌ڕۆژ له‌بچوكبوونه‌وه‌دایه، خوێندنگ ه كوردییه‌كانی كێشه ی بیناو كه‌می ی مه‌نهه‌ج ی خوێندن ی كوردیو كه‌میی مامۆستای كوردیان ههیه. ب��ه‌ه��ۆی ن��ه‌ب��وون��ی زان���ك���ۆو وه‌رن �ه‌گ��رت��ن � ی خوێندكاران ی كه‌ركوك له‌زانكۆ‌و په‌یمانگاكان ی ههرێم ،خوێندكاران ناچاربووون روو له‌خوێندنگ ه عه‌ره‌بییه‌كان بكه‌ن .به‌پێی زانیارییه‌كانی ده‌ستووریش ئه‌مساڵ ژماره‌یه‌كی زۆر كورد چوونه‌ت ه خوێندنگ ه عه‌ره‌بییه‌كان .به‌شێكیشیان دوای ته‌واوكردنی خوێندنی سه‌ره‌تایی ،له‌زمانی دایك هه‌ڵده‌گه‌رێنه‌وه‌‌و روو له‌خوێندنی عه‌ره‌ب ی ده‌كه‌ن. خوێندكاران 3كاتژمێر وان ه ده‌خوێنن له2003وه دوا ی گهڕانهوه ی ده‌سه‌اڵتی كوردی بۆ شار ی كه‌ركوك خوێندن ی كورد ی له‌و شاره‌دا كرایه‌وه ،بهاڵم به‌هۆ ی پشتگوێخستن ی هه‌ردوو حیزب‌و بێباك ی حكومهت ی ههرێم نهتوانراوه خوێندن ی كوردی په‌ره ی پێبدرێت. مامۆستایان‌و لێپرسراوان ی پهروهرده ی كه‌ركوك ئاماژه به‌وه‌ده‌كه‌ن ك ه له‌ئێستادا كه‌م ی بیناو نهبوون ی مه‌نهه‌ج ی خوێندن گرفت ی سه‌ره‌كین ل��ه‌ب��ه‌رده‌م خوێندن ی ك��وردی��دا ،به‌جۆرێك به‌هۆی كه‌می بیناو‌ه له‌قوتابخانه‌كاندا س ێ ده‌وام ده‌كرێت ،مامۆستایان ده‌ڵێن سیستم ی پ���ه‌روه‌رد‌ه به‌وشێوه‌ی ه جێبه‌ج ێ نابێت ك ه له‌كه‌ركوكدا ده‌گوزه‌رێت. س��ه‌ب��اح م �ه‌ح��م��ود زه‌ن��گ �ه‌ن �ه ب��هڕێ��وهب��هر ی قوتابخانه ی نهغهده ی سه‌ره‌تای ی كه‌زیاتر له200 قوتابی سه‌ره‌تای ی تێدایه ،وت ی «سیستم ی ده‌وام ی ئێم ه زۆر نه‌گونجاوو ناپه‌روه‌رده‌ییه، چونك ه ئێم ه به‌یانیان كاتژمێر 7:30خوله‌ك تاكاتژمێر 10:30خوله‌ك ده‌وامده‌كه‌ین ،واتا تهنیا س ێ كاتژمێر وان ه به‌قوتابیان ده‌ڵێینه‌وه». ئ���هو وت��� ی «ن��ات��وان��ی��ن ت����ه‌واو ی ئامانج ه په‌روه‌رده‌ییه‌كان له‌س ێ كاتژمێردا بپێكین، هۆكاره‌كه‌ش ی نهبوون ی بینای ی قوتابخانه‌یه ،بۆی ه
پهروهرده ناچاربووه یهك بینای خوێندن س ێ ده‌وام ی تیادابكرێت». پۆله‌كان قه‌ره‌باڵغن یهك پۆلی خوێندنی كوردی له‌قوتابخانه‌كاندا به‌ناچاری نزیكه ی 30بۆ 40قوتاب ی تێدایه، له‌كاتێكدا خوێندنگ ه عهرهبیو توركمانییه‌كان بهو شێوه‌یه قه‌ره‌باڵغ نین. قوتابیان ی كه‌ركوك نیگه‌رانن له‌كه‌موكوڕییه‌كان ی خوێندن ی كوردیو داواك��ارن حكومهت ی ههرێم به‌جد ی كار بۆ باشتركردن ی بكات. سمبول ئازاد له‌قوتابخانه ی نهغهده ده‌خوێنێت وت ی «زۆربه ی قوتابخانه‌كان ی كه‌ركوك كۆنن، قوتاب ی تووش ی بێزار ی ده‌بێت ،له‌هه‌ندێك قوتابخانه‌ش مامۆستا زۆر كه‌مه». ئهو قوتابیی ه وت ی «هیوادارین هه‌رچ ی زووتره، حكومهت ی ههرێم بایه‌خ ی جد ی به‌خوێندن ی كورد ی بدات له‌كه‌ركوك ناوچ ه دابڕاوه‌كان». حكومهتی ههرێم به‌هۆكاری بچووكبوونه‌وه ی خوێندنی كوردی ده‌زانرێت له‌هه‌فته‌كانی رابردوودا به‌رهه‌م ساڵح سه‌رۆكی حكومهت لهگهڵ بهڕێوهبهری به‌شی كوردی س �ه‌رج �هم ن��اوچ� ه جێناكۆكه‌كان ك��ۆب��ووه‌و‌ه كه‌نزیكه ی 8ب�هڕێ��وهب�هرب��وون به‌مه‌به‌ستی چاره‌سه‌ركردنی گرفتی خوێندنی كوردی له‌ناوچ ه جێناكۆكه‌كان ،بهاڵم به‌وته ی به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان كۆبوونه‌وه‌ك ه دڵخۆشكه‌ر نهبووه. مامۆستا شێرزاد ره‌شید كاك ه به‌ڕێوه‌به‌ر ی به‌ش ی خوێندن ی كورد ی له‌په‌روه‌رده ی كه‌ركوك ده‌ڵێت ههموو كه‌مووكوڕییه‌كان ی خوێندن ی كورد ی له‌ئه‌ستۆ ی حكومهت ی هه‌رێم‌و وه‌زاره‌ت ی پهروهرده ی هه‌رێمدایه. ئهو وت ی «ب�ه‌ده‌ی��ان جار ئێم ه نووسراومان ئاراسته ی حكومهت ی ههرێم كردووهو سه‌ردان ی مه‌یدانیمان ئه‌نجامداو‌ه ههموو به‌رپرسان ی په‌یوه‌ندار له‌هه‌رێم ل�هو كێشان ه ئ��اگ��ادارن، كه‌خوێندن ی كورد ی له‌كه‌ركوك بهدهستیانهوه ده‌ناڵێنێت». لهشار ی كه‌ركوك به‌سیستم ی پهروهرده ی بهغدا كارناكرێت ،بۆی ه به‌غداش به‌پێی پێویست یارمه‌تی خوێندنی ك��وردی ن��ادات ،ئاماده‌ش نیی ه یهك كتێب خوێندنی كوردی چاپبكات،
خوێندكارانی پارچه‌كانی تر له‌هه‌ولێر گرفتیان ههیه سااڵن ه 500كوردی سوریاو ئێران‌و توركیا بۆ خوێندن دێن ه زانكۆی سه‌اڵحه‌دین
عه‌ل ی بانیشار ی له‌هه‌ولێر ئهو خوێندكارانه ی سااڵن ه له‌باكورو رۆژهه‌اڵت‌و رۆژئاوا ی كوردستانهوه ،بهمهبهست ی خوێندن دێن ه زانكۆ ی سه‌اڵحه‌دین تووش ی چهندان گرفت بوونه‌ته‌وه ،كه‌خۆ ی له‌زمان ی قسه‌كردن‌و نووسین‌و خوێندنه‌وه‌دا ده‌بینێته‌وه. سه‌رۆكایه‌تی ی زانكۆ ی سه‌اڵحه‌دین رایده‌گه‌یه‌نێت له‌به‌رنامه‌یاندای ه چاره‌سه‌ر ی پێویست بۆ ئهو كێشان ه بدۆزرێته‌وه .ك ه رووبه‌ڕووی خوێندكارانی كوردی و سوریاو ئێران‌و توركیا بوونه‌ته‌وه. خوێندكار‌ه كورده‌كان ی س ێ پارچه‌كه ی تر ی كوردستان نیگه‌ران ل��هوه ی وه‌ك پێویست لهالیهن زانكۆ ی سه‌اڵحه‌دینه‌و‌ه كارئاسانیان بۆ نه‌كراوه‌و رۆژان�هش لهالیهن مامۆستایان ی ئهو زانكۆیه‌و‌ه رووبه‌ڕوو ی گرفت ده‌بنه‌وه ،پێیانوای ه جیاوازی له‌نێوان خوێندكاران ی كوردستان ی باشورو هه‌رسێ پارچه‌كه ی تر ی كوردستاندا ده‌كرێت. بهپێ ی ئامارێكی زانكۆ ی سه‌اڵحه‌دین سااڵن ه زیاتر له 500خوێندكار ،له‌هه‌رسێ پارچه‌كه ی ك��وردس��ت��ان �هوه بهمهبهست ی ت �ه‌واوك��ردن � ی خوێندن دێن ه ههولێر ،كه‌زۆرینه‌یان به‌هۆكاری سیاسییه‌و‌ه واڵتیان به‌جێهێشتووه. پ�ه‌روی��ن عه‌ل ی یهكێك ه ل �هو خوێندكارانه ی له‌كوردستان ی ئێرانهوه هاتووه‌ت ه زانكۆ ی س��ه‌اڵح��ه‌دی��ن ،پێیوای ه تائێستا زان��ك��ۆ ی س �ه‌اڵح �ه‌دی��ن وه‌ك پێویست س �ه‌رك �ه‌وت��وو نهبووه له‌یارمه‌تیدان ی خوێندكاران ی دهرهوه ی كوردستان ی باشوور. په‌روین ،وت ی «ئێم ه پێشتر زمان ی نووسین‌و
قسه‌كردنیشمان به‌فارس ی ب��ووه ،له‌كورد ی ت��ێ��ن��اگ �هی��ن ،ل��ه‌ئ��ێ��ران ده‌ب��ێ��ت ب �ه‌ف��ارس � ی وه‌اڵمبده‌یته‌وه‌و به‌فارسیش بنووسیت ،بهاڵم لێره مامۆستاكان گوێمان لێناگرن‌و بڕوامان پێناكه‌ن» . م��وراد فه‌رهاد قوتاب ی كوردستان ی توركیا، به‌باشیزانی بۆ چاره‌سه‌ركردن ی ئهو گرفت ه ده‌ب��ێ��ت پێش ساڵێك ل�هخ��وێ��ن��دن ،خول ی فێركردن ی نووسین‌و زم��ان بۆ خوێندكاران بكرێتهوه ،بۆ ئهوه ی كه‌چوو‌ه زانكۆ بتوانێت له‌كورد ی تێبگات‌و بنووسێت. یهكێك له‌و كێشانه ی ساڵی پار رووب �ه‌ڕووی خوێندكارانی توركیا بووه‌وه ،ساڵ ی پار به‌هۆ ی وه‌اڵمدانه‌وه ی 7خوێندكار ی به‌ش ی راگه‌یاندن به‌التین ی مامۆستا له‌وانه‌كه‌دا سفر ی پێدابوون. موراد وت ی «سه‌رۆكایه‌تی ی زانكۆمان لێ ئاگادار ك��ردهوه ،ب�هاڵم بێ وه‌اڵم ده‌رچ���وو» .ئه‌وان ترسیان هه‌ی ه ئه‌مساڵیش ههمان سیناریۆ دووبار‌ه بێتهوه. حسێن غ�ه‌ف��ور خوێندكارێك ی كوردستان ی سوریایه ،ده‌ڵێت گرفته‌كان زۆرن‌و پێویست ه رێگه‌چاره‌یان بۆ بدۆزینه‌وه. د.ئه‌حمه‌د دزه‌ی ی سه‌رۆك ی زانكۆ ی سه‌اڵحه‌دین دان��ب �ه‌وه‌دا ده‌نێت كه‌یه‌كێك ل�هو كێشانه ی ڕووبه‌ڕوویان بووه‌ته‌وه ،كێشه ی خوێندكارانی پارچه‌كانی تره. سه‌رۆك ی زانكۆ ی سه‌اڵحه‌دین به‌ده‌ستوور ی وت «ئهو كێشهی ه تهنیا بهوه چاره‌سه‌رده‌بێت م���اوه ی ساڵێك خ��ول � ی ف��ێ��رب��وون ب��ۆ ئهو خوێندكاران ه بكرێته‌وه‌و پاشان بچن ه زانكۆ، بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش له‌ساڵ ی داهاتوودا هه‌وڵ ی جێبه‌جێكردن ی ئهو به‌رنامه‌ی ه ده‌درێت».
حكومهتی ههرێمیش گوێی لێ خه‌واندووه. خوێندكار‌ه كورده‌كان روو له‌خوێندنگه ی عه‌ره‌بی ده‌كه‌ن هێمن كاكه‌مین دوای ئهوه ی ماڵیان دهگهڕێتهوه كه‌ركوك‌و درێژ‌ه به‌خوێندن ده‌دات ،له‌كه‌ركوك س��ێ س���اڵ ل �هخ��وێ��ن��دن ب �ه‌زم��ان��ی ك���وردی به‌رده‌وامده‌بێت ،ب�هاڵم دوات��ر واز له‌خوێندن ب�ه‌زم��ان��ی ك���وردی ده‌هێنێت‌و روو ده‌ك��ات� ه خوێندنگه‌یه‌كی عه‌ره‌بی. هێمن ماڵیان له‌ئاوار‌ه گه‌ڕاوه‌كانی گه‌ڕه‌كی فه‌له‌قه ،وت ی «سێ ساڵی خوێندنم له‌كه‌ركوك سێ قوتابخانه‌م كرد ،چونك ه بیناو مامۆستا ن �ه‌ب��وو ،دواج��اری��ش ب��ۆئ��هوه ی ب �ه‌رده‌وام��ب��م له‌خوێندن به‌هۆی قه‌ره‌باڵغی خوێندنگه‌كه ی خۆمه‌و‌ه جێگه‌م نه‌بووه‌وه ،ده‌بوو بچومایه‌ت ه خوێندنگه‌یه‌كی دوورتر له‌ماڵی خۆمان ،بهاڵم من رێگه‌یه‌كی ترم هه‌ڵبژارد چووم ه خوێندگه‌یه‌ك ك ه به‌زمانی عه‌ره‌بی ده‌خوێنن ،بۆئهوه كێشه ی ترم بۆ دروستنه‌بێت». كێشه ی خوێندنگ ه كوردییه‌كان كێشهی هه‌زاران خوێندكاری وه‌ك��و هێمن ه كه‌ناچاربوون واز له‌خوێندنی كوردی بهێنن.
له‌هه‌ندێك خوێندنگه ی كوردیدا مامۆستای توركمان هه‌ی ه وانه ی كوردی ده‌ڵێته‌وه. وه‌رنه‌گرتن ی ده‌رچ��ووان�� ی پۆل ی شهشهم ی ئاماده‌یی له‌زانكۆكان ی هه‌رێمدا‌و نهبوون ی زان��ك��ۆی�هك ل �هش��ار ی ك �ه‌رك��وك یهكێك ه له‌و گرفتانه ی كه‌خوێندن ی ك��ورد ی ل�هو ش��اره‌دا به‌ده‌ستیه‌و‌ه ده‌ناڵێنێت ،بهو هۆیهوه زۆربه ی خێزان ه ك��ورده‌ك��ان منداڵه‌كانیان ده‌خه‌ن ه خ��وێ��ن��دن� ی ع��ه‌ره‌ب�� ی ب���ۆئ���هوه ی به‌ئاسانی له‌زانكۆكانی عێراق وه‌ربگیرێن. مامۆستا س �ه‌ب��اح م�ه‌ح��م��ود ب �هڕێ��وهب �هر ی قوتابخانه ی ن��ه‌غ��ه‌ده ی س �ه‌ره‌ت��ای �ی ،وت ی «هه‌ندێك له‌دایك‌و باوك ی قوتابیانمان هه‌ن كه‌منداڵه‌كانیان قۆناغ ی سه‌ره‌تای ی ته‌واوده‌كات، دواتر روو له‌قوتابخان ه عه‌ره‌بییه‌كان ده‌كه‌ن، به‌بیانوو ی ئهوه ی پاش ته‌واوكردن ی ئاماده‌ی ی منداڵه‌كانیان له‌زانكۆكان ی هه‌رێمدا وه‌رناگیرێن‌و كه‌ركوكیش زانكۆ ی تێدانییه». زه‌نگه‌ن ه پێیوای ه وه‌ك چاره‌سه‌ركردن ی سه‌ره‌تای ی پێویست ه حكومهت ی هه‌رێم‌و زانكۆ كوردییه‌كان ده‌رگا ی زانكۆكان ی ههولێرو سلێمانی‌‌و دهۆك بۆ قوتابیان ی كورد ی له‌كه‌ركوك وااڵ بكات.
خوێندنی كوردی چاره‌سه‌ری ده‌وێت ب��ڕی��اره رۆژی 2011-11-10كۆنفراسێك ی په‌روه‌رده‌ی ی گهوره لهشار ی ههولێر ببه‌سترێت، به‌ڕێوه‌به‌ر ی خوێندن ی كورد ی له‌كه‌ركوك ده‌ڵێت وه‌ك خوێندن ی كورد ی ههموو ئاماده‌كارییه‌كیان كردووهو بۆ ئهوه ی ته‌واو ی كه‌موكوڕییه‌كان له‌و كۆنفرانسه‌دا بخه‌نه‌ڕوو. ش��ێ��رزاد ره‌ش��ی��د ،ب��هڕێ��وهب��هری خوێندنی ك��وردی له‌كه‌ركوك وت� ی به‌رپرسان ی ههرێم رایانگه‌یاندوو‌ه ئهو كۆنفراس ه یه‌كالكه‌ره‌و‌ه ده‌بێت بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانی خوێندنی كوردی له‌ناوچ ه جێناكۆكه‌كان. په‌روین محه‌مه‌د سه‌رۆك ی لیژنه ی پ�ه‌روه‌رده‌‌و خ��وێ��ن��دن� ی ب���ااڵ ل�ه‌ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن� ی پ��ارێ��زگ��ا ی كه‌ركوك به‌ده‌ستوور ی راگهیاند كه‌سه‌ره‌ڕا ی كه‌موكورتییه‌كان ،ب �هاڵم خوێندن ی ك��ورد ی له‌به‌ره‌وپێشچووندایه. به‌ڕای په‌روین دروستكردنی 400قوتابخانه ی كورد ی له‌سنووری پارێزگاكه‌یان ،شایه‌تی ئهوه ده‌ده‌ن خوێندنی ك��وردی به‌ره‌وپێش چووه. بهاڵم وت ی «كێشه ی بینامان ههیه ،چونك ه قوتابخان ه هه‌ی ه له‌ناو خێمه‌دا وان ه ده‌خوێنن، بینا ی خوێندمان پێویسته ،ب��هاڵم لهگهڵ ئه‌وه‌شدا خوێندن ی ك��ورد ی به‌ره‌وپێشچوون ی باش ی بهخۆوه بینیوه». پ�ه‌روی��ن وت��ی «یهكێك ه له‌كێشه‌كان ی ئێم ه وه‌رنه‌گرتن ی ده‌رچ��ووان�� ی پۆل ی شهشهم ی ئاماده‌یی ه له‌زانكۆكان ی ههرێم ،ههوڵمانداوه بۆ كردنه‌وه ی زانكۆیه‌ك له‌كه‌ركوك ماده‌م خوێندن ی ك���ورد ی ك��راوه‌ت��هوه ،پێویست ه زانكۆیه‌ك ی كوردیش بكرێتهوه بۆئهوه ی خوێندكارانمان نه‌چن ه خوێندنگا عه‌ره‌بییه‌كان». ئهو بهڕێوهبهره ئاماژه ی ب �ه‌وه‌دا ك ه به‌هۆ ی ئ���هوه ی گ��ۆڕان��ك��ار ی له‌مه‌نهه‌ج ی خوێندندا پێویست بوو خول ی تایبه‌ت بۆ مامۆستایان ی سنوور ی ناوچه‌دابڕاوه‌كان بكاتهوه بهتایبهت مامۆستایان ی شار ی كه‌ركوك ،چونك ه هه‌ندێك مامۆستا له‌وتنه‌وه ی وانه‌كاندا الوازن. زه‌نگه‌ن ه وت ی «زیاتر له‌مانگێك ده‌بێت ده‌ست به‌خوێندن ك��راوه ،بهاڵم تائێستا به‌ته‌واوه‌ت ی مه‌نهه‌ج ی خوێندن نه‌هاتووه».
مامۆستایان‌و سه‌رپه‌رشتیاران بڕیاره‌كانی په‌روه‌رده‌ی شاره‌زوور جێبه‌جێناكه‌ن كامه‌ران كه‌ریم له‌شاره‌زوور ب�هپ��ێ�ی ئ���هو ب �هڵ��گ��ان �هی دهس��ت دهس��ت��وور ك��ه‌وت��وون ،له‌سنووری ب �هڕێ��وهب �هرای �ه‌ت��ی �ی پ����ه‌روه‌رده‌ی ش���اره‌زوور ،فه‌رمانی گواستنه‌وه ب��ۆ چ �ه‌ن��دان مامۆستا ده‌رچ���ووه له‌قوتابخانه‌یه‌كه‌وه بۆ قوتابخانه‌یه‌كی تر ،بهاڵم دوای تێپه‌ڕبوونی چهند مانگێك بهسهر بڕیاره‌كاندا تائێستا ئهو مامۆستایانه له‌قوتابخانه‌كانی خ��ۆی��ان م��اون �ه‌ت �هوهو بڕیاره‌كه‌ش جێبه‌جێنه‌كراوه. به‌پێی نووسراوه‌كان كه‌ژماره‌یان شهش ن��ووس��راوه ،گواستنه‌وه‌كان ك��ه‌ژم��اره‌ی��ان ش��هش ن��ووس��راوه، به‌پێشنیازی س�ه‌رپ�ه‌رش��ت��ی��اران‌و به‌ڕه‌زامه‌ندی په‌روه‌رده‌ی شاره‌زوور بۆ 12مامۆستا ده‌رچ��ووهو ده‌بێت گواستنه‌وه‌كان له‌ماوه‌ی سێ رۆژ بۆ هه‌فته‌یه‌ك زیاتر نه‌خایه‌نێت، ب���هاڵم دوای تێپه‌ڕبوونی چهند مانگێك ،هێشتا بڕیاره‌كان لهالیهن مامۆستایانه‌وه جێبه‌جێنه‌كراون. سه‌باح جه‌عفه‌ر ،سه‌رپه‌رشتیاری یه‌كه‌می بنه‌ڕه‌تی ل��هپ��ه‌روه‌رده‌ی شاره‌زوور ،به‌ده‌ستووری وت «ئێمه هه‌ستاین به‌ڕێكخستنی میالكات بۆ نمونه له‌شوێنێك دوو مامۆستای وانه‌یه‌كمان هه‌بووبێت ،دانه‌یه‌كیمان گواستووه‌ته‌وه بۆ قوتابخانه‌یه‌كی تر كه‌ئه‌و پسپۆڕییه‌یی پێویست بووه، بهاڵم ژماره‌یه‌كیان نه‌چوون ،ئه‌وانه‌ی كه‌نه‌چوون بڕیاری هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی بۆ ده‌رده‌كه‌ین». مه‌حمود حهمه ئه‌مین بهڕێوهبهری په‌روه‌رده‌یی شاره‌زوور به‌وه‌كاله‌ت‌و سه‌رپه‌رشتیاریی یه‌كه‌می ئاماده‌یی ل��هپ��ه‌روه‌رده‌ی��ی ش����اره‌زوور وتی «مامۆستا ئ�ه‌گ�هر به‌شه وان��هی كه‌مبێت ده‌ینێرین بۆ قوتابخانه‌یه‌ك بۆئه‌وه‌ی به‌شه وانه‌كه‌ی ته‌واوبێت، ئهگهر نه‌چووبێت پێده‌چێت گرفتێكی هه‌بێت ،بهاڵم هه‌رده‌بێت بچێت».
ئهو مامۆستایانه‌ی كه بڕیاره‌كه‌یان ب��ۆ ده‌رچ����وو ه له‌قوتابخانه‌كه ی پێشوویاندا وانه ده‌ڵێنه‌وه‌‌و موچه له‌قوتابخانه نوێیه‌كه‌یان وه‌رده‌گرن، بهاڵم ده‌وام له‌قوتابخانه‌كه‌ی خۆیان ده‌كه‌ن. بهڕێوهبهری په‌روه‌رده‌ی شاره‌زوور، وت��ی «ل���هو رۆژه‌وه‌ی فه‌رمانی بۆ ده‌رچ���ووه ،ئ �هو مامۆستایانه له‌قوتابخانه نوێیه‌كه‌یاندا ده‌ست به‌كارنه‌بوون به‌نه‌هاتوو واته (غیاب) بۆیان حسابده‌كرێت». عومه‌رفتاح یهكێكه له‌و مامۆستایانه‌ی كه‌گواستراوه‌ته‌و ه بۆ قوتابخانه‌یه‌كی تر ،ئاماده‌نییه بچێت. ع�����وم�����هر وت����ی «سه‌رپه‌رشتیار ی یه‌كه‌می ناوه‌ندی هاته‌المان پێیوتین ب��ۆ ت �ه‌واوك��ردن �ی ب����هش����ه وان�����ه ده‌ب��ێ��ت بچین ه قوتابخانه‌ی تر، من كێشه‌م نییه له‌هه‌ر كو ێیه‌ك وان�ه‌ب��ڵ��ێ��م�هوه، ب���������هاڵم م��ن 19ب������هش������ه وان�����هم ه�هی�ه مامۆستا ههیه له‌قوتابحانه‌ی ت����ره ب �هش �ه وان �هی كه‌مه، هه‌قه ئه‌وانه ب��ن��ێ��رێ��ن بۆ ته‌واوكردنی به‌شه‌وانه». دهس���ت���وور ز ا نیو یه‌تی ه��ه‌ن��دێ��ك ل������������هو
م���ام���ۆس���ت���ای���ان���ه ل����ه‌الی����ه‌ن سه‌رپه‌رشتیاره‌كانه‌وه ئاسانكارییان بۆ ده‌كرێت ،چونكه تائاماده‌كردنی ئهم راپۆرته نه‌بڕیاری هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه ده‌رچ����ووه ب��ۆ ئ��هو مامۆستایانه نه‌بڕیاری غیابی ئهو مامۆستایانه ده‌رچووه ،كه‌په‌یوه‌ندییان نهكردووه به‌قوتابخانه‌كانیانه‌وه.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
عێراقی
15
هیچ مێزێك ی گفتوگۆ عێراقییه‌كان كۆناكاته‌وه ی حكومهتی عێراق دوا ده‌خات خه‌ونی دهسهاڵت ،پێكهێنان دهستوور گفتوگۆی الیهنه سیاسییهكان به‌مه‌به‌ستی پێكهاتنی حكومهتی نوێی عێراق ب�ه‌رده‌وام�هو تائێستاش هیچ ئه‌نجامێكی شیاو‌و یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی لێنه‌كه‌وتووه‌ته‌وه .هاوكات لێكترازان‌و ئینشقاق له‌ناو ئیئتیالفه سیاسییهكان ده‌ستیپێكردووه. ره‌وتی ده‌ستپێشخه‌ری‌و پێشنیازه په‌یتاپه‌یتاكان درێژه‌ی ههیهو هیچ كام له‌و ده‌ستپێشخه‌ریانه‌ش نهیتوانیوه كۆك‌و ناكۆك لهسهر پرسه‌كه رێكبخات، توندوتیژییه‌كانیش به‌ڕاده‌یه‌كی به‌رچاو په‌ره‌یسه‌ندووه‌‌و گروپه توندڕه‌وه‌كان به‌مه‌به‌ستی كۆنتڕۆڵكردن‌و پڕكردنه‌وه‌ی بۆشایی سیاسیی عێراق قۆناغێكی نوێی توندوتیژییان ده‌ستپێكردووه. به‌رده‌وامبوونی دواكه‌وتنی پێكهاتنی ح��ك��وم�ه‌ت م �ه‌ت��رس��ی��داره‌‌و خهڵكی عێراق له‌شۆك‌و بێهیوایه‌كی گه‌وره‌دا به‌سه‌رده‌به‌ن. بنبه‌ستی سیاسیی به‌رده‌وامه ع��ێ��راق ری���ك���ۆردی دواك �ه‌وت��ن��ی پێكهاتنی حكومهتی ش��ك��ان��دووه‌‌و ل����ه7ی ئ������ازاره‌وه ه��ه‌وڵ��هك��ان بۆ پێكهێنانی حكومهت هیچ ئه‌نجامێكی لێنه‌كه‌وتووه‌ته‌وه .ههرچهنده گفتوگۆی نێوان الیهنه سیاسییه براوه‌كانی عێراق هێمایه‌كی پۆزه‌تیڤ بۆ رزگاربوون له‌قه‌یرانی بنبه‌ستی سیاسیی عێراقه، ب���هاڵم هێشتا پ��رۆس �هو سیسته‌می سیاسیی عێراق لهگهڵ قه‌یرانی جیددا بهرهو رووه‌‌و خهڵكی عێراق له‌شۆك‌و بێهیواییه‌كی گه‌وره‌دا به‌سه‌رده‌به‌ن. له‌دوای كاندیدكردنی نوری مالیكی ل��ه‌الی��ه‌ن ئیئتیالفی هاوپه‌یمانیی نیشتمانی شیعه‌كان ،زۆربه‌ی چاودێرانی سیاسیی هێمایان بۆ ئه‌وه‌ده‌كرد كه ره‌وتی پێكهێنانی حكومهت له‌كۆتایی نزیكبووه‌ته‌وه‌‌و ته‌نانه‌ت رۆژی��ان بۆ ئ �هو مهبهسته ده‌ستنیشانده‌كرد. ك���ش���ان���هوهی ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ی ب���ااڵی ئیسالمی له‌پشتیوانیكردنی مالیكی، ه��ه‌ڕه‌ش��هك��ان��ی ع��ێ��راق��ی��ی�ه ل �هم �هڕ بایكۆتكردنی حكومهتی نوێ‌و هه‌روه‌ها ئاشكرانه‌بوونی هه‌ڵوێستی یه‌كجاره‌كی ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكان پرسه‌كه‌ی ئاڵۆزتركرد‌و هاتنه‌ئارای چهندان پێشنیازیش نه‌یتوانی خێرایی به‌پرۆسه‌كه ببه‌خشێت ،ته‌نانه‌ت چه‌شنێك ئ��ی��ن��ش��ق��اق‌و داب��ڕان��ی��ش له‌ریزه‌كاندا به‌دیكرا. ف��راك��س��ی��ۆن��ی گ����ۆڕان له‌لیستی ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكان كشایه‌وه ،حیزبی فه‌زیله كه پێشووتر ئاماده‌نه‌بوو پشتگیری مالیكی بكات، بۆ جارێكی تر چ��ووه پاڵ مالیكی، رێكه‌وتنی نێوان عێراقییه‌‌و ئه‌نجومه‌نی ب���ااڵ ل��هس��هر ك��ان��دی��دك��ردن��ی ع��ادل عه‌بدولمه‌هدی فه‌شه‌لی هێنا‌و زۆر بابه‌تی دیكه له‌ڕۆژانی رابردوو‌و له‌دوای
كاندیدكردنی مالیكی هاته‌ئاراوه. ب��ۆ خێرایی به‌خشین ب�ه‌ڕه‌وت��ی پێكهێنانی ح��ك��وم�هتو ك��ردن �هوهی ده‌القه‌یه‌كی نوێ هه‌فته‌یه‌ك له‌مه‌وپێش دادگ����ای ف��ی��دراڵ��ی ع��ێ��راق ب��ڕی��اری هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی دانیشتنه كراوه‌كانی په‌رله‌مانی په‌سه‌ندكرد‌و داوای��ك��رد كۆبوونه‌وه‌كانی په‌رله‌مان تا دوو هه‌فته‌ی داهاتوو ده‌ستپێبكاته‌وه. ه��اوپ��هی��م��ان��ی��ی ن��ی��ش��ت��م��ان��ی وه‌ك گ��ه‌وره‌ت��ری��ن ك��وت��ل �هی دوای هه‌ڵبژاردنه‌كان پێشوازی له‌و بڕیاره ك��رد‌و ته‌نانه‌ت داوای له‌فراكسیۆنه سیاسییه‌كانی عێراق كرد كاندیدی خ��ۆی��ان ب��ۆ پۆستی سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مان ده‌سنیشانبكه‌ن. لهالیهكی تره‌وه عێراقییه ركابه‌ری سه‌ره‌كیی هاوپه‌یمانیی شیعه‌كان ئهو ب��ڕی��اره‌ی دادگ���ای فیدراڵی عێراقی به‌هه‌ند وه‌رن��ه‌گ��رت‌و رایگه‌یاند كه ك���ۆب���وون���هوهی پ��ه‌رل��هم��ان ل�هس�هر پێكهێنانی ح��ك��وم�ه‌ت س�ه‌رك�ه‌وت��ن به‌ده‌ستناهێنێت .ههرچهنده تائێستاش رۆژی كۆبوونهوهی نوێنه‌رانی په‌رله‌مان دیارینه‌كراوه. له14ی حوزه‌یراندا په‌رله‌مانی نوێی عێراق یهكهم دانیشتنی خۆی به‌ست‌و دوات��ر بڕیاری به‌كرانه‌وه‌هێشتنه‌وه‌ی دانیشتنه‌كان تا رێكه‌وتنی الیهنه سیاسییهكان ل �هس �هر پێكهێنانی حكومهتی نوێ په‌سه‌ندكرد. له‌دوایین گۆڕانكارییه‌كاندا نوری مالیكی س�هرۆك��ی لیستی ده‌وڵه‌تی ی��اس��ا ئ��ێ��واره‌ی رۆژی دووش�هم��م�ه له‌كۆبوونه‌وه‌یه‌ك لهگهڵ حیزبی فه‌زیله رایگه‌یاند كه تا 4رۆژی تر حكومهتی نوێی عێراق پێكدێت‌و له‌الیه‌كیتریشه‌وه ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییهكان رای��گ�هی��ان��دووه تا هه‌فته‌ی داهاتوو ب��ڕی��ارده‌ده‌ن لهگهڵ كێ هاوپه‌یمانی ده‌به‌ستن. ه���هرچ���ه‌ن���ده ه���هم���وو الی��ه‌ن��ه سیاسییه‌كانی عێراق باس له‌پێكهێنانی حكومه‌تێكی هاوبه‌شی نیشتمانی ده‌كه‌ن ،بهاڵم ملمالنێ لهسهر پۆسته گرنگه‌كانی وه‌ك پۆستی س �هرۆك وه‌زی���ران‌و كۆمه‌ڵێك فاكته‌ری دیكه نهیتوانیوه الیهنهكان لهسهر رێكه‌وتنی یه‌كجاره‌كی‌و پێكهێنانی حكومهتی هاوبه‌شی نیشتمانی ساغبكاته‌وه. پێشنیازه یهك له‌دوای یه‌كه‌كان نهیتوانیوه كۆك‌و ناكۆك كۆبكاته‌وه له‌یه‌كه‌م رۆژه‌كانی ده‌ستپێكردنی هه‌وڵه‌كان بۆ پێكهێنانی حكومهت، ب �ه‌رده‌وام بهرنامهو پالن له‌ئاراسته‌ی ش��ێ��وازی رێ��ك �ه‌وت �ن‌و دابه‌شكردنی پ��ۆس��ت�هك��ان پ��ێ��ش��ن��ی��ازك��راوه .جیا له‌پالنه شاراوه‌كانی واڵتانی درواسێی عێراق‌و هه‌وڵدان بۆ جێبه‌جێكردنی ئهو پالنانه لهالیهن الیهنه سیاسییه الیه‌نگره‌كانیان ،چهندان پێشنیازی
ك��راوهو ئاشكرا پێشكه‌شكراون ،كه گرنگترینیان پێشنیازه‌كانی حكومهتی ئه‌مریكا ،سه‌رۆكی ههرێمی كوردستان‌و سهرئهنجام شای سعودییه بووه. ئ �هوهی بۆ ئه‌مریكا دهگهڕێتهوه بریتییه له‌پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندییه ب��ااڵك��ان��ی ئ���هو واڵت����ه ل��هع��ێ��راق‌و په‌له‌كردن له‌پێكهێنانی حكومهتی نوێ .حكومهتی ئه‌مریكا به‌درێژایی 8مانگی رابردوو به‌رده‌وام چاودێریی وردی رووداوه‌ك��ان��ی ناوخۆی عێراقی كردووهو هاوكات به‌ئاشكرا پشتیوانی له‌هیچ ك��ه‌س‌و الیه‌نێكی سیاسیی دیاریكراوی نهكردووه ،ههرچهنده باس له‌وه‌ده‌كرێت كه پشتیگری مالیكی بۆ به‌ده‌سته‌وه‌گرتنی حكومهت ده‌كات. ب����ه‌رپ����رس����ان����ی ئ���هم���ری���ك���ی له‌مانگه‌كانی راب���ردوودا ،چه‌ندانجار سه‌فه‌ریان بۆ عێراق ك��ردووهو پالنه پێشنیازكراوه‌كانیان لهگهڵ الیهنه سیاسییه‌كانی عێراق تاوتوێكردووه. گرنگترین ده‌ستپێشخه‌ری ئه‌مریكا پێشنیازه‌كه‌ی جۆبایدنه ك �ه له‌و پالنه‌دا هه‌وڵده‌درێت ده‌سه‌اڵته‌كان دابه‌شبكرێت .له‌پالنه‌كه‌ی بایدن گرنگیدراوه به‌رازیكردنی دوو لیستی سه‌ره‌كییه‌كه ،واته لیستی عێراقییه‌‌و ده‌وڵه‌تی یاساو به‌چه‌شنێكیش هه‌وڵ ب��ۆ ك �هم��ك��ردن �هوهی ده‌سه‌اڵته‌كانی س���هرۆك وه‌زی��ران��ی تێدا گونجاوه. ههرچهنده عێراقییه‌‌و الیه‌نی كوردی رازیكرابوون ،بهاڵم الیهنه شیعه‌كان‌و بهتایبهت لیستی ده‌وڵ��ه‌ت��ی یاسا دژایهتی ئهو پالنه ده‌كات. به‌شوێن ئه‌ودا ده‌ستپێشخه‌رییه‌كه‌ی مهسعود ب��ارزان��ی سه‌رۆكی ههرێمی كوردستان راگهیهنرا ،داوای له‌الیه‌نه سیاسییه‌كانی عێراق كرد ،له‌ده‌وری یه‌ك‌و لهسهر مێزێك كۆببنه‌وه‌‌و پرسی پێكهێنانی حكومهت تاوتوێبكه‌ن. له‌پالنه‌كه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێمدا، چهند خاڵێكی وه‌ك ده‌ستیشانكردنی خاڵه جێناكۆكه‌كان ،ناساندنی نوێنه‌ری ه��هر الی�ه‌ن��ێ��ك ب��ۆ گفتوگۆ لهسهر مێزێكی هاوبه‌ش‌و یه‌كالییبوونه‌وه‌ی هاوپه‌یمانییه‌كان ده‌سنیشانكرابوو. به‌مه‌به‌ستی پێشخستنی پالنه‌كه‌ی بارزانی چهندان كۆبوونه‌وه‌ش سازدرا‌و ته‌نانه‌ت زۆربه‌ی الیه‌نه‌كان‌و ویالیه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكاش پێشوازی لێكردووه ،بهاڵم ئهو پێشنیازه‌ش وه‌ك پالنه‌كانی دیكه ه �ه‌روا به‌ده‌ڵه‌مه‌یی ماوه‌ته‌وه. له‌دوایین هه‌نگاو بهو ئاراسته‌یه‌دا، ش��ای سعودییه له‌نامه‌یه‌كدا داوای له‌الیه‌نه سیاسییه‌كانی عێراق كرد له‌دوای كۆتاییهاتنی رێوڕه‌سمی حه‌ج له‌ڕیازی پایته‌ختی سعودییه له‌ده‌وری یهك كۆببنه‌وه‌‌و به‌چاودێریی كۆمكاری عه‌ره‌بیی گفتوگۆكانیان بۆ پێكهێنانی حكومهت ده‌ستپێبكه‌ن.
له‌یه‌كه‌مین كاتژمێره‌كانی دوای ئ�هو داوای���ه ،لیستی ده‌وڵ�ه‌ت��ی یاسا ئ �هو داوای���هی ره‌ت��ك��ردهوهو لیستی ع��ێ��راق��ی��ی �هش پ��ێ��ش��وازی ل��ێ��ك��رد‌و الی��ه‌ن��ی ك���وردی���ش ره‌ت���ی���ك���ردهوه. چ��اودێ��ران��ی سیاسی ل �هو ب��ڕوای �ه‌دان ئ �هو ده‌ستپێشخه‌رییه‌ی سعودییه، له‌نیگه‌رانیی واڵت��ان��ی عه‌ره‌بییه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرێت‌و ئه‌وان پێیانوایه پالنه شاراوه‌كانی حكومهتی ئێران‌و هه‌ژموونی ئێران ،وه‌خته سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ستده‌هێنێت‌و ل�ه‌ب�ه‌رئ�هوه ئهو ده‌ستپێشخه‌رییه وه‌ك دوایین هه‌وڵ بۆ به‌ده‌ستهێنانی ئیمتیازی زیاتری الیه‌نه‌كانی نزیك له‌سعودییه‌‌و كۆمكاری عه‌ره‌بی هاتووه‌ته‌ئاراوه. به‌گشتیی تائێستاش پێشنیازه یهك له‌دوای یه‌كه‌كان نهیتوانیوه كۆك‌و ناكۆك ل���ه‌ده‌وری ی�هك كۆبكاته‌وه‌‌و پرسی پێكهاتنی حكومهت ه �ه‌روا به‌هه‌ڵواسراوی ماوه‌ته‌وه. توندوتیژییه‌كان زیادیكردووه له‌مانگه‌كانی راب��ردوودا پێشبینی ئهوه ده‌كرا بۆشایی سیاسی له‌عێراق، بۆشایی ئه‌منی لێده‌كه‌وێته‌وه‌‌و په‌الماره "تیرۆریستییه‌كان" ده‌توانێت هه‌ڵكشان ب��هخ��ۆی��هوه ببینێت .ه �هرچ �ه‌ن��ده حكومهتی ماوه‌به‌سه‌رچووی عێراق له‌رووبه‌ڕووبوونه‌وه لهگهڵ "تیرۆریزم" پاشه‌كشه‌ی نه‌كردووه‌‌و له‌پێكدادانی ب���ه‌رده‌وام���دا ب���ووه ل���ه‌دژی هێرشه "تیرۆریستییه‌كان" ،بهاڵم له‌هه‌فته‌كان‌و مانگه‌كانی راب��ردوودا چهندان هه‌وڵی "تیرۆریست"ی خۆیناویی له‌شوێنه جیاجیاكانی عێراقدا تۆماركرا. پ���ه‌الم���اری چ���هك���داری ب��ۆ س�هر بنكه‌یه‌كی سه‌ربازی له‌شاری بهغدا، ته‌قینه‌وه‌ی په‌یتاپه‌یتا لهبهغداو شاره‌كانی دیكه‌ی عێراق‌و سهرئهنجام ب �ه‌ب��ارم��ت �ه‌گ��رت��ن��ی ده‌ی�����ان ك �هس له‌كڵێسایه‌كی شاری بهغدا له‌ڕۆژانی راب���ردوو به‌رچاوترینی ئ�هو هه‌واڵنه بووه. ل���ه‌ه���ه‌وڵ���هك���ان���ی پ��ۆل��ی��س��ی ع��ێ��راق به‌مه‌به‌ستی رزگ��ارك��ردن��ی ب �ه‌ب��ارم��ت �ه‌گ��ی��راوه‌ك��ان��ی كڵێسای كاسۆلیكه‌كانی بهغدا 58كه‌س كوژران‌و زیاتر له 75كه‌س برینداربوون. گروپه چ�هك��داره توندڕه‌وه‌كانی ناوخۆی عێراق به‌پاڵپشتیی واڵتانی دراوس���ێ ،له‌هه‌وڵی كۆنتڕۆڵكردن‌و پڕكردنه‌وه‌ی بۆشایی سیاسیی عێراقن‌و چ��ڕت��رب��وون��هوهی چاالكییه‌كانیان له‌هه‌فته‌كانی راب��ردوودا ،نیشانده‌ری ئهو راستیه‌یه. له‌هه‌لومه‌رجی ل �هو شێوه‌یه‌دا‌و له‌ئه‌گه‌ری به‌رده‌وامبوونی بارودۆخه‌كه، پێشبینی ه��ات��ن �ه‌ئ��ارای ك��وده‌ت��ای س���هرب���ازی���ش ده‌ك���رێ���ت‌و به‌شێك له‌چاودێرانی سیاسی ب��ه‌رده‌وام ئهو ئه‌گه‌ره مه‌ترسیداره دووباره‌ده‌كه‌نه‌وه.
ئا :هیوای سه‌لیمی
ئایه‌تووڵاڵ شێخ محه‌مه‌دی یه‌عقوبی ی ئێستای هاوكاری پێشترو ركابه‌ر موقته‌دا سه‌در ئایه‌تووڵاڵ شێخ محه‌مه‌دی یه‌عقوبی له‌ئه‌یلولی 1960 له‌بنه‌ماڵه‌یه‌كی ناسراوی ئاینیی شاری نه‌جه‌ف له‌دایكبوو. باوكی ناوبراو شێخ موسای كوڕی شێخ محه‌مه‌د عه‌لی ناسراو به‌پێشه‌وای وتاربێژه‌كانی شیع ه بووهو دایكیشی له‌خێزانی ناسراوی شێخ مه‌هدییه. سه‌ید م�ه‌ه��دی حه‌كیم‌و ب��اوك��ی شێخ محه‌مه‌دی یه‌عقوبی ساڵی 1968به‌مه‌به‌ستی چاالكی ئاینی‌و سیاسیو بهئاراستهی ئامۆژگارییه‌كانی سه‌ید موحسینی حه‌كیم ده‌ستی خێزانه‌كه‌یان ده‌گ��رن‌و له‌شاری بهغدا نیشته‌جێده‌بن. ئایه‌تووڵاڵ شێخ محه‌مه‌دی یه‌عقوبی هه‌ر له‌منداڵییه‌و‌ه ده‌نێریت ه خوێندن‌و له‌دواجاردا له‌ساڵی 1982له‌بواری ئه‌ندازیاریی رێگه‌وبان بڕوانامه‌ی به‌كالۆریۆس له‌زانكۆی بهغدا وه‌رده‌گرێت ،هاوكات له‌الی باوك‌و پیاوه ئاینییه‌كانی هاوڕێی باوكی سه‌رقاڵی خوێندنی زانستی ئاینی ده‌بێت. ل �ه‌دوای ته‌وابوونی خوێندن‌و له‌سه‌رده‌می جه‌نگی ئێران‌و عێراق ده‌بێت ه سه‌ربازی سوپای عێراق‌و به‌شداری له‌به‌ره‌كانی جه‌نگدا ده‌ك��ات .له‌سه‌رده‌می به‌شداری ل�ه‌ب�هرهك��ان��ی جه‌نگ پ�هی��وه‌ن��دی ب��ه‌رده‌وام��ی لهگهڵ كه‌سایه‌تیی ه ئاینییه‌كانی شیع ه هه‌بووه‌‌و هاوكات سه‌رقاڵی خوێندنه‌وه‌ی كتێبه‌كانی محه‌مه‌د باقری سه‌در بووه. له‌دوای كۆتایهاتنی جه‌نگی ئێران-عێراق دهگهڕێتهوه بۆ شاری نه‌جه‌ف‌و لهگهڵ كچه‌كه‌ی سه‌ید موحسینی موسه‌وی ژیانی هاوسه‌ری پێكدێنێت. له‌ڕاپه‌ڕین ه جه‌ماوه‌رییه‌كه‌ی باشووری عێراق له‌ساڵی 1991دا لهگهڵ كۆمه‌ڵێك گه‌نجی نه‌جه‌فی به‌شداری له‌خۆڕاگرییه‌كه‌ی ج �هم��اوه‌ری ك�هرب�ه‌الی ك��رد‌و دوای شكستی شۆڕشه‌كه گه‌ڕایه‌وه بۆ نه‌جه‌ف. له‌ساڵی 1992به‌شێوه‌ی ره‌سمی جلی پیاوانی ئاینیی له‌به‌ركرد‌و ههموو كاته‌كانی بۆ فێربوونی بااڵی ئاینیی له‌الی ئایه‌تووڵاڵ خویی ته‌رخانكرد .له‌باری ئاینییه‌و‌ه تائاستێك گه‌شه‌یكرد ك ه خه‌اڵتی قوتابخانه‌ی ئاینیی سه‌دری پێبه‌خشرا‌و بوو به‌پیاوێكی ئاینیی نموونه‌یی‌و ل��ه‌دوای روخانی س �ه‌دام لهالیهن قوتابخانه‌ی ئاینیی ی ئایه‌تووڵاڵ مونته‌زری ئێران‌و نه‌جه‌فه‌وه‌‌و لهسهر مۆڵه‌ت شێخ محه‌مه‌د سادقی تارانی بوو به‌مه‌رجه‌عی بااڵی شیعه‌كان .هه‌ڵبه‌ت پێشووتریش لهسهر ده‌ستی ئایه‌تووڵاڵ خویی به‌پله‌ی ئیجتهاد گه‌یشتبوو. له‌دوای روخانی حكومهتی به‌عس به‌یارمه‌تی ناوبراو‌و وه‌ك وه‌فادارییه‌ك بۆ بنه‌ماڵه‌ی سه‌در به‌شداری له‌ڕه‌وتی ساغكردنه‌وه‌ی ره‌وتی سه‌در به‌ڕابه‌ری موقته‌دا سه‌در كرد‌و كاریگه‌رییه‌كی به‌رچاوی له‌پێكهێنانی ره‌وتی سه‌دردا بینی. له‌سااڵنی رابردوودا به‌شدارییه‌كی چاالكانه‌ی له‌بوار‌ه كۆمهاڵیهتی ،سیاسیو ئاینییه‌كاندا گێڕاوه‌‌و له‌یه‌كه‌مین هه‌نگاودا زانكۆی ئاینیی سه‌دری دامه‌زراند ،ك ه له20 پارێزگا لقی ههیهو ب��اره‌گ��اك�هی ل�هش��اری نه‌جه‌فه. هه‌روه‌ها زانكۆی زه‌هرای دامه‌زراند‌و له‌و زانكۆی ه ژنان ده‌توانن خوێندنی ئاینی‌و زانستی ته‌واوبكه‌ن .هاوكات دامه‌زراوه‌یه‌ك به‌ناوی دامه‌زراوه‌ی راگه‌یاندنی ئیسالمی دامه‌زراند ،كه له‌ته‌له‌فزیۆن‌و رادیۆ‌و رۆژنامه پێكهاتووه. به‌مه‌به‌ستی بهشداریكردنی زیاتر له‌كاروباری سیاسی، رێكخراوێكی به‌ناوی حیزبی فه‌زیله له‌ساڵی 2003دامه‌زراند‌و زۆربه‌ی ئه‌ندامانی ئهو رێكخراوه له‌كه‌سانی ته‌كنۆكراتی ئاینیی پێكهاتوون‌و له‌هه‌ڵبژاردنه په‌رله‌مانییه‌كه‌ی عێراقیشدا توانی چهندان كورسی به‌ده‌ستبێنێت .ههرچهنده ئهو رێكخراوه له‌ژێر هه‌ژموونی بڕواكانی ناوبراودایه‌‌و به‌مه‌رجه‌عی رۆحیی ئهو رێكخراوه ناسراوه ،بهاڵم بۆخۆی له‌وبڕوایه‌دایه نابێت پیاوانی ئاینیی شیعهو بهتایبهت مه‌رجه‌عه‌كان به‌شێوه‌ی راستهوخۆ به‌شداری له‌كاری سیاسیدا بكه‌ن‌و لهوبارهیهوه بڕوای به‌ڕوانگه‌كانی ئایه‌تووڵاڵ مونته‌زه‌ری ئێران ههیه. ئایه‌تووڵاڵ شێخ محه‌مه‌دی یه‌عقوبی به‌رهه‌مێكی زۆری نووسراوی ههیهو گرنگترینی ئه‌وانه بریتین له: قنادیل العارفین ،المعالم المستقبلیه للحوزه العلمیه ،الفقه االجتماعی ،االسوه الحسنه‌‌و ده‌یان كتێبی دیكه. باس له‌وه‌ده‌كرێت كه ئێستا په‌یوه‌ندیی نێوان ئایه‌تووڵاڵ شێخ محه‌مه‌دی یه‌عقوبی‌و موقته‌دا س�ه‌در باش نییهو ئهوهش سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌دێت كه یارمه‌تییه‌كانی ئایه‌تووڵاڵ له‌ساغكردنه‌وه‌ی ره‌وتی سه‌دردا كاریگه‌رییه‌كی به‌رچاوی دان���ا ،ئایه‌تووڵاڵ وه‌ك رك��اب�ه‌رێ��ك ب��ۆ موقته‌دا س�ه‌در پێناسه‌ده‌كرێت .هاوكات په‌یوه‌ندیی نێوان حكومهتی ئێران‌و ئایه‌تووڵاڵ شێخ محه‌مه‌دی یه‌عقوبی له‌ئاستێكی نزمدایه‌‌و پێده‌چێت به‌شێكیشی بۆ ئه‌وه‌بگڕێته‌وه كه ئایه‌تووڵاڵ به‌شێوازی حكومهتی ئێران بڕوای به‌تیوری ویالیه‌تی فه‌قیه نییه. ئایه‌تووڵاڵ شێخ محه‌مه‌دی یه‌عقوبی ئێستا له‌شاری نه‌جه‌ف نیشته‌جێیه‌‌و سه‌رقاڵی بارهێنان‌و پ��ه‌روه‌رده‌ی خوێندكارانی ئاینییه‌‌و ته‌نانه‌ت زۆرب �هی خه‌رجیی ئهو خوێندكارانه‌ش ده‌دات.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
14
تایبه‌ت
i n f o @ d e s t u r. n e t
ك���ش���ان���هوهی ل��ی��س��ت��ی گ�������ۆڕان ،ن��ی��ش��ان��هی��هك ل �ه‌ب��ن��ب��هس��ت��ی س��ی��اس��ی! 16
سه‌ید موحسین حه‌کیم محه‌مه‌د باقر حه‌کیم عه‌بدولعه‌زیز حه‌کیم عه‌مار حه‌کیم
هیوا سه‌لیمی ب��ارودۆخ��ی سیاسیی ده‌یه‌كانی راب��ردووی خۆرههاڵتی ناوه‌ڕاست‌و له‌دایكبوونی كۆماری ئیسالمی وه‌ك جه‌مسه‌رێكی به‌هێزی شیعه، كۆمه‌ڵێك رێكخراو‌و الیه‌نی سیاسیی ئیسالمیی شیعه‌ی له‌ناوچه‌كه‌دا به‌رهه‌مهێنا .عێراق‌و لوبنان له‌و واڵتان ه بوون ك ه وه‌ك به‌رده‌نگ‌و وه‌ك میراتگری ئهو به‌ستێن ه به‌كۆمه‌ڵێك الیه‌نی سیاسیی ئاوسبوون‌و له‌ئه‌نجامی ئ�هو زه‌مین هو له‌ژێر سێبه‌ری كاریگه‌ریی رووداوه‌ك��ان��ی دوات��ردا ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی عێراق چاوی هه‌ڵهێنا. ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی له‌ژێر هه‌ژموونی ئیسالمی سیاسیو به‌پشتیوانی‌و پاڵپشتی حكومهتی ئێران‌و هاوكات وه‌ك كاردانه‌وه‌یه‌ك بهرانبهر ئ��ازار‌و مه‌ینه‌تییه‌كانی شیعه‌كانی عێراق زۆر زوو توانی ببێت ه الیه‌نێكی سیاسیی به‌هێز‌و ته‌نانه‌ت وه‌ك حكومهتی تاراوگه‌ی عێراق پێناسه‌ده‌كرا. له‌دوای چهندان ساڵ چاالكیو سهرئهنجام روخ��ان��ی حكومهتی ب �هع��س ،ب��ۆ عێراق گه‌ڕایه‌و‌ه‌و ئه‌مجاره‌شیان كه‌وت ه به‌ر پالری كاریگه‌رییه‌كانی رووداوه‌كانی ناوخۆی عێراق‌و پرسی هاوسه‌نگیی هێز له‌ناوچه‌كه‌دا .ورده‌ورده لههێزو پێگهی جه‌ماوه‌ری دابه‌زی‌و له‌دوایین گۆڕه‌پانی ههڵسهنگاندن ،وات ه سندوقه‌كانی ده‌نگداندا ،بهشێوهیهكی به‌رچاو له‌ڕابردوو دابڕا‌و الوازتر له‌ڕابردوو چاره‌نووسی سیاسیی خۆی خست ه ته‌رازوی تاقیكردنه‌وه‌وه. پرۆسه‌ی دروستبوون ی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی دروستبوونی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمیی عێراق بۆ مانگه‌كانی دوای دامه‌زراندنی كۆماری ئیسالمیی ئێران دهگهڕێتهوه .له‌دوای كوژرانی ئایه‌تووڵاڵ محه‌مه‌د باقری سه‌در‌و په‌ره‌سه‌ندنی توندوتیژییه‌كانی حكومهتی به‌عس له‌دژی شیعه‌كان ،سه‌ید عه‌بدولعه‌زیز حه‌كیم له‌كه‌سایه‌تیی ه ئاینیی ه ناسراوه‌كانی باشووری عێراق ،چووه سوریاو له‌و واڵته‌و‌ه ده‌ستیكرد به‌چاالكیی سیاسی له‌دژی حكومهتی عێراقی. هاوهه‌ڵوێستی لهسهر دژایه‌تیكردنێكی رێكخراو لهبهرانبهر حكومهتی به‌عس به‌ردی بناخه‌ی رێكخراوێك ی به‌ناوی سوپای ئازادیخوازی ئیسالمی دامه‌زراند‌و ئهو سوپا نوێی ه له‌ژێر كاریگه‌ریی رووداوه‌ك��ان��ی ناوخۆی ئێران‌و هه‌روه‌ها ئایدۆلۆژیای كۆماری ئیسالمیی ئێراندا ده‌ستیدای ه چاالكیی سیاسیو رێكخراوه‌یی. سه‌ید عه‌بدولعه‌زیز حه‌كیم مانگه‌كانی كۆتایی 1981لهگهڵ محه‌مه‌د باقری حه‌كیمی برای سوریای جێهێشت‌و چوون ه ئێران‌و هاوڕێ لهگهڵ چهندان كه‌سایه‌تیی ئاینیی شیعه‌ی عێراق ،كۆمه‌ڵه‌یه‌ك به‌ناوی جه‌ماعت العلمایان دامه‌زراند .لهگهڵ په‌ره‌سه‌ندنی چاالكییه‌كانی ئهو گروپه ،نووسینگه‌ی شۆڕشی ئیسالمیی عێراق دامه‌زرا‌و سهرئهنجام له17ی نۆڤه‌مبه‌ری ساڵی 1982ئه‌نجومه‌نی ب��ااڵی شۆڕشی
لههێزو په‌ره‌سه‌ندنه‌و‌ه بۆ الوازبوون ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی له‌بیست‌و هه‌شت ساڵدا
ئیسالمیی عێراق به‌به‌شداریی كۆمه‌ڵێكی زۆر له‌ئه‌ندامانی شیعه ،سونن هو ته‌نانه‌ت كوردی عێراقی‌و هه‌روه‌ها چهندان گروپی وه‌ك حیزبی ده‌ع��وه ،جوندولئیمام ،رێكخراو ی عه‌مه‌لی ئیسالمی‌و بزوتنه‌و‌ه ی موجاهیدینی عێراقی‌و حیزبووڵاڵی كوردستان به‌سه‌رۆكایه‌تیی شێخ محه‌مه‌د خالیدی بارزانی‌و به‌شێك له‌ئه‌ندامانی ئیخوانی عێراقی پێكهات. كه‌سانی دامه‌زرێنه‌ری ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی بریتیبوون له‌سه‌ید محه‌مه‌د باقری حه‌كیم ،دكتۆر ئیبراهیم جه‌عفه‌ری ،سه‌ید مه‌حمودی هاشمی ،شێخ محه‌مه‌د مه‌هدی ئاسفی ،سه‌ید محمه‌د به‌حرلعلوم ،سه‌ید حسێنی سه‌در ،سه‌ید باقری مێهری ،شێخ محه‌مه‌د باقری ناسری ،سه‌ید عه‌بدولعه‌زیزی ح�هك��ی��م ،ئ�ه‌ب��ووی��اس��ی��ن ،س�هی��د محه‌مه‌د ح �هی��ده‌ری ،شێخ محه‌مه‌د ره‌زا ساعدی، شێخ محمه‌د ته‌قی م�ه‌وال (ئه‌بوو عه‌لی)، شێخ محه‌مه‌د عه‌لی ،سه‌ید محه‌مه‌د ته‌قی موده‌ڕسی ،سه‌ید سامی ب��ه‌دری ،حسێنی شه‌هرستانی‌و ئه‌بوو ئه‌حمه‌د ره‌مه‌زان. ل �هس �ه‌ره‌ت��ای دام���هزران���ی ئه‌نجومه‌نی ب���ااڵی ش��ۆڕش��ی ئیسالمیی ع��ێ��راق��دا ،كه دواتر شۆڕشه‌كه‌ی البرا‌و بوو به‌ئه‌نجومه‌نی ب��ااڵی ئیسالمی ،سه‌ید مه‌حمودی هاشمی ك ه له‌دایكبووی نه‌جه‌فی عێراق هو پاشان بۆ هه‌میش ه له‌ئێران مایه‌و‌ه‌و ته‌نانه‌ت بووه یهكێك له‌به‌رپرسانی بااڵی حكومهتی ئێران، بووه سه‌رۆكی ئه‌نجوم هنو ناوبراو 30مانگ ئهو پۆسته‌ی له‌ده‌ستدابوو‌ه‌و دوات��ر سه‌ید محه‌مه‌د باقری سه‌در وه‌ك سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن هه‌ڵبژێرا. ل�ه‌ق��ۆن��اغ��ی س���ه‌ره‌ت���ای دام��هزران��دن��ی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمیدا 16 ،كه‌س وه‌ك ئه‌ندامانی ده‌سته‌ی دامه‌زرێنه‌ر ده‌ستیاندایه چ��االك�یو پ �هی��ڕه‌وی ناوخۆیی‌و پڕۆگرامی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمییان نووسییه‌وه. دروستكردنی یهكێتیو ه��اوڕی��زی له‌نێوان رێكخراوه‌كانی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی ،روخاندنی حكومهتی به‌عسی عێراق ،نووسینه‌وه‌ی ستراتیژی چاالكییه‌كانی ئۆپۆزسیۆن‌و یارمه‌تیدانی ئاوار‌ه عێراقییه‌كان وه‌ك خاڵه گشتییه‌كانی كاری ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی ده‌ستنیشانكران .تارانی پایته‌ختی ئێران وه‌ك باره‌گای سه‌ره‌كیی ئه‌نجومه‌ن ده‌ستنیشانكرا‌و ئه‌نجومه‌نی ب��ااڵ بهشێوهیهكی ب�هرب�ڵاو‌و به‌هاوكاری ی حكومهتی ئێران ،ده‌ستیدایه چ��االك��ی ل�ه‌ه�هم��وو ب��واره‌ك��ان��ی سیاسی،
9ساڵ ژیانی ئه‌ندامێكی مه‌ترسیداری قاعیده له‌باكووری تاران
كۆمهاڵیهتی ،سه‌ربازی‌و راگه‌یاندندا. پ��اش له‌ناوچوونی حكومهتی به‌عسی عێراق‌و له‌ڕێكه‌وتی 29ئاب ی 2003محه‌مه‌د باقری حه‌كیم سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی بااڵی شۆڕشی ئیسالمی عێراق له‌نه‌جه‌ف كوژرا‌و دواتر سه‌ید عه‌بدولعه‌زیز حه‌كیم بوو به‌سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌ن ،لهوه به‌دواو‌ه پێداچوونهوه بهسهر كۆمه‌ڵێك بابه‌تی ناو پرۆگرامی ئه‌نجومه‌ندا ك��راو‌و ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی شۆڕشی ئیسالمی عێراق به‌ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمیی عێراق گۆڕا. سه‌ید عه‌بدولعه‌زیزی حه‌كیم به‌هۆی نه‌خۆشی له‌یه‌كێك له‌نه‌خۆشخانه‌كانی شاری تاران گیانی له‌ده‌ستدا‌و له‌وبه‌دواو‌ه ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی به‌سه‌ید عه‌مار حه‌كیم سپێرا‌و ناوبراو ئێستا سه‌رۆكایه‌تیی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمیی عێراق ده‌كات. سوپای به‌در وه‌ك باڵی سه‌ربازی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی لهگهڵ ده‌ستپێكردنی جه‌نگی ئێران-عێراق كۆمه‌ڵێكی زۆری شیعه‌ی عێراق ئ��اواره‌ی ئێران بوون‌و له‌ئێران نیشته‌جێبوون .پاش ده‌ستپێكردنی جه‌نگ به‌شێك له‌و ئاوارانه خۆیان به‌ڕیزه‌كانی سوپای پاسدارانی ئێران ناساند‌و رایانگه‌یاند ئ��ام��اده‌ن به‌شداری له‌جه‌نگدا بكه‌ن .هاوكات ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمیش له‌سه‌ره‌تای دامه‌زراندنیدا كاری چه‌كداریی وه‌ك تاكتیكێك بۆ دژایه‌تیكردنی حكومهتی به‌عس هه‌ڵبژارد .ئهو بابه‌تانه بوون ه زه‌میین ه بۆ بیركردنه‌وه‌ی حكومهتی ئێران‌و ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی سهبارهت به‌دامه‌زراندنی هێزێكی تایبه‌تی سه‌ربازی ،كه وه‌ك باڵی چه‌كداری ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی كاربكات‌و هاوكات بتوانێت یارمه‌تیده‌رێكی باشیش بێت بۆ سوپای ئێران .سهرئهنجام یه‌كه‌یه‌كی سه‌ربازی لهالیهن ئه‌نجومه‌نی بااڵ‌و سوپای پاسداران دروستكرا‌و له‌ناوچه‌كانی كوردستانی عێراق دام���ه‌زرا .ئه‌نجومه‌نی ئیسالمی هه‌روه‌ها په‌یوه‌ندیگرت به‌چه‌ندان گروپی بچووكی چه‌كداریی ناوخۆی عێراق‌و زه‌مینه‌كانی ده‌ستپێكردنی چاالكیی چه‌كداری ده‌ستیپێكرد. له‌پارتی رێكخراوه‌یی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمیدا ،كۆمسیۆنێكی تایبه‌ت به‌كاری سه‌ربازی دامه‌زرا‌و پرۆسه‌ی وه‌رگرتنی كه‌سی نوێ له‌ناو عێراقییه‌كان‌و دیل ه عێراقییه‌كانی جه‌نگی ئێران‌و عێراقدا ده‌ستیپێكرد .سوپای پاسدارانی ئێران ده‌ستیكرد به‌ڕاهێنان‌و
دهستوور به پێی راپۆرتێكی دیر شپیگڵ "سه‌یف عه‌دڵ" یهكێك لهفهرمانده بااڵكانی رێكخراوی قاعیده دوای 9 ساڵ مانهوه له‌باكووری تاران له‌هه‌فته‌كانی رابردوو ،ئێرانی جێهێشتووهو بۆ ناوچه‌كه‌كانی سنووریی نێوان پاكستان‌و ئه‌فغانستان گه‌ڕاوه‌ته‌وه. دیر شپیگڵ ل�ه‌زاری سه‌رچاوه باوه‌ڕپێكراوه‌كانیه‌وه س �هی��ف ع����ه‌دل ب��ه م �ه‌ت��رس��ی��دارت��ری��ن تیرۆریستی جیهان پێناسه‌ده‌كات‌و ده‌نووسێت ل��ه‌دوای په‌الماره تیرۆریستییه‌كه‌ی 11ی سێپته‌مبه‌ر خۆی حه‌شارداوه ،دواتر ئاشكرابوو كه له‌باكووری شاری تارانی پایته‌ختی ئێران له‌ژیانێكی خۆشدا له‌ژێر چاودێری حكومهتی ئێراندایه. سه‌یف ه��اوڕێ لهگهڵ ده‌ی��ان كه‌سی دیكه له‌ئه‌ندامانی قاعیده‌‌و بنه‌ماڵه‌كانیان پاش داگیركردنی ئه‌فغانستان لهالیهن ئه‌مریكاوه بۆ ئێران رایانكرد‌و دواتر حكومهتی ئێران ئه‌وانی خسته ژێر چاودێری خۆیه‌وه. ته‌قاندنه‌وه‌ی باڵیۆزخانه‌كانی ئه‌مریكا سه‌یف عه‌دل له‌راستیدا نازناوی پیاوێكه كه به وته‌ی
مه‌شقی ئ�هو كه‌سان هو به‌شێك ل��هوان بۆ ناوچه‌كانی سنووری مه‌ریوان ،سه‌یدسادق، خ��ورم��اڵ ،هه‌ڵه‌بجه ،ق���ه‌ره‌داغ‌و هه‌روه‌ها ناوچه‌ی به‌سر‌ه به‌ڕێكران‌و چهندان چاالكییان له‌ناوخۆی عێراقدا ئه‌نجامدا. سوپای به‌در له‌سه‌ره‌تادا كه‌تیبه‌یه‌كی سه‌ربازی ب��وو ،دوات��ر بوو به‌تیپ‌و ئینجا به‌له‌شكه‌ر گ��ۆڕا‌و ل �ه‌دوای جه‌نگی دووه‌می كه‌نداو به‌سوپا ناونرا .له‌سه‌رده‌می جه‌نگی ئێران‌و عێراقدا ،سوپای به‌در بهسهر سێ ناوچه‌دا دابه‌شكرابوو ،به‌شێكیان له‌ناوخۆی ئێران ب��وون ،به‌شێكی دیكه‌یان به‌شێوه‌ی پ���ه‌رش‌و ب�ڵاو ل �ه‌ن��اوخ��ۆی ع��ێ��راق��داب��وون‌و به‌شه‌كه‌یتریشیان له‌دوای ئازادبوونی ههرێمی كوردستان له‌ناوچه‌كانی ژێ��ر كۆنتڕۆڵی یه‌كێتیی نیشتمانیدا بوون .ئه‌گه‌رچی هیچ كات ئامارێكی واقعی له‌ژماره‌ی ئهو سوپایه باڵونه‌كراوه‌ته‌وه ،بهاڵم باس له‌وه‌ده‌كرێت كه له‌سه‌ره‌تای ده‌ستپێكردندا 200بۆ 300كه‌س بوون‌و دواتر به 13هه‌زار كه‌س گه‌یشتوون. سوپای به‌در به‌یارمه‌تی چهندان شانه‌ی چ �هك��داری��ی دی��ك �هی ن��اوخ��ۆی ع��ێ��راق بۆ چه‌ندجارێك په‌الماری شوێن ه گرنگه‌كانی وه‌ك كۆشكی سه‌دام حسێن ،وه‌زاره‌تی به‌رگریی عێراق ،فڕۆكه‌خان ه سه‌ربازییه‌كانی حكوم هتو بنك ه سه‌ربازییه‌كانی عێراقی داوه له‌میانه‌ی راپه‌ڕینه‌كه‌ی شیعه‌كان له‌ساڵی 1991یشدا رۆڵێكی بااڵی گێڕاوه. سوپای پاسداران له‌ناو به‌دردا نفوزێكی بااڵی بووهو ته‌نانه‌ت یه‌كه‌مین فه‌رمانده‌كانی ب���ه‌در ل�ه‌ه��ێ��زه‌ك��ان��ی س��وپ��ای پ��اس��داران ب��وون .ئیسماعیلی ده‌قایقی له‌یه‌كه‌مین فه‌رمانه‌ده‌كانی به‌در لهفهرمانده بااڵكانی سوپای پاسدارانی ئێران ب��ووهو دواتریش شه‌مس له‌قه‌رارگای ره‌مه‌زانه‌و‌ه چووه‌ت ه به‌در‌و بووه به‌فه‌رمانده .چهند ساڵ دوات��ر ئه‌بو عه‌لی به‌سری ك ه عێراقی بوو ،به‌فه‌رمانده‌یی ههڵبژێراو دوات��ری��ش حه‌كیم راستهوخۆ فه‌رمانده‌یی هێزه چه‌كداره‌كانی ب �ه‌دری له‌ئه‌ستۆگرت .بۆ سه‌رده‌مانێكیش ئه‌بوله‌قا بووه فه‌رمانده‌ی به‌در‌و ئێستاش هادی عامری سه‌رۆكایه‌تیی سوپای به‌در ده‌كات. ل���ه‌دوای هاتنی ئه‌مه‌ریكا بۆ عێراق‌و ی گارنه‌ر روخانی حكومهتی به‌عس ،ج� ه حاكمی سه‌ربازیی ئه‌مه‌ریكا له‌عێراق داوای له‌هه‌موو الیه‌ن ه سیاسییهكان كردن ،میلیشیا چه‌كداره‌كان له‌چه‌ك داماڵن .ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمیش به‌نابه‌دڵی فه‌رمانی فڕێدانی
دیر شپیگڵ چوونه‌وه‌ی دووباره‌ی بۆ سنووره‌كانی نێوان ئه‌فغانستان‌و پاكستان دهتوانێ رێكخستنه‌وه‌ی به‌هێزی رێكخراوی قاعیده‌ی لێبكه‌وێته‌وه .ئه‌مریكییه‌كان ئهو پیاوه به ته‌قاندنه‌وه‌ی باڵیۆزخانه‌كانی ئه‌مریكا له‌ئه‌فریقا له‌ساڵی 1998تۆمه‌تبارده‌كه‌ن‌و دواتر بووه به‌رابه‌رێكی سه‌ربازی قاعیده. شپیگڵ له زاری "نومان بنوتمان" لێكۆڵه‌ری ناوه‌ندی كویلیامی له‌نده‌نه‌وه رایگه‌یاند كه گومان له‌وه‌دانییه كه ئێران ئیجازه‌ی به چوونه‌ده‌ره‌وه‌ی سه‌یف عه‌دل داوه‌‌و ئێستا ناوبراو له‌ویالیه‌تی وه‌زیرستان نیشته‌جێبووه وسه‌رقاڵی به‌رێوه‌به‌ردنی لقی سه‌ربازیی رێكخراوی قاعیده‌یه. نومان بنوتمان له‌هه‌موو لێكۆڵه‌ره‌كانی دیكه‌ی جیهان زیاتر له‌په‌یوه‌ندییه‌كانی قاعیده ئاگاداره‌‌و ناوبراو پێش ل ه 2002له كه‌مپه سه‌ربازییه‌كانی ئه‌فغانستان مه‌شقی سه‌ربازی به موجاهیدان داوه‌‌و دواتر وازی له‌وان هێناوه. زانیاری ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كان شپیگڵ ل �ه‌درێ��ژه‌ی راپ��ۆرت�هك�هدا ده‌نووسێت ئهوه تهنیا نومان بنوتمان نییه كه پێیوایه سه‌یف عه‌دل بۆ
چه‌كه‌كانی دا‌و سه‌ید عه‌بدولعه‌زیز حه‌كیم سه‌رۆكی ئهو كاتی ئه‌نجومه‌ن رایگه‌یاند ك ه لهوه به‌دواو‌ه سوپای به‌در تهنیا له‌چوارچێوه‌ی كاری سیاسیو فه‌رهه‌نگی ،چاالكی ده‌كات‌و ئهو ره‌وت ه تائێستاش به‌رده‌وامه. ئه‌نجومه‌نی بااڵ له‌نفوز‌و پێگهی جه‌ماوه‌رییه‌و‌ه بۆ پاشه‌كشه له‌سه‌ره‌تای دام�هزران��دن��ی ئه‌نجومه‌نی ب���ااڵی ئ��ی��س�لام��ی ،زۆرب����هی چ��اودێ��ران��ی سیاسی ئ�هو ئه‌نجومه‌نه‌یان به‌حكومه‌تی تاراوگ ه پێناسه‌ده‌كرد‌و له‌وبڕوایه‌دابوون كه به‌هێزترین‌و سه‌ره‌كیترین ئه‌ڵته‌رناتیڤ بۆ دوای سه‌دام ،ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمییه. پێكهاته‌ی رێكخراوه‌یی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی ،به‌شێوه‌یه‌ك ب��وو ك� ه ههموو ره‌وت‌و الیه‌ن ه سیاسییه‌كانی عێراق به‌شیع هو سوننه‌و‌ه ده‌یانتوانی تێیدا به‌شداربن‌و خه‌باتكاربوون‌و دژایهتی لهگهڵ حكومهتی به‌عس له‌قۆناغه‌كانی س��ه‌ره‌ت��ادا تهنیا مه‌رجی به‌شداربوون بوو له‌ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی .بهاڵم دوات��ر لێكترازان‌و دابڕانی چهندان الیه‌ن له‌ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی به‌كرده‌و‌ه ئه‌نجومه‌نی الوازكرد‌و نه‌یتوانی ئهو رۆڵ ه به‌هێزه‌ی رابردووی ببینێت. ه��اوك��ات ل�ه‌گ�هڵ ئ �هو گۆڕانكارییان هو الوازب��وون��ی تاڕاده‌یه‌كی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی ،كۆمه‌ڵێك گۆڕانكاری لهسهر ده‌ستی خودی ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمیشدا روویدا. له‌سه‌ره‌تادا ویالیه‌تی فه‌قیه وه‌ك بنه‌مایه‌ك ل�ه‌الی�ه‌ن ئه‌نجومه‌نی ب��ااڵی ئیسالمییه‌وه قبوڵكرابوو‌و پێكهێنانی حكومهتی ئیسالمی وه‌ك س��ت��رات��ی��ژی ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن پێداگری له‌سه‌ركرابوو ،بهاڵم له‌ساڵه‌كانی دوای روخانی سه‌دام‌و بهشداریكردنی ئه‌نجومه‌نی بااڵ له‌گه‌مه سیاسییه‌كانی پێكهێنانی حكومهت ،ئاڵوگۆڕ له‌بنه‌ما فیكری‌و سیاسییه‌كانی ئه‌نجومه‌ندا روویدا‌و پێكهێنانی حكومه‌تێكی دیموكراسی لهسهر بنه‌مای ههڵبژاردن بوو به‌دروشمی ئه‌نجومه‌ن .هه‌ر ئهوهش بووه هۆی ئهوهی ك ه تاڕادهیهك مه‌ودا بكه‌وێت ه نێوان حكومهتی ئێران‌و ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی‌و له‌هه‌وڵی الیه‌ن ه سیاسییه‌كانی عێراق بۆ پێكهێنانی حكومهتی نوێی عێراق ئه‌نجومه‌نی بااڵ به‌كرده‌و‌ه له‌بژاره‌ی حكومهتی ئێران ،واته نوری مالیكی دوورك �ه‌وت �هوهو ئاماده نییه ده‌نگ به‌مالیكی بۆ وه‌رگرتنه‌وه‌ی پۆستی سه‌رۆك وه‌زیران بدات. به‌شێك له‌چاودێرانی سیاسی له‌وبڕوایه‌دان ك ه جیا له‌هه‌موو هۆكاره‌كان بێ ئهزموونی سه‌رۆكی ئێستای ئه‌نجومه‌ن ،وات ه سه‌ید عه‌مار حه‌كیمیش له‌الوازبوونی زیاتری ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمیدا رۆڵی گێڕاوه .به‌هه‌مووی ئ�هوان�هش�هوه ئێستاش ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی نفوزێكی باشی له‌ناو شیعه‌كانی عێراق‌و بهتایبهت له‌ناو مه‌رجه‌ع ه شیعه‌كاندا هه‌ی هو چاوه‌ڕوانده‌كرێت ك ه ئه‌نجومه‌نی بااڵ له‌داهاتووشدا بتوانێت رۆڵێك ی گرنگ له‌گه‌مه سیاسییه‌كانی عێراقدا بگێڕێت.
وه‌زیرستان گه‌ڕاوه‌ته‌وه ،به‌ڵكوو كارمه‌ندی یهكێك له‌ده‌زگا هه‌واڵگرییه‌كانی ئه‌ورووپاش به ئیشپیگڵی راگه‌یاندوه ك ه سه‌یف عه‌دل ئێرانی جێهێشتووهو ئێستا له‌سنووری نێوان پاكستان‌و ئه‌فغانستانه‌‌و پێده‌چێ له‌ریزه‌كانی قاعیده‌دا خه‌ریكی كاری رێكخستنی سه‌ربازی بێت. له‌به‌شێكیتری راپۆرته‌كه‌ی شپیگڵ هاتووه هاوینی ئه‌مساڵ رۆژنامه‌یه‌كی ئه‌فغانی رایگه‌یاند سه‌یف عه‌دل لهگهڵ چهند دیبلۆماتكاری ئێرانی ئاڵوگۆڕی پێكراوه. بهاڵم بهدواداچوون بۆ ئهو بابه‌ته نه‌كرا‌و به‌هه‌ند وه‌رنه‌گیرا. ده‌زگ��ا هه‌واڵگرییه‌كانی ئه‌مریكا بیرله‌وه‌ده‌كه‌نه‌وه كه پێده‌چێ ئێران سه‌یف عه‌دلی بۆ په‌الماری تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه له‌دژی رۆژئ��اوا به‌كاربێنێت .پێده‌چێ ئهو پالمارانه بۆ كاتێك داڕێ��ژراب��ن كه دام���ه‌زراوه ئه‌تۆمییه‌كانی ئێران بۆردومان بكرێن. به‌پێی راپ��ۆرت �هك �هی دی��ر شپیگڵ یه‌كێكی دیكه له‌تۆمه‌ته‌كانی سه‌یف عه‌دل بهشداریكردن له‌ته‌قاندنه‌وه‌ی باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مریكا له‌سعودییه بوو كه له ساڵی 2003 هاته‌ئاراوه‌‌و زیانێكی زۆری لێكه‌وته‌وه .
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
کۆمێنت 17
زۆر سوپاس یهكێتی ی قوتابیان ،ئێم ه پێویستمان به‌داكۆكییكردن ی ئێوه نییه یاسین عومهر ئیبراهیم له‌وه‌ته‌ی به‌ڕێز د .دالوه‌ر عه‌الدین بووه‌ت ه وه‌زی���ری خوێندنی ب��ااڵ‌و ئ��هو پ��رۆژان �هی راگه‌یاندووه ،كه بهنیازه بۆ ریفۆرمكردنی زان��ك��ۆك��ان‌و خوێندنی ب��ااڵ له‌كوردستاندا پیاده‌یان بكات ،به‌ره‌یه‌كی كۆنه‌خواز‌و عاشق به‌سیستمی رزی��وی پێشوو ،كه هه‌ندێك رۆژنامه‌نووسی ئه‌هلی فاشیل‌و كۆمه‌ڵێك مامۆستای زانكۆ‌و رێكخراوێكی وه‌ك یه‌كێتیی قوتابیانی پ��ارت�ی تێدایه ،كه‌وتوونه‌ته ت�ه‌ق�هك��ردن ل���ه‌وه‌زاره‌ت���ی خوێندنی ب��ااڵ‌و وه‌زیره‌كه‌ی ،ئهوهی له‌م نیگاكردنه ساده‌یه‌وه ده‌بێته پرسیار له‌مێشكماندا ئهوهیه ،كه چ شتێك ئ�هم سێ گروپه له‌یه‌ك ب �ه‌ره‌دا كۆده‌كاته‌وه ،له‌كاتێدا له‌هه‌ندێك رووه‌وه‌‌و له‌چه‌ندان ب��ه‌ره‌ی ت��ردا ،ئ�هم سێ گروپه دوژمنی قه‌ستی سه‌ری یه‌كن‌و له‌شه‌ڕێكی ناعه‌قاڵنی‌‌و كوێردان دژ به‌یه‌كتر ،بێگومان وه‌اڵمه‌كه‌شی ئاسانه ،هۆكاری یه‌كبه‌ره‌یی ئه‌وانه ئهوهیه ،كه وه‌زی��ری خوێندنی بااڵ له‌هه‌موو سه‌رمایه‌ی ره‌مزی ئه‌وان ده‌دات‌و له‌بنه‌وه هه‌ڵیده‌ته‌كێنێت. گروپی یهكهم گروپێكی بچووكن‌و له‌یه‌ك دوو كه‌س تێناپه‌ڕن‌و ده‌زانن ئهو مه‌رجانه‌ی كه وه‌زی��ری خوێندنی ب��ااڵ دای��ن��اون ،هه‌م بۆ خوێندنی دك��ت��ۆرا‌و ه�هم بۆ به‌رنامه‌ی تواناسازییش له‌واندا نییهو به‌هیچ كلۆجێكیش بۆیان جێبه‌جێناكرێت .گروپی دووه‌میش، كه گروپێكی كه‌م نین‌و گاڵته به‌سه‌نگ‌و كاریگهرییان ناكرێت ،ئه‌وانه وه‌ك شه‌پۆلێكی كاتی ،وه‌كو بایه‌كی ناوه‌خت ،راستتر بڵێم وه‌كو به‌اڵیه‌كی ناگه‌هان له‌م وه‌زیره نوێیه ده‌ڕوان �ن‌و پێیانوایه باشتره خۆیان له‌ته‌ك كاره‌كانیدا بگونجێنن‌و نه‌یكه‌نه قڕه‌‌و بۆڵه باشتره ،چونكه یه‌قینیان بهوه ههیه كه زۆری پێناچێت پرۆژه‌كانی ئهم وه‌زیره ده‌ڕه‌وێنه‌وه‌‌و ئه‌وانیش ده‌گه‌ڕێنه‌وه بۆ ژینگه دڵخوازه‌كه‌ی خۆیان ،كه به‌كه‌مترین مه‌عریفه‌وه ده‌توانن ببنه دك��ت��ۆر‌و پڕۆفیسۆر‌و زان���ا ،ئه‌مانه ك�ه گروپێكی "زی��رهك��ن"و زۆرب���اش ل�هوه تێگه‌یشتوون كه خاكی كوردستان ژینگه‌یه‌كی لهباره بۆ جه‌هل‌و ته‌مه‌ڵی‌‌و پرۆژه‌یه‌كی وه‌ك ئهوهی ئێستا د .دالوه‌ر رایگه‌یاندووه كه دێت‌و ده‌یه‌وێت له‌بنه‌وه له‌ته‌مه‌ڵی‌‌و نه‌زانی‌‌و جه‌هل بدات ،سه‌د ساڵ زیاتری پێویسته ،ئه‌وانه باش لهوه تێگه‌یشتوون كه كورد ئهو تاقه‌ت‌و توانسته‌ی نییه كارێكی له‌و جۆره بكات، هه‌ربۆیه وه‌كو پرۆژه‌یه‌كی كاتی لێیده‌ڕوانن‌و ناكه‌ونه ملمالنێی تونده‌وه له‌گه‌ڵیدا .ئهو تێڕوانینه لهگهڵ ههموو دزێوییه‌كانیشیدا واقیعییانه‌یه‌‌و به‌داخه‌وه بڕێكی ئێجگار زۆر له‌هه‌قیقه‌تی تێدایه ،ئهمه وای��ك��ردووه كه گروپی دووه‌م كه‌مترین نووزه‌یان لێوه‌بێت‌و ج��ارج��ار ل�هی��اداش��ت��ێ��ك��دا "وه‌ك ئ���هوهی له‌رۆژنامه‌ی رووداودا كردیان" ده‌نگهه‌ڵببڕن،
به‌ده‌ر لهوه ،چاوه‌ڕێن وه‌كو بارانی به‌هار ئهم چوار ساڵه‌ی ده‌سه‌اڵتداری "جه‌نابی وه‌زیر" بڕوات‌و بۆ ئه‌به‌د نه‌گه‌ڕێته‌وه. بهاڵم ئهوهی زۆرتر جێگه‌ی تێڕامانه ،ئهو دژایه‌تییه‌یه ،كه یه‌كێتیی قوتابیانی پارتی دژ به‌م وه‌زاره‌ته ده‌یكات ،له‌كاتێكدا ئهگهر به‌چاوێكی ره‌خنه‌گرانه‌‌و راستگۆیانه‌وه بڕوانین ،كابینهی ش�هش ی�هك وه‌زاره‌ت��ی تیایه كه بهشێوهیهكی زۆر شه‌فافانه‌‌و دوور له‌هه‌ر ده‌ستتێوه‌ردان‌و گه‌نده‌ڵییه‌ك پرۆژه‌كانی جێبه‌جێده‌كات ،من هێشتا په‌له‌م نییه بۆ ئهوهی ئهم وه‌زاره‌ته هه‌ڵبسه‌نگێنم، چونكه نزیكه‌ی سێ ساڵی له‌به‌رده‌مدا ماوه "بێگومان ئهگهر بهێڵن" ئهوهش هه‌م كاتێكی زۆره‌‌و كه‌میشه ،زۆره ،چونكه له‌سێ ساڵدا ده‌كرێت ده‌ستبخرێته سهر جومگه هه‌ره كاریگه‌ره‌كان‌و چاكبكرێن ،كه‌میشه ،چونكه كێشه‌كانی بواری خوێندنی بااڵ هێنده زۆرن كه پێویستیان به‌كاتی زۆره تا النیكه‌م زۆرینه‌یان چاكبكرێن‌و ئهم بواره بخرێته سهر سكه‌ی ئاسایی خۆی. هه‌ر لهگهڵ ده‌ركه‌وتنی وه‌زی��ری خوێندنی ب��ااڵ‌و پاشئه‌وه‌ی جه‌سووریی‌‌و گوێنه‌دانی حیزبییه‌كانیشی ب��ه‌ده‌س��ت��ت��ێ��وه‌ردان��ه ده‌رك���ه‌وت���ن ،ئ��ی��دی یه‌كێتیی قوتابیانی پارتی له‌ڕۆژنامه‌كانه‌وه كه‌وتنه ره‌خنه‌گرتن له‌وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ ،ئهو وه‌زاره‌ته‌ی كه پێشتر به‌ده‌ست ئه‌ندامێكی پارتی دیموكراتی كوردستانهوه بوو‌و ئهم یه‌كێتیی قوتابیانه له‌گوڵ كاڵتریان پێنه‌وت ،ئهوهش ئهو كاره‌یه كه ك��ۆی میسداقیه‌تی ك��اری رێكخراوه‌یی رێكخراوێكی ل �هو ج��ۆره‌ی نابووتكردووه‌‌و ده‌مانگه‌یه‌نێته ئ�هو ب���اوه‌ڕه‌ی كه هێنده‌ی رێكخراوێكی سیاسییه‌‌و سه‌رقاڵی دروستكردنی هه‌ژموونه بۆ حیزبه‌كه‌ی ،نیو هێنده شه‌ڕ لهسهر به‌رژه‌وه‌ندیی فێرخوازان ناكات ،ئه‌گینا یه‌كێتیی قوتابیان له‌كوێ ب��وون ،كاتێك ئێمه له‌هۆڵه ساردو ره‌قوته‌قه‌كانی زانكۆدا له‌سه‌رمادا ره‌قده‌بووینه‌وه؟ ئ �هوان له‌كوێ بوون كاتێك به‌ده‌یان بگره به‌سه‌دان ناهه‌قی له‌وه‌رگرتنی ماسته‌ر‌و دكتۆراكاندا ده‌ك��را؟ ئه‌وان له‌كوێ بوون كاتێك هه‌زاران فێرخواز ده‌ڕژانه سهر شه‌قامه‌كان بۆ داواكردنی مافه هه‌ره سه‌ره‌تاییه‌كانی خۆیان؟ كۆی ره‌خنه‌گرتنی ئهم رێكخراوه له‌وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ دیوێكی سایكۆلۆژییانه‌ی ههیه، هه‌ستكردنه ب���هوهی ك�ه له‌بنه‌وه ل��ه‌ڕۆڵ‌و پێگه‌یان دراوه ،هه‌موومان شایه‌تی ئهوه بووین كه له‌سااڵنی پێشوودا له‌هه‌رێمی ئه‌وال یه‌كێتیی قوتابیان‌و له‌هه‌رێمی ئه‌مالش كۆمه‌ڵه‌ی خوێندكاران چ رۆڵێكی سه‌نتراڵ‌و شێرپه‌نجه‌ییان ههبووه له‌ئیفلیجكردن‌و لێدان له‌هه‌ر شكۆیه‌كی مه‌عریفی له‌زانكۆكاندا، به‌ته‌زكیه‌ی ئه‌وان سه‌رۆكی زانكۆ ،راگره‌كان، س �هرۆك �ی ب�هش�هك��ان ،ئ �هوان �هی له‌ماسته‌ر وه‌رده‌گ��ی��ران ،ته‌نانه‌ت ئ �هوان �هی ده‌بوونه پرسگه‌ی زان��ك��ۆش داده‌م������هزران ،ئ��هوان
ح���ك���وم���ه‌ت���ی س��ێ��ب��هر شوان سدیق ل �هس �ه‌روب �ه‌ن��دی ت���ازه "س��وێ��ن��د"خ��واردن��ی سه‌رۆك‌و جێگری سه‌رۆكی حكومه‌ت‌و زۆرێك له‌وه‌زیره‌‌كانی كابینهی شهش ،جگه له‌وه‌زیری كارهبا نهبێت ،ئهویش كاكه حهمه سكرتێری حیزبی سۆسیالیست چهند خوله‌كێك دوای ت �ه‌واوب��وون��ی مه‌راسیمی سوێندخواردنی س��ه‌رۆك‌و وه‌زی��رهك��ان ،ده‌یگوت "ی��هك دوو كه‌سێكمان ده‌ستنیشانكردووه ،بۆ وه‌زیری كارهبا ،بهاڵم هێشتا كه‌سێك بۆ ئهو پۆسته یه‌‌كالی نه‌‌بووه‌ته‌وه". ل�ه‌وك��ات�هدا كه ت��ازه حیزبه‌كان سه‌رقاڵی رێكخستنی ههیكهلی كابینهی شهشهم بوون، به‌دواداچوونێكی رۆژنامه‌وانیم لهسهر پرسی پێكهێنانی حكومهتی "سێبه‌ر" لهگهڵ چهند په‌‌رله‌مانتار‌و سهركردهیهكی بزووتنهوهی گ��ۆڕان��دا س��ازك��رد ،ئ��هوان زۆر به‌ڕاشكاوانه ده‌ی��ان��گ��وت حكومهتی سێبه‌ر لهبهرانبهر حكومهتی واقیعدا پێكده‌هێنین .ئامانجیشمان لێی كاراكردنی ئیشوكاره‌‌كانی كابینهی شه‌‌شی حكومهتی ههرێم ده‌بێت وه‌ك چاودێرێك. رهنگه پێكهێنانی حكومهتی سێبه‌ر به‌الی خهڵكی كوردستانهوه ،وه‌ك��و زانیارییه‌‌كی نوێ‌و نائاسایی بووه ،كه سه‌رنجی خهڵكی كوردستانی بۆالی خۆی راكێشابێت ،چونكه به‌الی ئه‌‌وانه‌‌وه ،حكومهتی سێبه‌ر كه‌سێكی تر پێشتر نه‌‌یبیستووه ،ئهمهش ههواڵێكی تازه بووه بهالیانهوه .هه‌روه‌ها بۆ ئهزموونی
حكومڕانی ههرێمیش به‌هه‌مان شێوه شتێكی نوێیه! ههرچهنده گ��ره‌‌وی ئه‌‌كتیڤبوون‌و چاالكی كابینهی شهش یهكێك بووه ،له‌و كابینانه‌‌ی س�ه‌رده‌م��ی حوكمی ده‌سه‌اڵتدارێتی ك��ورد، كه زۆرترین قسهو گفتوگۆی له‌سه‌ركراوه، ل�هس�ه‌رووی هه‌‌مووشیانه‌‌وه ،جیاوازی ئهم كابیینه له‌وه‌شدا خۆی ده‌بینێته‌وه ،به‌راورد به‌كابینه‌‌كانی پێشوتر ،ئهو هێزو الیه‌‌نانه‌‌ی مۆڵهتی كاركردنیان ههیه له‌كوردستان، ئێستا به‌شێكیان وه‌ك ئۆپۆزسیۆن خۆیان نمایشده‌كه‌ن. وات��ه ل���ه‌دوای ههڵبژاردنهكانی 25ی ،7 بهشێوهیهكی گشتی هاوكێشه سیاسییهكان له‌كوردستان لهڕێگهی هه‌ڵبژاردنه‌‌وه گۆڕانكاری زۆری بهخۆوه بینیوه ،به‌شێك له‌و هێزانه‌‌ی كه پێشتر له‌ناو ده‌سه‌اڵتدابوون ،یان ئهو كهسانهی كه هه‌‌ڵسوڕاوی هێزه ناسیۆنالیسه‌كان بوون، به‌شدارینه‌‌كردنی خۆیان راگهیاند له‌كابینه‌‌ی نوێی حكومهت وه‌ك ئۆپۆزسیۆنێك. راسته گۆڕان یهكێكه له‌و الیهنه ئۆپۆزسیۆنانه‌‌ی كه وه‌ك بزووتنه‌‌وه‌یه‌‌كی جیا له‌یه‌‌كێتی‌و پ��ارت��یو ئیسالمییهكان ،تهنیا لیستی به‌شداریكه‌ری ههڵبژاردن بووه ،له‌كوردستان، پێش كۆتاییهاتنی ه��هڵ��ب��ژاردن��هك��ان ،ئهو به‌شدارینه‌‌كردنی خۆی له‌حكومه‌تدا راگهیاند. ب �هاڵم دوات��ر هه‌ر خۆیان پرسی حكومهتی سێبه‌رییان هێنایه ئاراوه .بهاڵم وه‌ك گفتو‌و به‌ڵێنه‌‌كه‌یان حكومهتی سێبه‌رییان پێكنه‌‌هێنا.
چاوی زه‌قی حیزب بوون له‌زانكۆدا ،ئه‌وان حه‌سحه‌سی حیزب بوون ل �ه‌ڕاڕه‌و‌و حه‌ره‌می زانكۆ‌و په‌یمانگاكاندا‌و به‌بێ پرسی ئه‌وان حیزب ده‌ستینه‌ده‌كرد به‌ئاودا ،به‌وه‌ی ئێستا له‌م رۆڵه‌ی دراوه ،یه‌كێتیی قوتابیان نیگه‌رانه‌‌و له‌ڕووی سایكۆلۆژییه‌وه هه‌ست به‌پووكانه‌وه‌‌و چوونه‌وه ناوخۆ ده‌كات ،ئه‌گینا ههموو ئهو رهخنانهی ئهم رێكخراوه له‌وه‌زیر‌و وه‌زاره‌تیان ههیه ،به‌زیاده‌وه له‌وه‌زاره‌ته‌كه‌ی كابینهی
پێنجدا ه �ه‌ب��وون ،ئ �هی ب��ۆ ل �هو م��اوه‌ی �هدا نه‌مانبینی ئهم رێكخراوه لهسهر مافی قوتابیان ده‌ن��گ�ه دل��ێ��رهك�هی هه‌ڵببڕێت‌و قسه‌یه‌ك له‌به‌رژه‌وه‌ندیی فێرخوازاندا بكات. وه‌ك ئهوهی له‌چاوپێكه‌وتنه‌كه‌ی سكرتێری ئهم رێكخراوه له‌ژماره‌ی پێشووی رۆژنامه‌ی ده‌ستووردا ده‌یخوێنینه‌وه ،هه‌روه‌ها به‌پێی ئ �هوهی له‌ڕاپۆرته‌كه‌ی رۆژن��ام�هی رووب �هری دوێنێدا ده‌یبینن‌و پێشتریش له‌ڕۆژنامه‌ی رووداو چهند جارێك پرته‌وبۆڵه‌یان كرد، ره‌خنه‌كانی ئهم رێكخراوه هه‌مووی خۆی له‌سێ ره‌خنه‌دا ده‌بینێته‌وه ،كه هه‌رسێكیان ره‌خنه‌ی نابه‌جێن ،بگره دانه‌یه‌كیان درۆیه‌كی گ���ه‌وره‌‌و بوختانێكی رووت��ه بۆ وه‌زار‌هت‌و پێمسه‌یره وه‌زاره‌ت وه‌اڵمیان ناداته‌وه .یهكهم ره‌خنه‌یان ئهوهیه كه له‌وه‌رگرتنی قوتابیان بۆ پرۆژه‌ی توانسازیی نادادپه‌روه‌ری ههبووه، جارێ پێش هه‌ر شتێك ده‌بێت بڵیم ههموو كه‌سێك رووی بهاتایه باس له‌نادادپه‌روه‌ری بكات ،ده‌بوو رێكخراوێكی وه‌كو قوتابیانی پارتی باسینه‌كردایه ،چونكه ئه‌وان پارێزه‌ر‌و به‌رگریكارن له‌سیستمێك كه خۆی له‌بنه‌مادا ل �هس �هر ن����ادادپ����ه‌روه‌ری ده‌ژی‌‌و خ��ۆراك وه‌رده‌گرێت‌و ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ی نادادپه‌روه‌ری دوو رۆژ ته‌مه‌ن ناكات. ئایا ئ��هوان له‌خۆیان پرسیوه له‌كۆی ئهو چهند سه‌د قوتابخانه‌یه‌ی له‌ژێر هه‌یمه‌نه‌ی دهس�هاڵت�هك�هی حیزبه‌كه‌ی ئ���ه‌ودان ،چهند به‌ڕێوه‌به‌ریان به‌هه‌قی خۆیو به‌ده‌ر له‌حساباتی حیزبی دان�����راون ،ك �ێ ق��ودره‌ت��ی بوونه بهڕێوهبهری ههیه له‌هه‌رێمی زه‌رددا ئهگهر پارتی نهبێت ،یان خزم نهبێت ،یان شتێكی له‌و بابه‌ته له‌فایله‌كه‌یدا نهبێت ،هه‌میشه ئه‌مجۆره له‌ڕه‌خنه‌گران كه خۆیان ماڵیان له‌شووشه‌یه ،بگره "ماڵیان له‌ته‌مومژ‌ه"و سه‌رقاڵی ب�ه‌رد‌و تاوێرگرتنن له‌خه‌ڵكانێك، كه هیچ نهبێت ل�هوان په‌رێزپاكترن ده‌بێت توند وه‌اڵمبدرێنه‌وه .من یه‌كێكم له‌وانه‌ی كه بۆ پرۆژه‌ی تواناسازیی وه‌رگیراوم ،بێمنه‌تم له‌وه‌زیر‌و له‌هه‌موو وه‌زاره‌ته‌كه‌شی ،چونكه به‌هه‌قی خۆم وه‌رگیراوم ،ههموو ئه‌وانه‌شی كه ده‌یانناسم‌و له‌م پرۆژه‌یه‌دا وه‌رگیراون، خه‌ڵكانێك ی لێهاتوون‌و ئهگهر خوا له‌سه‌د ساڵێكدا وه‌زی��رێ��ك�ی ل�هم��ج��ۆره نه‌نێرێت، به‌هه‌موو ته‌مه‌نیان له‌خوێندنی بااڵدا خۆیان نابیننه‌وه ،بگره له‌وه‌ش زیاتر هه‌ندێك هاوڕێم هه‌ن ،كه وه‌ریشنه‌گیراون لهگهڵ ئهوهی كه زۆر دڵته‌نگیشن ،ب�هاڵم دان ب �ه‌وه‌دا ده‌نێن كه ناهه‌قیی به‌رانبه‌ریان نه‌كراوه .سكرتێری ئهو رێكخراوه بۆ نموونه‌‌و بۆ خۆڵكردنه‌چاوی خوێنه‌ران ،باس لهوه ده‌ك��ات كه فێرخواز ههبووه به‌نمره‌ی 53هوه وه‌رگیراوه ،ئهوهش وه‌كو ن��ادادی ده‌دات �ه قه‌ڵه‌م ،ب��رام ،ده‌بێت بڵێمه‌وه پێش هه‌ر شتێك بڕۆ سه‌یری ههموو ئهو ب��راده‌ران�هی خۆتان بكه ،كه به‌نمره‌ی هاوشێوه‌ی ئهوه له‌سااڵنی پێشوودا له‌ماسته‌ر‌و دكتۆرا وه‌رگ��ی��راون‌و به‌ڕێزیشتان‌و ئه‌وانه‌ی
ره‌‌ن��گ��ه گ����ۆڕان ك �ه ح��ك��وم�ه‌ت��ی سێبه‌ری وه‌ك تیمێكی چ��اودێ��ری��ك��ردن��ی دهس��هاڵت پێكنه‌‌هێناوه ،بهاڵم تاڕادهیهك توانی وه‌ك هێزێكی ئۆپۆزسیۆن ،چاودێری كاروباره‌‌كانی حكومهتی ههرێمی ك��ردب��ێ��ت ،ب��هاڵم ئهو چاودێریكردنه‌‌ی گۆڕانیش ،لهبهرئهوه تهنیا پێگهی سه‌ره‌‌كییان له‌سلێمانی بووه ،بۆیه زیاتر هه‌ر له‌و سنووره كاریگهرییان ههبووه، نهك له‌سنووری ههولێرو دهۆك. بهپێچهوانهی ههموو ئهو ناوزڕاندن‌و رهخنانهی ك�ه ئێستا له‌كابینه‌‌ی ش��هش ده‌گیرێت، ب�ه‌ب��ۆچ��وون��ی م��ن هێشتا زووه كابینهی حكومه‌تێكی یهك ساڵی بهو شێوه ،زۆر بێ ئینسافییه‌‌ی ئهمڕۆ ،له‌م الو الوه لێكدانه‌‌وه‌ی ب��ۆ ده‌ك��رێ��ت ،هه‌‌ڵبسه‌نگێنرێت ،چونكه به‌پێچه‌‌وانه‌‌وه‌ی كابینهكانی دی ،كابینهی ش��هش ی��هك �هم كابینهی حكومه‌تێكه كه به‌هه‌‌ڵبژاردن هاتووه‌ته كایهوه ،ده‌بێت ئهوهش بزانین ،یهكهم كابینهی حكومه‌تیشه كه ئهو هێزانه‌‌ی مۆڵهتی كاركردنیان ههیه به‌شێكیان ئ��هم��ڕۆ ل�ه‌ب�ه‌ران��ب�هری��دا وه‌ك ئۆپۆزسیۆن كارده‌كه‌ن. تاوانی ئهو كابینه‌‌یه چییه ،له‌به‌رئه‌‌نجامی ملمالنێی سیاسی ،هه‌رچی هێزی چه‌‌كدار‌و ناوه‌نده سیاسیو ئه‌‌كادیمی‌و فه‌‌رهه‌‌نگییه‌‌كانی ئ���هم واڵت����ه ئێستا ه��هڵ��ق��واڵوی زاده‌ی بیركردنه‌‌وه‌یه‌‌كی حیزبی به‌سه‌ریاندا زاڵه؟! چونكه سااڵنێكه حیزبه ده‌سه‌اڵتداره‌‌كان، ئامانجی س�هرهك��ی��ی��ان ،ملمالنێی خۆیان لهگهڵ هێزهكانی تر تهنیا به‌حیزبكردنی كۆمه‌ڵگه‌‌و ناوه‌نده‌كانی حكومه‌ت‌و دهسهاڵت ب��ووه .ئیدی كابینه‌‌یه‌‌ك كه ته‌مه‌نی یهك ساڵ بێت ،چۆن بهشێوهیهكی گشتگیرانه ده‌توانرێ هه‌ڵسه‌نگاندنی بۆ بكرێت .له‌كاتێكدا ئهو كابینه‌‌یه‌‌ش ههمان حیزبه‌كانی رابردوو سه‌رپه‌‌رشتی بكه‌ن.
ئهگهر پارتیش به‌ئاشكرا دژایهتی كابینهی شهش نهكات ،بێگومان چهندان ئۆرگان‌و رێكخراوه‌‌و كه‌سانی هه‌‌ڵسوڕاوی ده‌مامكداری خستووه‌ته‌گه‌‌ڕ ،كه‌ره‌‌خنه‌‌ی توند ئاراسته‌ی ك��اب��ی��ن��هی ش���هش ده‌ك�����ه‌ن ،ئ��هم��هش بۆ له‌كه‌داركردنی حكومه‌ته‌كه‌ی "به‌ڕێز دكتۆر به‌رهه‌م ساڵح"ه ،بۆ ئهوهی له‌داهاتوودا وه‌ك خاڵێكی الواز به‌كاریبێنن ،چونكه ئ��هوان الیانوایه كابینهی پێنج كابینهی زێڕین بووه، له‌گشت كابینهكانی ت��ری ده‌سه‌اڵتدارێتی له‌كوردستانی عێراق ،بهاڵم ئهوهیان له‌بیرچووه كابینهی پێنج كه‌مترین چاودێریكردنی ههبووه!! یهكێك له‌ئامانجه‌كانی پێكهێنانی حكومهتی سێبه‌ر ئهویش دروستكردنی تۆڕێكه بۆ چاودێریكردنی كاروباری ههموو ده‌سه‌اڵته ئیداری‌و سیاسیو كۆمه‌اڵیه‌‌تییه‌‌كانی واڵت، ل��ه‌گ��هڵ ئ����هوهش ح��ك��وم�ه‌ت��ی سێبه‌ریش ه��هی��ه ئامانجی گه‌‌یشتنه ب��ه‌ده‌س��هاڵت، چونكه كاتێك ه �هر حیزب‌و الیهنێك ئهو حكومهت پێكده‌هێنێت ،بۆ داهاتوو خۆی یه‌‌كالییده‌كاته‌وه‌‌و ده‌زانێت پێگهو قورسایی له‌چیدایه. وه‌ك ئهوهی له‌ماوه‌كانی رابردوودا راگهیهنرا، كه پارتی كرێكارانی ئۆپۆزسیۆن له‌به‌ریتانیا سه‌رقاڵی پێكهێنانی حكومه‌تێكی سێبه‌ره به‌سه‌رۆكایه‌‌تی (ئید میلیبان) سه‌ركرده‌ی تازه‌‌ی ئهو پارته .ئامانجیشیان له‌وه‌یه كه دهیانهوێت ،لهڕێگهی كاركردن بۆ كرێكاران، لهههڵبژاردنهكانی داهاتووی واڵتدا ،دهسهاڵت بگرنه ده‌ست. ئهمهش به‌مانای ئهوهیه كه هێزی گۆڕانكاری پێویستی بهیهك هه‌‌ڵوێستی‌و كۆكردنهوهی یه كه له‌به‌ر ئهنجامی یهك ده‌نگی ئهو خه‌‌ڵكانه ده‌سه‌اڵتێكی تاكڕه‌‌و ی��ان ده‌سه‌اڵتێك كه گهندهڵی بنه‌‌ماڵه‌‌‌و خێزانی تێدا بااڵ ده‌سته،
ده‌بێت بڵیم ههموو كه‌سێك رووی بهاتایه باس له‌نادادپه‌روه‌ری بكات ،ده‌بوو رێكخراوێكی وه‌كو قوتابیانی پارتی باسینه‌كردایه ،چونكه ئه‌وان پارێزه‌ر‌و به‌رگریكارن له‌سیستمێك كه خۆی له‌بنه‌مادا لهسهر نادادپه‌روه‌ری ده‌ژی
پێش تۆش له‌ڕێكخراوه‌كه‌تان قسه‌یه‌كیان نه‌كرد‌و نه‌یانوت ئهمه نادادییه ،ئه‌زیزم، ههموو ده‌زان��ی��ن كه یهكێك له‌مه‌رجه‌كانی ئهم به‌رنامه‌یه نمره‌یه ،ئ �هوهی تر لهسهر توانستی زم��ان‌و ساڵی خ��زم�هتو چهندان مه‌رجی دیكه‌یه ،كه ده‌بێت به‌ئه‌مانه‌ته‌وه بڵێم مه‌رجی زۆر پرۆفێشناڵ‌و باشن‌و س�ه‌ره‌ڕای كه‌موكوڕییه‌كانیش هێشتا نموونه‌یین ،ئیدی فێرخوازی وا ههیه ئه‌وه‌نده نمره‌ی ههیه، بهاڵم رهنگه تێستی تۆفڵی هه‌بێت‌و ئۆفه‌ری زانكۆیه‌كیشی له‌گیرفاندا بێت ،ئهوهش واده‌كات كه نزیكه‌ی ده بۆ پانزه خاڵ له‌كه‌سێك كه 80یان 90ی ههیهو ئهو شتانه‌ی نییه زیاتر وه‌ربگرێت ،هه‌ربۆیه ئهو وه‌رده‌گیرێت‌و ئهوهی نمره به‌رزه‌كه‌ی ههیه وه‌رناگیرێت. ره‌خ��ن�هی دووه‌م��ی��ان ئ�هوهی�ه كه وه‌زاره‌ت به‌رپرسه له‌وه‌رنه‌رگرتنی قوتابیان له‌زانكۆ‌و په‌یمانگه‌كانی ك��وردس��ت��ان ،ك �ه ئ��هوهش ره‌خنه‌یه‌كی نابه‌جێیه ،چونكه ئهم وه‌زاره‌ته ته‌مه‌نی تهنیا ساڵێكه‌‌و ئه‌وه‌شی كه تووشی ب��ووه به‌رئه‌نجامی ك��اری خ��راپ‌و نه‌شیاوی كابینهكانی پێشووه ،له‌هه‌موو دنیاشدا وا باوه كه ههموو فێرخوازێك ناتوانێت بچێته زانكۆ، ئ �هوهش په‌یوه‌سته ب �ه‌وه‌زاره‌ت �ی كاروباری كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و وه‌زاره‌تی پالندانان‌و وه‌زاره‌تی پیشه‌سازی‌‌و ههموو ئهو وه‌زاره‌ت��ان �هی كه پ�هی��وه‌ن��ددارن به‌دابینكردنی هه‌لی ك��ار بۆ هاوواڵتییان. ره‌خنه‌ی سێیه‌میشیان ئهوهیه كه وه‌زاره‌ت ده‌یه‌وێت سیستم ی خوێندن ی ئێمه هاوشێوه ی سیستمی خوێندن ی خۆرئاوای ی لێبكات ،ك ه هیوادارم ئهم ترسه‌ی سكرتێری قوتابیان ببێته راسته‌قینه‌‌و رۆژێ��ك كوردستانیش ب��گ��ات�ه ئ���هو ئ��اس��ت �هی ك��ه خوێندنێك ی هاوشێوه‌ی زانكۆكان ی ئه‌وروپا‌و خۆرئاوا ی تێدا بێت ،س�ه‌ره‌ڕا ی ههموو ئهو ره‌خنانه ی كه ل�ه‌الی�ه‌ن فه‌یله‌سوفان‌و كۆمه‌ڵناسان‌و بیریارانی بواری پ��ه‌روه‌رده‌وه له‌و سیستم ه ده‌گیرێن .ئهو ترسه‌ی سكرتێری قوتابیان مانیڤێستی كردووه ،ترسی ههموو كۆنه‌خواز‌و تۆقیوه‌كانه له‌هه‌ر مه‌عریفه‌یه‌كی جدی، چونكه هه‌میش ه مه‌عریفه‌ی جیدی‌‌و راسته‌قین ه پێویستی به‌شه‌فافیه‌ت‌و روئیا‌و ده‌ستپاكی‌‌و سه‌رڕاستیی‌‌و كرانه‌وه ههیه ،ئ �هوهش ئهو شتانه‌ن ،ك ه نهك هه‌ر له‌یه‌كێتیی قوتابیاندا نین ،بگره ل�هم واڵت��هدا بوونێكی ئێجگار الوازی��ان ههیهو نووزه‌شیان نابیسترێت .بۆ ههموو ره‌خنه الوازه‌كانی یه‌كێتیی قوتابیان وه‌اڵمگه‌لێك هه‌ن ،پێشموایه ئهم وه‌زیره ی خوێندنی بااڵ تاكه وه‌زیری ئهم كابینه‌یه‌ی ه ك �ه روئ��ی��ای ه �هی��هو له‌جیهانبینییه‌ك ی مه‌عریفییه‌وه پالنه‌كانی داده‌ڕێژێت ،ئهوه ی سه‌یری پرۆژه‌كه‌شی بكات به‌ناوی "له‌قه‌اڵ لێكدابڕاوه‌كانه‌وه بۆ فاكه‌ڵتییه ئاوێته‌كان" ده‌زانێت ده‌ڵێم چی ،بێگومان ئه‌وانه ی ك ه ده‌زانن روئیا‌و جیهانبینی‌‌و مه‌عریفه چین‌و چ به‌هایه‌كیشیان ههیه.
لهبهرانبهر ئ��هوهش��دا كۆمه‌ڵگه پێویستی به‌هۆشیارییه‌‌كی ب��ااڵ ه�هی��ه ،ب��ۆ ئهمهش ده‌بێت لهڕێگهی سه‌ندیكا‌و ئۆرگان‌و حیزبه، بهرژهوهندی ویسته‌كانی گه‌‌له‌وه نوێنهرایهتی بكرێن. ئهگهر خه‌‌ڵكانێكیش پێیانوابێ ژینگهی سیاسیو كۆمهاڵیهتی كوردستان ،نابێت به‌راورد بكرێت بهو واڵتانه‌‌ی كه ده‌سه‌اڵتی ده‌ستاو ده‌ستكردن به‌پرۆسه‌یه‌‌كی ئاسانی ئهنجامدهدهن ،بێگومان بهپێچهوانهوه ،چونكه دنیای ژیانی ئێمه له‌دوای راپهڕینهوه ،بووه‌ته دنیایه‌‌كی دوو كه‌رتبوونی ئینسانه‌‌كان‌و هه‌ست به‌وه‌ش ده‌كرێت ،له‌كوردستان ژیان تهنیا بۆ بژارده‌یه‌‌كه له‌كۆمه‌ڵگه ،جا ئهو بژارده‌یه‌‌ش له‌هه‌‌ڵوسڕا‌و موریده‌كانی حیزب‌و سهركرده ده‌سه‌اڵتداره‌‌كانی ئهم هه‌‌رێمه‌ن!! Shwansdiq@yahoo.com
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
16
کۆمێنت
i n f o @ d e s t u r. n e t
مایكڵ جاكسۆن ده‌وڵه‌مه‌ندترین گۆرانیبێژ ی مردوو ی جیهانه
بۆ ئهوهی ئاڕ بی جی جاشه‌كان بوه‌ستێنین، هه‌مووان ده‌رسیم دێبه‌گه‌یین
ئاری ئه‌بوبه‌كر ههرچهنده دیار نیی ه ،ئهو ئیمه‌یڵه‌ی بۆ ده‌رسیم دێبه‌گه‌یی نێراوه ،تا چهند ڕاس��ت� ه (چونك ه تائێستا ده‌رسیم نه‌هاتووه‌ت ه گۆ بۆ پشتڕاستكردنه‌وه‌ی ناردنی ئهو ئیمه‌یڵه) ،ب �هاڵم ئهگهر به‌گریمان ه دایبنێین ئهو ئیمه‌یڵه راست بێت‌و لهالیهن جاشێكه‌و‌ه نێرابێت بۆ ده‌رسیم ،ئه‌وا ئیتر كاتی ئهوه هاتووه
ههموو بێین ه گۆو سه‌نگه‌ری ههڵوێست هه‌ڵبژێرین ،ن �هك له‌به‌ر ئ��هوهی ك ه ده‌رسیم راسته‌و جاشه‌كان ناڕاست، نهك له‌به‌ر ئ��هوهی ،ئ �هوهی ده‌رسیم وتوویه‌تی راسته‌و ئهوهی كۆن ه جاشێك ده‌یڵێت هه‌ڵه‌یه ،دیاره له‌به‌ر ئهوهش نا ك ه ده‌رس��ی��م ب�ه‌درێ��ژای��ی ته‌مه‌نی چه‌كی به‌عسی نه‌كردووه‌ت ه شان‌و كۆن ه جاشه‌كان تا دوا ساته‌كانی رژێم چه‌كی باب ه سه‌ددامیان له‌شاندا بووه ،بهڵكو تهنیا له‌به‌رئه‌وه‌ی ك ه ده‌رسیم به‌قه‌ڵه‌م ده‌نووسێت‌و جاشه‌كان وه‌ك پیشه‌ی هه‌میشه‌ییان دهیانهوێت به‌ئاربی جی‌و فیشه‌ك وه‌اڵمبده‌نه‌وه. به‌المه‌و‌ه زۆر ئاسایی ه ك ه ئهو جاشانه‌ی ك ه كۆن جاش‌و ئێستا بوونه‌ت ه فس فس پاڵه‌وان‌و پێشمه‌رگه‌ن به‌قه‌ڵه‌م وه‌اڵمبده‌نه‌وه‌و داكۆكی له‌خۆیان بكه‌ن، جا لهسهر حه‌ق بن یان نا ،ده‌بێت مافی ئهوهیان هه‌بێت داكۆكی له‌خۆیان بكه‌ن، بهاڵم هه‌رگیز نابێت‌و بۆیان نییه ،ك ه چۆن جاران به‌ناوی قادسییه‌ی یه‌ك‌و دووه‌و‌ه كوڕی كوردییان ته‌سلیم به‌باب ه سه‌دام ده‌كرد ،ئێستا به‌ناوی نیشتیمان پ�����ه‌روه‌ری‌و ل��ه‌ژێ��ر پ����ه‌رده‌ی هێزه سیاسییه‌كانه‌و‌ه (جا یهكێتی ،پارتی یان گۆڕان بێت) بێن‌و چاو له‌خه‌ڵكی سووربكه‌نه‌وه. هاتن ه سه‌نگه‌ری ده‌رسیم پێش ئهوهی
له‌به‌ر خودی ده‌رسیم بێت ،له‌به‌ر ئهو ئازادیی ه ك ه ده‌رسیمه‌كان هه‌وڵیان بۆ دا‌و جاشه‌كان دژیبوون ،كه‌چی ئێستا جاشه‌كان بۆ خۆیان ره‌واده‌بینن ،ك ه پاش ئهو ههموو ك��ورد كوشتنه‌یان، پاش ئ�هوهی ده‌ستییان لهگهڵ شای دیكتاتۆره‌كانی دنیادا تێكه‌ڵكرد ،ئێستا لێمانبوونه‌ت ه ق��اره‌م��ان‌و دهیانهوێت ب��ه‌ڕۆژی روون��اك ئاربی جی به‌ماڵی ئه‌هلی قه‌ڵه‌مه‌و‌ه بنێن!. ه �ه‌رالی �ه‌ن��ێ��ك ببێت ه چ �ه‌ت��ر ب��ۆ خۆ ح���هش���اردان���ی ئ���هو ج����اش‌و ك��ۆن� ه موسته‌شارانه‌ی ك ه ده‌ستیان به‌خوێنی رۆڵه‌ی كورد سووره ،بێ دوودڵی هیچی له‌و الیه‌نان ه كه‌متر نیی ه ك ه چهندان ساڵ ه تاوانباریانده‌كه‌ین به‌داڵده‌دانی پ��ی��اوخ��راپ��ان ،چونك ه ئه‌رگۆمێنتی هه‌موویان وه‌ك یه‌كه‌‌و تهنیا مه‌به‌ستی به‌رته‌سكی حیزبی له‌پشتیه‌وه‌یه‌تی. ده‌ب��ا ههموو به‌بێ له‌به‌رچاوگرتنی بیروڕای سیاسی ،به‌بێ گوێدان به‌وه‌ی ك ه ده‌رسیم له‌چ به‌ره‌یه‌كدایه‌‌و جاشه‌كان له‌چ به‌ره‌یه‌كی تر ،بێین ه گۆو پشتگیری له‌ده‌رسیم بكه‌ین ،له‌به‌ر هیچ نا له‌به‌ر ئ��هوهی ده‌رسیم به‌قه‌ڵه‌م هاتووه‌ت ه ده‌نگ‌و جاشه‌كان دهیانهوێت به‌ئاڕ بی جی وه‌اڵمیبده‌نه‌وه. Arei1976@hotmail.com
19
نوێنهره ئاگرینییه‌كان یوسف حمه‌كریم به‌پێی ماده‌ی 49ده‌ستووری عێراق هه‌رئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران نوێنهرایهتی سه‌د هه‌زار هاوواڵتیی عێراقی ده‌كات ،وه‌ك چۆن له‌ده‌ستووره‌كه‌دا ئه‌رك‌و ماف ی هاوواڵتییه یاخود راستر بوترێت ده‌نگده‌ره ،كه نوێنه‌ری خۆی هه‌ڵبژێرێت له‌هه‌مانكاتدا ئه‌ركی نوێنه‌ریش ه كه به‌نوێنه‌رایه‌تییه‌كه‌یان هه‌ستن‌و به‌میتۆده كاربكه‌ن كه ده‌نگده‌ر ده‌یه‌وێت. ئهوهی له‌ماوه‌ی زیاتر له 235رۆژ له‌دوای هه‌ڵبژاردنی 3/7به‌دیده‌كرێت ،ئهوهیه كه ئهم نوێنه‌رانه زۆر خه‌مساردبوون له‌جێبه‌جێكردنی ئه‌ركه‌كانیان ،ئهگهر به‌ڕاستی ئهم نوێنه‌رانه ره‌نگدانه‌وه‌ی شه‌قامی عێراقی بن ،ئه‌وا نهك عێراق به‌رمیلێك باروته ،بهڵكو بۆمبێكی ئه‌تۆمییه‌و چركه‌كانی ته‌قینه‌وه‌ی ئهم بۆمبه‌ش له‌چركه‌كانی كۆتاییدایه. ئهگهر بۆ واڵتێكی دیكه دروستبێت لهڕێگهی زیندانه‌كانه‌وه مه‌ودای ئازادی ئهو واڵته بزانرێت ،ئه‌وا بۆ عێراق به‌چاوخشاندنه‌وه‌یه‌كی زۆر خێرا ،كه له‌سێ خوله‌ك كه‌متربێت، ده‌رده‌كه‌وێت به‌هۆی لێدوانی نوێنه‌ره‌كانه‌وه له‌چ ته‌نگژه‌یه‌كی سیاسیدایه ،ئهم لێدوانانه به‌جۆرێك خێران ده‌زگاكانی راگه‌یاندن‌و ماس میدیا ده‌سته‌وه‌ستانه له‌گواستنه‌وه‌یان، هه‌روه‌ها ئه‌وه‌نده‌ش ئاگریناوین كه مانشێت‌و گرنگترین به‌شی میدیاكانی گرتووه‌ته‌وه. به‌پێی ماده‌ی 61ده‌ستووری عێراق ئه‌ركه‌كانی ئێوه دیاریكراوه "دانانی یاسا، چاودێریكردنی ده‌سه‌اڵتی جێبه‌جێكردن ،هه‌ڵبژاردنی سه‌رۆك كۆمار ،په‌سه‌ندكردنی په‌یماننامه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان....هتد" ،بهاڵم ئهوهی له‌ئێوه به‌دیده‌كرێت پێچه‌وانه‌ی ئه‌ركه‌كانتانه ،بۆیه ئهگهر دادگایه‌كی تایبه‌تمه‌ندو بێالیه‌ن هه‌بێت ،پێویسته ژماره‌یه‌كی زۆرتان له‌و دادگایه‌‌و به‌پێی ماده‌ی 63دهستوور كه باس له‌هه‌ڵگرتنی حه‌سانه‌ی په‌رله‌مانتاری ده‌كات ،حه‌سانه‌كه‌تان لێوه‌ربگیرێته‌وه ،له‌وانه‌یه ئهم بۆچوونه‌ی من راسته‌وڕاست نوێنهره عه‌ره‌به‌كان بگرێته‌وه ،چونكه خۆشبه‌ختانه تائێستا تۆپی ی ئه‌واندایه ،بهاڵم له‌هه‌مانكاتیشدا نوێنهره كورده‌كان هێنده‌ی كێشیان كێشه‌كه له‌یاریگا له‌په‌رله‌مان ،به‌رپرسیارێتییان ده‌كه‌وێته سه‌رشان ،چونكه هه‌ر ئهم په‌رله‌مانتارانه له‌لێدوانه‌كانیاندا پێمانده‌ڵێن :ئێمه كلیلی یه‌كالكه‌ره‌وه‌ی كێشه‌كانین ،به‌بێ ئێمه حكومهت پێكنایه‌ت ،به‌شێكین له‌چاره‌سه‌ر ،هه‌مووالیه‌نه‌كان پێویستییان به‌كورده، قه‌یرانه‌كه كورد رایگرتووه ،ئێمه خاوه‌نی بڕیاری شه‌راكه‌تی نیشتمانین ،هاوسه‌نگی شیعهو سوننه كورده....هتد .بۆیه هێنده‌ی كێش‌و كاریگه‌ریتان به‌رپرسیارن. usf_da@yahoo.com
ك���ش���ان���هوهی ل��ی��س��ت��ی گ������ۆڕان ،ن��ی��ش��ان �هی �هك ل �ه‌ب��ن��ب �هس��ت��ی س��ی��اس��ی!
خه‌سره‌‌و سایه س���ه‌‌ره‌‌ن���ج���ام ب����زوت����ن����هوهی گ����ۆڕان ی ی ده‌ست كێشانه‌و‌ه له‌ڕاگه‌‌یاندنێكدا ،كارت ی لیسته كوردستانییهكان ی له‌ئیئتالف خۆ ل����ه 29ئ���هم م��ان��گ��هدا ڕاك��ێ��ش��او ئ �هم هه‌‌ڵوێسته‌‌شی بهكۆمهڵ ه مه‌‌سه‌‌له‌یه‌‌ك ی ی نوێنه‌رایه‌‌ت ته‌‌بریركرد .له‌وان ه "گۆڕین ی ن �ه‌ت �هوهی �ی"و حیزبی ،به‌‌نوێنه‌رایه‌‌ت ی ی ب �هپ��ڕۆژه ی پ��ارت �یو یهكێت ملنه‌دان ی ی بۆ بره‌‌ودان به‌‌پرۆسه ی سیاس چاكسازی ی كوردستاندا .بهاڵم ی له‌هه‌رێم دیموكراس ی ب�هم ههموو ته‌‌بریراتانه‌وه ،ههڵوێست ی گۆڕان چ له‌چوون ه ی بزوتنه‌و‌ه زیكزاكان ه ی لیسته كوردستانییه‌‌كاندا‌و ی ئیئتالف ناوه‌و‌ه ی چ له‌كشانه‌وه‌یدا ،نیشانه‌یه‌‌ك له‌بنبه‌‌ست سیاسی ،ئ �هم بزوتنه‌وه‌یه ده‌خ��ات �هڕوو ی ی ده‌وران����� ی ت��ێ��پ��ه‌ڕب��وون�� ك����ه‌ب����هدوا ی ی قه‌یران هه‌‌ڵبژاردنه‌كان‌و قووڵبوونه‌و‌ه ی له‌عێراقدا تێیكه‌وتووه .سهرهتا حكومهت با له‌ته‌‌بریراته‌‌كانه‌وه ده‌ستپێبكه‌ین: ی ی حزب ی نوێنه‌رایه‌‌ت ی �هك �هم" ،گۆڕین ی چی؟ ئایا ی نهتهوهیی" یان به‌‌نوێنه‌رایه‌‌ت ی ی ناسیونالیزم ی بزوتنه‌و‌ه ی فه‌زا لهدهرهوه ی كه‌ئه‌‌م ی ئێستا ك���وردو پێكهاتهكان ی ی ده‌كه‌ن ،به‌‌خود بزوتنه‌وه‌یه نوێنه‌رایه‌‌ت ی تر ی گۆڕانیشهوه چ الیهنێك بزوتنه‌و‌ه ی ی مهبهسته بۆ نوێنه‌رایه‌‌ت ههیه كه‌جێگا كردنی نهتهوهیی؟. ی ك��ورد ی ب����ۆرژواز بێگومان ستراتیژ ی بهعسدا ی ڕژێ��م � ی رووخ��ان�� ك���ه‌ب���هدوا لهالیهن یهكێتیو پارتییهوه به‌‌گوێزانه‌و‌ه ی رژێمه‌‌وه ،گۆڕدرا بۆ ی ئۆپۆزسیۆن له‌مه‌‌وقع ی ی عێراقدا ،بنه‌ما بهشداریكردن له‌حكومه‌‌ت ی ی ههموو الیهنهكان ی هاوبهش هه‌ڵویست ی پێكهێنا‌و هه‌رئه‌‌مه‌‌ش ی كوردایه‌‌ت بزوتنه‌و‌ه ی لێك نزیكبوونه‌وه‌و هێنان ه چوارچێو‌ه ی ی لیسته كوردستانییهكان ی ئیئتیالف كایهوه ی گۆڕان كه"شه‌راكه‌ت داڕشت .بزوتنه‌و‌ه
ی عێراقدا" كردووه‌ت ه ی ده‌وڵه‌ت له‌حكومڕان ی له‌م ی خۆی ،هیچ جیاوازییه‌‌ك پرهنسیپ ی ئهم بازنه‌یه ستراتیژیه نییهو لهدهرهوه ی نهتهوهیی" رانه‌وه‌ستاوه ،تابۆ "نوێنه‌رایه‌‌ت ی كردوویان ه ی كه‌یه‌‌كێتی‌‌و پارت جیاواز لهوه ی ی مه‌‌نتقیش "نوێنه‌رایه‌‌ت بخاتهڕوو .بهپێ ی لێو‌ه ن �ه‌ت �هوهی �ی"ی �هك ك �ه‌گ��ۆڕان باس ی ێ ده‌رچ���وون بێت له‌بازن ه ده‌ك��ات ده‌ب � ی ئهم ستراتیژه‌‌و النیكه‌م به‌‌ئیستراتیژیه‌‌ك ی جیاوازه‌و‌ه روو لهبهغداو په‌یوه‌ندییه‌‌كان ی عێراقدا بكات. لهگهڵ حكومهت ی تر له‌ئێستادا ك ه هیچ الیهنێك به‌‌واتایه‌‌ك ی ی ناسیونالیزم ی بزوتنه‌و‌ه له‌الیه‌‌نه‌كان ی جیابوونه‌وه‌‌و كورد به‌‌گۆڕانیشه‌وه ،داوا ی ی س �هرب �هخ��ۆ ی ده‌وڵ���ه‌ت��� پێكهێنان كوردستان ناكه‌ن‌و ئهمه وه‌ك ستراتیژیه‌‌ك بۆدانوستاندن‌و په‌یوه‌ندیگرتن به‌‌به‌‌غداو‌ه له‌به‌‌رنامه‌‌یاندا نییه ،بهپێویست "ئهرك ه نیشتمانی‌‌و نهتهوهییهكان" ده‌كاته ههمان ی ی به‌‌ناو ئهو ئه‌‌ركانه‌ی كه‌یه‌‌كێتی‌‌و پارت ی ك��ورد لهبهغدا"دا ی پێگه "پته‌‌وكردن ی زۆرترین ئیمتیازات ی پچڕین بهمهبهست ی شه‌راكه‌ته‌‌و‌ه ی عێراقی ،به‌‌ناو له‌حكومه‌‌ت ی كورد رایانگه‌‌یاندووه‌‌و جه‌ختی بۆ بۆرژواز ی لێده‌كه‌نه‌وه .گ��ۆڕان كهههمان بازن ه ی قبوڵكردووه‌‌و ی یهكێتیو پارت ستراتیژ ی بۆ بهشداریكردن ی بنه‌ره‌‌ت هیچ جیاوازییه‌‌ك ی عێراقدا به‌‌ده‌سته‌‌و‌ه نییه، له‌حكومه‌‌ت ی له‌باسی"نوێنه‌رایه‌‌تیكردن ت ناتوانێ ی زی��ات��ر ل��هوه ن���ه‌ت���هوهی���ی"دا شتێك ی حیزبی" پێشكه‌شبكات كه"نوێنه‌ران لهبهغدا بهدهستیانهوه گرتووه .هه‌ر بۆیه ی ی نهتهوهی ی نوێنهرایهتی ی ده‌سته‌‌واژ‌ه باس ی ی گ��ۆڕان جگه له‌كێشان بۆ ب��زوت��ن�هوه ی وه‌همی لهبهرانبهر ی ج��ی��اواز سنورێك ی زیاتر نییهو یهكێتیو پارتیدا ،شتێك ی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا ،تهنیا ی لهسهردهم ئهمهش ی ی راستهوخۆ بۆ هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن‌و فریودان ی ن��اڕازی كوردستان به‌‌ده‌سته‌‌و‌ه خه‌ڵك ی ی الیه‌‌نگران گرت‌و ئێستاش بۆ رازیكردن ی ی ك��ش��ان�هوه ی ل �هم �هڕ هه‌ڵویست خ��ۆ ی لیسته كوردستانییهكان، له‌ئیئتیالف دووباره‌‌یده‌كاته‌‌وه. ی ی چاكساز ی كه"پڕۆژه دووه‌م :ئهوهش
ی لهالیهن یهكێتیو پارتییهوه سیاسی"یهك ه ی ق��ب��وڵ��ن �هك��راوه ،ج��گ�ه له‌به‌‌هانه‌یه‌‌ك ی ده‌رچ����وون "ت �هع��ج��ی��زی" ب��ۆ ب���ڕی���ار ی لیسته كوردستانییهكان، له‌ئیئتیالف ی ك ه ی زی��ات��ر نییه .بهتایبهت شتێك ت له‌سیاسه‌‌تدا ه �هر هه‌ڵوێستێك ده‌بێ به‌‌مه‌‌سه‌‌له‌یه‌‌ك ته‌‌بریر بكرێ ،النیكه‌م بۆ ی ی خۆ .بزوتنه‌و‌ه ی الیه‌‌نگران رازیكردن ی گۆڕانكاری‌‌و ی پوچ گۆڕان كه‌به ته‌‌بریر ی فریودا ی "ده‌یگۆرین"هوه خه‌ڵك شیعار ی ی ده‌نگیان پێبده‌ن ،تا كورسییهكان بۆئهوه ی هاتووه‌ته په‌رله‌مان بپچڕن ،ئێستا باس ی ی سیاسی"و فراوانكردنه‌و‌ه سهر "چاكسازی ی ه�ه‌رێ��م�ی ك��وردس��ت��ان"!. دی��م��وك��راس � ی ی ههڵسهنگاندن ی لێرهدا شوێن ئهگهرچ ی ئهم ی چینایه‌‌تی‌‌و كۆمهاڵیهت ن��اوه‌رۆك� ی ی بزوتنه‌و‌ه پرۆژه چاكسازییه سیاسییه گ��ۆڕان نییهو ئهم باسه بۆ ده‌رفه‌تێكی ی كه‌لێره‌‌دا تر هه‌ڵده‌گرین ،ب �هاڵم ئ �هوه ی راوه‌ستین ،ئهوهیه ك ه پێویسته لهسهر ی ی ئه‌‌حزاب ی میلیشیایی‌‌و ناوچه‌ی دهسهاڵت ی ی نهبوون ی ك��ورد له‌غیاب ناسیونالیست ده‌وڵ���هتو دهس��ت��وردا ،نه‌چاك ده‌ك��رێ‌‌و نه‌دیموكراسی تر دهكرێتهوه. ی ی تر ب��ارودۆخ�ی هه‌ڵواسراو به‌‌واتایه‌‌ك ی ی واڵت ی ناسنامه كوردستان‌و دیارنه‌بوون ی ی مانهوه ی كوردستان ،كه‌سه‌‌رچاو‌ه بوون ی ی حیزبی‌‌و میلیشیایی بۆرژواز دهسهاڵت ی ی ك��ورده ،چاكساز ك��وردو ناسیۆنالیزم ی په‌رله‌مان‌و ت له‌ڕێگ ه هه‌ڵناگرێ‌‌و ناتوانرێ ی ببڕدرێت، "ئۆپۆزسیۆنسازی"یه‌‌و‌ه سنور ی كه‌له‌سه‌‌روو ئهم واقعیه‌‌ته‌‌و‌ه بهتایبهت ی ی نێوان یهكێتیو پارت ی ستراتیژی رێكه‌وتن ی ی راگرتن وه‌ك یهكێك له‌مه‌‌لزوماته‌‌كان ی ی به‌‌قازانج ی كوردستان ی سیاسی ههلومهرج ی كورد ی ناسیۆنالیست ی ئه‌‌حزاب دهسهاڵت جێگیركردووه‌‌و ئه‌‌مه‌ریكا‌و خۆرئاواو ئێران‌و ی توركیاش به‌‌ره‌‌سمیان ناساندووه .سه‌‌ران ی ی گۆڕان كه‌سااڵنێك كاربه‌‌ده‌ست بزوتنه‌و‌ه ی ب��وون‌و ی نیشتمان ب��ااڵی نێو یهكێتی به‌ه‌‌موو ناڕه‌‌زایه‌‌تی‌‌و "باڵ باڵێنه‌كانیانه‌وه" ی ی سه‌‌ره قه‌ڵه‌مێك دیموكراس نه‌یانتوان ی ژێ��ر دهس��هاڵت��ی یه‌‌كێتیدا ل �ه‌ن��اوچ � ه ی به‌‌دیبهێنن ،ئێستا چ��ۆن ل��ه"ب��هره
ئۆپۆزسیۆنه‌وه" ئهم ڕێگه‌یه‌‌یان پێده‌درێ. ی زیاتر له‌ساڵێك له‌مه‌‌ش زیاتر ئه‌زموون ی په‌رله‌مانی، له‌په‌رله‌مان‌و ئۆپۆزسیۆن ی گ��ۆڕان��دا چ چاكسازییه‌ك‌و ب��زوت��ن�هوه ی په‌رله‌مان ی په‌سه‌‌ندكراو چ یاسایهك ی ی میلیشیای ی دهسهاڵت ی سنور توانیویه‌‌ت ی ئهم ی بگۆڕێت‌و له‌فشار‌و زۆر یهكێتیو پارت دوو حیزبه‌‌و گه‌‌نده‌ڵییه‌‌كانیان كهمبكاتهوه!. بهاڵم بائه‌‌وه‌ش به‌‌سه‌‌رماندا تێپه‌ڕنه‌بێت، ی ی پ �هی��ڕهو ی ه �هم��وارك��ردن � كه‌مه‌‌سه‌‌ل ه ی ی په‌رله‌مان‌و به‌‌دامه‌‌زراوه‌ییكردن ناوخۆ ی ی ك��وردس��ت��ان‌و بڕین ی چ��هك��دار ه��ێ��ز ی دهس��هاڵتو ی حیزب ل�هك��اروب��ار ده‌ست ی ئه‌‌حزاب‌و ..ئهمان ه كه‌جه‌مسه‌‌ره بۆدج ه ی ی پ��ڕۆژه چاكسازییه‌‌ك ه سه‌‌ره‌‌كییه‌‌كان ی قبوڵكردنیان ی گۆڕانه ،له‌حاڵه‌ت بزوتنه‌و‌ه لهالیهن پارتیو یهكێتییهوه ،چ ئاڵوگۆڕێك ی ی خه‌ڵك ل�ه‌ب��ارودۆخ�ی ژی��ان‌و گ��وزهران � كرێكارو زه‌حمه‌‌تكێشادا به‌‌دیبهێنێ. ئایا به‌‌دیهاتنی ههموو ئهم چاكسازیانه، ناوه‌ڕۆكێكی جیاوازی ههیه ل �هوهی كه كه‌ده‌سه‌‌اڵتی بۆرژوازی كوردو نوێنه‌رانی سیاسیی ئێستای ئ�هم چینه به‌‌هێزتر بكات بهسهر س �هری خهڵكی كرێكارو زه‌حمه‌‌تكێشه‌وه؟ ئایا له‌باشترین حاڵهتی جێبه‌‌جێبوونی ئهم چاكسازییه سیاسیانه‌دا، كوردستان هه‌‌لومه‌‌رجی ئێستای سیاسیو ئیداریی خۆی تێده‌په‌ڕێنێت بهئاراستهی دام �هزران��دن �ی ده‌وڵه‌تیكی سهربهخۆ؟ وه‌یا دهتوانێ پاروه نانێكی زیاتر بخاته سه‌‌رسفره‌ی خهڵكی هه‌ژاری كوردستان؟ ئایا دهتوانێ ژن��ان‌و الوان �ی كوردستان له‌هه‌ڕه‌‌شه‌ی كوشتنی ناموسی‌‌و بێكاری ده‌رك��ێ��ش��ێ��ت؟ ..راس��ت��ی�هك�هی ئ�هوهی�ه كه‌كشانه‌وه‌ی ب��زوت��ن�هوهی گ��ۆڕان له‌م پ��اس��اوان�هوه س �هرچ��اوه ن��اگ��رێ ،بهڵكو بهرههمی ناكۆكی‌و بنبه‌‌ستێكی سیاسییه، كه‌له‌ماهیه‌‌تدا هه‌ڵگریه‌‌تی. سه‌‌رده‌مانی ههڵبژاردنهكانی ،عێراق كاتێك كه‌لیسته‌‌كانی ئه‌‌حزابی ناسیونالیستی ك��ورد به‌‌بزوتنه‌وه‌ی گۆڕانیشهوه ،بۆ فریودان‌و ڕاكێشانی خهڵكی كوردستان بۆ بهردهم سندوقه‌كانی ههڵبژاردن ،بۆ ئه‌‌وه‌بوو كه‌پێگه‌ی كورد لهبهغدا بههێز
بكرێو كێشه‌كانی حكومهتی ههرێم لهگهڵ بهغدا ،كهههمان خواسته‌‌كانی بۆرژواز ی ك����وردن ،ببرێنه قوناغێكی ت���رهوه، بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌چوارچێوه‌ی ههمان ئامانج‌و خواستی چینایه‌‌تی ب��ۆرژوازی كورددا راوه‌ستا .بهاڵم كاتێك كه‌باسی پۆستی س���هرۆك ك��ۆم��ار ب��ۆ تاڵه‌بانی له‌نێو لیستی داخوازییه‌‌كاندا هاته گۆڕێ‌و جێگیركرا ،ئ �هم بزوتنه‌وه‌یه‌ی لهگهڵ ناكۆكییه‌‌كی سیاسیدا بهرهو رووكرده‌وه. ناكۆكییه‌‌ك ك �ه‌ل �ه‌الی �هك نه‌یده‌توانی ب�هپ��ێ��چ�هوان�هی ته‌‌بلیغاتێكه‌وه كه‌بۆ فریودان‌و بهشداریكردنی خه‌ڵك سهبارهت ب�ه"ه��اوب�هش�ی له‌حكومه‌‌تی عێراقدا" بانگه‌‌شه‌ی بۆ كرد ،بوه‌ستێته‌‌وه‌‌و لهالیهكی تریشهوه بۆی قبوڵناكرێ كه‌تاڵه‌بانی وه‌ك كاندیدێك ب��ۆ پۆستی س��هرۆك كۆمار په‌سه‌‌ندبكات ،چونكه بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌بنه‌ڕه‌‌ته‌‌وه خۆی لهسهر جیاوازی وه‌همی‌‌و ودژایه‌‌تیكردنی تاڵه‌بانی‌‌و یهكێتی دام����ه‌‌زرا‌وه‌‌و ری��زی "گ��ۆڕان��خ��وازان" له‌م دژایه‌‌تیكردنه‌وه ناسنامه‌ی بۆ وه‌رگیراوه.. بهاڵم پاش ده‌وره‌‌ی��هك له‌به‌‌شداریكردن له‌كۆبوونه‌وه‌‌و دانوستاندنه‌كانی ئیئتیالفی لیسته كوردستانییه‌‌كاندا‌و رۆشنبوونه‌وه‌ی ئهوهی كه مهسعود بارزانی سووره لهسهر كاندیدكردنه‌وه‌ی تاڵه‌بانی بۆ پۆستی س���هرۆك ك��ۆم��ار ،ب��زوت��ن �هوهی گۆڕانی ناچاركرد به‌‌كشانه‌وه له‌ئیئتیالفه‌كه‌داو ئهمهش تهنیا رێگه‌ی وه‌اڵم��دان�هوه بوو بهو ناكۆكییه‌‌و بهو بنبه‌‌سته سیاسییه‌ی كه‌ئه‌‌م بزوتنه‌وه‌یه له‌نێوان بانگه‌شه‌كانی خ��ۆی بهرانبهر به‌‌خه‌ڵك‌و "الیه‌‌نگرانی گۆڕانخوازاندا" تێیكه‌وتووه ،بهاڵم دیاره ئهمهش بهو راستییه‌‌وه كه هه‌‌ڵویسته‌‌كانی بزوتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان چ له‌به‌‌شداریكردنی له‌ئیئتیالفی لیسته كوردستانییه‌‌كاندا‌و چ له‌كشانه‌وه‌یدا ،هیچ په‌یوه‌ندییه‌كی ب �هخ��واس��ت �هك��ان �ی خ �هڵ��ك �ی ك��ری��ك��ارو زه‌حمه‌‌تكێشانی كوردستانهوه نییه، بۆ ن��ان‌و ك��ارو ئ��ازادی‌‌و خۆشگوزه‌رانی كۆمهاڵیهتی. saya.xasraw@yahoo.co.uk
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
جۆراوجۆر 19
سه‌رنووسه‌ری ئاوێن ه چی ده‌وێت له‌كۆمپانیای نالیا؟ كۆمپانیای نالیا ئهگهر قسه‌كردن لهسهر هه‌ندێك كه‌س، كه خۆیان هه‌ڵواسیوه به‌ڕۆژنامه‌گه‌ری ئ��ازاده‌وه تاوان نهبێت ،ئه‌وا رێده‌ده‌ین ب�هخ��ۆم��ان ك�ه هه‌ندێك قسه لهسهر حاڵه‌تێكی دی��اری��ك��راو بكه‌ین له‌ناو ئ��هو رۆژن��ام �ه‌گ �هری��ی �هدا ،ب��هو پێیه‌ی ئێمه وه‌ك كۆمپانیای نالیاو خاوه‌نی كۆمپانیای نالیاش وه‌ك پشتگیریكه‌رێكی رۆژنامه‌گه‌ریی ئازاد ،ماوه‌ی زیاتر له‌ده ساڵه له‌پێش دروستبوونی رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌وه تا ئهم كاته به‌رده‌وامبووه له‌هاندان‌و بره‌وپێدانی ئهو بواره. بۆیه له‌م نووسینه‌دا ده‌مه‌وێت ئهوهی كه منی ناڕۆژنامه‌نووس تێی گه‌یشتووم، بتوانم روون بكه‌مه‌وه بۆ ب��راده‌ران��ی رۆژنامه‌نووسی ئاوێنه ،بهتایبهت كاكه‌ی سه‌رنووسه‌ر بهو پێیه‌ی كێشه‌كه كێشهی ئه‌وه‌و هاتووه‌ته ناو ئاوێنه‌وه. كاتێك هه‌ر مرۆڤێك له‌ژیانیدا بانگه‌شه ده‌ك��ات بۆ حاڵه‌تێكی دیاریكراو ،ئیتر ئه‌گه‌رچی ئهو حاڵه‌ته ئاینی بێت یاخود ئیداری ،یان ئه‌خالقی بێت ،یاخود هه‌ر حاڵه‌تێكی تر بێت ،ئه‌وا پێوه‌رێكی زۆر ئاسان ههیه بۆ ئهوهی بزانیت كه ئایا ئهو كه‌سه راستده‌كات یان نا ،ئهویش ئهوهیه كه پێویسته بزانیت ئایا ئهو كه‌سه خۆی تا چ ئاستێك ئیش بهو بیرۆكه‌یه‌ی خۆی ده‌كات؟ پێوه‌ری من بۆ ك��اری رۆژنامه‌گه‌ریی ئ��ازاد ئهوهیه كه ده‌بێت رۆژنامه‌نووسه‌كان به‌ته‌واوی خۆیان یه‌كالكردبێته‌وه كه ئازادن یان نا؟ ئایا به‌كار ده‌هێنرێن یان نا؟ئایا حه‌زی دڵی خۆیان تێكه‌ڵ ده‌بێت به‌كاری رۆژنامه‌گه‌رییه‌كه یان نا؟ ئایا بنه‌ما راسته‌قینه‌كانی كاری رۆژنامه‌گه‌ریی ئازاد جێبه‌جێ ده‌كه‌ن یان نا؟ له‌م نووسینه‌دا چهند ههواڵێكی رۆژنامه‌ی ئاوێنه به‌نمونه ده‌هێنمه‌وه كه لهسهر كۆمپانیای نالیا باڵویانكردووته‌وه ،بۆ ئ��هوهی خوێنه‌ر بیرۆكه‌یه‌كی هه‌بێت لهسهر ته‌واوی بابه‌ته‌كه ،ئه‌وا ناچارده‌بم كه په‌یوه‌ندی نێوان كۆمپانیای نالیاو سه‌رنووسه‌ری ئاوێنه‌تان پێبڵێم ،تا بزانین كاكه‌ی سه‌رنووسه‌ر له‌كوێدا توانیویه‌تی ئازاد بێت؟ له‌هه‌مووی گرنگتر له‌كوێدا رۆژنامه‌كه‌ی به‌كارهێناوه بۆ به‌رژه‌وه‌ندیی تایبه‌تیی خۆیو ئیستفزازكردنی الیه‌نی بهرانبهر؟ چونكه ئهوهی كه من وه‌ك خوێنه‌رێك چهند ساڵێكه رۆژنامه‌ی ئاوێنه ده‌خوێنمه‌وه ،وه‌ك رۆژنامه‌یه‌كی ئازادی سهربهخۆ ،ئهوه بووه هه‌میشه باسی گهندهڵی كراوهو له‌نێو گه‌نده‌ڵیشدا باسی به‌كارهێنانی وه‌زیفه ك��راوه بۆ بهرژهوهندی تایبه‌ت. (ش���وان م��ح �هم �ه‌د)ی س �ه‌رن��ووس �هری ئ��اوێ��ن �ه ل���ه‌ب���ه‌رواری ()2010/1/8
دا به‌پێی گرێبه‌ستی ژم��اره ()657 شوقه‌یه‌كی پ��رۆژه‌ی كوردسیتی كڕیوه له‌كۆمپانیای نالیا ،بهاڵم دواترو به‌هۆی كێشهی تایبه‌تیی خ��ۆی ،هه‌ستاوه به‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی گرێبه‌سته‌كه‌و بۆ ئ�هم مه‌سه‌له‌یه‌ش پێویست ب��وو بڕی (()$10,000ده‌فته‌رێك دۆالر)ی ئه‌مریكی په‌شیمانی گرێبه‌سته‌كه ب��دات ،بۆیه پاش چاوه‌ڕوانی ماوه‌یه‌كی زۆر ،به‌ڕێزی پاره‌كه‌ی كۆمپانیای نالیای نه‌داوه‌و دواتر كۆمپانیای نالیا ناچاربووه داوای یاسایی لهسهر (ش��وان محه‌مه‌د) تۆماربكات به‌گه‌ڕاندنه‌وه‌ی پاره‌ی په‌شیمانییه‌كه، كه ئێستا بووه به‌قه‌رز له‌سه‌ری چونكه نایگه‌ڕێنێته‌وه ،من پێموایه كه كاكه‌ی سه‌رنووسه‌ر بۆ ئیستفزازكردنی كۆمپانیای نالیاو ناچاركردنیان به‌كێشانه‌وه‌ی داوای ق �ه‌رزه‌ك �ه ،دێ��ت هه‌ندێك شتی ناڕاست باڵوده‌كاته‌وه، ك �ه ت�ه‌ن��ان�ه‌ت ئهگهر راستیش بێت ،ئ�ه‌وا نابێت به‌هه‌واڵ ،ئهگهر بیشیكات به‌هه‌واڵ ئه‌وا هیچ كاریگه‌رییه‌كی ن��ی��ی �هو خه‌ڵكییش نا یخو ێننه‌و ه، تهنیا ئهوه ن�ه‌ب��ێ��ت ك���ه
ده‌ی��ه‌وێ��ت له‌ڕێی ئ��������هو ج������ۆره ن��ووس��ی��ن��ان��هوه ف���ش���ارب���ك���ات‌و ناوی كۆمپانیاكه ب��زڕێ��ن��ێ��ت ،بۆ ئهوهی من بتوانم ل���هخ���وێ���ن���هری ب�����گ�����هی�����ه‌ن�����م سه‌رنووسه‌ر ك������������������������������ه هه‌ڵده‌ستێت به‌به‌كارهێنانی رۆژنامه‌ی ئ��اوێ��ن �ه ب��ۆ ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی���ی خ��ۆیو ل �هك��اری رۆژن��ام �هوان��ی الی���داوه ،ئ�ه‌وا منی ن��اڕۆژن��ام �ه‌ن��ووس چهند خاڵێك روونده‌كه‌مه‌وه: *یه‌كه‌میان ئ �هوهی �ه ك�ه ه�هم��وو ئهو هه‌وااڵنه‌ی كه ئهو باڵویده‌كاته‌وه راست نییهو له‌كاتی په‌یوه‌ندیشیان به‌كۆمپانیای ن��ال��ی��اوه راس��ت �ه‌وخ��ۆ كۆمپانیا پێی راگه‌یاندوون ئهو زانیارییه راست نییهو ده‌توانن بفه‌رموون سه‌یری ئهو حاڵه‌ته بكه‌ن ،كه باسی لێده‌كه‌ن ،بهاڵم ئه‌وان ئاماده‌نه‌بوون سه‌ردانبكه‌ن‌و وتوویانه رای ئێوه باڵوده‌كه‌ینه‌وه كه ده‌ڵێن وانییه.
پێش ئهوهی پێتان ڕابگه‌ێنم له‌هه‌موو دنیادا رۆژنامه‌نووس نییه بۆ زانیارییه‌ك لهسهر روودانی حاڵه‌تێك ،تاقه‌تی نهبێت سه‌ردانی حاڵه‌ته‌كه بكات ،تهنیا ئهوه نهبێت كه نایه‌وێت حاڵه‌ته‌كه ببینێت، چونكه نهك به‌چاوی خۆی بیبینێت كه زانیارییه‌كه‌ی بهو دراوه راست نییه ،بۆیه من پرسیارێك له‌هه‌موو خوێنه‌رانی ئاوێنه ده‌كه‌م ،ئهگهر كه‌سێك بڕوات به‌ڕۆژنامه‌ی ئاوێن ه بڵێت خانووه‌كانی كۆمپانیای نالیا ره‌نگه‌كه‌ی سوره‌و رۆژنامه‌ی ئاوێنه‌ش ته‌له‌فون بۆ ئێمه ده‌ك��ات‌و پرسیارمان لێده‌كات ،ئێمه‌ش وه‌اڵمیانده‌ده‌ینه‌وه‌و ده‌ڵێین نه‌خێر ئهو هه‌واڵه هه‌ر مومكین نییهو ده‌ت��وان��ی��ت بفه‌رمویت سه‌یری چونكه ره‌نگی هه‌مووی بكه‌یت، زه‌رده ،بهاڵم خانوو ه‌كان
رۆژن��ام�هی ئاوێنه وا ناكات‌و ته‌نانه‌ت ناشیه‌ت سه‌یری خانووه‌كان بكات ،بهڵكو دێت قسه‌ی دیعایه‌كه ده‌كات به‌هه‌واڵ‌و ئه‌سڵه‌ن ده‌یشیكات به‌لیدی هه‌واڵه‌كه‌و ده‌ن��ووس��ێ��ت دی��واره‌ك��ه س���وره ،ب�هاڵم كۆمپانیا ده‌ڵێت زه‌رده ،ئایا ئهمه چ كارێكی رۆژنامه‌گه‌رییه؟ ئهگهر تۆ خۆت بینیت كه زه‌رده ،كه‌واته زانیارییه‌كه‌ی كه بۆ تۆ هاتووه راست نییه ،كه‌واته زانیاریی ناڕاست ناكرێت به‌هه‌واڵ ،چونكه راو رای بهرانبهر بۆ هه‌ندێك گفتوگۆی سیاسیو فیكری ده‌بێت نهك بۆ فاكت. *دووه‌م خاڵ ئهوهیه به‌پێی بنچینه‌كانی
دروستكردنی ه �ه‌واڵ ،ناكرێت رۆژنامه كۆتی خه‌ڵك بكات به‌مانشێتی هه‌واڵ‌و لیدی هه‌واڵ ،بهاڵم ئهمان وایانكردووه‌و ههموو هه‌واڵه‌كه قسه‌ی كه‌سێكه كه ن��اوی نییهو رۆژن��ام �هك �هش ده‌زان��ێ��ت حاڵه‌ته‌كه بوونی نییه. *خاڵی سێیه‌م ئ�هوهی�ه كه له‌ژماره ()243ی رۆژنامه‌ی ئاوێنه كه له‌به‌رواری ()2010/9/28دا ده‌رچووه ،ناونیشانی ههواڵێكی كۆمپانیای نالیا كه گوایه الفیته‌یان لێكردووه‌ته‌وه “ك �ه دی��اره ئهمه بۆ خۆی هه‌واڵ نییه“ قه‌باره‌كه‌ی له‌ناونیشانی كوشتنی ( )30گه‌ریالی پژاك گه‌وره‌تره ،كه له‌هه‌مان الپه‌ڕه‌دا باڵوكراوهتهوه ،لێرهدا دیاره چی گرنگه الی سه‌رنووسه‌ری ئاوێنه؟ كوشتنی ( )30گه‌ریال یان لێكردنه‌وه‌ی الفیته‌ی كۆمپانیای نالیا؟ *خاڵی چواره‌می ئهو الدان �ه له‌كاری ڕۆژنامه‌وانی ئهوهیه ،كه ههموو ئهم هه‌وااڵنه له‌كاتێكدا دێت ،كه ئهو كێشانه ههیه له‌نێوان ئێمهو سه‌رنووسه‌ردا، بهاڵم له‌ده‌زگایه‌كی وه‌ك (بی بی سی) كاتێك داوایه‌كی یاساییان لهسهر هه‌بوو ل����ه‌الی����ه‌ن ت��ۆن��ی بلێره‌وه ،ئه‌وا ده‌زگ���اك���ه ئاماد ه
نه‌بوو هیچ ههواڵێكی ت���ای���ب���ه‌ت ب��هو م���هس���ه‌ل���هی���ه لهالیهن ستافی (ب��ی ب��ی سی) ی����هوه ئ��ام��اده بكرێت ،بهڵكو چوون له‌ده‌ره‌وه‌ی (ب����ی ب���ی س��ی) رۆژنامه‌نووسی تریان هێنا تا رای تایبه‌تی خۆیان تێكه‌ڵ ب �هك��اری رۆژن��ام�ه‌گ�هری��ی�هك�ه نه‌بێت‌و كاریگه‌ریی نهبێت لهسهر له‌ده‌ستدانی بێالیه‌نی‌و بابه‌تی ده‌زگاكه‌یان. بۆیه له‌كۆتاییدا ده‌م �ه‌وێ��ت بڵێم كه دروش �م‌و قسه گرنگ نیه ،ئهوه گرنگ نیه كه تۆ به‌خۆت بڵێیت سهربهخۆ و ئ��ازادو باسی گهندهڵی خه‌ڵك بكه‌یت، بهاڵم خۆت له‌بچوكترین كێشهی ژیانتدا دێ��ی�ت‌و رۆژن��ام �هی �هك به‌كارده‌هێنیت بۆ ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی خ��ۆت ،كه تۆ وه‌ك رۆژن��ام �ه‌ن��ووس��ێ��ك ك��ارده‌ك��هی��ت له‌و رۆژنامه‌یه‌داو ده‌شزانیت كه ئهو رۆژنامه‌یه به‌ته‌نیا موڵكی تۆ نییه ،بۆیه كاكی
مایكڵ جاكسۆن ده‌وڵه‌مه‌ندترین گۆرانیبێژ ی مردوو ی جیهانه
ته‌رازوو
( 23ئه‌یلول 22 -ت .یه‌که‌م)
ی پێشووتر ته‌ندروستیت له‌هه‌فته‌كان باشتر ده‌بێت .هه‌نگاوێك بهرهو ده‌ربازبوون له‌فشاره ده‌روونییه‌كان ی ده‌نێیت .پێویسته گوێ له‌بۆچوون به‌رانبه‌ره‌كانت بگریت‌و رێزیان ی ئ�هوهی بۆ لێبگریت .لهبهرئهوه تۆ باشه له‌وانه‌ی ه به‌زیانی كه‌سانیتر ته‌واوبێت.
دوپشک
سه‌رنووسه‌ر ده‌بێت بمبه‌خشیت ئهگهر له‌مه‌ودوا ب��اوه‌ڕت پێنه‌كه‌م ،تۆ خۆت له‌یه‌كه‌م تاقیكردنه‌وه‌ی “سه‌ربه‌خۆیی‌و بێالیه‌نی‌و بابه‌تی” ده‌رنه‌چوویت ،ئیدی من چ��ۆن گواستنه‌وه‌ی رووداوه‌ك���ان‌و قسه‌كردن لهسهر بارودۆخی كوردستان بده‌مه دهس��ت ت��ۆو ب��اوه‌ڕت پێبكه‌م؟ چونكه من ناتوانم بزانم كه حوكمدانی تۆ رای شه‌خسی خۆتی له‌پشته‌وه‌یه یان نا؟ ه��ه‌روه‌ه��ا شتێكی گ��رن��گ ه �هی �ه كه پێویسته سه‌رنووسه‌ری ئاوێنه بیزانێت كه چه‌نده بته‌وێت باب هتو هه‌واڵ لهسهر نالیا باڵوبكه‌یته‌وه تا به‌خه‌یاڵی خۆت ئ �هوان ناچاربكه‌یت داوا یاساییه‌كه‌ت لهسهر بكشێننه‌وه ،ئهوه دڵنیابه كاری واناكه‌ن‌و ب�ه‌ئ��اره‌زووی خۆت بنووسه، چونكه من پێموایه ته‌نانه‌ت پێش ئهم وه‌اڵم �هی منیش ،خهڵكی ده‌یزانی كه تۆ بۆ وا ده‌ك �هی��ت ،ه �ه‌روه‌ه��ا ئ �هوهی م��ن دڵنیاده‌كاته‌وه ك�ه خه‌ڵك گوێ له‌تۆ ناگرن ،ئهوهیه كه ئێستاش دوای ئ �هو ههموو نووسین‌و ه �ه‌وااڵن �هی تۆ ئێستا شوقه‌یه‌كی كۆمپانیای نالیا ل�هپ��رۆژه‌ی كوردسیتی ب���ه()$15,000 “وات �ه ده‌فته‌رو نیوێك” قازانج كه‌س نایفرۆشێته‌وه‌و خانوویه‌كی گوندی ئه‌ڵمانی به(”)$60,000شهش ده‌فته‌ر” قازانج دووب��اره كه‌س نایفرۆشێته‌وه‌و یه‌كه‌كانی كۆمپانیای نالیا لهالیهن خ�هڵ��ك��ی��ی�هوه ئ���اره‌زووی���هك���ی زۆری له‌سه‌ره ،ئهمه ئهگهر شتێك بگه‌ێنێت ئهوه ده‌گه‌ێنێت ،كه كۆمپانیای نالیاو به‌رهه‌مه‌كانی كۆمپانیای نالیا “هه‌ر ل�هی�هك�هی نیشته‌جێبوون‌و پ��رۆژه‌ی گه‌شتیاری‌و دواییشیان گه‌وره‌ترین پ�����رۆژه‌ی راگ���هی���ان���دن” ه �هم��ووی��ان له‌به‌رزبوونه‌وه‌دان‌و خهڵكی گرنگییه‌كی زۆری پێده‌دات ،هه‌ر بۆیه تۆش له‌سه‌ری ده‌نووسیت ،بهاڵم خۆشت چاكده‌زانیت، كه ئێستا تیراژی رۆژن��ام �هی ئاوێنه چی لێهاتووه‌و دابه‌زیوه بۆ چ ئاستێك له‌سایه‌ی تۆی سه‌رنووسه‌ره‌وه ،بۆیه ئهم دوو پێوه‌ره به‌ڕای من پێوه‌ری زۆر دادپه‌روه‌رانه‌ن ،بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنی نالیاو ئاوێنه‌ی سه‌رده‌می “شوان محه‌مه‌د”. تێبینی : ئهم وه‌اڵمه‌م نارد بۆ رۆژنامه‌ی ئاوێنه، بهاڵم سه‌رنووسه‌ری ئاوێنه ههڕهشهی داوای یاسایی لێكردم‌و باڵوی نه‌كرده‌وه، كاتێك ویستم بینێرم بۆ رۆژنامه‌ی هاواڵتی ،ئ�ه‌وا نه‌شیهێشت رۆژنامه‌ی هاواڵتی باڵویبكاته‌وه ،بۆیه ناچاربووین بینێرین بۆ رۆژنامه‌ی دهستوور. ئ��ێ��م �ه ل���ه‌ڕۆژن���ام���هی دهس���ت���وور، ل��ه‌ب��اوه‌ڕب��وون��م��ان ب �هم��اف �ی ئ���ازادی راده‌رب���ڕی���ن‌و ره‌خ��س��ان��دن�ی ده‌رف���ه‌ت بۆ ههموو ده‌نگێك ،ئ�هم بابه‌ته‌مان باڵوكرده‌وه.
دهستوور مایكڵ جاكسۆن گۆرانیبێژی كۆچكردوو پله‌ی یه‌كه‌می ده‌وڵه‌مه‌ند‌ه ی مردووه‌كانی جیهانی مۆسیقای به‌ده‌ستهێنا‌و له‌دوای مردنی سامانێكی زۆر به‌جێهێشتووه. به‌پێی ڕاپۆرتێكی گۆڤاری فوریز ئهو ئه‌ستێره ناسراوه‌ی موسیقا له‌دوای مردنی ،جیهانی مۆسیقای خۆرئاوای تووشی بۆشایی كرد‌و دوابه‌دوای مردنی فرۆشی ئه‌لبومه‌كانی بهشێوهیهكی به‌رچاو زیادیكردووهو به‌وپێیه‌ش پاره‌یه‌كی زۆرتر چووه سهر سامانه‌كه‌ی. ی له‌فرۆشی ئه‌لبومه‌كانی جاكسۆن ی به‌وه‌داو‌ه ئهو پاره‌یه گۆڤاری فوریز ئاماژه به‌ده‌ستهاتووه له‌داهاتی 12ئه‌ستێره‌ی دیكه‌ی مردووی مۆسیقا زیاتر بووهو هه‌ر بۆیه پله‌ی یه‌كه‌می ده‌وڵه‌مه‌ند‌ه مردووه‌كانی جیهانی مۆسیقای به‌ده‌ستهێناوه. ساڵی رابردوو فرۆشی ئه‌لبومه‌كانی مایكڵ جاكسۆن 90ملیۆن دۆالر ده‌ستكه‌وت بووه. مایكڵ جاكسۆن ساڵی ڕاب��ردوو له‌كاتێكدا خۆی بۆ كۆنسێرتێك له‌له‌نده‌ن ی كرد‌و له‌دوای خۆی سێ منداڵ‌و 500ملیۆن دۆالری ئاماده‌ده‌كرد ،كۆچی دوای به‌جێهێشت.
( 23ت .یه‌که‌م 21 -ت .دووه‌م)
ه�ه‌ن��دێ��ك ب���ی���ره‌وه‌ری ،كه‌سێكت ده‌هێنێته‌وه ی��اد ك��ه‌زۆر ده‌مێك ه ن��ه‌ت��دی��وه .ئ���هم ه �ه‌ف��ت �هی �ه زۆر دڵخۆشده‌بیت بهو داناییه‌ت كه‌هه‌ت ه ی بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان .رۆژ به‌ختت دووشه‌ممه‌یه.
که‌وان
( 22ت .دووم 20 -ک .یه‌که‌م)
له‌م هه‌فته‌یه‌دا كه‌سێك دێت ه نێو ی سه‌ڵتن ژیانته‌وه .بۆ ئهو كه‌سانه ی هه‌فته‌یه‌كی خۆشده‌بێت ل �هڕوو خۆشه‌ویستییه‌وه .كه‌سێكی خاوه‌ن به‌ختیت‌و زۆر كات به‌خت یاوه‌رته. ه �هم��وو رۆژێ��ك��ی ئ��هم هه‌فته‌ی ه خۆشده‌بێت بۆت.
گیسک
سه‌تڵ
( 21ک .یه‌که‌م 19 -ک .دووه‌م)
( 20ک .دووه‌م 17 -شوبات)
هه‌ندێ له‌خه‌ونه‌كانت له‌م ماوه‌یه‌دا ی ی سه‌رنج دێن ه دی .ده‌بیت ه جێ كه‌سێك كه‌بیرت لێ نه‌كردووه‌ته‌وه، بهاڵم ماوه‌یه‌كی زۆره ده‌یناسیت. ی بڕۆیت ی لهگهڵ ئ�ه‌گ�هر به‌باش ی باشی لێده‌كه‌وێته‌وه. ده‌ره‌نجام
ی هه‌ندێ ئهگهر دوودڵیت لهباره بابه‌ته‌وه ،پێویست ه هه‌وڵبده‌یت شته ناخۆشه‌كان له‌بیر بكه‌یت. چهند رێگایه‌كت له‌به‌رده‌مدای ه بۆ ی كێشه‌كانت .ده‌بیت ه چاره‌سه‌ركردن ی یهكێك له‌هاوڕێ ی دڵخۆش ه��ۆ نزیكه‌كانت .ڕۆژی خۆشه‌ویستیت هه‌ینییه.
نه‌هه‌نگ
( 18شوبات 20 -ئازار)
ی خواسته‌كانت رێككه‌وتن بهپێ لهگهڵ كه‌سێكدا ئه‌نجامده‌ده‌یت، ب���هاڵم پێویسته زۆر وری���ا بیت ت��ا نه‌خه‌ڵه‌تێیت .بیر له‌هه‌موو ی الیهنهكان بكه‌ره‌و‌ه پێش ئهوه هه‌ر هه‌نگاوێك هه‌ڵبگریت .ئاگات له‌ته‌ندروستی‌‌و خه‌وت بێت.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
18جۆراوجۆر
به‌رهه‌م حه‌سه‌ن یاد باڵوده‌كاته‌وه
چه‌قۆ هه‌واڵ‌و پشتیوان كۆده‌كاته‌وه موحسین یاسین چه‌قۆ نوێترین ك��اری تیپی شانۆیی ه��اوڕێ��ی��ان �ی گ��ه‌زی��زه‌ی��هو وا ب��ڕی��اره له‌ناوه‌ڕاستی ئهم مانگه‌دا نمایشبكرێت. شانۆیی چه‌قۆ له‌نووسین‌و ده‌رهێنانی ده‌روێش عومه‌ره‌و نواندنی هونه‌رمه‌ندان پشتوان نوری‌و هه‌واڵ عوسمانه. ده‌روێ����ش ع��وم �هر له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستووری وتی “ئهم شانۆییه باس له‌كێشه‌و ئازاره‌كانی نێوان ژن‌و پیاوی خ��ۆره�هاڵت��ی ده‌ك���ات ،بهشێوهیهكی سه‌ره‌كیش هه‌وڵمداوه تیشك بخه‌مه س�ه‌رئ�هوهی ژنی خۆرههاڵتی تاچه‌ند چه‌وساوه‌و بێ ئازادییه له‌ده‌ربڕینی بیروڕاكانیدا”.
پیاوێكی ئه‌فه‌ریق ی خاوه‌ن ی گه‌وره‌ترین ده‌مه
فه‌یسبووك ده‌بێت ه هۆی كوشتنی منداڵێك
دهستوور كێبه‌ركێی گه‌وره‌ترین ده‌م��ی جیهان له‌ڕۆما ی پایته‌ختی ئیتاڵیا به‌ڕێوه‌چوو‌و پیاوێكی خهڵكی ئه‌فریقا به‌ده‌مێكی 16سانتیمه‌تره‌وه پله‌ی یه‌كه‌می به‌ده‌ستهێنا‌و ئهو ڕیكۆرده‌ش له‌كتێبی گینس تۆماركرا. ئاژانسی هه‌واڵی ئیسنا باڵویكردهوه ئهو پیاوه ته‌مه‌ن 20سااڵنه‌‌و ناوی فرانسیسكۆ دۆمینیكۆ جاكیمه‌‌و خهڵكی واڵتی ئه‌نگۆالی ئه‌فریقایه. فرانسیسكۆ له‌و كێبه‌ركێیه‌دا توانی بتڵێكی بیبسی له‌ده‌میدا جێبكاته‌وه‌‌و ڕیكۆردی جیهان بشكێنێت. فراسیسكۆ له‌لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی هه‌واڵی ئیتاڵیا ڕایگه‌یاند ئاواتی ئه‌وه‌بووه بتوانێت ڕۆژێك ئهو ده‌مه زله‌ی نمایشبكات‌و سه‌ره‌نجام به‌ئاواته‌كه‌ی گه‌یشتووه.
دهستوور ژنێكی ئه‌مه‌ریكی له‌ویالیه‌تی فلۆریدا دانی به‌كوشتنی منداڵ ه سێ مانگه‌كه‌یدا ناو ڕایگه‌یاند له‌كاتێكدا سه‌رگه‌رمی یاریكردن بووه له‌فه‌یسبووكدا منداڵه‌كه‌ی گریاوه ،ئهویش به‌توندی به‌منداڵه‌كه‌یدا كێشاوه‌‌و به‌هۆیه‌وه منداڵه‌كه گیانی له‌ده‌ستداوه. ڕۆژنامه‌ی فلۆریدا تایمز یۆنیۆن باڵویكردهوه ئه‌لكسانده‌ر توبیاسی 22ساڵه سه‌ره‌تای ئه‌مساڵ به‌تۆمه‌تی كوشتنی منداڵه‌كه‌ی تۆمه‌تباركرا‌و دادگای فیدراڵی ئه‌مه‌ریكا بڕیاری زیندانی هه‌تاهه‌تایی بۆ ئهو ژن ه په‌سه‌ندكردووه‌‌و پێده‌چێت له‌مانگی دێسه‌مبه‌ردا سزاكه‌ی یه‌كالیی بكرێتهوه. ئه‌لكسانده‌ر به‌دادگای ڕاگه‌یاندوو‌ه له‌كاتی یاریی فارم ویڵی ناو فه‌یسبووكدا منداڵه‌كه‌ی گریاوه‌‌و ئه‌وه‌یش به‌توندی له‌منداڵه سێ مانگه‌كه‌ی داوه. مانگانه 230ملیۆن به‌كارهێنه‌ری ئینته‌رنێت یاری فارم ویڵ ب �هس �ه‌رده‌ك �ه‌ن �هوهو كۆمپانیای زینگا ئ �هو یارییه ن��اس��راوه‌ی دروستكردووه.
شیالن حهمه نه‌جم
توركیا بڕیاری قه‌ده‌غه‌كردنی یوتوبی هه‌ڵوه‌شانده‌وه
كاوڕ
( 21مارس 20 -نیسان)
هه‌ندێجار هه‌ستده‌كه‌یت ك�ه‌وه‌ك ی هه‌یت به‌رانبه‌ره‌كانت لێت ئهوه ی زۆر به‌جوانی‌‌و تێناگه‌ن .گرنگ رووخسارت ده‌ده‌یت‌و هه‌ستده‌كه‌یت ك �هش �ه‌رم��ك��ردن ورده‌ورده لێت دوورده‌كه‌وێته‌و‌ه تێتدا نامێنێت.
دهستوور حكومهتی توركیا ڕایگه‌یاند له‌دوای سڕینه‌وه‌ی ئهو وێنانه به‌مه‌به‌ستی سوكایه‌تیكردن به‌ئه‌تاتورك ل�هی��وت��وب��دا دان���راب���وون ،ب��ڕی��اری ق�ه‌ده‌غ�هك��ردن��ی به‌كارهێنانی یوتوب دوای 2ساڵ هه‌ڵوه‌شایه‌وه‌‌و ئێستا سایتی یوتوب له‌توركیا دهكرێتهوه.
گا
( 21نیسان 20 -ئایار)
وا بیر ده‌ك�هی��ت�هوه كه‌ده‌توانیت ی فشاره‌كان بگریت ،بهاڵم به‌رگ ه ل�ه‌ئ��ێ��س��ت��ادا دۆخ���هك���ان كه‌مێك جیاوازن .تێكچوونی ته‌ندروستیت ئاماژه‌یه‌كه بۆ ئ �هوهی فشاره‌كان چهند كاریگهرییان له‌سه‌رت ههیه. ی به‌رده‌وام پێویستت وه‌رزش‌و ئاگار له‌ته‌ندروستیت ههیه.
دووانه
بی بی سی له‌زاری به‌رپرسانی توركیاوه باڵویكردهوه ئێستا به‌كارهێنه‌رانی ئینته‌رنێت ده‌توانن یوتوب به‌كاربهێنن. سوكایه‌تیكردن به‌ئه‌تاتورك له‌توركیا نایاساییه‌‌و ئهو وێنانه‌ی كه لهسهر ئه‌تاتورك له‌یوتوبدا دانرابوون، ئاماژه ب �ه‌وه‌ده‌درێ��ت كه لهالیهن چهند كه‌سێك ی یۆنانییه‌وه دانراون. بهڕێوهبهری سایتی یوتوب ئازادكردنی ئهو سایته‌ی له توركیا پشتڕاستكرده‌وه‌‌و ڕایگه‌یاند ئه‌وان ده‌ستیان وه‌رنه‌داوه‌ت ه سڕینه‌وه‌ی وێنه‌كان. په‌رله‌مانی توركیا ساڵی 2007یاسایهكی په‌سه‌ندكرد، ك ه به‌پێی ئهو یاسایه ،دادگاكانی توركیا ده‌توانن ئهو ماڵپه‌ڕ‌ه ئینته‌رنێتیانه‌ی تاوان ئهنجامدهدهن دابخه‌ن. توركیا بهو یاسایه كارده‌كات‌و تائێستا زیاتر له5000 ماڵپه‌ڕ له‌و واڵته داخراون.
( 21ئایار 20 -حوزه‌یران)
ئ���هم م���اوه‌ی��� ه ت �ه‌ن��ی��ا به‌كێش ه داراییه‌كانته‌و‌ه سه‌رقاڵ ده‌بیت‌و هه‌میشه خه‌رجییه‌كانت له‌داهاتت زی��ات��ر ده‌ب��ێ��ت ،ب��ۆی � ه پێویست ه ی ن��ێ��وان ئ��هو دووان��� ه ه��اوس�ه‌ن��گ� رابگریت .ه��ه‌روه‌ك پێویسته بیر ی ده‌ربازبوون له‌و كێشان ه له‌رێگاكان بكه‌یته‌وه.
قرژاڵ
هونه‌رمه‌ند به‌رهه‌م حه‌سه‌ن به‌مزووانه ئه‌لبومێكی نوێی به‌ناونیشانی یاد باڵوده‌كاته‌وه. كاوان ڕه‌سوڵ خاوه‌نی سه‌نته‌ری كیژێ له‌سلێمانی ئاشكرایكرد له‌داهاتوویه‌كی نزیكدا نوێترین ئه‌لبومی به‌رهه‌م حه‌سه‌ن
به‌ناوی یاد باڵوده‌كه‌نه‌وه كه 10گۆرانی له‌خۆگرتووه. ب���هره���هم ح���هس���ه‌ن س��اڵ��ی 1964 له‌سلێمانی لهدایكبووهو له‌ساڵی 1984 ده‌ستیكردووه به‌كاری هونه‌ری‌و یهكهم گۆرانی له‌ته‌له‌فزیۆنی كه‌ركوك به‌ناوی (موباره‌ك بێت) تۆماركردووه‌و له‌ساڵی 1996هوه له‌ئه‌مه‌ریكا ده‌ژی.
وشیار حهمه فه‌ره‌ج :خه‌م بۆ هونه‌ر ی كورد ی ده‌خۆم موحسین یاسین هونه‌رمه‌ند وشیار حهمه فه‌ره‌ج بۆ سه‌ردانی گۆڕی دایكی گه‌ڕاوه‌ته‌وه ب��ۆ ك��وردس��ت��ان ،ده‌ڵ��ێ��ت كه‌گوێی له‌ئاوازی عهرهبیو توركی‌‌و فارسی ده‌بێت له‌گۆرانییه كوردییه‌كاندا ،خه‌م بۆ هونه‌ری كورد ده‌خوات. وشیار حهمه ف��ه‌ره‌ج به‌ده‌ستووری وت “ك��ورد گه‌نجینه‌یه‌كی فۆلكلۆری ده‌وڵه‌مه‌ندی ههیه ،ده‌توانرێت سه‌دان گۆرانیان لهسهر بنیات بنرێت‌و هانا بۆ ئ��اوازی توركی‌‌و فارسی‌‌و عه‌ره‌بی نه‌به‌ین”. وشیار نیگه‌رانیی خۆی له‌به‌كارهێنانی ئ���اوازی بیانی ل�ه‌گ��ۆران�ی ك��وردی��دا ئاشكراكردو وتی “ئهو كاتانه‌ی گوێم له‌ئاوازێكی فارسی یان توركی یاخود عه‌ره‌بی ده‌بێت كه‌هێناویانه‌ته ناو گۆرانی كوردییه‌وه ،نیگه‌رانده‌بم‌و زۆر خه‌م بۆ هونه‌ری كوردی ده‌خۆم”. ئاشكراشیكرد ژماره‌یه‌ك ئاوازی داناوه‌و بهنیازه سه‌ره‌تای ساڵی داهاتوو له‌كوردستان تۆماریان بكات. وشیار حهمه فه‌ره‌ج به‌هاوكاریی پشتیوان گوڵپی‌‌و بڕیار فه‌تاح ،له‌م ماوه‌یه‌دا گۆرانیی ساقی كلیپكرد.
( 21حوزه‌یران 22 -ته‌موز)
هه‌ساره‌كان ئاماژه بۆ سه‌فه‌رێك ده‌كه‌ن كه‌زیاتر له‌گه‌شت ده‌چێت‌و له‌م م��اوه‌ی�هدا پێی هه‌ڵده‌ستیت. ههرچهنده باری داراییت زۆر باش ی ی چاره‌سه‌ركردن نییه ،بهاڵم هه‌وڵ ی خۆشه‌ویستیت ده‌ده‌ی���ت .رۆژ پێنجشه‌ممه‌یه.
شێر
( 23ته‌موز 22 -ئاب)
هیچ شتێك ل��هوه خراپتر نیی ه ی ی چاوه‌ڕوانییه‌كان كه‌ته‌نیا بهپێ خه‌ڵك ئیشوكاره‌كانت ئه‌نجامبده‌یت. ی پێویست ه بیر له‌هه‌موو هه‌نگاوه‌كان ژیانت بكه‌یته‌وه‌‌و چۆنت پێخۆش ه به‌وجۆر‌ه بژیت.
فه‌ریک
( 23ئاب 22 -ئه‌یلول)
ی ی پێچه‌وان ه هه‌وڵده‌ده‌یت به‌ته‌واو ئ���هوه ب��ك �هی��ت ك �هپ��ێ��ت وت���راوه ئهنجامی بده‌یت‌و له‌وانه‌شه ئهم ه ب��ه‌ه��ۆی ئ�����ه‌وه‌وه ب��ێ��ت ك �ه‌ح �ه‌ز ی به به‌رپرسیارێتی‌‌و س��ن��ووردار له‌ژیانتدا نه‌كه‌یت.
دهستوور ،ژمار‌ه ( ،)56چوارشه‌ممه2010/11/3 ،
ی پێنجه‌م ـ به‌رامبه‌ر بهڕێوهبهرایهتی پهروهرده 0533184771 ی میران ـ نهۆم ی سالم ،ته‌الر ی كوردستان ،سلێمانی ـ شاڕێ ههرێم
سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن :ئیدریس عومهر
ی سول ی تێلیگراف خاوه‌نی ئیمتیاز :كۆمپانیا
info@destur.net - 0533187811
i n f o @ d e s t u r. n e t
جێگری سه‌رنووسه‌ر :وریا حه‌مه‌تاهیر سکرتێری نووسین :شۆڕش خالید بهڕێوهبهری هونه‌ریی :لوقمان عومهر
سه‌رۆك وه‌زیران ی ئیتاڵیا به 7هه‌زار یۆرۆ سێكس لهگهڵ كچێكی مه‌غریب ی ده‌كات
نه‌جمه‌دین ی غواڵم ی ده‌چێت ه پایزه‌وه موحسین یاسین هونه‌رمه‌ند نه‌جمه‌دین غواڵم ی دوای 23ساڵ له‌تۆماركردنی ،گۆرانیی (پایز ..پایز) كلیپده‌كات. گۆرانیی پایز لهگهڵ تیپی مۆسیقای ڕه‌وان��دز له‌ساڵی 1987تۆماركراوه‌و هۆنراوه‌ی شاعیری ناسراو گۆرانه. غواڵمی بهنیازه لهگهڵ تیپی مۆسیقای ڕه‌واندز كلیپ بۆ ئهو گۆرانییه بكات.
گه‌نجێك ی كه‌نه‌د ی 24ساڵ به 40ساڵ زیندان ی سزاده‌درێت دهستوور دوای ئهوهی كچێكی مه‌غریبی ڕایگه‌یاند سیلڤیۆ برلسكۆنی س �هرۆك وه‌زیران ی ئیتاڵیا به‌پاره سێكسی له‌گه‌ڵداكردووه، ڕۆژنامه‌ی گاردیانی به‌ریتانی ورده‌كاریی ت���ه‌واوی ئ �هو ڕووداوه‌ی ب�ڵاوك��ردهوهو ئاشكرایكرد برلسكۆنی 7هه‌زار یۆرۆی
دهستوور ی ی بهسهر عومهر خزر به‌تۆمه‌ت ی 40ساڵ زیندان دادگای سه‌ربازیی ئه‌مه‌ریكا سزا ی سه‌پاند ،كه گه‌نجترین زیندانیی گوانتانامۆیه. كوشتن‌و پالنی تیرۆریست ی بی بی سی باڵویكردهوه عومهر خزری 24ساڵه‌ی له‌دایكبووی كه‌نه‌دا ی هه‌واڵ تۆڕ هه‌فته‌یه‌ك له‌وپێش دانی به‌تۆمه‌ته‌كاندا ناوه. ی تهنیا 15ساڵ بووه عومهر به‌دادگای ڕاگه‌یاندو‌ه ساڵی 2002و له‌كاتێكدا ته‌مه‌ن له‌پێكدادانێكی چه‌كداریدا سه‌ربازێكی ئه‌مه‌ریكی به‌ناوی كرسیتۆفه‌ر سپری كوشتووه‌‌و خۆشی له‌و په‌الماره‌دا برینداربووه. عومهر خزر پێنجه‌مین به‌ندكراوی گوانتانامۆی ه ك ه لهالیهن دادگای سه‌ربازییه‌و‌ه سزادراوه‌‌و پارێزه‌ركانی ناوبراو توانیان 8ساڵ له‌سزاك هی كه‌مبكه‌نه‌وه. عومهر ئاشكرایكرد چهندان خولی تایبه‌تی ته‌قاندنه‌وه‌‌و چه‌كداری دی��وه‌‌و هاوكات ی به‌رپرسانی ئه‌مه‌ریكی ئاماژه ب�ه‌وه‌ده‌ده‌ن لهگهڵ خودی ئوسام ه بن الدن سهركرده قاعیده په‌یوه‌ندی نزیكی ههبووه. ی له‌پاكستان‌و ئه‌فغانستان ی باوك عومهر خزر له‌كه‌نه‌دا لهدایكبووهو لهگهڵ ئه‌حمه‌د خزر ژیاوه‌و باوكیشی له‌ریزه‌كانی قاعیده‌دا بووهو ساڵی 2003له‌پاكستان كوژراوه.
خانم ه گۆرانیبێژی كورد فه‌تانه ی وه‌‌لیدی كۆچ ی دوایی كرد
گۆڤاری
بەم زووانە
داوه بهو كچه. گ��اردی��ان ئ��ام��اژه‌ی ب���ه‌وه‌دا ئ �هو كچ ه مه‌غریبییه لهگهڵ 10كچی سه‌ماكاری دیكه به‌شداریان له‌جه‌ژنی ڤاالنتاینی س �هرۆك وه‌زی��ران��ی ئیتاڵیادا ك��ردووهو برلسكۆنی له‌و شه‌وه‌دا 7000یۆرۆ‌و چهند پارچه ئاڵتونێكی داوه بهو كچ ه . كچه مه‌غریبیه‌كه ك ه به‌دوو ناوی روبی‌و
كه‌ریمه كیك له‌ڕۆژنامه‌كانی ئیتاڵیا ن��اس��راوه ،ڕایگه‌یاند برلسكۆنی خۆی هاتووه‌ته الی‌و ڕایگه‌یاندووه كه ده‌یه‌وێ هاوكاریی بكات. ساڵی رابردووش به‌هۆی بهشداریكردنی له‌ئاهه‌نگی جه‌ژنی له‌دایكبوونی ژنێكی ئیتاڵی ،هاوسه‌ره‌كه‌ی برلسكۆنی لێی جیابووه‌وه. دهستوور ش��ه‌وی یه‌‌كشه‌ممه‌ی راب���ردوو خانم ه گۆرانیبێژی ك��ورد فه‌تانه‌ی وه‌‌لیدی له‌شاری سنه‌ی خۆرههاڵتی كوردستان له‌ته‌مه‌نی 57ساڵیدا كۆچی دوایی كرد. فه‌تان ه وه‌‌لیدی ساڵی 1953له‌شاری س��ن��هی خ���ۆره���هاڵت���ی ك��وردس��ت��ان له‌دایكبووه ،گۆرانیبێژێكی ده‌‌نگخۆش بووهو چهندان كاسێتی تۆماركردووه. سه‌‌بری گوڵفرۆش ناسراوترین گۆرانی فه‌تانه‌یه‌‌و زۆربه‌ی گۆرانییه‌‌كانی له‌ڕادیۆی ی كرماشان‌و بهغدا باڵوكراوهتهوه. كورد فه‌تانه‌ی وه‌‌لیدی ساڵه‌كانی دوایی ژیانی له‌بارودۆخێكی ناله‌باری ده‌‌روونیدا ده‌‌ژیاو سهرئهنجام شه‌وی یه‌‌كشه‌ممه له‌شاری سن ه ماڵئاوایی له‌ژیان كرد.