سه‌رنووسه‌ری ئاوێن ه 56 چی ده‌وێت له‌كۆمپانیای نالیا؟ چوارشه‌ممه
2010/11/3 ( )20الپه‌ڕ‌ه نرخ ( )1000دیناره رۆژنامه‌یه‌کی سياسى گشتییه ،هه‌فتانه کۆمپانیای سولى تێلیگراف ده‌ریده‌کات
19
w w w. d e s t u r. n e t
به‌بێ ئاگاداری یهكێتی ،پارتیو گۆڕان كۆبوونه‌وه ی گۆڕان ده‌دات بۆ ناو ئیئتیالفه‌كه پارتی هه‌وڵی گه‌ڕاندنه‌وه تایبه‌ت به‌ده‌ستوور به‌پێی چهند زانیارییه‌كان له‌چه‌ند رۆژی رابردوودا پارتیو بزووتنهوهی گۆڕان به‌ته‌نیا ل �ه‌ب��اره‌ی كشانهوهی گ��ۆڕان له‌فراكسیۆنه كوردستانییهكان ك��ۆب��وون �ه‌ت �هوهو پارتی به‌شێوه‌ی زاره‌كی رازیبووه به‌چه‌ند داوایه‌كی بزووتنهوهی گۆڕان ،یه‌كێتیش بێئاگایی خۆی له‌و كۆبوونه‌وه‌یه ده‌رده‌بڕێت. محه‌مه‌د تۆفیق وته‌بێژی بزووتنهوهی گۆڕان له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور وتی “كۆبوونه‌وه‌یه‌ك
به‌ته‌نیا له‌نێوان پارتیو گۆڕاندا كراوه ،ئهوهش وه‌ك ئاماده‌كارییه‌ك بووه بۆ كۆبوونه‌وه‌یه‌ك ی فراوانتر به‌به‌شداری الیه‌نه‌كانی تر”. ب��هپ��ێ��ی زان��ی��اری��ی��هك��ان��ی دهس���ت���وور، له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌دا پارتی رازی��ب��ووه لهسهر ئهوهی نانبڕاوان به‌زووترین كات بگه‌ڕێنه‌وه س �هر كاره‌كانیان‌و ك��ار بۆ جیاكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت‌و حیزب بكرێت ،سه‌رۆكی هه‌رێمشی واز له‌كاری حیزبی بێنێت ،بهاڵم ئهو به‌ڵێنانه تهنیا به‌زاره‌كی بوون. وته‌بێژی بزووتنهوهی گ��ۆڕان ئاماده‌نه‌بوو
زانیاریی زیاتر ل �ه‌ب��اره‌ی كۆبوونه‌وه‌كه‌وه ئاشكرابكات ،وتی “ج��ارێ هیچ زانیارییه‌ك باڵوناكه‌ینه‌وه ،چونكه كۆبوونهوهی تریش ده‌كرێن”. ئازاد جوندیانی وته‌بێژی مه‌كته‌بی سیاسیی یهكێتی له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور بێئاگایی خۆی له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌ی گۆڕان‌و پارتی راگهیاند. لهالیهكی ت��رهوه مه‌حمود عوسمان ئه‌ندامی فراكسیۆنه كوردستانییهكان به‌ده‌ستووری وت “له‌كۆبوونه‌وه‌ی چهند رۆژی رابردووماندا له‌هه‌ولێر ،بڕیارماندا چهند كه‌سێك له‌پارتی‌‌و
یهكێتیو ئیسالمییهكان ب��ۆ قسه‌كردن لهگهڵ گۆڕان له‌نێویاندا نێچیرڤان بارزانی، دیاریبكرێن ،تا له‌داواكارییه‌كانی گ��ۆڕان بكۆڵنه‌وه‌و پێده‌چێت بۆ ئهوه كۆبووبێتنه‌وه، بهاڵم ئاگاداری كۆوبوونه‌وه‌كه نیم”. محه‌مه‌دی مه‌ال قادر ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی پارتی بێئاگایی له‌بوونی ئهو كۆبوونه‌وه‌یه‌ی پارتیو گۆڕان راگهیاند. ل �ه‌الی �هك��ی ت����رهوه ع��وس��م��ان بانیمارانی سهركردهیهكی بزووتنهوهی گۆڕان ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه‌هه‌وڵێك ههیه بۆ ئهوهی كه‌رووبه‌ڕوو
دابنیشین‌و لێكتێگه‌شتن هه‌بێت ،وتی “ئهو ه �ه‌وڵ �هش ل �ه‌الی �ه‌ن دهس��هاڵت��هوهی��ه ،بۆی ه ئهگهر ئ��هوان به‌مه‌رجه‌كانی ئێمه رازیبن ده‌گه‌ڕێینه‌وه“. عه‌دنان عوسمان سه‌رۆكی فراكسیۆنی گۆڕان له‌په‌رله‌مانی كوردستان به‌ده‌ستووری وت “ه �ه‌وڵ��دراوه ب��ۆئ�هوهی گ��ۆڕان رازیبكه‌ن تا بگهڕێتهوه ناو ئیئتیالفه‌كه ،ب �هاڵم هێشتا نه‌گه‌یشتوونه‌ته ئه‌نجامێك”. درێژه‌ی ڕاپۆرته‌که له‌الپه‌ره 4دا بخوێنه‌ره‌وه
پ������اره‌ی پ���ه‌رل���هم���ان���ت���اره‌ك���ان سه‌رۆكی لیژنه‌ی نه‌زاهه :زۆربه ی وه‌زیره‌كانی پێشوو ئۆتۆمبێل‌و شوقه‌كانیان نه‌گه‌ڕاندووه‌ته‌وه ح������ه‌رام������ه ی�������ان ح����ه‌اڵڵ����ه؟ محه‌مه‌د نه‌جیب ره‌ف��ی��ق سابیر س �هرۆك��ی لیژنه‌ی نه‌زاهه له‌په‌رله‌مانی كوردستان رایده‌گه‌یه‌نێت تائێستا به‌شێكی زۆری وه‌زیر‌و بهڕێوهبهره گشتییه‌كانی كابینهی پێنجه‌م ئۆتۆمبێل‌و شوقه‌و ئهو مومته‌له‌كاتانه‌ی وه‌ریانگرتووه، نه‌یانگه‌ڕاندووه‌ته‌وه بۆ ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران. ره‌فیق سابیر له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور، ئاماژه ب�هوه ده‌دات تائێستا هیچ كارێك نه‌كراوه بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی ئهو مومته‌له‌كاتانه‌ی ك��ه‌الی وه‌زی��رهك��ان��ی كابینهی پێنجه‌م‌و بهڕێوهبهره گشتییه‌كانه ،ده‌ڵێت ئهوه سهرهتا
كاری وه‌زیره‌كان خۆیانه بیگه‌ڕێننه‌وه بۆ حكومه‌ت‌و میلله‌ت ،دواتر ئه‌ركی ئه‌نجومه‌نی
وه‌زیرانه ئهو كاره ئه‌نجامبدات. ره‌فیق سابیر وتی "ئێمه له‌واڵتێكدا ده‌ژین، ئهگهر هه‌رشتێكمان بۆ هه‌ڵكه‌وێت ،ئه‌وا جیاوازی ناكه‌ین له‌نێوان گیرفانی خۆمان‌و خه‌ڵك‌و حكومهت ،بۆیه ئهمه ده‌ستدرێژیكردنه سهر موڵكی گشتیو حكومه‌ته". محه‌مه‌د ق��ه‌ره‌داغ��ی سكرتێری یاسایی ئ��ه‌ن��ج��وم��ه‌ن��ی وه‌زی��������ران س���ه‌ب���اره‌ت ب �ه‌ن �ه‌گ �ه‌ڕان��دن �هوهی ئۆتۆمبێل‌و شوقه‌وه مومتله‌كاته‌كانی تر وتی "زۆرب��هی زۆری وه‌زی���رهك���ان ئ��ۆت��ۆم��ب��ێ�ل‌و شوقه‌كانیان گه‌ڕاندووه‌ته‌وه بۆ حكومهت ،تهنیا مه‌گه‌ر كه‌سانێك وه‌زیفه‌یان له‌حكومه‌تدا مابێت یان حاڵه‌تێكی ئیستسنا هه‌بێت".
"ده‌ست سووره‌كان" داڵده ده‌درێن ك�������ش�������ان�������هوهی ل����ی����س����ت����ی گ������������ۆڕان، ن���ی���ش���ان���هی���هك ل���ه‌ب���ن���ب���هس���ت���ی س���ی���اس���ی!
7 16
هێمن له‌تیف له‌سلێمانی دوای ئ �هوهی چهندان كه‌ناڵی راگه‌یاندن لێدوانی جۆراوجۆریان له‌باره‌ی حه‌اڵڵی‌و حه‌رامی موچه‌ی په‌رله‌مانتارانی عێراقه‌وه ده‌رب���ڕی ،د .محه‌مه‌د گه‌زنه‌یی سه‌رۆكی پێشووی لقی سلێمانیی یه‌كێتیی زانایانی ك��وردس��ت��ان‌و وه‌زی���ری پێشووی ئه‌وقافی ئ��ی��داره‌ی سلێمانی رایده‌گه‌یه‌نێت ئهگهر كۆبوونه‌وه‌كانی په‌رله‌مان له‌ده‌سه‌اڵتی په‌رله‌مانتاراندا نهبێت ،ئ �هوه پاره‌كه‌ی حه‌اڵڵه. گه‌زنه‌یی له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور وتی "كۆبوونه‌وه‌كانی په‌رله‌مان له‌ئێستادا به‌پێی كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندن بێت ،له‌ئه‌ستۆی په‌رله‌مانتاراندا نییه ،له‌و حاڵه‌ته‌دا موچه‌ی پ �ه‌رل �هم��ان��ت��اران ح��ه‌اڵڵ��ه ،ب���هاڵم ئهگهر ك��ۆب��وون�ه‌وه‌ك��ان له‌ئه‌ستۆی ئ �هوان��دا بێت كۆبوونه‌وه نه‌كه‌ن ،ئهوه موچه‌كه‌یان حه‌رامه‌و نابێت وه‌ریبگرن". مامۆستا عوزێر ئه‌ندامی په‌رله‌مانی عێراق لهسهر لیستی یه‌كگرتوو و زان��ای ئاینی له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور ،ده‌ڵێت ئهگهر دواكه‌وتنی كۆبوونهوهی په‌رله‌مان له‌ئه‌ستۆی ئه‌ندامان بێت ،ئهوه موچه‌كه‌یان حه‌رامه، وتی "بهاڵم له‌ئه‌ستۆی سه‌رۆك لیسته‌كانه". مامۆستا ع��وزێ��ر ح��اف��ز ،ده‌ڵ��ێ��ت به‌پێی
شه‌ریعه‌تی ئیسالم هه‌ركه‌سێ موچه‌وه‌ربگرێت، ده‌بێت ئه‌ركێكی هه‌بێت ،ئهگهر ئه‌ركه‌كه ی جێیه‌جێنه‌كرد ،موچه‌كه‌ی حه‌رامده‌بێت. ئه‌وه‌شی وت "ئهگهر كه‌مته‌رخه‌مییه‌كان‌و دواك���ه‌وت���ن ل �هپ �ه‌رل �هم��ان��ت��اران �هوه بێت، ئ �هوه موچه‌كه‌یان ح�ه‌رام�ه ،ب �هاڵم ئهگهر ك�هم��ت�ه‌رخ�هم��ی��ی�هك�ه ل���ه‌الی���ه‌ن س���هرۆك لیسته‌كانه‌وه بێت ،ئهوه ههموو گوناهه‌كان ده‌كه‌وێته سهر شانی ئه‌وان". داواش�����ی ل���هس���هرۆك ل��ی��س��ت �هك��ان ك��رد به‌زوویی كۆبوونهوهی په‌رله‌مان پێكبێنن‌و رێككیبكه‌ون. په‌رله‌مانی عێراق 325ئه‌ندامی ههیهو له‌مانگی حوزه‌یرانه‌و تا ناوه‌ڕاستی تشرینی یهكهم ،بڕی 81ملیار‌و 250ملیۆن دیناریان وه‌رگرتووه. هه‌ر په‌رله‌مانتارێك مانگانه بڕی 32ملیۆن دینار وه‌رده‌گ��رێ��ت ،كه 12ملیۆن‌و نیوی موچه‌ی بنه‌ڕه‌تییه‌‌و باقیه‌كه‌ی تری ،به‌شێكی تایبه‌ته بۆ ده‌رماڵه‌و به‌شێكی بۆ مووچه‌ی پاسه‌وانه‌كانی‌و به‌شێكی تریش بۆ شوێنی نیشته‌جێبوون ،له‌هه‌مانكاتدا 90ملیۆن دیناریان وه‌ك پێشینه پێدراوه. ل��ه‌دوای ههڵبژاردنهكانی 7ی ئازاریشه‌وه تهنیا یهك كۆبوونه‌وه كراوه ،كه له‌چوارده‌ی حوزه‌یران ئه‌نجامدراو 17خوله‌ك بوو .موچه‌و ده‌رماڵه‌ی هه‌ر په‌رله‌مانتارێك له‌ساڵێكدا 190 ملیار دیناره.
ك���رێ���ك���اران‌و ك���ارم���ه‌ن���دان���ی ك �ه‌رت � ی به‌هۆی مسوڵمانبوونیانه‌وه ده ئێزیدی ده‌کوژرێن ت��ای��ب��ه‌ت��ی��ش خ��ان �ه‌ن��ش��ی��ن��ده‌ك��رێ��ن فه‌رمان ره‌شاد له‌هه‌ولێر وه‌زاره‌ت ی كارو كاروبار ی كۆمهاڵیهت ی لهگهڵ لیژنه ی تایبه‌تمه‌ندی ی په‌رله‌مان پرۆژه‌یه‌كیان بۆ هه‌مواركردن ی یاسا ی سیستم ی خانهنشینیو ده‌سته‌به‌ر ی كۆمهاڵیهت ی ئاماده‌كردووه ،ك ه بهپێ ی پرۆژه‌ك ه ههموو كارمه‌ندان ی ده‌زگاكان ی كه‌رت ی تایبه‌ت‌و كرێكاران ده‌توانن خانه‌نشین ببن. عه‌بدولسه‌الم ب���ه‌رواری س�هرۆك��ی لیژنه‌ی ك��اروك��اروب��اری كۆمهاڵیهتی له‌لێدوانێكدا بۆ دهس��ت��وور رایگه‌یاند دوای زۆرب��وون��ی داواك����اری ل�هس�هر دام���هزران���دن له‌كه‌رتی حكومی‌و بۆ هاندانی گه‌نجان بۆ ئ�هوهی روو له‌كه‌رتی تایبه‌ت بكه‌ن ،به‌هاوكاریی وه‌زاره‌تی كاروكاروباری كۆمهاڵیهتی سه‌رقاڵ ی ده‌ستكاریكردنی یاسای 39ی پێشووی عێراقن ،ك ه تایبه‌ت ه به‌سیسته‌می خانهنشینیو ده‌سته‌به‌ری كۆمهاڵیهتی بۆ كرێكاران (ههموو
ئه‌وانه‌ی له‌كه‌رتی تایبه‌ت كارده‌كه‌ن). به‌رواری وتی "ئێم ه له‌ڕێگای ئهو یاسایه‌و‌ه ده‌مانه‌وێت دڵنیایی بۆ كرێكاران دابینبكه‌ین‌و ئ��هوان��هی ل�هك�ه‌رت��ی تایبه‌ت ئیشده‌كه‌ن داه��ات��ووی��ان مسۆگه‌ربێت ،ه �ه‌روه‌ه��ا ئهو پ��رۆژه یاسای ه چهندان خزمه‌تگوزاری بۆ كرێكاران تێدای ه له‌كاتی په‌ككه‌وتن‌و هه‌ر رووداوێك تووشی كرێكاران ده‌بێت قه‌ره‌بوو ده‌كرێنه‌وه". به‌گوێره‌ی ئهو پێشنیازه له‌هه‌مواركردنه‌كه‌دا ههیه ،كرێكاری پیاو ته‌مه‌نی 55ساڵو بۆ ئافره‌تان ته‌مه‌نی 50ساڵ ،ده‌توانن داوای خانه‌نشینی بكه‌ن ،بۆ ئ��هوهش پێویست ه ههموو كرێكارێك بۆ ئ��هوهی سیسته‌می خانه‌نشینی ب��ی��گ��رێ��ت �هوه ،ن���اوی خ��ۆی تۆماربكات له‌سیسته‌می خانهنشینیو مانگان ه %4موچه‌كه‌ی بگهڕێنێتهوه بۆ سندوقێك ی تایبه‌ت ی ئهو ب��واره ،له‌هه‌مانكاتدا خاوه‌ن كاریش %12له‌جێگه‌ی كرێكاره‌ك ه دابینبكات.
فه‌رمان چۆمانی به‌هۆی ئهوهی بوون به‌موسڵمان ده كه‌س له‌دوو خێزانی ئێزیدی ده‌كوژرێن ،ئێستا پاشماوه‌ی ئهو دوو خێزانه كه ژن‌و منداڵن به‌هۆی بێ پاره‌ییه‌وه خه‌ڵك ده‌یانژێنێت. ره‌شید فه‌رهاد ته‌مه‌ن 54ساڵه‌و كه خهڵكی ده‌ڤ���هری س��ۆران �هو له‌ناوچه‌ی شه‌نگال ك��اری بازرگانیی جۆراوجۆری ده‌كرد ،توانی له‌ماوه‌ی ساڵێكدا 82كه‌س له‌ئێزیدییه‌كان بكاته ئیسالم ،بهاڵم دوای ئ �هوهی دوو خێزانی 21كه‌سی هێنانه ده‌ڤ��هری بتوێن ،ل��ه‌ڕۆژی 2009/10/31 لهالیهن ئێزیدییه‌كان ده كه‌سیان كوژرا. له‌پاداشتی ئهم كاره‌شیدا كچێكی 19 ساڵی به‌دیاری پێشكه‌شكراوه. ره‌ش��ی��د ف �هره��اد ،ده‌ڵ��ێ��ت كاتێك ئهو 21كه‌سه‌ی هێناوه بۆ ده‌ڤ �هری بتوێن له‌شه‌نگال ته‌قه‌م لێكراو چهندان گوولله‌یان له‌ئۆتۆمبیله‌كه‌ی داوه ،دوات��ر له‌شه‌وی
زۆر سوپاس یهكێتی ی قوتابیان ،ئێم ه پێویستمان به‌داكۆكییكردن ی ئێوه نییه
17
2009/10/31گ �ه‌ڕان �هوه بۆ وه‌رگرتنی پاره‌ی خانووی ئهو خێزانه ،كه به‌په‌نجا ملیۆن فرۆشتبوویان ،له‌نێوان خانه سون‌و سنونی تیرۆركران‌و هه‌موویان له‌چاڵێكدا نێژراون. فاتمه حهمه ته‌مه‌ن 40س��اڵ ،یهكێكه له‌و ئێزیدیانه‌ی بووه‌ته ئیسالم ،له‌دوای كوژرانی هاوسه‌ره‌كه‌ی به‌ناوی فه‌رحان ب��رك��ات ،خ���ۆیو دوو ك���وڕو كچێكی له‌شارۆچكه‌یه‌كی ده‌ڤه‌ری بتوێن ده‌ژین،
وتی “ژیانمان خراپهو هه‌ندێكجار هیچمان نییه بیخۆین‌و خواخوامه كاتی نانخواردن نه‌یه‌ت ،كێشهی گهورهی ئێمه نه‌بوونی‌‌و برسێتییه ،كوڕێكم ههیه خه‌ڵك به‌خێری خۆی ده‌یبات بۆ كاركردن ،رۆژانه 3هه‌زار دیناری ده‌ده‌نێ ،كچه‌م چووه‌ته قوتابخانه، خه‌ڵك جلی بۆ كڕیوه‌و ناتوانم رۆژانه 250 دیناری پێبده‌م له‌قوتابخانه خه‌رجیبكات”. درێ����ژه‌ی ڕاپ��ۆرت��ه‌ک��ه ل���ه‌الپ���هره 2دا بخوێنه‌ره‌وه