57
ئاگاداری
ی ئ����اگ����اداری خ��وێ��ن��ه‌ران�� چوارشه‌ممه به‌ڕێز دهكهینهوه ك ه چوار ی ی داهاتوو ،به‌بۆن ه 2010/11/10شه‌مم ه ی دهستوور ( )20الپه‌ڕه جه‌ژنه‌و‌ه رۆژنام ه نرخ ( )1000دیناره ده‌رن��اچ��ێ��ت ،له‌ئێستاشه‌و‌ه جه‌ژن له‌هه‌مووان پیرۆزبێت.
رۆژنامه‌یه‌کی سياسى گشتییه ،هه‌فتانه کۆمپانیای سولى تێلیگراف ده‌ریده‌کات
w w w. d e s t u r. n e t
بۆ هێوركردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوانیان نێچیرڤان بارزانی ده‌گاته تاران ی پارتیو ئێراندا ههبووه ،بۆ باشتركردن دهستوور ئه‌و په‌یوه‌ندییانه‌یه ،چونك ه هه‌ندێك ی گرفت هه‌بوو. ی مه‌كته‌ب ی مه‌ال قادر ئه‌ندام محه‌مه‌د ی ی ئێستا په‌یوه‌ند ی “پارت ی رایده‌گه‌یه‌نێت كه‌وه‌فدێكی هه‌روه‌ها وت سیاسیی پارت ب��ااڵی حیزبه‌كه‌یان به‌سه‌رۆكایه‌تیی لهگهڵ توركیا زۆرب��اش �ه ،لهبهرئهوه نێچیرڤان بارزانی جێگری سهرۆكی پارتی پێویست ه لهگهڵ ئێرانیش پهیوهندی ی هێوركردنه‌وه‌ی باشبێت‌و ئ��هو س���ه‌ردان���هش ب��ۆ ئه‌و له‌ئێرانن ،به‌مه‌به‌ست مه‌به‌سته‌یه”. په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان پارتیو ئێران. ی له‌الیه‌كی ترهوه یوسف محه‌مه‌د مامۆستا ی مه‌كته‌ب محه‌مه‌دی مه‌ال قادر ئه‌ندام ی كوردستان له‌به‌شی زانست ه سیاسییه‌كانی زانكۆی ی دیموكرات ی پارت سیاسی له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور وتی “نێچیرڤان سلێمانیو چاودێری سیاسی له‌لێدوانێكدا ی شاندێك چووه بۆ بۆ دهستوور وتی “ئێران خۆی یهكێك ه ی به‌سه‌رۆكایه‌ت بارزان ی له‌كاره‌كته‌ر‌ه سهرهكییهكانی ناوخۆی ئێران ،كه‌فازڵ میرانی‌‌و فوئاد حسێنیش عێراق‌و رۆڵێكی دی��ارو به‌رچاوی هه‌ی ه له‌گه‌ڵدایه”. ی كۆبوونه‌وه‌ك ه بۆ له‌ئاراسته‌كردنی ب��ارودۆخ��ی سیاسیو ی وت “مه‌به‌ست ئه‌وه‌ش ی ئه‌منیی عێراق ،بۆی ه كاتێك به‌رپرسی ی پێكهێنان ی قه‌یران گفتوگۆكردن ه له‌باره ی سهركرده حیزب ه كوردستانییه‌كان س �ه‌ردان��ی ی عێراقیو سه‌ردان حكومهت ئێران ده‌ك��هن ،ئه‌م ه هه‌م دانپێدانان ه سیاسییه‌كانی عێراق بۆ ههولێر”. ی ی بهو رۆڵه‌ی كه‌ئێران هه‌یه‌تی له‌ناوخۆ ی تر ی به‌وه‌شدا كه‌مه‌به‌ستێك ئاماژه سه‌ردانه‌كه ،پهیوهندی به‌وگرژییانه‌و‌ه عێراق‌و به‌هه‌رێمی كوردستانیشه‌وه، ی راب���ردوودا له‌نێوان چونك ه ب����ه‌رده‌وام كاریگه‌ی ههبووه هه‌ی ه ك ه له‌ماوه
"زم��������ان��������ی ك�������������وردی ت�����ووش����� ی ب�������ه‌ره‌اڵی�������ی ن����ووس����ی����ن ب�������ووه"
هه‌رێمدا
ل �ه‌راب��ردوو
له‌هاوكێشه‌كانی ئێستاشدا”. یوسف محه‌مه‌د ئه‌وه‌شی وت ك ه به‌شێكی تایبهتی ئه‌و سه‌ردان ه پهیوهندی هه‌ی ه به‌هێوركردنه‌وه‌ی ئه‌و گرژییانه‌ی كه‌پێشتر روویانداوه ،ههر له‌چاپكردنی كتێبه‌كه‌ی قانعی فه‌رد ،كه‌پارتی وای له‌قه‌ڵه‌مدا بۆ شێواندنی مێژووی مه‌ال مسته‌فا بێت، ئه‌م ه جگ ه لهو كێشه‌یه‌ی ك ه له‌سه‌داو سیمای ئێرانه‌و‌ه هات ه ئاراوه ،به‌هه‌مان شێوه ئه‌و ناكۆكییه‌ی كه‌كه‌وت ه نێوان پارتیو ئێرانه‌و‌ه لهسهر نزیكبوونه‌وه‌ی پارتی له‌لیستی عێراقییه‌و ئه‌یاد عه‌الوی. ی ی راب���ردوودا په‌یوه‌ندییه‌كان ل �هم��اوه ی ی توند ی گرژبوونێك نێوان ئێران‌و پارت ی به‌خۆیه‌و‌ه بینیوه ،ئێران به‌شێواز ی ده‌كرد‌و پارتی جیاجیا هه‌ڕه‌ش ه له‌پارت ئێرانی به‌شێواندنی مێژووی حیزبه‌كه‌ی‌و مسته‌فا بارزانی تۆمه‌تبار كردو ئێرانیش پ��ارت��ی ب �هب��وون��ی پ �هی��وه‌ن��دی لهگهڵ ئیسرائیلدا تۆمه‌تبار كرد.
13
21ههزار خێزانی عه‌ره‌ب هاتوونه‌ته كه‌ركوك گ����������ۆڕان :داواك�����ان�����م�����ان پ������ش������ت������گ������وێ������خ������ران پ .دهستوور
ی ی پۆلیس لیوا جه‌مال تاهیر به‌ڕێوه‌به‌ر ی نهتهوه ی ئامار كه‌ركوك ده‌ڵێت به‌پێ ی 2003هوه ی ساڵ یه‌كگرتووه‌كان له‌دوا ی ی عه‌ره‌ب له‌پارێزگاكان 21ههزار خێزان ی عێراقهوه هاتوونه‌ت ه كه‌ركوك. ت��ره راشیگه‌یاند م��اوهی �هك له‌مه‌وبه‌ر 85 كه‌سیان لهو عه‌ره‌ب ه ه��اورد‌ه نوێیان ه دهس��ت��گ��ی��رك��ردووه ،ب��هاڵم ه�هم��ان رۆژ ئازادیانكردوون. ی ی رۆژنامه لیوا جه‌مال له‌چاوپێكه‌وتنێك ی ب��ه‌وه‌دا چه‌ندان دهس��ت��ووردا ئ��ام��اژه ی ێ ئ��اگ��اداری � خ��ێ��زان��ی ع����ه‌ره‌ب ب �هب � ی ك���ه‌رك���وك ه��ات��وون �هت � ه ب �هرپ��رس��ان �
شاره‌كه‌وه‌و ئه‌وانیش بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ه چ�هن��دان ك��ۆب��وون�هوهی��ان ئه‌نجامداوه‌و ی “ب �هاڵم ئه‌و ئیجرائاتیان ك��ردووه ،وت ی پشتگیریانده‌كه‌ن رێگرن الی�هن��ان�ه له‌ئیجرائات ،له‌دوای جه‌ژنی رهمهزانهوه 85كهس لهو عه‌ره‌بان ه ده‌ستگیركراون، بهاڵم هه‌مان رۆژ به‌ردران ،له‌وعه‌ره‌بانه‌ی ك�هدهس��ت��گ��ی��رك��راون ،دهی���ان كه‌سیان ی ك���ردهوه توندڕه‌وییه‌كان به‌تۆمه‌ت ه��ات��ب��وون � ه ك���ه‌رك���وك ،ئ �ه‌وان �هش��م��ان ی بهبهڵگهوه بۆ الیه‌نی عهرهبیو توركمان ئاشكراكرد .ههر ئه‌وكه‌سانه‌شی به‌بێ ی مۆڵه‌ت هاتوونه‌ت ه ش��اره‌ك� ه رووداو ی زێڕێنگه‌ره‌كانیان ئه‌نجامداوه”. بازاڕ لیوا جه‌مال ده‌ڵێت به‌هۆی هاتنی لێشاوی
ع��ه‌ره‌ب بۆ ك�ه‌رك��وك ئێستا ب��ارودۆخ��ی ئه‌منی پارێزگای دیالهو سه‌اڵحه‌دین ئه‌نبار له‌كه‌ركوك سه‌قامگیرتره ،وتی “ههرچهنده ناتوانم تۆمه‌تی ئهوه بخه‌مه‌پاڵ هه‌موو ئه‌وانه‌ی دێنه كه‌ركوك ،بهاڵم فه‌رمانگه‌ی ك��ۆچ‌و كۆچبه‌ران ده‌ڵێت نزیكه‌ی 5500 خێزان هاتووه‌ته كه‌ركوك ،بهپێی ئاماری نهتهوه یه‌كگرتووه‌كانیش 21ههزار خێزانی عه‌ره‌ب هاتوونه‌ته كه‌ركوك ،ئهگهر ئه‌و 21هه‌زاره %1ی ده‌ستی له‌تیرۆر هه‌بێت، ئه‌وا زۆره .بۆیه ئاگاداری پارێزگارمان كردووه‌ته‌وه ههر كرده‌وه‌یه ئه‌نجامبدرێت، ئێمه به‌رپرسیار نابین ،ئێستاش چاوه‌ڕوانی لیژنه‌یه‌ك ده‌ك��هی��ن ،ئ�هگ�ه‌رن��ا خۆمان ئیجرائاتیان له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ین”.
ی “ل��������هك��������ه‌رك��������وك دهس������ت������درێ������ژی������ ی روول��������ه‌زی��������ادب��������وون��������ه” س����ێ����ك����س����
7
م�����������ۆب�����������ای�����������ل ره‌وش������������������ی خ���وێ���ن���دن���گ���هك���ان���ی ت����ێ����ك����داوه
11
شۆڕش خالید ی ساالر عه‌زیز سه‌ركرده‌ی بزووتنه‌وه گ��ۆران له‌چاوپێكه‌وتنێكی ده‌ستووردا رای��گ �هی��ان��د ك��ۆب��وون �ه‌وه‌ك��ان��ی نێوان ب��زووت��ن �ه‌وه‌ك �ه‌ی‌و دهس���ه‌اڵت ل�هب��اره‌ی
مامۆستایه‌ك ی زانكۆ لهسهر سێكس سزا ده‌درێت ده‌شتی ئه‌نوه‌ر له‌گه‌رمیان ی ی ب��هت��ۆم��هت��ی ئ���هوه ئ���هو دك���ت���ۆره لهبهرانبهر پێدانی نمره‌دا داوای سێكسی له‌خوێندكاره‌كانی كردووه ،بڕیاره لهم چه‌ند رۆژه‌دا سزا بدرێت. ی ی پهروهرده ی كۆلێژ ی دكتۆرێك دوای ئهوه ی ی لهبهرانبهر پێدان كه‌الر به‌تۆمه‌تی ئهوه ن��م��ره‌دا ،داوای سێكسی له‌خوێندكار‌ه كچه‌كان ك��ردب��وو ،لیژنه‌یه‌كی لهسهر
پێكهات ،بڕیاره لیژنه‌ك ه لهم چه‌ند رۆژه‌دا بڕیاری كۆتایی بدات‌و ئه‌و مامۆستای ه سزا بدات. ی ی كۆمه‌ڵ ه ی سكرتێر سه‌ردار حه‌م ه عه‌ل ی ی كوردستان به‌ده‌ستوور خوێندكاران ی لیژنه‌ك ه دروستكرا ی ئهوه راگه‌یاند دوا لهسهر ئه‌و مامۆستایه‌‌و به‌ڵگه‌نامه‌كان خرای ه به‌رده‌ست‌و روون��ب��ووه‌و‌ه ئه‌و مامۆستای ه ی ئیستغاللكردووه، چ�هن��دان خوێندكار ی سێكسیان ی نمره كار له‌به‌رامبه‌ر پێدان له‌گه‌ڵدا بكات ،وا بڕیاره سزا بدرێت.
ی ی به‌ڵگه‌نامه‌كان كه‌قس ه ی “به‌پێ سه‌ردار وت ی تێدایه، كچ ه خوێندكاره‌كان‌و دكتۆره‌كه‌ش ی خۆمان كردووهو بڕیاریشدراو‌ه ئێم ه كار ی گه‌رمیان ی پهروهرده ئه‌و دكتۆر‌ه له‌كۆلێژ ی ی تر یان كۆلێژێك نه‌مێنێت ،بۆ زانكۆیه‌ك تر بگوازرێته‌وه”. ی لێكۆڵینهوه ی لیژن ه د.عادل ڕه‌شید سهرۆك ی وت “ئێم ه هه‌موو لهو كێشی ه به‌ده‌ستوور ی یاساییمان گرته‌ب هر‌و هه‌موو رێگه‌یه‌ك ی لیژنه‌كه‌ش هاوڕابوون له‌گه‌ڵماندا، ئه‌ندامان ی به‌ڕێوه‌چوو، كاره‌كانیش زۆر به‌باش
ی لیژنه‌ك ه زۆر وردب���ووهو چونك ه ئیش ی ی ب�هوه ده‌ك��رد ه��ه‌ردووال ئهوه پێویست ی لهسهر ی كردووهو ئه‌وه‌ش كه‌سكااڵ سكااڵ ی لێكۆڵینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا تۆماركراوه ،به‌ورد بكه‌ین ،سه‌رئه‌نجام ئێم ه لێكۆڵینه‌وه‌كه‌مان ی سلێمانیو ی زانكۆ داوه‌ت ه دهست سهرۆك ماوه‌ته‌وه ئه‌وان بڕیاره‌ك ه ئاشكرابكه‌ن”. ی ی زانكۆ ی سه‌عید سهرۆك دكتۆر عه‌ل ی ی لیژنه‌ك ه له‌به‌رده‌ست ی “بڕیار ی وت سلێمان ی تاوانه‌ك هی، مندایه‌‌و ئێمه‌ش به‌گوێر‌ه سزای ده‌ده‌ین”.
گه‌ڕانه‌وه‌ی گۆڕان بۆ ناو ئیئیتیالفه‌كه پاشه‌كشێی پێوه دی��اره‌و وتی “ئهگهر داواكانمان وه‌ك بزووتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان جێبه‌جێنه‌كرێت ،ئه‌وا كارتی جه‌ماوه‌ر به‌كارده‌هێنین”. س��االر عه‌زیز وت�ی “پ��اش كشانه‌وه‌ی ئێمه ،ئه‌وان ده‌ستپێشخه‌ریان كرد بۆ گفتوگۆ بۆ ئهوهی ئه‌و خااڵنه‌ی ئێمه‌ی لهسهر كشاوینه‌ته‌وه گفتوگۆی لهسهر ب��ك�هی�ن‌و ئێمه‌ش ئ��ام��اده‌ی��ی خۆمان نیشاندا .كۆبوونه‌وه‌كانیش زۆر ودی‌و ئیجابی ب��وون‌و هیوای ئ�هوهی لێده‌كرا كه‌پێكهاتن له‌نێواندا ببێت .بهاڵم ئێستا ئه‌وان پاشه‌كشه‌یه‌كیان پێوه دیاره”. هه‌روه‌ها وتی “ئێمه چاوه‌ڕێی وه‌اڵمی ئه‌وانین” .له‌باره‌ی ئهوهی ئهگهر ههر داواكانیان جێبه‌جێنه‌كرێت وتی “ئهگهر پێویستیش بكات دێینه سه‌رجاده ،ئێمه هێزێكی كهم نین‌و بهڵگهو قسه‌ی زۆرمان هه‌ی ه تا قه‌ناعه‌ت به‌خه‌ڵك بكه‌ین ،بهاڵم خۆشحاڵده‌بین كه‌بتوانین پێكه‌وه ئه‌م واڵت ه دروستكه‌ینه‌وه”. چاوپێكه‌وتنه‌كه له‌الپه‌ڕه ()9دا بخوێنه‌وه.
جه‌ناب ی سهرۆك؛ تكای ه واژۆیبكه 19
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
هه‌واڵ
له‌په‌یمانگا ی هونه‌ره‌جوانه‌كان داوای بڕ ی 400ههزار دینار له‌هه‌ر خوێندكارێكی رۆژهه‌اڵت ده‌كرێت هێمن له‌تیف له‌سلێمانی چ �هن��د خ��وێ��ن��دك��ارێ��ك��ی رۆژه��ه‌اڵت��ی ی ه��ون�ه‌ره ک��وردس��ت��ان له‌په‌یمانگا ی س��ل��ێ��م��ان�ی ،ل��ه‌الی��هن ج��وان��هك��ان�� به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی په‌یمانگاكه‌و‌ه داوای ب��ڕی 400ه���ه‌زار دی��ن��اری��ان ب��ۆ ههر خوێندكارێك لێده‌كرێت ،به‌بیانووی ی ساڵی پار ژمێریاره‌ك ه له‌پێدانی ئهوه ی خوێندكاراندا هه‌ڵه‌ی كردووه. ده‌رماڵه ی ئه‌و خوێندكاران ه رۆژی بهپێی وته دووشه‌مم ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی په‌یمانگاك ه ی پێیڕاگه‌یاندوون كه‌هه‌ریه‌كه‌و بڕ 400ههزار دینار بگه‌ڕێننه‌وه ،چونك ه ی زیاده‌یان ی راب���ردوودا پ��اره له‌ساڵ ی په‌یمانگاكه‌یش وه‌رگرتووه ،یاریده‌ده‌ر ی 400ه��ه‌زار ره‌ت��ی��ده‌ك��ات �هوه ،داوا دیناریان لهو خوێندكاران ه كردبێت.
یهكێك لهو خوێندكاران ه كه‌نه‌یویست ی باڵوبكرێته‌وه ،به‌ده‌ستوور وت ناو ی خوێندكاره رۆژهه‌اڵتییه‌كانیان “بانگ ی 400ههزار ك��ردووه ،پێیانوتوون بڕ ی دی��ن��ار بهێننه‌وه ،چونك ه ل�ه‌پ��اره ی راب��ردوودا زیاده‌یان ی ساڵ مانگانه وه‌رگرتووه”. ی ی ده‌ره‌وه ی دی��ك �ه خوێندكارێك ی ش��ار ب��اس ل��ه‌وه‌ده‌ك��ات ئ�هگ�هر بڕ ی ل��ێ��وه‌رب��گ��رن، 400ه����ه‌زار دی��ن��ار ی گهوره ،چونك ه ده‌یكات به‌كێشه‌یه‌ك ئهگهر له‌حساباتدا هه‌ڵه‌ش كرابێت، ی ئ��هو به‌ش ه ئ��ه‌وا ده‌ب��ێ��ت ب�هرپ��رس� ی له‌گه‌ڵدا بكرێت ،نهك لێكۆڵینهوه خوێندكار باجه‌كه‌ی بدات. ی رابردوودا ئه‌و خوێندكاره وتی “له‌ساڵ ی 150ه��ه‌زار دینارمان مانگان ه ب��ڕ ی ئهوه وه‌رده‌گ���رت ،ئێستاش ده‌نگۆ هه‌ی ه بكرێت ب���ه 100ه���ه‌زار دینار،
سه‌یوان سه‌عیدیان لهسهر داوایه‌كی ئه‌فسه‌رێكی ئاسایش سێ مانگ زیندانی بۆ ده‌رچوو
دهستوور لهههولێر س��هی��وان سه‌عیدیان هونه‌رمه‌ندی دیزاینه‌ر دوای ئهوهی له‌مانگی شه‌شی رابردوودا كێشهیهكی بۆ دروستده‌بێت ل���هگ���هڵ ئ �ه‌ف��س �ه‌رێ��ك��ی ئ��اس��ای �ش‌و هه‌ردووكیان له‌دژی یه‌كتر له‌پۆلیس داوا تۆمارده‌كه‌ن ،داواكه‌ی سه‌یوان پشتگوێ ده‌خرێت‌و لهسهر داوای ئه‌فسه‌ره‌كه‌ش ئه‌و سێ مانگ زیندانی بۆ ده‌رده‌چێت. س �هی��وان سه‌عیدیان ب �هدهس��ت��ووری
راگ��هی��ان��د “رۆژی 6\27ل �ه‌الی �هن عه‌لی ك �ه‌الری‌و عومه‌ر ك�ه‌الری برای‌و پ��اس�ه‌وان�هك��ان��ی له‌ئوتێل چ��وارچ��را هێرشكرایه س���ه‌رم‌و ب��ری��ن��دارك��رام‌و سوكایه‌تیی زۆریان پێكردم”. سه‌عیدیان هه‌روه‌ها وتی “دوای ئه‌و رووداوه ،راس��ت �ه‌وخ��ۆ له‌ئاسایشی هه‌ولێر‌و پۆلیسی ته‌یراوه ،سكااڵم دژی عه‌لی كه‌الری‌و عومه‌ر كه‌الری تۆماركرد، تائێستا هیچ لێپێچینه‌وه‌یه‌كیان لهگهڵ نه‌كراوه ،ئهوه نه‌بێت دوای دوو مانگ عومه‌ر كه‌الری چووه پۆلیس‌و هه‌رله‌وێش ناوبراو سكااڵی دژی من تۆماركرد، گوایه من سوكایه‌تیم به‌كه‌الرییه‌كان كردووه”. ل��ه 10\25لهسهر ئه‌و داوای��هی عه‌لی ك �ه‌الری دادگ��ا بڕیاری زیندانیكردنی سه‌یوان ده‌دات بۆ م��اوهی 3مانگ، ب �هاڵم به‌هۆی ئ��هوهی پێشتر تاوانی نهكردووه جێبه‌جێنه‌كراوه. سه‌یوانیش پێشتر سكااڵی دژه بهو عه‌قیده‌و براكه‌ی تۆماركردووه ،بهاڵم به‌هه‌ڵواسراوی ماوه‌ته‌وه. س �هی��وان وت �ی “ب �ه‌ه��ۆی ئ���هوهی ئه‌و عه‌قیده‌و براكه‌ی كه‌خاوه‌ن عه‌شیره‌تن، ئێستا ل���ه‌ڕووی ئهمنییهوه هه‌ست به‌پارێزگاری ناكه‌م ،لهكاتێكدا من خاوه‌ن ماف بووم كهچی ئێستا بوومه‌ته تاوانبار”.
له‌وكاته‌یشدا ته‌نیا 50ههزار دینارمان ی 50ه �ه‌زار دیناره‌كه‌ی دهدهن��ێ‌‌و بڕ تریشمان لێده‌بڕن ،ده‌ڵێن پار مۆزه‌فه‌ك ه ی كردووه ،چونك ه پار 50ههزار هه‌ڵه دینار زیادیان سه‌رفكردووه ،ئه‌مساڵ ی له‌خوێندكار وه‌رده‌گرنه‌وه”. باجه‌كه م��ام��ۆس��ت��ا ش����اخ����ه‌وان ك���هم���ال، ی ی په‌یمانگا ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی��اری��ده‌ده‌ر هونه‌ره‌جوانه‌كان ،به‌ده‌ستووری وت “ئ��هو ه�ه‌واڵ� ه دوور‌ه له‌ڕاستییه‌وه‌‌و بهو شێوه‌یه نیی ه كه‌خوێندكاره‌كان باسیان ل��ێ��وه‌ك��ردووه ،به‌شێوه‌یه‌كی ی بۆ تره“ .بهاڵم ناوبراو ئه‌و شێوه‌یه ی “ده‌بێت دهستوور ئاشكرانه‌كردو وت سه‌ردانمانبكه‌ن بۆ په‌یمانگاكه‌مان”. ی ی ده‌ره‌وه ی “خوێندكار هه‌روه‌ها وت ی 100ه��ه‌زار دینار ش��ار مانگان ه ب��ڕ ی 50ههزار ی بڕ وه‌رده‌گرن ،به‌بێئه‌وه دیناركه‌مبكرێته‌وه”.
3
به‌نزیكبوونه‌وه لهكۆنگره ئه‌ندامانی پارت ی سه‌ردان ی باره‌گاكانیان ناكه‌ن
تایبهت به دهستوور
بهرپرسێكی پارتی رایگه‌یاند كه ئه‌ندامان ی پارتی كه‌متر سه‌ردانی باره‌گاكان ده‌كه‌ن، چونكه ئ��هو ه��ی��وای �هی ك �ه هه‌یانبوو له‌به‌ڵێنپێدان‌و پلهو پایه‌ی حیزبی به‌هۆی نزیكبوونه‌وه له‌كۆنگره‌وه وه‌ستێنراوه. ئه‌و به‌رپرسه‌ی پارتی ئاماژه بهوه ده‌دات كه زۆرب�هی ئه‌و كادیر‌و ئه‌ندامانه‌ی كه پێشتر رۆژانه بۆ چاالكی‌‌و كاری حیزبی سه‌ردانی باره‌گاكانیان ده‌ك��رد ،ئێستا هه‌ندێكیان سه‌ردان ناكه‌ن‌و هه‌ندێكیشیان به‌ده‌گمه‌ن س�هر له‌باره‌گاكان دهدهن، وت�ی “ب�هم�هش باره‌گاكان كزیی پێوه دیارهو هه‌ندێك باره‌گامان رۆژ هه‌یه تاكه كه‌سێكیش سه‌ردانی ناكات”. س��هب��اره‌ت ب �ه‌ه��ۆك��اری ئ��هو ساردییه له‌كار‌و سه‌ردانه‌كان به‌رپرسه‌كه‌ی پارتی
وتی “نزیكبوونه‌وه لهكۆنگره هۆكار ی سه‌ره‌كییه ،چونكه هه‌موو ئه‌و ئه‌ندام‌و كادیرانه‌ی كه به‌هیوای به‌رزبوونه‌وه‌ی پلهو ئیمتیازات ب��وون بێئومێدبوون، ده‌زان��ن كه تا دوای كۆنگره گۆڕانكاری ناكرێت ،جگه ل �هوهش پارتی خۆیشی به‌هۆی نزیكبوونه‌وه له‌كۆنگره‌وه‌و بۆ دروستنه‌بوونی كێشه‌ی ناوخۆیی حیزبی، زۆر به‌وردی كات بهسهر ده‌بات‌و بڕیاری‌‌و گۆڕانكاری وا ده‌رناكات كه گفتوگۆو كێشه دروستبكات”. به‌وته‌ی ئه‌و به‌رپرسه‌ی پارتی ،یه‌كێكی تر لهو دووركه‌وتنه‌وه‌یه ئه‌و به‌ڵینانه‌یه ك �ه ل�هك��ات�ی ه �هڵ��ب��ژاردن �هك��ان پارتی به‌ئه‌ندام‌و كادیرانی خۆی دابوو ،به‌تایبه‌ت گفتێكی زۆری دابوو به‌وه‌ی كه كێشه‌ی نشته‌جێبوون چاره‌سه‌ر بكات ،وتی “بهاڵم تائێستا ئه‌و به‌ڵێنانه جێبه‌جێنه‌كراوه”.
پێش جه‌ژن ده‌رماڵه‌ی دوو مانگی خوێندكاران ده‌درێت محه‌مه‌د نه‌جیب له‌سلێمانی دوای مانگ‌و نیوێك ل �ه‌ده‌وام��ی فه‌رمیی لهزانكۆو په‌یمانگاكان ،ب��هاڵم تائێستا ده‌رماڵه‌ی خوێندكاران نه‌دراوه ،كه‌مانگانه ب��ڕی 60ه��ه‌زار دینار بۆ خوێندكارانی ده‌ره‌وه‌ی شارو 40هه‌زاریش بۆ خوێندكارانی
ناوشار ده‌درێت. د .ئ���اراس ف�هری��ق زه‌ی��ن �هڵ ی��اری��ده‌ده‌ری سهرۆكی زانكۆ بۆ كاروباری خوێندكاران س���هب���اره‌ت ب��ه‌دواك��ه‌وت��ن��ی ده‌رم���اڵ���هی خوێندكاران له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور وتی “ئێمه هه‌موو شتێكمان ئاماده‌كردووه بۆ ئ�هوهی كه‌ده‌رماڵه بده‌ین ،بهاڵم كێشه‌ی هاتن‌و گواستنه‌وه‌‌و جێگیربوون‌و هاتنه‌وه‌ی
ناوی خوێندكاران هۆكاربووه بۆ دواكه‌وتنی، ئه‌وه‌ش ته‌واو بووه”. زه‌ی���ن���هڵ وت���ی “ئ��ێ��س��ت��ا ت �هن��ی��ا ن���اوی خوێندكارانی كۆلێژی په‌روه‌ده‌ی كه‌الر ماوه بۆمانبنێرن ،كه‌به‌مزووانه ئه‌وانیش ده‌ینێرن، لهبهرئهوه ئهگهر ناردیان ئه‌وا ره‌نگه پێش چه‌ژن ده‌رماڵه بده‌ین به‌خوێندكاران ،كه له9/25هوه بۆیان حسابكراوه”.
ك�������ۆب�������وون�������ه‌وه‌ك�������ه ی دوێ�����ن�����ێ�����ی ب�����ه‌غ�����داش ه��������ی��������چ ئ�������هن�������ج�������ام�������ێ�������ك�������ی ن��������هب��������وو
زانیار محه‌مه‌د ی ی پهرلهمان ی كورد مه‌حمود عوسمان ئه‌ندام ی ی وت له‌كۆبوونه‌وه‌ك ه عێراق به‌ده‌ستوور ی الی�هن� ه ی س���ه‌رك���رد‌ه ێ ئ���ێ���واره دوێ��ن�� ی ع��ێ��راق ل�هب�ه‌غ��دا ،ته‌نیا سیاسییهكان رێككه‌وتن لهسهر هاوسه‌نگی‌‌و ته‌وافوق‌و ئیلتیزام به‌ده‌ستووره‌وه كراوه. ی دوێنێ ئه‌نجامدرا، كۆبوونه‌وه‌ك ه كه‌ئێوار‌ه ی ههریهك ه له‌ئه‌یاد عه‌الوی‌‌و تاریق هاشم
به‌شدارییان نهكردووه ،له‌كۆبوونه‌وه‌كه‌شدا باس له‌مه‌سه‌ل هی پۆسته‌كان نه‌كراوه. ی “لهم كۆبوونه‌وانه‌و‌ه مه‌حمود عوسمان وت دهردهك����ه‌وێ����ت ل���هوه ن��اچ��ێ��ت ه �هم��وو ی الی �هن � ه سیاسییهكان له‌حكومه‌تێك ی نیشتیمانیدا به‌شداریبكه‌ن، هاوبه‌ش ی ی سیاس ی زۆری��ن�� ه ب��هاڵم حكومه‌تێك ی تریش ده‌توانن دروستده‌بێت ،ئ�ه‌وان� ئۆپۆزسیۆن بن ،ئه‌و ئامانج ه سه‌رناگرێت، ی ی هاوبه‌ش ك ه ده‌ویسترێت حكومه‌تێك
ی ی دروستبكرێت ،بهاڵم زۆرین ه نیشتیمان ی سیاسی ،حكومهت دروستده‌كه‌ن‌و ئهوه تریش ده‌بنه ئۆپۆزسیۆن”. ی ی له‌كۆبوونه‌و‌ه مه‌حمود عوسمان وت � ی پۆسته‌كان نه‌كراوه ،هه‌روه‌ها دوێنێدا باس ی پهرلهمان نه‌كراوه ،ك ه ی كۆبوونه‌و‌ه باس پێشتر راگه‌یه‌نرابوو پێنجشه‌مم ه پهرلهمان كۆده‌بێته‌وه. ی ئاشكراشیكرد ئه‌مڕۆ چوارشه‌مم ه جارێك تر سهركرده سیاسییهكان كۆده‌بنه‌وه.
ژماره‌یه‌ك خوێندكاری یه‌كه‌م لهسهر ئاستی كۆلێژه‌كان له‌به‌رنامه‌كه ی تواناسازی بێبه‌شبوون عه‌بدولڕه‌حمان محه‌مه‌د ژم���اره‌ی���هك ی �هك �هم��ی س���هر ئاستی كۆلێژه‌كان له‌زانكۆكانی كوردستان له‌به‌رنامه‌ی تواناسازی بێبه‌شبوون، دوای ئهوهی بۆ جاری دووه‌م ناوه‌كان گۆڕانكارییان تێدا كرا. بهپێی به‌دواداچوونێكی دهس��ت��وور، ده‌ركه‌وتووه چه‌ند خوێندكارێك دوای ئهوهی ناویان لهناو ئه‌و لیسته‌دابووه، ك��هب��ه‌رن��ام��هی ت���وان���اس���ازی الوان ده‌یانگرێته‌وه ،بهاڵم دوای گۆڕانكاریكردن له‌لیستی ناوه‌كاندا ،ناویان له‌لیسته‌كه‌دا البراوه‌‌و گومانی ئهوه ده‌كه‌نی به‌رپرسان كه‌سانی نزیك له‌خۆیانیان دانابێت. لوقمان عه‌بدوڵاڵ یهكێك لهو خوێندكارانه له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور ،نیگه‌رانیی خۆی ل �هوه دهرب��ڕی كه‌سه‌ره‌تا ناوی له‌لیسته‌كه‌دا ههبووه ،بهاڵم دواتر دوای گۆڕانكاریكردن له‌ناوه‌كان ،ناوه‌كه‌ی ئه‌و البراوه. لوقمان وت �ی “ب��ڕی��اره‌ك�ه كێشه‌ی بۆ
دروس��ت��ك��ردووم ،چونكه من قوتابی ی ی �هك �هم �ی س���هر ئ��اس��ت �ی خوێندنی ئیسالمی به‌شی زانستی ئیسالمیی زان��ك��ۆی سه‌اڵحه‌دین ب��ووم ،سه‌ره‌تا
ن��اوی م��ن ه �هب��وو ،زۆر دڵمخۆشبوو ب �ه‌ده‌رچ��وون �ی بڕیارێكی ل��هو ج��ۆر ه كه‌كه‌سه به‌تواناكان له‌الیه‌ن حكومهتی خۆمانه‌وه پشتگیریبكرێن‌و یارمه‌تیمان
بدات بۆ به‌ده‌ستهێنانی زانیاریی زیاترو بڕوانامه‌ی به‌رزتر بۆ ئهوهی خزمه‌ت ی خاك‌و نیشتیمانمان بكه‌ین ،بهاڵم دوای گۆڕانكاریكردن له‌ناوه‌كان بێهوابووین”. یه‌كێكی تر له‌خوێندكاره‌كان كه‌نه‌یویست ناوی خۆی بدات وتی “من وه‌ك یه‌كه‌می سه‌ر ئاستی به‌ش‌و كۆلێژ ناوم ده‌رچوو له‌به‌رنامه‌ی تواناسازی بۆ ته‌واوكردنی خوێندنی ماسته‌ر ل����ه‌ده‌ره‌وه ،دوای ته‌واوكردنی كاره‌كان‌و مامه‌ڵه‌كان ،ناوم سڕاوه‌ته‌وه لهسهر به‌رنامه‌ی تواناسازی حكومهتی ههرێمی كوردستان‌و ڕه‌وانه‌ی سه‌ر به‌غدا كراوم ،ههرچهنده من لێره‌دا هه‌موو كاره‌كانم ته‌واوكردووه‌و له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ت��ی خوێندنی ب��ااڵوه پشتگیری دارای���ی���م ب��ۆ ده‌رچ�����ووهو قبوڵیشم له‌زانكۆی (نیوكاسڵ) له‌واڵتی به‌ریتانیا وه‌رگرتووه“. د.گۆڤه‌ند شێروانی به‌ڕێوه‌به‌ری گشتیی نێراوان‌و په‌یوه‌ندییه رۆشنبیرییه‌كان ل����ه‌وه‌زاره‌ت����ی خ��وێ��ن��دن �ی ب���ااڵ وت �ی “ئێمه وه‌كو كورد ئه‌مساڵ پڕۆگرامی ناردنه‌ده‌ره‌وه‌ی خوێندكارانمان هه‌یه،
له‌هه‌مانكاتیشدا مافی خۆمان هه‌یه له‌ناردنه‌ده‌ره‌وه‌ی خوێندكاران لهسهر ئه‌ركی حكومهتی فیدڕال ،كه‌هه‌موو ساڵێك ئه‌م پڕۆگرامه ههیهو به‌رده‌وامه. ی س �هر ئاستی كۆلێژ كه‌یه‌كه‌مه‌كان ده‌نێرێنه بهغداو له‌وێوه راسته‌وخۆ هه‌لده‌بژێرێن ب��ۆ توێژینه‌وه‌كانیان بێئه‌وه‌ی ب �هش��داری پێشبڕكێ ببن، بهاڵم ئه‌مساڵ ژماره‌كه زیادكراو داواكرا یه‌كه‌م‌و دووه‌م‌و سێیه‌می سه‌ر ئاستی كۆلێژ ره‌وان�هی ده‌ره‌وه بكرێت لهسهر ئه‌رك‌و بودجه‌ی حكومهتی فیدڕاڵ”. ه��هروهه��ا وت��ی له‌هه‌مانكاتدا ئێمه به‌رنامه‌ی تواناسازیمان له‌به‌رده‌ستدابوو، ه �هڵ��س��ای��ن ب���هن���اردن���ی ن����اوی ئ �هو ی كه‌ئه‌م بڕیاره‌ی حكومهتی خوێندكارانه فیدڕالی ده‌یانگرێته‌وه‌‌و سڕینه‌وه‌ی ناویان لهسهر به‌رنامه‌ی تواناسازی ههرێمی ك��وردس��ت��ان‌و دان��ان �ی چه‌ند كه‌سێكی تر له‌شوێنیان .بۆ ئه‌و هی ئه‌م كورسییه‌ی خوێندن له‌ده‌ستنه‌ده‌ین‌و هه‌لی ناردنه‌ده‌ره‌وه زیاتر بێت له‌هه‌رێمی كوردستان.
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
2
هه‌واڵ
i n f o @ d e s t u r. n e t
به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی كه‌ركوك :فه‌رمانه‌كانم وه‌كو خۆی جێبه‌جێناكرێن 4
سهرۆك ئیمزای مه‌ك ه !
بارزانی له‌نێوان پاشه‌كشه له‌دیموكراسی‌‌و كرانه‌وه‌ی زیاتر كامیان هه‌ڵده‌بژێرێت؟
ت�����اڵ�����هب�����ان�����ی ئه‌و لۆژیكه ته‌قدیسكارییه‌ی كه تاڵه‌بانی پێویستی به‌كورسی نییه، ئهوه كورسییه پێویستی به‌ئه‌وه ،ئهگهر بۆ به‌شێك له‌خه‌ڵك له‌دوای وه‌رگرتنی پۆستی سهرۆك كۆماری ده‌سته‌واژه‌یه‌كی كۆمیدی بووبێت ،ئه‌وا راستییه‌كه‌ی لهئێستادا وتنێكی راسته ،راست بهو مانایه‌ی ئهگهر پرۆسه‌ی ده‌ربڕینه‌كه له‌سه‌ره‌تاشه‌وه لهسهر بنه‌ڕه‌تی موجامه‌له‌و خۆڕه‌پێشكردنی سیاسی وترابێت ،ئهوه دواجار بهپێی ده‌رهاویشته سیاسیو ژینگه‌ی دابه‌شبوونی هێزو دڕدۆنگی ناو گۆڕه‌پانی عێراق قسه‌یه‌كی له‌جێیه. تاڵه‌بانی ،موقه‌ده‌س نییه ،ئه‌ویش مرۆڤێكی ئاساییه ،شاكوڕێكی تره له‌قوتابخانه‌ی ش��ۆڕش ،كه ل �هدوای شاخه‌وه خهڵكی بیرچووه‌ته‌وه. سه‌ركرده‌یه‌كی ت��ره خۆشگوزه‌رانی خ��ۆی ،برسییه‌تی خهڵكی بیر بردووه‌ته‌وه‌و پیاوێكی تره له‌كاروانی سیاسه‌ت كه توڕه ده‌بێ‌و هه‌ڵه ده‌كات‌و په‌رچه‌كرداریشی هه‌یه ،سه‌رۆكێكی تره له‌هه‌ناوی لێدوانه‌كانیدا قسه‌ی ره‌ق‌و ده‌سته‌واژه‌ی توندو توڕه‌یی سیاسی هه‌ڵگرتووه ،تاڵه‌بانی له‌خاڵگه‌لێكی ره‌فتاردا لهگهڵ سه‌رۆك‌و سه‌ركرده‌كانی تردا هاوبه‌شه‌و نه‌یتوانیوه دهس��ت ل�هو مۆڕاڵه سیاسییه هه‌ڵبگرێت ،ب �هاڵم لهگهڵ ئه‌وه‌شدا ئه‌و ههر له‌سه‌رو ریزبه‌ندییه‌كه‌وه‌یه ،هێشتاش تاڵه‌بانی حه‌كیمه سیاسییه‌كه‌ی كوردو پیاوه میانڕه‌وه‌كه‌ی نه‌ته‌وه‌یه ،به‌سه‌رێكدا هێزی قبوڵكردنی فره حیزبیو ئازادیی سیاسیو بیڕوڕای ئازادی له‌وانی تر پتره‌و لهو جوگرافیایه‌ش كه ئه‌وی تێدا بااڵده‌سته ئه‌مه بووه‌ته كولتوور، به‌سه‌ره‌كه‌ی دیكه‌شدا توانای لێبورده‌یی‌و وه‌النانی دڵڕه‌قی‌و كۆتاییهێنان به‌كێشمه‌كێشه سیاسییه‌كانی هه‌یه ،ئهمهش له‌مێژووی یهكێتی نیشتیمانیدا به‌ڕوونی ره‌نگده‌داته‌وه .راستییه‌كه‌ی تاڵه‌بانی ،به‌ئه‌زموونی زۆر ،وریایی‌و ژیریی سیاسی ،دڵنه‌رمی‌و لێبورده‌یی ،باوه‌ڕبوون به‌ئازادی وتن ،ئێستاش كۆڵه‌كه‌یه‌كی سه‌ره‌كیی مانه‌وه‌ی هیوای دیموكراسیو گه‌شه‌پێدانی كولتووری پێكه‌وه‌ژیانه له‌هه‌رێم. شێركۆ بێكه‌س لهو ساته‌ی ده‌سه‌اڵتی سهدام كۆتاییهات له‌وتارێكدا نووسی "عێراق درۆیه‌كی گه‌وره‌یه‌و ده‌بێت هه‌ڵبوه‌شێته‌وه" ،راستییه‌كه‌ی ئهوهی له‌خۆڕا نه‌گوت ،ئه‌و قسه‌یه ئاوێزانی زه‌ینێكی دووری مێژوویی‌و ئه‌زموونێكی فراوان‌و لێكدیتنێكی دوورودرێژه ،ئه‌م دنیابینییه‌ی بێكه‌س ره‌نگدانه‌وه‌ی دۆخێكه له‌راسسیستی كه ته‌نیا لهسهر كورسی‌و بااڵخانه‌ی كۆماره تۆقێنه‌ره‌كه‌دا نییه ،بهڵكو به‌شێكه له‌دنیابینی سیاسیو ئاكارو ره‌فتاری كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و بگره جومگه‌كانی په‌روه‌رده‌ش ،لهو عێراقه‌دا كه ئه‌و وه‌ك درۆیه‌كی گهوره وێنایده‌كات ،مزگه‌وته‌كه‌ی هه‌ڵگری بیری راسیستی‌‌و كه‌نیسه‌كه‌ی پڕه له‌دڵڕه‌قی‌و مه‌زارو مه‌رجه‌عیه‌ته‌كان هه‌ڵگری دنیابینی خۆبااڵیین ،لهو شوێنه‌دا پزیشكه‌كان ،جوتیارو كرێكارو قوتابی ،هه‌میشه لهسهر بنه‌ڕه‌تی ئینتیما بچووكه‌كان بیرده‌كه‌نه‌وه‌و وه‌ك مه‌لیك فه‌یسه‌ڵ له‌یه‌كه‌م له‌كۆبوونه‌وه‌ی كۆمه‌ڵه‌ی نه‌ته‌وه‌كان وتی "عێراق ،واڵتێكه عێراقیی لێ ناژی" ،ئه‌وانیش ئه‌وه‌نده‌ی به‌چاوی سووننه‌و به‌گوێی شیعه‌و به‌دڵی توركمان‌و به‌هه‌ستی كوردو ئاشووری‌‌و ئه‌وانی دیكه ،ده‌یبینن‌و ده‌یبیستن‌و هه‌ستیپێده‌كه‌ن ،هێنده عێراقییانه ناتوانن ئه‌و دۆخه په‌سه‌ندبكه‌ن. راستییه‌كه‌ی عێراق لهو رۆژه‌ی بووه‌ته ده‌وڵه‌ت ،له‌فه‌یسه‌ڵی یه‌كه‌مه‌وه بۆ غازی یه‌كه‌م‌و فه‌یسه‌ڵی دووه‌م‌و عه‌بدولكه‌ریم قاسم‌و عه‌بدولسه‌الم عارف‌و عه‌بدولڕه‌حمان عارف‌و ئه‌حمه‌د حه‌سه‌ن به‌كرو سهدام حسێن‌و تا غازی یاوه‌ریش ،هه‌موویان كوڕی دیدگا ناسیۆنالیسته‌كانی خۆیان بوون ،ئه‌وانه لهسهر بنه‌ڕه‌تی ئینتیما بچووكه‌كه‌ی خۆیان ،كه عه‌ره‌ببوونه بیریانكردووه‌ته‌وه‌و به‌مه‌ش كولتوورێكی راسیستی كه له‌هه‌ناوی خۆیدا هه‌موو جیاوازییه‌كی ئیتنی‌‌و ئاینیو مه‌زهه‌بی ده‌سڕێته‌وه‌و ئه‌و جوگرافیایه په‌یوه‌ستده‌كاته‌وه به‌ڕۆحی خۆبااڵیی عه‌ره‌به‌وه .بهاڵم ،تاڵه‌بانی جیا له‌هه‌مووان ،جیاواز له‌نه‌ته‌وه‌و دیدگا بیرییه‌كانی ،جودا له‌تێڕوانین‌و تێگه‌یشتنه سیاسییه‌كانی ،یه‌كه‌م ئه‌زموونی وه‌رگۆڕاندنی مێژووی عێراق ل �ه‌وه‌وه ده‌ستپێده‌كات ،ئه‌و له‌ماوه‌ی چوار ساڵی سه‌رۆكیدا رایه‌ڵی په‌یوه‌ندیی نێوان هێزه ركابه‌ره مێژووییه‌كان بوو ،ئه‌ندازیاری زۆر قۆناغی ئاشتبوونه‌وه‌و رێكخستنه‌وه‌و یه‌كخستنه‌وه‌ی هێزه دڕدۆنگه‌كان بووه .تاڵه‌بانی ،به‌زمانه سیاسیو ئه‌زموونه زۆره‌كه‌یه‌وه ،توانیویه‌تی له‌زمانی شیعه‌ی تینوو به‌ده‌سه‌اڵت‌و سوننه‌ی په‌راوێز له‌پرۆسه‌ی سیاسیو توركمانی هه‌ستكردو به‌پشتگوێخراو ،خه‌می ئه‌وانی تریش تێبگات ،ئه‌و سه‌ركرده‌یه‌ك بووه ،به‌حیكمه‌ته سیاسییه‌كه‌ی له‌گرنگترین جومگه‌كانی سه‌قامگیری ،كه هاوسه‌نگی راگرتنه له‌نێوان به‌یه‌كدادانی ئه‌جێندای ده‌وڵه‌تانی دنیا ،كه ههر هێزه‌ی به‌هۆی وابه‌سته‌ییه‌وه نوێنه‌رایه‌تی یه‌كێكیان دهكات ،رۆڵببینێ. ئێستا له‌ساته‌وه‌ختی دیاریكردنی سه‌رۆكێكی نوێدان بۆ عێراق ،سهرۆكی نوێ ره‌نگه تاڵه‌بانی نه‌بێت ،ئهگهر هه‌یه كوڕێكی تری كولتووری راسیستی عه‌ره‌ب بێو بیه‌وێت جارێكی تر به‌پاڵپشتی هێزی نێوده‌وڵه‌تی عێراق به‌پۆشاكه ناسیۆنالیسته‌كه‌ی عه‌ره‌ب داپۆشێته‌وه ،ئهگهر هه‌یه ده‌رچوویه‌كی قوتابخانه‌ی به‌عس‌و عه‌لمانییه‌كی به‌ڕواڵه‌ت سه‌رده‌می‌‌و به‌مۆڕاڵ سه‌دامی په‌یكه‌ری ریزبه‌ندیی دهس�ه‌اڵت له‌عێراق وه‌ربگرێت، ئه‌وكاته نهك ههر بۆ كورد ،بهڵكو بۆ ته‌واوی ژیانی سیاسی ناوچه‌كه، هه‌ڵگری چه‌ند مه‌سجێك ده‌بێت. راستییه‌كه‌ی ئهگهر له‌قۆناغێكی مێژوودا تێگه‌یشتن له‌ته‌وافوق بریتی بووبێت له‌گه‌یشتن به‌یه‌كی راك��ان‌و كۆكبوون لهسهر پرسی پێكهاته جیاوازه‌كان ،ئهوه ده‌شێت ته‌وافوق له‌داهاتووی پرۆسه‌ی سیاسیدا به‌مانای یه‌كالییكردنه‌وه‌ی ناكۆكیی نێوان پێكهاته دڕدۆنگه‌كانی یه‌ك نهتهوه بێت ،ئیدی به‌مه‌ش كورد هه‌م سهرۆك كۆماری كه نیشانه‌ی شهراكهتو وه‌كییه‌كی مرۆییه له‌عێراقدا له‌ده‌ستده‌چێت‌و هه‌میش وه‌زیری ده‌ره‌وه كه كورد ده‌گه‌یه‌نێته كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی رایه‌ڵه‌كه‌ی ده‌پچڕێ، به‌مه‌ش به‌عه‌ره‌بكردنه‌وه‌ی سه‌رۆكایه‌تیی كۆمار ده‌بێته‌وه كولتوورو ئاینده‌ش عێراقی لهسهر ده‌ڕوات .ئهگهر ئه‌و قسه‌یه راستبێت كه تاڵه‌بانی پێویستی به‌كورسی نییه ،كورسی پێویستی بهوه ،ئهوه هه‌م عێراق‌و پرۆسه سیاسییه‌كه‌ی بارگاوی ده‌بێت به‌قه‌یران‌و چیتر ئه‌و ده‌وڵه‌ته هێزی كۆكردنه‌وه‌ی ناكۆكه‌كانی نابێت ،هه‌میش بۆ كورد په‌یامێكی ترسناكه ،كه دوای ئه‌م پرۆسه باوه‌ڕ ناكرێ شتێك كورد به‌عێراق ببه‌ستێته‌وه. تاڵه‌بانی ،كاندیدی نه‌ته‌وه‌یه ،ئهگهر مه‌رجی مانه‌وه‌ی كوردیش نه‌بێت له‌عێراق ،بهاڵم یه‌ك له‌فاكته‌ره‌كانی پابه‌ندبوونه ،لهبهرئهوه سه‌ندنه‌وه‌ی ئه‌و پۆسته له‌تاڵه‌بانی ،رێك سه‌ندنه‌وه‌ی مافی شه‌راكه‌ته له‌كورد، بۆیه یه‌كده‌نگیی كوردیو وه‌النانی دڕدۆنگییه سیاسییه ناوخۆییه‌كان‌و سیاسه‌تی شیرو تیر لێك سوین ،له‌به‌رخاتری تاڵه‌بانی نییه ،لهبهر كورده‌و ده‌شبێت هه‌مووان نه‌یه‌ڵن ئه‌جێندای عهرهبیو ناوچه‌یی به‌سه‌رخواستێكی كورددا سه‌ربكه‌وێت. راستییه‌كه‌ی به‌هۆی هێزی تاڵه‌بانییه‌وه عه‌ره‌ب لهسهر سه‌رۆكایه‌تیی كۆمار ئاماده‌ن گفتوگۆ لهگهڵ كورد بكهن ،دوای ئه‌و مێژووه ئیدی بهوه باوه‌ڕناكرێت لهناو پرۆسه‌ی سیاسیدا.
محه‌مه‌د نه‌جیب له‌سلێمانی كه‌مپینی سهرۆك ئیمزای مه‌كه ،بۆ ره‌تكردنه‌وه‌ی یاسای رێكخستنی خۆپیشاندان ،داوا له‌سه‌رۆك ی هه‌رێم ده‌ك��هن ئ�هو یاسایه بگه‌ڕێنێته‌وه بۆ پهرلهمان ،تا مه‌وداكانی ئازادیی خۆپیشاندان فراوانبكرێن. ئاكۆ خه‌لیل زاد ئه‌ندامی كه‌مپینی سهرۆك ئیمزای مه‌كه ،له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور وتی "ئامانجی ئ�هم كه‌مپینه فشار خسته‌نه‌سه‌ر سهرۆكی هه‌رێمه بۆ ئیمزانه‌كردنی یاساكه". ئاكۆ خه‌لیل زاد ده‌ڵێت ب�ه‌ڕای ئ�ه‌وان ئه‌و پرۆژه یاسایه كه‌له‌په‌رله‌مان تێپه‌ڕبووه ،پرۆژه یاسایه‌كی سامناكه ،ئ�هگ�هر بچێته ب��واری جێبهجێكردنهوه ،وتی "لهبهرئهوه ئه‌و پرۆژه‌یه سه‌ركوتی ماف‌و ئازادییه سه‌ره‌تاییه‌كانی خه‌ڵك ده‌ك���ات ،مافێك پێشێلده‌كات ،كه مافێكی سه‌ره‌تایی خهڵكی كوردستانه بۆ ناڕه‌زایه‌تی ده‌ربڕین‌و هاتنه سه‌رشه‌قام". كه‌مپینه‌كه به‌نیازه له‌زۆربه‌ی هه‌ره زۆری ش��ارو شارۆچكه‌كانی ك��وردس��ت��ان ئیمزا بۆ ڕه‌تكردنه‌وه‌ی یاساكه كۆبكاته‌وه ،پاشان بڕیاری
خۆپیشاندانێكی گهوره بدات ،تا فشارێك بخه‌نه سه‌ر سهرۆكی هه‌رێم‌و ره‌تیبكاته‌وه. خه‌لیلزاد پێیوایه ئهگهر فشاری مه‌ده‌نی زۆر هه‌بێت لهسهر سهرۆكی هه‌رێم ،ئه‌وا ناچاره
ده‌بێت یاساكه ئیمزا نه‌كات ،وتی "چونكه یهكێك له‌دروشمه‌كانمان كه‌ئاماده‌مان كردووه ،ده‌ڵێن ده‌بێت سهرۆكی هه‌رێم داوا له‌خه‌ڵكی بكات مۆڵه‌ت له‌خه‌ڵكی وه‌ربگرێت بۆ ئهوهی ئیمزای ئه‌و پرۆژه یاسایه بكات ،نهك ئه‌وان مۆڵه‌ت بده‌ن به‌خه‌ڵك ،كه‌چۆن بڕواته سه‌رشه‌قام ،بۆیه ئهگهر سهرۆكی هه‌رێم خۆی به‌سه‌رۆكی هه‌موو خه‌ڵك ده‌زانێت‌و چاوی له‌خۆشگوزه‌رانی‌و پێویستی خه‌ڵكه ئه‌وا ده‌بێت گوێ له‌خه‌ڵك بگرێت". د .زانا ره‌ئوف ئه‌ندامی پهرلهمانی كوردستان له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور رایگه‌یاند فراكسیۆنی گۆڕان پێشنیازێكیان ئاراسته‌ی سه‌رۆكایه‌تیی هه‌رێم ك��ردووه كه پرۆژه‌كه بگه‌ڕێنێته‌وه بۆ پهرلهمان ،ئه‌و وتی "پرسی تایبهت به‌خۆپیشاندانی له‌ناكاو ،لهگهڵ مۆڵه‌ت وه‌رگرتنیدا بهو ئیجرائاته تونده‌‌و له‌گ هڵ سه‌پاندنی سزادا بهسهر ئه‌وانه كه موخاله‌فه‌ی ئه‌حكامه‌كان ده‌كه‌ن ،ئه‌مانه له‌گ هڵ چه‌مكی به‌ده‌ستووری بوونی مافی خۆپیشاندان یه‌ك ناگرێته‌وه". زانا ره‌ئوف ده‌ڵێت ته‌نانه‌ت ئهگهر گه‌یشته قۆناغی ئهوهی كه‌له‌الیه‌ن سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمه‌وه ئستیجابه‌یه‌ك نهبوو ،ئ �ه‌وا ده‌توانرێت په‌نا ببرێته‌به‌ر دادگ��ای دهس��ت��ووریو ل �ه‌وێ سكااڵ تۆماربكرێت.
بنه‌ماڵه ی عه‌باس بایز ئاغا رێگر ی ل���ه‌دروس���ت���ك���ردن��� ی پ���ردێ���ك ده‌ك����هن فه‌رمانی چومانی دانیشتووانی گوندی ئ��اش��وران له‌ناحیه ی سه‌نگه‌سه‌ر گله‌یی ئهوه ده‌كه‌ن كه‌بنه‌ماڵه‌ی بایز ئاغا رێگه‌ناده‌ن پردێكی گونده‌كه‌یان دروستبكرێته‌وه ،كه تائێستا 9هاوواڵتی به‌هۆی دروستنه‌كردنه‌وه‌ی ئه‌و پرده گیانیان له‌ده‌ستداوه. پردی ئاشوران له‌گوندی ئاشورانی ناحیه‌ی سه‌نگه‌سه‌ر ،شه‌ش ساڵ له‌مه‌وبه‌ر به‌هۆی الف���اوهوه رووخ���اوه‌و ب �هو ه��ۆی�هوه تائێستا 9هاوواڵتی گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‌و چه‌ندان خوێندكاریش وازی���ان له‌خوێندن هێناوه. حكومهت ب��ڕی��اری دروس��ت��ك��ردن �هوهی ئه‌و پرده‌ی داوه ،بهاڵم له‌الیه‌ن بنه‌ماڵه‌ی عه‌باس بایزئاغاوه هه‌ڕه‌شه له‌به‌ڵێنده‌ری پرۆژه‌كه ده‌كرێت‌و دروستكردنی پرده‌كه وه‌ستێنراوه. نه‌سرین نه‌بی 20ساڵ ،دانیشتووی گوندی ئاشورانه ده‌ڵێت "تائێستا نۆ منداڵمان لهو رووباره ژیانیان له‌ده‌ستداوه ،ئایا ئهوهی هه‌یه حكومه‌ته ،یا كه‌سێك حكومه‌ته‌‌و پڕۆژه‌كان راده‌گرێت". ش��اس��وار عوسمان دانیشتووی گوندی ئاشوران ،وتی "زیاتر له 6ساڵه پرده‌كه‌مان رووخاوه ،هه‌وڵی زۆرماندا تاپڕۆژه بۆ پرده‌كه ده‌رچ����ووه ،كه‌ده‌ستیپێكرد ع�هب��اس بایز هه‌ڕه‌شه‌ی له‌به‌ڵێنده‌ره‌كه ك��ردووه ،چونكه هه‌ندێك زه‌وی ئ�ه‌وان�ی گ��رت��ووهو پرۆژه‌كه وه‌س��ت��ێ��ن��راوه ،ئ���هوهش ره‌وا نییه ،بۆیه ده‌پرسین ئایا حكومهت یا عه‌باس بایز كامیان ده‌سه‌اڵتدارن". شاسوار وتی "تائێستا 12ماڵ گوندیان چ��ۆڵ��ك��ردووهو 9م��ن��داڵ خ��ن��ك��اون‌و چه‌ند خوێندكاریش وازی���ان له‌خوێندن هێناوه، داواك��ارم حكومهت به‌جدی كاربكات‌و لهوه بكۆڵێته‌وه كه‌سه‌رۆك عه‌شیره‌تێك هه‌ڕه‌شه
دوو كهس له‌تۆمه‌تباران ی هێرشه‌كه ی چاكسازی ی ژنان‌و مندااڵن ده‌ستگیرده‌كرێن
له‌گوندێك بكات". حاجی عه‌لی خاوه‌نی كۆمپانیای عه‌ل ی ئیبراهیم كه‌ئه‌و پرده دروستده‌كات ده‌ڵێت چووینه سه‌ر پڕۆژه‌كه ،بهاڵم چه‌ند كه‌سێك له‌بنه‌ماڵه‌ی ع�هب��اس بایز ك�ه له‌ناویاندا كامه‌رانی كوڕی‌‌و برایم ئاغاو ئاغای عه‌لی ئاغا، هه‌ڕه‌شه‌یان لێكردین. كامه‌ران عه‌باس بایز ئاغا ،به‌ده‌ستووری وت "ئه‌و پرده له‌الیه‌ن هه‌ندێك كه‌سی ناحه‌زی ئێمه ده‌یانه‌وێت زیان به‌زه‌وی‌‌و گونده‌كه‌مان بكه‌وێت ،خوا قه‌بوڵی ناكات ئه‌و پرده بدرێت به‌ئۆردوگایه‌كی زۆره‌م��ل�ێ ،چونكه خهڵكی ئاشوران لهڕاستیدا ئێمه‌ین ،ئه‌وانه‌ی له‌وێن له‌گونده‌كانی ترهوه هاتوون ،ده‌مانه‌وێت ئه‌و پرده له‌نزیك ئۆردوگای سه‌نگه‌سه‌ر بكرێت، كه خه‌ڵك زیاتر سودمه‌ند ده‌بێت ،بۆچی سێ
ئامه‌د حه‌سه‌ن له‌سلێمانی ی ی پۆلیس س��االر عه‌بدوڵاڵ به‌ڕێوه‌به‌ر ی پارێزگای سلێمانی له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستوور ی سه‌ر ی هێرشه‌كه راگه‌یاند ،دوو له‌تۆمه‌تباران به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی چاكسازیی ژن��ان‌و مندااڵن ده‌ستگیركراون. ساالر له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور ،وتی "دوو لهو تۆمه‌تباران ه ده‌ستگیركراون‌و لێكۆڵینهوه له‌ڕووداوه‌ك ه به‌رده‌وامه‌و حكومهت گرنگی زۆر بهو رووداوه ده‌دات". ی ب����ه‌ڕێ����وه‌ب����هری پ��ۆل��ی��س��ی س��ل��ێ��م��ان� ی روون��ی��ش��ی��ك��ردهوه ،ك��ه‌ئ��هو دوو ك �هس �ه ی كه‌سێكه‌وه نزیكن، ده‌ستگیركراون له‌بنه‌ماڵه كه‌پێشتر له‌ڕووداوێكدا كوژراوه ،بهاڵم تائێستا كێشه‌كه رووننه‌بووه‌ته‌وه. ی وت "وا باسده‌كرێت ساالر عه‌بدوڵاڵ ئه‌وه‌ش له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی چاكسازیی ژنان‌و مندااڵن ی پرسیار له‌زیندانییه‌ك ك��راوه ،پێش ئ�هوه هێرشیان بكرێته‌سه‌ر".
كیلۆمه‌تر لهوێ دوورده‌خرێته‌وه". كامه‌ران رهتیكردهوه كه هه‌ڕه‌شه‌یان لهو به‌ڵێنده‌ره كردبێت ،وتی "ئه‌و پرده له‌شوێنی جارانی بكرێت زه‌وی زۆرم��ان به‌رده‌كه‌وێت، ل��هب��هرئ��هوهی ئێمه پ��ارت��ی�ن‌و ل���ه‌وێ نین، ده‌یانه‌وێت غه‌درمان لێبكه‌ن". عه‌بدواڵ ئیبراهیم به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی سه‌نگه‌سه‌ر به‌ده‌ستووری وت "وه‌ك ئیداره‌ی سه‌نگه‌سه‌ر به‌باشمانزانی‌‌و لهسهر داواكاریی خ��ۆم��ان پ��ڕۆژه‌ك��هم��ان دروس��ت��ك��ردووه بۆ به‌ستنه‌وه‌ی ئاشوران به‌سه‌نگه‌سه‌ر ،نزیكه‌ی ساڵێكه سه‌رقاڵی به‌ئه‌نجامگه‌یاندنی ئه‌و پرۆژه‌یه‌ن ،راسته به‌ڵێنده‌ر هاتووه‌‌و هه‌ڕه‌شه‌ی لێكراوه ،ب�هاڵم به‌دواداچوونی بۆ ده‌كه‌ین‌و ب �ه‌رده‌وام��ده‌ب��ی��ن له‌جێبه‌جێكردنی‌‌و له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌ی كهس پرۆژه‌كه ناوه‌ستێت". ی هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "ئۆتۆمبێلێكیش دهست ی لهسهر ب �هس �ه‌ردا گ��ی��راوه ،كه‌لێكۆڵینه‌وه ده‌ك��رێ��ت ،ت��ا ب��زان��رێ��ت له‌هێرشكردنه‌سه‌ر زیندانییه‌كه‌دا به‌كارهێنراوه ،یان نا". ی ئ���ام���اژه‌ی ب���هوهش���دا ك�� ه ل�هب��اس��ك��ردن� ی ی ههیهو پۆلیس له‌كات رووداوه‌ك �ه‌دا دژبه‌یه‌ك ێ نه‌بووه ،ب�هاڵم زیندانه‌ك ه رووداوه‌ك���ه‌دا ل�هو ی خۆیان ره‌نگ ه زانیارییان زیاتر البێت له‌باره هێرشبه‌ره‌كانه‌وه. ی خۆشیهوه ئومێده محه‌مه‌د عه‌بدولڕه‌حمان ال ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��هری چ��اك��س��ازی�ی ژن���ان‌و م��ن��دااڵن له‌لێدوانێكیدا بۆ دهستوور وتی "سكااڵمان ت��ۆم��ارك��ردووهو چ��اوه‌ڕێ �ی ئه‌نجام ده‌كه‌ین‌و ی پۆلیس‌و دادگایه". كێشه‌كه ئێستا ال به ی زانیارییه‌كان كۆمه‌ڵێك چه‌كدار كه به‌پێ ی رابردوو 20كهس مه‌زه‌نده‌كراون ،شه‌وی هه‌ینی ی سه‌ر هه‌ڵیانكووتاوه‌ت ه سه‌ر خانه‌ی تێبین ی ژنان‌و مندااڵن‌و به‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی چاكسازی ی تۆمه‌تبارێكدا گه‌ڕاون‌و پاسه‌وانه‌كانیان به‌دوا چه‌ككردووه.
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
رووداوی هه‌فته
5
داواده‌كرێت رێگ ه له‌هه‌ڵهاتنی موسته‌شاره‌كان بگیرێت
وه‌زاره‌تی شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوه‌كان لیژنه‌یه‌ك بۆ چاودێریی موسته‌شار‌و جاشه‌كان داده‌نێت
محه‌مه‌د نه‌جیب‌و بورهان قادر لهگهڵ داواك��ردن��ی ن��اوی موسته‌شاره‌كان له‌الیه‌ن دادگای بااڵی تاوانه‌كانی عێراقهوه، كه‌سوكاری ئه‌نفالكراوه‌كان ترسی هه‌ڵهاتنی موسته‌شاره‌كانیان هه‌یه ،ب�هاڵم وه‌زاره‌ت��ی شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوه‌كان ده‌ڵێن چاودێری وردی ئه‌و حاڵه‌تانه ده‌كه‌ن. دوای ده‌رچ��وون �ی بڕیاری ده‌ستگیركردنی كۆمه‌ڵێك موسته‌شار‌و جاش له‌الیه‌ن دادگای ب��ااڵی تاوانه‌كانی عێراقهوه ،كه‌سوكاری ئه‌نفالكراوه‌كان داواده‌كه‌ن رێگه‌ی فڕۆكه‌خانه‌و سنووره‌كان لهو موسته‌شاره‌كان بگیرێت. ترسی موسته‌شاره‌كانیش تادێت زیاتر ده‌بێت. بهپێی زانیارییه‌كانی دهس��ت��وور زۆرینه‌ی ئ�هو ج��اش‌و موسته‌شارانه‌ی ناویان لهناو ئه‌و لیسته‌دابوو كه‌دادگا له‌مانگی رابردوودا داوایكرد ،ئێستا له‌كوردستانن‌و هه‌ندێكیان به‌رپرسیاریه‌تی حیزبییان ههیهو ترسی ده‌ستگیركردنیان لێ نیشتووه. دادگای بااڵی تاوانه‌كانی عێراق له2010/10/11 به‌نووسراوی فه‌رمی ژماره (رس)83،10 ، بڕیاری ده‌ستگیركردنی 258موسته‌شار‌و جاشی ده‌ركردووه‌‌و ئه‌و نووسراوه‌ی ئاراسته‌ی ه���ه‌ردوو سه‌رۆكایه‌تی ه �ه‌رێ �م‌و حكومهت كردووه ،كه‌تۆمه‌تباركراون به‌پرۆسه‌ی ئه‌نفالی كورد. ی ئاكرێی سه‌رچاوه‌یه‌كی به‌رپرس له‌قه‌زا سه‌ر به‌شاری دهۆك به‌ده‌ستووری راگه‌یاند ژماره‌یه‌ك لهو موسته‌شار‌و جاشانه‌ی رژێمی به‌عس که‌كاتی خۆی له‌سنووری سلێمانیو ده‌روب���هری ب��وون ،ئێستا ل�ه‌ق�ه‌زای ئاكرێ نیشته‌جێن‌و دوای ده‌رچوونی ئه‌و بڕیاره، ترسیان هه‌یه كه له‌الیه‌ن حكومهتی عێراقهوه به‌فه‌رمی داوایان بكرێت‌و ده‌ستگیربكرێن.
ئه‌و سه‌رچاوه‌یه كه‌نه‌یویست ناوی باڵوبكرێته‌وه وتی "ئه‌و به‌رپرسانه‌ی پێشووی به‌عس ئێستا ژماره‌یه‌كیان له‌قه‌زای ئاكرێ‌‌و دهوروب��هری نیشته‌جێن‌و پێشتر ل �ه‌دژی گه‌ل‌و شۆڕشی كورد چه‌ندان كاری نابه‌جێ‌و نامرۆڤانه‌یان ك��ردووه ،ئێستاش زۆربه‌یان پله‌ی حیزبیو هه‌ندێكیشیان پله‌ی حكومیان ههیهو ترسی سه‌ره‌كیی ده‌ستگیركردنیان له‌حكومه‌تی عێراقه نه‌وه‌ك حكومهتی هه‌رێم" .ئاماژهی به‌وه‌شدا كه‌لێره‌و ل�ه‌وێ قسهیان له‌باره‌ی چۆنیه‌تی خۆده‌ربازكردن لهو ده‌ستگیركردنه داوه. جه‌وهه‌ر عه‌لی قایمقامی ئاكرێ بێئاگایی خ��ۆی ل�هو زانیاریانه دهرب���ڕی‌‌و وت�ی "هیچ ئاگاداری ئه‌و بابه‌ته‌نیم‌و نازانم كهس هه‌بێت كه‌موسته‌شار بێو به‌رپرسیاریه‌تی هه‌بێت". هیوا جه‌مال وته‌بێژی كه‌مپینی بنه‌ماڵه‌ی ش���ه‌ه���ی���دان‌و ئ��هن��ف��ال��ك��راوه‌ك��ان��ی ك��ۆی�ه به‌ده‌ستووری وت "دوای راگهیاندنی ئه‌و كه‌مپینه یاداشتێكمان ئاراسته‌ی سهرۆكی هه‌رێم كرد ،دواتر له‌سه‌نگه‌سه‌ر‌و سلێمانیو گه‌رمیان‌و دواتر كوردۆساید چووه بهردهم په‌رله‌مان‌و یاداشتێكیان دایه پهرلهمان بۆ ده‌ستگیركردنی تاوانبارن". ئ�هو ئاماژه‌شی ب��ه‌وه‌دا كه له‌گه‌رمیانیش كه‌مپینێكیان سازكردو یاداشتێكیان دایه سهرۆكی هه‌رێم تا له‌ماوه‌ی ده رۆژدا وه‌اڵمیان بده‌نه‌وه ،بهاڵم وتی "ئێستا 8مانگ بهسهر ئه‌و واده‌یه‌دا تێپه‌ڕیوه‌‌و وه‌اڵمی نه‌داوه‌ته‌وه". هیوا ئاماژهی به‌وه‌شدا كه‌ئه‌وان نازانن چیبكه‌ن، وتی "لهبهرئهوه حیزبه سه‌ره‌كییه‌كان رۆڵی سه‌ره‌كیان هه‌یه له‌داڵده‌دانی ئه‌و تاوانبارانه، ئه‌گه‌رنا بۆ نایانده‌نه دهست ده‌سه‌اڵت". داواشیكرد چاودێری ئه‌و داواكراوانه بكرێت‌و ده‌ستگیربكرێن. مه‌ال به‌هادین به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی له‌وه‌زاره‌تی
شه‌هیدان‌و ئه‌نفالكراوه‌كان له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور وتی "له‌وه‌زاره‌ت لیژنه‌یه‌كی تایبهت دانراوه بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌‌و چاودێریكردنیان، بۆیه نازانم كاره‌كانی به‌كوێ گه‌یشتووه، چونكه ئێمه‌ش پرسیارمانكردووه له‌وه‌زاره‌ت وه‌اڵمی ئه‌وان ئه‌وه‌بووه ،كه‌وتوویان ه سه‌رقاڵی كاركردنین لهو قه‌زییه‌دا". پ�ه‌روی��ن عه‌بدولڕه‌حمان ئه‌ندامی لیژنه‌ی كاروباری پێشمهرگهو شه‌هیدان‌و قوربانیانی جینۆساید له‌په‌رله‌مانی كوردستان وتی "ئێمهوه وه‌ك لیژنه‌ی پێشمهرگهو كاروباری شه‌هیدان بڕیارمانداوه ئه‌و موسته‌شارانه‌ی كه‌لێبوردنی ساڵی 1992ی نایانگرێته‌وه، له‌گ هڵ رژێ��م��دا ب��وون ،داوماننه‌ته دهست حكومهت". ئه‌و ئاماژه به‌وه‌شده‌كات كه‌ئه‌وان كه‌مته‌رخه‌م نابن لهسهر ئه‌و قهزیهیهو وتی "چونكه ئێمه نوێنه‌ری خه‌ڵكین ،بۆیه یه‌كه‌م شت ئه‌وه‌یه كه‌خه‌ڵكی ده‌توانن لهڕێگهی دادگاوه ،داوای م �ه‌ده‌ن �یو یاساییان ل�هس�هر تۆماربكات‌و مافه‌كانیان وه‌ربگرنه‌وه ،ئه‌ویتریان ئه‌وه‌یه كه‌ئه‌و مافه‌مان داوه‌ته ده‌سه‌اڵت بۆ ئهوهی ك�هدهس�ه‌اڵت بتوانێت حكومی خ��ۆی بدات لهسهر ئه‌وانه". ی ب �هوهش��دا ك �ه‌ئ �ه‌وان چ��اوه‌ڕوان��ی ئ��ام��اژه سهرۆكی حكومه‌ت‌و سه‌رۆكایه‌تیی په‌رله‌مانن بۆ ئهوهی بڕیاری خۆیان بده‌ن لهسهر ئه‌و تاوانبارانه‌‌و وتی "ئه‌وكات ئه‌وانه ناتوانن بچنه ده‌ره‌وه‌‌و به‌سزای خۆیان ده‌گه‌ن". هیوا ج�هم��ال ده‌ڵ��ێ��ت له‌سێ چ��وار رۆژی داهاتوودا لهگهڵ براده‌رانی كه‌مپینی گه‌رمیان‌و سه‌نگه‌سه‌ر‌و كوردۆساید قسه‌ده‌كه‌ن تابزانین چ رێگاچاره‌یه‌كی تر بدۆزینه‌وه ،وتی "چونكه سهرۆكی هه‌رێم بێده‌نگه لهو قهزیهیهو نازانین موسته‌شاره‌كانیان له‌كه‌سوكاری شه‌هیدان پێ گه‌وره‌تره یان چی؟".
دوای هاتنه‌وه‌ی ناوی خوێندكاران ،لهزانكۆو په‌یمانگاكان ،ناڕه‌زاییه‌كی زۆر له‌الی ئه‌و خوێندكارانه دروستبوو ،كه له‌هیچ زانكۆو په‌یمانگایه‌ك وه‌رنه‌گیراون .خوێندكاره وه‌رنه‌گیراوه‌كان وا نیشانده‌ده‌ن كه داواكه‌یان ره‌وایه ،الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كانیش ره‌تیده‌كه‌نه‌وه ،كه ناڕه‌زایی ئه‌و خوێندكارانه ره‌وا بێت .رۆژنامه‌ی دهستوور به‌پێویستی زانی بۆچوونی الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كان لهو باره‌یه‌وه وه‌ربگرێت ،ئاخۆ ئه‌و كێشه‌یه وه‌ك هه‌موو سااڵنی رابردوو ،به‌چاره‌سه‌رنه‌كراوی ده‌مێنێته‌وه ،یان چاره‌سه‌رێكی قه‌ناعه‌تپێكه‌ری بۆ دهدۆزرێتهوه.
" 50نمره ده‌رچوونه، كه‌وات ه ده‌بێت وه‌ربگیرێن" ی په‌یمان عه‌بدولكه‌ریم ئه‌ندام ی بااڵ ی پهروهردهو خوێندن لیژنه ی كوردستان له‌په‌رله‌مان دهستوور :بۆ ئه‌مساڵی خوێندن نزیكه‌ی 10ههزار خوێندكاری تری 12ئاماده‌یی له‌خوێندن بێبه‌ش ده‌ب �ن‌و له‌هیچ زانكۆو په‌یمانگایه‌ك وه‌رناگیرێت، وه‌ك په‌رله‌مان‌و لیژنه‌ی پ �هروهردهو خوێندنی بااڵ هه‌ڵوێستتان چییه له‌وباره‌یه‌وه؟ په‌یمان عه‌بدولكه‌ریم :چه‌ند رۆژێ��ك له‌مه‌وبه‌ر، لیژنه‌ی پ���هروهردهو خوێندنی ب��ااڵ له‌په‌رله‌مانی كوردستان لهبهرانبهر وه‌رنه‌گرتنی ئه‌و خوێندكارانه‌دا ك��ۆب��وون��هوهی خ��ۆی ئ�هن��ج��ام��داو ن��وێ��ن �هری ئه‌و خوێندكارانه به‌شداری تێدا كرد ،باسیان له‌كێشه‌ی خۆیانكرد ،لهڕاستیدا كێشه‌ی ئ�ه‌وان یه‌ك كێشه نهبوو ،یه‌كێكیان نه‌هاتنه‌وه‌ی ن��اوی ژماره‌یه‌كی زۆری خوێندكاربوو له‌هیچ زانكۆو په‌یمانگایه‌ك، ب�هاڵم ئه‌و خوێندكارانه ده‌توانن سكااڵی خۆیان تۆماربكه‌ن ،كێشه‌ی دووه‌م ئه‌و خوێندكارانه بوو كه‌كۆی نمره‌كانیان له‌نێوان 65-60بوو ،دوایان له‌په‌رله‌مان كرد چاره‌سه‌ری كێشه‌كه‌یان بۆ بكات. یهكێك له‌چاره‌سه‌ره‌كان كه‌باسكران ،ئه‌وه‌بوون رازیبوون بچنه په‌یمانگه‌كانی ناوه‌ڕاست‌و باشووری عێراق ،بهاڵم ئه‌م پێشنیازه به‌پێشنیازێكی ره‌وا دانانێم ،چونكه كێشه‌ی هه‌شتا قوتابی ترمان لهوێ به‌هه‌ڵپه‌سێراوی ماوه‌ته‌وه ،هه‌روه‌ها پێشنیازێكی تر ئه‌وه‌یه په‌یمانگه‌كان وه‌ریانبگرن ،ئه‌ویش به‌زیادكردنی ده‌وامی په‌یمانگه‌كان ،چه‌ند بیروڕایه‌كی تر هه‌بوو .بۆ ئه‌و مه‌به‌سه‌ته‌ش بڕیاره لهم رۆژانه لهگهڵ وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ كۆببینه‌وه بیر له‌چاره‌سه‌ركردنی ئه‌و كێشانه دهكهینهوه. دهستوور :به‌رنامه‌تان هه‌یه له‌په‌رله‌مان به‌دواداچوون بكهن یاخود بانگهێشتی وه‌زیری خوێندنی بااڵ بكهن؟ په‌یمان عه‌بدولكه‌ریم :به‌ڵێ بانگهێشتی وه‌زیری وه‌زیری خوێندنی بااڵ ده‌كه‌ین یان خۆمان سه‌ردانی ده‌كه‌ین ،هه‌روه‌ها ئێمه به‌به‌رده‌وامی كۆبوونهوهو دانیشتنمان هه‌یه لهگهڵ وه‌زاره‌ت�ی خوێندنی بااڵ‌و خودی وه‌زیر د .دالوه‌ر ،هیوادارین ئه‌و كێشانه‌ی ئه‌مساڵ روویانداوه ،بۆ دوایه‌مین ساڵ بێت‌و ساڵی
داهاتوو ئه‌و كێشانه تاڕاده‌یه‌كی زۆر چاره‌سه‌ربكرێن‌و جارێكی تر نه‌وه‌كانمان له‌خوێندن بێبه‌ش نه‌بن. دهستوور :بهرپرسێكی خوێندنی بااڵ له‌حكومه‌تی هه‌رێم باس له‌وه‌ده‌كات ئهگهر خوێندكارێك له‌چه‌ند تاقیكردنه‌وه‌كدا نه‌توانێت 50نمره بهێنێت ،بۆچی وه‌ربگیرێت ،ئێوه هه‌ڵوێستان چییه لهو باره‌یه‌وه؟ په‌یمان عه‌بدولكه‌ریم :ئهوه قسه‌یه‌كی زۆر ناڕه‌وایه. به‌بڕوای من 50نمره‌ی ده‌رچوونه كه‌واته ده‌بێت وه‌ربگیرێن ،پارو پێرار 50ی رێك له‌په‌یمانگاكان وه‌رگ��ی��راون .ئه‌مساڵیش ده‌بێت چاره‌سه‌رێكیان بۆ بدۆزرێته‌وه .ئه‌ی بۆچی 7وانه‌یان بۆ داناون‌و ده‌بێت له‌هه‌ر 7وانه‌كه‌دا ده‌ربچن ،ئینجا به‌ده‌رچوو هه‌ژمار ده‌كرێن ،ئه‌گه‌روایه با وه‌زاره‌تی پهروهردهو خوێندنی بااڵ پڕۆگرامێكی نوێ دابڕێژێت ،بڵێ ئهگهر خوێندكار داواكاریی كۆلێژه زانستییه‌كانی كرد ،ته‌نیا 3ماده‌مان لێی ده‌وێت ،باوا بڵێت .ئه‌وكاته كهس وه‌رنه‌گرێت لهو مادانه‌ی ده‌رنه‌چوون ،بهاڵم ئێستا ده‌بێت له 7وان �ه ده‌ربچێت ،ئه‌وكاته به‌ده‌رچوو هه‌ژمار ده‌كرێت .زۆریی رێژهی خوێندكاران ،ئه‌و كێشانه‌یان دروستكردووه. دهستوور :تێبینیتان چییه لهسهر كاره‌كانی وه‌زاره‌تی خوێندنی بااڵ‌و پرۆسه‌ی خوێندنی ئه‌مساڵ؟ په‌یمان عه‌بدولكه‌ریم :سه‌ره‌تای ئه‌مساڵ به‌وه‌زاره‌تی خوێندنی ب��ااڵم��ان راگ �هی��ان��د ده‌ب��ێ��ت ئه‌مساڵ خوێندكارانی پۆلی یه‌كه‌م له‌سااڵنی تر ،زووتر دهست به‌خوێندن بكهن ،بهاڵم به‌داخه‌وه ئه‌مساڵیش زۆر زیاتر ده‌ركه‌وت پێده‌چێت تا دوای جه‌ژنی قوربان ده‌وام نه‌كه‌ن ،ئهوه كێشهیهكی زۆر گه‌وره‌یه ،له‌دنیادا شتی وانه‌بووه .هه‌ركه گه‌یشتنه سه‌ر كورسییه‌كانیان تاقیكردنه‌وه‌ی كۆرسی یه‌كه‌م ده‌ستپێده‌كات‌و هیچ له‌زه‌تێك لهسهرهتای وه‌رگرتنیان وه‌رناگرن‌و تاڕاده‌یه‌ك سه‌ریان لێده‌شێوێت ،به‌شێكی زۆری مانه‌وه‌‌و داواكردنی په‌ڕینه‌وه (عبور) له‌پۆلی یه‌ك رووده‌دات ،چونكه خوێندكار بواری نییه به‌ته‌واوه‌تی خوێندنه‌كه‌ی كۆنتڕۆڵبكات.
"خوێندكارێك به‌چه‌ند تاقیكردنه‌وه‌یه‌ك 55-50نمره بهێنێت هه‌ق وانیی ه وه‌ربگیرێت" ی د .جه‌بار قادر راوێژ كار ی هه‌رێم ی حكومهت سهرۆك ی بااڵ بۆ كاروباری خوێندن دهستوور :بۆ ئه‌م ساڵی خوێندن نزیكه‌ی 10ههزار خوێندكاری تری 12ئاماده‌یی له‌خوێندن بێبه‌شده‌بن‌و له‌هیچ زانكۆو په‌یمانگایه‌ك وه‌رناگیرێن ،هۆكاری وه‌رنه‌گرتنی ئه‌و ژماره‌ی خوێندكاران چییه؟ د.جه‌بار قادر :دوو هۆكار هه‌یه بۆ وه‌رنه‌گرتنی ئه‌و رێژه‌یه‌ی خوێندكاران ،له‌ئه‌مساڵی خوێندندا یه‌كێكیان ئه‌وه‌یه توانای زانكۆو په‌یمانگاكان‌و زانكۆ ئه‌هلییه‌كان ئ �ه‌وه‌ن��ده نییه كه‌هه‌موو ده‌رچ��ووان��ی ئاماده‌یی وه‌ربگیرێن .الیه‌نی دووه‌م��ی��ش ئ�هوهی�ه ،ئه‌مساڵ به‌گوێره‌ی فۆرمێكی نوێ وادی��اره ژماره‌یه‌كی زۆر له‌ده‌رچووانی پۆلی دوانزه فۆرمه‌كانیان به‌شێوه‌یه‌كی دروست پڕنه‌كردووه‌ته‌وه ،بۆیه یان ناویان له‌جێگه‌یه‌ك ه��ات��ووه‌ت �هوه ،كه‌به‌دڵیان نییه ی��ان ه �هر ناویان نه‌هاتووه‌ته‌وه له‌ماوه‌یه‌كی كورتدا .پێموایه ئه‌م به‌شه‌ی دووه‌م چاره‌سه‌رده‌كرێت ،ئه‌وانه‌ی كه به‌هه‌ڵه ناویان دهرچووه ،یان به‌شێوه‌یه‌كی باش فۆرمه‌كانیان پڕنه‌كردووه‌ته‌وه یان هه‌ڵبژاردنه‌كانیان به‌باشی ن�هك��ردووه ،ده‌توانن سكااڵ پێشكه‌شبكه‌ن ،بهاڵم ئهوهی كه‌هه‌موو ده‌رچووانی ئاماده‌یی وه‌ربگیرێن، پێموایه ناكرێت .لهگهڵ ئه‌وه‌شدا ئێستا 37ههزار وه‌رگیراوه .له‌مێژووی كوردستاندا شتی وانه‌بووه زیاد له‌توانای زانكۆو په‌یمانگاكان وه‌رگیراون. دهس��ت��وور :بیر له‌چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی ئه‌و خوێندكارانه كراوه‌ته‌وه كه له‌هیچ زانكۆو په‌یمانگایه‌ك وه‌رناگیرێن؟ د .جه‌بار قادر :چه‌ند لیژنه‌یه‌ك هه‌ی ه كار لهسهر ئه‌و بابه‌ت ه ده‌كه‌ن ،چونكه زیاتر له‌چه‌ند مانگێك ه ی ئهوه ده‌ك��را ئه‌و كێشه‌ی ه دروستبێت، چاوه‌ڕوان لهبهرئهوهی ئێمه ژماره‌كانمان البوو زیاتر له76 ه��ه‌زار خوێندكار ب�هش��داری تاقیكردنه‌وه‌كانیان كرد ،پرسیار ئه‌وه‌بوو ئهگهر نیوه‌شیان به‌هه‌ردوو ی 40ههزار ی یه‌كه‌م‌و دووه‌م ده‌ربچن ،نزیكه خول ده‌رچوومان ده‌بێت‌و زانكۆو په‌یمانگاكانیش ناتوانن ی 40ه �ه‌زار وه‌ربگرن .بۆی ه بیر له‌چاره‌سه‌ركردن ی ی ئ �هو خوێندكارانه ك��راوه‌ت��هوهو لیژنه كێشه
ی دروستكراوه .ئه‌و لیژنانه هه‌وڵیانداو‌ه تایبهت ی ئهوهی ژماره‌یه‌كی زۆریان لهزانكۆو سه‌رباری بڕیار ی په‌یمانگاكان وه‌ربگیرێن ،كار بۆ ئهوه كراوه له‌ڕێگه ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌‌و په‌روه‌رده‌و‌ه وه‌زاره‌تی كاروكاروبار ی خولی كورتخایه‌ن بۆ هه‌ندێك هه‌وڵبدرێت بۆئه‌وه ی ی له‌هیچ جێگه‌یه‌ك وه‌رناگیرێن ،بۆئه‌وه ئه‌وانه ی ی به‌كه‌ڵك بن ،تا بتوانن له‌بازاڕ فێری پیشه‌یه‌ك ێ بكهن لهگهڵ گه‌شه‌كردووی كوردستاندا پێشبڕك ی تر ك ه ل �ه‌ده‌ره‌وه دێن ،لێره كارده‌كه‌ن، خه‌ڵكان ی بهاڵم پێویسته خۆمان كۆمه‌ڵێك كادری ناوه‌ند پێبگه‌یه‌نین ،كه‌پێویستمان پێیان ده‌بێت .خه‌ڵكیش ێ ده‌بێت كه‌مێك واقیعبین بێت ،كه‌سێك له‌دوو س ی ئه‌وه‌بێت تاقیكردنهوه 50یان 55هێنابێت‌و به‌نیاز له‌زانكۆیه‌ك ،جێگه‌یه‌ك بگرێت بۆچوونێكی زۆر ی نییه. واقیع ی ی وه‌زیر دهستوور :لهكۆنگره رۆژنامه‌نووسییه‌كه ی ی وه‌رگرتن ی ب��ااڵدا به‌ڕێوه‌به‌ری ناوه‌ند خوێندن خ��وێ��ن��دك��اران ،د .ج��وان ج��ه‌الل رایگه‌یاند ئه‌و خ��وێ��ن��دك��اران�هی تێكڕای نمره‌كانیان ل��ه 60بۆ ی سه‌ره‌وه‌ی ه له‌په‌یمانگاكان وه‌رده‌گیرێن‌و ئه‌وانه‌ش له 70بۆ سه‌ره‌وه‌ی ه له‌زانكۆكان وه‌رده‌گیرێن ،بهاڵم ی ئێستا ته‌نیا ئه‌و خوێندكارانه وه‌رگیراون كه‌تێكڕا ی ئه‌و نمره‌كانیان ل ه 65بۆ سه‌ره‌وه‌یه ،ئایا بۆچ به‌ڵێنه‌یان جێبه‌جێنه‌كرد كه‌پێشتر به‌ده‌رچووانیان دابوو؟ ی ته‌كنیكی بوو ،چونك ه د.جه‌بار قادر :هه‌ڵه‌یه‌ك ی ی وه‌رگرتن ی هه‌یه توانا ده‌ركه‌وت ژماره‌یه‌ك كورس ی فۆرمه‌كان تێدا هه‌یه ،هه‌ندێك هه‌ڵه‌ش له‌پڕكردنه‌وه ی ژماره‌یه‌ك رووی���داوه .ئ �هوه بووه‌ته هۆی ئ �هوه له‌ده‌رچووه‌كان ناویان نه‌هاتووه‌ته‌وه ،بهاڵم ئهوه له‌ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌كدا به‌ڵێندراو‌ه چاره‌سه‌ربكرێت‌و ئه‌وكات ه هیچ كه‌سێك ل �هس �ه‌رووی 60نامێنێت ی ی خوێندن ی زانكۆو په‌یمانگاكان ،وه‌زاره‌ت له‌ده‌ره‌وه ی ی 60بۆ سه‌ره‌وه بااڵش رایگهیاندووه ده‌بێت ئهوه هه‌یه ،له‌په‌یمانگاكان جێگه‌ی كرابێته‌وه.
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
4
i n f o @ d e s t u r. n e t
رووداوی هه‌فته
ل �هس��ل��ێ��م��ان��ی پ��زی��ش��ك��ی ن��اپ��س��پ��ۆڕ ددان راس���ت���ده‌ك���ات���هوه
6
به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی كه‌ركوك :فه‌رمانه‌كانم وه‌كو خۆی جێبه‌جێناكرێن زانیار داقوقی له‌كه‌ركوك لیوا جه‌مال تاهیر به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی كه‌ركوك له‌چاوپێكه‌وتنێكی ده‌ستووردا ده‌ڵێت به‌هۆی ئهوهی هه‌موو ئه‌فسه‌ره‌كان له‌یه‌ك نهتهوه نین ،ملمالنێ سیاسییهكان ك��اری��گ�هری��ی��ان ك��ردووه‌ت��ه س��هر ئ��هوهی فه‌رمانه‌كانی وه‌ك پێویست جێبه‌جێ نه‌كرێن ،ئاماژه به‌وه‌ش ده‌دات ده‌سه‌اڵتی گۆڕینی ئه‌فسه‌ری بنكه‌كانیان نییه ،به‌هۆی ئهوهی كه بهسهر نه‌ته‌وه‌كاندا دابه‌شكراون. دهستوور :لێكۆڵینه‌وه‌كان له‌ڕووداوه‌كه‌ی زه‌ڕه‌نگه‌ره‌كان به‌كوێ گه‌یشت؟ لیوا جه‌مال :لێكۆڵینهوه تائێستا به‌رده‌وامه، ژماره‌یه‌كی باش له‌ئه‌نجامده‌رانی كرده‌وه‌كه كه‌بریتین له 13كهس ده‌ستگیركراون، ئێستا ل�ه‌ژێ��ر لێكۆڵینه‌وه‌دان‌و دانیان به‌تاوانه‌كه‌دا ناوه‌و ئه‌و چه‌كانه‌ی ته‌قه‌شیان پ��ێ��ك��ردووه ئ��اش��ك��راب��ووه ،ئێمه‌ش دوای لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی زۆر لهگهڵ ئه‌و قه‌وانانه‌ی كه‌دۆزراوه‌نه‌ته‌وه تێینیمانكردووه هاوشێوه ده‌رچوون ،یه‌كێكی تریشیان له‌الیه‌ن عه‌مید سه‌رحه‌ده‌وه به‌برینداری دهستگیركراوهو یه‌كێكی تریش ك����وژراوه ،له‌ماوه‌یه‌كی نزیكدا له‌ڕاگه‌یاندنه‌كانه‌وه ورده‌كارییه‌كه ئاشكراده‌كه‌ین. دهس����ت����وور :ب���ۆت���ان ده‌رك����ه‌وت����ووه كه‌مته‌رخه‌مییه‌كه له‌كوێوه‌یه؟ ئایا ئیجرائات ده‌كه‌ن؟ ل��ی��وا ج���هم���ال :شتیك نییه ب �هن��اوی كه‌مته‌رخه‌می له‌هێزه‌كانی پۆلیسدا ،بۆ نمونه له‌ڕووداوه‌كه سێ پۆلیس شه‌هیدبوون، هه‌ریه‌كه‌یان پۆلیسی بنكه‌یه‌كن ،لهو كاته‌شدا بهرپرسانی هێزه‌كانی پۆلیس لهكاتی رووداوه‌كه سه‌رجه‌میان ئاماده‌بوون له‌ڕووبه‌روبوو‌نه‌وه‌که‌‌دا شه‌ش پۆلیسی تریش برینداربوون ،له‌الیه‌ن پۆلیسی كه‌ركوكیشه‌وه ئه‌و كاره سه‌ركه‌وتنی به‌ده‌ستهێنا ،ئایا ههر كه‌سێك گیانی خۆی فیدابكات ،پێیده‌ڵێن كه‌مته‌رخه‌م؟ دهس��ت��وور :ه��هر رووداوه‌‌و له‌كه‌ركوك رووده‌دات‌و لیژنه‌یه‌ك پێكده‌هێنرێت، ب �هاڵم نه‌مانبینی هیچ ك �هس به‌تۆمه‌تی
كه‌مته‌رخه‌می سزا بدرێت ،یان ئیجرائاتی لهگهڵ بكرێت ،یان هیچ روونكردنه‌وه‌یه‌كی پێویست بدرێت بزانرێت؟ ل��ی��وا ج �هم��ال :ب��ۆ ئ �هم �هی��ان لیژنه‌یه‌ك له‌وه‌زاره‌تی ناوخۆ پێكهێنراوه ،هه‌ركه‌سێك ك�هم��ت�ه‌رخ�هم��ب��ێ��ت س����زاده‌درێ����ت ،هیچ كه‌مته‌رخه‌مییه‌ك نییه ،بهاڵم لیژنه‌كه دێت ته‌نیا بۆ محاسه‌به‌كردن نییه ،بهڵكو ئه‌و لیژنه‌یه راپۆرتی خۆی بۆ وه‌زیری ناوخۆ ب �ه‌رزده‌ك��ات �هوه ،له‌وانه‌یه سوپاس نامه ببه‌خشنه پۆلیس. دهس���ت���وور :ه��ۆك��اری زی��ادب��وون��ی ئ�هو ته‌قینه‌وانه‌‌و رفاندن و گرژییانه‌ی كه‌ركوك چییه ،ئایا فه‌رمانه‌كانت وه‌ك��و خۆی جێبه‌جێناكرێن له‌الیه‌ن بنكه‌كانه‌وه؟ لیوا جه‌مال :لهههموو دنیادا وایه ،ئه‌فسه‌رێك ب��اش �هو ئه‌فسه‌رێكی ت��ر م��ام��ن��اوه‌ن��ده، له‌كه‌ركوك نۆ بنكه‌ی پۆلیس هه‌یه ئه‌و بنكانه ه �هر ه�هم��ووی وه‌ك ی �هك نییه، خه‌ڵكانێك هه‌ن فه‌رمانه‌كان به‌ڕێك‌وپێكی جێبه‌جێده‌كه‌ن ،هه‌ندێك خهڵكی ترش هه‌یه له‌وانه‌یه بهو شێوه‌یه نه‌یكات وه‌كو هاوشێوه‌ی خوێندكارێك ،هه‌ندێك خوێندكار
ده‌توانێت به‌جوانی وه‌اڵم بداته‌وه ،هه‌ندێكی تریش وه‌اڵم��ی نییه .ئێمه‌ش ب���ه‌رده‌وام چاودێری ده‌كه‌ین ،ئه‌وه‌ش دهگهڕێتهوه بۆ دڵسۆزیی سه‌رجه‌م ئه‌فسه‌ره‌كانمان له‌یه‌ك نهتهوه نین ،بهڵكو نه‌ته‌وه‌ی جۆراوجۆر لهم شاره هه‌یه ،ئێمه‌ش له‌كه‌مته‌رخه‌می ههر ئه‌فسه‌رێك ئیجرائات ئه‌نجامده‌ده‌ین. دهستوور :هیچ ئه‌فسه‌رێك له‌پۆسته‌كه‌ی الده‌به‌ن؟ لیوا جه‌مال :ناتوانین هیچ گۆڕانكارییه‌ك بكه‌ین ،ئێمه پێمانناكرێت الیانبده‌ین، چونكه له‌كه‌ركوك پۆسته‌كان له‌نێوان نه‌ته‌وه‌كاندا دابه‌شكراوه. دهس��ت��وور :ه �هر رووداوێ����ك له‌كه‌ركوك رووده‌دات به‌هۆی زۆریی ده‌زگا ئه‌منییه‌كانه‌وه ه �هر ی�هك�هو ل��ه‌الی خ��ۆی روون��ك��ردن �هوه ده‌دات( ،ب��ۆ نمونه ئاسایشی پارتیو یهكێتی) ،له‌والشه‌وه به‌ڕێوه‌به‌ری بنكه‌كان زۆرج��ار ده‌زگ��ای پاراستن‌و دژه تیرۆریش قسه‌ده‌كه‌ن ،به‌شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان یه‌كتر تۆمه‌تبارده‌كه‌ن ،مه‌به‌ستم ئه‌وه‌یه فه‌وزایه‌ك دروستبووه ،خه‌ڵك راستی رووداوه‌كه‌ی لێ ونده‌بێت ،ئه‌و زۆری روونكردنه‌وانه لهسهر
ی بۆ لێكۆڵینه‌وه‌كانی رووداوه‌ك��ان كێشه ئێوه دروستنه‌كردووه؟ لیوا جه‌مال :ئێمه له‌كارێك یان رووداو‌و ك��رده‌وه‌ی��هك��ی گ����ه‌وره‌دا كۆنگره‌یه‌كی رۆژن���ام���ه‌وان���ی س���ازده‌ك���هی���ن ،ه �هم��وو رۆژنامه‌نووسان بانگده‌كه‌م ،چونكه جگه له‌ئێمه بۆ هیچ الیه‌نێكی تر نییه لێدوان بدات ،چونكه ئێمه به‌فه‌رمی نووسراومان له‌الیه‌ن سهرۆكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌وه پێگه‌یشتووه بۆ لێدوان ،من بۆ روونكردنه‌وه له‌هه‌ر رروداوێ��ك ئه‌و الیه‌نانه بانگده‌كه‌م، بۆ نمونه چه‌ندان كۆنگره‌ی رۆژنامه‌وانیمان س��ازك��ردووه ئ �هو الیه‌نانه‌م بانگكردووه بۆئه‌وه‌ی له‌نزیكه‌وه له‌لێدوانه‌كان بهشداربن و داوام لهو كه‌سانه‌كردووه بههیچ جۆرێك نابێت ل��ێ��دوان ب��ده‌ن ،ئ��هوهی وته‌یه‌كی هه‌یه رێگه‌ی پێده‌ده‌ین بێته كۆنگره‌ی رۆژنامه‌وانییه‌وه لێدوان بدات ،هه‌ركه‌سێك لێدوانده‌دات ،خۆی به‌رپرسیاره ،ئهگهر لهسهر لێدوانێك له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی ناوخۆوه محاسه‌به بكرێت ،ئێمه پشتگیری لێناكه‌ین، هه‌ركه‌سێك به‌پیشه‌ی خۆی به‌رپرسیاره‌‌و بنكه‌كانیش سنووری خۆیان هه‌یه ،نابێت
كهس له‌سنوری خۆی تێپه‌ڕێت. دهستوور :كرده‌وه توند‌وتیژییه‌كان تاچه‌ند په‌یوه‌ندیی به‌هاتنی ئه‌و خێزانه زۆره‌ی عه‌ره‌به‌كانه‌وه هه‌یه؟ لیوا ج �هم��ال :ئێستا چ �هن��دان خێزانی عه‌ره‌ب به‌بێ ئاگاداری بهرپرسانی كه‌ركوك هاتوونه‌ته شاره‌كه‌وه ،بۆ ئه‌و مه‌به‌سته چ �هن��دان ك��ۆب��وون �ه‌وه‌م��ان ئ�هن��ج��ام��داوهو ئیجرائاتمانكردووه ،بهاڵم ئه‌و الیه‌نانه‌ی پشتگیریانده‌كه‌ن رێگرن له‌ئیجرائات ،له‌دوای جه‌ژنی رهمهزانهوه 85كهس لهو عه‌ره‌بانه ده‌ستگیركران ،بهاڵم هه‌مان رۆژ به‌ردران، له‌وعه‌ره‌بانه‌ی كه‌ده‌ستگیركران ،ده‌یان كه‌سیان به‌تۆمه‌تی كرده‌وه توندڕه‌وییه‌كان هاتبوونه كه‌ركوك ،ئه‌وانه‌شمان بهبهڵگهوه بۆ الیه‌نی عهرهبیو توركمانی ئاشكراكرد. ههر ئه‌و كه‌سانه‌شی به‌بێ مۆڵه‌ت هاتوونه‌ته شاره‌كه رووداوی ب��ازاڕی زێڕگه‌ره‌كا‌نیان ئه‌نجامداوه .ئێستا بارودۆخی پارێزگای دیالهو سه‌اڵحه‌دین زۆرباشه ،ئه‌نباریش ل��هك��ه‌رك��وك س �ه‌ق��ام��گ��ی��رت��ره ،ئێستا رووداوه‌ك��ان رووه‌و كه‌ركوكه .ههرچهنده ناتوانم تۆمه‌تی ئ�هوه بخه‌مه‌پاڵ هه‌موو ئه‌وانه‌ی دێنه كه‌ركوك ،بهاڵم فه‌رمانگه‌ی كۆچ‌وكۆچبه‌ران ده‌ڵێت نزیكه‌ی 5500خێزان هاتووه‌ته كه‌ركوك ،بهپێی ئاماری نهتهوه یه‌كگرتووه‌كانیش 21ههزار خێزانی عه‌ره‌ب هاتوونه‌ته كه‌ركوك ،ئهگهر ئه‌و 21هه‌زاره %1ی ده‌ستی له‌تیرۆر هه‌بێت ئهوه زۆره. بۆیه ئاگاداری پارێزگارمان كردووه‌ته‌وه ههر كرده‌وه‌یه ئه‌نجامبدرێت ئێمه به‌رپرسیار نابین ،ئێستاش چ��اوه‌ڕوان��ی لیژنه‌یه‌ك ده‌كه‌ین ئه‌گه‌رنا خۆمان ئیجرائاتیان لهگهڵ ده‌كه‌ین. دهس��ت��وور :تاچه‌ند الی�هن�ه توركمانی‌‌و عه‌ره‌به‌كانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك هاوكارن لهگهڵ پۆلیس؟ لیوا جه‌مال :تائێستا الیه‌نی عهرهبیو توركمانی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك دوای ئ���هوهی س���هدان شه‌هید‌و س �هدان كه‌مئه‌ندام به‌هۆی كرده‌وه توندوتیژییه‌كانه‌وه برینداربوون ،بههیچ جۆرێك ده‌ستخۆشی له‌پۆلیس ناكه‌ن ،جگه له‌دژایه‌تی هیچ هاوكاریه‌كمان ناكه‌ن.
یاسا ماف ی زیندانیان ده‌فه‌وتێنێت!
ی شه‌ڕی ناوخۆ ده‌ترسن به‌یاسا مافی قه‌ره‌بوو وه‌رگرتنه‌وه له‌ده‌ستبده‌ن ی سیاسی زیندانیان بورهان قادر لهههولێر
ی تایبهت چ��اوه‌ڕوان��ده‌ك��رێ��ت یاسایه‌ك ی ناوخۆ ی ش��ه‌ڕ ی سیاسی بۆ زیندانیان ی شه‌ڕه‌كه‌ش په‌سه‌ندبكرێت ،قوربانیان ی گ��وم��ان��ده‌ك��هن ی��اس��اك � ه ل �ه‌وه‌رگ��رت��ن � قه‌ره‌بووكردنه‌وه بێبه‌شیان بكات. ی زیندان ه سیاسییهكان ی كۆمكار ی ئهوه دوا ی شه‌ڕی ی سیاسی رهتیكردهوه زیندانیان ن��اوخ��ۆ ب �ه‌ئ �هن��دام وه‌رب��گ��ی��رێ�ن‌و ك��ار بۆ ق �ه‌ره‌ب��ووك��ردن �هوهی��ان ب��ك��ات ،یه‌كێتی‌‌و ی زیندانیی ه ی داكۆكیكردن ی دهست ه پارت
ی ناوخۆیان دروستكرد، ی شه‌ڕ سیاسییهكان ی بۆ لێكۆڵینهوه له‌دۆسیه‌كه ،به‌رپرسان ی حكومهت ده‌سته‌ك ه ده‌ڵێن به‌رپرسان پێیانوتوون كێشه‌ك ه به‌پرۆژ‌ه یاسایه‌ك چاره‌سه‌رده‌كه‌ن. ی دابه‌شكردوو‌ه بهسهر ده‌سته‌ك ه فۆرمێك ی داناوه زیندانییه‌كاندا ،ك ه چه‌ند مه‌رجێك ی ی ئه‌و قوربانیان ه به‌زیندان بۆ ناساندن ی زیندانی ،بهڵگهو ی له‌وانه ،ماوه سیاس شاهید. ی دكتۆر موحسین عه‌بدولكه‌ریم نوێنه‌ر ی زیندانیی ه ی داكۆكیكردن ی له‌ده‌ست ه یه‌كێت
ی ناوخۆ ،له‌لێدوانێكدا ی شه‌ڕ سیاسییهكان ی ساڵێك ه فۆرم بۆ دهستوور ده‌ڵێت ماوه ی ی وردبین وه‌رده‌رگ��ری��ن ،ئێستا سه‌رقاڵ ی ئ�هو ل��هن��اوه‌ك��ان ده‌ك��هی��ن ب��ۆ ئ����هوه ناوان ه نه‌بن ه ئه‌ندام ك ه زیندان نه‌بوون، وردبینییه‌ك ه بۆ ئهوهی ه تا ڕاست‌و ناڕاست له‌یه‌ك جیابكه‌نه‌وه. دكتۆر موحسین ده‌ڵێت له 5/19ی ئه‌مساڵ سه‌ردانی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانیان كردووه بۆ وه‌بیرهێنانه‌وه‌ی وه‌اڵم �ی یاداشتێكی ده‌سته‌كه ،كه مانگی دوو پێشكه‌شی حكومه‌تیان كردبوو ،بهاڵم پێیان وتوون
سه‌رقاڵی پ��رۆژه یاسایه‌كن ،تا به‌یاسا زیندانیانی سیاسیی ناوخۆ بناسێنن‌و دواتر قه‌ره‌بووبكرێنه‌وه. د .موحسین رای��گ �هی��ان��د ئ��هو پ��رۆژه یاسایه‌ی بۆ قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی زیندانیانی سیاسیی ش��ه‌ڕی ن��اوخ��ۆ ئ��ام��اده‌ك��راوه، م��اوهی زیندانیكردن ده‌كاته پێوه‌ر بۆ قبوڵكردنی كه‌سێك به‌زیندانی‌‌و دوات��ر ق �ه‌ره‌ب��ووك��ردن �هوهی ،وت�ی "ب��هاڵم ئێمه ه �ه‌وڵ��ده‌ده‌ی��ن كه‌مترین م��اوهی مانهوه ل �ه‌زی��ن��دان �ی دهس��ت��ن��ی��ش��ان ب��ك��رێ��ت بۆ ئ �هو ك �هس �هی ،ك�ه به‌زیندانی سیاسی قبوڵبكرێت". زیندانیانی سیاسی ده‌ترسن به‌هۆی كورتیی م���اوهی زیندانیكردنه‌وه بێبه‌شبكرێن له‌وه‌رگرتنی قه‌ره‌بووكردنه‌وه. یهكێك لهو زیندانییانه كه یهكێتی بووهو ده‌ڵێت ل�ه31ی ئابدا لهههولێر له‌الیه‌ن هێزه‌كانی پارتییه‌وه دهستگیركراوهو دوای ب��هس��ت��ن��هوهی دهس�����ت‌و ق���اچ‌و چ��اوه‌ك��ان��ی به‌ڕێگه‌یه‌كی پێچاوپێچدا، كه ئه‌و هه‌ستده‌كات بۆ رێگای مه‌سیف ب����ووه ،ب��ردووی��ان��ه ب��ۆ زی���ن���دان ،وت�ی "لهوێ ده‌ستیانكرد به‌لێدانم ،تا كاتێك ئازادكرام ب �ه‌رده‌وام ئه‌شكه‌نجه‌یانده‌دام، ههر ئه‌وه‌شبوو بووه هۆی ئهوهی كه ببم به‌كه‌مئه‌ندام". ئه‌و زیندانییه ده‌ڵێت دوو مانگ‌و بیست رۆژ له‌زیندان م��اوه‌ت �هوهو دوات��ر به‌هۆی په‌یوه‌ندییه عه‌شایه‌ری‌‌و خێزانییه‌كان ئ���ازادك���راوه ،ب��هاڵم كه‌مئه‌ندام ب��ووه، وتی "كهچی تائێستا حكومهتی هه‌رێم‌و حیزبهكهی خۆیشم به‌دینارێك قه‌ره‌بوویان نه‌كردوومه‌ته‌وه". قورسترین شت بۆ زیندانیانی شه‌ڕی ن��اوخ��ۆ ،په‌یداكردنی به‌ڵگه‌یه لهسهر زیندانییه‌كه‌یان ،به‌تایبه‌ت ئه‌وكات هیچ كهس دادگایی نه‌ده‌كراو هیچ بڕیارێكی ره‌سمی له‌باره‌ی ئه‌وانه ده‌رنه‌كراوه ،تائێستا ببێته به‌ڵگه ،ژماره‌كی دیاریكراویان نه‌بێت خاچی سوور بینیونی‌‌و ناوی تۆماركردن،
ئه‌وانی تر قورسه به‌ڵگه په‌یدابكه‌ن لهسهر زیندانیكردنیان. یهكێك لهو پێشمه‌رگانه‌ی پارتی له‌به‌ره‌ی شه‌ڕ له‌كه‌پكی حه‌مه‌د ئاغا به‌دیلگیراوه، له‌ترسی س��زای زی��ات��ر نه‌یویست ن��اوی باڵوبكرێته‌وه ،وتی "ئه‌و كات ئهگهر خاچی سوور نه‌بوایه ئێمه‌یان ده‌كوشت". دكتۆر نوری تاڵه‌بانی مامۆستای یاساو چ��اودێ��ری سیاسی پێیوایه دۆس��ی�هی زیندانییه سیاسییه‌كانی شه‌ڕی ناوخۆ، كێشهیهكی سیاسییه‌‌و یاسایی نییه، ده‌ڵێت له‌خولی پێشووی په‌رله‌مانیشدا ئه‌و كێشه‌یه باسكرا‌وه ،بهاڵم لهبهرئهوهی م�هس�ه‌ل�هك�ه سیاسی ب���ووه ،تائێستا یه‌كالیینه‌كراوه‌ته‌وه. دكتۆر نوری تاڵه‌بانی ده‌ڵێت له‌یاسادا ئهگهر تاوانێك رووب��دات ،سه‌ره‌تا ده‌بێت ئهوه بسه‌لمێنیت كه كێ بهو تاوانه هه‌ستاوه‌‌و كردوویه‌تی ،ئه‌وكات زیانلێكه‌وتووه‌كه ده‌توانێت داوای مافی م��ادی‌‌و مه‌عنه‌وی خۆی بكات. دكتۆر موحسین ئاماژه بهوه ده‌دات كه سه‌رۆكایه‌تیی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران رازیبووه لهسهر بڕینه‌وه‌ی موچه‌‌و چاره‌سه‌ركردنی ن��هخ��ۆش��یو ك��ێ��ش�ه جه‌سته‌ییه‌كانی زیندانییه‌كان له‌ناوه‌وه‌‌و ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم‌و هه‌ژماركردنی م��اوهی داب��ڕان به‌خزمه‌ت بۆیان ،وتی "ئێمه‌ش داواده‌ك �هی��ن په‌له بكرێت له‌په‌سه‌ندكردنی پرۆژه یاساكه ،تا قوربانییه‌كان قه‌ره‌بووبكرێنه‌وه". بۆ به‌داواچوونی زیاتر دهستوور په‌یوه‌ندیكرد به‌محه‌مه‌د قه‌ره‌داغی سكرتێری یاسایی ئه‌نجومه‌نی وه‌زی��ران ،ناوبراو وتی ئهوه پهیوهندی به‌ئه‌وه‌وه نییهو لیژنه‌یه‌كی بااڵ هه‌یه بۆ ئه‌و دۆسیه‌یه‌و وه‌زیری پێشمهرگهو ناوخۆ سه‌رپه‌رشتی ده‌كه‌ن. دهستوور په‌یوه‌ندیكرد به‌شێخ جه‌عفه‌ر مسته‌فا وه‌زیری پێشمه‌رگه ،ناوبراو وتی كه ئه‌و ههر ئاگای له‌دۆسیه‌یه‌كی لهو شێوه نییهو هیچ زانیارییه‌كی له‌وباره‌یه‌وه نییه.
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
لۆکاڵ
7
“له‌كه‌ركوك ده‌ستدرێژیی سێكسی رووله‌زیادبوونه” به‌رپرسی لقی كه‌ركوكی یه‌كێتیی ژنانی كوردستان بۆ دهستوور
سازدانی :نێرگز قادر الوه عوسمان زه‌نگه‌نه به‌رپرسی لقی كه‌ركوكی یه‌كێتیی ژنانی كوردستان ده‌ڵێت به‌هۆی ناسه‌قامگیریی باری سیاسیو ئهمنییهوه چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانی ژنانی كه‌ركوك قورستربووه، ئاماژه ب�هوهش��ده‌دات كه ده‌ستدرێژیی سێكسی ڕوو له‌زیادبوونه له‌كه‌ركوك. دهس��ت��وور :دۆخ��ی سیاسیو ئه‌منیی شاری كه‌ركوك جیاوازه له‌شاره‌كانی تری ههرێمی كوردستان ،ئایا ئه‌مه وایكردووه ج��ی��اوازی هه‌بێت له‌ئیشكردن لهسهر كێشه‌ی ژنان لێره؟ الوه زه‌نگه‌نه :ئیشكردن له‌شاره‌كانی تر زۆرباشتره له‌شاری كه‌ركوك ،چونكه ب �ه‌ڕاس��ت��ی خهڵكی ك��ه‌رك��وك هێشتا م��اوی�هت�ی هۆشیارتربێت‌و تێبگات. هۆكارێكی تریش ئه‌وه‌نده له‌ڕابردوودا چ�ه‌وس��اوه‌ت�هوه ،هێشتا ترسی هه‌یه، له‌الیه‌كی تر ژی��ان‌و مافی هیچ كهس پارێزراو نییه لهم شاره ،چ جای ژنان‌و كاركردن لهسهر ئه‌و كێشانه. ی كێشه‌كانی ژنان چۆنه، دهستوور :رێژه ئامارێكی تایبهت هه‌یه له‌وباره‌یه‌وه؟ الوه زه‌نگه‌نه :رۆژانه به‌الی كه‌مه‌وه دوو بۆ سێ كێشه دێته لقه‌كه‌مان ،ده‌توانین بڵێین ئه‌و هه‌فته‌یه‌ی كه كه‌مترین كێشه هه‌بێت ،ئ �ه‌وا ده حاڵه‌تمان ده‌بێت.
زۆرینه‌ی كێشه‌كانی ژنان لهسهر نه‌بوونی ماڵی سه‌ربه‌خۆیه ،به‌شێكیشی خیانه‌تی هاوسه‌رێتییه كه ژن‌و پیاویش ده‌یكه‌ن، هه‌روه‌ها ژنهێنانی دووه‌میش كێشهیهكی به‌رچاوه لێره. دهستوور :ئاسته‌نگه‌كانی ده‌ستگیركردنی تۆمه‌تبارانی ئهنجامدهرانی توندوتیژی دژ به‌ژنان چۆنه؟ الوه زه‌نگه‌نه :به‌هۆی ناسه‌قامگیریی
دهس����ت����وور :ه��هن��دێ��ك پ��ێ��ی��ان��وای � ه رێكخراوه‌كانی ژنان كاریگه‌رییان لهسهر هۆشیاركردنه‌وه‌ی خه‌ڵك نه‌بووه ،بۆیه كێشه‌كان زیاتر ده‌بن‌و كه‌منابنه‌وه؟ الوه زه‌نگه‌نه :ئه‌و كه‌سانه‌ی واده‌ڵین بابێن ب��ۆی��ان روون��ده‌ك��هی��ن��هوه ،كه ئ��ێ��م�ه چ���ۆن ك���ارده‌ك���هی���ن ل��ێ��ره بۆ هۆشیاركردنه‌وه‌ی كۆمهڵگه .كاركردن لێره سه‌خته ،چونكه كۆمه‌ڵگه‌ی ئێمه كۆمه‌ڵگه‌ی پیاوساالرییه ،م��ن لێره باوكێك بانگده‌كه‌م پێیده‌ڵێم كچه‌كه‌ت بچوكه ،مه‌یده به‌شوو كهچی به‌قسه‌مان ناكات ده‌چێت الی مه‌ال ماره‌یده‌كات ،یان ناسنامه‌یه‌كی ته‌زویری بۆ دهردهك��ات‌و
ژنانتان نییه بۆ ئه‌و ژنانه‌ی هه‌ڕه‌شه‌یان له‌سه‌ره؟ الوه زه‌نگه‌نه :ئه‌و هه‌ڕه‌شه‌یه ههر لهسهر ئ �ه‌وان نابێت ،لهسهر ئێمه‌شه .جاری واهه‌یه نیوه‌ی شه‌وه په‌یوه‌ندیم پێوه ده‌كه‌ن ،كچێك لهماڵ هه‌ڵهاتووه به‌هۆی نه‌بوونی شوێن نازانین ئه‌م كچه له‌كوێ دابنێین ،بنكه‌كانی پۆلیسیش ناتوانن ئه‌و كچه الی خۆیان بهێڵنه‌وه ،ناچارین به‌وشه‌وه ده‌بێت بیبه‌ین بۆ سلێمانی تاكێشه‌كانیان چاره‌سه‌ر ده‌بێت ،به‌هۆی ئ���هوهی س�هن��ت�ه‌رێ��ك ی��ان ماڵێك بۆ داڵده‌دانی ژنان لێره نییه. دهستوور :بهپێی هه‌ندێك سه‌رچاوه‌ی
كراوه‌ته‌سه‌ر ،هۆكاره‌كه‌شی ئهوهی ه ئه‌م شاره بووه‌ته رووبارێك‌و تاوانه‌كانی تێدا ونده‌بێت. دهس��ت��وور :س��هب��اره‌ت به‌بانده‌كانی له‌شفرۆشی ،ده‌وترێت بهرپرسانی ئه‌منی له‌پشتیانه‌وه‌ن ئێوه هیچ به‌ڵگه‌یه‌كتان له‌وباره‌یه‌وه هه‌یه؟ الوه زه‌نگه‌نه :وه‌ك وتم خهڵكی شاری كه‌ركوك هێشتا هۆشیارنین ،جگه‌له‌وه‌ش من بۆ خودی هه‌ردووالی ده‌گه‌ڕێنمه‌وه، من باسی چه‌ند نمونه‌یه‌كت بۆ ده‌كه‌م. له‌یه‌كێك له‌گه‌ڕه‌كانی شاری كه‌ركوك ژنێك سێ كچی هه‌یه شویانكردووه، كه‌دێنه‌وه بۆ ماڵ كاری له‌شفرۆشیان پێده‌كات ،ئه‌مه هه‌ڵه‌ی خودی خۆیانه، كه‌ده‌چین بۆالیان ،پێیانده‌ڵێین له‌پێناو چی واده‌كه‌ن ده‌ڵێن من له‌ماڵی خۆمان ئه‌م كاره ده‌كه‌ین ،په‌یوه‌ندیی به‌كه‌سه‌وه نییه ،نمونه‌یه‌كی تر پیاوێك دوو ژنی هه‌یه ،ئه‌مه‌ریكییه‌كان ده‌هێنێته‌وه بۆ الی��ان‌و له‌شفرۆشیان پێده‌كات .لهم حاڵه‌تانه‌دا ئێمه ناتوانین یه‌ك وشه بڵێین.
ناڕه‌سمی حاڵه‌تی ده‌ستدرێژیی سێكسی له‌كه‌ركوك روو له‌زیادبوونه؟ الوه زه‌نگه‌نه :به‌ڵێ زی��ادب��ووه ،زۆر ئافره‌تمان هه‌یه له‌ماڵی خۆی ده‌ستدرێژی ده‌كرێته‌سه‌ر ،ئافره‌ت هه‌یه له‌ناوگه‌راج كه قه‌ره‌باڵغترین شوێنه ده‌ستدرێژی
پڕۆفایل الوه عوسمان زه‌نگه‌ن ه ساڵی 1984له‌كه‌ركوك لهدایكبووه خوێندنی ناوه‌ندی ته‌واوكردووه لهساڵی 2009وه به‌رپرسی لقی كه‌ركوكی یه‌كێتیی ژنانی كوردستانه
حاڵه‌تی واهه‌یه كه‌سێك خوشكه‌كه‌ی خۆی ده‌كوژێت‌و ته‌رمه‌كه‌ی فڕێ ده‌دات ده‌ڵێت تیرۆریست كوشتوویه‌تی ب��اری ئهمنییهوه ،ئ�هوه زۆر زهحمهته بتوانیت تۆمه‌تباران بدۆزیته‌وه یان ده‌ستگیریان بكه‌یت ،ج��اری واهه‌یه كه‌سێك خوشكه‌كه‌ی خۆی ده‌كوژێت‌و ته‌رمه‌كه‌ی فڕێده‌دات ده‌ڵێت تیرۆریست كوشتوویه‌تی.
دواتر له‌دادگا ماره‌یده‌كات ،جگه له‌وه‌ش س�ه‌رج�هم ئ �هو ژن‌و پیاوانه‌ی له‌یه‌ك جیابوونه‌ته‌وه ،منداڵ له‌نێوانیاندا هه‌یه، به‌هۆی رێكخراوه‌كه‌ی ئێمهوه هه‌ردووكیان ده‌توانن منداڵه‌كانیان ببینن. دهستوور :له‌كه‌ركوك شوێنی داڵده‌دانی
10مانگ تێپه‌ڕی كه‌ركوك ههر پاكنه‌كرایه‌وه ی ی كه‌ركوك ناتوانێت به‌سه‌ركه‌وتووی ئه‌حمه‌د عه‌سكه‌ری :ئیداره ئه‌و پڕۆژهی ه ئه‌نجامبدات ئازاد زه‌نگه‌ن ه له‌كه‌ركوك
بۆ گه‌نجان سێ پڕۆژه یاسا تێكه‌ڵده‌كرێن فه‌رمان ره‌شاد لهههولێر پهرلهمانی كوردستان تاوتوێی سێ پڕۆژه یاسا دهكات بۆ باشتركردنی بژێویی ژیانی گه‌نجان ،هه‌رسێ پڕۆژه یاساكه‌ش هه‌وڵدانه بۆ باشتركردنی بژێویی ژیانی گه‌نجان. پ��ڕۆژه یاسای «گرنگیدان به‌گه‌نجان» ل �ه‌الی �هن فراكسیۆنی گ���ۆڕان‌و پ��ڕۆژه‌ی «یارمه‌تیدانی پڕۆژهی بچووك» له‌الیه‌ن رێكخراوی كیدۆ‌و پڕۆژه یاسای «سندوقی پاڵپشتی گه‌نجان» له‌الیه‌ن رێكخراوی ئاینده بۆ پرسه‌كانی گه‌نجه‌وه لهسهرهتای ده‌ستبه‌كاربوونی په‌رله‌مانه‌وه ئاراسته‌ی پهرلهمان كراوه ،لیژنه‌ی وه‌رزش‌و الوانی په‌رله‌مانیش تاوتوێی هه‌رسێ پ��ڕۆژه یاساكه دهكات. رێباز فه‌تاح ئه‌ندامی لیژنه‌ی وه‌رزش‌و الوانی پهرلهمانی كوردستان به‌ده‌ستووری راگه‌یاند «دوای خوێندنه‌وه‌ی یه‌كه‌م‌و گفتوگۆكردن ل�هگ�هڵ لیژنه‌ی یاسایی پ �هرل �هم��ان ،ئێمه راپ��ۆرت��ی خۆمانمان لهسهر پڕۆژه‌كه ئاماده‌كردووه ،بۆ ئهوهی گفتوگۆی لهسهر بكرێت». ئه‌و ئه‌ندامه‌ی پهرلهمانی كوردستان ،وتی «پ��ڕۆژه یاساكه زیاتر ته‌ركیزی لهسهر الیه‌نی ئابووریی گه‌نجان ك��ردووه‌ت�هوهو ه��ه‌وڵ��ده‌دات ده‌رف �هت��ی ك��اری زیاتر بۆ گه‌نجان بدۆزێته‌وه‌‌و كێشه ئابوورییه‌كانی گه‌نجان كه‌مبكاته‌وه». گه‌نجانی كوردستان داواده‌كه‌ن هه‌وڵه‌كان ل�ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی ق��س�هك��ردن‌و پ��ڕۆژه‌ك��ان نه‌مێننه‌وه‌‌و بچنه بواری جێبه‌جێكردنه‌وه‌‌و ب����هك����رداری ك��ێ��ش��هك��ان��ی گ �هن��ج��ان چاره‌سه‌ربكرێن. هه‌فته‌كانی رابردوو رێكخراوی تواناسازی الوان كۆنفرانسێكی ب�ه‌ئ��ام��اده‌ب��وون��ی نزیكه‌ی 20په‌رله‌مانتاری كوردستان
سازكرد بۆ قسهكردن لهسهر ئه‌و پڕۆژه یاسایانه كه‌تایبه‌تن به‌گه‌نجان‌و ره‌وانه‌ی پهرلهمان كراون .له‌كۆنفرانسه‌كه‌دا ره‌خنه له‌پڕۆژه‌كان گیران. شاد محه‌مه‌د سهرۆكی رێكخراوی تواناسازی الوان ده‌ڵێت ئه‌و سێ پڕۆژه‌یه‌ی تایبه‌تن به‌گه‌نجان لهسهر پێشنیازی كۆنفرانسه‌كه له‌یه‌ك پڕۆژه یاسادا كۆكرانه‌وه. ش���اد ،وت��ی ئ��هو پ���ڕۆژه‌ی���هی تایبه‌ته به‌پاڵپشتی پ��ڕۆژه‌ی بچووك پێویستی به‌دامه‌زراوه‌یه‌كی گهوره هه‌یه كه‌تواناكانی ده‌ب��ێ��ت ل��هس��ه‌رووی وه‌زاره‌ت��ێ��ك بێت، هه‌روه‌ها داوای بودجه‌یه‌كی خه‌یاڵی بۆ ك��راوه ،كه‌ئه‌وه‌ش به‌بۆچوونی ئێمه لهو قۆناغه ناگونجێت جێبه‌جێبكرێت. ش���اد م��ح��هم��ه‌د ئ���ام���اژه‌ی ب���هوهش���دا كه‌پڕۆژه‌ی گرنگیدان به‌گه‌نجان پێویستی به‌ده‌وڵه‌مه‌ندكردنی زیاتر هه‌یه كه‌شوناسی گه‌نج بپارێزێت‌و میكانیزمی پاراستنی مافه‌كانی گه‌نج به‌وردی دیاریبكات. رێبین ع��وس��م��ان خ��وێ��ن��دك��اری زانكۆ ده‌ڵێت پێویسته حكومه‌ت‌و پهرلهمان چیتر ههر به‌قسه نه‌ڵێن كێشه‌ی گه‌نج چاره‌سه‌رده‌كرێت ،بهڵكو با به‌رهه‌مه‌كه‌ی له‌واقیع ببینین. ئ �هو گه‌نجه وت �ی «س��ااڵن �ه ب �ه‌ه �ه‌زاران خوێندكار زانكۆ ته‌واوده‌كه‌ن ،به‌بێئه‌وه‌ی حكومهت ده‌رف�هت��ی دام �ه‌زران��دن یاخود ك���ارك���ردن ل��هك��ه‌رت��ی ت��ای��ب �هت��ی��ان بۆ بڕه‌خسێنێت ،بۆیه ده‌ب��ێ��ت حكومهت هه‌وڵبدات بێكاری نه‌هێڵێت». رێباز فه‌تاح ،وتی «لهكاتی دانیشتنی پهرلهمان بۆ گفتوگۆ لهسهر پڕۆژه یاساكه، ئه‌و سه‌رنجانه تۆمارده‌كه‌ین كه له‌پڕۆژه یاساكه گیراون». هه‌روه‌ها وتی «هه‌وڵده‌ده‌ین یاسایه‌كی ته‌واو په‌سه‌ندبكرێت».
ی 10مانگ بهسهر سه‌رفكردنی دوای ئهوه بڕی 12ملیار دیناردا تێپه‌ڕی‌و 5مانگ له‌مه‌وبه‌ریش ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك ی بۆ پاككردنه‌وه‌ی شاری ئه‌و بڕه پاره‌ی ه ك �ه‌رك��وك په‌سه‌ندكرد ،ب��هاڵم تائێستا ی ش��اری دهس��ت��ن�هك��راوه به‌پاككردنه‌وه كه‌ركوك. ی ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای بهپێی وته ی كه‌ركوك‌و شاره‌وانیی كه‌ركوك ،ئیداره ی ئه‌و كه‌ركوك ناتوانێت به‌سه‌ركه‌وتووی پڕۆژهی ه ئه‌نجامبدات چونكه گرفتی زۆر بۆ ئه‌و پڕۆژه‌یه هاتووه‌ت ه پێشهوه .سهرۆكی ل��هك��ارالب��راوی ش��اره‌وان��ی��ی كه‌ركوكیش پارێزگاری كه‌ركوك‌و ئه‌و لیژنه‌یه‌ی له‌الیه‌ن ئه‌وه‌وه پێكهێنرابوو تۆمه‌تبار دهكات. ج�هم��ال شوكر س �هرۆك��ی ل �هك��ارالب��راوی شاره‌وانیی ك�ه‌رك��وك له‌لێدوانێكیدا بۆ ی كه‌ركوك دهستوور ،وتی «وه‌ك شاره‌وانی ی ده‌توانم بڵێم ئه‌سڵه‌ن ئاگامان له‌چۆنێت ی ی ئ �هو پ��ڕۆژه‌ی �ه بۆ دهست ئاماده‌كردن ی نییه ،بهڵكو به‌ڵێنده‌رو ورده‌كارییه‌كان
ی لیژنه‌یه‌ك دان���راوه ل�ه‌الی�هن پارێزگار كهركوكهوه ئ��ه‌وان هه‌ستاون به‌كاره‌ك ه له‌ڕاستیشدا ئه‌وان وه‌ك ئێمه شاره‌زا نین ی ئه‌م پڕۆژه‌یه ،بۆیه‌ش ی راپه‌ڕاندن له‌چۆنێت تائێستا دواكه‌وتنی بهخۆوه بینیوه». ی ئه‌حمه‌د عه‌سكه‌ری ده‌ڵێت شاره‌وانی ك �ه‌رك��وك‌و ئ��ی��دار‌هی ك�ه‌رك��وك ناتوانێت ی ئه‌و پڕۆژهی ه ئه‌نجامبدات، به‌سه‌ركه‌وتووی ی زۆره ئه‌و دهس��ت ئه‌و چونك ه ماوه‌یه‌ك ی لێوه‌ده‌كه‌ن ده‌ستی پێده‌كرێت وه‌ك باس ههر كۆمپانیایه‌ك وه‌ریبگرێت ،هه‌ندێك كاتی ده‌وێت بۆ جێبه‌جێكردنی». ی ی ب �هوهش��دا كه‌هه‌ندێك مه‌رج ئ��ام��اژه ه��ون��ه‌ری‌و ره‌زام��هن��دی��ی الی �هن �هك��ان بۆ ی ی دواخستووه ،وت كۆمپانیاكان پڕۆژه‌كه «بۆیه ره‌شبینم له‌ئه‌مساڵدا بتوانرێت ی كه‌ركوك بكه‌وێت ه پڕۆژهی خاوێنكردنه‌وه بواری جێبهجێكردنهوه». ی كه‌ركوك له‌الیه‌ن ی پاككردنه‌وه پ��ڕۆژه ی 12ملیار ی ناوه‌ندییه‌و‌ه ب��ڕ حكومهت ی ی عێراقی بۆ ته‌رخانكراوه ،له‌مانگ دینار 4ی ئه‌مساڵه‌وه ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوك ده‌نگی لهسهر داوه.
ی ب���ۆ چ���اره‌س���ه‌رك���ردن���ی ئ���هو گ��رف��ت�ه ی ی پاككردنه‌وه له‌جێبه‌جێكردنی پ��ڕۆژه شاردا هه‌یه ،له‌ماوه‌كانی رابردوودا بڕیاردرا ی داخوازانی به‌ڵێنده‌ره‌كانه‌وه، بخرێت ه لیست ی بهاڵم هه‌ردوو جاره‌ك ه له‌ژێر ناوی ناته‌واو كۆمپانیای وه‌رگر دواخراو راگیره. ی عه‌سكه‌ری وتی «جارێك لهبهر ناته‌واوی ی ئ��ام��اده‌ك��اری دواخ���راو ئێستاش لیژنه ی دی��ك � ه خ�هری��ك� ه ده‌ك�ه‌وێ��ت� ه واج��ارێ��ك � ی به‌ڵێنده‌رایه‌تییه‌وه ،بهاڵم دڵنیانیم بوار له‌سه‌ركه‌وتنی». ی «لیژنه‌یه‌ك ئه‌ندازیار جه‌مال شكور وت دانراوه له‌الیه‌ن پارێزگای كهركوكهوه ئه‌وان هه‌ستاون به‌كاره‌كه ،له‌ڕاستیشدا ئه‌وان ی ی راپه‌ڕاندن وه‌ك ئێم ه شاره‌زانین له‌چۆنێت ئه‌م پڕۆژه‌یه ،بۆیه‌ش دواكه‌وتنی بهخۆوه بینی». ی فره ی دواكه‌وتنییه‌وه ،جه‌مال وت له‌باره ی پێوه دیاربوو ،كورد ده‌ستییه‌كی زۆر ی ی چه‌ند كوێخایه‌ك هه‌بوو له‌ڕاپه‌ڕاندن وته‌ن ی ئه‌م پڕۆژه‌یه‌دا بۆی ه دووجار خرای ه لیست ی ی به‌ڵێنده‌ره‌كانه‌وه ،بهاڵم هیچ داخ��واز سه‌ركه‌وتوو نهبوو.
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
6
لۆکاڵ
i n f o @ d e s t u r. n e t
ع�����ه‌الوی :ت��ا م��ان��گ� ی ی �هك � ی س��اڵ � ی داه���ات���وو ح��ك��وم �هت پێكنایه‌ت
8
له‌سلێمانی پزیشكی ناپسپۆڕ ددان راستده‌كاته‌وه زۆرین هی ئه‌وان هی ددانیان راستده‌كه‌نه‌وه له‌ته‌مه‌نی گه‌نجێتیدان ،بهاڵم پزیشكێكی پسپۆڕ ده‌ڵێت له‌سلێمانی هه‌ندێك كه‌سی ناپسپۆڕ ددان راستده‌كه‌نه‌وه هێمن له‌تیف‌و ئامه‌د حه‌سه‌ن له‌سلێمانی
رێ��ژه‌ی ئ�هو خه‌ڵكانه‌ی بۆ جوانتركردنی رووخساریان ددان راستده‌كه‌نه‌وه له‌سلێمانی ل�ه‌زی��ادب��وون��دان ،كه‌زۆرینه‌یان له‌ته‌مه‌نی گه‌نجێتیدان‌و هێشتا نه‌چوونه‌ته ژیانی هاوسه‌رییه‌وه ،ب �هاڵم پزیشكی ناپسپۆر بهپێی وته‌ی شاره‌زایانی ئه‌و بواره كاری راستكردنه‌وه‌ی ددان دهكات. كچان‌و ك��وڕان��ی سلێمانی ده‌یانه‌وێت به‌ڕاستكردنه‌وه‌ی ددانیان خۆیان به‌جوانترین شێوه نیشانی به‌رامبه‌ره‌كانیان ب��ده‌ن. پسپۆڕانی پزیشكی ددان ئاماژه به‌وه‌ده‌ده‌ن، یهكێك له‌سیماكانی جوانی رێكی‌و پاكی‌و سپێتی ددانه‌كانه‌‌و ده‌ڵێن “هاواڵتییه‌كی زۆر لهم دوو ساڵه‌ی دوایدا سه‌ردانی كردوون”. ژنان زیاتر له‌پیاوان ددان راستده‌كه‌نه‌وه شوعله تاهیر ،پیشه مامۆستا ،به‌هۆی هه‌ڵكێشانی ددان��ی له‌ته‌مه‌نی منداڵیدا، تووشی هه‌وكردن بووهو ددانی خواربووه، بهاڵم ئێستا به‌هۆی راستكردنه‌وه‌ی ددانه‌كان‌و دان��ان �ی ت �ه‌ل ل��ه‌الی پزیشك ،ددانه‌كانی راستبوونه‌ته‌وه‌‌و دڵخۆشی كردوون. شوعله وتی“راستكردنه‌وه‌‌و جوانكردنی ددان كارێكی باشه ،ب�هاڵم به‌هۆی زۆری تێچوونه‌كه‌یه‌وه هه‌ندێك هاواڵتی ناتوانن ئه‌و كاره‌بكه‌ن”. شوعله ،س�ه‌ره‌ت��ا بۆ راستكردنه‌وه‌ی ددانه‌كانی تێچووی دانانی ته‌له‌كان بڕی
200ههزار دینار بووه ،هه‌موو هه‌فته‌یه‌كیش س���ه‌ردان���ی پ��زی��ش��ك �هك �هی ده‌ك�����ات بۆ توندكردنه‌وه‌یی‌و هه‌فتانه بڕی 1500دینار ده‌دات .ئهوه جگه له‌مه‌سروفاتی تاكسی‌‌و له‌كۆتاییشدا بۆ ده‌رهێنانه‌وه‌ی تێله‌كان بڕی 50ههزار دیناری لێوه‌رده‌گرن. دڵپاك عه‌لی 25 ،ساڵ ،له‌منداڵییه‌وه هه‌ستی به‌وه‌كردووه ،كه‌شێوازی ده‌م‌وچاوی ب��ه‌ه��ۆی خ����واری ددان��ی��ی��هوه ناشیرین ده‌رك �ه‌وت��ووه ،بۆیه ناچاربوو‌ه ددانه‌كانی راستبكاته‌وه.
دڵپاك وت �ی“ل �ه‌وك��ات �هوهی ددانه‌كانم راستبوونه‌ته‌وه ،جوانییه‌كی پێبه‌خشیووم”. كارزان ئه‌نوه‌ر ،یه‌كێكتره لهو كه‌سانه‌ی سه‌ردانی پزیشك دهكات بۆ راستكردنه‌وه‌ی ددانه‌كانی ،وتی “راستكردنه‌وه‌ی ددان بۆ جوانكاری پێویسته ،هه‌روه‌ها پاراستنیانه له له‌ناوچوون”. له‌كوردستاندا ك��اری راستكردنه‌وه‌ی ددان له‌نه‌خۆشخانه حكومی‌و ئه‌هلییه‌كاندا ده‌كرێت زۆرێك له‌هاواڵتیان بۆئه‌وه‌ی زوو رزگاریان بێت له‌خواروخێچی ددانه‌كانیان روو
“زۆربه ی داموده‌زگاكانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌ن ی هێشتا، وه‌كو داموده‌زگای شه‌خسی سه‌یرده‌كرێن” ی مه‌ده‌نی بۆ دهستوور ی بواری كۆمه‌ڵگا عه‌لی كه‌ریم چاالكوان
سازدانی :دانا جه‌میل لهههولێر عه‌لی كه‌ریم سهرۆكی ئه‌نیستیتۆی كوردستان بۆ مافه‌كانی م��رۆڤ ل �هم چاوپێكه‌وتنه‌دا باس له‌هۆكاری سستبوونی رێكخراوه‌كان‌و نادامه‌زراوه‌یی بوونیان دهكات ،ده‌ڵێت له‌یاسا گرنگتر بۆ دروستبوونی به‌های دامه‌زراوه‌یی، دروستبوونی ئه‌خالق‌و هۆشیاری دامه‌زراوه‌ییه له‌رێكخراوه‌كاندا. دهستوور :ده‌مه‌وێت بپرسم بۆچی لهكاتی ئاماده‌كردنی پ��رۆژه یاسای رێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نیدا قسه لهسهر رێكخستنه‌وه‌ی ژیانی ناوخۆی رێكخراوه‌كان نه‌كراوه‌و ته‌نها له‌سه‌رچۆنێتی پهیوهندی رێكخراوه‌كان لهگهڵ ده‌ره‌وه‌ی خۆیدا قسه‌كراوه؟ عه‌لی كه‌ریم :هه‌موو شتێك له‌یاسادا نانوسرێت ،بهڵكو ده‌بێت پرۆگرامی ناوخۆی رێكخراوه‌كان په‌یكه‌ری ب�هدام�ه‌زراوه بوونی ناوخۆی ئه‌و رێكخراوه دیاریبكات ،من بڕواموایه یاسا رێگا گشتییه‌كان داده‌نێت بۆ نمونه ده‌ڵێت رێكخراوه‌كان به‌ئالیاته دیموكراتییه‌كان ئیداره‌و پێكهاته‌ی خۆیان رێكبخه‌ن ،بهاڵم په‌یڕه‌وی ناوخۆی رێكخراوه‌كان بڕیار لهسهر چۆنێتی ئ��هو رێكخستنه ده‌دات ،ب �هاڵم ئهوهی دیاره به‌دامه‌زراوه‌یی بوون له‌هه‌رێمی كوردستاندا ،تاكو ئێستا هه‌زم نه‌كراوه ،نهك ته‌نها له‌رێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نیدا ،بهڵكو له‌حیزبه‌كان‌و داموده‌زگاكانی راگه‌یاندنیشدا ته‌نانه‌ت لهناو داموده‌زگاكانی ده‌وڵه‌تیشدا هه‌زم نه‌كراوه ،به‌های به‌ده‌زگاییبوون واده‌كات دیوه‌خان جیاواز بێت له‌ده‌زگایه‌ك ،كه ئه‌رك‌و مافی تێدا دیاریكراوه. ل��هك��وردس��ت��ان��دا ده‌ب��ی��ن��ی��ن ب �ه‌ه��ای به‌ده‌زگایی ب��وون زۆر الوازه لهبهرئهوهی زۆرب��هی داموده‌زگاكانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی هێشتا ،وه‌كو داموده‌زگای كه‌سی‌‌و كه‌لوپه‌لی شه‌خسی سه‌یرده‌كرێن ،ه�هروهه��ا زۆرب �هی زۆری رێكخراوه‌كان پابه‌ندنین به‌په‌یڕه‌وی ناوخۆی خۆیانه‌وه ،ئهمهش له‌دیاریكردنی ستافی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن ،به‌ڕێوه‌به‌ره‌كانیان، به‌ستنی كۆنگره‌ی ت��ازه‌ی رێكخراوه‌كان‌و وه‌رگرتنی بڕیار ،كه به‌ڕێوه‌به‌ر ناگه‌ڕێته‌وه بۆ ستاف له‌جێبه‌جێكردنی پرۆژه‌كانیان ،كه ده‌بێت شه‌فافیه‌تی تێدابێت‌و ئه‌ندامه‌كانیان به‌هه‌موو شته‌كان بزانن ،هه‌روه‌ها ئه‌ندام‌و خ��ۆب�هخ��ش�هك��ان�ی رێ��ك��خ��راوه‌ك��ان ئ���ه‌رك‌و مافه‌كانیان به‌نوسراوی نییه. دهستوور :لهم دۆخه‌دا پێتوایه رێكخراوه‌كان بۆخۆیان ئاماده‌گی خۆنوێكردنه‌وه‌یان هه‌بێت، یان ده‌بێت ئیجباربكرێن؟ عه‌لی كه‌ریم :بهدڵنیاییهوه فێڵ له‌یاسا ده‌ك��رێ��ت ،چونكه به‌یاسا وت���راوه ،ده‌بێت
ئ �هو رێكخراوانه دیموكراسی ب��ن ،ده‌بێت ش �ه‌ف��اف ب��ن ،وت���راوه ده‌ب��ێ��ت ب��ۆرد پێنج ك�هس بێت ،ب �هاڵم ئ��ه‌وان فێڵی لێده‌كه‌ن، ی ئ�هخ�لاق‌و گرنگتر له‌یاسا دروس��ت��ك��ردن � هۆشیارییه‌كی مه‌ده‌نییه .بۆ دروستكردنی ئهمهش پێویستمان به‌وه‌یه ،ئه‌و الیه‌نانه‌ی كار لهسهر گه‌شه‌پێدانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی ده‌كه‌ن له‌كوردستان ،چ رێكخراوه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ،چ رۆشنبیران ،یان داموده‌زگاكانی حكومهت ،یان هه‌رالیه‌نێكی تر ،كه لهو بواره‌دا ئیشده‌كات، ده‌ب��ێ��ت زۆر ب �ه‌ج��دی پ��ێ��داگ��ی��ری لهسهر ئه‌وه‌بكات ،ههر رێكخراوێك وه‌ك دام�ه‌زراوه نه‌هاته پێشهوه هاوكاری نه‌كه‌ن ،چونكه یهكێك له‌پره‌نسیپه‌كانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی ئه‌وه‌یه ،كه ده‌بێت رێكخراوبێت ،ئهمهش واتا ده‌بێت په‌یكه‌رێكی دامه‌زراوه‌یی هه‌بێت، ی شه‌خسی، جیاواز بێت له‌دیوه‌خان‌و ماڵ هه‌روه‌ها بۆئه‌وه‌ی ئه‌و ئه‌خالق‌و هۆشیارییه دروستبێت ،ده‌بێت لێپرسینه‌وه‌و سزای مه‌ده‌نی هه‌بێت ،كه ئه‌مه نابێت وه‌زاره‌ت �ی ناوخۆ‌و وه‌زاره‌ت��ی دارای��ی ،یان ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران بیكات ،ده‌بێت كۆمسیۆنێكی بااڵی تایبهت به‌كۆمه‌ڵگه‌ی م �ه‌ده‌ن �ی هه‌بێت،
نه‌نوسرێته‌وه‌‌و فیعله‌ن رێكخراوێكی مه‌ده‌نی دروستببێت؟ عه‌لی كه‌ریم :ئهوه به‌شێكی پهیوهندی به‌یاساوه هه‌یه ،كه ده‌بێت هێڵه گشتییه‌كان دیاریبكات ،به‌شه‌كه‌ی دیكه‌ی پهیوهندی به‌هۆشیاری‌‌و ئه‌خالقی دامه‌زراوه‌ییه‌وه هه‌یه. دهس���ت���وور :ب���هاڵم ل �هی��اس��اك �ه‌دا هێڵه گشتییه‌كانی دانانی په‌یڕه‌وی ناوخۆی رێكخراو دیارینه‌كراوه؟ عه‌لی كه‌ریم :فه‌رمانگه‌یه‌كی مه‌ده‌نی دروستده‌كرێت ،كه سه‌رپه‌رشتی كاروباری رێكخراوه‌كان دهكات ،ئه‌و ئالیه‌تێك داده‌نێت بۆ چاودێریكردنی رێكخراوه‌كان ،ئێمه پێویستمان به‌وه‌یه ،كه‌سانێكی عاشق به‌مه‌ده‌نیه‌ت بێن كاروباری كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی ئه‌نجابده‌ن ،ئه‌و كاته به‌شێوه‌یه‌كی ئۆتۆماتیكی رێكخراوه‌كان خۆیان تازه‌ده‌كه‌نه‌وه. دهستوور :سه‌یرنییه لێشاوێك رێكخراو دروستبوون ،هۆكاره‌كه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی مادییه، یان خزمه‌تكردنه به‌كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی؟ كه‌ریم :هۆكارێكی ع�ه‌ل�ی س�����ه‌ره‌ك�����ی دروستبوو ی
رێكخراوه‌كان فێڵ له‌یاساش ده‌كه‌ن چ��اودێ��ری ك��اروب��اری رێ��ك��خ��راوه‌ك��ان‌و ب �ه‌ه��ای ب��هدام��ه‌زراوه‌ی��ی ب��وون��ی��ان بكات، وات��ا سااڵنه راپۆرتی گشتیان وه‌ربگرێت‌و به‌ئالیه‌تێكی تایبهت چاودێری ك��اری ههر رێكخراوێك بكات‌و به‌های دامه‌زراوه‌ییبوون لهو رێكخراوانه‌دا هه‌ڵبسه‌نگێنێت‌و گه‌شه‌ی پ��ێ��ب��دات .ه��هروهه��ا پێویسته مه‌رجێكی یارمه‌تیپێدان له‌داموده‌زگاكانی دهوڵ �ه‌ت‌و دام��وده‌زگ��ا مه‌ده‌نییه‌كان ل�هس�هر به‌های دامه‌زراوه‌یی بوونبێت ،چونكه ئهگهر وانه‌بێت دهرگ��ا بۆ كۆمه‌ڵێك شتی دیك ه ده‌كاته‌وه، كه به‌هه‌موو مانایه‌ك ناته‌ندروست ده‌بێت، ههر له‌دروستبوونی گه‌نده‌ڵی‌‌و ناشه‌فافیه‌ت‌و دیكتاتۆریه‌ت‌و خۆسه‌پاندن‌و مه‌حسوبیه‌ت‌و هه‌موو شتێكی ناكۆك لهگهڵ كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نیدا. دهستوور :بهاڵم ئ�هوهی دی��اره په‌یڕه‌وو پ���ڕۆگ���رام���ی رێ���ك���خ���راوه‌ك���ان شه‌خسێك ده‌ینوسێته‌وه ،وه‌ك ده‌ڵێن زۆربه‌ی كاته‌كان به‌رپرسی رێكخراوه‌كه ده‌ینوسێته‌وه ،لێره‌دا زه‌م��ان�هت چییه كه ئ�هو پ�هی��ڕهوه به‌میزاج
ئه‌و هه‌موو رێكخراوه به‌شێوه‌یه‌ك له‌شێوه‌كان ده‌ستكه‌وتنی پ��اره‌ی �ه ،خه‌ڵكانێكی زۆر مینحه‌یه‌كی خه‌یاڵییان وه‌رگرتووه ،كه ئه‌مه پاڵنه‌رێكی زۆر سه‌ره‌كی ب��ووه ،به‌شێكی تری رێكخراوه‌كان به‌هۆی حیزبه‌وه بووه، ك�ه ویستوویه‌تی خه‌ڵكێك رازی بكات‌و شوێن نه‌ماوه ،ئیتر وتوویه‌تی بڕۆ رێكخراو دروستبكه .هه‌روه‌ها به‌شێكی دیكه وه‌كو چ��اول��ێ��ك�هری رێ��ك��خ��راوی دروس��ت��ك��ردووه، به‌شێكی دیكه‌ش هه‌یه ،كه هه‌ندێك كهس هۆشییارییه‌كیان الدروس��ت��ب��ووه بۆخۆیان حه‌زده‌كه‌ن خزمه‌تبكه‌ن‌و بهشداربن له ژیانی گشتیدا ،بهاڵم ئه‌مه‌یان كه‌مینه‌ن. دهس��ت��وور :ب��هاڵم ژی��ان�ی ن��اوخ��ۆی ئه‌و كه‌مینه‌یه‌ش جیاوازییه‌كی ئه‌وتۆی نییه لهگهڵ ژیانی ناوخۆی زۆرینه‌كه‌دا؟ عه‌لی كه‌ریم :بهاڵم به‌هه‌موو پێوه‌ره‌كانیش هێشتا رێ��ك��خ��راوه س�هرب�هخ��ۆو ئ��ازاده‌ك��ان هه‌زارجار باشترن ،لهو رێكخراوانه‌ی به‌شێوازی دیكهو بۆ مه‌رامی دیكه دروستبوون.
له‌نه‌خۆشخانه ئه‌هلییه‌كان ده‌كه‌ن. له‌سلێمانی كاری راستكردنه‌وه بۆ ئه‌و ددانانه ده‌كرێت ،كه له‌ڕیزبه‌ندی خۆیان له‌نێو ده‌مدا الیانداوه‌‌و ناتوانرێت پاكبكرێنه‌وه‌و خواردنیان تێدا ده‌مێنێته‌وه ،به‌وه‌ش سه‌ره‌تا په‌ڵه‌ك په‌یداده‌بێت‌و دواتر ده‌بێته كلس‌و ئێسقانی پوكیان داده‌خورێنێت‌و ددانه‌كان كلۆرده‌بن. ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ددانیان خواربووه بۆ م��اوهی چه‌ند مانگێك ددانه‌كانیان به‌ته‌ل ده‌وره دهدهن ،پزیشكی ددان یهكێك له‌ددانه‌كان ده‌رده‌هێنێت‌و ئه‌وكاته ته‌ل ب �ه‌ده‌وری ددانه‌كاندا ده‌به‌ستێت بۆئه‌وه‌ی راستكردنه‌وه‌كه ج��وان‌و سه‌ركه‌وتووبێت. پێویستیشه پانزه رۆژ جارێك ته‌له‌كان توندبكرێنه‌وه. هه‌ڵكێشانی ددان به‌منداڵی یه‌كێكه لهو هۆكارانه‌ی ده‌بێته هۆی خواربوونی ددان‌و دواجار پێویست به‌راستكردنه‌وه ده‌بێت. له‌سلێمانی كه‌سانی نا پسپۆڕ ددان راستده‌كه‌نه‌وه د .به‌مۆ ،پسپۆڕی راستكردنه‌وه‌ی ددان، له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور ده‌ڵێت گونجاوترین ته‌مه‌ن بۆ راستكردنه‌وه‌ی ددان ،له‌نێوان 12 بۆ 20ساڵیدایه. د.ئه‌حمه‌د ئه‌مین ،خاوه‌نی بڕوانامه‌ی دكتۆرا له‌راستكردنه‌وه‌ی ددان‌و ئه‌ندامی س�هن��دی��ك��ای پزیشكانی ددان ،ئ��ام��اژه ب����ه‌وه‌ده‌دات ،ك���ه‌دوو ج��ۆر چ��اره‌س �هر بۆ
راس��ت��ك��ردن�هوهی ددان هه‌یه ،یهكهمیان چ��اره‌س��هری ئێسكه‌كانی شه‌ویلگه‌یه، بۆ ئه‌ویش ئامێر بۆ گۆڕینی ئێسكه‌كه به‌كاردێت ،دووه‌میش چاره‌سه‌ركردنی ناڕێكی ددان به‌ئامێری تایبه‌تییه. د.ئه‌حمه‌د ئه‌مین وتی“راستكردنه‌وی ددان بهپێی باشی م��اده‌ك��ان‌و نرخه‌كه‌ی سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ستده‌هێنێت ،بهاڵم ئهگهر ماده‌كان زۆرباشیش نه‌بن زیانی ته‌ندروستی لێناكه‌وێته‌وه ،ته‌نها ئ �ه‌وه‌ن��ده نه‌بێت، ددان �هك��ان به‌باشی رێكنابنه‌وه ،چونكه ئامێره‌كه به‌باشی دروستنه‌كراوه“. د.به‌مۆ ئاماژهی به‌وه‌كرد ئه‌و كه‌سانه‌ی پسپۆڕیان له‌ڕاستكردنه‌وه‌ی ددان له‌سلێمانی هه‌یه ،به‌په‌نجه‌كانی دهست ده‌ژمێردرێن ،بهاڵم ئێستا 40بۆ 50پزیشك كاری راستكردنه‌وه‌ی ددان ده‌كه‌ن ،كه‌پسپۆڕی ئه‌وان نییه ،هه‌موو پزیشكێكی ددان له‌ڕاستكردنه‌وه نازانێت، خوێندنی راستكردنه‌وه‌ی ددان جیاوازه. شوعله تالیب ،رونیده‌كاته‌وه كه‌سه‌ره‌تا چووه‌ته الی پزیشكی ددان پێیانڕاگه‌یاندووه ب��ۆم��اوهی ش��هش م��ان��گ ددان �هك��ان��ت بۆ راستده‌كه‌ینه‌وه ،لهوه زیاتر ناخایه‌نێت ،بهاڵم ئێستا بۆماوه‌ی دووساڵ ده‌چێت ته‌له‌كاندا له‌ددانیدان‌و كۆتایی به‌راستكردنه‌وه‌كه‌ی نههاتووه .شوعله پێیوایه ئ �هوه به‌هۆی ئه‌وه‌وه‌یه ،كه‌ئه‌وانه‌ی كاری راستكردنه‌وه‌ی ددان ده‌كه‌ن ،شاره‌زایی باشیان لهو بواره‌دا نییه.
تائێستا 250گوندی سنووری ههولێر كاره‌بایان نییه ی لهههولێر عه‌لی بانیشار
بهپێی زانیارییه‌كانی دهستوور له‌كۆ ی 1700گوند له‌سنووری پارێزگای ههولێر 250گوند تائێستا كاره‌بای نیشتیمانیان نییه ،لهكاتێكدا گوندنشینان ده‌ڵێن ی الیه‌ن ه چه‌ندینجار داوای��ان ئاڕاسته په‌یوه‌ندیداره‌كان كردووه. پ��ارێ��زگ��اری ههولێر نایشارێته‌و‌ه ی به‌هۆی نه‌بوونی كاره‌بای نیشتیمان ی گ���هوره بۆ گ��ون��ده‌ك��ان �هوه گرفتێك ی پارێزگای ههولێر دروستبووه ،وه‌زاره‌ت ی ی دابه‌شكردن كاره‌باو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت كاره‌بای هه‌ولێریش دانبه‌وه‌دا ده‌نێن، كه نه‌چوونی كاره‌بای نیشتیمانی بۆ ی ی كاره‌با ی به‌الواز گونده‌كان په‌یوه‌ند ی تایبهت بۆ ه�ه‌رێ�م‌و نه‌بوونی پیالن گونده‌كان هه‌یه. ئ��ی��س��م��اع��ی��ل ع��وس��م��ان یهكێك ه له‌دانیشتووانی گوندی ئۆمه‌راوای سه‌ر ی به‌پارێزگای ههولێر ،ده‌ڵێت نه‌بوون كاره‌بای نیشتیمانی گرفتێكی گه‌وره‌ی بۆ دانیشتوانی گونده‌كه‌یان دروستكردووه، ی گونده‌ك ه وتی “چونكه تا ڕۆژێك مۆلیده كار دهكات 10 ،رۆژ كار ناكات‌و ده‌بێت ی ئه‌و چاوه‌ڕوانی ره‌حمه‌تی چاكردنه‌وه مۆلیده‌یه‌بین”. ئه‌و هاواڵتییه ئاماژه بهوه ده‌دات، ی ی كاره‌بای نیشتیمان له‌به‌رامبه‌ر نه‌بوون ی گوندو چه‌ندینجار لهڕێگهی ئه‌نجومه‌ن هاواڵتیانی چه‌ند گوندێكی ترهوه داوایان ی له‌پارێزگارو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دابه‌شكردن ی كاره‌بای هه‌ولێركردووه ،بهاڵم وه‌اڵم ته‌واویان وه‌رنه‌گرتووه. ی ههولێر ن���ه‌وزاد ه��ادی پ��ارێ��زگ��ار رای��ده‌گ �هی �هن��ێ��ت ،ل�هس��اڵ�ی 2011دا، ی پارێزگاك ه زۆرینه‌ی گونده‌كانی سنوور ی كاره‌بای نیشتیمانیان پێده‌گات .وت ی “بودجه‌یه‌كی زۆرمان بۆ چاره‌سه‌كردن كاره‌بای گونده‌كان داناوه“. ئ��هن��دازی��ار حسێن ح �هم �ه ق��ادر ی ههولێر به‌ڕێوه‌به‌ری دابه‌شكردنی كاره‌با ده‌ڵێت ،لهئێستادا به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كه‌یان ی خه‌ریكی ئه‌نجامدانی چه‌ندین پڕۆژه ی گرنگه له‌بواری كاره‌بادا بۆ گونده‌كان ی ه �ه‌ول��ێ��رو ئ�هو س��ن��ووری پ��ارێ��زگ��ا پڕۆژانه‌ش به‌زووترین كات ته‌واوده‌بن. ئه‌ندازیار حسێن ده‌ڵێت لهئێستادا ی هه‌وڵێكی زۆر ده‌درێ��ت بۆ گه‌یاندن ك���اره‌ب���ای نیشتیمانی ب �هس �ه‌رج �هم گونده‌كانی سنووری پارێزگاكه‌و ئه‌و ك��اره‌ش پێویستی به‌كاتێكی زۆرت �رو بودجه‌یه‌كی باش ده‌بێت. ی دی���ار ب��اب��ان وت �هب��ێ��ژی وه‌زاره‌ت����
كاره‌بای حكومهتی هه‌رێم له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور وتی “به‌هۆی به‌رهه‌مهێنانی 1150میگاوات ك��اره‌ب��اوه ،ك��اره‌ب��ای ی ده‌گه‌یه‌نرێته سه‌رجه‌م نیشتیمان گونده‌كان”. ی وه‌زاره‌ت���ی ك��اره‌ب��ا وتی، وته‌بێژ زۆرێك له‌گونده‌كان به‌تابیه‌ت گونده‌كانی پارێزگای ههولێر گله‌ییان هێناوه‌ته الی ئ �ه‌وان ،ب�هاڵم “ئێمه به‌ڵێنی ئه‌وه‌مان پ��ێ��داون هه‌وڵی ت�ه‌واوب��دهی��ن لهساڵی 2011دا كاره‌بای نیشتیمانی بگه‌یه‌نینه ئه‌و گوندانه“. ئه‌ڤین ع��وم �هر ئ�هن��دام�ی لیژنه‌ی پیشه‌سازی‌‌و وزه‌و سه‌رچاوه‌سروشتییه‌كان له‌په‌رله‌مانی كوردستان له‌لێدوانێكدا ب��ۆ دهس��ت��وور ده‌ڵ��ێ��ت ب �ه‌ه��ۆی زۆری ی وه‌زاره‌تی كاره‌باوه نه‌توانراوه كێشه‌كان ئ �هو ه�ه‌واڵن�ه ل�ه‌الی�هن لیژنه‌كه‌یانه‌وه چڕتربكرێنه‌وه‌و قسه‌ی زیاتریان لهسهر بكرێت بۆ گه‌یاندنی ك��اره‌ب��ا بۆ ئه‌و گوندانه ،وتی “بهاڵم بێگومان یهكێك له‌كاره‌كانی پهرلهمان لهساڵی 2011دا ئه‌وه‌یه ،كاره‌بای نیشتیمانی بگه‌یه‌نرێته سه‌رجه‌م گونده‌كانی كوردستان”.
له‌كۆی 1700گوند 250گوند له‌سنووری پارێزگای ههولێر بێ كاره‌بان
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
لۆکاڵ
9
"له‌گفتوگۆكانی ئه‌مدواییه‌دا بۆ گه‌ڕانه‌وه‌مان پاشه‌كشێ ده‌بینرێت" ساالر عه‌زیز سه‌ركرده‌ی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان بۆ دهستوور سازدانی :شۆڕش خالید ساالر عه‌زیز سه‌ركرده‌ی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌چاوپێكه‌وتنێكی رۆژنامه‌ی ده‌ستووردا ده‌ڵێت له‌كۆبوونه‌وه‌كانی گۆڕان لهگهڵ یه‌كێتی‌‌و پارتی به‌مه‌به‌ستی گه‌ڕانه‌وه‌ی گۆڕان بۆ ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییه‌كان لهسهر به‌شێك له‌داواكانی گۆڕان رێکكه‌وتوون ،بهاڵم دواتر یه‌كێتی‌‌و پارتی بێده‌نگ بوون‌و وتی "ئێستا ئه‌وان پاشه‌كشه‌یه‌كیان پێوه دیاره". ساالر عه‌زیز ده‌ڵێت ئێمه وایده‌بینین كه‌هه‌ن به‌عه‌قڵیه‌تی براگه‌وره‌یی‌و گهوره حیزبی بیرده‌كه‌نه‌وه ،بۆیه مافی خۆمانه ههر هه‌نگاوێك بنرێ‌و ههر پرۆژهیهك الی ئه‌وانه‌وه بێته پێشێ ،به‌چاوی گومانه‌وه ته‌ماشای بكه‌ین.
دهستوور :ره‌خنه‌ی ئهوه له‌بزووتنه‌وه‌ی گ����ۆڕان ده‌گ��ی��رێ��ت ك �هك��ش��ان �ه‌وه‌ك �ه ی له‌ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییه‌كان هه‌ڵه ب���ووهو زی��ان�ی ب��ۆ پێگه‌ی ك��ورد ههبووه ،كوردی په‌رتكردووه؟ س��االر عه‌زیز :بهپێچهوانهوه ئێمه پێمانخۆشه له‌مه‌سه‌له نه‌ته‌وایه‌تییه‌كاندا پێكه‌وه‌بین .م�ه‌رج��ی��ش نییه له‌یه‌ك ئیئتیالفدا پێكه‌وه‌بین ،ههر مه‌سه‌له‌یه‌ك پ�هی��وه‌ن��دی��دار بێت به‌میله‌ته‌كه‌مانه‌وه ده‌توانین دابنیشین‌و هه‌ڵوێستی هاوبه‌ش وه‌ربگرین ،باگراوندی ئێمه‌ش ئاشكرایه، هی ئهوه نییه كهس بتوانێ موزایه‌ده‌ی كوردایه‌تیبوونمان به‌سه‌ردا بكات. ئێمه خ��ۆم��ان ب���هوه ده‌زان���ی���ن كه داكۆكیكاری راسته‌قینه‌ی داخوازییه‌كانی گه‌له‌كه‌مان ده‌بین‌و ئه‌وه‌مان به‌الوه گرنگه، نهك شه‌ڕ لهسهر پۆست .لهبهرئهوه ئێمه هه‌میشه سه‌ربه‌خۆیی ب��ڕی��اری خۆمان ده‌پارێزین‌و نامانه‌وێت ملكه‌چ‌و زه‌لیلی كهس بین. دهس���ت���ووور :ئێستا هه‌ستده‌كه‌ن حسابتان بۆ نه‌كرێت‌و بچووك سه‌یربكرێن؟ ساالر عه‌زیز :ئێمه وای ده‌بینین ،كه دیدێك هه‌یه بۆ خۆسه‌پاندن‌و ته‌همیشكردنی ن�هك ه�هر ئێمه ،بهڵكو الكانی تریش، هه‌ن به‌عه‌قڵیه‌تی براگه‌وره‌یی‌و گهوره حیزبی بیرده‌كه‌نه‌وه ،بۆیه مافی خۆمانه ه�هر هه‌نگاوێك بنرێ‌و ه�هر پرۆژهیهك الی ئ��ه‌وان��هوه بێته پێشێ ،ب�ه‌چ��اوی گومانه‌وه ته‌ماشای بكه‌ین .پێویسته دهس �ه‌اڵت لهوه تێبگات كه بیركردنه‌وه به‌كه‌م ته‌ماشاكردنی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان وه‌كو بزووتنه‌وه‌یه‌كی گه‌وره‌ی جه‌ماوه‌ری ئیشتباهێكی زۆر گه‌وره‌یه. دهستوور :مه‌به‌ستت ئه‌وه‌یه الیه‌نی
زۆری��ن �هی له‌ئیئیتیالفه‌كه ،ی��ان بڵێن ده‌سه‌اڵت رێزی كه‌مینه‌ی نه‌گرتووه؟ ساالر عه‌زیز :له‌وانه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت كه ده‌سه‌اڵت لهڕێگهی په‌رله‌مان‌و به‌عه‌قڵیه‌تی دهی��ه‌وێ��ت زۆرینه‌‌و كه‌مینه ك�������ه ئه‌و پرۆژانه‌ی پا شه‌كشه‌ی ز ۆ ر ی ت���ێ���دای���هو
جیاوازن ،مه‌رجی به‌شداریكردنی ئێمه له‌ئیئتیالفه‌كه‌دا ،جێبه‌جێكردنی ئه‌و پرۆژه‌یه‌ی ئێمه بووه كه باس له‌چاكسازی ده‌ك��ات ،ئ��ه‌وان پشتگوێیان خستووه‌و كهچی له‌په‌رله‌مانی كوردستاندا پرۆژه‌ی دامه‌زراندنی كۆمسیۆنی بااڵی هه‌ڵبژاردنیان هێنایه پێشێ ،ك�ه ئه‌مه پرۆژهیهكی نیشتمانییه ،ناكرێ هه‌وڵبدرێ به‌په‌له یا به‌زۆربه‌ی ده‌نگ بسه‌پێنرێ .لهگهڵ هه‌موو گومانه‌كانی ئێمه‌‌و دی��دو بۆچوونه‌كانی ده‌سه‌اڵت كه باسمكردن ،وات لێده‌كات ،كه هه‌ڵوێستی جدی وه‌ربگریت‌و به‌بایه‌خه‌وه هه‌وڵی په‌كخستنی بده‌یت .بۆیه ئێمه به‌مافی خۆمان زانی فشار بۆ ئه‌وان بهێنین‌و به‌وریا بێینه‌وه .بۆیه داوامان لێكردن كه واز لهو پرۆژه‌یه‌ش بهێنن ،ئه‌گینا خۆمان له‌ئیئتیالفه‌كه ده‌كشێنینه‌وه .كه فائیده‌ی نهبوو وامانكرد. دهس��ت��وور :ه�هن��دێ��ك لهئهندامانی پهرلهمانی گۆڕان له‌وه‌ره‌قه چاكسازییه‌كه‌دا بێئاگایی خۆیان ده‌ربڕیبوو .له‌حاڵه‌تی وادا ب��زووت��ن �هوهی گ���ۆڕان چ��ۆن بڕیار ده‌دات؟ سه‌ركردایه‌تیی بزووتنه‌وه‌كه؟ یان دهگهڕێتهوه بۆ الی په‌رله‌مانتارانی؟ س��االر ع �ه‌زی��ز :به‌نیسبه‌ت پ��رۆژه‌ی چاكسازییه‌كه‌وه ،ئ �هوه ب �ه‌الی ئێمهوه
س��االر ع�ه‌زی��ز :كشانه‌وه فشارێكه. ئێمه ئ��ه‌وه‌م��ان هه‌یه ی��ا ئ��هم رێگه‌یه یا خۆپیشاندان ،یا شێوازه‌كانی تری م��ه‌ده‌ن��یو دی��م��وك��راس��ی ،خ��ۆ ئێمه نه له‌شكرمان ههیهو نه مه‌تره‌لۆز ،بۆیه ههر ئه‌م شێوازانه ده‌گرینه‌به‌ر .پاشان ئهوهی ئێمه داوای��ان��ده‌ك �هی��ن ،هیچ پهیوهندی به(كیان)ی بزووتنه‌وه‌كه‌وه نییه ،بهڵكو ئهوه هه‌مووی له‌پێناوی كۆمه‌اڵنی خه‌ڵك‌و باشكردن‌و چاككردنی هه‌موو بواره‌كانی تری ژیانی ئه‌م میله‌ته‌یه. دهس��ت��وور :ب �هاڵم په‌رله‌مانتارانیش نوێنه‌ری خه‌ڵكن ده‌بێت ئاگاداربن؟ ساالر عه‌زیز :گرنگ ئه‌وه‌یه ئه‌م بڕیارانه زۆربه ده‌یدات. دهستوور :له‌كشانه‌وه‌تان له‌ئیئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییه‌كان هه‌مووتان یه‌ك بۆچوونتان هه‌بوو؟ ساالر عه‌زیز :ئهگهر بیروڕای جیاوازیش هه‌بووبێت ،هه‌مووی به‌په‌رۆشه‌وه له‌پێناوی سه‌رخستنی سیاسه‌ته‌كانی بزووتنه‌وه‌كه‌دا بیرده‌كه‌نه‌وه. دهستوور :سه‌ره‌تا كه‌به‌شداریتانكردن ك���رد ل�ه‌ئ��ی��ئ��ت��ی�لاف�هك�ه خ���ۆت ل �هگ �هڵ به‌شداریكردندا بوویت؟ ساالر عه‌زیز :من پێمباشبوو.
پێویسته ده‌سه‌اڵت لهوه تێبگات به‌كه‌م ته‌ماشاكردنی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان وه‌كو بزووتنه‌وه‌یه‌كی گه‌وره‌ی جه‌ماوه‌ری ئیشتباهێكی زۆر گه‌وره‌یه دیموكراسیه‌ت‌و ئ���ازادی‌و چاكسازی‌و گۆڕان‌و به‌ره‌وپێشچوون به‌زۆرینه‌ی ده‌نگ ب�ه‌ره‌و پاشه‌وه ده‌هێنێ‌و ده‌یانخاته ناو چوارچێوه‌ی یاساییه‌وه ،ئه‌م دیدوبۆچوون‌و ره‌فتارانه هه‌نگاوی ترسناكن ،كه ناكرێت هه‌روا به‌ئاسانی ملی بۆ بدرێت. دهستوور :زۆرباشه ئێوه له‌هه‌رێمدا داوای چاكسازی ده‌ك �هن ،ره‌خنه‌كانتان زۆربه‌ی رووبه‌ڕووی ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێمه، بهاڵم بۆ كارتی به‌غداتان به‌كارهێنا؟ بۆ هه‌وڵی هه‌ڵپه‌ساردنتان نه‌دا له‌په‌رله‌مانی كوردستان؟ س��االر ع �ه‌زی��ز :ئ �هم دوو شته لێك
لهگهڵ بیرورای بزووتنه‌وه‌كه‌‌و دروشمه‌كاندا شتێكی نوێ نییهو به‌دیهیه ،بۆیه پێویست بهوه ناكات رای خه‌ڵكه‌كانی خۆتی بۆ وه‌ربگری .بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان سه‌ركردایه‌تی ههیهو ده‌شتوانێت بڕیاربدات. دهس���ت���وور :ب��ۆ وه‌رگ��رت��ن��ی ب��ڕی��ار له‌دۆسییه‌یه‌كی ئاوا گرنگ له‌بزووتنه‌وه‌ی گۆڕاندا چۆن بڕیارده‌درێت؟ س��االر عه‌زیز :ئ�هوه دۆسیه‌ی گرنگ نییه ،ئ�هوه شتێكی به‌دیهیه‌و به‌شێكه له‌دروشم‌و بیروڕاكانی ئێمه. دهس��ت��وور :مه‌به‌ستم كشانه‌وه‌كه‌یه ئه‌وه‌ش به‌شتێكی به‌دیهی ده‌زانن؟
دهستوور :له‌كشانه‌وه‌ش؟ ساالر عه‌زیز :به‌ڵێ ،ئێستاش پێمباش ه وه‌ك��و ك��ورد به‌شیوازێك له‌شێوازه‌كان هاوكاری یه‌كتر بكه‌ین‌و له‌یه‌كه‌وه نزیك بین ،ئێمه كه‌كشاوینه‌ته‌وه ،خۆنابینه ته‌ره‌ف دژی فراكسیۆنه‌كانی تر. دهستوور :ئامانجی كۆبوونه‌وه‌كانی چه‌ند رۆژی رابردووی نێوان بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان‌و نێچیرڤان بارزانی گه‌یشتنه كوێ؟ ساالر عه‌زیز :پاش كشانه‌وه‌ی ئێمه، ئ�ه‌وان ده‌ستپێشكه‌ریانكرد بۆ گفتوگۆ، بۆ ئ �هوهی ئه‌و خااڵنه‌ی ئێمه‌ی لهسهر كشاوینه‌ته‌وه ،گفتوگۆی لهسهر بكه‌ین‌و
ئێمه‌ش ئ��ام��اده‌ی��ی خ��ۆم��ان نیشاندا. كۆبوونه‌وه‌كانیش زۆر ودی‌و ئیجابی بوون‌و هیوای ئهوهی لێده‌كرا كه پێكهاتن له‌نێواندا ببێت .ئێمه جه‌ختمان لهسهر البردنی پ���رۆژه‌ی كۆمسیۆنه‌كه‌‌و یا دواخستنی كردووه‌ته‌وه .هه‌روه‌ها هه‌ڵبژاردنی دهستهی ئه‌م كۆمسیۆنه به‌ئیجماع واته هه‌قی ڤیتۆ لهسهر هه‌ركه‌سێك كه ده‌بێته ئه‌ندامی ئه‌و ده‌سته‌یه‌‌و هه‌روه‌ها بڕیاردان به 3/2لهناو ئه‌و ده‌سته‌یه‌دا .ئه‌مه جگه له‌پرۆژه‌ی چاكسازی‌و گه‌ڕانه‌وه‌ی نانبڕاوه‌كان. دهستوور :ئه‌ی له‌دوای كۆبوونهوهكان گه‌یشتنه كوێ؟ س���االر ع��ه‌زی��ز :ل �هك��ۆب��ون �ه‌وه‌ك��ان��دا وت��ووێ��ژه‌ك��ان��ی به‌مه‌به‌ستی پێكهاتن جێگه‌ی ئومێد بووه ،بهاڵم ئێستا ئه‌وان پاشه‌كشه‌یه‌كیان پێوه دیاره. دهستوور :به‌ده‌قیقی رێككه‌وتن لهسهر ئهوهی دوایبخه‌ن؟ ساالر عه‌زیز :وه‌كو وتم پاشه‌كشه‌یه‌ك ده‌بینرێت ،جا ره‌نگه ئه‌وه‌ش بگرێته‌وه، به‌هه‌رحاڵ ئێمه چاوه‌ڕێی وه‌اڵمی ئه‌وانین. دهستوور :بڕیاربوو لهم چه‌ند رۆژه‌دا جارێكی تر كۆببنه‌وه؟ ساالر عه‌زیز :نازانم كه‌ی كۆبوونهوهكان ده‌بێت. دهستوور :ئهگهر نه‌كرا كارتی تری فشارتان به‌ده‌سته‌وه‌یه؟ س��االر ع �ه‌زی��ز :ك��ارت��ی ئێمه كارتی جه‌ماوه‌ره ،پێداگرییه لهسهر داخوازییه‌كانی خه‌ڵك ،ئهمهش وه‌ك وتم شێوازی زۆره. دهس��ت��وور :جه‌ماوه‌ر به‌كاره‌ده‌هێنن وه‌كو كارتێكی فشار؟ ساالر عه‌زیز :به‌ڵێ ئهوه مافی خه‌ڵكه. ئه‌وان به‌دوژمن نازانین ،هه‌موو خهڵكی واڵتێكین ،زۆرشت پێكمان ده‌به‌ستێته‌وه. لهبهرئهوه ده‌مانه‌وێت پێكه‌وه بینای ئه‌م واڵت �ه بكه‌ینه‌وه ،ب �هاڵم جیهانبینینمان جیاوازه ،هه‌روه‌ها روانینمان بۆ سیسته‌م‌و دامه‌زراوه‌ی واڵت جیاوازه‌‌و بێگومان هه‌م پێكه‌وه ده‌بین‌و هه‌م ملمالنێ ده‌كه‌ین. دهس���ت���وور :وه‌اڵم���ی پ��رس��ی��اره‌ك�هم به‌روونی ده‌ستنه‌كه‌وت ،جه‌ماوه‌ر وه‌كو كارت به‌كارده‌هێنن ئهگهر ههر نه‌كرا؟ س��االر ع�ه‌زی��ز :ئێمه هه‌موو رۆژێ��ك ل��هن��او پ��هرل��هم��ان��دا له‌ملمالنێداین، له‌ڕاگه‌یاندنه‌كانه‌وه قسه ده‌كه‌ین ،به‌ڵێ پێویستیش بكات دێینه سه‌رجاده ،ئێمه هێزێكی كهم نین‌و بهڵگهو قسه‌ی زۆرمان هه‌یه تا قه‌ناعه‌ت به‌خه‌ڵك بكه‌ین ،بهاڵم خۆشحاڵده‌بین بتوانین پێكمانه‌وه ئه‌م واڵته دروستبكه‌ینه‌وه.
په‌رله‌مانتارێك :به‌شێكی زۆری ئه‌وانه ی دێنه هه‌رێمه‌وه موڵك‌و زه‌وی ده‌كڕن هاوشێوه‌ی باندن فه‌رمان ره‌شاد په‌رله‌مانتاران‌و بهرپرسانی حكومی، نیگه‌رانیی خۆیان له‌هاتنی هاوواڵتییه‌كی زۆری ع���ه‌ره‌ب ب��ۆ هه‌ولێر‌و سلێمانی ده‌رده‌بڕن‌و رایده‌گه‌یه‌نن به‌شێكی زۆری ئه‌وانه هاوشێوه‌ی بانده‌كان موڵك‌و زه‌وی ده‌كڕن. حه‌مه سه‌عید حه‌مه عه‌لی سهرۆكی ی لیژنه‌ی نیشته‌جێكردن له‌په‌رله‌مان ك��وردس��ت��ان ئ��هو حاڵه‌ته به‌مه‌ترسی ده‌زان��ێ �ت‌و پێیوایه ئه‌ركی حكومهتی هه‌رێمه به‌ر بهو حاڵه‌ت ه بگرێت. ی "ئێستا به‌شێك حه‌م ه سه‌عید وت زۆری له‌ئه‌وانه‌ی له‌به‌شه‌كانی ترهوه دێن ه هه‌رێم ،هاوشێوه‌ی باندن‌و پاره‌یه‌كی زۆریان له‌به‌رده‌سته ،پارچه زه‌وی خانوو و شوێنی بازرگانی ده‌كڕن ،تا نرخه‌ك ه به‌رزبێته‌وه‌و بازرگانی به‌خاكی ئێمهوه ده‌كه‌ن". ئه‌و پهرلهمانتاره ئاماژه به‌وه‌ده‌كات كه‌ئه‌وان ه خهڵكی ئاسایی نین تاحاڵه‌ته‌ك ه به‌ئاسایی وه‌ربگرین‌و وه‌ك هاوواڵتی ی ئاسایی مامه‌ڵه‌یان لهگهڵ بكرێت .وت "درێژه‌كێشانی ئه‌و حاڵه‌ته ،هه‌م له‌ڕووی ئه‌منییه‌وه‌و ه �هم ل���ه‌ڕووی ئ��اب��ووریو
كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه كاریگه‌ریی خراپی لهسهر هه‌رێم ده‌بێت". به‌گوێری دهستوور ،ناتوانرێت هیچ رێگرییه‌ك ل �هو هاوواڵتییان ه بكرێت، ی شوێن‌و ك���ه‌زه‌وی‌و موڵك ل����ه‌ده‌ره‌وه واڵتی خۆیان وه‌رده‌گرن .بۆی ه بهرپرسانی حكومی ئاماژه بهوه ده‌كه‌ن كه‌ناتوانن رێگری لهو حاڵه‌تان ه بكهن. ن���ه‌وزاد ه��ادی پ��ارێ��زگ��اری ههولێر له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستووری راگه‌یاند "ب�هگ��وێ��ره‌ی دهس��ت��وور هیچ رێگریه‌ك نییه كه‌ئێمه نه‌هێڵین هاوواڵتبی عه‌ره‌ب لهههولێر پارچه زه‌وی‌و خانوو و شوێنی بازرگانی بكڕن". ی به‌وه‌شدا ك ه ن �ه‌وزاد هادی ئاماژه ههر هاوواڵتییه‌كی عه‌ره‌ب كه‌دێت ه ههولێر به‌مه‌به‌ستی مانهوه ئێمه ئیجرائاتی ئه‌منی ت���ه‌واوی له‌گه‌ڵدا ده‌ك �هی��ن ،تا دڵنیانه‌بین ،مۆڵه‌تی م��ان�هوهو كڕینی خانوو و زه‌وی پێناده‌ین. ب���هاڵم پ��ارێ��زگ��اری ه �ه‌ول��ێ��ر ئ �هوه ره‌تده‌كاته‌وه كه‌ڕێژه‌كه زۆر بێت وتی "ئهوهی باس لهوه ده‌كرێ رێژه‌كه زۆره‌و بووه‌ته دیارده ،وا نییه ،بهڵكو رێژه‌یه‌كی كه‌مه‌و بههیچ شێوه‌یه‌ك نه‌بووه‌ته دیارده، ئێمه‌ش له‌ڕووی ئهمنییهوه تائێستا هیچ كێشه‌یه‌كمان بۆ دروستنه‌بووه".
ك �هری��م ب �هح��ری ش����اره‌زای ب��واری ده‌ستووری ،ده‌ڵێت به‌گوێره‌ی ده‌ستووری هه‌میشه‌یی عێراق هه‌موو هاوواڵتییه‌ك ده‌توانێت له‌هه‌ر شوێنێكی عێراق موڵك‌و ماڵ بكڕێت‌و بیكات بهناوی خۆیه‌وه. ئ���هو وت���ی "چ���ۆن ه��اوواڵت��ی��ی�هك��ی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم ده‌توانێت له‌هه‌رێم موڵك بكڕێ ،به‌هه‌مان شێوه‌ش هاوواڵتیی هه‌رێم مافی ئ �هوهی هه‌ی ه ل��ه‌ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم موڵك بكڕێت ،ته‌نیا له‌ناوچ ه جێناكۆكه‌كانی تایبهت به‌ماده‌ی 140 نه‌بێت كه تاجێبه‌جێنه‌كرێت ،هاوواڵتییانی ناوچه‌كانی تری عێراق بۆیان نییه موڵك ل �هو ناوچانه ب��ك��ڕن‌و بیكه‌ن بهناوی خۆیانه‌وه". ی ی نووسینگه رێبوار ره‌زا كه خاوه‌ن ی خانوو زه‌ویی ه لهههولێر كڕین‌و فرۆشتن ئه‌و بۆچوون ه به‌ڕاست ده‌زانێت‌و پێیوای ه به‌هۆی هاتنی رێژه‌یه‌كی زۆری عه‌ره‌ب ل �هن��اوچ �هك��ان��ی ن���اوه‌ڕاس���ت‌و ب��اش��وور ی ك��اری��گ�هری ل�هس�هر ب���ازاڕی فرۆشتن ی كردووه ،ئه‌و ده‌ڵێت "ئه‌و خانوو زه‌و عه‌ره‌بانه‌ی كه‌ڕوو له‌كوردستان ده‌كه‌ن خ���اوه‌ن ئابوورییه‌كی به‌هێزن ،بۆیه به‌زۆری روو له‌كڕینی موڵك ده‌كه‌ن". كه‌ریم به‌حری ره‌تیده‌كاته‌و‌ه رێگری ی "ئهگهر لهو هاوواڵتیان ه بكرێت‌و وت
ههر رێگریه‌ك لهم بواره‌و‌ه بكرێت ،ئهوه پێشێلكردنی ده‌ستووری عێراقه ،له‌مه‌ڕ ئهوهی به‌به‌ڵگه‌ی پاراستنی بارودۆخی ئه‌منی هه‌رێم ناتوانرێت رێگ ه لهو حاڵه‌ت ه بگیرێت". بهاڵم پێشنیازده‌كات حكومهتی هه‌رێم به‌گوێره‌ی رێككه‌وتن لهگهڵ حكومهتی ن��اوه‌ن��دی به‌شێوه‌یه‌كی كاتی هاتنی
هاوواڵتیانی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم رابگرێت‌و ی "ب�هاڵم ناتوانرێت بۆ هه‌میش ه رێ وت له‌هاتنیان بگیرێت". حه‌مه‌سه‌عید حه‌م ه جه‌ختی لهوه ك��ردهوه پێویست ه حكومهت نه‌هێڵێت نرخی زه‌وی وه‌ك ئ�هوهی ئێستا هه‌ی ه به‌رزبێته‌وه‌و بكه‌وێته دهست بازرگانانی ناوخۆی هه‌رێم‌و ناوچه‌كانی تری عێراق.
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
8
لۆکاڵ
i n f o @ d e s t u r. n e t
كچان هاوسه‌رگیری سه‌ركه‌وتوو هه‌ڵده‌سه‌نگێنن
10
دیبلۆماسییه‌ت ی ئابووریی هه‌رێم الوازه! ی سیاسی به‌كاربهێنێت ی پێگه ی ئابووری بۆ به‌هێزكردن چاودێران‌و پسپۆڕان ده‌ڵێن حكومهتی هه‌رێم نه‌یتوانیوه پێگه مه‌ریوان تۆفیق چاودێران ده‌ڵێن نه‌بوونی مامه‌ڵه‌یه‌ك ی ته‌ندروست لهگهڵ كه‌رتی ئابووریدا، وای����ك����ردووه ك �هح��ك��وم �هت �ی ه �ه‌رێ��م سه‌ركه‌وتوو نه‌بێت له‌به‌گه‌ڕخستنی پێگه ئابوورییه‌كه‌ی بۆ به‌هێزكردنی پێگه سیاسییه‌كه‌ی. چ���اودێ���ران ده‌ڵ��ێ��ن ل�ه‌پ�هی��وه‌ن��دی��ی�ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كاندا مامه‌ڵه بازرگانی و ئابوورییه‌كان رۆڵ�ی گرنگ ده‌بینین له‌په‌یوه‌ندیی نێوان واڵتاندا. بهپێی ئ��هو زان��ی��اری��ان �هی دهس��ت �هی وه‌به‌رهێنانی هه‌رێم باڵویكردووه‌ته‌وه، ته‌نیا له‌مساڵدا به‌به‌های نزیكه‌ی دووملیار دۆالر وه‌به‌رهێنانی بیانی كراوه ،هه‌ربه‌پێی زانیارییه‌كانی ئه‌و ده‌سته‌یه ،وه‌به‌رهێنانی بیانی له‌هه‌رێمدا گه‌یشتووه‌ته ،%26كه به‌زیاتر له‌سێ ملیارو 600ملیۆن دۆالر م �ه‌زه‌ن��ده‌ده‌ك��رێ��ت ،ل���هوهش كۆمپانیا عه‌ره‌بییه‌كان له‌پله‌ی یه‌كه‌مدادێن بۆ ئه‌نجامدانی وه‌به‌رهێنان له‌هه‌رێمدا‌و پاشان كۆمپانیا خۆرئاواییه‌كان. چاودێران‌و شاره‌زایانی بواره‌كه ده‌ڵێن حكومهتی هه‌رێم نه‌یتوانیوه ،سه‌رنجی كۆمپانیا زه‌به‌الحه‌كانی واڵتانی خاوه‌ن ب��ڕی��اری سیاسیی جیهان ب��ۆ هه‌رێم رابكێشن ،له‌هێنانی كۆمپانیا توركیو ئێرانییه‌كان زیاتر به‌رژه‌وه‌ندیی حیزبیو كه‌سێتییه‌كان ره‌چاوكراوه. پ �هی��وه‌ن��دی��ی �ه ب��ارزگ��ان��ی��ی��هك��ان بۆ به‌رژه‌وه‌ندیی حیزب‌و به‌رپرسان بوون ك��اردۆ محه‌مه‌د ئه‌ندامی پهرلهمانی كوردستان لهسهر فراكسیۆنی گۆڕان ده‌ڵێت پالنه‌كه جێبه‌جێكراوه ،بهاڵم دهس��ت��ك��ه‌وت��ی ن���هب���ووهو ح��ك��وم�هت س �ه‌رك �ه‌وت��وو ن �هب��ووه ل���هوهی پێگه‌ی ئابووری وه‌ك كارتی فشار به‌كاربهێنێت. وتی "ئه‌م پێگه‌یه نه‌بووه‌ته پێگه‌یه‌كی ستراتیژی ،ده‌بینین كه‌متر كۆمپانیا گهورهو به‌ناوبانگه‌كان دێن بۆ هه‌رێم". ك��اردۆ محه‌مه‌د باس ل �ه‌وه‌ده‌ك��ات ئه‌و كۆمپانیانه‌ی ل�هك��وردس��ت��ان��دا ك��اری وه‌به‌رهێنان ده‌كه‌ن ،زیاتر په‌یوه‌ندیان به‌حیزبه‌وه ههیهو حیزبه‌كان پشكیان هه‌یه تیایدا ،وتی "كه ده‌یانهێنن زیاتر ل��هب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی �ی خ��ۆی��ان �هوه نزیكن‌و به‌شداریان پێده‌كه‌ن ،ئه‌وه‌ش گرنگیی زۆر ل �هوه كه‌متره كه كۆمپانیایه‌كی وه‌به‌رهێنانی گه‌وره‌ی ئه‌وروپی بهێنرێت
له‌كوردستان كاری وه‌به‌رهێنان بكات". به‌بۆچوونی زمكان عه‌لی مامۆستا ی مێژووی په‌یوه‌ندییه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان له‌كۆلێژی ی��اس��او رام��ی��اری�ی زانكۆی سلێمانی ،ئهگهر حكومه‌ت‌و حیزب‌و ك �هس��ان �ی ن���او دهس���ه‌اڵت���ی ه��ه‌رێ��م، ده‌ستبخه‌نه ناو ئابووریی واڵته‌وه ،ئه‌وا سه‌رمایه‌دارانی جیهان لهناو هه‌رێمدا راوده‌نێن‌و هه‌رێم په‌یوه‌ندیی به‌ئابووری نێوده‌وڵه‌تییه‌وه نامێنێت‌و دواده‌كه‌وێت‌و رێ��ژه‌ی بێكاری ل�ه‌واڵت��دا زیادده‌بێت‌و
ك��ارده‌ك �هن ،ئایا ك��ورد ده‌ناسن وه‌ك حكومهت ،وه‌اڵم��ی��ان به‌نه‌خێر ب��ووهو ئاماژه‌یان ب�ه‌وه‌ك��ردووه كه‌ئه‌وان وه‌ك تاكه‌كه‌س مامه‌ڵه‌ده‌كه‌ن ،نهك لهسهر ئاستی حكومهتی هه‌رێم. كۆمپانیا بیانییه‌كان له‌هه‌رێم كاریگه‌رییان لهسهر سیاسه‌تی واڵته‌كانیان نه‌بووه ك��اردۆ محه‌مه‌د به‌پێویستی ده‌زانێت ژم����اره‌ی كۆمپانیا ئ�ه‌وروپ��ی��ی�هك��ان زیادبكرێت له‌هه‌رێم ،وت �ی "ته‌نانه‌ت ئه‌وانه‌شی له‌بواری نه‌وتدا كارده‌كه‌ن
خۆیان‌و نێوده‌وڵه‌تی سه‌نگێكی به‌هێزیان نییهو ستانداردی نێوده‌وڵه‌تیان تێدا نییه .بۆیه ناتوانن كاریگه‌ریی لهسهر سیاسه‌تی واڵته‌كه‌یان بكهن. پێویسته كۆمپانیای سه‌نگین بهێنرێته كوردستان ك������اردۆ وت����ی "ئ��هگ��هرب��م��ان��ه‌وێ��ت ئه‌زموونه‌كه‌مان به‌هێزبكه‌ین ،ده‌بێت به‌رژه‌وه‌ندیی هاوبه‌ش بدۆزینه‌وه لهگهڵ واڵت��ان�ی ئ �ه‌وروپ��او واڵت��ه زلهێزه‌كان‌و په‌یوه‌ندیان لهگهڵ درووستبكه‌ین".
له‌ڕووی سیاسیو ئابوورییه‌وه الوازده‌بێت. سه‌روه‌ر محه‌مه‌د مامۆستای كارگێڕی ی گشتی له‌زانكۆی سلێمانی ده‌ڵێت ئه‌و كۆمپانیانه‌ی دێنه ههرێمی كوردستانه‌وه‌و ك��اری وه‌ب�ه‌ره��ێ��ن��ان ده‌ك���هن ،زۆری��ان په‌یوه‌ندیان به‌حیزبه‌كانه‌وه ههیهو په‌یوه‌ندیان بهحكومهتی هه‌رێمه‌وه نییه. سه‌روه‌ر محه‌مه‌د نمونه به‌وه‌ده‌هێنێته‌وه زۆرجار پرسیاری كردووه لهو كه‌سانه‌ی له‌واڵتانی بیانین سهبارهت به‌وه‌ی ئه‌و كۆمپانیانه‌ی له‌هه‌رێمی كوردستان
ئیشكالیه‌تیان له‌سه‌ره". سهبارهت به‌نه‌خسته‌كاری بواری ئابوور ی ب��ۆ ب�ه‌ه��ێ��زك��ردن�ی پێگه‌ی سیاسیی هه‌رێم ،مامۆستا سه‌روه‌ر وتی "كێشه‌ی گ��ه‌وره‌م��ان ه �هی �ه ،ده‌بینین كاتێك سهرۆكی هه‌رێم ده‌چێته توركیا وه‌ك سهرۆكی بنه‌ماڵه‌یه‌ك پێشوازی لێده‌كه‌ن، نهك وه‌كو سهرۆكی هه‌رێم ،ئێران". مامۆستا س �ه‌ره‌وه ئاماژه بهوه ده‌دات كێشهیهكی تری بواره‌كه ئه‌وه‌یه ،كه ئه‌و كۆمپانیانه لهسهر ئاستی واڵته‌كه‌ی
زمكان عه‌لی ده‌ڵێت ئهگهر كۆمپانیایه‌كی بواری نه‌وت كاری وه‌به‌رهێنان بكات له‌هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان ،كاریگه‌ری ده‌بێت لهسهر تێڕوانینی حكومه‌ته‌كه‌ی، بۆئه‌وه‌ی به‌رگری له‌هه‌رێمی كوردستان بكات ،كاتێك توشی گرفتێك ده‌بێت لهگهڵ توركیا ی��ان ئێران ی��ان ههر واڵتێكی تر ،لهبهرئهوهی به‌رژه‌وه‌ندیان له‌هه‌رێمدا هه‌یه. وت �ی "ئ�هگ�هر ژم��اره‌ی �هك كۆمپانیای ئه‌ڵمانی‌‌و فه‌ڕه‌نسی ،بهێنیت له‌هه‌رێمی
ك��وردس��ت��ان ،ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی ت��ه‌واو دروس��ت��ب��ك �هن ،ئ��ه‌وك��ات له‌ناحیه ی سیاسییه‌وه فشار له‌حكومه‌ته‌كانی خۆیانده‌كه‌ن كه لۆبی دروستبكه‌ن ،تا به‌رگری له‌حكومه‌تی هه‌رێم بكات". زمكان عه‌لی ده‌ڵێت س��ه‌ره‌ڕای واڵته ئ �ه‌وروپ��ی��ی �هك��ان ح��ك��وم�هت�ی ه�ه‌رێ��م ده‌توانێت په‌یوه‌ندییه‌كی ئاشتیانه‌ی به‌هێز دروستبكات لهگهڵ ئێران‌و توركیاو سوریاو ته‌واوی واڵته عه‌ره‌بییه‌كان ،كه كورد گرفتی گه‌وره‌ی له‌گه‌ڵیاندا هه‌یه. زمكان ده‌ڵێت بۆ ره‌وینه‌وه‌ی ئه‌و ترسه‌ی كه گه‌شه‌كردنی ههرێمی كوردستان ده‌بێته‌هۆی ئهوهی هاوكاری كورده‌كانی پارچه‌كانی تر بكات ،ده‌بێت حكومهتی هه‌رێم هانی سه‌رمایه‌داران‌و كۆمپانیا سه‌نگینه‌كانی توركیاو ئێران‌و واڵتانی عه‌ره‌بی بدات ،بۆ ئهوهی به‌هۆی ئه‌و قازانجه ئابووریانه‌وه كه كۆمپانیاكانیان ده‌یكه‌ن ،ئه‌و واڵتانه ناچاربن پهیوهندی پته‌وی سیاسیو دبلۆماسی لهگهڵ هه‌رێمدا ببه‌ستن. وتی "ئه‌وكاته‌ش قازانجی دووالیه‌نه دروس��ت��ده‌ب��ێ��ت‌و ئ����هوهش واده‌ك����ات به‌كارهێنانی هێز نه‌مێنێت". لهڕێگهی سیستمێكی گه‌نده‌ڵه‌وه هاتوون محه‌مه‌د كه‌ریم ،سهرۆكی مونته‌دای ئابووریی كوردستان ده‌ڵێت كۆمپانیاكان ژماره‌یه‌كی زۆر كه‌میان نه‌بێت وه‌ك چیمه‌نتۆكان ،ئه‌گینا كۆمپانیاكانی تر ب��ارن بهسهر ئ��اب��ووریو داهاتی كوردستانه‌وه ،ئاماژه ب�هوه ده‌دات كه‌میشیان بۆ وه‌به‌رهێنان هاتوون، بهڵكو زۆربه‌یان له‌به‌ڵێنده‌رایه‌تیدا كارده‌كه‌ن .وتی "لهبهرئهوهی زۆربه‌ی ئ�هو كۆمپانیایانه‌ی له‌كوردستانن، لهڕێگهی سیستمێكی گه‌نده‌ڵه‌وه هاتوون ،بۆیه هه‌م الوازن هه‌م بۆ گه‌نده‌ڵیی كوردستان هاتوون". س���هرۆك���ی م��ون��ت��ه‌دای ئ��اب��ووری �ی كوردستان ده‌ڵێت كۆمپانیاكانی ئه‌و دوو واڵته نه‌هاتوون بۆ وه‌به‌رهێنان، بهڵكو بۆ به‌ڵێنده‌رایه‌تی هاتوون، كه دوو بواری ئابووریی زۆر له‌یه‌ك ج��ی��اوازن .وت��ی "ل��هم روان��گ �هی �هوه به‌قووڵی سیستمی حیزبی كوردستان له‌گه‌ڵیان چووه‌ته گه‌نده‌ڵیی دارایی‌و كاگێڕی‌و یاساییه‌وه ،دڵنیان له‌وه‌ی كه‌هه‌رگیز ئهوه روونادات كه‌سیستمی ك���وردی ل�هس�هر بابه‌تی نه‌ته‌وه‌یی هه‌ڵوێستی هه‌بێت".
ع����������ه‌الوی :ت����ا م���ان���گ��� ی ی����هك����ی س��اڵ�� ی داه��������ات��������وو ح�����ك�����وم�����هت پ���ێ���ك���ن���ای���هت وه‌رگێڕانی :هاوكار عه‌بدواڵ ئه‌یاد عه‌الوی سهرۆكی لیستی عێراقی ه له‌چاوپێكه‌وتنێكدا لهگهڵ رۆژنامه‌ی زه تایمز ده‌ڵێت ئێران ده‌ستوه‌رده‌داته كاروباری سیاسیی عێراق‌و له‌جێگه‌ی عێراقییه‌كان بڕیارده‌دات. ع�����ه‌الوی ئ���ام���اژه ب����هوه ده‌دات ت��ا ب���ارودۆخ���ی س��ی��اس��ی ل �هع��ێ��راق سه‌قامگیرنه‌بێت ،ره‌وشی ئاسایش به‌ره‌و باشی ناچێت. زه ت��ای��م��ز :ب���ارودۆخ���ی ئاسایش چ��ۆن ده‌بینی دوای ئ�هم دوو هێرشه تیرۆریستییه‌ی دوایی؟ ع��ه‌الوی :ئه‌مه جێگه‌ی نیگه‌رانی‌‌و دڵته‌نگییه ،م��ن ه����ه‌رده‌م ئ��ام��اژه‌م ب��ه‌وه‌داوه كه بارودۆخی ئاسایش ئه‌و كاته باشده‌بێت ،كاتێك ب��ارودۆخ�ی سیاسی به‌هێزبێت ،ئه‌گه‌رنا ره‌وش��ی ئاسایش الوازده‌بێت‌و هیچ ئه‌نجامێكی دڵ��خ��ۆش��ك��هری ن��اب��ێ��ت .ه���هر بۆیه ئێستا بووینه‌ته شایه‌تحاڵی مردنی عێراقییه‌كان‌و باڵوبوونه‌وه‌ی توندتیژی. ئهوهی ئێستا ده‌یبینین‌و ده‌یزانین ،ته‌نیا لوتكه‌ی چیا‌كه‌یه ،تائێستا چیا‌كه‌مان به‌ته‌واوی نه‌دیوه ،ئێستا توندوتیژی‌و
ته‌قینه‌وه‌كان چنگیان به‌هه‌موو الیه‌كه‌وه گ��ی��رك��ردووه ،پێموای ه ئه‌مه توندترو به‌هێزتریش ده‌بێت. زه تایمز :پێتوایه ئ �هو هێرشانه پاڵه‌په‌ستۆ ده‌خاته سه‌ر هه‌موو الیهنهكان بۆ ئهوهی بێنه سه‌ر مێزی كۆبونه‌وه‌كان‌و حكومهت پێكبێنن؟ ع����ه‌الوی :ئ �هم �ه پ �هی��وه‌س��ت نییه به‌مه‌سه‌له‌ی پێكهێنانی حكومه‌ته‌وه، بهڵكو په‌یوه‌سته به‌مه‌سه‌له‌ی كه‌شی سیاسیی عێراقهوه .ئه‌مه داینامیكی گشت شته‌كانه .گریمان ئهوه حكومهت پێكهات ،بهاڵم بێ نه‌خشه رێگه‌یه‌كی چ���اك ی���ان ب��ێ ب��ای��هخ��دان به‌كێشه سه‌ره‌كییه‌كان ،ئ �ه‌وا توندوتیژی ههر به‌رده‌وامده‌بێت .ئێمه كێشه‌مان هه‌یه، تاكو دژ بهو كێشانه نه‌وه‌ستینه‌وه ،ئه‌وا ئاسایشێكی ته‌واو له‌بارمان نابێت. زه تایمز :هیچ رێگه‌یه‌ك ده‌بینی بتكات به‌سه‌رۆك وه‌زیران؟ عه‌الوی :بۆ ئه‌مه پێویسته پرسیار له‌ئێرانییه‌كان بكه‌یت ،ئاخۆ ئه‌وان رازین ببم به‌سه‌رۆك وه‌زیران یان نا .تائێستا ئه‌وان رازی نین .تاران هێڵی سووری خستووه‌ته سه‌ر عه‌الوی .چه‌ند ساڵێكه منیان ب��ل��ۆك��ك��ردووه .ئێستاش ههر به‌رده‌وامن له‌دوورخستنه‌وه‌ی من.
زه ت��ای��م��ز :ئ��هو ح�هم��اس�ه چیی ه وای���ك���ردووه م��ال��ی��ك�ی رازی نه‌بێت چه‌مكه‌كانی ت��ۆ بكه‌وێته ك��ار وه‌ك رێگایه‌ك بۆ دابه‌شكردنی دهس��ه‌اڵت له‌حكومه‌تدا؟ ع �ه‌الوی :ئ �ه‌وان بڕوایان بهوه نییه دهس��ه‌اڵت هاوبه‌ش بێت ،ی��ان شتێك هه‌بێت بهناوی به‌دیلی ده‌سه‌اڵت .ئهگهر نه‌ته‌وێت ده‌سه‌اڵت لهگهڵ الیه‌نه‌كانی تر دابه‌شبكه‌یت ،كه‌وایه ئه‌مه چ مانایه‌ك ده‌گه‌یه‌نێت؟ پرسیاری سه‌ره‌كی ئه‌وه‌یه كوا ئه‌و دیموكراسیه‌ی ماوه‌ی سی ساڵ له‌دژی رژێمی رابردوو خه‌باتمان بۆ كرد؟ من خ��ۆم م��اوهی سی س��اڵ دژی ئه‌و حكومهتهی رابردوو جه‌نگام بۆ هێنانی ی��اس �او دی��م��وك��راس��ی .ئێستاش وه‌ك ده‌بینن حكومه‌تمان زۆر بایه‌خ به‌یاسا‌و دیموكراسی ده‌دات (به‌پێكه‌نینه‌وه). زه تایمز :بڕواتوایه هه‌ڵبژاردنێكی نوێ ئه‌نجامبدرێته‌وه؟ ع���ه‌الوی :پێموایه ه�هم��وو شتێك ده‌ب����ێ ل��ه‌چ��او ب��گ��ی��رێ��ت ،ت �هن��ان �هت هه‌ڵبژاردنێكی ن��وێ‌و بێ كه‌موكوڕی. چونكه پێشبینیده‌كه‌م تا مانگی یه‌كی ساڵی داه��ات��ووش نه‌توانین حكومهت پێكبهێنین. سه‌رچاوه :زه تایمزی به‌ریتانی
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
په‌رو ه‌رد ه
11
مۆبایل ره‌وشی خوێندنگه‌كانی تێكداوه لهناو پۆله‌كاندا خوێندكاران به‌بلوتوز وێنه‌و گۆرانیو گرته‌ڤیدیۆییه‌كان ئاڵوگۆڕ ده‌كه‌ن رامان عومه‌ر م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی ق��وت��اب��خ��ان�ه ب��ن �ه‌ڕه‌ت �یو ئاماده‌ییه‌كان گیریانخواردووه به‌ده‌ست ده‌نگی گۆرانیو گرته ڤیدیۆییه‌كانی نێو مۆبایلی خوێندكاران ،چونكه له‌پۆله‌كاندا به‌بلوتوز گرته ڤیدیۆییه‌كان بۆ یه‌كتر ده‌نێرن. ئه‌گه‌رچی بهپێی رێنماییه‌كانی وه‌زاره‌تی پ����ه‌روه‌رده ب��ردن��ی مۆبایل‌و ئامێره‌كانی ت���ری پ��هی��وه‌ن��دی��ك��ردن ب��ۆ ق��وت��اب��خ��ان�ه له‌الیه‌ن خوێندكارانه‌وه قه‌ده‌غه‌یه ،بهاڵم زۆرێ��ك له‌خوێندكاران به‌بێ ره‌چاوكردنی ئ �هو رێنماییانه مۆبایل لهگهڵ خۆیاندا ده‌به‌نه پۆله‌كانه‌وه‌‌و به‌شێوه‌ی نایاسایی به‌كاریده‌هێنن. شڤان نوری ،خوێندكاری پۆلی نۆیه‌می بنه‌ڕه‌تی ،ئاماژه بهوه دهكات كه‌زۆرینه‌ی خوێندكاره هاوپۆله‌كانی كه‌ده‌چنه قوتابخانه مۆبایل لهگهڵ خۆیاندا ده‌به‌ن. شڤان وت �ی “لهكاتی وان��ه خوێندندا ئه‌وانه‌ی له‌دواوه داده‌نیشن به‌كاریده‌هێنن، له‌ڕێی بلوتوزه‌وه شت بۆ یه‌كتر ده‌نێرن”. ب���ه‌رزان س��اڵ��ح ،خوێندكاری ده‌یه‌می ب��ن �ه‌ڕه‌ت �ی ،وت��ی “ئ���ه‌وان���هی كه‌ده‌یهێنن
پهیوهندی به‌وه‌وه‌یه خووییان پێوه گرتووه‌و ده‌یه‌وێت كاته‌كانی خۆی رۆژانه به‌رێته سه‌ر، یان ده‌یه‌وێت لهگهڵ كچدا قسه‌ی پێبكات”. ئاماژه‌شی ب�ه‌وه‌دا كه‌وا هێنانی مۆبایل واده‌كات خوێندكار ئاگای له‌وانه‌كه نه‌مێنێت‌و باسی لهوه كرد به‌هۆی به‌كارهێنانی مۆبایله‌وه، ساڵی پار نه‌یتوانیوه سه‌ركه‌وتووبێت لهو قۆناغه‌ی خوێندنداو بهو هۆیه‌وه ماوه‌ته‌وه. ئ��هو خ��وێ��ن��دك��اره ب��اس��ی له‌چۆنیه‌تی به‌كارهێنانی مۆبایل ك��رد له‌پۆله‌كانداو وتی “نامه‌ی پێده‌نێرن یان ته‌له‌فونیان بۆ دێت‌و مامۆستای پێ بێزارده‌كه‌ن ،به‌زۆریش ب��ۆ الی �هن �ی خ��وراف��ی��ات به‌كاریده‌هێنن، له‌ڕێی بلوتوزیشه‌وه وێنه‌و گۆرانیو ڤیدیۆ ئاڵوگۆڕده‌كه‌ن”. مانگانه مامۆستایانی خوێندنگه‌كان هه‌ڵمه‌تی ده‌ستبه‌سه‌راگرتنی مۆبایل‌و ئامێری په‌یوه‌ندییه‌كانی تر‌و فالش‌و میمۆری ئه‌نجامده‌ده‌ن ،بهاڵم نه‌یتوانیوه بنبڕی ئه‌و دیارده‌یه بكات. حه‌سه‌ن حسێن به‌ڕێوه‌به‌ری ئاماده‌یی هه‌ڵمه‌تی تێكه‌اڵو ئ��ام��اژه‌ی ب��ه‌وه‌دا كه‌وا ئامێره‌كانی په‌یوه‌ندیكردن كاریگه‌رییه‌كی زۆر خراپی كردووه‌ته‌سه‌ر ئاستی زانستیی
له‌پۆلی دووه‌م‌و سێیه‌می بنه‌ڕه‌تی كه‌وتن هه‌یه بهپێی دوایین گۆڕانكارییه‌كانی سیستمی نوێی خوێندن، پرسیاره‌كانی پۆلی ( )9 ،8 ،7له‌الیه‌ن وه‌زاره‌ته‌وه داده‌نرێت فه‌رمان چۆمانی به‌ڕێوه‌به‌ری سه‌رپه‌رشتیارانی بنه‌ڕه‌تی له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی گشتیی په‌روه‌رده‌ی سلێمانی ،دوایین گۆڕانكارییه‌كانی سیستمی خ��وێ��ن��دن له‌خوێندنگ ه بنه‌ڕه‌تی‌و ئاماده‌ییه‌كان بۆ دهستوور ئاشكرا دهكات. مامۆستا ئه‌نوه‌ر عه‌بدولڕه‌حمان ی گۆڕانكارییه‌كان ف �هت��اح ل��هب��اره له‌سیستمی نوێی خوێندن به‌ده‌ستووری ی له‌تاقیكردنه‌و‌ه وت “ئه‌و گۆڕانكارییانه ی كراوه بۆ هه‌ردوو قۆناغه‌كه ،سیفه‌تێك ی سه‌رده‌میان ه ده‌به‌خشێت به‌پرۆسه ی ی خوێندكارانیش خوێندن‌و به‌رژه‌وه‌ندی ره‌چ���اوك���ردووه“ ،ه��هروهه��ا ده‌ڵێت قۆناغی بنه‌ڕه‌تی كراوه به‌سێ بازنه‌وه. ی یه‌كه‌م :پۆله‌كانی بازنه ( )3 ،2 ،1ده‌گرێته‌وه مامۆستا ئه‌نوه‌ر عه‌بدولڕه‌حمان ی به‌وه‌دا ك ه له‌بازنه‌ی یه‌كه‌مدا ئاماژه ی ی ده‌رچ���وون‌و ده‌رنه‌چوون ئه‌نجام ی ی له‌تاقیكردنه‌وه‌دا ،جیاوازییه‌ك قوتاب ی “بههیچ ی پێشوو ،وت � هه‌ی ه ل��هوه ی ی نابێت له‌پۆل ش��ێ��وه‌ی�هك قوتاب ی بكه‌وێت‌و بمێنێتهوه ی بنه‌ڕه‌ت یه‌كه‌م ك� ه الوازی���ش بێت ،ده‌ب��ێ��ت له‌پۆلی دووه‌م بخوێنێت‌و رێ��گ� ه ب �ه‌دای �ك‌و ی قوتابیش نادرێت كه‌بیانه‌وێت باوك ی ی له‌پۆل ی الواز منداڵه‌كه‌یان به‌هۆ ی�هك�هم بمێنێتهوه ،ب��هاڵم ل� ه سه‌ر ی مامۆستا پێویست ه بیگه‌ێنێت ه ئاست فێربوون”. ی دووه‌م‌و هه‌روه‌ها ده‌ڵێت له‌پۆل ی “ئێستا سێیه‌م كه‌وتن نهبوو ،وت� كه‌وتن هه‌یه ،به‌مه‌رجێك كه‌قوتابییه‌ك ه ی بكه‌وێت ی كوردیو بیركار له‌وانه‌كان به‌یه‌كه‌وه ،خۆ ئهگهر به‌ته‌نیا له‌یه‌كێك لهو دوو وانه‌یه بكه‌وێت راسیب نابێت‌و به‌عبور ده‌ڕوات”. ی دووه‌م :پۆله‌كانی بازنه ( )6 ،5 ،4ده‌گرێته‌وه ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �هری سه‌رپه‌رشتیارانی بنه‌ڕه‌تی له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی گشتیی ی به‌وه‌دا پ�ه‌روه‌رده‌ی سلێمانی ئاماژه ی به‌به‌راورد كه‌له‌م بازنه‌یه‌دا جیاواز
ی ب �ه‌ج��اران ئ�هوهی� ه كه‌تاقیكردنه‌وه ی ی دان��راوه بۆ چ��وار وانه نیشتیمان ی ی كه‌وه‌زاره‌ت ی بنه‌ڕه‌ت ی شه‌شه‌م پۆل پهروهرده دیاریده‌كات. ی ی “ب�هش��ێ��وه‌ی به‌كالۆر ئ �هو وت � جارانه ،لهسهر 50نمره ده‌بێت‌و 50 نمره‌كه‌یتریش لهسهر هه‌ردوو وه‌رزه‌ك ه ده‌ب��ێ��ت ،پ��رس��ی��اره‌ك��ان ل����ه‌وه‌زاره‌ت ی داده‌ن���رێ���ت ،ئ �هگ �هر ب��ێ �ت‌و قوتاب ی جیا ل �هو چ��وار وانه‌ی ه له‌وانه‌یه‌ك ی دووه‌م كه‌وتبێت ده‌ب��ێ��ت له‌خول ی دووه‌م له‌دوو بیكاته‌وه ،ئهگهر له‌خول ی وان ه یان زیاتر كه‌وت ،یاخود به‌شدار نه‌كرد له‌تاقیكردنه‌و‌ه ههر ده‌رنه‌چووه“. ی سێیه‌م :پۆله‌كانی بازنه ( )9 ،8 ،7ده‌گرێته‌وه بهپێی دوایین گۆڕانكاری سیستمی ی ی نۆ تاقیكردنهوه خوێندنه‌كه ،له‌پۆل ی هه‌موو وانه‌كان ده‌كرێت، نیشتیمان ی وه‌ك��و جگ ه ل �ه‌وان � ه ك��رداری��ی�هك��ان� وه‌رزش‌و هونه‌رو وێنه‌و كۆمپیوته‌ر نه‌بێت. ی ی “ب���هم���واس���ه‌ف���ات��� ئ����هو وت���� ی به‌كالۆری ده‌بێت‌و ده‌بێت تاقیكردنهوه هۆڵ‌‌و چاودێریان‌و به‌ڕێوه‌به‌ری هۆ ڵ دابنرێت ،پرسیاره‌كانیش ل �ه‌وه‌زاره‌ت ی قوتابیه‌كانیش بۆ داده‌نرێت ،وه‌اڵم ی ی بنه‌ڕه‌ت ی شه‌ش‌و نۆ ه �ه‌ردوو پۆل له‌الیه‌ن مامۆستا ته‌سریح ناكرێت، ی تایبهت ته‌سریح بهڵكو به‌ئامێر ی پ���هروهردهو ده‌ك��رێ��ت ل�هن��او دی��وان � وه‌زاره‌ت هه‌یه“. ی به‌كالۆری خولی تاقیكردنهوه دووه‌می نامێنێت ی ی ئ��ام��اده‌ی � ی ق��ۆن��اغ � دهرب�����اره ی ده‌‌و ی��ان��زه‌و دوان���زه ك�ه‌پ��ۆل�هك��ان� ده‌گ��رێ��ت��هوه ،ئ��هو سه‌رپه‌رشتیار‌ه ی “ه��هم��وو ساڵێك ئ��هو پۆالن ه وت�� كه‌تاقیكردنه‌وه‌كه‌یان دوو وه‌رزه، ی سهربهخۆ، ئه‌و وه‌رزان ه ده‌بن ه وه‌رز ی شه‌شه‌م، ی پۆل ی به‌كالۆر تاقیكردنهوه ی به‌شێوه‌یه‌كی تره كه‌یه‌ك خوله‌و خول دووه‌می نییه“. ی ب��هوهش��دا ه���هروهه���ا ئ���ام���اژه ی وه‌رزش‌و وێنه‌و كه‌له‌مه‌ودا وانه‌كان ی سرود كاریگه‌ریان ده‌بێت بۆ وه‌رگرتن خوێندكار لهزانكۆو په‌یمانگاكان.
قوتابیو خوێندكار. مامۆستا ح �هس �هن وت��ی “به‌تایبه‌ت له‌ئاماده‌ییه‌كاندا ،لهبهرئهوهی خوێندكار سه‌رقاڵده‌بێت بهو ئامێرانه‌وه ،لهگهڵ خۆی كاتێكی زۆری خۆی به‌فیڕۆده‌دات ،بهتایبهتی ئه‌و خوێندكارانه‌ی ئاستی زانستیان الوازه“. زۆرج��ار هێنانی مۆبایل كێشه‌‌وگرفت ل �هن��ێ��وان خ��وێ��ن��دك��اران‌و م��ام��ۆس��ت��ای��ان دروستده‌كات ،بهاڵم تائێستا ئه‌و دیارده‌یه بنبڕنه‌كراوه. مامۆستا حه‌سه‌ن ده‌ڵێت “من لهسهر ئه‌و ئامێرانه زۆر توندوتیژم ،هه‌تا جارێك دووجار به‌قسه‌ی خۆش ئاگاداریانده‌كه‌مه‌وه كه‌نه‌یهێنن ،بهاڵم ئهگهر نه‌گه‌یشته ئه‌نجام ئه‌وا ئیجرائاتی تر ده‌گرمه‌به‌ر”. ئه‌حمه‌د مه‌حمود به‌ڕێوه‌به‌ری ئاماده‌یی پیره‌مێردی كوڕان پێیوایه نابێت خوێندكار ل �هو ته‌كنه‌لۆژیایه بێبه‌شبكرێت ،ب�هاڵم ده‌ڵێت پێویسته هه‌لومه‌رجی خوێندنگه‌كان چاكسازی تێدابكرێت. نزار عومه‌ر خوێندكاری ده‌یه‌می بنه‌ڕه‌تی ئاماژهی به‌وه‌دا كه‌وا زۆبه‌ی خوێندكاره‌كان مۆبایل ده‌هێنن‌و وتی “هه‌ندێكیان به‌كه‌می بۆ
كاری خراپ به‌كاریده‌هێنێت ،بۆ وێنه‌گرتن یان گرته ڤیدیۆییه‌كانی پێلێده‌ده‌ن ،خوێندكاریش هه‌یه وێنه‌ی مامۆستای پێده‌گرێت ،بهاڵم زۆر به‌كه‌می“. به‌ڕێوه‌به‌ری ئاماده‌یی پیره‌مێردی كوڕان له‌باره‌ی چاره‌سه‌ركردنی ئه‌و دیارده‌یه‌وه وتی “پێویسته رووبه‌ری بینای خوێندنگاكان زیاتر فراوان بكه‌ین ،تا شوێنی لۆكه‌رو دۆاڵب بۆ خوێندكاره‌كان دابینبكرێت ،پێداویستییه‌كانی خۆی تێدا دابنێت ،ئه‌مه واده‌كات زۆر له‌دیوه دزێوو خراپه‌كانی نهك مۆبایل ،بهڵكو زۆربه‌ی كێشه‌كانی تریش چاره‌سه‌ر بێت”. شیالن عومه‌ر توێژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی، ده‌ڵێت به‌كارهێنانی مۆبایل له‌خوێندنگه‌كان سلبیاتی زۆرت�����ره ،وت���ی “ب�هح��ك��وم�ی داب‌ونه‌ریت‌و ئه‌و چه‌پاندنه‌ی هه‌یه ،هه‌روه‌ها كۆنتڕۆڵ‌و پالنێك نییه لهناو خێزانه‌كاندا،
بۆیه الیه‌ن سلبیه‌كه‌ی زۆرتره“. ئه‌و توێژه‌ره ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو ،مۆبایل ره‌وش �ی خوێندنی تێكداوه‌و وتی “مه‌سج ده‌نێردرێت‌و بلوتوز دهكرێتهوه ،كه‌وا دهكات مامۆستا توندوتیژی به‌كاربهێنێت ،ئه‌مه كاریگه‌ری هه‌یه لهسهر ره‌وشی خوێندن‌و بێ ئاگابوونی خوێندكاره‌كان له‌وانه‌كان”. ئه‌و توێژه‌ره پێیوایه تاكه چاره‌سه‌ر ده‌بێت هه‌وڵبدرێت هۆشیاری باڵوبكرێته‌وه، ل �ه‌ڕێ �ی پ�����هروهردهو پ��اش��ان راگ �هی��ان��دن، ئاشنابكرێن ب���هوهی ئ �هو ئامێران ه چۆن به‌كاربێت. داواشیكرد مامۆستایان دووربكه‌ونه‌وه لهڕێگهی قه‌ده‌غه‌كردنی راسته‌وخۆ ،وتی “چونكه ئ �هگ �هری ئ��هوه هه‌یه مامۆستا به‌شێوه‌یه‌ك مامه‌ڵه لهگهڵ خوێندكاردا بكات، كه له‌چوارچێوه‌ی رێزدا بچێته ده‌ره‌وه“.
ئه‌وانه ی زانكۆ یه‌كه‌م هه‌نگاو فێری جگه‌ره‌ی كردن ئاراز محه‌مه‌د له‌سلێمانی زۆرێ��ك لهو خوێندكارانه‌ی ل��ه‌ده‌ره‌وه‌ی پارێزگاكانه‌وه ده‌چنه زانكۆ ئاماژه به‌وه‌ده‌ده‌ن كه‌زانكۆ فێری جگه‌ره‌كێشانی ك��ردوون“ ،ته‌نیایی‌و بێتاقه‌تی‌و دووری له‌خێزانه‌كانیان” ده‌ك �هن �ه بیانووی جگه‌ره‌كێشان. زۆرینه‌ی ئه‌و خوێندكارانه‌ی له‌زانكۆ جگه‌ره‌ده‌كێشن ئ��ام��اژه ب �ه‌وه‌ده‌ك �هن، كه‌پێشئه‌وه‌ی له‌زانكۆكان وه‌ربگیرێن، جگه‌ره‌یان نه‌كێشاوه ،بهڵكو لهگهڵ هاتنیان بۆ زانكۆ فێری جگه‌ره‌كێشان بوون. ش��اره‌زای��ان��ی ده‌روون����ی پێیانوایه یهكێك له‌هۆكاره‌كانی جگه‌ره‌كێشانی خوێندكار لهگهڵ گه‌یشتنیان بۆ زانكۆ خۆ به‌كه‌مزانینی ئه‌و خوێندكاره‌یه به‌به‌راورد لهگهڵ ئه‌وانی تردا. ئاسۆ خه‌لیل ده‌رچ����ووی كۆلێژی ده‌روون����ن����اس����ی وت���ی“ل���ه‌ڕێ���گ���هی جگه‌ره‌كێشانیانه‌وه ئه‌و خوێندكارانه ده‌یانه‌وێت وانیشانی بده‌ن ،كه‌هیچیان له‌وانیتر كه‌متر نییه“ .ئه‌و پێیوایه ئهوه یه‌كێكه له‌هۆكاره‌كان. ه���اوڕێ مه‌جید ت �هم �هن 24ساڵ له‌به‌شی جوگرافیا له‌زانكۆی سلێمانی، دوای ئهوهی دووساڵ له‌مه‌وبه‌ر له‌زانكۆ وه‌رده‌گیرێت ،خۆی فێری جگه‌ره‌كێشان دهكات. كاتێك په‌یامنێری دهستوور هۆكاری فێربوونی جگه‌ره‌كێشانی لێپرسی ،هاوڕێ له‌كورتترین وه‌اڵمدا وتی“جگه‌ره‌كێشان فشه‌و پۆز لێدانه“ .هه‌روه‌ها وتی“هه‌ندێك ج��ار بێتاقه‌تی ن��اچ��ارت ده‌ك���ات ،په‌نا ببه‌یته به‌ر جگه‌ره‌كێشان”. ه����اوڕێ ب �هن��ی��از نییه به‌ئاسانی دهس����ت����ب����ه‌رداری ج���گ���ه‌ره ب��ب��ێ��ت، وتیشی”دڵنیام ماڵه‌وه‌مان به‌م كاره‌م دڵگران ده‌بن”. به‌هۆی جگه‌ره‌كێشانیه‌وه ،ه��اوڕێ هه‌ندێكجار رووب���ه‌ڕووی تانه بووه‌ته‌وه له‌الیه‌ن هاوڕێیه‌كانییه‌وه ،وتی“هاوڕێكانم به‌شتێكی ناشرینی ده‌زانن‌و ئامۆژگاریم ده‌كه‌ن ،كه نه‌یكێشم”. ههرچهنده تائێستا توێژینه‌وه‌‌و راپرسی لهسهر هۆكاره‌كانی فێربوونی خوێندكارانی زانكۆ به‌جگه‌ره‌كێشان لهگهڵ گه‌یشتنیان بۆ زانكۆ ئه‌نجامنه‌دراوه ،بهاڵم بهپێی وته‌ی خوێندكاران هۆكاری جگه‌ره‌كێشان دهگهڕێتهوه بۆ ژینگه‌ی زانكۆو دابڕان
لهو هاوڕێیانه‌ی كه‌سااڵنێك له‌ئاماده‌یی پێكه‌وه‌بوون .لهگهڵ دووركه‌وتنه‌وه ی ئه‌وانه‌ی ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی ش��اره‌وه هاتوون له‌خێزانه‌كانیان. هه‌ژیر خوێندكاری قوناغی دووه‌می راگه‌یاندن ده‌ڵێت پاش هاتنه زانكۆو دوورك �ه‌وت��ن �هوه ل�هم��اڵ ،وورده وورده فێری جگه‌ره‌كێشان بووم ،وتی”چونكه ئازادییه‌كی زیاترم هه‌بوو”. ئه‌و خوێندكاره پێیوایه هۆكارێكی ت���ر ت��ێ��ك��ه‌اڵوب��وون��ه ل���هگ���هڵ ك��چ��ان له‌ژینگه‌ی زانكۆدا كه‌پێشتر زۆرینه‌یان له‌ئاماده‌ییه‌كان رووبه‌ڕووی ژینگه‌ی لهو جۆره نه‌بوونه‌ته‌وه. هه‌ژیر وتی“عه‌شق‌و س��ۆزو عاتیفه به‌هۆكارێكی تری جگه‌ره‌كێشان ده‌زانم”. ه���ه‌ژی���ر ت��رس��ی ئ���هوهش���ی ه�هی�ه هاوگروپه‌كانی به‌چاوێكی ت��ره‌وه لێی بڕوانن ،بۆیه به‌دزییه‌وه جگه‌ره‌ده‌كێشێت، وتی“هاوگروپه‌كانم به‌چاوێكی سووكه‌وه له‌جگه‌ره‌كێش ده‌ڕوانن ،به‌تایبه‌ت كچان”. ئامانج ئه‌حمه‌د یه‌كێكی ت��ره لهو ه���ه‌زاران خوێندكاره‌ی له‌زانكۆ خووی داوه‌ت���ه ج��گ�ه‌ره‌ك��ێ��ش��ان ،ئ��هو دووری
چ���اوی خ��ێ��زان �هك �هی ف��ێ��ری ج��گ �ه‌ره‌ی كردووهو به‌نیازیش نییه تا له‌زانكۆبێت دهس���ت���ب���ه‌رداری ب��ێ��ت ،وت�ی“ه�هس��ت��م ب�ه‌زی��ان�هك��ان��ی ك����ردووه ،ب���هاڵم چێژ له‌زیانه‌كانی زیاتره“. ئاسۆ خه‌لیل ده‌رچ����ووی كۆلێژی ده‌روون���ن���اس���یو ت���وێ���ژه‌ری ده‌روون����ی پێیوایه به‌هۆی ئهوهی كاتێك خوێندكار ده‌گ��ات �ه زان��ك��ۆ ب���هدوای شتی ت��ازه‌دا ده‌گه‌ڕێت‌و فكرو بیری ف��راوان ده‌بێت، بۆیه یهكێك له‌ڕێگاكان ،كه‌ده‌یگریته‌به‌ر السایكردنه‌وه‌یه لهسهر هه‌ڵسوكه‌وتی ئه‌وانی تر. ئه‌و وتی“له‌ونێوه‌نده‌دا جگه‌ره‌كێشان وه‌ك ته‌قلیدێك وه‌رده‌گرێت”. ب���ه‌الی ئ��اس��ۆ زی��ات��ر ه��ۆك��اره‌ك �هی پ �هی��وه‌ن��دی ب�هخ��ۆ به‌كه‌مزانینی ئه‌و خوێندكارانه‌وه هه‌یه ،كه‌ده‌گه‌نه زانكۆ له‌چاو ئه‌وانی تردا. ئ���ام���ۆژگ���اری خ��وێ��ن��دك��اران��ی��ش ده‌ك���ات ،ب���هوهی،ئ���هوهی خوێندكاران بۆ ئارامكردنه‌وه خ��ووی پێوه‌ده‌گرن، لهڕاستیدا ئهوه ئارامی نییه ،بهڵكو بێ ئاگاییه.
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
10
i n f o @ d e s t u r. n e t
گه‌نجا ن وێ����ژه‌ی����ی����هك����ان س��ی��س��ت��م��ی دڵ���ن���ی���ای���ی ج�������ۆری ره‌ت�����ده‌ك�����هن�����هوه
12
كچان هاوسه‌رگیری سه‌ركه‌وتوو هه‌ڵده‌سه‌نگێنن
زۆرین هی كچان گه‌یشتن به‌خۆشه‌ویسته‌كانیان به‌مه‌رجی هاوسه‌رگیری سه‌ركه‌وتوو ده‌زانن ژینۆ عه‌لی له‌سلێمانی كچان پێیانوایه ئهگهر نه‌توانن هاوسه‌رگیری س�ه‌رك�ه‌وت��وو به‌دیبهێنن ،ئ��ه‌وا ناتوانن هیچكام له‌خه‌ونه‌كانیان به‌دیبهێنن ،چونكه زۆرینه‌یان بۆچوونیانوایه ته‌نها هاوسه‌رگیری س �ه‌رك �ه‌وت��وو ده‌ت��وان��ێ��ت خه‌ونه‌كانیان به‌ده‌ستبهێنێت. هاوسه‌رگیری سه‌ركه‌وتوو هه‌ڵده‌سه‌نگێنن ی��هك��هم ه��هن��گ��اوی س��ه‌رك��ه‌وت��ووی هاوسه‌رگیری (هاوسه‌رگیری سه‌ركه‌توو) الی كچان ،خ��ۆی ل���ه‌وه‌دا ده‌بینێته‌وه، كه‌كچه‌كه به‌خواستی خۆی ده‌زگیرانه‌كه‌ی هه‌ڵبژێرێت ،ئه‌وان ئهوه به‌هۆكاری یه‌كه‌می هاوسه‌رگیری سه‌ركه‌وتوو ده‌زانن. خانه خالید خوێندكاری په‌یمانگا ئێستا هه‌ست بهبوونی هاوسه‌رگیرییه‌كی س����ه‌رك����ه‌وت����وو ن����اك����ات ،ئ��هگ��ه‌رچ��ی ده‌زگیرانداریشه. خ��ان �ه وت��ی“ب��ه‌ه��ۆی رازی��ن �هب��وون �ی بنه‌ماڵه‌كه‌م ب��ۆ ئ �هو ك���وڕه‌ی كه‌ویستم به‌شێك بێت له‌ژیانم ناچار كه‌سێكی ترم هه‌ڵبژارد ،ئه‌وه‌ش به‌بۆچوونی من نیشانه‌ی سه‌رنه‌كه‌وتنی هاوسه‌رگیرییه“. دڵنیا عه‌بدول كچێكی تری په‌یمانگایه ده‌ڵ��ێ��ت ئ���ه‌وان وه‌ك��و ك��چ خ�ه‌ون��ی ه�ه‌ره گ��ه‌وره‌ی��ان ب��ۆ ره‌گ���ه‌زی به‌رامبه‌ریانه، وتی“هه‌ڵبژاردنی ره‌گه‌زی به‌رامبه‌ریشیان مه‌رجی سه‌ركه‌وتنی هاوسه‌رگیرییه“. ك��چ��ان وای��ده‌ب��ی��ن��ن مه‌رجێكی تری ه��اوس��ه‌رگ��ی��ری س���ه‌رك���ه‌وت���وو ل �ه‌پ��اڵ ده‌ستنیشانكردنی ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌خۆیان هه‌ڵیان ب���ژاردووه ،به‌دیهێنانی هه‌ندێك خه‌ونیتره له‌الیه‌ن هاوسه‌ره‌كانیانه‌وه. دڵنیا وتی“هه‌ندێك جار كه‌به‌دیهاتنی خه‌ون روونه‌دات ،هاوسه‌رگیری سه‌ركه‌وتوو
دروستنابێت”. كچان شاسواری خه‌ونیان ده‌وێت ك��چ��ان پێیانوایه ب �ه‌ه��ۆی سروشتی مێینه‌وه به‌تایبه‌ت له‌واڵته رۆژهه‌اڵتییه‌كاندا، ته‌نها پشت به‌پیاو ده‌به‌ستن بۆ به‌دیهێنانی خ�ه‌ون�هك��ان��ی��ان ،بۆیه ده‌ڵ��ێ��ن پێویسته شاسواری خه‌ونه‌كان بدۆزینه‌وه.
خانه ئ �هو كچه‌ی په‌یمانگا ده‌ڵێت ئ���هوهی ل�هخ�ه‌ون�هك��ان��م ل�هگ�هڵ��ی��داب��ووم‌و ده‌یتوانی خه‌ونه‌كانم بهێنێته‌دی ،ئێستا لێی دووركه‌وتوومه‌ته‌وه ،چونكه رێگری هه‌بوو، شووی پێبكه‌م. ه�هروهه��ا وتی“ئێستا ده‌زگ��ی��ران��دارم، ب �هاڵم دوور له‌خه‌ونه‌كانم‌و ئه‌و خه‌ونه‌ی
ب��ۆ هاوسه‌رگیری هه‌مبوو ،نه‌فره‌تیان لێكردووه“. بۆیه خانه ئێستا هه‌ست بهبوونی هاوسه‌رگیرییه‌كی سه‌ركه‌وتوو ناكات ،چونكه “به‌شاسواری خه‌ونه‌كانی نه‌گه‌یشتووه“. متمانه‌و راستگۆیی ،هاوسه‌رگیری سه‌ركه‌وتووه؟
هه‌ندێك له‌كچان ده‌ڵێن ته‌نها مه‌رجی هاوسه‌رگیری سه‌ركه‌وتوو گه‌یشتن نیی ه به‌خۆشه‌ویسته‌كه‌ت ،بهڵكو پێیانوایه راستگۆیی‌و متمانه لهگهڵ هاوسه‌ره‌كه‌تدا مه‌رجی هاوسه‌رگیری سه‌ركه‌وتووه. رۆژان ع��وم �هر كچه خوێندكارێكی ت��ره ،ده‌ڵێت هاوسه‌رگیری سه‌ركه‌وتوو له‌خۆگونجاندن ،یان خۆڕاهێنان لهو ژیانه نوێیه‌ی كه‌دروستده‌بێت ،دوای پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری به‌ده‌ستده‌هێنرێت. ه���هروهه���ا وت��ی“رێ��زگ��رت��ن‌و متمانه به‌خۆبوون‌و راستگۆیی هه‌وێنی هاوسه‌رگیری سه‌ركه‌وتووه“. رۆژان بهپێچهوانهی كچانی ت��ره‌وه لهگهڵ بوونی به‌دیهێنانی خه‌ونی گه‌یشتن به‌كه‌سی به‌رامبه‌ردا نییه بۆ هاوسه‌رگیری سه‌ركه‌وتوو ،ئه‌و ده‌ڵێت “سه‌ركه‌وتوویی مرۆڤ ل�ه‌وه‌دا ده‌بینمه‌وه بتوانێت لهگهڵ هه‌موو بارودۆخێكدا خۆی بگونجێنێت”. هه‌ڵشۆ ئه‌حمه‌د كچێكی تره هێشتا ن �ه‌چ��ووه‌ت �ه ب���واری ه��اوس�ه‌رگ��ی��ری��ی�هوه، ترسی هه‌یه ل�هوهی نه‌توانێت له‌ئاینده‌دا هاوسه‌رگیری سه‌ركه‌وتوو به‌ده‌ستبهێنێت، چونكه ئه‌و پێیوایه به‌نه‌هاتنه‌دی خه‌ونه‌كانی له‌ده‌ستنیشانكردنی كه‌سی به‌رامبه‌ر بۆ پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری ،ناتوانێت ژیانیش هه‌ڵبژێرێت. ه��ێ��دی ع �ه‌ل��ی ت���وێ���ژه‌ری ده‌روون����ی وت �ی“زۆری��ن �هی كچانی ئێمه له‌ناخه‌وه الوازن ،بۆیه پێیانوایه ئ�هگ�هر نه‌گه‌ن به‌خۆشه‌ویسته‌كانیان ،ئه‌وا له‌هاوسه‌رگیریدا سه‌ركه‌وتوونابن”. هێدی وتی“ئه‌وانه دواجار زۆرینه‌یان ههر كه‌سێك بكه‌نه هاوسه‌ری خۆیان كێشه‌یان ئه‌وه‌نده نییه ،چونكه به‌شێكیان رق‌و كینه پاڵیان پێوه‌ده‌نێت بچنه پرۆسه‌كه‌وه ،نهك ئهوهی بیانه‌وێت خۆیان دروستبكه‌نه‌وه“.
گه‌نجان پاره بۆ گه‌شتی توركیاو لوبنان كۆده‌كه‌نه‌وه به‌هۆی زۆربوونی كۆمپانیاكانی تایبهت به‌گه‌شتوگوزاره‌وه ،رێژهی ئه‌و گه‌نجان هی بۆ گه‌شت ده‌چنه توركیاو ئێران زیادی كردووه
كاڵێ ئه‌نوه‌ر له‌سلێمانی “گه‌شتێكی هه‌فته‌ییه‌م كرد بۆ واڵت ی توركیا ،بهاڵم لهبهر خۆشی ناوچهكهو زۆری هۆكاره‌كانی كات به‌سه‌ربردن، م���اوهی گه‌شته‌كه‌مم درێ���ژك���ردهوه، ئه‌وه‌ش ناچاری كردم بڕێكی زۆر پاره‌م له‌هاوڕێكانم به‌قه‌رز وه‌رگرت”. ڕێكار ناسر ته‌مه‌ن 26ساڵ وایوت. ب����ه‌ڕای رێ��ك��ار گ �هش��ت��ك��ردن بۆ ده‌ره‌وه ده‌رفه‌تێكه بۆ بینینی كلتورو شێوازی ژیانی خه‌ڵكانی ت��ر ،لهگهڵ دیمه‌نی دڵڕفێنی شوێنه جوانه‌كان‌و ئاسووده‌بوونی مرۆڤ ،بۆیه پێی وابوو، قه‌رزكردنه‌كه‌ی سوودی پێگه‌یاندووه.
ڕێكار ده‌ڵێت بونی دیسكۆو باڕ ی گرنگن بۆ له‌واڵتانی ده‌ره‌وه ،هۆكارێك ئهوهی گه‌نجان په‌نا ببه‌نه‌به‌ر گه‌شتی والتانی ده‌ره‌وه بۆ كاتبه‌سه‌ربردن. به‌به‌راوورد به‌سااڵنی پێشووتر لهم سێ ساڵه‌ی دواییدا گه‌شتكردنی گه‌نجان بۆ واڵتانی ده‌ره‌وه ،ڕووی له‌زیادبوون ك��ردووه ،به‌شێك لهو گه‌نجانه ده‌ڵێن به‌زه‌حمه‌ت پاره‌كه‌یان بۆ كۆده‌كرێته‌وه، تا گه‌شتێك بكهن ،هه‌ندێكیان ده‌ڵێن كه قه‌رزیان كردووه بۆ ئه‌و مه‌به‌سته. هه‌ندرێن جه‌بار ته‌مه‌ن 27ساڵ، یه‌كه‌مینجار س��اڵ �ی 2007گه‌شتی كردووه بۆ واڵتی توركیا ،وتی “هۆكاری گه‌شته‌كه‌م بۆ ناسینی زیاتری كلتورو نه‌ریتی ئه‌و واڵته بوو” .
هه‌ندرێن ده‌ڵێت هه‌ندێك له‌گه‌نجان بۆ سێكسكردن گه‌شتده‌كه‌ن ،وتی “بهاڵم هه‌موو گه‌نجێك نا”. هه‌ندێك له‌گه‌نجان ده‌ڵێن به‌هۆی س��ن��ورداری داهاته‌كانیانه‌وه ناتوانن گه‌شتبكه‌ن ،ئه‌وان پێویستیان به‌چه‌ند ساڵێك ده‌بێت ،تا پ��اره‌ی گه‌شتێك كۆبكه‌نه‌وه. رێبوار سه‌الم ته‌مه‌ن 32ساڵ ده‌ڵێت گه‌شتكردن بۆ ده‌ره‌وه‌ی وت ،زیاتر بۆ به‌شێكی گه‌نجانه ،كه منداڵی به‌رپرس‌و ده‌وڵه‌مه‌نده‌كانن ،وتی “ئهمهش كهم ده‌رامه‌ته‌كانی لێ بێبه‌ش ده‌بێت”. رێ��ب��وار م��اوهی ساڵێكه مانگانه به‌شێك له‌موچه‌كه‌ی پاشه‌كه‌وت دهكات بۆ ئ�هوهی پاه‌ی گه‌شتێك كۆبكاته‌وه
بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت ،وت �ی “ب���هاڵم ،تا ئێستاش نه‌متوانیوه بڕه پاره‌ی پێویست كۆبكه‌مه‌وه ،بۆیه گه‌شته‌كه‌مم دواخستوه بۆ ساڵی ئاینده“. رێبوار هۆكاری گه‌شته‌كه‌ی ته‌نها گه‌ڕانده‌وه بۆ كات به‌سه‌ربردن‌و بینین‌و ناسینی ئه‌و واڵتانه له‌نزیكه‌وه. كردنهوهی فڕۆكه‌خانه ،سه‌قامگیری رێ��ژه‌ی��ی ئ��اب��ووریو سیاسی ههرێمی كوردستان‌و كردنهوهی به‌ڕووی واڵتانی ده‌ره‌وه‌دا وای���ك���ردووه ،گه‌شتكردن بۆ واڵت��ان�ی ده‌ره‌وه به‌تایبه‌ت واڵته دراوسێكان ساڵ به‌ساڵ زیاترببێت. ئ��ێ��س��ت��ا گ �هش��ت��ێ��ك ب���ۆ ل��وب��ن��ان به‌خزمه‌تگوزاری ئوتێله‌وه‌و بۆ ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌ك 900-800دۆالری ئه‌مریكی تێده‌چێت ،بهاڵم بۆ توركیا 1300-1200 دۆالری تێده‌چێت. چاوان ئه‌حمه‌د كارمه‌ند له‌كۆمپانیای سپارۆ بۆ گه‌شتوگوزار ده‌ڵێت گه‌شته‌كان بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت رووی له‌زیادبوون كردووه به‌تایبه‌ت ئه‌مساڵ ،وتی “ئێستا گه‌شته‌كان به‌ڕێژه‌یه‌ك زۆرب���ووه ،كه ل�ه‌ڕێ��گ�هی پ��اس‌و ف��ڕۆك��هوه هه‌فتانه گه‌شتی به‌رده‌وامیان هه‌یه“. ع��ی��م��اد ح���هم���زه ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���هری كۆمپانیای شه‌به‌ق بۆ گه‌شتوگوزار ده‌ڵێت بهپێی ئاماره‌كانی ئه‌وان ساڵ ل �هدوای ساڵ گه‌شته‌كان بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت روو ل �ه‌زی��ادب��وون ده‌ك���هن ،وتی “به‌تایبه‌ت ئه‌مساڵ به‌هۆی زۆربونی كۆمپانیاكان كه‌نرخه‌كان داشكێنراون‌و خزمه‌تگوزارییه‌كان زیاتركراون”. ع��ی��م��اد ده‌ڵ���ێ���ت ئ��ێ��س��ت��ا جگه له‌گه‌نجان هه‌ندێكجار خێزانیش پێكه‌وه گه‌شتده‌كه‌ن. ئهگهر گه‌شتكردن جارێك بۆ كوڕان ق��ورس بێت ،ئ �ه‌وا بۆ كچان دووج��ار قورستره ،كه بۆ زۆرینه‌یان مه‌حاڵه، به‌هۆی دابونه‌ریتی كۆمه‌ڵگاو خێزانه‌وه. گه‌شه ئ��ازاد 29س��اڵ بڕوایوایه،
گه‌شتكردن بۆ ده‌ره‌وه‌ی واڵت گرنگه، به‌تایبه‌ت بۆ گه‌نجان ،وتی “بهاڵم به‌هۆ ی قسهو باسی كۆمه‌ڵگاوه ،كچان ناتوانن ئه‌و خه‌ونه‌یان به‌دیبهێنن”. گه‌شه ،كه فه‌رمانبه‌ره ،مانگانه به‌شێك له‌موچه‌كه‌ی پاشه‌كه‌وت دهكات، تا له‌داهاتوودا بتوانێت گه‌شتێك بۆ واڵتی توركیا ئه‌نجامبدات.
خاوه‌نی كۆمپانیایه‌كی گه‌شتیاری: ئهگهر گه‌شتكردن جارێك بۆ كوڕان قورس بێت ،ئه‌وا بۆ كچان دووجار قورستره.
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
کلتوور
13
"زمان ی كوردی تووشی به‌ره‌اڵیی نووسین بووه"
د.فوئاد حه‌م ه خورشید حه‌م ه خورشید بۆ دهستوور
سازدانی :وریا حه‌مه تاهیر پڕۆفیسۆر د.فوئاد حه‌مه خورشید حه‌مه خورشید پسپۆڕی بواری جیۆپۆڵه‌تیك‌و جوگرافیای سیاسیو شاره‌زای بواری دیالێكته‌كانی زمانی كوردی ،له‌چاوپێكه‌وتنێكی ده‌ستووردا ده‌ڵێت زمانی كوردی له‌هه‌رێمی كوردستان گه‌شه‌یه‌كی ناپوختی كردووه، بڕواشیوایه ئێستا تووشی به‌ره‌اڵیی نووسین بووهو ئهگهر به‌ری پێنه‌گیرێت ،ئه‌وا له‌داهاتوودا زمانی كوردی تووشی گرفت دهكات. د.فوئاد حه‌مه خورشید بڕوایوایه كاتی ئهوه هاتووه زمانێكی ستاندارد النیكهم بۆ كوردستانی باشوور دابنرێت ،بهاڵم پاش گفتوگۆی پسپۆڕانی بواره‌كه ،نهك به‌بڕیارێكی سیاسیی كتوپڕ.
دهستوور :ره‌وت��ی گه‌شه‌ی زمانی كوردیو پ��وخ��ت�هب��وون��ی چ��ۆن ده‌ب��ی��ن��ی ،پێتوای ه له‌كوردستانی باشوور (ههرێمی كوردستانی عێراق) زمانی كوردی رووله‌گه‌شه‌دایه؟ د.فوئاد حه‌مه خورشید :لێره‌دا ده‌بێت باسی دووشتی جیاواز بكه‌ین :یه‌كه‌م گه‌شه‌سه‌ندنی زمانی كوردی ،كه‌به‌دڵنیاییه‌وه ده‌ڵێم به‌ڵێ زمانی كوردی له‌هه‌رێمی كوردستانی عێراق گ �هر ب����ه‌راوردی نووسین‌و زم��ان��ی سااڵنی س��ی��ی�هك��ان‌و چله‌كانی س���ه‌ده‌ی راب���ردوو لهگهڵ نووسینه‌كانی ئه‌مڕۆدا له‌باری زاراو‌ه عه‌ره‌بییه‌كان‌و شێوه‌ی نووسین‌و رێزماندا
ئهمهش به‌بۆچوونی من كێشه‌یه‌ك ه قابیلی چاره‌سه‌ركردنه گه‌ر نیازی پاك‌و واقیعیان ه بۆ خولقاندنی زمانێكی كوردی ستاندارد هه‌بێت‌و میلله‌تی كورد به‌گشتی ،دوور له‌هه‌رێمایه‌تی‌و عه‌شایه‌رگیری ملكه‌چی بڕیارێكی مێژوویی وابێت. دهس����ت����وور :ه���هم���وو ئ���هو ج��ی��اك��اری��ی� ه له‌به‌كارهێنانی وشه‌و شێوازه نووسینانه‌ی ده‌زگاكانی راگه‌یاندن (رۆژنامه ،ته‌له‌فزیۆن، رادی���ۆ ،وێ��ب سایت) چ��ۆن ده‌بینی؟ ئایا ئ�هوه سه‌رلێشێواوی پاشاگه‌ردانییه ،یان ئ �هوه هه‌موو له‌ئه‌نجامدا ده‌چێته خانه‌ی
دروست نه‌كرێت‌و نووسینه‌كانمان هه‌روه‌ك ئێستا به‌ره‌اڵ ده‌بێت‌و زمانه‌كه‌مان هه‌روه‌كو فره دیالێكتێك ده‌مێنێت ،كۆتاییهێنان ب �هم ه��ه‌راو به‌زم ه به‌هه‌ڵبژاردنی یهكێك له‌دیالێكت ه سهرهكییهكانی زمانی كوردیو كردنی به‌زمانێكی یه‌كگرتووی ستانداردی ئه‌م میلله‌ته دێت ،ئهگهر بارودۆخی كوردستانی گهورهو نێوده‌وڵه‌تی ئێستا كۆسپ ده‌خه‌ن ه ب��ه‌رده‌م ئه‌م هه‌نگاوه ،به‌بڕوا ی من ،هیچ پاساوێك نیی ه بۆ دواخستنی هه‌ڵبژاردنی زمانێكی ستاندارد بۆ ههرێمی كوردستانی باشووری ئازاد. دهستوور :ئایا گرفتی زمانی كوردی ته‌نیا ئهوهی بڕیارێك له‌وباره‌یه‌وه بدرێت یاخود ئیتر پێویستی به‌پوخته‌كردن‌و یه‌كخستی وشه‌و زاراوه‌كان هه‌یه؟ د.فوئاد حه‌م ه خورشید :وه‌ك وتم پێشه‌كی زۆر گرنگ ه فه‌رهه‌نگێكی هاوتا (مرادفات) كه‌گشت وشه‌كانی چوار دیالێكت ه ناوچه‌كرده‌كانی ئه‌و دیالێكته سه‌ره‌كییه‌كان بگرێت ه خۆی‌و ئاماده‌بكرێت به‌شێوه‌یه‌كی زانستی‌و ئه‌كادیمیانه .دووه‌م: راگ�هی��ان��دن��ێ��ك��ی چ��ڕ س �هب��اره‌ت به‌گرنگیی په‌یدابوونی زمانكێكی كوردی ستاندارد بۆ میلله‌تی كورد كه ده‌ب��ێ وه‌ك میلله‌تانی دیك ه زمانێكی یه‌كگرتووی ستانداردی
بۆ ك�ه‌ل�ه‌پ��وور‌و ن��اوچ�هك�ه‌م‌و پارێزگاكه‌م‌و دیالێكته‌كه‌م ن��اك�هم ،با له‌سفره‌و‌ه وه‌ك ده‌وڵه‌تێكی كوردی سهربهخۆ ده‌ستپێبكه‌ین! دهس���ت���وور :م���اوه م���اوه ه��ه‌وڵ��هك��ان بۆ ستانداردكردنی زمانی كوردی چڕده‌كرێته‌وه‌‌و دواتر بێده‌نگی لێده‌كرێت ،هه‌ندێك رایانوای ه به‌بڕیاری سیاسی زمانی ستاندارد دروست ناكرێت ،هه‌ندێكی دیكه‌ش ده‌ڵێن به‌ڵێ به‌بڕیار ده‌كرێت ،بهاڵم سه‌ركرده‌یه‌كی بوێری ده‌وێت كه‌بڕیارێكی له‌وجۆره بدات؟ تێڕوانینی ئێوه چۆنه؟ د.فوئاد حه‌مه خورشید :به‌بۆچوونی من دۆخی زمانی كوردی له‌كوردستاندا له‌دۆخی سیاسی ناله‌بارتره!! گه‌ر میلله‌تی ئێم ه كه‌مته‌رخه‌می بكات هه‌روه‌ك چۆن كه‌مته‌رخه‌می كرد له‌شه‌ڕی براكوژی له‌فه‌رمانێك یان بڕیارێكی ستراتیژیی وه‌ها .به‌ڕاستی كێشه‌ی زمانی ستانداردی ك��وردی بابه‌تێكی ترسناك ه له‌بارودۆخێكی ئ��ێ��س��ت��ای واڵت����هك����هم����ان، بۆیه‌ش هیچ سه‌ركرده‌یه‌ك ت��ائ��ێ��س��ت��ا ن �هی��ت��وان��ی��وه ب��ڕی��ارێ��ك��ی ل���هو چه‌شن ه ده‌ربكات .لهبهرئهوهی ل���هك���وردس���ت���ان���داو بهتایبهتی له‌كوردستانی ب���اش���وور س��ی��اس��ه‌ت‌و ئ����اب����ووریو زم���ان
ئهگهر ئه‌م هه‌موو سه‌رلێشێواویه‌و ئه‌م پاشاگه‌ردانییه‌ی نووسینی كوردی سنوورێكی بۆ دانه‌نرێ ،له‌مال به‌دواوه مه‌ترسی زۆرتر ده‌بێ بۆ دواڕۆژی زمانه‌كه‌مان بكه‌ین ،بۆ نموون ه گه‌ر ب��ه‌راوردی شێوه‌ی نووسینی خوالێخۆشبوو محه‌مه‌د ئه‌مین زه‌كی به‌گ له‌كتێبه‌كه‌یدا خواڵسه‌یه‌كی مێژووی ك��وردو كوردستان ل���ه‌ڕۆژی قه‌دیمه‌وه تا ئه‌مڕۆ ،1931-لهگهڵ نووسینه‌كانی ههریهك لهم به‌رێزانه د.كه‌مال مه‌زهه‌ر ئه‌حمه‌د ،د. مه‌عروف خه‌زنه‌دار ،مامۆستا عه‌بدولڕه‌زاق بیمار بكه‌ین ،بێگومان ده‌گه‌ین ه ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌ی كه‌زمانه‌كه‌مان گه‌شه‌یسه‌ندووه ،بهاڵم به‌ره‌و كام ئاراسته؟! ئه‌مرۆ ئازادیی ه له‌كوردستانی باشوور! لهبهرئهوه نووسه‌ران زیاترو قووڵتر هه‌وڵده‌ده‌ن هه‌ركه‌س‌و به‌دیالێكتی زمانی خ��ۆی ی��ان ناوچه‌كه‌ی ده‌ن��ووس��ێ��ت ،به‌ڵێ ئازادن ،كهس نییه چاودێری ئه‌م زمانه بێت، چونك ه هیچ یاسایه‌كی رێنووسمان نه‌سیاسی (دهس�ه‌اڵت) نه ئه‌كادیمی (كۆڕی زانیاری، زان��ك��ۆك��ان) نییهو ب �ه‌ره‌اڵی��ی نووسینمان تووشبووه ،بهاڵم ئه‌وه‌ش بسه‌لمێنین له‌هه‌ر بوارێكدا چه‌ندان كتێبی چ��اك‌و نووسینی نایاب هه‌ن‌و چاپده‌كرێن. به‌گشتی ده‌ڵێم :به‌ڵێ زمانی كوردی له‌هه‌رێمدا زۆرگ��هش��هی س��هن��دووه ،ب��هاڵم ناپوخته،
ده‌وڵه‌مه‌ندكردنی زمان‌و گه‌شه‌ش به‌ڕه‌وتی پوخته‌كردنی زمان ده‌دات؟ د.فوئاد حه‌مه خورشید :ئه‌م جیاكارییه لهم قۆناغه‌دا پێویسته ،چونك ه واقیعی حاڵه. تائێستا وه‌ك��و وتمان هیچ یاسایه‌ك یان بڕیارێكی گشتی باوه‌ڕپێكراو بۆ سه‌لماندنی جۆری نووسین یان رێنووسێكی یه‌كگرتووی ك���وردی نییه .تائێستا چ �هن��دان ك��ۆڕی جۆراوجۆر به‌ستراو‌ه بۆ یه‌كالییكردنه‌وه‌ی رێنووسی كوردی ،بهاڵم هه‌موو بێسوود بوو. بۆ نمونه ئه‌و راسپێرییه‌كانی لێدوانی رێنووسی یه‌كگرتووی كوردی كه‌له‌كۆری زانیاریی عێراق- دهستهی كورد ،ك ه له‌به‌غداد له‌به‌رواری 18تا 1985/12/19دا گیرا چی به‌سه‌رهات؟ هه‌رهیچ كه‌سیش خۆی نه‌كرده خاوه‌نی .ئهگهر ئه‌م هه‌موو سه‌رلێشێواوییه‌و ئه‌م پاشاگه‌ردانیه‌ی نووسینی ك��وردی سنوورێكی بۆ دانه‌نرێ، له‌مال ب���ه‌دواوه مه‌ترسی زۆرت��ر ده‌ب��ێ بۆ دواڕۆژی زمانه‌كه‌مان ،چونك ه من ئه‌م قۆناغ ه به‌ده‌وڵه‌مه‌ندكردنی زمانه‌كه‌مان نازانم ،چونك ه تا ئێستا فه‌رهه‌نگێكی هاوتا (مرادفات)مان نییهو به‌بۆچوونی من تاو ئه‌و فه‌رهه‌نگ ه
هه‌بێت .سێیه‌م :ده‌ركردنی بڕیارێكی یاسایی ده‌رباره‌ی چه‌سپاندنی ئه‌م زمانه ستاندارده. دوای ئهوه زامنكردنی گشت پێداویستییه‌كانی سه‌ركه‌وتنی ئه‌و بریاره .چواره‌م :بڕیاره‌ك ه ده‌بێت رێنماییه‌كی روون‌و وردی هه‌بێت بۆ چۆنیه‌تی جێبه‌جێكردنی ئه‌و بڕیاره لهههموو بواره‌كانی نووسین‌و خوێندن له‌په‌روه‌رده‌‌و خوێندنی ب���ااڵو ده‌زگ��اك��ان��ی حكومه‌ت‌و راگه‌یاندن‌و هتد .ئه‌م ك��اره زۆر زه‌حمه‌ت نییه گه‌ر به‌گیانێكی كوردپه‌روه‌رانه ،نهك به‌ڕقێكی ناوچه‌گه‌ریان ه یان به‌هه‌ستێكی عه‌شایه‌رگه‌ریانه هه‌وڵی بۆ ب��درێ��ت .خۆ ئێم ه له‌توركه‌كان كه‌متر نین كه ئه‌تاتورك به‌بڕیارێكی ستراتیژی قڕی خسته‌ناو پیت ه عه‌ره‌بییه‌كانی زمانی توركیو عوسمانی‌و كردی به‌التینی ،لهكاتێكدا %90ی میلله‌تی تورك ئه‌وكاته نه‌خوێنده‌وار بوون .به‌بۆچوونی من ئهگهر دهوڵهتی كوردستانی گه‌وره‌مان بۆ دروستبكه‌ن ،من ئاماده‌م بریارێكی وه‌ها په‌سه‌ندبكه‌م ،كه‌دیالێكتی ماچۆ بكاته زمانێكی ستانداردی كوردیو هیچ ئیعتبارێك
تائێستا كه‌وتوونه‌ته ژێ��ر زه‌ب���رو ركێفی ناوچه‌گه‌ری‌و ت��اڕاده‌ی �هك عه‌شایه‌رگه‌ری، بۆیه‌ش ه �هر بڕیارێكی كتوپڕی وه‌ه��ا بۆ چه‌سپاندنی زمانێكی یه‌كگرتوو بارودۆخه‌ك ه ئاڵۆزده‌كات‌و ده‌یقڵیشێنێت .به‌ڕاستی كێشه‌ك ه به‌ته‌نیا كێشه‌ی سه‌ركرده‌یه‌كی ئازا نییه بۆ ئه‌م مه‌به‌سته ،بهاڵم به‌بۆچوونی من كاره‌ك ه ئاسان نییهو ده‌بێت پێشه‌كی كارێكی زۆری بۆ بكرێت بهتایبهتی له‌نێوان رۆشنبیرانی ئه‌م میلله‌ته نهك رهشو رووته‌كانی؟!. دهس����ت����وور :ه��هن��دێ��ك ل �ه‌ه �ه‌وڵ �هك��ان��ی به‌ستانداردكردنی زمانی ك��وردی لهسهر بنهمای كرمانجی ن��اوه‌ڕاس��ت ی��ان ئ�هوهی پێیده‌وترێت سۆرانی به‌شۆفینیزم داده‌نێن؟ ده‌ڵێن زۆرینه‌ی كورد به‌كرمانجی سه‌روو ق��س �ه‌ده‌ك �هن نابێت ب��ڕی��اری واب��درێ��ت؟ رایه‌كی تریش هه‌یه ده‌ڵێت سۆرانی مادام گه‌شه‌یكردووه له‌بارترو گونجاوتره تابكرێت به‌زمانی ستانداردو ره‌سمی؟ ئێوه راتان چۆنه؟ د.ف���وئ���اد ح��هم��ه خ��ورش��ی��د :كێشه‌كه
كێشه‌ی شۆفینیزم نییه ،بهڵكو زاڵبوونی خۆشه‌ویستیی ناوچه‌گه‌رییه!! من بۆ ئه‌م پرسیاره دوو پێشنیاز ده‌ك���هم ،یه‌كه‌م: خهڵكی كوردستانی ناوه‌ڕاست (موكریان، ئ���ه‌رده‌اڵن ،س��ۆران ،سلێمانی ،گه‌رمیان‌و هتد) مه‌یلی كرمانجی ناوه‌ڕاستیان هه‌یه، واته سۆرانی لهبهرئهوهی دیالێكتی گشتی خۆیانه‌‌و ناحه‌قییان نییه ،چونكه ئه‌م دیالێكته زم��ان��ی رۆش��ن��ب��ی��ری‌و فیكری‌و پ�ه‌روه‌رده‌ك��ردن�ه له‌هه‌رێمێكی جوگرافیای فراوانی ناوه‌ڕاستی كوردستانی گ �ه‌وره‌دا‌و لهههموو دیالێكته كوردییهكانی تر پێی ده‌نووسرێت‌و باڵوده‌كرێته‌وه .ده‌شێت ئه‌م دیالێكته هه‌ڵبژێرێت بۆ زمانی ستانداردی ههرێمی كوردستانی باشوور ،به‌هۆی زۆرینه‌ی ئه‌وانه‌ی ئاخاوتنی پێده‌ك هنو پێی ده‌نووسن لهو هه‌رێمه‌دا. دووه‌م :خ�هڵ��ك��ی ك��وردس��ت��ان��ی ب��اك��وور ل�هب�هرئ�هوهی زۆری��ن �هی میلله‌تی ك��وردن‌و به‌دیالێكتی كرمانجی ب��اك��وور ده‌دوێ���ن‌و له‌فراوانترین ههرێمی جوگرافیی ههرێمی كوردستانی گ �هوره ب�ڵاوه‌و له‌كوردستانی سوریاو به‌شێك له‌كوردستانی خۆرهه‌اڵت‌و بادینان‌و كورده‌كانی ئه‌رمینیا‌و ئازه‌ربایجان پێی ده‌ن��ووس�ن‌و ب�ڵاوده‌ك�هن�هوهو زۆرینه‌ی ئه‌ده‌بیاتی ئه‌م دیالێكتیكه به‌پیتی التینی‌و سالڤی ده‌نووسرێت ،ده‌شێت ئه‌م دیالێكته ه�هڵ��ب��ژێ��رێ��ت ب��ۆ زم��ان��ێ��ك��ی س��ت��ان��داردی كوردستانی گهوره كاتی سهربهخۆ بوونی وات ه بۆ گشت كوردان. دهستوور :ئێستا له‌هه‌ندێك واڵتانی ئه‌وروپا به‌تایبه‌ت سوید ،به‌هۆی زۆری�ی كورد لهو واڵته ،زۆر به‌ڵگه‌نامه‌ی گرنگ وه‌رده‌گێڕدرێن بۆ زمانی كوردی ،بۆ دوو شێوه‌زار ،كه ئه‌وان ناویان ن��اوه ،سۆرانی‌‌و كرمانجی هه‌ڵبه‌ت ئه‌مه‌ی دواییان به‌ڕێنووسی التینی ،ئه‌م هه‌نگاوه چۆن ده‌بینیت چۆن كاریگه‌ری ده‌ك��ات�ه س �هر زمانی ك���وردی‌‌و مه‌سه‌له‌ی ستانداردبوونی؟ د.ف��واد حه‌مه ڕه‌شید :من لهو بڕوایه‌دام، به‌كارهێنانی پیتی التینی دی��ارده‌ی�هك�ه له‌جێگه‌ی خ��ۆی��دا نییه ،تائێستا 50تا 60ل��هس��ه‌دی دان��ی��ش��ت��ووان��ی زۆری��ن��هی ناوچه‌كانی كوردستان نه‌خوێندوارن‌و جارێ بهئاسایش ده‌ڵێن ئاسایش ،دڵنیام زۆرینه‌ی ته‌ماشاكه‌رانی كه‌ناڵه‌كانی ته‌له‌فزیۆنه‌كانی ك��وردی ،نازانن ئ�هو وشانه چین‌و بۆچی گۆڕاون. راس��ت��ی �هك �هت پێبڵێم خ���ودی خ���ۆم كه ئینگلیزییه‌كه‌م باشه نه‌فریای ئهوه ده‌كه‌وم وشه كوردییه التینیه‌كان بخوێنمه‌وه‌‌و نه‌لێیان حاڵی ده‌ب��م ،لهسهر ئه‌م پێوانه‌یه ،ئیتر بزانه به‌چ سه‌رسوڕمانێك جوتیارو كرێكارو قوتابیو م��ووچ�هخ��ۆر .ل �هم ه��ه‌راو به‌زمه تێده‌گه‌ن ،به‌ڕاستی بێ زه‌وقییه‌و بێ مه‌عناو ته‌قلیدێكی كوێرانه‌یه‌و هیچی تر ،ئهمهش خه‌تای سیاسه‌تی بێكه‌ڵكی لێپرسراوانی راگه‌یاندنه لهم ب��واره‌دا .نووسین به‌التینی پرۆژهیهكی فراوانه به‌ئاسانی تێپه‌ڕنابێت!!
له‌خورماڵ قه‌رز قه‌رزی خواردووه
ی خورماڵ نه‌هێشت قه‌رزی هاوواڵتیان ده‌ستمایه‌ی به‌كاسبكاران‌و پیشه‌وه‌رانی ناحیه مه‌عاز فه‌رحان له‌خورماڵ ی ی ناحیه قه‌رز كاسبكاران‌و پیشه‌وه‌ران ی خ��ورم��اڵ �ی ب���ێ���زارك���ردووهو به‌هۆ ی كه‌لوپه‌ل‌و كااڵكانیان به‌قه‌رز، فرۆشتن ده‌ستمایه‌یان بهدهستهوه نه‌ماوه. ی كاسبكاران باس له‌وه‌ده‌كه‌ن كه‌زۆربه كه‌لوپه‌له‌كانیان به‌قه‌رز ده‌فرۆشن‌و ێ قه‌رزداره‌كانیش بۆماوه‌یه‌كی زۆر گو له‌قه‌رزه‌كان ده‌خه‌وێنن. ی كه‌دوكان‌و پێشانگایان ئه‌و هاوواڵتیانه ی ی ژیانی رۆژانه ههیهو پێداویستییه‌كان خه‌ڵك ده‌فرۆشن له‌خورماڵ ،به‌ده‌ست ی قه‌رزه‌وه ده‌ناڵێنن‌و ده‌ڵێن زۆربوون قه‌رز بازاڕی خورماڵی داپۆشیوه. ی 18ساڵ ه م�ه‌ول��ود مه‌حمود م��اوه ی ی كه‌ره‌سته ی فرۆشتن ف��رۆش��گ�ه ی خ��ان��ووب��ه‌ره‌ی ه��هی��ه ،ب �ه‌درێ��ژای � ی ئ��هو م��اوهی��ه ئ���هوهی ك �هم �ه‌ول��ود ی نیگه‌رانكردووه مه‌ولود وتی "به‌ڕاست
ی قه‌رزبووه ،دڵنیام خه‌ڵك خراپ فێر ی هه‌ی ه خه‌ڵك هه‌ی ه كه‌پاره‌ی خه‌یاڵیش كهچی ههر قه‌رزده‌كات". ده‌ف��ت �هری ق �ه‌رزه‌ك �هی م�ه‌ول��ود 160 ی ی تێدا نووسراوه ،وت ملیۆن دینار ی خه‌ڵك "ره‌نگه خۆم 80ههزار دۆالر قه‌رزداربم". ی 80كیلۆمه‌تر ناحیه‌ی خورماڵ نزیكه ی سلێمانییه‌وه دووره‌‌و ده‌كه‌وێت ه له‌شار ی ی سلێمانییه‌وه ،له‌ساڵ خۆرهه‌اڵت ی 3ههزار 1924بووه به‌ناحیه‌‌و نزیكه ی ماڵی تێدایه ،زۆربه‌ی دانیشتووانه‌كه فه‌رمانبه‌ری حكومین‌و به‌شێكی تریش ی له‌هاواڵتیان بژێوی ژیانیان به‌كاسب كردن دابین ده‌كه‌ن. ی ی "خه‌ڵك مه‌ولود ئه‌و كاسبكاره وت هه‌یه به‌ئه‌نقه‌ست ق��ه‌رز ن��ادات �هوه، ی ی من خانووه‌كه بۆ كه‌لوپه‌له‌كان ی به‌جێهێشتووه، فرۆشتووه‌‌و ئێره پاره‌كه‌ی منیشی نه‌داوه‌ته‌وه". ی جاسم ئه‌مین پێشانگای فرۆشتن
ی وه‌رزشی هه‌یه، جلوبه‌رگ‌و كه‌لوپه‌ل ی ق��ه‌رزب��وون ی "ئ���ه‌وان���هی ف��ێ��ر وت�� ی لهههموو ب��ازاڕدا قه‌رزده‌كه‌ن‌و ژیان رۆژانه‌یان به‌قه‌رز دابینده‌كه‌ن ،هه‌ی ه ی ئه‌وه‌ند ه قه‌رزده‌كات تا بۆ دانه‌وه ی من ساڵ قه‌رزه‌كانی ده‌گاته‌و‌ه سه‌ره دوو ساڵێكی پێده‌چێت". هه‌ندێك له‌پیشه‌وه‌رانیش ده‌ڵێن ی خۆیان ئیش بۆ خه‌ڵك به‌هێزو بازوو ده‌ك��هن ،كهچی پ��اره‌ی��ان پێناده‌ن‌و ماندوویه‌تییان ناحه‌سێننه‌وه .عادل ی له‌بخ‌و گه‌چكارییه، زه‌ینه‌دین وه‌ستا ی كرێكاره‌نم ی "ده‌بێت خۆم پاره وت ی ب����ده‌م ،چ��ون��ك�ه زۆرب����هی خه‌ڵك ی چه‌ند ساڵێك حه‌ق ده‌ستمان دوا پێده‌ده‌ن". كاسبكارانی خورماڵ ده‌ڵێن كاتێك ی ق����ه‌رز ل �هخ �هڵ��ك ده‌ك��هی��ن داوا پێیانناخۆشه‌‌و لێمان توڕ ه ده‌بن. ی ئیسالمدا مه‌سه‌له‌ی قه‌رز له‌شه‌ریعه‌ت ی ئاینیشدا ی لێوه‌كراوه مامۆستایه‌ك باس
ی ی ده‌زانێت ئه‌و كه‌سانه به‌پێویست كه‌قه‌رزده‌كه‌ن ده‌بێت وه‌فایان هه‌بێت ی به‌رانبه‌ر به‌خاوه‌ن قه‌رزه‌كه‌‌و له‌كات خۆیدا قه‌رزه‌ك ه بگه‌ڕێننه‌وه. مامۆستا مه‌لیك سه‌عید پێش نوێژ‌و ی ی عه‌بدولڕه‌حمان وتارخوێنی مزگه‌وت كوڕی عه‌وف له‌خورماڵ وتی "قه‌رز ی لهئێستادا پانتاییه‌كی ف��راوان � داگ��ی��رك��ردووه له‌ژیانی خه‌ڵكدا‌و بۆ ی كاسبكارانیش بووه‌ته كێشه ،بۆئه‌وه قه‌رز نه‌فه‌وتێت ده‌بێت بنوسرێت‌و دوو شاهیدیش هه‌بن". ئ �هو مامۆستایه ده‌ڵێت ب�ه‌داخ�هوه ی ی ناوچه‌كه‌ی ئێم ه به‌هۆ كاسبكاران قه‌رزه‌وه دهست مایه‌یان بهدهستهوه نه‌ماوه ،ئیسالم رێگه‌ی له‌قه‌رزكردن ن �هك��ردووه ،چونكه ئاسانكارییه‌ك ه له‌ژیانی رۆژان�ه‌دای�ه ،بهاڵم پێویست ه لهكاتی خۆیدا بدرێته‌وه. وت��ی"ئ��هگ��هر ق���ه‌رز چ �هن��د م��ان�گو ی دوابكه‌وێت‌و ی خۆ ساڵێك ل��ه‌واده
ق�ه‌رزداره‌ك�هش پ��اره‌ی له‌ده‌ستدابێت ق���ه‌رزه‌ك���هی ن���ه‌دات���هوه هه‌رشتێك ی ده‌یخۆن حه‌رامه". كه‌خۆی‌‌و خێزانه‌كه پسپۆڕێكی بواری ئابووریش پێیوای ه ی ی گه‌شه له‌بنچینه‌دا قه‌رز ده‌بێته هۆ ئابووری ،بهاڵم ئه‌و جۆری قه‌رزه‌ی ك ه ی په‌كده‌خات. له‌خورماڵدا هه‌یه ئابوور ی بابان ق�ه‌ره‌داغ�ی پسپۆڕی ئابوور له‌لێدوانێكدا به‌ده‌ستوری وت "ئه‌و ق����ه‌رزه‌ی ل��هخ��ورم��اڵ��دا ده‌ك��رێ��ت، ی ی كۆمه‌اڵیه‌تییه‌‌و كاریگه‌ر بابه‌تێك ی ی هه‌یه ،كاریگه‌ری لهسهر ئ��اب��وور ی لهسهر جموجوڵی بازاڕ ده‌بێت خراپ لهو ناوچه‌یه". ب��اب��ان وت���ی "ل����ه‌ق����ه‌رزدا متمان ه ی ی متمانه وا ب��ن �هم��ای �ه ،ن �هب��وون � ل�هك��اس��ب��ك��اران�ی خ��ورم��اڵ ك���ردووه نیگه‌رانبن ،له‌جۆره‌كانی متمانه‌دا ی ئ �هو ق���ه‌رزه پێیده‌وترێت متمانه ی په‌یوه‌ندیی ه كه‌سێتی ،ك ه له‌به‌ربوون كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان ئه‌و قه‌رزانه زۆرن".
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
12
په‌رو ه‌رد ه
روان���ی���ن���ێ���ك���ی دووب�����������اره ب����ۆ "رووداوه ت��ی��رۆری��س��ت��ی��ی��هك��ان��ی ئ����������������������هم دوای����������������������ی����������������������هی ك���������������وردس���������������ت���������������ان"
i n f o @ d e s t u r. n e t
14
وێژه‌ییه‌كان سیستمی دڵنیایی جۆری ره‌تده‌كه‌نه‌وه
ی جۆری بۆ ئه‌وان سوودی نییه ،بهاڵم به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌و قوتابیانی به‌شه وێژه‌ییه‌كانی زانكۆ ده‌ڵێن سیستمی دڵنیای ی لهسهر بدرێت جێبه‌جێده‌كرێت سیستمه ده‌ڵێت ههر سیستمێك بڕیار كامه‌ران لهههولێر
قوتابیانی به‌ش ه وێژه‌ییه‌كانی زانكۆ پێیانوای ه به‌كارهێنانی سیستمی دڵنیایی جۆری سوودی بۆ ئه‌وان نییه ،مامۆستایانیش ده‌ڵێن ده‌بێت ره‌خنه‌كانی خوێندكاران به‌هه‌ند وه‌ربگیرێن‌و لێكۆڵینهوه ی لهسهر بكرێت. قوتابیان پێیانوای ه به‌كارهێنان ی سیستم ی دڵنیای ی جۆر ی (داتاشۆ) كه‌ئێستا له‌سیستم ی نوێ ی خوێندن ی زانكۆكان به‌كارده‌هێنرێت، زیاتر به‌ش ی زانست ی سوود ی لێوه‌رده‌گرێت، چونك ه به‌بۆچوونی ئه‌وان قوتابیان ی به‌ش ی وێژه‌ی ی پێویستیان بهو سیستمه نییه. ئار ی ته‌حسین قوتاب ی قۆناغ ی سێیه‌می به‌شی مێژوو له‌زانكۆ ی سه‌اڵحه‌دین بۆ دهستوور وت ی "به‌كارهێنان ی داتاشۆ ئه‌و سیستم ه زیاتر بۆ به‌ش ی زانست ی باشه ،به‌ش ی وێژه‌ی ی پێویست ی به‌م سیستمه نییه". ئاری وت ی "چونك ه قوتاب ی ماوه ی كاتژمێرێك له‌پۆلدا ده‌بێت ،له‌وكاته‌دا ئێم ه نازانین سه‌یر ی مامۆستا بكه‌ین ،سه‌یر ی داتاشۆ بكه‌ین یان تێبین ی بنووسین‌و هیچمان پێناكرێت، س����ه‌ره‌ڕا ی ئ �هم��ان �هش مامۆستا به‌په‌ل ه وانه‌كه‌مان بۆ شیكاری ده‌كات‌و پێمانده‌ڵێت بۆ خۆتان به‌دوای سه‌رچاوه‌دا بگه‌ڕێن". ئاری ئاماژه بهوه دهكات كه‌ئه‌وان تا كاتژمێر دوو‌و نیو وان ه ده‌خوێنن ،دوا ی ئه‌وه‌ش ناتوانن بچن ه كتێبخانه‌و به‌دوای سه‌رچاوه‌دا بگه‌ڕێن. دك��ت��ۆر س �ه‌اڵح �ه‌دی��ن ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �هر ی به‌ش ی دڵنیای ی جۆر ی له‌زانكۆ ی سه‌اڵحه‌دین ده‌ڵێت ئه‌و سیستمه ی دایانناوه ،ته‌نیا رێگه‌یه‌ك ی نوێی ه ب��ۆ ق��وت��اب��ی��ان‌و ئاسانكارییان بۆ ده‌كات‌و یارمه‌تیانده‌دات ،ئه‌و وت ی "چونك ه له‌ڕێگه ی ئه‌و سیستمهوه ده‌زان ی محازه‌ره ی
به‌یانیت چییه؟ یان به‌رنامه ی ساڵێكت بۆ پیشانده‌درێت ،قوتاب ی هه‌موو شته‌كان ی له‌به‌رچاوه ،له‌جیات ی ئهوه ی لهسهر سه‌بوور‌ه بنووسرێت". به‌ڕێوه‌به‌ر ی به‌ش ی دڵنیای ی جۆری پێیوای ه قوتابیان ته‌نیا بیانوو ده‌هێننه‌وه ،وت ی قوتاب ی ماف ی خۆیه‌تی داوا له‌مامۆستا بكهن به‌خێرای ی وان ه نه‌ڵێته‌وه ،بهاڵم ئهوه مانا ی وانیی ه ته‌نیا سوود به‌به‌ش ی زانستی نه‌گه‌یه‌نێت. دك��ت��ۆر س�ه‌اڵح�ه‌دی��ن وت � ی "بهپێچهوانهوه به‌ش ه زانستییه‌كان ده‌ڵێن ئه‌م سیستم ه بۆ وێژه‌ی ی باشه ،چونك ه ئێم ه تاقیگه‌مان هه‌یه، لهبهرئهوه ده‌ڵێن ئه‌و سیستم ه بۆ وێژه‌ی ی باشتره نهك بۆ زانستی". ژماره‌یه‌ك له‌قوتابیانی به‌ش ه وێژه‌ییه‌كانی
زانكۆ ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر ئیمزایان له‌دژ ی سیستمی دڵنیای ی ج��ۆر ی كۆكردووه‌ته‌وه، ب��ۆئ��هوه ی مامۆستایان به‌كارینه‌هێنن، مامۆستایه‌كی زانكۆش ده‌ڵێت پێویست ه گله‌یی‌و پێشنیازه‌كانی خوێندكاران له‌به‌رچاو بگیرێت. دكتۆر گوڵستان محه‌مه‌د مامۆستا له‌زانكۆی سه‌اڵحه‌دین وتی داواكاری قوتابیان ده‌بێت ره‌چاوبكرێت ،بهاڵم تاچه‌ند راچاوده‌كرێت ئهوه ده‌مینێته‌وه بۆ بڕیاری لیژنه. گوڵستان وتی "به‌قوتابییه‌كانم وتووه ئ���ارام ب��گ��رن ت��ا مامۆستاكانی تریش په‌یڕه‌ویده‌كه‌ن ،بزانم چۆن ده‌بێت؟". به‌بۆچوونی گوڵستان قوتابیان فێری ئه‌وه‌بوون لهگهڵ مامۆستا وانه بنووسنه‌وه،
بۆیه ئه‌م سیستمه ره‌تده‌كه‌نه‌وه .لهگهڵ ئه‌وه‌شدا پێیوایه ئه‌و سیستمه به‌شه‌كان ی زانستی زیاتر سوودی لێوه‌رده‌گرن. سیستمی دڵنیایی ج��ۆری پێكهاتووه له‌به‌كارهێنانی داتاشۆ له‌وانه‌وتنه‌وه‌دا، بهپێچهوانهی سااڵنی پێشوو كه‌مه‌لزه‌مه‌و ده‌ستنووس به‌كارده‌هێنرا له‌نووسیندا. ئه‌و سیستمه جگه‌له‌وه‌ش تیایدا كاتی وان �ه‌وت��ن �هوهو وان���هی رۆژان���ی ت��ر ،یان به‌رنامه‌ی ساڵێكت بۆ پیشانده‌درێت. به‌كارهێنانی سیستمی دڵنیایی جۆری لهساڵی رابردوودا بڕیاری لهسهر درابوو، ب��هاڵم وه‌ك پێویست ب�هك��ارن�ه‌ده‌ه��ات، لهبهرئهوه ئه‌مساڵ لهههموو زانكۆكان ل���ه‌الی���هن م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی زان���ك���ۆوه
به‌كارده‌هێنرێت. گ��وڵ��س��ت��ان وت���ی "ئ����هم سیستمه‌ش ل �هب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی �ی قوتابیدایه ،چونكه له‌داهاتوو ده‌توانین ئیستیماره بده‌ین به‌قوتابی (فید باكی پێده‌ڵێن) ده‌توانێت بۆچوونی خۆی لهسهر هه‌موو مامۆستاكان ده‌ربڕێت ،تائێستا شتی وانه‌بووه". هه‌روه‌ها ئاماژهی به‌وه‌شدا كه له‌الیه‌كی ترهوه ده‌توانرێت وێنه پیشانی قوتابی بدرێت لهڕێگهی ئه‌و سیستمهوه ،كه‌پێشتر نه‌ده‌ته‌وانرا. ئه‌و باسی له‌بوونی گرفتكرد كه لهكاتی وان���ه‌وت���ن���ه‌وه‌دا دروس��ت��ده‌ب��ێ��ت ،وت�ی "مامۆستاكان لهكاتی وانه‌وتنه‌وه به‌په‌له‌ن، قوتابی ناتوانێت سوودیان لێوه‌ربگرێت". ئامانج فه‌خره‌دین ته‌مه‌ن 24ساڵ قوتابی زانكۆ داوایكرد مامۆستاكان به‌شێوازێك به‌كاریبهێنن ،ق��وت��اب �ی س����وودی لێ وه‌ربگرێت. دكتۆر مه‌غدید سه‌پان مامۆستا به‌شی راگه‌یاندن له‌زانكۆی سه‌اڵحه‌دین پێیوایه ئهگهر مامۆستایه‌ك زانی داتاشۆ ده‌بێته رێگر له‌به‌رده‌م وانه‌كه‌ی با به‌كارینه‌هێنێت. هه‌روه‌ها وتی "گۆڕین له‌سیستمێك بۆ سیستمێكی نوێ ریفۆرم به‌رده‌وام ئاسان نییهو زهحمهته ،بۆیه پێویست به‌وه‌خت دهكات ،تاو قوتابییه‌كان لێی رادێن". س���هب���اره‌ت ب����ه‌داواك����اری ق��وت��اب��ی��ان ل �هب �هك��ارن �ه‌ه��ێ��ن��ان �ی ئ���هو سیستمه، ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��هری ب�هش�ی دڵنیایی ج��ۆری له‌زانكۆی سه‌اڵحه‌دین وتی "ئه‌و سیستمه ده‌بێت جێبه‌جێبكرێت وه‌كو ئهوه وایه قوتابی بڵێت من ته‌نیا تاقیكردنه‌وه‌ی سه‌ری ساڵ ده‌كه‌م‌و ده‌وام ناكه‌م ،ناكرێ سیستم دابنرێت‌و جێبه‌جێنه‌كرێت".
دروستكردنی لیستی (سهربهخۆ) كێشه ی دروستكردووه به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌ی چوارتا هه‌ڕه‌ش هی لهو مامۆستایانه كردووه كه‌ئیمزایان بۆ ئه‌و لیسته كردووه كاروخ نامیق چه‌ندان مامۆستا له‌سنووری پ��ه‌روه‌رده ی چوارتا رووبه‌ڕووی هه‌ڕه‌شه‌و لێكۆڵینهوه بوون له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ری پ�ه‌روه‌رده‌ی چوارتاوه، به‌بیانووی ئهوهی ئیمزایان بۆ دروستكردنی لیستێك كۆكردووه‌ته‌وه. دروستكردنی لیستێك بۆ به‌شداریكردن له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی یه‌كێتیی مامۆستایان، ب �هن��اوی لیستی س�هرب�هخ��ۆ ل �ه‌الی �هن ئه‌و مامۆستایانه ی كه‌ساڵی 2005خۆپیشاندان‌و مانگرتنیان بۆ به‌دیهێنانی داوای مامۆستایان ئه‌نجامدا ،له‌سنووری پ �ه‌روه‌رده ی شارباژێڕ
سه‌رپه‌رشتیاری لیستی سهربهخۆ: به‌ڕێوه‌به‌ری په‌روه‌رده‌ی چوارتا به‌به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخانه‌كانی وتووه ئه‌و لیسته سه‌ر به‌گۆڕانه
كێشه ی دروستكردووه ،چونك ه به‌ڕێوه‌به‌ری پهروهرده ی چوارتا پێیوای ه ئه‌و مامۆستایان ه له‌الیه‌ن گۆڕانه‌و‌ه هاندراون. ب���ه‌وت���هی ن���ه‌وش���ی���روان ح��هم��ه‌غ��هری��ب س �هرپ �ه‌رش��ت��ی��ار ی لیست ی س �هرب �هخ��ۆی مامۆستایان له‌ناوچه ی شارباژێڕ به‌گومان ی ئهوه ی سه‌ر به‌گۆڕانن ،له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ر ی پ������ه‌روه‌رده ی ش���ارب���اژێ���ڕهوه رێ��گ��ر ی بۆ كاره‌كانیان دروستده‌كرێت‌و ئیمزای په‌شیمان ی ب�هو مامۆستایان ه ده‌ك��رێ��ت ،كه‌پشتگیر ی لیسته‌كه‌ی ئ �ه‌وان��ی��ان ك����ردووه .ب �هاڵم به‌ڕێوه‌به‌ر ی پ �ه‌روه‌رده ی شارباژێڕ تۆمه‌تی ئه‌وه‌یان ده‌داته‌پاڵ كه‌ئه‌و لیست ه ته‌زوویریان لهناو ی مامۆستایاندا كردووه. هه‌ڵبژاردن ی یهكێتی ی مامۆستایان بڕیاروای ه له 2010/12/2ئه‌نجامبدرێت ،بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ه
12لیست ناو ی خۆیان تۆماركردووه ،بۆئه‌وه ی به‌شداری ی ئه‌و هه‌ڵبژاردن ه بكه‌ن‌و حكومهت ی هه‌رێمیش 100ملیۆن دینار ی بۆ به‌ڕێوه‌بردن ی كاره‌كان ی ته‌رخانكردووه. نه‌وشیروان حه‌مه‌غه‌ریب سه‌رپه‌رشتیار ی لیست ی سهربهخۆ ی مامۆستایان له‌ناوچه ی ش��ارب��اژێ��ڕ ل�ه‌ل��ێ��دوان��ێ��ك��دا ب �هدهس��ت��وور ی راگه‌یاند "بۆئه‌وه ی لیسته‌كه‌مان به‌شداری ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ی مامۆستایان بكات ،ده‌بێت 150ئ��ی��م��زا ی مامۆستا ك��ۆب��ك��ات �هوه ك ه له‌شارباژێڕ نزیكه ی 40مامۆستا ئیمزای پشتگیریان بۆ كردووین". نه‌وشیروان حه‌مه‌غه‌ریب وت ی "به‌ڕێوه‌به‌ر ی پهروهرده ی شارباژێڕ ك ه له‌هه‌مانكاتدا ئه‌ندام ی لیژنه ی ته‌نفیزی ی یهكێتی ی مامۆستایان ی سه‌ر به‌ده‌سه‌اڵته ،بانگ ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی ئه‌و
قوتابخانانه ی ك��ردووه ك ه مامۆستاكانیان ئیمزایان ب��ۆ لیسته‌كه ی ئێم ه ك���ردووه، وتوویه‌ت ی ئه‌م لیست ه سهربهخۆ نییهو سه‌ر به‌گۆڕانه". هه‌روه‌ها وت ی پێیوتوون ئه‌م كاره به‌خراپ له‌سه‌رتان ده‌كه‌وێت‌و ده‌بێت یه‌ك به‌یه‌ك ی ئه‌و مامۆستایان ه ئیمزا بكه‌نه‌و‌ه كه‌ئه‌وان په‌شیمان بوونه‌ته‌وه‌‌و بڵێن ئاگامان لهوه نهبووهو به‌هه‌ڵ ه تێگه‌یه‌نراوین ،كه‌ئه‌و لیست ه سه‌ربه‌خۆییه. نه‌وشیروان وت ی "له‌قوتابخانه‌یه‌كدا له18 مامۆستا 6 ،مامۆستایان په‌شیمانكردووه‌ته‌وه، به‌تایبه‌ت ی ئه‌وانه ی ك ه به‌نیاز ی گواستنه‌وه‌ن له‌گونده‌كانه‌و‌ه بۆ شاره‌كان ،له‌ترس ی ئهوه ی ن �هك ن�هی��ان��گ��وازن�هوه ،له‌پشتگیریكردن ی لیسته‌كه ی ئێم ه په‌شیمان بوونه‌ته‌وه".
س �هرپ �ه‌رش��ت��ی��ار ی لیست ی س �هرب �هخ��ۆ ی مامۆستایان له‌ناوچه ی شارباژێڕ ره‌تیده‌كاته‌و‌ه ئه‌وان بههیچ شێوه‌یه‌ك سه‌ر به‌گۆڕان بن‌و وت ی "بزووتنه‌وه ی گۆڕان خۆیان لیست ی تایبه‌تیان هه‌ی ه به‌ناو ی مامۆستایان ی سه‌رده‌م". مامۆستا دلێر قادر به‌ڕێوه‌به‌ر ی په‌روه‌ده ی شارباژێڕ له‌لێدوانێكدا بۆ دهستوور رایگه‌یاند ئه‌و لیستانه ی ناو ی خۆیان پێشكه‌شده‌كه‌ن بۆ به‌شداریكردن له‌هه‌ڵبژاردن ی مامۆستایان وردبین ی لهناو ی ئه‌و مامۆستایان ه ده‌كرێت كه‌ئیمزا ی پشتگیریان بۆ ئه‌و لیست ه كردووه، بۆئه‌وه ی بزانرێت ئه‌و كه‌سان ه مامۆستان یاخود نا. به‌ڕێوه‌به‌ر ی په‌روه‌ده ی شارباژێڕ وت ی "لیژنه ی بااڵ ی یهكێتی ی مامۆستایان وردبین ی لهو بابه‌ت ه دهكات ،نهك په‌ره‌وه‌رده ،بهاڵم لیژنه‌ك ه دێت سه‌ردان ی پهروهرده دهكات ،بۆئه‌وه ی بزانن ئه‌و مامۆستایان ه ئاگایان لهو ئیمزایانه‌ی ه ك ه كراوه یان نا ،چونك ه لێكچوونێك ی زۆر ههبووه له‌ئیمزاكاندا". هه‌روه‌ها وت ی "براده‌ران ی ئه‌و لیسته هاتوون 15مامۆستایان به‌ناو ی قوتابخانه ی قه‌شانه‌و‌ه نووسیوه ،كه‌گوندێك ه له‌ناوچه ی شارباژێڕ لهكاتێكدا میالك ی ئ��هو قوتابخانه‌ی ه 4 مامۆستایه ،ئه‌وانه ی تریان ته‌زویركردوو‌ه ئه‌و قسانه‌ش ی ده‌یكه‌ن داخ ی ئه‌وه‌یان هه‌یه". ئ��ام��اژه‌ی ب����ه‌وه‌دا ك �ه‌ئ �هو قسان ه دوور‌ه له‌ڕاستییه‌و‌ه كه‌ئه‌وان به‌هۆ ی ئ �هوه ی ئه‌و لیست ه سه‌ر به‌گۆڕانه ،بۆی ه فشاریان له‌سه‌ریان دروستكردبێت‌و وت ی "گ��ۆڕان لیست ی خۆ ی هه‌ی ه كهس ناتوانێت پاشه‌كشێیان پێبكات". سه‌رپه‌رشتیاره‌كه ی لیست ی سهربهخۆ ی مامۆستایان له‌شارباژێڕ وت � ی "هه‌ندێك مامۆستا كارمه‌ندن له‌ئێزگه ی ده‌نگ ی گهل ی كوردستان ئیمزایان بۆ لیسته‌كه ی ئێمه ك��ردووه ،ته‌له‌فونیان بۆ ئه‌وانیش كردووه، به‌ڕێوه‌به‌ر ی ئیزگه‌كه‌ش بانگ ی ك��ردوون‌و هه‌ڕه‌شه ی لێكردوون ،گه‌یشتووه‌ت ه ئهوه ی هه‌ڕه‌شه ی ده‌ركردنیان لێبكات". راشیگه‌یاند كه‌چه‌ندجارێك سه‌ردان ی كۆمیته ی یهكێتی كردووه ،پێیانوتوو‌ه ئه‌وان ئاگادار ی ئیجرائاته‌كان ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی پ���ه‌ره‌وه‌رده ی شارباژێڕ نین.
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
عێراقی
15
جارێك ی تر سووننه‌كان په‌راوێزده‌خرێن؟ لۆس ئه‌نجلس تایمز :په‌له‌كردن له‌پێكهێنانی حكومهت دژی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ئه‌مه‌ریكایه
ئا :هیوای سه‌لیمی
ئایه‌تووڵاڵ محه‌مه‌د مه‌هدی ئاسفی ،ئایه‌تووڵاڵیه‌ك ی عێراق ی به‌ڕه‌گه‌زنام ه ی ئێرانییه‌وه ئاسفی پێداگیری زۆر لهسهر هاوپه‌یمانێتیی نێوان شیعه‌كانی ئێران ،عێراق‌و لوبنان دهكات
هیوای سه‌لیمی
ل��ۆس ئه‌نجلس تایمز ئاماژه ب���ه‌وه‌ده‌دات، په‌له‌كردن له‌پێكهێنانی حكومهتی نوێی ع��ێ��راق رێ��گ��ری له‌ڕێككه‌وتنی شیعه‌كان‌و سوننه‌كان ده‌ك���ات ،ده‌نووسێت "كه‌وتن ه پ �ه‌راوێ��زی سوننه‌كان به‌هۆی په‌له‌كردن له‌پێكهێنانی حكومهت دژی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ئه‌مه‌ریكایه". بهپێی وتاره‌كه‌ی ئه‌و رۆژنامه‌یه ،له‌دوای چه‌ندان مانگ فشارهێنان بۆ سه‌ر عێراقییه‌كان به‌مه‌به‌ستی په‌له‌كردن له‌پێكهێنانی حكومهتی نوێ ،ئه‌مه‌ریكا به‌هۆی رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی ئه‌و پرس ه لهگهڵ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌و مه‌ترسیی ناسه‌قامگیریی زی��ات��ر ل �هع��ێ��راق ،ئێستا خوازیاری به‌ڕێكردنی به‌ئارامیی پرۆسه‌كه‌‌و په‌له‌نه‌كردن ه له‌پرسی پێكهێنانی حكومه‌تدا. ئ��هو گ��ۆڕان��ی رووان��ی��ن��هی ئه‌مه‌ریكا له‌پشتگیری مالیكی له‌الیه‌ن ه سیاسییه‌كانی ن �هی��اری ئهمهریكاوه س �ه‌رچ��اوه‌ده‌گ��رێ��ت، ئ �هم��ری��ك��ا ن��ی��گ �ه‌ران��ی��ی دژای �هت��ی��ك��ردن��ی ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی �هك��ان��ی��ی �هت �ی ل��ه‌الی��هن ئ�هو ئ��ی��ئ��ت��ی�لاف�هوه ،ه���هروهه���ا له‌پێكهاتنی ناسه‌قامگیری له‌عێراقیش .رووانینی ئه‌مه‌ریكا بۆ پرسه‌كه ،كاتێك گۆڕانی به‌سه‌رداهات ،ك ه الیه‌نی شیعه‌ی دژه ئه‌مه‌ریكایی به‌ڕابه‌ری موقته‌دا س �ه‌در پشتیوانی خ��ۆی له‌نوری مالیكی بۆ به‌ده‌سته‌وه‌گرتنی پۆستی سهرۆك وه‌زی��ران ڕاگه‌یاند .ئهگهر مالیكی بتوانێت لهگهڵ ئێئتیالفی فراكسیۆنه كوردستانییه‌كان
ڕێككه‌وتن بێنێته‌ئاراوه ،ده‌نگی ت �ه‌واو بۆ پێكهێنانی حكومهتی نوێ به‌ده‌ستده‌هێنێت، ب �هاڵم پێكهاتنی حكومه‌تێكی له‌وشێوه‌ی ه لهگهڵ ئامانجه‌كانی ئه‌مه‌ریكا له‌عێراقدا ناته‌بایه. ل���ۆس ئ�هن��ج��ل��س ت��ای��م��ز له‌به‌شێكی ت��ری ن��ووس��راوه‌ك��هی��دا ب��اس ل �ه‌دژای �هت��ی روون��ی جۆبایدن لهگهڵ پرسی په‌له‌كردن له‌پێكهێنانی حكومهتی نوێی عێراق دهكات، ده‌نووسێت "بهپێی پالنه پێشنیازكراوه‌كه‌ی جۆبایدن جێگری سهرۆك كۆماری ئه‌مه‌ریكا، مالیكی وه‌ك سهرۆك وه‌زیران ده‌مێنێته‌وه، ب �هاڵم ده‌ب��ێ ده‌سه‌اڵته‌كانی لهگهڵ ئه‌یاد عه‌الوی ڕابه‌ری عێراقییه‌دا به‌شبكات" .بهاڵم له‌به‌رامبه‌ردا قبوڵنه‌كردنی ئه‌و پێشنیازه‌ی جۆبایدن‌و حكومهتی پێكهاتوو له‌مالیكی‌و س��ه‌در ،سوننه‌كان ده‌خ��ات�ه پ �ه‌راوێ��زه‌وه‌‌و پێده‌چێ زۆر زیاتر له‌حكومه‌تی ئێرانیش نزیكترببنه‌وه ،بۆ تێگه‌یشتن له‌باشبوونی په‌یوه‌ندیی نێوان مالیكی‌و حكومهتی ئێرانیش چه‌ند هه‌فته له‌مه‌وبه‌ر نوری مالیكی سه‌ردانی تارانی كرد. لۆس ئه‌نجلس تایمز دواتر باس له‌فشاره‌كان بۆ سه‌ر كورد به‌مه‌به‌ستی دواكه‌وتنی بڕیاردان ده‌كات‌و ده‌نووسێت "بهپێی وته‌ی بهرپرسانی ئه‌مه‌ریكی‌و عێراقی ،ئه‌مه‌ریكا پاشه‌كشه‌ی ك��ردووهو ئێستا له‌هه‌وڵی گوشارهێنان بۆ سه‌ر ك��ورده ،تا له‌پشتیوانیكردنی مالكیدا پ �ه‌ل �هن �هك��ات" .بهرپرسێكی ئه‌مه‌ریكی، ك�ه ب�ه‌ه��ۆی هه‌ستیاربوونی گفتوگۆكان
ئاماده‌نه‌بوو‌ه ن��اوی ئاشكرابكات ،ده‌ڵێت "ئێمه وامان پێباشه ،كورد به‌باشی كاره‌كانی بكات‌و به‌په‌ل ه بڕیار لهسهر بابه‌ته‌كه‌نه‌ده‌ن". بهرپرسانی ئه‌مه‌ریكی ده‌ڵێن "تاكو ئێستاش ئامانجی ئه‌وان پێكهاتنی حكومه‌تێكه ،ك ه هه‌موو الیه‌ن ه سیاسییه‌كانی عێراق‌و به‌تایبه‌ت سوننه‌كان تێیدا بهشداربن" .سوننه‌كان به‌به‌شداری گه‌رموگوڕ له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌توانن ببنه هۆی گه‌شه‌ی ڕۆڵ��ی خۆیان ل���ه‌ڕه‌وت���ی س��ی��اس��ی��ی ع���ێ���راق‌و ه��اوك��ات په‌راوێزكه‌وتنی الیه‌ن ه سوننه چه‌كداره‌كانیشی لێده‌كه‌وێته‌وه .ئه‌مه‌ریكا له‌پێشنیازه‌كه‌ی سهرۆكی ههرێمی كوردستان بۆ كۆكردنه‌وه‌ی الیه‌ن ه سیاسییهكان پشتگیری ده‌ك��ات، كۆشكی سپی به‌باڵوكردنه‌وه‌ی به‌یاننام ه ئه‌و پشتیوانییه‌ی راگه‌یاندووه .بهرپرسانی كورد باس له‌وه‌ده‌كه‌ن ،جۆبایدن جه‌ختیكردۆته‌وه، ئه‌مه‌ریكا بههیچ شێوه‌یه‌ك خ��وازی��اری په‌له‌كردنی ك��ورد نییهو ن��ای �ه‌وێ سونن ه له‌فه‌زای سیاسیی عێراق دووربخرێنه‌وه. لیسته‌كه‌ی مالیكی به‌نیازه له‌زووترین كاتدا پشتیوانی الیه‌نی كورد به‌ده‌ستبێنێت‌و له‌هه‌فته‌كانی داهاتوودا پرۆسه ی پێكهێنانی حكومهت یه‌كالییبكه‌نه‌وه .ئه‌گه‌رچی ڕابه‌رانی لیستی دهوڵهتی یاسا باس ل�ه‌وه‌ده‌ك�هن، كه خ��وازی��اری به‌شداریكردنی عێراقییه‌ن له‌حكومه‌تی نوێی عێراقدا ،بهاڵم ئه‌وه‌شیان وتووه ،له‌ئه‌گه‌ری به‌شدارینه‌كردنی عێراقیی ه له‌ڕه‌وته‌كه‌دا ،ئه‌وان به‌بێ به‌شداری عێراقیی ه حكومهتی نوێی عێراق پێكدێنن.
ئهلقاعیده گورزه‌كانی خۆی له‌عێراق ده‌وه‌شێنێته‌وه
ی په‌راوێزخستنی سوننه‌كان ،ره‌نگ ه باری ئه‌منیی عێراق بشڵه‌ژێنێت بۆشایی سیاسیو هه‌وڵ
هه‌ندێك له‌ڕێبه‌رانی عه‌شایه‌ری سوننی به‌هۆی كه‌مكردنه‌وه‌ی موچه ،یان ده‌ستبه‌سه‌ركردنی هه‌ندێكیان ،پێیانوایه ،حكومهتی ئێستا به‌ڕێبه‌ری شیعه‌كان خیانه‌تی لێكردوون. كارناسانی ب��واری دژه تیرۆریزم ده‌ڵێن "ئهلقاعیده له‌عێراق خۆی رێكنه‌خستووه‌ته‌وه، یان زیندوونه‌بووه‌ته‌وه ،بهڵكو ئه‌و قه‌یران‌و بارودۆخه‌ی ئێستا بووه‌ته‌هۆی چاالكبوونه‌وه‌ی ئهلقاعیده" .رێكخراوی ئهلقاعیده له‌سااڵنی س���ه‌ره‌ت���ادا ،ه��ێ��زه‌ك��ان��ی ل �هع��ێ��راق زی��ات��ر له‌چه‌كدارانی بیانی پێكهاتبوو ،بهاڵم ئێستا هێزه‌كانی ئه‌و رێكخراوه زیاتر الوان‌و گه‌نجانی عێراقن. تووندوتیژییه بێ ب�ه‌زه‌ی�یو ته‌قینه‌وه‌و هێرشه‌كانی ئ �هم دوای��ی��ان �ه ،به‌شی ه�ه‌ره زۆری��ان له‌الیه‌ن ئه‌و گه‌نجانه‌وه ب��وون ،كه خۆیان ت�ه‌ق��ان��دۆت�هوهو پێشبینی روودان��ی ئ��هو ته‌قینه‌وانه‌شی دژوارك����ردووه‌ت����هوهو به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌شی دژاورتركردووه.
ئازاد به‌هین ته‌قینه‌وه خوێناوییه‌كانی ئ�هم دواییانه‌ی عێراق‌و ك���وژران‌و برینداربوونی ژماره‌یه‌ك له‌مه‌سیحییه‌كان له‌كڵێسه‌یه‌كی ش��اری بهغداو كۆمه‌ڵێك ته‌قینه‌وه‌ی دیكه له‌ناوچه شیعه‌نشینه‌كانی ئ��هو ش���اره ،ل��ه‌ڕۆژان��ی راب��ردوودا ،نیشانیده‌دا ،كه چاالكی گرووپه تووندڕه‌وه‌كان له‌عێراق په‌ره‌ی سه‌ندووه‌ته‌وه، هاوكات كارناسان لهو باوه‌ڕه‌دان ،كه رێكخراوی ئهلقاعیده ،هه‌لی بۆشایی سیاسیی له‌عێراقدا قۆستووه‌ته‌وه. گرووپێكی په‌یوه‌ندیدار به‌ئه‌لقاعیده، به‌رپرسیارێتی به‌بارمته‌گرتنه‌كانی له‌كڵێسه‌ی كاسۆلیكی ش��اری به‌غدای گرتۆته ئه‌ستۆ‌و هاوكات هه‌مان گرووپ زنجیره ته‌قینه‌وه‌كانی رۆژی سێ شه‌ممه‌ی هه‌فته‌ی رابردووی ناوچه شیعه‌نشینه‌كانی گرتووه‌ته ئه‌ستۆ. س��ه‌ره‌ڕای ئ �هوه ،بانگه‌شه‌ی گرووپێكی سوننی بهناوی "ویالیه‌تی ئیسالمیی عێراق"، ئامانج له‌بارمته‌گرتنه‌كان‌و هه‌ڵكوتانه‌سه‌ر كڵێسه له‌رۆژی یه‌كشه‌ممه‌دا ،مه‌سیحییه‌كان ب���ووه ،ن��هك دهوڵ����هت ،الیه‌نێكی نوێشی ب�هك�هش��وه�ه‌وای هێرشه تووندوتیژییه‌كان له‌عێراق زیادكردووه. به‌له‌به‌رچاوگرتنی توندوتیژییه‌كانی ئه‌م دواییانه ،هه‌ندێك له‌سه‌رچاوه‌كان پێیانوایه، چاالكییه‌كانی ئهلقاعیده له‌عێراق ،دووب��اره ده‌ستیان پ��ێ��ك��ردووه‌ت�هوهو ئهلقاعیده لهو واڵته‌دا ،سه‌رله‌نوێ خۆی رێكخستووه‌ته‌وه. نیشانه‌یه‌ك له‌زیندوبوونه‌وه‌ی چاالكییه‌كانی ئهلقاعیده درێ����ژه‌ی رك��اب �ه‌رێ��ت �یو ناكۆكییه‌كانی ن��ێ��وان ن���وری مالكی ،س���هرۆك وه‌زی��ران��ی ماوه‌به‌سه‌رچووی عێراق‌و ئیئتیالفی ئه‌لعێراقییه به‌ڕێبه‌ری ئه‌یاد عه‌الوی ،كه له‌الیه‌ن زۆربه‌ی سونییه‌كانه‌وه پشتیوانی لێده‌كرێت ،بووه‌ته
ئایه‌تووڵاڵ محه‌مه‌د مه‌هدی ئاسفی له21ی مارسی 1937له‌خێزانێكی ئاینیی شاری نه‌جه‌ف لهدایكبووه .باوكی ناوبراو ئایه‌تووڵاڵ شێخ عه‌لی محه‌مه‌د ئاسفی له‌زانایانی ئاینیی ناسراوی نه‌جه‌ف بووهو دایكیشی كچی ئایه‌تووڵاڵ محه‌مه‌د ته‌قی بروجه‌ردییه. ئایه‌تووڵاڵ محه‌مه‌د مه‌هدی ئاسفی ،له‌سه‌رده‌می الوێتییدا پهیوهندی به‌ناوه‌نده ئاینییه‌كانی شیعه‌وه‌ده‌كات‌و له‌الی مامۆستا شیعه ناسراوه‌كانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی عێراق‌و له‌وانه شێخ موجته‌با له‌نكه‌رانی ،شێخ سه‌درا بادكوبی ،سه‌رابی ،شێخ محه‌مه‌د ڕه‌زا موزه‌فه‌ر‌و زۆر كه‌سی دیكه تێكه‌ڵ به‌جیهانی پیاوانی ئاینیی شیعه‌ده‌بێت. هاوكات لهالیهكیترهوه ،تاكو دواپله‌كانی خوێندنی ئاكادیمی درێژه به‌خوێندن ده‌دات‌و له‌بواری زانسته ئیسالمییه‌كان له‌زانكۆی به‌غدا ماسته‌ر وه‌رده‌گرێت .له‌پله‌یه‌كی به‌رزتردا الی ئایه‌تووڵاڵ حه‌كیم ،ئایه‌تووڵاڵ خومه‌ینی ،ئه‌بولقاسمی خویی‌و شێخ مورته‌زا ئالی یاسین دوایین قۆناغه‌كانی ئاینیی ده‌بڕێت‌و سه‌ره‌ئه‌نجام به‌هۆی نووسینی كتێبی "ملكیه االرز فی الئیسالم" له‌سه‌رده‌ستی شێخ مورته‌زا ئالی یاسین به‌ده‌ره‌جه‌ی ئیجتهادده‌گات. ئایه‌تووڵاڵ محه‌مه‌د مه‌هدی ئاسفی ،یهكێك له‌پیاوه ئاینییه ناسراوه‌كانی شیعه‌ی عێراقه‌‌و مه‌رجه‌عی ئاینیی به‌شێكی زۆری شیعه‌كانی عێراق له‌نه‌جه‌ف‌و كه‌ربه‌الیه. ئه‌وه‌ش سه‌ره‌ڕای ئهوهی ،سااڵنێكی زۆره له‌ئێراندا ده‌ژی ،بهاڵم لهناو جیلی كۆنی شیعه‌ی عێراقدا زۆر خۆشه‌ویسته. محه‌مه‌د مه‌هدی ئاسفی ،یهكێك له‌دامه‌زرێنه‌رانی حزبی ده‌عوه‌ی ئیسالمییه ،بۆ ماوه‌ی سی ساڵ لهگهڵ كه‌سانێكی وه‌ك سه‌ید كازمی حائری ،مه‌هدی عه‌لی ئه‌كبه‌ری شه‌ریعه‌تی ،عه‌لی محه‌مه‌دی كورانی ،مه‌هدی خالسی‌و حه‌میدی موهاجر‌و زۆر كه‌سی دیكه‌دا ،لهئهندامانی رابه‌ری حزبی ده‌عوه‌بووه ،بهاڵم دواتر له‌كاروباری سیاسیی كشاوه‌ته‌وه‌‌و به‌وتنه‌وه‌ی وانه ئاینییه‌كانه‌وه خۆی سه‌رقاڵكردووه. ئایه‌تووڵاڵ محه‌مه‌د مه‌هدی ئاسفی ،له‌شاره‌زاترین پیاوانی ئاینیی شیعه له‌بواره‌كانی فقهو قورئانه ،كهم پیاوی ئاینیی شیعه هه‌یه ،له‌وبواره‌دا شان له‌شانی ناوبراو بدات. ناوبراو یهكێك لهو كه‌سانه‌یه ،كه بڕوای به‌دامه‌زراندنی حكومه‌تێكی ئیسالمیی هاوشێوه‌ی كۆماری ئیسالمی ئێران له‌عێراقدا هه‌یه ،باس له‌وه‌ده‌كرێت ،لهكاتی ئه‌ندامبوونی له‌سه‌ركردایه‌تیی حزبی ده‌ع��وه‌دا ،ب �ه‌رده‌وام پێداگیری لهسهر ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌كردووه .شیعه‌گه‌رایی له‌ناوچه‌كه‌‌و بوونی هاوپه‌یمانیی به‌هێز له‌نێوان شیعه‌كانی هه‌موو واڵتانی ناوچهكهو به‌تایبه‌ت له‌نێوان شیعه‌كانی عێراق‌و ئێران‌و لوبنان دروشمی هه‌میشه‌یی ئایه‌تووڵاڵ محه‌مه‌د مه‌هدی ئاسفی بووه. ئایه‌تووڵاڵ محه‌مه‌د مه‌هدی ئاسفی ،له‌بواری كۆمه‌اڵیه‌تیشدا زۆر چاالك بووهو ناوبراو دامه‌زرێنه‌ری ناوه‌ندی خێرخوازیی ئیمام باقره ،كه ئه‌و ناوه‌نده له‌ساڵه‌كانی رابردوودا ،خزمه‌تگوزاریی پێشكه‌ش به 6700خێزانی په‌نابه‌ری عێراقیو ئه‌فغانیی له‌ئێرانداكردووه ،ئه‌و خزمه‌تگوزارییانه له 33شوێنی جیاجیای نیشته‌جێبوونی په‌نابه‌ران جێبه‌جێكراون .هاوكات نزیكه‌ی 110خانووی بۆ نیشته‌جێبوونی كه‌سانی هه‌تیو‌و هه‌ژار له‌شاری قومی ئێران دروستكردووه‌‌و 220خانووشی لهناوخۆی عێراق‌و ئه‌فغانستان بۆ لێقه‌وماوان دروستكردووه. ناوبراو خاوه‌نی كۆمه‌ڵێك به‌رهه‌می نووسراوه‌‌و گرنگترینی ئه‌وانه ،كۆمه‌ڵه كتێبی "رحاب القران"ه ،كه له 12كتێبدا نووسراوه‌‌و هه‌روه‌ها چه‌ندان كتێبی لهسهر ئابووریی ئیسالمیو بانكداری نووسیوه. ئایه‌تووڵاڵ محه‌مه‌د مه‌هدی ئاسفی ،بۆ چه‌ندان ساڵه له‌شاری قومی ئێران نیشته‌جێیه‌‌و ره‌گه‌زنامه‌ی ئێرانیشی هه‌یه.
هۆی ئهوهی ،سه‌ره‌رای كه‌مبوونه‌وه‌ی هێرشه تووندوتیژیه‌كان له‌مانگه‌كانی راب���ردوودا، به‌جۆرێك بوار بۆ تووندوتیژییه‌كان سه‌رله‌نوێ خۆشببێته‌وه. هۆشیار زێباری ،وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی عێراق، رۆژی چوارشه‌ممه‌ی ڕاب���ردوو له‌مباره‌یه‌وه رایگه‌یاند ،ته‌قینه‌وه‌كانی ئ �هم دواییانه له‌ئه‌نجامی ئه‌م بۆشاییه سیاسیو یاساییه‌ی عێراقه‌وه‌یه ،وتی "پێكنه‌هێنانی دهوڵهتی ن��وێ ب��واری بۆ ت��وون��دڕه‌وان‌و تیرۆریستان ره‌خساندووه ،تاكو هێرشه‌كانیان بۆ سه‌ر خهڵكی بێ تاوان په‌ره پێبده‌ن". سه‌ركه‌وتنی ئیئتیالفی سیاسیی ئه‌لعێراقییه به‌ڕێبه‌ری ئه‌یاد ع �ه‌الوی ،كه له‌هه‌ڵبژاردنه په‌رله‌مانییه‌كه‌ی به‌هاری رابردووی عێراقدا دوو كورسی زیاتری له‌ئیئتیالفی سه‌ره‌كی شیعه‌كان
به‌ده‌ستهێنا ،جارێكیتر ئه‌م هه‌سته‌ی له‌نێوان سونییه‌كان بووژانده‌وه ،كه ئه‌وان گونجاوترین گ��رووپ��ن بۆ به‌ده‌سته‌وه‌گرتنی ده‌سه‌اڵتی سیاسی لهو واڵته‌دا ،ئه‌م حاڵه‌ته‌ش ده‌توانێ ببێته هۆی به‌هێزبوونی پشتیوانی له‌گرووپه چه‌كداره تووندڕه‌وه‌كان‌و ئهلقاعیده. ئێستا وادێ��ت��ه ب��ه‌رچ��او ،ك �ه گ��رووپ�ه چه‌كداره شیعه‌كان له‌هه‌وڵی هێزكۆكردنه‌وه‌و به‌ده‌ستهێنانی پشتیوانی به‌شێك له‌میلشیا چه‌كداره سونییه‌كانن ،كه له‌سه‌رده‌مێكدا هاوپه‌یمانیان بوون ،بهاڵم لهساڵی 2006ـه‌وه هه‌ڵوێستی خ��ۆی��ان گ��ۆڕی��وهو به‌سوپای ئه‌مریكاوه په‌یوه‌ستبوون. ئێستا ئهلقاعیده ده‌یه‌وێ به‌پاره كه‌سانی ئاسایی ئه‌و ملیشیا چه‌كدارانه ب �ه‌ره‌و الی خ��ۆی رابكێشێت ،ه��اوك��ات فه‌رمانده‌كان‌و
هێزه ئهمنییهكانی عێراق توانای پاراستنی خه‌ڵكیان نییه چ��اودێ��ران�ی ب��ارودۆخ �ی ئه‌منیی عێراق ده‌ڵێن "پاراستن‌و پارێزگاریكردنی خه‌ڵك له‌به‌رامبه‌ر ته‌قینه‌وه خۆكوژییه‌كان زۆر دژوار‌ب��ووه" .كاردانه‌وه‌ی هێزه ئهمنییهكانی عێراق به‌بارمته‌گرتنه‌كانی كڵێسه و زنجیره‌یه‌ك ته‌قینه‌وه‌ی به‌هێزی دوو رۆژی دواتر ،الوازی‌و بێ تواناییه‌كانی ئه‌و هێزانه‌ی خسته‌ڕوو. ش���اری ب �ه‌غ��دا پ��ڕه ل �هب��ازگ �هو بنكه‌ی پشكنین‌و ده‌یان ههزار پۆلیس‌و هێزی ئه‌منی به‌رده‌وام له‌ئاستی ئه‌و شاره‌دا جێگیركراون، له‌هه‌لومه‌رجێكی ئ��اواش��دا چ��وون�هن��اوه‌وه‌ی گرووپێكی گهوره له‌چه‌كداران بۆ ناو كڵێسه، ی��ان ته‌قینه‌وه‌ی ب �هرب�ڵاوو به‌هێز له‌ناوچه شیعه‌نشینه‌كان ،به‌بڕوای چ��اودێ��ران ،ئهوه ن��ی��ش��ان��ده‌دات ،ك�ه چ��هك��داران ل�هن��او هێزه
ئهمنییهكانی عێراقدا هاوكاری‌و په‌یوه‌ندییان هه‌یه. پسپۆڕانی بواری ئه‌منی پێیانوایه ،هێزه ئهمنییهكانی عێراق بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی چ �هك��داران هێزی پێویستیان ههیهو ته‌نیا كه‌موكوڕیی ئ �ه‌وان نه‌توانینی كۆكردنه‌وه‌ی زان��ی��اری��ی �ه ئه‌منییه‌كان‌و ن �هگ��ۆڕی��ن �هوهی زانیارییه‌كان‌و ناهاوئاهه‌نگییه. چ هێزێكی تر ،له‌وانه‌یه به‌رپرسی ئه‌م ته‌قینه‌وانه بێت؟ پێده‌چێت ،نوری مالكی به‌منزیكانه وه‌ك سهرۆك وه‌زیرانی دهوڵهتی نوێی عێراق دیاری بكرێت ،ئه‌م رووداوه س �ه‌ره‌ڕای هه‌ڵخڕاندنی چه‌كدارانی سه‌ر به‌ئه‌لقاعیده ،ئه‌و گرووپه به‌عسیانه‌ش ب��ۆ دژایه‌تیكردنێكی زیاتر هانده‌دات ،كه به‌هۆی ئینتیمای ئیسالمیو نزیكیان لهگهڵ كۆماری ئیسالمیی ئێراندا، بیره‌وه‌رییه‌كی خۆشیان لهگهڵ نوری مالكیدا نییه. به‌ر له‌زنجیره ته‌قینه‌وه‌كانی ئه‌م دواییانه، ماوه‌یه‌كی زۆر بوو ،ته‌قینه‌وه‌ی له‌وشێوه‌یه له‌عێراقدا ڕووی ن�ه‌ده‌دا ،ئهوهی ده‌مانبینی، زۆرتر ئه‌و تیرۆره په‌رش‌و باڵوو ناوبه‌ناوانه ب��وون ،كه به‌بۆمبڕێژكردنی ئۆتۆمبێل ،یان ته‌قه‌كردن ئه‌نجامده‌دران. كشانه‌وه‌ی سوپای ئه‌مه‌ریكا له‌عێراق، زووتر له‌واده‌ی دیاریكراودا ده‌بێت؟ س��وپ��ای ئه‌مریكا به‌فه‌رمی له‌كۆتایی مانگی ئابی ئه‌مساڵدا كۆتایی به‌لێپرسراوێتیی س��هرب��ازی��ی خ���ۆی ل �هع��ێ��راق ه��ێ��ن��او ب�هر له‌چوونه‌ده‌ره‌وه‌ی ته‌واو لهو واڵته ،كه لهساڵی داهاتوودا ده‌بێت ،ژماره‌ی هێزه‌كانی خۆی بۆ 50ههزار كهس كه‌مكرده‌وه. هه‌ندێك ل�هك��ارن��اس��ان ده‌ڵ��ێ��ن "چوونه ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا له‌عێراق زووت��ر ل�ه‌واده‌ی دیاریكراو نابێت ،چونكه ئه‌و واڵته ،هێشتا له‌بواری ئهمنییهوه سه‌قامگیرنه‌بووه".
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
14کوردستانی
i n f o @ d e s t u r. n e t
دیكتاتۆریه‌تی زۆرینه هه‌زارجار باشتره له‌دیموكراسیه‌تی تاكه سه‌رۆكێك
16
روانینێكی دووبار‌ه بۆ "رووداوه تیرۆریستییه‌كانی ئه‌م دواییه‌ی كوردستان" محه‌مه‌د عه‌لی تۆفیقی* رووداوه كوێرو تیرۆریستییه‌كانی ئه‌م دواییه‌ی كوردستانی ئێران ،ك ه دوا نموونه‌كه‌یان چه‌ند هه‌فت ه پێش ئێستا له‌مه‌یدانی ئێقباڵی شاری سن ه رووی��داو تێیدا چه‌ند كه‌سێك له‌هێزی ئاسایشی‌و چه‌ند كه‌سێكی سڤیلیش كوژران‌و بریندار ب��وون ،گرنگییه‌كی شیكاریانه‌ی تایبهت ی ههیهو شیاوی ئهوهی ه نوخبه‌‌و گرووپ ه سیاسییهكان ب��ه‌وردی لهسهری بوه‌ستن‌و لێكیبده‌نه‌وه ،چونك ه جگ ه له‌سااڵنی سه‌ره‌تای شۆڕشی گه‌النی ئێران ،ته‌نانه‌ت له‌لوتكه‌ی شه‌ڕی كوردستانیشدا ،به‌ده‌گم ه ن خهڵكی ته مه‌ده‌نی‌و هێزی وه‌ك پۆلیس كه‌وتوونه به‌ر هێرش .خاڵێكی دیك ه ك ه كۆی باسه‌ك ه ئاڵۆزتر دهكات ،ئهوهی ه له‌سااڵنی رابردوودا گوتاری زاڵی نێو نوخبه‌‌و ئۆپۆزسیۆنی كورد زیاتر له‌بۆچوونی خه‌باتی مه‌ده‌نی ()1و ئاشتیخوازان ه نزیكبووه‌ته‌وه ،به‌جۆرێك ك ه یه‌ك یان دوو گروپ نه‌بێت ،پارت ه گهورهو ن��اس��راوه‌ك��ان ب �هك��ردهوه وازی���ان له‌خه‌باتی چه‌كداران ه هێناوه‌‌و ل�هم رووداوان����هی ئه‌م دواییه‌شدا به‌ڕاگه‌یاندن یان به‌وته‌ی ره‌سمی، بێزاریی خۆیا ن دهرب��ڕی��وهو له‌بۆچوونێكی ده‌گمه‌ندا ك ه به‌رهه‌می گ��وت��اری خه‌باتی ئاشتیخوازانه‌‌و مه‌ده‌نیی ه له‌نێو كورده‌كاندا، هاوكاتی ناوهێنانی ئ �هم رووداوان���� ه وه‌ك كرده‌وه‌ی تیرۆریستی ،رایانگه‌یاندوو‌ه تیرۆریزم ناتوانێت داوا مرۆڤایه‌تی ،ئازادیخوازانه‌‌و دیموكراتییه‌كانی خهڵكی كورد به‌دیبهێنێت. له‌الیه‌كی دیكه‌شه‌و‌ه ،كۆماری ئیسالمی وه‌ك هه‌میش ه هێزی (ضد انقالب)ی به‌هۆكاری ئه‌م رووداوان ه زانی ( ،)2ئه‌م ه له‌كاتێكدای ه تائێستا هیچ گروپ‌و الیه‌نێك به‌ڕه‌سمی به‌رپرسیارێتی ئه‌م په‌المارانه‌ی له‌ئه‌ستۆ نه‌گرتووه .به‌م پێیه‌ش ،به‌سه‌یركردنی پێشینه‌ی باسه‌كه‌‌و ه�هڵ��س��وك�ه‌وت��ی ف��ری��وده‌ران��هی حاكمانی سه‌ركوتكاری ئ��ێ��ران ،پێناچێت بانگه‌ش ه گشتی‌و بێ به‌ڵگه‌كانی بهرپرسانی كۆماری ئیسالمی بره‌وێكی زۆریان هه‌بێت. خولی نوێی توندوتیژی له‌كوردستان ،كه به‌ته‌قینه‌و‌ه لهكاتی مارشی هێزه چه‌كداره‌كانی كۆماری ئیسالمی له‌مه‌هاباد ده‌ستیپێكرد‌و دواتر به‌شه‌ڕی چه‌كداران ه له‌نێوان كه‌سانی نه‌ناسراو‌و هێزی ئاسایشیدا له‌سه‌قز‌و پاشان هێرشی كه‌سانی چه‌كداری نه‌ناسراو بۆ سه‌ر كۆشكی پۆلیسی هاتوچۆ به‌بانگی "الل ه اكبر"هوه به‌ڕۆژی رووناك‌و گهورهو قه‌ره‌باڵغترین گۆڕه‌پانی ش��اری سنه‌دا رووی���دا ،چووه‌ت ه قۆناغێكی نوێوه .كۆی ئه‌م رووداوان ه لهكاتێكدا روویداوه ،ك ه بهڵگهو مه‌زه‌ننه‌كان نیشانده‌ده‌ن ئێستا هه‌ندێك به‌شی "ده‌سه‌اڵتی فه‌قیهه‌كان" له‌ئێران‌و نمونه‌یان سوپای پ��اس��داران ،ك ه هه‌موو باڵه‌كانی سیستمی خستووه‌ت ه ژێر دهس �ه‌اڵت��ی خ��ۆی �هوه ،زیاترین س��وود لهم رووداوان ه ده‌بینن ،چونك ه سوپای پاسداران ده‌توانێت به‌بیانووی نائارامی‌و توندوتیژی له‌كوردستان ،هاوكاتی تۆخكردنه‌وه‌ی روانگه‌ی ئاسایشی بۆ كوردستان ،ك ه قازانجێكی زۆری بۆ ئه‌م هێزان ه هه‌ی ه ( ،)3رێگه‌چاره‌یه‌كیش بۆ زاڵبوون یان راكردن لهو كێش ه تۆقێنه‌ر‌ه ئ��اب��ووری ،سیاسیو كۆمه‌اڵیه‌تیانه‌ی ك ه به‌هۆی بێتوانای ی له‌به‌ڕێوه‌بردند‌ا كۆی واڵتی گرتووهتهوه ،بدۆزرێته‌وه. ئێستا ئاشكرای ه بێتوانای ی سیستم له‌به‌ڕێوه‌بردنی كۆمه‌ڵگه‌ی ئێراندا ،ته‌نیا بۆ ئاستی سیاسیو سه‌ركوتكردن كورت نابێته‌وه‌‌و ئاستی به‌رباڵوتری كۆمه‌اڵیه‌تی ،ئابووریو كولتووریشی گرتووهتهوه .ده‌سه‌اڵتپه‌رستانی خ��ۆج��ێ��ی ئ��ێ��ران ،ك � ه ب���ه‌داخ���هوه بانگی به‌ڕێوه‌بردنی جیهانیش دهدهن ،له‌ده‌ره‌وه‌ی سنوره‌كانی ئێرانیش ،حاڵیان زۆر له‌ناوخۆ باشتر نییهو جگ ه له‌قه‌یرانی شه‌رعیه‌ت، كێشهیهكی گه‌وره‌ی وه‌ك كێشه‌ی ئه‌تۆمی‌و په‌راوێزخرانی نێوده‌وڵه‌تیشیان هه‌یه. له‌گێژه‌نی كێشه‌ی بونیادی له‌ناوخۆ‌و ده‌ره‌وه‌‌و به‌رده‌وامی‌و په‌ره‌سه‌ندنی بزووتنه‌وه‌ی س���ه‌وز‌و پ��ێ��داگ��ری��ی خ �هڵ��ك ل���هس���ه‌رداوای ئازادیخوازانه‌‌و دیموكراتیی خۆیان ،توانای حاكمانی بۆ چ��اره‌س �هری كێش ه سیاسی، كۆمه‌اڵیه‌تی ،كولتووری‌و ئابوورییه‌كان تا دوایی كه‌مكردووه‌ته‌وه‌‌و توانای كۆنتڕۆڵی باوی قه‌یرانه‌كانی بۆ "كه‌مینه‌ی ده‌سه‌اڵتدار" ئێران ئێجگار زه‌حمه‌تكردووه .ههر بهپێی ئه‌مانه‌ش، هیچ دوور نیی ه سیناریۆنووسانی به‌شه ئاسایشی‌و سه‌ربازییه‌كان بۆ ده‌رچ��وون لهو له‌مپه‌ڕانه‌ی هه‌ن ،نانه‌وه‌ی قه‌یرانی ده‌ستكرد‌و شانۆیی (هه‌ڵبه‌ت به‌شێوه‌ی چاودێریكراو، ب�ه‌ڕێ��وه‌ب��راو‌و قابیلی كۆنتڕۆل ك ه هاوكات ده‌نگدانه‌وه‌ی میدیای فراوانیشی له‌ده‌ره‌وه‌‌و ن���اوهوه هه‌بێت )4بخه‌ن ه نێو به‌رنامه‌ی خۆیانه‌وه‌‌و به‌گه‌وره‌كردنه‌وه‌یان ،كێش ه قووڵ‌و بونیادییه‌كان ،النیكهم بۆ ماوه‌یه‌كی كاتی ،الی بیروڕای گشی په‌رده‌پۆش بكهن .به‌وته‌یه‌كی ت��ر ،ده‌ت��وان��ی��ن بڵێین ده‌سه‌اڵتپه‌رستانی ئ��ێ��ران به‌نیازن به‌دروستكردنی قه‌یرانی
ساخت ه له‌كوردستان ،رێگ ه بۆ درێژه‌دانی سه‌ركوتكردن ی ئایینی خۆشبكه‌ن. ب���هاڵم وه‌اڵم����دان����هوهی ئ����هوهی چۆن ه كوردستان‌بۆ ئه‌م نه‌خش ه شووم‌و باج ه قورس ه هه‌ڵده‌بژێرێت ،زۆر قورس نییهو بۆ وه‌اڵمه‌كه‌ی ده‌توانین بۆ پێشینه‌‌و رووداوه‌ك��ان��ی ساڵی 57له‌كوردستاندا بگه‌ڕێینه‌وه .لهسهرهتای دهس �ه‌اڵت��ی نوێشدا حكومهت به‌بیانووی جوداخوازیی‌و سه‌ركوتكردن ی ئۆپۆزسیۆن، به‌داسه‌پاندنی شه‌ڕ بهسهر ئه‌م ناوچه‌یه‌دا، هاوكاتی چه‌واشه‌كردنی ب��ی��روڕای گشتی له‌ناوه‌رۆكی فاشیستی‌و نادیموكراتی خۆی، توانی به‌جۆشدانی خهڵكی به‌شه‌كانی دیكه‌ی ئێران ،هاندانی هه‌ستی ئاینیو راگهیاندنی بارودۆخی نائاسایی‌و فووكردن به‌گوتاری ئاسایشی نه‌ته‌وه‌ییدا ،رێگ ه بۆ سه‌ركوتكردن‌و داخستنی كۆی الیه‌ن ه سیاسییهكان له‌كۆی ئێراندا بكاته‌وه ،داخرانێكی رهشو قورس ،ك ه به‌ده‌ستپێكردنی شه‌ڕی ئێران‌و عێراق ،زیاتری خایاند‌و پتر په‌ره‌ی سه‌ند. بهاڵم دیاره ئه‌و ئه‌زموون ه به‌نرخه‌ی خهڵكی ئێران له‌ڕووداو‌ه تاڵه‌كان‌و ساخته‌كارییه‌كانی دهس�ه‌اڵت��داران��ی ئێران له‌سااڵنی راب���ردوودا ده‌ستیانكه‌وتووه ،هاوكات روانگه‌ی مه‌ده‌نی‌و ئاشتیخوازانه‌ی "بزووتنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی كورد"، به‌ر به‌سه‌ركه‌وتنی سیناریۆی دووپاته‌كی‌و س���واوی "م��ان �هوه به‌خوڵقاندنی قه‌یرانی نه‌ته‌وه‌یی‌و ناوچه‌یی" ده‌گرێت ،ئه‌و قه‌یرانانه‌ی ده‌سه‌اڵتی ئێران بۆ مانهوه په‌نایان بۆ ده‌بات. په‌راوێزه‌كان: سهبارهت به‌زاڵبوونی شێوازی . 1 خه‌باتی مه‌ده‌نی له‌كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستان، جگ ه ل�ه‌وازه��ێ��ن��ان ل�هش��ێ��وازی توندوتیژ‌و دامه‌زراندنی ده‌یان كه‌ناڵی سه‌ته‌الیت‌و سه‌دان سایتی ئینته‌رنێتی‌و باسی رووناكبیری ،گه‌لێك به‌ڵگه‌ی دی��ك�هش ه �هن ك� ه وه‌ك نمونه‌ی روونیان ده‌توانین ئاماژه به‌مانگرتنی گشتی خهڵكی شاره‌كانی كوردستان لهسهر داوای الیه‌ن‌‌و كه‌سایه‌تیی ه رووناكبیری‌و سیاسییهكان بده‌ین ،ك ه تێیدا به‌شێكی گه‌وره‌ی كوردستانی ئێران حاڵه‌تی نیوه‌داخراوی وه‌رگرت. وه‌زی��ری ئیتالعات له‌په‌راوێزی . 2 سه‌فه‌ره‌كه‌ی ئه‌حمه‌دی ن�ه‌ژاد بۆ لوبناندا، رووداوه‌كه‌ی سنه‌ی دای ه پاڵ "گروپ ه سه‌له‌فیی ه كورده‌كان" .ئه‌م ه له‌كاتێكدای ه ك ه گروپی وه‌ها له‌بنه‌ڕه‌تدا له‌كوردستانی ئێران بوونی نییه، وات ه رێكخراوی ئاینی یان پارتیزانی ك ه بنه‌ڕه‌تی چاالكیی خۆیان لهسهر بیروڕاكانی ئیبن ته‌میم ه یان ئهلقاعیده دانابێت ،له‌جوگرافیای سیاسیی كوردستانی ئێراندا ئاماده‌یی‌و بوونیان نییه .هه‌ڵبه‌ت دیاره ره‌وتی سه‌له‌فی، ك ه ره‌وتێكی پاشكه‌وتنخوازی ئاینیی ه ،وه‌ك ههر ره‌وتێكی دیك ه ده‌كرێت له‌كوردستانی ئێران هه‌ندێك الیه‌نگری هه‌بێت .به‌تایبه‌ت كاتێك ئه‌م سااڵنه‌ی دوایی سیاسه‌تی كۆماری ئیسالمی به‌رانبه‌ر ئه‌م گروپان ه ئاسانكاری ب��ووه بۆ بانگه‌شه‌ی ئاینی بۆیان ،چونك ه ئه‌و بانگه‌شان ه به‌له‌مپه‌ڕێكی كارام ه به‌رانبه‌ر هه‌ندێك ره‌وتی ئیسالمی–سوننی‌و مۆدێرنی وه‌ك مه‌كته‌بی قورئان (الیه‌نگرانی موفتی زاد‌ه)و جه‌ماعه‌تی ده‌ع��و‌هت‌و ئیسالح (لقی ئێرانی ئیخوان موسلمین) ده‌زانێت ،بهاڵم سه‌ره‌ڕای ئه‌و بڕه ئازادییه‌ی به‌م بانگه‌شان ه دراوه ،ئه‌م ره‌وت ه توندوتیژ‌ه هیچكات له‌نێو
خهڵكی كوردستاندا قورسایی وه‌رنه‌گرتووه، ك ه ره‌نگ ه یهكێك له‌هۆیه‌كانی كولتووری نه‌رم‌و هه‌ڵكه‌ری كورده‌كان‌و هه‌روه‌ها شافیعی بوونی سوننیه‌كانی كوردستانه .هاوكات پشتگیریی سوپای پاسداران له‌گروپی ئه‌نسارولئیسالم، ك ه سه‌رچاوه‌ی سه‌ره‌كیی ئیلهام‌و پشتگیرین له‌بانگده‌رانی سه‌له‌فیگه‌ری له‌كوردستانی ئێران ،ش��اراوه‌ی� ی زیاتر ك���ردووهو گومانی ده‌ستی كۆماری ئیسالمی له‌توندوتیژیه‌كانی ك��وردس��ت��ان��دا به‌هێزتر ده‌ك���ات .ه�هروهه��ا ئه‌نسارولئیسالم مێژووییه‌كی كۆنی هاوكاریی لهگهڵ سوپای پ��اس��داران دژ ی كۆمه‌ڵه‌‌و دیموكرات هه‌یه. له‌بنه‌ڕه‌تدا ده‌توانین هۆیه‌كی . 3 بوونی سوپای پاسدارانی ئینقالبی ئیسالمی ئێران به‌به‌ره‌نگاری لهگهڵ گروپ ه سیاسیی ه كوردییه‌كان بزانین ،ك ه سااڵنی سه‌ره‌تای شۆڕشی ئیسالمی به‌ناچاری‌و بۆ به‌رگری له‌خه‌ڵكی كوردستان‌و ماف ه ره‌واكانی خهڵكی
كورد ،په‌نایان برد‌ه به‌ر شه‌ڕی چه‌كداری. سوپای پاسداران به‌رانبه‌ر كێشه‌ی كورد، ه��هر ل �هس �ه‌ره‌ت��اوه تائێستا زی��ات��ر رووی له‌هه‌ڵسوكه‌وتی ئاسایشی‌و چ��اره‌س �هری سه‌ربازی ك��ردووه .به‌م پێیه‌ش ،نه‌بوونی ئاسایش‌و توندوتیژی له‌كوردستان هه‌میش ه بیانووی گ���ه‌وره‌ی ب��ۆ س��وپ��ای پ��اس��داران دروس���ت���ك���ردووه ،ل �ه‌الی �هك��ی دی��ك �هش �هوه، هه‌رچه‌شن ه چاره‌سه‌رێكی دیموكراتیی كێشه‌ی ك��ورد ،ده‌توانێت ببێت ه ه��ۆی الوازك��ردن��ی هێزی سوپا ل�هك��ۆی هاوكێشه‌كانی هێز له‌ئێراندا‌و هاوكات هه‌ڕه‌شه‌ی جدی له‌بنه‌ڕه‌تی به‌رژه‌وه‌ندیی ه گهوره ئابووریو سه‌ربازییه‌كانی ئه‌م هێزه دهكات. .4ته‌قینه‌وه‌كه‌ی مه‌هاباد هاوكات بوو لهگهڵ سه‌فه‌ری سااڵنه‌ی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد بۆ ئه‌مه‌ریكا .گه‌لێك واڵتی خۆرئاوایی ،رێكخراوه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان‌و دهوڵ��هت��ی ئه‌مه‌ریكا به‌ڕه‌سمی ئه‌م ته‌قینه‌وه‌یان شه‌رمه‌زاركرد‌و
كه‌شێكی میدیایی له‌بار بۆ دووپاتكردنه‌وه‌ی ئه‌م بانگ ه ره‌خسا ،ك ه ئێران خۆی قوربانیی تیرۆریزمه‌‌و ئه‌حمه‌دی نه‌ژادیش ههر ئه‌م بانگه‌ی له‌چاوپێكه‌وتن لهگهڵ میدیا جیهانیی ه گ��ه‌وره‌ك��ان��دا وه‌ك به‌ڵگ ه ب���ه‌رزك���ردهوه. رووداوه‌كه‌ی سن ه هاوكات بوو لهگهڵ سه‌فه‌ری ئه‌حمه‌دی نه‌ژاددا بۆ لوبنان‌و په‌نج ه كێشان بۆ ده‌ستی سه‌له‌فییه‌كان (ك � ه دیارترین تایبه‌تمه‌ندییان دژایه‌تیی ه لهگهڵ شیعه) له‌لوبنان دیسان خۆی جێگه‌ی پرسیاره. دوا خاڵی جێگه‌ی سه‌رنجیش ئه‌مه‌ی ه به‌م دوایی ه وته‌بێژێكی كۆمه‌ڵ ه باسی ده‌ستی تۆڕێكی هه‌واڵگیر ی كردووه ،ك ه سێ چاالكیی سه‌ره‌ڕۆیانه‌ی له‌نێو هێزه‌كانی ئه‌م الیه‌نه‌دا دروستكردووه ،وه‌ك ئه‌و گروپه‌ی ك ه له‌سه‌قز ته‌قه‌یكردووه ،بێئه‌وه‌ی ئاماژه بۆ ناوێكی تایبهت بكات. * رۆژن��ام �هن��ووس‌و ئه‌ندامی پێشووی رێكخراوی موجاهدینی ئینقالبی ئیسالمی.
دوای ده‌ستبه‌سه‌ركردنی چه‌ند كوردێكی رۆژهه‌اڵت ئێران به‌ریتانیا به‌كاری تیرۆریستی تۆمه‌تبار دهكات
له رۆژانی رابردوودا ،وه‌زاره‌تی ئیتاڵعاتی ئێران ،واڵتی به‌ریتانیای بهوه تۆمه‌تبار كرد ،لهڕێگهی چه‌ند كوردێكی خۆرهه‌اڵته‌وه ویستوویه‌تی له‌ئێراندا كاری "تیرۆریست"ی ئه‌نجامبدات. ئه‌و وه‌زاره‌ته له‌ڕاگه‌یه‌نراوێكدا رایگهیاندووه كه چوار كه‌سیان به‌ناوه‌كانی مه‌جید به‌ختیاری ،هه‌ژیر ئیبراهیمی ،لوقمان مورادی و زانیار مورادیان له‌مه‌ریوان ده‌ستگیركردووه ،كه به‌پشتیوانی به‌ریتانیا له‌هه‌وڵی كاری "تیرۆریست"یدا بوون. بهپێی راگه‌یاندنه‌كه‌ی وه‌زاره‌تی ئیتاڵعاتی ئێران ،ئه‌و چوار كه‌سه په‌یوه‌ندییان به‌كوردێكی دیكه‌وه ههبووه بهناوی جه‌لیل فه‌تاحی له‌له‌ند‌هن‌و ئه‌و رێبه‌ریان ب��ووهو هانیداون بۆ كاری "تیرۆریست"ی. له‌دوای ئهوه ده‌ستبه‌جێ واڵتی به‌ریتانیا ئه‌و تۆمه‌تانه‌ی ئێرانی رهتكردهوه. بری مارستۆن وته‌بێژی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی به‌ریتانیا به‌ڕادیۆ ف�ه‌ردای راگه‌یاند "به‌ریتانیا هیچ كات پشتیوانی له‌تیرۆریزم نهكردووهو ئێران ب �ه‌رده‌وام ههر رووداوێ��ك له‌ئێران رووب��دات، ده‌یخاته ئه‌ستۆی به‌ریتانیا". مارستۆن ئه‌وه‌شی وت��ووه ئێران له‌بری ئه‌م تۆمه‌تانه، باشتره به‌شوێن كێشه‌كانی خۆیه‌وه بێت‌و چاره‌سه‌ری جدییان بۆ بدۆزێته‌وه. میدیاكانی ئێران سهبارهت بهو چوار كورده ده‌ستبه‌سه‌ر كراوه ،ئه‌وه‌یان باڵوكردبووه‌وه ،كه ئه‌و كه‌سانه له‌دوو ساڵی رابردوو پێنج كرده‌وه‌ی "تیرۆریست"یان ئه‌نجامداوه. له‌هه‌مانكاتدا ب�هوهش تۆمه‌تباریان كردبوون كه كۆمه‌ڵه پشتیوانی لێكردوون‌و بۆ كوشتنی ههر كه‌سێك ،بڕی بیست ههزار دۆالریان وه‌رگرتووه. له‌كاردانه‌وه به‌م راگه‌یاندنه ،الیه‌نه‌كانی كۆمه‌ڵه تۆمه‌ته‌كانی وه‌زاره‌ت���ی ئیتاڵعاتیان ره‌ت��ك��رده‌وه‌و ده‌ستبه‌جێ سهبارهت به‌مه‌سه‌له‌كه راگه‌یاندنیان دا. له‌به‌شێك له‌ڕاگه‌یه‌نراوه‌كه‌ی كۆمه‌ڵه‌ی شۆڕشگێڕدا هاتووه، كه ئه‌و چوار كه‌سه هیچ په‌یوه‌ندییه‌كیان به‌كۆمه‌ڵه‌وه نییهو ئه‌و حیزبه چه‌ندان ساڵه چاالكیی چه‌كدارانه‌ی وه‌الن��اوه ،خه‌باتی سیاسی به‌قازانجی بزووتنه‌وه‌ی كوردستان ده‌زانێت.
بنه‌ماڵه‌ی چ��وار كه‌سه‌كه‌ش له‌وتوێژ لهگهڵ ده‌زگاكانی راگه‌یاندندا باسی ئه‌وه‌یان كردووه كوڕه‌كانیان هیچ په‌یوه‌ندییه‌كیان به‌كۆمه‌ڵه‌وه نه‌بووه ،ته‌نیا سه‌رقاڵی ژیانی رۆژانه‌یان بوون. ئیقبال م��ورادی باوكی یهكێك له‌تۆمه‌تباره‌كان وتوویه‌تی كوڕه‌كه‌م هیچ په‌یوه‌ندییه‌كی بۆ كۆمه‌ڵه‌وه نهبووهو كاتێكیش ده‌ستگیركراوه ،ته‌نیا شازده ساڵی بووه. باوكی ئه‌و تۆمه‌تباره كه به‌هۆی كێشه‌ی ئه‌منی له‌هه‌رێمی كوردستان ده‌ژی ،ده‌ڵێت له‌خاكی ههرێمی كوردستانیش كه‌وتوومه به‌ر هێرشی هێزه‌كانی كۆماری ئیسالمی و دوو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر به‌توندی برینداربووم. ه �هروهه��ا وت��ووی�هت��ی "زان��ی��اری ك���وڕم ،له‌بیست مانگ له‌مه‌وبه‌ره‌وه له‌زینداندایه‌و لهو كاته‌وه هیچ هه‌واڵێكم له‌باره‌ی چاره‌نووسییه‌وه نییهو لهو ماوه‌یه‌دا ته‌نیا یه‌ك جار دایه‌گه‌وره‌ی توانیویه‌تی له‌زینداندا چاوی پێبكه‌وێت". ئیقبال مورادی ئه‌وه‌شی خستووه‌ته‌ڕوو كه ئه‌و "تیرۆرانه"ی كه له‌سااڵنی راب��ردوودا ئه‌نجامدراون ،به‌فه‌رمانده‌یی كه‌سێك بهناوی هیوا تاب ئه‌نجامدراوه ،كه ئێستا له‌الیه‌ن كۆماری ئیسالمییه‌وه زیندانیكراوه. هیوا ت��اب كه به "گ���هوره جاشی" م �هری��وان ن��اس��راوه‌و كاتی خۆی رۆژنامه‌ی دهستوور راپۆرتێكی تایبهتی له سه‌ر باڵوكرده‌وه ،ههر ئه‌و كه‌سه‌یه ،كه گۆڤاری نه‌یشنی ئه‌مه‌ریكی وه‌ك "عه‌قیدی سوپا" ن��اوی لێبردبوو و نووسیبووی سێ گه‌شتیاره ئه‌مه‌ریكاییه‌كه له‌ناوچه‌ی هه‌ورامان له‌الیه‌ن هیوای تابه‌وه ده‌ستگیركراون. بهپێی گۆڤاری نه‌یشن ،تاب ئێستا به‌هۆی رفاندنی خهڵكی مه‌ده‌نی‌و كوشتنی برازای مسته‌فا شێرزادی ئیمام جومعه‌ی مه‌ریوان زیندانیكراوه. ش��اره‌زای��ان‌و پسپۆڕانی بواره‌كه وێ��ڕای ئ �هوهی كه ئه‌م رووداوانه له‌كوردستان به‌گوماناوی ده‌زانن ،پێیانوایه له‌ماوه‌ی دوو ساڵی رابردوودا ،چه‌ندان كاری تیرۆریستی له‌كوردستانی خۆرهه‌اڵت ئه‌نجامدراوه ،كه ده‌ستی كۆماری ئیسالمی له‌پشت بووه بۆ زیاتر سه‌پاندنی كه‌شی ئه‌منیه‌تی‌و دواجاریش بۆ فشار خستنه سه‌ر چاالكانی مه‌ده‌نی‌و مافی مرۆڤ.
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
کۆمێنت 17
دهس����ت����پ����ێ����ش����خ����هر ی ی�������ان خ�����ۆن�����وان�����دن؟ ی بارزانی" سهبارهت "به‌ده‌‌ستپێشخه‌‌رییه‌كه
زمناكۆ عه‌زیز دووشه‌ممه‌ی رابوردوو لهههولێر ،سه‌‌رانی كوتله براوه‌كانی ناو پهرلهمانی عێراق، ل�هس�هر بانگهێشتی مهسعود ب��ارزان�ی ك��ۆب��وون��هوه ،ب��ۆ ق��س �ه‌‌وب��اس‌و دان��ان�ی میكانیزمه‌‌كانی پێكهێنانی حكومهتی عێراق ،بهاڵم ئهوهی كه‌‌بیستراو به‌دیكرا، ئ��هوه ب��وو ك�ه ب��ارزان �ی ن �هك ه �هر هیچ ڕێ��گ�ه‌چ��اره‌و پێشنیازێكی نه‌‌خسته‌ڕوو یان دروستتر پێی نهبوو ،بهڵكو هه‌مان ق�ه‌وان�ی س��واوی ت �ه‌واف��وق‌و ئاشته‌وایی نیشتمانی‌‌و مه‌‌بده‌‌ئی شهراكهتو زۆرێكی
تر لهم ده‌‌سته‌واژه وه‌ڕسكه‌‌رانه لێدرایه‌‌وه، خ��ۆئ �هگ �هر ل�هب��اس�هك��ان�ی دهس��ت��وور ی كۆبوونه‌‌وه‌كه‌‌ش بڕوانین ،كه نوێنه‌‌ره‌كه‌ی بارزانی له‌‌كۆبوونه‌‌وه‌كه‌‌دا خوێندییه‌‌وه‌و ئه‌وانیتر ده‌‌نگیشیان بۆدا ،ئه‌وا ناتوانێ چ �هن��د ملیمه‌‌ترێكیش ق �هی��ران �ه چه‌ق به‌ستووه‌كه بباته پێشهوه ،چونكه هه‌مان ئه‌و خااڵنه‌‌ن كه هه‌شت مانگی ڕه‌به‌قه الیهنهكان لهسهری ڕێكناكه‌‌ون‌و هێز نییه بتوانێ لهسهر ئه‌و خااڵنه بیاخاته حاڵه‌تی ڕێككه‌‌وتنه‌‌وه. كاتێك ده‌وت��رێ��ت ده‌‌ستپێشخه‌‌ری ب��ۆ كێشهیهكی وه‌ك ئێستای عێراق، ئیتر وش �هك �ه م��ان��ا س��اده‌ك��هی خۆی ل���هدهس���ت���ده‌دات‌و ب���ۆ ه�ه‌رك�هس��ێ��ك�ی چ��اودێ��ر به‌ناونیشانی پ��رۆژه‌ی��هك یان نه‌‌خشه‌‌ڕێگه‌یه‌‌ك ته‌ماشاده‌كرێت‌و النیكهم ده‌بێت بتوانێت 50%له‌‌هه‌لومه‌‌رجی پێش كۆبوونهوهكان ئاڵوگۆڕ پێبكات ،بهاڵم ئایا ئه‌مه‌ی كه لهههولێر بینرا به‌م شێوه‌یه بوو؟ ئایا نووسراوێكی جدی هه‌بوو كه شایهنی ئهوه بێت ناوی لێبنرێت ده‌‌ستپێشخه‌‌ری؟ ئایا زۆرێك له‌‌وانه‌ی كه قسه‌‌یانكرد ،هیچ ئاڵوگۆڕو نه‌‌رمییه‌‌كیان نیشاندا به‌قازانجی دهرب��ازب��وون لهم دۆخ �ه چه‌قبه‌ستووه؟ بێگومان نهخێر ،چونكه ده‌‌ستپێشخه‌‌رییه‌كه به‌ته‌نیاو ته‌نیا ب��ان��گ�ه‌‌وازێ��ك ب��وو بۆ كۆبوونهوهو هیچی تر ،خ��ودی بارزانی لهكۆنگره رۆژنامه‌‌نووسییه‌كه‌‌دا جه‌ختی لهمه كرده‌‌وه‌و به‌ڕوونی وتی " ئهوه گرنگه كه سه‌‌رانی كوتله‌‌كان بێن‌و لێره لهبهرانبهر
یه‌‌كتریدا قسه‌‌كانی خۆیان بكهن" ،وه‌ك ئهوهی كه ئه‌مانه هه‌رگیز كۆبوونه‌‌وه‌یان نهكردووهو رووبه‌یه‌‌كتر قسهیان نهكردووه؟ هه‌ربۆیه ئه‌مه نهك ههر پرۆژهیهك نهبوو بۆ چ��اره‌س�هری گرفتێك ،بهڵكو گرفته‌كه‌ی زیاتر كرد ،كاتێك له‌‌جیاتی قسهكردن لهسهر گرفته سهرهكییهكانی بهردهم پێكهێنانی حكومهت ،فرسه‌‌تدرا به‌نزیكه‌ی 12كهس كه خوتبه بده‌ن‌و درێ��ژدادڕی بكهن له‌‌قسه‌‌كانیان‌و ته‌واوی قسه‌‌كانیشیان به‌وانه‌ی بارزانی خۆشیهوه هه‌رهه‌موو دووباره‌بوونه‌‌وه‌و وتنهوهی ئه‌و قسانه‌‌بوون كه به‌درێژایی حه‌وت ساڵی رابردوو لهم سهرۆك حزب‌و مه‌‌الو ئایه‌‌تواڵو كۆنه‌‌به‌عسیانه ده‌بیسترێت‌و هیچیشی لێ به‌رهه‌م نههاتووه. بارزانی‌‌و ئه‌و ستافه‌ی كه به‌رنامه‌ی ئ �هو كۆبوونه‌‌وه‌یه‌‌یان دان��اب��وو ،پێشتر زانیویانه‌‌و دڵنیابوون كه كاره‌كه‌‌یان ئه‌نجامگیری لێناكرێت‌و هیچی لێ سه‌‌وز نابێت ،چونكه پرۆژهیهكی جدییان پێ نهبوو تا ئه‌و چاوه‌ڕوانییه‌ی لێبكرێت، بهاڵم باش ده‌‌یانزانی كه ئه‌مه فرسهتێكی باشه بۆ خۆنواندن‌و كردنهوهی فرسه‌‌ت بۆ پیاهه‌ڵدانی ریاكارانه‌‌و ناڕاست ،پاره‌و خه‌‌رجییه‌‌كانی ئه‌و ته‌شریفاته‌ش كه‌‌وته سه‌‌رشانی ره‌‌ش���وڕووت‌و به‌شمه‌‌ینه‌‌تانی ك��وردس��ت��ان‌و له‌‌داهاتی دزراوی ئ �ه‌وان ده‌‌رهات. كێشه‌ی دهوڵ���هت ل �هع��ێ��راق ،پێی ناوه‌ته قۆناغێكه‌‌وه كه ئهگهر پێكهێنانی
برایانی پۆلیس ،با"شه‌ق وه‌شاندن" نه‌بێت ه دیاری ی ده‌ستتان هه‌ڵشۆ عه‌بدولفه‌تاح كاتێك باسی پۆلیس ده‌كه‌ین ،بێ سێ‌‌و دوو بیرمان بۆ ئهوه ده‌چێت كه پۆلیس لهههموو دنیادا ئه‌ركی پارێزگاریكردنه له‌سه‌رو ماڵی هاوواڵتیان‌و به‌هانه‌وه چوونیان‌و پاراستنیان له‌ڕوودانی كارێك كه بهپێچهوانهی یاساوه بێت ،له‌سه‌روو هه‌موو ئه‌مانه‌وه‌شه‌وه كاركردن له‌پێناو سه‌روه‌ریی یاساو جێبه‌جێكردنی یاسا بۆ هه‌مووان به‌بێ هیچ جیاوازییه‌ك. ب��ێ��گ��وم��ان ل���هس���ه‌رج���هم ئ��هو واڵت��ان�ه‌دا كه بانگه‌شه بۆ پرۆسه‌ی په‌یڕه‌وی دیموكراسیو پره‌نسیپه‌كانی م��اف �ی م���رۆڤ ده‌ك�����هنو هه‌ڵگری په‌یامی مرۆڤایه‌تین‌و له‌به‌ڕێوه‌بردنی كاره‌كانشیاندا ره‌چاوی به‌نده‌كانی مافی مرۆڤ ده‌كه‌ن ،واته لهكاتی روودانی ههر كارێكیشدا ،كه لهگهڵ یاسادا نه‌گونجێت‌و پێچه‌وانه‌ی یاسا بێت ،ئه‌وا ئه‌و كات برایانی پۆلیس ده‌ستبه‌جێ ئه‌ركی سه‌رشانیان جێبه‌جێده‌كه‌ن، جا كه‌سی تاوانبار هه‌رجۆره تاوانێكی ئه‌نجامدابێت ،ته‌نانه‌ت تاوانه‌كه له‌هه‌ر ئاست‌و شێوازێكدا بێت ،واتا گهوره بێت یاخود بچوك ،وات��ا ههرچهنده تاوانی كه‌سی تاوانبار قه‌به بێت، كه‌لێره‌شدا بۆ هیچ كه‌سێك نییه بهو كاره بڵێت تاوان ،تا له‌دادگادا له‌الیه‌ن دادوه‌ری تایبه‌تمه‌نده‌وه ب��ڕی��اری لێده‌درێت ،كه ئه‌و كاره‌ی ئه‌و كه‌سه ئه‌نجامیداوه بهپێی یاسای دیاریكراو تاوانه‌‌و پێویسته كه‌سی تاوانبار بهپێی یاسا سزا بدرێت. لێره‌وه بۆمان رووندهبێتهوه هیچ كه‌سێك تاوانبار نییه ،تا له‌الیه‌ن دادگ��اوه به‌تاوانبار رانه‌گه‌یه‌نرێت، كه‌واته بهپێی یاساش كاری برایانی پۆلیس له‌به‌ڕێكردنی كاری رۆژانه‌یاندا خستنه به‌رده‌می ئه‌و كه‌سانه‌یه كه تاوانباركراون به‌ئه‌نجامدانی تاوانێك بۆ بهردهم دادگاو دادوه‌ران تا بڕیار لهسهر تاوانباری‌‌و بێتاوانی كه‌سه‌كان بده‌ن ،لهههموو حاڵه‌ته‌كاندا بۆ برایانی پۆلیس نییه لهكاتی ده‌ستگیركردنی كه‌سه‌كاندا بۆ خۆیان ببنه دادوه‌ر‌و ب��ڕی��اری��ش ل���هوه ب���ده‌ن ئ��هو كه‌سه
ت��اوان��ب��اره ،پاشان ب�هش�ه‌ق‌و زلله‌‌و كاره‌با لێدان بیبه‌نه ئ�هو شوێنه‌ی كه خۆیان مه‌به‌ستیانه‌‌و ده‌یانه‌وێت، ئهگهر له‌حاڵه‌تێكدا كه‌سی تاوانباركراو گوێڕایه‌ڵی برایانی پۆلیس نهبوو ی��ان ئ��ام��اده‌ن �هب��وو بچێته ب���ه‌رده‌م یاسا ،ئ �ه‌وا هۆكاری زۆر گونجاوتر شیاوتر‌و سه‌رده‌میانه‌تر هه‌یه له‌دژیان به‌كاربهێنرێت تا كه‌سی تاوانباركراوی پێ ببه‌نه به‌ده‌می دادگا ،ئه‌ویش بهپێی پره‌نسیپه‌كان‌و بنه‌ما یاساییه‌كان، هاوكات لهگهڵ ره‌چاوكردنی مافه‌كانی م��رۆڤ ،وات�ه لهههموو حاڵه‌ته‌كاندا ب��ۆ ئه‌فسه‌رو ك��ارم�هن��دان�ی پۆلیس نییه بێئه‌وه‌ی كه‌سێك هیچ جۆره كاردانه‌وه‌یه‌كی توندی به‌رانبه‌ریان هه‌بێت ،ب �هاڵم به‌ویست‌و ئ��اره‌زووی خ��ۆی��ان ره‌ف��ت��اری ل�هگ�هڵ��دا بكه‌ن‌و سوكایه‌تی پێبكه‌ن‌و لێیبده‌ن. وه‌ك ئ �هو رووداوه‌ی كه رۆژی پێنجشه‌ممه ب �ه‌رواری 2010/11/4دا ل�هك��ات��ژم��ێ��ر 5ع �هس��ر ل �هگ �ه‌ڕه‌ك �ی كارێزه‌وشك له‌سلێمانی روویدا ،كاتێك كۆمه‌ڵێك گه‌نج ی��اری �ی كۆتاییان هه‌بوو له‌یاریگای كارێزه‌وشك ،منیش روومكردبووه ئه‌و یاریگایه بۆ بینینی ئه‌و یارییه ،بهاڵم كاتێك ئه‌و رووداوه‌م بینی یاریم ههر بیرچووه‌وه ،ئه‌مه لهكاتێكدا بوو كه یاری به‌بردنه‌وه‌ی الیه‌كیان هیچ جۆره ئاڵوزی‌و كێشهیهكی به‌دواوه نهبوو ،پاشان به‌چه‌ند مه‌ترێك له‌نزیك یاریگاكه ل�ه‌الی�هن یهكێك به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی له‌مه‌فره‌زه‌كانی پۆلیسی فریاكه‌وتن ناسراو به(نه‌جده) كه ئۆتۆمبێلێكی مێكزه‌مینی ره‌نگ خ��اك �ی ب��وو ل��هس��هری ن��ووس��راب��وو ( ،)swatكاتێك ك�ه ب �ه‌داخ �هوه نازانم تاوانی ئه‌و دوو گه‌نجه چیبوو، بهاڵم له‌الیه‌ن مه‌فره‌زه‌ی ناوبراوه‌وه به‌لێدانێكی زۆرو به‌به‌كارهێنانی شه‌ق وه‌شاندن‌و كاره‌بالێدان‌و سوكایه‌تی‌‌و ئیهانه‌كردنیان لهناو ئه‌و هاوواڵتیانه‌ی كه‌له‌و ناوه‌دابوون ،كه‌وتنه وێزه‌یان‌و س���واری ئۆتۆمبێله‌كه‌یان ك��ردن‌و بردیانن. ئهوهی سه‌رنجی منی زیاتر راكێشا ئ �ه‌وه‌ب��وو ك�ه یهكێك لهئهندامانی مه‌فره‌زه‌كه ،برایه‌كی ئه‌فسه‌ر بوو
حكومه‌‌تیش رابگه‌‌یه‌‌نرێت ،ئه‌وا ناتوانێت كۆمهڵگه لهو قه‌یرانه ئه‌منی‌‌و سیاسیو ئابووریو فه‌‌رهه‌نگیانه ده‌‌ربكێشێت ،كه هۆكاری دروستبوونی ئه‌م بارودۆخه‌ن. ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی��هك��ان‌و دنیابینیه‌كه‌ی هه‌ركام له‌‌الیه‌‌نه‌‌كان به‌حیزبه‌كه‌ی كاك مه‌‌سعودیشه‌‌وه ،وابه‌سته‌ی جیهانبینی‌‌و به‌رژه‌وه‌ندیی یهكێك یان زیاتر له‌‌ده‌‌وڵه‌تانی ناوچهكهو جیهانن ،بۆیه ته‌وافقی نێوان ب �ه‌رژوه‌ن��دی �ی سیاسی ل�هن��ێ��وان ئێران له‌‌الیه‌ك‌و ئه‌مه‌ریكاو ده‌‌ستوپێوه‌نده‌‌كانی له‌‌واڵتان‌و حزبی ناوخۆیی لهالیهكیترهوه، ك��ارێ��ك�ی ئێجگار س �هخ �ت‌و زهحمهته ل�هم بڕگه دی��اری��ك��راوه‌دا ،ه�هر ئه‌مه‌‌شه وای��ك��ردووه كه پێكهێنان یان دروستتر راگهیاندنی حكومهت س�هخ�ت‌و دژوار بێت .قڵشتی نێوان الیهنهكان فراوانتره له‌‌جاران ،هاوكێشه سیاسییهكان ئاڵۆزتر بوون‌و هه‌موو الیهنهكان هه‌ستیاربوونی بارودۆخه‌كه‌یان درككردووه‌و هه‌ركامه‌‌یان پێداگری دهكات لهسهر ستراتیژی خۆی. ئهوهی لهم نێوه‌دا نه‌‌ستراتیژی دیارهو نه‌‌به‌رنامه‌ی بۆ داه��ات��وو هه‌یه ،حیزبه كوردییهكانی ناو ئه‌و "گه‌‌مه سیاسییه"ی عێراقن .ل�هوهش قه‌باحه‌تتر ئه‌وه‌یه كه پێگه‌ی ئه‌و حیزبه كوردیانه لهناو ئه‌و هاوكێشانه‌‌دا ،بهو شێوه‌یه‌‌یه ،كه ناتوانن هیچ پۆستێكی سیادی وه‌ده‌‌ستبهێنن‌و س��ه‌‌ره‌ن��ج��ام ئ��هم��هش ب �هن��رخ �ی ب��ردن�ه س���ه‌‌ره‌وه‌ی جێگه‌‌و رێگه‌ی هاوواڵتیانی كوردستان ته‌واو بێت ،كهچی لهناوخۆی
هه‌رێمدا په‌‌یتا په‌‌یتا یاسای دژه ئازادی‌‌و دژی بنه‌‌ماكانی "دیموكراسی"و "مافه‌‌كان ی مرۆڤ"و دژی به‌رژه‌وه‌ندی‌‌و ده‌‌سكه‌‌وته‌كانی خهڵكی كوردستان دهردهك���هن .یاسای دهستهی بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌‌كانی هه‌رێم، یاسای خۆپیشاندان كه لهڕاستیدا یاسای ق�ه‌ده‌‌غ�هك��ردن�ی خۆپیشاندانه ،لهگهڵ چه‌ندان یاسای سه‌‌یرو سه‌‌مه‌‌ره‌یتر كه مه‌‌گه‌‌ر خێری ته‌نیاو ته‌نیا بۆ خۆیان ببێت. دیوێكی تری ئه‌م ده‌‌ستپێشخه‌‌ریه‌ی ب��ارزان��ی ،نیشاندانی كاریكاتۆربوونی حكومه‌ت‌و پهرلهمانی هه‌رێم بوو ،كاتێك ههریهك لهسهرۆكی حكومه‌ت‌و سهرۆكی پهرلهمان وه‌ك دوو بت لهوێ دانرابوون‌و رێ��گ�هی��ان ن���هدان ورت�هی�هك��ی��ش بكهن. لهكاتێكدا كۆبوونه‌‌وه‌كه لهپایتهختی "ح��ك��وم�ه‌ت‌و پ �هرل �هم��ان"هك �هی ئ�ه‌وان��دا به‌سترابوو. ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی �ی خهڵكی كوردستان لهئێستادا له‌‌وه‌دایه كه داهاتووی خۆیان ته‌سلیم بهو حیزبانه نه‌كه‌ن‌و رێگه‌نه‌‌ده‌‌ن جارێكی تر لهڕێگهی هه‌ڵه‌كانی ئه‌وان‌و ه��اوش��ێ��وه‌ك��ان��ی��ان ك��ه ل��هن��ۆ دهی���هی رابردوودا كردوویانه ،كوردستان ببێته‌وه مه‌‌یدانی جه‌نگ‌و كوشتارو مالوێرانی بۆ خه‌‌ڵكه‌كه‌ی .جیابوونه‌‌وه‌ی كوردستان‌و پێكهێنانی دهوڵهتی سهربهخۆ له‌‌ئه‌مڕۆدا، ب �ه‌پ��ێ��چ �ه‌وان �هی ب��ۆچ��وون �ی تاڵه‌بانی‌‌و بارزانیه‌‌وه ،لهههموو ئه‌و ئه‌گه‌‌رانه‌ی بهردهم حكومهتی عێراق واقیعیتر‌و مومكنترو كهم ده‌‌ردی سه‌‌رتره.
قاسم ئاغاو فه‌زیحه‌ك ه ی ده‌سه‌اڵت ی دادوه‌ری فه‌رهاد محه‌مه‌د
به‌پله‌ی (م�لازم �ی دوو) ك �ه ئه‌مه ئه‌وه‌نده‌ی تر منی سه‌رسامكرد ك ه كاكی مالزم چۆن به‌شه‌ق به‌رببووه ئه‌و دوو گه‌نجه ،بهڵكو به‌وه‌شه‌وه نه‌وه‌ستا كاره‌باشی ل��ێ��ده‌دان بێئه‌وه‌ی ئه‌و دوو گه‌نجه هیچجۆره كاردانه‌وه‌كیان به‌رانبه‌ریان هه‌بێت .ته‌نیا كاردانه‌وه‌ی ئه‌وان هاواركردن‌و پاڕانه‌وه بوو ،نازانم تۆ بڵێیت هیچ جۆره سۆزو به‌زه‌ییه‌ك لهو ئه‌فسه‌رو كارمهندی پۆلیسانه‌دا هه‌بێت ،چونكه ئهگهر ئه‌و دوو گه‌نجه هه‌رجۆره هه‌ڵه‌یه‌كیان كردبێت ،هه‌رگیز شایهنی ئه‌و لێدان‌و تێسره‌واندنه نین، با برایانی پۆلیس وه‌ك كاری خۆیان ته‌نیا بیانبردنایه ب��ه‌رده‌م دادوه‌ر‌و ئهگهر هه‌ڵه‌یه‌كیشیان به‌رانبه‌ر برایانی پۆلیس كردبێت ،ئ �ه‌وا ده‌یانتوانی سكااڵی یاساییان لهسهر تۆماربكه‌ن، نهك توانای شه‌ق وه‌شاندن‌و هێزی خ��ۆی��ان ل �ه‌وان��دا تاقیبكه‌نه‌وه .تۆ بڵێی جه‌نابی به‌ڕێوه‌به‌ری پۆلیسی فریاكه‌وتن‌و پۆلیسی سلێمانی ئاگاداری هه‌ڵسوكه‌وتی كارمه‌نده‌كانی خۆیان نه‌بن؟ .ته‌نیا سۆزو به‌زه‌یی من بۆ ئه‌و دوو گه‌نجه‌‌و هاواره‌كانیان له‌ده‌ست شه‌قی پۆلیسه‌كان پاڵی پێوه‌نام ئه‌م چه‌ند دێڕه بۆ به‌رپرسیارانیان ب��ن��ووس��م ،ئ �هگ��ی��ن��ا ه��ی��چ ج���ۆره ناسیاوییه‌ك‌و هاوڕێیه‌تیه‌ك له‌نێوان من‌و ئه‌و گه‌نجانه‌دا نییهو ناشزانم چ كاره بوون ،تا ئاگاداری ئه‌مجۆره ره‌فتارو هه‌ڵسوكه‌وتانه‌ی كارمه‌ند‌و ئه‌فسه‌ره‌كانیان ب��ن ،كه بێگومان ئه‌مجۆره مامه‌ڵه‌كردنه‌یان لهگهڵ هاوواڵتیاندا ،ده‌بێته‌هۆی ناشرینكردنی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�هت��ی��ی�هك�هی��ان‌و ئ��ه‌دای پیشه‌یی پۆلیس لهناو خه‌ڵكیدا ،ئه‌مه له‌كاتێكدایه كه ئه‌مجۆره مامه‌اڵنه‌ی پۆلیس لهگهڵ هیچ ج��ۆره ع��ورف‌و یاساو بنه‌ما سهرهكییهكانی مافی مرۆڤدا ناگونجێت ،بهڵكو هه‌ڵه‌یه‌كی مه‌ترسیداره‌‌و هه‌موو ده‌زگاكانی پۆلیس ده‌خاته ژێر پرسیارێكی گه‌وره‌وه كه ئایا :ئه‌ركی پۆلیس پارێزگاریكردنه له‌سه‌روماڵی خه‌ڵك ،یاخود داپڵۆسین‌و سووكایه‌تی پێكردنیان؟. Halsho_985@yahoo.com
ئه‌و ده‌مه ی ده‌سه‌اڵت ی جێبه‌جێكردن راستییهكان ده‌شێوێنێت بۆ مه‌به‌ست ی هاوكاریكردن ی كه‌سێك ی تۆمه‌تبار به‌ئامانج ی راپێچنه‌كردن ی بۆ بهردهم دادگاو نه‌گه‌یاندن ی به‌سزا ی عادیالنه ی خۆی ،كاره‌ساتێك ی گه‌وره‌یه ،بهاڵم كاره‌ساتێك ،تراژیدیایه‌ك سه‌دان هێند لهو گه‌وره‌تر ده‌سه‌اڵت ی دادوه‌ری ،ك ه به‌هه‌ستیارترین ده‌سه‌اڵت له‌قه‌ڵه‌مده‌درێت له‌نێو ده‌سه‌اڵته‌كاندا، وه‌ك��و دارده‌ستێك بۆ مه‌به‌ست ی ماكیاژكردن ی ده‌م��وچ��اوه ناشیرینه‌كه ی ده‌سه‌اڵت ی جێبهجێكردنهوه به‌كاربێت‌و هه‌وڵ ی به‌یاساییكردن ی ته‌بریر‌ه نایاساییه‌كان ی ده‌سه‌اڵت بدات . راستییه‌ك ی حاشاهه‌ڵنه‌گره ،تا نوسین ی ئه‌م بابه‌ت ه له‌كوردستاندا هه‌ژمون ی حزب زاڵ ه بهسهر داموده‌زگاكان ی ده‌سه‌اڵت ی دادوه‌ریدا ،وه‌ختێكیش هه‌ژمون ی حزب زاڵده‌بێت بهسهر بڕیاره قه‌زائییه‌كاندا ،هیچ تروسكایی‌‌و گره‌نتییه‌ك به‌دیناكرێت بۆ خاوه‌ن ماف ،به‌گه‌ڕانه‌وه ی مافه‌كه‌ی . لێدوان ه ته‌بریریی ه نالۆژیكییه‌كه ی وته‌بێژه‌كه ی ئه‌نجومه‌ن ی دادوه‌ر ی ب �هوهی ،ك ه ده‌ستگیرنه‌كردن ی تۆمه‌تبار قاسم ئاغا لهههولێر دهگهڕێتهوه بۆ ئ �هوهی ،ك ه كوب ی فه‌رمان ی ده‌ستگیركردن ی ناوبراو نه‌گه‌یشتووه‌ت ه ههولێر ،له‌هه‌ولێریش هیچ سكااڵیه‌ك ی له‌دژ تۆمارنه‌كراوه ،لێدوانێك ه هێند الوازو قه‌ناعه‌تپێنه‌كه‌ر‌ه ته‌نانه‌ت ساده‌ترین هاواڵت ی ئه‌م هه‌رێم ه درك به‌وه‌ده‌كات ،ك ه تاك ه ئامانج لهم لێدوان ه ته‌نها بۆ په‌رده‌پۆشكردن ی عه‌یبه‌‌كان ی ده‌سه‌اڵته ،لێدوانه‌ك ه پێمانده‌ڵێت ،هه‌ركاتێك فشار ی را ی گشت ی لهسهر ده‌سه‌اڵت ی سیاس ی هه‌بێت ,ب ێ دو دڵ�یو ئۆتۆماتیكیان ه ده‌سه‌اڵت ی دادوه‌ر ی خۆ ی دێت ه ناو مه‌یدانه‌ك ه بۆ پاڵپشتیكردن‌و ته‌جمیلكردن ی ده‌سه‌اڵت ئاماده‌ی ه هه‌موو توانا شاراوه‌كان ی خۆ ی به‌گه‌ڕبخات‌و به‌نوێژ ی نیوه‌ڕۆ دهس��ت له‌مالنێ ی دهس �ه‌اڵت بكات . وه‌ل ێ ئه‌و هه‌ڵوێسته ی ئه‌نجومه‌ن ی دادوه‌ر ی له‌شاردنه‌وه ی كه‌موكوڕ ی و ناته‌واوییه‌كان ی دهس�ه‌اڵت‌و نیشاندان ی وه‌كو په‌پول ه موفاجه‌ئ ه نییه ،چونك ه خه‌ڵك ی كوردستان له‌ژێر سایه ی میدیا ی ئازادو ئۆپۆزسیۆنه‌و‌ه ده‌مێك ه ئه‌و گومانه‌یان البۆت ه یه‌قین ،ك ه ده‌سه‌اڵت ی دادوه‌ر ی له‌كوردستاندا له‌خزمه‌ت ده‌سه‌اڵت ی سیاسیدایه‌و دامه‌زراو‌ه قه‌زائییه‌كان تاسه‌ر ئێسقان له‌بر ی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان ی خه‌ڵك به‌رژه‌وه‌ندییه‌كان ی حزب ده‌پارێزن‌و دروشم ه بریقه‌داره‌كان‌و رست ه رۆمانسییه‌كان چه‌شن ی سه‌ربه‌خۆبوون ی ده‌سه‌اڵت ی دادوه‌ری‌‌و سه‌روه‌ر ی یاسا له‌كوردستاندا ،جگ ه له‌مه‌ره‌كه‌ب ی سه‌ر كاغه‌ز نه‌بێت ،هیچ ی تر نه‌ماوه‌ته‌وه . ب��اس ل �ه‌ده‌زگ��ا ی داواك���ار ی گشت ی ناكه‌م ،ك ه ئ��ه‌رك‌و وه‌زیف ه یاساییه‌كه ی بریتیی ه ل �هوه ی ك ه پێویست ه داكۆك ی لهو تاوانان ه بكات ،ك ه په‌یوه‌ندییان به‌ماف ی گشت ی خهڵكهوه هه‌یه ،چونك ه به‌هۆ ی ئهوه ی ئه‌ندامان ی داواك��ار ی گشت ی له‌خه‌وێك ی قوڵدان (قوڵتر له‌خه‌وه‌كه ی ئه‌سحابو لكه‌هف) خه‌ڵك ی كوردستان عه‌یامه‌ك ه به‌سابوون ی حه‌له‌ب ده‌ستیان لهم ده‌زگای ه ش��ۆردووه! ئه‌ندامان ی داواك��ار ی گشت ی له‌رێژه‌یه‌ك ی ب ێ شوومار ی ئه‌و تاوانانه ی كه ماف ی گشت ی خه‌ڵك ی تێدایه ،كاڵو ی خۆیان گرتووه ،با نه‌یبات ،لهبهرئهوه تائه‌م سات ه ئه‌ندامان ی ئه‌م دامه‌زراو‌ه قه‌زائیی ه پڕ بایه‌خ ه له‌ڕێگه ی بێده‌نگییه‌كه‌یانه‌و‌ه بوونه‌ت ه جێگه ی نائومێدی ی خه‌ڵك ی كوردستان ،بهاڵم ره‌نگ ه داواكار ی گشت ی بیانوو ی یاسایی بێده‌نگییه‌كه‌یان ئهوه بێت ،كه( بێده‌نگ ی جوانی ی مرۆڤه)! هه‌نوك ه به‌هۆ ی چاوپێكه‌وتنه‌كه ی رۆژنامه ی هاواڵت ی لهگهڵ قاسم ئاغا ده‌ركه‌وتووه ،ك ه ناوبراو تا ئێستا لهههولێر داده‌نیشێت‌و له‌الیه‌ك ی تر ئه‌وه‌ش زانراوه ،ك ه له‌هه‌ولێریش له‌ساڵ ی 2003هوه له‌الیه‌ن دادوه‌ر ی لێكۆڵینهوه ی ئه‌وكات بڕیار ی ده‌ستگیركردن ی بۆ دهرچووه له‌نوسینگه ی نه‌هێشتن ی تاوان ی كوشتن به‌پێ ی ماده ی 406ی س ،ئه ی بۆچ ی ئه‌نجومه‌ن ی دادوه‌ر ی هه‌نوك ه چرپه ی لێوه‌نایه‌ت‌و خۆ ی كردووه‌ت ه به‌ماست ی مه‌یو؟! بۆچ ی ئێستا ئه‌نجومه‌ن ی دادوه‌ر ی كۆنگره ی رۆژنامه‌نووس ی نابه‌ستێ‌‌و لێدوان ناده‌ن ،تاكو جه‌ختبكه‌نه‌و‌ه لهسهر جێبه‌جێكردن ی فه‌رمان ی ده‌ستگیركردنه‌كه‌ی؟! یان نا نهخێر لێدوان به‌مه‌رجیك ده‌درێت ،ك ه زه‌ره‌ر به‌ده‌سه‌اڵت ی سیاس ی نه‌گه‌یه‌نێت؟ ئه ی جێبه‌جێنه‌كردن ی فه‌رمان ی دادوه‌ر له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵت ی جێبهجێكردنهوه بۆخۆ ی به‌مانا ی بێ نرخكردن ی هه‌یمه‌نه ی ده‌سه‌اڵت ی دادوه‌ری نایه‌ت؟ لێدوان نه‌دان‌و بێده‌نگ ی ئه‌نجومه‌ن ی دادوه‌ر ی له‌دوا ی كه‌شفبوون ی قاسم ئاغا به‌وه‌ی ،ك ه تائێستا لهههولێر ژیان ده‌گوزه‌رێنێت به‌فیعل ی سه‌ربه‌خۆی ی ده‌سه‌اڵت ی دادوه‌ر ی خست ه ژێر سه‌دان پرسیاره‌وه‌و ئه‌و راستیی ه بۆ خه‌ڵك ی كوردستان سه‌لمێنرا، كه ئه‌گه‌رچ ی ده‌سه‌اڵت ی دادوه‌ر ی له‌جه‌سته ی حكومهت جیابووه‌ته‌وه ،بهاڵم جیابوونه‌وه‌ك ه ته‌نها بینایه ،ئه‌گینا له‌ماهییه‌تدا هیچ پێشكه‌وتنێك لهسهر ئه‌رز ی واقیع روو ی نه‌داوه، بهاڵم شتێك زۆر ناخۆشحاڵم دهكات ،چونك ه پێشبین ی ده‌كه‌م ،لهم ماوه‌یه‌دا لێدوان له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌ن ی دادوه‌رییه‌و‌ه بدرێت ،بهاڵم به‌هه‌ڵ ه مه‌ڕۆن ،لێدوانه‌ك ه بۆ مه‌به‌ست ی جه‌ختكردنه‌و‌ه نیی ه بۆ ده‌ستگیركردن ی قاسم ئاغا ،بهڵكو په‌یوه‌ست ه به‌فه‌لته‌كه ی وته‌بێژه‌كه ی ئه‌نجومه‌ن ی دادوه‌ری ،چونك ه ره‌نگ ه ئه‌و فه‌لت ه قه‌بار‌ه گه‌وره‌ی ه پینه‌بكرێت ،بهاڵم لهبهرئهوه ی ته‌قه‌ڵه‌ك ه زۆر گه‌وره‌یه ،بۆ ئهمهش پێویستیان به‌پینه‌چییه‌كی زۆر پرۆفیشناڵ هه‌یه!
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
16
کۆمێنت
i n f o @ d e s t u r. n e t
ب��رل��س��ك��ۆن��ی :خ��ۆش�ه‌‌وی��س��ت��ی ژن���ان ل �هن��ێ��رب��از ی باشتره
ئاژانسی پاراستنی ئاسایش بێالیه‌‌نه؟!
بودجه‌ی له‌گیرفانی حكومه‌ته‌‌و كارمه‌‌نده‌كانیشی له‌پارتین
شوان سدیق له‌هه‌ولێر‌و دهۆك بهو پێیه‌‌ی پارتی پاراستنی حیزبهكهی نزیككردووه‌ته‌وه ،له‌ئاسایشی جاران ،لهئێستادا وه‌ك تێكه‌ڵبوونه‌وه‌یه‌‌ك ناویان دێنێت ،واته پێیده‌گوترێت "ئاژانسی پاراستنی ئاسایش"ی ههرێمی كوردستان، " ،"A.P.A.H.Kله‌سلێمانیش یهكێتی هاوشێوه‌ی پارتی به‌ئاشكرا ده‌زگای زانیاری تێكه‌ڵ بهئاسایش ن �هك��ردووه‌ت �هوه ،وه‌ك ئ�هوهی له‌راگه‌‌یاندنه‌كان ته‌نیا ده‌گوترێت ده‌زگا یان به‌‌رێوه‌به‌‌رایه‌‌تی ئاسایشی ههرێمی كوردستان "سلێمانی" .بهاڵم بهپێچهوانهی یهكێتی ،پارتی له‌هه‌مانكاتدا دووئامانجی خۆی پێكاوه ،یهكهمیان ئه‌وه‌یه كه ده‌زگای پاراستن هی خۆیه‌‌تی‌و كهچی خستوویه‌‌تییه س �هر ئ��اس��ای��ش ،لهكاتێكدا ئاسایشیش خ��راوه‌ت��ه ژێ��ر باڵی پ��اراس��ت��ن ،ه��هروهه��ا موچه‌ی ئاسایش‌و پاراستنیش هه‌ردووكیان لهسهر بودجه‌ی حكومه‌ته هه‌موو خهڵكی ك��وردس��ت��ان ،پاڵپشتیده‌كرێن ،كهچی ئاسایش‌و پاراستن‌و هه‌موو ده‌زگاكه كۆم پلیت ،ههر پارتییه‌‌‌و دیاریشه ههر به‌نیازن بۆ پارتی وه‌ك موڵكێك بۆ ئ �هو حیزب بمێینێته‌وه ،نهك هه‌موو خهڵكی كوردستان تێیدا بهشداربن! ئێمه قسه‌مان دهرب��اره‌ی تێكه‌ڵكردنه‌وه‌ی ده‌زگ��ا ئهمنییهكانی حیزب نییه ،چونكه له‌كوردستان ئهوهی ده‌بینرێ‌و هه‌یه ،شتێك نییه بهناوی دهزگایهكی ئه‌منی راسته‌وخۆ س���هر ب��هح��ك��وم��هت��ی ه��ه‌رێ��م ب��ێ��ت ،ه�هر
بهرپرسێكی حكومهتی هه‌رێمیش پێیوابێت، جگه له‌موچه‌وه‌رگرتن ،به‌‌ته‌حه‌داوه بڵیێت ئ��اس��ای��ش س �هرب��ه حكومه‌ته ،بێگومان راستییهكان ل�ه‌ه��اوواڵت��ی��ی��ان��ی ههرێمی كوردستان ده‌شارێته‌وه ،چونكه نموونه‌ی ئه‌مانه‌ش زۆرن. ره‌نگه جیاوازیی ئاسایشی ههولێر ته‌نیا ل �هب��هرپ��رس �هك��ان��ی��ان �هوه ب��ێ��ت ،ل���ه‌ڕووی ده‌رك �ه‌وت��ن��ی��ان �هوه ،چونكه بهرپرسانی ئاسایشی ههولێر" ،پارتی" بهپێچهوانهی بهرپرسانی ئاسایشی سلێمانی "یهكێتی" ده‌رن��اك �ه‌ون ،هه‌مووو لێدوان‌و بۆچوونێك به‌‌الیانه‌وه پێویسته به‌‌فیلته‌ری جۆراوجۆردا راڤه بكرێت ،دواتر له‌مینبه‌‌ر‌و الپه‌ڕه‌كانی رۆژنامه‌‌كاندا باڵوده‌كرێته‌وه. هونه‌ری ئه‌م ده‌رنه‌كه‌وتنه‌ی ئ �ه‌وان دیار نییه نازانرێت ئایا ده‌رنه‌كه‌وتنیان پهیوهندی به‌‌دۆخی ئاسایشی خۆیانه‌وه هه‌یه؟ یان ئاسایشی كوردستان ئ �هوه ده‌خ��وازێ��ت؟ یاخود لهبهر هۆكاری جیاجیا نایانه‌وێت، بهرپرسه جیاجیاكانی ده‌زگاكه لێدوانی جیاجیا ب��ده‌ن‌و خ��راپ بهسهر ئیشوكاری ده‌زگاكه‌یاندا بشكێته‌وه. ئهگهر سهرۆكی ئاژانسی پاراستن پێیوابێ لهناوخۆی ههرێمی كوردستان ،كه‌سانێك ه�هب��ن ،نه‌یاریانن ی��اخ��ود ح �ه‌ز بهبوونی دهزگایهكی وا ناكه‌ن ،بێگومان بهدڵنیاییهوه، كه‌سانێك هه‌ن ره‌نگه ئه‌و كه‌سانه حه‌ز ب��هب��وون��ی ئ��هو ج���ۆره ده‌زگ��ای��ه ن�هك�هن، لهبهرئهوهی چونكه ئه‌و ده‌زگایه بێالیه‌‌ن نییه! جیا ل �هوهی كاروبار‌و شێوازی وه‌رگرتنی كارمهندی دهزگاو هه‌رجۆره مامه‌‌ڵه‌كردنێكی ده‌زگ���ای پاراستن ،لهگهڵ هاوواڵتییانی ههرێمی كوردستان ،كتومت كۆپیكراو‌و له‌ڕه‌چه‌ڵه‌كدا ،حیزبییانه بیرده‌كاته‌وه. بێگومان تائێستاكه ئه‌و ده‌زگایه لهبهرئهوهی خۆیان نایانه‌وێت ،ئه‌وانیش نه‌هاتوون كار لهسهر ئهوه بكهن ،كه دهزگایهكی ئه‌منی لهم شێوه‌یه پهیوهندی به‌‌دۆزی ئاسایشی ههرێمی ك��وردس��ت��ان ل�ه‌ه�ه‌ول��ێ�رو ده��ۆك هه‌یه ،بۆیه پێویستده‌كات ،هاوواڵتییانیش به‌‌ده‌زگای فه‌رمی خۆیانی بزانن. ب��هاڵم ل �هب��هرئ �هوهی تائێستاكه ده‌زگ��ای "پاراستنی ئاسایش"ی ههرێمی كوردستان، وێنهیهكی بێالیه‌‌نی نیشانی خه‌ڵك نه‌داوه، جگه لهو كه‌سانه‌ی سه‌ر به‌‌حیزبی حاكمن له‌هه‌ولێر‌و دهۆك ،كه‌من لهو كه‌سانه‌ی ئه‌و ده‌زگایه به‌‌موڵكی خۆیان‌و گهل بزانن.
ئهگهر وه‌اڵمی ده‌زگای ئاسایشی پاراستنی ه �ه‌رێ��م ئ���هوه ب��ێ��ت" ،ئێمه ك��ار لهسهر ره‌وش��ی ئاسایشی هه‌رێم بهتایبهتی دوو پارێزگاكه‌ی ژێر ده‌سه‌اڵتی زه‌رد ده‌كه‌ین، بێگومان ئاسایشیش خۆراكێك نییه به‌‌جیا دابه‌‌شبكرێت ،بهسهر هه‌موو خه‌ڵكیدا ،بهڵكو بۆ هه‌موویه‌‌تی" .دیسان وه‌اڵم بۆ ئه‌و وه‌اڵمه‌‌ی ئاسایش زۆر ئاسانه ،چونكه جارێ وه‌رن سه‌یری پێكهاته‌ی دروستبوونی ئاسایش بكهن ،ل�هم هه‌رێمه ل�هب��هرئ�هوهی هه‌موو فه‌رمان‌و بوون‌و دروستبوونێكیان له‌حیزبه‌‌وه سه‌رچاوه‌یگرتووه ،بێگومان تائێستاكه‌ش ئاماده‌نین یاخود ئاماده‌نه‌بوون ،ئه‌و ده‌زگایه ته‌سلیم بهحكومهتی هه‌رێم بكهن. بێالیه‌‌نیی ئ �هو ده‌زگ��ای��ه ل �هوهش��دا جێی ه�هڵ��وه‌س��ت�هی��ه ك �ه تائێستا حیزبیانه مامه‌‌ڵه‌ده‌كات ،حیزبیانه خه‌ڵك وه‌رده‌گرێت، كه‌واته كه‌سێك پارتی نه‌بێت ،بههیچ جۆرێك ل�هو ده‌زگ��ای��ه جێی نابێته‌وه .لهكاتێكدا ب��ودج �هی تایبهتی ل �ه‌الی��هن حكومهتی ههرێمی كوردستانه‌وه ،بۆ ته‌رخانده‌كرێت، ئه‌و حكومهتهی كه جگه له‌پارتی‌و یهكێتی چ��هن��دان ح��ی��زب‌و الی��هن��ی تریشی تێدا هاوبه‌شن ،بهاڵم لهگهڵ ئهوهی حكومهتی هه‌رێم بودجه‌ی تایبهتی ته‌رخانكردووه بۆ ئاسایش ،له‌كاتێكیشدا به‌‌حیساب ده‌بێت ح��ك��وم��هت ،حكومهتی ه �هم��وو خهڵكی كوردستان بێت ،بهاڵم دهزگایهكی وا ته‌نیا پارتی تێدا جێیده‌بێته‌وه. ئهمهش وه‌اڵمی ئهوه ده‌داته‌وه بۆ بهرپرسانی ئاسایش كه زۆر لهسهری ده‌ڕۆن ،ئاسایش ئاسایشی خهڵكی ك��وردس��ت��ان�ه ،ئهگهر ئاسایشی خهڵكی كوردستان بێت ،ده‌بێت هه‌موو تاكێكی خهڵكی كوردستان ،بهپێی پێوه‌ره‌كانی ئاسایشی ئێستا جێگه‌یان ببێته‌وه ،ئه‌و توانا‌و تاقه‌یه‌ی كه هه‌یانه له‌بواری ئه‌منییه‌‌تیدا ،با له دهزگایهكی ئه‌منی تایبهت به‌‌حكومه‌‌ت بۆ هه‌موو خهڵكی كوردستانی بخه‌نه‌گه‌‌ڕ. نهك دهزگاو دامه‌‌زراوه‌یه‌‌كی گهوره له‌واڵتدا لهسهر بنهمای حیزبی كاره‌كانی خۆی رای��ده‌ك��او ل�هس�هر حكومه‌‌تیش بودجه‌ی تایبهتی ب��ۆ دابینبكرێت ،لهكاتێكدا ئ�هو بودجه‌یه ،بودجه‌ی هه‌موو خهڵكی كوردستانه ،كهچی ده‌چێته گیرفانی چه‌ند كه‌سێكه‌وه‌‌و خهڵكی تریش چاوه زه‌قه‌یان بێت ،ئه‌مه بێالیه‌‌نییه‌‌كه‌ی ئاسایشه له‌واڵتدا! shwansdiq@yahoo.com
دیكتاتۆریه‌تی زۆرینه هه‌زارجار باشتره له‌دیموكراسیه‌تی تاكه سه‌رۆكێك
ئاری ئه‌بوبه‌كر/دانیمارك پاش بڕیاردان لهسهر یاسای خۆپیشاندان له‌الیه‌ن زۆرینه‌ی ئه‌ندامانی په‌رله‌مانه‌وه، به‌گشتی ئ��وپ��ۆزس��ی��ۆن داوای ئ �هوهی��ان لهسهرۆكی هه‌رێم كرد ،كه ئیمزا لهسهر ئه‌و یاسایه نه‌كات‌و ڕه‌تیبكاته‌وه. دی��اره بهپێی پێوه‌ره‌كانی ئۆپۆزسیۆن، یاساكه دژی ئازادییه گشتیی‌و فه‌ردییه‌كانه، بۆیه داوایان لهسهرۆكی هه‌رێم كردووه بۆ ره‌تكردنه‌وه‌ی. قسه‌كردنی ئێمه ل��ێ��ره‌دا ل�هس�هر ب��اش‌و خراپیی یاسای خۆپیشاندان نییه ،ئه‌وه‌یان هه‌ڵده‌گرین بۆ كات‌و فرسهتێكی تر ،بهڵكو قسه‌كردنی ئێمه ل��ێ��ره‌دا لهسهر خودی داواك��هی ئۆپۆزسیۆنه لهسهرۆكی هه‌رێم بۆ ره‌ت��ك��ردن�هوهی بڕیارێك كه زۆرینه‌ی
پهرلهمانی كوردستان وه‌ك دهزگایهكی شه‌رعی هه‌ڵبژێردراو له‌الیه‌ن خهڵكهوه، كه داوایه‌كی لهو ج��ۆره له‌الیه‌ن هه‌رسێ الیه‌نی ئۆپۆزسێۆن (گ��ۆڕان ،یه‌كگرتوو‌و كۆمه‌ڵی ئیسالمییه‌وه) هه‌ڵگری كۆمه‌ڵێك ره‌هه‌ند‌و مه‌غزای ترسناكه ،كه واده‌ك��ات سیسته‌می په‌رله‌مانی‌و دیموكراسییه‌تی زۆرینه‌‌و كه‌مینه كاڵبكاته‌وه‌‌و به پێچه‌وانه‌وه بره‌و به‌سیسته‌می میهره‌بانی‌و دیكتاتۆریه‌تی تاكه‌كه‌سی بدات. لهڕاستیدا ئۆپۆزسیۆن‌و زۆرب���هی هێزه سیاسییه‌كانمان (جگه له‌یه‌ك حیزبی كوردستانی نه‌بێت ،كه ئه‌ویش پارتی دیموكراتی كوردستانه) به‌باش‌و خراپ، به‌گه‌نده‌ڵ‌و شه‌فافه‌وه ،تێڕوانینیان بۆ جۆری سیسته‌می سیاسیی ناو ههرێمی كوردستان تێڕوانینی سیسته‌می په‌رله‌مانییه ،كه پهرلهمان وه‌ك دهزگایهكی ك��ارا ،لهسهر بنهمای زۆرینه‌‌و كه‌مینه ،بڕیاره‌كان ده‌ربكات، جا ئه‌و بڕیار‌و یاسایانه باش بن یان خراپ، ئهوه جۆری ده‌نگی ده‌نگده‌ر ئه‌و زۆرینه‌‌و كه‌مینه‌یه‌ی ن��او پهرلهمان دیاریده‌كات، له‌وێشه‌وه ج��ۆری بڕیاره‌كانی پهرلهمان، لێپرسراوێتی پهرلهمان ،به‌زۆرینه‌‌و كه‌مینه، پاش تاوتوێكردن‌و گفتوگۆی چڕ ،بڕژێته ناو رووباری ویستی هاوواڵتییانه‌وه .ئه‌مه به‌كورتی خوێندنه‌وه‌ی منه ،بۆ قسهو كردار‌و به‌رنامه‌ی هه‌موو هێزه سیاسییهكان جگه له‌پارتی ،دیاره لهئێستادا پارتی ،به‌حوكمی ئ �هوهی كورسیی سه‌رۆكایه‌تیی ههرێمی كوردستان له‌ژێر سهرۆكی ئێستای پارتیدایه، ئاواته‌خوازی ئه‌وه‌یه كه سیسته‌می سیاسیی كوردستان ،سیسته‌مێك بێت كه سه‌رۆكێك به‌ته‌نیا بڕیارده‌ربێت‌و هه‌موو قسه‌یه‌ك‌و دوا بڕیارێك ته‌نیا له‌ده‌ستی سه‌رۆكدا بێت، ئه‌ویش به‌ساده‌یی لهبهرئهوهی كه مهسعود
بارزانی سهرۆكی هه‌رێمه ،ده‌نا ئهگهر ئه‌و سهرۆك نه‌بێت ،پێموانییه پارتیش رێگه به‌وه‌بدات كه سیسته‌می سیاسی كوردستان سه‌رۆكایه‌تیی بێت‌و ته‌نیا كه‌سێك له‌بری هه‌موو پهرلهمان بڕیار ره‌تبكاته‌وه‌‌و بڕیار ئیمزا بكات. ده‌شێت لهئێستادا پهرلهمان یاسایه‌ك دهرب��ك��ات ه�هم��ووان دڵگرانبین‌و یاساكه ب�هم�هت��رس��ی ب��ۆ س���هر دیموكراسیه‌تی كوردستان بزانین ،ب�هاڵم خستنه‌ده‌ستی قه‌ده‌ری هه‌موو یاساكان له‌ده‌ستی سهرۆكی هه‌رێمدا ،وه‌ك تاكه شه‌خسێك ،به‌وه‌ی كه ئیمزای بكات ببێته یاساو ئیمزای نه‌كات نه‌بێته یاسا ،ته‌متومانێكه زیاتر له‌دیكتاتۆریه‌تی شه‌خسێكه‌وه نزیكه وه‌ك له‌سیسته‌مێكی دیموكراسی ،كه دوا بڕیار له‌ده‌ستی په‌رله‌ماندا ده‌هێڵێته‌وه ،نهك شه‌خسێك یان كه‌سایه‌تییه‌ك. ئه‌گه‌رچی ئۆپۆزسیۆن به‌تێڕوانینی خۆی، بۆیه داوا لهسهرۆكی هه‌رێم دهكات كه یاسای خۆپیشاندان ئیمزانه‌كات ،بۆئه‌وه‌ی ئازادی ت��اك‌و گروپه‌كان پێشێل نه‌كرێت ،بهاڵم میتۆدی به‌رگرتن بهو پێشێلكارییه ،هه‌ڵه‌یه، چونكه به‌هه‌موو پێوه‌رێك ،بۆ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی ت��ازه ئ���ازاد‌و ل�هس�ه‌ره‌ت��ای گه‌شه‌سه‌ندی دیموكراسیه‌تی وه‌ك كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی، لهناو ژینگه‌یه‌كی سیاسیی خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستدا ،كه هه‌میشه ژینگه‌ی خۆرهه‌اڵت له‌باره بۆ دروستبوونی دیكتاتۆر ،هه‌ڵه‌یه‌كی ستراتیژییه كه داوای ئهوه بكرێت كه‌سێك بتوانێت به‌ر به‌قسه‌ی پهرلهمان بگرێت‌و له‌مپه‌ڕ ل �هب �ه‌رده‌م یاساكانی په‌رله‌ماندا دروستبكات. بۆیه ئ�هگ�هر ب��ڕی��اره‌ك��ان��ی زۆری��ن �هی ناو پ �هرل �هم��ان��ی ك��وردس��ت��ان ب�هش��ێ��وه‌ی�هك له‌شێوه‌كان دژی ئازادییه گشتییه‌كان
19
بارزانی له‌هه‌وڵێكی چڕدای ه بۆ ده‌ستبه‌سه‌رداگرتن ی كه‌ركوك وه‌رگێڕانی :دانا جه‌میل جێگیربوون‌و په‌ره‌سه‌ندنی ده‌سه‌اڵتی كورد له‌دوو ده‌یه‌ی رابردوودا ترسی هه‌رێمی‌‌و پێكهاته عێراقییه‌كان به‌ئینتیما جیاوازه‌كانییه‌وه زیادكردووه‌‌و لهگهڵ روخاندنی رژێمی سهدام حسێنیشدا كورده‌كان وه‌ك هێزێكی سیاسیی كاریگه‌ر ده‌ركه‌وتن‌و دامه‌زراندنی پهرلهمان بووه هۆی پێكهێنانی حكومهت ،بووه هۆی ده‌ركردنی یاسای یه‌كالكه‌ره‌وه لهپایتهختی هه‌رێم لهههولێر ،سه‌ركرده‌ی پارته سیاسییهكان خاڵێكی كاریگه‌ربوون ،كه به‌هۆی سه‌ردانه‌كانیانه‌وه پشتگیرییان بۆ ئه‌زموونه‌كه زیادیكردووه. به‌رزبونه‌وه‌ی نائاسایی سامانی كورد ،راسته‌وخۆ ده‌رئه‌نجامی یه‌كبوونی كوردی بووه ،لهگهڵ تێكچوونی به‌غدا له‌هه‌ردوو بواری سیاسیو سه‌ربازیدا هه‌روه‌ها هاوكاری ئه‌مه‌ریكا بۆ كورد له‌قۆناغه چاره‌نووسسازه‌كاندا بۆ تێكۆشان‌و خه‌باتكردن‌و باشكردنی ئه‌دائی ده‌سه‌اڵتیان ،دامه‌زراندنی زۆنی پارێزگاریكردن له‌الیه‌ن ئهمهریكاوه له‌دوای جهنگی كه‌نداو لهساڵی 1991دا ئهمهش مه‌ترسیی داگیركاری عێراقی بۆ كورده‌كان نه‌هێشت‌و كورده‌كان به‌سه‌ربه‌ستی پیاده‌ی ده‌سه‌اڵتیان ده‌كرد‌و دامه‌زراوه‌كانیان گه‌شه‌پێداو فراوانیانكردن‌و كردیان به‌ئه‌مری واقیع. دكتۆر ئه‌یاد عه‌الوی ده‌ڵێت "كورده‌كان هه‌ستده‌كه‌ن كه شه‌رعیه‌تی ته‌واویان هه‌یه بۆ فراوانكردنی نفوزی خۆیان‌و دانانی كاریگه‌ریی زیاترو به‌ده‌ستهێنانی سودی گه‌وره‌تر ،لهم پێناوه‌شدا سیاسه‌تی واقیعی په‌یڕه‌وده‌كه‌ن". هیچ ئاماژه‌یه‌ك نییه بۆ وه‌ستاندنی تموحی كورده‌كان له‌هه‌رێمه سه‌ربه‌خۆكه‌یان له‌عێراقدا ،كه هه‌ولێر‌و سلێمانیو دهۆكه ،لهكاتێكدا عه‌ره‌به عێراقییه‌كان یه‌كتریانده‌كوشت له‌شه‌ڕێكی نه‌خوازراوی ناوخۆدا كورده‌كان مه‌شغوڵی فراوانكردنی هه‌یمه‌نه‌ی خۆیان بوون له‌كه‌ركوكی ده‌وڵه‌مه‌ند به‌نه‌وت‌و دیالهو موسڵ ،كه به‌ناوچه جێناكۆكه‌كان ناوده‌برێن. بهاڵم ئایا ئه‌م فراوانكردنی ده‌سه‌اڵته‌ی كورده‌كان ،به‌بێ وه‌اڵمدانه‌وه به‌رده‌وامده‌بێت؟ له‌چ بارودۆخێكدا سوپای عێراقی ته‌حه‌دای هێزی كوردی دهكات له‌داهاتوودا؟ ناخۆشی‌‌و ئازاره‌كانی سوپای عێراق له‌سه‌رده‌ستی هێزه‌كانی پێشمه‌رگه له‌موسڵ‌و كه‌ركوك‌و دیاله ك��اردان �هوهی خراپی لهسهر پێكهاته نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی عێراق دروستكردووه تا ئه‌وپه‌ڕی بێمتمانه‌یی. سه‌ره‌ڕای ره‌تكردنه‌وه‌ی سهركرده كوردو عه‌ره‌به‌كان بۆ رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌كانی داهاتووی هه‌ولێر‌و به‌غدا ،بهاڵم رووداوه‌كان له‌واقیعدا وێنهیهكی تر پیشانده‌ده‌ن، لهكاتێكدا واشنتۆن رایگه‌یاند كه فڕۆكه جه‌نگییه پێشكه‌وتووه‌كانی ده‌فرۆشێت به‌عێراق ،بۆ به‌هێزكردنی هێزی ئاسمانیی عێراقی. قسه‌كه‌ری پهرلهمانی كوردستان "سهرۆكی پێشووی پهرلهمانی كوردستان" عه‌دنان موفتی ره‌خنه‌ی لهو رێكه‌وتنه گرت‌و وتی ته‌یاره‌كان له‌دژی كورد به‌كارده‌هێنرێن. لهساڵی 2008دا باڵیۆزی ئه‌مه‌ریكا له‌عێراق رایان كرۆكه‌ر به‌شه‌خسی ته‌داخولیكرد بۆئه‌وه‌ی سوپای سێی عێراق‌و هێزه‌كانی پێشمه‌رگه له‌خانه‌قین به‌یه‌كدا نه‌ده‌ن‌و شه‌ڕ دروست نه‌بێت ،سوپای سێ ئه‌و سوپایه‌بوو ،كه نوری مالیكی سهرۆك وه‌زیرانی عێراق ناردی بۆ یارمه‌تیدانی عه‌ر‌هب‌و توركمانه‌كانی خانه‌قین‌و له‌الیه‌ن كورده‌كانه‌وه رێگه‌یان لێگیرا. بارزانی چاوی بڕیوه‌ته كه‌ركوك وه‌ك خه‌اڵتێكی كۆتایی بۆ به‌ده‌ستهێنانی، كورده‌كان به‌سێ فراكسیۆنی سه‌ره‌كییه‌وه نوێنه‌رایه‌تییان ده‌كرێت به‌داواكردنی لیستێك كه له 19خاڵ پێكهاتووه بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی هاوكارییه‌كانیان بۆ پێكهێنانی حكومهتی نوێ ،تێگه‌یشتن لهمه قورسه‌‌و هه‌رچۆنێك بێت ،سه‌ركرده‌ی پارته سیاسییهكان چۆن ده‌توانن هاوپه‌یمانێتی دروستبكه‌ن ،ئهگهر كورده‌كان سوربن لهسهر سه‌پاندنی داواكارییه‌كانیان ته‌نانه‌ت ئهگهر رازیشبكرێن به‌ناچاركردنی كورده‌كان ،ئه‌وا پهرلهمانی نیشتمانی داهاتوو بۆ ماوه‌یه‌كی درێژ ههر بهو شێوه‌یه ده‌مێنێته‌وه. هه‌وره ره‌شه‌كان ئه‌مڕۆ كورده‌كان خۆشحاڵن به‌كاریگه‌رییان له‌كه‌ركوك ،ئه‌وان به‌ته‌واوی كۆنتڕۆڵی ئاسایش‌و ئابووریو ژیانی شاره‌كه‌یان كردووهو به‌توندی توركمان‌و عه‌ره‌به‌كان بێزارده‌كه‌ن ،توڕه‌بوون‌و دروستكردنی ئه‌زمه‌و ئه‌شكه‌نجه‌دان‌و كوشتن‌و رفاندن له‌الیه‌ن هێزی پێشمه‌رگه‌وه ئه‌نجامده‌درێت‌و بووه‌ته هۆی چه‌پاندنی ژیانی سیاسیی شاره‌كه .ئه‌م تۆمه‌تانه له‌الیه‌ن به‌غداو‌ه ره‌تناكرێته‌وه بهتایبهتی سیاسییهكان ،كه واداده‌نێن كورده‌كان هه‌وڵه‌كانیان خستووه‌ته‌گه‌ڕ بۆ به‌ده‌ستهێنانی چاكسازییه‌كی نیشتمانی گهوره له‌عێراقدا. جۆرج جۆف وانه‌بێژی زانكۆی كامبریج ده‌ڵێت "لهئێستادا كورده‌كان رووبه‌ڕووی ئه‌زمه بوونه‌ته‌وه‌‌و هه‌ستده‌كه‌ن گه‌مارۆ دراون ،زیاده‌ڕه‌ویی ده‌كه‌ن له‌ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنی نه‌وتی كه‌ركوك‌و ئه‌وان نه‌وت به‌رهه‌مده‌هێنن ،بهاڵم ناتوانن بیفرۆشن". هه‌روه‌ها ده‌ڵێت "به‌ته‌واوی پشتبه‌ستوون به‌ئابووریی توركیاو ئیستسماری توركیا ئێستا لهوه تێگه‌یشتوون ،كه به‌م شێوه‌یه‌ش ناتوانن ئابووریی سه‌ربه‌خۆیان هه‌بێت، لهبهرئهوه هه‌وڵده‌ده‌ن رۆڵێكی نێوه‌ندگیریان هه‌بێت نهك حاكمی". سه‌ره‌ڕای ته‌قینه‌وه‌ی ئه‌م دۆخه ،هێشتا سهركرده سیاسییه‌كانی عه‌ره‌ب بێده‌نگن لهبهرئهوهی ده‌زانن لهئێستادا پێگه‌یه‌كی ئه‌وتۆیان نییه بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی بارزانی‌‌و هێزه‌كانی پێشمه‌رگه ،چونكه هێزه‌كانی عێراق لهئێستادا زۆر الوازن‌و چه‌ند ساڵێكی تری ده‌وێت بۆ نوێبوونه‌وه‌یان‌و راهێنانیان بۆ به‌هێزكردنه‌وه‌یان به‌هه‌مان شێوه‌ش هێزی ئاسمانیی نوێی عێراقیش هه‌ندێك ساڵی ده‌وێت. خراپبوونی ئه‌م دۆخه ،بووه‌ته ئاماژه‌یه‌كی ترسناك بۆ رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی چه‌كداری له‌داهاتوودا كه له‌وانه‌یه له‌باكور تا باشوری عێراق بگرێته‌وه ،كه ره‌نگه ده‌یه‌یه‌ك بخایه‌نێت ،ئهگهر ئه‌م دۆخه‌ی ئێستا لهكاتی خۆیدا چاره‌سه‌ر نه‌كرێت ،جه‌نگ له كه‌ركوك هه‌ڵده‌گیرسێت. سه‌رچاوه :گۆڵف نیوز. بێت ،سه‌دجار لهوه باشتره كه سیسته‌می پهرلهمانی ئیفلیج بكرێت بۆ میهره‌بانیی ت��اك �ه س���ه‌رك���رده‌‌و س �هرۆك��ێ��ك ،چونكه ئهگهر سیسته‌می سیاسیی كوردستان ب��ووه سیسته‌مێكی تاك سه‌ركرده‌‌و تاك س �هرۆك ،ته‌نیا شه‌خسێك هه‌موو شتێك بێت‌و یاساده‌ركردن‌و ره‌تكردنه‌وه بهدهستی ئه‌و بێت ،سیسته‌می په‌رله‌مانی‌و ده‌زگای پهرلهمان ده‌بنه دهزگایهكی كارتۆنی خاڵی لهههموو پره‌نسیپه‌كانی زۆرینه‌‌و كه‌مینه، جیاوازی‌و فره‌ڕه‌نگی. لهم هه‌ڵه كوشنده‌یه‌دا (داواكردن له‌سه‌رۆك بۆ ئهوهی میهره‌بانی بنوێنێت‌و ئیمزا لهسهر یاسای خۆپیشاندان نه‌كات) ئۆپۆزسیۆن ئهوهی له‌بیرچووه ،كه ئهگهر به‌یانی ئه‌وان بوونه زۆری��ن��هو ویستیان ئ �هو یاسایانه ده‌ربكه‌ن ،كه ئه‌وان ئاواته‌خوازین ،ئه‌و كات سهرۆكی هه‌رێم به‌هه‌مان میتۆدی ئێستا ده‌توانێت رێگری بكات‌و ئۆپۆزسیۆنیش ناتوانێت قه‌ناعه‌تمان پێبكات كه سهرۆك
دیكتاتۆره ،چونكه سه‌رۆك‌و هه‌واداره‌كانی ده‌ڵێن ،كه‌مینه‌ی ئێستا‌و زۆرینه‌ی داهاتوو بۆخۆی حه‌اڵڵ بوو داوا لهسهرۆكی هه‌رێم بكات یاسایه‌ك ئیمزا نه‌كات كه به‌دڵی ئه‌وان نه‌بێت ،بهاڵم ئێستا بهپێچهوانهوه بۆ خهڵكی حه‌رامه! ئه‌مه ئهگهر حسابی ئ���هوهش نه‌كه‌ین ،ك�ه ده‌ش��ێ��ت س �هرۆك دواج��ار منه‌تی ئه‌وه‌مان به‌سه‌ردا بكات، كه له‌یاسایه‌ك له‌یاساكاندا به‌ره‌ی میلله‌تی هه‌ڵبژاردووه‌‌و ره‌تیكردووه (وه‌ك له‌یاسای رۆژنامه‌نووسیدا بینیمان ،كه سهرۆك گله‌یی ئ �هوهی له‌ڕۆژنامه‌نووسان ده‌ك��رد لهسهر سپڵه‌ییان). بۆیه لێگه‌ڕێن یاساكه تێپه‌ڕێنرێت ،جا به‌باش یان خراپ ،چونكه دیكتاتۆریه‌تی (ئهگهر بڕیاره زۆرینه دیكتاتۆر بێت) زۆرینه هه‌زارجار باشتره ،له‌پاڕانه‌وه‌‌و داواك��ردن له‌میهره‌بانیی ته‌نیا سه‌رۆكێك. Arei1976@hotmail.com
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
کۆمێنت 19
ج�����هن�����اب�����ی س�������������هرۆك؛ ت����ك����ای���� ه واژۆی�����ب�����ك�����ه
یاسین عومه‌ر ئیبراهیم ل��� ه سیستم ه دی��ك��ت��ات��ۆری‌و نیمچ ه ی سیاسی هیچ دیكتاتۆرییه‌كاندا ،سیستم ی ی بێپه‌روا بۆ فووتێكردن نیی ه له‌هه‌وڵێك ی ك��اری��زم��ای دیكتاتۆر زی��ات��ر ،له‌حیزب ی ی ك��ۆی رووب��هر نادیموكراتدا ،نزیكه ی حیزب ده‌بن ه ماشێنێك بۆ ئۆرگانه‌كان ی پاك‌و بێگوناه‌و داهێن هر‌و ی وێنه‌یه‌ك كێشان ی ی حیزب .ماشێن میهره‌بان بۆ سهرۆك ی ماسمیدیا ،ماشێنی پ �ه‌روه‌رده ،ماشێن ی له‌گاڕانێكدا دام�ه‌زراوه‌ك��ان ،ههر هه‌موو ی ی سه‌مان له‌پێناو دروستكردن سه‌رقاڵ وێنه‌یه‌ك بۆ سهرۆك ،ك ه وێنه‌ی ئه‌و نییه. هه‌ندێكجار ئه‌م ماشێن ه زه‌به‌الح‌و بێڕه‌حم ه تاكتیكێكی ئێجگار زیره‌كان ه ده‌گرێته‌به‌ر، ی تاكتیكێك ك ه تاز‌ه له‌كوردستان پارتێك ی وه‌كو پارتی دیموكراتی كوردستان زرنگ تاقیده‌كاته‌وه. پێشئه‌وه‌ی ئ�هو تاكتیكه شیبكه‌مه‌وه، ده‌بێت بڵێم من سه‌رسامم به‌كاركردن‌و ی ی پارتی دیموكرات جوڵ ه سیاسییهكان كوردستان لهم ماوانه‌ی پێشوودا ،لهگهڵ ئ �هوهی به‌شێك ل �هوهش دهگهڕێتهوه بۆ ی ی ئۆپۆزسیۆن‌و خه‌ڵك ی سیاسی ناهۆشیاری ی ی دیموكرات كوردستان ،بهاڵم ئێستا پارت كوردستان ئه‌و پارت ه كاریكاتێریی ه نییه، ی ی سیاسی ی خ��وێ��ن��ده‌وار ك �ه ن��وخ��ب�ه ی وێنه‌یانده‌كێشا ،ئه‌و جیابووه‌وه له‌پارت ی ك ه جگه له‌نه‌خوێنه‌وار‌و “كاڵو‌و پارته ی له‌گه‌ڵدا مشكیبه‌سه‌ر”ه‌كان كه‌سی دیك ه ی حیزبێكه ك ه ده‌یانجار نییه ،ئێستا پارت ی ه�هن��گ��اوێ��ك ده‌ك���ات ئه‌وجا دی��راس��ه ده‌ینێت ،هه‌زارجار بیر له‌كارێك ده‌كاته‌وه، ئه‌وسا ده‌یكات .به‌ڵگه‌ش بۆ ئه‌مه زۆرن، ی ی ئ �هم حیزبه له‌ملمالنێ م��راوه‌غ�هك��ان� ی ن��ێ��وان گ���ۆڕان‌و یه‌كێتیدا ،سه‌پاندن ی سیستمی سه‌رۆكایه‌تی‌و كردنی به‌ئه‌مر ی واق��ی��ع ل�هك��وردس��ت��ان��دا ،به‌ده‌ستهێنان ژماره‌یه‌كی باشی كورسی به‌ده‌نگێكی كهم ی ی پێشوودا ،مامه‌ڵه‌كردن له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان ی ئه‌و لهگهڵ گۆڕاندا ،هه‌موویان گه‌واهیده‌ر ی سه‌ره‌وه‌ن. قسه‌ی ه ی هه‌روه‌ها دوا كاریان كه من پێموایه كارێك ی ی رێكخستن زیره‌كانه‌یه ،تێپه‌ڕاندنی یاسا ی خۆپیشاندانه‌كان بوو ،چونكه وه‌ك ئهوه زۆر پێشتر من پێشبینیمكردبوو ،یاساك ه له‌په‌رله‌مان تێپه‌ڕێنرا ،بهاڵم به‌بۆچوونی م��ن ،كاتێك یاساك ه ده‌خ��رێ��ت�هب�ه‌رده‌م ی هه‌رێم ،به‌تێبینییه‌وه ده‌ینێرێته‌و‌ه سهرۆك بۆ په‌رله‌مان‌و واژۆی ناكات ،سه‌رئه‌نجام ی ئهمهش دهكرێتهوه ب ه به‌خششێكی دیكه ی پارتیو پێمانده‌فرۆشرێته‌وه، سهرۆك ی رۆژنامه‌گه‌ریدا وه‌ك ئهوهی له‌یاسای كار كردیان‌و واژۆنه‌كردنیان ك��رد‌ه منه‌تێك، ی هه‌ركاتێكیش بچووكترین ره‌خنه رووبه‌ڕوو ی ی موماره‌سه‌كان ی ده‌كرایه‌وه بهوه پارت دژ به‌ڕۆژنامه‌نووسان دیموكراسییانه نین، ه �هر پارتییه‌ك وه‌اڵم��ی��ده‌دای �هوه یه‌كه‌م ی ی نییه منه‌ت ی ئهوه بوو :كهس بۆ قسه به‌رگرییكردن له‌ئازادیی رۆژنامه‌گه‌ری بهسهر ئێمه‌دا بكات ،چونك ه ئهگهر “س �هرۆك ی ب��ارزان �ی“ ن�هب��ووای�ه ،ئ��ه‌وا به‌یاسایه‌ك ی ی سه‌رده‌م ی وه‌ك��و یاساكان هاوشێوه ی به‌عس حوكمده‌كران ،ل �هوهش��دا بڕێك ئێجگار زۆر له‌ڕاستی هه‌یه ،به‌خششێك ی ع�هی��ب��دار، ه �هی �ه ،ب���هاڵم به‌خششێك چونك ه به‌خششێكه تاكه‌كه‌سییه ،پالنێك ی له‌پشتییه‌وه‌یه‌تی ك ه ئامانجه‌ك هی شتێك ی دیكه‌یه جگ ه له‌به‌رگرییكردن له‌ئازادی رۆژنامه‌گه‌ری ،بهڵكو له‌وه‌ش خراپتر ئه‌و ی هه‌رێم كرای ه عه‌بایه‌ك هه‌ڵوێسته‌ی سهرۆك ی ی هه‌موو كاره خراپه‌كانی پارت بۆ ئهوه ی رۆژنامه‌نووسان‌و رۆشنبیرانی له‌ژێردا دژ حه‌شاربدرێت.
ی ئه‌م تاكتیك ه ی وێنه پێشئه‌وه‌ی به‌ته‌واوه‌ت ی بكێشم ،ده‌ك��رێ��ت نموونه‌ی هاوشێوه ی دیكه‌دا ئه‌مه له‌سیستمه نادیموكراته‌كان ببینین ،له‌میسر كاتێك هونه‌رمه‌ند عادل ی ی شانۆگه‌ری ی نماییشكردن ئیمام سه‌رقاڵ ی رۆشنبیریی میسر (الزعیم) بوو ،وه‌زیر ی لێبكات ،چونكه وه‌ك ی رێگیری ویست ی ی شانۆگه‌رییه‌ك ه ته‌نزێك ده‌زان��ی��ن ك��ۆ ی ی وه‌ك��و حوسن جه‌رگبڕبوو بۆ پیاوێك موباره‌ك‌و هه‌موو دیكتاتۆره نه‌خوێنده‌وار‌و ی عه‌ره‌ب ،بهاڵم دیاره رێگرتن میلیتاره‌كان ی عادل ئیمام بۆ سیستمێك له‌شانۆییه‌ك ك ه ع �ه‌وداڵ �ی سواڵكردنی ره‌زام �هن��دی‌و ده‌ستخۆشییه ل �ه‌ج �هم��اوه‌ر‌و له‌دنیاش، ی ریسكێكی گ �ه‌وره‌ی �ه ،چونك ه سیستم ی (جمهوری/مه‌له‌كی) موباره‌ك جه‌مله‌ك باش ده‌زانێت بهو ك��اره هه‌م له‌به‌رده‌م ی ج��هم��اوه‌ر‌و ه��هم ل��هب��ه‌رده‌م رایگشتی جیهانییشدا هێنده‌ی تر شه‌رمه‌زارده‌بێت، لهو پێناوه‌شدا تاكتیكی “كۆیله‌كانی حیزب هه‌ڵه‌ده‌كه‌ن‌و س��هرۆك راستیده‌كاته‌وه، چونكه س�هرۆك مه‌عسوومه“ خرایه‌گه‌ڕ، ی ی سهرۆك ی موباره‌ك هه‌ربۆی ه حوسن میسر ،خ��ۆی له‌پرسه‌كه هه‌ڵقورتاند‌و ی بڕیاریدا ده‌رگای هۆڵه‌كان بۆ نمایشكردن ی ئه‌و شانۆگه‌رییه‌ك ه بكرێنه‌وه ،ئیتر نیوه ی بڕیاربوو بۆ عادل ئیمام لێبدرێن، چه‌پاڵن ه ی له‌شانۆییه‌كه‌دا؛ ی ئه‌و نواندنه مه‌زنه له‌پا به‌ر موباره‌ك كه‌وتن ،لهكاتێكدا له“جڕت” ی هیچیدی نهبوو. زیاتر شایه‌ن هه‌نووكه هه‌مان شانۆگه‌ری له‌كوردستان دووباره‌ده‌بێته‌وه ،ئه‌مڕۆ رۆژی سێشه‌ممه، ی رۆژنامه‌م ده‌كرده‌و‌ه سیخناخ بوو له‌هاوارو چ ی كوردستان ،ك ه فوغان بۆ سهرۆكی هه‌رێم ی خۆپیشاندان واژۆنه‌كات، ی رێكخستن یاسا له‌په‌رله‌مانتاره‌كانی گ��ۆڕان‌و یه‌كگرتوو و كۆمه‌ڵه‌وه بیگره ،بۆ رۆژنامه‌نووس ه ی كورد ،بۆ كورتبینه‌كان ،بۆ رۆشنبیران ی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی ،هه‌موویان چاالكوانه‌كان ی له‌یه‌ك كۆرسدا سه‌رقاڵی وتنهوهی گۆران “ده‌خیلتم ئامان واژۆی نه‌كه‌یت” بوون، پێمسه‌یربوو ،ب �هاڵم به‌زه‌ییشم پیایاندا ی ی یاسا ده‌ه���ات���هوه .ل��ه‌وه‌ت��هی پ��رس � ی خۆپیشاندانه‌كان هاتووه‌ت ه رێكخستن كایه‌وه ،به‌رده‌وام من گوێبیستی ئه‌وه‌م ك ه نابێت سهرۆكی ههرێمی كوردستان یاساك ه ی ی یه‌ك كهس له‌وانه ێ ئهوه واژۆبكات ،به‌ب ی گوێم لێیانبوو بپرسن ئه‌رێ كێ خوڵقێنه‌ر ی ێ وایكردووه یاسایه‌ك ئه‌م كێشه‌یه‌یه؟ ك هێنده نادیموكرات‌و ناشیرین بگات ه سه‌ر ی هه‌رێمه‌كه‌مان؟ ئایا ناكرێت مێزی سهرۆك پێشئه‌وه‌ی كاره‌كه بگاته دادوفوغان بۆ ی هه‌رێم ،چاره‌سه‌ربكرێت‌و هێنده سهرۆك سه‌رمان به‌م یاسا ناشیرین‌و دواكه‌تووان ه نه‌ئێشێنرێت؟ كهس ئه‌و پرسیار‌هی نه‌كرد. هه‌موو ئه‌وانه‌ش كه وه‌ك تاك ه فریادڕه‌س هانا بۆ سهرۆكی هه‌رێم ده‌به‌ن ،به‌خۆیان بزانن یان نا ،بوونه‌ته داش �ی دامه‌یه‌ك ی بێتامدا ،یارییه‌ك ك ه ته‌نیا یه‌ك له‌یارییه‌ك براوه له‌خۆده‌گرێت‌و ته‌واو. ی ی دیموكراتی كوردستان باوه‌ڕ ئهگهر پارت ی ته‌ندروسته ،ئازادییه‌ك به‌ئازادییه‌ك كه به‌یه‌ك دنیا قه‌ید‌و ش��ه‌رت ،به‌یه‌ك دنیا په‌رژین‌و قه‌ده‌غه نه‌ته‌نراوه ،ئه‌وا
ی ئه‌و حیزبه‌دا ده‌بێت ئه‌م ه له‌ئه‌ده‌بیات ل�هس�هرۆك�هك�هی�هوه ك� ه ب�ه‌ڕێ��ز مهسعود بارزانییه ،هه‌تا بچووكترین ئه‌ندامی ئه‌و ی زۆر نالۆژیكیی ه حیزب ه ببینین ،ئهوه شتێك ی ئ���هو حیزب ه ی ت����ه‌واو فراكسیۆنێك له‌په‌رله‌ماندا كه ژماره‌یان 29پهرلهمانتاره ده‌نگیان بهو یاسای ه داوهو ته‌نانه‌ت بۆ ی ئه‌و پارت ه ده‌رمانیش یه‌ك په‌رله‌مانتار ی بۆ ئه‌و یاسای ه ی نهخێر نابینیت ده‌نگ ی ی ئهوه نیشانده‌ر به‌رزكردبێته‌وه ،ئید ئهوهی ه ك ه ئه‌و حیزب ه به‌كۆ تێڕوانینیان بۆ ی پرسه‌كه ئه‌وه‌یه كه هه‌یه ،به‌هه‌مانشێوه ی ی كاری رۆژنامه‌گه‌ری ،ههر ئه‌ندامێك یاسا ی ده‌كرد ئه‌و حیزبه باسی رۆژنامه‌گه‌ری ی گهوره له‌كوردستان ،وه‌كو مه‌ترسییه‌ك ك ه پێویستی به‌كۆتوبه‌ندكردن ه وێنایده‌كرد، ی كاتێكیش یاساكه‌یان گه‌اڵڵه‌كرد ،یاسایه‌ك ی دژه ئازادیی ناشیرینیان ئاماده‌كرد ،كۆتای سیناریۆكه‌ش دی��ارب��وو چۆنی لێهات، ی ی ئه‌مه بۆ یه‌كه‌مجار یارییه‌ك به‌ڕاست ی وا ب��زان��م جگ ه خ��ۆش��ب��وو ،ب��هاڵم ئید ی كورد له‌سیاسی‌‌و رۆژنامه‌نووس‌و رۆشنبیر كهس ئه‌م یارییه به‌جیدی وه‌رناگرێت. ی نادیموكرات‌و سته‌مكاردا، له‌سیستم ه�هم��ی��ش� ه رووب��ه‌رێ��ك��ی ف�����راوان هه‌ی ه ی ب��ۆ ن��م��ای��ش��ك��ردن�ی ه��هڵ��هی ئ��ه‌وان��ه ی ل�هخ��وار س��هرۆك��ه‌وه‌ن ،ره‌نگ ه نموونه ی سهدام ی ك��وڕ ی ع��وده سه‌ركێشییه‌كان له‌عێراقدا باشترین نموونه بێت ،هه‌میش ه رێگه‌یده‌درا كاری مندااڵنه‌‌و ناشیرین بكات، ی دواتر ده‌مانبینی له‌الیه‌ن سهدام حسێن ی باوكییه‌و‌ه س��زاده‌درا ،له‌مه‌شدا وێنه‌یه‌ك ی درۆزن��ان��هو له‌هه‌مانكاتدا نموونه‌ییانه س���هدام ده‌درا به‌ڕه‌شه‌خه‌ڵكی عێراق، وێنه‌كه‌ش ئ �هوه ب��وو كه ئه‌وه‌تا س�هدام ی نموونه‌یی‌‌و مه‌زنه، حسێن چ باوكێك ی ته‌نانه‌ت له‌ته‌مبێكردنی كوڕه‌كه‌ی خۆش سڵناكاته‌وه ،ئیدی ده‌ب��ێ��ت عێراقیی ه به‌شه‌ره‌فه‌كانیش ملكه‌چبن ب��ۆ باوك ه ی دیكهو ئهگهر هه‌ڵه‌یانكرد بچووكراوه‌كان ی دیكه‌شه‌و‌ه ئه‌و ته‌مبێبكرێن ،له‌ڕوویه‌ك ی وێنه‌یه ده‌درا به‌خه‌ڵك ،ك ه جگ ه له‌سه‌رۆك ی دیكه‌ش هه‌ڵه‌ده‌كه‌ن، فه‌رماند‌ه ئه‌وان ی ی راستكردنه‌وه ئهوه سه‌رۆكه ك ه گه‌ره‌نت ه�هڵ�هك��ان ده‌ك���ات ،ئ��هم ی��اری��ی�ه ،دوور ی ل �هم سیاق هی باسمكرد‌و به‌شێوه‌یه‌ك ی زرن��گ��ان �ه ،ل��ێ��ره له‌كوردستان دی��ك �ه دووباره‌ده‌بێته‌وه. پیشاندانی سهرۆك وه‌كو فریادڕه‌س ،وه‌كو ی ی قه‌ره‌بووكراوه ی كه له‌كات ئه‌و عیسایه ل���هدهس���ت���چ���وودا دێ�����ت‌و ه��هڵ��هك��ان راس��ت��ده‌ك��ات��هوهو ش��ت�هك��ان ده‌خ��ات��هوه س�هر سك هی ئاسایی خ��ۆی؛ میكانیزم‌و تاكتیكێكی ب���اوه له‌سیستمه خ��راپ‌و ی سیاسی لهم به‌ده‌كاندا ،چونك ه سیستم ی ی یه‌ك سهرۆك تایپه‌یدا به‌ده‌وری ئایدیا مه‌عسوومدا دهس��وڕێ��ت�هوه ،هه‌ربۆی ه بۆ مانیڤێستكردنی ئ �هم مه‌عسومییه‌ته، ی خواره‌وه ده‌درێت زۆرجار رێگ ه به‌ئه‌ندامان هه‌ڵه‌بكه‌ن ،یاسای نادیموكرات دابڕێژن‌و تێشیپه‌ڕێنن ،رێگه به‌به‌پرسه بچووكه‌كان ی ده‌درێ��ت یان چاویان لێده‌پۆشرێت كار ی هاتوچۆ ناشیرین بكهن ،له‌پۆلیسێك ی بده‌ن ،یان منداڵه‌كانیان له‌مامۆستاكان
قوتابخانه ی��ان زانكۆ هه‌ڵبگه‌ڕێنه‌وه، ی میدیایی گ�ه‌وره‌دا دوات��ر له‌ته‌غتییه‌یه‌ك ی ئه‌و بهرپرسه بچووك ه له‌الیه‌ن سهرۆك حیزبه‌وه سزاده‌درێت ،به‌وه‌ش ئه‌و وێنه‌ی ه پیشانده‌درێت ك ه سهرۆك چه‌ند ئازادیخواز‌و ی ه��ه‌ژاران��هو چه‌ند میهره‌بان‌و پاڵپشت یاساپارێز‌و دادپ��ه‌روه‌ره ،لهكاتێكدا ئه‌م ه ی دژ بهو وێن ه به‌رهه‌مهێنانه‌وه‌ی وێنه‌یه‌ك ی واقیع ه ك ه پڕه له نادادی‌‌و نایه‌كسانی‌‌و زاڵه ناشیرینی كه راسته‌وخۆ‌و ناڕاسته‌وخۆ ی هه‌ی ه تێیاندا ،ههرچهنده سهرۆك دهست ی ئه‌مه گومانێكی پێشوه‌خته ،بهاڵم من بۆن ی ی یاسا ئه‌م سیناریۆی ه ده‌كه‌م له‌تێپه‌ڕاندن رێكخستنی خۆپیشانداندا ،ك ه بێگومان به‌په‌سه‌ندكردن‌و نه‌كردنی كۆمه‌ڵێك شتمان بۆ رووندهبێتهوه. ی كورته‌ی قسان ئه‌وه‌یه؛ ئهگهر سهرۆك هه‌رێم ئه‌م یاسایه واژۆنه‌كات یان بیكات، ی دێنه‌كایه‌وه. ی جید كۆمه‌ڵێك پرسیار ئهگهر یاساكه واژۆب��ك��ات ،ئ �ه‌وا ده‌بێت ی لهو په‌رله‌مانتارانه‌ی پارتی له‌په‌رله‌مان ی ك��وردس��ت��ان بپرسین :ئ�هگ�هر سهرۆك ی خۆپیشاندان ی به‌ئازادی حیزبه‌كه‌تان باوه‌ڕ ی دژتان ده‌یانه‌وێت، ی به‌ر‌ه هه‌یه ،وه‌ك ئهوه بۆچی ئێوه ناتانه‌وێت ،ل�هم باره‌شدا‌و ی پارتیو لهگهڵ ئ��هوهی په‌رله‌مانتاران ی یه‌كێتییش” “له‌گه‌ڵیاندا په‌رله‌مانتاران ی خراپییه‌كانیان پیادا ده‌بن ه ئه‌و عه‌الگه‌یه هه‌ڵده‌واسرێت ،هێشتا ئه‌م مه‌سه‌له‌ی ه بۆ ی هه‌رێم جێی ئیحراجییه ،چونك ه سهرۆك ی ی ئه‌ندامان هێمایه بۆ باش په‌روه‌رده‌نه‌كردن ی حیزب، پارته‌كه‌ی لهسهر پره‌نسیپه‌كان ئه‌وه‌ش كه‌مته‌رخه‌مییه نهك شانازی. ی هه‌رێم یاساك ه وه‌ك خۆ ئهگهر سهرۆك ی ك ه بۆی ده‌نێردرێت واژۆبكات ،ئهوه ئهوه ی له‌كوردستان ی پارت ی ستراتیژ به‌ڕوون روون��ده‌ب��ێ��ت �هوه ،ك�ه ستراتیژییه‌ك ه بۆ ی ئازادی ،له‌وه‌شدا لهسهر به‌رته‌سككردنه‌وه ی نزیكمه‌ودا زیانێكی بچووك دهكات، ئاست ی ی گهوره به‌یه‌كێتی ی خزمه‌تێك لهبهرئهوه ی ك��وردس��ت��ان ده‌گه‌یه‌نێت، نیشتیمانی ی ی یه‌كێت چونك ه وه‌ك ئاشكرای ه زۆن�� ی گه‌رمی خۆپیشاندان‌و ئۆپۆزسیۆنه، زۆن ب���هوهش ت���اڕاده‌ی���هك ك��ۆس��پ ده‌خ��ات � ه ی یهكێتی، ی زۆن� ب �ه‌رده‌م خۆپیشانده‌ران ی لهو شه‌ره‌فه گه‌وره‌یه‌ش ههرچهنده یه‌كێت ی ی به‌زۆنێك ی زۆنه‌كه بێبه‌شده‌كات ،كه ئید دیموكراستر‌و كراوه‌تر ناوببرێت. ی ی دوورمه‌وداش زیانێك پارتی لهسهر ئاست گه‌وره‌تر ده‌ك��ات ،چونكه له‌ناوچه‌ی ژێر ده‌سه‌اڵتی ئه‌ودا ،ناڕه‌زاییه‌كان ژێره‌وانكێن‌و خه‌ڵكه‌كه‌ش نامونته‌مییترن بۆ سیاسه‌ت، ئ �هوهش وا ده‌ك��ات كه خۆپیشاندانه‌كان زۆر كه‌متر‌و به‌رته‌سكتربن ،ئیدی یاساكان ی هه‌رچۆن بن بۆ ئه‌و وه‌ك یه‌كه ،به‌م كاره‌ش ی ی دیموكراتی كوردستان خاڵێك پارت خراپ له‌مێژووی خۆیدا تۆمارده‌كات ،ك ه بریتیی ه له‌به‌رهه‌مهێنان‌و په‌سه‌ندكردن‌و ی یاسایه‌كی نادیموكرات. پشتگیریكردن ی من پێموای ه ده‌بوو ههر لهسهرهتاوه هه‌ڤااڵن ی دیموكرات‌و ئازادیپارێزیان ی یاسایه‌ك پارت ی ی هه‌رێم‌و سه‌رۆكه‌ك ه ی سهرۆك ره‌وان��ه خۆشیان بكردایه ،به‌وه‌ش راست ه كه‌مێك ی سهرۆك كه‌مده‌بووه‌وه‌‌و له‌سه‌روه‌رییه‌كان
ی دهس��ت��ك �ه‌وت �هك � ه ده‌ب����ووه به‌رهه‌مێك ده‌سته‌جه‌معی ،بهاڵم سه‌رئه‌نجام به‌كۆ‌و ی ی سیاسی ،ستایشێك پارتی وه‌كو یه‌كه‌یه‌ك به‌ده‌ستده‌هێنا‌و هه‌مووانیش :س �ه‌رۆك‌و ی پارتیو ئێمه‌‌و گ��ۆڕان‌و په‌رله‌مانتاران ی یه‌كێتی‌‌و كۆمه‌ڵ‌و یه‌كگرتوو‌و هه‌موو خه‌ڵك ی كوردستان ،به‌هره‌مه‌ندده‌بووین له‌یاسایه‌ك ی م��ۆدێ��رن ،ئێستاش ك ه سه‌رده‌مییان ه ی ی تووش ی واینه‌كردووه ،بێگومان خۆ پارت ی ی گهوره كردووه و واژۆنه‌كردن پارادۆكسێك ی هه‌رێمیشه‌و‌ه ئه‌و یاسای ه له‌الیه‌ن سهرۆك ی بۆ ئ�ه‌وان، نابێت ه ده‌ستكه‌وتێكی په‌ت ی هه‌رێم یاساك ه چونك ه ئهگهر سهرۆك واژۆن �هك��ات ،ئ �ه‌وا ته‌نیا سه‌رۆكه‌كه‌یان ب��راوه ده‌بێت ،بهاڵم حیزبه‌كه‌یان دۆڕاو، لهكاتێكدا ده‌كرا ههر لهسهرهتاوه هه‌مووان ی كه‌متر له‌ڕه‌ها، براوه‌بن ،بهاڵم به‌ڕێژه‌یه‌ك هه‌ربۆیه من خ��وازی��ارم سهرۆكی هه‌رێم ی له‌خواره‌و‌ه یاساك ه واژۆبكات وه‌ك ئهوه ی نێردراو‌ه بۆی ،چونكه النیكهم هه‌ڵوێست ی ئه‌م پارته‌مان بۆ رووندهبێتهوه راستگۆیان ه له‌ئاقار پرسه‌كاندا ،پێشموای ه ئهگهر ی هه‌رێم یاساك ه واژۆنه‌كات ،ئه‌وا سهرۆك ی دواتر ئه‌و هه‌ڵوێسته ده‌بێت ه كۆڵه‌كه‌ك ه ی ع�ه‌واڵ‌و له‌ژێر سێبه‌ره‌كه‌یدا دهی��ان كار ی نه‌شیاو ئه‌نجامده‌درێن .هه‌مووان هیوا چاكه‌یان ههیهو هیواداریشبووین ههر ی زۆر لهسهرهتاوه بیبینین ،هێشتا بوارێك ی ك��اره چاكه‌كان بكه‌ین‌و م��اوه بۆ ئ �هوه بۆ له‌مه‌ودواش ده‌كرێت ههر لهسهرهتاوه بژارد‌ه چاكه‌كان بخه‌ین ه ناو سندوقه‌كانه‌وه. yaseen_omer80@yahoo. com
پیشاندانی سهرۆك وه‌كو فریادڕه‌س ،وه‌كو ئه‌و عیسایه‌ی كه لهكاتی قه‌ره‌بووكراوه‌ی له‌ده‌ستچوودا دێت‌و هه‌ڵه‌كان راستده‌كاته‌وه‌‌و شته‌كان ده‌خاته‌وه سه‌ر سكه‌ی ئاسایی خۆی؛ میكانیزم‌و تاكتیكێكی باوه له‌سیستمه خراپ‌و به‌ده‌كاندا
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
پشوو
18 كاوڕ
( 21مارس 20 -نیسان)
ئ��هم هه‌فته‌یه‌ت پ��ڕده‌ب��ێ��ت له‌سه‌ركێشی‌‌و ی دارای��ی��ش��هوه دۆخ��ت م��وف��اج�ه‌ئ�ه ،ل���ه‌ڕوو ی ئهوهی باشده‌بێت .دڵخۆشییه‌كانت ده‌بنه هۆ ی تۆو‌ه كامه‌ران كه‌سانی ده‌وروبه‌ریشت به‌هۆ ببن ،پێویست ه به‌باشی لهگهڵ خۆشییه‌كان بژیت.
له‌سریالنكاش پارك ی عاشقان دروستده‌كرێت
گا
( 21نیسان 20 -ئایار)
ئه‌م چه‌ند رۆژه زۆر سه‌رقاڵده‌بیت ،چونك ه پێویستده‌كات لهگهڵ چه‌ندان كه‌سدا قسهو ی مه‌سه‌له‌كانه‌وه ،بهاڵم وتووێژ بكه‌یت له‌باره ی ی كار‌و ژیان ی ده‌بێت له‌ڕوو ی زۆریش سوود تایبه‌تیشه‌وه.
دووان ه دووانه
( 21ئایار 20 -حوزه‌یران) ( 21ئایار 20 -حوزه‌یران)
ی پڕ چێژ بهسهر ده‌به‌یت ،به‌تایبه‌ت هه‌فته‌یه‌ك لهگهڵ ئ�هو هاوڕێیانه‌تدا كه‌دێن‌و به‌ش هو‌و به‌ڕۆژ سه‌ردانت ده‌كه‌ن ،بهاڵم پێویست ه ئاگات له‌نیازی هه‌ندێكیان بێت ،چونك ه پێناچێت ی تۆ بكهن. هه‌مووان حه‌ز به‌دڵخۆشی
قرژاڵ
( 21حوزه‌یران 22 -ته‌موز)
ب��ه‌ره‌و رووی هه‌ندێك زه‌حمه‌تی ده‌بیته‌و‌ه ی تایبه‌تیت وات له‌ته‌ركیزكردندا ،هه‌ندێك كێشه لێده‌كه‌ن كه‌نه‌توانی وه‌ك جاران له‌سه‌رخۆبیت‌و ی كاره‌كانت بكه‌یت ،هه‌وڵبد‌ه چه‌ند به‌باش ی جارێك به‌ته‌نیا بچیته ده‌ره‌وه ،چونك ه سوود ی بۆت هه‌یه. زۆر
شێر
( 23ته‌موز 22 -ئاب)
ی بیر له‌شته‌كان ب��ك�ه‌ره‌وه ،چونك ه به‌قووڵ هه‌فته‌یه‌كی باش ه بۆ بیركردنه‌وه .جه‌سته‌ت ی نوێ ی شت به‌وه‌رزشكردن‌و مێشكت به‌فێربوون ی خۆتدا به‌ره‌و پێش ببه‌و بیانپارێزه. له‌بواره‌كه
فه‌ریک
( 23ئاب 22 -ئه‌یلول)
ی زۆر باش ه لهو ئ �هم هه‌فته‌یه هه‌فته‌یه‌ك ی رووه‌و‌ه كه‌ده‌توانی رۆح بكه‌یته‌و‌ه به‌به‌ر ی كۆنی سۆزداریتدا ،لهو ماوه‌یه‌دا په‌یوه‌ندییه‌ك ههریهك له‌ئێو‌ه كۆمه‌ڵێك شتتان له‌سه‌ریه‌كتر ی بۆ ده‌رك�ه‌وت��ووه ،ئ�هوهش ده‌بێته هۆكارێك باش بۆ دانوستاندن.
ته‌رازوو
دوپشک
( 23ت .یه‌که‌م 21 -ت .دووه‌م)
ی باشه بۆ خۆسه‌رقاڵكردن به‌كاروبار‌ه هه‌فته‌یه‌ك ی شته‌كان به‌دڵی تۆ بازرگانییه‌كانته‌وه ،زۆرین ه ی ی سۆزدارییهوه چه‌ند ساتێك ده‌بن .ل�ه‌ڕوو ی ی سوود له‌ئه‌زموون خۆش چاوه‌ڕێتن‌و ده‌توان كه‌سانی ده‌وروبه‌رت وه‌رگریت له‌وباره‌یه‌وه. ( 22ت .دووم 20 -ک .یه‌که‌م)
ی نانخواردنێك، ل �ه‌وان �هی � ه بانگهێشت پێشهاتی چاوه‌ڕواننه‌كراوی لێبكه‌وێته‌و‌ه ی ی س��ۆزداری��ی��هوه .ده‌بیته جێ ل���ه‌ڕوو ی كه‌سانی دهوروب���ه‌رت‌و هه‌ست سه‌رنج ی ده‌كه‌ن ،بهاڵم پێویست ه ئاگات به‌دڵخۆش له‌هه‌ڵسوكه‌وته‌كانت بێت.
گیسک
حكومهتی سریالنكا رایگه‌یاند سه‌رقاڵی دروس��ت��ك��ردن��ی پ��ارك��ێ��ك�ه له‌نزیكی پهرلهمانی ئه‌و واڵته ،تا گه‌نجانی عاشق بتوانن به‌بێ چاودێریكردنی پۆلیس له‌پاڵ یه‌كتردا كاته‌كانیان به‌سه‌ربه‌رن. اللیت پیۆم پرا وته‌بێژی ئه‌نجومه‌نی گه‌نجانی سریالنكا له‌لێدوانێكدا بۆ بی بی سی وتی ئامانج له‌جێبه‌جێكردنی
( 21ک .یه‌که‌م 19 -ک .دووه‌م)
ی گ�هوره له‌ژیانتدا پێده‌چێت هه‌ندێك گۆڕان رووب��ده‌ن .ئاگات له‌خۆت بێت نه‌بیت ه الیه‌ن ی له‌هیچ رووب���ه‌ڕووب���وون���هوهی���هك���دا .ره‌وت�� هه‌ساره‌كان ئامۆژگاریت ده‌كه‌ن كه‌زوو توڕه نه‌بیت‌و هیچ بڕیارێك له‌خۆوه نه‌ده‌یت.
سه‌تڵ
( 20ک .دووه‌م 17 -شوبات)
ئ��هم هه‌فته‌یه ی��اخ��ود ه�ه‌ف��ت� هی داه��ات��وو پ��ێ��وی��س��ت��ده‌ك��ات چ �هن��د ب��ڕی��ارێ��ك ب��دهی��ت كه‌كاریگه‌ریی زۆریان لهسهر باری داراییت بۆ ماوه‌یه‌كی دوورو درێژ ده‌بێت ،ئه‌م هه‌فته‌ی ه ی باشت ده‌بێت بۆ گ �ه‌ڕان‌و گه‌شتكردن، كات ی به‌كاریان بهێنه. به‌باش
نه‌هه‌نگ
( 18شوبات 20 -ئازار)
ی ئ �هم هه‌فته‌ی ه هه‌ڵچوونت هه‌ندێك كات پێوه دیار ده‌بێ ،بهاڵم كه‌سانی ده‌وروبه‌رت ه�هس��ت به‌هه‌ڵچوونه‌كانت ن��اك �هن .بیرت نه‌چێت كه‌پێویست ه رێگه به‌سۆزه‌كان بده‌یت كاریگه‌رییان ل �هس �ه‌رت هه‌بێت ،ئه‌گه‌رنا ته‌ندروستیت به‌ره‌و خراپی ده‌چێت.
سازدانی :ره‌وه‌ندجه‌واد ش�هی��دا ج��اف خهڵكی ش��اری ج��وان��ڕۆم ی زۆره خۆرهه‌اڵتی كوردستانه‌و ماوه‌یه‌ك ی ی باشوور ده‌ژی ،سه‌رقاڵ له‌كوردستان ی ك��اری راگه‌یاندنه‌و ل�هم چاوپێكه‌وتنه رۆژنام هی ده‌ستووردا ده‌ڵێت گوڵ ده‌دات ه ی خۆشی ده‌وێت‌و ئاشكرایده‌كات ئه‌و كه‌سه زیاتر حه‌زی لهناو كوڕانه ،وه‌ك له‌كچان. دهستوور :چۆن ده‌ستت به‌كاركردن كرد له‌ڕاگه‌یاندندا؟ شه‌یدا ج��اف :لهگهڵ خوشكه‌كانم ههر ی راگه‌یاندن‌و له‌منداڵییه‌وه‌حه‌زمان له‌كار ی بووه ،وه‌ك ئاماژه‌م پێدا ی هونه‌ر كار ك��اری هونه‌ریش ده‌ك��هم زۆری��ش حه‌زم لێیه‌تی‌‌و كارمكردووه. دهستوور :حه‌ز لهناو كوڕان ده‌كه‌یت یان كچان بۆ گفتوگۆو قسهكردن؟ شه‌یدا جاف :زۆر حه‌زده‌كه‌م لهناو كوڕان تێكه‌ڵبم‌و گفتوگۆ بكه‌م‌و رابگۆڕمه‌و‌ه وه‌ك له‌كچان،چونك ه واهه‌ستده‌كه‌م ك ه له‌وانه‌و‌ه زۆرشت ئاڵوگۆڕ ده‌كرێت‌و فێرده‌بیت ،نهك ی خۆت. له‌ره‌گه‌زه‌كه دهس���ت���وور :چ���ۆن ب �هش��داری��ده‌ك �هی��ت له‌دۆبالجكردنی زنجیره بیانییه‌كاندا؟ ی ی كار شه‌یدا ج��اف :به‌ده‌نگ به‌شداری دۆبالژ ده‌كه‌م‌و زۆرجار پێیانوتووم ده‌نگت خۆشه. دهستوور :بیرت له‌وه‌كردووه‌ته‌وه ببێت ه گۆرانیبێژ ؟ شه‌یبدا جاف :بیرم لێكردووه‌ته‌وه ،بهاڵم
ی ی خۆم ده‌ناسم بۆ چڕین ی ده‌نگ من توانا ی من ده‌مه‌وێت گۆرانیو هه‌ستده‌كه‌م ئهوه ی لێناد‌هم‌و ئ�هوه نییه ،لهبهرئهوه خۆم ی گۆرانی تێكناده‌م. دنیای جوان دهستوور :كه ته‌نیا ده‌بیت چیده‌یت؟ شه‌یدا جاف :زۆر حه‌زم له‌ته‌نیاییه ،بهاڵم ی كات كتێب ده‌خوێنمه‌وه. زۆربه دهستوور :كه‌ی گریاویت؟ شه‌یدا ج��اف :زۆرج��ار لهكاتی دۆب�لاژدا ده‌بوای ه بگریامایه ،یان پێبكه‌نیمایه ،بهاڵم من بهپێچهوانهوه كاتی گریان پێده‌كه‌نم‌و كاتی پێكه‌نین ده‌گریم. ێ دهس��ت��وور :رۆژی ڤاالنتاین گ��وڵ به‌ك ده‌ده‌یت؟ ی ش �هی��دا ج���اف :دهی����ده‌م ب��هو كه‌سه ی خۆشی بوێم‌و خۆشم بوێت‌و خۆشه‌ویست ی زه‌ریاییه‌كی پڕ له‌میهرو سۆزه‌و مرۆڤ لێ تێر نابێت.
به‌پیری رۆیشت‌و خێڵێك ی ئ��ه‌رده‌‌ن�� ی م��ن��داڵ�هك��ان��ی��ان ن��اوده‌‌ن��ێ��ن س��هدام یشت ه گ ی نج ه گ ه ب له‌‌سێداره‌‌دراوی كۆماری عێراق. داقوقی زانیار بهپێی زانیارییه‌كان ،ئه‌و بڕیاره ،دوای س����هرۆك خێڵێكی ئ���ه‌رده‌‌ن���ی داوا لهئهندامانی خێڵه‌كه‌ی دهكات ،له‌‌مه‌ودوا منداڵه‌كانیان ناوبنێن سهدام. بهپێی ئه‌و زانیاریانه‌ی دهست دهستوور ك �ه‌وت��ووه س��هرۆك�ی خێڵی نه‌واسیه‌ی ئه‌رده‌‌نی داوای لهئهندامانی خێڵه‌كه‌ی ك����ردووه ،م��ن��داڵ�ه ت���ازه لهدایكبووه ك��وڕه‌ك��ان��ی��ان ناوبنێن س���هدام ،وه‌ك وه‌فایه‌ك بۆ س��هدام حسێنی سهرۆكی
( 23ئه‌یلول 22 -ت .یه‌که‌م)
ی به‌رچاوت ل�ه‌ڕووی سۆزدارییهوه پێشكه‌وتن بهخۆوه بینیوه ،ئێستا ده‌زانیت خۆت كێیت‌و چیت ده‌وێ .زیاتر ب��ڕۆره ده‌ره‌وه‌‌و بگه‌ڕێ، ی زۆری بۆت ههیهو پێویست ه ی پاك سوود هه‌وا وه‌رزشكردنیش له‌بیرنه‌كه‌یت.
که‌وان
دهستوور
ئه‌و پالنه ،پێدانی ده‌رفه‌ته به‌گه‌نجان، بۆ ئهوهی هه‌سته‌كانیان بگۆڕنه‌وه. هه‌روه‌ها وتی بیرۆكه‌ی دروستكردنی ئه‌و پاركه كاتێك دروستبووه ،كه پۆلیسی ئه‌و واڵته رۆژانه به‌سه‌دان گه‌نجی كچ‌و كوڕ به‌هۆی پێكه‌وه‌بوون‌و ماچكردنی یه‌كتر ده‌ستگیرده‌كرێن‌و گیراوه‌كانیش زۆربه‌یان ماره‌بڕاوی یه‌كتر‌و هاوسه‌رن. بڕیاره ساڵی داهاتوو پڕۆژه‌كه كۆتایی پێبێت‌و مندااڵن مافی چوون بۆ ئه‌و پاركه‌یان نییه.
شه‌یدا جاف :حه‌زم لهناو كوڕانه
ناڕه‌زایی بهرپرسانی عێراقیو كوه‌یت ی دێ��ت ،به‌رانبه‌ر به‌ناونانی شه‌‌قامێكی شاری كه‌ركی له‌‌ئه‌رده‌‌ن بهناوی شهقامی سهدام حسێنه‌وه. س���هرۆك���ی خێڵی ن��ه‌واس��ی��ه ل��هگ �هڵ ئه‌نجومه‌نی خێڵه‌كه‌ی ك��ۆب��ووه‌ت��هوه پێیوتوون له‌‌مه‌ودوا منداڵه كوڕه‌كانتان ناوبنێن سه‌‌دام‌و كچه‌‌كانیشتان ناوبنێن ره‌غده‌‌و ڕه‌نه‌و حه‌‌ال بهناوی سێ كچه‌‌كه‌ی سهدام حسێنه‌وه.
دهستوور ب��هرپ��رس��ان��ی ك���هن���ه‌دا س �ه‌رق��اڵ �ی لێكۆڵینه‌وه‌ن له‌گه‌نجێكی خهڵكی چین، كه ب �ه‌رووخ��س��اری پیاوێكی پیره‌وه چووه‌ته ناو كه‌نه‌داوه. كه‌ناڵی سی ئێن ئێن باڵویكردهوه ئ��هو گه‌نجه له‌فڕۆكه‌خانه‌ی هۆنگ كۆنگی چینه‌وه سواری فڕۆكه بووهو ل�ه‌ف��ڕۆك�هخ��ان�هی ڤ �هن��ك��ۆری ك�هن�ه‌دا دابه‌زیوه. ئ��هو گه‌نجه چینییه دوای ئ��هوهی گ �هی��ش��ت��ووه‌ت �ه ك���هن���ه‌دا ،چ��ووه‌ت��ه س��وچ��ێ��ك �هوهو ده‌م��ام��ك �هك �هی س�هر روخساری البردووه‌‌و دواتر پۆلیس پێی زانیوه. ن���اوب���راو به‌پۆلیسی راگ��هی��ان��دووه به‌مه‌به‌ستی به‌ده‌ستهێنانی مافی په‌نابه‌ری چووه‌ته كه‌نه‌دا‌و پێشووتر ل �هگ �هڵ خ��اوه‌ن��ی پاسپۆرته‌كه ،كه پیاوێكی 80ساڵه بووه ،رێكه‌وتووه.
فیستیڤاڵی سینه‌ما ی ژنان 134ملیۆن دینار ی تێده‌چێت ره‌وه‌ند جه‌واد به‌ڕێوه‌به‌ری سینه‌ما له‌وه‌زاره‌تی رۆشنبیری‌‌و الوان وتی فیستیڤاڵی ژنان تایبهت به‌سینه‌ما به‌بۆنه‌ی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی توندوتیژی دژی ژنان لهههولێر سه‌ره‌تای مانگی داهاتوو ئه‌نجامده‌درێت. ناسر حه‌سه‌ن وتی به‌هاوكاریی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی سینه‌مای هه‌ولێر‌و سلێمانیو دهۆك ،فیستیڤاڵێكی سینه‌مایی بۆ پیشاندانی چه‌ندان فیلمی تایبهت به‌كێشه‌كانی ژنان لهسهرهتای مانگی داهاتوو لهههولێر ئه‌نجامده‌درێت. ناسر حه‌سه‌ن وتیشی فیستیڤاڵه‌كه م��اوهی سێ رۆژ ده‌خایه‌نێت‌و بڕی 134ملیۆن دیناری ب��ۆ ت�ه‌رخ��ان��ك��راوه ،ك�ه 100ملیۆن دی��ن��ار بۆ به‌رهه‌مهێنانی 10فیلم ته‌رخانكراوه.
برلسكۆنی :خۆشه‌‌ویستی ژنان له‌‌نێرباز ی باشتره دهستوور سیلڤیۆ برلسكۆنی س��هرۆك وه‌زیرانی ی رهتكردهوه گوایا ئیتاڵیا ئه‌و تۆمه‌تانه ی ی لهگهڵ كچێك ی سێكس پهیوهندی ی هه‌‌بووه‌و وتی خۆشویستنی مه‌غریب ژنانی جوان له‌‌نێربازی باشتره. رۆژن��ام��هی تایمز هند ب�ڵاوی��ك��ردهوه برلسكۆنی ئه‌و تۆمه‌تانه‌ی ره‌تكردووه‌ته‌‌و‌ه ته پاڵی‌‌و رایگهیاندووه “بڕوا به‌ڕۆژنامه‌كان مه‌كه‌ن ،لهبهرئهوهی فریوتان كه دراونه دهدهن”. رۆژنامه‌كانی ئیتاڵیا باڵویانكرده‌‌وه برلسكۆنی به 7ههزار یۆرۆ سێكسی لهگهڵ كچێكی 17ساڵه‌ی مه‌غریبی كه ناوی روبییه ئه‌نجامداوه. كچه مه‌غریبییه‌ك ه ئه‌و په‌‌پوه‌ندیی ه سێكسییه‌ش لهسهرهتای ئه‌مساڵدا ئه‌نجامدراوه‌و ی برلسكۆنی. ی ئاهه‌‌نگی ڤاالنتاینی كردووه لهماڵ لهگهڵ 10ژنی دیكه به‌شداری
له‌‌یۆنان گروپێكی توندڕه‌و هه‌وڵی سوتاندن ی 40مسوڵمان دهدهن دهستوور رۆژن��ام �هی �هك��ی یۆنانی ئاشكرایكرد گروپێكی ت��ون��دڕه‌وی ره‌گه‌زپه‌‌رستی یۆنانی ب�هن��ی��ازب��وون 40كۆچبه‌ری مسوڵمانی ئه‌ندۆنیزی بسوتێنن. رۆژنامه‌ی ئه‌لفه‌‌ترۆتیپیا باڵویكردهوه ئه‌و گروپه ناویان كازیوه ئاڵتونییه‌‌و ل��هدوای داخستنی دهرگ �او په‌‌نجه‌‌ره‌‌ی شوێنی نوێژكردنی موسڵمانان ،ئاگریان له‌‌مزگه‌وتێكی شاری ئه‌سینا به‌رداوه‌و ب�هن��ی��ازب��وون ه��هم��وو نوێژكه‌ره‌‌كانی مزگه‌وته‌‌كه به‌زیندوویی بسوتێنن. بهپێی رۆژن��ام�هك�ه مسوڵمانانی ناو مزگه‌وته‌‌كه به‌خێرایی ئاگره‌‌كه‌یان
ك���وژان���دووه‌ت���هوه ،ب���هاڵم دوو كهس ب��ری��ن��دارب��وون‌و گ��واس��ت��راون�هت��هوه بۆ نه‌خۆشخانه. رۆژنامه‌كه ئاماژهی به‌وه‌شداوه پۆلیس شوێنه‌كه‌ی گه‌مارۆداوه ،بهاڵم كه‌سانی پ���ه‌‌الم���ارده‌‌ر ب �هس��هرب �هس��ت �یو به‌بێ لێپرسینه‌وه‌ی پۆلیس له‌‌شوێنه‌كه دووركه‌وتوونه‌ته‌‌وه. نه‌عیم ق��هن��دور س��هرۆك��ی یه‌كێتیی مسوڵمانانی ی��ۆن��ان ب��ه‌ڕۆژن��ام��هی ئه‌لفه‌‌ترۆتیپیای راگه‌یاند ئهوهی جێگه‌ی سه‌‌رسوڕمانه ئه‌وه‌یه پۆلیس لهكاتی رووداوه‌ك���ه‌دا لهو شوێنه ئاماده‌‌بووه، بهاڵم لێپرسینه‌وه‌ی لهگهڵ ئهنجامدهرانی ئه‌و كاره نهكردووه.
دهستوور ،ژماره ( ،)57چوارشه‌ممه2010/11/10 ،
ی پێنجه‌م ـ به‌رامبه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پهروهرده 0533184771 ی میران ـ نهۆم ی سالم ،ته‌الر ی كوردستان ،سلێمانی ـ شاڕێ هه‌رێم
ی سول ی تێلیگراف خاوه‌نی ئیمتیاز :كۆمپانیا
i n f o @ d e s t u r. n e t
جێگری سه‌رنووسه‌ر :وریا حه‌مه‌تاهیر سکرتێری نووسین :شۆڕش خالید به‌ڕێوه‌به‌ری هونه‌ریی :لوقمان عومه‌ر
سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن :ئیدریس عومه‌ر info@destur.net - 0533187811
منداڵێك حه‌مه ره‌ئوف سبه ی كۆنسێرت ی كه‌ركوكی له‌جلشۆردا ده‌مرێت سواره محه‌مه‌ده په‌ر ی كلیپكرد دهستوور
موحسین یاسین ی هونه‌رمه‌ند حه‌م ه ره‌ئ��وف كه‌ركوك ی كۆن ی سه‌را گۆرانی په‌ری لهناو بینا ی كلیپكرد. ی سلێمان له‌شار ی له‌لێدوانێكدا حه‌م ه ره‌ئوف كه‌ركوك ی ی پ �هر ی گ��ۆران��ی� ب��ۆ دهس��ت��وور وت�� تێكستی جه‌مال شارباژێڕیه‌و ئ��اوازو ی میوزیك خه‌لیل عه‌بدواڵو ئاماده‌كردن ی بۆ ی تۆماركردن ی كاوان كار له‌ستۆدیۆ كراوه‌و به‌هاوكاریی كه‌ناڵی كوردسات كلیپكراوه. ی ی كه‌مال محه‌مه‌د كار ی پ �هر كلیپ ی بۆ ك��ردووهو وێنه‌گرتن‌و ده‌رهێنان ی دهكات. ئاریان ئازاد مۆنتاژ
ل��������هع��������ێ��������راق پ������ێ���ڵ��او ی ئ����ۆب����ام����ا ب����������ازاڕ ی گ���ه‌رم���ه
ژنێكی 30ساڵه‌ی خهڵكی ئۆكالهامای ئه‌مریكا به‌هه‌ڵه منداڵه ته‌مه‌ن 10رۆژه‌كه‌ی ده‌خاته ناو جلشۆره‌وه‌‌و به‌هۆیه‌وه گیان له‌ده‌ستده‌دات. ئاژانسی هه‌واڵی ئیسنای ئێرانی باڵویكردهوه له‌ڕاپۆرته‌كه‌ی پۆلیسدا باس له‌وه‌كراوه ئه‌و منداڵه 10رۆژه لهگهڵ جله چڵكنه‌كانی ئه‌و ماڵه پێچراوه‌ته‌وه‌‌و خراوه‌ته ناو جلشۆره‌كه‌وه. دایكی ئه‌و منداڵه ناوی لیندزی فیدله‌ره‌‌و رۆژی دووشه‌ممه‌ی رابردوو له‌الیه‌ن پۆلیسی ناوچه‌ی بارتزویلی ئۆكالهاماوه ده‌ستگیركرا. ئاژانسی هه‌واڵی شۆرت نیوزی ئه‌مه‌ریكاش له‌وباره‌یه‌وه باڵویكردهوه جه‌سته‌ی شێوێنراوی ئه‌و منداڵه دوات��ر له‌الیه‌ن ئه‌ندامێكی ئه‌و خێزانه‌وه له‌جلشۆره‌كه‌دا هێنراوه‌ته ده‌ره‌وه، بهاڵم گیانی له‌ده‌ستداوه. بهرپرسانی پزیشكیی ناوچه‌كه ئاماژه‌یان به‌وه‌داوه ئه‌و منداڵه لهكاتی وشككردنه‌وه‌ی جله‌كانی ناو جلشۆره‌كه‌دا گیانی له‌ده‌ستداوه. لێكۆڵینه‌وه‌كانی پۆلیس ل��هو ب��اره‌ی �هوه به‌رده‌وامه.
موحسین یاسین
ی 2010/11/11 وا ب��ڕی��اره س��ب �ه كۆنسێرتێك بۆ س��واره محه‌مه‌د له‌سلێمانی ئه‌نجامبدرێت. له‌لێدوانێكدا ئیبراهیم ئه‌حمه‌د به‌ڕێوه‌به‌ری كه‌له‌پوری سلێمانی ئ��اش��ك��رای��ك��رد ب �ه‌ه��اوك��اری��ی گروپێكی میوزیك كه‌پێكهاتوون ل �هت��وان��ا خ��ورش��ی��د ،خه‌لیل ع���هب���دواڵ ،ن��ی��از م��ح �هم �ه‌د، سه‌روه‌ر قادر ،نه‌ورۆز مه‌ولود كۆنسێرتێك بۆ هونه‌رمه‌ندی گۆرانیبێژ س���واره محه‌مه‌د له‌هۆڵی رۆشنبیری سازده‌كه‌ن. ل �هك��ۆن��س��ێ��رت �هك �ه‌دا س���واره محه‌مه‌د كۆمه‌ڵێ گۆرانیی نوێ پێشكه‌شده‌كات.
دهستوور به‌شێك له‌پێاڵوفرۆشه‌كانی شاری به‌غدا سه‌رقاڵی فرۆشتنی جۆرێكی نوێی پێاڵون ،كه له‌به‌شی ژێره‌وه‌یدا وێنه‌ی باراك ئۆباما سهرۆكی ئه‌مه‌ریكای لهسهر دروستكراوه‌‌و عێراقییه‌كان به‌هۆی ناڕازیبوونیان به‌رانبه‌ر ئه‌مه‌ریكا به‌شێوه‌یه‌كی به‌رچاو ئه‌و پێاڵوه ده‌كڕن‌و له‌پێی ده‌كه‌ن. فرۆشیارێكی ئه‌و پێاڵوانه له‌لێدوانێكدا بۆ كه‌ناڵی سی ئێن ئێن رایگه‌یاند بۆ ماوه‌ی ساڵ‌و نیوێكه سه‌رقاڵی فرۆشتنی ئه‌و پێاڵوانه‌ن‌و بازاڕێكی گه‌رمیان هه‌یه. بهپێی راپۆرته‌كه ئه‌و پێاڵوانه له‌چین دروستده‌كرێن‌و به‌شێوه‌یه‌كی زۆر ره‌وانه‌ی عێراق ده‌كرێن. پێاڵوفرۆشه‌كه‌ی شهقامی ره‌شیدی به‌غدا وتی "پێشوازیی خه‌ڵك لهو پێاڵوانه به‌مانای سوكایه‌تیكردن نییه به‌خودی ئۆباما ،بهاڵم عێراقییه‌كان ده‌یانه‌وێت بهو ره‌فتاره ،توڕه‌ییان له‌بارودۆخی عێراق نیشانبده‌ن‌و پێیانوایه ئه‌مه‌ریكا به‌رپرسیاره لهو بارودۆخه.
گۆڕێكی به‌كۆمه‌ڵی جهنگی دووه‌م ی جیهانی دهدۆزرێتهوه
دهستوور له‌‌شارێكی بچوكی رۆمانیا گۆڕێكی به‌كۆمه‌ڵی جهنگی دووه‌می جیهانی دۆزرایه‌وه‌‌و ته‌‌رمه‌كان پێكهاتوون له‌‌پیاو‌و ژن‌و منداڵ. ئه‌نستیتۆی ئالی ویزڵ بۆ لێكۆڵینه‌وه‌ی كاره‌‌ساتی هۆڵۆكۆست له‌‌ڕۆمانیا رایگه‌یاند لهو گۆڕه به‌كۆمه‌ڵه‌دا كه له‌‌دارستانێكدا دۆزراوه‌ته‌‌وه ،ته‌‌رمی 100پیاو‌و ژن‌و منداڵی تێدایه‌‌و لهساڵی 1941كوژراون. له‌‌جه‌‌نگی دووه‌می جیهانیدا 280ههزار جوله‌‌كه‌‌و 11ههزار قه‌‌ره‌‌ج له‌‌ڕۆمانیا بهدهستی نازییه‌كان كوژراون.