ڕۆشنبیرێکی هەڵواسراو
62 چوارشه‌ممه
ئیسماعیل ح�ه‌م� ه ئه‌مین له‌م ژماره‌یه‌وه هه‌فتانه بۆ ده‌ستوور ده‌نووسێت
2010/12/22 ( )16الپه‌ڕ‌ه نرخ ( )1000دیناره رۆژنامه‌یه‌کی سياسى گشتییه ،هه‌فتانه کۆمپانیای سولى تێلیگراف ده‌ریده‌کات
4
w w w. d e s t u r. n e t
په‌رله‌مانتارێكی یه‌كێتی:
بارزانی پێی وتین پۆست بۆ گۆڕان نیی ه گۆڕان :هاوپه‌یمانی نیشتمانی وتیان پارتی فشاری كردووه محه‌مه‌د حه‌م ه نه‌جیب پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ت��ارێ��ك��ی یه‌كێتی له‌لیستی هاوپه‌یمانی كوردستان ڕایده‌گه‌یه‌نێت ی دراوه‌ت ه ئیئتیالفی ئهو حه‌وت وه‌زاره‌ت� ه فراكسیۆن ه كوردستانییه‌كان به‌شی هه‌موو لیست ه كوردییه‌كان ب��ووه ،به‌اڵم بارزانی ئ��اگ��اداری كردینه‌و‌ه ك �ه‌س ل���هدهرهوهی ئیئتیالفه‌ك ه پۆستی نادرێتی. بورهان محه‌مه‌د فه‌ره‌ج ئه‌ندامی په‌رله‌مانی عێراق له‌سه‌ر لیستی فراكسیۆنی كوردستانی (یه‌كێتی) ،له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور وتی "كابینه‌كه‌ی مالیكی بڕیاریدا حه‌وت وه‌زاره‌ت بدات ه لیستی فراكسیۆن ه كوردستانییه‌كان‌و ئاگاداریان كردینه‌و‌ه له‌نێوان خۆماندا دابه‌شی بكه‌ین ،ئیئتالفه‌كه‌ش په‌یوه‌ندییان به‌مسعود بارزانییهوه كرد ،ئه‌ویش وتی ئه‌وه‌ی له‌ناو ئیتیالفه‌ك ه بێت وه‌زاره‌ت��ی به‌رده‌كه‌وێت‌و ئه‌وه‌ی له‌ده‌ره‌وه‌ی ه به‌ریناكه‌وێت ،چونك ه بۆ ئیئتالفه‌كه‌ی خۆمانمان ده‌وێت". ی "بارزانی پێی وتین وه‌زاره‌ت هه‌روه‌ها وت ناده‌ین ه كه‌سێك ك� ه ل����ه‌ده‌ره‌و‌ه بێت، لهبهرئهوه ئ �ه‌وان م��ادام مفاوه‌زاتیان بۆ خۆیان ك��ردووه با بڕۆن بۆ خۆیان وه‌ری بگرن".
حاكم شێخ له‌تیف ئه‌ندامی په‌رله‌مانی عێراق له‌فراكسیۆنی گۆڕان له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستور ڕایگه‌یاند "وه‌فدی هاوپه‌یمانی نیشتیمانی پێیان ڕاگه‌یاندین ده‌بێت به‌شداربوونمان له‌حكومه‌تدا له‌ڕێگایی ئیئتالفی فراكسیۆنه كوردستانییه‌كانه‌و‌ه بێت ،به‌اڵم ئێم ه وتمان له‌ئیئتالفه‌ك ه جیابووینه‌ته‌و‌ه به‌ڕه‌سمی". شیخ له‌تیف وت��ی "ئێم ه به‌ئیئتیالفی نیشتیمانیمان وت جیابوونه‌وه‌كه‌مان له‌سه‌ر پۆست نه‌بووه ،به‌ڵكو له‌سه‌ر چاكسازی سیاسی ب��ووه ،چونك ه پێشتر وه‌رق �هی چاكسازیمان كردووه ،به‌اڵم ئه‌وان ئاماده‌نین ئهوه بكه‌ن ،بۆی ه ئێم ه ئاماده‌نین له‌ڕێگه‌ی ئیئتیالفی فراكسیۆن ه كوردستانیه‌كانه‌وه پۆست وه‌ربگرین". ئه‌وه‌شی وت "هاوپه‌یمانی نیشتیمانی وتیان یهكێتیو پارتی به‌تایبه‌ت پارتی فشاری لێكردووین‌و وتویان ه یان ئێم ه یان گۆڕان، لهبهرئهوه ئه‌وانیش 52كه‌س به 8كه‌س ناگۆڕنه‌وه". ی له‌یه‌كێتی‌و پارتی شێخ له‌تیف ڕه‌خن ه گرت ،وتی"ئه‌وان هه‌موو كێشه‌كانی كوردیان ئیهمال كردووه ،ته‌نها كێشه‌كه‌یان گۆڕانه، بۆی ه ئایا 19خاڵه‌كه‌‌و م��اده‌ی 140چی لێهات؟ ئه‌م هه‌موو شتانه‌یان ئیهمال كرد".
له‌هاوخه‌باتییه‌وه بۆ ملمالنێ
سه‌رۆكی هه‌رێم كۆمه‌ڵێك "تیرۆریست" و تلیاك فرۆشی ئازاد كرد
ده‌ستووری عێراق ڕێگه نادات حكومدراو به‌تاوانی تیرۆر ئازاد بكرێت .ده‌ستوور له‌نێو ئهو ده‌ستگیركراوانه‌ی كه به‌بۆنه ی جه‌ژنی قوربانه‌وه ،به‌بڕیاری سه‌رۆكی هه‌رێم ئ��ازادك��ران 11 ،كه‌سیان به‌هۆی بازرگانیكردن ب�ه‌م��ادده هۆشبه‌ره‌كان‌و كاری تیرۆرهوه ده‌ستگیركرابوون ،چوار دانه‌شیان به‌هۆی تاوانی سهربازییهوه. ههرچهنده به‌پێی ده‌س��ت��ووری عێراقی لێبووردنی گشتی ئهو كه‌سانه ناگرێته‌وه، كه به‌تاوانی تیرۆر ده‌ستگیركراون. له‌ناو ئهو بڕیارانه‌ی كه سه‌رۆكی هه‌رێم بۆ لێبوردنی گشتی ده‌ریكردوون به‌بۆنه‌ی جه‌ژتی قوربانه‌وه ،دوو بڕیاری تایبه‌ت هه‌یه كه یه‌كێكیان بۆ 11كه‌سه به‌تۆمه‌تی ك��اری "تیرۆریست"ی ده‌ستگیركراون، بڕیاره‌كه‌ی تریش بۆ چوار كه‌سه به‌هۆی تاوانی سهربازییهوه ده‌ستگیر كرابوون. پ �هی��م��ان ع��ی��زه‌دی��ن ئ �ه‌ن��دام �ی لیژنه‌ی
مافی م��رۆڤ له‌په‌رله‌مانی كوردستان له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور وتی "ئهو 11
ح��ك��وم�ه‌ت س��ااڵن � ه ت��وان��ای زی��ادك��ردن��ی كاتژمێرێك كاره‌بای هه‌یه 7
هه‌رێم ی كوردستان به‌ره‌و داخراو ی هه‌نگاو ده‌نێت 15
چ كاره‌ساتێك ه خاوه‌ن ی زانایان ی ئایینی ی له‌و جۆره بیت 12
كه‌سه‌ی له‌كۆی ئهو گیراوانه‌دا ئازادكران كه‌سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم فه‌رمانی لێبووردن ی
بۆ ده‌رك���ردوون ،به‌هۆی بازرگانیكردن بهمادده هۆشبه‌ره‌كان‌و كاری تیرۆرهوه ده‌ستگیر كرابوون". په‌یمان عیزه‌دین ده‌ڵێت ئه‌وانه‌ی به‌هۆی "بازرگانی م��ادده‌ی هۆشبه‌رو تیرۆرهوه زیندانین" .لێبووردن نایانگرێته‌وه ،به‌اڵم سه‌رۆكی هه‌رێم لێبووردنی به‌ته‌نیا بۆ ئهو 11كه‌سه ده‌ركردووه. ح��اك��م شێخ له‌تیف پسپۆڕ له‌یاسای ده‌س���ت���ووری و ئ �ه‌ن��دام �ی پ�ه‌رل�ه‌م��ان�ی عێراق ده‌ڵێت "به‌پێی م���ادده‌ی 73ی ده‌ستووری عێراق نابێت لێبووردن بۆ ئهو كه‌سانه ده‌ربكرێت ،كه به‌تاوانی تیرۆر ده‌ستگیركراون". د .غازی دزه‌ی�ی ئه‌ندامی ئهو لیژنه‌یه‌ی س �ه‌رۆك��ی ه �ه‌رێ��م ب��ۆ ئ��ازادك��ردن��ی ئهو ده‌ستگیركراوانه دروستیكرد ،له‌باره‌ی ئ���هوهی ده‌س��ت��وور ڕێ��گ�ه ب �ه‌ده‌رك��ردن �ی لێبووردن بۆ ئهو كه‌سانه ناده‌ن كه به‌سزای
بازرگانی ماده هۆشبه‌ره‌كان‌و تیرۆرهوه ده‌ستگیركراون .وتی "ئهو ده‌سه‌اڵته دراوه به‌سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم ڕه‌هایه‌و به‌گوێره‌ی یاساو به‌خواستی ب�ه‌رژوه‌ن��دی�ی گشتی به‌كاردێت". س��االر مهحمود سه‌رۆكی لیژنه‌ی مافی مرۆڤ له‌په‌رله‌مانی كوردستان له‌لێدوانێكدا ب��ۆ ده‌س��ت��وور ،وت �ی "داوای لیژنه‌مان كردووه له‌ڕێگه‌ی په‌رله‌مانه‌وه بۆ بینینی ئ��هو لیژنه‌یه‌ی س�ه‌رۆك��ای�ه‌ت��ی ه�ه‌رێ�م‌و پێداچوونه‌وه به‌كه‌یسه‌كانی ئهو كه‌سانه‌ی ئازادكراون ،چونكه تێبینیمان هه‌یه". په‌یمان ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا ،فراكسیۆنه‌كانی گ��ۆڕان‌و یه‌كگرتوو‌و كۆمه‌ڵ یاداشتێكیان داوه‌ته سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مان‌و ده‌شیانه‌وێت قسه له‌گه‌ڵ سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم بكه‌ن ،تاكو بزانن ئامانجی ئازادكردنی ئهو كه‌سانه چی بووه؟ وتی "چونكه ئهوه كاری به‌په‌له و خێرای ده‌وێت".
كه‌مكردنه‌وه ی ئاشكرا بۆ كاری به‌ڵێنده‌رایه‌ت ی قرمید ی كۆمپانیای نالیا ئاگاداری سه‌رجه‌م ئهو به‌ڵێنده‌رانه دهكاتهوه ك ه له‌بوار ی ئاشكرا ی هه‌یكه‌لی ئاسن و قرمید كارده‌كه‌ن ،كه‌مكردنه‌وه‌یه‌ك دروستكردن بۆ دروستكردنی هه‌یكه‌لی ئاسن و قرمیدی چه‌ند خانوویه‌ك راده‌گه‌یه‌نێت.. ی ئه‌م هه‌ركه‌سێك ئاره‌زووی به‌شداریكردنی هه‌یه له‌به‌رواری باڵوكردنه‌وه ی ی نالیا ل ه ناو گوند ی ئۆفیسی سه‌ره‌كی كۆمپانیا ئاگادارییه‌وه سه‌ردان ی بكات. ئه‌ڵمان 07701574880ـ 07501574880
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)62چوارشه‌ممه2010/12/22 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
راپۆرت ه هه‌واڵ 3
ئهو زیندانیانه‌ی به‌بڕیاری سه‌رۆكی هه‌رێم ئازادكران
ی تیرۆرهوه ده‌ستگیركرابوون ی بازرگانیكردن بهمادده هۆشبه‌ره‌كان‌و كار 11كه‌سیان به‌هۆ ئامه‌د حه‌س هنو محه‌مه‌د نه‌جیب
ی ك ه به‌بۆن هی له‌نێو ئهو ده‌ستگیركراوان ه جه‌ژنی قوربانه‌وه ،به‌بڕیاری سه‌رۆكی هه‌رێم ی بازرگانیكردن ئازادكران 11 ،كه‌سیان به‌هۆ ی تیرۆرهوه ب�ه‌م��ادده هۆشبه‌ره‌كان‌و ك��ار ده‌ستگیركرابوون ،چوار دانه‌شیان به‌هۆی تاوان ی سهربازییهوه .ههرچهنده به‌پێی ده‌ستووری عێراقی لێبووردنی گشتی ئهو كه‌سان ه ناگرێته‌وه ،ك ه به‌تاوان ی تیرۆر ده‌ستگیركراون. 11كه‌سیان به‌هۆی تیرۆرستی‌و م��اده‌ی هۆشبه‌ره‌و‌ه ده‌ستگیركرابوون ی جه‌ژنی قوربانه‌وه ،سه‌رۆكی هه‌رێم به‌بۆن ه به‌چوار بڕیاری جیاواز ،لێبوردنی گشتی بۆ 207ده‌ستگیركراو ده‌كرد ،به‌اڵم 11كه‌س له‌و ده‌ستگیركراوان ه كه‌بڕیاری جیاوازی بۆ ده‌رك��راوه ،به‌تۆمه‌تی كاری تیرۆریستی ده‌ستگیركراون ،چوار كه‌سی تریشیان كه ی تاوانی به‌بڕیارێكی تر ئ��ازادك��راون به‌هۆ سهربازییهوه ده‌ستگیركرابوون. ی ده‌ست ده‌ستوور به‌پێی ئهو به‌ڵگه‌نامان ه كهوتووه سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم به‌فه‌رمانی ی س��اڵ� ی 2010ب��ڕی��اری��داوه ژم���اره 209 به‌ئازادكردنی 11كه‌س .ك ه له‌فه‌رمانه‌كه‌دا ی جه‌ژن ی قوربان ی پیرۆزه‌وه‌و هاتووه «به‌بۆن ه له‌به‌ر به‌رژه‌وه‌ندی گشت یو له‌كاتێكدا ئه‌م حوكمدراوان ه ڕه‌وشتێك ی به‌رزیان نواندووه له‌ناو بنكه‌كان ی چاكسازیداو بۆ دان ی هه‌لێكی تر پێیان ،تاوه‌كو بگهڕێنهوه ناو كۆمه‌ڵگا وه‌ك مرۆڤێك ی ئاسایی به‌سوودوه‌رگرتن له ی لێخۆشبوون بۆ 11كه‌س دهرچووه». بڕیار له‌گه‌ڵ فه‌رمانه‌كه‌دا هاوپێچ ناوی ئهو 11 كه‌س ه هاتووه ،كه‌بڕیاره‌كه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم دهیانگرێتهوهو ئیمزای مه‌سعود بارزانی ی (مه‌ریوان محه‌مه‌د سه‌لیم) له‌سه‌ره ،به‌ناو ی مستهفا ی (ه��اد ده‌ستپێده‌كات‌و به‌ناو حه‌مه‌عه‌لی) كۆتای ی دێت .هاتووه «ئه‌م لێبووردن ه تایبه‌تیی ه ته‌نیا ئهو حوكمدراوانه دهگرێتهوه ،ك ه له‌و داوایانه‌دا دراون ،كه له‌به‌رانبه‌ر ناوه‌كانیان دیاریكراون». ئاماژه به‌وه‌شدراو‌ه كه‌ئه‌و لێبووردن ه هیچ سزایه‌ك ی ته‌به‌ع یو ته‌كلیم یو ئاسه‌وارێكی ی دووی سزای ی تر ناگرێته‌وه ،ك ه له‌بڕگ ه ی تاوان ی عێراق ی ژماره ی یاسا ی 154 ماده ی هه‌مواركراودا هاتووه. ی ساڵ ی 1969 111 ی ماف ی مرۆڤ په‌یمان عیزه‌دین ئه‌ندام ی لیژن ه له‌په‌رله‌مان ی كوردستان له‌لێدوانێكدا بۆ ی ئهو ی له‌كۆ ده‌ستوور وت ی «ئهو 11كه‌س ه گیراوانه‌دا ئازادكران كه‌سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم فه‌رمان ی لێبووردن ی بۆ ده‌ركردوون ،به‌هۆی بازرگانیكردن بهمادده هۆشبه‌ره‌كان‌و كاری تیرۆرهوه ده‌ستگیركرابوون». ی به‌هۆی په‌یمان عیزه‌دین ده‌ڵێت ئه‌وان ه ی هۆشبه‌رو تیرۆرهوه «بازرگانی م��ادده زیندانین» .لێبووردن نایانگرێته‌وه ،به‌اڵم سه‌رۆكی هه‌رێم لێبووردنی به‌ته‌نیا بۆ ئهو 11 كه‌س ه ده‌ركردووه». ی دزه‌ی�� ی ئه‌ندام ی ئ�هو لیژنه‌ی هی د .غ��از س��ه‌رۆك��ی ه �ه‌رێ��م ب��ۆ ئ��ازادك��ردن��ی ئهو ده‌ستگیركراوان ه دروستیكرد ،ڕایگه‌یاند ی ل �ه‌ورده‌ك��اری � ی فه‌رمان ی ئهو ئ �هو ئ��اگ��ا ی تایبه‌ت لێبووردن ه نییه ،وت ی «به‌اڵم یاسا ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی � ی گشتیی هو به‌پێ ی یاسای سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم ی كوردستان ژماره یه‌كی ی هه‌مواركراو سه‌رۆك ی هه‌رێم ساڵ ی 2005 ده‌سه‌اڵت ی لێبووردن ی تایبه‌ت ی هه‌یه ،هیچ ی یاسا مه‌رج‌و به‌ندێكیش ی بۆ نییهو به‌گوێر‌ه ی به‌كاردێنێت». ی خۆ ئهو ده‌سه‌اڵت ه ی ئ��ازادك��ردن � ی ئ��هو 11 ی ه��ۆك��ار ل��هب��اره ی دزه‌ی ی ئاماده‌نه‌بوو هیچ كه‌سه‌وه .د .غاز
ئازادكردنی بازرگانانی ماده هۆشبه‌ره‌كان هه‌ڕه‌شه‌ن له‌سه‌ر ئاسایشی خه‌ڵك
زانیارییه‌ك ئاشكرا بكات ،ته‌نها وت ی «ده‌بێت به‌رژه‌وه‌ندی ی گشت ی تێدابێت». ی ده‌ستووری حاكم شێخ له‌تیف پسپۆڕ له‌یاسا و ئه‌ندام ی په‌رله‌مان ی عێراق ده‌ڵێت «به‌پێی ی عێراق نابێت ی ده‌س��ت��وور ی 73 م��ادده لێبووردن بۆ ئهو كه‌سان ه ده‌ربكرێت ،كه به‌تاوان ی تیرۆر ده‌ستگیركراون». ی فه‌رمان ی سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم بۆ لهباره ی كاری ئازادكردن ی 11زیندان ی ك ه به‌هۆ تیرۆریست یو به‌كارهێنان‌و بازرگانیكردن ی هۆشبه‌ره‌و‌ه زیندانیكرابوون ،شێخ بهمادده له‌تیف وت ی «له‌نیزام ی په‌رله‌مانیدا كه‌هه‌رێمی كوردستان به‌و شێوازه‌ی ه ده‌بێت ئهو پڕۆژانه لهالیهن ئه‌نجومه‌ن ی وه‌زیرانه‌و‌ه ئاماده‌بكرێن‌و ی سه‌رۆكایه‌ت ی واڵت بكرێن، دواتر ئاڕاست ه ی نییه، سه‌رۆك ی واڵت یان سه‌رۆك كۆمار بۆ ی ئهو پڕۆژان ه یان ئهو فه‌رمانانه ته‌نیا خۆ ده‌ربكات». ی دزه‌ی��ی د .غ���از ی ئ���هوهی ل���هب���اره ده‌ستوور ڕێگه
به‌ده‌ركردن ی لێبووردن بۆ ئهو كه‌سان ه ناده‌ن ك ه به‌سزای بازرگانی ماده هۆشبه‌ره‌كان‌و ت��ی��رۆره‌و‌ه ده‌س��ت��گ��ی��رك��راون .وت � ی «ئ�هو ده‌س �ه‌اڵت � ه دراوه به‌سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم ی ی��اس��او به‌خواستی ڕه‌ه��ای �هو ب�ه‌گ��وێ��ره به‌رژوه‌ندی ی گشت ی به‌كاردێت». ی گ��رت وت�� ی «یه‌كێك په‌یمان ڕه‌خ��ن � ه ی پاراستنی له‌شانازییه‌كان ی ده‌سه‌اڵت ی كورد هاواڵتیان بووه ،به‌اڵم كاتێك كه‌ئه‌و كه‌سانه ئ���ازاد دهك��رێ��ن ،گومانێك ی زۆرم���ان بۆ دروستده‌بێت ،كه‌ئاسایش ی هه‌رێم ده‌سه‌اڵتی ی ده‌یپارێزێت ،یان سروشت وایه ،خۆ كورد ئه‌گه‌ر ده‌یپارێزێت ،ئه‌م ئیزدواجییه‌ت ه چییه؟ ك ه زیندانیان به‌تاوان ی تیرۆر ئازاد ده‌كرێن». په‌یمان ده‌ڵێت لێبوردن بۆ ئهو 11كه‌سه‌و ی تر له‌گه‌ڵ ئهو ژمارهی هی چوار كه‌سه‌ك ه ك���ه‌ئ���ازادك���راون .ڕه‌ن��گ � ه وه‌ك���و مه‌سه‌له ی گوڵ ه گه‌نمێكه‌و‌ه كۆمه‌ڵێك كوردییه‌ك ه به‌هۆ گوڵه‌جۆش ئ��او ده‌خ��ۆن �هوه واب��ێ��ت ،وتی «ته‌سه‌ور ده‌كه‌م ،ئامانج ی لێبووردنه‌ك ه ئهو ی تریش ی پێوه‌بوون». 15كه‌سه‌بن ،ئه‌مان ه چ���وار كه‌سه‌ك ه «ل�����هدهرهوهی هه‌رێمی كوردستان ژیاون» س��ه‌رۆك��ای��ه‌ت��ی ه��ه‌رێ��م ب�ه‌ف�ه‌رم��ان��ێ��ك��ی ت��ر ،كه‌تێكه‌اڵوی فه‌رمانه‌كانی ت��ره بۆ ئازادكردنی زیندانییه‌كان نهكراوهو به‌شێك له‌په‌رله‌مانتاران بێئاگایی خۆیان لێده‌رده‌بڕن. بڕیاری ئازادكردنی چوار كه‌سی تری داوه. فه‌رمان ی سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم به‌ژمار‌ه 208ی ساڵ ی 2010ده‌رچ����ووه ،ه��ات��ووه ئه‌وانه ی هه‌میشه‌ی ی هێزه‌كانی «لهالیهن دادگ��ا
به‌هه‌مان م��ادده س���زادراون ،ب �ه‌اڵم دوای ی ناوه‌كانیشیان ئازاد نه‌كراون. به‌رزكردنه‌و‌ه ش��وان ع �هب��دواڵ ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری چاكسازی گه‌وره‌كانی سلێمانی له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور ڕایگه‌یاند سه‌ره‌تا ئهو لیژنه‌یه‌ی كه‌په‌یوه‌ندی به‌به‌ندكراوه‌كانه‌و‌ه بوو ئاگاداریان كردینه‌و‌ه‌و ئه‌وانه‌ی كه‌مه‌حكومن به‌ماده‌ی 58و 59واته ئه‌وانه‌ی ك ه له‌ڕیزه‌كانی سه‌ربازی هه‌ڵدێن‌و دواتر به‌یاسای تاوانی سه‌ربازی حوكه‌مدراون ی الی ئێمه ئ��ازاد ده‌كرێن ،وت ی «ئه‌وان ه بوون ژماره‌یان نۆ كه‌س بوو ،بۆی ه ئێمه‌ش نووسراومان بۆ ناردن ،به‌اڵم تائێستا ئیش له‌سه‌ر ئه‌وانه‌ی سلێمانی نه‌كراوه ،به‌اڵم دوایی بینیمان كه‌ژماره‌یه‌ك له‌و خه‌ڵكانه له‌هه‌ولێرو دهۆك به‌ربوون». سه‌باره‌ت به‌هۆكاری ئ��ازاد نه‌كردنی ئهو كه‌سان ه له‌سلێمانی ،وتی «نازانم هۆكاره‌كه‌ی چیی ه به‌دیاریكراوی ،به‌اڵم بێجگ ه له‌وانه‌ی ك ه لهالیهن دادگ��ای هێزه‌كانی ناوخۆوه ح��وك��م��دراون ،خه‌ڵكێكی تر ه �ه‌ن كه‌ئه‌و مه‌رجانه‌ی تیای ه كه‌لیژنه‌ك ه داینابوو بۆ ئازادكردنیان ،بۆی ه كێشه‌كانمان داونه‌تێ‌و سوورن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ئیشیان بۆ بكرێ بۆ ئازادكردنیان ،به‌اڵم تائێستا نه‌كراوه». ی به‌وه‌شدا كه‌سه‌ره‌تا په‌یمان عزه‌دین ،ئاماژه بۆ ئ�ه‌وان نه‌یانزانیووه ،ئهو كه‌سان ه سزا سه‌ربازییه‌كانیان له‌سه‌ر چیی هو تاوانه‌كانیان چ ی بووه؟ وت ی «سه‌ره‌تا كۆبوونه‌وه‌یه‌كمان ی كۆمه‌اڵیه‌ت یو ی كاروكاروبار له‌گه‌ڵ وه‌زیر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی چاكسازی ی كۆمه‌اڵیه‌تی ی دوو لیستی كرد ،ئه‌وان زانیارییان لهباره 11كه‌سه‌كه‌و چوار كه‌سه‌كه‌و‌ه نییه ،ته‌نیا ئاگایان له‌وان ی تر هه‌بوو ،كه‌لیژنه‌ك هی سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم خۆیان ئهو ناوانه‌یان دیاریكردبوو». ی لێبوردنه‌كه ژم��اره‌ی�هك��ی زۆر ل�ه‌ئ�ه‌وان� ه دهیانگرێتهوه ئازاد نه‌كراون ه �ه‌ر به‌پێی یه‌كێكی تر له‌فه‌رمانه‌كانی س��ه‌رۆك��ی ه��ه‌رێ��م ،كه‌كۆپییه‌كه‌ی الی ی س��اڵ�ی2010ه ده‌س��ت��ووره ،ب�ه‌ژم��اره 211 فه‌رمان ی لێخۆشبوون بۆ 141حوكمدراو ده‌رچ��ووه ،كه‌به‌پێ ی فه‌رمانه‌ك ه زۆرین هی حوكمه‌كانیان ته‌واوكردووه. فه‌رمانه‌ك ه ده‌ڵێت «لێخۆشبوون له‌پاشماو‌هی حوكم ی ئه‌م 141حوكمدراوان ه كه‌ناوو ژمارهی داواكانیان له‌لیست ی هاوپێچدا هاتووهو به‌ناوی عه‌بدولخالق محه‌مه‌د عه‌ل ی ده‌ست پێده‌كات‌و ی به‌ختیار غه‌فوور ئه‌سعه‌د كۆتایی به‌ناو دێت. هه‌روه‌ها له‌فه‌رمان ی سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم ی ساڵ ی 2010بۆ لێخۆشبوون ژم��اره 210 ی تر ده‌رده‌چێت .كه‌به‌ناوی له 51حوكمدراو میڤان ئه‌حمه‌د ئیبراهیم ده‌ستپێده‌كات‌و ی ساڵح ئه‌حمه‌د شه‌ریف كۆتایی ب�ه‌ن��او ی ئه‌م پێدێت كه‌به‌پێ ی فه‌رمانه‌ك ه بنه‌ماڵ ه ی كوژراوه‌كاندا حوكمدراوان ه له‌گه‌ڵ بنه‌ماڵ ه ی كۆمهاڵیهتییهوه. ئاشتبوونه‌و‌ه له‌ڕێگ ه ی تر ئه‌م دوو فه‌رمان ه دوای ئهو دوو فه‌رمان ه دراوه ك ه بۆ ئازادكردنی چوار كه‌سه‌كه‌و 11 كه‌سه‌ك ه دراوه. ژماره‌یه‌كی زۆری زیندانی كه‌ته‌نها له‌سلێمانی ڕێ��ژه‌ی��ان 61ك �ه‌س �ه ،ه �ه‌م��ان لێبوردن دهیانگرێتهوه ،به‌اڵم ئازاد نه‌كراون. ی مافی ی گۆڕان له‌لیژن ه ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌ك ه م��رۆڤ ئاماژه ب�هوه ده‌دات ك ه كۆمه‌ڵێك ی تر له‌هه‌ولێرو سلێمان یو دهۆك زیندان ی زۆر ماون كه‌مه‌رج ی لێبووردنه‌ك ه دهیانگرێتهوه، به‌اڵم ئازاد نه‌كراون. هه‌روه‌ها وت ی «ههولێرو ده��ۆك ئاماریان نه‌داوینه‌تێ ،به‌اڵم له‌سلێمان ی 61زیندانی هه‌یه ،كه‌لێبووردنه‌ك ه دهیانگرێتهوه». ی بوون ی ژماره‌یه‌ك ی حوكمدراوی ل�هب��اره ی ئازادكراون ی ئهو چوار حوكمدراو‌ه هاوشێوه له‌سلێمانی ،ج�ه‌الل شێخ كه‌ریم بریكاری ی حكومه‌ت ی هه‌رێم ی كوردستان ی ناوخۆ وه‌زیر ی ڕاگه‌یاند «ئهو بابه‌ت ه په‌یوه‌ندی به‌ده‌ستوور به‌ئێمه‌و‌ه نییهو په‌یوه‌ندی ی ب�ه‌وه‌زاره‌ت�ی ی كۆمهاڵیهتییهوه ههیهو ئه‌وان كاروكاروبار لهالیهن سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێمیشه‌و‌ه بڕیاری لێخۆشبوونیان بۆ دهرچووه». ی دووج���ار په‌یوه‌ندیش ب� ه د.ئ��اری دوا ی كۆمه‌اڵیه‌تی ی گشت ی چاكساز به‌ڕێوه‌به‌ر هه‌رێم ئاماده‌نه‌بوو لێدوان بۆ ده‌ستوور بدات.
ی هه‌رێم ی كوردستانه‌وه ئاسایش ی ناوخۆ ی هێزه چه‌كداره‌كان له‌سه‌ر جێهێشتن ی ڕیز حوكمدراون». ئهو چواركه‌س ه (سیروان عوسمان عه‌لی، مستهفا محه‌مه‌د ئه‌مین ،حه‌یده‌ر كه‌ریم حسێن ،عه‌مار عه‌بدوڵاڵ محه‌مه‌د) .به‌وت هی په‌رله‌مانتارێك له‌ده‌ره‌و‌ه ده‌ژین. په‌یمان عزه‌دین ده‌ڵێت ئهو چ��وار كه‌سه ی تاوان ی سهربازییهوه ده‌ستگیركرابوون، به‌هۆ ی هه‌رێم ی كوردستان ژیاون»و «ل�ه‌ده‌ره‌و‌ه نه‌یانتوانیو‌ه بگهڕێنهوه ،وت ی «به‌اڵم به‌م لێبووردن ه تاوان‌و سزاكه‌یان له‌سه‌ر البراوه، ی ده‌توانن بگهڕێنهوه هه‌رێمی به‌و پێی ه كوردستان». س��االر مهحمود س �ه‌رۆك��ی لیژنه‌ی مافی مرۆڤ له‌په‌رله‌مانی كوردستان له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور ئاماژه‌ی به‌وه‌دا ئهو لێبوردنه تایبه‌تییه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم ده‌ریكردووه سه‌اڵحیاتی یاسای خۆیه‌تی ،ب �ه‌اڵم ئهو لیژنه‌یه‌ی ك��ه‌ڕاپ��ۆرت‌و ن��اوه‌ك��ان‌و پ��ڕۆژه بڕیاره‌كه‌ی ئ��ام��اده‌ك��ردهوه خستوویانه‌ته ب���ه‌رده‌م سه‌رۆكی هه‌رێم ،ب �ه‌الی ئێمه‌وه گرنگ بوو كه‌نوێنه‌ری په‌رله‌مانی كوردستانی تێدابووایه. ی چ���وار ك �ه‌س �هك �هوه س���االر وتی ل��هب��اره «بڕوابك ه ئاگاداری ئهوه نیم ،داوای لیژنه‌مان ی په‌رله‌مانه‌وه ،بۆ بینینی ئهو كردووه له‌ڕێگ ه ی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم‌و پێداچوونه‌وه لیژنه‌ی ه به‌كه‌یسه‌كانی ئهو كه‌سانه‌ی ئازادكراون، ی زی��ن��دان�ه ی ڕاپ���ۆرت���هك���هو ن���او درێ�����ژ‌ه چونك ه تێبینیمان هه‌یه». ئازادكردنی ئهو كه‌س ه له‌كاتێكدای ه نۆ كه‌س ئازادنه‌كراوه‌كان ل ه الپه‌ڕ‌ه 15دای ه
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)62چوارشه‌ممه2010/12/22 ،
2
i n f o @ d e s t u r. n e t
راپۆرت ته‌نها بارزانییه‌كان%22 :ی سه‌ركردایه‌تی پارتی پێكده‌هێنن
4
به‌گومانی نه‌مانی پاره‌و ساخته‌كردنی وه‌سڵ لیژنه‌یه‌كی لێكۆڵینه‌وه له‌سه‌ر سه‌ندیكای كرێكارانی لقی گه‌رمیان پێكده‌هێنرێت ئاواره محه‌مه‌د له‌گه‌رمیان به‌گومانی دیارنه‌مانی پاره‌و ساخته‌كردنی وه‌س��ڵ لیژنه‌یه‌ك لهالیهن مه‌ڵبه‌ندی 11 گه‌رمیانه‌وه له‌سه‌ر سه‌ندیكای كرێكارنی كوردستان لقی گه‌رمیان پێكده‌هێنرێت. سه‌الح محه‌مه‌د لێپرسراوی لقی گه‌رمیانی سه‌ندیكای كرێكاران له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور ئاشكرایكرد لیژنه‌یه‌ك پێكهاتووه به‌مه‌به‌ستی لێكۆڵینه‌وه ،وتی"له‌سه‌ندیكا هه‌ندێك شت وتراوه ئه‌سڵه‌ن وانییه گوایه ئێمه باجمان بۆ ئۆتۆمبێل دروستكردووه‌و
پاره‌مان وه‌رگرتووه به‌وه‌سڵی ساخته". هه‌روه‌ها وتی "من لێكۆڵینه‌وه‌م له‌گه‌ڵ كراوه پاك‌و بێگه‌ردم ،به‌اڵم حه‌قی ئه‌وانم نییه كه شتیان له‌باره‌وه وتراوه". لێپرسراوی لقی گه‌رمیانی سه‌ندیكای كریكاران وتی "لیژنه‌كه هه‌ر بۆ پاره‌خواردن‌و وه‌سڵه‌كان نییه ،به‌ڵكو له‌سه‌ندیكادا هه‌ركه‌س بۆخۆی ڕای ده‌كێشێت". ع �ه‌ت��ا ح�ه‌م�ه‌س��اڵ��ح س��ه‌رۆك��ی لیژنه‌كه ب�ه‌ده‌س��ت��ووری وت "لێكۆڵینه‌وه له‌سه‌ر سه‌رجه‌م داه��ات‌و خ �ه‌رج‌و مومته‌له‌كاتی ئهو لقه‌وه ده‌كه‌ین ،ئێستاش له‌قۆتاغی
یه‌كه‌مداین‌و له‌وه‌سڵه‌كان‌و ئهو ڕێنمایانه ی كه‌ئه‌م لقه په‌یوه‌سته پێوه‌ی ده‌كۆڵینه‌وه تابزانین له‌ڕێنماییه‌كان الیانداوه یان نا". به‌پێی زانیارییه‌كانی ده‌ستوور له‌ماوه‌ی چه‌ند ساڵی ڕابردوو تائێستا ئهو سه‌ندیكایه چوار لێپرسراوی لقی گۆڕیوه‌‌و له‌ئێستاشدا ن��اوی هه‌ریه‌كه له‌لێپرسراوانی پێشووی لقی گه‌رمیانی سه‌ندیكای كرێكاران هاتووه بۆ لێكۆڵینه‌وه له‌گه‌ڵیاندا له‌وانه ،ئه‌حمه‌د مه‌جید ،والی جه‌یران ،یاسین حه‌مه ساڵح سه‌رپه‌رشتیاری لق بۆ ماوه‌یه‌كی كاتی‌‌و سه‌الح محه‌مه‌د لێپرسراوی ئێستای لقه‌كه.
كورد نه‌گه‌ڕایه‌وه بۆ مه‌رجه‌ع!
دانوستان له‌سه‌ر مه‌سه‌ل ه چاره‌نووسسازه‌كان به‌بێگه‌ڕانه‌وه بۆ په‌رله‌مانی كوردستان كۆتایی هات
هێمن له‌تیف له‌سه‌ر هیچ مه‌سه‌له‌یه‌كی چاره‌نووسساز، ك����ورد ب��ۆ پ��ه‌رل��ه‌م��ان��ی ك��وردس��ت��ان نه‌گه‌ڕایه‌وه‌‌و حكومه‌تی نوێی عێراقیش پێكهێنراو مه‌سه‌له چاره‌نووسسازه‌كانیش كۆتایی هات. ب �ه‌پ��ێ �ی ب��ڕی��ارێ��ك �ی خ��ول �ی دووه‌م���ی په‌رله‌مانی كوردستان كه به‌كۆی ده‌نگ
بڕیاری له‌سه‌ردراوه ،پێویسته په‌رله‌مان ی كوردستان ببێت به‌مه‌رجه‌ع بۆ هه‌موو ئهو پرسانه‌ی كه‌په‌یوه‌ندی به‌كوردستانه‌وه هه‌بێت ،ب �ه‌اڵم ل���هدهرهوهی په‌رله‌مان هه‌موو بڕیاره سیاسییه‌كان‌و مه‌سه‌له چاره‌نووسسازه‌كان یه‌كالییده‌كرێته‌وه. كوێستان محه‌مه‌د ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان ،له فراكسیۆنی گ��ۆڕان، وت �ی "ل��ه‌م��اوه‌ی 18ساڵی ته‌مه‌نیدا
پ�ه‌رل�ه‌م��ان ن�هب��ووه‌ت�ه ده‌س��ه‌اڵت��ی بااڵ كه‌هاواڵتیان ده‌نگیان پێداوه ،ئه‌وه‌ش ئهوه ده‌گه‌یه‌نێت كه‌حیزبه سیاسییه‌كان هه‌یمه‌نه‌یان كردووه به‌سه‌ر ئه‌م هه‌رێمه‌دا‌و ئ����ه‌وان پ��رس �ه چ��اره‌ن��ووس��س��ازه‌ك��ان یه‌كالیده‌كه‌نه‌وه ،ئه‌مه‌یش وای��ك��ردوه په‌رله‌مان هه‌یبه‌تی نه‌مێنێت". به‌بۆچوونی كوێستان بۆ گ�ه‌ڕان�هوهی سه‌روه‌ری په‌رله‌مان ده‌بێت ده‌سه‌اڵته‌كان
له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی حیزب ده‌ربهێنرێت ،وتی "په‌رله‌مان بڕیار بدات حیزب هه‌یمه‌نه ی نه‌بێت ب �ه‌س �ه‌ری��دا ،ب��ه‌اڵم پێكهاته‌ی په‌رله‌مانی ئێستا ناتوانێت ئهو بڕیاره ده‌ربكات". سه‌میر سه‌لیم ئ�ه‌ن��دام�ی په‌رله‌مانی ك��وردس��ت��ان ،له‌لیستی یه‌كگرتووی ئیسالمی ،پێیوایه هه‌موو الیه‌نه‌كانی په‌رله‌مان له‌الوازكردنی پێگه‌ی په‌رله‌مان له‌س����ه‌ر ئ��اس��ت �ی ه��ه‌رێ��م ل��هب��ه‌رده‌م ده‌سه‌اڵتی جێبه‌جێكردندا به‌شدارن. ئ���هو وت���ی "ل��ه‌ڕه‌ش��ن��ووس��ی پ���ڕۆژه‌ی ده‌ستووریشدا كه‌ئاماده‌كراوه ،پێگه‌ی ده‌س �ه‌اڵت �ی جێبه‌جێكرن زۆر زیاتره له‌ده‌سه‌اڵتی ی��اس��ادان��ان ،بۆیه له‌به‌ر مه‌رجه‌عكردنی په‌رله‌ماندا هه‌ندێك ل �ه‌پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ت��اران كه‌جێگه‌ی داخ �ه به‌شدارن له‌الوازكردنی پێگه‌ی په‌رله‌مان له‌سه‌ر ئاستی هه‌رێم". س�ه‌م��ی��ر س �ه‌ل��ی��م ،پ��ێ��ی��وای�ه ش��ێ��وازی به‌ڕێوه‌بردنی په‌رله‌مان به‌شێكیتره ل��هوهی په‌رله‌مان له‌به‌مه‌رجه‌عبووندا نه‌توانێت ڕۆڵی ئه‌ساسی خۆی بگێڕێت. وتی "هه‌ندێك له‌الیه‌نه‌كانی په‌رله‌مان له ئۆپۆزیسیۆن‌و به‌ڕێوه‌به‌رانیشی خۆیان به‌شدارن له‌الوازكردنی". س����ۆزان ش��ه‌ه��اب س���ه‌رۆك���ی لیستی ك��وردس��ت��ان��ی ڕوون���ی���دهك���ات���هوه كه ج��ی��اب��وون �هوهی ف��راك��س��ی��ۆن�ی گ��ۆڕان واده‌ك��ات پرسی پێكهێنانی حكومه‌تی
عێراق نه‌گه‌ڕێته‌وه بۆ په‌رله‌مان ،وتی "چونكه دووبه‌ره‌كی واده‌ك��ات پرس‌وڕا نه‌كرێت‌و گه‌ڕانه‌وه بۆ په‌رله‌مان نه‌بێت، بۆیه ده‌ب��وای �ه ئیئتالفی فراكسیۆنه كوردستانییه‌كان وه‌ك خۆی بمایه‌‌و یه‌ك ڕایان هه‌بوایه". س��ۆزان ئاماژه ب �ه‌وه‌ش��ده‌دات كه‌پرس ب �ه‌پ �ه‌رل �ه‌م��ان �ی ك��وردس��ت��ان نه‌كرێت ل��ه‌ئ��ه‌ن��ج��ام��دا ئ��اك��ام��ێ��ك �ی خ��راپ��ی ل���ێ���دهك���ه‌وێ���ت���هوه ،وت����ی "خ �ه‌ڵ��ك �ی كوردستانیش واه �ه‌س��ت��دهك��ات پرس به‌نوێنه‌ره‌كانی ناكرێت ،بۆیه نیگه‌رانی دروستده‌بێت ،ئهو پرسانه‌یش به‌هێز نابێت ئ�ه‌گ�ه‌ر پشتگیری په‌رله‌مانی كوردستانی له‌گه‌ڵ نه‌بێت". سه‌میر سه‌لیم ده‌ڵێت مه‌رجه‌عبوون ئ�هوهی�ه مه‌سه‌له چاره‌نووسسازه‌كان له‌باره‌ی مه‌سه‌له‌ی دۆزی كورد له‌سه‌ر ئاستی هه‌رێم‌و به‌غداد چی بڕیاردراوه په‌رله‌مان قسه‌ی تێدابكات ،به‌اڵم ئهوه نه‌كراوه. ب���ه‌پ���ێ���چ���ه‌وان���هی ب���ۆچ���وون���ی ئ��هو په‌رله‌مانتارانه‌وه ،د .سه‌باح به‌رزنجی ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان ،ده‌ڵێت ل��ه‌م ك��ات��ه‌دا پ�هی��وه‌ن��دی��ی�هك�ی ت��ه‌واو هه‌یه له‌نێوان ئه‌ندامانی په‌رله‌مانی كوردستان‌و نوێنه‌رانی كورد له‌به‌غداد، ئه‌م په‌یوه‌ندییه له‌ئێستا ههیهو باشیشه. وتی"په‌رله‌مانیش ڕۆڵی خۆی بینیوه".
كه‌ركوك چاوه‌ڕێی په‌ترۆڵ دۆالره ی 11ملیار دینار ڕه‌زامه‌ندی سه‌رفكرنی له‌سه‌ر دراوه له‌كۆی 211ملیار دیناری په‌ترۆڵ دۆالر ،ته‌نها بڕ ده‌ستوور بڕیاره له‌م چه‌ند هه‌فته‌یه‌دا 50ملیار دیناری عێراقی ،له‌بڕه پ��اره‌ی پ�ه‌ت��رۆڵ دۆالری كه‌ركوك ،لهالیهن وه‌زاره‌تی دارایی عێراقه‌وه بگاته ئیدارهی كه‌ركوك ،به‌اڵم به‌رپرسانی شاره‌كه كۆك نین له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌وله‌ویه‌ت له‌سه‌رفكردنیدا به‌چی بده‌ن. ب�ه‌رپ��رس��ان��ی وه‌زاره‌ت�����ی دارای����ی عێراق ڕایده‌گه‌یه‌نن بڕه پ��اره‌ی په‌ترۆڵ دۆالری كه‌ركوك ،بۆ ساڵی 2010بڕی 211ملیار دیناری عێراقییه ،به‌اڵم به‌رپرسانی شاری ك�ه‌رك��وك ده‌ڵێن ته‌نها 11ملیار دینار ڕه‌زامه‌ندی سه‌رفكرنی له‌سه‌ر دراوه. پ����اره‌ی پ���ه‌ت���رۆڵ دۆالر ،پ��ێ��ك��ه��ات��ووه له‌هه‌ڵگرتنه‌وه‌ی یه‌ك دۆالر له‌هه‌ر به‌رمیله ن�ه‌وت��ێ��ك ك �ه ل �ه‌پ��ااڵوگ �هك��ان��ی س��ن��ووری پارێزگای كه‌ركوكه‌وه ده‌ربهێنرێت ،له‌پێناو خزمه‌تكردنی ئهو ش��اره‌دا .ئهو بڕیاره‌ی حكومه‌تی عێراق بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی ئهو پاره‌یه بۆ ش��اره‌ك�ه ب��ه‌ده‌ر له‌بودجه‌ی تایبه‌تی
شاره‌كه هه‌موو ئهو پارێزگایان ه دهگرێتهوه كه نه‌وتیان لێوه ده‌رده‌هێنرێت. ك��ۆی ئ �هو ب��ڕه پ��اره‌ی �ه‌ش بۆ پارێزگای كه‌ركوك له‌ساڵی 2010ب��ڕی 211ملیار دیناری عێراقییه .به‌اڵم تائێستا ئهو بڕه پاره‌یه نه‌گه‌یشتووه‌ته ئیدارهی شاره‌كه، ههرچهنده ڕه‌زامه‌ندی له‌سه‌ر 50ملیار دینار دراوه. ڕێگاوبان ده‌بێته ئه‌وله‌ویه‌تی سه‌رفكردنی په‌ترۆڵ دۆالر عه‌بدولڕه‌حمان مستهفا پارێزگاری كه‌ركوك ڕایده‌گه‌یه‌نێت كه ئه‌وله‌ویه‌تی سه‌رفكردنی ئهو پاره‌یه بۆ ڕێگاوبانه‌كانه‌‌و چه‌ند بوارێكی تری خزمه‌تگوزارییه. مستهفا وتی"ههرچهنده تائێستاش ته‌نها بڕی 11ملیار دینار ڕه‌زام�ه‌ن��دی سه‌رفی دهرچووه ،به‌اڵم له‌ئاینده‌یه‌ك ی زۆر نزیكدا بڕی 50ملیاری تر ده‌گاته شاری كه‌ركوك‌و له‌پڕۆژه خزمه‌تگوزارییه‌كاندا سه‌رفده‌كرێت". پ��ارێ��زگ��اری ك �ه‌رك��وك ب��اس��ی چۆنیه‌تی سه‌رفكردنی پاره‌ی په‌ترۆڵ دۆالری كردو
وتی له‌ئێستادا سه‌رقاڵی ئه‌نجامدانی چه‌ند پڕۆژه‌یه‌كی گرنگین له‌سه‌ر ئهو بوودجه‌یه كه‌بریتین ل �ه‌پ��ڕۆژه‌ی شه‌قامی بازنه‌یی ك��ه‌رك��وك‌و پ���ڕۆژه‌ی دروس��ت��ك��ردن�ی سێ ئۆڤه‌رپاس كه‌دوو له‌و ئۆڤه‌ر پاسانه له‌سه‌ر بودجه‌ی په‌ترۆڵ دۆالر ده‌بێت. ه �ه‌روه‌ه��ا وت��ی"پ��ڕۆژه‌ی نۆژه‌نكردنه‌وه‌و جوانكردنی ده‌روازه‌ی ڕێگای كه‌ركوك سلێمانیو پ���ڕۆژه‌ی شه‌قامی شۆڕیجه تاده‌گاته پردی سێ ،له‌گه‌ڵ نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی شه‌قامی ڕێگای به‌غداد". به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان داوای سه‌رفكردنی پاره‌كه له‌بواره‌كانی تر ده‌كه‌ن عه‌بدولقادر محه‌مه‌د ئه‌مین به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌ی ئ��اوی كه‌ركوك ئاماژه بهوه ده‌دات كه‌به‌هۆی ئ �هوهی ش��اری كه‌ركوك كه‌موكوڕی زۆری له‌بواری ئاودا ههیهو ڕۆژانه ناتوانن ئاوی خواردنه‌وه بگه‌یه‌ننه سه‌رجه‌م گه‌ڕه‌كه‌كانی ئهو شاره ،بۆیه باشتره له‌سه‌ر بودجه‌ی په‌ترۆڵ دۆالر چه‌ند پڕۆژه‌یه‌ك ئه‌نجام بدرێت.
وتی"ئێمه داوام���ان له‌ئیداره‌ی كه‌ركوك ك��ردووه كه له‌سه‌ر پ��ڕۆژه‌ی په‌ترۆڵ دۆالر پڕۆژه‌ی ستراتیژیمان بۆ ئه‌نجام بده‌ن بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش له‌ئێستادا ئێمه پڕۆژه‌ی شه‌به‌كه‌ی ئ��اوی خ���وارووی كه‌ركوكمان ئ��ام��اده‌ك��ردووه به‌مه‌به‌ستی فراوانكردن‌و نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی ئهو پڕۆژه‌یه له‌سه‌ر بودجه‌ی په‌تڕۆڵ دۆالر". هه‌روه‌ها وتی ده‌كرێت له‌ئێستادا ئیدارهی كه‌ركوك بودجه‌ی پێویستی بۆ دابنێت ههرچهنده ب�ه‌ت�ه‌واوب��وون�ی ئ �هو پڕۆژه‌یه كێشه‌ی كه‌مئاوی كه‌ركوك چاره‌سه‌ر نابێت. پ��ارێ��زگ��اری ك �ه‌رك��وك ده‌ڵ��ێ��ت به‌رنامه‌ی پ��ڕۆژه‌ك��ان به‌پێی ه�ه‌ن��ارده‌ك��ردن�ی نه‌وت ده‌گۆڕێت چونكه بودجه‌ی په‌ترۆڵ دۆالر ڕێژه‌یه‌كی دیاریكراو نییهو پابه‌نده به‌ڕێژه‌ی هه‌نارده‌كردنی نه‌وته‌وه بۆیه پڕۆژه‌كانیش دیاریكراو ده‌بن. ع�هب��دول��ڕه‌ح��م��ان مستهفا وت �ی"ل �هب��واری كاره‌بادا ئێمه له‌شاری كه‌ركوك له‌قه‌یرانداین كاره‌بای نیشتمانی به‌ڕێژه‌یه‌كی كه‌م ده‌گاته
هاواڵتیان بۆیه به‌نیازبووین پڕۆژه‌یه‌ك ی 200مێگاواتی كاره‌با به‌رهه‌مبهێنین به‌اڵم ئه‌سته‌مه ئهو پڕۆژه‌یه ئه‌نجام بدرێت چونكه كاتی زۆری پێویسته ،له‌ئێستادا به‌نیازین بڕی 100مێگاوات كاره‌با له‌هه‌ولێر بكڕین". كامیل ساڵه‌یی قایمقامی ناوه‌ندی كه‌ركوك وتی"له‌شاری كه‌ركوك قه‌یرانی كارهباو خزمه‌تگوزاری هه‌یه بۆیه ئیدارهی كه‌ركوك به‌نیازه له‌و ب��واران �ه‌دا چه‌ند پڕۆژه‌یه‌كی به‌رچاو ئه‌نجام ب��دات ،هه‌روه‌ها به‌نیازین له‌بواری تۆڕی ئ��اوه‌ڕۆدا چه‌ند پڕۆژه‌یه‌ك ئه‌نجام بده‌ین". ساڵه‌یی ده‌ڵێت هیچ گومانێك له‌تواناو سه‌ركه‌وتنی ئ��ی��داره‌ی ك �ه‌رك��وك��دا نییه به‌اڵم پێویسته ئه‌وله‌ویه‌ت به‌پێداویستییه سه‌ره‌كییه‌كان بدرێت .وتی"قه‌یرانی كاره‌با زۆر به‌رچاوه‌و زۆریش زه‌قه له‌هه‌مان كاتدا ش��اری كه‌ركوك قه‌یرانی نه‌بوونی تۆڕی ئاوه‌ڕۆی گشتی هه‌یه ،بۆیه ده‌بێت لێره‌دا به‌وریاییه‌وه كار بكه‌ین بۆ سه‌رفكردنی ئهو بودجه‌یه".
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)62چوارشه‌ممه2010/12/22 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
کوردستانی 5
مالیكی داوای له‌خامنه‌یی كردووه كه ئاسایشی عێراق نه‌شێوێنن ئه‌مه‌ریكا نیگه‌رانی ده‌ستێوه‌ردانه‌كانی ئێرانه له كاروباری ناوخۆیی عێراق
لۆمۆندی فه‌ڕه‌نسا هه‌ڕه‌شه‌‌و به‌ڵێنه‌كان ،پشتیوانیی ه داراییه‌كان، سیخوڕیی ه ه �ه‌م �ه‌الی �ه‌ن �هك��ان ،ه �ه‌وڵ��دان ب��ۆ كاریگه‌ریدانان ل� ه ڕێ��گ�هی م�ه‌زه�هب، دابینكردنی چ هك‌و ته‌قه‌مه‌نی بۆ میلیشیا چه‌كداره‌كانی الیه‌نگر ،یان نه‌یاری حكومه‌ت، ئاژاوه‌نانه‌و‌ه له‌سنوور‌ه هاوبه‌شه‌كان‌و زۆر بابه‌تی دیك ه ناوه‌رۆكی ئهو په‌یام‌و به‌ڵگه‌نامه دیپلۆماتیانه‌ن له‌سه‌ر ده‌ستێوه‌ردانه‌كانی ئێران له‌عێراق ،ك ه ل ه نێوان ساڵه‌كانی 2004بۆ 2010لهالیهن باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مریكا له‌به‌غداد بۆ به‌رپرسانی ئه‌مریكی بهڕێكراوه. ئه‌گه‌ر باوه‌ڕ به‌و به‌ڵگه‌نامان ه بكه‌ین ئێران به درێژایی ئهو سااڵن ه هه‌موو ئامرازه‌كانی بۆ نفوز‌و كاریگه‌ریدانان له‌سه‌ر پرسی ناوخۆیی درواسێكه‌ی به‌كارهێناوه .ب ه لێكدانه‌وه‌ی ب��ارودۆخ�هك� ه به‌وده‌ره‌نجام ه ده‌گ�هی��ن كه حكومه‌تی ئێران ب ه ئامانج ه سه‌ره‌تاییه‌كانی له‌عێراقدا گه‌یشتووه .په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان ئێران‌و عێراق ك ه ل ه ساڵی 1980بۆ 1988بۆ ماوه‌ی 8ساڵ سه‌رقاڵی دوژمنایه‌تی‌و جه‌نگ بوون‌و زیاتر ل ه ملیۆنێك مرۆڤیان ب ه كوشتن دا ،ئاڵۆز ده‌مێنێته‌وه‌‌و به‌اڵم به‌رده‌وام ده‌بێت. نوری مالیكی سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق كه سه‌رۆكایه‌تی كۆنترین حزبی شیعه‌ی عێراق، وات ه حزبی ده‌عو‌ه ده‌كات‌و هاوپه‌یمانی زۆر نزیكی ئێرانه ،له‌ئێستادا خه‌ریكی پێكهێنانی حكومه‌تی نوێی عێراقه ،شیعه‌كان پێكهاته‌ی سه‌ره‌كی حكومه‌تی نوێی عێراقن‌و بێگومان ئه‌وانیش له‌هه‌موو حزب‌و الیه‌نه‌كانی دیك ه به حكومه‌تی ئێران نزیكترن. پاش داگیركردنی كورتماوه‌ی یه‌كێك له‌چاڵه نه‌وتییه‌كانی عێراق ل ه مانگی دێسه‌مبه‌ری 2009لهالیهن سه‌ربازانی سوپای ئێران له فه‌ككه‌ی عێراق ،عادل عه‌بدولمه‌هدی یه‌كێك له‌جێگره‌كانی پێشووی س �ه‌رۆك كۆماری عێراق له‌ڕۆژی 10ی ژانوییه‌ی 2010میوانی باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مریكا ده‌بێت‌و بۆ الیه‌نی ئه‌مریكی ب��اس دهك��ات ك ه بۆچی عێراق ب��ڕی��اری��داوه بۆ چاره‌سه‌ركردنی گرفته‌كه دیپلۆماسیه‌ت به‌كاربهێنێت .عه‌بدولمه‌هدی ده‌ڵێت "ئ �ه‌وان تووشی هه‌ڵه‌بوون .عێراق ناتوانێ ب ه دروستكردنی پێكدادانێكی نوێ داهاتووه‌كه‌ی بخات ه مه‌ترسیه‌وه ،ڕاگرتنی په‌یوه‌ندی باش له‌گه‌ڵ ئێران‌و توركیا‌و سوریا بۆ عێراق گرنگه". جه‌الل تاڵه‌بانی سه‌رۆك كۆماری دوای سه‌دام حوسێن ،له‌و كۆبوونه‌وه‌یه‌دا به‌شداربووه‌‌و بیروڕایه‌كی هاوبه‌شی ههبووهو وتوویه‌تی "ڕه‌گی زۆری كێشه‌كانی نێوان عێراق‌و ئێران له‌باره‌ی سنووره‌كان بۆ په‌یماننامه‌ی جه‌زائیر ك ه له‌ساڵی 1975ئیمزاكرا ،ده‌گه‌ڕێته‌وه". ئ��هو په‌یماننامه‌ی ه ل�ه‌ن��ێ��وان ڕه‌زا شای په‌هله‌وی‌و سه‌دام حوسێندا ئیمزاكرا‌و ئێرانیش له‌چه‌شنی ڕێكخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان ی قبوڵه‌‌و ڕێككه‌وتننامه‌كه‌ی ج �ه‌زائ��ی��ر
به‌اڵم ئێستا عێراق ده‌ی �ه‌وێ بۆ جارێكیتر دانیشتن‌و گفتوگۆ ل�ه‌وب��ارهوه پێكبێنێت. هه‌ردوو واڵتی دراوسێ ب ه شێوه‌ی به‌رده‌وام باس ل ه لیژنه‌یه‌ك بۆ چاره‌سه‌ركردنی گرفته سنوورییه‌كان ده‌كه‌ن ،به‌اڵم تا ئێستاش ئهو لیژنه‌ی ه هیچ ڕێگه‌چاره‌یه‌كی نه‌دۆزیوه‌ته‌وه. له‌سه‌ره‌تای ساڵی 2010له‌هه‌مان نووسینگه‌ی ئه‌مریكا ل�هب�ه‌غ��دا ،ته‌ها شاكر عه‌باسی سه‌رۆكی به‌شی واڵتانی دراوسێی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی عێراق تووڕ‌ه ده‌بێت‌و ئهو پرسیاره دێنێت ه ئ���اراوه ك� ه ل� ه ئ �ه‌گ �ه‌ری هێرشی سه‌ربازی دراوسێكانی عێراق بۆ سه‌ر عێراق هه‌ڵوێستی ئه‌مه‌ریكا چی ده‌بێت؟ ناوبراو له‌وكۆبوونه‌وه‌یه‌دا داوا له‌ئه‌مه‌ریكا ده‌كات ب ه شێوه‌ی ئاشكرا ده‌ستدرێژییه‌كانی ئێران بۆ ناو خاكی عێراق ئیدانه‌بكات ،بۆ ئه‌وه‌ی ك ه ڕای گشتیی عێراقی قه‌ناعه‌ت بهوه بێنن ك ه ئه‌مه‌ریكا پشتیوانی له‌سه‌ربه‌خۆیی‌و یه‌كپارچه‌یی عێراق ده‌كات. ته‌ها شاكر عه‌باسی ده‌ڵێت "ئێرانییه‌كان به شێوازێك هه‌ڵسووكه‌وتمان له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ن ك ه ئێستاش عێراق له‌ژێر ده‌سه‌اڵتی سه‌دام حوسێندایه ".له‌كۆتایی ئ�هو دانیشتنه‌دا كریستۆفه‌ر هێڵ ئاماژه به‌وه‌ده‌دات ك ه دوو الیه‌نی ئێرانی‌و عێراقی ب ه باشی له‌وه‌تێده‌گه‌ن ك ه په‌یوه‌ندییه‌كانیان زۆرتر له‌ژێر كاریگه‌ری جیهانی ڕاسته‌قینه‌‌و به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانه ،نه‌ك پرسی شیعه‌گه‌ری‌و مه‌زهه‌ب. ل ه نووسراوه‌یه‌كی نهێنیدا ك ه ب ه ڕێكه‌وتی 13ی نۆڤه‌مبه‌ری 2009لهالیهن باڵیۆزی ئه‌مریكاو‌ه بۆ وه‌زاره‌ت��ی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا بهڕێكراوه باڵیۆزی ئه‌مریكی ب ه ئاشكرا باس له‌بااڵده‌ستی ئێران ل ه هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی عێراق ده‌كات‌و ده‌نووسێ "ئێران یه‌كێك ه له
كاره‌كته‌ر‌ه كاریگه‌ره‌كانی هه‌ڵبژاردنه‌كانی ع��ێ��راق��هو ح��ك��وم�ه‌ت��ی ئ��ێ��ران ل�ه‌ڕێ��گ�هی په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ كه‌سایه‌تیی ه شیعه‌‌و كورد‌و سوننه‌كانه‌و‌ه كار بۆ سه‌ركه‌وتنی شیعه‌كان دهك��ات ".له‌درێژه‌ی نووسراوه‌كه‌دا هاتووه ك ه سیاسه‌تی سه‌ره‌كی حكومه‌تی ئێران پێكهێنانی حكومه‌تێك ه لهالیهن شیعه‌كانه‌‌وه‌‌و باشتروای ه ك ه ئیسالمیش بێت ،هه‌ر بۆیه ئێران ده‌یه‌وێ فشار بۆ مالیكی بێنێ تا ببێته هاوپه‌یمانی الیه‌ن ه شیعه‌كانی دیكه ".دواتر مالیكی ب ه ته‌نیایی ل ه هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی 7ی ئ��ازاردا به‌شداریكرد‌و به‌اڵم دواتر ناچاربوو ل�ه‌گ�ه‌ڵ الی�ه‌ن� ه شیعه‌كانیتر هاوپه‌یمانی ببه‌ستێت. ئهو دیپلۆماتكاره‌ی ئه‌مریكا دواتر ده‌نووسێت "ئه‌گه‌ر عێراق له‌باری ئابووریو سیاسیی گرێدراو‌و ده‌سته‌مۆی ئێران بێ ،حكومه‌تی تاران ده‌توانێ ستراتیژی قوڵتر له‌عێراقدا پێكبێنێت". مه‌حموودی ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد سه‌رۆك كۆماری ئێران ل ه مانگه‌كانی ڕاب���ردوودا ڕایگه‌یاند ك ه عێراق پێگه‌یه‌كی شیعه‌یه‌‌و ب �ه‌ره‌وڕووی هه‌ڕه‌ش ه بۆته‌وه .بۆ گه‌یشتن به‌و ئامانجانه‌یه ك ه ئێران ناچاربوو‌ه نه‌رمی زیاتر له‌به‌رامبه‌ر ڕووداوه‌ك��ان��ی عێراق له‌خۆی نیشان بدات‌و هه‌ربۆی ه زۆر جار له‌گرووپ ه شیعه‌‌و كورد‌و ته‌نانه‌ت سوننه‌كانی ن�هی��اری حكومه‌تی ئێرانیش پشتیوانی دارایی‌و مه‌عنه‌وی ده‌كات. ڕاده‌ی پشتیوانیی ه داراییه‌كانی ئێران ئاشكرا نییه ،ب �ه‌اڵم له‌نێوان 100بۆ 200ملیۆن دۆالره ل ه ساڵێكدا ك ه 70ملیۆنی ئهو بڕه پاره‌ی ه ده‌درێت ه ئه‌نجوومه‌نی بااڵی ئیسالمی‌و ڕێكخراوی به‌دری سه‌ر ب ه ئه‌نجوومه‌نی بااڵ. له‌ساڵی 2003هوه جه‌نه‌راڵ قاسمی سلێمانی
یه‌كێك له‌فه‌رماند‌ه بااڵكانی هێزی قودسی سه‌ر ب ه سوپای پاسداران چۆنییه‌تی پیاده‌كردن‌و دابه‌زاندنی سیاسه‌ته‌كانی حكومه‌تی ئێرانی له‌عێراقدا به‌ده‌سته‌وه‌یه .ن��اوب��راو هه‌موو ئامراز‌ه دیپلۆماتی ،ئه‌منی‌و ئابوورییه‌كان به مه‌به‌ستی كاریگه‌ریدانان له‌سه‌ر پرۆسه‌ك ه به خزمه‌ت ده‌گرێت‌و به‌وته‌ی باڵیۆزی ئه‌مریكا له‌عێراق ،ناوبراو دۆستێكی نزیكی تاڵه‌بانی، عادل عه‌بدولمه‌هدی ،نوری مالیكی ،ئیبراهیم جه‌عفه‌ری‌و ئه‌یاد سامه‌راییه. ئێران بۆ گه‌یشتن ب ه ئامانجه‌كانی له‌ڕێگه‌ی یارمه‌تی دارای��ی بۆ ناوه‌ند‌ه ئاینییه‌كان، ناردنی چ هك‌و ته‌قه‌مه‌نی بۆ گرووپ ه شیعه‌كان‌و دانی په‌نابه‌ری به‌و سیاسه‌تمه‌دارانه‌ی ك ه له ترسی ئه‌مریكا عێراق جێده‌هێڵن ،كارده‌كات. ب��ۆ نموون ه م��وق��ت�ه‌دا س���ه‌در ئ��هو شیعه تووندڕه‌و‌ه بۆ ماوه‌ی چه‌ند ساڵ ه ل ه قومی ئێران نیشته‌جێیه‌‌و ده‌یه‌وێ ببێت ه ئایه‌تووڵاڵ‌و الیه‌نگره‌كانی له‌ساڵی 2004بۆ دوو جار شه‌ڕی خوێناویان له‌دژی سوپای ئه‌مریكا ڕێكخست ،له‌ژێر گوشاری ئێران ناچاربوو ببێت ه هاوپه‌یمانی نوری مالیكی. له‌مانگی ژوئه‌نی 2008ك ه سه‌رۆك وه‌زیرانی عێراق ب ه مه‌به‌ستی دیدارێكی ڕه‌سمی بۆ ئێران سه‌فه‌ری كردبوو ،كۆمه‌ڵێك بابه‌تی به ئاشكرا باسكردبوو .نوری مالیكی ب ه ڕابه‌ری حكومه‌تی ئێرانی وتبوو ك ه ئێران به‌رده‌وام باس له‌ئاواتی حكومه‌تی ئێران بۆ سه‌قامگیری له‌عێراقدا ده‌كات‌و كه‌وات ه بۆ ڕاستبوونی ئهو بانگه‌شه‌یه‌‌و هه‌روه‌ها قازانج ه ستراتیژییه‌كان، با حكومه‌تی ئێران ئهو 17فرۆك ه ئیلیۆشنه‌ی ك ه سه‌دام حوسێن پێش له‌جه‌نگی 1991بۆ ئێرانی ناردبوو بۆمانی بگه‌ڕێنێته‌وه .به‌وته‌ی باڵیۆزی ئه‌مریكا له‌عێراق ڕابه‌ری حكومه‌تی
ئێران هیچ وه‌اڵمێكی به‌و داواكارییه‌ی مالیكی نه‌دابووه‌وه. له‌و سه‌فه‌ره‌دا مالیكی ب ه به‌رپرسانی ئێرانی وتبوو ك ه حكومه‌تی عێراق به‌ڵگه‌ی له‌سه‌ر ده‌ستێوه‌ردانی ئێران‌و ناردنی چه‌كی ئێرانی هه‌یه .مالیكی دواتر بۆ باڵیۆزی ئه‌مریكای باس كردبوو ك ه خامنه‌یی ڕابه‌ری حكومه‌تی ئێران سوێندی خواردبوو ك ه ئاگاداری ئهو مه‌سه‌له‌ی ه نییهو ته‌نانه‌ت فتوای له‌باره‌ی حه‌رامبوونی شێواندنی ئاسایشی عێراق داوه ،ئه‌گه‌ریش شتێكی له‌وشێو‌ه ڕوویدابێت ب ه بێ ئیجازه‌ی ئهو بووه .ب ه وته‌ی مالیكی قاسمی سلێمانیش سوێندی خواردبوو كه بڕیاری له‌وشێوه‌ی ن��ه‌داوه‌‌و به‌دواداچوون بۆ مه‌سه‌له‌ك ه ده‌كات .مالیكی ب ه باڵیۆزی ئه‌مریكاشی وتبوو ك ه بڕوا ب ه سوێنده‌كانی ڕابه‌رانی ئێران ناكات. ل ه كۆتایی ساڵی 2008س�ه‌ره‌ڕای دژایه‌تی ت��وون��دی ئ��ێ��ران ل�ه‌م�ه‌ڕ ڕێككه‌وتننامه‌ی ستراتیژی نێوان ئه‌مریكا‌و عێراق ،مالیكی ئهو ڕێككه‌وتننامه‌یه‌ی ئیمزاكرد‌و پارله‌مانیش ده‌نگی پێدا .به‌وته‌ی حكومه‌تی ئه‌مریكا ئێران له‌و ڕێككه‌وتن ه به‌دواو‌ه ڕه‌فتاره‌كانی له‌گه‌ڵ عێراقییه‌كان باشتر بووه. كریستۆفێر هێڵ ل� ه نۆڤه‌مبه‌ری 2009 ده‌نووسێت ك ه ئێرانییه‌كان تێگه‌یشتن ده‌سه‌اڵته‌كانیان له‌عێراقدا س��ن��وورداره، به‌ربه‌ستێكی گ���ه‌وره‌ی سیاسیی ئێران له‌عێراقدا ،ده‌س���ه‌اڵت‌و پێگه‌ی مه‌زهه‌بی ئ��ای�ه‌ت��ووڵ�ڵا سیستانیی ه ك � ه س���ه‌ره‌ڕای ئێرانیبوونی ڕه‌خنه‌گرێكی تووندی ویالیه‌تی فه‌قیهه. ی �هك��ێ��ك ل �هب �ه‌ڵ��گ �ه‌ن��ام � ه نهێنییه‌كان ئ��اش��ك��رای��دهك��ات ك � ه ه��ۆك��اری نه‌چوونی ئ �هح��م �ه‌دی ن���ه‌ژاد ب��ۆ ن �ه‌ج �ه‌ف له‌ساڵی ،2008ئاماده‌نه‌بوونی سیستانی بووه بۆ بینینی ناوبراو ،ئایه‌تووڵاڵیه‌ك ك ه ژیانێكی مامناوه‌ندی ههیهو له‌نزیكی باره‌گای ئیمامی عه‌لی ژیان به‌سه‌رده‌بات. گرفت له‌وه‌دای ه ك ه ئایه‌تووڵاڵ سیستانی 83 ساڵییه‌تی‌و ئهو كه‌سه‌ی ك ه پێده‌چێ جێگه‌ی بگرێته‌و‌ه ئایه‌تووڵاڵ محه‌مه‌د سه‌عید حه‌كیمه‌‌و ناوبراو ب��ڕوای ب ه ویالیه‌تی فه‌قیه هه‌یه. هه‌روه‌ها 10هه‌زار ئیمامی شیع ه له‌نه‌جه‌ف به شێوه‌ی مانگان ه لهالیهن ئێرانهوه مووچه‌یان بۆ ته‌رخانكراوه. به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی نهێنی ئاشكرای ده‌كات كه ئایه‌تووڵاڵ سیستانی پشتیوانی ل ه ڕێككه‌وتننه ئه‌منییه‌كه‌ی ئه‌مریكا‌و عێراقی له‌كۆتایی 2008 كردوه‌‌و كه‌به‌شداریی كه‌سانی ئاینیی سه‌ر به ئێرانی له‌كۆنفرانس ه ئاینییه‌كانی نه‌جه‌ف قه‌ده‌غه‌كردبوو .سیستانی ل ه سیخوڕه‌كانی قاسمی سلێمانی ده‌ت��رس�او ب ه پێی ئهو به‌ڵگه‌نامه‌ی ه مه‌ئموورێكی ده‌زگای هه‌واڵگری ش��اری نه‌جه‌ف بۆ ئه‌مریكییه‌كانی باس كردبوو ك ه ئێران سه‌رچاوه‌ی ناسه‌قامگیرییه له‌عێراقدا.
كورده نه‌یاره‌كان له‌دژی ئێران!
بۆ جارێكی تر داوا ده‌كرێت پشتگیری كوردی ڕۆژهه‌اڵت له‌دژی حكومه‌تی ئێران بكرێت
ده‌ستوور پرسی گوشارخستنه س �ه‌ر حكومه‌تی ئێران بۆ جارێكیتر ده‌بێته‌وه گۆڕه‌پان‌و ت���ه‌وه‌ری ل��ێ��ك��دان�هوهو هه‌ڵسه‌نگاندنی ناوه‌ند‌ه سیاسییه‌كان .هاوكات داواده‌كرێت پشتگیری ك���وردی ڕۆژه����ه‌اڵت ل��ه‌دژی حكومه‌تی ئێران بكرێت. ل��ه‌درێ��ژه‌ی ب�ڵاوك��ردن �هوهی به‌ڵگه‌نامه نهێنییه‌كانی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا لهالیهن ویكیلیكسه‌وه به‌ڵگه‌نامه‌یه‌كی گ��رن��گ ب�ڵاوده‌ك��رێ��ت��هوهو به‌پێی ئهو به‌ڵگه‌نامه‌یه فه‌رمانده‌یه‌كی بااڵی سوپای ئیسرائیل پێشنیاز به‌حكومه‌تی ئه‌مریكا ده‌كات كه‌ئه‌و واڵته پشتیوانی له‌بزووتنه‌وه نه‌یاره‌كانی حكومه‌تی ئێران‌و به‌تایبه‌ت كورد بكات ،بۆ ئه‌وه‌ی ئهو توێژانه وه‌ك هێزی گۆڕانی حكومه‌تی ئێران كاربكه‌ن‌و له‌پرۆسه‌ی گۆڕانی حكومه‌تی ئێراندا ده‌ورێكی چاالكتر بگێڕن. له‌به‌ڵگه‌نامه‌كه‌دا ج��ۆری ك��اردان��هوهو هه‌ڵوێستی ئه‌مریكییه‌كان له‌به‌رامبه‌ر ئهو داواكارییه ئاشكرا نهكراوهو ته‌نیا باس له‌پێشنیاره‌كه كراوه. ه��اوك��ات ده‌ی��ڤ��د پ���ۆاڵك له‌ئه‌ندامانی
ن��اوه‌ن��دی خوێندنه ستراتژییه‌كانی ئه‌مریكا بۆ ڕۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت ب ه لێكدانه‌وه‌ی به‌ڵگه‌نامه‌كانی ویكیلیكس پێیوایه كه‌ئێستا ده‌ره‌فه‌تێكی گونجاو بۆ ڕۆژئاوا‌و حكومه‌تی ئه‌مریكا ڕه‌خساوه كه‌به‌ره‌یه‌كی گه‌وره‌ی نه‌یاری حكومه‌تی ئێران له‌ناوخۆی ئێران‌و له‌ناوچه‌كه‌دا پێكبهێنن‌و ئه‌مریكا بێ ڕاڕایی‌و دوودڵی پرسی گۆڕانی سیستمی سیاسیی ئێران بخاته ده‌س��ت��ووری ك��اری��هوه .ن��اوب��راو پێیوایه كه ده‌ب��ێ ئه‌مریكا ئ�هو هه‌له بقۆزێته‌وه‌‌و به پێكهێنانی به‌ره‌یه‌كی گ���ه‌وه‌ری به‌رهه‌ڵستكاری ئێرانی له ناوخۆی ئێران‌و واڵتانی عه‌ره‌بی ناوچه‌كه، پرۆسه‌ی گۆڕینی ده‌سه‌اڵتی سیاسیی ئێران بكاته سیاسه‌ت‌و پراكتیكی ئه‌م قۆناغه‌ی ناكۆكییه‌كان. له‌چه‌ند ڕۆژی ڕاب����ردوودا حكومه‌تی ئه‌مریكا‌و یه‌كێتی ئه‌وروپا له‌سه‌ر ئهوه ڕێككه‌وتوون كه ئابڵۆقه ئابوورییه‌كانی سه‌ر حكومه‌تی ئێران به‌رفراونتر بكهنهوهو س��ه‌رۆك ك��ۆم��اری ئه‌مریكا ل �ه‌وب��ارهوه ڕایگه‌یاند كه گوشاری زیاتر بۆ سه‌ر ئێران پێداویستییه‌كی گرنگ‌و چاره‌نووسسازه. ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی خولێكی نوێی گوشار
بۆسه‌ر ئێران‌و داواكاری بۆ به‌كارهێنانی ه �ه‌م��وو ك��ارت �هك��ان ل���ه‌دژی حكومه‌تی ئ��ێ��ران له‌كاتێكدایه ك �ه چه‌ند مانگ له‌مه‌وبه‌ریش ڕۆژنامه‌نووسێكی ئه‌مریكی به ن��اوی ڕی��س ئه‌لریش ڕایگه‌یاند كه حكومه‌تی ئه‌مریكا‌و ئیسرائیل به شێوه‌ی ب���ه‌رده‌وام پشتیوانی دارای���ی له‌پارته سیاسییه‌كانی ك��وردی ئێران دهك � هنو زۆربه‌ی بودجه‌ی ده‌زگاكانی ڕاگه‌یاندنی ئۆپۆزیسۆنی كوردی ئێرانی لهالیهن ئهو دوو حكومه‌ته‌وه دابین ده‌كرێت .ناوبراو وتیشی ك�ه په‌یوه‌ندییه‌كی دۆستانه له‌نێوان ڕابه‌رانی سیاسیی كوردی ئێران‌و حكومه‌تی ئه‌مریكا له‌ئارادایه‌‌و به وته‌ی ئ�هو ڕۆژنامه‌نووسه ئه‌مریكییه خودی به‌رپرسانی ئه‌مریكیش ئ �هو مه‌سه‌له ناشارنه‌وه كه پشتیوانی دارایی حزبه‌كانی ڕۆژهه‌اڵتی كوردستان دهك �ه‌ن .ئه‌وه‌ش له‌كاتێكدایه كه الیه‌نه سیاسییه‌كانی ڕۆژه��ه‌اڵت هه‌بوونی پشتیوانی دارای��ی لهالیهن ئه‌مریكا ڕه‌ت��دهك �ه‌ن �هوهو باس له‌وه‌ده‌كه‌ن كه ته‌نیا سه‌رچاوه‌ی مادی بۆ چاالكی‌و هه‌ڵسووڕانی سیاسی ئه‌وان، خه‌ڵكی كوردستان‌و ئه‌ندامان‌و الیه‌نگرانی ئهو گرووپه سیاسییانه‌یه.
ی ئیسرائیل -كوردل ه ئیسرائیل ی ده‌زگا كردنه‌وه‌ی ئۆفیس
پ��ێ��ده‌چ��ێ��ت گ��رن��گ��ی ف��ش��اره��ێ��ن��ان بۆ س �ه‌ر حكومه‌تی ئێران پێگه‌ی الیه‌نه سیاسییه‌كانی كوردی ڕۆژه �ه‌اڵت به‌هێز بكات‌و ستراتیژی ڕووخانی حكومه‌تی
ئێران ،كورده‌كانی ڕۆژه�ه‌اڵت‌و ئه‌مریكا‌و ئیسرائیل ل���ه‌ده‌وری ی�هك كۆبكاته‌وه، سیناریۆیه‌ك كه له‌عێراقدا ئه‌زموون كرا‌و توانی سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ستبێنێت.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)62چوارشه‌ممه2010/12/22 ،
4
i n f o @ d e s t u r. n e t
کلتوری سیاسی شۆڕكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت ،نه‌گه‌یشتووه‌ته به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان
6
ته‌نها بارزانییه‌كان%22 :ی سه‌ركردایه‌تی پارتی پێكده‌هێنن هه‌فتانه مه‌ال ئاریان ده‌ینووسێت
له‌چاوه‌ڕوان ی سانجۆكدا مرۆڤ بونه‌وه‌رێك ی شه‌ڕانگێز‌ه یا میهره‌بان ،ناونیشان ی ئارگۆمێنتێك ی گهوره ی فه‌لسه‌فه‌یه ،مێژوویه‌ك ه دیدگا ئاینیی ه جێگیره‌كان‌و دنیابین ی فه‌یله‌سوفان ده‌رهه‌ق به‌سروشت ی مرۆڤ‌و ڕه‌نگدانه‌و‌ه ی دوالیزم ی (خێر/شه‌ڕ) له‌كه‌سایه‌تی ئهو بونه‌وه‌ر‌ه له‌كێشه‌دان ،ڕاستییه‌ك ه ی مرۆڤ هێند‌ه ئاڵۆز‌ه تێگه‌یشتن له‌سروشته‌ك ه ی هه‌رگیز ب ه به‌ره‌نجامێكمان ناگه‌یه‌نێت. درامای (چۆن ده‌بیت ه بازرگان) هه‌موومان ی به‌مه‌ست ی هێشته‌وه ،چونك ه ئید ی ئه‌ویش ئاوێزان ی هه‌مان ئارگۆمێنت ه فه‌لسه‌فییه‌ك ه ی دوالیزم ی (میهره‌بان/ شه‌ڕانگێزییه) له‌كه‌سایه‌ت ی مرۆڤدا ،ئه‌ویش هه‌ڵـگر ی هه‌مان ئهو پرسیارانه‌ی ه ك ه داخۆ مرۆڤ ل ه بنه‌ڕه‌ته‌و‌ه سانجۆك ه ك� ه خ��هون به‌خێر ی گشتی‌‌و پره‌نسیب ه مرۆییه‌كانه‌و‌ه ده‌بینێ ،یا شوسوه‌و له‌پێناو به‌ده‌ستهێنان ی قازانجدا هه‌موو ئامراز‌ه شه‌ڕانگێزه‌كانیش حه‌اڵڵ ده‌كات. به‌و مانای ه ی هه‌روه‌ك چۆن له‌دراما ی بازرگاندا ملمالنێ له‌نێوان دڵڕه‌قی‌و میهره‌بانیدا هه‌یه ،به‌و چه‌شنه‌ش له‌كۆ ی كۆمه‌ڵـگا مرۆییه‌كان‌و پاشانیش له‌كه‌سایه‌ت ی هه‌مووماندا هه‌مان شه‌ڕ بۆ هه‌میش ه به‌ڕێو‌ه ده‌چێت. ڕاستییه‌ك ه ی م��رۆڤ به‌ڕوت ی له‌دایك ده‌بێت ،ڕووت به‌جه‌سته‌و ئ��اره‌زوو‌ه مرۆییه‌كان ی دیكه‌شه‌وه ،بۆیه‌ش كۆ ی ئهو ح�ه‌زو ئ��اره‌زوو م��ۆراڵ‌و تایبه‌تمه‌ندییانه‌ش ك ه دواج��ار مرۆڤ موڵكداریه‌تیان دهك��ات ،له‌خێزان‌و قوتابخانه‌و مزگه‌وت‌و كڵێساو كۆمه‌ڵگاو‌ه به‌ده‌ستیان ده‌خات ،ئید ی به‌پێی تێگه‌یشتن ه ئاینییه‌كه‌ش خواست‌و عه‌قڵ یا حه‌زو ئیراد‌ه له‌گه‌ڵ جه‌سته‌و دنیابینییه‌ك ه گه‌ش ه ده‌كات‌و دواجاریش گه‌ش ه ی زیاتر ی یه‌كێكیان كه‌سێت ی مرۆڤه‌ك ه یه‌كالیی دهكاتهوه .به‌و مانای ه ی ك ه گه‌ش ه ی حه‌زه‌كان ده‌شێت مرۆڤ به‌ره‌و الساریی‌و سه‌ركێشی‌و دواجاریش الدان ئاراست ه بكات‌و به‌پێچه‌وانه‌وه‌ش گه‌ش ه ی عه‌قڵ‌و ویژدان بونه‌وه‌رێك ی سه‌ر ڕاست‌و خاوه‌ن مۆراڵ ی مرۆیی به‌رهه‌م بێنێ. سینۆه ه ی پزیشك ه تایبه‌تییه‌ك ه ی فیرعه‌ون ،له‌دوا به‌شی یاداشته‌كانیدا له‌خوێندنه‌و‌ه ی ئاكار ی مرۆڤدا (كات) تێپه‌ڕ دهك��ات ،ئه‌وكات ه ی ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێت ك ه ئهو یاداشته‌كان ی له‌به‌ر ڕازیكردن ی خوداكان‌و ده‌ستخۆشی مرۆڤه‌كان نه‌نوسیووه ،به‌ڵك ه بۆ ئه‌وه‌ی ه ك ه ئهو پێیوای ه تا ژیان بمێنێ ،مرۆڤه‌كان هه‌ر یه‌ك چه‌شنن ،ئهوه ی ده‌گۆڕێت پۆشاك‌و ڕواڵه‌ت ی بوونه‌وه‌ره‌كانه ،نه‌ك ئه‌قڵ‌و ئاكارو چاوچنۆكییان .ئه‌م ه ڕێك هاوڕواڵه‌ت ه له‌گه‌ڵ دووب��اره‌ب��وون�هوه ی گوته‌زا به‌ناوبانگه‌ك ه ی سانجۆك، ك ه به‌درێژایی زنجیره‌ك ه خۆ ی دووب��اره دهكاتهوه، ئه‌وكات ه ی ده‌ڵێت "بازرگان ی به‌ده‌ستهێنان ی متمان ه ی خه‌ڵكه ،نه‌ك پاره‌كانیان" ،ئه‌گه‌ر به‌دیوێكدا ئه‌م قسه‌ی ه هه‌ڵگری ڕه‌هه‌ندێكی ئابوورییان ه بێت ،ئهوه له‌بنه‌ڕه‌ته‌و‌ه پابه‌ند ی پرسێك ی گه‌وره‌تره ،پرسێك ك ه هاوچه‌شن ی تێگه‌یشتنه‌ك ه ی سینۆهه‌یه ،له‌گونجان ی له‌گه‌ڵ هه‌موو زه‌م�ه‌ن�هك��ان ،چونك ه ئ �ه‌وه‌ت��ا ئێستاش سیسته‌م ه سیاسیی‌و ئابووریو كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان ی دوونیا پاش چه‌ندین سهده ب ه نه‌گۆڕێ هه‌ڵگر ی هه‌مان ملمالنێن، ملمالنێیه‌ك له‌نێوان نوز‌ه كه‌مه‌ك ه ی سانجۆك ك ه شه‌قام نوێنه‌رایه‌ت ی ده‌كات‌و ده‌سه‌اڵت ه گه‌وره‌ك ه ی شوسو ك ه پارت‌و حكوم هتو ده‌سه‌اڵته‌كان پێڕه‌و ی ده‌كه‌ن. له‌ڕاستیدا وه‌رگۆڕین ی دیدگا ئابوورییه‌ك ه ی سانجۆك، ك ه له‌بنه‌ڕه‌ته‌و‌ه ئاوێته‌ی ه به‌خه‌مێك ی سیاسی ،بۆ لۆژیكێكی لۆكاڵی‌‌و وه‌رگرتن ی وه‌ك ملمالنێی ناوچه‌یی له‌نێوان هه‌رێمێك ی كه‌م سانجۆكی‌‌و نشتیمانێك ی پڕ شۆسۆدا ،ئه‌وه‌مان نیشانده‌دات ك ه ئێم ه له‌سه‌رده‌مێك ی ترسناكترداین ،سه‌رده‌مێك هه‌ژموون ی پاوانخواز ی شۆسوه‌كان ،ده‌ستیان به‌سه‌ر كۆ ی جومگه‌كان ی ژیاندا گرتووه. ب��هك��ردهوه ئێستا ل �هو هه‌رێم ه ی ئێمه‌دا ،زنجیر‌ه ته‌له‌فزیۆنییه‌ك ه ی (چ��ۆن ده‌بیت ه بازرگان) دووب��اره ده‌بێته‌وه ،به‌جۆرێك ك ه هه‌ڵگران ی دیدگای بیریی‌و لۆژیكیه‌ك ه ی شۆسو به‌سیاسی‌و بازرگانه‌وه ،كوڕان ی قوتابخان ه ی داڕوتاندنه‌و‌ه ی كۆمه‌ڵگان ،ئه‌وان له‌ڕێی كاره‌كانیانه‌و‌ه بۆ هه‌میش ه سه‌رگه‌رم ی ساغكردنهوه ی خۆراك ی به‌سه‌رچوو ،پۆشاك ی بێ كه‌ڵك‌و ده‌رمان ی كۆنین هنو ه�ه‌م��ووش��ی��ان ل �ه‌س �ه‌ر ج�ه‌س��ت� ه ی ئێم ه ت��اق��ی��دهك�ه‌ن�هوه ،ئ �ه‌وان � ه ی��اس��ا ی دڵ��ڕه‌ق �یو بڕیار ی له‌په‌لوپۆخستن ی م��رۆڤ‌و ماف ی ووت��ن له‌گه‌روومان ده‌سه‌ننه‌وه‌و بێده‌نگمان ده‌كه‌ن ،سیاسیی‌و بازرگانه‌كان ی ئێمه‌یه ،ده‌یانه‌وێت ب ه یاسا ژیان‌و مردن وه‌ك به‌خشیش ببه‌خشنه‌وه‌و له‌بچووكترین توڕه‌بوونیشیاندا ب ه تۆمه‌ت ی تیرۆر ئازیزێكمان لێزه‌وت بكه‌ن ،ئێستا له‌و شوێن ه ی ئێم ه تێیدا ده‌ژین ،متمان ه په‌یداكردن بنه‌ڕه‌ت ی سیاس هتو بازرگان ی نییه ،چونك ه ئید ی له‌ڕێگ ه ی سته‌مكاری‌‌و ساخته‌كاری‌‌و ترس‌و تۆقاندنه‌و‌ه هه‌م پاره‌كان به‌ده‌ست دێنن‌و هه‌میش متمان ه ی خه‌ڵك ی زه‌وتده‌كه‌ن ،له‌به‌رامبه‌ر ئهو هه‌ژموون ی پاوانخوازان ه ی ئه‌وانیش ،سانجۆكه‌كان ی ئێم ه له‌سیاسی‌و بازرگان ،ك ه خه‌م ی خاك‌و به‌ده‌ستهێنان ی متمان ه به‌ر له‌پاره‌و قازانج ڕۆح ی مانهوه ی پێداون ،یا له‌بێده‌نگیدا ئه‌وقبوون ،یانیش ده‌ستیان به‌كاڵوه‌ك ه ی خۆیانه‌و‌ه گ��رت��ووهو با نه‌یبات ،ڕاستییه‌ك ه ی ئێم ه له‌سه‌رده‌مێكداین ،شۆسوه‌كان ده‌ستیان كردووه به‌گه‌رو ی خه‌ڵكداو سانجۆكێكیش نیی ه به‌میهره‌بانی‌‌و دڵنه‌رمییه‌و‌ه بۆ جه‌ست ه ی خاك‌و خه‌ڵكه‌ك ه ی ببێت ه فریادڕه‌س.
پارتی له‌ده‌رچوواندنی ئه‌ندامانی سه‌ركردایه‌تیدا بایه‌خی به‌سلێمانی‌و گه‌رمیان نه‌دا شۆڕش خالید ی سیانزه‌ی پارتی له‌ده‌رئه‌نجامی كۆنگره دیموكراتی كوردستان ده‌ركه‌وت ،بارزانی‌و پارتی %51.5ی ئه‌ندامانی سه‌ركردایه‌تی ی حیزبه‌ك ه پێكده‌هێنن .ته‌نها بنه‌ماڵه ب��ارزان��ی��ش جگ ه ل��ه‌س��ه‌رۆك‌و جێگری ی %18سه‌ركردایه‌تی س��ه‌رۆك نزیكه حیزبه‌كه‌یان پێكده‌هێنن. له‌كۆی 51ئه‌ندام كه‌ده‌نگی پێویستی بهدهستهێناوه بۆ سه‌ركردایه‌تی پارتی دیموكراتی كوردستان 26 ،له‌ئه‌ندامه‌كان بادینی‌و بارزانین كه‌دابه‌شبوون به‌سه‌ر ی پارێزگای ده��ۆك‌و به‌ش ه بادینییه‌كه ههولێرو پارێزگای موسڵدا .كه‌ده‌كات ه %51ئه‌ندامانی سه‌ركردایه‌تی پارتی. به‌مجۆره: مه‌سرور بارزانی ،سیداد بارزانی ،كه‌ریم شه‌نگالی ،یوسف ئیدریس ب��ارزان��ی، هۆشیار زێباری ،فازڵ میرانی ،نه‌زهه‌ت عه‌لی دۆڵه‌مه‌ڕی ،ئازاد به‌رواری ،ئاراس حه‌سۆ میرخان بارزانی ،سیروان سابیر ب��ارزان��ی ،سه‌ربه‌ست له‌زگین ،عه‌لی حوسێن سورچی ،عه‌بدولخالق باپیری (دۆس��ك��ی) ڕه‌م���زی شه‌عبان ،دڵشاد شه‌هاب ب��ارزان��ی ،جه‌عفه‌ر ئیبراهیم، سه‌ربه‌ست تروانشی (دۆسكی) ،ئه‌دهه‌م بارزانی ،عه‌لی عه‌ونی ،خه‌سرۆ گۆران، عه‌بدولموهه‌یمه‌ن ب��ارزان��ی ،محه‌مه‌د هه‌ركی ،عیزه‌دین به‌رواری ،عه‌لی ته‌ته‌ر، شیرین ئامێدی و ئه‌ڤین هروری. هه‌روه‌ها ته‌نها بنه‌ماڵه‌ی بارزانی‌و خه‌ڵكی ی %18پۆستی ئه‌ندامانی بارزان نزیكه سه‌ركردایه‌تی حیزبه‌كه‌یان بردووه ك ه نۆ كه‌سن .جگه ل �هوهی س �ه‌رۆك‌و جێگری ی بارزانین. س���ه‌رۆك ه �ه‌ر له‌بنه‌ماڵه له‌وانه :مه‌سرور بارزانی ،سیداد بارزانی، یوسف ئیدریس بارزانی ،نه‌زهه‌ت عه‌لی دۆڵ���ه‌م���ه‌ڕی ،ئ���اراس ح�ه‌س��ۆ میرخان بارزانی ،سیروان سابیر بارزانی ،دڵشاد شه‌هاب ب��ارزان��ی ،ئ�ه‌ده�ه‌م ب��ارزان��ی و عه‌بدولموهه‌یمه‌ن بارزانی. ل����ه‌ده����ۆك‌و م���وس���ڵ 17ئ��ه‌ن��دام��ی سه‌ركردایه‌تی ده‌رچوون ل��ه‌م ك��ۆن��گ��ره‌ی �ه‌دا پ��ارت��ی ده‌ریخست ی یه‌كه‌م كه‌ده‌یه‌وێت پێی بنه‌ماڵ ه به‌پله له‌ناو حیزبداو دوات��ر پێی خۆی وه‌كو حیزب له‌سنووری دهۆك‌و موسڵ‌و هه‌ولێر جێگیر بكات و وه‌كو خۆی بمێنێته‌وه. هه‌روه‌ها زیاتر بایه‌خ به‌و ناوچان ه بدات ك ه به‌جێ نفوزی خۆی ده‌زانێت نه‌وه‌ك ن��اوچ�هك��ان��ی سلێمانیو ك��ه‌رك��ووك و گه‌رمیان. به‌پێی ده‌رئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كان پارتی ته‌نها له‌سنووری دهۆك‌و موسڵ ی 17ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی له‌كۆنگره س��ی��ان��زه‌دا ده‌رچ����وون .ئ���ه‌وه‌ش دوای ئه‌وه‌هات پارتی زۆرینه‌ی ده‌نگه‌كانی ی 3/7دا له‌و دوو ناوچه‌ی ه له‌هه‌ڵبژاردنه‌كه
له‌م كۆنگره‌یه‌دا پارتی ده‌ریخست كه‌ده‌یه‌وێت پێی بنه‌ماڵ ه به‌پله‌ی یه‌كه‌م له‌ناو حیزبدا به‌هێز بكات
به‌ده‌ستهێنا .چونك ه ته‌نها له‌دهۆك‌و له‌هه‌ڵبژاردنی 3/7دا پارتی ،203.872 ده‌نگی هێنا. ی بارزانی جگه له‌بنه‌ماڵه ل �ه‌ه �ه‌ول��ێ��ر پ��ارت��ی 13ئ �ه‌ن��دام��ی بۆ سه‌ركردایه‌تی ده‌رچوو پارتی به‌هه‌مان شێوه‌ی ناوچه‌ی دهۆك‌و موسڵ كه‌جێی بایه‌خی ئهوه ،له‌هه‌ولێریش كه‌سااڵنێك ه به‌جێ نفوزی خۆی ده‌زانێت، جگ ه ل � ه ب��ارزان��ی��ی�هك��ان 13ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی هه‌یه ،كه هاوشێوه‌ی ئهو ی دهۆك‌و موسڵ ئه‌ندام سه‌ركردایه‌تییان ه ئهو كه‌سانه‌ن ك ه له‌ناو ڕێكخستنن یان نزیك‌و كه‌سانی دڵسۆزی حیزبه‌كه‌ن. ی پارتی ئهو 13ئه‌ندام سه‌ركردایه‌تیی ه زۆرینه‌یان له‌ناو شاری هه‌ولێرن‌و به‌شێكی كه‌میشیان سنووری پارێزگاكه‌ن. ی له‌دواین هه‌ڵبژاردنی پارتی به‌هۆی ئهوه ناوچه‌ك ه ده‌نگی باشی بهدهستهێناوه له‌سنووری هه‌ولێر ،بۆیه بایه‌خپێدانی ل������ه‌ڕووی ده‌رك����ردن����ی ئ �ه‌ن��دام��ێ��ك��ی زۆری س �ه‌رك��ردای �ه‌ت��ی ل��هو ناوچه‌ی ه ی دهۆك بۆ به‌هێزكردنی پێگ ه هاوشێوه جه‌ماوه‌رییه‌كه‌یه‌تی .چونكه پارتی له‌دواین هه‌ڵبژاردن ل ه 3/7دا 306.775 ده‌نگی به‌ده‌ستهێنا. پ��ارت��ی ی �هك ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی له‌سلێمانی هه‌یه %49س �ه‌رك��ردای �ه‌ت��ی پ��ارت��ی ب���ه‌ده‌ر له‌بنه‌ماڵه‌ی بارزانی ،به‌سه‌ر پارێزگاكانی سلێمانیو كه‌ركوك‌و ههولێرو سنووری ناوچه‌ی گه‌رمیاندا دابه‌شبوون ،به‌اڵم
ته‌نها یه‌ك ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی پارتی كه‌ئێستا به‌فیعلی ل�ه‌س�ه‌ر سلێمانی ئه‌ژماربكرێت‌و كاری حیزبی بكات له‌ناو ش��اره‌ك�ه ،خه‌ڵكی ئه‌سڵی شاره‌كه‌یه. ئه‌ویش ب ه ئه‌ندامی یه‌ده‌ك دهرچووه ك ه (ئاكۆ چاوشینه). پارتی دیموكراتی كوردستان ل �ه‌دوای هه‌ڵبژاردنه‌كانی 3/7ی ساڵی ڕابوردوو، ب��ڕی��اری��دا گ��ڕوت��ی��ن��ی خ���ۆی ل �هك��اری ڕێكخستندا بۆ ئهو ناوچان ه بگێڕێته‌و‌ه كه‌ده‌نگی پێویستی لێنه‌هێناوه ،به‌تایبه‌ت ناوچه‌كانی سنووری سلێمانیو گه‌رمیان. هه‌روه‌ها بڕیاریدا لقێكی مه‌كته‌بی سیاسی بهێنێته سلێمانی ،به‌اڵم ئێستا ئهو دوو ناوچه‌ی ه كه‌مترین ئه‌ندامانی سه‌ركردایه‌تی پارتی پێكده‌هێنن. ده‌رئه‌نجامه‌كانی هه‌ڵبژاردن‌و ده‌رچوونی ی ئه‌ندامانی سه‌ركردایه‌تی ڕێك پێچه‌وان ه ی پارتیی ه ك ه بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی ئهو به‌رنامه‌یه بۆ سلێمانی دایناوه ،چاودێرانیش ده‌ڵێن ئهوه بێئومێدبوونی پارتی ده‌سه‌لمێنێت. ی سه‌ركردایه‌تی‌و له‌كۆی ئهو 51ئه‌ندام ه 9ئه‌ندام ه یه‌ده‌كه‌كه ،ته‌نها دوو كه‌س ده‌رچوون كه‌خه‌ڵكی ناو شاری سلێمانی بن ،ئه‌وانیش د .ڕۆژ ن��وری شاوه‌یس كه له‌به‌غدایه‌و دووره له‌سلێمانی ،ئاكۆ چاوشینیش به‌ئه‌ندامی یه‌ده‌ك دهرچووه. هیوا ئه‌حمه‌دیش خه‌ڵكی قه‌اڵدزێیه‌و قادر قادریش له‌سااڵنی نه‌وه‌ده‌كانه‌وه سلێمانی جێهێشتووه‌‌و ل �ه‌ه �ه‌ول��ێ��ره‌‌و خه‌ڵكی قه‌اڵدزێیه. به‌شێك پێیانوایه ده‌رئه‌نجامه‌كانی
كۆنگره ده‌ریخست كه‌پارتی بێئومێد ب��ووه ل�ه‌گ�ه‌ڕان�هوهی بۆ ئ�هو ناوچه‌یه. بۆی ه كه‌مترین ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی ل���هو ن��اوچ��هی��ه ده‌رچ������ووه ،چونك ه ی 3/7دا ب �هو كه‌س ه له‌هه‌ڵبژاردنه‌كه سه‌ربه‌خۆیانه‌شی كه‌ده‌نگیان به د. مهحمود عوسمان دا پارتی 88هه‌زار ده‌نگی له‌ناوچه‌كه‌دا هێنا. ی له‌گه‌رمیان ده‌رچ��وون خه‌ڵكی ئه‌وانه ناوچه‌كه نین به‌ده‌ر له ئه‌كبه‌ر حه‌یده‌ری كه به‌ئه‌ندامی ی���ه‌ده‌ك ده‌رچ����ووهو به‌ئه‌سڵ خه‌ڵكی خانه‌قینه .دوو ك��ه‌س ب��ۆ ئه‌ندامی ی سه‌ركردایه‌تی پارتی له‌سنووری ناوچ ه گه‌رمیان ده‌رچوون به‌اڵم هیچیان خه‌ڵكی ناوچه‌ك ه نین ،ئه‌وانیش نوری حه‌مه‌عه‌لی به‌رپرسی لقی چه‌مچه‌ماڵ‌و دیاری حوسێن به‌رپرسی لقی كه‌الرن. ل��ه‌س��ن��ووری پ��ارێ��زگ��ای كه‌ركوكیش ئه‌گه‌رچی 5كه‌سی ئهو ده‌ڤه‌ره ده‌رچوون ب��ۆ ئه‌ندامانی س�ه‌رك��ردای�ه‌ت��ی ،ع��ارف ته‌یفور ،كه‌مال كه‌ركوكی ،سه‌اڵح ده‌لۆ، یونس ڕۆژبه‌یانی و مه‌سعود ساڵه‌ییش به‌ئه‌ندامی یه‌ده‌ك دهرچووه ،به‌اڵم ته‌نها سه‌اڵح ده‌لۆ ئێستا له‌كه‌ركوكه‌و له‌سه‌ر كه‌ركوك ئه‌ژمار ده‌كرێت‌و به‌فیعلی كاری ڕێكخستن ده‌كات له‌و شاره .عارف ته‌یفور له‌به‌غدایه‌و كه‌مال كه‌ركوكی‌و مه‌سعود ساڵه‌ییش له‌هه‌ولێرن.
نێچیرڤان بارزان ی پووكایه‌وه
ڕیفۆرمه‌كه‌ی نێچیرڤان بارزانی تا كۆنگره‌ی سیانزه بڕی نه‌كرد ده‌ستوور
بانگه‌شه‌كان ی نێچیرڤان ب��ارزان�� ی بۆ ڕیفۆرمبوون‌و نوێبوونه‌و‌ه له‌ناو پارتیدا هیچ ڕه‌نگدانه‌وه‌یه‌ك ی نه‌بوو ،ته‌نانه‌ت نه‌یتوان ی ببێت ه كارتێك بۆ سه‌رخستن ی كاندید‌ه نزیكه‌كان ی باڵه‌كه‌شی .بۆی ه به‌شێكیان ناچار بوون پاشه‌كش ه بكه‌ن. نزیك ه ی ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر كاتێك نێچیرڤان بارزان ی ماو‌ه ی كاركردن ی وه‌ك سه‌رۆكایه‌ت ی ح��ك��وم�ه‌ت ت���ه‌واو ب���وو ،ده‌س��ت��ی��ك��رد ب ه بانگه‌شه‌كردن بۆ ئهوه ی ك ه ڕیفۆرم ده‌كات له‌ناو پارتی دیموكرات ی كوردستاندا. لێدوانه‌كان ی ئهو كات ی نێچیرڤان بارزان ی ك ه دواتر بوو ب ه جێگر ی سه‌رۆك ی پارتی ،بوو به‌جێگ ه ی گومان ی به‌شێك ل ه چاودێران ی سیاس ی چونك ه پێیانوابوو پارت ی هیچ ڕیفۆرم و نوێكارییه‌ك قبوڵ ناكات و بێ قه‌یدوشه‌رت حیزب ی بنه‌ماڵ ه ی بارزانیی ه و ن�هك هه‌ر سه‌رۆكایه‌ت ی به‌ڵكو ده‌بێت سیاس هتو ئاراسته‌كردن ی به‌رنام ه ڕۆژانه‌ییه‌كانیش ی ب��ه‌ده‌س��ت ئ���ه‌وان ب��ێ��ت ،ب��ۆی� ه ڕی��ف��ۆرم‌و دروستكردن ی دام��وده‌زگ��ای به‌ڕێوه‌بردن و بڕیاردان بۆ پارت ی مه‌حاڵه ،به‌ڵكو هه‌موو ده‌بێت جێبه‌جێكار بن. جه‌وهه‌ر نامیق سكرتێر ی پێشوتر ی پارتی،
ل ه باره ی ڕیفۆرمه‌ك ه ی نێچیرڤان بارزانیه‌وه، ل �ه‌گ��ۆڤ��ار ی وارڤ��ی��ن��دا وت��ب��وو ی "ڕی��ف��ۆرم پێناسه‌ی جیاجیا هه‌ڵده‌گرێت و ل ه كه‌س و ده‌زگایه‌كه‌و‌ه بۆ ئه‌ویتر ده‌گۆڕدرێت .گرنگ ڕیفۆرم نیی ه به‌ئه‌ندازه‌ی ئه‌وه‌ی چۆن و بۆ و تاكوێ .به‌هه‌رحا ڵ گه‌شبین نیم له‌ڕیفۆرمی بنه‌ڕه‌تی حزب و ئیدارهی ئه‌مڕۆی كوردستان ڕوومه‌تی به‌ڵ ێ ده‌بێت". هه‌روه‌ها ل ه چاوپێكه‌وتنێك ی پێشووتردا له‌گه‌ڵ ڕۆژنام ه ی ده‌ستوور جه‌وهه‌ر نامیق لهباره ی ئهو ڕیفۆرم و نوێكارییان ه ی كه‌كۆنگر‌ه ی 13ی پارت ی ده‌یهێنێت ه ئ��اراوه ،وتبوو ی " كۆنگره‌یه‌كی ئاسایی ده‌بێت ،وه‌ك زۆربه‌ی زۆری كۆنگره‌كانی پێشتر .ناوه‌ندو شێوه‌‌و شێواز و مه‌تبه‌خی بڕیارو سیاسه‌تی ئه‌م حیزب ه له‌جه‌وهه‌ردا وه‌كو خۆی ده‌مێنێته‌وه". به‌پێ ی ئه‌نجام ه ڕه‌سمیی ه ڕاگه‌یه‌نراوه‌كان ی كۆنگره ی 13ی پارتی ،باڵه‌ك ه ی نێچیرڤان كه‌مترین كه‌س ی ده‌رچ��ووه ،زۆرب ه ی كه‌س ه نزیك و پل ه یه‌كه‌كان ی باڵه‌ك ه ی پاشه‌كشه‌یان پێكرا .له‌وان ه سه‌رباز هه‌ورامی ،د.نور ی ع��وس��م��ان ،ف���ه‌الح مستهفا و عیسمه‌ت ئه‌رگوشی .هه‌روه‌ها مه‌حموود محه‌مه‌د و مه‌سعود ساڵه‌یی ك ه له‌مه‌كته‌ب ی سیاس ی له‌سه‌ر نێچیرڤان حساب ب��وون كه‌مترین ده‌نگیان هێنا بۆ سه‌ركردایه‌تی ،به‌جۆرێك
ك ه ساڵه‌یی ب ه یه‌ده‌گ ده‌رچوو. سایت ی سڤیل باڵو ی كردووهتهوه ك ه د.نور ی و سه‌رباز هه‌ورام ی له‌سه‌ر داوا ی خود ی نێچیرڤان كشاونه‌ته‌وه. به‌پێ ی زانیارییه‌كان ی ده‌ستوور داواك ه ی نێچیرڤان له‌ژێر فشاری خود ی مه‌سعود بارزانیدا بووه. زۆرب � ه ی ئه‌وانه‌ش ده‌رچ��وون ل�� ه ڕی��زه‌ك��ان�� ی پارستندا كارده‌كه‌ن یان ل ه كوتل هی مه‌سرور بارزانین .له‌وانه هێمن ه���ه‌ورام��� ی جێگری مه‌سرور بارزانی ،ساسان عه‌ون ی به‌رپرسی پاراستن ی هه‌ولێر ،عه‌ل ی ته‌ته‌ر به‌رپرسی پاراستن ی دهۆك ،ئاكۆ چاوشین به‌رپرسی پاراستن ی سلێمانی ،هیوا ئه‌حمه‌د به‌رپرسی لق ی چوار كه‌پێشتر ل ه پاراستن ی كه‌ركووك كاریكردووه ،هه‌ژموون ی باڵه‌ك ه ی مه‌سرور ته‌نها باڵ ی نێچیرڤان ی په‌ك نه‌خست به‌ڵكو ب��وو ب ه مه‌ترس ی بۆ س�ه‌ر خ��ود ی فازیل میرانیش ،بۆی ه ناوبراو ڕایگه‌یاندبوو كه خۆ ی كاندید ناكات ،به‌اڵم دوات��ر ل ه ژێر فشار ی لقه‌كان ی بادیناندا بارزان ی ناچار بوو زه‌مانه‌ت ی ده‌رچوون ی بكات .هه‌ر له‌ترسی ده‌رنه‌چوونه‌و‌ه كه‌مال كه‌ركووكیش خۆی كاندید نه‌كرد دوات��ر ب��ارزان� ی زه‌مانه‌تی
ئه‌ویش ی ك���ردووه ئینجا خ��ۆ ی كاندید كردووهتهوه. ل��ه‌وب��ارهوه جه‌عفه‌ر ئیمنیك ی ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌ت ی پارت ی ل ه لێدوانێكدا ك ه سایتی ڕووداو باڵویكردووه‌ته‌وه ،ده‌ڵێت "به‌ڕاستی ئه‌وه‌ی كاك كه‌مال بۆ من موفاجه‌ئ ه بوو. له‌ناو ئێم ه له‌هه‌موو كه‌س نێزیكتری كاك مه‌سروور و جه‌نابی سه‌رۆكه‌و به‌ڕاستیش یه‌كێك ه له‌كادیر‌ه دڵسۆزه‌كانی پارتی و ڕۆژێك لێم نه‌بیستوو‌ه بیر له‌دووركه‌وتنه‌وه بكاتهوه له‌سه‌ركردایه‌تی". لێدوانه‌ك ه ی ئیمینك ی ئاماژه ی ڕوون� ه بۆ ئهوه ی ك ه هه‌ركه‌س ل ه مه‌سرور بارزانییهوه نزیك بووبێت ئه‌وا ده‌رچوون ی ئاسان یان مسۆگه‌ر بووه.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)62چوارشه‌ممه2010/12/22 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
ئابوری
7
به‌پێی به‌راوردكاری ساڵه‌كانی 2006تا كۆتایی 2010
حكومه‌ت سااڵنه توانای زیادكردنی یه‌ك كاتژمێر‌و چه‌ند خوله‌كێك كاره‌بای هه‌یه هێمن له‌تیف له‌سلێمانی به‌پێی ب �ه‌راوردك��اری��ی �هك��ی س��ااڵن�هی بڕی پێدانی كاره‌بای نیشتیمانی بۆ هاواڵتیان له‌سه‌ره‌تای ( 2006تاكۆتایی ،)2010حكومه‌ت سااڵنه ته‌نها توانای دابینكردنی نزیكه‌ی ی�هك كاتژمێر‌و چه‌ند خوله‌كێك كاره‌بای هه‌یه. كابینه یه‌ك له‌دوای یه‌كه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێم ڕۆژانه‌و سااڵنه به‌ڵێنی دابینكردنی بڕه كاره‌بای پێویست‌و زیادكردنی ئهو بڕه به‌هاواڵتیان ده‌ده‌ن .به‌اڵم له‌گه‌ڵ سه‌رفكردنی پاره‌یه‌كی خه‌یاڵی بۆ بواری وه‌به‌رهێنانی كاره‌با له‌هه‌ردوو كابینه‌ی پێنجه‌شه‌م‌و شه‌شه‌م ،حكومه‌ت سااڵنه ته‌نها توانای زیادكردنی كاتژمێرێك‌و چه‌ند خوله‌كێك كاره‌بای هه‌یه. سه‌رچاوه‌كانی كاره‌بای هه‌رێم حكومه‌تی هه‌رێم له‌سه‌ره‌تای كابینه‌ی پێنجه‌مه‌وه‌‌و به‌كابینه‌ی شه‌شه‌میشه‌وه، به‌ڵێنی ئه‌وه‌ی به‌هاواڵتیاندا ،ئه‌وله‌ویه‌تی كاره‌كانی حكومه‌ت خزمه‌تگوزاری‌و دابینكردنی پێداویسته ڕۆژانه‌ییه‌كانی هاواڵتیانه ،له‌نێویاندا چ��اره‌س �ه‌ری بنه‌ڕه‌تی كێشه‌ی كاره‌با. به‌رهه‌مهێنانی كارهباو سه‌رچاوه‌كانی كاره‌بای هه‌رێم له‌كوردستاندا لهالیهن چه‌ند وێستگه‌یه‌كه‌وه به‌رهه‌مده‌هێنرێن. كه‌ئه‌گه‌ر له‌ساڵی 2011هه‌مووی ته‌واو بكرێت چ���وار وێستگه‌ی سه‌ره‌كین ئه‌وانیش وێستگه‌ی سلێمانی غازی له‌چه‌مچه‌ماڵ‌‌و وێستگه‌ی هه‌ولێری غازی له‌پیرداود‌و وێستگه‌ی دهۆكی غازی له‌كاشێ‌و وێستگه‌ی باعه‌درێ به‌توانای 150مێگاوات. ئهو كاره‌بایه‌ی ئێستا به‌رهه‌مده‌هێنرێت ( )500مێگاواتی چه‌مچه‌ماڵ‌و ()500 مێگاواتی ه�ه‌ول��ێ�ر‌و 150مێگاواتی باعه‌درێیه. هه‌روه‌ها حكومه‌ت به‌ڵینی ئهوه ده‌دات له‌ئاینده‌یه‌كی نزیكدا به‌رهه‌مهێنانی ك��اره‌ب��ا ب��ۆ زی��ات��ر ل�ه 2000مێگاوات له‌هه‌ر ڕۆژێكدا به‌رزبكاته‌وه .ئه‌ویش به‌پشتبه‌ستن به‌وێستگه‌ی كاره‌بای خه‌بات له(ئاسكی كه‌ڵه‌ك) كه‌ڕۆژانه 550مێگاوات ك��اره‌ب��ا به‌پێی وت�هی به‌ڕێوه‌به‌رێكی وه‌زاره‌ت���ی ك��اره‌ب��ا بۆ ده‌ستوور به‌رهه‌مده‌هێنێت .هه‌روه‌ها زیادكردنی بڕی كاره‌بای چه‌مچه‌ماڵ‌و هه‌ولێر .به‌اڵم له‌ساڵی 2011دا .جگه له‌به‌رزكردنه‌وه‌ی توانای به‌رهه‌مهێنانی وێستگه‌كانی چه‌مچه‌ماڵ‌و دهۆك هیج پالنێکی تر نیه. له‌دواین لێدوانه‌كانی هۆشیار سیوه‌یلی وه‌زی��ری پێشووی كاره‌بای حكومه‌تی هه‌رێم ل �ه‌م��اوه‌ی ده‌ستبه‌كاربوونیدا له‌پۆسته‌كه‌ی ،ڕایگه‌یاند به‌پێی ئهو به‌رنامه‌یه‌ی دان���راوه ،ئه‌گه‌ر هه‌موو به‌رنامه‌كه‌ش جێبه‌جێبكرێت ئینجا له‌سااڵنی 2014هو 2015ده‌توانرێت كێشه‌ی كاره‌با چاره‌سه‌ر بكرێت. كاتژمێرێك كاره‌با بۆ هه‌ر ساڵێك به‌پێی به‌ڵێنی به‌رپرسانی حكومه‌ت‌و حیزبی بوایه ده‌ب��وو ی �هك دوو ساڵ له‌مه‌وبه‌ر «كێشه‌یه‌ك نه‌مایه به‌ناوی كێشه‌ی ك��اره‌ب��اوه« .به‌اڵم بۆ مانگی دوان��زه‌ی ئه‌مساڵ وه‌زاره‌ت���ی كارهباو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه گشتییه‌كان خشته‌ی نوێی كاره‌بایان ڕاگه‌یاند كه ته‌نها 12 كاتژمێر كاره‌بای نیشتیمانی ده‌درێت له ڕۆژێكدا. ب �ه‌پ��ێ �ی ئ��ام��ارێ��ك �ی س��اڵ �ی 2006ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی كاره‌بای هه‌رێم ڕۆژان �ه كاره‌بای نیشتیمانی له‌مانگی یه‌كدا ( )5كاتژمێر‌و مانگی دوو ()7 كاتژمێر‌و مانگه‌كانی س�ێ ب��ۆ چ��وار ( )8كاتژمێر‌و مانگی پێنج بۆ شه‌ش ( )9ك��ات��ژم��ێ �ر‌و م��ان��گ��ی ح���ه‌وت بۆ هه‌شت )13( ،كاتژمێر‌و مانگه‌كانی ن��ۆ ب��ۆ دوان����زه ل���ه‌ده‌وروب���ه‌ری ()6 كاتژمێر كاره‌بای نیشتیمانی ههبووه، به‌هه‌مان شێوه‌ش ساڵی 2007كاره‌با به‌وشێوه‌یه ی��ان زیاتر ب��ووه .به‌اڵم له‌ساڵی 2008دا له‌مانگه‌كانی یه‌ك تا شه‌ش له‌كاتژمێرێكه‌وه بۆ نۆ كاتژمێر كاره‌با ههبووه ،هاوكات له‌مانگی شه‌ش بۆ دوانزه له‌نێوان 10بۆ 12كاتژمێردا ڕۆژانه كاره‌بای نیشتیمانی به‌هاواڵتیان دراوه. هه‌ر به‌پێی ئهو ئاماره‌ی ده‌ست ده‌ستوور كهوتووه ،له‌ساڵی 2009دا بڕی پێدانی كاره‌بای نیشتیمانی به‌هاواڵتیان به‌ره‌و باشتر ڕۆیشتووه‌‌و له‌ماوه‌ی ساڵی 2010
ی توانای به‌رهه‌مهێنانی وێستگه‌كانی چه‌مچه‌ماڵ‌و دهۆك هیج پالنێکی تر نیه له‌ساڵی 2011دا .جگه له‌به‌رزكردنه‌وه دا مانگی یه‌ك بۆ دوو تێكڕای پێدانی كاره‌با 14كاتژمێر ب��ووه .به‌جۆرێك له‌مانگی دوان����زدا ت��ێ��ك��ڕای پێدانی كاره‌با ( )12كاتژمێر بووه ،هه‌روه‌ها مانگه‌كانی سێ بۆ هه‌شت 17بۆ 18 كاتژمێر‌و مانگی نۆ بۆ ده 15بۆ 18
سلێمانی ده‌ڵێت حكومه‌ت نه‌یتوانیو ه كێشه‌ی كاره‌با له‌كوردستان چاره‌سه‌ر ب��ك��ات .ك �ه‌چ �ه‌ن��دی��ن س��اڵ��ه به‌ڵێن به‌هاواڵتیان ده‌دات ماڵه‌كانیان ڕووناك بكاتهوه .وتی«ئێستاش هه‌ر خه‌ریكی كڕینی چ��رای��ن ب��ۆ ڕوون��اك��ك��ردن�هوهی
مێگاوات هه‌یه ،ئه‌مه جگه له‌پڕۆژه‌كانی وه‌به‌رهێنان كه به‌شێكی زۆری ئهو بڕ ه ده‌به‌ن .به‌اڵم له‌كوردستان له‌ئێستادا ته‌نها بڕی ئهو كاره‌بایه‌ی له‌كوردستان دابه‌شده‌كرێت نزیكه‌ی 1100مێگاواته. ئه‌ندازیار نه‌جات حه‌سه‌ن قه‌ره‌داغی
حكومه‌ت به‌ڵینی ئهوه ده‌دات له‌ئاینده‌یه‌كی نزیكدا به‌رهه‌مهێنانی كاره‌با بۆ زیاتر له 2000مێگاوات له‌هه‌ر ڕۆژێكدا به‌رزبكاته‌وه كاتژمێركاره‌با ههبووه. ب��هو پێیه ل �هب �ه‌راوردك��ردن �هك �ه‌دا ك ه له‌سه‌ره‌تای ساڵی 2006تا كۆتایی ،2010ده‌رده‌كه‌وێت كه له‌وه‌رزی هاوین‌و له‌مانگی حه‌وت‌و هه‌شتدا له‌ساڵی 2006 نزیكی ( )13كاژمێر كاره‌با ههبووه ب�ه‌اڵم له 2010بووه‌ته 18كاتژمێر، وات��ه بۆ ه �ه‌ر ساڵێك ی �هك كاتژمێر كاره‌با زیادی كردووه .له‌مانگی دوانزه‌ی له‌ساڵی )6( 2006كاتژمێر ههبووه له‌وه‌رزی زستاندا بۆ ساڵی 2010بووه‌ته 12كاتژمێر. خواست زیادی كردووه س��ی��روان م��ح �ه‌م �هد ـ ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری ڕاگه‌یاندنی گشتی كاره‌بای سلێمانی، ڕوون��ی��دهك��ات �هوه كه‌پێدانی ك��اره‌ب��ای ن��ی��ش��ت��ی��م��ان�ی ب��ه‌پ��ێ��ی وه‌رزه‌ك������ان ده‌گ���ۆڕدرێ���ت .ده‌ڵ��ێ��ت ل��ه‌م وه‌رزه‌دا به‌هۆی نزمبوونه‌وه‌ی پله‌كانی گه‌رما خواستێكی زۆر له‌سه‌ر وزه‌ی كاره‌با هه‌یه ،چونكه هاواڵتیان ڕێژه‌یه‌كی زۆر سپلیت‌و بۆیله‌رو سه‌رچاوه‌كانی گه‌رمی به‌كارده‌هێنن .وتی«به‌به‌راورد به‌مانگی ڕابردوو 120مێگاوات كاره‌با زیادیكردووه ،به‌اڵم خواستیش زیادی كردووه». له‌ئێستادا ه��اواڵت��ی��ان 12كاتژمێر كاره‌بای نیشتیمانیان هه‌یه ،هه‌شت كاتژمێر كاره‌بای مۆلیده‌ش به‌هاواڵتیان ده‌درێت ،كه‌ده‌كاته 20كاتژمێر كاره‌با. كامه‌ران سه‌عید هاواڵتییه‌كی شاری
ماڵه‌كه‌مان». كامه‌ران وتی«چاره‌سه‌ركردنی كێشه ی كاره‌با ده‌بوایه له‌ماوه‌ی چه‌ند ساڵێكی كه‌مدا چاره‌سه‌ربكرایه‌و م��اوه‌ی 24 كاتژمێر كاره‌با هه‌بوایه ،چونكه كاره‌با به‌هاواڵتیان ده‌فرۆشرێته‌وه‌‌و داهاتێكی زۆریشی هه‌یه». به‌ڵێنی بڕی پێویستی كاره‌بای هه‌رێم ده‌درێت ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری نوسینگه‌ی وه‌زی���ری كاره‌بای هه‌رێم به‌ڵێنی دابینكردنی بڕی پێویستی كاره‌بای هه‌رێم ده‌دات بۆ 2000مێگاوت له‌ڕۆژێكدا به‌اڵم له‌ساڵی 2011دا. ئه‌ندازیار نه‌جات حه‌سه‌ن قه‌ره‌داغی ـ ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری نوسینگه‌ی وه‌زی��ری كاره‌با ،ڕوونیده‌كاته‌وه كه وێستگه‌كانی به‌رهه‌مهێنانی ك��اره‌ب��ا له‌هه‌رێمی كوردستاندا له‌ئاینده‌دا به‌م شێوه‌یه ده‌بێت .وێستگه‌ی غازی له‌چه‌مچه‌ماڵ به‌توانای 750مێگاوات ،وێستگه‌ی هه‌ولێری غازی له‌پیرداود به توانای 750مێگاوات ،وێستگه‌ی دهۆكی غازی له‌كاشێ به‌توانای 500مێگاوات ،له‌گه‌ڵ وێستگه‌ی ب��اع �ه‌درێ ب�ه‌ت��وان��ای 150 مێگاوات. ئهو ئه‌ندازیاره وتی»وێستگه‌ی كاره‌بای دهۆك به‌م نزیكانه ده‌كرێته‌وه‌‌و توانای ( )500مێگاواتی هه‌یه». پێویستی كاره‌با بۆ هه‌رێمی كوردستان، له‌ئێستادا پێویستی به‌بڕی ()1750
وتی«پێشبینی ده‌كرێت له‌ساڵی 2011 ئهو بڕه بۆ 2000مێگاوات به‌رزبێته‌وه». ته‌واوی ئهو وێستگانه لهالیهن كه‌رتی تایبه‌ته‌وه جێبه‌جێ ده‌كرێن‌و حكومه‌ت ب��ودج �هی �هك �ی ئ���ه‌وت���ۆی ب��ۆ دی���اری نه‌كردوون .هه‌وره‌ها وتی»ته‌نها وه‌ك ق �ه‌رز نه‌بێت كه‌هاوكاری وه‌به‌رهێن كراوه». نیوه‌ی بڕی كاره‌بای ئێستا مۆلیه‌ده‌یه ح��ك��وم��ه‌ت ب��ه‌م��ۆل��ی��ده‌ی ئه‌هلیش نه‌یتوانیوه كێشه‌ی كاره‌با چاره‌سه‌ر بكات .ئ �هو ب��ڕه ك��اره‌ب��ای�هی مۆلیده ئه‌هلییه‌كان ده‌یده‌ن به‌پێی پۆلبه‌ندی پێدانی ك��اره‌ب��ا به‌كاتژمێر نزیكه‌ی نیوه‌ی كاره‌بای هه‌رێمه. ڕۆژانه نزیكه‌ی 8بۆ 9كاتژمێر كاره‌بای مۆلیده ده‌درێت ،كاره‌بای نیشتیمانیش 12كاتژمێره. وه‌زاره‌تی كاره‌با ڕایده‌گه‌یه‌نێت به‌هۆی خواستی زۆر له‌سه‌ر كاره‌باوه ناچار بڕی كاره‌بایان كه‌مكردووه‌ته‌وه. س �ه‌رك �ه‌وت حه‌مه ڕه‌ش��ی��د ،خاوه‌نی مۆلیده‌ی ئه‌هلییه .وتی«به‌پێی ئهو به‌رنامه‌یه كاره‌با به‌هاواڵتیان ده‌ده‌ن، كه لهالیهن حكومه‌ته‌وه بۆیان دیاری ده‌كرێت». ن��رخ��ی ه���ه‌ر ئ�ه‌م��پ��ێ��رێ��ك ك��اره‌ب��ای موه‌لیده‌كان ،بۆ به‌رنامه‌ی مانگی 12بۆ هه‌ر ئه‌مپێرێك نۆ هه‌زار دیناره ،به‌اڵم ئهو نرخه له‌مانگێكه‌وه بۆ مانگێكی تر‌و له‌وه‌رزێكه‌وه بۆ وه‌رزێكی تر به‌پێی
پێدانی كاره‌با به‌كاتژمێر گۆڕانكاری به‌سه‌ردا دێت. په‌رله‌مان لێكۆڵینه‌وه ده‌كات س���هردار ڕه‌شید ـ ئه‌ندامی لیژنه‌ی پ��ی��ش��ه‌س��ازی‌‌و وزه ل �ه‌پ �ه‌رل �ه‌م��ان �ی كوردستان ،ئاماژه ب�هوه دهك��ات كه له‌هه‌موو كابینه‌كاندا كێشه‌ی كه‌می كاره‌با ههبووه .به‌اڵم هه‌ر چاره‌سه‌ر نه‌كراوه. ئ����هو وت���ی«ل���هك���وردس���ت���ان بۆ به‌رهه‌مهێنانی بڕی پێویستی كاره‌با پشت ب �هب �ه‌ن��داوه‌ك��ان ده‌به‌سترێت، ب�ه‌ه��ۆی وشكه‌ساڵیشه‌وه گرفت بۆ چ��اره‌س��ه‌رك��ردن��ی ك��ێ��ش�هی ك��اره‌ب��ا دروستبووه». ئ�هو ئه‌ندامه‌ی لیژنه‌ی پیشه‌سازی‌‌و وزه وتی«حكومه‌تی هه‌رێم هه‌وڵی چاره‌سه‌ركردنی ئهو كێشه‌یه‌ی داوه له‌ڕێگه‌ی دروستكردنی وێستگه‌كانی به‌رهه‌مهێنانی ك���اره‌ب���اوه كه‌پشت به‌گازۆیل ده‌به‌ستن». هه‌روه‌ها ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كه ،وتی سه‌باره‌ت به‌كێشه‌ی كاره‌با وه‌زی��ری ك��اره‌ب�او الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كانیان بانگهێشتی په‌رله‌مان كردووه ،بۆئه‌وه‌ی هه‌وڵبده‌ن كه‌می كاره‌با چاره‌سه‌ربكه‌ن.
ب���ه‌پ���ێ���ی ب���ه‌رن���ام���ه ی ح���ك���وم���ه‌ت ل��ه‌س��اڵ��ی 2011دا ی وێ��س��ت��گ��هی غ���از ل �ه‌چ �ه‌م��چ �ه‌م��اڵ 750 مێگاوات ی وێستگه‌ی هه‌ولێر غ��ازی له‌پیرداود 750 مێگاوات ی وێ��س��ت��گ �هی ده��ۆك � ی غازی له‌كاشێ به‌توانا 500مێگاوات ی ل���ه‌گ���ه‌ڵ وێ��س��ت��گ�ه باعه‌درێ به‌توانای 150 مێگاوات
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)62چوارشه‌ممه2010/12/22 ،
6
لۆکاڵ
i n f o @ d e s t u r. n e t
دوایــیـــن سـاڵو بـــۆ بـــووش!
8
شۆڕكردنه‌وه ی ده‌سه‌اڵت ،نه‌گه‌یشتووه‌ته به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان
ههرچهنده حكومه‌ت بڕیاریداوه ده‌سه‌اڵت بۆ به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌كان شۆڕكاته‌وه ،به‌اڵم ئهو بڕیاره جێبه‌جێناكرێت كاڵێ ئه‌نوه‌ر
ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری فه‌رمانگه‌كانی سلێمانی ده‌ڵ��ێ��ن ئ���هو ب���ڕی���اره‌ی ح��ك��وم �ه‌ت بۆ دابه‌زاندنی ده‌سه‌اڵت بۆ خوارهوه ،تائێستا نه‌گه‌یشتووه‌ته ئه‌وان .كاریش به‌و بڕیاره ناكرێت. به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌كان بهڕێوهبهره گشتییه‌كان به‌قورخكردنی ده‌سه‌اڵتی (ئ��ی��داری‌و م��ادی) تۆمه‌تبار دهك��ه‌ن. حكومه‌تیش به‌ڵێنی ب �ه‌دواداچ��وون به‌و بڕیاره ده‌دات. به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه حكومییه‌كانی ه�ه‌رێ��م�ی ك��وردس��ت��ان داوای پێدانی ده‌سه‌اڵتی زیاتر ده‌كه‌ن ،به‌اڵم بڕیارێكی ئه‌نجومه‌نی وه‌زی���ران ب��ۆ داب�ه‌زان��دن�ی ده‌س��ه‌اڵت ل �ه‌وه‌زی��ره‌وه بۆ بهڕێوهبهره گشتییه‌كان‌و له‌وێشه‌وه بۆ به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌كان كاری پێناكرێت‌و زۆرێك له‌به‌ڕێوه‌به‌ره گشتییه‌كان به‌قورخكردنی ده‌سه‌اڵته‌كان تۆمه‌تبار ده‌كرێت. دارا ح �ه‌س �ه‌ن ف���ه‌ره‌ج ـ ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری كه‌شناسی سلێمانی ناڕه‌زایی خۆی ده‌ربڕی سه‌باره‌ت به‌پشتگوێخستنی ئهو بڕیاره‌ی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران لهالیهن بهڕێوهبهره گشتییه‌كان .وتی«بڕیاری دابه‌زاندنی ده‌س���ه‌اڵت هیچ ئیشێكی پێناكرێت‌و، تائێستا الی ئێمه پیاده‌نه‌كراوه«. دارا ئ��ام��اژه‌ی به‌قۆرخكردنی ه��ه‌ردوو ده‌سه‌اڵتی (ئیداری‌و دارایی) كرد لهالیهن بهڕێوهبهره گشتییه‌كانه‌وه .وتی«ئهو دوو بواره لهالیهن بهڕێوهبهره گشتییه‌كانه‌وه قۆرخكراوه ئه‌وه‌ش له‌نه‌زانییانه«. دارا زیاتر قسه‌ی كرد»ئێمه‌ش وه‌ك به‌ڕێوه‌به‌ر مافی خۆمانه ده‌سه‌اڵتمان هه‌بێت بۆ ئه‌نجامدانی چه‌ند كارێك». ئ �ه‌ن��ج��وم �ه‌ن��ی وه‌زی�����ران ب �هب��ی��ان��ووی ك��ارئ��اس��ان��ی��ك��ردن ب��ۆ ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری
ف�ه‌رم��ان��گ�هك��ان‌و ك���اری فه‌رمانگه‌كان بۆ هاواڵتیان ب��ڕی��اری��دا ،ده‌س���ه‌اڵت بۆ به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌كان داببه‌زێنێت. ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری ف �ه‌رم��ان��گ �هك��ان ڕه‌خنه ل �هب �ه‌ڕێ��وه‌ب �هره گشتییه‌كان ده‌گ���رن، ئه‌وانیش ڕه‌خنه له‌سه‌رووی خۆیان ده‌گرن كه ده‌سه‌اڵتیان بۆ شۆڕنه‌كراوه‌ته‌وه. عومه‌ر ئه‌حمه‌د ـ به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی گواستنه‌وه‌ی سلێمانی ده‌ڵێت بڕیاری داب �ه‌زی��ن �ی ده‌س���ه‌اڵت ب��ۆ ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �هره گشتییه‌كان‌و له‌وێشه‌وه بۆ به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌كان دهرچووه .به‌اڵم ئهو هیچی
پێنه‌گه‌یشتووه تا ده‌سه‌اڵت بۆ خوارهوه دابه‌زێنێت. عومه‌ر وتی«تائێستا من وه‌ك به‌ڕێوه‌به‌رێك هیچ شتێكم ب �ه‌ده‌س��ت نه‌گه‌یشتووه‌‌و هۆكاره‌كه‌شی نازانم چییه؟». عومه‌ر ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر بێت‌و ئهو بڕیاره جێبه‌جێبكرێت ئ��ه‌وا ل �هب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی هاواڵتیان ده‌ب��ێ�ت‌و ده‌توانرێت ڕۆتین كه‌مبكرێته‌وه .بیانووشی بۆ دانه‌به‌زاندنی ده‌سه‌اڵت بۆ به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌كان ته‌نها ب��ۆ پێنه‌گه‌یشتنی ب��ڕی��اره‌ك�ه گه‌ڕانده‌وه.
توانا ئه‌حمه‌د به‌رپرسی ڕاگه‌یاندن ی سه‌رۆكی حكومه‌ت ڕایگه‌یاند ئه‌نجومه‌نی وه‌زی��ران له‌كۆبوه‌نه‌وه‌یه‌كدا بڕیاریدراوه ی ده‌س����ه‌اڵت بۆ ل����ه‌سه‌ر داب���ه‌زان���دن��� ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری ف�ه‌رم��ان��گ�هك��ان ،ئه‌گه‌ر جێبه‌جێش نه‌كرێت ئه‌وا به‌دواداچوونی بۆ ده‌كه‌ن. ت��وان��ا وت��ی«داب��ه‌زان��دن��ی ده‌س���ه‌اڵت ی هاواڵتیان‌و ی كار ی ئاسانكار به‌مه‌به‌ست ی ی پ��ڕۆژه‌ك��ان‌و دابینكردن خێراتركردن ی هه‌ندێك له‌پارێزگاو ی پێویست میالك قایمقامیه‌ته‌كانه«.
ی ی س��ه‌رۆك�� ی ڕاگ��هی��ان��دن�� ب��ه‌رپ��رس�� ی ی ب��ه‌وه‌دا ك ه ل�ه‌دوا حكومه‌ت ئاماژه ی ئهو بڕیاره‌و‌ه بۆ سه‌رجه‌م ده‌رچوون وه‌زاره‌ت ه په‌یوه‌ندیداره‌كان‌و بهڕێوهبهره گشتییه‌كان ده‌بێت ده‌سه‌اڵت دابه‌زێنرێت ب��ۆ ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��هره گشتی‌‌و ل�ه‌وێ��ش�هوه ب��ۆ ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ره‌ك��ان .وت�ی«ب��ڕی��ارێ��ك ی وه‌زی��ران ده‌ریبكات ده‌بێت ئه‌نجومه‌ن س��ه‌رج��ه‌م وه‌زاره‌ت����هك����ان پابه‌ندبن به‌جێبه‌جێكردنییه‌وه ،ئه‌گه‌ر بێت‌و ئهو ی ب��ڕی��اره‌ش جێبه‌جێنه‌كرابێت به‌هۆ ی هه‌ر خه‌له‌لێكه‌و‌ه لهالیهن ئه‌نجومه‌ن ی بۆ ده‌كرێت‌و وه‌زیرانه‌و‌ه به‌دواداچوون چاره‌سه‌ر ده‌كرێت». ی ی ڕێكخستن به‌یان ئه‌حمه‌د ـ به‌ڕێوه‌به‌ر ی بۆ ده‌ستوور ی سلێمان ی خۆراك پسوڵه ی ی داب �ه‌زان��دن � ی ب��ڕی��ار ده‌ڵ��ێ��ت ل���ه‌دوا ی ب�ه‌رچ��او له‌ناو ده‌س���ه‌اڵت به‌ڕێژه‌یه‌ك به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌كه‌مان‌و وه‌زاره‌ته‌كه‌مان ده‌س��ه‌اڵت داب �ه‌زی��وه .وت�ی«ب�هب�ه‌راورد ی ی ڕاب��ردوو ئێستا تاڕاده‌یه‌ك به‌سااڵن باش ئهو ده‌سه‌اڵت ه دراوه‌ت ه به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌كان». ی ی به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی فه‌رمانگه به‌وته ی ی سلێمانی ،ئه‌وان به‌ر له‌بڕیار ته‌ندروست ی وه‌زی��ران ده‌سه‌اڵتیان داوه ئه‌نجومه‌ن به‌سه‌رجه‌م به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان. ی د .ڕێكه‌وت حه‌م ه ڕه‌شید به‌ڕێوه‌به‌ر ی سلێمانی ی ت �ه‌ن��دروس��ت � ف �ه‌رم��ان��گ �ه ی ی دابه‌زاندن ی بڕیار وتی«به‌ر له‌ده‌رچوون ده‌س �ه‌اڵت بۆ بهڕێوهبهره گشتییه‌كان‌و ی به‌ڕێوه‌به‌ره‌كان هه‌موو به‌ڕێوه‌به‌ركان ی خۆیان ی ده‌سه‌اڵت ی ته‌ندروست وه‌زاره‌ت ی ههبووهو تا ئێستاش كاره‌كانمان به‌باش ده‌ڕوات‌و هیچ كێشه‌یه‌كمان نییه«. ی به‌وه‌شدا ك ه وه‌زیر ده‌سه‌اڵتی ئاماژه بۆ ئ��ه‌وان داب��ه‌زان��دووه‌‌و ئه‌وانیش بۆ به‌ڕێوه‌به‌ری فه‌رمانگه‌كانیان.
بیم ه ی ئێران ،بازرگانیی له‌حاجی ئۆمه‌رانه‌و‌ه وه‌ستاند ( )600شۆفێری بارهه‌ڵگر مانیان گرتووهو ناچنه‌و‌ه سه‌ر كاره‌كانیان فه‌رمان‌و زۆسك ش��ۆف��ێ��ره ب��اره �ه‌ڵ��گ��ره‌ك��ان ه��ه‌ڕه‌ش��ه ی كۆتاییهێنان به‌بازرگانی سنووری حاجی ئۆمه‌ران دهك �ه‌ن ،ئه‌گه‌ر كاربه‌ده‌ستانی ئ��ێ��ران سیستمی دڵنیایی»بیمه« هه‌ڵنه‌گرن له‌سه‌ریان. به‌هۆی سوربوونی ئێران له‌سه‌ر بیمه‌كردنی لۆریه بارهه‌ڵگره‌كانی حاجی ئۆمه‌ران، سه‌رجه‌م شۆفێرانی ئهو سنووره كه‌ژماره‌یان زیاتر ل��ه( )600شۆفێر ده‌بێت ،مانیان گرتووهو نه‌چوونه‌ته سه‌ركاره‌كانیان. م��اوه‌ی چه‌ند ڕۆژێكه ده‌روازه‌ی سنوری حاجی ئ��ۆم��ه‌ران ئ��اڵ��وگ��ۆڕی بازرگانی تێدا وه‌ستاوه ،كاربه‌ده‌ستانی حكومیش ئهوه ب �ه‌زه‌ره‌ر لێكده‌ده‌نه‌وه بۆ هه‌رێمی كوردستان. ش��ۆف��ێ��ران ڕای��ده‌گ��هی��ه‌ن��ن ت��اك��و ئ �هو ب��ڕی��اره هه‌ڵنه‌وه‌شێته‌وه ،ناگه‌ڕێنه‌وه س����ه‌ر ك���اره‌ك���هی���ان‌و
له‌مانگرتنه‌كه به‌رده‌وام ده‌بن. ئ��اك��ۆ ت��اه��ی��ر س���ه‌رۆك���ی ئه‌نجومه‌ن ی لۆرییه بارهه‌ڵگره‌كانی حاجی ئۆمه‌ران ب���ه‌ده‌س���ت���ووری ڕاگ��هی��ان��د حكومه‌تی ئ��ێ��ران ب��ڕی��اری ب��ی��م�هك��ردن�ی لۆرییه بارهه‌ڵگره‌كانی هه‌رێمی كوردستانی خستووه‌ته بواری جێبه‌جێكردن‌و به‌زۆر سیستمی دڵنیایی(بیمه) به‌سه‌ر لۆرییه بارهه‌ڵگره‌كانی كوردستان ده‌سه‌پێنێت. ل��هب��ه‌رام��ب��ه‌ردا ن���اڕه‌زای���ی شۆفێرانی ل��ێ��ك��ه‌وت��ووه‌ت��هوهو م��ان��ی��ان گ��رت��ووهو وتی«ئاماده‌نین بچینه‌وه بۆ سنوور». سه‌رۆكی ئه‌نجومه‌نی لۆرییه بارهه‌ڵگره‌كان وتی»ئێمه ته‌نها 500مه‌ترێك ده‌چینه نێو خاكی ئێران ،ته‌نها كاتژمێرێك له‌سنووری ته‌مه‌رچیان ده‌مێنینه‌وه ،له‌به‌رامبه‌ردا ئێران داوای بیمه‌مان لێده‌كات». هه‌روه‌ها وتی«ئێمه‌ی شۆفێران به‌هیچ جۆرێك پابه‌ندی ئهو بڕیاره‌ی ئێران نابین‌و ت��ا بڕیاره‌كه
ه�ه‌ڵ��ن�ه‌وه‌ش��ێ��ت�هوه ئ��ام��اده‌ن��ی��ن بچینه سنوور». سابیر محه‌مه‌د یه‌كێك له‌شۆفێره‌كان به‌ده‌ستووری وت»زی��ات��ر له 600لۆری بارهه‌ڵگر ل�هو سنووره ههیهو له‌پێناو خاڵیكردنه‌وه‌ی بڕیاری حكومه‌تی تاران، بۆ ئه‌وه‌ی ئهو بڕه پاره‌یه نه‌ده‌ین به‌ئێران مانمان گرتووه«. ئ��هو وت��ی«ئ��هو بیمه‌یه دژ به‌ئایینی ئیسالمه‌‌و زه‌ری��ب��هی��ه ،ن���ه‌وه‌ك ڕه‌واو ڕاسته‌قینه بێت ،بۆیه ته‌واوی شۆفێران س��وورن له‌سه‌ر مانگرتن تا ئهو كاته‌ی بڕیاره‌كه هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه». مه‌رزی سنووری حاجی ئۆمه‌ران به‌مه‌رزێكی سه‌ره‌كی بۆ ئاڵ‌وگۆری بازرگانی نێوان ئێران‌و هه‌رێمی كوردستان داده‌نرێت. ئ���ه‌دوه‌ر جه‌به‌لی شابۆ ـ به‌رێوه‌به‌ری گومرگی حاجی ئۆمه‌ران به‌ده‌ستووری ڕاگه‌یاند به‌هۆی مانگرتنی شۆفێرانی
ل��ۆری�ه بارهه‌ڵگره‌كان‌و نه‌هاتنیان بۆ سنوور م��اوه‌ی چه‌ند ڕۆژێكه ئاڵوگۆڕه بازرگانییه‌كان له‌نێوان كوردستان‌و كۆماری ئیسالمی ئێران ل����ه‌ده‌روازه‌ی سنووری حاجی ئۆمه‌ران‌و ته‌مه‌رچیان وه‌ستاوه. ئ��هو وتی«پێشتر ك��ۆم��اری ئیسالمی ئێران له‌ڕێگه‌ی گومرگی ته‌مه‌رچیان، كۆمه‌ڵگای گومرگی حاجی ئ��ۆم�ه‌ران‌و قایمقامیه‌تی قه‌زای چۆمانیان له‌و بڕیاره ئاگاداركردبوه‌وه‌و له‌ئێستاشدا بڕیاره‌كه‌ی خستووه‌ته بواری جێبه‌جێكردن». شێرزاد محه‌مه‌د یه‌كێكیتره له‌شۆفێره‌كان وتی«دوای ئه‌وه‌ی كۆماری ئیسالمی ئێران، بڕیاری وه‌رگرتنی بیمه‌یدا ،ئێمه هه‌موومان كۆبووینه‌وه‌‌و بووین به‌یه‌ك ده‌نگ». ه����ه‌روه‌ه����ا وت����ی«ك����هی ب��ڕی��اره‌ك��ه هه‌ڵوه‌شایه‌وه‌و حكومه‌تی ئێران‌و گومرگی ته‌مه‌رچیانی ئێران چاوێكی به‌بڕیاره‌كه‌دا خ��ش��ان��ده‌وه ده‌ستبه‌كاره‌كانی خۆمان ده‌كه‌ینه‌وه«.
عه‌بدولواحید گوانی قایمقامی ق �ه‌زا ی چۆمان ده‌ڵێت پێشتر له‌و بڕیاره‌ی ئێران ئاگاداركراوینه‌ته‌وه‌و ئێمه‌ش به‌شۆفێرانمان ڕاگ �هی��ان��دب��وو كه‌سیستمی بیمه‌كردن ل��ه‌ده‌روازه‌ی سنوری ته‌مه‌رچیانی ئێران ده‌خرێته كارو له‌به‌رامبه‌ر هه‌ر كاروانێكی ل��ۆری هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان ب��ڕی 3500 دینار له‌شۆفێران وه‌رده‌گیرێت .ئێرانیش له‌به‌رامبه‌ردا بۆ هه‌ر ڕوداوێكی هاتووچۆ قه‌ره‌بووی شۆفێران دهكاتهوه. گوانی وتی»له‌به‌رئه‌وه‌ی ئێستا شۆفێرانی ئێمه به‌و بڕیاره ڕازی نین ،به‌مه‌به‌ستی چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كه به‌نیازین له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نی شۆفێران كۆببینه‌وه ،بۆ ئه‌وه‌ی بگه‌ینه بڕیارێكی كۆتایی‌‌و كه‌وتنه‌وه كاری ئاڵوگۆڕه بازرگانییه‌كانی ن��ێ��وان ك����وردس����ت����ان‌و ك���ۆم���اری ئ���ی���س�ل�ام���ی ئ���ێ���ران ل �ه‌ه �ه‌ردوو ده‌روازه‌ی ح��اج��ی ئ���ۆم���ه‌ران و ته‌مه‌رچیان».
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)62چوارشه‌ممه2010/12/22 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
ته‌ندروستی
9
(كه‌ڕبوون ،كون بوونی پهرده ی گوێ) بابه‌تێكی زانستی له‌باره‌ی هه‌وكردنی گوێی ناوه‌ڕاست .ئهو نه‌خۆشییه‌ی ژیان ده‌خات ه مه‌ترسییه‌ووه د .نزار سه‌یدا فه‌تاح هه‌ر ب ه هۆی گۆڕانی په‌ستانی ده‌وروب �ه‌ره‌و‌ه ده‌بێت ،به‌اڵم له‌م باره‌دا ب ه پێچه‌وانه‌ی سه‌ره‌وه گ��وێ��ی م���رۆڤ ل � ه گ��وێ��ی دهرهوهو ،گوێی په‌ستانی ژێر ئاوه‌ك ه زیاتره ب ه به‌راورد له‌گه‌ڵ ن��اوه‌ڕاس �ت‌و ،گوێی ن��اوه‌و‌ه پێكدێت .گوێی په‌ستانی هه‌وای سه‌ر زه‌وی. ناوه‌ڕاست ئهو به‌شه‌ی ه ك ه ده‌كه‌وێت ه نێوان گوێی -5شكانی ئهو ئێسكه‌ی سه‌ر (temporal دهرهوهو گوێی ناوهوه ،ئیشه‌كه‌ی بریتیی ه له )boneك ه گوێ ی ناوه‌ڕاستی تێدایه ،ب ه هۆی گه‌وره‌كردن و گه‌یاندنی ده‌نگ ل ه گوێی دهرهوه زه‌بری ده‌ره‌كییه‌وه. بۆ گوێی ناوه‌وه‌و ل ه هه‌مان كاتدا پاراستنی نیشانه‌كانی هه‌وكردنی تیژی گوێ ی ناوه‌ڕاست: گوێی ناوهوه ل ه ده‌نگ ه زیانبه‌خشه‌كان. نیشانه‌كان ئه‌گۆڕێن ب ه گوێره‌ی ئهو قۆناغه‌ی كه هه‌وكردن ی گوێ ی ناوه‌ڕاست وات��ا هه‌وكردنی نه‌خۆشییه‌كه‌ی پێدا تێپه‌ڕئه‌بێت: ناوپۆشی بۆشای ی گوێ ی ناوه‌ڕاست ، -1قۆناغی گیرانی كه‌ناڵی ئۆستاكی: ب ه شێوه‌یه‌كی گشتی ل ه مناڵدا زیاتر ڕوو ئه‌دات ا -هه‌ستكردن ب ه كپبوون یان پڕبوونێك له تا ل ه گه‌وره‌دا. گوێدا. ب-كه‌مبوونه‌وه‌ی ڕاده‌ی بیستن ل ه جۆری نه‌خۆشیزانی ( )pathology گه‌یاندن ()conductive چۆنێت ی دروستبوونی نه‌خۆشییه‌كه: ئه‌م نه‌خۆشیی ه ب ه زۆری دوای تووش بوون به واتا بوونی كێش ه ل ه گه‌یاندنی ده‌نگ ل ه گوێی هه‌وكردنی به‌شی سه‌ره‌وه‌ی كۆئه‌ندامی هه‌ناسه دهرهوه بۆ گوێی ناوهوه. ب ه هۆی به‌كتریا یان ڤایرۆسه‌و‌ه وه‌ك هه‌اڵمه‌ت ج -به‌ناوداچوونی په‌رده‌ی گوێ ك ه ئه‌توانرێ ڕوو ئه‌دات ،پاشان ئه‌م گۆڕانانه‌ی خوارهوه ڕوو ببینرێ ب ه هۆی ئامێری پزیشكی بینینی گوێوه (.)Auroscpoe ئه‌ده‌ن: -1گیرانی كه‌ناڵی ئۆستاكی :ئهو كه‌ناڵه‌ی كه -2قۆناغی هه‌وكردنی بۆشایی گوێی ناوه‌ڕاست: ل ه نێوان قورگ و گوێی ناوه‌ڕاستدایه ،ل ه باری أ -پێش كوونبوونی په‌رده‌ی گوێ: ئاساییدا ئه‌م كه‌ناڵ ه داخراوه ،ته‌نها ل ه كاتی -1زیادبوونی كه‌ڕبوونه‌كه. باوێشكدان و قووتداندا ئه‌كرێته‌وه‌و ئیشه‌كه‌شی -2هه‌ستكردن ب ه بڵقه‌بڵق ل ه گوێدا. هاوسه‌نگ كردنی په‌ستانی هه‌وای ه ل ه سه‌ر -3بوونی ئازار ل ه گوێدا. ه��ه‌ردوو الی پ��ه‌رده‌ی گ��وێ بۆ ئ��هوهی ئه‌م -4نیشانه‌كانی ت��ر وه‌ك���و ب��ێ ه��ێ��زی و به‌رزبوونه‌وه‌ی پله‌ی گه‌رمی له‌ش (تا) . په‌رده‌ی ه ب ه ئاسانی بله‌رێته‌وه. -2هه‌ڵئاوسان و سوور بونه‌وه‌ی ناوپۆشی گوێی -5ل ه كاتی پشكنینی گوێ ب ه ئامێری بینینی گوێ ،په‌رده‌ی گوێ سووربونه‌وه‌ی پێوه دیاره ناوه‌ڕاست. )Exudation(-3واتا ده‌ركێشانی شله‌ی له‌گ ه ڵ دیارنه‌مانی ئهو نیشانانه‌ی ك ه له‌سه‌ر شانه‌یی ل ه ناوپۆشی ناوه‌وه‌ی گوێ ی ناوه‌ڕاست په‌رده‌یه‌كی ئاسایی (ته‌ندروست) ئه‌بینرێن ب ه هۆی درووستبوونی فشارێكی نێگه‌تیڤ له وه‌ك دیارنه‌مانی ده‌سكی ئێسكی چه‌كووش ناو بۆشایی گوێ ی ناوه‌ڕاستدا ،ئه‌مه‌ش ده‌بێته ( )handle of malleusو قووچه‌كی هۆی كۆبوونه‌وه‌ی شل ه ل ه ناو بۆشاییه‌كه‌دا ،كه ڕووناكی (.)cone of light ل ه سه‌ره‌تادا ڕوونه‌و له‌وانه‌ی ه دواتر لینجییه‌كه‌ی ب -پاش كوونبوونی پهرده ی گوێ: -1ده‌رچوونی شل ه ل ه گوێوه ك ه له‌وانه‌ی ه ڕوون، زیاد بكات یان ببێت ب ه كێم. زه‌رداو ،خوێناوی یان كێماوی بێت. -4ده‌رپۆقینی پهرده ی گوێ. -5كوونبوونی پهرده ی گوێ ب ه هۆی زیادبوونی -2كه‌مبوونه‌وه‌یه‌كی دی��ارو كتوپڕی ئازاری فشار ل ه سه‌ری ،ئه‌مه‌ش ب ه زۆری ل ه به‌شی گوێ. نیوه‌ی خواره‌وه‌ی په‌رده‌ك ه ڕووئه‌دات. -3قۆناغی هه‌وكردنی ئێسكی پشت گوێ )otorrhea(-6وات��ا ده‌رچ��وون��ی ئهو (:)mastoiditis شله‌یه‌ی ك ه ل ه گوێ ی ناوه‌ڕاستدا كۆ بووه‌ته‌وه .ا -بوونی ئازار ل ه پشتی گوێدا. :)mastoiditis(-7هه‌ندێ جار هه‌وكردن‌و ب -هه‌ڵئاوسانی دیواری كه‌ناڵی گوێی دهرهوهو، داخورانی ئێسكی پشت گوێ ڕوو ئه‌دات . دواتر له‌وانه‌ی ه هه‌ڵئاوسانی -8دروست بوونی دومه‌ڵی كێمی ل ه ژێر چینی پشتی گوێ ڕووبدات. پۆشه‌ری ده‌ره‌وه‌ی (سمحاق)ی ئێسكی پشت ج -زیاتربوونی ڕاده‌ی توندی نیشانه‌كانیتر وه‌ك گوێدا(.)subperiosteal abscess بێ هێزی و تا. چاره‌سه‌ری هه‌وكردنی تیژی گوێ ی ناوه‌ڕاست: به‌كتریازانی(: )Bacteriology ژماره‌یه‌كی زۆر به‌كتریا ئه‌توانن ببن ه هۆی أ -چاره‌سه‌ركردنی ئازارو نیشانه‌كانیتر: -1پشوودان ب ه گوێره‌ی پێویست. هه‌وكردنه‌كه ،ل ه هه‌موویان باوتر بریتین له: -2ده‌رمانی ئازارشكێن وه‌ك پاراسیتۆڵ. Haemolytic streptococcus-1 ٍ -3 S t r e p t o c o c c u s -2هه‌ندێ جار ڕه‌نگ ه ماده‌ی هێوركه‌ره‌و‌ه به‌كار بهێنرێ. pneumoniae -4به‌كارهێنانی گه‌رمی بۆ گوێ وه‌ك دانانی Staphylococcus aureus-3 بوتڵی ئاوی گه‌رم له‌سه‌ر گوێ. Haemophylus influenza-4 پۆلێنكردنی نه‌خۆشییه‌ك ه ب ه گوێره‌ی ئهو ب -چاره‌سه‌ركردنی هه‌وكردنه‌كه: به‌پێدانی ( )Antibioticدژه‌زینده‌یی له كاته‌ی ك ه ئه‌یخایه‌نێت: )acute(-1تیژ :ب ه كتوپڕی ده‌ستپێئه‌كات و ڕێگه‌ی ده‌م یان ده‌رزی��ی�هوه ،دژه‌زینده‌ییه‌ك به‌كارئه‌هێنرێ ك ه چاالك بێت دژ ب ه بوارێكی ل ه سێ هه‌فت ه كه‌متر ئه‌خایه‌نێت. )subacute( -2وات���ا كه‌متر تیژ :ل ه سێ ف��راوان��ی زی��ن��ده‌وه‌ره‌ك��ان و ل ه هه‌مان كاتدا نموونه‌یه‌ك ل ه كێمی گوێ ،لووت ،یان قوڕگ هه‌فت ه بۆ سێ مانگ ئه‌خایه‌نێت. )chronic(-3درێژخایه‌ن :سێ مانگ یان وه‌رئه‌گیرێت بۆ چاندنی تاقیگه‌یی و پاشان دژه‌زینده‌ییه‌كی گونجاو ب ه گوێره‌ی ئه‌نجامی زیاتر ئه‌خایه‌نێت. چاندنه‌ك ه هه‌ڵئه‌بژێردرێت. هه‌وكردنی تیژی گوێ ی ناوه‌ڕاست ج -چاره‌سه‌ركردن ل ه ڕێگه‌ی ئیشكردن له‌سه‌ر ()acute otitis media هۆیه‌كانی تووشبوون به‌هه‌وكردنی تیژی گوێی گوێی ه توشبووه‌كه: أ -پێش كوونبوونی پهرده ی گوێ: ناوه‌ڕاست: •( )myringotomyواتا دروست كردنی أ -هۆی ه باوه‌كان: ده‌رچه‌یه‌ك ل ه پهرده ی گوێدا ل ه الیه‌ن پزیشكی -1هه‌اڵمه‌ت -2هه‌وكردنی ئاڵووه‌كان یان هه‌وكردنی قوڕگ .پسپۆڕه‌و‌ه ل ه كاتی بوونی ئ��ازاری به‌هێزدا، بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی ئهو فشاره‌ی ك ه ل ه گوێی -3ئه‌نفله‌وه‌نزا ناوه‌ڕاسته‌و‌ه ئه‌كه‌وێت ه سه‌ر په‌رده‌كه. -4كۆك ه ڕه‌شه •( )Ear dropsدڵۆپی گ��وێ پێویست ب -هۆی ه كه‌متر باوه‌كان: -1هه‌وكردنی گیرفانه‌كانی لووت( )sinusitisناكات چونك ه كاریگه‌ری نییه. ب -پاش كوونبوونی پهرده ی گوێ: . -2برینداربوونی پهرده ی گوێ ب ه هۆی زه‌بری •ئه‌گه‌ر پیسی یان كێم هه‌بوو ل ه گوێدا پێویسته پاك بكرێتهوه ل ه ڕێگه‌ی مژۆكی كاره‌بایی ده‌ره‌كییه‌وه. )barotrauma( -3زه‌ب�����ر له‌سه‌ر گوێی تایبه‌ته‌وه. ناوه‌ڕاست ب ه هۆی گۆڕانی په‌ستانی ده‌وروبه‌ر •دڵۆپی گوێی دژه زینده‌یی به‌كار ده‌هێنرێ وه‌ك سواربوونی ئهو فڕۆكانه‌ی ك ه په‌ستان كاتێك ك ه چاكبوونه‌و‌ه دواكه‌وت. تیایاندا نزمتر‌ه ب ه ب �ه‌راورد له‌گه‌ڵ په‌ستانی •دڵ���ۆپ���ی ل����ووت ی���ان س��پ��رای پێویست ()vasoconstrictorب��هك��ار ئه‌هێنرێ بۆ هه‌وای سه‌ر زه‌وی. )diving(-4واتا چوون ه ژێر ئاو ،ئه‌مه‌ش كه‌مكردنه‌وه‌ی هه‌ڵئاوسانی ناو لووت ،ئه‌مه‌ش
ی كه‌له‌په‌رده‌ی گوێدا هه‌یه ی كه‌ڕبوون پشت ده‌به‌ستێتبه قه‌باره‌ی ئهو كونه پل ه یارمه‌تی كرانه‌وه‌ی كه‌ناڵی ئۆستاكی ئه‌دات. ب ه تایبه‌تی كاتی تووشبوونی نه‌خۆشه‌ك ه ب ه •( )audiometryهێڵكاری گوێ دوای دوو هه‌وكردنی به‌شی سه‌ره‌وه‌ی ڕێڕه‌وی هه‌ناسه. تا سێ هه‌فت ه بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنی چاكبوونه‌وه‌ی -2ك�����ه‌ڕب�����وون :ل��� ه ج�����ۆری گ��هی��ان��دن بیستن. ( )conductiveپله‌ی كه‌ڕبوونه‌ك ه پشت •ن�����ه‌ش�����ت�����ه‌رگ�����ه‌ری ( corticalئه‌به‌ستێ ب ه قه‌باره‌و شوێنی كوونبوونی )mastoidectomy ك���ردن���هوهی په‌رده‌كه ،كوونێكی بچووك ل ه به‌شی پێشه‌وه‌ی ڕووك��ه‌ش��ی ئێسكی پشت گ��وێ ل � ه كاتی په‌رده‌ك ه كه‌ڕبوونێكی كه‌متر درووستده‌كات. ڕوودان��ی( -3 )subperiosteal abscessب ه هۆی ئامێری بینینی گوێوه ئه‌توانرێ دومه‌ڵی كێمی ل ه ژێر چینی پۆشه‌ری ده‌ره‌وه‌ی ل ه بوونی كوون ل ه په‌رده‌كه‌دا دڵنیا ببینه‌وه. چاره‌سه‌ر: (سمحاق)ی ئێسكی پشت گوێدا. ده‌رئه‌نجامه‌كانی هه‌وكردنی تیژی گوێی -1پێدانی دژه‌زی���ن���ده‌ی���ی()antibiotic گونجاو ل ه ڕێگه‌ی گوێوه ل ه كاتی بوونی ناوه‌ڕاست: -1چاكبوونه‌و‌ه :له‌وانه‌ی ه چاكبوونه‌وه‌ی ته‌واو كێمی گوێدا‌و ،هه‌ندێ جار ل ه ڕێگای ده‌م ڕووبدات‌و بیستن بگهڕێتهوه بۆ باری ئاسایی و یان ده‌رزییه‌وه. ئه‌گه‌ر كوونبوون ڕوویدابێت ئه‌وا ب ه په‌رده‌یه‌كی -2پاككردنه‌وه‌ی گوێی ه تووشبووه‌ك ه به شێوه‌یه‌كی ڕێكوپێك ب ه هۆی ئامێری مژۆكی ته‌نك چاك ئه‌بێته‌وه. -2م��ان �هوهی ك��وون��ی پ���ه‌رده‌ی گ��وێ ،كه تایبه‌ته‌وه. له‌وانه‌ی ه ووشك بێت (بێ هه‌وكردن) یان ته‌ڕ -3چاره‌سه‌ركردنی هه‌ر سه‌رچاوه‌یه‌كی تری (هه‌وكردن). هه‌وكردن وه‌ك هه‌وكردنی ئاڵووه‌كان ،ئه‌دینۆید، -3پله‌ی كه‌ڕبوون :ئه‌گۆڕێت ب ه گوێره‌ی یان گیرفانه‌كاتی لووت (جیوب االنفیه). ڕووب���ه‌رو شوێنی كوونبوونه‌كه ،كوونێكی -4نه‌شته‌رگه‌ری ئێسكی پشت گوێ زۆر به‌كه‌می ب��چ��ووك ل � ه ب�ه‌ش��ی پ��ێ��ش �هوهی پ �ه‌رده‌ك �ه پێویست ئه‌كات له‌به‌ر ئ��هوهی ئ�ه‌م جۆره كه‌ڕبوونێكی كه‌متر دروست ئه‌كات تا كوونێكی نه‌خۆشیی ه ب ه جۆری بێ مه‌ترسی ناسراوه ،له‌گه‌ڵ گهوره ل ه به‌شی ناوه‌ڕاستی په‌رده‌كه. ئه‌وه‌شدا نه‌شته‌رگه‌ری ڕووكه‌شی ئێسكی پشت گوێ ()cortical mastoidectomy هه‌وكردنی درێژخایه‌نی گوێ ی ناوه‌ڕاست: ل �ه‌وان �هی � ه له‌ئه‌نجامی چ��اك��ن �هب��وون �هوهو له‌وانه‌ی ه بكرێ بۆ ئهو نه‌خۆشانه‌ی ك ه یه‌ك درێژه‌كێشانی هه‌وكردنێكی تیژی گوێی گوێیان تووش بووهو چاره‌سه‌ره‌ك ه ی ل ه ڕێگه‌ی ن��اوه‌ڕاس��ت س �هره �ه‌ڵ��ب��دات ،هۆیه‌كانیشی ده‌رمانه‌و‌ه سه‌ركه‌وتوو نهبووهو گوێیه‌ك ه ته‌ڕایی زۆره‌و پشكنینی تیشكی ئێسكی پشت گوێش ئه‌مانه‌ن: -1دره‌نگ پێدانی چاره‌سه‌ری پێویست به بوونی هه‌وكردن له‌و ئێسكه‌دا نیشان بدات. نه‌خۆش ه توشبووه‌كان به‌هه‌وكردنی تیژی -5نه‌شته‌رگه‌ری دروستكردنه‌وه‌ی پ�ه‌رده‌ی گ��وێ ( )myringoplastyهه‌ندێ جار گوێ ی ناوه‌ڕاست. ده‌كرێت بۆ بوونی كوون ل ه په‌رده‌كه‌دا بۆ ماوه‌ی -2پێدانی دژه‌زینده‌یی نه‌گونجاو. -3بوونی سه‌رچاوه‌یه‌كی تری هه‌وكردن له درێژخایه‌ن. جۆری دووه‌م )attico-antral disease( : به‌شی سه‌ره‌وه‌ی كۆئه‌ندامی هه‌ناسه. -4له‌و نه‌خۆشانه‌دا ك ه به‌رگریی له‌شیان كه‌مه واتا ئهو جۆره‌ی كه‌زیاتر ئێسكه‌كانی بۆشایی وه‌ك :به‌دخۆراكی ،كه‌مخوێنی و ،هه‌ندێ گوێی ناوه‌راِست ئه‌گرێته‌و‌ه ب ه تایبه‌ت ی ئێسكی پشت گوێ .ئه‌م ج��ۆره ب ه ج��ۆری ترسناك نه‌خۆشیی وه‌ك ئایدز. جۆره‌كانی هه‌وكردنی درێژخایه‌نی گوێی ناوده‌برێت له‌به‌رئه‌وه‌ی ك ه تێیدا كۆلیستیاتۆما ( )cholesteatomaدروست ده‌بێت كه ناوه‌ڕاست: ج��ۆری ی�هك�ه‌م )tubo-tympanic( :بریتیی ه ل ه پێكهاته‌یه‌كی توره‌كه‌یی ناوپۆشكراو وات���ا ئ��هو ج���ۆره‌ی ك � ه چینی ناوپۆشی ب ه ڕووكه‌ش ه شانه‌ی پووله‌كه‌یی پێست و له ()mucosaی بۆشایی گوێی ناوه‌ڕاست ناو توره‌كه‌كه‌شدا پێكهاته‌ی پێستی مردووی دهگرێتهوه ،ئه‌م جۆره ب ه جۆری بێ مه‌ترسی تێدای ه ك ه ل ه په‌رده‌ی گوێوه وه‌رگیراون ماده‌ی ناوده‌برێت‌و ،زیاتر ل ه مناڵی شیره‌خۆر‌ه یان كیراتینیان ل ه ناودایه. كۆلیستیاتۆما ئه‌توانێ ببێت ه هۆی داخوران و سه‌ره‌تای مناڵیدا ڕووئه‌دات. هۆیه‌كه‌ی ئه‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ درێژه‌كێشانی تێكشكاندنی ئهو ئێسكانه‌ی ك ه لێوه‌ی نزیكن له تووشبوونێك ب ه هه‌وكردنی تیژی گوێی به‌ر ئه‌م هۆی ه ئه‌م جۆره ب ه ترسناك ناو ده‌برێت. ن���اوه‌ڕاس���ت ب�� ه ه���ۆی ك�ه‌م��ت�ه‌رخ�ه‌م��ی له كۆلیستیاتۆما دوو جۆری هه‌یه: چ��اره‌س �ه‌رك��ردن��ی��دا ،ی��ان ب� ه ه��ۆی بوونی ا-ج���ۆری زگ��م��اك ( )congenitalیان سه‌رچاوه‌یه‌كی هه‌وكردن وه‌ك گه‌وره‌بوونی یه‌كه‌می :ك ه ل ه ڕووكه‌شه‌شانه‌ی كۆرپه‌له‌وه ئه‌دینۆید ( )adenoidل ه پشتی لووتدا دروست ئه‌بن. یاخوود بوونی باری نائاسایی ل ه پێكهاته‌ی ب -جۆری دووه‌م��ی ( )secondaryئه‌م ئه‌ندامێكدا وه‌ك بوونی شه‌ق ل ه مه‌اڵشوودا جۆره‌یان زگماك نیی ه وات ه دواتر مرۆڤ تووشی ( )cleft palateیان درێژه‌كێشان و چاك ده‌بێت. نه‌بوونه‌وه‌ی كونی په‌رده‌ی گوێ. نیشانه‌كان: -1كه‌ڕبوون ل ه جۆری گه‌یاندن ،پله‌ی كه‌ڕبوونه‌كه نیشانه‌كانی: -1ده‌رچوونی ته‌ڕایی له‌گوێ ،ك ه شله‌یه‌كی پشت ئه‌به‌ستێ ب ه قه‌باره‌ی كۆلیستیاتۆماكه‌و لینجه ،ب ه بڕێكی كه‌م ،تاوتاو‌ه‌و ،هه‌ندێ جار ڕووبه‌روو شوێنی ئهو كوونه‌ی ك ه ل ه په‌رده‌ی ئه‌گۆڕێت بۆ كێم له‌گه‌ڵ بوونی بۆنێكی ناخۆش گوێدا دروست ئه‌بێت.
-2بوونی ته‌ڕایی گوێ ب ه شێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام، ك ه بڕه‌كه‌ی له‌وانه‌ی ه كه‌م بێت به‌اڵم بۆنێكی ناخۆشی هه‌ی هو ،هه‌ندێ جار خوێناو ی ئه‌بێت. -3بوونی كوون ل ه په‌رده‌ی گوێدا :له‌م جۆره‌دا كوونه‌ك ه له‌به‌شی سه‌ره‌وه‌ی په‌رده‌كه‌دا یان له چێوه‌ی به‌شی س �ه‌ره‌وه‌و دواوه‌ی په‌رده‌كه‌دا ده‌بێت ك ه ده‌بێت ه هۆی تێكشكاندنی چێوه‌ی په‌رده‌كه. -4ب ه به‌كارهێنانی ئامێری گوێبین هه‌ندێ جار ئه‌توانرێ كۆلیستیاتۆما ببینرێ ل ه ڕێگه‌ی كوونی پ��ه‌رده‌ی گوێوه ك ه وه‌ك پارچ ه كاغه‌زێكی خۆڵه‌مێشی ده‌رئه‌كه‌وێت ،یان هه‌ندێ جار بوونی كیراتین وه‌ك چین ه په‌ڕه‌ی لوئلوئه‌یی ئه‌بینرێن. -5نیشانه‌كانی تر وه‌ك :سه‌رئێشه ،گوێ ئێشه، گێژبوون ،یان خواربوونی ده‌م و چاو به‌هۆی تووشبوونی ده‌ماری حهوتهمهوه هه‌موو نیشانه‌ن بۆ ئاڵۆزبوونه‌كانی ()complications نه‌خۆشییه‌كه. چاره‌سه‌ر: -1ل ه سه‌ره‌تادا پاك ڕاگرتنی گوێی ه تووشبووه‌كه و پاككردنه‌وه‌ی ڕێكوپێك ب ه مژۆكی تایبه‌تی بۆ ڕیگه‌گرتن ل ه ته‌شه‌نه‌كردنی نه‌خۆشییه‌كه‌و چاودێریكردن ل ه نزیكه‌وه. -2ب ه هۆی مژۆكی تایبه‌ت و ل ه ژێر ووردبینی ( )microscopeتایبه‌تدا ره‌نگ ه بتوانرێ هه‌ندێ كۆلیستیاتۆمای بچووك الببرێت. -3نه‌شته‌رگه‌ریكردنه‌وه‌ی ئێسكی پشت گوێ ( )Mastoidectomyپێویست ه له‌و كه‌سانه‌دا ك ه نه‌خۆشییه‌ك ه ته‌شه‌نه‌ی كردووه. ئه‌م نه‌شته‌رگه‌رییه‌ش چه‌ند شێوه‌یه‌كی هه‌ی ه به گوێره‌ی پله‌ی ته‌شه‌نه‌كردنی نه‌خۆشییه‌كه. ئ��اڵ��ۆزب��وون��هك��ان��ی()Complications هه‌وكردنی كێماوی گوێی ناوه‌ڕاست: أ-ئ��اڵ��ۆزب��وون��هك��ان ل � ه ده‌ره‌وه‌ی كه‌لله‌ی سه‌ر()extracranial complications : -1هه‌وكردن و داخورانی ئێسكی پشت گوێ ( ،)mastoiditisیان ئێسكی پیتره‌س (.)petrositis -2هه‌وكردنی گوێی ناوهوه (.)labyrinthitis -3خواربوونی ده‌م وچ��او ب ه هۆی شه‌له‌لی ده‌ماری حهوتهمهوه. -4به‌ده‌گمه‌ن هه‌وكردنه‌ك ه ده‌گوازرێته‌و‌ه بۆ ناو خوێن و ده‌بێت ه هۆی ژه‌ه��راوی بوونی خوێن (.)septicaemia ب -ئاڵۆزبوونه‌كان ل ه ن��اوه‌وه‌ی كه‌لل ه ی سه‌ر (:)intracranial complications -1دومه‌ڵی كێمی ل ه ده‌ره‌وه‌ی په‌رده‌ی مێشك (.)extradural abscess -2دوم�ه‌ڵ��ی كێمی ل ه ژێ��ر پ���ه‌رده‌ی مێشك (.)subdural abscess -3دومه‌ڵی كێمی ل ه ناو مێشكدا (brain .)abscess -4ه����ه‌وك����ردن����ی پ���������ه‌رده‌ی م��ێ��ش��ك (.)meningitis -5ك��ۆب��وون��هوهی ئ��او ل � ه س���ه‌ردا (otitic .)hydrocephalus -6هه‌وكردنی گیرفان ه خوێنییه‌كانی ناو كه‌لله‌ی سه‌ر (.)sinus thrombophlebitis پسپۆڕی نه‌خۆششییه‌كانی قوڕگ‌و گوێ‌و لوت
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)62چوارشه‌ممه2010/12/22 ،
8
عێراق
i n f o @ d e s t u r. n e t
پهروهرده سزای قۆپییه‌ی كرده فه‌سڵ
10
دوایــیـــن سـاڵو بـــۆ بـــووش!
مونته‌زه‌ر زه‌یدی كتێبێك له‌سه‌ر بووش و ئه‌مریكا ده‌نووسێت
ده‌ستوور
پ.ده‌ستوور م��ون��ت �ه‌زه‌ر زه‌ی���دی ك �ه چ�ه‌ن��د ساڵ له‌مه‌وبه‌ر پێاڵوی گرته سه‌رۆك كۆماری ئه‌مریكا‌و ئهو ڕه‌فتاره‌ی به ڕاپه‌ڕینی پێاڵو ناوبانگی ده‌ركرد ،كتێبێكی به ناوی "دوایین ساڵو بۆ بووش" چاپ‌و باڵوكرده‌وه. ئاژانسی هه‌واڵی جه‌وار باڵویكردهوه مونته‌زه‌ر زه‌یدی ئهو ڕۆژنامه‌نووسه‌ی كه ساڵی 2008به هه‌ڵدانی پێاڵو بۆ ج��ۆرج ب��ووش س��ه‌رۆك كۆماری ئهو سه‌رده‌مه‌ی ئه‌مریكا ه �ه‌رای نایه‌وه، بۆ یه‌كه‌مجار كتێبێكی به ناوی دوایین س�ڵاو ب��ۆ ب��ووش ل �ه 221الپ���ه‌ڕه‌دا باڵوكردۆته‌وه. به پێی ڕاپۆرته‌كه ،كتێبه‌كه‌ی زه‌یدی له‌باره‌ی ڕه‌ن �ج‌و ئازاره‌كانی خه‌ڵكی عێراق له سه‌رده‌می جه‌نگی ئه‌مریكا له عێراقه ،جه‌نگێك كه له ساڵی 1991 ده‌ستیپێكرد‌و به سه‌دان هه‌زار هاواڵتی عێراقی كرده قوربانی .له كتێبه‌كه‌دا ش��ێ��وازی كوشتنی عێراقییه‌كان به هۆی نه‌خۆشی ،ه �ه‌ژاری‌و داگیركاری وێ���ن���اك���راوه ،ه���ه‌روه‌ه���ا به‌شێكی كتێبه‌كه‌ش بۆ پرسی به‌تااڵنبردنی س���ه‌ره‌وت‌و سامانی عێراق لهالیهن ئه‌مریكییه‌كانه‌وه ته‌رخانكراوه. زه‌یدی كه ئێستا نیشته‌جێی لوبنانه‌‌و ڕاوێ��ژك��اری كه‌ناڵێكی تهلهفزیۆنی ئهو واڵته‌یه ،ڕایگه‌یاندوه كه هه‌موو قازانجی فرۆشی كتێبه‌كه به مه‌به‌ستی یارمه‌تیدان به خه‌ڵكی عێراق ده‌داته ڕێكخراوێكی كۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی تا بتوانێ له‌و ڕێگه‌وه خزمه‌تێكی بچووك به عێراقییه‌كان بكات. مونته‌زه‌ر زه‌ی��دی عه‌ره‌بێكی شیعه‌ی عێراقه كه له تهلهفزیۆنی به‌غدادییه كاری ده‌كرد‌و له‌دوای هه‌ڵدانی پێاڵو بۆ ج��ۆرج ب��ووش له كۆنفرانسێكی ڕۆژنامه‌وانیدا له ساڵی 2008ناوبانگی ده‌رك��رد .ڕووداوه‌ك���ه ئێواره‌ی ڕۆژی یه‌كشه‌ممه 14ی دێسه‌مبه‌ری 2008له
عه‌بدولڕه‌حمان عارف دووه‌مین سه‌رۆك كۆمار ل ه خێزانێكدا
ی ده‌دات ه عێراقییه‌كان ی كتێبه‌ك ه مونته‌زر زه‌یدی داهات شاری به‌غدا‌و له میانه‌ی كۆنفرانسێكی هاوبه‌شی بووش‌و مالیكی ڕوویدا‌و ئهو مه‌سه‌له ده‌نگدانه‌وه‌یه‌كی گ �ه‌وره‌ی له جیهاندا لێكه‌وته‌وه .دواب���ه‌دوای ئ �هو ڕووداوه حكومه‌تی ع��ێ��راق به باڵوكردنهوهی به‌یاننامه‌یه‌ك به تووندی ئ �هو ڕه‌ف��ت��اره‌ی زه‌ی���دی په‌یامنێری ئیدانه كردو به‌هۆیه‌وه زه‌ید حكومدرا، له‌هه‌مانكاتدا ده‌یان یاری كۆمپیته‌ری له سه‌ر ئهو ڕووداوه دروستكرا. ل �ه‌وس �ه‌رده‌م �ه‌دا ئه‌حمه‌دی جه‌نه‌تی سه‌رۆكی بااڵی ئه‌نجوومه‌نی نگه‌هبانی حكومه‌تی ئێران ڕه‌فتاری ڕۆژنامه‌وانه عێراقییه‌كه‌ی به "ڕاپه‌ڕینی پێاڵو" ن���اودێ���رك���ردو ت��ه‌ن��ان��ه‌ت چ��ه‌ن��دان ڕه‌فتاری هاوشێوه به‌رامبه‌ر به بینای
باڵیۆزخانه‌ی واڵتانی ئ�ه‌ورووپ��ی له تارانی پایته‌ختی ئێران ڕوویدا .ئه‌وه‌ش له كاتێكدابوو كه ڕۆژنامه‌كانی جیهان باڵویانكرده‌وه كه مونته‌زه‌ر زه‌یدی به تووندی دژایه‌تی ده‌ستێوه‌ردانه‌كانی ئێرانیش له عێراقدا دهك��ات‌و ڕایه‌كی هاوبه‌شی له‌به‌رامبه‌ر ئێران‌و ئه‌مریكا هه‌یه. حكومه‌تی عێراق ب�ڵاوی��ك��ردهوه كه مونته‌زه‌ر زه‌یدی له نامه‌یه‌كدا بۆ نوری مالیكی سه‌رۆكی حكومه‌تی عێراق هه‌ڵدانی پێاڵو بۆ س �ه‌رۆك كۆماری ئه‌مریكای به ناشیاو ناوزه‌ندكرد‌و داوای لێبۆردنی كرد ،به‌اڵم براكه‌ی زه‌یدی ئهو هه‌واڵه‌ی ڕه‌تكرده‌وه‌‌و ڕایگه‌یاند كه ئهو هیچ كات داوای لێبوردنی نه‌كردوه‌‌و
ئهو پێاڵوه‌شی كه بۆ بووشی هه‌ڵداوه به‌رهه‌می خودی عێراق بووهو كاره‌كه‌ی پالن بۆ داڕێژراو بووه لهالیهن خۆیه‌وه. مونته‌زه‌ر زه‌یدی دواتر ئازادكرا‌و ناوبراو داوای په‌نابه‌ری له سویسرا كرد .له دێسه‌مبه‌ری 2009زه‌یدی بۆ خۆی بووه قوربانی هه‌مان پالن ،واته هه‌ڵدانی پێاڵو‌و له كۆنفرانسێكی هاوشێوه‌دا له پاریسی پایته‌ختی فه‌ڕه‌نسا لهالیهن ڕۆژنامه‌نووسێكی دیكه‌ی عێراقییه‌وه درای�ه به‌ر پێاڵو و به هاوكاریكردنی دیكتاتۆره‌كانی عێراق تۆمه‌تباركرا. ئێستا نیشته‌جێی لوبنانه‌‌و سه‌رقاڵی ب�ڵاوك��ردن �هوهو فرۆشتنی یه‌كه‌مین به‌رهه‌می نووسراوی به‌ناوی "دوایین ساڵو بۆ بووش"ه.
گومانده‌كرێت سیخوڕی ئێران به‌ناو ی گه‌شتیاره‌وه بێن ه عێراق به‌پێ ی بڕیارێك ی حكومه‌ت ی عێراق له‌مه‌ودوا گهشتیاره ئێرانییه‌كان ده‌توانن ب ه ته‌نیا بۆ هه‌موو شوێنه‌كانی عێراق گه‌شت بكه‌ن هیوای سه‌لیمی حكومه‌تی عێراق هه‌موو وه‌زاره‌ت‌و ده‌زگا ئه‌منییه‌كانی ئ��اگ��ادارك��ردووه‌ت �هوه ك ه بڕیاری قه‌ده‌غه‌كردنی گه‌شتی گهشتیاره ئێرانییه‌كان به‌ته‌نیا هه‌ڵوه‌شاوه‌ته‌وه، له‌مه‌ودوا ئێرانییه‌كان جگه له گه‌شتكردن ب�هك��ۆم�ه‌ڵ ب��ۆ م��ه‌زارگ��اك��ان ده‌ت��وان��ن به‌ته‌نیاش گه‌شت بكه‌ن. به‌پێی بڕیاره نوێیه‌كه‌ی حكومه‌تی عێراق له‌مه‌به‌دواوه ئێرانییه‌كان ده‌توانن به پاسپۆرت‌و به ته‌نیا بۆ هه‌موو ناوچه‌كان‌و شاره‌كانی عێراق گه‌شت بكه‌ن‌و پێویست ناكا كه ئێرانییه‌كان به‌شێوه‌ی به كۆمه‌ڵ‌و به ناوی تۆڕی گه‌شتیاری بۆ شاره‌كانی عێراق گه‌شت بكه‌ن. ئاژانسی هه‌واڵی نه‌خیل باڵویكردهوه وه‌زاره‌تی ناوخۆی عێراق له چه‌ند ڕۆژی ڕاب��ردوودا ئهو بڕیاره‌ی په‌سندكردوه‌‌و ئێستا هه‌موو ده‌زگاكانی حكومه‌ت به پێی ڕێنماییه‌كانی ئهو بڕیاره هه‌ڵسوكه‌وت له‌گه‌ڵ گهشتیاره ئێرانییه‌كان ده‌كه‌ن. ل �ه س��ااڵن �ی ڕاب������ردوودا گهشتیاره ئێرانییه‌كان مافی ئه‌وه‌یان نه‌بوو كه به ته‌نیا سه‌ردانی شاره جیاجیاكانی عێراق بكه‌ن ،ده‌بوایه ئهو ئێرانییانه له ڕێگه‌ی كاروانه‌كانی سه‌ردانیكردنه‌وه‌‌و به شێوه‌ی به كۆمه‌ڵ سه‌ردانی عێراق‌و به تایبه‌ت شاره‌كانی ب��اش��وور‌و ن��اوه‌ڕاس��ت��ی ئهو واڵته‌یان بكردایه. په‌سه‌ندكردنی بڕیاره‌كه‌ی حكومه‌تی ع��ێ��راق له‌كاتێكدایه ك �ه حكومه‌تی ئێرانیش هاوشێوه‌ی عێراق تا ئێستا مۆڵه‌تی ل�ه‌وش��ێ��وه‌ی�ه ب �ه گهشتیاره عێراقییه‌كان نادات ،به‌اڵم ئاشكرا نییه له‌مه‌ودوا حكومه‌تی ئێرانیش ئهو بڕیاره هه‌ڵده‌وه‌شێنێته‌وه یان نا. سااڵنه ژم��اره‌ی�هك��ی زۆری ئێرانی به تایبه‌ت شیعه‌كان به مه‌به‌ستی زیاره‌ت ڕوو له عێراق ده‌كه‌ن ،چه‌ندین جاریش
ی خۆی له‌عێراق به‌كارده‌هێنێت ی نفوز ئێران بواری گه‌شتیاریش وه‌ك ئامرازێك بۆ زیادكردن پاسه‌كانی هه‌ڵگری گهشتیاره ئێرانییه‌كان بوونه‌ته ئامانجی ته‌قینه‌وه‌كان‌و تا ئێستا به سه‌دان ئێرانی بوونه‌ته قوربانی. ل �ه ئێستادا په‌یوه‌ندییه ئ��اب��ووری‌و بازرگانییه‌كانی نێوان ئێران‌و عێراق له ئاستێكی ب��ااڵدای�هو به‌پێی ئاماره‌كان ئاستی په‌یوه‌ندییه بازرگانییه‌كانی نێوان دوو واڵتی دراوسێ له‌ساڵێكدا به 8ملیار دۆالر گه‌یشتووه. هاوكات نیگه‌رانییه‌كان له‌ده‌ستێوه‌ردانی ئ��ێ��ران ل��هك��اروب��اری ن��اوخ��ۆی عێراق به‌رده‌وامه ،شاره‌زایان له‌و بڕوایه‌دان كه ئێران به بیانووی گه‌شتیار‌و بازرگانی كه‌سانی پ��ل �ه‌داری س �ه‌رب��ازی سوپای قودس بۆ عێراق ده‌نێرێت. له‌مباره‌یه‌وه له نوێترین ڕاپۆرته‌كانی ڕۆژی شه‌ممه‌ی كه‌ناڵی تهلهفزیۆنی حوڕه كه باڵویكردهوه ،بڕێكی زۆری ته‌قینه‌وه‌ی نێردراو له ئێرانهوه له ئۆتۆمبێلێكدا‌و له
شوێنی ڕاگرتنی سه‌یاره‌كانی پێشانگای نیۆده‌وڵه‌تی به‌سره لهالیهن پۆلیسه‌و‌ه دۆزراوه‌ته‌وه. به پێی ڕاپۆرته‌كه به‌رپرسانی ئه‌منی به‌سره بێده‌نگییان لێكردوه‌‌و ئاماده‌نین ورده‌كارییه‌كانی ئهو مه‌سه‌له ئاشكرا ب��ك �ه‌ن .ه��اوك��ات م �ه‌ن��س��وور كه‌نعان په‌رله‌مانتاری خه‌ڵكی به‌سره له‌لێدوانێكدا بۆ كه‌ناڵی حوڕه وتی ڕه‌فتاری به‌رپرسانی ئیدارهی گومرگی شه‌له‌مچه گوماناوی‌و ناته‌ندروسته ،وتی "دوو سندوقی پڕ له ته‌قینه‌وه‌ی نێردراو له ئێران ده‌ستی به‌سه‌رداگیراوه‌‌و كه‌چی پۆلیس‌و حكومه‌ت ئاماده‌نین هیچ زانیاریو ڕوونكردنه‌وه‌یه‌ك له‌وباره‌وه بده‌ن". قونسوڵگه‌ری حكومه‌تی ئێران له‌وباره‌وه ڕایگه‌یاندووه كه باری ئهو ئۆتۆمبێله بۆ ك��اری تێكده‌رانه‌‌و به‌كارهێنان له بواری ته‌قینه‌وه نهبووهو ئهو مادانه به
مه‌به‌ستی ك��اری پیشه‌سازی له چاڵه نه‌وتییه‌كان بۆ عێراق بهڕێكراوه. شاره‌زایانی سیاسی پێیانوایه كه كۆماری ئیسالمی ئێران به شێوه‌یه‌كی به‌رباڵو پشتیوانی له نوری مالیكی‌و الیه‌نه‌كانی دی��ك��هی ش��ی��ع�هی ع��ێ��راق��ی دهك���ات‌و به‌ده‌سته‌وه‌گرتنی سه‌رله‌نوێی حكومه‌ت لهالیهن مالكییه‌وه ده‌توانێ پ �هره به نفوزی زیاتری ئێران له عێراقدا بدات. له مانگه‌كانی ڕاب���ردوودا به‌رپرسانی ئه‌مریكیش نیگه‌رانی ل �هو شێوه‌یان ن��ه‌ش��اردۆت��هوهو ڕای��ان��گ �هی��ان��دووه كه ئ��ێ��ران ب�ه شێوه‌یه‌كی ب����ه‌رده‌وام‌و به كه‌ڵكوه‌رگرتن له هه‌موو ئامرازه‌كان له هه‌وڵی كۆنترۆڵكردنی زیاتری عێراقه، له‌وانه :بازرگانی ،گه‌شتیاریی ،پشتیوانی م��اددی له الیه‌نه سیاسییه شیعه‌كان‌و تیرۆر‌و تۆقاندن گۆڕه‌پانه‌كانی كاركردنی حكومه‌تی ئێران له‌و بواره‌دایه.
عه‌بدولڕه‌حمان ع��ارف ساڵی 1916له ب �ه‌غ��داد ل�ه كۆشی خێزانێكی خه‌ڵكی ئه‌نبار له‌دایكبووه .باوكی له پیاوانی ئاینیی ن��اس��راوی ئه‌نبار ب��ووهو جیا له عه‌بدولڕه‌حمان ع��ارف ،كوڕێكیتر‌و سێ كچی بووه. عه‌بدولڕه‌حمان عارف له ساڵی 1936چووه كۆلێژی سه‌ربازی‌و توانی به پله‌ی ئه‌فسه‌ر كۆتایی به خوێندنی سه‌ربازی بێنێت‌و ب�ه‌اڵم دوات��ر پله سه‌ربازییه گرنگه‌كانی دیكه‌ی به‌ده‌ستهێنا‌و ب��ووه پله‌دارێكی سه‌ربازی ناسراوی سوپای عێراق. له‌ساڵی 1957بووه ئه‌ندامی ڕێكخراوی نهێنی ئه‌فسه‌ره عێراقییه‌كان و له‌ساڵی 1958به‌شداری له كوده‌تای ڕوخاندنی ده‌سه‌اڵتی پاشایه‌تیدا كرد .له ساڵی 1963 ئهو كاته‌ی كه عه‌بدولسه‌الم ع��ارف برا گه‌وره‌كه‌ی عه‌بدولره‌حمان ،بووه سه‌رۆك كۆماری عێراق ،پۆستی فه‌رمانده‌یی هێزه چه‌كداره‌كانی عێراقی پێسپێردرا. عه‌بدولسه‌الم ع��ارف دووه‌م��ی��ن س �ه‌رۆك كۆماری عێراق به‌یانی 16ی حوزه‌یران 1966له‌كاتێكدا له‌ناو ك��ۆپ��ت�ه‌ردا‌و له گوندێكی نزیكی به‌سره بوو ،له ڕووداوێكی گوماناویدا كوژرا‌و جه‌نه‌راڵ عه‌بدولڕه‌حمان عارفی برای كه بۆ كڕینی چه‌ك‌و ته‌قه‌مه‌نی بۆ مۆسكۆ سه‌فه‌ری كردبوو ،بۆ به‌غدا گه‌ڕایه‌وه‌‌و وه‌ك سێیه‌م سه‌رۆك كۆماری عێراق ده‌سه‌اڵتی به‌ده‌سته‌وه گرت. جه‌نه‌راڵ عه‌بدولڕه‌حمان محه‌مه‌د عارف له ساڵی 1966تا 1968سه‌رۆكایه‌تی عێراقی به‌ده‌سته‌وه‌گرت‌و نه‌یتوانی زیاتر له 2ساڵ درێژه به ده‌س�ه‌اڵت بدات .له س �ه‌رده‌م��ی حكومه‌ته‌كه‌ی ع��ارف حزبی به‌عس بره‌وی به چاالكییه سیاسییه‌كانی دا‌و پاش ڕاكردنی ئه‌فسه‌ر مونیر ڕه‌ئووف بۆ ئیسرائیل و بردنی فڕۆكه‌یه‌كی جۆری میگ 25ی ڕووس��ی بۆ ئیسرائیل ،حزبی به‌عس به باڵوكردنهوهی به‌یاننامه‌یه‌ك بنه‌ماڵه‌ی عارفی به سیخوڕیكردن بۆ ده‌زگای هه‌واڵگری ئه‌مریكا تۆمه‌تباركرد، ڕایانگه‌یاند كه فڕۆكه‌وانه هه‌ڵهاتووه‌كه‌ی عێراق دۆستی نزیكی بنه‌ماڵه‌ی عارف بووه. ئه‌وه‌ش له‌كاتێكدابوو كه دواتر ئاشكرا بوو كوده‌تای به‌عس له‌دژی عه‌بدولكه‌ریم قاسم له‌ساڵی 1963به هاوكاری‌و پشتیوانی ده‌زگای هه‌واڵگری ئه‌مریكا ئه‌نجامدراوه. عه‌بدولڕه‌حمان محه‌مه‌د ع��ارف له‌باری ب���اوه‌ڕی ئاینییه‌وه كه‌سێكی دی��ن��دار‌و به‌باوه‌ڕ بووه .له ئه‌ركی ڕاپه‌ڕاندنی كاری سیاسیی‌و په‌یوه‌ندییه نیۆده‌وڵه‌تییه‌كاندا زۆر الواز‌و ناكارامه بووه ،ناوبراو وه‌ك كه‌م ئه‌زموونترین‌و الوازترین سه‌رۆك كۆماری عێراق له‌و بواره‌دا پێناسه‌كراوه. له 17ی ته‌مووزی 1968كوده‌تایه‌كی س����ه‌رب����ازی ل�����ه‌دژی ح��ك��وم �ه‌ت �هك �هی عه‌بدولڕه‌حمان محه‌مه‌د عارف هاته ئاراوه‌‌و به‌عسییه‌كان به به‌ڵێندان به عه‌بدولڕه‌زاق نایف سه‌رۆكی دژه هه‌واڵگری سوپا و جه‌نه‌راڵ ئیبراهیم داود سه‌رۆكی گارد، عارفیان به قبوڵكردنی كوده‌تا ناچاركرد، ن��اوب��راوی��ان ب��ۆ ت��ورك��ی��ا ن���ارد .دوات��ر عه‌بدولڕه‌زاق نایف بووه سه‌رۆك وه‌زیران و ئه‌حمه‌د حه‌سه‌ن به‌كریش بووه سه‌رۆك كۆمار. عارف به‌بێ هیچ به‌رگری و به‌ره‌نگارییه‌ك ده‌س�ه‌اڵت��ی ڕاده‌س��ت��ی نه‌یاره‌كانی كردو دوات��ر به‌ناچاری ڕووی له توركیا كردو له‌وێ نیشته‌جێ بوو. نایف‌و جه‌نه‌راڵ داود به‌عسی نه‌بوون‌و هه‌ر بۆیه 16ڕۆژ پاش كوده‌تا له كاره‌كانیان دوورخ���ران���هوه ،ئه‌حمه‌د حه‌سه‌ن به‌كر جیا له سه‌رۆك كۆماری بوو به سه‌رۆك وه‌زیرانیش .سه‌دام حوسێن بووه جێگری ئه‌حمه‌د حه‌سه‌ن به‌كر له حزبی به‌عس. عه‌بدولڕه‌حمان عارف پاش سه‌ركه‌وتنی كوده‌تاكه‌‌و ماوه‌یه‌ك مانهوه له توركیا، چووه له‌نده‌ن ،به‌اڵم له ساڵه‌كانی كۆتایی ده‌ی�هی 80س�ه‌دام حوسێن ئیجازه‌ی به ناوبراو دا بۆ عێراق بگهڕێتهوه .عارف له‌دوای هێرشی سوپای ئه‌مریكا له ساڵی 2003چووه ئوردن. ل�ه 24ی ئابی 2007ل�ه واڵت��ی ئ��وردن ماڵئاوایی له ژیان كرد.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)62چوارشه‌ممه2010/12/22 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
کۆمه‌اڵیه‌تی
11
چ����ی����رۆك����هك����ان���� ی "ه����اوڕێ����ی����ان���� ی ش�����اش�����ه" دڵ���ت���ه‌زێ���ن���ن ی شاری هه‌ولێری ئالووده كردووه كورته‌نام هی ته‌له‌فزیۆنه‌كان ده‌یان گه‌نج رێبوار جه‌الل ده‌ی���ان گ �ه‌ن��ج ئ��ال��ووده‌ب��وون ب�ه‌ن��اردن� ی ك��ورت��ه‌ن��ام��هی ش��اش �ه ب��ۆ ت�ه‌ل�ه‌ف��زی��ۆن�ه ناوخۆییه‌كانی هه‌ولێر ،چه‌ندین ش�هڕو كێشه‌یان لێكه‌وتووه‌ته‌وه. به‌هۆی ئاڵوگۆڕی ژماره ته‌له‌فونه‌كانه‌وه، ده‌ی��ان ك�ه‌س به‌تایبه‌ت كچان و ك��وڕان، هه‌ندێجار ژن و پیاو یه‌كیان ناسیوه‌و دواتر كێشه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی و خێزانی به‌و هۆیه‌وه درووستبوون. ت��ه‌ل��ه‌ف��زی��ۆن��ه ن��اوخ��ۆی��ی��هك��ان وه‌ك سه‌رچاوه‌یه‌كی داه��ات له‌گه‌ڵ كۆمپانیای ك��ۆڕه‌ك تیلیكۆم ن��اردن�ی كورته‌نامه بۆ ش��اش�هك��ان ب�هك��ارده‌ه��ێ��ن��ن ،ك �ه %25بۆ ته‌له‌فزیۆنه‌كه %24 ،بۆ ئهو كارمه‌نده‌ی به‌ڕێوه‌ی ده‌بات و %51بۆ ته‌له‌فزیۆنه‌كه‌یه، هه‌ر كورته‌نامه‌یه‌ك 20سه‌نت ،واته بڕی 250 دیناری عێراقی تێده‌چێت. چیرۆكی ئه‌وانه‌ی خۆیان به "هاوڕێی شاشه" ناو ده‌ب �ه‌ن سه‌یر و سه‌مه‌ره‌یه ،هه‌ندێك ده‌ڵێن ئیفالسیان ك���ردووه‌و هه‌ندێكیش له‌خێزانه‌كانیان جیابوونه‌ته‌وه ،هه‌ندێكیش ڕه‌دووكه‌وتوون ،هی واش هه‌یه كه له‌یه‌ككاتدا له‌گه‌ڵ چه‌ند كچ یان چه‌ند كوڕ په‌یوه‌ندی هه‌یه. ئ��االن شێخانی ناوێكی خ���وازراوه له‌سه‌ر شاشه‌ی ته‌له‌فزیۆنه‌كان ،ده‌ڵێت ڕۆژانه بایی نزیكه‌ی چل تا په‌نجا هه‌زار دینار كورته‌نامه ده‌نێرێت بۆ ته‌له‌فزیۆنه‌كان ،وتی "شتێكه ته‌نیا بۆ هه‌وه‌س ده‌یكه‌م". "هه‌ردی ڕیالی" خاوه‌نی كافتریا له‌هه‌ولێر
چوار ساڵه به به‌رده‌وامی له‌گه‌ڵ دوو هاوڕێی تری به‌ناوه‌كانی "بروسك ته‌نیا" و "ڕه‌فه‌ی خه‌زاری" "هاورێی شاشه" ،ئه‌وان له‌كافتریا داده‌نیشن‌و پێشبڕكێی شیعر نووسین به كورته‌نامه دهك�ه‌ن ،ده‌ڵێن ڕۆژان�ه نزیكه‌ی سه‌د دۆالر تا سه‌دو په‌نجا دۆالر له‌م كاره خ���ه‌رج���دهك���ه‌ن ، ه�����ه‌ردی وت �ی " كا فتر یا كه‌م ل�������ه‌س�������ه‌ر ك��ورت��ه‌ن��ام��ه دان���ا" .ئێستا ب����روس����ك����ی ه������اوڕێ������ی لێیكڕیوه‌ته‌وه. ه����ه‌ردی وت �ی "زان��ی��وم��ان��ه پ��ی��او ه�هب��ووه ت����ه‌م����ه‌ن����ی پ �ه‌ن��ج��ا س��اڵ ب���ووه ه��اورێ��ی ش�������اش�������هی�������ه، به‌رده‌وامیش هه‌رماوه. ب���ه‌اڵم گ��رف��ت ئ �هوهی �ه قسه‌ی ناشیرین و ج��ن��ێ��وی��ش ب�ڵاو دهك�����ه‌ن�����هوه، چ����ه‌ن����دی����ن پ���هی���وه‌ن���دی ن��ێ��وان ك��وڕو كچ درووستبووه دوات����ر كێشه‌ی
لێكه‌وتۆته‌وه .ههرچهنده هاوسه‌رگیریش له‌م ڕێگه‌یه‌وه ئه‌نجامدراوه". ه�ه‌ردی ده‌ڵێت زۆرب �هی ئه‌وانه‌ی "هاوڕێی شاشه"ن له سیمكارتێك زیاتریان هه‌یه، بۆیه ڕێده‌كه‌وێت یه‌ك كه‌س به چه‌ندین ن���او ب �ه‌ش��دارب��ێ��ت ل �هی �هك��ك��ات��دا ك��وڕێ��ك
له‌گه‌ڵ چه‌ندین كچ په‌یوه‌ندی هه‌بێت و به‌یه‌كتر. هه‌رد ی ده‌ڵێت كوڕ ههبووه زنجیر ی زێڕ ی له به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه. "هاوڕێیان ی شاشه" ژماره ته‌له‌فۆنه‌كانیان كچ وه‌رگرتووه ،دواتر دایك ی كچ ه زانیویه‌تی له‌ڕێگه‌ی شاشه‌ی تیڤیه‌كانه‌و‌ه ب ه سێ و بووه به‌كێش ه ك ه مه‌ترس ی بۆ ژیان ی كچه‌كه به‌ش باڵوده‌كه‌نه‌وه ،ك ه خۆیان ده‌زانن كۆی درووستكردووه ،وت ی "ئێم ه كوڕه‌كه‌مان ڕازی بكهنهوهو بیخه‌نه‌و‌ه سه‌ر یه‌ك . كرد ك ه زنجیره‌ك ه بداته‌و‌ه تا كچ ه نه‌كوژرێت". چ��ی��رۆك��هك��ان�� ی "ه���اوڕێ���ی���ان��� ی ش��اش �ه" "هاوڕێیان ی شاشه" ده‌ڵێن باڵوكردنهوهی سه‌رسوڕهێنه‌رن ،ئ��ه‌وان ئ��ال��ووده‌ب��وون و ژم���اره ت�ه‌ل�ه‌ف��ون�هك��ان ل��ه‌الی��ه‌ن هه‌ندێك دوا ی زیانێك ی گهوره هێشتا ناتوانن واز له له‌كارمه‌ندان ی ته‌له‌فزیۆنه‌كانه‌وه ،كێش ه ی بۆ شاشه‌كان بهێنن. درووستكردوون. به‌پێ ی زانیارییه‌كان ل� ه له‌كافتریاكانی هه‌ندێ ب��ڕوای��ان وای�� ه ك ه ده‌بێـت نرخی ناوشار ی هه‌ولێره‌و‌ه ك ه په‌یامنێر ی ده‌ستوور ك��ورت�ه‌ن��ام� ه گ���ران بكرێت ت��ا خ�ه‌ڵ��ك له وه‌ریگرتوون" ،به‌یار مه‌دریدی" خانوه‌كه‌ی به شاشه‌كان دووربكه‌ونه‌وه ،به‌اڵم هه‌ندێك ی تر 14.500دۆالر فرۆشتووه و ئۆتۆمبێله‌كه‌شی ده‌ڵێن كۆمه‌ڵگا پێویست ی به‌ڕۆشنبیر ی زیاتره ب ه 6.300دۆالر فرۆشتووه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا تا فێر ی چۆنیه‌ت ی به‌كارهێنان ی ته‌كنه‌لۆژیای ئێستا قه‌رزاره. نوێ و ڕێكخستن ی په‌یوه‌ندییه‌كانیان بن. هاوڕێیان ی شاش ه ده‌ڵێن به‌یار یه‌كێك ه له‌و دڵسۆز ڕه‌زا ساڵح توێژه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی ده‌ی��ان گه‌نج ه ی ك ه پاره‌كانیان ل ه ناردنی ده‌ڵێت ئهوه جێگ ه ی داخ ه ك ه ل ه كۆمه‌ڵگای كورته‌نام ه و مه‌سروفات ی كچاندا خه‌رج ك��وردس��ت��ان��دا خه‌ڵك ن��ازان��ێ��ت چ��ۆن ئه‌م كردووهو ئێستا ئیفالسیان كردووه. ته‌كنه‌لۆژیای ه به‌كاربهێنێت .ئ��ام��اژه "هێڤی ریاڵی" خێزانه‌كه‌ی ت�ه‌اڵق داوه بۆ ب�هوه ده‌دات زۆرب�� ه ی قوربانیه‌كان ی هه‌ڵه ئه‌وه‌ی "شاهه‌نگ" بێنێت ك ه له‌ڕێگه‌ی كورته به‌كارهێنانه‌ك ه ئافره‌تانن. نامه‌و‌ه یه‌كتریان ناسیووه ،به‌اڵم دواتر خێزانی دڵسۆز پێ ی سه‌یر‌ه ك ه خه‌ڵكانێك ڕۆژان ه به "شاهه‌نگ" ڕاز ی نابن ،بۆی ه دواتر هه‌ڵیده‌گرێت كورته‌نامه‌و‌ه خه‌ریكن پاره‌یه‌كی زۆر خه‌رج "ڕه‌دوو ی ده‌خات" شاربه‌ده‌ر ده‌بن و دواتر ده‌كه‌ن ،وت ی "ده‌توانین ب ه كه‌سانی نه‌خۆش له‌سه‌ر ئه‌م كاره 100.000دۆالر سزا ده‌درێت وه‌سفیان بكه‌ین". و توشی گرتن و زیندانیكردنیش ده‌بێت. ك���اوه ج��ه‌م ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری تهلهفزیۆنی ندین ه ب �ه‌ه��ۆ ی ئ��هو ك��ورت �ه‌ن��ام��ان �هوه ،چ پایته‌خت ،كه كاتێكی زۆری بۆ كورته‌نامه هه‌لقۆستنه‌و‌ه ڕووده‌دات ك ه كوڕان وێن هی ت �ه‌رخ��ان ك���ردووه .ده‌ڵ��ێ��ت ه �ه‌ر كه‌سێك كچان وه‌رده‌گرن و داوا ی پار‌ه ی زۆر ده‌كه‌ن خۆی بیه‌وێت ئ�ه‌وان ژم��اره ته‌له‌فونه‌كه‌ی له‌به‌رامبه‌ر باڵونه‌كردنه‌وه‌یدا ،یان شه‌ڕ‌ه چه‌قۆ باڵوده‌كه‌نه‌وه .وتی "ئێمه ڕامان وایه رێ له ڕووده‌دات به‌هۆ ی گاڵته‌كردن و ڕاب��واردن حه‌زوو ئاره‌زووه‌كانی خه‌ڵك نه‌گیرێت".
ڕاوكـردن بۆ چێـژ وه‌رگرتـن! ش هڕو وێرانكاری دواتریش ڕاوكردن بڕستیان له‌سروشت و ژینگ هی كوردستان بڕیووه هونه‌ر كه‌ریم ده‌سكی پێوه ده‌كرێت ،ڕاوه‌ك �ه نابێت له دوو كه‌س كه‌متر بن ،یه‌كێكیان الیت "كاتێك وه‌رزی زستان دێت ،كۆمه‌ڵێك له چۆله‌كه‌كان ده‌گرێت و ئه‌ویتریش هاوڕێ كۆده‌بینه‌وه‌و ده‌ڕۆین بۆ ده‌شت ،ش���ه‌داوه‌ك���هی���ان ب���ه‌س���ه‌ردا ده‌دات‌و تا ڕاوی چۆله‌كه بكه‌ین ،ئامانجمان به‌مشێوه‌یه ڕاوه‌كه ده‌كرێت ،وتی "جار له ڕاوه‌ك �ه ته‌نها خۆشی وه‌رگرتنه له هه‌یه هیچی پێوه نابێت و جاریش هه‌یه گه‌ڕانه‌كه‌دا ،ئه‌گه‌رنا به المانه‌وه گرنگ چل بۆ په‌نجا دانه ده‌گرێت". نییه چه‌نده چۆله‌كه ده‌گرین". ك��ام��ه‌ران ئ��ام��اژه ب���هوه ده‌دات جگه رێباز كه زۆربه‌ی شه‌وانی زستان له‌گه‌ڵ ل �ه چ��ۆل�هك�ه ،ك��ه‌ره‌وان��ه‌ش ك �ه ج��ۆره هاوڕێكانی ده‌چێت بۆ ڕاوی چۆله‌كه ،باڵنده‌یه‌كیتره و له شێوه‌ی چۆله‌كه‌یه، وایوت ب �ه‌اڵم گ �ه‌وره‌ت��ره ه�ه‌ر به‌وشێوه‌یه ڕاو ڕێباز و هاوڕێكانی شه‌وانی تاریك و ده‌كه‌ن. باراناوی ده‌ڕۆن بۆ ڕاو ،تا چۆله‌كه‌كان زۆرب��هی ئ�هو گه‌نجانه‌ی ڕاوه چۆله‌كه نه‌توانن هه‌ڵفڕن ،ئه‌وان به "شه‌داو" ڕاو و ق��اژوو ڕیشۆله و سوێسكه و مراوی ده‌كه‌ن. و قازی كێوی دهك �ه‌ن ،ده‌ڵێن بۆ چێژ كامه‌ران 19 ،سااڵنه كه شه‌وانی زستان وه‌رگرتن له ڕاوه‌كه و تامكردنی گۆشتی ده‌بێته هاوڕێی ڕێباز بۆ ڕاوه چۆله‌كه باڵنده ڕاوده‌كه‌ن ،نه‌ك فرۆشتنی گۆشتی ده‌ڵێت پێشتر شه‌داو ئاماده ده‌كه‌ن ،كه باڵنده. ساڵ ،زۆربه‌ی سه‌ره‌كه‌ی به شێوه‌ی سێ گۆشه له دار ئ����اراس22 ، ب����اران����اوی درووست ده‌كرێت و تۆڕێكی پێوه ده‌كرێت ش��ه‌وان��ی س���اردو كه له بازاڕ به ئاماده‌كراوی ئهو تۆڕه هه‌یه زستان دوای و جیایه له تۆڕی ماسی گرتن‌و ،دارێكی درێژیش وه‌كو
كاتژمێر 9ی شه‌و له‌گه‌ڵ هاوڕێكانیدا ده‌ڕۆن ب��ۆ ده‌ش�����ت‌وده‌ر ب �ه تفه‌نگه بادییه‌كه‌یان ،ده‌گه‌ڕێن تا قاژو و مراوی و قازی كێوی ڕاو بكه‌ن. ئ���اراس ده‌ڵ��ێ��ت چێژێكی زۆر خۆش وه‌رده‌گ��رن له ڕاوك��ردن ،ئێمه تفه‌نگه بادییه‌كه‌مان پێیه و سه‌ره‌تا یه‌كێك الیت له داره‌ك��ان ده‌دات و ئه‌ویتریش ئاماده‌یه و كاتێك باڵنده‌كه ده‌بینین ت �ه‌ق �هی ل��ێ��دهك�ه‌ن و ده‌ی��ك��وژن ،وتی "ڕاوه‌كه‌شمان جار هه‌یه به ده‌ستی به‌تاڵ ده‌گه‌ڕێینه‌وه و جاریش هه‌یه زیاتر له 10 دانه ده‌كوژین ،به‌اڵم هه‌میشه بۆ ئێمه كاتێكی خۆشه". سامان 25 ،ساڵ ،ده‌ڵێـت جگه له‌وه‌ی چێژ له ڕاوه‌كه ده‌بینین ،به‌اڵم ناسكی و خۆشی گۆشتی ئهو باڵندانه هۆكارن بۆ ڕاوكردن ،وتی "گۆشتی ئهو باڵندانه زۆر ناسك و به‌تامه بۆ خ��واردن و به ئاره‌زوومه شه‌وانی زستان بێت و بچم ڕاویان بكه‌م ،تا بێمه‌وه له
ماڵه‌وه له سه‌ر ئاگر بیانبرژێنم ،هه‌روه‌ها خواردنی گۆشتی ئهو باڵندانه به ساوه‌ر پاڵویش زۆر خۆشه". ههرچهنده دام‌وده‌زگاكانی تایبه‌ت ب ه ژینگه و پاراستنی سروشت چه‌ندینجار ڕێنماییان باڵوكردووه‌ته‌وه‌و داوای��ان له هاواڵتیان كردووه كه ڕاو نه‌كه‌ن ،به‌اڵم خه‌ڵك ده‌ستبه‌رداری ئهو خووه‌یان نابن. مقه‌ده‌م عه‌بدوڵال ڕه‌س��وڵ به‌رێوه‌به‌ری پۆلیسی دارستانی ڕانیه ،ده‌ڵێت زۆربه‌ی ئهو كه‌سانه‌ی ده‌چنه ڕاوی باڵنده‌كان ده‌زان���ن كه ڕاوك���ردن قه‌ده‌غه‌یه ،وتی "ئ���ه‌وان ب�ه دزی ده‌چ��ن و خ��ۆی��ان له ه��ێ��زه‌ك��ان�ی پۆلیسی دارس��ت��ان ده‌پارێزن". به‌هۆی ئهو شه‌ڕ و وێرانكارییانه‌ی به‌سه‌ر كوردستاندا هاتوون ،به‌شێكی زۆری سروشت و گیانله‌به‌ره كێوییه‌كانی له‌ناوچوون یان كه‌مبوونه‌ته‌وه .ڕاوكردن ده‌بێته‌هۆی له‌ناوچوونی ئ�هو كه‌مه گیانله‌به‌ره كێویانه‌ی كه ماونه‌ته‌وه.
پۆلیسی دارس��ت��ان داوا ل�ه خه‌ڵك و ڕاوچ��ی��ی�هك��ان دهك���ه‌ن ده‌س��ت��ب �ه‌رداری ڕاوكردن ببن له‌پێناو پاراستنی سروشت و ژینگه‌ی كوردستاندا. م��ق �ه‌ده‌م عه‌بدوڵاڵ ئ��ام��اژه‌ی ب��ه‌وه‌دا ل���ه‌م وه‌رزه‌دا ك��ه ڕاوی چ��ۆل �هك �ه و قاژوو ڕیشۆڵه و باڵنده‌ی تر ده‌كرێت، مه‌فره‌زه‌كانیان شه‌و و ڕۆژ ده‌گه‌ڕێن و هه‌ركه‌سێك سه‌رپێچی بكات ده‌ستگیری دهك����هنو ڕاپ��ێ��چ �ی دادگ����ای دهك���ه‌ن . ده‌ڵێت هه‌فته‌ی ڕاب��ردوو چوار كه‌سیان ده‌س��ت��گ��ی��رك��ردووه ك �ه ساچمه‌زه‌نیان پێبووه ،به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ی یه‌كمجاریان ب��ووه ڕاو بكه‌ن و ڕاوچ �ی نه‌بوون ،به پ��ڕك��ردن �هوهی به‌ڵێننامه ئ��ازادی��ان ك���ردوون .س �ه‌رب��اری ئ��هوهی بۆیان شیكردونه‌ته‌وه كه ڕاوكردن زیان به سروشتی واڵت ده‌گه‌یه‌نێـت ،وتی "پێمان وتوون ئه‌گه‌ر دووباره‌ی بكه‌نه‌وه ده‌ستگیریان ده‌كه‌ین و ده‌یانده‌ینه دادگا".
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)62چوارشه‌ممه2010/12/22 ،
10
i n f o @ d e s t u r. n e t
پهروهردهو خوێندن
چ كاره‌ساتێك ه خاوه‌ن ی زانایان ی ئایینیی له‌و جۆره بیت
12
پهروهرده سزای قۆپییه‌ی كرده فه‌سڵ
ی گزی ،خوێندكار به‌ده‌رنه‌چوو ئه‌ژمارده‌كرێت بڕیارێكی نوێی پهروهرده :به‌دووباره‌كردنه‌و‌ه
هێمن له‌تیف له‌سلێمانی: ك��اروب��اری ته‌كنیكی تاقیكردنه‌وه‌كانی وه‌زاره‌تی پهروهردهو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی ئه‌زموونه‌كان ،به‌بڕیارێكی نوێ سزای گزی "قۆپییه"كردنی خوێندكارانی به‌فه‌سڵكردن له‌و ساڵه‌داو ده‌رن�ه‌چ��وو ئه‌ژماركرد .ئهو بڕیاره‌ش ڕه‌‌وان�هی سه‌رجه‌م خوێندنگه‌كان كراوه. وه‌زاره‌تی پهروهرده له‌ڕێنمایی‌و گۆڕانكارییه نوێیه‌كانیدا ،سزای گزیی خوێندكارانی توندتر ك��ردووه ،به‌ده‌رنه‌چوو یان فه‌سڵكردن له‌و ساڵه‌دا ئه‌ژماری كردووه ،به‌اڵم خوێندكاران نه‌بوونی وان�هی پراكتیكی‌‌و تێنه‌گه‌یشتنی خوێندكار ل�ه‌وان�هك��ان ،دهك�ه‌ن�ه بیانووی گزییه‌كانیان. ب���ه‌ژم���اره ( ،)48587ك��ه ب��ۆ گشت خوێندنگاكانی پ����ه‌روه‌رده‌ی مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی ن���ێ���ردراوه ،ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ی پ �ه‌روه‌رده‌ی مه‌ڵبه‌ندی سلێمانی ،له‌به‌ندی 60ب��ڕگ�هی ئه‌لفی گزیكردن (قۆپییه) ل�ه‌ت��اق��ی��ك��ردن�ه‌وه‌ك��ان�ی ه����ه‌ردوو ب��ازن �هی دووه‌م‌و سێیه‌م له‌خاڵی یه‌كه‌مدا ده‌ڵێت، گزیكردن ل �ه‌وه‌رزی یه‌كه‌م له‌هه‌ربابه‌تێكدا ئه‌نجامده‌ره‌كه‌ی له‌خولی دووه‌مدا تاقیكردنه‌وه دووباره دهكاتهوه ،ته‌نها له‌و بابه‌ته‌دا ،به‌اڵم له‌خاڵی دووه‌م��دا هاتووه"ئه‌گه‌ر ل �ه‌وه‌رزی یه‌كه‌م گزییه‌كه دووب��اره بكاتهوه( ،واته له وانه‌ییه‌كیتردا) ئه‌وكاته تاقیكردنه‌وه‌ی گشت بابه‌ته‌كانی ئهو وه‌رزه له‌خولی دووه‌مدا دووب���اره دهك��ات��هوه" ,ه �ه‌روه‌ه��ا له‌خاڵی سێیه‌مدا باس له‌وه‌ده‌كات ،ئه‌گه‌ر له‌وه‌رزی دووه‌م لهیهك بابه‌ت گزیكرد ،ئه‌وا گشت بابه‌ته‌كانی ئهو وه‌رزه ده‌چێته خولی دووه‌م، چواره‌م خاڵیش جه‌ختده‌كاته‌وه ،كه‌ئه‌گه‌ر خوێندكار ل���ه‌وه‌رزی یه‌كه‌م له‌بابه‌تێك‌و له‌وه‌رزی دووه‌م له‌بابه‌تێكیتر گزی بكات ئهو ساڵه به‌ده‌رنه‌چوو هه‌ژمارده‌كرێت. ب���ڕگ���هی (ب)ی ب���ه‌ن���دی 60ئ��ام��اژه ب �ه‌ت��اق��ی��ك��ردن �هوهی نیشتیمانی دهك��ات ئه‌گه‌ر هه‌ر خوێندكارێك له‌تاقیكردنه‌وه‌ی نیشتیمانیدا له‌هه‌ر بابه‌تێك گزیبكات ئهو ساڵه له‌سه‌رجه‌م بابه‌ته‌كاندا به‌ده‌رنه‌چوو ئه‌ژمارده‌كرێت. بۆ هه‌وڵدان بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی گزی ،وه‌زاره‌تی پ���ه‌روه‌رده به‌پێی ڕێنمایی س��ااڵن�ه ،داوا ده‌كات ئهو پرسیارانه نه‌هێڵدرێت كه‌قورسن‌و خوێندكار بێزارده‌كات ،چونكه به‌بۆچوونی ئه‌وان پرسیاری قورس بوار بۆ گزیكردنی خوێندكار زیادده‌كات. حسێن قادر سه‌رپه‌رشتیاری په‌روه‌رده‌یی ل �ه‌پ �ه‌روه‌رده‌ی سلێمانی ده‌ڵێت گزیكردن دیارده‌یه‌كه ناتوانرێت بنبڕبكرێت ،بۆیه خوێندكار وابیرده‌كاته‌وه ل�هو ڕێگه‌یه‌وه ئامانجه‌كه‌ی به‌دیبهێنێت.
ی خوێندكارانه یه‌كپۆشی داخوازی زۆرینه حسێن وتی"ئهوه كاریگه‌ری خراپی زۆره چونكه ئ��هو زان��ی��اری��ی �هی وه‌ری��ده‌گ��رێ��ت له‌ماوه‌یه‌كی كه‌مدایه‌‌و سوودی پێناگه‌یه‌نێت له‌الیه‌كیتریشه‌وه ل���ه‌ڕووی ده‌روون��ی��ی�هوه كاریگه‌ری ترس دروستده‌كات". ب��ه‌الی حسێنه‌وه هۆكاره‌كانی گزیكردن ئه‌وه‌نده‌ی په‌یوه‌ندی به خودی خوێندكارانهوه هه‌یه ئهوهنده په‌یوه‌ندی ب �ه‌پ �ه‌روه‌رده‌وه نییه .وتی"جاری وا هه‌یه خوێندكار چاو له‌هاوڕێیه‌كه‌ی دهك��ات كاتێك ده‌بینێت به‌بێماندووبوون نمره‌ی هێناوه‌‌و دهرچووه چاوی لێده‌كات" .داواشیكرد مامۆستا له‌كاتی چاودێریدا وریابێت‌و چاوپۆشی لێنه‌كات ،بۆ ئه‌وه‌ی ئهو دیارده‌یه ته‌شه‌نه نه‌سه‌نێت حسێن وتی"له‌ئێستا گۆڕانكاری له‌شێوه‌ی هێنانه‌وه‌ی پرسیاره‌كاندا ك��راوه ،شێوه‌ی پرسیاره كۆنه‌كان نه‌ماوه كه‌خوێندكاری بێزار ده‌كرد ،ئه‌گه‌ر پرسیاره‌كان به‌وشه‌یه‌ك یاخود به‌ئیشاره‌ت وه‌اڵم بدرێته‌وه ئه‌وكاته خوێندكار دوورده‌خ���ات���هوه ل��ه‌دی��ارده‌ی
گزیكردن". ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا كه‌خوێندكار به‌ڕێنمایكردن له‌كاتی گزیكردندا وریابكرێته‌وه‌‌و ئهو سزایانه‌ی بۆی دیاریكراوه به‌پێی دواین ڕێنمایی په‌روه‌رده‌یی به‌سه‌ریدا بسه‌پێت. بێدار ئه‌بوبه‌كر ـ پسپۆڕی ده‌روونی ،پێیوایه گزیكردن په‌یوه‌ندی به‌خودی خوێندكاره‌وه هه‌یه كه‌ئه‌نجامی ده‌دات ،ب �ه‌اڵم ده‌ڵێت هه‌ندێك مامۆستاش به‌ده‌رنین له‌ناچاركردنی خوێندكار به‌قۆپیه‌كردن. بێدار وتی ئهو خوێندكارانه‌ی هه‌ڵده‌ستن به‌گزیكردن ،بڕوایان به‌خۆیان نییه ،پشت به‌و دیارده‌یه ده‌به‌ستن ،ئه‌مه‌ش واده‌كات ئهو ده‌رسه‌ی له‌به‌ریكردووه ،له‌بیری بچێته‌وه، "چونكه متمانه‌ی له‌ده‌ستداوه". ئ��هو وت �ی"گ��زی��ك��ردن ف��ێ��رب��وون�ه چونكه چه‌ندجارێك ئهو گزیكردنه سه‌ریگرتووه، پاشان له‌الی خۆشه‌ویست ده‌بێت‌و سه‌عی بۆناكرێت". پسپۆڕه ده‌رونییه‌كه پێیوایه چاره‌سه‌ر بۆ
ئهو دیارده‌یه ده‌بێت خوێندكاری لێئاگادار بكرێتهوه .وتی"تێبگه‌یه‌ندرێت كه‌بڕوا ی به‌خۆی نامێنێت‌و ،زیانی پێده‌گه‌یه‌نێت". ه���ه‌روه‌ه���ا وت�����ی"پ�����ه‌روه‌رده‌ش گرفتی دروستكرووه ،ئهو گۆڕانكارییانه‌ی كراون له‌كاتی تاقیكردنه‌وه‌دا ده‌بێت له‌ماوه‌ی 40خوله‌كدا جێبه‌جێبكرێت ،یه‌كێكیتریش له‌گرفته‌كان زۆری‌‌و قه‌ره‌باڵغییه له‌پۆله‌كانی خوێندندا چونكه تائێستا پۆل هه‌یه 45 بۆ 50خوێندكاری تێدایه ،بۆیه ناتوانرێت گزیكردن كۆنترۆڵبكرێت". ب��ه‌ڕای ئ�هو ده‌روونییه ڕێ��ژه‌ی له %50ی مامۆستایان شێوازی وتنه‌وه‌ی وانه‌یان ته‌واو نییه" ،زانییاریان له‌سه‌ر پرۆگرامه‌كانی خ��وێ��ن��دن ن��ی��ی�ه ،ن��ات��وان��ن م��ام�ه‌ڵ�هی په‌روه‌رده‌ییانه له‌گه‌ڵ خوێندكاردا بكه‌ن". بێدار وتی"ده‌بێت په‌رتوكه‌كه‌ی له‌ال خۆشه‌ویست بكرێت ،نابێت وا له‌خوێندكاربكرێت ڕقی له‌پڕۆگرامه‌كه
خوێندكاران كتێبیان بیربچێت هێدفۆنیان بیرناچێت خوێندكارانی ئاماده‌ییه‌كان به‌هێدفۆنه‌وه ده‌چنه خوێندنگه
ئاكۆ محه‌مه‌د ئه‌مین به‌كارهێنان‌و بردنی هێدفۆن بۆ ناو هۆڵه‌كانی وان��ه خوێندن ل �ه‌الی �ه‌ن خوێندكارانهوه په‌ره‌ده‌سێنێت .ههرچهنده به‌پێی بڕیاری پهروهرده به‌كارهێنانی قه‌ده‌غه‌یه. به‌شێك ل�ه‌خ��وێ��ن��دك��اران ب��ه‌دزی م��ام��ۆس��ت��اك��ان��ی��ان��هوه ل��ه‌ن��او ه���ۆڵ���هك���ان���ی���ش���دا ه��ێ��دف��ۆن به‌كارده‌هێنن ،ب �ه‌اڵم زۆرینه‌ی ئ���ه‌وان���هی ه��ێ��دف��ۆن ل �ه‌گ �ه‌ڵ خۆیاندا ده‌ب �ه‌ن بۆ خوێندنگه له‌پشووه‌كاندا به‌كاریده‌هێنن. ههرچهنده دوكاندارانی فرۆشتنی هێدفۆن ،ده‌ڵ��ێ��ن ب���ازاڕی���ان به‌هۆی زۆری خواستی هێدفۆنه‌وه ب���اش���ب���ووه ،ده‌ڵ����ێ، زۆری��ن �هی ئه‌وانه‌شی ب���هك���اری���ده‌ه���ێ���ن���ن خوێندكارن.
هه‌ڵمه‌ت ئیسماعیل خوێندكاری ئاماده‌یی كه هێدفۆن به‌كارده‌هێنێت ،وتی"به‌ڕاستی كه‌دێم بۆ خوێندنگه هه‌رده‌گه‌مه ئه‌وێ سه‌روو دڵم ده‌گیرێ ،ئه‌گه‌ر ئه‌م هێدفۆنه نه‌بێت دڵ��م ده‌ت�ه‌ق�ێ .بۆیه ناچارم ئه‌م هێدفۆنه به‌كاربهێنم". ه����ه‌روه‌ه����ا وتی"واڵتی ئێمه خوێندنگه‌كه‌ی ب��ێ��زارك �ه‌ری ك���ه‌ش���ێ���ك���ی ه���هی���ه ،ب��ۆی�ه ناچارم هانا ئ���ه‌وی���ش بۆ شتێك به‌رم هێدفۆنه". سێو
سروود خوێندكاری پێنجه‌می ئ��ام��اده‌ی��ی �ه .بیانووی به‌كارهێنانی هێدفۆنی
بۆ ئهوه گێڕایه‌وه كه له‌ناو خوێندنگه‌كه‌یدا شوێنێك بۆ پشوودان نییه .وتی"خوێندنی ئێمه 6-5وانه‌یه ،له‌ناو خوێندنگه‌ش شوێنێك نییه بۆ حه‌وانه‌ی ده‌روون ته‌نها ساحه‌یه‌كی ڕه‌قوته‌قمان هه‌یه بۆیه له‌ده‌رفه‌ته‌كاندا به‌كاریده‌هێنم‌و ه���ه‌وڵ���ده‌ده‌م به‌پارچه مۆسیقایان گۆرانییه‌ك ئاماده‌باشییه‌كی ده‌روونی بۆ خۆم دروستبكه‌م". كانی له‌تیف خوێندكارێكی تر .وتی"ئێمه بینایه‌كمان هه‌یه زۆر خراپه‌‌و مامه‌ڵه‌ی مامۆستا له‌الیه‌ك خێزان‌و ده‌وروب�ه‌ری��ش له‌الیه‌كی تره‌وه ،بۆیه پێویستم بهوه هه‌یه كه‌مێك مێشكم بحه‌سێته‌وه بۆیه به‌رده‌وام هێدفۆن به‌كارده‌هێنم". ت��اه��ی��ر ئ �هب��وب �هك��ر ـ خ��اوه‌ن��ی یه‌كێك ل�ه‌دوك��ان�هك��ان�ی م �ه‌زات��خ��ان �هی خ���واره‌وه كه‌یه‌كێكه له‌و بازرگانانه‌ی سه‌ردانی چین دهك��ات .ده‌ڵێت ئه‌مساڵ له‌چاو سااڵنی ڕابردوو داخوازی زۆر له‌سه‌ر هێدفۆن هه‌یه. تاهیر وتی"خوێندكاران زۆر داوای ده‌كه‌ن به‌تایبه‌تی ئهو خوێندكارانه‌ی كه له‌پیشه‌ین
یان ئێواران یان ئاماده‌یی، چونكه به‌قسه‌ی خۆیان بۆحه‌وانه‌ی ده‌روون و ك��ات��ب �ه‌س �ه‌رب��ردن به‌كاریده‌هێنن". م��ام��ۆس��ت��ا ن �ه‌رم��ی��ن له‌یه‌كێك له‌خوێندنگه پیشه‌ییه‌كان له‌باره‌ی هێنانی هێدفۆن بۆ خوێندنگه وتی"هۆكار زۆره‌و ده‌شێ بێتاقه‌ت بێت ده‌شێ وه‌ك خۆیان ده‌ڵێن ب��ۆ ح����ه‌وان����هوه بێت ،به‌اڵم ئه‌مه ناكاته ئ��هوهی هه‌رچی خراپه، به‌سه‌ر خوێندنگه‌دا بشكێته‌وه". ئ��ام��اژه‌ی ب��ه‌وه‌ش��دا كه‌هێدفۆن ب���ۆ خ��وێ��ن��دن��گ �ه ق���ه‌ده‌غ���هی���ه، وتی"كاتی گونجاوی تر هه‌یه بۆ به‌كارهێنانی".
ب��ێ��ت ،ل�هك��ات�ی ت��اق��ی��ك��ردن �ه‌وه‌دا ده‌بێت كارئاسانی بۆ خوێندكار بكرێت". ئاری عوسمان ،ئێستا خوێندكاری پۆلی 12ی ئاماده‌ییه ،گزیكردن ده‌گێڕێته‌وه بۆ نه‌بوونی وانه‌ی پراكتیكی‌‌و تێنه‌گه‌یشتنی خوێندكار له‌وانه‌كان .وتی"قۆپییه‌كردن به‌شێوازی ج��ۆراوج��ۆر ب���ه‌رده‌وام ده‌بێت ،ههرچهنده زیانیشی بۆ خودی خوێندكاره‌كه له‌ڕووی زانستی‌‌و ده‌رونیشه‌وه هه‌یه". ئ��هو خوێندكاره ده‌ڵ��ێ��ت ده‌ب��ێ��ت وان��هی پراكتیكی گرنگیی پێبدرێت ،ئاستی زانستی خوێندكار به‌رزبكرێته‌وه .هیوایان پێببه‌خشن به‌وه‌ی بڕوانامه‌كه‌یان بایه‌خی ه �هی �هو داده‌م���ه‌زرێ���ن. ئ �ه‌وك��ات خوێندكار پ��ش��ت ب��ه‌خ��ۆی‌و س���ه‌ع���ی���ك���ردن ده‌به‌ستێت نه‌ك گزی.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)62چوارشه‌ممه2010/12/22 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
بیـــروڕا
چ یارییه‌ك ده‌كه‌ن؟
ڕۆشنبیرێکی هەڵواسراو
ی سیاسی یه‌كپۆشیی .زانكۆ ،ئیسالم
سامان ساڵح ل��ه ك��وردس��ت��ان��دا ه��ێ��زی ئیسالمیی سیاسیی له‌پاشه‌كشه‌دایه ،ئه‌مه‌ش هه‌ر له‌خۆوه ناڵێم ،به‌پشتبه‌ستن به‌و دواكه‌وتنه‌ی ئه‌وان له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا به‌ده‌ستیانهێناو پێوه‌ری هه‌ڵبژاردنیش ب��ۆ پ��ێ��وان �هك��ردن ت��اڕاده‌ی��هك��ی زۆر به‌ڕاست ده‌زان��م ،چونكه ئ �ه‌وان وه‌ك ن��اڕازی�ی! كه‌وتنه دوای ئۆپۆزسیۆن و له‌ناو حكومه‌تیش ،وه‌ك ده‌سه‌اڵت! كه‌وتونه‌ته دوای ده‌سه‌اڵت به‌هۆی ئهو گوتارو هه‌ڵوێسته مه‌تاتییانه‌ی كه بۆ بارودۆخه‌كان هه‌یانه. له‌مه‌وه ده‌مه‌وێت بچمه سه‌رباسه‌كه‌م ك �ه ئ �ه‌وی��ش ده‌س��ت��ك��ردن به‌جووڵه‌و ورده ورده ئاخێزی ئیسالمی سیاسیه كه‌ده‌یبینین و ل �ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی خۆ ده‌رخ��س��ت��ن و ه��ه‌ن��دێ هه‌ڵوێستی ئاشكرایان و خۆ ساغكردنهوه له‌هه‌ندێ بواردا كه من دڵنیام ئه‌م ئاخێزه‌شیان كاتییه‌و زوو نامێنێت ،چونكه سروشتی كۆمه‌ڵـگه یان بڵێین دۆخی كۆمه‌ڵـگه‌ی ك��وردی��ی ت���ازه ل���هوه ده‌رچ����ووه به نه‌رمه گوتار مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ بكرێت، ئیتر له‌ئێستا ب����ه‌دواوه (ل���ه‌دوای جیابوونه‌وه‌ی گ��ۆڕان له یه‌كێتیی)و دروستبوونی موعاره‌زه له‌كوردستان، خه‌ڵكی ك��وردس��ت��ان ی��ان پشتگیری هێزی ڕه‌سه‌ن‌و دیموكراتیخوازی وه‌ك یه‌كێتیی نیشتمانی كوردستان ده‌كه‌ن، یان پشتگیری بزوتنه‌وه‌یه‌كی ناڕازیی گوتار توندی شه‌قام ئاخێزی وه‌ك گۆڕان ده‌كه‌ن .ئه‌مه ئه‌وه‌ی الده‌رخستم هێزی ئیسالمیی كه‌هاتنه‌ناوه‌وه‌ی سیاسی له‌ناو گۆڕه‌پانی سیاسیدا بۆ جاری دووه‌م ته‌نیا له‌ژێر یه‌ك بنمیچدا ده‌بێت ،كه‌ئه‌ویش بنمیچی ده‌سه‌اڵته‌‌و ده‌س �ه‌اڵت��ی��ش وه‌ك ئ���هوهی كه‌هه‌یه له‌كوردستان گوزارشته له‌ده‌سه‌اڵتێكی (عیلمانی!) ن��هك ئیسالمی ،بۆیه ئیسالمییه‌كان له‌مجاره‌شدا نه ده‌توانن بێنه‌وه هۆشی یه‌كجاره‌كیی خۆیان ،نه ده‌تونن سوود له‌و تاكتیكه وه‌ربگرن كه له‌په‌نای ده‌سه‌اڵته‌وه بێنه‌وه ناو داڵن، چونكه له‌به‌رچاوان نین. زانكۆو مۆدێلی ئیسالمییه‌كان: ل��ه‌م م��ان��گ�ه‌دا ل �ه‌زان��ك��ۆی سلێمانی كۆنفرانس (وه‌ك ده‌ڵێن) به‌ستراوه بۆ مه‌سه‌له‌ی یه‌كپۆشی بۆ خوێندكارانی زانكۆ ،ههرچهنده بڕیارێكی حكومه‌تی عێراقی هه‌یه بۆ یه‌كپۆشیی خوێندكاران له‌ناو زانكۆكانی عێراقدا ،به‌اڵم تائێستا له‌كوردستان ئ �هوه جێبه‌جێناكرێت، لێره‌دا مه‌به‌ستمه بڵێم قسه له‌سه‌ر نه‌فه‌سی ئیسالمی سیاسیی بكه‌م له‌مه‌ڕ ئه‌م بابه‌ته. دیاره بابه‌تی یه‌كپۆشیی و جلوبه‌رگی خوێندكاران من بۆخۆم دوور له‌مه‌رامی سیاسیی له‌گه‌ڵیدام وه‌ك (یه‌كڕه‌نگیی، ن �هك یه‌كجۆریی ج��ل��وب�ه‌رگ) چونكه به‌بڕوای من وه‌ك یه‌كسانیی ده‌كه‌وێته‌وه له‌نێوان خوێندكارانداو وه‌ك ئه‌وه‌ی شتێك شاره‌زاش بم له‌په‌روه‌رده ،ئه‌وا سوودی هه‌یه نه‌ك زیان ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رنجمه گ��وت��اری هه‌ندێك له‌الیه‌نه ئیسالمییه‌كان‌و ڕێكخراوه‌كانی خ���وێ���ن���دك���اران‌و ق��وت��اب��ی��ان��ی��ان‌و
مامۆستاكانیانه ،كه‌تووشی هه‌مان هه‌ڵه‌ی سیاسی حیزبه‌كانیان ده‌بنه‌وه ل��ه‌ج��واڵن��دن��ی ئ���ه‌م م��ه‌س��ه‌ل��هی��ه‌داو ده‌س��ت��ی��ان داوه‌ت����ه ب��ان��گ�ه‌ش�هك��ردن ب��ۆ خۆشه‌ویستكردنی ئ�ه‌م بابه‌ته‌و قۆستنه‌وه‌ی به‌الی موزایه‌ده‌ی سیاسیدا، كه‌هێشتا جارێك زووه بۆ ئ�هوهی كه بزانین به‌چ ئاقارێكدا ده‌ڕوات. ئیسالمییه‌كان ل �ه‌م بابه‌ته‌دا زیاتر ته‌فسیری یه‌كپۆشیی ،به‌وجۆره ده‌كه‌ن كه‌بریتیی بێت له (زۆر پۆشیی) كه‌ئه‌مه مه‌ترسییه‌كه‌یه( ،من له‌گه‌ڵ كه‌مپۆشیدا نییم و له‌گه‌ڵ زۆرپۆشیشدا نیم) چونكه الی ئه‌وان بۆیه پشتگیری یه‌كپۆشیی ده‌كرێت كه‌بریتیی بێت له‌پۆشین به‌دڵی ئیسالمییه‌كان ،ئه‌گینا ب��ۆ له‌كاتی یه‌كپۆشیی قوتابخانه‌و خوێندنگه ئاماده‌ییه‌كاندا كه ته‌نوره‌ی خوێندكاره كچه‌كان كورت بوون ،ئه‌مان پێچه‌وانه‌ی ئ���هوه ق��س�هی��ان دهك����ردو ده‌ی��ان��وت، ئه‌مه پێچه‌وانه‌ی ئ���ازادی پۆشینه؟ ئه‌مه‌یه خۆشاردنه‌وه‌و نه‌رمه‌گوتاری ئیسالمییه‌كان بۆ قۆستنه‌وه‌ی دۆخی سیاسیی ل���هب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی خ��ۆی��ان، ل �هك��وردس��ت��ان و ل �ه‌ن��او زانكۆكانی كوردستاندا ئێستا شێوازێك له‌ئازادی له‌پۆشینی جلوبه‌رگی ك��وڕان‌و كچان ههیهو خوێندكار ب��ه‌ئ��اره‌زووی خۆی ده‌پۆشێت ،ئیسالمییه‌كان دێن قسه ل�ه‌س�ه‌ر ئ��هوه دهك���ه‌ن كه‌یه‌كپۆشیی شتێكی چاكه‌و به‌نیازی ئ �ه‌وه‌ش ئه‌م ته‌نزیره بۆ ئه‌م بیروبۆچوونه ده‌كه‌ن ك��ه‌دۆخ��ی ئێستا نه‌هێڵن ،ئه‌مه‌ش ئه‌گه‌ر ووردی بكه‌ینه‌وه ته‌نیاو ته‌نیا كچان ده‌گرێته‌وه‌و له بیروڕاكانیاندا زۆر به‌ڕوونی ده‌رده‌ك �ه‌وێ �ت‌و ئه‌وانه‌ی خه‌ریكی ته‌نزین بۆ ئه‌م بابه‌ته زۆر كوێرانه خه‌ریكی تۆمه‌ت به‌خشینه‌وه‌ن به‌سه‌ر كچانی زان��ك��ۆداو تانه‌ی ئهوه ده‌ده‌ن���ه پاڵیان ك�ه كچان ئ�ه‌وه‌ن��ده خه‌ریكی م��ۆدێ�لات و ماكیاج و خۆ ڕازاندنه‌وه‌ن ،ئهوهنده خه‌ریكی زانست نین ،به‌ڕاستی ئه‌مه ترسناكه ،له‌كاتێكدا ئ��ه‌م ده‌هۆڵكوتانه ب��ۆ ب����ره‌ودان به یه‌كپۆشیی یه‌كالیینه‌بۆته‌وه‌و له‌مه‌شدا ئیسالمییه‌كان ت��وش�ی ه �ه‌ڵ �هب��وون، چونكه: -1تائێستا بڕیار نه‌دراوه كه یه‌كپۆشیی چ ج��ۆرێ��ك ده‌ب��ێ��ت (ب��اش��ه ئ�ه‌گ�ه‌ر بڕیاردرا ته‌نوره‌ی كورتی سه‌ر ئه‌ژنۆ بۆكچان له‌گه‌ڵ بلوزی قۆڵكورت) ئه‌وسا ئیسالمییه‌كان ناڵێن ئه‌م یه‌كپۆشییه مانای پێشێلكردنی ئازادییه؟ وه‌ك چۆن منیش له‌گه‌ڵ ئه‌وان (ئیسالمییه‌كان) هاوڕام بۆ ڕه‌خنه‌كردنی ئهو سیستمه‌ی كه له‌توركیاو فه‌ره‌نسا سه‌پێنرواه ب��ۆ ق�ه‌ده‌غ�هك��ردن�ی حیجاب ،ك �ه‌دژی ئازادیی پۆشینه .بۆیه پێویست ناكات بانگه‌شه‌ی ل �ه‌ق �ه‌ده‌ری خ��ۆی زیاتری ب��ۆ بكرێت و ت��ۆم �ه‌ت بخرێته پاڵ خوێندكاری زانكۆكان. -2تائێستا هیچ ئامارو توێژینه‌وه‌یه‌كی ڕوون‌و ئ��اش��ك��راو ڕاس����ت‌و دروس���ت له‌به‌رده‌ستی ئێمه‌و ئیسالمییه‌كانیشدا نییه كه ده‌ریخستبێت ئ�هو كچانه‌ی كه مۆدێالت ده‌كه‌نه به‌ریان ته‌مبه‌ڵ بن‌و دوركه‌وتبنه‌وه له‌زانست‌و ده‌توانین بۆ ئه‌مه بگه‌ڕێینه‌وه بۆ زانكۆو ئه‌مه جگه ل �هوه كه ئیسالمییه‌كان باسی ماكیاجی كچانیش ده‌كه‌ن كه مه‌سه‌له‌ی یه‌كپۆشیی باسی ماكیاجی تێدا نییه. (مه‌سه‌له‌كه ته‌نیا كچانه). به‌ڕاستی بۆم ڕوونبۆته‌وه كه‌قسه‌كردن له‌ناو ئه‌م ب��واره‌دا به‌شێكی ده‌چێته ده‌ستكورتی فیكریی‌‌و ه �ه‌ژاری �ی له كه‌ره‌سته‌ی خه‌باتی پیشه‌یی ڕێكخراوو حیزبه‌كانی ئیسالمیی سیاسیی ،چونكه به‌زۆری دێن له‌سه‌رچه‌ند چه‌مكێك قسه دهك �ه‌ن وه‌ك ئ �هوهی ئه‌م یه‌كپۆشییه ده‌بێته هۆی (یه‌كسانی‌‌و عه‌داله‌ت‌و پێشكه‌وتنی زانست )...ئه‌م موژده‌و چه‌مكانه له‌كاتێكدا ده‌به‌خشرێنه‌وه كه‌هیچ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی زانستیی‌‌و
13
ڕاس����ت‌و دروس����ت ل��هب��ه‌ر ده‌س��ت��ت��دا ن��ی��ی�هو ت�ه‌ن��ی��ا بریتییه ل �ه‌دروش��م �ی زه‌ق‌و هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنه‌رو خۆبه‌زلزانین ل�ه‌ئ��اس��ت�ی ت��وێ��ژی خ��وێ��ن��دك��اران��دا، ب��هب��ڕوای م��ن ل �ه‌ه �ه‌م��وو ك��ات زیاتر پێویسته خوێندكارانی زانكۆكانی كوردستان به‌حیزب‌و ڕێكخراوه‌كانی ئیسالمی سیاسیی بڵێن ئێوه ئه‌وه‌نین كه به‌هاكانی یه‌كسانی‌‌و ع�ه‌دال�هتو زانستخوازی ببه‌خشنه ئێمه ،نا ،به‌ڵكو ئهوه خودی زانكۆیه كایه‌ی به‌خشین‌و به‌رهه‌مهێنانی ئه‌م چه‌مكانه‌یه له‌سه‌ر ده‌ستی خوێندكاران. ڕێكخراوه‌كانی خوێندكاران و حكومه‌ت: من تائێستاش وێڕای ئه‌وه‌ی ڕێكخراوێكی خوێندكاریی نابینم كه له‌واقیعدا ڕۆڵی هه‌بێت ،به‌اڵم جه‌خت له‌وه‌ده‌كه‌مه‌وه كه پێویسته بۆ ئه‌م بابه‌ته ڕێكخراوه‌كانی خوێندكاران ،ڕێكخراوه ڕاسته‌قینه‌كانی خوێندكاران وه‌ك الی�ه‌ن�ی به‌رامبه‌ر وه‌ربگیرێن‌و له‌سه‌ر ئاستێك قسه‌بكرێت له‌گه‌ڵ حكومه‌تدا كه ئایا: -1حكومه‌ت مه‌به‌ستیه‌تی یه‌كپۆشیی بچه‌سپێنێت؟ وه ئ��هو یه‌كپۆشییه ل�ه‌پ��ێ��ن��اوی چ��ی��دای �ه ،ڕاب��گ�هی�ه‌ن��رێ��ت بۆئه‌وه‌ی بواری موزایه‌ده‌ی پێوه‌نه‌مێنێ، وه من زۆر جه‌خت ل �هوه ده‌كه‌مه‌وه ئه‌گه‌ر له‌م قۆناغه‌دا یه‌كپۆشیی هه‌تا ب�هو سیستمه‌ی حكومه‌تیش بڕیاری له‌سه‌ر ده‌دات ئه‌گه‌ر له‌به‌رژه‌وه‌ندی ئیسالمی سیاسی بێت ،ئه‌وا نه‌هێڵرێت ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ��ب��ك��رێ�ت‌و خ��وێ��ن��دك��ار ل �ه‌م قۆناغه‌دا كه‌مێك ناڕه‌حه‌تی بچێژێت باشتره وه‌ك ل��هوهی ببێته كۆیله‌ی ئیسالمی سیاسیی ،چونكه یه‌كپۆشیی یارمه‌تیده‌رێكی باشه بۆ ڕێكخراو حیزبه ئیسالمییه‌كان تاكو قات‌و جلوبه‌رگی ئاماده‌كراویان بۆ بكڕن‌و بیانكه‌نه تاقمی دیاریكراو له‌ناو زانكۆداو دیسانه‌وه ئه‌زموونی نه‌وه‌ده‌كان بۆ هه‌تیوو كوڕو كچی خوێندكار دووب���اره بكهنهوهو بیانترنجێننه ناو ڕیزی حیزبه‌وه. -2ه���ه‌روه‌ه���ا ك��ۆن��ف��ران��س�ی زانستی تێروته‌سه‌ل بكرێت له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته‌و چه‌ند پرسێك بوروژێنرێت وه‌ك ئه‌وه‌ی كه ئایا سوودی یه‌كپۆشیی له‌جۆراوجۆر پۆشیی زیاتره؟ یاخود له‌پێناو سه‌ودای ده‌رونیدایه یا له‌پێناو زانستدایه یا له پێناوی چیدایه؟ ئه‌وسا بكرێته نه‌خشه ڕێگایه‌ك ،چونكه ئه‌م بابه‌ته په‌یوه‌ندی قوڵی به‌بازرگانییه‌وه ه�هی�هو (من پرسیار دهك �ه‌م ،ئایا گومان ناكرێت كۆمپانیای قوماش‌و جلوبه‌رگ له‌پشت ئه‌م بره‌ودانه‌وه بێت)؟. بۆیه وایده‌بینم ئ �ه‌م بابه‌ته ه �ه‌روا به‌ئاسانی ن�ه‌ڕوات به‌سه‌ر زانكۆكانداو نه‌هێڵرێت ئیسالمی سیاسی له‌سه‌ر په‌تی زانست‌و زانیاریو كایه‌ی زانكۆیی ی��اری بكه‌ن‌و ڕێگا بگیرێت له‌جوڵه‌ی ئه‌وانه‌ی كه‌ده‌یانه‌وێت ئه‌م بارودۆخانه بۆ مه‌به‌ستی تر بقۆزنه‌وه كه‌وه‌ك وتم هێشتا ڕوون نییه یه‌كپۆشییه‌كه چۆن ده‌بێت؟ له‌الیه‌كیتره‌وه بارودۆخێك هانده‌ره بۆ بره‌ودان به‌م بابه‌ته ،ئه‌ویش باری الری زانست‌و زانیارییه له‌ناو زانكۆكاندا، (ك��ه ئ�ه‌م�ه پێوه‌رێكی كوێرانه‌یه‌و زانست‌و زانیاری پێوانه‌ی خۆیی هه‌یه) چونكه ئ �هوهی من له‌بیروڕاو تێزی ئیسالمییه‌كانه‌وه شیكردنه‌وه‌ی بۆ دهك��ه‌م ،تاوانی دواكه‌وتنی زانست‌و زانیاریی‌‌و نه‌بوونی كوالێتیی باشیی زانكۆكان‌و خوێندكاران ده‌به‌ستنه‌وه به‌مه‌سه‌له‌ی ئه‌وه‌ی كه گوایه خوێندكاران زیاتر خۆیان به مۆدێالته‌وه خه‌ریك دهك���هنو گرنگیی به‌زانست ن��اده‌ن، له‌ڕاستیدا بۆیه ده‌ڵیم ئیسالمییه‌كان له‌مه‌شدا تووشی هه‌ڵه ده‌بن ،چونكه ه��ه‌ر ب��ۆخ��ۆی یه‌كپۆشیی مۆدێالتی نوێیه‌و له‌ناو یه‌كپۆشیداو به‌پێی جۆری مۆدێالتی جلوبه‌رگی ئیسالمیی زیاتر له ( )50جۆر پۆشینی جلوبه‌رگی ئسالمیی هه‌یه .ئیتر بۆ باسی مۆدێل ده‌كه‌ن؟.
هه‌فتانه ئیسماعیل حەمەئەمین ده‌ینوسێت
کانی گۆمە و توندوتیژی سێکسوالی چەند ڕوودواێک لەم مانگەدا ڕوویدا ،بەئاسانی بەسەر هەموو میدیا و سیاسەتدا تێپەڕ بوو ،بەجۆرێک کەفەرامۆشکردنی سیاسەت بۆیان ،مەترسیدار بوو لەڕووداوەکان خۆی ،ئەمە ئاماژە بوو بۆئەوەی سیاسەت لەهەموو شوێنێکدا کاردەکات ،تەنها لەپرسەکانی کۆمەڵگەدا نەبێت. یەکەم ڕووداو ،ڕووداوی (کانی گۆمە) بوو ،دووهەمیان ئەو هەواڵەبوو کەڕۆژنامەی (دەستوور) باڵویکردەوە ،هەواڵی لێدانی پیاوێکی تەمەن حەفتا ساڵە تامردن لەبەرئەوەی گومانی ئەوەی لێکراوە دەسترێژی سێکسی کردۆتە سەر کچەمنداڵێکی ئالدوان سندرام (مەنگۆلی) .ڕووداوێکی تر لەسەر ڕووبەری یوتیوب باڵوکرایەوە، ڕووداوێکی بچوکی شەڕی ژن و مێردێکی بەسااڵچوون .هەر سێ ڕووداوەک��ە بەجیاوازی ئاستی کارەکتەر و جوڵەی ڕووداوەکە ،چەند خاڵێکی هاوبەش کۆیان دەکاتەوە کەدەتوانم بڵێم( :توندوتیژی سێکسوالیە) .توندو تیژیەک کەلەنێو پیاو و ژنەکانی ئەم کۆمەڵگەیەدا ،وەک خوێنیان هاتوچۆ دەکات ...لەڕووداوی (کانی گۆمە) سێ کەس پڕکێشی ئەوەدەکەن هەڕەشەی کوشتنی منداڵێک لەدایکێک بکەن و بەهەرسێکیان هەوڵدەدەن دەستدرێژی سێکسوالی بکەنە سەر خانمێکی دایک. پەرچەکرداری دووهەم لەم ترسناکترە کاتێک پیاوەکانی دیکە لەکەس و کاری ئەم خانمە دەستدرێژیکەران دەخەنە ژێر ڕەحمەتی حوکمی خۆیانەوە و سزایان دەدەن. بەاڵم چۆن سزادانێک کەبەدەستدرێژی کردنی سێکسوالی بۆسەر پیاوەکان تۆڵەی خۆیان دەکەنەوە ،تۆڵەی کارێک دەکەنەوە کەسەری نەگرتووە .لەڕووداوی پیاوە حەفتا ساڵەکەدا وەک لەدەستوور باڵبۆوە ،گومان هەیە لەپیاوێکی حەفتا ساڵە دەستدرێژی کردبێتە سەر کیژێکی منداڵ و ئەوەندەی لێدەدەن تاوەکو لەخەستەخانە گیان لەدەستدەدات ،بەمەرجێک هاوکێشەی تەمەن حەفتاساڵێک و گەڕان بەدوای سێکسدا بەو جۆرە جێگەی پرسیارە .ئەمە دیسانەوە تۆڵەیە لەکەسێک کەهێشتا نازانی ئەو کارەی کردووە یان نا! .ل��ەڕووداوی سێهەمدا ئازیزانم پیاوێکی پیر وئیلیگانت و ڕێکپۆش لەسەر بانیژەکەی بۆڵەبۆڵێتی ،پێدەچێت نەخۆشی سینیل یان خەڵەفاوی پیریی هەبێت ،کەهەمووان لەو تەمەندا دەبێت چاوەڕوانی بکەین. خێزانەکەی دەیەوێت دووریبخاتەوە لەبەرچاوی ئەوانەی لەسەرەوە بەمۆبایل وێنەی دەگرن و گاڵتەیان پێدەکەن .ئیدی شەڕی ژن و پیاو دەستپێدەکات .خانمی بەڕێزمان وەک پیاوەکانی کانی گۆمە دەردەدڵی سااڵنەی خۆی بەپیاوەکە دەڕێژێت ودەکەوێتە لێدانی مێردەکەی ،بەجۆرێک کەمێردەکەی ترسی ئەوەی هەیە لەگەڵیدا بچێتە ژوورەوە ،دی��ارە لێدانێکی قورستر چاوەڕێی دەک��ات ،لەبەرئەوە خۆی بەموحاجەرەکانەوە توند دەکات و هاوسەرەکەشی بەردەوام لێیدەدات و لەگەڵیدا گلەیی لەبەختی خۆی دەکات کەئەم هەموو ساڵەی لەگەڵ ئەم پیاوەدا بەسەر بردووە .ئەوەی لەم دیمەنەدا الی من زۆر جێگەی مەترسی بوو ئەو کەسە بوو کە بەمۆبایل ئەم دیمەنەی دەگرت و پێدەکەنی و چێژی لەم شەڕە وەردەگرت ،نەک هەر ئەوە ،بەڵکو لەسەر ڕووبەری ئینتەرنێت باڵویکردبۆوە ،لەسەر مۆبایلەکان ئەم دەست و ئەو دەستی کردبوو .ئەمە بێگومان وەک دەستدرێژیکەرانی کانی گۆمە و لێدەرانی پیاوە حەفتاساڵەکە وەهان ،ترسی ئەوەیان نییە کەدادوەرێکی گشتی و مافی گشتی لەڕۆژی دووهەمدا لەبەردەم دادوەردا کەله‌پچەیان بکات و سزای یاسایی وەربگرن ،هەموویان بێباکن لەو شتەی ناوی یاسا و دەوڵەتی یاسایە ،چونکە پێدەچێت ئەمە لەخەیاڵی هیچ هاواڵتیەکدا بوونی نەبێت. ئەم ژن و مێردە بەسااڵچووە ،لەبەردەم بێبەزەیی ئەم کۆمەڵگەیەدا بۆ چارەنووسی خۆیان بەجێدەهێڵرێن ،کەس نییە ئاشتیان بکاتەوە ،کەس نییە بێتە نێوانیان و قسەی خێر بکات ،ئەوەی هەیە ،گرتەیەکە سکنداڵیان ،حەیاچوونیان قوڵتر دەکاتەوە .بەدیوێکی تردا پیاوە حەفتا ساڵەکەش بۆ مردنی خۆی بەجێدەهێڵرێت، بەداخەوە یەکێک لەدەستدرێژیکەرەکانی کانی گۆمەش بۆ خۆکوشتن ...خودایە ئێمە لەچ دارستانێکدا دەژین. لەم مانگەدا بەڕێکەوت تەنها سێ ڕووداوی ئاوەها ئاشکرابوون ،ئەو پرسیارەی لێرەدا خۆی ئامادە دەکات ئەوەیە ،دەبێت چەندە ڕووداوی لەمجۆرە ڕوودەدەن و کەس ئاگادار نەبێت لێی ،دەبێت چەندە منداڵ وخانمان دەستدرێژیان لەسەر بکرێت و بکوژرێن لەبەرئەوەی حەیاچوون ڕوونەدات کەس وکار خۆیان بێدەنگ دەکەن، دەبێت چەندە حساباتی کۆنینە لەغیابی نەبوونی دادپەروەری کۆمەاڵیەتی ویاساییدا ڕوودەدەن ویەکالدەکرێنەوە وکەس ئاگادار نییە ،دەبێت بپرسین ئەم هەموو توندو تیژییە لەکوێوە سەرچاوەی هەڵگرتووە .پرسیارێکی ترم ڕووبەڕووی هەموو پارتە سیاسیەکانە بەجیاوازی بۆچوونیانەوە لەدەسەاڵتەوە بیگرە تاوەکو ئۆپۆزیسیۆن، لەڕاستەوە بۆ چەپ ،لەکۆنزەرڤاتیزمەوە بۆ سۆسیال دیموکرات .ئێوە لەکوێی ئەم کۆمەڵگەیەدان؟ .ئەمە بەکراوەیی جێدەهێڵم.. هەر سێ دیمەنەکە لەیەک خاڵدا هاوبەشن ،ئەویش مەشروعیەتی توندتیژییە لەالیەن بکەرێکەوە گەر هاتوو توانای هەبێت ،بەمانای توندوتیژی ڕەوایە کاتێک من بەهێزتربم لەویتر ،ئەمە یاسای کۆمەڵگەی ئێمەیە .خانمە بەسااڵچووەکە توندوتیژی بەکاردێنێت بەرامبەر هاوسەرە بەسااڵچووەکەی ،ئەوەی وێنەکە دەگرێت پێدەکەنێت ،چونکە توندوتیژی لەدەرەوەی ئەودا ڕوودەدات وئیدی دەبێت پرسیار بکەین ،هاونیشتمانی بوون و هاومرۆڤبوون لەکوێی ئەم کۆمەڵگەدایە ،کەلێوان لێوە لەڕۆژنامەی ئازادو بنکەی ڕۆشنبیری و میدیای جۆراوجۆر!. ئ��ەوەی لەپشت ئەم سێ گرتە ڤیدیۆیەوە وەستاوە ئەو توندوتیژییە ،کەچێژ لەتەماشاکردنی ئازاردانی ئەوی بەرامبەر وەردەگرێت ،نەک هەر ئەوە بەڵکو باڵویدەکاتەوە .ئەم دیارەدەیە بەفۆیریسم Voyeurismusناودەبرێت ،ئەویش سەیرکرنی دیمەنەکانە بەجۆرێک کەچێژیکی سێکسوالی لەالیەن بکەرو تەماشاکاران بوروژێنێت ،من ئەم چەمکە بە(چێژتەماشا) ناودەبەم .دیارە فۆرمەکانی و شێوازەکانی و دەرکەوتەکانی جیاوازن بەاڵم لەناوەڕۆکدا ئەوەی دەمێنێتەوە چێژبینینە لەتەماشا، لەپشتیەوە ورووژاندنی سێکسوالی وەستاوە .لێرەوە خوێنەرانی ئازیزم دیمەنەکان سیخناخن بەتوندوتیژی سێکسوالی کەڕەنگدانەوەی پەیوەندی نێرومێینەی ئەم کۆمەڵگەیەن .تەعه‌داکارانی کانی گۆمە ویستیان لەخانمێکی بکەن ،پارێزەرانی خانمەکە لەئەوانیتر و ل��ەڕووداوی پیاوە حەفتا سااڵکەدا توندوتیژی سێکسوالی لەالیەن کەس و کاری کیژە مەنگۆلیەکەوە ،لەڕووداوی سێهەمدا ئەم توندوتیژییە هەمووی لەخاڵێکدا کۆدەبێتەوە ،کەڕەنگدانەوەی ئەو توندوتیژیە لەخانمێکی بەسااڵچوو بۆ کۆی کۆمەڵگە ،ل��ەوەوە بەرهەمدەهێنرێت بۆ دەرەوەی خۆی. لێرەوە بەپێویستی دەزانم باس لەسیاسەت بکەین کەدەتوانێت کار لەسەر ئەم کایە کۆمەاڵیەتیە گرنگە بکات ،لەدەزگای پ��ەروەدەوە بیگرە تامیدیا و نێوەندە ئایینیەکان .خۆزگە ئۆپۆزیسیۆنەکان ،پارتە سۆسیال دیموکراتەکان ،ئەو پارتە و نێوەندە کولتوریانە لەژێر دروشمی کانی گۆمە وتوندوتیژی نێر ومێینەکان، لەجیاتی ئەوەی ئەوەندە باس لەو ناوچەدابڕاوە جوگرافیەکان بکەین ،بابێین ڕێڕەوی سیاسەت بەرەو (کانی گۆمە) کۆمەاڵیەتیەکان بگۆڕین ،با سیاسەت بۆ یەکمجاری بێت بیر لەکۆمەڵگە بکاتەوە.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)62چوارشه‌ممه2010/12/22 ،
12
بیـــروڕا
i n f o @ d e s t u r. n e t
گۆگڵ جێگه‌ی سۆنه‌ر دهگرێتهوه
14
چ كاره‌ساتێك ه خاوه‌ن ی زانایان ی ئایینیی له‌و جۆره بیت
یاسین عومه‌ر ئیبراهیم م���اوه‌ی چ�ه‌ن��د هه‌فته‌یه‌كه ب �ه نیازی نووسینێكم له باره‌ی ئهو تایپه له مه‌الیان ی كورد كه هه‌میشه ڕووخ��ۆش‌و نوكته‌باز‌و خۆشمه‌شره‌فن ،ئه‌وانه‌ی كاره‌كه‌یان وه‌كو زانایه‌كی ب��واری ئایین داینه‌ماڵیون له ڕه‌هه‌نده مرۆیی‌‌و به‌تایبه‌تی له ڕه‌هه‌ندی ته‌نزسازیی ،هێشتا چه‌ند دێڕێكم له‌و وتاره نووسیبوو كه كۆمه‌ڵێك م �ه‌الی هه‌ولێر له وتاری ڕۆژی هه‌ینیی‌‌و به په‌مپكردنی په‌رله‌مانتاره كۆنه‌خوازه‌كانی یه‌كگرتوو و كۆمه‌ڵ هێرشێكی توندیان كرده سه‌ر یاسای تایبه‌ت به وه‌زاره‌تی ڕۆشنبیریی‌‌و الوان ل �ه‌پ��ای ئ���هوهی ل �ه ڕه‌ش��ن��ووس�ی ئهو یاسایه‌دا هاتووه كه" :وه‌زاره‌ته‌كه ه��ه‌وڵ��ده‌دات بۆ چه‌سپاندنی یه‌كسانی جێنده‌ری" له كاره‌كانیدا‌و له‌و پرۆژانه‌دا كه ئهو وه‌زاره‌ته ده‌یانكات. ئهو هه‌را نانه‌وه‌یه الیه‌نێكی زۆر ئه‌رێنی ئهوه بوو كه ده‌ریخست مه‌الگه‌لی كورد "له‌گه‌ڵ ڕێ��زی زۆرم بۆ ئ�هو ژم��اره زۆر كه‌مه‌یان كه بیرفراوان‌و خوێنده‌وارن" چه‌ند نه‌خوێنده‌وار‌و چه‌ند بێده‌سه‌اڵت‌و چه‌نده مه‌غرورن .نه‌خوێنده‌وارن؛ له‌به‌رئه‌وه‌ی مانای وشه‌یه‌ك نازانن‌و قسه‌ی له‌باره‌وه دهك�ه‌ن .بێده‌سه‌اڵتن؛ له‌به‌رئه‌وه‌ی وه‌كو بوكه‌شووشه به‌ده‌ست حزبه ئیسالمیی‌‌و به‌ناو عه‌لمانییه‌كانه‌وه دێ �ن‌و ده‌برێن‌و هه‌ركات ئهو حزبانه پێیانباشبوو فوویان تێده‌كه‌ن‌و هه‌ركاتیش كاریان پێیان نه‌ما فشیانده‌كه‌نه‌وه .مه‌غرووریشن؛ چونكه كاتێك بۆیانده‌رده‌خه‌یت كه نه‌زانن هه‌ر سوورن له‌سه‌ر قسه‌ی خۆیان‌و بزنیش بێت به‌الی ئه‌وانه هه‌ر ده‌بێت بفڕێت. مه‌الی كورد چونكه له په‌یامه سه‌ره‌كییه‌كه‌ی ئایین ك�ه بریتییه ل�ه پ �ه‌روه‌ده‌ك��ردن �ی ڕۆح‌و بااڵپێكردنی دووركه‌وتوونه‌ته‌وه، ئیدی له‌پێناوی ئ�هوهی قسه‌یان بڕوات‌و لوقمه‌یه‌كیان چنگ بكه‌وێت‌و پێگه‌یه‌كیان هه‌بێت؛ سڵناكه‌نه‌وه ل��هوهی ته‌نانه‌ت ئایه‌ته‌كانی قورئانیش ب��خ�ه‌ن�ه‌الوه ،بۆ ئ�هوهی مه‌الگه‌لی كوردستان ته‌كفیرمان نه‌كه‌ن‌و وه‌ك��و پیشه‌ی هه‌میشه‌ییان بۆ شاردنه‌وه‌ی عه‌وره‌تی نه‌خوێنده‌وارییان ئهو چه‌كه نه‌خه‌نه‌گه‌ڕ ،ده‌چینه‌وه بۆ الی "دایكی كتێبه‌كان" .له قورئانی پیرۆزدا س َ هاتووه كه" :وَال َ تَق ُ لك ْف َما ل ْی َ ْ ْ صرَ وَالفؤادَ الس ْم َع وَال َب َ ب ِ ِه ِعلْ ٌم إ ِ َّن َّ سؤوال" .سوره‌تی ُك ُّل أُولـ ِئ َك َكا َن َع ْن ُه َم ْ ئیسرا ،ئایه‌تی .36با پێشئه‌وه‌ی قسه له‌سه‌ر هه‌رشتێك بكه‌ین سه‌یری راڤه‌ی ئه‌م ئایه‌ته بكه‌ین" :عه‌لی كوڕی ته‌ڵحه له ئیبن عه‌بباسه‌وه ده‌گێڕێته‌وه كه :ال تقف واته ال تقول .عه‌وفی ده‌ڵێت :ال تقف واته شتێك مه‌نێ به كه‌سێكه‌وه كه زانیارییت نییه لهبارهیهوه .قه‌تاده‌ش ده‌ڵێت :مه‌ڵێ شتێكم بینیوه‌‌و نه‌تبینیبێت ،بیستووته‌‌و نه‌تبیستووه‌‌و ده‌یزانیت له‌كاتێكدا نایزانیت، چونكه ڕووب �ه‌ڕووی لێپرسینه‌وه‌ی توندی ێ كه دراون خودا ده‌بیته‌وه .ده‌م‌و چاوو گو به مرۆڤ له‌خۆڕا نییهو سبه‌ی لێپرسینه‌وه له چۆنیه‌تی به‌كارهێنانیان ده‌كرێت". ئهو هه‌رایه‌ی كه وشه‌ی جێنده‌ر نایه‌وه، ده‌بێت ده‌رخ �ه‌ری ئهو ڕاستییه بێت كه مه‌الگه‌لی كورد‌و له‌گه‌ڵیشیدا ئیسالمییه‌كان چ�ه‌ن��ده ن �ه‌زان �ن‌و چه‌ندیش دوورن له‌و كولتووره بژارده‌كارییه "ته‌حقیقییه"وه كه له هه‌ناوی هه‌ندێك له ئایه‌ته‌كانی قورئاندا هه‌یه .ئه‌گه‌ر هه‌ر سه‌یری ئایه‌تی س َ "وَال َ تَق ُ لك ب ِ ِه ِعلْ ٌم" ْف َما ل ْی َ و ڕاڤه‌كردنی ئیمامێكی وه‌كو ئه‌وزاعیی بكه‌ین بۆ ئه‌م ئایه‌ته باشتر ده‌رده‌كه‌وێت مه‌الگه‌لی ك��ورد چه‌ند هه‌ڵه‌شه‌‌و چه‌ند
كه‌متفاق‌و بگره چه‌ندیش نه‌زانن. ئیمامی ئه‌وزاعی كه ڕاڤه‌ی ئهو ئایه‌ته ی س��ووره‌ت �ی ئیسرا دهك��ات ئ �ه‌م چیرۆكه ده‌گێڕێته‌وه" :له سه‌رده‌می جاهیلییدا پیاوێكی حه‌كیمی عه‌ره‌ب هه‌بوو به‌ناوی عامری كوڕی زه‌ربی عه‌دوانی ، ژماره‌یه‌ك نوێنه‌ری یه‌كێك له خێڵه‌كان هاتنه‌الی بۆ ئه‌وه‌ی له‌باره‌ی كێشه‌یه‌كه‌وه كه تووشیان هاتووه پرسیاری لێبكه‌ن، لێیده‌پرسن كه ئێمه كه‌سێكمان هه‌یه ئه‌ندامی نێرینه‌‌و ئه‌ندامی مێینه‌شی هه‌یه (واته نێره‌مووكه) ،ئێم ه كه ئێستا خه‌ریكی دابه‌شكردنی میراتیین ،نازانین میراته‌كه بده‌ینه به‌شه نێرینه‌كه‌ی یان مێینه‌كه‌ی؟ عامر تووشی سه‌ره‌خوله ده‌بێت‌و نازانێت چییان وه‌اڵمبداته‌وه ،هه‌ربۆیه ماوه‌ی چل ڕۆژیان وه‌كو مۆڵه‌ت لێده‌خوازێت بۆ ئه‌وه‌ی باشترین وه‌اڵمیان بداته‌وه‌‌و هه‌مووشیان وه‌كو میوان الی خۆی گلده‌داته‌وه. ل��ه ڕۆژی س���یو ن��ۆه �ه‌م��دا سه‌خیله، ك ه كه‌نیزه‌كی ع��ام��ره‌‌و ئاژه‌ڵه‌كانی بۆ به‌خێوده‌كات ،دێته الی‌‌و پێیده‌ڵێت: گه‌وره‌م میوانه‌كانت زۆرینه‌ی ئاژه‌ڵه‌كانیان خ���واردی���ن‌و ه��ی��چ�ی وام����ان ن��ه‌م��اوه، پرسیاره‌كه‌یانم پێبڵی به‌شكو من بیزانم؟. عامر لێیتووڕه‌ده‌بێت‌و پێیده‌ڵێت بڕوا به‌الی
بكه‌ینه مه‌الگه‌لی كورد‌و بپرسین :به‌ڕێزان ئێوه هیچ نه‌بێت وه‌كو ئهو پیاوه موشریك ه چل ڕۆژ نا بگره چل خوله‌كیش شتتان له‌باره‌ی چه‌مكی جێنده‌ره‌وه خوێنده‌وه تا بزانن مانای جێنده‌ر چییه تا به‌وشێوه هیستیرییه بكه‌ونه ده‌نگهه‌ڵبڕین‌و ماشێنی فه‌تواتان بخه‌نه‌كار؟ ئایا چاوتان‌و گوێتان‌و عه‌قڵتان خسته‌گه‌ڕ بۆ ئه‌وه‌ی بزانن ئهو وشه‌یه مانای چییه‌‌و له كوێوه هاتووهو مه‌به‌ستی هه‌ڵگرانی فیكری جێنده‌ری چییه؟ ئ��ای��ا كتێبه‌كه‌ی ئ��ان ئۆكلی ()Sex, Gender and Society تان خوێنده‌وه له‌باره‌ی جێنده‌ره‌وه كه بۆ یه‌كه‌مجار له حه‌فتاكانی سه‌ده‌ی ڕابردوودا وشه‌ی جێنده‌ری نزیك له‌و مانایه‌ی ئێستا هه‌یه‌تی به‌كارهێنا؟ ئایا توێژینه‌وه‌تان ل���هو ب���اره‌ی���هوه ك���رد؟ چ��ی ل��هب��اره‌ی یه‌كسانیی جێنده‌رییه‌وه ده‌زان���ن؟ چی له‌باره‌ی شیكاریی جێنده‌رییه‌وه ده‌زانن؟ چه‌نده زانیارییتان له‌باره‌ی بیردۆزه‌كه‌ی ل��ۆن��گ��ۆی-ی �هوه ه�هی�ه ك �ه تایبه‌ته به شیكاری جێنده‌ری؟ به‌ڕێزان چی له‌باره‌ی پاشخانه‌كانی ئه‌م چه‌مكه‌وه ده‌زان��ن كه ڕه‌گه‌كانی ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ فه‌یله‌سوفانی وه‌كو نیچه‌‌و سیمۆن دو بۆڤوار‌و بزووتنه‌وه فێمێنیسته‌كان؟ ئ��هی چ �ی ل �هب��اره‌ی
ی توندیش بوونه‌ته‌وه" ناچێته چوارچێوه ئه‌وانه‌و‌ه ك ه "كتمان العلم" ده‌كه‌ن‌و خوا نه‌فره‌تیان لێده‌كات؟ به‌ڕێزان ده‌بێت بیرتان بخه‌ینه‌و‌ه ك ه ئێستا ی بیست‌و یه‌كه‌‌و نزیكه‌ی دووسه‌د سهده ی س��اڵ تێپه‌ڕیوه ب�ه‌س�ه‌ر جیاكردنه‌وه ی بواره‌كان‌و پسپۆڕییه‌كان ،ئێوه له بوار خۆتاندا زانان ،سۆسیۆلۆژیا‌و سایكۆلۆژیا‌و فه‌لسه‌فه‌ش زانایان‌و توێژه‌رانی تایبه‌ت ی به خۆیان هه‌یه ،ئێوه ده‌توانن له بوار ی گرنگمان خۆتاندا توێژینه‌و‌ه بكه‌ن‌و زانیاری پێبده‌ن كه به‌داخه‌و‌ه له‌م بواره‌شدا ئهوهنده كه‌متفاقن‌و خوێنده‌وارییتان ئ�ه‌وه‌ن��ده سنوورداره كه ناتوانن دوو كتێبی باش ی بنووسن ،ئه‌گه‌ر وا نیی ه كوا ئهو كتێبگه‌له ی ی به‌ڕێز نووسیوتانه ل ه باره ك ه ئێوه فیكری دینییه‌وه؟ كوا ته‌فسیر‌ه نوێیه‌كانتان ی قورئان؟ كوا هه‌موو ئهو بۆ ده‌قه‌كان ی كتێب ه گ��رن��گ��ان�هی ك � ه ئ��ێ��وه ل �هب��اره ی ی له‌گه‌ڵ دنیا ی ئیسالم‌و گونجاندن پایه هاوچه‌رخدا نووسیوتانه؟ ئێوه ته‌نانه‌ت ی خۆشتاندا ئهوهنده له بواره پسپۆڕییه‌ك ه كه‌مخوێنن كه مرۆڤ شه‌رمه‌ند‌ه ده‌بێت. ێ ل ه وتاره‌كانتان بگرێت ئینجا ئه‌وه‌ی گو ده‌زانێت چه‌نده كه‌م زانیاریی‌‌و چه‌ندیش ئاسۆی بیركردنه‌وه‌تان سنوورداره.
ی �هوه ب��وو كه ف��ۆده شه‌هیدكرا ،ئاخر ئهو ته‌نانه‌ت له‌به‌رده‌م دادگاشدا‌و پاش شه‌هیكردنی ده‌یوت" :فه‌ره‌ج مورته‌ده‌‌و كوشتنیشی واجب بوو ،بۆیه پێشتریش فه‌توامدا كه ده‌بێت یه‌كێك له ئه‌ندامانی ئوممه هه‌ستێت به كوشتنی هه‌رچه‌نده‌ش هه‌نووكه جێبه‌جێكردنی سنووره‌كانی خوا په‌كیانخراوه .ئه‌مه‌ش ههرچهنده ده‌ستدرێژییه بۆ س�ه‌ر ده‌سه‌اڵته‌كانی حكومه‌ت ،ب�ه‌اڵم هیچ سزایه‌كی له‌سه‌ر نییه ،ئه‌وه‌ش واته ئهو كه‌سه‌ی فه‌ره‌ج فۆده‌ی كوشتووه نابێت بكوژرێته‌وه" (.)2 ئ�ه‌م فه‌توا ن��اڕه‌وای �هی غه‌زالی ب��وو كه وایكرد چه‌ند گه‌نجێك هه‌ستن به كوشتنی ڕۆشنبیرێكی له‌و جۆره كه چه‌ندین جار دووباره‌ی كردبووه‌وه خۆی به مسوڵمان ده‌زان��ێ��ت ،ب �ه‌اڵم ئ��ه‌وه‌ش نه‌بووه هۆی پاراستنی ل�هو مێشك بچووكانه‌ی كه ته‌نانه‌ت كتێبه‌كانیشیان نه‌خوێندبووه. ڕۆشنبیریی ئه‌م مه‌الگه‌له نه‌خوێنده‌واره مه‌ترسیداره ،چونكه یه‌كه‌م ساده‌یه، دووه‌م دووره له‌ڕاستییه‌وه ،سێیه‌م دژی ژیانێكی مرۆییانه‌یه ،چ���واره‌م زیانێكی پێنجه‌م ناعه‌قاڵنییانه‌یه، گه‌وره‌ش به خودی ئیسالم ده‌گه‌یه‌نێت. له هه‌مووشی خراپتر هه‌ندێجار ده‌بێته
كاری خۆیه‌وه ،به‌اڵم سه‌خیله مكوڕده‌بێت ل�ه‌س�ه‌ر زانینی پرسیاری عه‌ره‌بگه‌ل ی پێپه‌تی .عامریش پرسیاره‌كه‌ی پێده‌ڵێت، سه‌خیله‌خانمیش هاوارێكی لێبه‌رزده‌بێته‌وه‌‌و ده‌ڵێت :ئێ ئهوه زۆر ئاسانه ،له‌كام له‌و ئه‌ندامانه‌وه میزده‌كات ئهوه میراتییه‌كه‌ی له‌سه‌ر ئ��هوه پێبده‌ن ،وات��ه ئه‌گه‌ر به ئه‌ندامه نێرینه‌كه‌ی میزده‌كات نێره‌و ئه‌گه‌ر به مێینه‌كه‌ش میزده‌كات ئهوه مێیه .عامر له‌خۆشیدا نازانێت چی بكات‌و پێیده‌ڵێت ئ��هوه وه‌اڵم��ه ت �ه‌واوه‌ك �هی��هو ده‌چێت به نوێنه‌ری خێڵه‌كه ده‌ڵێت". ی ئهو ڕووداوه‌و‌ه ی لهباره ی ئه‌وزاع ئیمام ی بێباوه‌ڕێكه ك ه ن ه ده‌ڵێت" :ئ�هوه حاڵ ی دۆزه‌خ به‌نیازی بهههشتهو ن ه ل ه ئاگر ی سڵده‌كاته‌وه‌‌و ن ه خودا ده‌په‌رستێت ،كه‌چ بۆ وه‌اڵم��دان�هوهی پرسێكی ئاوا چل ڕۆژ ده‌وه‌ستێت هه‌تا لهبارهیهوه فه‌توا بدات. ی به‌خوا ئه‌ی ده‌بێت كه‌سێك ك ه ب��اوه‌ڕ ی ل ه ه�هی��هو به‌ته‌مای بهههشتهو زراو ی دۆزه‌خ چووه چۆن بێت كاتێك پرسیارێك لێده‌كرێت‌و به‌نیازه فه‌توایه‌ك ده‌ربكات؟!" (.)1 دوای ئه‌م ڕاڤه‌یه ده‌بێت ڕووی ده‌ممان
تیۆریاریه‌كی وه‌كو "البنا‌ء الوظیفی"یه‌وه ده‌زانن كه چه‌مكی جێنده‌ر له مندااڵنیه‌و‌ه هاتووه‌ته دهرهوه؟ .ئاخر خۆ زانینی ئه‌م پاشخانانه‌‌و پاشان زه‌مینه كولتورییه‌كانی‌‌و پاشان ئهو ڕه‌وتانه‌ی كه هه‌ڵگری هۆشیاری جێنده‌ریین گرنگن بۆ بڕیاردان له‌سه‌ر چاكیی‌‌و خراپیی ئه‌م چه‌مكه. ی ئایا ئ�هو مه‌نتیق هی كه ئێوه مامه‌ڵه پێده‌كه‌ن چ جیاوازییه‌كی هه‌یه له‌گه‌ڵ ی ی خۆرئاوا ك ه یه‌ك هێڵ ڕه‌گه‌زپه‌رسته‌كان ڕاس���ت‌و چ��ه‌پ ده‌هێنن ب �ه‌س �ه‌ر هه‌موو ئیسالمدا له‌به‌رئه‌وه‌ی قاعیده‌‌و حیزبوڵاڵ‌و حه‌ماس پاشگری ئیسالمییان هه‌ڵگرتووه؟ ی جێنده‌ر ئایا ئێوه ئهوه ده‌زانن ك ه هه‌ڵگران تونده‌ڕه‌و و میانه‌ڕه‌ویان هه‌یه؟ ده‌زانن ك ه هه‌یان ه به‌شێوه‌یه‌كی زۆر عه‌قاڵنییان ه ئه‌م ی چه‌مك ه به‌گه‌ڕ ده‌خات‌و ده‌یخاته خزمه‌ت كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی م��رۆی��ی��ان��هو ده‌شیكات ه ی كۆمه‌ڵگه‌‌و ی زیاتر هۆكارێك بۆ پێشكه‌وتن ی هه‌شیانه ته‌نانه‌ت باوه‌ڕیان به پێكه‌وه‌ژیان ی پیاوو ژنیش نییهو بانگه‌ش ه بۆ كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك ی ی ل ه پیاو ده‌كه‌ن؟ ئایا زه‌قكردنه‌وه خاڵی ئه‌م ڕه‌وت ه توندڕه‌وه‌یان "كه‌تائێستاش ل ه ی زۆر ی ڕه‌خنه ڕۆژئاوا كه‌مینه‌ن‌و ڕووبه‌ڕوو
به‌ڕاستیی ئ��ه‌م ه��ێ��زه خه‌ریك ه ده‌بن ه ی مه‌ترسیدارترین هێز بۆ سه‌ر كۆمه‌ڵگه ی ك��وردس��ت��ان‌و ده‌ب��ێ��ت بكه‌وین ه هه‌رێم ی عه‌قاڵنییه‌وه له‌گه‌ڵیان‌و گفتوگۆیه‌ك س���ن���ووری خ���ۆی���ان ب���ۆ ده‌س��ت��ن��ی��ش��ان ی بكه‌ین ،چ��ۆن كفر‌ه ئه‌گه‌ر پزیشكێك ی تایبه‌ت ب ه ڤێتێرنه‌ری بچێته كلینیكێك مرۆڤه‌وه ئیشبكات ،ده‌بێت قسه‌كردن‌و ته‌ده‌خولكردنی (زانایانی) ئایینییش له بواره‌كانی ده‌ره‌وه‌ی پسپۆڕیی خۆیان بكرێته جۆرێك له ت���اوان‌و سزابدرێن له‌سه‌ری. ئ �ه‌م��ان �ه پ���ه‌ره‌پ���ێ���ده‌ری ج��ۆرێ��ك له نه‌خوێنده‌واریی دینیین كه داینه‌مۆكه‌ی فه‌توایه‌‌و كار له‌سه‌ر داگیركردنی هه‌ست‌و س���ۆزی خه‌ڵكی دهك����ات ،ئ��اخ��ر هه‌ر له‌به‌ره‌نجامی هێزو هه‌ڕه‌شه‌ی ئه‌واندا بوو كه دنیای ئیسالم پڕبوو له تیرۆر‌و هیچ بوارێك نه‌مایه‌وه بۆ چاكسازیی‌‌و پێشكه‌وتنی كۆمه‌اڵیه‌تیی ،مه‌گه‌ر پێشتر به فیتی ئه‌م جۆره (زانایانه) نه‌بوو كه ڕۆشنفیكرانی وه‌كو فه‌ره‌ج فۆده تیرۆر ك��ران .به‌هۆی ڕۆشنبیریی ساده‌گۆ و ته‌كفیریی مه‌الیه‌كی وه‌كو محه‌مه‌د غه‌زالی-
چه‌كی ده‌ستی هه‌رچیی‌‌و په‌رچییه‌كان‌و بیرمه‌ندان‌و خوێنده‌وارانی وه‌كو فه‌ره‌ج فۆده‌‌و عه‌بدولخالق مه‌عروف-ی پێ شه‌هید ده‌كرێت .ئهوهنده به‌سه ئه‌م دیالۆگه زۆر كورته‌ی نێوان دادوه‌ر‌و تیرۆركه‌ری فه‌ره‌ج فۆده بخوێنینه‌وه. "دادوه‌ر :بۆچی فه‌ره‌ج فۆده‌ت كوشت؟ تێرۆریست :چونكه كافر بوو .دادوه‌ر: تۆ هیچكام له كتێبه‌كانیت خوێندۆته‌وه تا بزانیت كافره؟ تێرۆریست :هیچكام له كتێبه‌كانیم نه‌خوێندۆته‌وه .دادوه‌ر: بۆچی؟ تێرۆریست :من خوێنده‌وارییم نییه" ( .)3من گره‌وناكه‌م ،به‌اڵم دڵنیام ئ��هوهی فه‌تواكه‌شی داوه كتێبه‌كانی نه‌خوێندۆته‌وه .به‌هیوای ئه‌وه‌ی خودا له‌م كۆمیدیا ڕه‌شه بمانپارێزێت .ئامین. .1كۆی ئه‌م ڕووداوه‌‌و ڕاڤه‌كردنه‌كه‌ی له ڕۆژنامه‌ی المدینه ،چاپی ڕۆژی -12-24 ""2007هوه وه‌رگیراوه. .2وت��ارێ��ك �ی سایتی ئیسالم ئۆنالین: الغزالی ..قلب رقیق ولسان بالحق گلیق. .3ك��ۆن��ووس��ی دادگ����ا وه‌ك���و ئ���هوهی ل �ه ڕۆژن��ام��هی االت��ح��ادی ئیماراتییدا باڵوكراوه‌ته‌وه.
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)62چوارشه‌ممه2010/12/22 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
جۆراوجۆر
15
هه‌رێم ی كوردستان به‌ره‌و داخراوی هه‌نگاو ده‌نێت ی مه‌الكان به‌سه‌ر ده‌نگی ئازادیخوازاندا زاڵ ده‌بێت به‌هۆی بێده‌نگی به‌رپرسانی ههرێمهوه ده‌نگ كاروخ نامیق ب �هب��روای چ��اودێ��ران ئ���ازادی ڕاده‌رب��ڕی��ن له كوردستان به‌ره‌وه ته‌سكبوونه‌وه ده‌ڕه‌وات‌و كۆمه‌ڵگای كوردیش به‌ره‌و داخراوی هه‌نگاو ده‌نێت ،ئ �ه‌وه‌ش پاش ورووژان��دن�ی ووشه‌ی جێنده‌ر و هه‌ڵمه‌تی مه‌الكان له‌دژی سزادانی ڕۆشنبیران‌و باڵوكراوه‌كان له‌سه‌ر ڕه‌خنه‌گرتن له‌بابه‌تی ئایینی زیاتر په‌ره‌ی سه‌ندووه. له‌وتاری ڕۆژی هه‌ینیی ڕابردوو 2010/12/17 ژماره‌یه‌ك مه‌الی شاری هه‌ولێر هێرشیان كرده سه‌ر په‌رله‌مان له‌به‌رامبه‌ر په‌سه‌ندكردنی یاسای وه‌زاره‌تی ڕۆشنبیری‌‌و الوان كه ده‌سته‌واژه‌ی "یه‌كسانی جێنده‌ری" تێدا به‌كارهاتووه، مه‌الكانیش ئه‌وه‌یان به‌سه‌رچاوه‌ی بێئه‌خالقی وه‌سفكردووه. له‌هه‌مانكاتدا به‌پێی بڕیارێكی دادگای كه‌تنی هه‌ولێر فه‌رهاد پیرباڵ سه‌رنووسه‌ری گۆڤاری وێران شه‌ش مانگ حوكمدرا و تا سێ ساڵی تر هه‌موو چاالكیه‌كی مه‌ده‌نی لێقه‌ده‌غه كرد، له‌سه‌ر وه‌رگێڕان و باڵوكردنهوهی چیرۆكێكی ئیرۆتیكی له‌یه‌كێك له ژماره‌كانی گۆڤاری وێراندا كه‌تێیدا گاڵته‌ی به كه‌سایه‌تی محه‌مه‌د پێغه‌مبه‌ری ئیسالم ك��ردب��وو ،چیرۆكه‌كه 800ساڵ پێش ئێستا نووسراوه و پێشتر
له 70واڵتی تری جیهاندا باڵوكراوه‌ته‌وه‌و كه‌سیش سزای له‌و شێوه نه‌دراوه له‌سه‌ری. له‌هه‌مانكاتدا گۆڤاره‌كه پێنج ملیۆن دینار غه‌رامه كرا. ئ �هو هه‌ڵمه‌تی ك��ۆن �ه‌خ��وازان �هی مه‌الكانی كوردستان هاوكاته له‌گه‌ڵ بڕیارێكی وه‌زاره‌تی پ �ه‌روه‌رده‌ی عێراق بۆ داخستنی به‌شه‌كانی شانۆ‌و مۆسیقا له‌په‌یمانگاو كۆلێژی هونه‌ره جوانه‌كانی عێراق ده‌كرد ،به‌بیانووی ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ دابونه‌ریتی ئایینی ئیسالمدا ناگونجێن. ه��اوژی��ن م �ه‌الئ �ه‌م��ی��ن م��ام��ۆس��ت��ای به‌شی كۆمه‌ڵناسی له‌زانكۆی سلێمانی ده‌ڵێت پێشتر چه‌ند هه‌وڵێك هه‌بوو بۆ چاكسازی له‌یاسای باری كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و بارودۆخی ژنان‌و ئازادی تاكه‌كه‌س ،ئێستا ڕه‌وتێكی كۆمه‌اڵیه‌تی هه‌یه له‌دژی ئهو گۆڕانكاریانه‌یه ،هه‌روه‌ها مه‌ترسی له‌سه‌ر هێزه ته‌قلیدیه‌كان دروستبووه ئه‌گه‌ر ئه‌مانه له‌یاسادا جێگیر بكرێت دواتر الدانی زه‌حمه‌تره لهبهرئهوه هه‌موو هه‌وڵی خۆیان خستۆته‌گه‌ڕ بۆ دژایه‌تیكردنی. تۆفیق كه‌ریم سه‌رنووسه‌ری ڕۆژنامه‌ی كۆمه‌ڵ له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور وتی "پێشێلكردنی ئازادی ئه‌وه‌یه كه‌سێك ده‌ڵێت محه‌مه‌د كوری باوكی خۆی نییه ،محه‌مه‌د پێغه‌مبه‌ری دوو ملیار كه‌سه به‌ئاشكرا پێی ده‌ڵێت له‌باوكی
خۆی نییهو زۆڵه ،نه‌ك ڕه‌خنه‌گرتن له‌وه‌ی كه وایووتووه". فه‌رهاد پیرباڵ مامۆستای زانكۆ وتی "ئازادی ڕاده‌رب��ڕی��ن ئه‌گه‌ر وا ب��ڕوات ده‌كه‌وێته ژێر مه‌ترسیه‌كی گه‌وره‌وه ،ئه‌مڕۆ قسه‌كردن له‌سه‌ر دین‌و شانۆ‌و بواره‌كانی ترمان لێقه‌ده‌غه بكه‌ن سبه‌ینێ بواره‌كانی تریش قه‌ده‌غه ده‌كه‌ن". پیرباڵ ده‌ڵێت حكومه‌تی عێراق‌و نوری مالكی به عه‌قڵیه‌تی ئێران ئیش ده‌كه‌ن ،كۆمه‌ڵگای عێراق‌و كوردستانیان به‌ره‌و داخراوی بردووه. پیرباڵ وتی "یهكێتیو پارتی موجامه‌له‌ی حیزبه ئیسالمیه‌كانی كوردستان ده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی پۆستیان پێبه‌ده‌ست بهێنن له‌به‌غدا، ناوێرن له كوردستان ڕه‌خنه‌یان لێبگرن". به‌شێك له‌هێرشی مه‌الكان له‌سه‌ر وشه‌ی جێنده‌ر بوو كه بڕگه‌یه‌كی یاسای وه‌زاره‌تی ڕۆش��ن��ب��ی��ری‌و الوان���دا ه��ات��ووه و ل �هب��اره‌ی ڕه‌خساندنی وه‌رزش‌و ڕۆشنبیری بۆ ژنان، كه‌تێیدا ووشه‌ی "جێنده‌ر"ی تێدا به‌كاربراوه. كامیلی ح��اج�ی ع�ه‌ل�ی وه‌زی����ری ئ�ه‌وق��اف ڕایگه‌یاندبوو ك�ه وش��هی جێنده‌ر مانای بێئه‌خالقی ده‌گه‌یه‌نێت ،كۆمه‌ڵی ئیسالمی و هێزه ئیسالمییه‌كانی تریش پێیانوایه جێنده‌ر به‌مانای هاوسه‌رگیری هاوڕه‌گه‌زی. مه‌ریوان نه‌قشبه‌ندی به‌رپرسی ڕاگه‌یاندنی
وه‌زاره‌ت �ی ئه‌وقاف له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستور وتی "لێدوانه‌كانی وه‌زی��ری ئه‌وقاف ته‌نها بۆچوونی شه‌خسی خۆی بووه ،به‌كارهێنانی وشه‌ی جێنده‌ر له یاسای وه‌زاره‌تی ڕۆشنبیری و الوان هیچ په‌یوه‌ندی به بنه‌ماكانی شه‌رعه‌وه نییه و باسكردنی ئهو بابه‌ته له‌میمبه‌ری مزگه‌وته‌كاندا هه‌ڵه‌یه ،چونكه وشه‌ی جێنده‌ر هیچ واتایه‌كی خراپ ناگه‌یه‌نێت". تۆفیق كه‌ریم "ئه‌وانه‌ی وشه‌ی جێنه‌ده‌ریان به‌كارهێناوه له یاساداو ئه‌وانه‌شی كه پشتگیری ئهو وشه‌یه ده‌كه‌ن با ئهو وشه‌یه بۆ خه‌ڵك شیبكه‌نه‌وه ،به ئاشكرا بڵێن ده‌مانه‌وێت پیاو له‌پیاو‌و ژن له ژن ماره ببڕین ،به پێچه‌وانه‌ی هه‌موو كۆمه‌ڵگا كاریانكردووه". م���ه‌ری���وان ن�ه‌ق��ش��ب�ه‌ن��دی ده‌ڵ��ێ��ت گ��روپ�ه مامۆستایه‌كی ئایینی دیاریكراو كه‌كادیری دی��اری��ك��راوی حیزبه ئسیالمییه‌كانن به مه‌به‌ست مه‌سه‌له‌ی جێنده‌ریان ورووژاندووه، وتی "ئ �ه‌م گروپه مامۆستا ئاینییه پالنی پێشوه‌ختیان داڕشتووه و نووسرایان له‌نێو خۆیاندا ب�ڵاوك��ردۆت��هوه .خه‌ڵكیشیان وا تێگه‌یاندووه ،حكومه‌تی هه‌رێم و په‌ڕله‌مان و وه‌زاره‌تی ڕۆشنبیری و الوان و ڕێكخراوانی ژنان به‌دڕه‌وشتی له‌نێو كۆمه‌ڵگای كوردی باڵوده‌كه‌نه‌وه".
تۆفیق كه‌ریم ئاماژه ب �هوه ده‌دات ئه‌گه‌ر هه‌رقسه‌یه‌كیان هه‌بووبێت له‌سه‌ر ئهو بارودۆخه به‌ئاشكرا ڕاوبیروبۆچوونی خۆیان ده‌ربڕیوه، وتی "ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌كانمان به‌توندی دژی وشه‌ی جێنده‌ر وه‌ستاونه‌ته‌وه بۆ ئه‌وانه‌ی تریش له‌كاتی خۆی ڕامان ده‌ربڕیووه به‌بێ هیچ شه‌رمكردنێك". ش��وان كه‌ریم كابان ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان له لیژنه‌ی ڕۆشنبیری و الوان بۆ ده‌ستور وتی "پێموایه مه‌به‌ستی تر له‌پشت ئهو كاره‌وه‌یه ،كه ئهو مه‌سه‌له‌یه ئاوا گهوره ك��راوه ،چونكه ئهوه م��اوه‌ی به‌ر له‌مانگێك زیاتره ئهو پڕۆژه‌یه گفتوگۆی له‌سه‌ر كراوه، ئه‌گه‌ر تێبینیان له‌سه‌ری هه‌بوو ده‌بوایه ئه‌وكاته قسه‌یان بكردایه". ئارام قادر سه‌رۆكی فراكسیۆنی كۆمه‌ڵ ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ك هیچ ده‌ست و الیه‌نێكی له‌دواوه‌وه نییه ،وت�ی "ئێمه به‌بێ پ��ه‌رده گفتوگۆ و قسه‌مان له‌سه‌ر كردووه". نه‌قشبه‌ندی وتی "پێویسته حكومه‌تی هه‌رێم و الیه‌نه‌كانی ئاسایش هه‌ڵوێست وه‌ربگرن به‌رامبه‌ر مه‌الكان و ئهو باڵوكراوه‌یه كه باس له‌وه ده‌كات جێنده‌ر به‌مانای هاوسه‌رگیری ه��اوڕه‌گ �ه‌زی دێ��ت ،چونكه ئ �هوه بۆخۆی ناشرینكردنی كوردستانه".
فه‌رهاد پیرباڵ "ئازادی ڕاده‌ربڕین ئه‌گه‌ر وا بڕوات ده‌كه‌وێته ژێر مه‌ترسیه‌كی گه‌وره‌وه، ئه‌مڕۆ قسه‌كردن له‌سه‌ر دین‌و شانۆ‌و بواره‌كانی ترمان لێقه‌ده‌غه بكه‌ن سبه‌ینێ بواره‌كانی تریش قه‌ده‌غه ده‌كه‌ن"
درێژه‌ی ئهو زیندانیانه‌ی به‌بڕیاری سه‌رۆكی هه‌رێم ئازادكران ع�هب��اس ئ �هك��ره‌م ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ر ی ڕاگه‌یاندن ی وه‌زاره‌ت��� ی ك��اروك��اروب��ار ی كۆمه‌اڵیه‌تی ،وتی «ئهو بابه‌ت ه په‌یوه‌ندی به‌به‌ڕێوه‌به‌ر ی گشتی چاكسازییه‌و‌ه ههیهو هه‌ر ئهو بۆ ی هه‌ی ه لێدوان بدات». شیروان حه‌یده‌ر ی سه‌رۆك ی لیژن ه ی یاسایی له‌په‌رله‌مان ی كوردستان له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور بێئاگای ی خۆیان ی له‌فه‌رمانه‌كانی سه‌رۆك ده‌ربڕی ،وت ی «ئهوه لهالیهن لیژن هی پێكهێنراو ی سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم به‌به‌شداری كه‌سان ی یاسای ی ب���ووهو ئێم ه ئ��اگ��اداری ورده‌كارییه‌كان ی نین ،ئه‌وه‌ش به‌پێ ی یاسای سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم بووه«. په‌یمان ئاماژه ی به‌وه‌شدا ،فراكسیۆنه‌كانی گۆڕان‌و یه‌كگرتوو‌و كۆمه‌ڵ یاداشتێكیان داوه‌ته سه‌رۆكایه‌ت ی په‌رله‌مان‌و ده‌شیانه‌وێت قسه له‌گه‌ڵ سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم بكه‌ن ،تاكو بزانن ئامانج ی ئازادكردن ی ئهو كه‌سان ه چ ی بووه؟ وتی «چونك ه ئهوه كار ی به‌په‌ل ه و خێرا ی ده‌وێت». ساالر وتی «په‌رله‌مانی كوردستان له‌ڕێگای
لیژن ه تایبه‌تیه‌كانیه‌و‌ه ماوه‌یه‌كی زۆره چاودێری ڕه‌وشی زیندانیان‌و چاكسازییه‌كانی هه‌رێم ده‌كات، هه‌روه‌ها پڕۆژ‌ه یاسایه‌كی لێبووردنی گشتی له‌په‌رله‌ماندا هه‌یه ،بۆی ه كاتێك ئهو پڕۆژه‌یه له‌ڕێگای سه‌رۆكایه‌تی ههرێمهوه ئاماده‌كرا ،بۆ ئ�هوهی ئێستا هیچ تێبینیه‌ك له‌ده‌رئه‌نجامی ئهو جۆره بڕیارانه‌و‌ه نه‌یه‌ته‌كایه‌و‌ه گرنگ بوو كه‌نوێنه‌ر ی په‌رله‌مانی كوردستانیش وه‌ك چۆن نوێنه‌ری دادگاو حكوم هتو سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی تێدابوو هه‌بووای ه بۆ به‌رچاو ڕوونی». ده‌ستوور هه‌وڵیدا فه‌یس ه ڵ ده‌باغ سكرتێری ڕۆژنامه‌وان ی سه‌رۆك ی هه‌رێم‌و فوئاد حسێن سه‌رۆك ی دیوان ی سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم بدوێنێت، به‌اڵم وه‌اڵم ی په‌یوه‌ندییه‌كانیان نه‌دایه‌وه. ناوی ئهو ( )61ده‌ستگیركراو‌ه ی ك ه لێبوردنه گشتییه‌ك ه ی سه‌رۆكی هه‌رێم دهیانگرێتهوهو ئێستا له‌زیندانی چاكسازی گه‌ورانی سلێمانیدا ماونه‌ته‌وه‌‌و ئازادنه‌كراون -1كامه‌ران عبدالل ه عزیز
عبدالله -2عزیز محمد -3ئاكۆ قادر اغا حمد -4جمال خزر ابراهیم محم د -5فۆاد احمد سعید كری م س -6به‌ختیار محمد عل ی فار -7خلیل احمد عبدالله احم د -8ئه‌رسه‌الن رسول امین رسو ل -9كارزان محمد سعید محمد امی ن -10حسێن عل ی محمود رسو ل -11اسماعیل سدیق رحما ن -12ئاالن جبار جمال محم د ف - 13كورددۆ كاو‌ه رۆو -14عماد عمر غفور قاد ر -15ئارام عل ی ناوخاس كر م -16حسام قادر عزیز كری م -17مستهفا عبدالله رسو ل -18كورده عبدالل ه رسو ل -19رێكار محمد عبدالل ه -20ئاكۆ رسول عبدالل ه -21ســـالح محـــمــدعـــلـ ی ابراهی م
-22ئه‌رده‌شێر عزت قادر فر ج -23سۆران سالح تاهیر ساڵ ح -24حسین فتاح محمد حسێ ن -25ڕێناس كریم حم ه حسێ ن -26بابكر مسته‌فا‌حم ه ئاغا رسو ل -27عل ی عبدالقادر حس ن -28نادر قادر ممند احم د -29شاهۆ سالم حم ه سال ح -30حكیم رحیم مجی د -31یوسف نور ی محمد ره‌ز ا -32به‌رهه‌م ماجد محمدحم ه رحی م فا -33ابراهیم عل ی احمد مسته -34خلیل محمد سلیم محمو د -35رافع كریم جمیل امی ن -36سه‌ربه‌ست حم ه سالح محمو د لی -37محمود عل ی قادر وه -38ئاكۆ حمید رحی م -39به‌شیر سالح عبدالقادر شاسوا ر -40هه‌ڵمه‌ت جوهر جبار قاره‌ما ن -41محمد سفر عل ی عبدالرزا ق
-42سان به‌رزان عبدالرحمن رحی م -43محمد عل ی احمد ساڵح -44یاسین عوسمان احمد ساڵ ح عبدالله -45ڕێگر عوسمان نور ی -46نه‌ریمان سالح عزی ز -47دیار ابوبكر احم د - 48شێركۆ ابراهیم محم د -49دیار ی حسین رشید مجی د - 50تاهر رمزان فق ی احم د - 51هاشم كاك ه برا عزیز مرا د -52ئاسۆ حسن عل ی خز ر عبدالله -53بێستون جالل -54دڵشاد حسن عل ی مرا د -55عمر حم ه سلێما ن -56سه‌باح قادر ایوب قاد ر -57محمد عل ی احمد مستهفا -58محمد سدیق سید احم د عبدالله -59به‌ختیار سدیق -60فه‌ره‌یدون سالح حسین سال ح - 61شاخه‌وان مولود حسی ن
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)62چوارشه‌ممه2010/12/22 ،
i n f o @ d e s t u r. n e t
14پشو
گۆگڵ جێگه‌ی سۆنه‌ر دهگرێتهوه
داڤینشی له‌چاوی مۆنالیزادا دۆزرایه‌وه
ده‌ستوور پسپۆڕانی بواری كلتووری ئیتاڵیا توانییان له‌چاوی تابلۆی ناسراوی مۆنالیزای لیۆناردۆ ناو‌و نازناوی داڤینشی بدۆزنه‌وه. بۆ م��اوه‌ی 500س��اڵ له‌كێشانی تابلۆی مۆنالیزا (پێكه‌نینی ژۆكۆند) تێپه‌ڕده‌بێت‌و تائێستاش پسپۆڕانی هونه‌ری له‌هه‌وڵی دۆزینه‌وه‌ی هێماكانی ناو ئهو تابلۆیه‌ن. ده‌ره‌ن��ج��ام��ی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی نوێی پسپۆڕانی هونه‌ری ئیتاڵیا ئاشكرایده‌كات كه له‌چاوی مۆنالیزا ناو‌و نازناوی داڤینشی بوونی هه‌یه. به‌پێی ڕاپۆرته‌كه له‌چاوی ڕاستی تابلۆكه‌دا
ته‌رازوو
( 22ئه‌یلول 22 -ت .یه‌که‌م)
ی ی ئه‌م هه‌فته‌یه‌دا كه‌س له‌سه‌ره‌تا زۆر تایبه‌ت ده‌ناسیت .كه‌سێك ه ی گه‌رم‌و ی هاوڕێیه‌تییه‌ك ك ه ده‌توان ی له‌گه‌ڵدا ببه‌ستیت. درێژخایه‌ن ی خۆشه‌ویستت ی كه‌سێك ه�ه‌واڵ� ی پێده‌گات ك ه ماوه‌یه‌ك ه ئاگادار نیت .ئه‌ویش ب�ه‌وه‌اڵم�هك�ه‌ت زۆر دڵخۆشده‌بێت.
ئه‌نجوومه‌نی كفن‌و دفنی مردووه‌كانی نیوزیله‌ند ڕایگه‌یاند كه‌قه‌ڵه‌وه‌كانی ئهو واڵته پاش مردن له بوونی تابووت‌و قه‌بر بێبه‌شده‌كرێن‌و هه‌ربۆیه باشتروایه له‌پیش مردن خۆیان زه‌عیف بكه‌ن. تۆنی گارینگ سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی كفن‌و دفنی نیوزیله‌ند به‌ئاژانسی هه‌واڵی فه‌ڕه‌نسی ڕاگه‌یاند ستانداردی قه‌بره‌كانی نیوزیله‌ند 58له 48هوه هه‌ربۆیه كه‌سانی قه‌ڵه‌و له‌بوونی
له‌گرتووخانه‌ی ن��وئ��ووالردۆی مه‌كزیك 159زیندانی توانیان به‌پالنێك له‌زیندان ڕابكه‌ن‌و هه‌موو زیندانیی ه هه‌ڵهاتووه‌كان چوون ه ویالیه‌ت ه یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا. ئ��اژان��س��ی ه �ه‌واڵ��ی ف�ه‌ڕه‌ن��س��ا ل���ه‌زاری ك��ارم �ه‌ن��دان��ی زی��ن��دان��ی ن��وئ��ووالردۆی مه‌كزیكه‌و‌ه باڵویكردهوه ئهو زیندانیان ه ل����ه‌ده‌رگ����ای س���ه‌ره‌ك���ی زی��ن��دان��هوه چ���وون���ه‌ده‌ره‌وه‌‌و ب �ه‌دواداچ��وون �هك��ان��ی پۆلیسی ئ �هو واڵت�� ه هیچ ئه‌نجامێكی لێنه‌كه‌وتووه‌ته‌وه. به‌پێی ڕاپۆرته‌ك ه ڕۆژی هه‌ینی ئهو ڕووداوه ڕووی�����داوه‌‌و ب �ه‌گ �ه‌وره‌ت��ری��ن ڕاكردنی مێژووی هاوچه‌رخی مه‌كزیك پێناسه‌كراوه.
گا
( 21نیسان 20 -ئایار)
ب�ه‌رده‌وام سه‌رقاڵیت به‌یارمه‌تیدانی كه‌سانێكه‌وه ك�ه ح �ه‌ز به‌بینینت ده‌كه‌ن‌و خۆشیانده‌وێی.به‌اڵم پێویسته خۆت له‌بیرنه‌كه‌یت‌و ته‌ندروستیت فه‌رامۆشنه‌كه‌یت.گازی له‌وه گه‌وره‌تر مه‌گره كه ناتوانی بیخۆیت .كه‌سێك به‌نهێنی خۆشیده‌وێی ،به‌اڵم هه‌ستی پێناكه‌یت.
دوپشک
ده‌ستوور
تابوت‌و قه‌بر بێبه‌شده‌كرێن. ن���اوب���راو ل���ه‌درێ���ژه‌دا وت���ی بۆ چ��اره‌س��ه‌رك��ردن��ی ئ���هو گرفته ك��ۆم��ه‌ڵ��ێ��ك ڕێ��ن��م��ای��یو ی��اس��ا پ�ه‌س��ن��دده‌ك��رێ�ت‌و له‌ئه‌گه‌ری ئ�����هوهی ك �هك �ه‌س��ان��ی مردوو قه‌ڵه‌وبن بۆ ه��ه‌ر ی��هك مه‌تر ك��ف �ن‌و ت��اب��ووت��ی م��ردووه‌ك��ه 2520 دۆالر غ���ه‌رام���ه دیاریده‌كرێت.
ده‌ستوور
ئوتێلێكی ش��اری ئه‌بوزه‌بی گرانترین داری كریسمه‌سی جیهانی نمایش كردو به‌رپرسانی ئهو ئوتێل ه له‌هه‌وڵدان ئهو دار‌ه وه‌ك گرانترین دره‌ختی كریسمه‌سی جیهان له‌كتێبێكی گینسدا تۆماربكه‌ن. ت��ۆڕه‌ك��ان��ی ه���ه‌واڵ ب�ڵاوی��ان��ك��ردهوه بۆ دروس��ت��ك��ردن��ی ئ���هو دره‌خ���ت��� ه ب��ڕی یانز‌ه ملیۆن دۆالر ئاڵتون‌و ئه‌ڵماس به‌كارهاتووه. گه‌شتیارێكی زۆر له‌شاری ئه‌بووزه‌بی ئیمارات بۆ بینینی ئهو دره‌خت ه ڕوویان له‌و ئوتێل ه كردووهو پێده‌چێ ئهو دار‌ه له‌كتێبێكی گینسدا وه‌ك گرانترین دره‌ختی كریسمه‌سی جیهان ناوی تۆمار بكرێت.
پ��ێ��وی��س��ت �ه ئ���هو ده‌م��ه‌ق��اڵ��هی�� ه ی ی ك ه له‌گه‌ڵ هاوڕێیه‌ك هه‌ڵپه‌سێر ی دێ��ری��ن��ت��دا ه���ه‌ت���ه .ب���ارودۆخ��� ده‌روون��ی��ت جێگیر ده‌بێـته‌وه‌‌و كاره كه‌ڵه‌كه‌بووه‌كانت ورده ورده ته‌واوده‌كه‌یت‌و هه‌ست به‌ئاسووده‌یی ده‌كه‌یت .ئاگات له‌خۆشه‌ویسته‌كه‌ت ی مه‌كه. بێت‌و زویر
قه‌ڵه‌وه‌كانی نیوزیله‌ند له‌قه‌بر‌و تابووت بێبه‌شده‌كرێن
گه‌وره‌ترین ڕاكردنی مێژوویی له‌نیوزیله‌ندا
ده‌ستوور
كاوڕ
كۆمپانیای گۆگڵ له‌نوێترین داهێنانی خۆیدا ئامێرێكی دروستكردوو‌ه كه‌كاری گه‌ڕان له‌جه‌سته‌ی مرۆڤدا ده‌كات‌و به‌وێنه‌ی گۆگڵ ماپ‌و گۆگڵ ئ��ێ��رس
دوو پیت‌و له‌چاوه‌كه‌یتر‌و هه‌روه‌ها له نزیك برۆ‌و سوچی چاوی تابلۆكه‌دا چه‌ند پیتێكیتر بوونی ههیهو به‌خستنه‌سه‌ریه‌كی ئهو پیتانه ناو‌و نازناوی خاوه‌نه‌كه‌ی ته‌واوده‌كات. به‌وته‌ی پسپۆڕانی ئهو بواره دۆزینه‌وه‌ی ئ�هو پیتانه به‌ڕێكه‌وت نییهو داڤینشی زۆر شاره‌زایانه‌‌و مامۆستایانه ئهو كاره‌ی كردووه. پێكه‌نینی ژۆكۆند یان مۆنالیزا ساڵی 1490 لهالیهن لیۆناردۆ داڤینشییه‌وه كێشراوه‌‌و ئهو تابلۆیه ئێستا له‌مۆزه‌خانه‌ی لووری پاریسدایه.
گرانترین دره‌ختی كریسمه‌س
( 21مارس 20 -نیسان)
ده‌ستوور
كارده‌كات. گ��ۆڤ��اری نیوساینتیست ب�ڵاوی��ك��ردهوه به‌به‌كارهێنانی ئامێری نوێی كۆمپانیای گۆگڵ هه‌موو ئه‌ندامانی له‌شی مرۆڤ ده‌دۆزرێته‌وه‌‌و به‌وه‌ستان له‌سه‌ر شوێنی ده‌ستنیشانكراو ی ده‌كرێته‌وه. وێنهی ئهو شوێن ه ب ه گه‌وره‌ی به‌پێی ڕاپۆرته‌ك ه ساڵی ڕابردوو "سایمون
ب��اڕۆن" ب��راوه‌ی خه‌اڵتی فله‌ش فیكشن پێشبینی دروستكردنی خزمه‌تگوزارییه‌كی له‌وشێوه‌ی كردبوو. پێشبینی ده‌كرێت ئهو خزمه‌تگوزاریی ه نوێیه‌ی كۆمپانیای گۆگڵ پێشوازییه‌كی به‌رچاوی لێبكرێت.
( 23ت .یه‌که‌م 21 -ت .دووه‌م)
سه‌باره‌ت به‌شتێك ك ه ئهوه ناهێنێت خۆتت دوودڵكردووه.خۆت هه‌ست ی به‌م حاڵه‌ت ه ناكه‌یت ،به‌اڵم كه‌سان ی ده‌وروب���ه‌رت ه�ه‌وڵ بۆ دۆزینه‌و‌ه ی ده‌ده‌ن. سه‌رچاوه‌‌و چاره‌سه‌ره‌ك ه هه‌ست بهوه ده‌كه‌یت ك ه كه‌سێك زۆر سه‌رسام ه پێت‌و هه‌ڵسوكه‌وت‌و جل‌وبه‌رگیشیت زۆر پێخۆشه.
دووانه
( 21ئایار 20 -حوزه‌یران)
ی ك ه گه‌یشتوویته‌ت ه ئهو ده‌ره‌نجام ه شوێن دڵت نه‌كه‌وتوویت‌و له‌مه‌شدا زیانت به‌ركه‌وتووه .له‌كاره‌كه‌تدا ی پ��ێ��ش��دهك �ه‌وی��ت ،ب �ه‌اڵم ب�هب��اش� ی پێشبینییه‌كانتدا نییه. له‌ئاست ئه‌مه‌ش وات لێده‌كات قایلنه‌بیت ی ی ك � ه ده‌ی��ك �هی �ت‌و هه‌وڵ ب���هوه گۆڕانكاریی بده‌یت.
که‌وان
( 22ت .یه‌که‌م 20 -ک .یه‌که‌م)
كێش ه تایبه‌تییه‌كانت ب�ه‌ره‌ب�هره به‌ره‌و چاره‌سه‌ربوون ده‌چن‌و به‌م ه دڵخۆش ده‌بیت .گوێ به‌جوانكاریی ه ی نێو ماڵه‌كه‌ت مه‌ده، بچوكه‌كان ی سه‌رنجت ڕابكێشن‌و ئ�ه‌گ�ه‌رچ� ی ی ب��ێ��زاری��ت .ب��ار ببن ه م��ای�� ه داراییت باشده‌بێت‌و له‌گرفته‌كان ده‌ربازده‌بیت.
قرژاڵ
( 21حوزه‌یران 22 -ته‌موز)
ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت بۆچوونه‌كانتیان زۆر پێخۆشه .ئه‌مه‌ش وات لێده‌كات ی بیت. ی شاناز ی كاردا جێگ ه له‌ژیان ی ی گونجاو‌ه بۆ ئه‌نجامدان كاتێك ی له‌مێشكتدایه. ئ��هو پ���رۆژان��� ه ی داراییت باشده‌بێت‌و داهاتت بار ی نوێ به‌ژیان زیادده‌كات .هیوایه‌ك له‌الت دروستده‌بێت.
گیسک
شێر
( 22ته‌موز 22 -ئاب)
ی له‌م هه‌فته‌یه‌دا چوونه‌ده‌ره‌وه‌‌و بینین ی ی چاوه‌ڕواننه‌كراو كاریگه‌ری كه‌سێك ل��ه‌س��ه‌ر ژی��ان��ت جێده‌هێڵێت. ی هه‌فت ه ه���ه‌روه‌ك چه‌ند ڕۆژێ��ك � له‌ماڵه‌وه‌‌و سه‌رگه‌رم بوون به‌یه‌كێك به‌سه‌رده‌به‌یت. له‌حه‌زه‌كانته‌و‌ه له‌ئێستادا ئهو دنیایه‌ت ل ه هه‌موو شوێنێك پێخۆشتره كه تێیدایت.
سه‌تڵ
( 21ک .یه‌که‌م 19 -ک .دووه‌م)
( 20ک .دووه‌م 18 -شوبات)
ی ج����وان ده‌ن��اس��ی��ت‌و ك �ه‌س��ێ��ك � ی زۆر سه‌رنجت ی ئهوه ده‌بێت ه هۆ ڕابكێشێت ،به‌اڵم پێویست ه ئاگات ی زۆر له‌وه‌بێت ئهو كه‌س ه بایه‌خ ی ب �ه‌ڕووك �ه‌ش ده‌دات‌و زی���اده‌ڕه‌و ی تێدا ده‌كات .بۆ نزیكبوونه‌وه‌ت لێ ی زۆر ده‌بیت ،به‌اڵم ی ناڕه‌حه‌ت تووش ی باشی لێده‌كه‌وێته‌وه. ده‌ره‌نجام
ل���ه‌س���ه‌ره‌ت���ای ئ���ه‌م ه �ه‌ف��ت �هی �ه‌دا گرێبه‌ستێك له‌گه‌ڵ چه‌ند كه‌سێكدا ده‌كه‌یت،به‌اڵم پێویست ه پێش ئهوه ی ی بیرت له‌هه‌موو الیه‌نه‌كان به‌باش ئ���هو پ���رۆژه‌ی��� ه ك��ردب��ێ��ت �هوه بۆ ی دواتر په‌شیمان نه‌بیته‌وه. ئهوه به‌كاره‌كه‌ته‌و‌ه سه‌رقاڵده‌بیت ،به‌اڵم پێویسته كاته‌كانت ڕێكبخه‌یت.
فه‌ریک
( 22ئاب 22 -ئه‌یلول)
ی بچوك له‌كاره‌كه‌تدا هه‌ندێك شت ی بۆت بێزارت دهك��هنو ئ �ه‌وه‌ن��ده دهك���رێ ،ه�ه‌وڵ��ب��ده خۆتیان لێ ی هه‌ساره‌كان به‌دوور بگریت .ڕه‌وت ی بهوه ئامۆژگاریت ده‌كه‌ن ك ه به‌پێ حه‌زه‌كانت بجوڵێیته‌وه‌‌و ته‌ركیز ی ك ه نه‌خه‌یت ه س �ه‌ر ئ �هو شتان ه حه‌زیان پێناكه‌یت.
نه‌هه‌نگ
( 19شوبات 20 -ئازار)
چه‌ند ڕۆژێ��ك به‌سه‌ر ده‌به‌یت ك ه ی ده‌رده‌كه‌ویت‌و تێیدا زۆر كۆمه‌اڵیه‌ت له‌گه‌ڵ ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت زۆر تێكه‌اڵو ی ی ك ه به‌دوا ده‌بیت .بۆ ئهو كه‌سان ه ی باشه. هاوده‌مێكدا ده‌گه‌ڕێن كارێك به‌اڵم هه‌رچۆنێك بێت چه‌ند كه‌سێك ده‌ناسیت ،ك ه ل ه ته‌مه‌نتدا سوودیان بۆت ده‌بێت.
ی پێنجه‌م ـ به‌رامبه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پهروهرده 0533184771 ی میران ـ نهۆم ی سالم ،ته‌الر ی كوردستان ،سلێمانی ـ شاڕێ هه‌رێم
ده‌ستوور ،ژماره ( ،)62چوارشه‌ممه2010/12/22 ،
ی سول ی تێلیگراف خاوه‌نی ئیمتیاز :كۆمپانیا
موحسین یاسین
خانمه مۆزیسیان‌و گ��ۆران��ی��ب��ێ��ژ(ت��ارا ج�����اف) ،ل����ه‌دوای ب��ڵ�اوك����ردن����هوهی ئ��ه‌ل��ب��وم��ی (دڵ���ی دێ��وان �ه) له‌ئێستادا سه‌رقاڵی كاركردنه له ئه‌لبومێكی نوێدا به‌ناوی (مه‌ستبوون). تارا جاف تاكو ئێستا دوو گۆرانی له‌و ئه‌لبومه تۆماركردووه .له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور وتی"ئه‌م ئه‌لبومه‌م نزیكه‌ی هه‌شت گۆرانی له‌خۆده‌گرێت‌و سه‌رجه‌م ئاوازه‌كانی هی خۆمه‌‌و به‌نیازم جگه له‌چه‌نگه‌كه‌م چه‌ند ئامێرێكی دیكه‌ش له‌گۆرانییه‌كاندا به‌كاربهێنم". ت���ارا ج��اف ت��اك�ه ئ��اف��ره‌ت��ی ك���ورده كه‌چه‌نگ ده‌ژه‌نێت‌و ده‌نگی خۆی تێكه‌ڵ به‌چه‌نگه‌كه ده‌كات سه‌مفۆنیایه‌كی ده‌گمه‌ن‌و سه‌رنجڕاكێش به‌گوێی بیسه‌رانی ده‌دات‌و ده‌بێته هۆی ئ �هوهی بێده‌نگ بن تاكو تاموچێژێكی تایبه‌تی لێ وه‌ربگرن تاكو ئێستا خاوه‌نی ئه‌لبومێكه به‌ناوی (دڵی دێوانه) كه له‌ساڵی 2005دا باڵویكردهوه. ههرچهنده تارا وه‌ك پێویست كۆنسێرتی تایبه‌تی له‌باشووری كوردستان س��ازن �هك��ردووه ،به‌اڵم تائێستا له‌زۆربه‌ی شاره‌كانی ئه‌وروپاو شاره‌كانی ب��اك��ووری كوردستان‌و ئه‌سته‌نبول‌و ئه‌نقه‌ره كۆنسێرتی تایبه‌تی سازكردووه.
موحسین یاسین ل �ه‌م��اوه‌ی پێشوودا گۆرانیبێژ (ئ��اس��ۆ م �هح��م��ود) یه‌كێك له‌گۆرانیه‌كانی ئه‌لبومی میوانی به‌ناوی (بوغرایی)كلیپكرد. ئهو گۆرانییه له‌هۆنراوه‌‌ی م��هد)ه، (س������هردار م��ح��ه ش س��ی��ن��اری��ۆی كلیپه‌كه ب���اس ل��هب��وغ��رای��ی ن��ێ��وان دووع��اش��ق دهك��ات كه لهیهك داده‌‌ب��ڕێ��ن‌و دوورده‌‌ك���هون���هوه .ئهو گۆرانییه‌ش لهالیهن تهلهفزیۆنی گه‌‌لی كوردستان‌وله‌الیه‌ن كامێرامان ( ژینۆ عومه‌ر سواره) له‌‌گه‌‌ڕه‌‌كه كۆنه‌‌كانی سلێمانی وێنهی گیراوه. ئ��اس��ۆ م��هح��م��ود له‌لێدوانێكیدا وت �ی"گ��ۆران �ی (ب��وغ��را) یه‌كێكه له‌گۆرانییه‌كانی ئه‌‌لبوومی (میوان) كه‌له‌ساڵی ()2009دا باڵومكرده‌‌وه‌‌‌و گۆرانییه‌‌كه باس له‌‌بوغرایی نێوان دووع���اش���ق دهك����ات ك��ه ل��هی��هك داده‌‌بڕێن‌و دوورده‌‌كه‌‌وه‌‌نه‌‌وه ،ئێستا له‌‌قۆناغی مۆنتاژدایه".
قورئانێك له‌مزگه‌وتێكی به‌غدا ب ه خوێنی سه‌دام حوسێن نووسراوه
له‌یه‌كێك له‌مزگه‌وته‌كانی پایته‌ختی عێراق قورئانێك دۆزراوه‌ت �هوه كه ده‌وترێت به خوێنی سه‌دام حوسێن نووسراوه. سی ئێن ئێن ب�ڵاوی��ك��ردهوه به وته‌ی به‌عسییه‌كان له‌ساڵی 1986س�ه‌دام حوسێن زیاتر له 100ج��ار له‌یه‌كێك له‌مزگه‌وته‌كانی به‌غدا ئ��ام��اده‌ب��ووهو هه‌رجاره‌ی به پێشكه‌شكردنی 2.7لیتر له‌خوێنی خۆی به مامۆستایه‌كی ئاینیی
info@destur.net - 0533187811
جێگری سه‌رنووسه‌ر :وریا حه‌مه‌تاهیر سکرتێری نووسین :شۆڕش خالید به‌ڕێوه‌به‌ری هونه‌ریی :لوقمان عومه‌ر
له‌دوای دڵی دێوان ه تارا جاف مه‌ستده‌بێت
ئاسۆ مهحمود واز له‌بوغرای ی ده‌هێنێت
ده‌ستوور
سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن :ئیدریس عومه‌ر
i n f o @ d e s t u r. n e t
ئهو قورئانه‌ی نووسیوه‌ته‌وه. به پێی ڕاپۆرته‌كه ئێستا ده‌سه‌اڵتدارانی ع��ێ��راق��ی ن��ازان��ن ئ���هو ق��ورئ��ان �ه چی لێبكه‌ن ،له‌الیه‌كه‌وه ڕاگرتنی كێشه‌یه‌‌و له‌ناوبردنیشی ده‌توانێ ئاڵۆزی له‌نێوان موسڵمانان دروستبكات. چه‌ند ساڵ له‌مه‌وبه‌ریش وشه‌ی "الله اكبر" له‌سه‌ر ئااڵی عێراق بووه جێگه‌ی مشتومڕ‌و له‌كۆتایدا ته‌نیا شێوازی نووسینه‌كه‌ی ل �ه‌س �ه‌ر ئ���ااڵی عێراق گۆڕدرا.
ڕاگه‌یاندراوێك ل ه ڕۆژنامه‌ی‌ده‌ستووره‌وه ڕۆژنامه‌ی ده‌ستوور كۆی ژماره‌كانی ساڵی یه‌كه‌می ()2010 -2009ی ل ه به‌رگێكدا كۆكردۆته‌وه‌‌و ئاماده‌یكردووه بۆ فرۆشتن. هه‌ر ك هس‌و الیه‌نێك ده‌خوازێت به‌ده‌ستیبهێنێت ،له‌ئێستاوه ده‌توانێت په‌یوه‌ندی به‌یه‌كێك له‌م ئه‌دره‌سانه‌و‌ه بكات. ئۆفیسی سلێمانی ،شاڕێی سالم ،ته‌الر ی میران ،به‌رامبه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پهروهرده ،نهۆمی پێنجه‌م. ئیمه‌یڵinfo@destur.net : ته‌له‌فۆن0533184771 & 0533187811 :