63 چوارشه‌ممه
2010/12/29 ( )16الپه‌ڕ‌ه نرخ ( )1000دیناره رۆژنامه‌یه‌کی سياسى گشتییه ،هه‌فتانه کۆمپانیای سولى تێلیگراف ده‌ریده‌کات
ڕۆشنبیرێکی هەڵواسراو
کولتور بۆ ه��ەم��ووان ،نەخێر کولتور بۆ هەموو شتێک
13
w w w. d e s t u r. n e t
ئێران ئه‌نسار ده‌نێرێت و توركیاش 50ههزار سه‌رباز گه‌مارۆی سه‌ربازیی سنووره‌كانی هه‌رێم ده‌درێت پ.ده‌ستوور چ��هك��داران��ی ئ �ه‌ن��س��ار و ئه‌لقاعید‌ه ل���ه چ���اوپ���ۆش���ی ئ���ێ���ران خ �ه‌ری��ك �ی خۆڕێكخستنه‌وه‌ن ل �ه سنووره‌كانی ڕۆژه��ه‌اڵت��ی هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان�هوه، له‌سنووری باكوریشه‌وه توركیا جگه له‌فڕۆكه جه‌نگییه‌كانی 50ههزار سه‌رباز ئاماده ده‌كات تا لهو سنووره باڵوه‌ی پێبكات. ب �ه‌رپ��رس��ان��ی ئ�ه‌م��ن��ی ڕای��ده‌گ �هی �ه‌ن��ن كه‌زانیاریان له‌سه‌ر جموجووڵی هه‌ردوو سنووره‌كه پێگهیشتووهو داوا له‌حكومه‌تی عێراقیش ده‌كه‌ن بێته وه‌اڵم. به‌پێی چهند سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار له‌سه‌ر سنوور ،چه‌كدارانی قاعیده له‌سنووری ئێران ،له‌هه‌ریه‌كه له‌ناوچه‌كانی كرماشان، سه‌رپێڵ زه‌هاب ،ئیالم ،سنه ،هه‌مه‌دان جێگیربوون‌و خه‌ریكی خۆڕێكخستنهوهنو ڕۆژانه چاالكی‌و مه‌شق ئه‌نجامده‌ده‌ن. ق��ادر حه‌مه ج��ان به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی ئاسایشی ه �ه‌رێ��م (سلێمانی) وتی “بیستوومانه چه‌كدارانی قاعیده له‌سه‌ر سنوور خه‌ریكی خۆڕێكسختنهوهو مه‌شقن، بهاڵم ئاماده‌ین بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه“. وتیشی “به‌ڕه‌سمی هێزه‌كانی پاسه‌وانی س��ن��وورم��ان ل��هس��ن��ووری ئ��ێ��ران ل�هو مه‌سه‌له‌یه ئاگاداركردووه‌ته‌وه‌‌و داوامان لێكردوون كه‌به‌وردی چاودێری بكه‌ن‌و
به‌رپرسانی حكومه‌تی هه‌رێم داوای یارمه‌تی له‌حكومه‌تی عێراق ده‌كه‌ن
ه�ه‌ر ك �هسو الیه‌نێك بیه‌وێت ڕه‌وش��ی هه‌رێم تێكبدات به‌توندی رووبه‌ڕویان ببنه‌وه“.
له‌الیه‌كی تره‌وه ئه‌حمه‌د ده‌نیز به‌رپرسی په‌یوه‌ندییه‌كانی پ��ارت��ی كرێكارانی كوردستان ،له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور،
وتی “فڕۆكه‌ی جه‌نگی‌‌و ئیستخباراتی توركیا جار جاره به‌سه‌ر ئاسمانی زاب‌و ئاڤاشین‌و قه‌ندیلدا دهسوڕێنهوهو دێنه
سنووری هه‌رێمه‌وه“. ده‌ن��ی��ز وت��ی��ش�ی “ت��ورك��ی��ا ده‌ی��ه‌وێ��ت له‌وه‌ستانی چاالكی ئێمه سوود وه‌ربگرێت‌و ئاماده‌كاری ده‌كات بۆ هێرشكردنه سه‌ر گه‌ریالكان ،تا شكست به‌گه‌لی كورد‌و گه‌ریالكانی په‌كه‌كه بهێنێ ،بهاڵم ئێمه گه‌ریالكانمان ئامادهنو وه‌اڵمی هه‌ر جۆره ئۆپه‌راسیۆنێك ده‌ده‌ینه‌وه“. جه‌بار ی��اوه‌ر مهنده وته‌بێژی فه‌رمی ه��ێ��زه‌ك��ان��ی پ��اراس��ت��ن��ی ه��ه‌رێ��م ،وتی “زانیاریمان لهبارهی ئهوهی توركیاوه هه‌یه ،بهاڵم ئه‌وان هیچ مه‌ترسیه‌كیان نییه .وت�ی“ئ�هو 50ه��ه‌زار سهربازهی توركیاو سه‌ربازی هیچ ده‌وڵه‌تێك ناتوانن بێنه ن��او خاكی هه‌رێمی كوردستان، چونكه ئێمه لهوبارهیهوه زانیاریمان هه‌یه“. س��ه‌ب��اره‌ت ب��هس��وڕان��هی فڕۆكه‌كانی ت��ورك��ی��اش ب �ه‌ئ��اس��م��ان �ی ه �ه‌رێ��م �ی كوردستان ،یاوه‌ر وتی“هه‌ر خروقاتێك ههبێت له‌ئاسمان‌و زه‌وی‌‌و ده‌ریا بۆ ناو خاكی عێراق ،پێشێلكردنی په‌یمانی نێوده‌وڵه‌تیه ،هاتنی فڕۆكه‌كان زیاتر پ��هی��وهن��دی ب��ه‌ده‌وڵ��ه‌ت��ی ع��ێ��راق �هوه ه �هی �هو به‌پێی ده‌س��ت��وور مه‌سه‌له‌ی پاراستنی سنووره‌كان‌و به‌ده‌نگه‌وه‌هاتن‌و په‌یمانبه‌ستن‌و به‌رگریكردن لێی ئه‌ركی حكومه‌تی عێراقی فیدراڵییه و پهیوهندی به‌هه‌رێمی كوردستانهوه نییه“.
به‌نهێنی ده‌فرۆشرێن‌و له‌سلێمانی باڵوبووه‌ته‌وه
ئامێری سیخوڕی بۆ وێنه‌گرتن‌و كۆنترۆڵكردنی قسه ی هاواڵتیان به‌كارده‌هێنرێت هێمن له‌تیف به‌پێی چهند زانیارییه‌كی ده‌ستوور ،چهند ئامێرێكی سیخوڕی جۆراوجۆر ك ه له‌توانایدای ه كۆنترۆڵی قسه‌و تۆماركردنی ده‌نگ‌و وێن هی ڤیدیۆیی هاواڵتیان بگرێت‌و تۆماریبكات، له‌چه‌ند شوێنێكی سلێمانی به‌نهێنی‌و به‌كه‌سانی باوه‌ڕپێكراو ده‌فرۆشرێت‌و بازرگانی پێوه ده‌كرێت. خاوه‌ن ی یه‌كێك له‌پێشه‌نگاكان ی فرۆشتنی مۆبایل‌و كامێره‌و بلوتوز ،ك ه به‌نهێنی ئهو جۆره ئامێران ه ده‌فرۆشێت ،كاتێك ده‌ستوور س�ه‌ردان��ی ك��رد ئ��ام��اژه ی ب��ه‌وه‌دا كه‌ئامێری بچوكی الی هو بۆ كاری سیخوڕی به‌كاردێت‌و به‌نهێنی ده‌یفرۆشن.
ئهو وت ی “ئهو ئامێر‌ه ی الی ئێم ه هه‌یه ،ته‌نها جێگ ه ی سیمكارتێكی مۆبایلی لێده‌بێته‌وه ،ئهو ئامێر‌ه ده‌توانرێت له‌هه‌ر شوێنێك دابنرێت‌و به‌جێبهێڵدرێت ،دواتر له‌ڕێگ ه ی ته‌له‌فونه‌كه‌ته‌وه ته‌واوی قسه‌كردنه‌كان لهو شوێن ه بهشێوهی ڕاسته‌وخۆ ده‌گ��وازرێ��ت�هوه“ .هه‌روه‌ها وتی “له‌وكات ه ی لهو شوێن ه ی كه‌ئامێره‌كه‌ت لێ به‌جێهێشتوو‌ه ده‌ست به‌قسه‌كردن ده‌كرێت، جه‌ره‌سێك بۆ مۆبایله‌كه‌ت دێت‌و تۆش لهگهڵ هه‌ڵگرتنی ده‌توانیت ههموو ئهو قسانه‌ت گوێ لێبێت كه‌له‌و شوێن ه ده‌كرێت”. وت��ی ئامێره‌كه‌ش به‌هۆی ئ��هوه ی بچووكه ده‌توانیت له‌ژێر مێز یان ژێر كورسی بلكێنرێت‌و زۆرت��ر بۆ كاری سیخوڕی به‌كاردێت .بهاڵم ئاماده‌نه‌بوو هیچ زانیارییه‌ك له‌بار‌ه ی چۆنیه‌تی
هێنان‌و ته‌نانه‌ت ناوی ئامێره‌كه‌ش ئاشكرا بكات .بهاڵم به‌وت ه ی ئهو خاوه‌ن پێشانگه‌یه ئامێره‌ك ه له‌واڵتی چینه‌و‌ه ده‌هێنرێت. جگ ه ل �ه‌وه‌ش جۆرێكی تر ئامێری بچووك به‌نهێنی ده‌فرۆشرێت ،كه‌فالشێك ی شێوه قه‌ڵه‌م جافه‌و به‌گیرفاندا ده‌كرێت‌و وێنهو ڤیدیۆ ی به‌رامبه‌ر ده‌گرێت‌و به‌شێوه‌یه‌كی باشیش ده‌نگ ده‌گوازێته‌وه. حاكم ق��ادر حه‌مه‌جان به‌ڕێوه‌به‌ر ی گشتی ئاسایش ی هه‌رێم (سلێمانی) له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور وت ی “به‌كارهێنان ی ئهو جۆره ته‌كنه‌لۆجیایان ه له‌ڕوو ی یاساییه‌و‌ه قه‌ده‌غه‌یه، پێشێلكردن ی ماف ی مرڤه ،بۆی ه ئه‌وكه‌س ه ی ئهو جۆره كاران ه بكات سه‌رپێچیی هو سزاده‌درێت”. ئاماژه ی به‌وه‌شدا ئهو شوێنان ه ی كه‌لوپه‌لی
ی ده‌درێت تان ه له‌ڕوونكردنه‌وه‌ی بارزان محه‌مه‌د نه‌جیب په‌رله‌مانتاران‌و داكۆكیكه‌ران له‌مافی ه��اواڵت��ی��ان ڕای��ده‌گ �هی �ه‌ن��ن ك � ه به‌پێی ڕوونكردنه‌وه‌كه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم ههموو یاسایه‌ك كهچووه به‌رده‌می ڕهتیناكاتهوهو ی مافی ڤیتۆ ئیمزای ده‌ك��ات .به‌بێئه‌و‌ه به‌كاربهێنێت. ب��ی�لال سڵێمان ئ�ه‌ن��دام��ی په‌رله‌مانی ك��وردس��ت��ان له‌فراكسیۆنی كۆمه‌ڵی ئیسالمی ،له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور وتی “سه‌رۆكی هه‌رێم ئ��ازاده ل �ه‌وه‌ی كه‌ئه‌و یاسای ه ئیمزا ده‌كات یان نایكات ،چونك ه ده‌سه‌اڵتی خۆی هه‌یه ،بهاڵم سه‌باره‌ت به‌زۆرین ه له‌گ ه ڵ ڕێزم بۆ قسه‌كانی هه‌ر زۆرین ه له‌په‌رله‌مان ده‌نگی پێده‌دات، زۆرین ه به‌و مانایه‌ی ه كه‌هه‌موو یاسایه‌ك كه‌تێده‌په‌ڕێت دیاره دهبێت زۆرین ه بێت ئه‌وكات تێده‌په‌ڕێت ،كه‌وات ه به‌پێی ئه‌م
قسه‌یه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم بێت ،نابێت هیچ یاسایه‌ك ڕه‌تبكاته‌وه“. ی ی “به‌پێی ڕوونكردنه‌وه‌ك ه هه‌روه‌ها وت بێت سه‌رۆكی هه‌رێم ههموو یاسایه‌ك كهچووه به‌رده‌می ڕهتیناكاتهوهو ئیمزای ده‌ك���ات” .پێشیوای ه مه‌سه‌له‌ك ه زیاتر ڕه‌دفیعله. شۆڕش ئه‌مین ڕێكخه‌ری ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی ،به‌ده‌ستووری وت “ئهگهر سه‌رۆكی هه‌رێم حساب بۆ ڕای زۆرین ه ده‌ك��ات ئه‌ی بۆ ئهو یاسایانه‌ی ی ڕهتیكردوونهتهوه به‌ڕای تریش ئه‌وان ه زۆرین ه گه‌یشتوونه‌ت ه الی ئهو و ئیمزای نه‌كردوون”. شۆڕش پێیوای ه مه‌سه‌له‌ك ه دروستبوونی ڕه‌دفیعل ه وتی“ره‌دفیعل دروستبووه له‌گ ه ڵ ئۆپۆزسیۆن‌و ده‌سه‌اڵتی یاسایی كوردی له‌به‌رئه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتێكی تاكڕه‌وانه‌ی شمولیی ه ته‌حه‌مولی ئۆپۆزسیۆن ناكات‌و
له‌وجۆر‌ه ده‌فرۆشن مۆڵه‌ت ی كاركردنیان نییه، وتی“ئهگهر ئاشكرابن ئه‌وا لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵدا ده‌كرێت”. نه‌ریمان عه‌بدوڵاڵ ،ئه‌ندام ی لیژن ه ی ناوخۆو ئاسایش له‌په‌ڕله‌مانی كوردستان ،ڕوونیكردهوه كه‌به‌كارهێنان‌و فرۆشتن ی ئهو جۆره ئامێرانه ل���ه‌ڕوو ی یاساییه‌و‌ه ده‌چێت ه چوارچێو‌هی به‌كارهێنان ی خ��راپ �هوه ،له‌الیه‌كیتریشه‌وه داگیركردن ی ئازادییه‌كان ی تاكه .وت ی “من ب�ه‌چ��اوی خ��ۆم ئ �هو قه‌ڵه‌م ه ی كه‌ده‌كرێته گیرفانه‌و‌ه وێنه‌ده‌گرێت‌و ده‌نگ تۆمارده‌كات بینیووه“. نه‌ریمان وت ی “ئهو ئامێر‌ه ته‌كنه‌لۆجیا نوێیانه بۆ چاودێریكردن به‌كاردێت ،بۆی ه به‌پێ ی یاسا قه‌ده‌غه‌یه ،نهێن ی تاكه‌كه‌س ی به‌پێ ی یاسا
پارێزراوه .بهاڵم ده‌كرێت بۆ كار ی ئاسایش ی به‌كاربێت ،ئه‌ویش له‌چوارچێو‌ه ی یاساو مۆڵه‌ت وه‌رگرتن له‌الیه‌ن دادوه‌ره‌وه“. ئه‌ندام په‌ڕله‌مانه‌ك ه ئاماژه ی به‌وه‌شدا ك ه له‌سه‌ر پڕۆژه‌یاسا ی ئه‌نجومه‌ن ی ئاسایش‌و ده‌زگای ئاسایش ی گشتی ،بانگ ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی ئاسایشی گشت ی هه‌ولێر ،سلێمانی ،ده‌زگ��ا ی زانیاری سلێمانی ،پاراستن ی هه‌ولێر ،بانگهێشتی په‌ڕله‌مانی كوردستان ده‌كه‌ن .وت ی “به‌نیازین به‌كارهێنان ی ئهو جۆره ته‌كنه‌لۆجیایانه‌ش بخه‌ینه‌به‌رنامه‌وه ،تابزانن ئهو هێزان ه چۆن كۆنترۆڵ ی ده‌كه‌ن”. نرخی ئهو ئامێر‌ه ی له‌ڕێگ ه ی سیمكاره‌ته‌كه‌وه كۆنترۆڵی وت ه ی خه‌ڵك ده‌كات له‌نێوان 50بۆ 100دۆالره.
دۆس��ت�هك�ه ی س���ه‌دام یاداشته‌كان ی باڵوده‌كاته‌وه
7
ی �هك �ه‌م ن��ی��گ��ا :ڕاس��ت��ت��ری��ن ج��ۆری خۆشه‌ویستیه به‌و شێوه‌ی ه له‌گه‌ڵیدا ده‌جوڵێته‌وه“. ئهو وتی “سه‌رۆكی هه‌رێم مافی ڤیتۆی هه‌ی ه له‌سه‌رووی ده‌سه‌اڵتی په‌ڕله‌مانه‌وه، ئهگهر ئهو ڤیتۆی خۆی به‌كارناهێنێ‌و ده‌ڵێت زۆرین ه ده‌نگی له‌سه‌رداو‌ه كه‌وات ه بۆ ڤیتۆكه‌ی خۆی بۆ به‌كارناهێنێت؟”.
8
کورد لە دەروازەی ساڵی ٢٠١١دا
12