Destur Newspaper

Page 1

‫له‌سلێمانی ‪ 65‬كه‌س به‌گولل ‌ه كوژراون‬

‫به‌پێی ئامارێكی پزیشكاری دادوه‌ری سلێمانی‪ ،‬ته‌نیا له‌هه‌شت‬ ‫مانگی ئه‌مساڵدا ‪ 56‬كه‌س به‌گولله‌ كوژراون‪ .‬ته‌رمی به‌شێك‬ ‫له‌كوژراوه‌كانیش دوای كوشتنیان فڕێدراون‪.‬‬ ‫چوارشه‌ممه به‌پێی ئاماره‌كه‌ كه‌ده‌ست ده‌ستوور كه‌وتووه‌‪ ،‬له‌‪ 2010/1/1‬تا‬ ‫‪9/1 2010/9/22‬ی‌ ئه‌مساڵ‪ 65 ،‬كه‌س به‌گولله‌ له‌و ماوه‌یه‌دا كوژراون‪ ،‬كه‌ ‪52‬‬ ‫پیاو‌و ‪ 13‬ژن‌و هه‌روه‌ها مانگی‌ كانونی‌ دووه‌م زۆرترین حاڵه‌تی‌‬ ‫(‪ )20‬الپه‌ڕه‌ كوژرانی‌ تێدابووه‌ كه‌ ‪ 15‬پیاوو ‪ 4‬ژن به‌گولله‌ كوژراون‌و زۆربه‌ی‌‬ ‫نرخ (‪ )1000‬دیناره حاڵه‌ته‌كانیش یان كوژراون یان خۆیانكوشتووه‌‪ ،‬به‌شێك له‌ته‌رمی‬ ‫‪ w w w. d e s t u r. n e t‬ئه‌وانه‌ی‌ كوژراویشن دوای كوشتنیان فڕێدراون‪.‬‬ ‫زانیاری زیاتر له‌الپه‌ڕه‌ ‪ 5‬بخوێنه‌ره‌وه‌‬

‫‪50‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی سياسى گشتییه‌‪ ،‬هه‌فتانه‌ کۆمپانیای سولى تێلیگراف ده‌ریده‌کات‬

‫ل��� ‌ه ‪ 39‬ح��ی��زب��ی س���ی���اس���ی‪ ،‬ت���اك���ه‌ ح��ی��زب��ێ��ك‬ ‫ئ�ه‌ن��ج��ام��ی ل��ی��ژن�ه‌ك� ‌هی‌ س �ه‌رده‌ش��ت��ی ره‌ت���ك���رده‌وه‌‬ ‫ئاماده‌كاری بۆ خۆپیشاندانێكی سه‌رتاسه‌ری ده‌كرێت‬ ‫پ‪.‬ده‌ستوور‬ ‫له‌كۆی‌ ‪ 39‬حیزبی سیاسیی كوردستان‬ ‫به‌ئۆپۆزسیۆن‌و ده‌سه‌اڵتداره‌وه‌‪ ،‬ته‌نیا‬ ‫یه‌ك حیزب ئه‌نجامی‌ لیژنه‌ی‌ لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫ل�ه‌ك�ه‌ی��س��ی س���ه‌رده‌ش���ت عوسمانی‌‬ ‫ره‌ت���ك���رده‌وه‌‪ ،‬ئ��ه‌وان��ی‌ ت��ر ته‌نانه‌ت‬ ‫نایانه‌وێت لێدوان له‌باره‌ی‌ ئه‌نجامی‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌كه‌وه‌ ب��ده‌ن‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ن��اڕه‌زای��ی �ه‌ك��ی گ���ه‌وره‌ی‌ ج �ه‌م��اوه‌ری‬ ‫به‌ڕێوه‌یه‌‪ ،‬كه‌ڕۆژنامه‌و رێكخراوه‌كانی‬ ‫كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی به‌ڕێوه‌یده‌به‌ن‪.‬‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ی‌ لیژنه‌ی‌ لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫له‌تیرۆركردنی س�ه‌رده‌ش��ت عوسمان‬ ‫له‌دووه‌م راگه‌یاندنیاندا ئاماژه‌یان به‌وه‌دا‬ ‫كه‌ گروپی ئه‌نسار ئیسالم سه‌رده‌شت‬ ‫عوسمانیان كوشتووه‌‪ ،‬ناڕه‌زاییه‌كی‬ ‫گه‌وره‌ی‌ جه‌ماوه‌ری دروستبووه‌‌و هیچ‬ ‫حیزبێكی سیاسی نایه‌وێت له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫قسه‌بكات‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌نووسانی ده‌ستوور‪ ،‬چه‌ندینجار‬ ‫ویستیان رای ب�ه‌رپ��رس��ان�ی‌ حیزبه‌‬ ‫سیاسییه‌كان له‌وباره‌یه‌وه‌ وه‌ربگرێت‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم هیچیان ئاماده‌نه‌بوون لێدوان‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ بده‌ن‪.‬‬ ‫به‌شێك ل�ه‌س�ه‌رك��ردای�ه‌ت��ی��ی حیزبه‌‬ ‫سیاسییه‌كانی كوردستان به‌بیانووی‌‬ ‫نه‌بوونی كات‌و به‌شێكی تریان راسته‌وخۆ‬ ‫ئاماژه‌یان ب �ه‌وه‌دا كه‌نایانه‌وێت قسه‌‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ بكه‌ن‪.‬‬ ‫ل �ه‌ح��ی��زب��ی ی �ه‌ك��گ��رت��ووی ئیسالمی‬

‫په‌یوه‌ندی به‌هه‌ریه‌كه‌ له‌ئه‌بوبه‌كر عه‌لی‌و‬ ‫مه‌ولود باوه‌موراد‌و محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د‬ ‫ئه‌ندامانی مه‌كته‌بی سیاسییه‌وه‌ كرا‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئاماده‌نه‌بوون لێدوان له‌وباره‌یه‌وه‌‬ ‫بده‌ن‪.‬‬ ‫له‌یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان فه‌رید‬ ‫ئه‌سه‌سه‌رد‪ ،‬ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تیی‬ ‫یه‌كێتی رایگه‌یاند هیچ قسه‌یه‌كیان‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬ئازاد جوندیانیش‬ ‫به‌بیانوی نه‌شیاوی شوێنه‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫قسه‌كردن لێدوانی ن �ه‌دا‪ ،‬عه‌بدوڵاڵی‬ ‫حاجی مه‌حمود ئه‌ندامی مه‌كته‌بی‬ ‫سیاسیی سۆسیالیست وتی “به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ك قسه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ ناكه‌ین”‪.‬‬ ‫محه‌مه‌دی‌ مه‌ال قادر ئه‌ندامی‌ مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسیی‌ پارتی‌ دیموكراتی‌ كوردستان‬ ‫وتی‌“هیچ راو بۆچوونێكمان نییه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌”‪.‬‬ ‫ك��ۆم �ه‌ڵ��ی ئیسالمیش ب �ه‌ب��ی��ان��ووی‬ ‫كۆبوونه‌وه‌ هیچ لێدوانێكیان ن�ه‌دا‪،‬‬ ‫هیچ كه‌سێكیش له‌بزووتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان‬ ‫بۆ قسه‌كردن له‌وباره‌یه‌وه‌ به‌رده‌ست‬ ‫ن���ه‌ك���ه‌وت‪ ،‬ت��اك �ه‌ ح��ی��زب تائێستا‬ ‫قسه‌ی‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ كردبێت حیزبی‬ ‫كۆمۆنیستی كرێكاریی کوردستانه‌‌‪.‬‬ ‫بێده‌نگیی ح��ی��زب�ه‌ سیاسییه‌كان‬ ‫له‌كاتێكدایه‌ له‌كوردستان ‪ 39‬حیزبی‬ ‫سیاسی مۆڵه‌تی كاركردنیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌تیف فاتیح فه‌ره‌ج چاودێری سیاسی‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور رایگه‌یاند‬ ‫“تائێستا حیزبه‌كان موجامه‌له‌ی‌ یه‌كتر‬ ‫ده‌ك��ه‌ن‪ ،‬سه‌رزه‌مینێك نه‌ڕه‌خساو ‌ه‬

‫ی‬ ‫كه‌ئۆپۆزسیۆن ك��اری‌ ئۆپۆزیسیۆن ‌‬ ‫ی‬ ‫بكات‌و ده‌سه‌اڵتیش كاری‌ ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ب��ك��ات‪ ،‬ئ����ه‌وه‌ی‌ له‌ئۆپۆزیسیۆن ‌ه‬ ‫له‌وه‌ده‌ترسێت به‌درێژایی‌ مێژوو هه‌ر‬ ‫له‌ئۆپۆزسیۆن بێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ له‌ده‌سه‌اڵت ‌ه‬ ‫ده‌یه‌وێت هه‌ر له‌ ده‌سه‌اڵت بێت”‪.‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ها وتی‌ “ئه‌و حیزبانه‌ له‌كه‌یس ‌‬ ‫زۆر له‌سه‌رده‌شت عوسمان گه‌وره‌تر‬ ‫نه‌هاتوونه‌ته‌ جواب‌و به‌رگریان له‌خه‌ڵك‬ ‫ن���ه‌ك���ردووه‌‪ ،‬وه‌ك ش���ه‌ڕی‌ ن��اوخ �ۆ‌و‬ ‫ئ �ه‌و ده‌رهاویشتانه‌ی‌ لێیكه‌وته‌وه‌‪،‬‬ ‫ل �ه‌وت��اوان��ان �ه‌ خ��ۆش��ب��وون‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌قوربانییه‌كانی‌ خۆشیان خۆشبوون”‪.‬‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ك��ی ت����ره‌وه‌ ش���ۆڕش ئه‌مین‬ ‫رێكخه‌ری‌ فیدراسیۆنی رێكخراوه‌كانی‬ ‫كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی به‌ده‌ستووری وت‬ ‫“له‌دژی ئه‌نجامی لیژنه‌ی لێكۆڵینه‌و ‌ه‬ ‫له‌تیرۆركردنی سه‌رده‌شت‌و به‌رانبه‌ر‬ ‫ئ����ه‌و ه���ه‌م���وو داوای�������ه‌ی‌ ل��ه‌س��ه‌ر‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ ئازادو خه‌ڵكانی‌ ئازادیخواز‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵته‌وه‌ تۆماركراون‪ ،‬رێپێوان‬ ‫ئه‌نجامده‌ده‌ین”‪.‬‬ ‫ل �ه‌ب��اره‌ی‌ به‌رنامه‌ی‌ رێپێوانه‌كه‌وه‌‪،‬‬ ‫وتی‌ “یه‌كه‌م به‌رنامه‌ی‌ رێپێوانه‌ك ‌ه‬ ‫داواك��اری��ی‌ ه�ه‌ڵ��وه‌ش��ان��دن�ه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫لیژنه‌ی‌ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌یه‌ كه‌ بۆ دۆسیه‌ ‌‬ ‫سه‌رده‌شت عوسمان پێكهێنرا‪ ،‬كه‌ئێم ‌ه‬ ‫قه‌ناعه‌تمان پێی‌ نییه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ش‬ ‫ی‬ ‫به‌شێكی‌ تری‌ رێپێوانه‌كه‌ په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ب�ه‌و فشاره‌ زۆره‌ی‌ له‌سه‌ر ئازادی ‌‬ ‫راده‌ب��ڕی�ن‌و له‌سه‌ر رۆژن��ام�ه‌ی‌ ئازاد‬ ‫هه‌یه‌”‪.‬‬

‫له‌شه‌ڕ‌ه شمشێره‌وه‌ بۆ سه‌ر په‌ڕه‌كانی‌ ئینته‌رنێت‬ ‫س��ك��ااڵی ی��اس��ای��ی ل �ه‌س �ه‌ر رێبێن ه���ه‌ردی‌و سه‌نته‌ری میترۆ‪ :‬دانپیانانه‌كان‬ ‫عه‌دنان عوسمان‌و جه‌الل جه‌وهه‌ر تۆماركرا یه‌كسانه‌ به‌ده‌رئه‌نجامه‌كانی‬ ‫لیژنه‌ی لێكۆڵینه‌وه‌كه‌‬ ‫زانیار محه‌مه‌د‬

‫پارتی له‌درێژه‌ی‌ داوا یاساییه‌كانیدا‪ ،‬داوا‬ ‫له‌سه‌ر هه‌ریه‌كه‌ له‌په‌رله‌مانتار عه‌دنان‬ ‫عوسمان س�ه‌رۆك��ی فراكسیۆنی گ��ۆڕان‌و‬ ‫رێبین ه���ه‌ردی ن��ووس �ه‌ر‌و ش��ی��ك�ه‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫سیاسی‌و كامه‌ران مه‌نتك مامۆستای زانكۆ‌و‬ ‫جه‌الل جه‌وهه‌ر‌و چه‌ندان رۆژنامه‌نووسی تر‬ ‫تۆمارده‌كات‪.‬‬ ‫دوێ��ن��ێ سێشه‌ممه‌ مه‌كته‌بی سیاسیی‬ ‫پارتی‪ ،‬له‌درێژه‌ی‌ داوا یاساییه‌كانیدا‪ ،‬داوای‬ ‫یاسایی له‌سه‌ر چه‌ند نووسه‌ر‌و په‌رله‌مانتار‌و‬ ‫مامۆستای زانكۆ‌و شیكه‌ره‌وه‌ی‌ سیاسی‬

‫تۆماركرد‪ ،‬دوای ئ�ه‌وه‌ی‌ له‌ژماره‌ یانزه‌ی‬ ‫گۆڤاری فشار قسه‌یانكردووه‌‪.‬‬ ‫ك��ام��ه‌ران مه‌نتك م��ام��ۆس��ت��ای زانسته‌‬ ‫سیاسییه‌كان ل�ه‌زان��ك��ۆی س�ه‌اڵح�ه‌دی��ن‪،‬‬ ‫له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور هه‌واڵه‌كه‌ی‌‬ ‫پشتڕاستركرده‌وه‌‌و وتی‌ “ئێمه‌ش داوای‬ ‫یاسایمان له‌سه‌ر تۆماركراوه‌‪ ،‬په‌نابردنه‌‌‬ ‫به‌ر دادگا كارێكی‌ باشه‌‪ ،‬به‌اڵم دادگا ته‌نیا‬ ‫موڵكی‌ پارتی‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو موڵكی‌ هه‌موو‬ ‫خه‌ڵكه‌”‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ هه‌ڵوێستی ئه‌وان‪ ،‬كامه‌ران مه‌نتك‬ ‫وتی‌ “ره‌نگه‌ ئێمه‌ش په‌نا به‌رینه‌ دادگاو‬ ‫حه‌قی‌ خۆمان هه‌یه‌و سكااڵ تۆمارده‌كه‌ین‪،‬‬

‫ئه‌و كاته‌ دادگا راستی‌ یه‌كالییده‌كاته‌وه‌“‪.‬‬ ‫ب���ه‌رزان ع�ه‌ل��ی ح�ه‌م�ه‌ سه‌رپه‌رشتیاری‬ ‫رۆژنامه‌وانی له‌گۆڤاری فشار له‌لێدوانێكیدا‬ ‫بۆ ده‌ستوور‪ ،‬وتی‌ “جگه‌ له‌تۆماركردنی‬ ‫داوای یاسایی ل�ه‌س�ه‌ر ت���ه‌واوی ستافی‬ ‫گ��ۆڤ��اری ف��ش��ار‪ ،‬داوای یاسایی له‌سه‌ر‬ ‫زۆرینه‌ی‌ ئه‌وانه‌ی‌ له‌و ژماره‌یه‌ی‌ گۆڤاره‌كه‌دا‬ ‫بابه‌ت یان لێدوانیان داوه‌ تۆماركراوه‌‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ رێبێن ه�ه‌ردی‌و عه‌دنان عوسمان‌و‬ ‫جه‌الل جه‌وهه‌ر‌و كامه‌ران مه‌نتك”‪.‬‬ ‫عه‌دنان عوسمان سه‌رۆكی فراكسیۆنی‬ ‫گۆڕان به‌ده‌ستووری وت “ماڵیان ئاوابێت‬ ‫مه‌منونیانم”‪.‬‬

‫شۆرش خالید‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ی‌ ش���ه‌وی راب����ردوو كه‌ناڵه‌‬ ‫ته‌له‌فزیۆنه‌كانی سه‌ر به‌پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان‪ ،‬دانپێدانانی هیشام محه‌مه‌دی‬ ‫ت��اوان��ب��اری��ان ب��ڵ�اوك����رده‌وه‌‪ ،‬ره‌ح��م��ان‬ ‫غه‌ریب رێكخه‌ری سه‌نته‌ری میترۆ بۆ‬ ‫داكۆكیكردن له‌ڕۆژنامه‌نووسان رایگه‌یاند‬ ‫دانپێنانه‌كانی تاوانباره‌كه‌ دووباره‌كردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌رئه‌نجامه‌كانی ئه‌مدواییه‌ی لیژنه‌ی‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ له‌دۆسییه‌كه‌‪.‬‬

‫ره‌ح��م��ان غ�ه‌ری��ب وت �ی‌ “دانپیانانه‌كان‬ ‫به‌پێی لێكدانه‌وه‌كان ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ی مه‌نتقی‬ ‫رووداوه‌ك��ه‌ ب��وون‪ ،‬قسه‌كانی تاوانباره‌كه‌‬ ‫یه‌كسانه‌ به‌چیرۆكه‌كه‌ی لیژنه‌ی لێكۆڵێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ هه‌ڵوێستی ئێمه‌ش یه‌كسانه‌‬ ‫به‌هه‌ڵویستی رابردوومان”‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها جه‌ختیشیكرده‌وه‌ “ئه‌و زانیارییانه‌‬ ‫دووب��اره‌ك��ردن��ه‌وه‌ی ه�ه‌م��ان مه‌نتقه‌ كه‌‬ ‫له‌جه‌وهه‌ردا قبوڵنه‌كراوه‌‪ ،‬ناچارنین وا‬ ‫به‌خێرایی به‌بێ به‌ڵگه‌ی سه‌لمێنه‌ر بڕوای‬ ‫پێبكه‌ین”‪.‬‬

‫زه‌ڕه‌نگ���ه‌ره‌كان واز له‌پیش���ه‌كه‌یان ده‌هێن���ن‬ ‫پارتی‌‌و یه‌كێت ‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫پارێزگاكانیان دواخستووه‌‬

‫بورهان قادر له‌هه‌ولێر‬ ‫سه‌رۆك ‌ی لیستی‌ یه‌كێتی‌ له‌ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫پارێزگای‌ هه‌ولێر رایگه‌یاند به‌بڕیار ‌ی‬ ‫سیاسیی‌ پارتی‌‌و یه‌كێت ‌ی هه‌ڵبژاردن ‌ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكان دواخ��راوه‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت ئه‌و دواخستنه‌ش ده‌بێته‌هۆی‌‬ ‫ئ �ه‌وه‌ ‌ی جێبه‌جێكردن ‌ی المه‌ركه‌ز ‌ی‬ ‫له‌كوردستاندا په‌كبخات‌و تووش ‌ی‬ ‫شه‌له‌لی‌ بكات‪.‬‬ ‫قاسم عه‌زیز سه‌رۆك ‌ی لیست ‌ی ‪‌ 109‬ی‬

‫یه‌كێتی ‌ی نیشتمانیی‌ كوردستان‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ هه‌ولێر‪،‬‬ ‫ده‌س��ت��ووردا‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌‬ ‫ده‌ڵێت خول ‌ی پێشووی‌ په‌رله‌مان‬ ‫ب��ه‌ی��اس��ا ده‌س���ت���ی‌ ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن� ‌ی‬ ‫پارێزگاكانی‌ هه‌رێم ‌ی به‌ستووه‌ته‌وه‌و‬ ‫ناكارای‌ كردوون‪ ،‬یه‌كێتی‌‌و پارتیش‬ ‫به‌دواخستنی‌ هه‌ڵبژاردن كردوون ‌ی‬ ‫به‌ئه‌نجومه‌نی‌ ماوه‌به‌سه‌رچوو‪.‬‬ ‫قاسم عه‌زیز وتی‌ “به‌رپرسیارێتیی‬ ‫ناكارابوون ‌ی ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكان‬

‫ده‌گه‌ڕێنمه‌وه‌ بۆ په‌رله‌مان‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫په‌رله‌مان به‌یاسا ده‌ستی‌ شكاندین‪،‬‬ ‫له‌و دوانزه‌ لیژنه‌یه‌‪ ،‬ته‌نیا لیژنه‌كان ‌ی‬ ‫پرۆژه‌كان‌و شاره‌وانی‌‌و به‌دواداچوون‬ ‫ك��اراب��وون‪ ،‬ن��ۆ لیژنه‌كه‌ی‌ تریش‬ ‫به‌بێئیش دانیشتوون‌و هیچ كاریان‬ ‫نه‌بووه”‪.‬‬ ‫قاسم عه‌زیز ئ��ام��اژه‌ی‌ ب��ه‌وه‌دا ك ‌ه‬ ‫ئه‌ندامانی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگا هیچ‬ ‫زانیارییه‌كیان ل �ه‌س �ه‌ر ب��ودج�ه‌ ‌ی‬ ‫پارێزگا ‌ی هه‌ولێر نییه‌‪ ،‬ناشزانن چۆن‬

‫خه‌رجده‌كرێت‪.‬‬ ‫ته‌واوی چاوپێكه‌وتنه‌ک ‌ه له‌الپه‌ڕ‌ه ‪9‬دا‬ ‫بخوێنه‌ره‌وه‌‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫له‌فڕۆكه‌خانه‌ی‌ هه‌ولێر رێگه‌نه‌دراو‌ه شێخ جه‌عفه‌ر‬ ‫به‌ڕێگای ‪CIP‬دا بڕوات‬ ‫ده‌ستوور‬ ‫ی هه‌ولێری نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫له‌فڕۆكه‌خان ‌ه ‌‬ ‫رێگ ‌ه به‌شێخ جه‌عفه‌ر وه‌زیری پێشمه‌رگه‌و‬ ‫ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی‬ ‫ن���ه‌دراوه‌‪ ،‬به‌شوێنی پێشوازی ‪VIP‬‬ ‫دا بڕوات‪ ،‬كه‌ئێستا گۆڕاو‌ه بۆ ‪،CIP‬‬ ‫له‌كاتی چوون‌و هاتنه‌وه‌یاندا له‌ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌و هۆیه‌وه‌ كێشه‌ دروستده‌بێت‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار له‌و رووداوه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی “شه‌و ‌‬ ‫له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور‪ ،‬وت ‌‬ ‫ی راب����ردوو كاتێك شێخ‬ ‫یه‌كشه‌مم ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێشمه‌رگه‌ ‌‬ ‫جه‌عفه‌ر مسته‌فا وه‌زیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نێوده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫ی فڕۆكه‌خان ‌ه ‌‬ ‫هه‌رێم له‌ڕێگ ‌ه ‌‬

‫ی‬ ‫ه��ه‌ول��ێ��ره‌و‌ه ده‌گ��ه‌ڕێ��ت��ه‌و‌ه هه‌رێم ‌‬ ‫كوردستان‪ ،‬له‌ناو فڕۆكه‌خان ‌هی‌ هه‌ولێر‬ ‫رێگری‌ لێده‌گیرێت ب ‌ه ‪ CIP‬كه‌پێشتر‬ ‫ب� ‌ه ‪VIP (Very Important‬‬ ‫‪ )Person‬ناوده‌برا‌و تایبه‌ت ‌ه به‌شوێنی‬ ‫تێپه‌ڕێنی كه‌سایه‌تییه‌ زۆر گرنگه‌كان‪،‬‬ ‫تێبپه‌ڕێت”‪.‬‬ ‫ی “به‌و هۆیه‌وه‌ كێشه‌و‬ ‫سه‌رچاوه‌ك ‌ه وت ‌‬ ‫ده‌مه‌قاڵێ له‌نێوان به‌رپرسانی ئه‌منی‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌كه‌و پاسه‌وانه‌كانی شێخ‬ ‫جه‌عفه‌ردا دروستده‌بێت”‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ی یاریده‌ده‌ر ‌‬ ‫ساالر دۆسك ‌‬ ‫گشتی‌ فڕۆكه‌خانه‌ی‌ نێوده‌ڵه‌تی‌ هه‌ولێر‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور ره‌تیكرده‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫كێش ‌هی‌ له‌و شێوه‌یه‌ روویدابێت‪ ،‬وت ‌‬

‫ی ل �ه‌و شێوه‌یه‌ نه‌هاتووه‌ت ‌ه‬ ‫“كێشه‌ ‌‬ ‫به‌رده‌ستمان‪ ،‬هه‌ركێشه‌یه‌كی له‌و جۆر‌ه‬ ‫رووبدات‪ ،‬ئێمه‌ی‌ لێئاگادار ده‌كرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی روودوای‌ له‌و جۆره‌ نین”‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئاگادار ‌‬ ‫ساالر رایگه‌یاند “كاتێك وه‌زیرێك یان‬ ‫ی بااڵ له‌ده‌ره‌و‌ه ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌رپرسێك ‌‬ ‫چه‌ند كاتژمێر پێش گه‌یشتنه‌وه‌ی‌‪،‬‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌ ئاگادارده‌كاته‌وه‌ ك ‌ه له‌كاتژمێر‬ ‫چه‌ند ده‌گاته‌و‌ه به‌چ فڕۆكه‌یه‌ك دێت‪،‬‬ ‫ی ده‌ك��ات بۆ‬ ‫فڕۆكه‌خانه‌ش ئاماده‌كار ‌‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی‌ ئه‌و كه‌سه”‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ش��ێ��خ ج �ه‌ع��ف �ه‌ر م��س��ت�ه‌ف��ا وه‌زی����ر ‌‬ ‫ی هه‌رێم له‌لێدوانێكدا بۆ‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه ‌‬ ‫ده‌س��ت��وور وت��ی “ئ �ه‌و هه‌واڵه‌ ئه‌سڵ‌و‬ ‫ئ �ه‌س��اس �ی‌ ن��ی��ی��ه‌‌و ش��ت�ی‌ ل���ه‌و ج��ۆر‌ه‬

‫له‌یه‌كه‌م ئاماده‌كاری پارتی بۆ‬ ‫كۆنگره‌‪ ،‬شه‌ڕ دروستبوو‬

‫مامۆستا كه‌ركوكییه‌كانی زانكۆكان‬ ‫ده‌گه‌ڕێنرێنه‌و‌ه بۆ كه‌ركوك‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬قسه‌كراوه‌‌و د‪.‬دالوه‌ر رازیبوو‌ه‬ ‫ی پ��ارێ��زگ��اری كه‌ركوك‬ ‫ب �ه‌و داوای���ه‌ ‌‬ ‫ك �ه‌داوای��ك��ردب��وو ئ �ه‌و مامۆستایان ‌ه‬ ‫بگه‌ڕێنرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫عه‌بدولڕه‌حمان مسته‌فا پارێزگار ‌‬ ‫كه‌ركوك به‌ده‌ستووری وت “داوامانكرد‬ ‫ی كه‌ئێستا‬ ‫ئ���ه‌و م��ام��ۆس��ت��ای��ان �ه‌ ‌‬ ‫ی هه‌رێم وانه‌ ده‌ڵێنه‌وه‌‌و‬ ‫له‌زانكۆكان ‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ ك�ه‌رك��وك��ن‪ ،‬بگه‌ڕێنرێنه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ل���ه‌ڕوو ‌‬ ‫ب��ۆ ش��اره‌ك�� ‌ه ب��ۆ ئ����ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫زمانه‌وانییه‌و‌ه خزمه‌ت به‌ڕێزمان ‌‬ ‫كوردی بكه‌ن‌و وه‌زیریش ئه‌و‌هی‌ قبوڵ‬ ‫كردووه‌”‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ه���ا پ���ارێ���زگ���اری‌ ك��ه‌رك��وك‬ ‫ی‬ ‫وت���ی “وه‌زی�����ری‌ خ��وێ��ن��دن�ی‌ ب��ااڵ ‌‬ ‫ی ئ �ه‌وه‌ی‬ ‫ی ه�ه‌رێ��م به‌ڵێن ‌‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫پێداین له‌ساڵه‌كانی‌ داهاتوودا چه‌ند‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ركوك له‌زانكۆكان ‌‬ ‫قوتابییه‌ك ‌‬ ‫ی خوێندنیان بۆ‬ ‫ه �ه‌رێ��م��دا ك��ورس � ‌‬ ‫دابینبكرێت”‪.‬‬

‫ئازاد زه‌نگه‌نه‌ له‌كه‌ركوك‬

‫دانا جه‌میل‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ ناوچه‌ی‌ دووی‌‬ ‫فه‌رمانبه‌رانی‌ پارتی‌ سه‌ر به‌لقی‌ دووی‌‬ ‫هه‌ولێر بۆ كۆنفرانسی حیزبه‌كه‌یان‪،‬‬ ‫ش�ه‌ڕ له‌نێوان ئه‌ندامانی‌ ئ�ه‌و حیزبه‌‬ ‫دروستده‌بێت‌و به‌شه‌ق‌و بۆكس له‌یه‌ك‬ ‫هه‌ڵده‌ده‌ه‌ن‪.‬‬ ‫س���ه‌رچ���اوه‌ی���ه‌ك ل��ه‌ن��اوچ��ه‌ی‌ دووی‬ ‫فه‌رمانبه‌ران‪ ،‬له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستووری‬ ‫وت “ل �ه‌ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ی‌ ن��اوچ��ه‌ی‌ دووی‌‬ ‫ف��ه‌رم��ان��ب��ه‌ران دوو لیست ب��ه‌ش��داری‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كه‌یان ك��ردووه‌‪ ،‬لیستێكیان كه‌‬ ‫له‌الیه‌ن به‌رپرسی‌ ناوچه‌وه‌ پشتگیری‌ ده‌كرێت‬ ‫‪ 6‬ئه‌ندامی‌ له‌پێشه‌وه‌یه‌‪ ،‬لیستێكی‌ تر كه‌‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌و لیسته‌ خۆیان هه‌ڵبژاردووه‌‬ ‫‪ 3‬ئه‌ندامیان له‌پێشه‌وه‌ ب��ووه‌ له‌كاتی‬ ‫جیاكردنه‌وه‌ی‌ ده‌نگه‌كاندا‪ ،‬به‌و هۆیه‌وه‌‬ ‫شه‌ڕ له‌نێوان الیه‌نگرانی‌ ئه‌و دوو لیسته‌دا‬

‫ی ئه‌و‬ ‫رووی��ن�ه‌داوه‌‪ ،‬بگر‌ه كارمه‌نده‌كان ‌‬ ‫ف��ڕۆك�ه‌خ��ان�ه‌ی� ‌ه ب��ه‌وپ��ه‌ڕی‌ ئ �ه‌ده‌ب �ه‌و‌ه‬ ‫پێشوازیان لێكردم”‪.‬‬

‫دروستبووه‌“‪.‬‬ ‫س �ه‌رچ��اوه‌ك �ه‌ وتیشی “ئ��ه‌و دوو لیست ‌ه‬ ‫هه‌ریه‌كه‌ ل�ه‌الی�ه‌ن ئه‌ندامێكی مه‌كته‌بی‬ ‫سیاسییه‌وه‌ پشتگیری ده‌كرێن‌و یه‌كتریان‬ ‫به‌ساخته‌كاری‌و پێشێلكاری تۆمه‌تبارده‌كرد‪،‬‬ ‫بۆیه‌ شه‌ڕ روویداو هه‌ڵیانكوتایه‌ سه‌ر یه‌ك”‪.‬‬

‫له‌سه‌ردانه‌كه‌ی وه‌زیری خوێندنی بااڵ‬ ‫له‌چه‌ند رۆژی رابردوودا بۆ كه‌ركوك‪،‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كانی ده‌ستوور‪ ،‬دوای‬ ‫قسه‌كردن له‌سه‌ر كه‌میی مامۆستای‬ ‫له‌كۆلێژ‌و په‌یمانگاكانی ئه‌و شاره‌‪،‬‬ ‫داوا له‌وه‌زیری خوێندنی بااڵ كراو‌ه‬ ‫به‌بڕیارێك مامۆستا كه‌ركوكییه‌كان‬ ‫بگه‌ڕێنێته‌و‌ه شوێنی خۆیان‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫رازی بووه‌‪.‬‬ ‫ی سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاگادار‬ ‫به‌پێی وته‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌و كۆبوونه‌وه‌یه‌‪ ،‬له‌كاتی كۆبوونه‌وه‌ ‌‬ ‫د‪.‬دالوه‌ر وه‌زی���ری خوێندنی ب��ااڵ‌و‬ ‫ت��وێ��ژی��ن��ه‌وه‌ی‌ زان��س��ت��ی‪ ،‬ل �ه‌گ �ه‌ڵ‬ ‫ی‬ ‫عه‌بدلڕه‌حمان مسته‌فا پارێزگار ‌‬ ‫ی مامۆستا‬ ‫كه‌ركوك‪ ،‬له‌باره‌ی‌ هاتنه‌و‌ه ‌‬ ‫كه‌ركوكییه‌كانی زانكۆ‌و په‌یمانگاكانی‬ ‫سلێمانی‌و كۆیه‌و هه‌ولێر‌و په‌یمانگاكانی‬

‫‪ 11‬خوێندكار به‌هۆی بێ مامۆستاییه‌و‌ه وازده‌هێنن‬ ‫مه‌عاز فه‌رحان‬ ‫ی سه‌ر‬ ‫ل �ه‌س��ن��ووری ناحیه‌ی‌ ته‌قته‌ق ‌‬ ‫به‌قه‌زای‌ كۆیه‌‪ 11 ،‬خوێندكاری پۆلی‬ ‫ی‬ ‫ن��ۆی �ه‌م��ی ب��ن �ه‌ڕه‌ت��ی ب��ه‌ه��ۆی ئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫مامۆستایان نییه‌ واز له‌خوێندن ده‌هێنن‪،‬‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی‌ سه‌ردانی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫په‌روه‌رده‌ی‌ كۆیه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫ی‬ ‫یه‌كێك له‌و قوتابیانه‌‪ ،‬كه‌ له‌خوێندنگه‌ ‌‬ ‫ب��ن��ه‌ڕه‌ت��ی ده‌رم���ان���او ده‌خ��وێ��ن��ێ��ت‪،‬‬ ‫به‌ده‌ستووری وت “دوای ئه‌و‌هی‌ ده‌وام‬ ‫كرایه‌و‌ه چووینه‌و‌ه بۆ قوتابخانه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌هۆی ئه‌وه‌ی‌ مامۆستای پۆلی نوێیه‌م‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬وتیان بڕۆنه‌و‌ه ماڵه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫به‌ناچاری گه‌ڕاوینه‌ته‌و‌ه ماڵی خۆمان”‪.‬‬ ‫ئه‌و قوتابییه‌ وتی‌ “یان ده‌بێت بچین‬ ‫ی سێگردكان‬ ‫له‌ته‌قته‌ق بخوێنن یان ناحیه‌ ‌‬

‫ئ �ه‌وه‌ش بۆ ئێم ‌ه دووره‌‪ ،‬بۆی ‌ه چوون ‌ه‬ ‫ماڵه‌وه‌مان پێ باشتربوو”‪.‬‬ ‫ی‬ ‫چه‌ند رۆژێك پێش ئێستا به‌پێی وته‌ ‌‬ ‫ئه‌و قوتابییه‌‪ ،‬كه‌سوكاری قوتابییه‌كان‬ ‫ی‬ ‫س �ه‌ردان��ی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری‌ پ���ه‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫ك��ۆی �ه‌ی��ان ك����ردووه‌ ب��ۆ ئ����ه‌و‌هی‌ دوو‬ ‫مامۆستایان بۆ دابینبكات‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫به‌ڵێنی داوه‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌یبردووه‌ت ‌ه سه‌ر‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و قوتابییه‌ ئ���ام���اژه‌ی‌ ب��ه‌وه‌ش��دا‬

‫سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسان هه‌واڵی‬ ‫دیارنه‌مانی ‪ 50‬هه‌زار دۆالر ره‌تده‌كاته‌وه‌‬ ‫پ‪ .‬ده‌ستوور‬ ‫له‌لقی هه‌ولێری سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسانی‬ ‫كوردستان هه‌واڵی دیارنه‌مانی ‪ 50‬هه‌زار‬ ‫دۆالر باڵوده‌بێته‌وه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم به‌رپرسی لقی‬ ‫هه‌ولێری سه‌ندیكای رۆژنامه‌نووسان ئه‌وه‌‬ ‫ره‌تده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫س��ه‌رچ��اوه‌ی��ه‌ك��ی ن��زی��ك له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫سه‌ندیكای‌ رۆژنامه‌نووسانی كوردستان‪،‬‬ ‫له‌لێدوانێكیدا به‌ده‌ستووری‌ راگه‌یاند "بڕی‌ ‪50‬‬ ‫هه‌زار دۆالر له‌لقی‌ هه‌ولێری‌ ئه‌و سه‌ندیكایه‌‬ ‫دیارنه‌ماوه‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش‬ ‫ئێستا لیژنه‌یه‌كی‌ لێكۆڵینه‌وه‌یان پێكهێناوه‌‬ ‫تا به‌دواداچوون له‌دیارنه‌مانی‌ ئه‌و پاره‌یه‌‬ ‫بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و س��ه‌رچ��اوه‌ی��ه‌ ك �ه‌ن �ه‌ی��وی��س��ت ن��اوی‌‬ ‫باڵوبكرێته‌وه‌‪ ،‬وتی "ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌‪ ،‬پاره‌ی‌‬ ‫ئابوونه‌ی‌ سااڵنه‌ی‌ ئه‌ندامانی‌ سه‌ندیكایه‌‪،‬‬

‫واته‌ هه‌ر ئه‌ندامێكی‌ سه‌ندیكا سااڵنه‌ بڕی‌ ‪25‬‬ ‫هه‌زار دینار به‌هۆی‌ ئه‌ندامیه‌تی‌ ده‌داته‌ ئه‌و‬ ‫لقه‌ی‌ كه‌تیایدا ئه‌ندامه‌‪ ،‬ئێستاش ده‌ركه‌وتووه‌‬ ‫كه‌ئه‌ندامێكی‌ زۆر پاره‌ی‌ سااڵنه‌ی‌ داوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رانبه‌ردا پاره‌ وه‌سڵه‌كان دیارنین‌و گومان‬ ‫له‌ونبوونی‌ ئه‌و پارانه‌ هه‌یه‌"‪.‬‬ ‫ف���ه‌ره���اد ع��ه‌ون��ی‌ ن�ه‌ق��ی��ب�ی‌ س�ه‌ن��دی��ك��ای‌‬ ‫رۆژنامه‌نووسان وتی‌ "پ��اره‌ بزر نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم وردبینی‌ س��ااڵن��ه‌‌و ج���ه‌ردی‌ گشتی‌‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌شتێكی‌ ئاساییه‌‪ ،‬تا ئێستا ئه‌و‬ ‫حیسایه‌ خیتامیه‌ نه‌كراوه‌‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌ داوا‬ ‫له‌هه‌موو لقه‌كان ده‌كه‌ین كه‌وسواڵت بنێرن‬ ‫كه‌به‌تایبه‌تی‌ سه‌ری‌ ساڵ نزیكبووه‌ته‌وه‌‪‌،‬هه‌ر‬ ‫شتێك په‌یوه‌ندی‌ به‌ شت كڕین‌و جه‌رده‌وه‌‬ ‫هه‌بێ‌‪ ،‬بۆمان بنێرن‌و ته‌ئكیدی‌ له‌سه‌ر‬ ‫ده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬شتی‌ واش له‌سه‌ندیكا روونادات"‪.‬‬ ‫حاكم ئازاد سه‌رۆكی‌ لقی‌ هه‌ولێری سه‌ندیكا‪،‬‬ ‫وتی‌ "ئه‌و هه‌واڵه‌ به‌هیچ شێوه‌یه‌ك راست‬ ‫نییه‌و دووره‌ له‌ڕاستییه‌وه‌"‪.‬‬

‫كه‌مامۆستایانی‌ ئ��ه‌و قوتابخانه‌ی ‌ه‬ ‫ی كۆی ‌ه‬ ‫چه‌ندانجار داوای��ان له‌په‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫كردوو‌ه كه‌مامۆستایان بۆ دابمه‌زرێنرێت‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم تا ئێستا وه‌اڵم��ن �ه‌دراون �ه‌ت �ه‌وه‌و‬ ‫مامۆستایان بۆ دانه‌مه‌زرێنراوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ده‌ستوور په‌یوه‌ندیكرد به‌ به‌ڕێوه‌به‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆیه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌بیانوو ‌‬ ‫پ��ه‌روه‌رده‌ ‌‬ ‫ی له‌كۆبوونه‌وه‌دایه‌ هیچ لێدوانێكی‬ ‫ئه‌وه‌ ‌‬ ‫نه‌دا‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ده‌سه‌اڵتپه‌رست‌و‬ ‫هه‌تیوه‌كانی‬ ‫ه��ی��چ دی����ارده‌ی����ه‌ك ه��ێ��ن��ده‌ی شكستی‬ ‫ده‌سه‌اڵتپه‌رستی‌و دۆگما‌و چه‌قبه‌ستویی‪ ،‬هه‌تیو‬ ‫ب �ه‌دوای خۆیاندا جێناهێڵن‪ ،‬كاتێك به‌شێك‬ ‫له‌كۆنه‌په‌رست‌و ده‌سه‌اڵتپه‌رستی ناو ریزه‌كانی‬ ‫ی‬ ‫حیزبی شیوعی‪ ،‬هه‌وڵه‌كانیان بۆ ده‌ستكه‌وت ‌‬ ‫كورسی‌و بوون به‌وه‌زیرو ئه‌ندام په‌رله‌مان ده‌گات ‌ه‬ ‫بنبه‌ست‪ ،‬ئیتر هیچ نامێنێت په‌نای بۆ به‌رن‬ ‫جگ ‌ه له‌ئیساڵح‌و نوێخوازی‌و موعاره‌زه‌بوون‪،‬‬ ‫كه‌باشترین رێگه‌ن بۆ ئ �ه‌وه‌ی ئه‌ستێره‌یان‬ ‫له‌رۆژنامه‌و گۆڤاره‌كان بدره‌وشێته‌وه‌‪ ،‬پاش‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌ناو حیزب‌و جه‌ماوه‌ر ده‌كشێ‪.‬‬ ‫دوایه‌مین نمونه‌یش كاك عه‌لی روسییه‌‪ ،‬له‌بری‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌سه‌ر ئه‌و لیستی ئه‌عماله‌ی رابردووی‬ ‫داوای لێبوردن له‌هاوڕێكانی بكات‪ ،‬به‌م دوایی ‌ه‬ ‫له‌رۆژنامه‌ی هاواڵتی‌و ده‌ستوور‪ ،‬پێشترییش‬ ‫ب�ه‌ده‌رك��ردن��ی فه‌توا به‌ناوی روون��ك��ردن�ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌یه‌وێت رای گشتی چه‌واش ‌ه بكات‪.‬‬ ‫ی ت��اده‌س��ت��ك �ه‌وت‌و ئیمتیازاتی‬ ‫ك��اك ع �ه‌ل � ‌‬ ‫له‌به‌رده‌ستدا بوو‪ ،‬تا موچه‌ی پل ‌ه به‌رزو ئه‌رزی‬ ‫روك�ن‌و میزانییه‌ی تایبه‌تی هه‌بوو‪ ،‬له‌ماسی‬ ‫بێده‌نگتر بوو‪ ،‬كه‌ئه‌مانه‌ی نه‌ما ده‌ست به‌دامێنی‬ ‫موعاره‌زه‌وه‌ ده‌گرێ‌و به‌لێدوانی هه‌ڵخه‌ڵه‌تێن ‌هر‌و‬ ‫مانشێتی گه‌ور‌ه ده‌یه‌وێت قه‌شمه‌ری به‌عه‌قڵی‬ ‫ئ�ه‌ن��دام��ان ب��ك��ات‪ ،‬ئاخر خ��ۆ ئ �ه‌و له‌هه‌موو‬ ‫به‌شدارییه‌كی حیزبی شیوعی له‌حكومه‌تدا‬ ‫ده‌نگی داوه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم كاتێ ده‌رف �ه‌ت��ی ئه‌و‌ه‬ ‫نامێنێ پۆستی ده‌سكه‌وێت‪ ،‬راب��ردووی خۆی‬ ‫بیرده‌چێته‌وه‌و هاوڕێكانی ته‌خوین ده‌كات‪.‬‬ ‫نزیكه‌ی ‪28‬س��اڵ��ه‌‪ ،‬دوورو نزیك ب��ه‌وردی‬ ‫چ��اودێ��ری ئ��ه‌و ه �ه‌رای �ه‌ی��ن ك �ه‌ه �ه‌ر ج��اره‌ی‬ ‫به‌الفیته‌یه‌ك له‌ڕیزه‌كانی حیزبی شیوعی خۆی‬ ‫ده‌نوێنێت‪ ،‬ئه‌ویش مه‌سه‌له‌ی چاكسازی‌و‬ ‫نوێخوازییه‌‪ .‬ئه‌م جاره‌یان به‌الفیته‌ی موعاره‌ز‌ه‬ ‫خۆی نمایشده‌كات‪ ،‬بیرمان نه‌چێت له‌هه‌ندێ‬ ‫حاڵه‌تیدا الفیته‌كان به‌ده‌ستی ساخته‌چیه‌ك‬ ‫ده‌نووسراو بۆیه‌ هه‌ر زوو كاریگه‌ری نه‌ما‪.‬‬ ‫كچان‌و كوڕانی ئه‌و حیزبه‌ بۆیان ئاشكرابوو‌ه‬ ‫ك��ێ چه‌مك ‌ه راسته‌قینه‌كانی ن��وێ��خ��وازی‌و‬ ‫دی��م��وك��راس��ی � ‌هت‌و چ��اك��س��ازی ب �ه‌دڵ��س��ۆزی‬ ‫ب �ه‌رزك��ردووه‌ت �ه‌وه‌و كێ ب ‌ه الفیته‌ی ساخته‌‪،‬‬ ‫شیعاری به‌سه‌رچوو‪ ،‬نوێخوازی ده‌كات ‌ه پردێك‬ ‫بۆ پرۆسه‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی بته‌كان‪.‬‬ ‫ئه‌و كاك عه‌لی یه‌‪ ،‬خه‌ونه‌ دێرینه‌كه‌ی به‌گه‌ڕانه‌ی‬ ‫سجنی نهێنی‌و رێكخراوی نهێنی‌و داپڵۆسینی‬ ‫بیروڕای جیاواز‌و فراونكردنی مه‌ركه‌زیه‌ت‌و‬ ‫به‌رته‌سكردنه‌وه‌ی بڕیاری به‌كۆمه‌ڵ‌و زۆركردنی‬ ‫ماستاوچی‌و مه‌سین ‌ه هه‌ڵگرو كه‌مكردنه‌وه‌ی‬ ‫خه‌ڵكی پرسیاركه‌ر‪ ،‬دوورن ل��ه‌وه‌ی له‌هیچ‬ ‫دۆڵێكدا ئه‌م زات ‌ه له‌گه‌ڵ ئیساڵح یه‌كبگرنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ب��ۆ ئێمه‌‌و ده‌ی���ان‌و س���ه‌دان كه‌سی ت��ر ك ‌ه‬ ‫له‌مێردمناڵییه‌و‌ه له‌ڕیزه‌كانی ئ �ه‌م حیزب ‌ه‬ ‫كاریان كردووه‌‪ ،‬ئه‌سته‌م ‌ه شكسته‌كانی ئازار‌و‬ ‫بریندارمان نه‌كات‪ ،‬هه‌موو خاوه‌ن ویژدانێكی‬ ‫زیندوویش ده‌زانێت ئێمه‌ومانان له‌كاتی میحنه‌ت‬ ‫پاشه‌كشه‌ی كاتی‪ ،‬هه‌ڵوێستمان چی‌و له‌كوێ‌و‬ ‫له‌كام سه‌نگه‌ره‌و‌ه دیفاعمان له‌چه‌مكه‌كانی‬ ‫پرۆسه‌ی چاكسازی‌و نوێخوازی‌و دیموكراسیه‌تی‬ ‫راسته‌قینه‌ی نێوخۆیی ده‌ك���رد‪ ،‬ه �ه‌ر وه‌ك‬ ‫ده‌ش��زان��ن چ��ۆن بته‌كانی كۆنه‌په‌رستی‌و‬ ‫دۆگ��م��ا‌و ده‌س��ه‌اڵت��پ��ه‌رس��ت‌و پ��اره‌پ �ه‌رس��ت‬ ‫ی‬ ‫رووب�ه‌ڕووم��ان��ده‌ب��وون�ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ئه‌و ك��اك عه‌ل ‌‬ ‫روسییه‌ پێه‌شه‌نگه‌كه‌یان بوو‪.‬‬ ‫له‌كۆنگره‌ی پێنجه‌می دیموكراسیه‌ت‌و نوێخوازی‬ ‫حیزبی شیوعی عێراق‪ ،‬تا ده‌گاته‌ كۆنگره‌كانی‬ ‫حیزبی شیوعی كوردستان‪ ،‬ملمالنێ بوو‌ه‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ڵ هه‌تیوه‌كانی ره‌وت���ی خ��ۆپ��ارێ��زی‪،‬‬ ‫كه‌سانێك تا دوێنی ئیرهابی فیكرو ره‌خنه‌و رای‬ ‫جیاوازیان له‌ڕیزه‌كانی حیزبی شیوعی ده‌كرد‪،‬‬ ‫راب��ردووی حیزبی‌و سیاسیان شه‌رمهێنه‌ره‌‪،‬‬ ‫له‌شاخ خۆیاننه‌گرت‌و راده‌ستی ئیستیخباراتی‬ ‫عه‌سكه‌ری بوون‪ ،‬له‌رۆژنامه‌كانی عوده‌ی داوای‬ ‫به‌زه‌ییان له‌سه‌دام ده‌ك��رد‪ ،‬ئه‌مان ‌ه حیزبی‬ ‫شیوعییان پێ له‌كه‌دار ناكرێت‪ ،‬ئه‌و ره‌وت ‌ه‬ ‫باوكی مرد‪ ،‬با هه‌تیوه‌كانی بچن كارێكی تر‬ ‫بۆخۆیان بدۆزنه‌وه‌‪.‬‬ ‫زاكیره‌ی جه‌معی حیزب شاهیده‌ ئه‌و ره‌وت ‌ه‬ ‫خۆپارێز‌و ترسنۆك‌و هه‌لپه‌رسته‌‪ .‬حیزبی‬ ‫شیوعییان ه �ه‌ژار ك��رد‌و خۆیان ده‌وڵه‌مه‌ند‪.‬‬ ‫حیزبیان ب��چ��وك��ده‌ك��رده‌وه‌‌و خۆیان گ �ه‌وره‌‪.‬‬ ‫كادیرو خه‌ڵكی چاالكیان له‌ناو ئه‌و حیزبه‌دا‬ ‫راون����ا‪ .‬خه‌ڵكی ه �ه‌ل��پ �ه‌رس �ت‌و خۆویست‌و‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندخوازیان پێشخست‪.‬‬ ‫ئا ئه‌مه‌ی ‌ه ده‌یه‌وێت خۆیبكات به‌پێشه‌نگی‬ ‫پێداچونه‌وه‌‌و نوێخوازی؟ وای له‌نائومێدیت‬ ‫وای نوێخوازی شكستخواردوو‪ ،‬ئه‌وه‌ند‌ه بااڵت‬ ‫نزمبوو‌ه ره‌وت��ی خۆپارێزو ده‌سه‌اڵتپه‌رست‌و‬ ‫پاره‌په‌رست‌و هه‌تیوه‌كانیان بازده‌ده‌ن به‌سه‌رتا‪.‬‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪2‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫هه‌واڵ‬

‫پرۆژه‌یه‌كی ‪ 10‬ملیۆن دۆالری خانه‌قین داواده‌كات ل ‌ه ‪ 23‬بیر‌ه نه‌وته‌ك ‌ه ‌ی‬ ‫نه‌فتخانه‌ پشكی هه‌بێت‬ ‫نزیكه‌ له‌شكستهێنان‬ ‫كاروخ نامیق‬ ‫به‌هۆی كێشه‌ی‌ نێوان پارێزگاری كه‌ركوك‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوكه‌وه‌‪ ،‬پرۆژه‌یه‌كی ‪10‬‬ ‫ملیۆن دۆالری راوه‌ستاوه‌‌و ئه‌ندامێكی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێزگاش ده‌ڵێت پ��رۆژه‌ك �ه‌ نزیكبووه‌ته‌وه‌‬ ‫له‌شكستهێنان‪.‬‬ ‫ئ��اوات محه‌مه‌د ئه‌مین ئه‌ندامی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێزگای‌ كه‌ركوك له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور‪،‬‬ ‫رایگه‌یاند گه‌وره‌ترین پرۆژه‌ كه‌هه‌موو خه‌ڵكی‌‬ ‫كه‌ركوك چاوڕێی‌ ده‌كات‪ ،‬پرۆژه‌ی‌ پاككردنه‌وه‌ی‌‬ ‫شارو البردنی‌ زبڵ‌و خۆڵ‌و خاشاكه‌‪ ،‬كه‌نزیكه‌ی‌‬ ‫‪ 10‬ملیۆن دۆالری‌ بۆ ده‌رچووه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێستا‬ ‫پرۆژه‌كه‌ نه‌چووه‌ته‌ ب��واری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌‬ ‫ب �ه‌ه��ۆی‌ ه�ه‌ڵ�ه‌ی�ه‌ك ل �ه‌پ��رۆس �ه‌ی‌ راگه‌یاندنی‌‬ ‫پرۆژه‌كه‌و وه‌رگرتنی‌ ته‌نده‌ر‪.‬‬ ‫ئاوات محه‌مه‌د وتی‌ "تائێستا به‌هۆی‌ كێشه‌كانی‌‬ ‫نێوان ئه‌نجومه‌ن‌و پارێزگا نه‌مانتوانیوه‌ ئه‌و‬ ‫پرۆژه‌یه‌ بخه‌ینه‌ سه‌رپێ‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ش گوزارشت‬ ‫له‌فه‌شه‌لی‌ گه‌وره‌ترین پ��رۆژه‌ی‌ خزمه‌تگوزاری‌‬

‫ده‌كات"‪.‬‬ ‫ئاوات محه‌مه‌د وتی‌ "په‌یوه‌ندی‌ نێوان پارێزگار‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پ��ارێ��زگ��ا زۆر ك���زه‌‪ ،‬به‌ئاشكرا‬ ‫ده‌رده‌ك���ه‌وێ���ت هه‌ماهه‌نگی‌ ل �ه‌ن��ێ��وان ئه‌م‬ ‫دووالیه‌نه‌دا نییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش پێده‌چێت په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌وه‌ هه‌بێت یاسایه‌ك نییه‌ په‌یوه‌ندی‌ نێوانیان‬ ‫رێكبخات‪ ،‬یان خۆیان په‌یوه‌ندیان باش نییه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ زۆرجار باس له‌وه‌ ده‌كرێت په‌یوه‌ندی‌‬ ‫نێوان پارێزگا‌و ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگا به‌و شێوه‌یه‌‬ ‫نییه‌ كه‌پێویسته‌ بێت‪ ،‬ئه‌م هۆكارانه‌ وایكردووه‌‬ ‫پارێزگا‌و ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگا به‌ته‌واوی‌ نه‌توانێت‬ ‫م��وم��اره‌س �ه‌ی‌ ده‌س�ه‌اڵت�ه‌ك��ان��ی��ان بكه‌ن وه‌ك‬ ‫پارێزگاكانی‌ تر ده‌یكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شدا كه‌ملمالنێ‌‌و خراپی‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫نێوان پارێزگا‌و ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگا كاریگه‌ری‌‬ ‫زۆری‌ هه‌بووه‌ له‌سه‌ر پرۆژه‌كان‪ ،‬وتی‌ "له‌ساڵی‌‬ ‫‪‌2008‬و ‪ 2009‬به‌ئه‌مساڵیشه‌وه‌ ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگا سه‌ندراوه‌ته‌وه‌‌و دراوه‌ته‌‬ ‫پارێزگار‪ ،‬بۆ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگا هیچ نه‌ماوه‌ته‌وه‌‬ ‫ته‌نیا چاودێری‌ ماوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬

‫فه‌رمان خێاڵنی‌‬

‫ئ �ه‌و ‪ 23‬بیره‌ ن �ه‌وت �ه‌ی‌ نه‌فتخان ‌ه‬ ‫كه‌ساڵی ‪ 2003‬داخران‌و پااڵوگه‌كانی‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌تی عێراقییه‌وه‌ بردران‬ ‫بۆ به‌غداد‪ ،‬بڕیاره‌ له‌ئاینده‌كی نزیكدا‬ ‫بكرێته‌وه‌‌و به‌رپرسانی كوردیش‬ ‫له‌ناوچه‌ك ‌ه ده‌ڵێن ده‌بێت پشكی‬ ‫خانه‌قین له‌قازانجی ن�ه‌وت��ی ئه‌و‬ ‫پااڵوگانه‌ بۆ شاره‌ك ‌ه خه‌رجبكرێت‪.‬‬ ‫س�ه‌ی��د تالیب م��ح�ه‌م�ه‌د س�ه‌رۆك� ‌ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ دیاله‌ له‌لیست ‌ی‬ ‫هاوپه‌یمان ‌ی كوردستانی‌‪ ،‬له‌لێدوانێكدا‬ ‫ب��ۆ ده‌س���ت���وور وت���ی‌ "له‌ئێستادا‬ ‫ده‌سه‌اڵتمان زیاترو م�ه‌ودا فراوانتر‬ ‫ب��ووه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و ‪ 23‬بیره‌ نه‌وته‌ ‌ی‬ ‫نه‌فتخانه‌ ك ‌ه له‌دوای‌ ساڵ ‌ی ‪2003‬ه‌و‌ه‬ ‫ب�ه‌ب��ڕی��اری‌ وه‌زی���ری‌ ن�ه‌وت� ‌ی عێراق‬ ‫داخ��را‪ ،‬توانیمان به‌هه‌وڵ ‌ی خۆمان‌و‬ ‫پ��ارێ��زگ��اری‌ دی��ال� ‌ه ئ �ه‌و پااڵوگه‌ی ‌ه‬ ‫بهێنینه‌وه‌ بۆ نه‌فتخان ‌ه كه‌ له‌و ساڵه‌دا‬ ‫برابوویه‌وه‌ بۆ به‌غداد‪ ،‬ئێستا كار ‌ی‬

‫تێدا ده‌كه‌ین بۆئه‌وه‌ی‌ بیانخه‌ینه‌وه‌‬ ‫گه‌ڕو له‌ئاینده‌یه‌كی‌ نزیكیشدا بیر‌ه‬ ‫نه‌وته‌كانی‌ نه‌فتخانه‌ ده‌خه‌ینه‌وه‌كار"‪.‬‬ ‫سه‌رۆك ‌ی ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ دیال ‌ه‬ ‫وتی "له‌ساڵ ‌ی ‪2003‬ه‌وه‌ ئێران نه‌وت ‌ی‬ ‫ئه‌و بیره‌ نه‌وتانه‌ ده‌رده‌هێنێت به‌هۆ ‌ی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌ ك�ه‌ئ�ه‌و ‪ 23‬بیر‌ه نه‌وته‌ ‌ی‬ ‫نه‌فتخان ‌ه له‌سه‌ر س��ن��وور ‌ی نێوان‬ ‫ع��ێ��راق – ئ��ێ��ران�ه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم له‌مه‌وال‬ ‫كه‌بیره‌ نه‌وته‌كان ده‌كه‌ونه‌وه‌ كار‪،‬‬ ‫ئێمه‌ ده‌ت��وان��ی��ن ئ��ه‌وه‌ن��د‌ه نه‌وت ‌ی‬ ‫لێده‌ربهێنین كه‌ئێران سوودێك ‌ی‬ ‫ئه‌وتۆ ‌ی لێنه‌بینن"‪.‬‬ ‫به‌هۆی‌ ئ��ه‌وه‌ی‌ ئ �ه‌و بیر‌ه نه‌وتان ‌ه‬ ‫له‌ناو سنووری‌ شاری‌ خانه‌قیندایه‌‪،‬‬ ‫له‌داهاتی‌ نه‌وت ‌ی ئه‌و بیره‌ نه‌وتانه‌ ‌ی‬ ‫نه‌فتخان ‌ه به‌پێ ‌ی یاسا به‌ر خانه‌قین‬ ‫پشكی‌ تایبه‌ت ‌ی ده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫سه‌ید تالیب وت �ی‌ "به‌مه‌به‌ست ‌ی‬ ‫ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و ئه‌نجامدانی‌ پرۆژه‌ ‌ی‬ ‫خزمه‌تگوزار ‌ی بۆ خانه‌قین داوای‬ ‫پشكی ئه‌و نه‌وتانه‌ ده‌كه‌ین"‪.‬‬

‫به‌هانه‌كانی ده‌رنه‌چوون‪ ...‬هه‌ڕه‌شه‌‪ ،‬په‌الماردان‪ ،‬خۆخنكاندن‬ ‫ده‌یان خوێندكار به‌هۆی ده‌رنه‌چوونه‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵی خۆخنكاندن‌و كوشتنیان داوه‌‌و په‌الماری مامۆستایان داوه‌‬ ‫كاروخ نامیق‬ ‫دواب�������ه‌دوای‌ راگ��ه‌ی��ان��دن��ی‌ ئه‌نجامی‌‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كانی‌ خولی‌ دووه‌م���ی‌ هه‌ر‬ ‫دوو قۆناغی‌ ئاماده‌یی‌و بنه‌ڕه‌تی‌‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫ده‌رنه‌چوونیان له‌وانه‌كانیان‌و مانه‌وه‌یان بۆ‬ ‫چه‌ند ساڵێك له‌پۆلێك‪ ،‬ژماره‌یه‌ك خوێندكار‬ ‫خۆیان ده‌خنكێنن‌و هه‌ندێكیشیان په‌الماری‌‬ ‫مامۆستاكانیان ده‌ده‌ن‌و هه‌ڕه‌شه‌ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫توێژه‌رانی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ هۆكاره‌كه‌ی‌ بۆ‬ ‫خراپی‌ پ �ه‌روه‌رده‌ك��ردن �ی‌ م��ن��دااڵن له‌نێو‬ ‫خێزان‌و خراپی‌ په‌یوه‌ندی‌ نێوان مامۆستا‌و‬ ‫خ��وێ��ن��دك��ار‌و ژی��ن��گ �ه‌ی‌ قوتابخانه‌كان‬ ‫ده‌گێڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌رۆژی‌ ‪ 18‬ئه‌م مانگه‌ له‌گه‌ڕه‌كی‌ رزگاری‌‬ ‫له‌قه‌زای‌ كه‌الر خوێندكارێكی‌ پۆلی‌ حه‌وته‌می‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تی‌ به‌ناوی‌ ئه‌حمه‌د عادل‪ 14 ،‬ساڵ‪،‬‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌نجامی‌ تاقیكردنه‌وه‌ی‌ خولی‌‬ ‫دووه‌م وه‌رده‌گ��رێ��ت‌و ب��ۆی‌ ده‌رده‌ك �ه‌وێ��ت‬ ‫ده‌رن��ه‌چ��ووه‌‪ ،‬دوات��ر كه‌ده‌چێته‌ ماڵه‌وه‌‬ ‫له‌نهۆمی‌ س����ه‌ره‌وه‌ی‌ ماڵه‌كه‌یان خۆی‌‬ ‫ده‌خنكێنێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌ناحیه‌ی‌ به‌رده‌قاره‌مان (باینجان)‬ ‫رۆژی‌ ‪ 9/18‬دوو خوێندكاری‌ ده‌رنه‌چوو‬ ‫ل �ه‌وان �ه‌ی‌ ئینگلیزی‌ به‌ناوه‌كانی‌ شاهۆ‬ ‫ئه‌حمه‌د‌و شه‌ماڵ ئه‌یوب كه‌خوێندكاری‌‬ ‫پۆلی‌ ‪ 11‬بنه‌ڕه‌تین له‌خوێندنگای‌ ژیلوان‪،‬‬ ‫مامۆستایی‌ وانه‌كه‌یان به‌ناوی‌ هێمن تۆفیق‬ ‫داوه‌ته‌ به‌ر خه‌نجه‌ربۆكس‌و پاشانیش به‌له‌ته‌‬ ‫بلۆك لێیانداوه‌‪.‬‬ ‫ه��ه‌ر ل��ه‌و چ��وارچ��ێ��وه‌ی �ه‌دا رۆژی‌ ‪9/16‬‬ ‫پۆلیسی‌ سلێمانی‌ كچێكیان رزگ��ارك��رد‬ ‫كه‌به‌هۆی‌ ده‌رنه‌چوونی‌ له‌تاقیكردنه‌وه‌دا‬ ‫هه‌وڵیدا له‌پردی‌ خه‌سره‌وخاڵه‌وه‌ خۆی‌‬ ‫هه‌ڵداته‌ خواره‌وه‌‌و خۆی‌ بكوژێت‪ ،‬ئه‌و كچه‬

‫خوێندکاری‌ پۆلی‌ ‪ 10‬ئاماده‌یی‌ بووه‪ ‌،‬دوای‌‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ ئه‌نجامی‌ تاقیكردنه‌وه‌ وه‌رده‌گرێت‌و‬ ‫بۆی‌ ده‌رده‌كه‌وێت له‌وانه‌یه‌ك ده‌رنه‌چووه‪‌،‬‬ ‫هه‌وڵی‌ خۆكوشتن ده‌دات‪.‬‬ ‫ئه‌مانه‌ به‌شێكن ل �ه‌و ده‌ی��ان چیرۆكه‌ی‌‬ ‫ل��ه‌م��اوه‌ی‌ ه�ه‌ف��ت�ه‌ی‌ راب�����ردوودا به‌هۆی‬ ‫ده‌رنه‌چوونی خوێندكارانه‌وه‌ روویدا‪.‬‬ ‫كه‌مال ن��وری‌ ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری‌ پ���ه‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫مه‌ڵبه‌ندی‌ سلێمانی‌ له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور‬ ‫رایگه‌یاند "ته‌وای‌ ئه‌و حاڵه‌تانه‌ی‌ روویانداوه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ به‌ده‌رنه‌چوونی‌ قوتابیانه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌وانه‌كانیان"‪.‬‬ ‫س���ه‌ب���ارت ب�����ه‌رووداوه‌ك�����ه‌ی‌ ن��اح��ی �ه‌ی‌‬ ‫به‌رده‌قاره‌مان‪ ،‬كه‌مال نوری‌ وتی‌ "بڕیاری‌‬ ‫ده‌ستگیركردن بۆ ئ�ه‌و دوو خوێندكاره‌‬ ‫ده‌رچووه‌‪ ،‬به‌اڵم تائێستا ده‌ستگیرنه‌كراون‪،‬‬ ‫ل���ه‌ب���ه‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ب��ۆ ش��وێ��ن��ێ��ك�ی‌ ن��ادی��ار‬ ‫رایانكردووه‌"‪.‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا وت �ی‌ "ب�ه‌ه��ۆی‌ ئ �ه‌و رووداوه‌وه‌‬ ‫ده‌واممان له‌و قوتابخانه‌یه‌ راگرتووه‌"‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌مساڵی‌ خوێندنی‌ ‪ 2011-2010‬یه‌ك‬ ‫ملیۆن‌و ‪ 497‬ه���ه‌زار‌و ‪ 806‬خوێندكار‌و‬ ‫قوتابی‌ ب��ه‌ه��ه‌ردوو ره‌گ���ه‌زی‌ ك���ور‌و كچ‬ ‫له‌سه‌رجه‌م قۆناغه‌كانی‌ خوێندن له‌هه‌رێمی‌‬ ‫ك��وردس��ت��ان��دا روو له‌خوێندن ده‌ك���ه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌كۆی‌ زیاتر له‌‪ 43‬هه‌زار قوتابی‌‬ ‫ده‌رچووی‌ پۆلی‌ دوانزه‌ی‌ ئاماده‌یی‌‪ ،‬ته‌نیا‬ ‫نزیكه‌ی‌ ‪ 25‬هه‌زاریان له‌زانكۆ‌و په‌یمانگاكانی‌‬ ‫هه‌رێم كورسی‌ خوێندنیان بۆ دابینكراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ترس‌و دڵه‌ڕاوكێیه‌كی‌ زۆری‌ له‌نێو‬ ‫خوێندكاراندا دروستكردووه‌‪.‬‬ ‫چۆمان ئه‌حمه‌د ت��وێ��ژه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‪،‬‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور ده‌ڵێت خۆكوشتنی‌‬ ‫قوتابی‌ ل�ه‌و قۆناغه‌دا ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�ه‌وه‌ بۆ‬ ‫ته‌مه‌نی‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ له‌و قۆناغه‌دا ئه‌و‬ ‫خوێندكاره‌ له‌ته‌مه‌نێكی‌ هه‌رزه‌كاریدایه‌‪،‬‬

‫توانای‌ رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی‌ ئه‌و كێشانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫نییه‌ كه‌دێته‌ رێ��گ �ه‌ی‌‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش به‌هۆی‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك گۆڕانكاری‌ له‌رووی‌ فیسۆلۆجی‌‌و‬ ‫بایه‌لۆجی‌‌و سایكۆلۆجی‌ رووده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫چۆمان ئه‌حمه‌د هۆكارێكی‌ تر بۆ خراپی‌‬ ‫پ �ه‌روه‌رده‌ك��ردن �ی‌ م��ن��دااڵن له‌نێو خێزان‬ ‫ده‌گێرێته‌وه‌‪ ،‬وتی‌ "تائێستا خێزانه‌كان‬ ‫پ���ه‌روه‌رده‌ی���ه‌ك���ی‌ دروس�����ت‌و م��ه‌ده‌ن��ی‌‬ ‫منداڵه‌كانیان ناكه‌ن‪ ،‬كه‌بتوانن مندااڵن‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك په‌روه‌رده‌بكه‌ن به‌هێزبێت‌و‬

‫بڕوای‌ به‌خۆی‌ بێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها پێیوایه‌ په‌یوه‌ندی‌ نێوان مندااڵن‌و‬ ‫خ��ێ��زان په‌یوه‌ندییه‌كی‌ الوازه‌‌و خێزان‬ ‫نه‌یتوانیوه‌ به‌ئه‌ركی خۆی هه‌ستێت‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و وت �ی‌ "ئ�ه‌گ�ه‌ر منداڵێك رووب���ه‌ڕووی‌‬ ‫كێشه‌یه‌ك بێته‌وه‌ په‌نا بباته‌ به‌ر خێزان‌و‬ ‫دایك‌و باوكی‌‪ ،‬ئه‌وكاته‌ ده‌توانن كێشه‌كه‌ی‌‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ربكه‌ن‌و له‌هه‌مانكاتدا كۆمه‌ڵێك‬ ‫رێنمایی‌ كۆمه‌اڵیه‌تیشی‌ پێببه‌خشن"‪.‬‬ ‫به‌هۆی‌ مانه‌وه‌ی بۆماوه‌ی‌ ‪ 3‬ساڵ له‌سه‌ریه‌ك‬

‫سزا ‌ی به‌كۆمه‌ڵ‌ بۆ مامۆستایان ‌ی قوتابخانه‌یه‌ك ده‌ركراوه‌‬ ‫ده‌ستوور‬ ‫ب����ه‌ه����ۆی‌ ك���ه‌م���ت���ه‌رخ���ه‌م���ب���وون���ی���ان‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌كانی‌‬ ‫له‌سه‌رپه‌رشتیكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫كۆتایی‌ وه‌رزی‌ دووه‌می‌ ساڵی‌ ‪،2010-2009‬‬ ‫حه‌وت مامۆستا له‌قوتابخانه‌ی‌ چرای‌ بنه‌ڕه‌تی‌‬ ‫له‌سه‌نگه‌سه‌ر سزادراون‪ ،‬به‌دواخستنی‌ سه‌ره‌‬ ‫موچه‌یان‌و گواستنه‌وه‌ بۆ قوتابخانه‌یه‌كی تر‪.‬‬ ‫به‌نووسراوی‌ ژماره‌ ‪ 7170‬له‌به‌رواری‌ ‪-9-14‬‬ ‫‪ 2010‬كه‌ له‌په‌روه‌رده‌ی‌ قه‌اڵدزێ‌ ده‌رچووه‌و‬ ‫كۆپیه‌كی‌ الی‌ رۆژنامه‌ی‌ ده‌ستووره‌‪ ،‬ئاماژه‌‬ ‫به‌نووسراوی‌ په‌سن‌و لێكۆڵینه‌وه‌ی‌ ژماره‌‬ ‫(‪ )2716‬ی‌ (‪ )2010-8-15‬له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‬ ‫گشتی‌ تاقیكردنه‌وه‌كانی‌ وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌‪،‬‬ ‫ب��ه‌ن��ووس��راوی‌ ب��ه‌رێ��وه‌ب��ه‌رای��ه‌ت��ی‌ گشتی‌‬ ‫پ��ه‌روه‌رده‌ی‌ سلێمانی‌‪ /‬كاروباری‌ ته‌كنیكی‌‬ ‫ژم��اره‌ (‪ )20484‬له‌ (‪ )2010-8-31‬كراوه‌‪،‬‬ ‫له‌نووسراوه‌كه‌دا ئاماژه‌ به‌وه‌ دراوه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬

‫ئ���ه‌و م��ام��ۆس��ت��ای��ان �ه‌‪ ،‬ك�ه‌م��ت�ه‌رخ�ه‌م��ب��وون‬ ‫له‌سه‌رپه‌رشتیكردنی‌ تاقیكردنه‌وه‌كانی‌ كۆتای ‌‬ ‫ی‬ ‫وه‌رزی‌ دووه‌م��ی‌ ساڵی‌ ‪ ،2010-2009‬بۆیه‌‬ ‫سزای‌ سه‌رنجڕاكێشانیان ئاراسته‌ ده‌كرێت‌و‬ ‫ئاگادارده‌كرێنه‌وه‌‪ ،‬كه‌ئه‌م كه‌مته‌رخه‌مییه‌‬ ‫دووب�����اره‌ ن��ه‌ك��ه‌ن��ه‌وه‌‪ ،‬ه��ات��ووه‌ "ئ �ه‌گ �ه‌ر‬ ‫دووباره‌بێته‌وه‌ س��زای‌ توندترتان ئاراسته‌‬ ‫ده‌كه‌ین"‪.‬‬ ‫سزای‌ سه‌رنجڕاكێشان به‌پێی رێنماییه‌كانی‬ ‫پ����ه‌روه‌رده‌ ب��ۆ م���اوه‌ی‌ س �ێ‌ م��ان��گ س �ه‌ره‌‬ ‫موچه‌كه‌یان دواده‌خ��ات‪ ،‬هه‌روه‌ها (م ـ خ)‬ ‫كه‌مامۆستای‌ وانه‌كه‌ بووه‌‪ ،‬بۆماوه‌ی‌ شه‌ش‬ ‫مانگ سه‌ره‌ موچه‌كه‌ی‌ دواخراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر به‌پێی نووسراوێكی تری پ��ه‌روه‌ر‌ده‌ی‌‬ ‫ق���ه‌اڵدزێ‪ ،‬س��زای گواستنه‌وه‌ بۆ ‌هه‌ریه‌كه‌‬ ‫له‌عه‌بدوڵاڵ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫قوتابخانه‌ی‌ چرای‌ ئێواران‌و ئاوات ئه‌حمه‌د‬ ‫ق��ادر ی��اری��ده‌ده‌ی‌ قوتابخانه‌ی‌ ن��اوب��راو‪ ،‬بۆ‬

‫قوتابخانه‌ی‌ سه‌نگه‌سه‌ری‌ بنه‌ڕه‌تی‌‪ ،‬ئه‌حمه‌د‬ ‫ئیبراهیم ئه‌حمه‌د مامۆستای‌ قوتابخانه‌ی‌‬ ‫ناوبراو بۆ قوتابخانه‌ی‌ كه‌وگه‌ری‌ بنه‌ڕه‌تی‌‬ ‫له‌شارۆچكه‌ی‌ سه‌نگه‌سه‌ر كه‌به‌مه‌ش هه‌ریه‌كه‌‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌به‌ر‌و ی��اری��ده‌ده‌ره‌ك�ه‌ سێ‌ سزایان‬ ‫وه‌رگ��رت��ووه‌‪ ،‬گواستنه‌وه‌و الدان له‌ئیداره‌و‬ ‫دواخستنی‌ س �ه‌ره‌ موچه‌كه‌یان بۆ م��اوه‌ی‌‬ ‫شه‌ش مانگ‪.‬‬ ‫عه‌لی‌ محه‌مه‌د عه‌لی‌ به‌ڕێوه‌به‌ری‌ په‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫قه‌اڵدزێ‌ له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور وتی "ئه‌و‬ ‫مامۆستایانه‌ له‌لیژنه‌ی‌ تاقیكردنه‌وه‌ بوون‬ ‫له‌قوتابخانه‌كه‌یان‌و كه‌مته‌رخه‌میان نواندووه‌و‬ ‫پرسیاریان لێ‌ ئاشكرا ب��ووه‌‪ ،‬بڕیاره‌كه‌ش‬ ‫ی گشتی‌ پ����ه‌روه‌رده‌ی‌‬ ‫ل �ه‌ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت � ‌‬ ‫سلێمانی‌‌و وه‌زاره‌تی‌ په‌روه‌رده‌ په‌سندكراوه‌"‪.‬‬ ‫سزاكان به‌هۆی ئاشكرابوونی پرسیاره‌كانی‬ ‫تاقیكردنه‌وه‌ی‌ وانه‌ی‌ جوگرافیای‌ پۆلی‌ یانزه‌ی‌‬ ‫ئاماده‌یی‌ له‌قوتابخانه‌ی‌ چرای‌ ئێواران بوو‪.‬‬

‫له‌پۆلی‌ حه‌وته‌می‌ بنه‌ڕه‌تی‌‪ ،‬رۆژی‌ ‪9/19‬‬ ‫كچه‌ خوێندكارێك له‌گه‌ڕه‌كی‌ به‌كره‌جۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫شاری‌ سلێمانی‌ گولله‌یه‌كی‌ كاڵشینكۆف‬ ‫به‌خۆیه‌وه‌ ده‌نێت‌و خۆی‌ ده‌كوژێت‪.‬‬ ‫چ��ۆم��ان وت���ی‌ "ن��ه‌پ��ه‌ی��وه‌ن��دی‌ ن��ێ��وان‬ ‫قوتابی‌‌و مامۆستاش له‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی‌‬ ‫مه‌ده‌نییانه‌و دروست داڕێژراوه‌‪ ،‬نه‌ ژینگه‌ی‌‬ ‫قوتابخانه‌كان به‌جۆرێكه‌ كه‌قوتابی‌ بتوانێت‬ ‫تێیدا بخوێنێت‌و له‌الیه‌نی‌ ده‌روونییه‌وه‌‬ ‫ئاسوده‌بێت"‪.‬‬

‫روونكردنه‌وه‌یه‌ك له‌باره‌ ‌ی چاوپێكه‌وتنێكی‬ ‫سه‌عدی ئه‌حمه‌د پیره‌وه‌‬ ‫ده‌ستوور‬ ‫ی رۆژنامه‌ی‌ ده‌ستووردا چاوپێكه‌وتنێكی سه‌عدی ئه‌حمه‌د‬ ‫ی پێشوو ‌‬ ‫له‌ژماره‌ ‌‬ ‫پیره‌‪ ،‬ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتی نیشتمانی كوردستان باڵوكراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ده‌ستوور هه‌واڵێكی له‌الپه‌ڕ‌ه‬ ‫له‌ده‌قێكی قسه‌كانی ناوبراوه‌و‌ه رۆژنام ‌ه ‌‬ ‫یه‌كدا باڵوكردووه‌ته‌وه‌ به‌م ناونیشانه‌ (سه‌عدی پیره‌‪ :‬كادیرێكی یه‌كێتی‬ ‫ده‌ستدرێژی پارتی قبوڵبكات تاوانباره‌)‪ ،‬به‌اڵم ده‌قی وه‌اڵمه‌كه‌ی ناوبراو‬ ‫به‌مشێوه‌یه‌یه‌‪ :‬تا ئه‌و جێگه‌یه‌ی‌ ئاگاداربم رێنمایی‌و گشتاندنی پارتی نیی ‌ه‬ ‫كه‌پێكه‌و‌ه ئیشكردن‌و كاركردنی پارتی‌و یه‌كێتی ته‌جاوزی بكرێته‌سه‌ر‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌گه‌ر كارمه‌ندێكی ئیداری له‌جێگه‌یه‌ك ده‌یه‌وێت زیره‌كی به‌خه‌رجبدات یان‬ ‫ی یه‌كێتییه‌ كه‌ قبوڵی ده‌كات‪.‬‬ ‫خۆی تاقیبكاته‌وه‌ ئه‌و‌ه خه‌تای لێرسراوه‌كه‌ ‌‬ ‫سه‌عدی پیره‌ هه‌رچه‌ند‌ه رایگه‌یاند كه‌گله‌یی له‌چاوپێكه‌وتنه‌كه‌و قسه‌كانی‬ ‫نییه‌ ك ‌ه له‌په‌ڕ‌ه ‪ 8‬دا دابه‌زیوه‌‪ ،‬به‌اڵم گله‌یی له‌هه‌واڵه‌ك ‌هی‌ الپه‌ڕ‌ه یه‌ك‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬به‌تایبه‌ت مانشێتی هه‌واڵه‌كه‌‪ ،‬بۆیه‌ داوای لێبوردن له‌به‌ڕێزیان‬ ‫ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ ده‌ستوور‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫رووداوی هه‌فته‌‬

‫‪5‬‬

‫ده‌ستوور ئامارێكی ترسناك باڵوده‌كاته‌و‌ه‬ ‫ته‌نیا له‌هه‌شت مانگی ئه‌مساڵدا ‪ 65‬كه‌س به‌گولل ‌ه كوژراون‌و ته‌رمی به‌شێكیان فڕێدراون‬ ‫مه‌عاز فه‌رحان‬ ‫به‌پێی ئاماری سێ ساڵی رابردوو‪ ،‬كه‌ده‌ست‬ ‫ی ‪ 1700‬كه‌س‬ ‫ده‌ستوور كه‌وتووه‌‪ ،‬نزیك ‌ه ‌‬ ‫به‌هۆی رووداوه‌ك��ان��ی كوشتن‌و خنكان‌و‬ ‫سوتان‌و رووداوی ئۆتۆمبێله‌و‌ه گیانیان‬ ‫ل��ه‌ده‌س��ت��داوه‌‪ ،‬ته‌نیا ل�ه‌ه�ه‌ش��ت مانگی‬ ‫ئه‌مساڵیشدا ‪ 56‬كه‌س به‌گولل ‌ه كوژراون‪.‬‬ ‫ساڵ به‌ساڵ خۆزگه‌م به‌پار‬ ‫حاڵه‌ته‌كانی م��ردن به‌سوتان‌و رووداوی‬ ‫هاتوچۆ‌و خۆخنكاندن‌و كوشتن به‌گولل ‌ه‬ ‫له‌سنووری پارێزگای سلێمانی به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫به‌رباڵو زیادیكردووه‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ك مردن به‌و‬ ‫جۆر‌ه رووداوان ‌ه ساڵ دوای ساڵ زیاتر بووه‌‪.‬‬ ‫ی ده‌س��ت��وور‬ ‫ب�ه‌پ��ێ��ی ئ���ه‌و ئ��ام��اران�� ‌ه ‌‬ ‫له‌په‌یمانگای پزیشكاری دادوه‌ری سلێمانی‬ ‫ی‬ ‫ده‌ستیكه‌وتوون‪ ،‬ته‌نیا ل ‌ه ‪ 12‬مانگی ساڵ ‌‬ ‫‪2008‬دا ‪ 577‬كه‌س به‌هۆی رووداوه‌كانی‬ ‫كوشتن به‌گولله‌و سوتان‌و خنكان له‌ئاو و‬ ‫خۆخنكاندن‌و رووداوه‌كانی ئۆتۆمبێل گیانیان‬ ‫له‌ده‌ستداوه‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ك ‪ 239‬كه‌سیان‬ ‫ی سوتانه‌و‌ه م��ردوون‪.‬‬ ‫ی جۆره‌كان ‌‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫هه‌روه‌ها له‌هه‌مان ساڵدا ‪ 89‬كه‌س به‌گولل ‌ه‬ ‫كوژراون ك ‌ه ‪69‬یان پیاو‌و ‪20‬یان ژنبوون‪.‬‬ ‫ی خنكانی ناو ئاویشه‌و‌ه له‌ساڵی‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫‪2008‬دا ‪ 20‬كه‌س مردوون‪ ،‬ك ‌ه ‪ 14‬پیاو و ‪6‬‬ ‫كه‌سیان ژنبوون‪ .‬هه‌روه‌ها ‪17‬كه‌س خۆیان‬ ‫ی تریان‬ ‫به‌په‌ت خنكاندوو‌ه ك ‌ه ‪ 6‬پیاو و ‪‌ 11‬‬ ‫ژنن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌الیه‌كی تریشه‌و‌ه ‪ 212‬كه‌س به‌هۆ ‌‬ ‫ی هاتوچۆو‌ه مردوون‌و له‌و رێژه‌یه‌شدا‬ ‫رووداو ‌‬ ‫‪ 165‬پیاو و ‪ 47‬یان ژنن‪.‬‬ ‫ی ‪2009‬دا رێ��ژه‌ك�� ‌ه‬ ‫ب����ه‌اڵم ل��ه‌س��اڵ�� ‌‬

‫به‌رزتربووه‌ته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه ‪ 664‬حاڵه‌تی مردن‬ ‫به‌هۆی ئه‌و رووداوانه‌و‌ه تۆماركراوه‌‪.‬‬ ‫ی پزیشكی دادوه‌ری ‪289‬‬ ‫به‌پێی ئاماره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی سوتانه‌و‌ه مردوون‪،‬‬ ‫ی جۆره‌كان ‌‬ ‫كه‌س به‌هۆ ‌‬ ‫هه‌روه‌ها ‪79‬كه‌س به‌گولل ‌ه كوژراون‪ ،‬ك ‌ه ‪60‬‬ ‫پیاو و ‪ 19‬ژن بوون‪.‬‬ ‫ی ‪2009‬دا ‪ 21‬كه‌س له‌ئاودا خنكاون‬ ‫له‌ساڵ ‌‬ ‫ك ‌ه ‪18‬یان پیاون‌و ‪3‬ی ژنن‪13 .‬كه‌سیش‬ ‫له‌هه‌مان ساڵدا خۆیان ب�ه‌ده‌س�ت‌و په‌ت‬ ‫خنكاندوو‌ه كه‌ ‪ 6‬پیاو‌و ‪ 7‬ژنن‪.‬‬ ‫رووداوه‌كانی هاتوچۆش له‌و ساڵه‌دا ‪262‬‬

‫قوربانی لێكه‌وتووه‌ته‌و‌ه‌و مردوون ‪ 199‬پیاو‬ ‫و ‪ 63‬ژنن‪.‬‬ ‫له‌هه‌شت مانگی ‪2010‬ه‌دا حاڵه‌ته‌كانی‬ ‫سوتان‌و كوژران به‌گولله‌و رووداوی هاتوچۆ‬ ‫ی هه‌شت مانگدا‬ ‫زۆربووه‌‪ ،‬به‌جۆرێك له‌ماو‌ه ‌‬ ‫‪ 456‬حاڵه‌تی مردن به‌و رووداوان ‌ه تۆماركراوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی ئ��ام��اره‌ك � ‌ه ل � ‌ه ‪ 2010/1/1‬تا‬ ‫ی سوتانه‌و‌ه‬ ‫‪ )172( ،2010/9/1‬كه‌س به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌مموزیش زۆرترین حاڵه‌ت ‌‬ ‫مردوون‪ ،‬مانگ ‌‬ ‫ی تێدابوو‌ه ك ‌ه ‪ 33‬حاڵه‌ت بوو‌ه‌و‬ ‫خۆسوتان ‌‬ ‫‪10‬یان پیاو ‪ 23‬یان ژن بوون‪.‬‬

‫‪ 65‬كه‌س به‌گولل ‌ه له‌و هه‌شت مانگه‌دا‬ ‫ی‬ ‫كوژراون‪ 52 ،‬پیاو‌و ‪13‬ژن‌و هه‌روه‌ها مانگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كوژران ‌‬ ‫ی دووه‌م زۆرترین حاڵه‌ت ‌‬ ‫كانون ‌‬ ‫تێدابوو‌ه ك ‌ه ‪ 15‬پیاوو ‪ 4‬ژن به‌گولل ‌ه كوژراون‪.‬‬ ‫‪ 25‬كه‌سیش له‌ئاودا خنكاون‪ 20 ،‬پیاو ‪5‬‬ ‫ی‬ ‫ی خنكاندن ‌‬ ‫ی مایس زۆرترین حاڵه‌ت ‌‬ ‫ژن‪ ،‬مانگ ‌‬ ‫تێدابوو‌ه ك ‌ه ‪ 5‬پیاو و یه‌ك ژن خنكاون‪.‬‬ ‫ی خنكان ب �ه‌ده‌س �ت‌و په‌تیش‬ ‫ل �ه‌ب��ار‌ه ‌‬ ‫‪ 20‬ك�ه‌س گیانیان ل�ه‌ده‌س��ت��داو‌ه‌و خۆیان‬ ‫ی ئازار‌و‬ ‫خنكاندوو‌ه ‪ 11‬پیاو ‪ 9‬ژن‪ ،‬مانگه‌كان ‌‬ ‫ی تێدابوو‌ه‬ ‫ی خنكاندن ‌‬ ‫ئابیش زۆرترین حاڵه‌ت ‌‬

‫هه‌ریه‌ك ب ‌ه ‪ 4‬حاڵه‌ت‪.‬‬ ‫ی هاتوچۆو‌ه‬ ‫ی رووداو ‌‬ ‫‪ 174‬كه‌س به‌هۆ ‌‬ ‫له‌هه‌شت مانگی ئه‌مساڵدا مردوون ‪ 131‬پیاو‬ ‫ی‬ ‫ی ته‌مموزیش زۆرترین مردن ‌‬ ‫و ‪ 43‬ژن‪ ،‬مانگ ‌‬ ‫ی هاتوچۆو‌ه ك ‌ه ‪29‬‬ ‫ی رووداو ‌‬ ‫تێدابوو‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫پیاو و‪ 7‬ژن به‌و هۆیه‌و‌ه مردوون‪.‬‬ ‫حاڵه‌ته‌كانی سوتان زۆرینه‌یان ژنن‌و‬ ‫رووداوه‌كانی هاتوچۆش پیاون‬ ‫ی پزیشكی دادوه‌ری‪،‬‬ ‫به‌پێی ئاماره‌ك ‌ه ‌‬ ‫زۆرت��ری��ن حاڵه‌ته‌كانی سوتان ب�ه‌ر ژنان‬ ‫كه‌وتوو‌ه ب ‌ه به‌راورد به‌پیاوان‪ ،‬له‌رووداوه‌كانی‬ ‫هاتوچۆ‌و مردن به‌گولله‌ش پیاوان زۆرترین‬ ‫رێژه‌یان به‌ركه‌وتووه‌‪.‬‬ ‫له‌ساڵی ‪2008‬دا ته‌نیا ‪ 39‬پیاو به‌هۆی‬ ‫سوتانه‌و‌ه مردوون‪ ،‬به‌اڵم ‪ 200‬ژن له‌و ساڵه‌دا‬ ‫سوتاوه‌‪ .‬له‌ساڵی ‪2009‬شدا زۆرترین رێژه‌ی‬ ‫م��ردن به‌هۆی سوتانه‌و‌ه ژنانن ك ‌ه ‪242‬‬ ‫حاڵ ‌هت‌و پیاوانیش ‪ 47‬حاڵه‌ت‪ ،‬له‌هه‌شت‬ ‫مانگه‌كه‌ی ‪2010‬ش��دا رێژه‌یی مردنی ژنان‬ ‫به‌هۆی سوتانه‌و‌ه ‪ 129‬كه‌س بووه‌‪ ،‬پیاوانیش‬ ‫‪ 43‬حاڵه‌ت بوون‪.‬‬ ‫ب�ه‌اڵم ل�ه‌رووداوه‌ك��ان��ی هاتوچۆ‌و مردن‬ ‫ی پیاوان زیاتره‌‪ ،‬چونك ‌ه له‌كۆی‬ ‫به‌گولل ‌ه رێژ‌ه ‌‬ ‫‪ 224‬حاڵه‌تی كوشتن به‌هۆی گولله‌و‌ه ته‌نیا‬ ‫‪52‬یان ژنن‌و ئه‌وانی تر پیاو بوون‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌رووداوی هاتوچۆشدا له‌كۆی مردنی ‪648‬‬ ‫ته‌نیا ‪153‬یان له‌ڕه‌گه‌زی مێبوون‪ ،‬ئه‌وانی تر‬ ‫له‌ڕه‌گه‌زی نێربوون‪.‬‬ ‫ی حاڵه‌ته‌كانی كوشتن به‌گولل ‌ه‬ ‫زۆرب � ‌ه ‌‬ ‫یان كوژراون یان خۆیان كوشتووه‌‪ ،‬به‌شێك‬ ‫ی كوژراویشن دوای كوشتنیان‬ ‫له‌ته‌رمی ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫فڕێدراون‪.‬‬

‫یه‌كهه‌ڵوێست ‌ی فراكسیۆن ‌ه كوردستانییه‌كان دید ‌ی جیا ‌ی سڕیوه‌ته‌وه‌‬ ‫ی كورد له‌عێراق‪ ،‬یان‬ ‫ی كێشه‌كان ‌‬ ‫ی نوێی بۆ یه‌كالییكردنه‌و ‌ه ‌‬ ‫ی نوێ‌و پرۆژ ‌ه ‌‬ ‫ی ئۆپۆزیسیۆن دید ‌‬ ‫به‌ره‌ ‌‬ ‫ی نێوان به‌غدادو هه‌ولێر نه‌خستووه‌ته‌ڕوو‬ ‫دۆسیی ‌ه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌كان ‌‬ ‫زانیار محه‌مه‌د‬ ‫فراكسیۆن ‌ه ئۆپۆزیسیۆنه‌كان ‌ی ه�ه‌رێ��م‪،‬‬ ‫نه‌یانتوانیو‌ه به‌رنامه‌یه‌ك ‌ی جیاواز بۆ به‌غداد‬ ‫ل �ه‌چ��وارچ��ێ��و‌ه ‌ی ئیئتیالف ‌ی فراكسیۆن ‌ه‬ ‫كوردستانیه‌كاندا بخه‌نه‌ڕوو‪ ،‬كارنامه‌و داواكان ‌ی‬ ‫ئیئتیالفه‌ك ‌ه روانگه‌و دید ‌ی یه‌كێت ‌ی‌و پارت ‌ی‬ ‫به‌سه‌ردا زاڵه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه به‌ر‌ه ‌ی ئۆپۆزیسیۆن به‌فه‌رمی‬ ‫ئه‌و‌ه ره‌تده‌كاته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم چاودێران‌و به‌شێك‬ ‫له‌په‌رله‌مانتاران ‌ی ئه‌و لیستان ‌ه دان به‌وه‌دا‬ ‫ده‌ن��ێ��ن‪ ،‬كه‌ئۆپۆزیسیۆن به‌رنام ‌ه ‌ی جیا ‌ی‬ ‫پێشكه‌ش نه‌كردووه‌و كه‌وتووه‌ت ‌ه ژێر هه‌ژموون ‌ی‬ ‫پارت ‌ی و یه‌كێتیه‌وه‌‪.‬‬ ‫دوا ‌ی ئه‌نجامدان ‌ی هه‌ڵبژاردن ‌ی ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫نوێنه‌ران ‌ی عێراق ل �ه‌‪‌ 7‬ی ئ��ازار ‌ی راب��ردوو‪،‬‬ ‫لیست ‌ه براو‌ه كوردییه‌كان ‌ی وه‌ك هاوپه‌یمانی ‌ی‬ ‫كوردستان‌و گ��ۆڕان‌و یه‌كگرتوو ‌ی ئیسالم ‌ی‌و‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ی ئیسالمی‌‪ ،‬ئیئتیالفێكیان پێكهێنا بۆ‬ ‫یه‌كخستن ‌ی وتارو هه‌ڵوێست ‌ی كورد له‌په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫عێراق‪ ،‬هه‌روه‌ها گفتوگۆكردن‌و دانوستاندن‬ ‫له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كان ‌ی دیك ‌ه ‌ی عێراق بۆ پێكهێنان ‌ی‬ ‫حكومه‌ت ‌ی نوێ ‌ی عێراقی‌‪.‬‬ ‫الیه‌ن ‌ه كوردییه‌كان رۆژ ‌ی ‪2010/4/3‬‬ ‫یه‌كه‌م كۆبوونه‌وه‌یان گرێدا بۆ پێكهێنان ‌ی ئه‌و‬ ‫ئیئتیالفه‌‪ ،‬دوا ‌ی هه‌شت دانیشتن‌و ‪ 50‬كاتژمێر‬ ‫گفتوگۆ‪ ،‬ل��ه‌رۆژ ‌ی ‪ 2010/5/9‬ئیئتیالفه‌ك ‌ه‬ ‫به‌فه‌رمی راگه‌یه‌ندرا‪.‬‬ ‫له‌ناوه‌ڕاست ‌ی مانگ ‌ی حوزه‌یراندا‪ ،‬ئیئتیالف ‌ی‬ ‫فراكسیۆن ‌ه كوردستانییه‌كان س �ه‌ردان � ‌ی‬ ‫به‌غدا ‌ی كردو كه‌وت ‌ه گفتوگۆ له‌گه‌ڵ الیه‌ن ‌ه‬ ‫عێراقییه‌كان‪ ،‬هه‌روه‌ها دواتر كارنامه‌یه‌ك ‌ی ‪19‬‬ ‫خاڵ ‌ی پێشكه‌ش ‌ی الیه‌ن ‌ه براوه‌كان ‌ی هه‌ڵبژاردن‬ ‫كرد‪ ،‬وه‌ك داخوازییه‌كان ‌ی كورد له‌حكومه‌ت ‌ی‬ ‫داهاتوو ‌ی عێراق‪.‬‬ ‫گرنگترین خاڵه‌كان ‌ی كارنامه‌ك ‌ه بریتین‬ ‫له‌جێبه‌جێكردن ‌ی م��اد‌ه ‌ی ‪‌ 140‬ی ده‌ستوور ‌ی‬ ‫تایبه‌ت به‌ناوچ ‌ه جێناكۆكه‌كان‪ ،‬وه‌رگرتن ‌ی‬ ‫پۆست ‌ی سه‌رۆك كۆمار ‌ی له‌الیه‌ن كورده‌وه‌‪،‬‬ ‫م��ان �ه‌و‌ه ‌ی ماف ‌ی ڤیتۆ بۆ س��ه‌رۆك كۆمار‪،‬‬ ‫دامه‌زراندن ‌ی ئه‌نجومه‌ن ‌ی ئاسایش ‌ی نیشتمانی‌‪،‬‬ ‫وه‌رگرتن ‌ی ئه‌میندار ‌ی گشتی ‌ی ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫وه‌زی������ران‌و پ��ۆس��ت� ‌ی وه‌زاره‌ت������ ‌ی س��ی��اد ‌ی‬ ‫له‌الیه‌ن ك��ورده‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها په‌سه‌ندكردن ‌ی‬

‫شاره‌زایه‌کی سیاسی‪ :‬به‌ره‌ی ئۆپۆزیسیۆن به‌ته‌واوی هه‌ستیان به‌هه‌ژموونی ده‌سه‌اڵت به‌سه‌ر ئیئتیالفه‌که‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫یاسای ‌ی ن�ه‌وت‌و گازو سه‌رچاو‌ه ئاوییه‌كان‌و‬ ‫دابینكردن ‌ی پێداویستییه‌كان ‌ی پاسه‌وان ‌ی هه‌رێم‬ ‫(پێشمه‌رگه‌) له‌ڕوو ‌ی چ ‌هك‌و پاره‌وه‌‪ .‬له‌هه‌موو‬ ‫ئ�ه‌و خااڵن ‌ه گرنگتر ئه‌گه‌ر الیه‌ن ‌ی ك��ورد ‌ی‬ ‫له‌حكومه‌ت كشایه‌و‌ه به‌هۆ ‌ی هه‌ر الدانێك ‌ی‬ ‫ده‌ستوور یان پابه‌ندنه‌بوون ب ‌ه به‌رنام ‌ه ‌ی‬ ‫رێككه‌وتن له‌سه‌ركراو‪ ،‬ئه‌وكات ‌ه حكومه‌ت‬ ‫به‌ده‌ستله‌كاركێشاو‌ه حساب بكرێت‪.‬‬ ‫چاودێران ده‌ڵێن به‌بیانو ‌ی یه‌كخستنی‌‬ ‫هه‌ڵوێست‪ ،‬به‌ر‌ه ‌ی ئۆپۆزیسیۆن نه‌یتوانیو‌ه‬ ‫دی��د ‌ی ن��وێ له‌ئیئتیالفه‌كه‌دا جێبكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫داواك��ان هه‌مان داوا ‌ی كالسیك ‌ی چوار ساڵ‬ ‫پێش ئێستان‪.‬‬ ‫له‌دواین چاوپێكه‌وتنیدا له‌گه‌ڵ رۆژنام ‌ه ‌ی‬ ‫هاواڵتی‪ ،‬له‌تیف شێخ مسته‌فا په‌رله‌مانتار ‌ی‬ ‫فراكسیۆن ‌ی گۆڕان له‌ئه‌نجومه‌ن ‌ی نوێنه‌ران ‌ی‬ ‫عێراق‪ ،‬ده‌ڵێت "به‌داخه‌و‌ه گ��ۆڕان‌و كۆم ‌هڵ‌و‬ ‫یه‌كگرتوو ته‌سلیم ‌ی یه‌كێت ‌ی‌و پارت ‌ی بوون"‪.‬‬ ‫ئ �ه‌وه‌ش ده‌ڵێت "ئێم ‌ه وتوومان ‌ه نابێت‬ ‫فراكسیۆن ‌ه كوردییه‌كان سه‌رۆك ‌ی هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫د‪ .‬رۆژ نور ‌ی شاوه‌یس كه‌ئه‌ندام ‌ی مه‌كته‌ب ‌ی‬ ‫سیاسیی پارتیی ‌ه كراو‌ه به‌سه‌رۆك ‌ی فراكسیۆن ‌ه‬ ‫كوردییه‌كان‪ ،‬ك ‌ێ كرد ‌ی به‌سه‌رۆك؟ مانا ‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه پارت ‌ی‌و یه‌كێت ‌ی بوونه‌و‌ه به‌مه‌ركه‌زو‬ ‫ئێم ‌ه بووینه‌ت ‌ه به‌پاشكۆ"‪.‬‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور حاكم شێخ‬ ‫له‌تیف جه‌خت ‌ی له‌سه‌ر وته‌كان ‌ی كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم الی�ه‌ن�ه‌ك��ان� ‌ی دی��ك � ‌ه ‌ی ب �ه‌ش��دار ‌ی‬

‫ئیئتیالف ‌ی فراكسیۆن ‌ه كوردستانییه‌كان‬ ‫وته‌كان ‌ی له‌تیف شێخ مسته‌فا ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێن له‌ئیئتیالفه‌كه‌دا پ��ارت� ‌ی‌و كۆم ‌هڵ‌و‬ ‫یه‌كێت ‌ی‌و ی�ه‌ك��گ��رت��وو گ���ۆڕان وه‌ك یه‌ك‬ ‫قورساییان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫دارا محه‌مه‌د نوێنه‌ر ‌ی كۆمه‌ڵ ‌ی ئیسالم ‌ی‬ ‫له‌ئیئتیالفه‌كه‌دا له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور‪ ،‬وت ‌ی‬ ‫"ل�ه‌دوا ‌ی پێكهێنان ‌ی ئیئتیالفه‌كه‌وه‌‪ ،‬پارت ‌ی‌و‬ ‫یه‌كێت ‌ی به‌ب ‌ێ پرس ‌ی ئێم ‌ه هیچ كارێكیان‬ ‫نه‌كردووه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌یمه‌نه‌و به‌رنام ‌ه ‌ی خۆیان‬ ‫به‌سه‌ر ئێمه‌دا نه‌سه‌پاندووه‌"‪.‬‬ ‫ده‌ڵێت بۆ گفتوگۆو دانوستاندن له‌گه‌ڵ‬ ‫الی�ه‌ن� ‌ه عێراقییه‌كاندا‪ ،‬یه‌كێت ‌ی‌و پارت ‌ی‬ ‫هه‌نگاوێكیان به‌ب ‌ێ ئه‌وان نه‌ناوه‌‪.‬‬ ‫نه‌جیب عه‌بدوڵاڵ نوێنه‌ر ‌ی یه‌كگرتوو ‌ی‬ ‫ئیسالم ‌ی له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور ده‌ڵێت‬ ‫قسه‌كان ‌ی حاكم شێخ له‌تیف بۆچوون ‌ی‬ ‫شه‌خسین‪ ،‬وت ‌ی "هه‌موو ئه‌ندامان ‌ی ئیئتیالفه‌ك ‌ه‬ ‫به‌شدارن له‌هه‌موو بڕیارێكدا"‪.‬‬ ‫ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌دات هه‌ر كاتێك شتێك‬ ‫ده‌ستكار ‌ی كرابێت‪ ،‬به‌پرس ‌ی هه‌موو الیه‌نه‌كان ‌ی‬ ‫ناو ئیئتیالفه‌ك ‌ه كراوه‌‪ ،‬ره‌تیكرده‌و‌ه به‌رنام ‌ه ‌ی‬ ‫یه‌كێت ‌ی‌و پارت ‌ی زاڵ بێت به‌سه‌ر ئیئتیالفه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫ه�ه‌رچ�ه‌ن��د‌ه ئیئتیالفه‌ك ‌ه وه‌ك الیه‌ن ‌ی‬ ‫دانوستانكار ‌ی نێوان كوردستان‌و الیه‌نه‌‬ ‫براوه‌كان ‌ی ت��ر ‌ی عێراق دی��اری��ك��راوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫گفتوگۆ چاره‌نوسسازه‌كان له‌نێوان سه‌رۆك ‌ی‬ ‫لیست ‌ه عێراقییه‌كان‌و ب��ارزان� ‌ی‌و تاڵه‌بانیدا‬

‫به‌ڕێوه‌ده‌چن‪ ،‬كه‌زۆرجار نوێنه‌ران ‌ی حیزب ‌ه‬ ‫سیاسییه‌كان له‌ئیئتیالفه‌ك ‌ه به‌شدار ‌ی ئه‌و‬ ‫كۆبوونه‌وان ‌ه نابن‪.‬‬ ‫ش��ۆڕش حه‌سه‌ن مامۆستا ‌ی زانست ‌ه‬ ‫سیاسییه‌كان له‌زانكۆ ‌ی سلێمانی‌‪ ،‬له‌لێدوانێكدا‬ ‫بۆ ده‌س��ت��وور پێیوای ‌ه هه‌یمه‌ن ‌ه ‌ی پارت ‌ی‌و‬ ‫یه‌كێتی‌‪ ،‬ن��اڕاس��ت �ه‌وخ��ۆش ب��ێ��ت‪ ،‬به‌سه‌ر‬ ‫ئیئتیالفه‌كه‌دا زاڵه‌‪ ،‬بۆ نمون ‌ه كاتێك وه‌فدێك ‌ی‬ ‫عێراق ‌ی دێت ‌ه هه‌رێم ‌ی كوردستان‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئیئتیالف ‌ی فراكسیۆن ‌ه كوردستانییه‌كاندا‬ ‫كۆنابێته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌گه‌ڵ یه‌كێت ‌ی‌و پارتید‌ا‬ ‫كۆده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وت ‌ی "ئه‌ندامان ‌ی ئیئتیالفه‌ك ‌ه‬ ‫كۆكنین‌و وه‌ك یه‌ك قسه‌یان ن��اڕوات‌و ته‌با‬ ‫نین‪ ،‬بۆی ‌ه ك ‌ه له‌كوردستان ته‌با نه‌بوویت‪،‬‬ ‫ناتوانیت له‌به‌غداد ته‌با بیت"‪ .‬شۆڕش حه‌سه‌ن‬ ‫ب��ڕوا ‌ی وای� ‌ه كاتێك حكومه‌ت ‌ی نوێ ‌ی عێراق‬ ‫پێكده‌هێنرێت‪ ،‬به‌رژه‌وه‌ندی ‌ی حیزب ‌ی‌و تایبه‌ت ‌ی‬ ‫بۆ وه‌رگرتن ‌ی پۆسته‌كان دێت ‌ه ئ��اراو‌ه‌و ئه‌و‬ ‫یه‌كگرتووی ‌ه ‌ی ئێستایان نامێنێت‪.‬‬ ‫دی�����د ‌ی ن�����وێ‌و پ�������ڕۆژ‌ه ‌ی ن����وێ بۆ‬ ‫یه‌كالییكردنه‌و‌ه ‌ی كێشه‌كان ‌ی كورد له‌عێراق‪،‬‬ ‫یان دۆسیی ‌ه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌كان ‌ی نێوان به‌غدادو‬ ‫هه‌ولێر به‌دیناكرێت‪ ،‬ب �ه‌ر‌ه ‌ی ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫ب �ه‌ده‌ور ‌ی هه‌مان به‌رنام ‌ه كۆنه‌ك ‌ه ‌ی لیست ‌ی‬ ‫هاوپه‌یمانیه‌و‌ه ده‌خولێته‌و‌ه كه‌نه‌یتوان ‌ی هیچ‬ ‫دۆسیه‌یه‌ك ‌ی هه‌ڵه‌په‌سێردراو یه‌كالبكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د كیان ‌ی ئه‌ندام ‌ی فراكسیۆن ‌ی‬

‫گۆڕان له‌په‌رله‌مان ‌ی عێراق ‌ی له‌چاوپێكه‌وتنێك ‌ی‬ ‫رۆژنام ‌ه ‌ی ده‌س��ت��ووردا ده‌ڵێت تائێستا من‬ ‫به‌رنامه‌یه‌ك ‌ی دیایكراو و تایبه‌ت ‌ی گۆڕان ‌ی‬ ‫نه‌بینیو‌ه بۆ ع��ێ��راق‪ ،‬وت � ‌ی "به‌ڕاست ‌ی من‬ ‫به‌رنام ‌ه ‌ی گۆڕان له‌ئیئتالفه‌كه‌دا نابینم‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و ‪ 19‬خاڵ ‌ه بیركردنه‌و‌ه ‌ی گۆڕان بێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫به‌قه‌ناعه‌ت ‌ی من بیركردنه‌وه‌یه‌ك ‌ی زۆر زۆر‬ ‫ساده‌یه‌"‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د كیان ‌ی ده‌ڵێت داواكارییه‌كان‬ ‫هه‌مان ئ�ه‌و داواكارییانه‌ی ‌ه كه‌پێش چوار‬ ‫س��اڵ خ���راون���ه‌ت���ه‌ڕوو‪ ،‬ه �ه‌م��ان ئ��ه‌و هێز‌ه‬ ‫سیاسییانه‌ن كه‌كاریان له‌سه‌ر كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ئه‌نجامیان نه‌گه‌یاندووه‌‪ ،‬وت ‌ی "به‌رنامه‌كه‌یان‬ ‫كه‌پێكدێت له‌هه‌ندێك خاڵ ‌ی سیاسی‌‪ ،‬كه‌هیچ‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ك ‌ی نیی ‌ه به‌ژیان ‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی ‌ی‬ ‫خه‌ڵك ‌ی عێراق به‌كوردیشه‌وه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی ‌ی نیی ‌ه‬ ‫به‌ژیان ‌ی ئابووری ‌ی ئه‌م واڵته‌وه‌"‪.‬‬ ‫شۆڕش حه‌سه‌ن بڕوا ‌ی وای ‌ه هێشتا به‌ر‌ه ‌ی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن به‌ته‌وا ‌ی هه‌ستیان به‌هه‌ژموون ‌ی‬ ‫ده‌س�ه‌اڵت به‌سه‌ر ئیئتیالفه‌كه‌و‌ه نه‌كردووه‌‪،‬‬ ‫وت ‌ی "ئه‌و كات ‌ه ‌ی هه‌یمه‌ن ‌ه ‌ی پارت ‌ی‌و یه‌كێت ‌ی‬ ‫ب �ه‌ت �ه‌واو ‌ی ده‌رب��ك �ه‌وێ��ت‪ ،‬گ���ۆڕان‌و كۆم ‌هڵ‌و‬ ‫یه‌كگرتوو هه‌ڵوێست ‌ی خۆیان ده‌بێت‌و بێده‌نگ‬ ‫نابن"‪.‬‬ ‫دارا محه‌مه‌د وت ‌ی هێشتا حكومه‌ت دروست‬ ‫نه‌بووه‌و یه‌كێت ‌ی‌و پارت ‌ی له‌عێراق خاوه‌ن ‌ی‬ ‫هیچ نین‪ ،‬ئه‌گه‌ر حكومه‌ت پێكهێنراو ئێم ‌ه‬ ‫پشتگوێخراین‪ ،‬ئه‌و كات ‌ه قسه‌ده‌كه‌ین‪.‬‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪4‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫رووداوی هه‌فته‌‬

‫خه‌ڵك ‌ی دهۆك داواده‌كه‌ن كۆمیسیۆن وردتر كاربكات‬ ‫ی‬ ‫ی دهۆك له‌پاش نیوه‌ڕۆدا ده‌نگیانداوه‌‪ ،‬به‌اڵم چاودێران ده‌ڵێن زۆربه‌ ‌‬ ‫ی هاوواڵتیان ‌‬ ‫كه‌مترین رێژه‌ ‌‬ ‫ی ده‌نگدان له‌پاش نیوه‌ڕۆدا پڕكراونه‌ته‌وه‌‬ ‫فۆڕمه‌كان ‌‬ ‫ئا‪ :‬دانا جه‌میل‬ ‫ی‬ ‫ب �ه‌گ��وێ��ر‌هی‌ راپ��رس��ی��ی �ه‌ك ل�ه‌پ��ارێ��زگ��ا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫ده��ۆك س �ه‌ب��اره‌ت به‌كۆمیسیۆن ‌‬ ‫ی عێراق‪،‬‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌‬ ‫س �ه‌رب �ه‌خ��ۆ ‌‬ ‫ی هاوواڵتیان داواده‌كه‌ن كۆمیسیۆن‬ ‫له‌‪‌ %74‬‬ ‫ی زیاتر بگێڕێت له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا‌و‬ ‫رۆڵ ‌‬ ‫ی ئێوار‌ه‬ ‫ی ئ��ێ��وار‌ه ب��ۆ ‪‌ 5‬‬ ‫له‌كاتژمێر ‪‌ 3‬‬ ‫ی‬ ‫ی ناوه‌نده‌كان ‌‬ ‫ی هاوواڵتیان سه‌ردان ‌‬ ‫له‌‪‌ %14‬‬ ‫ده‌نگدانیان ك���ردووه‌‌و ده‌نگیانداو‌ه ك ‌ه‬ ‫ی ب�ه‌ش��داری��ك��ردن ب��ووه‌‪،‬‬ ‫كه‌مترین رێ���ژ‌ه ‌‬ ‫ی رێكخراو‌ه ناحكومییه‌كان‌و قه‌وار‌ه‬ ‫راپۆرت ‌‬ ‫ی پرۆسه‌كه‌یان‬ ‫سیاسییه‌كان كه‌چاودێری ‌‬ ‫ك��ردووه‌‪ ،‬ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌ده‌ن كه‌زۆرترین‬ ‫ی كاتژمێر‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌دوا ‌‬ ‫خروقات ‌‬ ‫‪3‬ی‌ ئێواره‌وه‌ بووه‌‪.‬‬ ‫ی بادینان‬ ‫راپرسییه‌ك ‌ه له‌الیه‌ن رێكخراو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كار ‌‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆ ده‌ربار‌ه ‌‬ ‫بۆ رۆژنامه‌وان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆ ‌‬ ‫ی ب���ااڵ ‌‬ ‫كۆمیسیۆن ‌‬ ‫ی عێراق‬ ‫ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ك��ان� ‌‬ ‫ی‬ ‫ب���ه‌ه���اوك���ار ‌‬

‫ی‬ ‫ی ‪‌8‬‬ ‫ی ‪ IREX‬ل �ه‌م��ان��گ � ‌‬ ‫رێ��ك��خ��راو ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌مساڵدا ئه‌نجامدراوه‌‌و له‌چه‌ند رۆژ ‌‬ ‫ی ئاشكراكران‪،‬‬ ‫راب����ردوودا ئه‌نجامه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی فراكسیۆن ‌‬ ‫هاوكات ‌ه له‌گه‌ڵ هه‌وڵه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستانی‌‌و ده‌س �ه‌اڵت بۆ دروستكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ست ‌ه ‌‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆ به‌ناو ‌‬ ‫ده‌سته‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌رێم ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆ ‌‬ ‫بااڵ ‌‬ ‫ی كوردستاندا‬ ‫ك��وردس��ت��ان‌و له‌په‌رله‌مان ‌‬ ‫خوێندنه‌و‌هی‌ یه‌كه‌م بۆ پرۆژه‌یاساكه‌ كرا‪.‬‬ ‫راپرسییه‌ك ‌ه ل ‌ه ‪ 897‬فۆڕم پێكهاتبوو‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ك�ه‌ت��ێ��ی��دا ‪ 33‬پ��رس��ی��ار ك����راوه‌‪ ،‬ك��ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫پرسیاره‌كان تایبه‌ت ‌ه ب��ه‌رۆڵ‌و كاره‌كان ‌‬ ‫ی راگ�ه‌ی��ان��دن�ه‌ك��ان‌و‬ ‫كۆمیسیۆن‪ ،‬ئ �ه‌رك � ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌كات ‌‬ ‫ی مه‌ده‌ن ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵگ ‌ه ‌‬ ‫رێكخراوه‌كان ‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كاندا‪.‬‬ ‫ی تاچه‌ند ب��اوه‌ڕت‬ ‫س��ه‌ب��اره‌ت ب���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌ه‬ ‫ی ب��ااڵ ‌‬ ‫به‌كۆمیسیۆن ‌‬ ‫ی راپرسییه‌ك ‌ه زۆر‬ ‫ی به‌شداربووان ‌‬ ‫ل �ه‌‪‌ %20‬‬ ‫ی‬ ‫زۆر باوه‌ڕیان پێیه‌تی‌‌و له‌‪ %32‬زۆر باوه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌كۆمیسیۆن هه‌یه‌‌و له‌‪ %27‬كه‌م باوه‌ڕ ‌‬ ‫ی هاوواڵتیان هیچ‬ ‫پێیه‌تی‌‌و ل�ه‌‪‌ %11‬‬ ‫ی‬ ‫ب���اوه‌ڕی���ان پێ ‌‬

‫ی به‌شداربووانیش وه‌اڵمیان‬ ‫نییه‌‌و ل�ه‌‪‌ %10‬‬ ‫نه‌داوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ب��ه‌ش��دارب��ووان‬ ‫ه��ه‌روه‌ه��ا ل����ه‌‪‌ %74‬‬ ‫ی گه‌وره‌تر‬ ‫داواده‌كه‌ن كه‌كۆمیسیۆن رۆڵێك ‌‬ ‫بگێڕێت له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا‪ ،‬له‌‪%14‬یش‬ ‫ی ئێستا بگێڕێت‪،‬‬ ‫پێیان باش ‌ه هه‌مان رۆڵ ‌‬ ‫ل��ه‌‪%75‬ی��ش پێیان ب��اش � ‌ه كۆمیسیۆن‬ ‫ی عێراق‬ ‫ی هه‌موو هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌‬ ‫سه‌رپه‌رشت ‌‬ ‫بكات‪ ،‬ته‌نیا له‌‪%17‬یش له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دانین‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫كه‌كۆمیسیۆن سه‌رپه‌رشت ‌‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫ی ئه‌وه‌بوویت كه‌ماوه‌یه‌ك‬ ‫تاچه‌ند ئاگادار ‌‬ ‫ی ده‌نگده‌ران‪،‬‬ ‫ی تۆمار ‌‬ ‫هه‌ی ‌ه بۆ تازه‌كردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ل�ه‌‪ %56‬ئاگاداربوون‌و ل�ه‌‪ %25‬تاراده‌یه‌ك‬ ‫ئ���اگ���ادارب���وون‪ ،‬ه��ه‌روه‌ه��ا ل���ه‌‪ %14‬هیچ‬ ‫ئاگادارنه‌بوون‌و له‌‪ %5‬وه‌اڵمیان نه‌داوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی كه‌زۆركه‌س‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ئه‌مه‌ش بووه‌ت ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌نگدانیان هه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌رۆژ ‌‬ ‫ماف ‌‬ ‫ی ده‌نگده‌راندا‬ ‫هه‌ڵبژاردندا ناویان له‌تۆمار ‌‬ ‫ن���ه‌ب���ووه‌و ن �ه‌ی��ان��ت��وان��ی��و‌ه‬

‫ی راپرسییه‌كه‌ش‬ ‫ده‌نگبده‌ن‌و ده‌رئه‌نجام ‌‬ ‫ی به‌شداربووان‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌رده‌خات ك ‌ه له‌‪‌ %71‬‬ ‫ی‬ ‫زانیویانه‌‪ ،‬ك��ه‌زۆرك��ه‌س ه �ه‌ب��وون ماف ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌نگدانیان هه‌بووه‌‌و به‌اڵم ناویان له‌تۆمار ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ده‌نگده‌راندا نه‌بووه‌‪ ،‬له‌‪ %21‬ئاگادار ‌‬ ‫حاڵه‌ته‌ نه‌بوون‌و ‪ %8‬بێوه‌اڵم‪.‬‬ ‫ی ده‌نگدان ك ‌ه ‪10‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ماو‌ه ‌‬ ‫ی تا‬ ‫ی به‌یان ‌‬ ‫كاتژمێر بووه‌‪ ،‬له‌كاتژمێر ‪‌ 7‬‬ ‫ی ئێواره‌بووه‌‪ ،‬له‌‪ %36‬ئه‌و كات ‌ه به‌كه‌م‬ ‫‪‌5‬‬ ‫ده‌زانن‌و له‌‪ %64‬كاته‌كه‌ به‌گونجاو ده‌زانن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وپرسیار‌ه ‌‬ ‫س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه‌وه‌اڵم � ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن كاتژمێر چه‌ند چویت‬ ‫كه‌رۆژ ‌‬ ‫ی ده‌نگدان‪ ،‬له‌‪ %26‬كاتژمێر ‪7‬‬ ‫بۆ ناوه‌ند ‌‬ ‫ی به‌یانی‌‪ ،‬له‌‪ %33‬ل ‌ه ‪ 12-10‬هه‌روه‌ها‬ ‫‪‌ 9‬‬‫ل���ه‌‪ %22‬له‌كاتژمێر ‪ 3-1‬پاشنیوه‌ڕۆ‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ئێوار‌ه سه‌ردان ‌‬ ‫له‌‪ %14‬له‌كاتژمێر ‪‌ 5-3‬‬ ‫ی ده‌نگدانیان كردووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ناوه‌نده‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كاتژمێر ‪‌ 3‬‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌رده‌خ��ات ك ‌ه له‌دوا ‌‬ ‫ی خه‌ڵك ده‌نگیداوه‌‌و‬ ‫ئێواره‌و‌ه كه‌مترین رێژ‌ه ‌‬ ‫ی چاودێریش زۆرترین‬ ‫ی راپۆرته‌كان ‌‬ ‫به‌گوێر‌ه ‌‬

‫ی‬ ‫ی كاتژمێر ‪‌ 3‬‬ ‫ی ده‌ن��گ��دان ل���ه‌دوا ‌‬ ‫فۆرم ‌‬ ‫پاشنیوه‌ڕۆو‌ه پڕكراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌‪%57‬یش‬ ‫ی‬ ‫ی له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌‬ ‫پێیوای ‌ه سه‌رپێچ ‌‬ ‫عێراقدا كراوه‌‪.‬‬ ‫ی راپرسییه‌ك ‌ه‬ ‫ی ئه‌نجام ‌‬ ‫هه‌روه‌ها به‌گوێر‌ه ‌‬ ‫ل��ه‌‪ %26‬ب�ه‌ش��دارب��ووان به‌هیچ شێوه‌یه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی مه‌ده‌ن ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی رێكخراوه‌كان ‌‬ ‫گوێبیست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ن �ه‌ب��وون‌و ن��ازان��ن كه‌رێكخراو ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‌و ل �ه‌‪%13‬ی��ش ت��اراده‌ی �ه‌ك‬ ‫م�ه‌ده‌ن� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫ی ئه‌وه‌هه‌ن كه‌رێكخراو ‌‬ ‫ئاگادار ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‌و له‌‪%45‬یش ده‌زانن‬ ‫ی بوون ‌‬ ‫مه‌ده‌ن ‌‬ ‫ی له‌دهۆكدا‬ ‫ی مه‌ده‌ن ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫كه‌رێكخراو ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‌و له‌‪%17‬یش به‌الیانه‌و‌ه په‌سه‌ند‬ ‫بوون ‌‬ ‫ی پرۆسه‌ك ‌ه‬ ‫نیی ‌ه كه‌رێكخراوه‌كان چاودێر ‌‬ ‫ی‬ ‫بكه‌ن‌و له‌‪%69‬یش پێیان باش ‌ه كه‌چاودێر ‌‬ ‫پرۆسه‌ك ‌ه بكه‌ن‪.‬‬ ‫ی دهۆك‬ ‫ی پارێزگا ‌‬ ‫راپرسیه‌ك ‌ه له‌سنوور ‌‬ ‫ی دهۆك‪ ،‬زاخۆ‪ ،‬ئاكرێ‪،‬‬ ‫ی ناوه‌ند ‌‬ ‫له‌ناوچه‌كان ‌‬ ‫به‌رده‌ڕه‌ش‪ ،‬سێمێل‌و ئامێدی‌ ئه‌نجامدراوه‌‪.‬‬

‫حكومه‌ت له‌ئه‌نجومه‌ن ‌ی وه‌زیرانیشدا یه‌كینه‌گرتووه‌ته‌وه‌‬ ‫ی حكومه‌ت ده‌گرن‬ ‫ی پشتگوێخستنیانه‌و ‌ه ره‌خن ‌ه له‌سه‌رۆك ‌‬ ‫فه‌رمانبه‌ر ‌ه یه‌كێتییه‌كان به‌هۆ ‌‬ ‫بورهان قادر‬ ‫به‌هۆ ‌ی ملمالنێ حیزبییه‌كان ‌ی نێوان پارتی‌و‬ ‫یه‌كێتیه‌وه‌‪ ،‬له‌ئه‌نجومه‌ن ‌ی وه‌زی��ران��ی��ش‬ ‫هه‌ست ب �ه‌دوو ئیداره‌یی ده‌ك��رێ��ت‪ ،‬ژوور ‌ی‬ ‫فه‌رمانبه‌ر‌ه پارتییه‌كان ‌ی ئه‌نجومه‌ن وێنه‌ ‌ی‬ ‫نێچیرڤان بارزانیان هه‌ڵواسیوه‌‪ ،‬فه‌رمانبه‌ر‌ه‬ ‫یه‌كێـتییه‌كانیش گله‌یی له‌فه‌رامۆشكردنیان‬ ‫ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ل �ه‌دوا ‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌ی ‪‌2009/7/25‬و‬ ‫ده‌ستبه‌كاربوون ‌ی دك��ت��ۆر ب �ه‌ره �ه‌م ساڵح‬ ‫له‌شوێن ‌ی نێچیرڤان ب��ارزان�� ‌ی له‌پۆست ‌ی‬

‫سه‌رۆك ‌ی حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم‪ ،‬به‌اڵم تا ئێستا‬ ‫له‌به‌شێك ل �ه‌ژووره‌ك��ان � ‌ی ن��او ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫وه‌زی��ران به‌تایبه‌ت ژوور ‌ی ئه‌و فه‌رمانبه‌ر‌و‬ ‫به‌رپرسانه‌ ‌ی ك ‌ه سه‌ر به‌پارتین له‌گه‌ڵ هه‌ند ‌ێ‬ ‫وه‌زاره‌ت‌و شوێن‌و ده‌زگ��ا ‌ی حكوم ‌ی وێنه‌ ‌ی‬ ‫نێچیرڤان بارزان ‌ی جێگر ‌ی سه‌رۆك ‌ی پارت ‌ی‬ ‫هه‌ڵواسراوه‌‪.‬‬ ‫س�ه‌رچ��اوه‌ی�ه‌ك له‌ئه‌نجومه‌ن ‌ی وه‌زی��ران‬ ‫به‌ده‌ستوور ‌ی راگه‌یاند "چۆن ده‌بێت وێنه‌ ‌ی‬ ‫كه‌سێك هه‌ڵبواسرێت كه‌ئێستا له‌پۆست ‌ی‬ ‫حیزبیدایه‌و هیچ په‌یوه‌ندییه‌ك ‌ی فه‌رم ‌ی‬ ‫به‌حكومه‌ت ن�ه‌م��اوه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ب�ه‌ره�ه‌م ساڵح‬ ‫ناتوان ‌ێ وه‌كو سه‌رۆك ‌ی حكومه‌ت له‌سنوور ‌ی‬

‫هه‌ولێر مامه‌ڵه‌بكات"‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ك ‌ه ئاشكرایكرد به‌رهه‌م ساڵح‬ ‫به‌مدواییان ‌ه له‌سه‌روبه‌ند ‌ی دام�ه‌زران��دن� ‌ی‬ ‫هاوواڵتیان واژۆ ‌ی له‌سه‌ر لیست ‌ی كۆمه‌ڵێك‬ ‫ناوكرد‪ ،‬به‌اڵم دوات��ر به‌رپرسێك ‌ی ئیداره‌ ‌ی‬ ‫پ��ارت � ‌ی ن���او ‌ی ئ��ه‌و ك �ه‌س��ان �ه‌ ‌ی سڕییه‌و‌ه‬ ‫كه‌ده‌رچوو ‌ی ئاماده‌یین‪ ،‬دواتر داواشكرا كه‌ئه‌و‬ ‫ناوان ‌ه دابنرێنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر گوێ ‌ی بۆ نه‌گیرا‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ی‌ پارت ‌ی چه‌ندان كه‌س ‌ی له‌و‬ ‫جۆره‌ ‌ی دامه‌زراندووه‌‪.‬‬ ‫د‪ .‬ساڵح مه‌ال عومه‌ر عیسا مامۆستا ‌ی‬ ‫زانست ‌ه سیاسییه‌كان له‌زانكۆ ‌ی سه‌اڵحه‌دین‬ ‫پێیوای ‌ه بوون ‌ی ئه‌و حاڵه‌تان ‌ه هۆكاره‌كه‌ ‌ی بۆ‬

‫یه‌كنه‌گرتنه‌وه‌ ‌ی حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫وت ‌ی "ئه‌گه‌ر پێچه‌وانه‌ ‌ی هه‌ولێر ته‌ماشا ‌ی‬ ‫سلێمان ‌ی بكه‌ ‌ی ئه‌و حاڵه‌ت ‌ه به‌پێچه‌وانه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش هۆكاره‌كه‌ ‌ی ئه‌وه‌ی ‌ه پێگه‌‌و ده‌سه‌اڵت ‌ی‬ ‫راسته‌قینه‌ ‌ی یه‌كێت ‌ی له‌سلێمانییه‌‌و هی ‌ی‬ ‫پارتیش له‌هه‌ولێر‌و دهۆكه‌‪ ،‬بۆی ‌ه له‌هه‌ند ‌ێ‬ ‫فه‌رمانگه‌ ‌ی ناو سلێمانیدا وێنه‌ ‌ی سه‌رۆك‬ ‫بارزانیش به‌رچاو ناكه‌وێت"‪.‬‬ ‫به‌ڕا ‌ی د‪ .‬ساڵح ئه‌و حاڵه‌تان ‌ه سروشتیی ‌ه‬ ‫تا حكومه‌ت ده‌بێته‌و‌ه به‌یه‌ك حكومه‌ت‪.‬‬ ‫ئه‌و سه‌رچاوه‌ی ‌ه كه‌خۆ ‌ی له‌سه‌ر لیست ‌ی‬ ‫یه‌كێت ‌ی فه‌رمانبه‌ر‌ه له‌ناو ئه‌نجومه‌ن ‌ی وه‌زیران‪،‬‬ ‫ئاماژه‌ ‌ی به‌وه‌دا كۆمه‌ڵێك فه‌رمانبه‌ر ‌ی یه‌كێت ‌ی‬ ‫له‌كات ‌ی كابینه‌ ‌ی پێنجه‌و‌ه تا ئێستا ئازار ‌ی‬ ‫ده‌روون ‌ی ده‌درێن‌و پشتگوێخراون‪ ،‬له‌و كاته‌و‌ه‬ ‫نامه‌ ‌ی تایبه‌تیان دا به‌عومه‌ر فه‌تاح جێگر ‌ی‬ ‫سه‌رۆك ‌ی حكومه‌ت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و خۆ ‌ی لێنه‌كردن ‌ه‬ ‫خاوه‌ن‪ ،‬دواتر كه‌عیماد ئه‌حمه‌د بوو به‌جێگر ‌ی‬ ‫سه‌رۆك ‌ی حكومه‌ت نامه‌یه‌ك ‌ی تریان ئاراسته‌ ‌ی‬ ‫ئه‌و كرد‪ ،‬ئه‌وجاریش هه‌ر وه‌اڵمیان نه‌درایه‌وه‌‪،‬‬ ‫ل��ه‌دوا ‌ی ده‌ستبه‌كاربوون ‌ی دكتۆر به‌رهه‌م‬ ‫نامه‌یه‌ك ‌ی تریان ئاراسته‌ ‌ی ئه‌و كرد‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫سه‌ره‌تا داوایكرد كه‌ئه‌و فه‌رمانبه‌ران ‌ه ببینێت‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم تا ئێستا له‌گه‌ڵیان كۆنه‌بووه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ك ‌ه وت ‌ی "ئه‌ویش پشتگوێیخستین"‪.‬‬ ‫ده‌ستوور په‌یوه‌ندیكرد به‌كاو‌ه مه‌حمود‬ ‫وت �ه‌ب��ێ��ژ ‌ی حكومه‌ت ‌ی ه��ه‌رێ��م‌و وت�� ‌ی "من‬ ‫په‌یوه‌ندیم ب�ه‌و بابه‌تانه‌و‌ه نییه‌‪ ،‬وێنه‌ ‌ی‬ ‫نێچیرڤان بارزان ‌ی له‌چ فه‌رمانگه‌یه‌ك هه‌یه‌‪،‬‬ ‫پرسیار له‌و فه‌رمانگه‌ی ‌ه بكه‌"‪.‬‬ ‫ك���اردۆ محه‌مه‌د ئه‌ندام ‌ی په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫كوردستان له‌فراكسیۆن ‌ی گۆڕان‪ ،‬ده‌ڵێت ئه‌و‬ ‫دیاردان ‌ه په‌یوه‌ند ‌ی به‌نه‌بوون ‌ی دامه‌زراوه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ ‌ی حكوم ‌ی هه‌یه‌‪ ،‬كه‌كاریگه‌ر ‌ی‬ ‫حیزب ‌ی له‌سه‌ر نه‌بێت بۆ جێبه‌جێكردن ‌ی‬ ‫به‌رنامه‌ ‌ی خۆی تا حكومه‌ت ‌ی هاوواڵتیان بێت‌و‬

‫ده‌رف�ه‌رت� ‌ی یه‌كسان بۆ هه‌موو هاوواڵتیان‬ ‫فه‌راهه‌مبكات‌و یاسا سه‌روه‌ر بێت‪.‬‬ ‫وت ‌ی "ئیتر هه‌موو ئه‌و دیاردان ‌ه دیارده‌ ‌ی‬ ‫یاسای ‌ی نین‪ ،‬به‌میزاج ‌ی شه‌خس ‌ی ده‌كرێت‪،‬‬ ‫الیه‌نێك كاتێك زاڵ ده‌ب � ‌ێ ئ�ه‌و حاڵه‌تان ‌ه‬ ‫ده‌بیندرێت"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت ب�ه‌وه‌ ‌ی كه‌ئایا ئه‌و حاڵه‌تان ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ند ‌ی ب �ه‌وه‌و‌ه هه‌ی ‌ه كه‌ده‌سه‌اڵته‌كان ‌ی‬ ‫دكتۆر به‌رهه‌م له‌هه‌ولێر وه‌كو سلێمان ‌ی نییه‌‌و‬ ‫كه‌متر‌ه وت ‌ی "كه‌باس له‌حكومه‌ت ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫پێموای ‌ه داب�ه‌ش��ب��وون هه‌یه‌‌و تا ئێستاش‬ ‫حوكم ‌ی حیزب ‌ه نه‌ك حكومه‌ت"‪.‬‬ ‫توانا ئه‌حمه‌د به‌رپرسی راگه‌یاندنی به‌رهه‌م‬ ‫ساڵح سه‌رۆكی حكومه‌ت‪ ،‬له‌لێدوانێكیدا بۆ‬ ‫ده‌ستوور‪ ،‬وت ‌ی "من له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانم وای‬ ‫نابینم هیچ ناكۆكییه‌ك له‌نێوان فه‌رمانبه‌ر‌ه‬ ‫یه‌كێتی‌و پارتییه‌كاندا هه‌بێت‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫زۆر په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ یه‌كدا باشه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫باس له‌بوونی ناكۆكی بكرێت‪ ،‬راست نییه‌"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ ‌ی هه‌ڵواسینی وێنه‌ ‌ی نێچیرڤان‬ ‫ب��ارزان��ی له‌به‌شێك ل��ه‌ژووره‌ك��ان‌و گله‌یی‌و‬ ‫پشتگوێخستنی فه‌رمانبه‌ر‌ه یه‌كێتییه‌كان‪،‬‬ ‫توانا وت ‌ی "هیچ رێنماییه‌كی یان شتێكی‬ ‫فه‌رمی‌و یاسایی نیی ‌ه بۆ هه‌ڵواسینی وێنه‌ ‌ی‬ ‫نێچیرڤان بارزانی‌و به‌رهه‌م ساڵح‪ ،‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ ‌ی وێنه‌ ‌ی هه‌ڵده‌واسێت‪ ،‬ته‌نیا له‌به‌ربوونی‬ ‫په‌یوه‌ندی ئه‌و كه‌س ‌ه بێت له‌گه‌ڵیداو حه‌ز‬ ‫بكات وێنه‌كه‌ ‌ی هه‌ڵبواسێت"‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ ‌ی به‌وه‌شدا ك ‌ه به‌شێوه‌یه‌كی فه‌رمی‬ ‫ته‌نیا وێنه‌ ‌ی بارزانی‌و تاڵه‌بانی هه‌ڵده‌واسرێت‌و‬ ‫وت ‌ی "به‌پێچه‌وانه‌و‌ه هه‌ڵواسینی ئه‌و وێنان ‌ه‬ ‫ده‌رئه‌نجامی هیچ ناكۆكییه‌ك نین"‪.‬‬ ‫ه��ه‌روه‌ه��ا وت�� ‌ی "ك���اك ب �ه‌ره �ه‌م وه‌ك��و‬ ‫سه‌رۆكی حكومه‌ت مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ هه‌موو‬ ‫فه‌رمانبه‌ره‌كاندا ده‌ك��ات‌و ه�ه‌ر به‌ڵێنێكی‬ ‫دابێت‪ ،‬بردویه‌تی ‌ه سه‌ر"‪.‬‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫لۆکاڵ‬

‫‪7‬‬

‫“به‌گشتی ژنان چاوه‌ڕێی ده‌ستی پیاوانن”‬ ‫په‌خشان زه‌نگه‌نه‌‪ ،‬چاالكوانی‌ بواری مافه‌كانی ژنان بۆ ده‌ستوور‬ ‫گه‌شه‌سه‌ندنی ئ��اب��ووری‪ ،‬كۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫مه‌عاز فه‌رحان‬ ‫سیاسی‪ ،‬فه‌رهه‌نگی ك��وردس��ت��ان��دان‪،‬‬ ‫په‌خشان زه‌ن��گ�ه‌ن�ه‌ چ��االك��وان�ی‌ ب��واری ب��ه‌ش��داری ژن‌و پ��ی��او ل�ه‌ن��اوه‌ن��ده‌ك��ان��ی‬ ‫ژنان‌و ئه‌ندامی خولی پێشووی په‌رله‌مانی بڕیاردا له‌و ئاسته‌دا نییه‌ كه‌پێویسته‌ بۆ‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ره‌خ��ن��ه‌ ل�ه‌ك��ۆم�ه‌ڵ��گ�ه‌ی به‌ره‌وپێشبردنی كۆمه‌ڵگه‌ به‌ئاراسته‌یه‌كی‬ ‫ك��وردی ده‌گرێت ب �ه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی دروست‌و گه‌شه‌سه‌ندو‪ .‬ئه‌مه‌ ته‌نیا بۆ ژن‬ ‫باوكساالرییه‌و ده‌ڵ��ێ��ت پیاو به‌گشتی نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو پیاوه‌كانیش ده‌گرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫باوكایه‌تی به‌رجه‌سته‌ ده‌كات‪ ،‬بۆیه‌ ئاسان كه‌حاڵ وابێت‪ ،‬دیاره‌ ده‌رفه‌ت بۆ ژن زۆر‬ ‫نییه‌ پیاوه‌كان قه‌ناعه‌ت بكه‌ن كه‌ژن هه‌یه‌‪ ،‬كه‌متره‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش هۆكارو فاكته‌ری خۆی‬ ‫ره‌نگه‌ له‌رووی لێهاتووییه‌وه‌ له‌ئه‌وان كه‌متر هه‌یه‌‪ ،‬ئ�ه‌م ده‌رف�ه‌ت�ه‌ ئ �ه‌وه‌ هه‌ڵناگرێت‬ ‫بچینه‌ ناو باسكردنی‪ ،‬به‌و پێیه‌ ده‌ڵیم‬ ‫نه‌بێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ره‌خنه‌ له‌ژنانیش ده‌گرێت‪ ،‬ده‌ڵێت زۆ كه‌من ئه‌و ژنانه‌ی كه‌به‌كرده‌وه‌ یان‬ ‫«زۆركه‌من ئه‌و ژنانه‌ی كه‌به‌كرده‌وه‌ یان بڵێم به‌فیعلی هاوبه‌شن له‌داڕشتنی بڕیاره‌‬ ‫بڵێم به‌فیعلی هاوبه‌شن له‌داڕشتنی بڕیاره‌ كاریگه‌ره‌كاندا‪.‬‬ ‫كاریگه‌ره‌كاندا»‪ ،‬پێیوایه‌ ژن ده‌بێت له‌كۆمه‌ڵگه‌ی باوكساالری وه‌ك ئێمه‌‪ ،‬پیاو‬ ‫له‌داڕشتنی بڕیار له‌گشت ئاستێكدا‪ ،‬به‌گشتی ئه‌و باوكایه‌تییه‌ به‌رجه‌سته‌ده‌كات‪،‬‬ ‫له‌خێزانه‌وه‌ تا ده‌گاته‌ ب��واری گشتی‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و جۆره‌ كۆمه‌ڵگه‌یانه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫پیاوساالرین‪ ،‬جا بۆیه‌ ئاسان نییه‌ پیاوه‌كان‬ ‫خاوه‌ن بڕیاربێت‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ژنان له‌كوردستان گله‌ییده‌كه‌ن قه‌ناعه‌ت بكه‌ن كه‌ژن هه‌یه‌ ره‌نگه‌ له‌ڕووی‬ ‫كه‌به‌شدارییان پێناكرێت‪ ،‬ئایا ده‌بێت لێهاتووییه‌وه‌ ئه‌گه‌ر له‌وان زیاتر نه‌بێت‬ ‫به‌شدارییان پێ بكرێت ی��ان به‌شداری كه‌مترنییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ده‌رفه‌تی بۆ بڕه‌خسێت‬ ‫بكه‌ن؟ تا ئێستا ژنان به‌شداریان پێكراوه‌ ته‌نانه‌ت هه‌بووه‌ كه‌ به‌شێوازی جۆراوجۆر‬ ‫یان به‌شدارن؟‪ .‬بۆچی ژنان خۆیان ناتوانن خۆیان كردووه‌ به‌خاوه‌نی هه‌ندێك كارو‬ ‫مافه‌كانیان به‌ده‌ستبهێنن‌و چاوه‌ڕێی پرۆژه‌ كه‌ژن ئه‌نجامیداوه‌‪ ،‬به‌اڵم خولیای‬ ‫پیاوساالری‪ ،‬هه‌ندێكجار كه‌ له‌ژێر پێسته‌وه‌‬ ‫ده‌ستی پیاون؟‬ ‫پ�ه‌خ��ش��ان زه‌ن��گ �ه‌ن �ه‌‪ :‬كاتێك كه‌باس ده‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬ناتوانن ئه‌وه‌ قبوڵبكه‌ن‪ ،‬یان‬ ‫ل �ه‌ب �ه‌ش��داری سیاسی ژن���ان ده‌ك �ه‌ی��ن‪ ،‬بڕوابهێنن كه‌ژن ده‌توانێت كاریگه‌ربێت‪،‬‬ ‫من ب�ه‌و مانا ته‌سكه‌ نایبینم كه‌ته‌نیا ئه‌گه‌ر ئه‌و ژنه‌ نزیكترین هاوڕێشی بێت‪.‬‬ ‫له‌پێگه‌ی ده‌سه‌اڵتدا‌ به‌شداربن‪ ،‬به‌شداری ژن به‌شداره‌ یان به‌شداری پێده‌كرێت‪،‬‬ ‫سیاسی ژن واتێده‌گه‌م كه‌ژن به‌شداربێت ئه‌گه‌ر مه‌به‌ستت ئه‌وه‌بێت كه‌ له‌لیسته‌كاندا‬ ‫له‌داڕشتنی سیاسه‌تی گشت بواره‌كانی یان له‌سه‌ركردایه‌تی قه‌واره‌ سیاسییه‌كانه‌وه‌‬ ‫ژیانی كۆمه‌ڵگه‌‪ ،‬به‌واتایه‌كی دیكه‌‪ ،‬ژن ده‌ستنیشانده‌كرێن یان داده‌نرێن‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫به‌شداربێت له‌داڕشتنی بڕیار له‌گشت پیاوانیش ده‌گرێته‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر هه‌ندێك له‌و‬ ‫ئاستێكدا‪ ،‬له‌خێزانه‌وه‌ تا ده‌گاته‌ بواری ژنانه‌ی له‌و پێگانه‌ داده‌نرێن شیاونین‪ ،‬بۆ‬ ‫گ��ش��ت��ی‪ ،‬م�ه‌ب�ه‌س��ت��م ل���ه‌ب���واری ف�ه‌رم��ی پیاوانیش هه‌ر وایه‌‪.‬‬ ‫پێگه‌كانی ده‌سه‌اڵت‌و بواره‌ كۆمه‌ڵگه‌ییه‌ نا له‌باره‌ی‌ ئه‌وه‌ی‌ ده‌پرسی كه‌ژن چاوه‌ڕێی‬ ‫ده‌ستی پیاون‪ ،‬ده‌ڵێم هه‌موو ژنێك نا‪،‬‬ ‫فه‌رمییه‌كانیشه‌‪.‬‬ ‫به‌شداریی هه‌ر تاكێك ب�ه‌ژن‌و پیاوه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ڵێ به‌گشتی وایه‌‪ ،‬پیاو بااڵده‌سته‌‪،‬‬ ‫له‌دیدی مندا‪ ،‬ته‌نیا ئه‌وه‌ نییه‌ له‌پله‌یه‌كی ئ�ه‌و ژنانه‌ی كه‌هۆشیارو خ��اوه‌ن هزرو‬ ‫دی��اری��ك��راوو خ���اوه‌ن ئیمتیازو پایه‌ی پرۆژه‌ن‪ ،‬هه‌وڵده‌ده‌ن كۆمه‌ڵگه‌ به‌پیاو و‬ ‫فه‌رمی بێت‪ ،‬به‌ڵكو به‌شداری راسته‌قینه‌ ژنه‌وه‌ به‌دابونه‌ریت‌و یاساو گشت فاكته‌ره‌‬ ‫واده‌بینم‪ ،‬كه‌ به‌قه‌ناعه‌تێكی هۆشیارانه‌وه‌ كاریگه‌رییه‌كانی دیكه‌‪ ،‬به‌ئاراسته‌یه‌ك‬ ‫وه‌ك ئه‌ركێكی خۆویست‪ ،‬خۆهه‌ڵبژێر‪ ،‬بگۆڕن‪ ،‬كه‌ده‌رفه‌ت بۆ هه‌مووان بڕه‌خسێت‪،‬‬ ‫خۆبه‌خش‪ ،‬به‌شداربێت له‌كردارو له‌داڕشتنی دیاره‌ ده‌رفه‌ت بۆ پیاوانیش یه‌كسان نییه‌‪،‬‬ ‫ب���ڕی���ارداو هاوبه‌شبێت له‌هه‌ڵگرتنی ب �ه‌اڵم له‌مه‌ڕ ژن بنه‌مایه‌كی كلتووری‌و‬ ‫به‌رپرسیاریه‌تی له‌كردارو بڕیاری گشتیدا‪ ،‬یاسایی‌و ‪ ...‬هتد هه‌یه‌ بۆ قه‌تیسكردنی‬ ‫واتا خاوه‌نی پرسێكی گشتی بێت له‌ژیاندا‪ .‬ئه‌و ده‌رفه‌ته‌‪ ،‬مه‌به‌ستم ئه‌و جیاكاریه‌یه‌‬ ‫ل��ێ��ره‌دا ده‌ڵ��ێ��م ئ��ه‌م��ڕۆی ك��وردس��ت��ان‌و كه‌ به‌پێی ره‌گه‌ز له‌نێوان مافه‌كانی ژن‌و‬ ‫سه‌رتاپای ئه‌و كۆمه‌ڵگه‌یانه‌ی ل�ه‌رووی پیاودا ده‌كرێت‪.‬‬

‫ده‌س���ت���وور‪ :‬ل���ه‌دوای���ن ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��دا ئه‌وانه‌شه‌وه‌ كه‌ده‌رنه‌چوون یان به‌ده‌نگی‬ ‫كه‌هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق چه‌ند كه‌سێكی كه‌م له‌لیسته‌كه‌دا‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫بوو‪ ،‬له‌كوردستاندا هیچ ژنێك به‌مافی خۆی ئه‌مه‌ ناكرێت ببێته‌ خاڵێكی الواز بۆ ژنان‪.‬‬ ‫نه‌گه‌یشته‌ په‌رله‌مان‪ ،‬هه‌مووی به‌سیستمی پیاوانیش هه‌قیان نییه‌ ئه‌و گله‌ییه‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫كۆتا بوو‪ ،‬كه‌وایه‌ ده‌توانین بڵێین ژنان هیچ پیاوێك نه‌بووه‌ له‌هیچ لیستێكدا كه‌‬ ‫به‌شدارییان پێده‌كرێت‪ ،‬چونكه‌ له‌سه‌ر به‌پێی هاوكۆلكه‌ی هه‌ڵبژاردن ده‌نگی‬ ‫مافی خه‌ڵكی تر گه‌یشتوونه‌ته‌ په‌رله‌مان؟ پێویستی هێنابێت‪ ،‬ره‌ن��گ �ه‌ هه‌بێت‬ ‫ئ �ه‌و گله‌یی ‌هی‌ پیاوانیشمان بینی له‌و ده‌نگی ل �ه‌ژن زیاتربێت به‌هۆی كۆتاوه‌‬ ‫ده‌رن �ه‌چ��ووب��ێ��ت‪ ،‬ئ�ه‌م�ه‌ شتێكی‬ ‫رووه‌وه‌ كه‌پۆسته‌كانیان به‌پێی سیستمی‬ ‫دیكه‌یه‌‪ .‬ژن هه‌یه‌ له‌هه‌مان‬ ‫كۆتا بۆ ژن به‌جێده‌هێشت؟‬ ‫ب��ازن �ه‌ی هه‌ڵبژاردندا‬ ‫په‌خشان زه‌نگه‌نه‌‪ :‬زۆرینه‌ی هه‌ره‌‬ ‫ده‌ن��گ��ی له‌ژنێكی‬ ‫زۆری پیاوه‌كان له‌سه‌ر ئاستی‬ ‫دی��ك��ه‌ زی��ات��ره‌‪،‬‬ ‫ع��ێ��راق ب �ه‌ك��وردس��ت��ان��ی��ش �ه‌وه‌‬ ‫ك��������ه‌چ��������ی‬ ‫ب �ه‌ده‌ن��گ��ی پێویستی خۆیان‬ ‫ن���ه‌چ���ووه‌ت���ه‌‬ ‫ده‌رن��ه‌چ��وون‪ ،‬به‌ڵكو به‌كۆی‬ ‫پ��ه‌رل��ه‌م��ان‪،‬‬ ‫ده‌ن����گ����ی ل��ی��س��ت��ه‌ك��ه‌ی��ان‬ ‫ئ�����ه‌وی دی‬ ‫ده‌رچ��������وون‪ ،‬ب��ه‌ده‌ن��گ��ی‬

‫زۆر كه‌من ئه‌و‬ ‫ژنانه‌ی به‌كردار‬ ‫هاوبه‌شن‬ ‫له‌داڕشتنی‬ ‫بڕیاره‌‬ ‫كاریگه‌ره‌كاندا‬

‫چووه‌‪ .‬هۆكاری ئه‌مه‌ زۆرن‪ ،‬له‌پێشیانه‌وه‌‬ ‫نادروستی ئه‌و یاسایه‌ی كه‌هه‌ڵبژاردنی‬ ‫پ��ێ ئ �ه‌ن��ج��ام��درا‪ ،‬س����ه‌ره‌ڕای فاكته‌ری‬ ‫سیاسی‌و‪ ....‬هتد‪ .‬به‌اڵم ئه‌وه‌ راسته‌ كه‌ژن‬ ‫وه‌ك پێویست ده‌نگی پێ نه‌درا‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫زۆر ئاساییه‌ پێشتر باسمكرد خه‌بات‬ ‫له‌پێناوی كۆتا هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌‬ ‫بوو‪ ،‬به‌اڵم نه‌ك كۆتا ببێته‌ چاره‌نووسی‬ ‫ژنان بۆ هه‌تاهه‌تایه‌‪ ،‬كۆتا وه‌ك ده‌رفه‌تێكه‌‬ ‫بۆ ژن��ان‪ ،‬خۆیان بسه‌لمێنن‌و متمانه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ به‌ده‌ستبهێنن ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ی‬ ‫له‌داهاتوودا ژن وه‌ك پیاو له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫ئ�ه‌و متمانه‌یه‌ ده‌نگی پێبدرێت‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫ئامانجی كۆتایه‌‪ .‬ئه‌وه‌ش پێویستی به‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌قه‌واره‌ سیاسییه‌كان لێهاتووترین ژنان‬ ‫بخه‌نه‌ لیسته‌كانیانه‌وه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئ�ه‌وه‌ی‬ ‫ده‌یبینین هه‌مووی وانییه‌‪ ،‬ژنانی لێهاتوو‬ ‫ه��ه‌ن له‌گشت ق���ه‌واره‌ سیاسییه‌كاندا‬ ‫نه‌خرانه‌ لیسته‌كانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش كۆتا‬

‫بارگران ده‌ك��ات‪ .‬دی��اره‌ هۆكار هه‌یه‌ بۆ‬ ‫ئه‌مه‌‪ ،‬كه‌تایبه‌ت نییه‌ بۆ ژن‪ ،‬به‌ڵكو بۆ‬ ‫پیاویش هه‌روه‌ها‪ .‬ب�ه‌اڵم كاریگه‌ری بۆ‬ ‫ژن‌و دیدی كۆمه‌ڵگه‌ قورستره‌‪ ،‬سه‌ره‌ڕای‬ ‫كاریگه‌رییه‌ سیاسییه‌كانی‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ده‌یان رێكخراوی ژنان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ده‌وترێت رێژه‌ی‌ رێكخراوه‌كان له‌كوردستاندا‬ ‫ل �ه‌ڕێ��ژه‌ی‌ ژن �ه‌ چاالكه‌كانی داكۆكیكه‌ر‬ ‫له‌مافی ژنان زیاتره‌‪ ،‬ئه‌م رێكخراوانه‌ بۆ‬ ‫نه‌یانتوانیوه‌ ژنی سه‌ركرده‌ پێبگه‌یه‌نن؟‬ ‫په‌خشان زه‌ن��گ �ه‌ن �ه‌‪ :‬زۆر ل �ه‌س �ه‌ر ئه‌م‬ ‫پ��رس��ی��اره‌ ن���اڕۆم‪ ،‬چونكه‌ وه‌اڵم �ه‌ك �ه‌ی‬ ‫له‌ناوه‌ڕۆكی وه‌اڵمه‌كانی پێشوومدا هاتووه‌‪.‬‬ ‫ته‌نها ئه‌وه‌ ده‌ڵێم‪ ،‬سه‌ركرده‌ به‌خواست‌و‬ ‫ئ���اره‌زوو دروستناكرێت‪ ،‬پێگه‌یشتنی‬ ‫سه‌ركرده‌ له‌پرۆسه‌یه‌كی ك��ارو خه‌باتی‬ ‫دوورو درێژدا پێده‌گات‌و به‌رده‌وام پێویستی‬ ‫به‌گه‌شه‌سه‌ندن هه‌یه‌‪ ،‬شه‌هاده‌یه‌ك نییه‌‬ ‫له‌زانكۆ وه‌ربگیرێت‌و پاڵی لێبدرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫س �ه‌رك��رده‌ ن��او نییه‌‪ ،‬س �ه‌رك��رده‌ ه��زره‌‪،‬‬ ‫كرداره‌‪ ،‬متمانه‌یه‌ له‌واقیعی دیاریكراودا ‪...‬‬ ‫هتد‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬نه‌بوونی ده‌زگایه‌كی فه‌رمی‬ ‫تایبه‌ت ب �ه‌ك��اروب��اری ژن���ان‪ ،‬ت��ا چه‌ند‬ ‫كاریگه‌ری هه‌یه‌ له‌ناساندنی پرسی ژنانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ب����ه‌ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ده‌زگ���ای وه‌ه��ا‬ ‫ده‌توانێت چی بكات؟‬ ‫په‌خشان زه‌نگه‌نه‌‪ :‬نه‌بوونی ده‌زگایه‌كی‬ ‫ف��ه‌رم��ی ت��ای��ب �ه‌ت ب���ه‌ك���اروب���اری ژن��ان‬ ‫ل �ه‌ك��وردس��ت��ان��دا كه‌لێنێكی گ��ه‌وره‌ی��ه‌‪،‬‬ ‫ئ��ه‌و كه‌لێنه‌ گوزارشتێكی ئاشكرایه‌‬ ‫له‌ئاستی بایه‌خدانی الیه‌نه‌ فه‌رمییه‌كان‬ ‫به‌مه‌سه‌له‌كانی ژنان‪.‬‬ ‫ئ �ه‌م ج��ۆره‌ ده‌زگ��ای �ه‌ ب�ه‌ن��او و شێوازی‬ ‫جۆراوجۆر ل �ه‌زۆر واڵتانی دنیادا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌واڵتی گه‌لێك پێشكه‌وتوو هه‌تا واڵتانی‬ ‫هاوئاستی خۆمان‪ .‬ئه‌ركی ئه‌م ده‌زگایه‌‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا‪ ،‬په‌یوه‌ندی به‌ژنانی خۆمانه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬زیاتر له‌وه‌ی ناساندنی پرسی ژنان‬ ‫بێت ب��ه‌ده‌ره‌وه‌‪ .‬ئه‌م جۆره‌ ده‌زگایه‌ جا‬ ‫ئه‌گه‌ر وه‌زاره‌ت بێت‪ ،‬یان ئه‌نجومه‌نێكی‬ ‫ب���ااڵی س���ه‌ر ب �ه‌ح��ك��وم �ه‌ت ب��ێ��ت‪ ،‬ی��ان‬ ‫ئه‌نجومه‌نێكی بااڵی سه‌ربه‌خۆ بێت‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئامانج‌و ئه‌رك‌و پێكهاته‌كه‌ی رۆشن بێت‌و‬ ‫جیدی بێت‪ ،‬ئه‌وا ده‌توانێت رۆڵێكی گه‌وره‌‬ ‫بگێڕێت بۆ داڕشتنی ستراتیژی روون‌و‬ ‫واقعییانه‌و ب��ه‌رده‌وام بۆ زیاتر پ �ه‌ره‌دان‬ ‫به‌تواناكانی ژن��ان‌و كاراكردنی رۆڵیان‬ ‫له‌پرۆسه‌ی گه‌شه‌سه‌ندنی هه‌مه‌الیه‌نه‌‪.‬‬

‫كه‌ره‌سته‌كان ‌ی وێستگه‌ ‌ی كاره‌بای كه‌ركوك ده‌گوازرێته‌و‌ه بۆ باشوور‬ ‫سه‌رۆكی لیژنه‌ی‌ كاره‌با له‌پارێزگای كه‌ركوك‪ :‬به‌هیچ شێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ جێبه‌جێكردنی ئه‌و بڕیاره‌دا نین‬ ‫زانیار داقوقی‌ له‌كه‌ركوك‬

‫گواستنه‌وه‌ی كه‌ره‌سته‌كانی وێسگه‌ی كاره‌بای كه‌ركوك نیگه‌رانی دروستكردووه‌‬

‫وه‌زاره‌ت����ی ك��اره‌ب��ای حكومه‌تی عێراق‪،‬‬ ‫له‌نوێترین هه‌وڵیدا به‌نیازه‌ ته‌واوی كه‌ره‌سته‌و‬ ‫پێداویسته‌كانی وێستگه‌ی‌ كاره‌بای كه‌ركوك‬ ‫(دوبز) بگوازێته‌وه‌ بۆ باشوور‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێزگای كه‌ركوكیش رایده‌گه‌یه‌نن كه‌ به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ك ئه‌وه‌ قبوڵناكه‌ن‌و ره‌تیده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كانی ده‌ستوور‪ ،‬وه‌زاره‌تی‌‬ ‫ك��اره‌ب��ای‌ حكومه‌تی ع��ێ��راق وێستگه‌ی‌‬ ‫كاره‌بای‌ كه‌ركوك له‌قه‌زای‌ دوبز به‌ته‌واوی‬ ‫له‌كاركردن ده‌وه‌ستێنێت‌و په‌كیده‌خات‪،‬‬ ‫كه‌ماوه‌یه‌كه‌ ئه‌و وێستگه‌یه‌ به‌هۆی هه‌ندێك‬ ‫كێشه‌وه‌ كارناكات‪ ،‬چونكه‌ به‌نیازه‌ ته‌واوی‬ ‫كه‌ره‌سته‌كانی‌ بگوازێته‌وه‌ بۆ باشووری‌‬ ‫عێراق‪.‬‬ ‫نزیكه‌ی‌ هه‌فته‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر له‌قه‌زای دوبز‬ ‫كۆبوونه‌وه‌یه‌ك له‌ئه‌نجومه‌نی‌ قه‌زای‌ دوبز‬ ‫به‌ئاماده‌بوونی‌ هێزه‌كانی‌ ئه‌مریكا ئه‌نجامدرا‪،‬‬ ‫ل �ه‌و ك��ۆب��وون �ه‌وه‌ی �ه‌دا تاوتوێی ئ�ه‌وه‌ك��را‬ ‫ك �ه‌وه‌زاره‌ت��ی كاره‌بای حكومه‌تی عێراق‪،‬‬ ‫بڕیاریداوه‌ به‌په‌كخستنی‌ وێستگه‌یه‌كی‌ ‪325‬‬ ‫میگاوات له‌و قه‌زایه‌‪ ،‬چونكه‌ به‌نیاز نییه‌‬ ‫نۆژه‌نیبكاته‌وه‌‌و هیچ بودجه‌یه‌كی بۆ ته‌رخان‬ ‫نه‌كردووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و هه‌وڵه‌ی‌ وه‌زاره‌ت��ی كاره‌با دوای ئه‌وه‌‬ ‫هات كه‌به‌رپرسانی شاره‌كه‌ رایانگه‌یاند بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی‌ كاره‌با وێسگه‌ی‬ ‫دوبز ده‌خه‌نه‌وه‌ كار‪.‬‬ ‫رێبوار تاڵه‌بانی‌ جێگری‌ سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬

‫پارێزگای‌ كه‌ركوك‌و سه‌رۆكی‌ لیژنه‌ی‌ كاره‌با‬ ‫له‌و ئه‌نجومه‌نه‌‪ .‬به‌ده‌ستووری‌ راگه‌یاند‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ كاره‌بای‌ عێراقی‌ ئاماده‌نییه‌ به‌هیچ‬ ‫جۆرێك بڕه‌ پاره‌یه‌ك بۆ خستنه‌وه‌كاری ئه‌و‬ ‫وێستگه‌یه‌ ته‌رخانبكات‪.‬‬ ‫س�ه‌رۆك�ی‌ لیژنه‌ی‌ ك��اره‌ب��ا له‌ئه‌نجومه‌نی‬ ‫پارێزگای كه‌ركوك وتی «تائێستا چه‌ند‬ ‫وێستگه‌یه‌كی‌ فراوانی كاره‌با له‌باشووری‌‬ ‫عێراق دروستكراوه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ چاره‌سه‌ركردنی‬ ‫كێشه‌ی‌ كاره‌بای كه‌ركوك وه‌زاره‌تی كاره‌با‬ ‫ده‌ڵێت بودجه‌ نییه‌‪ ،‬له‌والشه‌وه‌ به‌نیازه‌‬ ‫كه‌ره‌سته‌كانی وێستگه‌ی‌ دوبز بگوازێته‌وه‌»‪.‬‬ ‫تاڵه‌بانی‌ ئه‌وه‌شی‌ خسته‌ڕوو كه‌ئه‌وانیش‬ ‫زانیاریان هه‌یه‌ وه‌زاره‌تی‌ كاره‌بای‌ عێراقی‌‬ ‫به‌نیازه‌ كه‌ره‌سته‌و پێداویستییه‌كانی‬ ‫وێستگه‌ی‌ كاره‌بای دوب��ز بگوازێته‌وه‌‬ ‫بۆ باشووری‌ عێراق‪ ،‬به‌اڵم وتی‌ «ئێمه‌‬ ‫وه‌ك ئ��ی��داره‌ی‌ پ��ارێ��زگ��ای‌ ك�ه‌رك��وك‬ ‫رێگرین له‌سه‌ر بردنی‌ كه‌ره‌سته‌كانی‌‬ ‫ئه‌و وێستگه‌یه‌‌و به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ئه‌وه‌‬ ‫قبوڵناكه‌ین»‪.‬‬ ‫ی ئه‌و هه‌وڵه‌ی‌ وه‌زاره‌تی كاره‌باوه‌‪،‬‬ ‫له‌باره‌ ‌‬ ‫رێ��ب��وار تاڵه‌بانی وت��ی‌ «ئ����ه‌وان دژ‬ ‫به‌ئیداره‌ی‌ پارێزگای كه‌ركوك‪ ،‬ئاماده‌ی‌‬ ‫ی وێستگه‌كه‌ نین‌و وێستگه‌كه‌‬ ‫به‌كارخستن ‌‬ ‫له‌به‌رهه‌مهێنانی كاره‌با كه‌وتووه»‪.‬‬ ‫پێشیوایه‌ ئه‌وه‌ زیاتر بڕیارێكی سیاسی‬ ‫بێت بۆ ته‌گه‌ره‌ دروستكردن له‌سه‌ر‬ ‫كاركردنی‌ وێسگه‌ی‌ كاره‌بای‌ كه‌ركوك‌و‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی‌ كاره‌با‪.‬‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪6‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫لۆکاڵ‬

‫ته‌واوی سه‌رچاوه‌كانی ئاوی خواردنه‌وه‌ی خانه‌قین پیسن‬ ‫به‌رپرسانی قه‌زاك ‌ه داوا له‌هاوواڵتیان ده‌كه‌ن ئه‌و ئاو ‌ه نه‌خۆنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم چاره‌سه‌ریشیان پێنیی ‌ه‬ ‫وس���ام ئ �ه‌ح��م �ه‌د ه��اوواڵت��ی��ی �ه‌ك �ی‌ ت��ری‌‬ ‫ق��ه‌زاك��ه‌ی��ه‌و ل��ه‌گ��ه‌ڕه‌ك��ی‌ ت��ۆڵ �ه‌ف��رۆش‬ ‫نیشته‌جێیه‌‪ ،‬ئاماژه‌ی‌ ب��ه‌وه‌دا كه‌ئه‌وان‬ ‫فه‌رمان‌و رێبین له‌خانه‌قین‬ ‫كێشه‌ی‌ كه‌مئاویان بۆ دروستبووه‌‪ ،‬وتی‌‬ ‫به‌هۆی ده‌رنه‌هێنانی بۆرییه‌ كۆنه‌كانی ئاوی “جار به‌جار ده‌ڵێن جوتیاره‌كان ئاوه‌كه‌یان‬ ‫قه‌زای خانه‌قینه‌وه‌‪ ،‬ئاوی بۆرییه‌ كۆنه‌كان‌و شكاندووه‌ بۆ مه‌ره‌زه‌كه‌یان‪ ،‬به‌و بیانووه‌وه‌‬ ‫ئ���اوه‌ڕۆ تێكه‌ڵ ب �ه‌ئ��اوی خ��واردن��ه‌وه‌ی‌ چه‌ند رۆژێك ئاومان نابێت”‪.‬‬ ‫هاوواڵتیان بووه‌‪ ،‬به‌رپرسانی قه‌زاكه‌ش به‌رپرسانی قه‌زاكه‌ داوا له‌هاوواڵتیان ده‌كه‌ن‬ ‫ده‌ڵێن ته‌واوی سه‌رچاوه‌كانی دابینكردنی ئه‌و ئاوه‌ بۆ خواردنه‌وه‌ به‌كارنه‌هێنن‌و ئاوی‌‬ ‫كانزایی‌ به‌كاربهێنن‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئاوی قه‌زاكه‌ بۆ خواردنه‌وه‌ ناشێت‪.‬‬ ‫هاوواڵتیان زۆرب�ه‌ی��ان ه��ه‌ژارن‌و ناتوانن‬ ‫ئاوی پیس ده‌خۆنه‌وه‌‬ ‫به‌شێك له‌گه‌ڕه‌كه‌كانی‌ ق�ه‌زای خانه‌قین ئاوی‌ كانزایی‌ بخۆنه‌وه‌‪ ،‬ناچارن ئه‌و ئاوه‌‬ ‫س���ه‌رچ���اوه‌ی ئ��اوه‌ك��ه‌ی��ان ل���ه‌رووب���اری‌ به‌كاربهێنن‪.‬‬ ‫سیروانه‌وه‌یه‌‌و له‌وێو‌ه ئاوی‌ خواردنه‌وه‌یان وس��ام وت �ی‌ “حكومه‌ت به‌ئێمه‌ ده‌ڵێت‬ ‫پ��ێ��ده‌درێ��ت‪ ،‬ش��ه‌ش گ �ه‌ڕه‌ك �ی‌ گ��ه‌وره‌ی‌ ئاوه‌كه‌ پیسه‌و مه‌یخۆنه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌‬ ‫ق�ه‌زاك�ه‌ش ل �ه‌رووب��اری‌ ئه‌ڵوه‌نه‌وه‌ ئاوی‌ قوتی‌ رۆژانه‌مان پێ‌ په‌یدا ناكرێت‪ ،‬چ جای‌‬ ‫خ��واردن �ه‌وه‌ی��ان ده‌درێ��ت �ێ‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئاوی ئاوی‌ كانزایی‌ بكڕین‌و بیخۆینه‌وه‌”‪.‬‬ ‫ی هه‌ردوو سه‌رچاوه‌كه‌ به‌كه‌ڵكی ئ �ه‌و وت �ی‌ به‌رپرسان بۆخۆیان هه‌موو‬ ‫خواردنه‌وه‌ ‌‬ ‫شتێكیان هه‌یه‌و كێشه‌یان نییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خواردنه‌و‌ه نایه‌ت‪.‬‬ ‫فوئاد محه‌مه‌د هاوواڵتییه‌كی‌ گه‌ڕه‌كی‌ ب��ۆچ �ی‌ ب��ی��ر ل���ه‌چ���اره‌س���ه‌ری‌ كێشه‌كه‌‬ ‫كارێزه‌ له‌خانه‌قین كه‌ له‌ئه‌ڵوه‌نه‌وه‌ ئاوی‌ ناكه‌نه‌وه‌؟‪.‬‬ ‫خواردنه‌وه‌یان پێده‌درێت‪ ،‬وتی‌ “پێویسته‌ سه‌میر محه‌مه‌د نور سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫فلته‌ر بۆ ئاوه‌كه‌ دابنێن‌و چاره‌سه‌ری‌ ق �ه‌زای‌ خانه‌قین‪ ،‬وتی “ئ��اوی‌ خانه‌قین‬ ‫پیسبوونه‌كه‌ی‌ بكه‌ن‪ ،‬چونكه‌ ئاوی پیس پیسبووه‌و به‌كه‌ڵكی‌ خواردنه‌وه‌ نایه‌ت‪،‬‬ ‫ئێمه‌ به‌ش به‌حاڵی‌ خۆمان ئاوی‌ كانزایی‌‬ ‫كێشه‌ی‌ بۆ دروستكردووین”‪.‬‬

‫ده‌خۆینه‌وه‌و داواش له‌هاوواڵتیانی‌ خانه‌قین‬ ‫ده‌كه‌م كه‌ئاوی‌ كانزایی‌ بخۆنه‌وه”‪.‬‬ ‫سه‌میر محه‌مه‌د هۆكاری‌ پیسبوونی‌ ئاوه‌كه‌‬ ‫باسده‌كات‪ ،‬ده‌ڵێت بۆری‌ تازه‌ بۆ ئاوی‌‬ ‫خانه‌قین راكێشراوه‌و بۆرییه‌ كۆنه‌كانیش‬ ‫هه‌ر له‌ژێر زه‌وییه‌كه‌دا ماون‌و ده‌رنه‌هێنانی‌‬ ‫بۆرییه‌ كۆنه‌كان وا ده‌كات ئاوی‌ بۆرییه‌‬ ‫كۆنه‌كه‌ تێكه‌ڵ به‌ئاوی بۆرییه‌ تازه‌كان‬ ‫ببیێت‌و ئاوه‌كه‌ پیسبێت‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ “چاره‌سه‌ری‌ ده‌ركردنی‌ بۆرییه‌‬ ‫كۆنه‌كانیش به‌پێی‌ ده‌رخسته‌ی‌ ئه‌ندازیاران‬ ‫بڕی‌ ‪ 30‬ملیۆن دیناری‌ پێویسته”‪.‬‬ ‫س�ه‌رچ��اوه‌ ئاوییه‌كانی خانه‌قین له‌ژێر‬ ‫مه‌ترسی وشكبووندان‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ تائێستا هه‌واڵێكی‬ ‫دڵخۆشكه‌ر بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی‌‬ ‫ك�ه‌م��ئ��اوی له‌خانه‌قین ل��ه‌ئ��ارادا نییه‌‪،‬‬ ‫مه‌ترسی ئه‌وه‌ش بۆ هاوواڵتیان دروستبووه‌‬ ‫سه‌رچاوه‌ ئاوییه‌كانیان وشكبن‪.‬‬ ‫هه‌موو ساڵێك له‌مانگی‌ حوزه‌یراندا ئێران‬ ‫ئاوی‌ ئه‌ڵوه‌ن له‌ڕێگه‌ی‌ به‌نداوه‌كانییه‌وه‌‬ ‫وشكده‌كات‪ ،‬له‌مانگی‌ تشرینی‌ یه‌كه‌مدا‬ ‫كاتێك ئاوه‌كه‌ له‌به‌نداوه‌كانیان زیاترده‌بێت‪،‬‬ ‫ده‌ڕژێته‌ ناو رووباره‌كه‌وه‌و ده‌گاته‌ رووباری‌‬ ‫ئه‌ڵوه‌ن‪ ،‬به‌مه‌ش ئه‌و پێنج مانگه‌ شه‌ش‬

‫گه‌ڕه‌كی‌ گه‌وره‌ی‌ خانه‌قین بێئاو ده‌بن‪.‬‬ ‫فوئاد محه‌مه‌د ‪ ،‬وتی‌ “هه‌موو ساڵێك‬ ‫له‌مانگی‌ پێنج تا مانگی‌ ده‌‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫به‌ته‌نكه‌ر ئاو بكڕین‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ ئه‌ڵوه‌ن‬ ‫وش��ك��ده‌ك��ات‌و ئ��اوم��ان نامێنێ‌‪ ،‬بیری‌‬ ‫ئاویشمان نییه‌‪ ،‬بۆیه‌ ناچار به‌ته‌نكه‌ر ئاو‬ ‫ده‌كڕین”‪.‬‬ ‫زیادبوونی ژماره‌ی‌ دانیشتووان‪ ،‬كێشه‌ی‌‬ ‫كه‌مئاوی‌ زیاتركردووه‌‬ ‫سه‌میر محه‌مه‌د نور سه‌رۆكی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫قه‌زای‌ خانه‌قین به‌ده‌ستووری وت له‌دوای‌‬ ‫رووخانی‌ رژێمه‌وه‌‪ ،‬تائێستا ‪ 20‬گه‌ڕه‌ك‬ ‫له‌خانه‌قین زیادیكردووه‌و به‌وه‌ش ژماره‌ی‌‬ ‫دانیشتووان له‌ ‪ 35,000‬ه�ه‌زار كه‌سه‌وه‌‬ ‫زیادیكرد بۆ ‪ 170,000‬هه‌زار كه‌س‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و وت���ی‌ “ب���ه‌ه���ۆی زۆری ژم����اره‌ی‌‬ ‫دانیشتووانه‌وه‌یه‌ هه‌موو خانه‌قین كێشه‌ی‌‬ ‫كه‌مئاوی‌ هه‌یه”‪.‬‬ ‫سه‌میر محه‌مه‌د ده‌ڵێت ئێران به‌نداوێكی‌‬ ‫ن��ای��اس��ای �ی‌‌و ن��اڕێ��ك�ی‌ ل �ه‌س �ه‌ر ئ �ه‌ڵ��وه‌ن‬ ‫دروس��ت��ك��ردووه‌‪ ،‬به‌هۆی ئ��ه‌وه‌ی‌ شه‌ش‬ ‫گ��ه‌ڕه‌ك��ی‌ گ����ه‌ور‌هی‌ خانه‌قین ئ��اوی��ان‬ ‫له‌ئه‌ڵوه‌نه‌وه‌ دابینده‌كرێت‪ ،‬بۆیه‌ له‌ماوه‌ی‌‬ ‫ئه‌و پێنج مانگه‌ی‌ ساڵدا بێئاوی‌ روویان‬ ‫تێده‌كات‪.‬‬

‫نور وتی‌ “هاوواڵتیانی ئه‌و شه‌ش گه‌ڕه‌كه‌‬ ‫ته‌نها پشت به‌بیره‌ ئاوه‌كانی‌ خۆیان‬ ‫ده‌به‌ستن‌و ئێمه‌ش ناتوانین هیچیان بۆ‬ ‫بكه‌ین”‪.‬‬ ‫به‌شێكی زۆری گ �ه‌ڕه‌ك �ه‌ك��ان �ی‌ تری‌‬ ‫خانه‌قینیش له‌لقێكی ئ��اوی‌ رووب���اری‌‬ ‫سیروانه‌وه‌ ئاویان پێده‌درێت كه‌پێی‌ ده‌ڵێن‬ ‫باڵه‌جۆ‪ ،‬به‌اڵم مانگانه‌ چه‌ندان رۆژ ئه‌و‬ ‫گه‌ڕه‌كانه‌ش بێئاو ده‌بن‪ ،‬به‌هۆی بڕینی‬ ‫ئاوه‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫ن��ور وت�ی‌ “خه‌ڵكێكی‌ چاوچنۆك هه‌یه‌‬ ‫ئاوه‌كه‌ ده‌خاته‌ سه‌ر مه‌ره‌زه‌و كونجی‌‌و بۆ‬ ‫چه‌ند رۆژێك ئاوی‌ ئه‌و گه‌ڕه‌كانه‌ی‌ تری‌‬ ‫خانه‌قین وشكده‌كه‌ن”‪.‬‬ ‫سه‌میر نور پێیوایه‌ دروستكردنی‌ به‌نداو‬ ‫له‌سه‌ر رووباری‌ ئه‌ڵوه‌ن چاره‌سه‌ری‌ كێشه‌ی‌‬ ‫ئاوی‌ خانه‌قین ده‌كات‪ ،‬ده‌ڵێت به‌نداوێكی‌‬ ‫گ��ه‌وره‌ له‌سه‌ر ئ�ه‌ڵ��وه‌ن دروستده‌كرێت‬ ‫كه‌ماوه‌ی‌ ‪ 700‬رۆژی‌ پێده‌چێت‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ “ئێستا ‪ 100‬رۆژه‌ كاری‌ لێده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ب��ڕی��اره‌ دوات��ر به‌بڕی‌ ‪ 40‬ملیۆن دۆالر‬ ‫كه‌ناڵێكی‌ ئاوی‌ بۆ ناو به‌نداوه‌كه‌ بهێنرێت‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئ �ه‌وه‌ بكرێت‪ ،‬خانه‌قین كێشه‌ی‌‬ ‫كه‌مئاوی‌ نامێنێ‌‌و پێویستی‌ به‌ئاوی‌‬ ‫ئێرانیش نابێت”‪.‬‬

‫زه‌ڕه‌نگه‌ره‌كان واز له‌پیشه‌كه‌یان ده‌هێنن‬ ‫گرانی نرخی ئاڵتون‪ ،‬بازرگان‌و زه‌ڕه‌نگه‌ره‌كان ناچارده‌كات روو له‌بازرگانیی زیو بكه‌ن‌و گۆڕانكاری له‌پیشه‌كه‌یاندا بكه‌ن‬ ‫مه‌عاز فه‌رحان له‌سلێمانی‬

‫‪ 1280‬زه‌ڕه‌نگه‌ر له‌كوردستاندا مۆڵه‌تیان هه‌یه‬

‫بازرگانانی ه��اورده‌ك��ردن��ی ئاڵتون‌و‬ ‫زه‌ڕه‌نگه‌ره‌كان به‌هۆی به‌رزبوونه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ن���رخ���ی زێ������ڕه‌وه‌ ك��ه‌م��ت��ر ب��ای��ه‌خ‬ ‫به‌هاورده‌كردنی زێڕ ده‌ده‌ن‌و روویان‬ ‫له‌هێنانی زیو كردووه‌‪ ،‬چه‌ند بازرگان‌و‬ ‫دوكاندارێكیش ده‌ڵێن دوكانه‌كانیان‬ ‫كردووه‌ به‌زیو‪ ،‬چونكه‌ خواستی زیو‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی زۆر زیادیكردووه‌‪.‬‬ ‫زه‌ڕه‌نگه‌ره‌كان ده‌بنه‌ زیو فرۆش‬ ‫زیو فرۆشه‌كان بازاڕیان به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫به‌رچاو گه‌رمبووه‌‪ ،‬خواستی خه‌ڵكی بۆ‬ ‫كڕینی زیو رۆژ دوای رۆژ له‌زیادبوونه‌‪،‬‬ ‫به‌و هۆیه‌وه‌ ده‌یان بازرگان‌و زه‌ڕه‌نگه‌ر‬ ‫دوكانه‌كانیان كردووه‌ به‌زیو‪.‬‬ ‫تا ئاماده‌كردنی ئه‌م راپۆرته‌ نرخی‬ ‫یه‌ك مسقاڵ ئاڵتونی عه‌یاره‌ ‪ 21‬به‌‬ ‫‪ 240‬هه‌زار دینارو یه‌ك مسقاڵ ئاڵتونی‌‬ ‫عه‌یاره‌ ‪18‬ه‌ش به‌ ‪ 205‬هه‌زار دیناره‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رانبه‌ردا ساڵی پار له‌هه‌مان كاتدا‬ ‫نرخی یه‌ك مسقاڵ ئاڵتونی عه‌یاره‌‬ ‫‪ 21‬به‌ ‪ 152‬هه‌زار دینار بوو‪ .‬رۆژانه‌‬ ‫ئه‌و نرخانه‌ به‌پێی وته‌ی‌ بازرگانه‌كان‬ ‫گۆڕانكاری به‌سه‌ردا دێت‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ به‌دواداچوونێكی ده‌ستوور‬ ‫نرخی‌ گرامێك زیو ل�ه‌‪ 1500‬دیناره‌وه‌‬ ‫ده‌ستپێده‌كات بۆ ‪ 5‬هه‌زار‪ ،‬مسقاڵێك‬ ‫له‌‪ 7500‬ده‌ستپێده‌كات تا نزیكه‌ی‌ ‪30‬‬ ‫هه‌زار دینار‪.‬‬ ‫ش��ام��ی��ر ع���ه‌ب���دول ح��اج��ی‌ ع�ه‌ل�ی‌‬ ‫كه‌ماوه‌یه‌كه‌ دوكانی‌ زه‌ڕه‌نگه‌رییه‌كه‌ی‌‬ ‫كردووه‌ به‌دوكانی‌ زیو فرۆشتن‪ ،‬وتی‌‬ ‫“ج���اران كیلۆیه‌ك ئاڵتونت ده‌ك��ڕی‬ ‫به‌‪ 20‬هه‌زار دۆالر‪ ،‬ئێستا یه‌ك كیلۆ‬

‫ئاڵتون به‌ ‪ 40‬ه�ه‌زار‌ه دۆالره‌‪ ،‬ئینجا‬ ‫بازاڕه‌كه‌شی‌ نه‌ماوه‌‌و خه‌ڵك كه‌متر‬ ‫ئاڵتون ده‌كڕێت”‪.‬‬ ‫ه��ه‌روه‌ه��ا وت��ی‌ “ل��ی��ره‌ی �ه‌ك پ��ار به‌‬ ‫‪ 105‬دۆالر بوو‪ ،‬به‌اڵم ئێستا به‌‪275‬‬ ‫دۆالره‌‪ ،‬واته‌ نرخی‌ ئاڵتون دووقات‬ ‫زیادیكردووه‌“‪.‬‬ ‫ل��ه‌ب��اره‌ی‌ گۆڕینی دوك��ان�ه‌ك�ه‌ی�ه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌زه‌ڕه‌نگه‌رییه‌وه‌ بۆ زیو فرۆشتن‪ ،‬وتی‌‬ ‫“زیوه‌كه‌ هه‌رزانه‌‪ ،‬ده‌توانیت هه‌موو‬ ‫دوكانه‌كه‌ پڕبكه‌یت به‌‪ 10‬هه‌زار دۆالر‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم كیلۆیه‌ك ئاڵتون ب �ه‌‪40‬ه �ه‌زار‬ ‫دۆالره‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بته‌وێت زه‌ڕه‌نگه‌ری‌‬ ‫بكه‌یت به‌الیه‌نی‌ ك�ه‌م�ه‌وه‌ ده‌ كیلۆ‬ ‫ئاڵتونت ده‌وێـت‪ ،‬كه‌بایی‌ ‪ 400‬هه‌زار‬ ‫دۆالره‌‪ ،‬زی��وه‌ك�ه‌ زوو سه‌رفده‌بێت‌و‬ ‫بژێوی‌ رۆژانه‌مان دابینده‌كات”‪.‬‬ ‫زیو فرۆشه‌كان بازاڕیان گه‌رمه‌‬ ‫زی��و فرۆشه‌كان ده‌ڵێن ب���ازاڕی‌ زیو‬ ‫ل �ه‌راب��ردوودا به‌هیچ شێوه‌یه‌ك وه‌كو‬ ‫ئێستا گه‌رم نه‌بووه‌‌و خواستی له‌سه‌ر‬ ‫نه‌بووه‌‪ ،‬ئێستا هاوواڵتیان به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫به‌رچاو زیو به‌كارده‌هێنن‌و پێیانوایه‌‬ ‫زیادبوونی‌ خواست له‌سه‌ر زی��و بۆ‬ ‫زیادبوونی نرخی‌ ئاڵتون ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫زی����وی‌ ب���ازاڕه‌ك���ان���ی‌ ك��وردس��ت��ان‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ هاورده‌ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌و زیوه‌ی‌‬ ‫له‌بازاڕه‌كاندا ده‌فرۆشرێت‌و خواستی‌‬ ‫زۆری‌ ل��ه‌س��ه‌ره‌‪ ،‬زی��وی‌ تایله‌ندی‌‌و‬ ‫توركی‌و بولگاری‌و ئێرانی‌‌و ئیتاڵی‌و‬ ‫هیندییه‌‪ ،‬زیوی‌ ئیتاڵی‌ به‌باشترین‌و‬ ‫جوانترین زیو داده‌نرێت‌و خواستێكی‌‬ ‫زۆری‌ له‌سه‌ره‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ تائێستا ئامارێكی ورد‬ ‫ل��ه‌ب��اره‌ی‌ ه��اورده‌ك��ردن��ی ق �ه‌ب��اره‌ی‌‬

‫ئاڵتون‌و زی��و له‌كوردستاندا نییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌پێی وته‌ی‌ بازرگانانی هێنانی‬ ‫ئاڵتون‌و زیو‪ ،‬رێژه‌ی‌ هێنانی زیو زۆر‬ ‫زیادیكردووه‌‌و ئاڵتون به‌شێوه‌یه‌كی زۆر‬ ‫كه‌متربووه‌ته‌وه‌ له‌ئه‌مساڵدا‪.‬‬ ‫هاوكار عومه‌ر یه‌كێكه‌ له‌و بازرگانانه‌ی‌‬ ‫ك �ه‌ ل�����ه‌ده‌ره‌وه‌ زی��و ده‌هێنێت بۆ‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ ب�����ه‌وه‌ده‌دات‬ ‫كه‌ئێستا له‌جاران زیاتر زیو ده‌هێنن‪.‬‬ ‫ی ته‌نیا مانگێكدا نزیكه‌ی‌‬ ‫ئه‌و له‌ماوه‌ ‌‬ ‫‪ 150‬كیلۆ بۆ ‪ 160‬كیلۆ زیو ده‌هێنێت‪،‬‬ ‫به‌گشتی‌ له‌‪ 100‬كیلۆ كه‌متر ناهێنێت‪.‬‬ ‫ه��اوك��ار وت��ی‌ “ب����ازاڕی‌ زی��و ئێستا‬ ‫گه‌رمبووه‌ به‌حوكمی‌ ئ �ه‌وه‌ی‌ كه‌زیو‬ ‫هه‌رزانه‌و زێڕ گرانه‌” ‪.‬‬ ‫ئ��ام��اژه‌ی‌ ب�ه‌زی��ادب��وون��ی بازرگانانی‬ ‫هێنانی زیویش كرد‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د خاوه‌نی‌ زیوی‌ شوان‪،‬‬ ‫وت �ی‌ “ب���ازاڕی‌ زی��و ب �ه‌رزب��ووه‌ت �ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی گشتی‌ م��اوه‌ی‌ ساڵێك‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫ده‌بێـت بازاڕی‌ زیو گه‌رمبووه‌‪ ،‬سااڵنی‌‬ ‫پێشوو به‌و شێوه‌یه‌ نه‌بووه‌”‪.‬‬ ‫ئ��اری��ان به‌كر خ��اوه‌ن�ی‌ جیهانی‌ زیو‬ ‫ئاماژه‌ ب��ه‌وه‌ده‌دات كه‌خه‌ریكه‌ بوك‌و‬ ‫ی ئاڵتون زیو به‌كارده‌هێنن‪،‬‬ ‫زاواش له‌بر ‌‬ ‫ی زی��و ب��ووه‌ به‌مۆدێل‪،‬‬ ‫“به‌كارهێنان ‌‬ ‫ماوه‌ی‌ دوو ساڵه‌ زۆر ده‌فرۆشرێت”‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و زی���وان���ه‌ی‌ ك��ه‌ ل �ه‌ب��ازاڕه‌ك��ان �ی‌‬ ‫كوردستاندا ده‌فرۆشرێن‪ ،‬زیاتر زیوی‌‬ ‫تایله‌ندی‌‌و بولگاری‌‌و توركی‌‌و هیندی‌‌و‬ ‫ئێرانی‌‌و ئیتاڵین‪.‬‬ ‫زی��وی‌ توركی‌ كیلۆی‌ ب���ه‌‪1200‬دۆالره‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم تایله‌ندی‌‌و بولگاری‌ كیلۆی‌ به‌‪1500‬‬ ‫دۆالر‌و هیندی‌ ب �ه‌‪ 600‬دۆالره‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مه‌یان خواستی زۆری له‌سه‌ر نییه‌‪،‬‬

‫ئ��ه‌وه‌ی‌ كه‌خواستی زۆری له‌سه‌ره‌‌و‬ ‫جوانه‌ زی��وی ئیتاڵییه‌ كه‌كیلۆی ب ‌ه‬ ‫‪ 1800‬دۆالره‌‪.‬‬ ‫به‌پێی ئامارێكی سه‌ندیكای زه‌ڕه‌نگه‌ران‬ ‫‪ 1280‬زه‌ڕه‌نگه‌ر له‌كوردستاندا مۆڵه‌تی‬ ‫كاركردنیان هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ له‌و رێژه‌یه‌دا‬ ‫له‌سلێمانی ‪ 443‬زه‌ڕه‌نگه‌ر ‌و هه‌ولێر‬ ‫‪‌481‬و دهۆك ‪ 356‬زه‌ڕه‌نگه‌ر هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ت �ه‌ن��گ �ه‌ژه‌ ئ��اب��ووری��ی �ه‌ك��ان ه��ۆك��اری‬ ‫به‌رزبوونه‌وه‌ی‌ نرخی ئاڵتونه‌‬ ‫پسپۆڕان‌و شاره‌زایانی ئابووری ده‌ڵێن‬ ‫هه‌میشه‌ له‌ئابووریدا به‌رزبوونه‌وه‌ی‌‬ ‫ن��رخ �ی‌ ك��ااڵ ده‌ب��ێ��ت�ه‌ ه��ۆی‌ ئ��ه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌خواست له‌سه‌ری‌ كه‌مبێته‌وه‌‪.‬‬ ‫بابان ق�ه‌ره‌داغ�ی‌ پسپۆڕی‌ ئابووری‌‬ ‫ده‌ڵ��ێ��ت “ن��اج��ێ��گ��ی��ری‌ ن��رخ �ی‌ دراو‬ ‫له‌جیهاندا ب��ووه‌ت��ه‌ ه��ۆی‌ ئ��ه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌نرخی‌ زێریش به‌رزبێته‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫ته‌نگه‌ژه‌ی‌ ئابووری‌ جیهانییه‌وه‌ زۆربه‌ی‌‬ ‫سه‌رمایه‌داره‌كانی‌ جیهان پاره‌كانیان‬ ‫له‌كڕینی‌ زێڕدا سه‌رفده‌كه‌ن‌و زێڕ له‌بری‌‬ ‫دراو كۆده‌كه‌نه‌وه‌“‪.‬‬ ‫ق���ه‌ره‌داغ���ی‌ وت���ی‌ “ه��ه‌ت��ا كێشه‌ی‌‬ ‫ته‌نگه‌ژه‌ی‌ دارای�ی‌ جیهانی‌ به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌ئه‌مریكا چاره‌سه‌ر نه‌بێت‪ ،‬نرخی‌ زێڕ‬ ‫هه‌ر له‌به‌رزبوونه‌وه‌دا ده‌بێت‌و بازاڕی‌‬ ‫زه‌ره‌نگه‌ره‌كانیش كزده‌بێت”‪.‬‬ ‫رزگ���ار ن��وری‌ خ��اوه‌ن �ی‌ زه‌ڕه‌ن��گ �ه‌ری‌‬ ‫ی نرخی‌‬ ‫رزگ���ار وت��ی‌ “ل��ه‌ب��ه‌رئ��ه‌وه‌ ‌‬ ‫ئاڵتون زۆر گ��ران ب��ووه‌‪ ،‬بۆیه‌ بازاڕ‬ ‫زۆر كه‌مبووه‌ته‌وه‌ تائێستا بازاڕ به‌و‬ ‫شێوه‌یه‌ خراپ نه‌بووه‌” ‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وتی‌ “ماوه‌ی‌ ساڵێكه‌ ئاڵتون‬ ‫گرانبووه‌‌و به‌درێژایی‌ ئه‌م ماوه‌یه‌ بازاڕی‌‬ ‫ئێمه‌ش كه‌مبووه‌ته‌وه”‪.‬‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫سیاسه‌ت‬

‫‪9‬‬

‫"ئه‌نجومه‌ن ‌ی پارێزگاكانی‌ هه‌رێم‪ ،‬ماوه‌ به‌سه‌رچوون"‬ ‫ی هه‌ولێر‬ ‫قاسم عه‌زیز سه‌رۆك ‌ی لیست ‌ی یه‌كێت ‌ی له‌ئه‌نجومه‌ن ‌ی پارێزگا ‌‬ ‫سازادنی‌‪ :‬بورهان قادر‬ ‫قاسم عه‌زیز سه‌رۆكی‌ لیستی‌ ‪ 109‬ی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان له‌ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫پارێزگای‌ هه‌ولێر‪ ،‬له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ ده‌ستووردا ده‌ڵێت خولی‌ پێشووی‌ په‌رله‌مان‬ ‫به‌یاسا ده‌ستی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكانی‌ هه‌رێمی‌ به‌ستووه‌‌ته‌وه‌و ناكارای‌ كردوون‪،‬‬ ‫یه‌كێتی‌‌و پارتیش به‌دواخستنی‌ هه‌ڵبژاردن كردونی‌ به‌ئه‌نجومه‌نی‌ ماوه‌ به‌سه‌رچوو‪.‬‬ ‫قاسم عه‌زیز ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات كه‌دواخستنی‌ هه‌ڵبژاردن ده‌بێته‌ هۆی‌ په‌كخستنی‌‬ ‫سیستمی‌ المه‌ركه‌زی‌ له‌كوردستاندا‪ ،‬ده‌ڵێت ئ�ه‌وه‌ش هاوواڵتیان ناچارده‌كات‬ ‫بۆ مامه‌ڵه‌كانیان له‌ناحیه‌ دووره‌ده‌سته‌كانه‌وه‌ بێنه‌ پارێزگاكان‪ ،‬به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت ته‌نیا له‌مه‌ركه‌زدا قه‌تیسكراوه‌‪.‬‬

‫ده‌ستوور‪ :‬دوا بڕیار له‌سه‌ر ئه‌نجامدان ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكان چییه‌؟‬ ‫قاسم عه‌زیز‪ :‬وه‌كو ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌‬ ‫هه‌ولێر به‌فه‌رمی‌ ئێمه‌ هیچ ئاگاداری‌ ئه‌وه‌‬ ‫نین‪ ،‬كه‌ چ كاتێك هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پارێزگاكان ده‌ك��رێ��ت‪ ،‬ئایا ئه‌مجاره‌ش‬ ‫دواده‌خرێت یان له‌كاتی‌ خۆیدا ده‌كرێت‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم پێموایه‌ له‌كاتی‌ خۆیدا ناكرێت‪.‬‬ ‫له‌دواخستنه‌كه‌شی‌ تا ئێستا ئێمه‌ ئاگاداری‌‬ ‫هیچ نین‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ ته‌نیا ئێمه‌ ئاگاداربووین‬ ‫ئه‌وه‌بوو ده‌بوایه‌ هه‌ڵبژاردن له‌ ‪2010/10/31‬‬ ‫تێنه‌په‌ڕێت‌و هه‌ڵبژاردن بكرێت‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬له‌و كۆبوونه‌وانه‌ی‌ كه‌هه‌ر دوو‬ ‫حیزب ده‌یكه‌ن‪ ،‬پرس‌و راتات پێده‌كرێت؟‬ ‫قاسم عه‌زیز‪ :‬نه‌خێر‪ ،‬ئێمه‌ له‌هیچ یه‌كێك‬ ‫له‌و كۆبوونه‌وانه‌دا به‌شداری‌ ناكه‌ین‌و پرس‌و‬ ‫راشمان وه‌رناگیرێت‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬ه��ۆك��اری‌ ئ��ه‌و بێئاگاییه‌ی‌‬ ‫ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن�ی‌ پ��ارێ��زگ��اك��ان‪ ،‬ه �ه‌روه‌ه��ا‬ ‫پشتگوێخستنتان چییه‌؟‬ ‫ق��اس��م ع���ه‌زی���ز‪ :‬ه�����ه‌ردوو خ��ول�ه‌ك��ان�ی‌‬ ‫پێشووی‌ په‌رله‌مان هیچ ئۆپۆزیسیۆنێكی‌‬ ‫تێدانه‌بوو‪ ،‬بۆیه‌ بڕیاره‌كان له‌بڕیاری‌ حیزب‬ ‫ب �ه‌ده‌ر ن�ه‌ب��وون‪ ،‬بڕیاره‌كان له‌مه‌كته‌بی‌‬ ‫سیاسییه‌كانه‌وه‌ ده‌ه��ات �ن‌و په‌رله‌مانی‌‬ ‫كوردستانیش بڕیاره‌كه‌ی‌ جێبه‌جێده‌كرد‪،‬‬ ‫ب�ه‌پ��ێ�ی‌ پ����رۆژه‌ ی��اس��ای‌ ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكانیش كه‌ به‌ته‌سدیق‌و‬ ‫واژۆی‌ س �ه‌رۆك �ی‌ پ�ه‌رل�ه‌م��ان‌و سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستان ده‌رچ��ووه‌‪ ،‬ده‌بوایه‌‬ ‫له‌ ‪ 10/31‬ی‌ ئه‌مساڵ هه‌ڵبژاردن بكرایه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم دواخراوه‌و تا ئێستا دیار نییه‌ كه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن ده‌كرێ‌‪.‬‬ ‫ده‌توانرێت ئ�ه‌و پرسیاره‌ له‌خولی‌‬ ‫سێیه‌می‌ په‌رله‌مانی‌ كوردستان بكه‌ی‌‪،‬‬ ‫كه‌ئێستا ئۆپۆزیسیۆنیش هه‌یه‌‌و ئه‌وانیش‬ ‫ده‌توانن قسه‌ی‌ له‌سه‌ر بكه‌ن تا چیتر‬ ‫دوانه‌خرێت‪ ،‬چونكه‌ دواخستنی‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكان ده‌بێته‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫جێبه‌جێكردنی‌ المه‌ركه‌زی‌ له‌كوردستاندا‬

‫په‌كبخات‌و تووشی‌ شه‌له‌لی‌ بكات‪ ،‬خاڵێك‬ ‫هه‌یه‌ ده‌مه‌وێ‌ روونی‌ بكه‌مه‌وه‌ ئه‌ویش كاتێ‌‬ ‫یاسای‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكان ده‌رچوو‪،‬‬ ‫ئێمه‌ هه‌رسێ‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ هه‌ولێر‌و‬ ‫سلێمانی‌‌و دهۆك ده‌ستی‌ كارامان هه‌بوو بۆ‬ ‫ده‌ركردنی‌ ئه‌و یاسایه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌دواخستن‌و‬ ‫دانانی‌ كات‌و كۆبوونه‌وه‌كان ئاگادار نین‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬هۆكاری‌ ئه‌و دواخستنانه‌ چییه‌؟‬ ‫ق��اس��م ع �ه‌زی��ز‪ :‬ه��ۆك��اره‌ك �ه‌ پ�ه‌ی��وه‌ن��دی‌‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵتی‌ سیاسی‌ پارتی‌‌و یه‌كێتیه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬پێتوایه‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكانی‌‬ ‫ه �ه‌رس �ێ‌ پ��ارێ��زگ��ا ل���ه‌رووی‌ یاساییه‌وه‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نێكی‌ به‌سه‌رچوون؟‬ ‫قاسم عه‌زیز‪ :‬ئه‌گه‌ر به‌یاسا ته‌ماشابكه‌ین‪،‬‬ ‫ده‌بینین له‌یاسای‌ ژم��اره‌ سێی‌ ساڵی‌‬ ‫‪ 2009‬ی��اس��ای‌ پ��ارێ��زگ��اك��ان�ی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستان له‌ماده‌ی‌ ‪ 41‬ده‌ڵێت ئه‌م یاسایه‌‬ ‫له‌ده‌ستپێكی‌ خولی‌ داهاتووی‌ هه‌ڵبژاردنی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكان جێبه‌جێده‌كرێت‪،‬‬ ‫وات�ه‌ ئه‌و یاسایه‌ بۆ ئێمه‌ نییه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نانه‌یه‌ كه‌ ل��ه‌دوای‌ هه‌ڵبژاردن‬ ‫ده‌س��ت��ب �ه‌ك��ارده‌ب��ن‪ ،‬وات���ه‌ ب��ه‌و یاسایه‌‬ ‫ده‌ستی‌ ئێمه‌یان كه‌له‌بچه‌كردووه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئێمه‌ داواده‌كه‌ین ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬ ‫دواده‌خ��رێ��ت با په‌رله‌مان ئ �ه‌و یاسایه‌‬ ‫ت�ه‌ع��دی��ل ب��ك��ات‌و ئ��ه‌و ب��ڕگ�ه‌ی�ه‌ الدات‌و‬ ‫یاساكه‌ شمولی‌ ئێمه‌ش بكات‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێمه‌ش كارا بین‌و ئیشی‌ خۆمان بكه‌ین تا‬ ‫هه‌ڵبژاردن ده‌كرێت‪ ،‬پێشموایه‌ چه‌ند زوو‬ ‫هه‌ڵبژاردن بكرێ‌ له‌قازانجی‌ هاوواڵتیانه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌و یاسایه‌ مه‌ركه‌زیه‌ت ناهێڵێت‌و‬ ‫كێشه‌ی‌ هاوواڵتیانی ‌ق��ه‌زا‌و ناحیه‌كان‌‬ ‫چاره‌سه‌رده‌بێت‪ ،‬هاوواڵتیان وه‌كو ئێستا‬ ‫ماندوو نابن له‌ناحیه‌یه‌كی‌ دووره‌ شاره‌وه‌‬ ‫بێنه‌ پارێزگا‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و یاسایه‌ی‌ كه‌هه‌یه‌‬ ‫یاسایه‌كی‌ زۆر باشه‌‌و جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫له‌خزمه‌تی‌ هاوواڵتیاندا ده‌بێت‪.‬‬ ‫ده‌س����ت����وور‪ :‬ج��ی��ا ل���ه‌رێ���گ���ه‌دان بۆ‬ ‫كاركردنتان‪ ،‬مه‌به‌ستم ئه‌وه‌یه‌ ئێوه‌ ئێستا‬

‫ل �ه‌رووی‌ یاساییه‌وه‌ ئه‌نجومه‌نێكی‌ ماو‌ه‬ ‫به‌سه‌رچوو نین‪ ،‬ئه‌و هه‌موو دواخستنه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن‪ ،‬ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكان ناكاته‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نێكی‌ ماوه‌ به‌سه‌رچوو؟‬ ‫قاسم عه‌زیز‪ :‬وه‌ك��و یاسا به‌ڵێ‪ ،‬ماوه‌‬ ‫ب��ه‌س��ه‌رچ��ووی��ن‪ ،‬ئێمه‌ ب �ه‌ی��اس��ا م��اوه‌‬ ‫به‌سه‌رچووین‪ ،‬هه‌ر به‌یاساش كارده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ئ �ه‌وه‌ هۆكاره‌كه‌ی‌ په‌رله‌مانه‌ به‌‬ ‫ئێمه‌ی‌ وتووه‌ كه‌كارناكه‌ین تا هه‌ڵبژاردن‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ئه‌گه‌ر بێینه‌ سه‌ر ئیش‌و‬ ‫كاره‌كانی‌ ناوخۆی‌ پارێزگای‌ هه‌ولێر‪،‬‬ ‫ده‌كرێ‌ بزانین بودجه‌ی‌ پارێزگای‌ هه‌ولێر‬ ‫چه‌نده‌؟‬ ‫قاسم عه‌زیز‪ :‬ئێمه‌ هیچ زانیارییه‌كمان‬ ‫ل �ه‌س �ه‌ر ب��ودج �ه‌ نییه‌‌و هیچی‌‬ ‫لێنازانین‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌ به‌پێی‌‬ ‫ئه‌و یاسایه‌ ده‌ستشكاوین‌و‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و یاسایه‌ ده‌ستی‌‬ ‫ئێمه‌یان به‌ستووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ئێوه‌ ده‌ڵێن‬ ‫ئێمه‌ ن��ازان��ی��ن ب��ودج�ه‌‬ ‫چ��ه‌ن��ده‌و ن��ات��وان��ی��ن كار‬

‫بكه‌ین‪ ،‬كه‌واته‌ ئیشی‌ ئێوه‌ له‌و چه‌ند‬ ‫ساڵه‌ی‌ رابردوودا چیبووه‌؟‬ ‫قاسم عه‌زیز‪ :‬له‌و چه‌ند ساڵه‌ی‌ رابردوودا‬ ‫ئێمه‌ دوازده‌ لیژنه‌مان ه�ه‌ب��ووه‌ له‌و‬ ‫دوازده‌ لیژنه‌یه‌ سێ‌ لیژنه‌مان كارابووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وانیش لیژنه‌ی‌ پرۆژه‌كان‌و شاره‌وانی‌‌و‬ ‫به‌دواداچوون‪ ،‬نۆ لیژنه‌كه‌ی‌ تریش به‌بێ‌‬ ‫ئیش دانیشتوون هیچ كاریان نه‌بووه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬بۆچی‌ له‌و دوازده‌ لیژنه‌یه‌‬ ‫ته‌نیا سێ‌ لیژنه‌ كارابووه‌؟‬ ‫قاسم عه‌زیز‪ :‬وه‌ك��و وتم یاسایه‌ك‬ ‫ن �ه‌ب��ووه‌‪ ،‬ئێمه‌ ئیشی‌ پێبكه‌ین‪ ،‬بۆ‬ ‫سێ‌ لیژنه‌كه‌ش ئێمه‌ له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پ��ارێ��زگ��ا ل �ه‌گ �ه‌ڵ پ��ارێ��زگ��اری‌ هه‌ولێر‬ ‫كۆبوونه‌وه‌یه‌‌كمان كرد‌و داوامانكرد‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌بوو له‌رێگه‌ی‌ ئه‌و سێ‌‬ ‫لیژنه‌یه‌ توانیمان سه‌ردانی‌‬ ‫پرۆژه‌كان بكه‌ین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌كو بودجه‌‌و چۆنیه‌تی‌‬ ‫خه‌رجكردنی‌ نازانین‬ ‫چۆن خه‌رجده‌كرێت‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬ئه‌و‬ ‫سێ‌ لیژنه‌یه‌ به‌پێی‌‬

‫به‌رپرسیارێتی ناكارابوونی‌ ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬ ‫پارێزگاكان ده‌گه‌ڕێنمه‌وه‌ بۆ په‌رله‌مان‪ ،‬چونكه‌‬ ‫په‌رله‌مان به‌یاسا ده‌ستی‌ شكاندین‬ ‫دواخستنی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكان‬ ‫ده‌بێته‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ جێبه‌جێكردنی‌ المه‌ركه‌زی‌‬ ‫له‌كوردستاندا په‌كبخات‌و تووشی‌ شه‌له‌لی‌ بكات‬

‫پێویست توانیویانه‌ به‌دواداچوون بكه‌ن‬ ‫؟‬ ‫قاسم عه‌زیز‪ :‬ئه‌و سێ‌ لیژنه‌یه‌ش له‌ئاستی‌‬ ‫پێویست كارا نه‌بوون‪ ،‬چونكه‌ ده‌بێ‌ هه‌ر‬ ‫پرۆژه‌یه‌ك كه‌ئه‌نجامده‌درێت له‌سه‌ره‌تا‬ ‫به‌ئاگاداری‌ ئه‌و لیژنانه‌ بكرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫جاری‌ واش هه‌بووه‌ له‌سه‌ردانه‌كانیان‬ ‫تێبینی‌ خۆیان داوه‌ته‌ جه‌نابی‌ پارێزگار‌و‬ ‫ب��ۆی‌ هه‌یه‌ هه‌ندێكیان چاره‌سه‌ریش‬ ‫كرابێت‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬ئێوه‌ ب��اس ل��ه‌وه‌ ده‌ك �ه‌ن‬ ‫ن��ازان��ن بودجه‌ چ�ه‌ن��ده‪ ‌،‬ن��ازان��ن چۆن‬ ‫خه‌رجده‌كرێ‌‪ ،‬له‌دوازده‌ لیژنه‌ سێ‌ لیژنه‌‬ ‫كارایه‌‪ ،‬سێ‌ لیژنه‌كه‌ش به‌پێی‌ پێویست‬ ‫نییه‌‪ ،‬كه‌واته‌ ئه‌وه‌ مانای‌ ئه‌وه‌ نییه‌ كۆی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نه‌كه‌ هیچ ئیشێكتان نییه‌؟‬ ‫قاسم عه‌زیز‪ :‬بێگومان ئێمه‌ ئێستا هیچ‬ ‫ئیشێكمان نییه‌‌و بێ‌ ئیش دانیشتووین‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر كارا بوینایه‌ ده‌مانتوانی‌ له‌سه‌ر‬ ‫پ��رۆژه‌ك��ان‌و بودجه‌‌و خه‌رجی‌ بودجه‌‬ ‫ئاگاداربوینایه‌‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬زۆر جار گوێبیستی‌ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌بین كه‌ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگای‌ سلێمانی‌‬ ‫له‌هه‌ولێر كاراتره‌‪ ،‬تۆ ده‌ڵێی‌ چی‌؟‬ ‫قاسم عه‌زیز‪ :‬پێموایه‌ ئه‌وان له‌رابردوودا‬ ‫له‌ئێمه‌ كاراتربوون‪ ،‬لیژنه‌كانیان له‌ساڵی‌‬ ‫‪‌ 2006‬و له‌ ‪ 2007‬له‌ئێمه‌ كاراتربوون‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌دوای‌ گۆڕینی‌ پارێزگار ئه‌وانیش‬ ‫وه‌كو ئێمه‌ كارا نین‌و بێ‌ ئیشن‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ل�ه‌رووی‌ په‌یوه‌ندیه‌وه‌ ئێوه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ڵ پارێزگار له‌سه‌ر چ‬ ‫بنه‌مایه‌كه‌؟‬ ‫قاسم عه‌زیز‪ :‬په‌یوه‌ندی‌ ئێمه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫جه‌نابی‌ پارێزگار به‌پێی‌ یاسا هیچ‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌كمان نییه‌‪ ،‬ته‌نها ل �ه‌رووی‌‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ تاكه‌كه‌سیه‌وه‌ په‌یوه‌ندیمان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌ش وایكردووه‌ كه‌هه‌ندێ‌‬ ‫كێشه‌ی‌ هاوواڵتیان بگه‌یه‌نینه‌ پارێزگار‌و‬ ‫ئه‌ویش به‌دواداچوونی‌ له‌سه‌ر كردووه‌‪،‬‬ ‫ئ��ه‌وی��ش له‌ئێمه‌ زی��ات��ر خۆشحاڵه‌‬ ‫كه‌ئه‌نجومه‌نی‌ پارێزگاكان كارابێ‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێمه‌ وه‌ك��و وتم یاسایه‌كمان نییه‌ تا‬ ‫بتوانین كاربكه‌ین‪.‬‬ ‫ده‌س���ت���وور‪ :‬ئ��ێ��وه‌ ئ��ه‌و چ �ه‌ن��د ساڵه‌‬ ‫كارا نه‌بوون‪ ،‬چی‌ به‌و خه‌ڵكه‌ ده‌ڵێن‬ ‫كه‌ده‌نگیان به‌ئێوه‌ داوه‌‌و كه‌چی‌ ئێوه‌ش‬ ‫نه‌تانتوانیوه‌ كار بكه‌ن؟‬ ‫قاسم عه‌زیز‪ :‬من به‌رپرسیاریه‌تییه‌كه‌‬ ‫هه‌مووی‌ ده‌گه‌ڕێنمه‌وه‌ بۆ په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫چونكه‌ په‌رله‌مان ئێمه‌ی‌ ده‌ست شكاو‬ ‫كرد به‌و یاسایه‌ی‌ كه‌باسمكرد‪ ،‬كه‌ده‌ڵێ‌‬ ‫یاساكه‌ بۆ ئه‌نجومه‌نی‌ داه��ات��ووه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫دواخستنی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانیش هه‌ر‬ ‫په‌رله‌مان لێی‌ به‌رپرسیاره‌‪.‬‬

‫په‌كه‌كه‌ هه‌ڕه‌شه‌ی‌ شه‌ڕی‌ یه‌كالییكه‌ره‌و‌ه ده‌كات‬

‫ئه‌حمه‌د ده‌نیز‪ :‬له‌سه‌ر داوای‌ هه‌موو الیه‌ك شه‌ڕمان راگرت‪ ،‬به‌اڵم توركیا هێرشیكرد‪ ،‬كه‌س ئیدانه‌ی‌ نه‌كرد‬ ‫فه‌رمان چۆمانی‌‬

‫س �ه‌رك��رده‌ی �ه‌ك��ی په‌كه‌ك ‌ه‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت هۆشیاری‬ ‫ن����ه‌ت����ه‌وه‌ی����ی زی���ات���ر‬ ‫پ����ه‌ره‌ی����س����ه‌ن����دووه‌‌و‬ ‫خه‌ڵكی ناڕازی به‌رانبه‌ر‬ ‫به‌سیستمی توركیا زۆر‬ ‫زی��ادی��ك��ردووه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫توركیا خ��ۆی نه‌گۆڕێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا توركیا به‌یه‌كجاری‬ ‫هه‌ڵده‌وه‌شێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده‌ په‌كه‌كه‌‬ ‫ج�����ارێ�����ك�����ی ت��ر‬ ‫ب���ڕی���اری���دا م����او‌هی‌‬ ‫ئاگربه‌ستی یه‌كالیه‌نه‌‬ ‫درێژبكاته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌ڵێت‬ ‫ناكرێت ئێمه‌ چه‌ك رابگرین‌و‬ ‫ئاشتی‌ بكه‌ین‌و ئه‌وانیش‬

‫دوژمنایه‌تی‌ بكه‌ن‪ ،‬چاره‌سه‌ر وانابێت‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌شده‌ده‌ن كه‌ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌تی‬ ‫توركیا هه‌نگاوبنێ‌ مافی‌ به‌رگری‌‬ ‫به‌هێزده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئ���ه‌ح���م���ه‌د ده‌ن����ی����ز ب���ه‌رپ���رس���ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ كۆماجڤاكێن‬ ‫كوردستان‪ ،‬له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور‪،‬‬ ‫رایگه‌یاند به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ ناڕازیی زۆر‬ ‫له‌به‌رانبه‌ر سیستمی‌ توركیا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ توركیا پێویست‌و ناچاره‌ گۆڕان‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "كاتێك ته‌رمی‌ گه‌ریالیه‌ك‬ ‫ده‌نێژرێت به‌سه‌دان هه‌زار كه‌س دێنه‌‬ ‫سه‌ر شه‌قام‌و كه‌س له‌ماڵه‌وه‌ نامێنێ‌‪،‬‬ ‫هوشیاری‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ دروستبووه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫كه‌توركیا خ��ۆی‌ نه‌گۆڕێت‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫هه‌ڵیبوه‌شێنینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ل��ه‌ب��اره‌ی‌ ب �ه‌رده‌وام��ی��دان��ی په‌كه‌كه‌‬ ‫ب �ه‌ئ��اگ��رب �ه‌س��ت �ه‌وه‌‪ ،‬ده‌ن��ی��ز ده‌ڵ��ێ��ت‬ ‫له‌پێناوی‌ چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌ی‌‬

‫ك��ورد به‌دیالۆك‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ ح�ه‌وت جار‌ه‬ ‫بڕیاری‌ شه‌ڕو چاالكی‌ وه‌ستاندامانداوه‌‪،‬‬ ‫ئ�ه‌و ب��ڕی��اره‌ی‌ دواج��اری��ش له‌پێناوی‌‬ ‫وه‌س��ت��ان��ی‌ چ��االك��ی‌ دوو الی �ه‌ن��ه‌‌و‬ ‫به‌ڕێوه‌چوونی‌ ریفراندۆم‌و له‌سه‌ر داوای‌‬ ‫چه‌ندان الیه‌ن‪ ،‬هه‌نگاویان هاویشت‪.‬‬ ‫ئه‌و وتی‌ "له‌وه‌ستانی ئاگربه‌ستدا چه‌ند‬ ‫مه‌رجێكمان هه‌بوو‪ ،‬بۆ ئ �ه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫ئاگربه‌سته‌ به‌رده‌وامبێت‪ ،‬به‌اڵم پێش‬ ‫هه‌موو شت ده‌ب��وای�ه‌ ئۆپه‌راسیۆنی‌‬ ‫س��ی��اس��ی‌‌و ل �ه‌ش��ك��ری‌ بوه‌ستێنێ‌‌و‬ ‫به‌ندكراوان ئازادبكرێن‪ ،‬به‌اڵم تائێستا‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنی‌ ل�ه‌ش��ك��ری‌‌و سیاسی‌‬ ‫ی نه‌ماوه‌"‪.‬‬ ‫نه‌وه‌ستاوه‌و ده‌وڵه‌ت متمانه‌ ‌‬ ‫ه���ه‌روه‌ه���ا وت���ی‌ "ن��اك��رێ��ت ئ���ه‌وان‬ ‫دوژمنایه‌تیمان له‌گه‌ڵدا بكه‌ن‌و ئێمه‌ش‬ ‫ئاشتی‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت ده‌وڵه‌تی توركیا‬ ‫به‌ڵێنه‌كانی بباته‌سه‌ر"‪.‬‬ ‫ده‌نیز ره‌خنه‌ی‌ ل�ه‌رای‌ گشتی‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ل���ه‌ب���اره‌ی‌ ئ����ه‌وه‌ی‌ ئ����ه‌وان ب�ه‌ه��ۆی‬

‫داواك����اری رای گشتی‌و الیه‌نه‌كان‬ ‫ب��ڕی��اری ئاگربه‌ستیان داوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫توركیا له‌و ماوه‌یه‌دا چه‌ند گه‌ریالیه‌كی‬ ‫كوشتووه‌‌و هێرشیكردووه‌‪ ،‬له‌به‌رانبه‌ردا‬ ‫هیچ ك ‌هس‌و الیه‌نێك ئه‌و په‌المارانه‌ی‌‬ ‫توركیای شه‌رمه‌زار نه‌كردووه‌‪ .‬ئه‌و وتی‌‬ ‫"ده‌بێت خه‌ڵك بپرسێت په‌كه‌كه‌ وه‌ستا‬ ‫بۆ توركیا نه‌وه‌ستا"‪.‬‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی‌ پێشتر موراد قه‌ره‌یالن‬ ‫س �ه‌رۆك��ی كۆنسه‌ی‌ كۆما جڤاكێن‬ ‫ك��وردس��ت��ان رای��گ �ه‌ی��ان��دب��وو ئ��ه‌وان‬ ‫ده‌ی���ان���ه‌وێ���ت ه �ه‌رێ��م��ێ��ك��ی وه‌ك���و‬ ‫ك�ه‌ت�ه‌ل��ۆن��ی��ای��ان ه �ه‌ب��ێ��ت‪ ،‬ئه‌حمه‌د‬ ‫ده‌نیزیش وتی‌ "ئێمه‌ ئاشقی‌ چه‌ك‬ ‫نین تا دوا هه‌ناسه‌ چه‌ك هه‌ڵبگرین‪،‬‬ ‫به‌ڵكو بۆ دۆزێك چه‌كمان هه‌ڵگرتووه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌رێمێكی‌ وه‌ك كه‌ته‌لۆنیا‬ ‫دروستبكرێت بۆ ك���وردان‪ ،‬كێشه‌ی‌‬ ‫چ �ه‌ك موناقه‌شه‌ ده‌ك �ه‌ی��ن‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫داننانه‌ به‌ناسنامه‌و مافی‌ كورددا"‪.‬‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)49‬چوارشه‌ممه‪2010/9/15 ،‬‬

‫‪8‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫سیاسه‌ت‬

‫"ژ هه‌مییا پتر په‌كه‌ك ‌ه وكه‌جه‌ك ‌ه ل بانگه‌وازییا كه‌نه‌كێدا هاتینه‌"‬ ‫ی ئه‌ندام په‌رله‌مانێ‌ ( كه‌نه‌كێ‌) بو ده‌ستوور‪:‬‬ ‫دكتور كامیران به‌روار ‌‬ ‫سازدانی‌‪ :‬شێروان شێروان ‌ی‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ ده‌ستوردا‪ ،‬دوای‌ گه‌ڕانه‌وه‌ له‌دانیشتنی‌ گشتی‌ كۆنگره‌ی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی‌ كورد له‌برۆكسل‪ ،‬دكتور كامیران به‌رواری‌ ئه‌ندام په‌رله‌مان له‌كونگره‌ی‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی‌ كوردو مامۆستای‌ ئه‌ده‌بیات له‌زانكۆی‌ دهوك باسی‌ سه‌ردانه‌كه‌ی ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌م گفتۆگۆیه‌دا ئه‌ركی‌ سه‌رۆكایه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان ده‌خاته‌ ژێر پرسیاره‌وه‌‬ ‫به‌رانبه‌ر به‌م رێكخراوه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ ،‬ده‌ڵێت وه‌كو پێویست له‌باشووری‌ كوردستان‬ ‫پێشوازی‌ له‌كۆنگره‌ی‌ نه‌ته‌وه‌ی‌ كورد نه‌كراوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌الیه‌ن پارتییه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ره‌خنه‌ش له‌ئه‌كادیمیای‌ كوردی‌ ده‌گرێت به‌رانبه‌ر ئه‌و دژایه‌تیه‌ی‌ دژ‬ ‫به‌دیالێكتی‌ كرمانجی‌ ده‌كه‌ن و هه‌وڵه‌كانیان به‌ئه‌نفالكردنی‌ كرمانجی‌ ناوزه‌دده‌كات‪.‬‬

‫ده‌ستوور‪ :‬به‌ری‌ چه‌ند رۆژه‌كا تو ژ سه‌فه‌را‬ ‫خۆ بو حه‌فت واڵتان ڤه‌گریایه‌ڤه‌‪ .‬مه‌ره‌م بڤ ‌ێ‬ ‫سه‌ره‌دانێ‌ چ بوو؟‬ ‫د‪ .‬كامیران‪ :‬چوونا من بو ئ�ه‌وروپ��ا‪ ،‬بو‬ ‫جڤینا كونگرا ن�ه‌ت�ه‌وا ك��ورد ب��وو‪ ،‬كو ل‬ ‫بروكسال پایته‌ختا به‌لجیكا هاتبوو به‌ستان‪،‬‬ ‫وه‌كی‌ ئه‌م دزانین كونگرا نه‌ته‌وا كورد ل‬ ‫جیاتی‌ په‌رله‌مانێ‌ كوردستانا م��ه‌زن ل‬ ‫ده‌رڤ��ه‌ یا دروس��ت ب��ووی‌ ل س��اال ‪1999‬‬ ‫وه‌ره‌‪ ،‬ئه‌ڤ كونگره‌ سازییه‌كا كوردستانی‌‬ ‫یه‌ نه‌ك ئایدولوج ‌ی وحزبی‌ یه‌ و سه‌ر ب‬ ‫هیچ الیه‌نه‌كێ‌ دیاریكری‌ نییه‌‪ ،‬هه‌می‌ هێز‬ ‫و الیه‌نێت سیاسی‌‪ ،‬هه‌می‌ ئول و نه‌ته‌وێن‬ ‫كوردستانی‌ دك��ارن دڤ�ێ‌ كونگرێدا ببنه‌‬ ‫ئه‌ندام‪ ،‬ئه‌ف سازییه‌ دامه‌زراوه‌كا سیاسی‌‪،‬‬ ‫دیموكراسی‌‪ ،‬نیشتیمانی‌‪ ،‬نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ .‬هه‌ر‬ ‫ساڵ جاره‌ك جڤینا گشتی‌ سازدكه‌ت و هه‌ر‬ ‫دوو سالیش جاره‌كێ‌ كونگرێ‌ دبه‌ستیت كو‬ ‫تێدا سه‌روكێ‌ كونگرێ‌ تێته‌ گوران‪.‬‬ ‫ئ��ه‌م ب��و جڤینا گشتی‌ چ��وب��ووی��ن و مه‌‬ ‫بگرانی‌ ره‌وشا كوردستانێ‌ ل سالێت بوری‌‬ ‫هه‌لسه‌نگاند و ش��روڤ�ه‌ك��ر‪ ،‬ه �ه‌م دیسان‬ ‫به‌رنامێ‌ ساال داهاتی‌ یێ‌ كونگرێ‌ مه‌ دانا ل‬ ‫سه‌ر ئاستێ‌ كوردستانێ‌ و جیهانێ‌ ده‌رباره‌ی‌‬ ‫هه‌ولێن ئاینده‌ بو ره‌وشا كوردستانا مه‌زن‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬دگه‌ل خورتبوونا كونگرا نه‌ته‌وه‌ییا‬ ‫كورد و دروست بوونا تێكه‌لیه‌كا كلتوری‌‬ ‫وهه‌ڤلیبوونا نه‌ته‌وه‌یی‌ دن��اڤ ئه‌ندامێن‬ ‫كونگرێدا تو نابینی‌ ڤاالتیه‌ك هه‌یه‌ ژئالیی‌‬ ‫شور بینا ڤان تێگه‌هین هوین بو تێدكوشن‬ ‫ب ئالیه‌كێ‌ ستونی‌ بو ناڤ ته‌ڤایا خه‌لكی‌‬ ‫یان كو (ڤاالتیه‌كا راگه‌هاندنێ‌) هه‌ست پێ‬ ‫ناكه‌ی‌؟‬ ‫د‪ .‬ك��ام��ی��ران‪ :‬وه‌س��ای �ه‌ ‪ ،‬بونمونه‌ ده‌م��ا‬ ‫ك��ون��گ��ره‌ك ی��ان كونفرانسه‌ك چێببیت‬ ‫پێویسته‌ ل سه‌ر دام وده‌زگه‌هێن میدیایی‌‬ ‫ب گشتی‌ ئاماده‌بن و رویدانا ڤه‌گوهازن لێ‌‬ ‫مخابن زوربه‌ی‌ راگه‌هاندنا كورد نه‌خاسمه‌‬ ‫ل كوردستانا باشور راگه‌هاندنه‌كا كه‌سی‌‬ ‫وحزبی‌ و كونترولكرییه‌‪ ،‬ژبه‌ر هندێ‌ ژی‌ هه‌ر‬ ‫تشته‌كی‌ ب ئه‌مانه‌ت ڤه‌ناگوهێزن یان هه‌ر‬ ‫ڤه‌ناگوهێزن و ئه‌گه‌ر ڤه‌گوهێزن ژی‌ بتنێ‌‬ ‫ئه‌و تشتێ‌ وان دڤیتن په‌خش دك �ه‌ن لێ‌‬ ‫چوونامه‌ وجڤینا كونگرا نه‌ته‌وا كورد ده‌نگ‬ ‫ڤه‌دانه‌كا مه‌زن ل سه‌ر ئاستێ‌ راگه‌هاندنا‬ ‫كودی‌ ل ئه‌وروپا هه‌بوو بونمونه‌ من ل وێ‬ ‫رێ‌ پێنچ چاڤ پێكه‌فتنێن تێله‌فزیونی‌ دگه‌ل‬ ‫من هاتنه‌كرن وئه‌ڤێ‌ ده‌نگ ڤه‌دانا خۆ هه‌یه‌‬

‫وهه‌روه‌سا د روژنامێن ئه‌وروپی ژی‌ دا ئه‌ڤ‬ ‫تشته‌ تێته‌ وه‌شاندن‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ئه‌ركێ‌ سه‌روكاتیا هه‌رێمێ‌ چی‌ یه‌‬ ‫به‌رامبه‌ر كونگرا نه‌ته‌وه‌ییا كورد؟‬ ‫د‪.‬كامیران‪ :‬د كونگرا نه‌ته‌وه‌ییا‬ ‫كوردستانێدا مه‌ ب��زاڤ كرییه‌‬ ‫كو دخزمه‌تا هه‌ر چار پارچێن‬ ‫كوردستانێدا بزاڤا رزگاریخازیێ‌‬ ‫وه‌ك ه �ه‌ڤ بكه‌ین ژب��ه‌ر ڤێ‌‬ ‫چه‌ندێ‌ ژی‌ ده‌م��ا په‌رله‌مانێ‌‬ ‫كوردستانێ‌ ل ده‌رڤه‌ دروست‬

‫یێ‌ سه‌ره‌كی‌ ئه‌وه‌ دناڤ به‌ینا كه‌س وهێز‬ ‫والیه‌نێن كوردستانیدا هاتن وچوونێ‌ بكه‌ت‬ ‫ونێزیكی‌ ئێك بكه‌ت ب تایبه‌تی‌ دنه‌هێالنا‬ ‫ش �ه‌رێ‌ براكوژیدا وان رول�ه‌ك�ێ‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬نوكه‌ ژی‌ ئه‌م د كونگرا نه‌ته‌وا كورددا‬ ‫روله‌كێ‌ سه‌ره‌كی‌ دبینین دئاشتییا ناڤخوییدا‬ ‫یا كوردسانێدا ژبه‌ر هندێ‌ هه‌ر ل ده‌سپێكێ‌‬ ‫كه‌نه‌كێ‌ ده‌ستی‌ خو بو پ��ارت والیه‌نێن‬ ‫سیاسی‌ درێژ كرییه‌ ژ هه‌مییا پتر په‌كه‌كه‌‬ ‫وكه‌جه‌كه‌ و ل بانگه‌وازییا كه‌نه‌كێدا هاتینه‌‬ ‫و هاریكاری‌ ژێ‌ كرییه‌‪ ،‬ودیسا هه‌ر به‌رده‌وام‬ ‫سه‌ره‌دان بو سه‌روكاتییا هه‌رێما كوردستانێ‌‬ ‫هاتینه‌ كرنێ‌ وپ �ه‌ی��ره‌و پ��روگ��رام هاتینه‌‬ ‫داناندنێ‌ و ئه‌و پرو ژێن كه‌نه‌كێ‌ هه‌ی‌ ب‬ ‫تایبه‌تی‌ پروژێ‌ ستراتیجی‌ یێ‌ كه‌نه‌كێ‌ هه‌ی‌‬ ‫كو گرێدانا كونفرانسه‌كا نه‌ته‌وه‌ییا كوردییه‌‬ ‫ب ده‌ست ژی‌ گه‌هاندییه‌ مه‌سعود‬ ‫بارزانی‌ سه‌روكێ‌ هه‌رێما‬ ‫كوردستانێ‌ و ئه‌م وێ‌‬ ‫باوه‌رێ‌ نه‌ كو زێده‌تر‬ ‫پشته‌ڤانی‌ ژ ئالیێ‌‬ ‫حكومه‌تا هه‌رێمی‌‬ ‫بهێته‌ كرن‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫مه‌ باره‌گایێ‌ خۆ ب‬ ‫شێوه‌یه‌كێ‌ فه‌رمی‌‬

‫وه‌كو پێویست ل باشوور پێشوازی‌ ل كه‌نه‌ك ‌ێ‬ ‫نه‌هاتییه‌ كرنێ‌ تایبه‌تی‌ ژ ئالیێ‌ پارتی‌ ڤه‌‪،‬‬ ‫تشتێ‌ خرێ‌ پتر جهێ‌ ئێشانیێ‌ یه‌ هنده‌ك‬ ‫ژ براده‌رێن مه‌ یێت كرمانجییا ناوه‌راست‬ ‫(سورانی‌) ل سه‌ر ئاستی‌ سیاسی‌ وره‌وشه‌نبیری‌‬ ‫وئه‌كادیمی‌ ژبو مرنێ‌ دژایه‌تییا كرمانجیێ‌ دكه‌ن‬ ‫بووی‌ ل ساال ‪ ،1995‬بزاڤێت مه‌زن هاتنه‌كرن ‌ێ‬ ‫د وارێ‌ پێكئینانا كوردا دا چونكو كونگرا‬ ‫نه‌ته‌وا كورد شه‌ش سازیێت خۆ هه‌نه‌‪ ،‬ئێك‬ ‫ژوانا كومسیونا كارێت نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ ،‬ئه‌ركێ‌ وێ‌‬

‫ل هه‌ولێرێ‌ هه‌یه‌ به‌س وه‌كو پێویست ل‬ ‫باشور پێشوازی‌ ل كه‌نه‌كێ‌ نه‌هاتییه‌ كرن ‌ێ‬ ‫تایبه‌تی‌ ژ ئالیێ‌ پارتی‌ ڤه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر پارتی‌‬ ‫هاریكار بی‌ كونگرا نه‌ته‌وا كورد دی‌ كاریت‬

‫پێنگاڤێت گه‌له‌كێت مه‌زن ل باشور بهاڤێژیت‬ ‫بو سه‌قامگیركرنا ره‌وشا كوردستانێ‌‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬ده‌م �ێ‌ م��روڤ ژ چاالكیێن ته‌‬ ‫دنێریت تو مینا كه‌سه‌كی‌ تێیه‌ به‌رچاڤ‬ ‫كو پێكولێ‌ بكه‌ت دیالێكتا كرمانجی‌ ئه‌نفال‬ ‫نه‌بیت‪ ،‬راسته‌ هه‌می‌ هه‌ولێن ته‌ بو ڤێ‌ ئێكێ‌‬ ‫نه‌ وئه‌رێ‌ ئه‌نفاله‌ك هه‌یه‌ دژی‌ كرمانجیێ‌؟‬ ‫د‪.‬كامیران‪ :‬دڤێت ئه‌م دگه‌ل خۆ دراست‬ ‫گه‌ بین كرمانجی‌ ب گشتی‌ ل ده‌ست پێكێ‌‬ ‫هه‌تا نوكه‌ زمانێ‌ كوردی‌ ئه‌و پشكا دبیژنێ‌‬ ‫كرمانجی‌ كو زمانێ‌ كوردی‌ ل سێ‌ دیالێكتێت‬ ‫سه‌ره‌كی‌ پێك دهێت (كرمانج‪ ،‬لور‪ ،‬گوران)‬ ‫ڤێ‌ داوییێ‌ كو سه‌د سالێن دوماهیێ‌ سورانی‌‬ ‫ژی‌ په‌یدابووه‌ كرمانجی‌ ژ هه‌می‌ دیالێكتێت‬ ‫ك��وردی‌ پتر یا توشی‌ هه‌وه‌كا ڤه‌براندن‬ ‫وجینوساید یانكو ئه‌سمینالیسمه‌كێ‌ بووی‌ ‪،‬‬ ‫ده‌وله‌تا عوسمانی‌ ب هه‌می‌ شیانێن خۆدا‬ ‫دژی‌ كرمانجیی‌ دراوه‌ستا وهه‌تا ڤێ‌ گاڤێ‌‬ ‫ده‌وله‌تا توركیا كو پشتی‌ ساال ‪1923‬دروست‬ ‫ب��ووی‌ ب هه‌می‌ شیانێنت خ��ۆ ڤ�ه‌ دژی‌‬ ‫كرمانجیێ‌ راوه‌ستا‪ ،‬بریتانیا ل ده‌ست پێكا‬ ‫سه‌دێ‌ بیستێ‌ ب هه‌می‌ دام وده‌زگه‌هێت خۆ‬ ‫ڤه‌ دژی‌ كرمانجیێ‌ راوه‌ستا‪ ،‬وحكومه‌تێن‬ ‫عیراق وئیران وسورییا ژی‌ ب هه‌می‌ شیانێن‬ ‫خۆ ڤه‌ دژی‌ كرمانجیێ‌ راوه‌ستان چونكی‌‬ ‫كرمانجی‌ ستوینا هه‌را مه‌زن ویاگرنگ ویا‬ ‫ئێكێ‌ یه‌ ل سه‌ر وه‌ختێ‌ سومه‌رییا وهه‌تا‬ ‫نوكه‌ كورد هێالینه‌ پاراستی‌ و كرمانجی‌‬ ‫زیندی‌ ترین زمانێ‌ سه‌ر روویێ‌ ئه‌ردی‌ یه‌‬ ‫كو هیچ زمانه‌ك نییه‌ ره‌گ وریشێت وی‌‬ ‫بنڤیسی‌ ڤه‌بگه‌رێنه‌ڤه‌ بو پێنچ هزار ساال‬ ‫كو زمانی‌ كرمانجی‌ دزڤریته‌ڤه‌ بو داستانا‬ ‫گلگامش به‌رێ‌ پێنچ هزار ساال هه‌تا نوكه‌‬ ‫یا ساخه‌ ودڤێ‌ گاڤێدا مخابن پشتی‌ ساال‬ ‫‪1921‬هێرڤه‌ ده‌وله‌تا عێراڤێ‌ ژی‌ چێبووی‌‬ ‫دژایه‌تییه‌كا راسته‌وخۆ یا به‌رنامجه‌ كری‌‬ ‫دژی‌ كرمانجی‌ یا تێته‌ كرنێ‌ ل سوریێ‌ هه‌تا‬ ‫ڤێ‌ گاڤێ‌ كرمانجی‌ قه‌ده‌غه‌یه‌ هه‌روه‌سا ل‬ ‫عیراقێ‌ وتوركییا وئیرانێ‌ قه‌ده‌غه‌یه‌‪.‬‬ ‫تشتێ‌ خرێ‌ پتر جهێ‌ ئێشانیێ‌ یه‌ هنده‌ك‬ ‫ژ براده‌رێن مه‌ یێت كرمانجییا ناوه‌راست‬ ‫(س���وران���ی‌) ل س���ه‌ر ئ��اس��ت �ی‌ سیاسی‌‬ ‫وره‌وش �ه‌ن��ب��ی��ری‌ وئ�ه‌ك��ادی��م�ی‌ ژب��و مرنێ‌‬ ‫دژایه‌تییا كرمانجیی‌ دكه‌ن ‪ ،‬وئه‌ڤ دژایه‌تیه‌‬ ‫ل سالێت ‪ 1930‬وه‌ره‌ یا دیاره‌ بو كو ساال‬ ‫‪ 1932‬بریار ئه‌و بوو زمان بكرمانجی‌ بیت‬ ‫ئه‌وان نه‌هێال ‪ 1959‬ل كونگرا شه‌قالوه‌ ئه‌وان‬ ‫نه‌هێال‪ ،‬ساال ‪ 1960‬نه‌هێال ماموستا سادق‬ ‫بهادین وجگه‌رخوین رولێ‌ خۆ ببینن‪ ،‬پشتی‌‬ ‫دكتورا ڤه‌ بوو ل ساال ‪ 1997‬ل زانكوییا‬ ‫سه‌الحه‌دین نه‌هێال ئێكێ‌ كرمانجی‌ بچیته‌‬ ‫ماستێری‌ ودكتورایێ‌ نه‌ ب میژوویێ‌ نه‌ب‬ ‫ئه‌ده‌بیات وزمانان ونها ژی‌ پشتی‌ ‪1975‬‬ ‫كو شورشا كوردی‌ شكه‌ستی‌ ئه‌وان بزاڤه‌ما‬ ‫مه‌زن كر كو كرمانجی‌ ل راگه‌هاندنا عێراقێ‌‬ ‫نه‌هێته‌ خ��ارێ‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ به‌یانا یازده‌ی‌‬ ‫ئادارێ‌ دبێژیت؛ هه‌ردوو دیالێكتێت هه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌م ب مخابن دبێژین نها ژی‌ ژ ئالیێ‌ هنده‌ك‬ ‫كه‌سان هه‌وله‌كا مه‌زن دهیته‌ دان كو كومه‌كا‬ ‫سیاسه‌تمه‌دار وره‌وشه‌نبیرن ئه‌ز ڤان ب‬ ‫مروڤێت ناوچه‌ په‌رست وده‌مارگیر دبینم و‬ ‫ئه‌ز نابینم ئه‌و خزمه‌تا نشتمان وكوردایه‌تێ‌‬

‫بكه‌ن وهیجه‌تا وان یا سه‌ركی‌ ژی‌ ئه‌وه‌‬ ‫دبێژن ئه‌ڤه‌ سه‌د ساله‌ كرمانج (ماال بارزان)‬ ‫سه‌ركێشییا بزاڤا كوردی‌ دكه‌ن‪ ،‬بال زمان‬ ‫ژی‌ یێ‌ مه‌بیت‪ ،‬ئه‌ڤه‌ژی‌ دگه‌ل مه‌نتق وره‌شا‬ ‫كوردستانێ‌ ناگونجیت مه‌ بڤێت نه‌ڤێت ‪%75‬‬ ‫ك��ورد ب كرمانجی‌ دئاخڤن باقی‌ ‪ %25‬ب‬ ‫چار دیالێكتێت دیتر دئاخڤن زازایی‌ سورانی‌‬ ‫وگورانی‌‪ ،‬ژبه‌ر هندی‌ ژی‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م رێژا‬ ‫سورانی‌ بینینه‌ ده‌ر كێمتره‌ ژ شه‌ش ل سه‌دێ‌‬ ‫ژبه‌ر هندێ‌ ژی‌ ئه‌گه‌ر ته‌بڤێت دیالێكتا ته‌‬ ‫ببیته‌ سه‌ره‌كی‌ یان دڤێت رێژا ته‌پتر بیت‬ ‫یان دڤێت دیالێكتا ته‌ ژوان كه‌ڤنتر بیت‬ ‫یان دڤێت ئێكه‌مین تشت ب دیالێكتا ته‌‬ ‫ده‌ركه‌تبن لێ‌ ئه‌ڤه‌ هه‌می‌ ب كرمانجی‌ یه‌‬ ‫ئێكه‌مین گوڤارو روژنامه‌ وكتێب رێزمان‬ ‫فه‌رهه‌نگ هه‌می‌ ب كرمانجی‌ ده‌ركه‌تینه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ئه‌كادیمیا كوردی‌ چ رول دڤێ‌‬ ‫گه‌نگه‌شا زمانیدا هه‌یه‌؟‬ ‫د‪ .‬كامیران‪ :‬ئ�ه‌ڤ تشتێ‌ ئه‌ڤروكه‌ تێته‌‬ ‫كرنێ‌ ب تایبه‌تی‌ ل ئه‌كادیمیا كوردیدا ب‬ ‫راستی‌ جهێ‌ مخابن یێ‌ یه‌ كو ئه‌كادیمیا‬ ‫كوردی‌ ب دژواری‌ دژی‌ كرمانجێ‌ راوه‌ستایه‌‬ ‫و پێنگاڤا دهاڤیژیت بو نه‌هیالنا كرمانجی‌‬ ‫ه �ه‌م ل س �ه‌ر ئاستێ‌ كوردستانا باشور‬ ‫هه‌م ژی‌ ل سه‌ر ئاستێ‌ كوردستانا مه‌زن‪.‬‬ ‫ئه‌ز دبێژم ئه‌كادیمییا كودری‌ ونوینه‌راتیا‬ ‫ملله‌تێ‌ كورد ناكه‌ت‪ .‬ژبه‌ركو نه‌ نوینه‌راتیا‬ ‫كوردستانا باشور دكه‌ت چونكو چ نوینه‌رێت‬ ‫لوری‌ وگوران وزازا تێدانینه‌ و نه‌نوینه‌راتیا‬ ‫كوردستانا مه‌زن دكه‌ت چونكو نوینه‌رێن چ‬ ‫دیالێكتا تێدا نینه‌‪.‬‬ ‫ژ پازده‌ ئه‌ندامێت ئه‌كادیمیێ‌ هه‌شت ژ‬ ‫وان كه‌سێت سلێمانیی‌ نه‌ ودوو هه‌ولێری‌‬ ‫وخوزی‌ ئه‌و ژی‌ خه‌لكێ‌ سلێمانیێ‌ بان داكو‬ ‫پتر خزمه‌تا سلێمانیێ‌ كربا ژب �ه‌ر هندی‌‬ ‫ژی‌ پیكهاته‌كا بناڤێ‌ ئه‌كادیمیا ك��وردی‌‬ ‫هه‌می‌ ژ باژێره‌كێ‌ بن روژه‌ك��ێ‌ نه‌كاریت‬ ‫بریاره‌كا چاره‌نڤیس ل سه‌ر ك��وردا بده‌ت‬ ‫وهه‌ر بریاره‌كێ‌ بده‌ن ئه‌م وه‌كی‌ كرمانج‬ ‫پێگیریێ‌ پێناكه‌ین ره‌د دكه‌ین‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬تو نابینی‌ دیالێكتا كرمانجی‌‬ ‫دقه‌یرانه‌كێدایه‌ دده‌م�ه‌ك��ی��دا دیالیكتا‬ ‫س��وران �ی‌ ئێك زم��ان�ێ‌ نڤیسینێ‌ هه‌یه‌‬ ‫وكرمانجی‌ یا په‌رته‌وازه‌یه‌؟‬ ‫د‪.‬كامیران‪ :‬نه‌ بپێچه‌وانه‌ڤه‌‪ ،‬ئ�ه‌و ێت‬ ‫خۆ ب كرمانج دزان��ن سه‌دا سه‌د هه‌می‌‬ ‫تێكدگه‌هن‪ ،‬هیچ جیاوازییه‌كا سه‌ره‌كی‌‬ ‫دناڤ گوڤه‌را كرمانجیدا نینه‌ ژبه‌ر چ ژی‌‬ ‫نینه‌ چونكو كرمانجی‌ وه‌كی‌ زمان یه‌ك‬ ‫بنگه‌ه هه‌یه‌ هه‌ر ژ وه‌ختێ‌ سومه‌رییا هه‌تا‬ ‫نوكه‌‪.‬‬ ‫یا دووی �ی‌ ئه‌ده‌بیاتێت ك��وردی‌ هه‌می‌‬ ‫ب دیالێكتا هه‌كاری‌ هاتینه‌ نڤیسین كو‬ ‫دیالێكتا هه‌كارییا بناغه‌یه‌ به‌ری‌ هزارو‬ ‫سی‌ سه‌د ساال ده‌ست پێكرییه‌ ودیالێكتا‬ ‫بادینان ویا شه‌مدینان ویا بوتان وهه‌می‌‬ ‫ل دور هه‌كاری‌ زڤرینه‌‪ ،‬گرنگ ئه‌ده‌بیات‬ ‫ورێزمان وفه‌رهه‌نگا مه‌ ئێكه‌ و ژ هه‌می‌‬ ‫دنیایێ‌ ده‌ڤوكا باژێره‌كێ‌ وگونده‌كی‌ ژ یا‬ ‫دیتر جودایه‌ وئه‌ڤه‌ژی‌ كارتێكرنێ‌ ژئێك‬ ‫ودوو ناكه‌ت ژبه‌رهندێ‌ ژی‌ كرمانجیی‌ چ‬ ‫خه‌ته‌ر ل سه‌ر نینه‌ دپاشه‌روژێدا‪.‬‬

‫پارێزگار ‌ی كه‌ركوك‪ :‬هێڵی سووریش سوودی نه‌بوو‬ ‫وه‌زیری كاره‌با هاته‌ كه‌ركوك كاره‌با زیادیكرد‪ ،‬كه‌گه‌ڕایه‌وه‌ كه‌می كرده‌وه‌‬ ‫ئازاد زه‌نگه‌نه‌ له‌كه‌ركوك‬ ‫عه‌بدلڕه‌حمان مسته‌فا پارێزگاری‌ كه‌ركوك‬ ‫ئ��ام��اژه‌ ب��ه‌وه‌ ده‌ك��ات ك �ه‌ئ �ه‌وان له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌نجومه‌نی پارێزگای كه‌ركوكه‌وه‌ هێڵی‬ ‫سووریان بۆ وه‌زی��ری كاره‌بای حكومه‌تی‬ ‫ع��ێ��راق دان���اوه‌ ل��ه‌ب��اره‌ی‌ ب��ڕه‌ ك��اره‌ب��ای‬ ‫پێویستی شاره‌كه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌هێڵی سووریش سوودی نه‌بووه‌‪.‬‬ ‫پارێزگاری‌ كه‌ركوك ده‌ڵێت له‌گه‌رمه‌ی‌‬ ‫بێ كاره‌بایی شاری كه‌ركوك‌و ماوه‌یه‌ك‬ ‫له‌مه‌وبه‌ر وه‌زی��ری كاره‌با له‌باره‌ی‌ كه‌می‬ ‫كاره‌بای شاره‌كه‌وه‌ سه‌ردانی شاره‌كه‌ی‬ ‫ك��ردووه‌‌و وتی‌ "له‌و كاته‌ی‌ ئه‌و سه‌ردانی‬ ‫شاره‌كه‌ی‌ كردووه‌‪ ،‬چه‌ند به‌ڵێنێكی پێداون‬ ‫بۆ باشتركردنی كاره‌با‌و له‌و كاته‌دا كاره‌با‬

‫زیادیكردووه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم هه‌ر كه‌گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌‬ ‫كاره‌با كه‌می كردووه‌"‪.‬‬ ‫عه‌بدلڕه‌حمان مسته‌فا له‌چاوپێكه‌وتنێكی‬ ‫ده‌س��ت��ووردا ل �ه‌ب��اره‌ی‌ كێشه‌ی‌ كاره‌بای‬ ‫شاره‌كه‌وه‌‪ ،‬به‌ده‌ستووری وت "بێ كاره‌بایی‬ ‫له‌ژیانی‌ هاوواڵتیاندا ره‌نگیدایه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫وه‌ك ئیداره‌ی‌ كه‌ركوك داوامان له‌وه‌زاره‌تی‌‬ ‫كاره‌بای‌ عێراقی‌ كرد سنوورێك بۆ ئه‌م‬ ‫بابه‌ته‌ دابنێت‪ ،‬له‌ده‌رئه‌نجامی‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫وه‌زیری‌ كاره‌بای‌ عێراقی‌ له‌كۆتایی‌ مانگی‌‬ ‫راب����ردوودا س �ه‌ردان �ی‌ ش��اری‌ كه‌ركوكی‌‬ ‫كرد‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ به‌ڵێنی‌ چاره‌سه‌ركردنی‌‬ ‫كێشه‌كه‌ی‌ پێداین‪ ،‬به‌اڵم ئێستا دیسانه‌وه‌‬ ‫به‌شه‌ كاره‌بای‌ كه‌ركوك له‌الیه‌ن كۆنتڕۆڵی‌‬ ‫به‌غداده‌وه‌ كه‌مكراوه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شدا كه‌ئه‌وان چه‌ند‬ ‫هه‌وڵێكیان داوه‌ بۆ باشتركردنی كاره‌بای‬

‫شاره‌كه‌و وتی‌ "ئێمه‌ هه‌ستاین به‌كاراكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ژووری‌ عه‌مه‌لیاتی‌ ك��اره‌ب��ای‌ كه‌ركوك‌و‬ ‫راس��ت�ه‌وخ��ۆش په‌یوه‌ندیمان ب �ه‌وه‌زی��ری‌‬ ‫كاره‌بای‌ عێراقه‌وه‌ كرد‪ ،‬ئه‌وانیش بڕیاریاندا‬ ‫له‌ئێستادا ‪ 265‬مێگاوات كاره‌با بۆ كه‌ركوك‬ ‫جێگیربكرێت‌و له‌ئاینده‌یه‌كی‌ نزیكیشدا‬ ‫به‌شه‌ كاره‌بای‌ كه‌ركوك له‌ ‪ 300‬مێگاوات‬ ‫جێگیرب‌كرێت"‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌هۆكاره‌كانی‌ كه‌میی‌ كاره‌بای‌‬ ‫كه‌ركوك‌و ئه‌گه‌ری‌ هه‌بوونی‌ ده‌ستی‌ سیاسیی‌‬ ‫له‌پشت ئه‌و كاره‌وه‌‪ ،‬پارێزگاری‌ كه‌ركوك‬ ‫وتی‌ "ئێمه‌ پێمانوانییه‌ ئه‌م پرس ‌ه په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌سیاسه‌ته‌وه‌ هه‌بێت‪ ،‬یان ده‌ستی‌ سیاسی‌‬ ‫له‌پشته‌وه‌ بێت‪ ،‬چونكه‌ كێشه‌ی كاره‌با‬ ‫كێشه‌یه‌كی‌ كه‌ركوكییه‌كان نییه‌ به‌ته‌نیا‪،‬‬ ‫به‌ڵكو كێشه‌ی‌ هه‌موو شاره‌كانی‌ عێراقه‌‬ ‫به‌ده‌ر له‌هه‌رێمی‌ كوردستان‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‌‬

‫جێگای‌ نیگه‌رانییه‌ الی‌ ئێمه‌ نادادپه‌روه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆنتڕۆڵی‌ گشتی‌‌و وه‌زاره‌تی‌ كاره‌بای‌ عێراق‬ ‫له‌سااڵنی‌ رابردوودا‪ ،‬كار گه‌یشتبووه‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ل �ه‌‪ 24‬كاتژمێردا ش��اری‌ كه‌ركوك ته‌نها‬ ‫‪ 6-4‬كاتژمێر كاره‌بای‌ نیشتمانی‌ هه‌بوو‪،‬‬ ‫له‌كاتێكدا سێ‌ وێستگه‌ی‌ به‌رهه‌مهێنانی‌‬ ‫كاره‌با له‌كه‌ركوك له‌كاری‌ به‌رده‌وامدابوو"‪.‬‬ ‫عه‌بدلڕه‌حمان مسته‌فا باسیله‌وه‌كرد كه‌ئه‌وان‬ ‫دوای هه‌ستكردن به‌و نادادپه‌روه‌رییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مساڵ بۆ رێگه‌گردن له‌و سستمه‌ی‌ سااڵنی‌‬ ‫پێشتر به‌كۆی ده‌نگی ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫پ��ارێ��زگ��ای ك��ه‌رك��وك‌و ب��ه‌ن��اوی هه‌موو‬ ‫پێكهاته‌كانی‌ ئه‌نجومه‌نه‌وه‌ هێڵی‌ سووریان‬ ‫بۆ وه‌زاره‌ت�ی‌ كاره‌با دانا‌و وتی‌ "ئێستاش‬ ‫له‌هه‌وڵی‌ به‌رده‌وامداین تابتوانین به‌هاوكاری‌‬ ‫وه‌زاره‌تی‌ كاره‌بای‌ ناوه‌ندی‌ پرسی‌ كاره‌بای‬ ‫شاره‌كه‌ هاوتا بكه‌ین له‌گه‌ڵ پارێزگاكانی‌‬

‫تری‌ عێراقدا"‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی‌ ئه‌و فیاڵنه‌ی‌ له‌پارێزگای كه‌ركوك‬ ‫ده‌كرێت له‌به‌شه‌ كاره‌بادا‪ ،‬عه‌بدولڕه‌حمان‬ ‫مسته‌فا وتی‌ "كۆنتڕۆڵی‌ كاره‌بای‌ به‌غداد‬ ‫ن��ادادپ�ه‌روه‌ر بووه‌ له‌ماوه‌كانی‌ راب��ردوودا‬ ‫له‌هه‌مبه‌ر به‌شه‌ ك��اره‌ب��ای ك �ه‌رك��وك"‪.‬‬ ‫ئ��ام��اژه‌ی‌ ب��ه‌وه‌ش��دا ك�ه‌ه��ۆك��ارێ��ك��ی تر‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌و قه‌یرانی كاره‌بایه‌وه‌ هه‌بووه‌‬ ‫كه‌عێراق تێیكه‌وتووه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وتی‌ "ب �ه‌اڵم ئێستا ب��ڕی��اردراوه‌‬ ‫نابێت به‌هیچ شێوه‌یه‌ك به‌شه‌كاره‌بای‌‬ ‫كه‌ركوك له‌ ‪ 230‬مێگاوات كه‌متربكرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدا ئه‌گه‌ر قه‌یران‌و گرفتی‌‬ ‫كاره‌با هه‌بوو له‌عێراقدا‪ ،‬ئه‌گه‌ریش كاره‌بای‌‬ ‫عێراق له‌كاری‌ ئاسایی‌ خۆیدابوو‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫به‌شه‌كاره‌بای‌ كه‌ركوك له‌ ‪300‬مێگاوات‬ ‫جێگیربكرێت"‪.‬‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫پشو و ‪11‬‬

‫سامان هیدایه‌ت‪ :‬په‌یكه‌رێكم بۆ‬ ‫زه‌كه‌ریا دروستكردووه‌‬

‫سازدانی‌‪ :‬ره‌وه‌ند جه‌واد‬ ‫س��ام��ان ه��ی��دای�ه‌ت ده‌رچ����ووی‌ به‌ش ‌‬ ‫ی‬ ‫شێوه‌كاریی‌ په‌یمانگای‌ هونه‌ره‌ جوانه‌كانی‌‬ ‫هه‌ولێره‌و ئێستا قوتابی‌ قۆناغی‌ یه‌كه‌مه‌‬ ‫له‌كۆلێژی‌ هونه‌ره‌ جوانه‌كان‌و به‌رپرسی‌‬ ‫به‌شی‌ په‌یكه‌رسازییه‌ له‌سه‌نته‌ری‌‬ ‫ئ��ااڵ له‌هه‌ولێر‪ ،‬ل �ه‌م چاوپێكه‌وتنه‌ی‌‬ ‫ده‌س��ت��ووردا ده‌ڵ��ێ��ت ه��ون�ه‌ر بووه‌ته‌‬ ‫بازرگانی‌ به‌ده‌ست كۆمه‌ڵێك كه‌سی‬ ‫نابه‌رپرس‌و ناهونه‌رمه‌نده‌وه‌‪ ،‬ئاماژه‌‬ ‫به‌وه‌شده‌دات كه‌په‌یكه‌رێكی‌ بۆ زه‌كه‌ریا‬ ‫دروستكردووه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ده‌كرێت باسێكی‌ سه‌ره‌تای‌‬ ‫ك��اره‌ك��ان�ی‌ خ��ۆت بكه‌یت‌و هۆكاری‌‬

‫هه‌ڵبژاردنی‌ په‌یكه‌رسازی‌ چیبوو؟‬ ‫س��ام��ان ه��ی��دای �ه‌ت‪ :‬كاتێك چووم ‌ه‬ ‫پ �ه‌ی��م��ان��گ��ای‌ ه���ون���ه‌ره‌ ج��وان��ه‌ك��ان‪،‬‬ ‫وێنه‌كێشان خولیای‌ له‌پێشینه‌ی‌ من بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم كه‌چوومه‌ ناو په‌یمانگاوه‌‪ ،‬بڕیارمدا‬ ‫بچمه‌ به‌شی‌ په‌یكه‌رسازی‌‌و چوومه‌‬ ‫ئه‌و به‌شه‌و ته‌واومكرد‪ .‬خۆشه‌ویستیم‬ ‫بۆ په‌یكه‌رسازی‌ ب �ه‌ه �ه‌وڵ‌و هاندانی‬ ‫مامۆستای‌ په‌یكه‌رسازی‌ كۆچكردوو‬ ‫س �ه‌رب �ه‌س��ت ع��وم �ه‌ر ب���وو‪ ،‬ه �ه‌روه‌ه��ا‬ ‫په‌یكه‌رسازی‌ مێژووییه‌كی‌ دێرینی‌ هه‌یه‌و‬ ‫بوارێكی‌ جیهانییه‌‪ ،‬به‌هیوام گرنگی‌‬ ‫به‌هونه‌ری‌ په‌یكه‌رسازی‌ بدرێت‪.‬‬ ‫ده‌س���ت���وور‪ :‬ل��ه‌ك��وردس��ت��ان گرنگی‌‬ ‫به‌په‌یكه‌رسازی‌ نادرێت؟‬

‫سامان هیدایه‌ت‪ :‬هونه‌ر بووه‌ته‌ بازرگانی‌‬ ‫به‌ده‌ست كۆمه‌ڵێك كه‌سی نابه‌رپرس‌و‬ ‫ناهونه‌رمه‌نده‌وه‌‪ ،‬له‌پێناو پڕكردنی‌‬ ‫گیرفانه‌كانیان په‌یكه‌رسازیان كردووه‌ته‌‬ ‫كه‌ره‌سته‌یه‌كی‌ باش بۆ به‌ده‌ستهێنانی‌‬ ‫م��اده‌‪ .‬ئه‌گه‌ر هونه‌ر له‌پێناو هونه‌ر‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬پیرۆزییه‌كه‌ی‌ له‌ده‌ستده‌دات‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬په‌یكه‌رسازی‌ داهاتی‌ مادی‌‬ ‫بۆ تۆ هه‌یه‌؟‬ ‫سامان هیدایه‌ت‪ :‬ئ �ه‌و پ��اره‌ی �ه‌ی‌ بۆ‬ ‫ك��اره‌ك��ان��م وه‌ری���ده‌گ���رم‪ ،‬زۆر كه‌مه‌‪.‬‬ ‫مافی‌ خۆمه‌ پ��اره‌ وه‌رب��گ��رم‪ ،‬چونكه‌‬ ‫بۆ به‌رده‌وامیی‌ ژیانم پێویستم به‌ماده‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ه �ه‌روه‌ه��ا زۆر م��ان��دووده‌ب��م تا‬ ‫په‌یكه‌رێك دروستده‌كه‌م‪.‬‬ ‫ده‌س���ت���وور‪ :‬ل �ه‌ك �ه‌ی �ه‌وه‌ ری���ش‌و قژت‬ ‫نه‌تاشیوه‌و بۆچی؟‬ ‫سامان هیدایه‌ت‪ :‬ل����ه‌‪2006/8/2‬ه‌وه‌‬ ‫تائێستا‪ ،‬قژو ریشم نه‌تاشیوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ریش‌و قژم بتاشم‪ ،‬ئه‌وه‌ چوار ساڵی‌ تری‬ ‫ده‌وێت تا هاوڕێ‌و دۆستانم ده‌مناسنه‌وه‌‪.‬‬ ‫زۆرجاریش تانه‌و ته‌شه‌رو توانجی خه‌ڵك‬ ‫بیزارمده‌كه‌ن‌و وام لێده‌كه‌ن بڕیاربده‌م‬ ‫ریش‌و قژم بتاشم‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬له‌هێشتنه‌وه‌ی‌ قژو ریشدا‬ ‫السایی‌ گیڤارا ده‌كه‌یته‌وه‌؟‬ ‫س��ام��ان ه��ی��دای �ه‌ت‪ :‬س �ه‌ره‌ت��ا السایی‌‬ ‫گ��ی��ڤ��ارام ده‌ك�����رده‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئێستا‬ ‫له‌الساییكردنه‌وه‌ی‌ ئ �ه‌و شۆڕشگێره‌‬ ‫ده‌رچووم‌و شێوازێكی‌ تایبه‌ت به‌خۆمم‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬ده‌ڵ��ێ��ن په‌یكه‌رێكت بۆ‬ ‫زه‌كه‌ریا دروستكردووه‌؟‬ ‫س���ام���ان ه���ی���دای���ه‌ت‪ :‬زه‌ك���ه‌ری���ام‬ ‫خ��ۆش��ده‌وێ��ت‌و خزمه‌تێكی باشی‌‬ ‫به‌میوزیك‌و گۆرانیی‌ كوردی‌ كردووه‌‪،‬‬

‫ئه‌و په‌یكه‌ره‌شم به‌بێ‌ به‌رانبه‌ر بۆ ئه‌و‬ ‫مه‌به‌سته‌ دروستكردووه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬له‌شاره‌كانی‌ كوردستاندا‬ ‫ب��ای �ه‌خ ب �ه‌دان��ان �ی‌ په‌یكه‌ر ن��ادرێ��ت‪،‬‬ ‫هۆكاره‌كه‌ی‌ چییه‌؟‬ ‫س��ام��ان ه��ی��دای��ه‌ت‪ :‬ل �ه‌ك��وردس��ت��ان‬ ‫سیستمێكی‌ گونجاو نییه‌ بۆ دانانی‌‬ ‫پ�ه‌ی��ك�ه‌ر‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ش ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �ه‌وه‌ بۆ‬ ‫كه‌مته‌رخه‌میی‌ حكومه‌ت‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬له‌عه‌شقدا شكستتهێنا؟‬

‫لۆرییه‌ك له‌قه‌اڵی هه‌ولێر‬ ‫ده‌ته‌قێته‌وه‌‬

‫شاعیران ده‌ڵێن ده‌بێت شیعر ‌ی گۆران ‌ی ساده‌و قووڵ بێت‬ ‫موحسین یاسین‬ ‫ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده‌ هه‌ندێك ك �ه‌س ده‌ڵێن‬ ‫ی گۆرانی‌ ئاسانه‌‪،‬‬ ‫ی شیعر ‌‬ ‫نووسین ‌‬ ‫ب���ه‌اڵم ش��اع��ی��ران نكوڵی‌ ده‌ك���ه‌ن‌و‬ ‫ی ئیلتیزام‌و‬ ‫ی گۆران ‌‬ ‫پێیانوای ‌ه شیعر ‌‬ ‫ی هه‌یه‌‪ ،‬كۆمه‌ڵێك مه‌رج‬ ‫رێسای‌ خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫دیاریده‌كه‌ن بۆ نووسینی‌ شیعرێك ‌‬ ‫سه‌ركه‌وتوو‪.‬‬ ‫ئیسماعیل محه‌مه‌د ك ‌ه تائێستا ده‌یان‬ ‫ی له‌الیه‌ن گۆرانیبێژانه‌وه‌ كراون‬ ‫شیعر ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌گۆرانی‌ پێیوای ‌ه شیعری‌ گۆران ‌‬ ‫ده‌بێت ساد‌ه بێت‪.‬‬ ‫ئیسماعیل محه‌مه‌د له‌لێدوانێكدا‬ ‫به‌ده‌ستووری‌ وت “ده‌بێت شیعری‬ ‫گۆرانی یه‌كێتیی بابه‌ت‌و ساده‌یی‌ تێدا‬ ‫بێت‌و ره‌وان بێت”‪.‬‬ ‫ی گۆرانی‌ ده‌بێت‬ ‫ی شیعر ‌‬ ‫ئه‌و وتیش ‌‬ ‫به‌زمانی هه‌موو خه‌ڵك نووسرابێت‌و‬ ‫ی له‌خۆیدا‬ ‫مۆسیقای تیابێت‌و ئ��اواز ‌‬ ‫هه‌ڵگرتبێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها محه‌مه‌د پاكژ یه‌كێكی‌ تر‌ه‬ ‫ی كه‌به‌شێكی‌ زۆر‬ ‫ل��ه‌و شاعیران ‌ه ‌‬ ‫ی كراونه‌ت ‌ه گۆرانی‌‪ ،‬پاكژ‬ ‫له‌شیعره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫پێیوایه‌ شیعری‌ گ��ۆران��ی‌‌و شیعر ‌‬ ‫ن��اگ��ۆران �ی‌ ه �ه‌م��ووی‌ ه��ه‌ر شیعره‌و‬ ‫ه �ه‌م��ووش��ی ه��ه‌ر ه �ه‌س �ت‌و خ��ه‌ون‌و‬

‫ته‌رازوو‬

‫(‪ 22‬ئه‌یلول ‪ 22 -‬ت‪ .‬یه‌که‌م)‬

‫تا دوا ئاست باوه‌ڕت به‌خۆت هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌شی‌ كه‌ڕۆڵی‌ سه‌ره‌كی‌ له‌مه‌دا‬ ‫ده‌بینێ‌ ئ��ه‌و خۆشه‌ویستییه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌بۆتی‌ ده‌رده‌بڕن‪.‬‬ ‫دڵنیاتر ده‌رده‌ك���ه‌وی���ت‌و كێش ‌ه‬ ‫بچوكه‌كانی‌ كاره‌كه‌ت چاره‌سه‌رده‌بن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی داراییت به‌‌و پاره‌ ‌‬ ‫ی بار ‌‬ ‫ئاگادار ‌‬ ‫زۆر خه‌رج مه‌كه‌‪.‬‬

‫خه‌یاڵی‌ مرۆڤه‌كانه‌‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د پاكژ ده‌ڵێت‬ ‫پ��ێ��وی��س��ت � ‌ه ش��ی��ع��ری‬ ‫گ�����ۆران�����ی ه��ێ��ن��د‌ه‬ ‫ساده‌بێت له‌ده‌ربڕیندا‪،‬‬ ‫ی تێبگات‪،‬‬ ‫گوێگر لێ ‌‬ ‫ب�ه‌اڵم ناشبێت هێند‌ه‬ ‫س����اده‌ب����ێ����ت‪ ،‬ه��ی��چ‬ ‫قوواڵییه‌كی شیعری‬ ‫تێدا نه‌بێت‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د پاكژ پێشیوای ‌ه‬ ‫شیعری گۆرانی زیاتر‬ ‫ی‬ ‫له‌هه‌ر جۆر‌ه شیعرێك ‌‬ ‫تر په‌یوه‌ندی به‌ژیانه‌و‌ه‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ رۆژان � ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ خه‌ڵكیدا دووباره‌ده‌بێته‌وه‌و‬ ‫كاریگه‌ریی له‌سه‌ر ژیانیان داده‌نێت‪.‬‬ ‫ی مه‌رج نیی ‌ه شیعره‌كان‬ ‫هه‌روه‌ها وت ‌‬ ‫كێش‌و قافیه‌یان هه‌بێت‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌گه‌ر‬ ‫ی‬ ‫ی ناوه‌كی ‌‬ ‫ی مۆسیقا ‌‬ ‫شیعرێك خاوه‌ن ‌‬ ‫خۆی‌ بێت‪ ،‬ئه‌وا مه‌رج نییه‌ كێش‌و‬ ‫قافیه‌ی‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫ی شاعیر‬ ‫ب���ه‌اڵم ن�����ه‌ورۆز ع �ه‌ب��اس � ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌تیكرده‌و‌ه ئ��اواز ته‌نیا له‌شیعر ‌‬ ‫خاوه‌ن وه‌زن‌و قافیه‌دا بێت‪.‬‬ ‫ی له‌ناو هه‌موو‬ ‫ن���ه‌ورۆز عه‌باس وت � ‌‬ ‫شیعرێكدا ئاوازێك هه‌یه‌‪ ،‬ئاوازدانه‌ری‬ ‫به‌سه‌لیقه‌ ده‌توانێت بیدۆزێته‌وه‌و‬

‫دوپشک‌‬

‫(‪ 23‬ت‪ .‬یه‌که‌م ‪ 21 -‬ت‪ .‬دووه‌م)‬

‫پێویستت به‌دووركه‌تنه‌وه‌ له‌هه‌ندێك‬ ‫ی زۆر هه‌یه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫سه‌رقاڵی‌‌و ك��ار ‌‬ ‫ی ئ �ه‌م �ه‌ش له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌ده‌ستهێنان ‌‬ ‫ی نوێدا تێكه‌ڵده‌بیت‪.‬‬ ‫چه‌ند كه‌سێك ‌‬ ‫ی بكه‌‌و‬ ‫سه‌ردانی‌ شوێنێكی‌ گه‌شتیار ‌‬ ‫كه‌مێك پشوو به‌جه‌سته‌‌و مێشكت‬ ‫بده‌ تا له‌فشاره‌كان رزگارتبێت‪.‬‬

‫سامان هیدایه‌ت‪ :‬من له‌عه‌شقدا شكستم‬ ‫نه‌هێنا‪ .‬ئ��ه‌و كه‌سه‌ شكستیهێنا‪،‬‬ ‫كه‌نه‌یزانی‌ رێزی‌ عه‌شق بگرێت‪ ،‬من‬ ‫هه‌موو كاتێك عه‌شق به‌جوانترین‌و‬ ‫پیرۆزترین وشه‌ ده‌زانم‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬كاری‌ نوێت چییه‌؟‬ ‫سامان هیدایه‌ت‪ :‬سه‌رقاڵی‌ ئاماده‌كردنی‬ ‫دیزاینی‌ پرۆژه‌یه‌كم كه‌ ‪ 320‬ده‌موچاوی‬ ‫منداڵه‌و ده‌مانه‌وێت بیكه‌ینه‌ هێمایه‌ك‬ ‫بۆ منداڵه‌ چاوگه‌شه‌كانی كوردستان‪.‬‬

‫موحسین یاسین‬ ‫رۆژی‌ ‪28‬و ‪‌ 29‬ی ئ �ه‌م مانگه‌‬ ‫ل�ه‌ق�ه‌اڵی‌ هه‌ولێر شانۆگه‌ریی‬ ‫ئێواره‌ لۆرییه‌ك ده‌ته‌قێته‌وه‌‬ ‫نمایشده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئه‌م شانۆگه‌رییه‌ به‌رهه‌می‌ تیپی‌‬ ‫شانۆی‌ ئه‌زموونگه‌ریی‌ كه‌ركوكه‌و‬

‫بیكات به‌گۆرانی‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شی‌ وت هێنده‌ی گرنگیده‌ده‌م‬ ‫ب�ه‌وێ��ن�ه‌ی شیعری ب��ۆ گ��وزارش��ت‬ ‫له‌وه‌ی له‌ناخمدایه‌‪ ،‬خۆم نابه‌ستمه‌و‌ه‬ ‫به‌وه‌ی كه‌كۆپله‌كان چه‌ند بڕگه‌ن‪.‬‬ ‫س��اڵ��ح ب��ێ��چ��ار ش��اع��ی��رێ��ك�ی‌ ت��ر‌ه‬ ‫ی كراونه‌ت ‌ه گۆرانی‌‪،‬‬ ‫كه‌چه‌ندان شیعر ‌‬ ‫پێیوای ‌ه شیعر هه‌ر شیعره‌‪ ،‬له‌ژێر‬ ‫هه‌ر ناونیشانێكدا بێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وه‌ی‌ شیعری‌ گۆران ‌‬ ‫بێچار وتیش ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌شیعری تر جیاده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ده‌ربڕین ‌‬ ‫ی هه‌ستبزوێنه‌و هه‌موو‬ ‫هه‌ست‌و وشه‌ ‌‬ ‫شیعرێكیش ده‌شێت بكرێته‌ گۆرانی‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌وه‌ستێت ‌ه سه‌ر تێڕوانین‌و‬

‫که‌وان‬

‫(‪ 22‬ت‪ .‬یه‌که‌م ‪ 20 -‬ک‪ .‬یه‌که‌م)‬

‫ره‌وتی‌ هه‌ساره‌كان به‌و‌ه ئامۆژگاریت‬ ‫ده‌كه‌ن ئه‌م هه‌فته‌ی ‌ه هیچ بڕیارێك‬ ‫ی‬ ‫نه‌ده‌یت كه‌كاریگه‌ری‌ دڕێژخایه‌ن ‌‬ ‫له‌سه‌رت هه‌بێت‪ ،‬كاره‌ گرنگه‌كانت‬ ‫بۆ هه‌فته‌ی‌ داه��ات��ووت��ر دوابخه‌‪.‬‬ ‫له‌ئاینده‌یه‌كی‌ كه‌مێك دووردا‬ ‫ی‬ ‫تێڕوانینت ب��ۆ ژی��ان گۆڕانكار ‌‬ ‫به‌سه‌ردا دێت‪.‬‬

‫تواناو سه‌لیقه‌ی ئاوازدانه‌ر‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و شاعیر‌ه ده‌ڵێت پۆلێنكردن ‌‬ ‫ی گۆرانی‌ كارێكی‌ قورسه‌‪.‬‬ ‫شیعر ‌‬ ‫ه��اوك��ات ح �ه‌س �ه‌ن هه‌ڵه‌بجه‌یش‬ ‫ی له‌و شیعران ‌ه گرت كه‌ئێستا‬ ‫ره‌خنه‌ ‌‬ ‫ده‌نووسرێن‪.‬‬ ‫حه‌سه‌ن هه‌ڵه‌بجه‌یی‌ وتی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫ئێستا ده‌ن��ووس��رێ��ت شتێكه‌‬ ‫له‌سه‌رو شیعره‌وه‌‪ ،‬ناتوانم بڵێم‬ ‫شیعره‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌یی‌ وتی‌ شیعری‌ گۆرانی‌‬ ‫وت���ه‌و م��ان��او ك��ێ �ش‌و س���ه‌روای‌‬ ‫ب �ه‌س �ه‌ردا ده‌چه‌سپێت‌و هه‌موو‬ ‫كه‌سێك ناتوانێت بینووسێت‪.‬‬

‫گیسک‬

‫داڕشتنه‌وه‌ی‌ نیهاد جامییه‌‪.‬‬ ‫تیپی‌ شانۆی‌ ئه‌زموونگه‌ریی‌‬ ‫ك�ه‌رك��وك پێشتر له‌كه‌ركوك‌و‬ ‫كۆیه‌و هه‌ڵه‌بجه‌و رانیه‌ کاریان‬ ‫پێشکه‌شکردووه‌‪.‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا ئ �ه‌و تیپه‌ به‌نیازن‬ ‫ئه‌زموونی‌ تونێل له‌ناو تونێلی‌‬ ‫ده‌ربه‌ندیخان پێشكه‌شبكه‌ن‪.‬‬

‫پایز‌ه دیده‌نی له‌سلێمانی‬ ‫نمایشده‌كرێت‬ ‫موحسین یاسین‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی وه‌رزی شانۆیی گه‌نجان‪ ،‬كه‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی‬ ‫هونه‌ری شانۆی سلێمانی ئه‌نجامیده‌دات‪ ،‬وا بڕیاره‌ له‌رۆژانی‬ ‫‪24‬و ‪25‬ی‌ ئه‌م مانگه‌ شانۆگه‌ریی پایزه‌ دیده‌نی له‌هۆڵی ته‌وار‬ ‫له‌شاری سلێمانی نمایشبكرێت‪.‬‬ ‫ی له‌نووسینی دالوه‌ر قه‌ره‌داغی‌و نواندنی‌و په‌رژین‬ ‫پایزه‌ دیده‌ن ‌‬ ‫عه‌بدوڕه‌حمان‌و بیرۆكه‌و ده‌رهێنانی دلێر محه‌مه‌د تاهیره‌‪.‬‬ ‫ی په‌ڕاگه‌نده‌بوون‌و ته‌نیایی‌و‬ ‫به‌سه‌رهاتی‌ شانۆگه‌رییه‌كه‌ باس ‌‬ ‫په‌شێویی سه‌رده‌می‌ ئێستا ده‌كات‌و خه‌ونێك ‌ه بۆ رزگاربوون‬ ‫ی به‌سه‌ر‬ ‫له‌و شۆكه‌ی تووشیبووین له‌دوای ئه‌و گۆڕانكارییانه‌ ‌‬ ‫نیشتماندا هاتوون‪.‬‬

‫سه‌تڵ ‬

‫(‪ 21‬ک‪ .‬یه‌که‌م ‪ 19 -‬ک‪ .‬دووه‌م)‬

‫(‪ 20‬ک‪ .‬دووه‌م ‪ 18 -‬شوبات)‬

‫ی‬ ‫هه‌ندێ ك��ار ده‌كه‌یت كه‌سه‌رنج ‌‬ ‫ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت به‌باش یان به‌خراپ‬ ‫راده‌كێشیت‪.‬بۆیه‌ وا بیرده‌كه‌نه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫كه‌هۆكارێكی‌ هه‌بێت‪ .‬به‌اڵم تۆ نكوڵ ‌‬ ‫لێده‌كه‌یت‪ .‬ده‌رنجام بۆچوونی‌ ئه‌وان‬ ‫ی‬ ‫دروست ده‌رده‌چێت‪ ،‬تۆ كێشه‌یه‌ك ‌‬ ‫سۆزداریت هه‌یه‌‪.‬‬

‫په‌یوه‌ندییه‌كانت له‌گه‌ڵ هاوڕێكانت‬ ‫زۆر ت��ون��دده‌ب��ن�ه‌و‌ه به‌جۆرێك وا‬ ‫ی‬ ‫هه‌ستده‌كه‌یت له‌نێو خێزانه‌كه‌ ‌‬ ‫خۆتدایت‪ .‬هه‌ندێك كه‌سی‌ نوێ‬ ‫ده‌ناسیت كه‌زۆر به‌نرخ ده‌بن بۆت‬ ‫له‌داهاتوویه‌كی‌ نزیكدا‪ .‬ئه‌م هه‌فته‌ی ‌ه‬ ‫ی به‌سه‌رده‌به‌یت‪.‬‬ ‫به‌كامه‌ران ‌‬

‫نه‌هه‌نگ‬

‫(‪ 19‬شوبات ‪ 20 -‬ئازار)‬

‫ه �ه‌س �ت‌و ه��ۆش��ت له‌بیركردنه‌و‌ه‬ ‫ی رۆژان�������ه‌وه‌ ده‌چ��ێ��ت� ‌ه‬ ‫ل��ه‌ژی��ان�� ‌‬ ‫ی ژی��ان��ت‪ .‬بیر له‌و‬ ‫س �ه‌ر داه��ات��وو ‌‬ ‫گۆڕانكارییان ‌ه ده‌كه‌یته‌وه‌ كه‌له‌وانه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫به‌م زووانه‌ كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر ته‌واو ‌‬ ‫ی‬ ‫ژی��ان �ی‌ ئ��ای��ن��ده‌ت هه‌بێت‪ .‬رۆژ ‌‬ ‫ی خۆشه‌ویستت‬ ‫یه‌كشه‌ممه‌ كه‌سێك ‌‬ ‫ده‌بینی‌‪.‬‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫‪ 10‬پشوو‬

‫شوهره‌‪ :‬فیلمێك له‌بار‌ه ‌ی ژنان ‌ی كوردستان‌و‬ ‫ئه‌فغانستان‌و ئێرانه‌وه‌ به‌رهه‌مده‌هێنم‬ ‫سازدانی‌‪ :‬ره‌وه‌ند جه‌واد‬ ‫شوهره‌ی‌ كچه‌ سینه‌ماكاری به‌ڕه‌گه‌ز‬ ‫فارس له‌م چاوپێكه‌وتنه‌ی‌ ده‌ستووردا‬ ‫ده‌ڵێت له‌ڕێگه‌ی‌ فیلمه‌كانی‌ یه‌ڵماز‬ ‫گۆنایه‌وه‌ به‌كورد ئاشنا بووه‌و هه‌روه‌ها‬ ‫به‌نیازیشه‌ فیلمێك له‌باره‌ی‌ ژیانی‌ ژنانی‌‬ ‫كوردستان‌و ئه‌فغانستان‌و ئێرانه‌وه‌‬ ‫به‌رهه‌مبهێنێت‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬تۆ كه‌ فارسیت چۆن به‌زمانی‌‬ ‫كوردی‌ فیلمت به‌رهه‌مهێنا؟‬ ‫شوهره‌‪ :‬كورته‌ فیلمی‌ ئ��اه‪ ،‬ك��وردی‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو فارسییه‌‪ .‬من له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫خ��وێ��ن��دن �ه‌وه‌ی‌ رۆم��ان��ی‌ ك��ورده‌ك��ان �ی‌‬ ‫ق��ۆچ��ان��ه‌وه‌ ئ��اش��ن��ای‌ ك���ورد ب���ووم‪.‬‬ ‫له‌ڕێگه‌ی‌ سینه‌ماشه‌وه‌ زیاتر به‌كورد‬ ‫ئاشنابووم‪ .‬له‌ته‌مه‌نی‌ هه‌شت ساڵییه‌وه‌‬ ‫به‌فیلمه‌كانی‌ ده‌رهێنه‌ری‌ كورد یه‌ڵماز‬ ‫گۆنای‌ ئاشنابووم‪ .‬له‌ڕێگه‌ی‌ فیلمه‌كانی‌‬ ‫گ��ۆن��ای��ه‌وه‌ ب �ه‌ج��وگ��راف��ی��او كلتوورو‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی‌ كوردی‌ ئاشنابووم‪ .‬دواتر‬ ‫بیرم ل�ه‌وه‌ ك��رده‌وه‌ فیلمێك له‌باره‌ی‌‬ ‫ك���ورده‌وه‌ به‌رهه‌مبهێنم‪ .‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫فیلمه‌كه‌ی‌ من فه‌لسه‌فییه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌الیه‌ن‬ ‫بینه‌رانی‌ كورده‌وه‌ پێشوازیی‌ زۆر باشی‌‬ ‫لێكرا‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬خاوه‌نی‌ چ بڕوانامه‌یه‌كیت؟‬ ‫شوهره‌‪ :‬من ده‌رچووی‌ به‌شی‌ ده‌رهێنانم‬ ‫له‌به‌شی‌ سینه‌مای‌ زانكۆی‌ تاران‪ ،‬له‌تاران‬ ‫له‌دایكبووم‌و هه‌ر له‌وێش نیشته‌جێم‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬چوویته‌ ژیانی‌ هاوسه‌رییه‌وه‌؟‬ ‫شوهره‌‪ :‬تائێستا نه‌چوومه‌ته‌ ژیانی‌‬ ‫هاوسه‌رییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬به‌نیازی‌ فیلیمێك له‌باره‌ی‌‬ ‫كوردستانه‌وه‌ به‌رهه‌مبهێنیت؟‬ ‫شوهره‌‪ :‬به‌بینینی‌ جوگرافیای‌ جوانی‌‬ ‫كوردستان خۆشحاڵم‪ .‬لێره‌ خه‌ڵكم‬

‫ن��اس��ی��وه‌و ‪ 500‬وێ��ن �ه‌ی‌ ج��ۆراوج��ۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫كوردستاندا گ��رت��ووه‌‪ .‬سیناریۆیه‌كم‬ ‫هه‌یه‌ به‌سێ‌ واڵتی‌ ئێران‌و كوردستان‌و‬

‫ئه‌فغانستاندا تێپه‌ڕده‌بێت‪ ،‬كه‌باسی‌‬ ‫ئازاره‌كانی‌ ژنانی‌ ئه‌و سێ‌ واڵته‌یه‌‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬ئ��ام��اده‌ی��ت وه‌ك ئه‌كته‌ر‬

‫دالیا‬ ‫چاوه‌ڕوانه‌‬

‫له‌فیلمدا به‌شداربێت؟‬ ‫شوهره‌‪ :‬ناتوانم‌و نایكه‌م‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬ئاستی‌ سینه‌مای‌ كوردی‌‬ ‫چۆن ده‌بینیت؟‬ ‫شوهره‌‪ :‬وه‌اڵم��دان �ه‌وه‌ی‌ ئه‌م پرسیاره‌‬ ‫ئ��اس��ان نییه‌‪ ،‬ده‌ب��ێ��ت میلله‌ته‌كان‬ ‫خۆیان سینه‌ماكانیان بناسێنن‪ .‬منیش‬ ‫هاتووم لێره‌ راسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ كورد‬ ‫مامه‌ڵه‌ده‌كه‌م‪ ،‬ن�ه‌ك ته‌نیا له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫سینه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬له‌كاتی‌ كاركردن له‌فیلمێكدا‬ ‫مامه‌ڵه‌ت له‌گه‌ڵ ئه‌كته‌ره‌كاندا چۆنه‌؟‬ ‫شوهره‌‪ :‬هه‌موو ستافه‌كه‌م لێم رازین‌و‬ ‫ئه‌و سه‌رده‌مه‌ش نه‌ماوه‌ ده‌رهێنه‌رێك‬ ‫ببێته‌ مایه‌ی‌ نیگه‌رانیی‌ ستافه‌كه‌ی‌‪.‬‬ ‫له‌كاركردندا ناشڵه‌ژێم‌و ماندوونابم‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬چه‌ند فیلمت هه‌یه‌؟‬ ‫شوهره‌‪ :‬له‌ته‌مه‌نی‌ هه‌ژده‌ ساڵیدا یه‌كه‌م‬ ‫فیلمم دروستكرد‪ ،‬كاتێكیش چوومه‌‬ ‫زانكۆو تائێستا هه‌شت كورته‌ فیلم‌و‬ ‫یه‌ك فیلمی‌ درێژم هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬خۆشه‌ویستت هه‌یه‌؟‬ ‫شوهره‌‪ :‬به‌ڵێ‌ خۆشه‌ویستم هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬له‌ڕۆژی‌ ڤاالنتایندا گوڵت دا‬ ‫به‌كێ‌؟‬ ‫شوهره‌‪ :‬زۆرجار گوڵ ده‌به‌م‪ ،‬زۆرجاریش‬ ‫گ��وڵ نابه‌م‪ .‬ته‌نیا عاشقه‌كه‌ی خۆم‬ ‫مه‌به‌ست نییه‌ گوڵی‌ بۆ ببه‌م‪ .‬هه‌ندێكجار‬ ‫كوڕێك یان هاوڕێیه‌كم خۆشده‌وێ‌‌و گوڵی‌‬ ‫ده‌ده‌مێ‌‌و هه‌موو مرۆڤێكم خۆشده‌وێت‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬به‌نیازنیت ئه‌كته‌ری‌ كورد‬ ‫له‌فیلمه‌كانتدا به‌شداری پێبكه‌یت؟‬ ‫ش��وه��ره‌‪ :‬ب�ه‌ڵ�ێ‌ ئ��ه‌م م���اوه‌ی لێره‌م‬ ‫ئه‌كته‌ری‌ كوردم دۆزیوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌س����ت����وور‪ :‬ئ��اش��ن��ای��ی��ت ل��ه‌گ��ه‌ڵ‬ ‫سینه‌ماكاره‌كانی‌ كورددا هه‌یه‌؟‬ ‫شوهره‌‪ :‬كاره‌كانی‌ به‌همه‌ن قوبادیم‬ ‫بینیوه‌و زۆر به‌توانایه‌‪ .‬الی‌ من ناو‬ ‫گرنگ نییه‌‪ ،‬گرنگ كاره‌‪.‬‬

‫ده‌ستوور‬

‫خانم ‌ه گۆرانیبێژ دالیا كه‌ئێستا‬ ‫له‌ئه‌ڵمانیا نیشته‌جێیه‌ نوێترین‬ ‫گ��ۆران��ی ب��ه‌ن��اوی چ���اوه‌ڕوان���ی‬ ‫كلیپكرد‪.‬‬ ‫دالیا له‌لێدوانێكدا به‌ده‌ستووری‌ وت‬ ‫نوێترین گۆرانی به‌ناوی چاوه‌ڕوانی‬ ‫به‌سپۆنسه‌ری كۆمپانیای كۆڕه‌ك‬ ‫تیلیكۆم كلیپكردووه‌‪ ،‬كه‌تێكستی‬ ‫ی‬ ‫كه‌نار بێباكه‌‌و ئ��اوازو میوزیك ‌‬ ‫توانا نزاره‌‪.‬‬ ‫ی له‌الیه‌ن كۆمپانیای‬ ‫چ��اوه‌ڕوان � ‌‬ ‫ه��ای لیڤڵه‌و‌ه به‌رهه‌مهێنراوه‌و‬ ‫نیهاد عوبید كاری ده‌رهێنانی بۆ‬ ‫كردووه‌‪.‬‬ ‫ی كلیپه‌كه‌و‌ه‬ ‫له‌باره‌ی‌ سیناریۆ ‌‬ ‫دال��ی��ا وت���ی‌ س��ی��ن��اری��ۆك�ه‌ ب��اس‬ ‫ی‬ ‫چ��اوه‌ڕوان�� ‌‬ ‫له‌خۆشه‌ویستی‌‌و‬ ‫ده‌كات‪.‬‬

‫ئیحسان عوسمان به‌پێنج زمان‬ ‫ره‌خنه‌ له‌ده‌سه‌اڵت ده‌گرێت‬ ‫ژه‌نیار‬ ‫شانۆگه‌ریی هه‌موومان چاوه‌ڕوانین‬ ‫له‌هه‌ولێر نمایشكرا‪ ،‬كه‌ له‌ده‌رهێنانی‌‬ ‫ئیحسان عوسمانه‌و به‌پێنج زمان‬ ‫ره‌خنه‌ی‌ ئاراسته‌ی‌ ده‌سه‌اڵت كرد‪.‬‬ ‫هه‌موومان چاوه‌ڕوانین له‌ئاماده‌كردن‌و‬ ‫ده‌ره��ێ��ن��ان��ی ئیحسان عوسمان‪،‬‬ ‫ئێواره‌ی پێنجشه‌ممه‌ی رابردوو وه‌ك‬ ‫یه‌كه‌م به‌رهه‌می شانۆیی له‌وه‌رزی‬ ‫شانۆیی هه‌ولێردا نمایشكرا‪.‬‬ ‫ئیحسان عوسمان له‌لێدوانێكدا بۆ‬ ‫ده‌ستوور وتی چیرۆكی شانۆگه‌رییه‌كه‌‬ ‫له‌فیلمێكی ئه‌مه‌ریكی‪-‬ئه‌ڵمانییه‌وه‌‬ ‫وه‌رگ��ی��راوه‌‪ ،‬ب �ه‌ن��اوی “‪-‬س �ه‌ردان��ی‬

‫كاوڕ‬

‫(‪ 21‬مارس ‪ 20 -‬نیسان)‬

‫ئ �ه‌م هه‌فته‌ی ‌ه چه‌ند رۆژێ��ك�ی‌ پڕ‬ ‫ی‬ ‫له‌سۆزی‌ تێدایه‌‪ ،‬له‌وانه‌ی ‌ه پێشنیاز ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ‬ ‫ی رۆمانس ‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌ك ‌‬ ‫ی ن��ام��ۆدا‬ ‫ی ب��ه‌ت��ه‌واوه‌ت�� ‌‬ ‫كه‌سێك ‌‬ ‫ببێته‌ هۆی‌ سه‌رسوڕمانت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی لێده‌كه‌وێـته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی باش ‌‬ ‫ده‌ره‌نجام ‌‬ ‫ی زۆر تایبه‌تیی ‌ه‬ ‫ئه‌م ماوه‌ی ‌ه ماوه‌یه‌ك ‌‬ ‫له‌ڕووی‌ كاره‌وه‌‪.‬‬

‫گا‬

‫خانمه‌ پیره‌كه‌”‪.‬‬ ‫وتیشی “له‌ڕێگه‌ی ئه‌م شانۆگه‌رییه‌و ‌ه‬ ‫ده‌مه‌وێت بڵێم كێشه‌ی پێكهاته‌كانی‬ ‫عێراق‪ ،‬كێشه‌ی زمان نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫كێشه‌كه‌ ل �ه‌وه‌دای �ه‌ خه‌ڵك یه‌كتر‬ ‫قبوڵناكه‌ن‌و ده‌رفه‌تی گفتوگۆكردن‬ ‫به‌یه‌كتر ناده‌ن‪ ،‬هه‌ر له‌م شانۆگه‌رییه‌دا‬ ‫ب��اس ل �ه‌ده‌س �ه‌اڵت ك��راوه‌‪ ،‬كه‌چۆن‬ ‫میلله‌ت ده‌چه‌وسێنێته‌وه”‪.‬‬ ‫الی‌ خۆیه‌وه‌ ئیقبال نه‌عیم سه‌لمان‬ ‫خانمه‌ شانۆكارو به‌ڕێوه‌به‌ری شانۆی‬ ‫عێراق ك�ه‌رۆڵ��ی خانمه‌ پیره‌كه‌ی‬ ‫به‌رجه‌سته‌كردبوو‬ ‫له‌شانۆییه‌كه‌دا‬ ‫ب���ه‌ده‌س���ت���ووری‌ راگ��ه‌ی��ان��د “ل��ه‌م‬ ‫ش��ان��ۆگ �ه‌ری��ی �ه‌دا رۆڵ���ی ئ��اف��ره‌ت�ه‌‬

‫(‪ 21‬نیسان ‪ 20 -‬ئایار)‬

‫ل����ه‌راب����ردوودا ده‌ت��ت��وان��ی‌ خ��ۆت‬ ‫له‌هه‌ندێك به‌رپرسیارێتی‌ بدزیته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌م هه‌فته‌ی ‌ه ناتوانیت به‌و‬ ‫ی كێشه‌كانت‬ ‫جۆر‌ه بیت‪ .‬ئاگادار ‌‬ ‫ب���ه‌و ه �ه‌وڵ��ب��ده‌ ل �ه‌ك��ات �ی‌ خ��ۆی��دا‬ ‫چاره‌سه‌ریان بكه‌یت‪ .‬وریای‌ ره‌فتار‌و‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵسوكه‌وتت ب ‌ه له‌گه‌ڵ كه‌سان ‌‬ ‫نزیكت‪.‬‬

‫دووانه‌‬

‫پیره‌كه‌م بینی‪ ،‬كه‌پێش ‪ 30‬ساڵ‬ ‫ل��ه‌ش��اره‌ك��ه‌ی خ��ۆی ده‌رك����راوه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ عاشقی‌ یه‌كێك له‌كوڕه‌كانی‌‬ ‫ش���اره‌ك���ه‌ی‌ ب����ووه‌‪ ،‬ل��ه‌ب��ه‌رئ��ه‌وه‌‬ ‫ن��اچ��ارده‌ب��ێ��ت روو ل��ه‌ئ��ه‌وروپ��ا‬ ‫بكات‌و له‌وێ ده‌وڵه‌مه‌ند ده‌بێت‪،‬‬ ‫كاتێك ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �ه‌وه‌ ش��اره‌ك�ه‌ی‬ ‫پ��ێ��ش��وازی گ �ه‌رم��ی لێده‌كرێت‌و‬ ‫ئه‌ویش بۆ تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌ له‌ڕێگه‌ی‬ ‫پ��اره‌وه‌‪ ،‬خه‌ڵكی شاره‌كه‌ی خۆی‬ ‫ب���ه‌و ش��ێ��وه‌ی �ه‌ی مه‌به‌ستیه‌تی‬ ‫به‌كارده‌هێنێت”‪.‬‬ ‫وت��ی��ش �ی‌ ئ���ه‌م ب��ه‌ره��ه‌م��ه‌ ب��اس‬ ‫له‌ملمالنێی هه‌تا هه‌تایی ده‌سه‌اڵت‬ ‫ده‌ك��ات‪ ،‬ه �ه‌روه‌ك ئه‌مڕۆ له‌عێراق‬

‫(‪ 21‬ئایار ‪ 20 -‬حوزه‌یران)‬

‫ی زیاتر‌و‬ ‫خه‌ریكه‌ ده‌گه‌یته‌ ئ��ه‌وه‌ ‌‬ ‫زیاتر خۆت بناسیت‌و ئه‌مه‌ش وات‬ ‫ی نوێ سه‌باره‌ت‬ ‫لێده‌كات بۆچوونێك ‌‬ ‫به‌و ئامانج ‌ه گه‌وره‌یه‌ بۆ دروستبێت‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه له‌ژیانتدا هه‌ته‌‪ .‬پێویسته‌ الیه‌ن ‌‬ ‫ی خێزانیت له‌به‌ر‬ ‫سۆزداری‌‌و په‌یوه‌ند ‌‬ ‫كاره‌كه‌ت پشتگوێ نه‌خه‌یت ‪.‬‬

‫قرژاڵ‬

‫ده‌بینرێت‪ ،‬زیاتر له‌حه‌وت مانگ به‌سه‌ر‬ ‫هه‌ڵبژاردندا تێپه‌ڕیوه‌‪ ،‬كه‌چی حكومه‌ت‬ ‫پێكنه‌هێنراوه‌‪.‬‬ ‫له‌شانۆگه‌ریی‌ هه‌موومان چاوه‌ڕوانین‬ ‫ه���ه‌ری���ه‌ك ل��ه‌ش��ان��ۆك��اران��ی‌ ع��ێ��راق�ی‌‬

‫(‪ 21‬حوزه‌یران ‪ 22 -‬ته‌موز)‬

‫ل�ه‌وان�ه‌ی� ‌ه هه‌ست به‌دژیه‌كییه‌ك‬ ‫له‌نێوان مێشكت‌و هه‌ستتدا بكه‌یت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ب��ی��رت ن�ه‌چ��ێ��ت ئ �ه‌زم��وون �ه‌ك��ان � ‌‬ ‫راب���ردوو شێوازی‌ ژیانی‌ ئه‌مڕۆت‬ ‫داده‌ڕێژنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م هه‌سته‌ت ماوه‌یه‌ك‬ ‫ب��ه‌رده‌وام��ده‌ب��ێ��ت‌و دوات���ر ب��ه‌ره‌و‬ ‫ی سۆزدارییه‌و‌ه‬ ‫باشبوونه‌و‌ه له‌ڕوو ‌‬ ‫ده‌چێت‪.‬‬

‫شێر‬

‫هه‌یسه‌م عه‌بدوڕه‌زاق‌و نه‌وزاد ره‌مه‌زان‌و‬ ‫تاریق ئاكره‌یی‌و ری��ك��اردۆس یوسف‌و‬ ‫نه‌شئه‌ت به‌شیر‌و كه‌ڤال سدقی حاجی‌و‬ ‫ئه‌لێكسه‌نده‌ر گلوكسمان‌و كریستۆف‬ ‫كنیت‌و لورا فولكفاین به‌شداربوون‪.‬‬

‫(‪ 22‬ته‌موز ‪ 22 -‬ئاب)‬

‫ی‬ ‫ی تر ده‌توان ‌‬ ‫زیاتر له‌هه‌موو كاتێك ‌‬ ‫دڵ��ی‌ كه‌سانی‌ نێو خێزانه‌كه‌ت‬ ‫ی‬ ‫ده‌توان ‌‬ ‫خۆشبكه‌یت‪.‬كاتێكیش‬ ‫ی‬ ‫ی��ارم �ه‌ت��ی��ده‌ر بیت ك � ‌ه كه‌سێك ‌‬ ‫لێقه‌وماو دێت ‌ه س �ه‌ر رێگه‌كه‌ت‌و‬ ‫داوای‌ هاوكاریت لێده‌كات‪.‬دڵت‬ ‫ی خۆشی ژیان‬ ‫خۆشده‌بێت‌و تام ‌‬ ‫ده‌كه‌یت‪.‬‬

‫فه‌ریک‬

‫(‪ 22‬ئاب ‪ 22 -‬ئه‌یلول)‬

‫هه‌وڵ مه‌ده‌ خۆت له‌ده‌وروبه‌ره‌كه‌ت‬ ‫دووره‌په‌رێز بگریت‪ ،‬له‌و‌ه تێده‌گه‌یت‬ ‫ك�ه‌ئ�ه‌وان ل�ه‌ج��اران هه‌ستیارترن‪.‬‬ ‫ی ئ���ه‌وه‌ی‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫ئ �ه‌م �ه‌ش س���وود ‌‬ ‫ی كێش ‌ه‬ ‫ب��ۆت ك��ه‌ده‌ت��وان��ی‌ ب��اس � ‌‬ ‫قورسه‌كانیان له‌گه‌ڵدا بكه‌یت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫تواناكانی‌ خ��ۆت ب��ۆ راب�ه‌رای�ه‌ت� ‌‬ ‫ی هاوڕێكانت بده‌‪.‬‬ ‫پیشان ‌‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫گه‌نجان‌ ‪13‬‬

‫یاساكان نه‌یانتوانیوه‌ رێگری‌ له‌هاوسه‌رگیری‌ بكه‌ن له‌ته‌مه‌نی‌ منداڵیدا‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی‌ دادگاكانی هه‌رێمی كوردستاندا‪ ،‬په‌نا بۆ ماره‌بڕینی كچانی خوار ته‌مه‌ن ‪ 16‬ساڵ ده‌درێت‬ ‫نور جاف له‌هه‌ولێر‬ ‫یاساكان نه‌یانتوانیوه‌ رێگری‌ له‌به‌شوودان ‌‬ ‫ی‬ ‫ك���چ���ان ب��گ��رێ��ت ل��ه‌پ��ێ��ش ت �ه‌م �ه‌ن �ی‌‬ ‫پێگه‌یشتنه‌وه‌‪ ،‬خه‌ڵكیش په‌نا بۆ مه‌الكان‬ ‫ده‌به‌ن له‌بری‌ یاساو دواتر به‌دانی‌ غه‌رامه‌‬ ‫گرێبه‌ستی‌ یاساییش به‌ده‌ستده‌هێنن‪.‬‬ ‫نه‌ریتی‌ به‌شوودانی‌ كچان له‌ته‌مه‌نی‌‬ ‫منداڵیدا تائێستا له‌كۆمه‌ڵگه‌دا بوونی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬هه‌موو هه‌وڵه‌ یاساییه‌كان له‌و‬ ‫ب��اره‌ی�ه‌وه‌ نه‌یانتوانیوه‌ دی��ارده‌ك�ه‌ بنبڕ‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫ب �ه‌پ��ێ �ی‌ ی��اس��ای‌ ب����اری‌ كه‌سێتی‌‬ ‫هه‌مواركراو دادگاكان ناتوانن كچانی‌ خوار‬ ‫ته‌مه‌نی‌ ‪ 16‬ماره‌ببڕن‪ ،‬بۆیه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫دادگاكاندا كچان به‌شووده‌درێن‪.‬‬ ‫حاكم سه‌روه‌ر عه‌لی‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌دات‬ ‫كه‌یاسا هه‌مواركراوه‌كه‌ له‌هه‌موو دادگاكانی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستاندا كاری‌ پێده‌كرێت‪،‬‬ ‫دادگ������اك������ان‬ ‫پ����اب����ه‌ن����دن‬ ‫ب���������ه‌وه‌ی‌‬

‫كه‌به‌ڵگه‌نامه‌ی‌ هاوسه‌رگیری نه‌ده‌نه‌‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ كه‌ته‌مه‌نیان له‌ ‪ 16‬ساڵ‬ ‫كه‌متره‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ به‌پێی‌ یاسا‪ ،‬هاوسه‌رگیری‌‬ ‫پێش ته‌مه‌نی‌ ‪ 16‬س��اڵ ت��اوان �ه‌و ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ ئه‌و پرۆسه‌یه‌ ئه‌نجامده‌ده‌ن‬ ‫غه‌رامه‌ ده‌كرێن‪ ،‬كه‌ له‌ملیۆنێك كه‌متر‬ ‫نییه‌و له‌ ‪ 3‬ملیۆن زیاتر نییه‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌ك‬ ‫حاكم سه‌روه‌ر عه‌لی‌ باسی ده‌كات “كوڕو‬ ‫كچه‌كه‌ ل�ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ دادگا هاوسه‌رگیری‌و‬ ‫مه‌راسیمی‌ گواستنه‌وه‌ ئه‌نجامده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫ئاماده‌ییان تێدایه‌ ئ�ه‌و ب��ڕه‌ غه‌رامه‌یه‌‬ ‫بده‌ن‪ ،‬دواتریش له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ كه‌گواستنه‌وه‌‬ ‫رووی���داوه‌ به‌پێی یاساكه‌ ده‌بێت دادگا‬ ‫ئ���ه‌و ه��اوس �ه‌ری �ه‌ت��ی��ی �ه‌ ده‌ره‌ك���ی���ان بۆ‬ ‫په‌سه‌ندبكات”‪.‬‬ ‫رێگه‌یه‌كی‌ تر كه‌خه‌ڵك په‌نای‌ بۆ‬ ‫ده‌ب��ات دادگاكانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ هه‌رێمه‌‪،‬‬ ‫ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ی‌ ئ��ه‌و یاسایه‌ له‌هه‌رێمی‌‬ ‫ك��وردس��ت��ان��دا ه��ه‌م��وارك��راوه‌‪،‬‬ ‫له‌ناوچه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌رێم كار هه‌ر به‌یاسا‬ ‫كۆنه‌كه‌ ده‌كرێت‪ ،‬زۆر‬ ‫ك��ه‌س په‌نای‌‬ ‫بۆد ه‌به‌ن‪،‬‬ ‫ب���������ۆ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫پ��ێ��ش‬ ‫‪1 6‬‬

‫شه‌ریعه‌تی‌ ئیسالم ب���اوك ده‌توانیت‬ ‫ساڵی‌ هاوسه‌رگیری بكه‌ن‪.‬‬ ‫به‌اڵم مامۆستایانی‌ ئاینی‌ زۆربه‌یان كچی خۆی له‌ته‌مه‌نێكی منداڵیدا به‌مێرد‬ ‫پابه‌ند نابن به‌یاسای‌ باری‌ كه‌سێتییه‌وه‌‪ ،‬بدات‪ ،‬ته‌نها ئه‌گه‌ر زانی كه‌مێردكردنه‌كه‌‬ ‫گرێبه‌ستی‌ هاوسه‌رگیری‌ ئه‌نجامده‌ده‌ن ل�ه‌ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی كچه‌كه‌یدایه‌‪ ،‬به‌هه‌مان‬ ‫بۆ كه‌سانی‌ خوار ته‌مه‌ن ‪ 16‬ساڵ‪ .‬هیچ ش��ێ��وه‌ش ده‌ت��وان��ێ��ت ئ��ه‌و ماره‌بڕینه‌‬ ‫لێپێچینه‌وه‌یه‌كی‌ یاسایشیان له‌گه‌ڵدا (نیكاحه‌) هه‌ڵبوه‌شێنێته‌وه‌ ئه‌گه‌رزانی كه‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندی كچه‌كه‌یدا نییه‌‪.‬‬ ‫ناكرێت‪.‬‬ ‫شاره‌زایانی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ له‌و بڕوایه‌دان‬ ‫مامۆستا ئه‌حمه‌د شافعی سه‌رۆكی‬ ‫لیژنه‌ی‌ بااڵی فه‌توای یه‌كێتی زانایانی كه‌ به‌شوودانی‌ پێشوه‌خت له‌ئاینده‌دا‬ ‫كوردستان ده‌ڵێت له‌فیقهی ئیسالمیدا كاریگه‌ری‌ خراپ له‌سه‌ر كچه‌كه‌‌و خێزانه‌كه‌‬ ‫ش��ه‌رع رێ��گ��ه‌ده‌دات كه‌كچی گه‌یشتوو دروستده‌كات‪.‬‬ ‫به‌ته‌مه‌نی شه‌رعی‪ ،‬واته‌ سه‌رووی ‪ 15‬ساڵ‬ ‫به‌ختیار هادی‌ توێژه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫به‌مێرد بدرێـت‪.‬‬ ‫ده‌ڵێت ب�ه‌ش��وودان�ی‌ كچان له‌منداڵیدا‬ ‫ئه‌حمه‌د شافعی ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌دات كۆمه‌ڵێك كاریگه‌ری‌ ده‌روونی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تی‌‬ ‫لیژنه‌ی‌ بااڵی فه‌توای یه‌كێتی زانایانی له‌سه‌ر ئه‌و كچانه‌ به‌جێده‌هێڵت‪ ،‬وه‌ك‬ ‫كوردستان‌ رێنماییان ئاراسته‌ی‌ هه‌موو نائارامی‌ ده‌روون�ی‌‪ ،‬گرفته‌ خێزانییه‌كانی‌‬ ‫مامۆستایانی ئاینی لقه‌كانی یه‌كێتی نێوان ژن‌و مێرد له‌نه‌توانینی‌ دۆزینه‌وه‌ی‌ ‬ ‫زانایانی كوردستان ك��ردووه‌‪ ،‬كه‌ به‌هیچ زم��ان �ی‌ ه��اوب��ه‌ش‌و كه‌شێكی‌ ئ��ارام��دا‬ ‫شێوه‌یه‌ك ماره‌بڕینی كچی بچوك نه‌كه‌ن ده‌بینێته‌وه‌‪ ،‬كه‌سروشتی‌ بنیادنان‌و‬ ‫ئ����ه‌گ����ه‌ر ل���ه‌خ���وار ت��ه‌م��ه‌ن��ی ‪ 18‬پێكهێنانی‌ خێزان‌و په‌روه‌رده‌كردنی‌ منداڵ‬ ‫ساڵه‌وه‌ بوون‪.‬‬ ‫پێویستی‌ پێیه‌تی‌‪.‬‬ ‫ش��اف��ی��ع � ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌بڕوای‌ ئه‌و توێژه‌ره‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌‬ ‫ده‌ڵ����ێ����ت پێویسته‌ كچان ل���ه‌رووی‌ ده‌روونییه‌وه‌‬ ‫ب �ه‌پ��ێ �ی‌ ت���ه‌واو ئ��ام��اده‌ب��ن ب��ۆ ش��ووك��ردن‪ ،‬وتی‌‬ ‫“ره‌نگه‌ ته‌واوكردنی‌ خوێندن‌و پێدانی‌‬ ‫ده‌رف��ه‌ت‌و كاتی‌ زیاتر به‌كچان‪ ،‬هه‌وڵ‌و‬ ‫ئه‌لته‌رناتیڤێكی گونجاو و باش بێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ به‌باشی‌ له‌م پرۆسه‌یه‌ تێبگه‌ن‪ .‬‬ ‫ره‌نگه‌ كۆمه‌ك به‌چاره‌سه‌ركردنی‌‬

‫ئه‌و گرفتانه‌ بكات كه‌ترسی ئه‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫رووبه‌ڕوویان ببێته‌وه”‪.‬‬ ‫رێ��ك��خ��راوه‌ك��ان��ی ژن���ان‌و داكۆكیكه‌ر‬ ‫له‌مافه‌كانی ژن��ان ده‌ڵێن زۆرب���ه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫كه‌یسانه‌ی‌ له‌باره‌ی‌ توند‌وتیژییه‌وه‌ دێنه‌‬ ‫الیان‪ ،‬په‌یوه‌ندی به‌زۆر به‌شوودانی كچانه‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌ له‌خوار ته‌مه‌نی ‪ 18‬ساڵییه‌وه‌‪.‬‬ ‫رێكخراوی تواناسازی ژنان له‌هه‌ولێر‪،‬‬ ‫یه‌كێكه‌ ل �ه‌و رێ��ك��خ��راوان�ه‌ی‌ ماوه‌یه‌كی‬ ‫زۆره‌ سه‌رقاڵی ئیشكردن ب��وون له‌سه‌ر‬ ‫قه‌ده‌غه‌كردنی‌ ماره‌بڕینی‌ كچان له‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫دادگادا‪.‬‬ ‫س���ۆزان ع���ارف ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری ئه‌و‬ ‫رێكخراوه‌ وت �ی‌ له‌ساڵی‌ ‪‌2006‬و ‪2007‬‬ ‫پێشنیازیان راده‌ستی‌ په‌رله‌مان‌و حكومه‌ت‬ ‫ك��ردووه‌ له‌سه‌ر رێكخستنی‌ ئه‌و كاره‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ “زۆرب���ه‌ی‌ ژن�ه‌ك��ان مافه‌كانیان‬ ‫ده‌ف �ه‌وت��ێ��ت ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ی‌ ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫دادگا ماره‌ده‌كرێن‌و پاشان ژنی‌ دیكه‌یان‬ ‫به‌سه‌ردادێت”‪.‬‬ ‫ئێستا رێكخراوه‌كانی‌ ژن��ان زیاتر‬ ‫جه‌خت له‌سه‌ر پرۆژه‌ی‌ توندوتیژی‌ خێزانی‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‌و به‌جۆرێك له‌جۆره‌كان كێشه‌ی‌‬ ‫ب �ه‌زۆر ب�ه‌ش��وودان‌و ماره‌بڕینی كچانیان‬ ‫له‌پشت دادگاكانه‌وه‌ فه‌رامۆشكردووه‌‪.‬‬ ‫س��ۆزان وت�ی‌ “ئێش له‌سه‌ر ئ�ه‌وه‌ش‬ ‫ده‌كه‌ین‪ ،‬كه‌چۆن بتوانین زیاتر به‌رگری‌‬ ‫له‌مافه‌كانی‌ ژنان بكه‌ین”‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وتی‌ “زۆرب �ه‌ی‌ كه‌یسی ئه‌و‬ ‫توندوتیژیانه‌ی‌ كه‌دێنه‌ الم��ان له‌به‌ر‬ ‫حاڵه‌تی‌ له‌و شێوه‌یه‌یه”‪.‬‬ ‫لیژنه‌ی‌ بااڵی‌ فه‌توای یه‌كێتی زانایانی‬ ‫كوردستان نزیكه‌ی‌ دوو ساڵ له‌مه‌وپێش‬ ‫فه‌توایه‌كیان ده‌رك����ردووه‪ ‌،‬كه‌دروست‬ ‫نییه‌ هیچ م��ه‌الی��ه‌ك ل���ه‌دوو حاڵه‌تدا‬ ‫ئافره‌ت ماره‌بكات‪ ،‬یه‌كه‌میان ئافره‌تدان‬ ‫له‌جیاتی‌ خوێن‌و دووه‌میان كچی‌ بچوك‬ ‫له‌خوارته‌مه‌نی‌ ‪ 18‬ساڵ‪.‬‬ ‫ئ��ه‌ح��م��ه‌د ش��اف��ی��ع �ی‌ وت���ی‌ “ئێمه‌‬ ‫رێكخراوێكی‌ ناحكومین‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ئێمه‌‬ ‫جگه‌ له‌رێنمایی هیچ ده‌سه‌اڵتێكی‌ ترمان‬ ‫نییه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم له‌به‌رنامه‌دا هه‌یه‌ بچینه‌‬ ‫په‌رله‌مان‌و داوابكه‌ین كه‌بڕیارێكی‌ فه‌رمی‬ ‫له‌په‌رله‌مان ده‌ربچێت بۆ ئه‌وه‌ی‌ بتوانین‬ ‫فه‌توای‌ فه‌رمی له‌په‌رله‌ماندا ده‌ربكه‌ین”‪.‬‬ ‫داواشیكرد حكومه‌ت‌و دادگا لێپێچینه‌وه‌‬ ‫له‌و مه‌الیانه‌ بكه‌ن كه‌ئه‌و كارانه‌ ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫گه‌نجانی‌ هه‌ریر له‌شه‌قاڵوه‌ مه‌ستده‌بن‬ ‫به‌هۆی‌ نه‌بوونی‌ شوێنی‌ كاتبه‌سه‌ربردنه‌وه‌‪ ،‬گه‌نجانی‌ هه‌ریر روو له‌شه‌قاڵوه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش تووشی‌ چه‌ندان كاره‌ساتی‌ هاتوچۆی‌ كردوون‬ ‫ئا‪ :‬نه‌ب ‌هز‌و فاخیر‬

‫ی كاتبه‌سه‌ربردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی شوێن ‌‬ ‫ی نه‌بوون ‌‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫ی هه‌ریر روو له‌شه‌قاڵو‌ه‬ ‫ی شارۆچك ‌ه ‌‬ ‫گه‌نجان ‌‬ ‫ی چه‌ندان‬ ‫ده‌ك��ه‌ن‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ش بووه‌ته‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئۆتۆمبێل‌و گیانله‌ده‌ستدان ‌‬ ‫رووداو ‌‬ ‫چه‌ندان كه‌س‪.‬‬ ‫ی ه��ه‌ری��ر ك �ه‌وت��ووه‌ت � ‌ه‬ ‫ش��ارۆچ��ك�� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاملتۆن له‌نێوان ق�ه‌زا ‌‬ ‫س�ه‌ر رێگا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خه‌لیفان‪ ،‬ژم��ار‌ه ‌‬ ‫شه‌قاڵوه‌و ناحی ‌ه ‌‬ ‫ی ‪3 0‬هه‌زار‬ ‫ی ب ‌ه نزیك ‌ه ‌‬ ‫دانیشتووانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌س ده‌خه‌مڵێنرێت‪ ،‬ل �ه‌وه‌ش نزیك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫زیاتر له‌نیوه‌یان گه‌نجن‪ .‬پارك‌و سه‌نته‌ر ‌‬ ‫ی گه‌وره‌و گازینۆو‬ ‫رۆشنبیری‌‌و كتێبخان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫یاریگا‪ ،‬كه‌پێویستیی ‌ه سه‌ره‌تاییه‌كان ‌‬ ‫كاتبه‌سه‌ربردنی‌ گه‌نجانن له‌هه‌ریردا نییه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ریر ده‌ڵێن به‌ناچار ‌‬ ‫گه‌نجان ‌‬ ‫ی‬ ‫كاته‌كانیان له‌كوچه‌و كۆاڵن‌و شه‌قامه‌كان ‌‬ ‫شارۆچكه‌ك ‌ه ب �ه‌س �ه‌رده‌ب �ه‌ن‪ ،‬ی��ان روو‬ ‫ی شه‌قاڵو‌ه ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌مه‌یخانه‌كان ‌‬ ‫ی بۆ‬ ‫ی دڵته‌زێن ‌‬ ‫چه‌ندان رووداو و كاره‌سات ‌‬ ‫ئه‌وان لێكه‌وتووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی نیشته‌جێ ‌‬ ‫محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د گه‌نجێك ‌‬ ‫شارۆچكه‌كه‌یه‌‪ ،‬ده‌ڵێت “له‌م شارۆچكه‌یه‌دا‬ ‫ی زۆر ده‌كه‌م‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫هه‌ست به‌بێزاریه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫هیچ شوێنێك نیی ‌ه كه‌بتوانم كاته‌كان ‌‬ ‫خۆمی‌ تێدا به‌سه‌رببه‌م”‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د ده‌ڵێت س �ه‌دان ساڵ پێش‬ ‫ی‬ ‫ی ه �ه‌ری��ر ل��ه‌ڕوو ‌‬ ‫ئێستا‪ ،‬ش��ارۆچ��ك � ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی میرنشین ‌‬ ‫رۆشنبیریشه‌و‌ه مه‌ڵبه‌ند ‌‬ ‫س����ۆران ب����ووه‌‪ .‬ب���ه‌اڵم ئێستا جگ ‌ه‬

‫ی‬ ‫ی نه‌بوون ‌‬ ‫له‌كتێبخانه‌یه‌ك‪ ،‬ك ‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫ی خوێندنه‌وه‌و‬ ‫ی پێویست‌و هۆڵ ‌‬ ‫په‌رتوك ‌‬ ‫ی‬ ‫گفتوگۆكردنه‌وه‌‪ ،‬گه‌نجان كه‌متر روو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆشنبیری‌‌و ئه‌ده‌ب ‌‬ ‫تێده‌كه‌ن‪ ،‬ناوه‌ند ‌‬ ‫تری‌ لێنییه‌‪.‬‬ ‫ی “ئه‌و به‌ناو كتێبخانه‌ی ‌ه‬ ‫ئه‌حمه‌د وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ناتوانێت وه‌كو پێویست خزمه‌ت به‌بوار ‌‬ ‫ی گه‌نج بكات‪ ،‬ب�ه‌و هۆیه‌و‌ه‬ ‫رۆشنبیر ‌‬ ‫ی رۆشنبیری‌‌و‬ ‫گه‌نجانیش ناتوانن ئاست ‌‬ ‫ی خۆیان به‌رزبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫هوشیار ‌‬ ‫ی زیاتر بێزارو بێ‬ ‫ی ئه‌م ناوچه‌ی ‌ه ‌‬ ‫گه‌نج ‌‬ ‫ئومێد كردووه‌”‪.‬‬ ‫گه‌نج ‌ه وه‌رزشكاره‌كانیش ره‌خن ‌ه‬ ‫ی هه‌رێم‌و ده‌سه‌اڵتداران ده‌گرن‪،‬‬ ‫له‌حكومه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راپه‌ڕینه‌و‌ه به‌ته‌نگ وه‌رزش ‌‬ ‫ك ‌ه له‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی یاریگا ‌‬ ‫شارۆچكه‌كه‌و‌ه نه‌بوون‪ ،‬نه‌بوون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شارۆچكه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی وه‌رزش ‌‬ ‫پێویست ره‌وت ‌‬ ‫له‌گه‌شه‌كردن خستووه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی دانیشتوو ‌‬ ‫ی ت��ر ‌‬ ‫زانیار گه‌نجێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ه�ه‌ری��ره‌‪ ،‬ده‌ڵێت ته‌نها ی�ه‌ك یاریگا ‌‬ ‫چیمه‌ن له‌هه‌ریردا هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش له‌چاو‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌رزش��وان��ان زۆر كه‌مه‌‪ ،‬وت ‌‬ ‫رێ��ژ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌رچاو ‌‬ ‫“یاریگایه‌ك ناتوانێت خزمه‌تێك ‌‬ ‫وه‌رزش��وان��ان بكات‪ ،‬له‌م شارۆچكه‌یه‌دا‬ ‫ی یه‌ك یاریگا‪ ،‬النیكه‌م‬ ‫ده‌بوای ‌ه له‌جیات ‌‬ ‫ی یانز‌ه‬ ‫ی چیمه‌ن‌و یاریگایه‌ك ‌‬ ‫سێ یاریگا ‌‬ ‫یاریزانی‌ هه‌بووایه”‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌سه‌ربردن ‌‬ ‫زانیار باس له‌چۆنیه‌ت ‌‬ ‫ی رۆژان�ه‌ی��ان ده‌ك��ات‪ ،‬ئاماژ‌ه به‌و‌ه‬ ‫ژیان ‌‬ ‫ی دوێنیان‬ ‫ده‌دات هه‌موو رۆژێ��ك ژیان ‌‬ ‫دووباره‌ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێت به‌ڕۆژ ده‌نوون‬ ‫ی ئ��ێ��واره‌‪ ،‬پاشان‬ ‫ت��اك��و كاتژمێر ‪‌ 4‬‬

‫پیاسه‌كردن ب �ه‌ك��ۆالن‌و گه‌ڕه‌كه‌كه‌كان چیمه‌نه‌كه‌ش واسته‌چییه‌كان‬ ‫ی ش �ه‌و‪ ،‬وت � ‌‬ ‫تاكو دره‌نگان ‌‬ ‫ی “ئه‌مه‌ش خۆشه‌كان ده‌گرن”‪.‬‬ ‫شاخه‌وان عه‌زیز سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌ك ‌ه به‌چاوێك ‌‬ ‫وایكردوو‌ه خه‌ڵك ‌‬ ‫ی هه‌ریر باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌چه‌ندانجار‬ ‫ی گه‌نج بكات‪ ،‬چونك ‌ه به‌ڕاست ‌‬ ‫تر سه‌یر ‌‬ ‫ئه‌وه‌ند‌ه سوڕاوینه‌ته‌و‌ه به‌كۆاڵناندا بوو‌ه هه‌وڵیانداوه‌ بۆئه‌وه‌ی‌ پرۆژه‌ی‌ شوێنی‌‬ ‫ی حه‌وانه‌وه‌و كاتبه‌سه‌ربردن بۆ گه‌نجان‬ ‫ی بێزار ‌‬ ‫ی ناشیرین‌و جێگ ‌ه ‌‬ ‫به‌دیارده‌یه‌ك ‌‬ ‫خه‌ڵك‪ ،‬كه‌ئه‌مه‌ش به‌راده‌یه‌ک حكومه‌ت دروستبكه‌ن‪ ،‬وتی‌ “هه‌وڵه‌كانمان بێسوود‬ ‫به‌رپرسه‌‪ ،‬چونك ‌ه شوێنێك نییه‌‪ ،‬كه‌گه‌نج بوون”‪.‬‬ ‫شاخه‌وان عه‌زیز دانبه‌وه‌دا ده‌نێت‬ ‫ی تێبكات”‪.‬‬ ‫روو ‌‬ ‫ی ئه‌و نه‌بوونی‌ شوێنی‌ كاتبه‌سه‌ربردن كێشه‌ی‌‬ ‫هه‌ڵمه‌ت خوێندكاره‌‪ ،‬به‌بڕوا ‌‬ ‫حكومه‌ت به‌رپرسیار‌ه به‌رانبه‌ر ئه‌و كێشه‌و زۆری‌ دروس��ت��ك��ردووه‌‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ به‌و‬ ‫ی رووداوانه‌ ده‌كات كه‌ به‌هۆی‌ هاتوچۆی‌‬ ‫گرفتانه‌‪ ،‬ده‌ڵێت له‌هاوینان كه‌ده‌وام ‌‬ ‫خوێندن كۆتاییدێت‪ ،‬هیچ شتێك نیی ‌ه گه‌نجان بۆ شه‌قاڵوه‌ رووده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫له‌شارۆچكه‌كه‌ تائێستا ته‌نیا پرۆژه‌ی‌‬ ‫ی “بۆی ‌ه زۆر‬ ‫كه‌پێیه‌و‌ه خه‌ریكبن‪ ،‬وت� ‌‬ ‫ی‬ ‫بێزارین له‌م ژیانه‌‪ ،‬شوێنێك نیی ‌ه كه‌كات ‌‬ ‫ی تێدا به‌سه‌ربه‌رین‪ ،‬یاریگا‬ ‫خۆمان ‌‬ ‫كات ‌ه‬

‫دروستكردنی‌ بینای‌ ناوه‌ندی‌ چاالكی‌‌و‬ ‫پێگه‌یاندنی‌ الوان دروستكراوه‌‪ ،‬كه‌بڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ملیارێك‌و س �ه‌د‌و دوو ملیۆن دیناری‌‬ ‫بۆ ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬له‌وه‌شدا ته‌نیا بایه‌خ‬ ‫ب��ه‌ب��واری‌ وه‌رزش���ی‌ ده‌درێ���ت تێیدا‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ تائێستا ناوه‌نده‌كه‌ ده‌ستی‌‬ ‫نه‌كردووه‌ به‌چاالكییه‌كانی‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ شاره‌وه‌نی‌ ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا‬ ‫بڕی‌ ‪ 600‬ملیۆن دینار بۆ دروستكردنی‌‬ ‫یاریگایه‌كی‌ گه‌وره‌ ته‌رخانكراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تائێستا ئ �ه‌م پ��رۆژه‌ی �ه‌ش نه‌چووه‌ته‌‬ ‫بواری‌ جێبه‌جێكردنه‌وه‌‪.‬‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫‪ 12‬ته‌ندروستی‬

‫به‌ڵه‌كی ‪ ...‬ئه‌و نه‌خۆشییه‌ ‌ی ده‌یان كێشه‌ ‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی دروستكردووه‌‬ ‫ی نه‌خۆشیی به‌ڵه‌كی‌و پێسته‌و ‌ه له‌م چاوپێكه‌وتنه‌دا بخوێنه‌ره‌وه‌‬ ‫زانیاری ورد له‌باره‌ ‌‬ ‫بێستون فه‌تاح‬ ‫پسپۆڕێكی نه‌خۆشییه‌كانی‌ پێست‌و زوهری‌‬ ‫ده‌ڵێت نه‌خۆشیی به‌ڵه‌كی پێست له‌هیچ‬ ‫كه‌سێكه‌وه‌ بۆ كه‌سی به‌رانبه‌ر ناگوازرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌شده‌كات كه‌هیوای چاكبوونه‌وه‌‬ ‫له‌و نه‌خۆشییه‌ له‌‪%50‬یه‌‪.‬‬ ‫د‪ .‬مه‌حمود فه‌قی ره‌سوڵ ده‌ڵێت به‌ڵه‌كی‬ ‫كێشه‌ی‌ كۆمه‌اڵیه‌تی زۆری ب�ه‌دوای خۆیدا‬ ‫هێناوه‌‪ ،‬به‌هۆی ئ �ه‌وه‌ی‌ رووی ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫پێست ناشیرینده‌كات‌و مرۆڤ زوو هه‌ست‬ ‫به‌گیروگرفت ده‌كات‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬چه‌ند راسته‌ نه‌خۆشییه‌كانی‌‬ ‫پێست رووله‌زیادبوونه‌و هۆكاره‌كه‌ی‌ چییه‌؟‬ ‫د‪ .‬مه‌حمود‪ :‬به‌ڵێ‌ نه‌خۆشییه‌كانی‌ پێست‬ ‫له‌هه‌موو جیهاندا به‌هه‌رێمی‌ كوردستانیشه‌وه‌‬ ‫زی��ادی��ك��ردووه‌‪ ،‬له‌هه‌موو دن��ی��ادا ل �ه‌‪%20‬‬ ‫نه‌خۆشییه‌كان بریتین له‌نه‌خۆشییه‌كانی‌‬ ‫پێست‪ ،‬هۆكاری‌ ئه‌م زیادبوونه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ چه‌ند هۆكارێك له‌وانه‌ په‌یوه‌ندی‌ به‌خودی‌‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی‌ نه‌خۆشییه‌كانی‌ پێسته‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌مرۆڤ زوو هه‌ستیان پێده‌كات‪ ،‬به‌رووی‌‬ ‫پێسته‌وه‌ دیارن به‌ به‌راورد به‌نه‌خۆشییه‌كانی‌‬ ‫تری‌ جه‌سته‌ كه‌ده‌شێت تا ماوه‌یه‌ك هه‌ستی‌‬ ‫پێنه‌كرێت‪ ،‬هۆكارێكی‌ تر ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫بۆ ئ �ه‌وه‌ی‌ كه‌خه‌ڵك ل�ه‌رۆژگ��اری‌ ئه‌مڕۆدا‬ ‫زیاتر گرنگی‌ به‌بواری‌ جوانكاری‌‌و جوانی‌‬ ‫جه‌سته‌یان ده‌ده‌ن به‌ ب��ه‌راورد به‌سااڵنی‌‬ ‫پێشوتر به‌تایبه‌ت له‌نێو گه‌نجاندا‪ ،‬هۆكارێكی‌‬ ‫تر تێكه‌اڵوبوونی‌ خه‌ڵك‌و چڕبوونه‌وه‌یان‬ ‫له‌ناوه‌ندی‌ شارو شارۆچكه‌كاندا بۆ نمونه‌‬ ‫نه‌خۆشیی‌ (ج���رب) وات��ه‌ گ��ه‌ڕی‌ ئێستا‬ ‫زۆرباڵوه‌ له‌شاره‌كانی‌ كوردستاندا كه‌سااڵنی‌‬ ‫پێشوو مه‌به‌ست له‌ساڵه‌كانی‌ هه‌شتاكاندا‬ ‫به‌ده‌گمه‌ن ده‌بینرا‪ ،‬ئه‌و حاڵه‌تانه‌ی‌ له‌و‬ ‫سااڵنه‌شدا ده‌بینران زۆربه‌یان سه‌ربازبوون‬ ‫له‌جه‌نگی‌ نێوان ده‌وڵه‌تی‌ عێراق‌و ئێراندا‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم ئێستا ب�ڵاوب��ووه‌ت��ه‌وه‌‪ ،‬ب��ۆ نمونه‌‬ ‫له‌ناوچه‌ی‌ هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬خورماڵ‪ ،‬رانیه‌و زۆر‬ ‫ناوچه‌ی‌ تری‌ كوردستاندا بوونی‌ هه‌یه‌و‬

‫باڵوبووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬یه‌كێك له‌و‬ ‫نه‌خۆشیانه‌ی‌ كه‌ئێستا‬ ‫زی��ادب��ووه‌ به‌ڵه‌كییه‌‬ ‫ك���ه‌ه���اوواڵت���ی���ان‬ ‫زۆر ن��اڕه‌ح��ه‌ت��ن‬ ‫پ��ێ��ی‌و زی����اد لێی‌‬ ‫ده‌ت��رس��ن‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌كۆمه‌ڵدا كاریگه‌ری‌‬ ‫ك���ۆم���ه‌اڵت���ی‌ ه �ه‌ی �ه‌‬

‫نه‌خۆشه‌كان ‌ی‬ ‫پێست له‌‪%20‬‬ ‫نه‌خۆشییه‌كان ‌ی‬ ‫تر ‌ی جه‌ست ‌ه‬ ‫پێكده‌هێنن‬

‫له‌سه‌ر په‌یوه‌ندییه‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان‪ ،‬ئه‌م‬ ‫نه‌خۆشییه‌ چییه‌و كاریگه‌ری‌ چۆنه‌؟‬ ‫د‪ .‬مه‌حمود‪ :‬نه‌خۆشیی‌ به‌ڵه‌كی‌‬ ‫هه‌رهه‌بووه‌ له‌دێر زه‌مانه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خ�ه‌ڵ��ك�ی‌ ئێستا زی��ات��ر گرنگی‌‬ ‫پ���ێ���ده‌دات ل���ه‌ب���ه‌رئ���ه‌وه‌ی‌ ئ �ه‌م‬ ‫نه‌خۆشییه‌ ل��ه‌رووی‌ رواڵه‌ته‌وه‌‬ ‫ناشیرینه‌و پێستی‌ نه‌خۆشه‌كه‌‬ ‫به‌شێوه‌ی‌ پ�ه‌ڵ�ه‌ی‌ سپی‌‪ ،‬یان‬ ‫ن��اوچ �ه‌ی‌ سپی‌ ده‌رده‌ك���ه‌وێ���ت‪.‬‬

‫نه‌خۆشیی‌ به‌ڵه‌كی‌ زیانی‌ ئه‌وتۆی‌ نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ل �ه‌رووی‌ شێوه‌وه‌ ناشرینه‌و دیاره‌‪.‬‬ ‫به‌ڵه‌كی‌ بریتییه‌ له‌گۆڕینی‌ ره‌نگی‌ پێست بۆ‬ ‫سپیه‌كی‌ ته‌واو‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و خانانه‌ی‌ ره‌نگی‌‬ ‫پێست دروستده‌كه‌ن خانه‌ی‌ میالنۆساید كه‌‬ ‫له‌به‌شی‌ خواره‌وه‌ی‌ پێستن كه‌ره‌نگی‌ میالین‬ ‫دروستده‌كه‌ن كه‌دواتر ده‌چێته‌ خانه‌كانی‌‬ ‫توێژی‌ سه‌ره‌وه‌و ره‌نگده‌دات به‌پێست‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ئه‌وه‌ی‌ تێبینیده‌كرێت زیاتر ئه‌وانه‌‬ ‫تووشی‌ به‌ڵه‌كی‌ ده‌بن‪ ،‬كه‌ته‌مه‌نیان له‌سه‌روو‬ ‫ته‌مه‌نی‌ چل ساڵیه‌وه‌یه‌‪ ،‬كه‌واته‌ هۆكاری‌ ئه‌م‬ ‫نه‌خۆشییه‌ چییه‌؟‬ ‫د‪ .‬مه‌حمود‪ :‬به‌ڵه‌كی‌ دووج��ۆری‌ سه‌ره‌كی‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬جۆرێكیان بۆماوه‌ییه‌‪ ،‬كه‌ده‌توانین‬

‫بڵێین له‌‪ %50‬ئه‌وانه‌ی‌ تووشده‌بن به‌هۆكاری‌‬ ‫ب��ۆم��اوه‌ی�ی‌ ت��ووش ده‌ب���ن‪ ،‬ج��ۆره‌ك �ه‌ی‌ تر‬ ‫بۆماوه‌یی‌ نییه‌‪ ،‬هۆكاری‌ تر ه�ه‌ن وه‌ك‬ ‫ب��ه‌رگ��ری‌ دژه‌خ���ۆی���ی‌‪ ،‬ئ���ه‌و ك��ۆئ�ه‌ن��دام�ی‌‬ ‫به‌رگرییه‌ی‌ جه‌سته‌ی‌ مرۆڤ هه‌ڵده‌ستێت‬ ‫به‌كوشتنی‌ خانه‌ میالنۆسایده‌كان وه‌ك‬ ‫نه‌خۆشیی‌ رۆماتیزمی‌ دڵ‪ ،‬نه‌خۆشیی‌‬ ‫رۆماتیزمی‌ جومگه‌كان‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌ڵه‌كییه‌كه‌‬ ‫له‌ڕه‌گی‌ مووه‌كان بدات‪ ،‬تووشی‌ ده‌رده‌ رێوی‌‬ ‫ده‌بێت ‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬بۆچی‌ ئه‌و خانانه‌ ده‌كوژێت؟‬ ‫د‪ .‬مه‌حمود‪ :‬نه‌زانراوه‌ بۆچی‌ ئه‌و خانانه‌‬ ‫له‌ناو ده‌بات‪ ،‬وه‌ك زۆربه‌ی‌ نه‌خۆشییه‌كانی‌‬ ‫كۆئه‌ندامی‌ به‌رگری‌ له‌ش بۆچی‌ هێرشده‌كاته‌‬ ‫سه‌ر ئه‌و خانانه‌ نه‌زانراوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ ب���ه‌رده‌وام تووشی‌ هه‌وكردنی‌‬ ‫قوڕگ‌و جومگه‌كان ده‌بن‪.‬‬ ‫ی به‌ڵه‌كی‌ كامانه‌ن؟‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬جۆره‌كان ‌‬ ‫د‪ .‬مه‌حمود‪ :‬زۆر جۆری‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌ده‌گمه‌ن‬ ‫نه‌خۆشی‌ به‌ڵه‌كی‌ زگماكیه‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‌‬ ‫منداڵ له‌دایكببێت‌و به‌ڵه‌كی‌ هه‌بێت‪ ،‬به‌ڵه‌كی‌‬ ‫له‌هه‌موو ته‌مه‌نێكدا رووده‌دات‪ ،‬ب�ه‌اڵم‬ ‫زۆرترین حاڵه‌ته‌كان له‌ته‌مه‌نی‌ ‪20‬ب��ۆ ‪40‬‬ ‫ساڵیدا رووده‌دات‪ ،‬زۆرجۆری‌ هه‌یه‌ به‌پێی‬ ‫دابه‌شبوونیان به‌سه‌ر به‌شه‌كانی‌ جه‌سته‌دا‬ ‫هه‌یانه‌‪ ،‬ته‌نیا به‌سه‌ر په‌له‌كاندا ده‌رده‌كه‌ون‬ ‫وه‌ك ده‌س���ت‌و ق��اچ �ه‌ك��ان‪ ،‬هه‌ندێكیان‬ ‫له‌ده‌موچاو ده‌ده‌ن‪ ،‬یان له‌ناوچه‌ی‌ قه‌د‬ ‫ده‌ده‌ن وه‌ك سنگ‌و پشت‪ ،‬به‌ڵه‌كی‌ تر هه‌یه‌‬ ‫له‌شوێنه‌ چه‌ماوه‌كان ده‌ده‌ن وه‌ك ژێر باڵ‌و‬ ‫نێوان راندا‪ ،‬هه‌ندێكی‌ تری‌ جۆری‌ به‌ڵه‌كی‌‬ ‫له‌ده‌وری‌ خاڵ دروستده‌بێت‪ ،‬خاڵێكی‌ ره‌ش‬ ‫دروستده‌بێت‪ ،‬به‌ڵه‌كیش هه‌ندێك جار له‌ناو‬ ‫ده‌میش رووده‌دات‪ ،‬یان له‌ره‌گی‌ موه‌كان‬ ‫ده‌دات‪ ،‬موه‌كان سپی‌ ده‌كات‪.‬‬ ‫ده‌س���ت���وور‪ :‬ه���ۆك���اری‌ گ��واس��ت��ن �ه‌وه‌ی‌‬ ‫نه‌خۆشییه‌كه‌ له‌كه‌سێكه‌وه‌ بۆ كه‌سێكی‌ تر‪،‬‬ ‫زۆرجار خه‌ڵكانی‌ تر ناوێرن ده‌ست له‌ده‌ستی‌‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌ بده‌ن كه‌ به‌ڵه‌كیان هه‌یه‌‪ ،‬ئێوه‌‬ ‫چۆن ده‌ڕواننه‌ ئه‌م په‌یوه‌ندییه‌؟‬

‫د‪ .‬مه‌حمود‪ :‬به‌ڵه‌كی‌ زۆرج���ار كێشه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌ خستووه‌ته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ دیاره‌‬ ‫به‌جه‌سته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ له‌گه‌ڵ كه‌سی‌‬ ‫تووشبوودا ده‌ژی‌‪ ،‬مه‌ترسی‌ ئه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ت��ووش ببێت ب�ه‌و نه‌خۆشییه‌‪ ،‬ی��ان وه‌ك‬ ‫له‌به‌شێكی‌ فه‌رمانگایه‌كدا به‌هه‌ستیارییه‌وه‌‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ئ �ه‌و فه‌رمانبه‌ره‌ ده‌ك �ه‌ن‬ ‫كه‌تووشی‌ به‌ڵه‌كی بووه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌دڵنیاییه‌وه‌‬ ‫زانست سه‌لماندویه‌تی‌ كه‌س له‌كه‌سێكه‌وه‌‬ ‫ت��ووش �ی‌ ئ��ه‌م نه‌خۆشیه‌ ن��اب��ێ��ت‪ ،‬وات �ه‌‬ ‫ناگوازرێته‌وه‌‪ ،‬به‌ده‌ستلێدان یان به‌هه‌ر‬ ‫شێوه‌یه‌كی‌ تر‪ ،‬ته‌نیا رێگای‌ گواستنه‌وه‌ی‌‬ ‫بۆماوه‌ییه‌ له‌نه‌وه‌یه‌كه‌وه‌ بۆ نه‌وه‌یه‌كی‌ تر‪،‬‬ ‫واته‌ له‌جیناتی‌ نه‌وه‌یه‌كه‌وه‌ بۆ جیناتی‌ نه‌وه‌ی‌‬ ‫نوێ‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ڕێگاكانی‌ تر ناگوازرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫پێستی‌ نه‌خۆشی‌ به‌ڵه‌كی‌ وه‌ك هه‌موو‬ ‫پێستێكی‌ تر پاكژه‌و به‌و هۆیه‌وه‌ تووشی‌‬ ‫هیچ گیروگرفتێك نابێت‪.‬‬ ‫چ���اره‌س���ه‌ری‌ ب�ه‌ڵ�ه‌ك�ی‌ به‌پێی‌ ته‌مه‌نی‌‬ ‫ن �ه‌خ��ۆش �ه‌ك �ه‌‌و به‌پێی ق��ه‌ب��اره‌ی‌ ب�ڵاوی‌‬ ‫نه‌خۆشیه‌كه‌یه‌‪ ،‬به‌پێی ت��وان��ای‌ م��ادی‌‬ ‫نه‌خۆشه‌كه‌یه‌‪ ،‬زۆر چ��اره‌س �ه‌ر هه‌یه‌ بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ نه‌خۆشه‌كه‌‪ ،‬ده‌بێت ئه‌وانه‌ی‌‬ ‫تووشی‌ ئه‌م نه‌خۆشییه‌ ده‌بن‪ ،‬خۆیان بپارێزن‬ ‫له‌تیشكی‌ خ��ۆر‌و دژه‌ خ��ۆر به‌كاربهێنن‪.‬‬ ‫رێگایه‌كی‌ تر به‌ به‌كارهینانی‌ له‌یزه‌ر‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌م رێگاچاره‌یه‌ بۆ ئه‌وانه‌ی‌ زۆر ناوچه‌ی‌‬ ‫له‌شیانی‌ گرتووه‌ته‌وه‌ عه‌مه‌لی‌ نییه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ل�ه‌رووی‌ مادییه‌وه‌ زۆری‌ تێده‌چێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زۆر حاڵه‌ت چاكبووه‌ته‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی‌ ئه‌سمه‌ره‌‬ ‫زووتر یان ئاسانتر چاكده‌بێته‌وه‌ له‌كه‌سی‌‬ ‫سپی‌ پێست‪ ،‬بۆ سپی‌ پێست زه‌حمه‌تر‬ ‫چاكده‌بێته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ خۆی‌ سپی‌ پێسته‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ی‌ میالنینی‌ له‌خانه‌كانی‌ پێستیدا‬ ‫كه‌متره‌ له‌كه‌سانی‌ ئه‌سمه‌ر‪ ،‬له‌بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫ره‌نگه‌كه‌ی‌ كه‌متره‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ له‌م‬ ‫نه‌خۆشییه‌دا له‌سه‌روو له‌‪ %50‬چاكده‌بنه‌وه‌‬ ‫به‌مه‌رجێك به‌پێی رێنماییه‌كانی‌ پزیشكه‌كه‌‬ ‫بكات‌و به‌رده‌وامبێت له‌سه‌ر چاره‌سه‌ركردن‌و‬ ‫نه‌به‌زێت‪.‬‬

‫خواردنه‌و‌ه كهولییه‌كان وێرانكه‌رن؟‬ ‫ی ده‌روونی‌‌و جه‌سته‌یی‌‬ ‫ی وێرانكه‌ر ‌‬ ‫ی گه‌لێك كێشه‌ ‌‬ ‫به‌رده‌وامبوون له‌سه‌ر خواردنه‌و ‌ه كهولییه‌كان‪ ،‬ده‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫ئیلهام عه‌بدوڵاڵ‬ ‫ئه‌لكهول ‪ 1.8‬ملیۆن كه‌سی‌ له‌سه‌رتاسه‌ری‌‬ ‫جیهاندا كوشتووه‌ له‌ساڵی‌ ‪2000‬دا‪ ،‬ئه‌لكهول‬ ‫ده‌ك���رێ به‌شێوه‌یه‌كی‌ ده‌ستكرد له‌الیه‌ن‬ ‫كیمیاوییه‌كان له‌تاقیگه‌دا دروستبكرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ له‌ئه‌نجامی‌ گه‌نینی‌ میوه‌‌و‬ ‫سه‌وزه‌و ده‌غڵ‌ودانه‌وه‌ به‌رهه‌مدێت‪ ،‬به‌م جۆره‌‬ ‫مه‌ی‌ له‌ترێ‌‌و بیره‌ له‌جۆ و چه‌نده‌ها جۆری‌‬ ‫دیكه‌ له‌سێوو میوه‌هاتی‌ تر به‌رهه‌مدێت‪.‬‬ ‫ئه‌لكهول له‌سه‌رتاسه‌ری‌ جیهاندا له‌ژێر هه‌زاران‬ ‫ناوی‌ بازرگانیدا ده‌فرۆشرێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌موویان‬ ‫له‌سه‌ر بناغه‌ی‌ یه‌ك م��اده‌ دروستده‌كرین‪،‬‬ ‫كه‌ئه‌لكهوله‌‌و ئه‌وه‌ی‌ كه‌جیاوازه‌ رێژه‌ی‌‬ ‫ئه‌لكهوله‌ بۆ تێكرای‌‬ ‫شله‌مه‌نییه‌كه‌‪.‬‬ ‫خ����واردن����ه‌وه‌‬

‫ئه‌لكهولییه‌كان به‌و پێوه‌ره‌ی به‌هێزی‌‌و الوازیان‬ ‫ده‌ستنیشانده‌كرێت‌و دیاره‌ تا ئه‌لكهولی‌ زیاتر‬ ‫بێت‪ ،‬مه‌ترسی‌ زیاتره‌‪ .‬وه‌كو بوتڵێك ویسكی‌‬ ‫یان براندی‌ یان جن له‌‪%40‬ی‌ ئه‌لكهوله‌و بوتڵێك‬ ‫مه‌ی‌ (شه‌راب) له‌‪%20‬ی‌ ئه‌لكهوله‌و بوتڵێك‬ ‫ش�ه‌راب�ی‌ سره‌مێزی‌ مامناوه‌ندی‌ ل �ه‌‪%11‬ی‌‬ ‫ئه‌لكهوله‌و بوتڵێك بیره‌ له‌‪ %4‬ئه‌لكهوله‌‪.‬‬ ‫ب��ه‌رزت��ری��ن راده‌ی‌ ئ �ه‌ل��ك��ه��ول ل��ه‌الی��ه‌ن‬ ‫كۆمپانیایه‌كی‌ ئێستوانییه‌وه‌ تۆماركراوه‌ كه‌‬ ‫له‌سه‌رده‌می‌ سه‌ربه‌خۆی‌ ئیستوانیاندا له‌نێوان‬ ‫دوو جه‌نگه‌ جیهانییه‌كه‌دا توانیویانه‌ له‌‪%98‬‬ ‫ئه‌لكهول له‌په‌تاته‌ ده‌ربهێنن‪.‬‬ ‫ب��ێ��گ��وم��ان پ��ێ��ك��ه��ات�ه‌ی‌ خ���واردن���ه‌وه‌ك���ان‬ ‫له‌كۆمپانیایه‌كه‌وه‌ بۆ كۆمپانیایه‌كی‌ دیكه‌‬ ‫ده‌گۆڕێت‌و بیره‌ی‌ واهه‌یه‌ له‌بازاڕدا‬ ‫ك��ه‌رێ��ژه‌ی��ه‌ك��ی‌ زۆر زی��ات��ر‬ ‫ئه‌لكهولی‌ تێدایه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌عێراقدا دروستده‌كرێت‌و‬ ‫ب���ه‌ع���ه‌ره‌ق���ی‌ ع��ێ��راق �ی‌‬ ‫ن�����اس�����راوه‌ ل���ه‌ری���زی‌‬ ‫پ��ێ��ش�ه‌وه‌ی‌ خ��واردن �ه‌وه‌‬ ‫ئ�ه‌ل��ك��ه��ول��ی��ی�ه‌ك��ان��دای�ه‌و‬ ‫رێژه‌یه‌كی‌ به‌رز ئه‌لكهولی‌‬ ‫ت��ێ��دای �ه‌ ك�� ‌ه ل����ه‌‪%45‬ه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ع��ه‌ره‌ق��ی‌ س��وری‌‬ ‫ل������ه‌وه‌ش ب��ه‌ه��ێ��زت��ره‌و‬ ‫رێ����ژه‌ی‌ ئه‌لكهوله‌كه‌ی‌‬ ‫ده‌گاته‌ له‌‪ ،%53‬ئه‌و باق‌و‬ ‫بریقه‌ی‌ كه‌كۆمپانیاكان‬ ‫ده‌ی���ده‌ن به‌ناو و ماركه‌‬ ‫ب��ازرگ��ان��ی��ی��ه‌ك��ان هیچ‬ ‫له‌مه‌سه‌له‌ی‌ مه‌ترسییه‌كان‬ ‫ك��ه‌م��ن��اك��ات��ه‌وه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم‬ ‫ئ����اش����ك����رای����ه‌ ئ����ه‌و‬ ‫خواردنه‌وانه‌ ‌ی كه‌پێیان‬ ‫ده‌ڵێن (فه‌ل) مه‌ترسیان‬ ‫زی��ات��ره‌ له‌به‌رنه‌بوونی‌‬ ‫هیچ جۆره‌ كۆنتڕۆڵێكی‌‬ ‫ج����ۆر ل���ه‌س���ه‌ری���ان‌و‬

‫راده‌ی‌‬

‫ئه‌و‬

‫دڵنیانه‌بوون له‌پوخته‌یان‌و‬ ‫ئه‌لكهوله‌ی‌ كه‌تێیاندایه‌‪.‬‬ ‫زۆربه‌ی‌ ئه‌و توندوتیژیانه‌ی‌ كه‌ له‌سه‌ر شه‌قام‌و‬ ‫نێو ماڵه‌كاندا رووده‌ده‌ن‪ ،‬كه‌ژنان‌و مندااڵن‬ ‫ده‌بنه‌ قوربانی‌‪ ،‬كاتێك رووده‌ده‌ن كه‌خڵك‬ ‫سه‌رخۆشن‪ .‬دوای‌ خواردنه‌وه‌ی‌ بڕێكی‌ زیاتر‪،‬‬ ‫كه‌سه‌كان زی��ات��ر ده‌ش��ێ��وێ�ن‌و قسه‌كانیان‬ ‫خاوده‌بێته‌وه‌‪ ،‬پێده‌چێت ببێته‌ هۆی‌ بینیی‌‬ ‫دووفاق ‪Double vision‬و له‌ده‌ستدانی‌‬ ‫هاوسه‌نگی‌‌و رش��ان �ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ندێك جاریش‬ ‫بورانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌لكهول‌و زیادبوونی مه‌ترسییه‌كانی‬ ‫ئه‌لكهول زۆر ترسناكه‌ ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ ده‌رمان‌و‬ ‫م��اده‌ هۆشبه‌ره‌كانی‌ دی��ك �ه‌دا به‌كاربێت‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت مه‌ترسییه‌كه‌ی‌ زۆر زیاتر ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌رم��ان �ه‌ فێنكه‌ره‌وه‌كانی‌ دیكه‌دا‬ ‫به‌كاربێت‪ ،‬یان له‌گه‌ڵ ئه‌و ده‌رمانانه‌ی‌ كه‌بۆ‬ ‫چ��اره‌س�ه‌ری‌ خه‌مۆكی‌ به‌كاردێت‌و ده‌رمانه‌‬ ‫ئازارشكێنه‌كانیش‪ .‬به‌كارهێنانی‌ ئه‌لكهول‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و ده‌رمانانه‌دا بووه‌ته‌ هۆی‌ مردنی‌‬ ‫گه‌لێك كه‌س له‌ئه‌نجامی‌ زۆریی‌ رێژه‌ی‌ ماده‌‬

‫هۆشبه‌ره‌كان‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی‌ كه‌بڕێكی‌ زۆر ده‌خۆنه‌وه‌و به‌رده‌وامن‬ ‫له‌سه‌ری‌ بۆ ماوه‌یه‌كی‌ دووردرێژ‪ ،‬ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫گه‌لێك كێشه‌ی‌ وێرانكه‌ری‌ ده‌روونی‌ جه‌سته‌یی‌‬ ‫وه‌ك خه‌مۆكی‌‪ ،‬دڵ��ه‌ڕاوك��ێ‌‪ ،‬له‌ده‌ستدانی‌‬ ‫بیروهۆش‪ ،‬پیربوونی‌ ن��اوه‌خ��ت‪ ،‬ب��ه‌رده‌وام‬ ‫كۆكین‌و س �ه‌رم��اب��وون‪ ،‬ه��ه‌وك��ردن‪ ،‬سیل‌و‬ ‫شێرپه‌نجه‌‪ ،‬دڵه‌كوتێ‌‪ ،‬تێكچوونی‌ جگه‌ر‪،‬‬ ‫سكچوون‌و زامداربوونی‌ گ �ه‌ده‌‪ ،‬هه‌وكردنی‌‬ ‫په‌نكریاس‪ ،‬كه‌مخۆراكی‌‌و نه‌خۆشییه‌كانی‌‬ ‫گورچیله‌‪ .‬به‌پێچه‌وانه‌ی‌ ئ���ه‌وه‌وه‌ كه‌باوه‌‬ ‫ئه‌لكهول ده‌بێته‌ هۆی‌ جێگرتنه‌وه‌ی‌ شله‌مه‌نی‌‌و‬ ‫یارمه‌تی‌ گورچیله‌ ده‌دات بۆ پاككردنه‌وه‌یان‪،‬‬ ‫به‌ڵكو به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ئه‌لكهول له‌ش وشك‬ ‫هه‌ڵده‌هێنێت‌و شله‌مه‌نی‌ نێوله‌ش ده‌مژێت‌و‬ ‫هه‌ر به‌و هۆیه‌شه‌وه‌یه‌ كه‌ئه‌وانه‌ی‌ ئه‌لكهول‬ ‫ده‌خۆنه‌وه‌ بۆ رۆژی‌ دواتر هه‌ست به‌سه‌رئێشه‌‬ ‫ده‌ك�ه‌ن له‌ئه‌نجامی‌ كه‌می‌ شله‌مه‌نییه‌وه‌ له‌‬ ‫له‌شیاندا‪.‬‬ ‫راسته‌ ئه‌لكهول ده‌بێته‌ ه��ۆی‌ میزكردنی‌‬ ‫زیاتر له‌ ‪ 20‬خوله‌كدا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و میزكردنه‌‬

‫ئاسایی‌ نییه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌لكهول ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫تێكدانی‌ سیستمی‌ هۆڕمۆنی‌ نێو گورچیله‌كان‌و‬ ‫ب �ه‌رگ��رت��ن ل��ه‌رژان��دن��ی‌ م��اده‌ی��ه‌ك كه‌پێی‌‬ ‫ده‌ڵێن هۆڕمۆنی‌ ‪ A D H‬كه‌به‌رپرسیاره‌‬ ‫له‌خه‌ستكردنه‌وه‌ی‌ میز‌و راگرتنی‌ ت�ه‌رازووی‌‬ ‫ئه‌و مادانه‌ی‌ كه‌ده‌چنه‌ نێو خوێنه‌وه‌‪ ،‬یان‬ ‫له‌گه‌ڵ میزدا فڕێده‌درێنه‌ ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ری‌‬ ‫ب��ه‌ردی‌ گورچیله‌ش زی��ات��رده‌ك��ات‪ ،‬به‌هۆی‌‬ ‫وشكهه‌اڵتن‌و روونكردنه‌وه‌ی‌ میز‌و مانه‌وه‌ی‌‬ ‫بڕێكی‌ زیاتری‌ ماده‌كان له‌نێو گورچیله‌دا‪،‬‬ ‫له‌الیه‌كی‌ تریشه‌وه‌ ئه‌لكهول ده‌بێت ‌ه هۆی‌‬ ‫یارمه‌تیدانی‌ به‌رزبوونه‌وه‌ی‌ فشاری‌ خوێن‪،‬‬ ‫له‌هه‌مانكاتیشدا ده‌بێته‌ ه��ۆی‌ قورسایی‌‬ ‫خستنه‌سه‌ر گورچیله‌كان‌و كاریگه‌رییه‌كانیشی‌‬ ‫له‌سه‌ر جگه‌ر به‌هه‌مان شێوه‌ هاوئاهه‌نگه‌‬ ‫له‌سه‌ر فشارخستنه‌ سه‌ر گورچیله‌كانیش‪.‬‬ ‫ل �ه‌ب��واری‌ نێوده‌وڵه‌تیشدا دوای‌ چه‌نده‌ها‬ ‫پێشنیاز بۆ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫ده‌رب����اره‌ی‌ زیانه‌كانی‌ ئه‌لكهول له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌وڵه‌تانی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ ئه‌وروپی‌‌و ده‌وڵه‌تانی‌‬ ‫دیكه‌شه‌وه‌‪ ،‬رێكخراوی‌ ته‌ندروستی‌ جیهانی‌‬ ‫‪ WHO‬رازی��ب��وو به‌ده‌ستبه‌كاربوون بۆ‬ ‫ئه‌و پرۆژه‌یه‌‪ ،‬دوای‌ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ راپۆرتێك‬ ‫كه‌تێیدا هاتبوو كه‌ئه‌لكهول ‪ 1.8‬ملیۆن‬ ‫كه‌سی‌ له‌سه‌رتاسه‌ری‌ جیهاندا كوشتووه‌‬ ‫له‌ساڵی‌ ‪2000‬دا‪ .‬هه‌روه‌ها راپۆرته‌كه‌ داخوازی‌‬ ‫گفتوگۆشی‌ كردووه‌ له‌گه‌ڵ به‌رهه‌مهێنه‌رانی‌‬ ‫ئه‌لكهولدا‪.‬‬ ‫كێشه‌یه‌كی‌ تر ئه‌و خواردنه‌وانه‌یه‌ كه‌پێیان‬ ‫ده‌ڵێن ئه‌لكۆپۆپ ‪ Alco Pop‬و له‌شێوه‌ی‌‬ ‫ئاوی‌ لیمۆو شه‌ربه‌تی‌ میوه‌دان ئه‌گه‌رچی‌ تامی‌‬ ‫ئه‌لكهول ناده‌ن‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌لكهولیان تێدایه‌و‬ ‫هه‌ندێكیان به‌ڕاده‌یه‌كی‌ به‌رزیش‪ .‬هه‌ندێك‬ ‫كه‌س ده‌ڵێن ئه‌و كۆمپانیایانه‌ بۆیه‌ ئه‌و جۆره‌‬ ‫خواردنه‌وانه‌ به‌رهه‌مده‌هێنن‪ ،‬تا مندااڵن‌و‬ ‫گه‌نجان زیاتر به‌ئه‌لكهول رابهێنن‌و ئالوده‌یان‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬مندااڵن به‌گشتی‌ حه‌زیان له‌تامی‌‬ ‫ئه‌لكهول نییه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌وان له‌شێوه‌ی‌ ئاوی‌‬ ‫میوه‌دا دروستیده‌كه‌ن‪.‬‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫عێراق‬

‫‪15‬‬

‫ده‌ستپێشخه‌رییه‌ك ‌ه عێراق به‌كوێ ده‌گه‌یه‌نێت؟‬ ‫ی بارزانی‪ ،‬گه‌وره‌ترین دووقه‌واره‌ی شیعی‬ ‫پێشنیازه‌ ده‌ستپێشخه‌رییه‌ك ‌ه ‌‬ ‫عێراقی نیگه‌رانده‌كات‪ ،‬به‌اڵم زۆرێك له‌الیه‌نی ده‌ره‌كی پێشوازی لێده‌كه‌ن‬ ‫ئه‌و ده‌ستپێشخه‌رییه‌ راگه‌یاند‪.‬‬ ‫هیوا سه‌لیمی‌و ئه‌رسه‌الن ره‌حمان‬ ‫لیستی ده‌وڵه‌تی یاسا له‌زاری رابه‌رانی‬ ‫زۆرێ��ك له‌ده‌وڵه‌تانی ده‌ره‌ك���ی پشتگیری قه‌واره‌ سیاسییه‌كانییه‌وه‌ له‌چه‌ندین لێدوانی‬ ‫ئه‌و ده‌ستپێشخه‌رییه‌ی‌ بارزانی ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌ جیاجیادا ب�ه‌ت��ون��دی ئ��ه‌و پێشنیازه‌یان‬ ‫له‌چه‌ند رۆژی رابردوودا له‌باره‌ی‌ پێكهێنانی ره‌تكردووه‌ته‌وه‌‌و پێیانوایه‌ كه‌ئه‌و گه‌اڵڵه‌یه‌‬ ‫حكومه‌ته‌وه‌ خستیه‌ڕوو‪ ،‬به‌اڵم زۆرینه‌ی‌ الیه‌نه‌ نایاسایی‌و له‌دژی ده‌ستووری عێراقه‌‪.‬‬ ‫عه‌بدولهادی حه‌سانی ئه‌ندامێكی بااڵی‬ ‫عێراقییه‌كان به‌پێشێلكردنی ده‌ستووری‬ ‫ده‌زان���ن‌و ره‌تیده‌كه‌نه‌وه‌‪ .‬ترسی ئه‌وه‌یان ده‌وڵه‌تی یاسا‪ ،‬كه‌نوری مالیكی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌و ده‌ستپێشخه‌رییه‌ عێراق به‌ره‌و ده‌كات‪ ،‬له‌و باره‌وه‌ به‌ئه‌لحه‌یاتی راگه‌یاندووه‌‬ ‫ك �ه‌ه �ه‌ر پێشنیازێك ب��ۆ ك�ه‌م��ك��ردن�ه‌وه‌ی‬ ‫پێشێلكارییه‌كی زۆری ده‌ستووریی ببات‪.‬‬ ‫ده‌ستپێشخه‌رییه‌كه‌ به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ده‌سه‌اڵته‌كانی س��ه‌رۆك وه‌زی���ران له‌الیه‌ن‬ ‫خۆی له‌كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ ده‌سه‌اڵته‌كانی سه‌رۆكی لیسته‌كه‌ی مالكییه‌وه‌ ره‌تده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫الیه‌نی شیعی ده‌ڵێن ئه‌و ده‌ستپێشخه‌رییه‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی وه‌زیراندا ده‌بینێته‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫الیه‌نه‌كان به‌زووترین كات بگه‌نه‌ رێككه‌وتنێك قه‌یرانی گه‌وره‌تری لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫بۆ پێكهێنانی حكومه‌ت‪ ،‬به‌اڵم زۆرینه‌ی‌ الیه‌نه‌ پێیانوایه‌ پ�ه‌ن��ج�ه‌ب��ردن��ی ئ��اش��ك��رای�ه‌ بۆ‬ ‫پێشێلكردنی ده‌ستوور‪ .‬كه‌ به‌ده‌نگی زۆرینه‌ی‌‬ ‫عێراقییه‌كان ئه‌وه‌ ره‌تده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫عێراقییه‌كان په‌سه‌ندكراوه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستپێشخه‌رییه‌كه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم‬ ‫ع��ێ��زت ش��اب��ه‌ن��ده‌ر ئ�ه‌ن��دام��ێ��ك��ی ت��ری‬ ‫پرۆسه‌ی سیاسیی عێراق تووشی قه‌یران‬ ‫هاتووه‌‌و ملمالنێ‌و كێشمه‌كێش له‌سه‌ر پۆستی ده‌وڵه‌تی یاسا له‌لێدوانێكدا بۆ رۆژنامه‌ی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی حكومه‌ت قه‌یرانێکی گه‌وره‌ی ش�ه‌رق��ول��ئ�ه‌وس�ه‌ت ه��وش��داری ده‌دات كه‌‬ ‫سیاسی لێكه‌وتووته‌وه‌‪ .‬چ عێراقییه‌‌و چ الیه‌نه‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كانی سه‌رۆك وه‌زیران‬ ‫شیعه‌كان به‌مافی خۆیانی ده‌زانن كه‌پۆستی له‌ناوچوونی ته‌واوی ره‌وتی سیاسیی عێراق‌و‬ ‫س�ه‌رۆك وه‌زی��ران ب�ه‌وان بدرێت‪ ،‬پۆستێكی قه‌یرانی گه‌وره‌تری لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئیئتیالفی نیشتمانیش بێده‌نگ نه‌بوو له‌و‬ ‫گرنگ كه‌ به‌پێی ده‌ستوور سه‌رۆك وه‌زیران ‬ ‫كه‌سی یه‌كه‌می واڵت‪ ،‬بڕیارده‌ری سه‌ره‌كی ده‌ستپێشخه‌رییه‌ی‌ مه‌سعود بارزانی‪ ،‬له‌پڕێكدا‬ ‫له‌جێبه‌جێكردنی ئه‌ركه‌كانی حكومه‌ت‌و هاوشێوه‌ی ده‌وڵه‌تی یاسا دژی وه‌ستانه‌وه‌‌و‬ ‫فه‌رمانده‌ی بااڵی هێزه‌ چه‌كداره‌كانی ئه‌و ره‌تیانكرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ �ه‌م��ی��ر ك��ن��ان��ی ئ���ه‌ن���دام���ی لیستی‬ ‫واڵته‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی ده‌ستوور گه‌وره‌ترین ق �ه‌واره‌ی ئیئتالفی نیشتمانی ع��ێ��راق رایگه‌یاند‪،‬‬ ‫سیاسیی براوه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان بۆ پێكهێنانی ئ��ی��ئ��ت�لاف�ه‌ ش��ی��ع��ی��ی �ه‌ك �ه‌ی��ان دژی ه �ه‌ر‬ ‫حكومه‌ت راده‌سپێردرێ‪ ،‬به‌اڵم خوێندنه‌وه‌ی گه‌الڵه‌یه‌كه‌ كه‌پێچه‌وانه‌ی ده‌ستوورو بنه‌ما‬ ‫جیاجیا بۆ ده‌ستوور ئه‌و بڕگه‌ی ده‌ستووری ده‌ستوورییه‌كانی واڵت بێت‪.‬‬ ‫ت���ه‌واوی الی �ه‌ن��ی شیعی‌و الیه‌نه‌كانی‬ ‫ب��زرك��ردوو‌ه‌و چ عێراقییه‌‌و چ هاوپه‌یمانی‬ ‫دووالی �ه‌ن �ه‌ شیعه‌كه‌ پێكهێنانی حكومه‌ت ت��ر ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ����ه‌ودان ب��ارزان��ی وه‌ك���و هه‌ر‬ ‫سه‌ركرده‌یه‌كی تر بۆچوونی هه‌بێت له‌باره‌ی‌‬ ‫به‌مافی ده‌ستووریی خۆیان ده‌زانن‪.‬‬ ‫به‌گوێره‌ی گه‌اڵڵه‌كه‌ی بارزانی پێویسته‌ ق �ه‌ی��ران‌و ته‌نگه‌ژه‌كانی ع��ێ��راق�ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫الیه‌نه‌ عێراقییه‌كان له‌سه‌ر بنه‌مای به‌رژه‌وه‌ندی ره‌تیانكرده‌وه‌ قسه‌كردن‌و پێشنیاز له‌سه‌ر‬ ‫نیشتمانی ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ك��ان دابه‌شبكه‌ن‌و حسابی پێشێلكردنی ده‌ستوور‌و پێشێلكردنی‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��ی س���ه‌رۆك وه‌زی��ران��ی عێراقیش مافی الیه‌نێكی سیاسی عێراقی بێت‪.‬‬ ‫ع �ه‌ل��ی ده‌ب����اغ وت �ه‌ب��ێ��ژی حكومه‌تی‬ ‫كه‌مبكرێته‌وه‌و ه�ه‌روه‌ه��ا ده‌ه‌سه‌اڵته‌كانی‬ ‫ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ی نیشتمانی ب��ۆ سیاسه‌ته‌ ع��ێ��راق‪ ،‬ك�ه‌ه��اوك��ات ئه‌ندامی ده‌وڵه‌تی‬ ‫ستراتیژییه‌كان كه‌مبكرێته‌وه‌‪ ،‬هاوكات یاسایه‌ رایگه‌یاند بارزانی مافی خۆیه‌تی‬ ‫ئالیه‌تێكیش بۆ دابه‌شكردنی ده‌سه‌اڵته‌كان داواكارییه‌كانی خۆی بخاته‌ڕوو و داوای‬ ‫ب��دۆزرێ��ت�ه‌وه‌‪ .‬ب �ه‌اڵم ئ�ه‌م پێشنیازانه‌ خاڵ ك�ه‌م��ك��ردن�ه‌وه‌ی ده‌س�ه‌اڵت�ه‌ك��ان��ی س �ه‌رۆك‬ ‫به‌خاڵی به‌الی زۆرینه‌ی‌ الیه‌نه‌ عێراقییه‌كانه‌وه‌ وه‌زیران بكات‪ ،‬به‌اڵم به‌مه‌رجێك پێچه‌وانه‌ی‬ ‫پێشێلكارییه‌ به‌رانبه‌ر ده‌ستوور‌و خه‌ڵكه‌كه‌ی‌‪ .‬ده‌ستووری عێراق نه‌بێت‪.‬‬ ‫ده‌باغ وتی “ناكرێت له‌ڕووی پراكتیكییه‌وه‌‬ ‫به‌پێی ئه‌و ده‌ستپێشخه‌رییه‌ بێت‪ ،‬هه‌مان‬ ‫ئ �ه‌و سیناریۆیه‌ی‌ چه‌ند رۆژی له‌مه‌وبه‌ر داوای كه‌مكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كانی سه‌رۆك‬ ‫له‌پێكهێنانی حكومه‌تدا ده‌چه‌سپێنرێت‪ ،‬وه‌زیران بكه‌ین ئه‌گه‌ر بێت‌و هه‌موو الیه‌ن‌و‬ ‫كه‌پۆستی س���ه‌رۆك وه‌زی����ران ب��ۆ شیعه‌و قه‌واره‌ سیاسییه‌كان به‌و داوایه‌ رازی نه‌بن”‪.‬‬ ‫سووننه‌كان پێشوازیان له‬ ‫پۆستی سه‌رۆك كۆمار بۆ سووننه‌و سه‌رۆكی‬ ‫‌ده‌ستپێشخه‌رییه‌كه‌ كرد‬ ‫په‌رله‌مانیش بۆ كورد بێت‪ ،‬له‌كاتێكدا یه‌كێك‬ ‫لیستی عێراقییه‌ ك �ه‌ به‌چه‌شنێك‬ ‫له‌داوا سه‌ره‌كییه‌كانی كورد پۆستی سه‌رۆكی‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی سووننه‌كانی عێراق ده‌كات‌و‬ ‫كۆمار بووه‌‪.‬‬ ‫هاوكات براوه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌ په‌رله‌مانییه‌كه‌ی‬ ‫شیعه‌ به‌هه‌ردوو‬ ‫‪7‬ی ئ�����ازاری ع��ێ��راق ب���وو‪ ،‬ئ�ه‌گ�ه‌رچ��ی‬ ‫ئیئتیالفه‌كه‌وه‌ ره‌تیكرده‌وه‌‬ ‫له‌یه‌كه‌مین ساته‌كانی دوای باڵوبوونه‌وه‌ی له‌رابردوودا سه‌رۆكایه‌تی حكومه‌تی به‌مافی‬ ‫هه‌واڵی پێشنیازه‌كه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێمی بێ ئه‌مالو ئ��ه‌والی خ��ۆی ده‌زان���ی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كوردستان بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كانی له‌گه‌ڵ تێپه‌ڕبوونی ك��ات‌و كه‌مبوونه‌وه‌ی‬ ‫س���ه‌رۆك وه‌زی����ران‪ ،‬ك��اردان��ه‌وه‌ی جیاجیا چانسی ئه‌و الیه‌نه‌ بۆ به‌ده‌سته‌وه‌گرتنی‬ ‫له‌الیه‌ن فراكسیۆنه‌ سیاسییه‌كانی عێراق پۆستی سه‌ۆكایه‌تی حكومه‌ت‪ ،‬پێشنیازی‬ ‫ك�ه‌م��ك��ردن�ه‌وه‌ی ده‌س�ه‌اڵت�ه‌ك��ان��ی س �ه‌رۆك‬ ‫هاتووه‌ته‌ئاراوه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌ب���اره‌ی‌ ش��ی��ع �ه‌ك��ان �ه‌وه‌ ك��ه‌ه��ه‌ردوو وه‌زیران به‌گونجاو ده‌زانێت‌و پشتیوانی له‌و‬ ‫ئیئتیالفه‌كه‌ داوای ئ �ه‌و پۆسته‌ ده‌ك �ه‌ن پێشنیازه‌ده‌كات‪.‬‬ ‫مه‌یسون دملوجی وته‌بێژی لیستی‬ ‫ك �ه‌زۆرت��ری��ن كێشه‌و ملمالنێی ل�ه‌س�ه‌ره‌‌و‬ ‫هۆكاری دواخستنی پێكهێنانی حكومه‌ته‌‪ ،‬عێراقییه‌ ب�ه‌ئ��اژان��س��ی ه �ه‌واڵ��ی فارسی‬ ‫به‌توندی دژایه‌تی خۆیان بۆ ئه‌و پێشنیازه‌و ئێرانی راگه‌یاند كه‌ به‌ته‌واوی پشتگیری‬

‫له‌پێشنیازه‌كه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ده‌ك���ه‌ن‌و ل �ه‌و ب��ڕوای �ه‌دان كه‌ئه‌و مه‌سه‌ل ‌ه‬ ‫ده‌ت��وان��ێ كاریگه‌ری له‌سه‌ر به‌هێزبوونی‬ ‫پرۆسه‌ی دیموكراسی عێراق دابنێت‪.‬‬ ‫له‌الیه‌كی ت��ره‌وه‌ فه‌الح نه‌قیب یه‌كێك‬ ‫له‌سه‌ركرده‌كانی لیستی عێراقییه‌ وتی‬ ‫“ئه‌گه‌ر عێراقییه‌ حكومه‌ت پێكنه‌هێنێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا ئێمه‌ ئاماده‌ین بۆ رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی‬ ‫هه‌موو بژاره‌كان‌و هه‌موو ئه‌گه‌ره‌كانیشمان‬ ‫به‌كراوه‌یی هێشتووه‌ته‌وه‌‪ .”:‬وه‌ك ئاماژه‌یه‌ك‬ ‫بۆ رازیبوون به‌و ده‌ستپێشخه‌رییه‌ی‌ مه‌سعود‬ ‫بارزانی‪.‬‬ ‫لیستی عێراقییه‌ سووره‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫مافی خۆی بۆ پێكهێنانی حكومه‌تی داهاتووی‬ ‫عێراق پێبدرێـت‌و ئه‌و حكومه‌ت پێكبهێنت‪.‬‬ ‫پێشبینی ئه‌وه‌ش ده‌كات له‌كۆتایی مانگی‬ ‫داه��ات��وودا الیه‌نه‌ عێراقییه‌كان له‌باره‌ی‬ ‫پێكهێنانی حكومه‌ته‌وه‌ بگه‌نه‌ رێككه‌وتنێك‪.‬‬ ‫ه��ان��ی ع��اش��وور ئ �ه‌ن��دام��ی عێراقییه‌‬ ‫وت���ی “ل �ه‌ك��ۆت��ای��ی م��ان��گ��ی داه���ات���وودا‬ ‫پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنی كۆنگرێسی ئه‌مریكا‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چێت‌و پێشبینیده‌كه‌ین به‌و هۆیه‌وه‌‬ ‫هه‌نگاوه‌كانی پێكهێنانی حكومه‌تی داهاتووی‬ ‫عێراق خێراتربن‌و له‌كۆتایی مانگی داهاتوودا‬ ‫بگه‌ینه‌ رێككه‌وتن له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌ عێراقییه‌كانی‬ ‫دیكه‌دا بۆ پێكهێنانی حكومه‌ت”‪.‬‬ ‫كاردانه‌وه‌ نێوده‌وڵه‌تی‌و واڵتانی هه‌رێمیی‬ ‫ئه‌وه‌ی تائێستا له‌رۆژنامه‌ ناسراوه‌كانی‬ ‫ئه‌مریكاوه‌ ئاشكراكراوه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌حكومه‌تی‬ ‫ئه‌مریكا كه‌مكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كانی‬ ‫س���ه‌رۆك وه‌زی����ران به‌پالنێكی گونجاو‬ ‫ده‌زان��ێ �ت‌و ته‌نانه‌ت ج��ۆب��ای��دن‌و چه‌ندان‬ ‫به‌رپرسی ئه‌مریكی له‌په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێم‌و رابه‌رانی دیكه‌ی عێراقی‬ ‫پێشتر پشتیوانیان له‌و مه‌سه‌له‌ كردووه‌‪.‬‬ ‫له‌چه‌ند رۆژی رابردوودا سه‌رۆكی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان چه‌ند چاوپێكه‌وتنێكی له‌گه‌ڵ‬ ‫دیپلۆماتكاره‌كانی باڵیۆزخانه‌ی ئیسپانیا‌و‬ ‫ژاپۆن ئه‌نجامداوه‌‌و له‌دانیشتنه‌كاندا پرسی‬ ‫ده‌ستپێشخه‌رییه‌كه‌ی س �ه‌رۆك��ی هه‌رێم‬ ‫تاوتوێكراوه‌‪ .‬نوێنه‌رانی ئه‌و واڵتانه‌ ئه‌و‬ ‫پالنه‌یان پێ گونجاوبووه‌‌و به‌گشتیی واڵتانی‬ ‫ده‌ره‌كی پشتیوانی له‌هه‌ر پێشنیازێك ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ له‌خێراتركردنی پێكهێنانی حكومه‌تی‬ ‫نوێدا كاریگه‌ری دابنێت‪.‬‬ ‫ئ�ه‌گ�ه‌رچ��ی تائێستا هیچ لێدوانێك‬ ‫له‌الیه‌ن ئێرانه‌وه‌ له‌و باره‌وه‌ نه‌دراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ماڵپه‌ڕی دیپلۆماسی ئێرانی كه‌سه‌ر به‌‬ ‫به‌رپرسانی بااڵی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئێرانه‌‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكدا له‌گه‌ڵ كه‌سێك به‌ناوی‬ ‫دكتۆر ئه‌میری كارناسی كاروباری سیاسی‪،‬‬ ‫پێشنیازی كه‌مكردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵته‌كانی‬ ‫سه‌رۆك وه‌زیران به‌زیانی شیعه‌‌و كورده‌كان‬ ‫ناودێرده‌كات‌و هۆشداری ده‌دات كه‌نابێ‬ ‫شیعه‌كان‌و ك��ورده‌ك��ان بكه‌ونه‌ ن��او ئه‌و‬ ‫داوه‌وه‌‪.‬‬ ‫نێردراوی تایبه‌تی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووكانیش‬ ‫ئاد میلكه‌رت هه‌فته‌ی راب��ردوو سه‌ردانی‬ ‫بارزانی له‌هاوینه‌هه‌واری سه‌اڵحه‌دین كرد‌و‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌و گه‌اڵڵه‌یه‌وه‌ وتوێژی له‌گه‌ڵ‬ ‫بارزانیدا ك��ردووه‌‪ .‬به‌اڵم باڵیۆزی ئه‌مریكا‬ ‫له‌عێراق جیمس جیفری له‌كۆنگره‌یه‌كی‬ ‫رۆژنامه‌وانییدا كه‌ له‌باڵه‌خانه‌ی پارێزگاری‬ ‫نه‌ینه‌وا سازیكرد‪ ،‬وتی “واڵته‌كه‌ی پابه‌نده‌‬ ‫به‌پێشخستنی په‌یوه‌ندییه‌كانی له‌گه‌ڵ‬ ‫عێراق‌و ئه‌مریكا ده‌ستوه‌رناداته‌ ناو كاروباری‬ ‫پرۆسه‌ی سیاسیی عێراقه‌وه‌”‪.‬‬

‫هیوا سه‌لیمی‬

‫ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید‬ ‫موحسینی حه‌كیم‬ ‫پیاوێك كه‌نۆ كوڕی‌ له‌پێناو عێراقدا له‌ده‌ستدا‬ ‫ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید موحسینی حه‌كیم كه‌سایه‌تی ئایینی ناسراوی شیعه‌‪،‬‬ ‫مه‌رجه‌عی بااڵی شیعه‌كان له‌ساڵی ‪ 1889‬له‌شاری نه‌جه‌فی باشووری عێراق‬ ‫له‌دایكبوو‪ .‬باوكی سه‌ید موحسینی حه‌كیم له‌مه‌رجه‌ع ‌ه شیعه‌كانی بنت‬ ‫جوبه‌یلی لوبنان بوو‪ .‬موحسینی حه‌كیم ل ‌ه ‪ 7‬ساڵیدا باوكی له‌ده‌ستده‌دات‌و‬ ‫برا گه‌وره‌كه‌ی سه‌ید مه‌حمود ئه‌ركی به‌خێوكردن‌و گه‌وره‌كردنی سه‌ید‬ ‫موحسینی حه‌كیم له‌ئه‌ستۆده‌گرێت‪.‬‬ ‫سه‌ید مه‌هدی ساڵح حه‌كیم باوكی ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید موحسینی حه‌كیم‬ ‫له‌ناسراوترین مامۆستا ئاینییه‌كانی شاری نه‌جه‌ف ب��ووه‌‪ ،‬ك ‌ه له‌سه‌ر‬ ‫بانگهێشتی شیعه‌كانی لوبنان بۆ ئه‌و واڵت ‌ه سه‌فه‌ری كردبوو‪ .‬سه‌ید مه‌هدی‬ ‫سێ كوڕی هه‌بوو به‌ناوه‌كانی مه‌حمود‪ ،‬موحسین‌و هاشم ك ‌ه له‌دوای‬ ‫سه‌فه‌ره‌كه‌ی بۆ لوبنان كوڕه‌كانی له‌نه‌جه‌ف به‌جێهێشت‪ ،‬سه‌فه‌رێكی كورت‬ ‫كه‌گه‌ڕانه‌و‌ه به‌دوایدا نه‌هات‌و له‌لوبنان كۆچی دوایی كرد‌و دواتر ته‌رمه‌كه‌یان‬ ‫بۆ نه‌جه‌ف گێڕایه‌وه‌‪.‬‬ ‫بنه‌ڕه‌ت‌و ره‌چه‌ڵه‌كی راسته‌قینه‌ی ئه‌و بنه‌ماڵه‌ی ‌ه بۆ پزیشكێكی‬ ‫ئه‌سفه‌هانی ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه ك ‌ه له‌ده‌رباری شا عه‌باسی سه‌فه‌وی كاریده‌كرد‪،‬‬ ‫له‌دوای سه‌ردانی شا عه‌باس به‌مه‌به‌ستی زیاره‌ت بۆ نه‌جه‌ف‪ ،‬خه‌ڵكی‬ ‫ئه‌و شار‌ه داواده‌كه‌ن كه‌ئه‌و پزیشك ‌ه له‌شاره‌كه‌یاندا بمێنێته‌وه‌‌و وه‌چه‌كانی‬ ‫دواتری ئه‌و خێزانه‌ بنه‌ماڵه‌ی ناسراوی حه‌كیمیان له‌عێراقدا پێكهێنا‪.‬‬ ‫سه‌ید موحسینی حه‌كیم له‌شاری نه‌جه‌ف ده‌ستیدای ‌ه خوێندنی بنه‌ماكانی‬ ‫زانستی ئایین‪ ،‬دواتر‌و له‌ته‌مه‌نی ‪ 20‬ساڵیدا له‌وانه‌كانی مامۆستا ناسراو‌ه‬ ‫ئاینییه‌كاندا به‌شداریكرد‪ .‬مامۆستا ناسراوه‌كانی سه‌ید موحسینی حه‌كیم‬ ‫بریتیبوون له‌سه‌ید محه‌مه‌د كازمی یه‌زدی‪ ،‬ئاخوندی خوراسانی‪ ،‬سه‌ید‬ ‫ئه‌بوتورابی خانساری‪ ،‬میرزا حوسێنی نائینی‪ ،‬ئاغا زیائه‌دینی عێراقی‪،‬‬ ‫شێخ شه‌ریعه‌ی ئه‌سفه‌هانی‪ ،‬سه‌ید محه‌مه‌د سه‌عیدی حبوبی‌و شێخ عه‌لی‬ ‫باقری جه‌واهری‪.‬‬ ‫له‌دوای كۆچی دوایی ئایه‌تووڵاڵ بروجێردی له‌ئاپریلی ‪ 1961‬سه‌ید‬ ‫موحسینی حه‌كیم بوو به‌مه‌رجه‌عی شیعه‌‪ ،‬به‌شێكی زۆریش له‌شیعه‌كانی‬ ‫ئێران‌و كوه‌یت‌و عێراق‌و به‌حره‌ین‌و ئه‌فغانستان سه‌ید موحسینیان وه‌ك‬ ‫مه‌رجه‌عی خۆیان قبوڵكرد‪.‬‬ ‫سه‌ید موحسینی حه‌كیم ‪ 10‬كوڕ‌و ‪ 4‬كچی بوو‪ ،‬كه‌هه‌موو كوڕه‌كانی‬ ‫كه‌سایه‌تی ئایینی ناسراوی نه‌جه‌ف بوون‪ 7 ،‬كوڕی له‌الیه‌ن حكومه‌تی‬ ‫به‌عسه‌و‌ه كوژران‪ .‬ناسراوترین كوڕه‌كانی ئایه‌تووڵال سه‌ید موحسنی حه‌كیم‪،‬‬ ‫محه‌مه‌د باقری حه‌كیم‌و عه‌بدولعه‌زیزی حه‌كیم بوون‪ ،‬كه‌دواتر ئه‌نجومه‌نی‬ ‫بااڵی ئیسالمی عێراقییان دامه‌زراند‪ .‬عه‌مار حه‌كیم سه‌رۆكی ئێستای‬ ‫ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی كوڕه‌زای ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید موحسنی حه‌كیم‌و‬ ‫كوڕی سه‌ید عه‌بدولعه‌زیزی حه‌كیمه‌‪.‬‬ ‫به‌رهه‌م ‌ه نووسراوه‌كانی ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید موحسینی حه‌كیم بریتین‬ ‫له‌مستمسك العرو‌ه الوثقی‪ ،‬نهج الفقاهه‌‪ ،‬حقائق االصول‪ ،‬دلیل المناسك‪،‬‬ ‫رسال ‌ه فی ارث الزوج ‌ه من الزوج‪ ،‬تعلیق ‌ه بركتاب ریاص‪ ،‬مختصر منهاج‬ ‫الصالحین‌و ‪...‬‬ ‫سه‌ید موحسینی حه‌كیم دام�ه‌زرێ��ن�ه‌ری چه‌ندان بنكه‌ی ئایینی‌و‬ ‫كتێبخانه‌ی مزگه‌وته‌كان ب��ووه‌‪ .‬كتێبخانه‌ی ناسراوی “ مكتب ‌ه االمام‬ ‫الحكیم” له‌شاری نه‌جه‌ف له‌الیه‌ن سه‌ید موحسینی حه‌كیمه‌و‌ه دامه‌زراو‌ه‬ ‫كه‌پێشكه‌وتووترین كتێبخانه‌ی ئیسالمییه‌‪ ،‬زیاتر ل ‌ه ‪ 100‬لقی ئه‌و كتێبخانه‌ی ‌ه‬ ‫له‌شاره‌ جیاجیاكانی عێراقدا بوونی هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫له‌میانه‌ی جه‌نگی جیهانی یه‌كه‌م‌و ل��ه‌دوای راگه‌یاندنی جیهادی‬ ‫عوسمانییه‌كان له‌دژی هێزه‌كانی به‌ریتانیا‪ ،‬شاری فاو له‌باشووری عێراق‬ ‫له‌الیه‌ن به‌ریتانیاو‌ه ل ‌ه ‪14‬ی نۆڤه‌مبه‌ری ‪ 1914‬داگیركرا‪ ،‬هه‌ربۆی ‌ه مه‌رجه‌ع ‌ه‬ ‫شیعه‌كان له‌دژی داگیركاری سوپای به‌ریتانیا فتوای جیهادیاندا‪ .‬سێ گروپ‬ ‫له‌شیعه‌كانی عێراق بۆ دژایه‌تیكردنی هێرشی به‌ریتانیا پێكهات‌و فه‌رمانده‌یی‬ ‫ئه‌و سێ گروپ ‌ه به‌سێ كه‌سایه‌تیی ‌ه ئاینی درا‪ .‬سه‌ید موحسینی حه‌كیم ل ‌ه‬ ‫گروپی سێهه‌مدا جێگیركرا‌و له‌ژێر فه‌رمانی سه‌ید محه‌مه‌د سه‌عیدی حبوبی‬ ‫له‌به‌ره‌كانی جه‌نگ له‌ناوچه‌ی شوعه‌یبه‌ به‌شداریكرد‪.‬‬ ‫ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید موحسینی حه‌كیم له‌بواری به‌شداریكردن له‌چاالكیی ‌ه‬ ‫ئیسالمییه‌كانی ناوچه‌ك ‌ه هه‌ڵسووراو بووه‌‌و به‌رده‌وام خه‌ریكی جۆشدانی‬ ‫موسڵمانان‌و باڵوكردنه‌وه‌ی راگه‌یاندن به‌تایبه‌ت له‌دژی ئیسرائیل بووه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها هه‌ڵوێستی حكومه‌تی ئه‌و س�ه‌رده‌م�ه‌ی عێراقی له‌به‌رگرتن‬ ‫به‌خۆپیشاندانی خه‌ڵك له‌دژی هێرشی هه‌رسێ واڵتی به‌ریتانیا‌و فه‌ڕه‌نسا‌و‬ ‫ئیسرائیل بۆ میسر له‌ساڵی ‪ 1956‬ئیدانه‌كردووه‌‪.‬‬ ‫پاش به‌ده‌سه‌اڵتگه‌یشتنی عه‌بدولكه‌ریم قاسم ل ‌ه ‪14‬ی كانونی دووه‌م‬ ‫‪‌ 1958‬و سیاسه‌تی نزیكبوونه‌وه‌ی شیوعییه‌كان‌و حكومه‌ت‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫كرانه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگا بۆ چاالكی شیوعییه‌كان‪ ،‬سه‌ید موحسینی حه‌كیمی‬ ‫به‌توندی كه‌وت ‌ه دژایه‌تیكردنی شیوعییه‌كان‌و ته‌نانه‌ت فتوای” الشیوعی ‌ه كفر‬ ‫و الحاد”ی ده‌كرد‪ .‬دوای هاتنه‌سه‌ركاری ده‌سه‌اڵتی به‌عس ل ‌ه ‪8‬ی شوباتی‬ ‫‪ 1963‬سه‌ید موحسینی حه‌كیم بووه‌ به‌رهه‌ڵستكارێكی حیزبی به‌عس‪.‬‬ ‫‪ 60‬كه‌س له‌ئه‌ندامانی بنه‌ماڵه‌ی حه‌كیم له‌الیه‌ن حكومه‌تی به‌عسی‬ ‫عێراقه‌وه‌ كوژراون‬ ‫سه‌ید موحسینی حه‌كیم چه‌ندان راگه‌یه‌نراو‌و له‌وان ‌ه فتوای پشتیوانیكردن‬ ‫له‌خومه‌ینی له‌دژایه‌تیكردنی حكومه‌تی پێشووی ئێران‪ ،‬پشتیوانی له‌شه‌ڕی‬ ‫دژی ئیسرائیل‌و‪ ...‬ده‌ركردووه‌‪.‬‬ ‫ئایه‌تووڵاڵ سه‌ید موحسینی حه‌كیم ل ‌ه ‪2‬ی كانونی دووه‌م��ی ‪1970‬‬ ‫له‌ته‌مه‌نی ‪ 81‬ساڵیدا كۆچی دوایی كرد‌و له‌ناشتنی ته‌رمه‌كه‌یدا به‌هه‌زاران‬ ‫كه‌س به‌شداریانكرد‪ .‬ناوبراو له‌شاری نه‌جه‌ف‌و له‌ته‌نیشت كتێبخانه‌كه‌ی‬ ‫خۆیدا به‌خاكسپێردرا‪.‬‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫‪ 14‬تایبه‌ت‬

‫له‌شه‌ڕه‌ شمشێره‌و‌ه بۆ سه‌ر په‌ڕه‌كان ‌ی ئینته‌رنێت‬ ‫موسڵمان ‌ه شیعه‌و سووننه‌كان دوای سه‌دان ساڵ له‌شه‌ڕ ‌ه شمشێرو چه‌ك‪ ،‬ده‌ستیانداوه‌ت ‌ه هاككردن ‌ی ماڵپه‌ڕه‌كان ‌ی یه‌كتر‬

‫شیعه‌‬

‫سووننه‌‬

‫ی موسڵمانانن له‌سه‌رتاسه‌ری‌ جیهاندا‪،‬‬ ‫ل�ه‌دوای سووننییه‌كان شیعه‌كان دووه‌م پێكهات ‌ه ‌‬ ‫ژماره‌یان له‌نێوان ‪ 154‬بۆ ‪ 200‬ملیۆن كه‌سدای ‌ه له‌ته‌واوی‌ واڵته‌ جیاوازه‌كانی‌ دنیادا‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ی موسڵمانانی‌ جیهان‪.‬‬ ‫ده‌كاته‌ له‌‪ %10‬بۆ له‌‪%13‬ی ته‌واو ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌نێوان ‪ 116‬بۆ ‪ 147‬ملیۆن كه‌سیان كه‌ده‌كات ‌ه سێ به‌ش له‌چوار به‌شی‌ هه‌موو شیعه‌كان ‌‬ ‫ی كه‌ده‌مێنێـته‌وه‌‌و ژماره‌یان ‪ 36‬بۆ ‪ 44‬ملیۆن كه‌س ‌ه‬ ‫دنیا له‌كیشوه‌ری‌ ئاسیا ده‌ژین‪ .‬ئه‌وه‌ش ‌‬ ‫له‌باكووری‌ ئه‌فریقا ده‌ژین‪.‬‬ ‫چڕبوونه‌وه‌ی‌ شیعه‌كان له‌ئێران‌و پاكستان‌و هیندستان‌و عێراق به‌دیده‌كرێت ك ‌ه له‌نێوان له‌‪%68‬‬ ‫بۆ له‌‪%80‬ی دانیشتووانی‌ ئه‌و واڵتانه‌ پێكده‌هێنن‪.‬‬ ‫ی عه‌لی‌‌و ئه‌بو فه‌زڵ‬ ‫ی كوڕ ‌‬ ‫ی شیعه‌ بریتین له‌كه‌ربه‌ال كه‌مه‌رقه‌دی‌ حسێن ‌‬ ‫شار‌ه پیرۆزه‌كان ‌‬ ‫ی فاتمه‌ی‌ لێیه‌‌و شاری‌ كازمیی ‌ه‬ ‫ی قوم كه‌مه‌رقه‌د ‌‬ ‫ی نه‌ج ‌هف‌و شار ‌‬ ‫ی لێیه‌‌و شار ‌‬ ‫ئه‌لعه‌باس ‌‬ ‫ی‬ ‫ی عه‌سكه‌ر ‌‬ ‫ی عه‌باسی‌ لێ نێژراوه‌‌و شاری‌ سامه‌ڕا كه‌هه‌ردوو ئیمام ‌‬ ‫كه‌ئیمام موسای‌ كوڕ ‌‬ ‫له‌خاكه‌كه‌ی به‌خاكسپێردراون‪.‬‬ ‫ی‬ ‫زانا به‌ناوبانگه‌كانی شیعه‌كان پێكدێن له‌هه‌ریه‌كه‌ له‌م ئایه‌توڵاڵیانه‌‪ :‬سه‌ید عه‌لی‌ حسین ‌‬ ‫ی‬ ‫سیستانی‌‌و سه‌ید سادق حسینی‌ شیرازی‌‌و شێخ حسێن وه‌حید خوراسانی‌‌و سه‌ید عه‌ل ‌‬ ‫ی خامنه‌ئی‪.‬‬ ‫حسین ‌‬ ‫ی دیكه‌ دابه‌شده‌بن كه‌ئه‌وانیش ئیمامی‌‌و ئیسماعیلی‌‌و‬ ‫شیعه‌ له‌نێو خۆیاندا بۆ سێ به‌ش ‌‬ ‫ی شیعه‌ی‌ دنیا به‌رێژه‌ی‌ له‌‪ %85‬پێكده‌هێنن‌و زیاتر‬ ‫یه‌زیدین‪ .‬ئیمامییه‌كان ك ‌ه زۆرترین ‌‬ ‫له‌سێیه‌كی‌ دانیشتووانی‌ واڵتانی‌ ئێران‌و عێراق‌و ئازه‌ربایجان له‌م جۆره‌ی‌ شیعه‌ن‪.‬‬ ‫ی عه‌ره‌بستانی‌ سعودی‌‌و‬ ‫ی كه‌ له‌باشوور ‌‬ ‫ی ئه‌وانیش هه‌ریه‌ك له‌پێكهاته‌ی‌ ئیسماعیل ‌‬ ‫له‌دوا ‌‬ ‫ی دواییان زۆر نزیكن‬ ‫هیندستان نیشته‌جێن‌و دوای ئه‌مانیش پێكهاته‌ی‌ یه‌زیدی‌ دێت كه‌ئه‌مه‌ ‌‬ ‫ی سووننه‌كان ‌ه‬ ‫له‌سووننه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه په‌یڕه‌وی‌ مه‌زهه‌بی‌ شافعی‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬كه‌نزیكترین مه‌زهه‌ب ‌‬ ‫له‌شیعه‌وه‌‪.‬‬

‫ژماره‌ی‌ موسڵمانه‌ سووننه‌كان كه‌یه‌ك ملیار كه‌س‪ ،‬واته‌ ‪ 1000‬ملیۆنن‬ ‫گه‌وره‌ترین پێكهاته‌ی‌ موسڵمانانی‌ سه‌ر گۆی‌ زه‌وی‌ پێكده‌هێنن‪ .‬ئه‌وان‬ ‫وه‌ك پێكهاته‌كانی‌ دیكه‌ی‌ نێو ئاینی‌ ئیسالم له‌واڵتێك یان ناوچه‌یه‌كی‌‬ ‫دیاریكراودا په‌نگناخۆن‪ ،‬به‌ڵكو له‌سه‌رتاسه‌ری‌ جیهاندا باڵوبوونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫سووننه‌كان له‌هه‌رێمی‌ سینجیانگی‌ واڵتی‌ چین‌و له‌ڤۆڵگای‌ رووسیا‌و نیوه‌‬ ‫دورگه‌ی‌ هیندی‌‌و ئه‌نده‌نوسیا‌و بیابانی‌ ئه‌فریقا‌و دارستانه‌كانی‌ نایجیریا‌و‬ ‫نیوه‌ دورگه‌ی‌ عه‌ره‌بی‌‌و ناوچه‌ی‌ به‌ڵقان‌و واڵتانی‌ ئه‌وروپا نیشته‌جێن‪،‬‬ ‫ده‌توانرێ‌ بوترێت كه‌سووننه‌كان زۆرینه‌ی‌ ره‌ه��ای‌ واڵتانی‌ جیهانی‌‬ ‫ئیسالمی‌ پێكده‌هێنن‪ ،‬كه‌بریتییه‌ له‌په‌نجا واڵت جگه‌ له‌هه‌رسێ واڵتی‌‬ ‫ئازه‌ربایجان‌و عێراق‌و ئێران‪.‬‬ ‫سووننییه‌كانی‌ جیهان به‌سه‌ر چوار مه‌زهه‌بی‌ سه‌ره‌كیدا دابه‌شده‌بن‪،‬‬ ‫كه‌بریتین له‌مه‌زهه‌به‌كانی‌ حه‌نه‌فی‌‌و مالكی‌‌و شافعی‌‌و حه‌نبه‌لی‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫چه‌ند مه‌زهه‌بێكی‌ الوه‌كیش هه‌ن كه‌بریتین له‌زاهیری‌‌و ئه‌وزاعی‌‌و بن‬ ‫سه‌عد‪.‬‬ ‫مه‌زهه‌بی‌ حه‌نه‌فی‌ له‌هه‌ریه‌ك له‌واڵتانی‌ میسر‌و سوریا‌و عێراق‌و‬ ‫ئه‌فغانستان‌و پاكستان‌و هیندستان‌و چین‌و توركیا‌و سعودیه‌‬ ‫په‌یڕه‌وده‌كرێت‌و مالكیش له‌مه‌غریب‌و ئیمارات‌و به‌حرێن‌و قه‌ته‌ر‌و كوه‌یت‌و‬ ‫سودان‌و به‌شێك له‌میسر‌و خۆرهه‌اڵتی‌ سعودیه‌‌و ناوه‌ڕاست‌و خۆرئاوای‌‬ ‫ئه‌فریقا به‌سه‌رجه‌م زیاتر له‌(‪ )150‬ملیۆن شوێنه‌كه‌وتووی‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ژماره‌ی‌ زانایانی‌ سووننه‌ كه‌به‌زانایانی‌ دین ناوبراون‌و هه‌ڵبژێردراون‬ ‫بریتییه‌ له‌‪ 1098‬زانا‪ .‬شوێنه‌ پیرۆزه‌كان له‌الی‌ سووننییه‌كانی‌ جیهان‬ ‫بریتییه‌ له‌شاری‌ مه‌ككه‌‌و مه‌دینه‌‌و قودس‌و كه‌عبه‌‌و مزگه‌وتی‌ ئه‌قسا‌و‬ ‫مزگه‌وتی‌ پێغه‌مبه‌ر محه‌مه‌د‪.‬‬

‫هیوا سه‌لیمی‬ ‫ناكۆكی نێوان ه �ه‌ردوو مه‌زهه‌بی شیعه‌و‬ ‫سوونن ‌ه هه‌ر له‌سه‌ره‌تای مێژووی ئیسالمه‌و‌ه‬ ‫ده‌ستیپێكردووه‌و تا ئێستاش به‌رده‌وامه‌‪.‬‬ ‫ئ�ه‌وه‌ له‌كاتێكدا ب��ووه‌ كه‌ له‌قۆناغه‌كانی‬ ‫مێژوو و له‌جه‌نگ ‌ه جیاجیاكاندا خۆی‬ ‫بینیوه‌ته‌وه‌و ته‌نانه‌ت قوربانی زۆری‬ ‫له‌هه‌ردووال لێكه‌وتووه‌ته‌وه‌‪ .‬هاوكات له‌گه‌ڵ‬ ‫پێشكه‌وتنی مرۆڤایه‌تی‌و سه‌رهه‌ڵدانی‬ ‫ته‌كنه‌لۆجیاش ه�ه‌ردووالی�ه‌ن له‌و جه‌نگ ‌ه‬ ‫نهێنی‌و ئاشكرایه‌ دژ به‌یه‌ك كه‌ڵكیان‬ ‫وه‌رگرتووه‌‪ .‬ئێستا ئه‌و جه‌نگ ‌ه به‌شێكی‬ ‫كه‌وتووه‌ت ‌ه سه‌ر تۆڕی ئینته‌رنێت‌و به‌رده‌وام‬ ‫ئ��ه‌م ملمالنێ‌‌و ناكۆكییان ‌ه به‌شێوه‌ی‬ ‫جۆراوجۆر دووباره‌ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ناكۆكییه‌كانی ن��ێ��وان شیعه‌‌و سوونن ‌ه‬ ‫به‌درێژایی مێژووی ئیسالمه‌‬ ‫ره‌گی كێشمه‌كێش‌و ناكۆكییه‌كانی نێوان‬ ‫شیعه‌‌و سووننه‌ بۆ دوای كۆچی پێغه‌مبه‌ری‬ ‫موسڵمانان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ .‬له‌دوای به‌ده‌سه‌اڵت‬ ‫گه‌یشتنی بنی ئومه‌ی ‌ه كێشه‌كان زیادیكرد‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ش �ه‌ڕی خوێناوی لێكه‌وته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌سه‌رده‌می بنی عه‌باس بۆ جارێكیتر‬ ‫كێشه‌كان س �ه‌ری��ه �ه‌ڵ��دای �ه‌وه‌‌و له‌كوفه‌‌و‬ ‫به‌سره‌و‌ه بۆ جیهانی ئیسالم گواسترایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و‌ه ل �ه‌ك��ات��ێ��ك��داب��وو‌ه ك���ه‌ب���ه‌رده‌وام‬ ‫دروشمی یه‌كێتی ریزه‌كانی موسڵمانان‬ ‫دووب��اره‌ب��ووه‌ت��ه‌وه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم له‌پێكدادانی‬ ‫سه‌رله‌نوێی را جیاوازه‌كاندا كێشه‌كان‬ ‫سه‌ریهه‌ڵداوه‌ته‌وه‌‌و ئازاره‌كان نوێبوونه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌س���ه‌ده‌ی ن��ۆی �ه‌م��ی ك��ۆچ��ی‌و ل���ه‌دوای‬ ‫هاتنه‌سه‌ركاری حكومه‌تی سه‌فه‌ویی شیع ‌ه‬ ‫له‌ئێراندا ناكۆكی‌و ملمالنێكانی نێوان شیعه‌‌و‬ ‫سووننه‌ ره‌هه‌ندێكی ناوچه‌یی به‌خۆیه‌و‌ه‬ ‫ده‌گرێت‪ ،‬شه‌ڕی قورسی نێوان سه‌فه‌ویی ‌ه‬ ‫شیعه‌كانی ئێران‌و عوسمانیی ‌ه سووننه‌كانی‬ ‫ت��ورك��ی��ای ل��ێ��ده‌ك��ه‌وێ��ت��ه‌وه‌‪ .‬ه �ه‌ری �ه‌ك‬ ‫له‌الیه‌نه‌كانی به‌شدار له‌م شه‌ڕ‌ه خوێناویی ‌ه‬ ‫به‌رانبه‌ره‌كه‌ی به‌كافر‌و رافزی ناوزه‌ده‌كرد‪،‬‬ ‫به‌و دروشمان ‌ه پیرۆزییه‌تیان به‌هێرشه‌كانیان‬ ‫ده‌دا‪ .‬دواتریش ئه‌فغانییه‌كان له‌ژێر ناوی‬ ‫فتوای عوله‌مای ئیسالم هێرشیانكرد‌ه‬ ‫سه‌ر حكومه‌تی سه‌فه‌وی شیعه‌‌و كۆتاییان‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵتی سه‌فه‌وییه‌كان له‌ئێراندا هێنا‪.‬‬ ‫له‌دوای هاتنه‌كایه‌ی مودێرنیزم له‌ئه‌وروپا‌و‬ ‫دروستبوونی ده‌وڵ��ه‌ت‪ -‬نه‌ته‌وه‌ له‌ناوچ ‌ه‬ ‫موسڵماننشینه‌كان بۆ ماوه‌یه‌ك پێكدادان‌و‬ ‫ش���ه‌ڕ‌ه خوێناوییه‌كان وه‌س��ت��ا‪ ،‬ب �ه‌اڵم‬ ‫دوژمنایه‌تی‌و ناكۆكییه‌كی شاراوه‌ به‌رده‌وام‬ ‫بوونی هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫له‌م ده‌یانه‌ی دواییدا‌و له‌دوای دروستبوونی‬ ‫كۆمه‌ڵێك الیه‌نی چ �ه‌ك��داری ت��ون��دڕه‌وی‬ ‫س����وون����ن���� ‌ه به‌پشتیوانی واڵتانێكی‬

‫وه‌ك سعودییه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌وڵدانی حكومه‌تی‬ ‫ئایدۆلۆژی ئێران بۆ هه‌نارده‌كردنی شیعه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫جارێكیتر تووندوتیژییه‌كانی نێوان شیعه‌‌و‬ ‫سوونن ‌ه له‌ناوچه‌كه‌ سه‌ریهه‌ڵدایه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ره‌وت ‌ه تا ئێستاش درێژه‌ی هه‌یه‌‪ .‬پێكدادان ‌ه‬ ‫خوێناوییه‌كانی شیعه‌‌و سووننه‌كانی‬ ‫پاكستان‪ ،‬به‌حره‌ین‪ ،‬عێراق‌و‪ ...‬به‌شێكی‬ ‫بچوك له‌و دوژمنایه‌تیی ‌ه مێژووییه‌ن‌و له‌هه‌ر‬ ‫ده‌رف ‌هت‌و ئاماده‌بوونێكی زه‌میینه‌كانی ئه‌و‬ ‫ناكۆكییه‌كانه‌ بۆ جارێكیتر شه‌ڕی مه‌زهه‌بی‬ ‫دروستده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌وڵه‌كان بۆ چاره‌سه‌ركردنی ناكۆكییه‌كان‬ ‫بێ ئه‌نجام بوون‬ ‫ئ�ه‌گ�ه‌ر ناكۆكی‌و كێشمه‌كێش هه‌وێن‌و‬ ‫الیه‌نێكی هه‌موو ئ�ه‌و سااڵنه‌ی جیهانی‬ ‫ئیسالم بووه‌‪ ،‬هاوكات هه‌وڵدانی به‌شێك‬ ‫له‌كه‌سایه‌تیی ‌ه ئاینییه‌كان له‌هه‌ر دووال‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كان‌و یه‌كێتی‬ ‫ری��زه‌ك��ان��ی موسڵمانان الیه‌نه‌كه‌یتر‌و‬ ‫دیوه‌كه‌یتری ئه‌و مێژووه‌یه‌‪.‬‬ ‫زان��ای��ان��ی ئایینی ل�ه‌ه�ه‌ر دوو مه‌زهه‌ب‬ ‫باس له‌وه‌ده‌كه‌ن كه‌ته‌نانه‌ت له‌ساڵه‌كانی‬ ‫سه‌ره‌تای ئیسالمدا گفتوگۆی نێوان شیعه‌‌و‬ ‫سووننه‌ به‌مه‌به‌ستی یه‌كگرتن‌و دروستبوونی‬

‫ته‌بایی له‌ئارادابووه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌دوای به‌ده‌سه‌اڵتگه‌یشتنی نادرشای‬ ‫ئه‌فشار له‌ئێران بۆ جارێكیتر مه‌سه‌له‌ی‬ ‫دوورك �ه‌وت��ن �ه‌و‌ه له‌ناكۆكییه‌كانی نێوان‬ ‫شیعه‌‌و سوونن ‌ه هاته‌ئاراوه‌‪ .‬ته‌نانه‌ت نادرشا‬ ‫له‌كۆبوونه‌وه‌یه‌كی به‌رفراواندا له‌ده‌شتی‬ ‫موغان رایگه‌یاند ك ‌ه ئه‌و ن ‌ه شیعه‌یه‌‌و ن ‌ه‬ ‫سووننه‌‪ ،‬به‌اڵم دوای ته‌واوبوونی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫ناوبراویش بۆ جارێكیتر شه‌ڕی مه‌زهه‌بی‬ ‫ناوچه‌كه‌ی گرته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه ‪ 200‬ساڵی راب��ردووش��دا ب �ه‌رده‌وام��ی‬ ‫پرسی یه‌كێتی‌و كۆتایهاتنی ناكۆكییه‌كانی‬ ‫نێوان شیعه‌‌و سوونن ‌ه به‌پاڵنه‌ری جیاجیا‬ ‫ل��ه‌ئ��اراداب��ووه‌‪ .‬ب��ۆ نمون ‌ه ل�ه‌س�ه‌رده‌م��ی‬ ‫كۆلۆنیالیزم‌و داگیركردنی واڵتانی ناوچه‌ك ‌ه‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ن زلهێزه‌كانی جیهانییه‌وه‌ بۆ‬ ‫به‌ره‌نگاربوونه‌ له‌به‌رانبه‌ر داگیركه‌ران‌و‬ ‫سه‌ربه‌خۆكردنی واڵت � ‌ه ئیسالمییه‌كان‪،‬‬ ‫به‌رده‌وام هه‌وڵدراوه‌ یه‌كێتی له‌ناو ریزه‌كانی‬ ‫شیعه‌‌و س��وون��ن�ه‌دا دروستبێت‪ ،‬كه‌چی‬ ‫هیچ ك��ات به‌سه‌ره‌نجامی شیاوی خۆی‬ ‫نه‌گه‌یشتووه‌‪.‬‬ ‫له‌ده‌یه‌كانی رابردوو ‌و له‌ئێستادا ده‌سه‌اڵت ‌ه‬ ‫ئیسالمییه‌كانی ناوچه‌ك ‌ه كه‌هه‌ر كامه‌یان‬

‫یه‌كێك له‌مه‌زهه‌به‌كانی سوونن ‌ه یان‬ ‫شیعه‌یان وه‌ك مه‌زهه‌بی فه‌رمیی واڵت‬ ‫پ��ێ��ن��اس �ه‌ك��ردووه‌‪ ،‬ب�����ه‌رده‌وام شه‌ڕێكی‬ ‫شاراوه‌یان له‌ئاستی بااڵدا رابه‌ری كردووه‌‪،‬‬ ‫ی��ان به‌نهێنی پشتیوانیان له‌گروپ ‌ه‬ ‫مه‌زهه‌بیه‌كانی هاوبیری خۆیان له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫كردووه‌‪ .‬نمونه‌ی ئه‌و حكومه‌تانه‌ كۆماری‬ ‫ئیسالمی ئێران‪ ،‬سعودییه‌‌و‪ ...‬كه‌یه‌كیان‬ ‫به‌ناوی شیعه‌گه‌رایی‌و ئه‌ویتریشیان به‌ناوی‬ ‫سوننه‌گه‌رایی پشتیوانی له‌گروپه‌كانی‬ ‫الیه‌نگری خ��ۆی��ان له‌ناوچه‌ك ‌ه ده‌ك��ه‌ن‌و‬ ‫ت�ه‌ن��ان�ه‌ت كه‌مایه‌تییه‌ مه‌زهه‌بیه‌كانی‬ ‫جیا له‌مه‌زهه‌بی فه‌رمیی واڵته‌كه‌شیان‬ ‫ده‌چه‌وسێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێنته‌رنێت گۆڕه‌پانێك بۆ به‌رده‌وامبوونی‬ ‫دوژمنایه‌تی مێژوویی‬ ‫ملمالنێ‌و كێشمه‌كێشی ن��ێ��وان شیعه‌‌و‬ ‫سووننه‌ ته‌نیا به‌خۆپیشاندان‪ ،‬كوشتن‪،‬‬ ‫ته‌قینه‌وه‌‪ ،‬ج��ه‌ن��گ‌و‪ ...‬ن�ه‌وه‌س��ت��ای�ه‌وه‌‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ هاتنی ئینته‌رنێت بۆ پانتایی ژیانی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی موسڵمانان‪ ،‬ل��ه‌و جیهانه‌‬ ‫نوێیه‌ش وه‌ك گۆڕه‌پانێك‌و وه‌ك ئامرازێك‬ ‫ب��ۆ دوژم��ن��ای�ه‌ت�ی‌و جۆشدانی مه‌زهه‌بی‌و‬ ‫به‌گشتیی ب�ه‌رده‌وام��ب��وون��ی دوژمنایه‌تی‬ ‫كه‌ڵكی لێوه‌رگیرا‌وه‌‪ ،‬ئێستا به‌شێكی به‌رچاو‬ ‫له‌ناكۆكی‌و دوژمنایه‌تییه‌كانی نێوان شیعه‌‌و‬ ‫سووننه‌ له‌م رێگایه‌وه‌ پراكتیزه‌ده‌كرێت‪ .‬واته‌‬ ‫به‌ئاشكرا جه‌نگێك له‌جیهانی ئینته‌رنێت‬ ‫ل���ه‌ئ���ارادای���ه‌‪ ،‬زۆرج���اری���ش ئ���ه‌و جه‌نگه‌‬ ‫له‌سوكایه‌تیكردن‌و جنێودانه‌وه‌ بۆ هاككردنی‬ ‫الیه‌نی به‌رانبه‌ر درێژده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێك له‌شێوازه‌كانی ب�ه‌رده‌وام��ب��وون��ی‬ ‫كێشه‌كان له‌رێگه‌ی ئینته‌رنێت‪ ،‬كردنه‌وه‌ی‬ ‫س����ه‌دان م��اڵ��پ �ه‌ڕ ب��ۆ س��وك��ای�ه‌ت��ی��ك��ردن‬ ‫به‌باوه‌ڕه‌كانی یه‌كتر‌و هه‌وڵدان بۆ تاوانبار‌و‬ ‫كافرنیشاندانی الیه‌نی ب�ه‌ران��ب�ه‌ره‌‪ .‬هه‌ر‬ ‫له‌رێگه‌ی نووسراوه‌ پڕ له‌دوژمنایه‌تییه‌كانی‬ ‫ئ��ه‌و س��ای��ت��ان �ه‌وه‌‪ ،‬ت �ه‌ن��ان �ه‌ت به‌ئاشكرا‬ ‫بانگه‌شه‌ بۆ كوشتن‌و له‌ناوبردنی الیه‌نی‬ ‫به‌رانبه‌ر ده‌كرێت‪ ،‬كوشتنی به‌رانبه‌ریش‬ ‫وه‌ك ئه‌ركێك‌و وه‌ك ره‌فتارێكی پیرۆز‬ ‫پێناسه‌ده‌كرێت‪.‬‬ ‫تاكتیك ی��ان شێوازێكیتر ل��ه‌م ش �ه‌ڕه‌‬ ‫له‌هاككردنی ماڵپه‌ڕه‌كانی یه‌كتردا خۆی‬ ‫ده‌ب��ی��ن��ێ��ت �ه‌وه‌‪ .‬ده‌س��ت��ی ه��اك��ك �ه‌ره‌ك��ان‬ ‫ب�ه‌م�ه‌رج�ه‌ع�ه‌ ش��ی��ع�ه‌ك��ان‌و كه‌سایه‌تییه‌‬ ‫به‌رجه‌سته‌كانی سووننه‌ گه‌یشتووه‌‌و تا‬ ‫ئێستا به‌ده‌یان‌و سه‌دان سایت هاككراون‪.‬‬ ‫گروپی ئینته‌رنێتی ئاشیانه‌ كه‌ له‌ئێرانه‌‌و‬ ‫پێده‌چێ سه‌ر به‌وه‌زاره‌تی ئیتاڵعاتی ئێران‬ ‫بێ‪ ،‬به‌ئاشكرا رایگه‌یاندووه‌ كه‌ تا ئێستا‬ ‫زیاتر له‌ ‪ 300‬ماڵپه‌ڕی سووننه‌كان كه‌ئه‌وان‬ ‫به‌وه‌هابییه‌كان ناودێری ده‌ك �ه‌ن‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌و گروپه‌وه‌ هاككراوه‌‪ .‬ئه‌ندامانی ئه‌و‬ ‫گروپه‌ له‌دیدارێكدا له‌گه‌ڵ ئایه‌توڵاڵ مه‌كارمی‬ ‫شیرازی وتوویانه‌ كه‌ئه‌وان ئه‌و كاره‌یان‬ ‫به‌هۆی هێرشی راگه‌یاندنی سووننه‌كان‬ ‫ب��ۆ س �ه‌ر شیعه‌كان‌و سوكایه‌تی ب �ه‌وان‬

‫ئه‌نجامداوه‌‪.‬‬ ‫سایته‌كانی شیخ‬ ‫موختارولئیسالمی‪،‬‬ ‫ئه‌حمه‌دی‪ ،‬شێخ‬ ‫چ�ه‌ن��دان كۆلێژی‬ ‫گروپه‌وه‌ هاككراوه‌‪.‬‬ ‫ل�ه‌الی�ه‌ك��ی��ت��ره‌وه‌ سایته‌كانی مه‌رجه‌عه‌‬ ‫شیعه‌كان‌و له‌وانه‌ ئایه‌توڵاڵ سیستانی‪،‬‬ ‫ته‌بریزی‪ ،‬سوبحانی‌و ماڵپه‌ڕی تایبه‌تی‬ ‫ئه‌لشیعه‌‌و نه‌هجولبه‌الغه‌‌و چه‌ندانی سایتریش‬ ‫له‌الیه‌ن سووننه‌كانه‌وه‌ هاككرا‪.‬‬ ‫ده‌وترێ كه‌هاككه‌ره‌كان دزه‌یان كردبووه‌ ناو‬ ‫سایته‌كه‌ی ئایه‌تووڵاڵ سیستانی‌و فیلمێكی‬ ‫ئه‌مریكیان تیایدا دان��اب��وو كه‌خه‌ریكی‬ ‫گاڵته‌كردن به‌فتواكانی ئه‌و مه‌رجه‌عه‌ شیعه‌‬ ‫بووه‌‪ .‬گروپێك به‌ناوی گروپی ئینته‌رنێتی‬ ‫"ئێكس پی" به‌رپرسیاریه‌تی له‌هێرشكردنه‌‬ ‫س��ه‌ر سایتی ئ��ای �ه‌ت��ووڵ�ڵا سیستانیان‬ ‫له‌ئه‌ستۆگرتووه‌‪ ،‬رایانگه‌یاندووه‌ كه‌ئه‌وان‬ ‫گروپێكی سووننه‌ن ك �ه‌ده‌ی��ان �ه‌وێ تۆڵه‌‬ ‫له‌هێرشه‌كانی الیه‌نی به‌رانبه‌ر بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫سووننه‌كان له‌هێرشكردنه‌ سه‌ر شیعه‌كان‬ ‫به‌وشه‌ی رافزین ناویانده‌به‌ن‪ ،‬كه‌به‌مانای‬ ‫وه‌رگه‌ڕاو له‌ئایینه‌‪ ،‬شیعه‌كانیش سووننه‌كان‬ ‫به‌كافر ناودێرده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫زۆربه‌ی شاره‌زایان له‌ناوچه‌كه‌ له‌و بڕوایه‌دان‬ ‫ك�ه‌درێ��ژه‌ی ئ�ه‌و ب��ارودۆخ�ه‌ ده‌ت��وان��ێ وه‌ك‬ ‫پاڵنه‌رێكی به‌هێز بۆ درێژه‌ی ناكۆكییه‌كان‬ ‫بێت‌و ته‌نانه‌ت شه‌ڕی زۆر گه‌وره‌ی مه‌زهه‌بی‬ ‫له‌دوارۆژدا لێبكه‌وێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ�����ه‌وان پ��ێ��ی��ان��وای �ه‌ ك���ه‌ئ���ه‌و پ���ه‌الم���اره‌‬ ‫ئینته‌رنێتییانه‌‌و باڵوكرنه‌وه‌ی جنێونامه‌‌و‬ ‫سوكایه‌تی به‌یه‌كتر له‌سایته‌كان‪ ،‬ده‌توانێ‬ ‫بێمتمانه‌یی زی��ات��ر له‌نێوان شیعه‌كان‌و‬ ‫سووننه‌كان دروستبكات‌و دواجار به‌هاندانی‬ ‫الیه‌نه‌كان بۆ شه‌ڕی واقعیی بشكێته‌وه‌‪.‬‬ ‫سووننه‌كان له‌و بڕوایه‌دان كه‌توندتربوونه‌وه‌ی‬ ‫شه‌ڕی ئینته‌رنێتی شیعه‌كان‌و سووننه‌كان‬ ‫ئه‌و كاته‌ بوو كه‌سایتی ئیسالم نێتی سه‌ر به‌‬ ‫كه‌سایه‌تی ئایینی سووننه‌كان عائیز ئه‌لقه‌رنی‬ ‫كه‌وته‌ به‌رهێرشی هاككه‌ره‌ شیعه‌كان‪ .‬ناوبراو‬ ‫به‌توندی ئیدانه‌ی ئه‌و كاره‌ی كرد‌و رایگه‌یاند‬ ‫كه‌ئه‌و ره‌ف��ت��اره‌ی هاككه‌ره‌ ئێرانییه‌كان‬ ‫له‌گه‌ڵ بانگه‌شه‌كانی ده‌سه‌اڵتدارانی تاران بۆ‬ ‫ئاشتی‌و یه‌كێتی موسڵمانان ناته‌بایه‌‪.‬‬ ‫الی خۆشیانه‌وه‌ شیعه‌كان ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌ده‌ن‬ ‫كه‌هاككردنی سایتی مه‌رجه‌عه‌ شیعه‌كان‬ ‫له‌الیه‌ن گروپه‌ ئینته‌رنێتییه‌كانی سووننه‌وه‌‪،‬‬ ‫دوای ئه‌وه‌بوو كه‌یوسف قه‌رزاوی كه‌سایه‌تی‬ ‫ئایینی سووننه‌كان له‌واڵتی میسر داوایكرد‬ ‫كه‌به‌ر به‌نفوز‌و په‌ره‌سه‌ندنی شیعه‌كان‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌ بگیرێت‌و رایگه‌یاند كه‌شیعه‌كان‬ ‫بیدعه‌ت له‌ئیسالمدا ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫هاوكات له‌رێگه‌ی چه‌ندان ماڵپه‌ڕی وه‌ك‬ ‫یاهو‌و پاڵتاڵك چه‌ندان گروپی ئینته‌رنێتی‬ ‫له‌هه‌ر دووالی �ه‌ن بۆ چاتكردن دروستبووه‌‬ ‫كه‌توندترین هه‌ڵوێست‌و لێدوان ده‌رب��اره‌ی‬ ‫الیه‌نیی به‌رانبه‌ری تێدا دێته‌ئاراوه‌‪.‬‬ ‫عه‌بدولعه‌زیز بن باز‪،‬‬ ‫شێخ ناسر بن محه‌مه‌د‬ ‫عه‌بدولكه‌ریم ئه‌خزه‌ر‌و‬ ‫ئیسالمی ل�ه‌الی�ه‌ن ئه‌و‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫کۆمێنت ‪17‬‬

‫مه‌‌ترسییه‌‌كانی سه‌‌ر ئازادی‬

‫شوان سدیق‬ ‫چه‌‌ند ساڵێكه‌‌ نووسه‌‌ران‌و رۆژنامه‌‌نووسان‪،‬‬ ‫ده‌‌نگ هه‌‌ڵده‌‌بڕن یان له‌‌سه‌‌ر ئازادی راده‌‌ربڕین‌و‬ ‫بوونی به‌‌ربه‌‌ست كه‌‌ به‌‌هۆی فه‌‌رهه‌‌نگێكی‬ ‫دواكه‌‌وتووانه‌‌ یاخود له‌‌به‌‌رانبه‌‌ر ده‌‌سه‌‌اڵتدا‬ ‫ئ��ه‌‌وان هه‌‌ڵوێستیان وه‌‌رگ��رت��ووه‌‌‪ ،‬له‌‌وه‌‌اڵمی‬ ‫ئه‌‌مه‌‌شدا رێ��گ��اچ��اره‌‌ رووب��ه‌‌ڕووب��وون��ه‌‌وه‌‌ی‬ ‫ن��ووس��ه‌‌رو رۆژن��ام��ه‌‌ن��ووس��ان ئ���ه‌‌وه‌‌ ب��ووه‌‌‪،‬‬ ‫كه‌‌زۆرجار لێیان دراوه‌‌ یان هه‌‌ڕه‌‌شه‌‌ی كوشتن‌و‬ ‫كوژران‌و هه‌‌ندێ جاریش نان بڕین‌و زۆر شتی‬ ‫له‌‌مانه‌‌ وه‌‌اڵم بووه‌‌ بۆ رۆژنامه‌‌نووسان‪.‬‬ ‫بێگومان ئه‌‌وه‌‌ به‌‌هه‌‌ڵه‌‌تێگه‌‌یشته‌‌ له‌‌وه‌‌ی‬ ‫كه‌‌ته‌‌نیا گروپێك له‌‌حیزب یاخود كه‌‌سانێك‬ ‫له‌‌ناو حیزبه‌‌ ده‌‌سه‌‌اڵتداره‌‌كاندا یان حكومه‌‌ت‬ ‫به‌‌ "دوژمنی ئازادی رۆژنامه‌‌گه‌‌ری یا مه‌‌ترسی‬ ‫بزانرێن"‪ ،‬نه‌‌خێر‪ ،‬چونكه‌‌ زۆرن ئه‌‌وانه‌‌ی ئه‌‌مڕۆ‬ ‫ناویان ناهێنرێت له‌‌و هه‌‌ڵمه‌‌ته‌‌ ئیعالمییه‌‌ی‬ ‫كه‌‌ئێستا له‌‌گۆڕه‌‌پانه‌‌كه‌‌دا هه‌‌ستی پێده‌‌كرێت‪،‬‬ ‫ئه‌‌ویش بوونی ئه‌‌و هێزه‌‌ خۆمه‌‌اڵس دراوه‌‌یه‌‌ كه‌‌‬ ‫به‌‌ناوی ئاینه‌‌وه‌‌ كاری خۆیان ده‌‌كه‌‌ن‌و ته‌‌نیا‬ ‫كاریان سودوه‌‌رگرتنه‌‌ له‌‌و ده‌‌نگه‌‌ ناڕه‌‌زاییه‌‌ی‬ ‫ئێستاكه‌‌ هه‌‌یه‌‌‪.‬‬ ‫بێگومان هه‌‌رچییه‌‌ك بن هێزه‌‌ ناسیۆنال‌و‬ ‫چه‌‌په‌‌كان ئه‌‌گه‌‌ر له‌‌ده‌‌سه‌‌اڵتیشدا بن یا نا‪،‬‬ ‫قسه‌‌یان له‌‌گه‌‌ڵ ده‌‌كرێت‪ ،‬ب��ه‌‌اڵم ئایا هێزه‌‌‬ ‫ئیسالمییه‌‌كان كه‌‌ به‌‌دیلی ئ��ه‌‌وان چاندنی‬ ‫فه‌‌رهه‌‌نگێكی ه��اورده‌‌ی��ه‌‌ بۆ ناو كۆمه‌‌ڵگه‌و‬ ‫فه‌‌رهه‌‌نگێكی دی له‌‌كوردستان‪ ،‬ئاماده‌‌ی‬ ‫ئ��ه‌‌وه‌‌ی��ان تێدایه‌‌ ك��ه‌‌ ل��ه‌‌و ئ��ازادی��ی��ه‌‌ بگه‌‌ن‬ ‫ئه‌‌مڕۆ زۆرێك له‌‌خه‌‌ڵكی كوردستان‪ ،‬له‌‌پاڵ‬ ‫كۆمه‌‌ڵگه‌‌یه‌‌كی مه‌‌ده‌‌نیدا خه‌‌ونی پێوه‌‌ ده‌‌بینن!!‬ ‫هه‌‌رچه‌‌نده‌‌ له‌ الیه‌‌ن خێزانه‌‌كه‌‌یه‌‌وه‌‌ ناوهێنانی‬ ‫ئازیزه‌‌كه‌‌یان به‌‌هه‌‌رجۆرێك نزیك له‌‌و زانیاریانه‌‌‬

‫ره‌‌تده‌‌كرێته‌‌وه‌‌‪ ،‬به‌‌اڵم روونكردنه‌‌وه‌‌كه‌‌ی لیژنه‌‌ی‬ ‫لێكۆڵینه‌‌وه‌‌ی ئاسایشی كوردستان "هه‌‌ولێر"‬ ‫ده‌‌رباره‌‌ی تیرۆركردنی "سه‌‌رده‌‌شت عوسمان"‬ ‫كه‌‌ له‌‌رۆژانی راب���ردوودا باڵوكرایه‌‌وه‌‌‪ ،‬جگه‌‌‬ ‫ل��ه‌‌وه‌‌ی كه‌‌خێزانی سه‌‌رده‌‌شت راپۆرته‌‌كه‌‌ی‬ ‫ئاسایش به‌‌چیرۆكێكی "بێسه‌‌رو ب��ه‌‌ره‌‌رو‬ ‫هه‌‌ڵبه‌ستراو ده‌‌زان��ن" ب��ه‌‌اڵم ئه‌‌و زانیاریانه‌‌‬ ‫به‌‌ڵگه‌‌ی ئه‌‌وه‌‌ ده‌‌دات به‌‌ده‌‌سته‌‌وه‌‌ كه‌‌ (ئه‌‌نسار‬ ‫ئیسالم) گروپێكی ئیسالمی تیرۆریستییه‌‌‬ ‫وه‌‌كو باندێك له‌‌كوردستان "فه‌‌عالیان" هه‌‌یه‌‌‪.‬‬ ‫یان وه‌‌ك به‌‌یاننامه‌‌ی ئه‌‌و گروپه‌‌ تیرۆریستییه‌‌‬ ‫له‌‌به‌‌رانبه‌‌ر راپۆرته‌‌كه‌‌ی ئاسایشدا له‌‌رۆژانی‬ ‫رابردوودا باڵویانكرده‌‌وه‌‌‪ ،‬كه‌‌واته‌‌ بوونی ئه‌‌و‬ ‫بانده‌‌ نهێنییه‌‌ توندڕه‌‌وانه‌‌و به‌‌و شێوه‌‌ ئاگاداره‌‌‬ ‫له‌‌كاروباری كوردستان ئه‌‌مه‌‌ مه‌‌ترسییه‌‌كی‬ ‫دیكه‌‌یه‌‌ له‌‌سه‌‌ر مه‌‌ترسییه‌‌كانی تر بۆ سه‌‌ر كاری‬ ‫رۆژنامه‌‌گه‌‌ری‌و ئازادی نووسین‌و راده‌‌ربڕین!‬ ‫وه‌‌ك چۆن له‌‌كوردستان كاری رۆژنامه‌‌گه‌‌ری‬ ‫رووب���ه‌‌ڕووی ق��ه‌‌ی��ران‌و مه‌‌ترسی ب��ووه‌ت��ه‌‌وه‌‌‪،‬‬ ‫بێگومان قسه‌‌كردنیش كه‌‌دیارده‌‌یه‌‌كی ئینسانی‬ ‫ئێجگار گرنگه‌‌و ئ��ه‌‌م��ه‌‌ش به‌‌شێكی دییه‌‌‬ ‫له‌‌ئازادی ده‌‌ربڕین‪ ،‬له‌‌به‌‌ر ئه‌‌وه‌‌ی قسه‌‌كردن‬ ‫ته‌‌نیا ده‌‌مكردنه‌‌وه‌‌‌و فڕێدانی وشه‌‌‌و رسته‌‌‌و‬ ‫په‌‌ره‌‌گرافه‌‌كان نییه‌‌و ده‌‌ره‌‌نجامی هه‌‌یه‌‌‪ .‬بۆیه‌‌‬ ‫له‌‌م رۆژگاره‌‌ی ئێستاماندا ئه‌‌گه‌‌ر حیزبی كوردی‬ ‫قسه‌‌كان به‌‌ قه‌‌ولی ئه‌‌و نه‌‌بێت‪ ،‬به‌‌ئاشكرا‬ ‫دژای��ه‌‌ت��ی ده‌‌ك��او به‌‌حه‌‌رامی خ��ۆی ده‌‌زان��ێ‪،‬‬ ‫بۆیه‌‌ به‌‌رده‌‌وامیش له‌‌هه‌‌وڵی ده‌‌مكوتكردن‌و زار‬ ‫به‌‌ستنی كه‌‌سی ئازادیخوازدایه‌‌‪.‬‬ ‫له‌‌به‌‌ره‌‌نگاربوونه‌‌وه‌‌‪ ،‬له‌‌گه‌‌ڵ كۆمه‌‌ڵگه‌‌ی‬ ‫نوێدا تایبه‌‌تمه‌‌ندی به‌‌رچاوی چاخه‌‌كانی‬ ‫ن��اوه‌‌ڕاس��ت نه‌‌بوونی ئ��ازادی ت��اك ب��ووه‌‌‪.‬‬ ‫به‌‌اڵم تایبه‌‌تمه‌‌ندی له‌‌م سه‌‌رده‌‌مه‌‌ی ئێمه‌‌‬ ‫ل��ه‌‌وه‌‌دای��ه‌‌ ن��ه‌‌ك ت��اك ئ��ازاد نییه‌‌ ل��ه‌‌ڕووی‬

‫فشاری هه‌‌ندێ‬ ‫حیزب‌و ده‌‌سه‌‌اڵتی‬ ‫سیاسی مه‌‌ترسی‬ ‫خستووه‌ته‌‌‌سه‌‌ر‬ ‫ئازادی راده‌‌ربڕین‌و‬ ‫ئه‌‌زموونی‬ ‫حكومڕانیش‬ ‫له‌‌كوردستان‬

‫هه‌‌موو پێكهاته‌‌و هه‌‌ڵبژارده‌‌كانی ژیانی‬ ‫بگره‌‌ له‌‌ئێستای ژیانی خۆمان هه‌‌ر كه‌‌سێك‬ ‫به‌‌ڕۆڵی خ��ۆی له‌‌سیستمی كۆمه‌‌اڵیه‌‌تی‌و‬ ‫سیاسیدا كه‌‌زنجیركراوه‌‌‪ ،‬له‌‌رووی قسه‌‌كردن‌و‬ ‫ده‌‌ربڕینه‌‌وه‌‌ كه‌‌سێك ناتوانێ‌ ئ��ه‌‌و رۆڵه‌‌‬ ‫بگێڕێ‌و ئه‌‌گه‌‌ر بیشیگێڕێت به‌‌ربه‌‌ست‌و‬ ‫فشاری زۆری بۆ دێـته‌‌ پێش وه‌‌ك��و ئه‌‌و‬ ‫رووداوانه‌‌ی له‌‌چه‌‌ند مانگ‌و ساڵی رابردوودا‬ ‫بینیمان‪.‬‬ ‫چونكه‌‌ ماوه‌‌یه‌‌كه‌‌ فشاری هه‌‌ندێ حیزب‌و‬ ‫ده‌‌سه‌‌اڵتی سیاسی له‌‌كوردستان له‌‌سه‌‌ر‬ ‫ئ��ازادی راده‌‌رب��ڕی �ن‌و میدیای ئ��ازاد زیاتر‬ ‫هه‌‌ستی پێده‌‌كرێ‪ ،‬كه‌‌گه‌‌یشتووه‌ته‌‌ ئاستێك‬ ‫مه‌‌ترسی خستووه‌ته‌‌‌سه‌‌ر ئازادی راده‌‌ربڕین‌و‬ ‫ئ��ه‌‌زم��وون��ی حكومڕانیش له‌‌كوردستان‪‌.‬‬ ‫بێگومان ئ��ه‌‌و فشارانه‌‌ش گه‌‌یشتووه‌ته‌‌‬ ‫ئاستێك ده‌‌ك��رێ��ت به‌‌تۆقاندنی سیاسی‌‬ ‫به‌‌ترساندنی رۆژنامه‌‌نووس‌‌و نووسه‌‌رانی‬ ‫ل��ه‌‌ق��ه‌‌ڵ��ه‌‌م��ب��ده‌‌ی��ن‪ ،‬ئ��ه‌‌م��ه‌‌ش ب��ۆ ئ��ه‌‌وه‌‌ی��ه‌‌‬ ‫زیاتر ئ��ه‌‌وان نه‌‌توانن قسه‌‌بكه‌‌ن‌و ره‌‌خنه‌‌‬ ‫له‌‌كه‌‌موكوڕییه‌‌كانی ده‌‌سه‌‌اڵت نه‌‌گرن‪.‬‬ ‫ب��وون��ی ئ��ه‌‌م ف��ش��ارو به‌‌ربه‌‌ستانه‌‌ی‬ ‫كه‌‌ره‌‌نگدانه‌‌وه‌‌ی نێگه‌‌تێڤیان هه‌‌یه‌‌ به‌‌سه‌‌ر‬ ‫ره‌‌وشی رۆژنامه‌‌گه‌‌ری‌و هه‌‌روه‌‌ها ئه‌‌زموونی‬ ‫ئێستای واڵتیش‪ ،‬بۆیه‌‌ له‌‌دونیای ده‌‌ره‌‌وه‌‌شدا‬ ‫ئه‌‌مڕۆ هه‌‌ست به‌‌بوونی ئه‌‌م ره‌‌وشه‌‌ ده‌‌كه‌‌ن‪.‬‬ ‫جگه‌‌ له‌‌وه‌‌ی رۆژنامه‌‌ عه‌‌ره‌‌بی‌و بیانییه‌‌كان‬ ‫ب���ه‌‌وردی چ��اودێ��ری ئ��ه‌‌زم��وون��ی هه‌‌رێمی‬ ‫كوردستان ده‌‌كه‌‌ن‪.‬‬ ‫ب��ه‌‌پ��ێ��ی ئ����ه‌‌و رووپ��ێ��ووخ��ش��ت��ه‌‌ی‬ ‫كه‌‌رۆژنامه‌‌نووسانی بێسنوور ئاماژه‌‌ی‬ ‫پێكردووه‌‌‪ ،‬له‌‌ساڵی ‪2010‬دا له‌‌دوای واڵتی‬ ‫ئێران‪ ،‬سعودییه‌‌‪ ،‬لیبیا‪ ،‬بۆرماو واڵتی‬ ‫یه‌‌مه‌‌نی ع��ه‌‌ره‌‌ب��ی‪ .‬عێراق دێ��ت كه‌‌هێڵی‬ ‫مه‌‌ترسی هێنراوه‌‌ به‌‌سه‌‌ر نه‌‌خشه‌‌ی واڵته‌‌كه‌‌دا‪،‬‬ ‫بێگومان هه‌‌رێمی كوردستانیش له‌‌به‌‌ر ئه‌‌وه‌‌ی‬ ‫هه‌‌ندێ مێدیا له‌‌كوردستان‪ ،‬به‌‌ئاشكرا باسی‬ ‫پێشێلكردنی مافی مرۆڤ‌و كه‌‌موكوڕییه‌‌كانی‌‬ ‫‌ده‌‌سه‌‌اڵتداری‌و به‌‌هه‌‌ده‌‌ردانی سامانی گشتی‬ ‫هه‌‌روه‌‌ها به‌‌ئاشكرا ده‌‌ستتێوه‌‌ردانی حیزبی‬ ‫له‌‌داموده‌‌زگاكانی حكومه‌‌ت‌و دادوه‌‌ری���دا‬ ‫ده‌‌خه‌‌نه‌‌ڕوو‪ .‬كوردستانیشی بۆ خراپی هه‌‌ر‬ ‫به‌‌ به‌‌شێك له‌‌عێراق له‌‌قه‌‌ڵه‌‌مدراوه‌‌‪ ،‬گومانی‬ ‫تێدانییه‌‌ ئه‌‌گه‌‌ر ئازادی راده‌‌ربڕین به‌‌ربه‌‌ستی‬ ‫بۆ دروست نه‌‌كرابایه‌‌‪ ،‬بێگومان كوردستان‬ ‫له‌‌عێراق جیاده‌‌كرایه‌‌وه‌‌‪.‬‬ ‫ئ��ه‌‌گ��ه‌‌ر ده‌‌س�����ه‌‌اڵت ئ����اوا ب��ڕوان��ی��ت��ه‌‌‬ ‫به‌‌رپرسیارێتی خ��ۆی به‌‌رانبه‌‌ر به‌‌ژیانی‬ ‫خه‌‌ڵكی كوردستان‌و ئ��ازادی هاوواڵتیان‬ ‫بێگومان ئه‌‌و به‌‌رقه‌‌راربوونی حوكمی یاساو‬ ‫پاراستنی هاوواڵتییانه‌‌ی كه‌‌ئێستا زۆر‬ ‫شانازی پێوه‌‌ ده‌‌كه‌‌ن‪ ،‬ئه‌‌مه‌‌ش ده‌‌كه‌‌وێـته‌‌‬ ‫ژێر پرسیاره‌‌وه‌‌!‬ ‫‪shwansdiq@yahoo.com‬‬

‫چ�����وارش�����ه‌م�����م�����ه‌ی‌ ت�����ه‌ن�����ازول‬

‫یوسف حمه‌كریم‬ ‫ه�ه‌ن��دێ��ك له‌سیاسییه‌كان ب��ۆ گه‌یشتن‬ ‫ب �ه‌ده‌س �ه‌اڵت هه‌موو كارێك به‌سیاسه‌ت‬ ‫ن��اوزه‌دده‌ك��ه‌ن‌و ته‌نانه‌ت خ��ودی‌ زاراوه‌ی‌‬ ‫سیاسه‌تیش ده‌كه‌نه‌ سیاسه‌ت بۆ گه‌یشتن‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵت‪ ،‬به‌اڵم دوای‌ ده‌سه‌اڵت قۆناغی‌‬ ‫به‌رده‌وامی‌ دێت كه‌زۆرجار سیاسییه‌كان‬ ‫له‌بری‌ سیاسه‌تی‌ تاكتیكی‌‌و پێشكه‌شكردنی‌‬ ‫خزمه‌تگوزاریی‌ په‌نا بۆ سیاسه‌تی‌ سازشكاری‌‬ ‫ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫لێره‌دا قۆناغه‌كه‌ دیاریده‌كات كه‌ئایا‬

‫سازشكردن رێگه‌پێدراوه‌ یاخود نا؟ ئه‌گه‌رنا‬ ‫سازش به‌مانا سیاسییه‌كه‌ی‌ وه‌رگرتنه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫به‌بێ‌ خواست‪ ،‬به‌خشینه‌ به‌بێ‌ به‌رانبه‌ر‪،‬‬ ‫الوازی��ی �ه‌ به‌بێ‌ گ��ه‌وره‌ب��وون‪ ،‬شكستییه‌‬ ‫به‌بێئه‌وه‌ی‌ هه‌ڵمه‌تی‌ هه‌ستانه‌وه‌ به‌هێزبكات‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌مه‌فهومی‌ ئاینی‌‌و كۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌‬ ‫"مه‌به‌ست" مانا ده‌به‌خشێته‌ "س��ازش"‪،‬‬ ‫چونكه‌ به‌پێی‌ پێوه‌ری‌ كۆمه‌اڵیه‌تی‌ "سازش"‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵتدا پێگه‌ به‌هێزده‌كات‌و له‌ئایندا‬ ‫چه‌ند سازشبكرێت ئه‌وه‌ندی‌ پله‌ی‌ سازشكار‬ ‫له‌الی‌ خودا به‌رزده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هێزه‌ سیاسییه‌كانی‌ عێراق به‌قۆناغێكی‌‬ ‫هه‌ستیارو چاره‌نوووسسازدا تێده‌په‌ڕن‪،‬‬ ‫چوارساڵی‌ داهاتوو بۆ ئ �ه‌وان چوارساڵی‌‬ ‫یه‌كالكه‌ره‌وه‌ ده‌بێت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌م هێزانه‌‬ ‫له‌تاقیكردنه‌وه‌ی‌ هه‌ڵبژاردن ده‌رچ��وون‌و‬ ‫وه‌رگرتنیان له‌كۆلێژی‌ "به‌رده‌وامی‌‪ ،‬ملمالنێ‌‌و‬ ‫ل��ه‌ن��اوچ��وون" پ �ه‌ی��وه‌ن��دی‌ به‌سیاسه‌تی‌‬ ‫ئێستایانه‌وه‌یه‌‪ ،‬ب��ۆی�ه‌ ب�ه‌ب�ێ‌ گوێدانه‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌ بااڵكانی‌ گه‌ل‌و سه‌روه‌ری‌ عێراق‬ ‫ئاماده‌ن دژ به‌یه‌كتری‌ بوه‌ستنه‌وه‌و سازش‬ ‫به‌رانبه‌ر ئه‌و واڵتانه‌ بكه‌ن كه‌چوارشه‌ممه‌ی‌‬ ‫خوێناوییان خسته‌ فه‌رهه‌نگی‌ په‌یوه‌ندییه‌‬ ‫دیپلۆماسییه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫دوای‌ تێپه‌ڕینی‌ ساڵێك به‌سه‌ر كاره‌ساتی‌‬ ‫(چ��وارش�ه‌م��م�ه‌ی‌ خ��وێ��ن��اوی‌) ك�ه‌ به‌پێی‌‬ ‫لێدوانه‌كانی‌ ئه‌وكاته‌ی‌ مالكی‌‪ ،‬سوریا له‌پشت‬ ‫كاره‌ساته‌كه‌وه‌یه‌و له‌ماوه‌ی‌‪ 24‬كاتژمێردا‬ ‫باڵیۆزی‌ ه�ه‌ردوو واڵت كشانه‌وه‌و لێدوانی‌‬ ‫"عوكاز"ییان به‌رانبه‌ر به‌یه‌كتر به‌كارده‌هێنا‪،‬‬ ‫ئه‌وكات لێدوانه‌كانی‌ مالكی‌ واپێویستی‌‬

‫ده‌ك����ردو ل���ه‌ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی‌ حیزبه‌كه‌یدا‬ ‫ب��وو كه‌په‌یوه‌ندییه‌ دیپلۆماسییه‌كان‬ ‫بخاته‌ ئاستێكی‌ مه‌ترسیدارو ته‌نانه‌ت‬ ‫سیاسییه‌كانی‌ ع��ێ��راق �ی‌ ب��ۆ دووب����ه‌ره‌‬ ‫دابه‌شكرد‪ ،‬ب�ه‌ره‌ی‌ (ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی‌ عێراق)‬ ‫كه‌سوننه‌كان‌و كورد الیه‌نگرییان ده‌كردو‬ ‫به‌ره‌ی‌ (سه‌روه‌رییه‌كانی‌ عێراق) كه‌مالكی‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی‌ ده‌ك��رد‌و پێیوابوو سه‌روه‌ری‌‬ ‫عێراق به‌زێنراوه‌‪.‬‬ ‫له‌ئێستادا مالكی‌ بۆ ب�ه‌رده‌وام��ب��وون‬ ‫ل��ه‌پ��ۆس��ت��ه‌ك��ه‌ی‌ پ��ه‌ن��ا ب���ۆ س��ی��اس�ه‌ت�ی‌‬ ‫سازشكردن ده‌ب��ات له‌گه‌ڵ ئه‌و الیه‌نانه‌ی‌‬ ‫كه‌دژایه‌تی‌ ك��ردوون‪ ،‬وه‌ك چۆن بینیمان‬ ‫ل�ه‌م��اوه‌ی‌ چ��وار ساڵی‌ س��ه‌رۆك وه‌زیریدا‬ ‫ته‌نیا یه‌كجارو له‌سه‌ر بانگهێشتی‌ سه‌رۆك‬ ‫كۆمار سه‌ردانی‌ "دوك��ان"ی‌ كردوو له‌دوای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن‌و له‌ماوه‌ی‌ دوو مانگدا دووجار‬ ‫س�ه‌ردان�ی‌ هه‌رێمی‌ ك��رد‪ ،‬ه�ه‌روه‌ه��ا رۆژی‌‬ ‫چوارشه‌ممه‌ی‌ رابروود (‪ )2010-9-15‬مالكی‌‬ ‫شاندێكی‌ ره‌وانه‌ی‌ سوریا كرد كه‌پێكهاتبوون‬ ‫له‌ئه‌ندامانی‌ حیزبه‌كه‌ی‌‪ ،‬بۆ ئاساییكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی‌ نێوان ع��ێ��راق‌و سوریا‬ ‫له‌كاتێكدا ئه‌وه‌ ئه‌ركی‌ وه‌زاره‌تی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫عێراقه‌‪ ،‬نه‌ك حیزبی‌ ده‌ع��وه‌‪ ،‬له‌ڕاستیدا‬ ‫بچوكردنه‌وه‌ی‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‌ ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫ع��ێ��راق ب��ۆ ده‌وڵ���ه‌ت���ی‌ ی��اس��ا ب �ه‌زان��دن �ی‌‬ ‫سه‌روه‌رییه‌كانی‌ عێراقه‌‪ ،‬بۆیه‌ به‌م هه‌ڵوێسته‌‬ ‫مالكی‌ (چوارشه‌ممه‌ی‌ خوێناوی‌) كرده‌‬ ‫(چوارشه‌ممه‌ی‌ ته‌نازول)‪.‬‬ ‫‪usf_da@yahoo.com‬‬

‫فایه‌ق سه‌عید‬

‫جيهانبينی په‌روه‌رده‌‬

‫‪faiekk@hotmail.com‬‬

‫گرفتی گه‌وره‌كان له‌ساڵی نوێدا‬ ‫هه‌فته‌ی راب��ردوو وه‌رزێكی نوێ‌و ساڵێكی نوێی خوێندن‬ ‫ده‌ستیپێكردو نزیكه‌ی یه‌ك ملیۆن‌و نیو منداڵی كوردستان‬ ‫چوونه‌ ناو ژووره‌ پڕ گرفته‌كانی قوتابخانه‌كانه‌وه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫سیستمێكی ناجێگیرو ئاسۆیه‌كی ن��اڕوون��دا ده‌ستیان‬ ‫به‌ملمالنێیه‌كی ناهاوسه‌نگ كرد‪ .‬منداڵه‌كانی كوردستان‬ ‫نه‌ده‌سه‌اڵتیان به‌سه‌ر ئه‌و كێشانه‌دا هه‌یه‌و نه‌ ده‌شتوانن‬ ‫له‌بڕیاردا به‌شداریبكه‌ن‌و نه‌ گه‌وره‌یه‌كیش هه‌یه‌ گوێیان‬ ‫بۆ رادێرێت‪ .‬له‌هه‌موو جیهاندا ده‌سه‌اڵتی سیاسی بڕیاری‬ ‫ئ�ه‌وه‌ ده‌دات كه‌سیستمی پ�ه‌روه‌رده‌ی��ی چۆن بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای داهاتووی ئه‌و واڵت�ه‌ بڕیار له‌و سیستمه‌‬ ‫ده‌دات‪ .‬به‌شێوه‌یه‌كی دی ده‌سه‌اڵتی سیاسی له‌به‌رزترین‬ ‫ئاستیدا بیر له‌وه‌ ده‌كاته‌وه‌ ئایا ئێمه‌ چ داهاتوویه‌كمان‬ ‫بۆ واڵت ده‌وێت‪ ،‬ده‌مانه‌وێت ببینه‌ واڵتێكی سه‌رمایه‌داری‬ ‫یا سۆسیالیستی؟‪ ،‬سه‌رمایه‌داری ئیلیت یا سه‌رمایه‌داری‬ ‫كۆمپانیا؟ ئایا ده‌مانه‌وێت هه‌موو ده‌ره‌فه‌ته‌كان بۆ هه‌موو‬ ‫هاوواڵتیان به‌شێوه‌یه‌كی دادپه‌روه‌رانه‌ كراوه‌بن یا ده‌مانه‌وێت‬ ‫ته‌نیا گروپێك له‌و سیستمه‌ به‌رخوردار بێت؟ ئایا ده‌مانه‌وێت‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا دادپ �ه‌روه‌ری كۆمه‌اڵیه‌تی به‌رقه‌رارو به‌رجه‌سته‌‬ ‫بێت یا نا؟‪...‬هتد‬ ‫بێگومان گه‌وره‌كان له‌م بڕیاره‌دا به‌رپرسن‌و هه‌ر خۆشیان‬ ‫بڕیاری له‌داڕشتنی ئه‌و سیستمه‌ ده‌ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی جیهانی‬ ‫رۆژئ��اوا له‌ئێمه‌ جیاده‌كاته‌وه‌ دوو مه‌رجه‌‪ :‬یه‌كه‌م ده‌بێ‬ ‫سیاسییه‌كان به‌قسه‌ی په‌روه‌رده‌زانه‌كان‌و ده‌روونزانه‌كان‌و‬ ‫پیاوه‌كانی زانست بكه‌ن‪ .‬دووه‌م ده‌بێ به‌رژه‌وه‌ندی منداڵ‬ ‫پێش هه‌موو به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی دیكه‌ بكه‌ون‪ .‬لێره‌دا هه‌ندێ‬ ‫نمونه‌ شیاوی هێنانه‌وه‌ن بۆ ئه‌وه‌ دروستی ئه‌و دێڕانه‌ی‬ ‫سه‌ره‌وه‌ بسه‌لمێنین‪ .‬سیاسه‌تی ئه‌ڵمانیاو ژاپۆن ئه‌وه‌ بووه‌‬ ‫ئیلیتێكی به‌هێز دروستببێت كه‌توانای ئه‌وه‌ی هه‌بێت واڵت‬ ‫به‌ڕێوه‌ببات‌و ئه‌ڵمانیاو ژاپۆن بكاته‌ واڵتێكی گه‌وره‌و به‌هێز‪،‬‬ ‫ئه‌وان هێنده‌ی ئه‌و ئیلیته‌ به‌هێزه‌ به‌الیانه‌وه‌ مه‌به‌ست بووه‌‪،‬‬ ‫هێنده‌ ئه‌وانی دیكه‌ به‌الیانه‌وه‌ گرنگ نه‌بووه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و‬ ‫ئیلیته‌ ئه‌مڕۆ له‌م واڵتانه‌دا دروستبوون‌و به‌فیعلی به‌هێزن‪.‬‬ ‫له‌به‌رانبه‌ریشدا سیستمی په‌روه‌رده‌یی گروپێكی گه‌وره‌ی‬ ‫فه‌رامۆشكردووه‌ كه‌ له‌سه‌ر ئه‌و ئیلیته‌ ده‌ژی‪ .‬له‌الیه‌كی‬ ‫دیكه‌وه‌ سوید‪ ،‬نه‌رویج‪ ،‬دانیمارك بڕیاریانداوه‌ ده‌ره‌فه‌ته‌كان‬ ‫وه‌كو یه‌كبن بۆ هه‌موو تاكه‌كان‌و ئه‌وان پێویستیان به‌و ئیلیته‌‬ ‫نه‌بووه‌‪ ،‬بۆیه‌ سیستمی په‌روه‌رده‌یی ئه‌وان زۆر جیاوازه‌و‬ ‫ده‌رئه‌نجامیش ئه‌م واڵتانه‌ وه‌كو ئه‌ڵمانیاو ژاپۆن به‌هێز نین‪،‬‬ ‫به‌اڵم تاكه‌كانی ئاسوده‌ترن‌و دادپ��ه‌روه‌ردی كۆمه‌اڵیه‌تیش‬ ‫به‌رزتره‌‪.‬‬ ‫ئ �ه‌گ �ه‌ر ب��گ �ه‌ڕێ��م �ه‌وه‌ س��ه‌ر ك��وردس��ت��ان ت��ا ئێستاش‬ ‫سیاسییه‌كانی كورد نازان چیان ده‌وێت یا نا‪ ،‬به‌ده‌ر له‌مه‌ش‬ ‫تا ئێستا ئاماده‌ نین پیاوه‌كانی زانست سه‌رپه‌رشتی پرۆسه‌ی‬ ‫پ�ه‌روه‌رده‌ بكه‌ن‌و به‌زۆری ئه‌و سیاسییانه‌ی به‌رپرسن له‌م‬ ‫پرۆسه‌یه‌و ده‌توانن بڕیاری یه‌كالكه‌ره‌وه‌ بده‌ن‪ ،‬شاره‌زانین‌و‬ ‫ناتوانن سیستمی باش له‌خراپ جیابكه‌نه‌وه‌‪ .‬ئه‌و گه‌ورانه‌‬ ‫ن��ازان��ن ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی م��ن��داڵ له‌چیدایه‌‪ ،‬بۆیه‌ زورب��ه‌ی‬ ‫هه‌نگاوه‌كانیان به‌خراپی ده‌شكێته‌وه‌‪.‬‬ ‫زورب �ه‌ی گه‌وره‌كان كاتێك بڕیار له‌سیستمێك ده‌ده‌ن‬ ‫یا كاری پێده‌كه‌ن له‌روانگه‌ی خۆیانه‌وه‌ ئه‌و كاره‌ ده‌كه‌ن‬ ‫به‌بێ ئ��ه‌وه‌ی بیر ل �ه‌وه‌ بكه‌نه‌وه‌ كه‌چی بۆ منداڵه‌كان‬ ‫باشن‪ .‬ده‌رئه‌نجامه‌كانیش ئه‌وه‌ ده‌بن كه‌گه‌وره‌كان له‌بری‬ ‫منداڵه‌كان بیرده‌كه‌نه‌وه‌‪ .‬ئه‌مڕۆ له‌ته‌وای قوتابخانه‌كانی‬ ‫كوردستاندا گه‌وره‌كان بۆ منداڵه‌كان بیرده‌كه‌نه‌وه‌و له‌بری‬ ‫ئه‌وان بڕیارده‌ده‌ن به‌پاساوی ئه‌وه‌ی ئه‌وان منداڵن‌و ناتوانن‬ ‫بیربكه‌نه‌وه‌‪ .‬ئایا ئێمه‌ بیرمان له‌وه‌ كردووه‌ته‌وه‌ بۆ تاكه‌‬ ‫گه‌وره‌كانی ئێمه‌ ناتوانن بیربكه‌نه‌وه‌؟ بێگومان ئێستا حیزب‬ ‫له‌بری ئێمه‌ بیرده‌كاته‌وه‌و ده‌یه‌وێت هه‌موومان وه‌كو یه‌ك‬ ‫بیربكه‌ینه‌وه‌و ئه‌و بیركردنه‌وه‌یه‌ش بیركرنه‌وه‌ی تاكه‌كان‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو بیركرنه‌وه‌ی حیزبه‌‪ .‬له‌م نێوه‌نده‌دا حیزب تا‬ ‫بۆی بكرێت سزای ئه‌و كه‌سانه‌ش ده‌دات كه‌وه‌كو حیزب‬ ‫بیرناكه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ مایه‌ی دڵخۆشیه‌ حیزب ده‌سه‌اڵتی‬ ‫به‌سه‌ر هه‌موومانه‌وه‌ نییه‌‪ .‬ده‌رئه‌نجام مرۆڤ له‌وه‌ تێده‌كات‬ ‫بۆ حیزب كه‌سانێكی دیاریكراو بۆ به‌ڕێوه‌بردنی پرۆسه‌ی‬ ‫په‌روه‌رده‌ هه‌ڵده‌بژێرێت‪ .‬له‌هه‌مان كاتدا ده‌رئه‌نجامه‌كانیش‬ ‫هه‌ر ئه‌وه‌بوون كه‌حیزب ویستوویه‌تی‪ ،‬واته‌ تاكێك دروستببێت‬ ‫كه‌نه‌توانێت به‌شێوه‌یه‌كی ئازاد بیربكاته‌وه‌ یا هه‌ر بیربكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ ئه‌مڕۆ منداڵه‌كانمان به‌م شێوه‌یه‌ په‌روه‌رده‌ده‌بن‪.‬‬ ‫هه‌فته‌ی راب��ردوو ده‌رگ��ای قوتابخانه‌كان ئه‌وه‌اڵبوون‌و‬ ‫به‌ڕێز وه‌زیری په‌روه‌رده‌ وتارێكی پێشكه‌شكرد كه‌ له‌هه‌موو‬ ‫ره‌هه‌ندێكی په‌روه‌رده‌یی خاڵی بوو‪ .‬كاتێك مرۆڤ له‌دێڕبه‌دێڕی‬ ‫ئه‌و وتاره‌ وردده‌بێته‌وه‌‪ ،‬هیچ مانایه‌ك له‌سیاسه‌تی حكومه‌تدا‬ ‫بۆ پ���ه‌روه‌رده‌ نابینێته‌وه‌و له‌بنه‌ڕه‌تدا ل��ه‌وه‌ تێده‌گات‬ ‫كه‌حكومه‌ت سیاسه‌تێكی زۆر فاشیالنه‌ی بۆ پ��ه‌روه‌رده‌‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬گه‌وره‌كان به‌كۆمه‌لێك گرفتی خۆیانه‌وه‌ ده‌رگ��ای‬ ‫قوتابخانه‌كانیان كرده‌وه‌و مندااڵنیان له‌گه‌ڵ خۆیان برده‌وه‌‬ ‫ژووره‌وه‌ به‌بێ ئه‌وه‌ی بتوانن گرفته‌كانیان چاره‌سه‌ربكه‌ن‪.‬‬ ‫بۆ نمونه‌ ئه‌وان له‌نه‌ورۆزی پاره‌وه‌ په‌یمانیان به‌خوێندكاران‬ ‫دابوو كه‌ له‌گه‌ڵ كردنه‌وه‌ی قوتابخانه‌كاندا ئه‌و گرفتانه‌یان بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ربكه‌ن كه‌خۆیان بۆ خوێندكاره‌كانیان دروستكردبوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم تا ئێستاش هیچ‌و سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌‬ ‫له‌به‌رزترین ئاستدا گرفتێكی دیكه‌ی بۆیان دروستكردووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌یش تا ئێستا نه‌یتوانیوه‌ پێنووس‌و ده‌فته‌رو الستیك‬ ‫‪...‬هتد بۆ قوتابخانه‌كان دابینبكات‪.‬‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫‪ 16‬کۆمێنت‬

‫ئایا ئه‌فغانستان گۆڕستان ‌ی ئیمپراتۆرییه‌ته‌كانه‌؟‬ ‫ی باش نیی ‌ه‬ ‫گه‌ر ده‌ته‌وێت رێگه‌ی ئه‌فغانستان بدۆزیته‌وه‌‪ ،‬شێواندنی‌ مێژوو ده‌ستپێكێك ‌‬

‫ن‪ .‬كریستیان كاریڵ‌‬ ‫و‪ .‬شااڵو فه‌تاح‬ ‫گۆڕستانه‌كه‌ داپۆشن‬ ‫ی هه‌موو كڵێشه‌كانه‌‪ ،‬به‌ڕاده‌یه‌ك‬ ‫ئه‌و‌ه دایك ‌‬ ‫ی بكات‪،‬‬ ‫ك��ه‌س ناتوانێت ب �ه‌رب �ه‌ره‌ك��ان � ‌‬ ‫كۆن ‌ه ژه‌ن�ه‌راڵ� ‌ه عاقڵه‌كان تا ره‌خنه‌گر‌ه‬ ‫ی له‌بلۆگه‌كانیاندا به‌كاریانهێناوه‌‪،‬‬ ‫تونده‌كان ‌‬ ‫ی روسیاو‌ه‬ ‫ی زمانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫له‌كه‌ناڵ ‌ه ئینگلیز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پاكستان‌و رادیۆ ‌‬ ‫تا رۆژنام ‌ه شڕه‌كان ‌‬ ‫ی ئه‌مریكا‪ .‬وادی��ار‌ه هه‌فینگتۆن‬ ‫نیشتمان ‌‬ ‫ێ ئه‌و‌ه ناژی‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت یه‌كێك‬ ‫پۆستیش به‌ب ‌‬ ‫ی به‌مشێوه‌یه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌كتێبه‌كان تایتڵه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌فغانستان‪ ،‬پێمانوترا ك ‌ه "گۆڕستان ‌‬ ‫ئیمپراتۆرییه‌ته‌كان"ه‌‪.‬‬ ‫ی زه‌مه‌نی‬ ‫ی سۆڤیه‌ت ‌‬ ‫به‌ریتانیاو یه‌كێت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی درێژ ‌‬ ‫ڤیكتۆریا‪ ،‬به‌شێك بوون له‌زنجیر‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌رووبه‌ڕوو ‌‬ ‫ئه‌و داگیركار‌ه له‌خۆباییان ‌ه ‌‬ ‫ی خۆیان له‌خێڵه‌كیی ‌ه زینۆفۆبیی ‌ه‬ ‫زه‌واڵ � ‌‬ ‫ی‬ ‫فاناتیك ‌ه شه‌ڕانییه‌كان بوونه‌وه‌‪ .‬گه‌ر سه‌یر ‌‬ ‫ریكۆرده‌كانیش بكه‌ین‪ ،‬روون دی��ار‌ه ئه‌و‬ ‫ی له‌الیه‌ن ئه‌مریكاو هاوپه‌یمانه‌ك ‌هی‌‪،‬‬ ‫هه‌وڵ ‌ه ‌‬ ‫ی حكومه‌ت ‌ه‬ ‫ناتۆو‌ه ده‌درێت بۆ جێگیركردن ‌‬ ‫ی شكست بووه‌‪.‬‬ ‫ی كابوڵ‌‪ ،‬عاقیبه‌ت ‌‬ ‫شلۆقه‌ك ‌ه ‌‬ ‫بڕوانه‌‪ ،‬شكست هه‌میش ‌ه ده‌ره‌نجامێك‬ ‫ی‬ ‫بووه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت به‌حوكمدان له‌سه‌ر شێواز ‌‬ ‫ی ئ �ه‌م دوای��ی �ه‌‪ .‬ب��ه‌اڵم گه‌ر‬ ‫رووداوه‌ك���ان��� ‌‬ ‫ی خۆیان‬ ‫ی به‌ش ‌‬ ‫ئه‌مریكاو هاوپه‌یمانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌هاوكێشه‌ك ‌ه بشێوێنن‪ ،‬ئ��ه‌و‌ه لۆم ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫بڕیار‌ه سیاسیی ‌ه خراپه‌كانیان بكه‌‪ .‬لۆم ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌فغانستان‬ ‫ی مێژوو ‌‬ ‫ی ساده‌كراو‌ه ‌‬ ‫ڤێرژنێك ‌‬ ‫ی‬ ‫مه‌ك ‌ه (به‌تایبه‌ت گه‌ر دووب��ار‌ه ب�ه‌ورد ‌‬ ‫سه‌یری‌ درێژه‌ی‌ رووداوه‌كان بكه‌ین)‪.‬‬ ‫وه‌ك رۆژێ�����ك ت���ۆم���اس باریفێڵد‬ ‫ی پێكرد‪ ،‬له‌راستیدا ئه‌فغانستان‪،‬‬ ‫ئاماژ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی م��ێ��ژووه‌ك � ‌هی‌‪ ،‬النك ‌ه ‌‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫به‌شێك ‌‬ ‫ئیمپراتۆرییه‌ته‌كان بوو‌ه نه‌ك گۆڕ‪ .‬باریفێڵد‬ ‫ی بۆستن ئه‌نترۆپۆلۆژیسته‌‪،‬‬ ‫ك ‌ه له‌زانكۆ ‌‬ ‫ی حه‌فتاكانه‌و‌ه لێكۆڵینه‌وی‬ ‫له‌سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی نووسیو‌ه‬ ‫ئه‌فغانستان ده‌ك��ات‪ ،‬كتێبێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "ئه‌فغانستان‪ ..‬م��ێ��ژوو ‌‬ ‫ل �ه‌ژێ��ر ن���او ‌‬ ‫ی جیاواز بۆ‬ ‫سیاسی‌‌و كلتووری‌" خوێندنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و جۆر‌ه لێكدانه‌وه‌و تێگه‌یشتن ‌ه كۆن ‌ه ‌‬ ‫ده‌ربار‌هی‌ ئه‌و شوێنه‌ هه‌مانه‌‪.‬‬ ‫ی �ه‌ك��ێ��ك ل���ه‌و ئ �ه‌ف��س��ان��ان � ‌ه ئ �ه‌وه‌ی � ‌ه‬ ‫ی داگیرنه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫كه‌ئه‌فغانستان شوێنێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دانیشتووانی‌‌و سروشت ‌‬ ‫له‌به‌ر ناهه‌موار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌كه‌‪ .‬ب�ه‌اڵم ئه‌م ‌ه هه‌موو ‌‬ ‫سه‌خت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی م��ێ��ژوو‪ .‬ت��ا ساڵ ‌‬ ‫ناخرێت ‌ه ئ�ه‌س��ت��ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫‪1840‬ی����ش‪ ،‬ئه‌فغانستان ب� ‌ه "شه‌قام ‌‬ ‫ی داگ��ی��رك��اری‌" ن��اس��راب��وو نه‌ك‬ ‫س �ه‌ره‌ك � ‌‬ ‫ی ئیمپراتۆرییه‌ته‌كان"‪ ،‬وه‌ك‬ ‫"گۆڕستان ‌‬ ‫ی ‪ 2500‬سا ‌ڵ‬ ‫باریفێڵد وت �ی‌‪" ،‬ب��ۆ م��او‌ه ‌‬ ‫هه‌میش ‌ه به‌شێك بوو‌ه له‌ئیمپراتۆرییه‌تێك‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ف��ارس له‌سه‌د‌ه ‌‬ ‫ك ‌ه به‌ئیمپراتۆرییه‌ت ‌‬ ‫پێنجه‌می‌ پێش زایینه‌وه‌ ده‌ستپێده‌كات"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌سكه‌نده‌ر ‌‬ ‫ی فارسه‌كان سه‌ر‌ه ‌‬ ‫دوا ‌‬

‫ی ئه‌و‌ه ده‌كه‌ن‬ ‫گه‌ور‌ه بوو‪ .‬هه‌ندێك مشتومڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌سكه‌نده‌ریش له‌ئه‌فغانستان تووش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بووه‌‪ ،‬چونك ‌ه تیره‌ندازێك ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫زه‌واڵ ‌‬ ‫ی برینداركرد‪ ،‬كه‌كۆمه‌ڵێك‬ ‫ی پاژن ‌ه ‌‬ ‫ئه‌فغان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌دواداهات تا بوو‌ه هۆ ‌‬ ‫ی تر ‌‬ ‫به‌دبه‌خت ‌‬ ‫ی ئه‌و داگیركار‌ه گه‌وره‌یه‌‪ .‬ده‌بێت‬ ‫مردن ‌‬ ‫گومان له‌وان ‌ه بكه‌ین كه‌باوه‌ڕیان به‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی یۆنان ‌‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬چونك ‌ه تائێستاش دراو ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ئه‌فغانستان م��اوه‌‪ .‬له‌ڕاستیدا دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌سكه‌نده‌ریش‪ ،‬جێگره‌وه‌كان ‌‬ ‫مردن ‌‬ ‫ی ‪ 200‬سا ‌ڵ ئه‌و ناوچه‌ی ‌ه‬ ‫توانیان بۆ ماو‌ه ‌‬ ‫ك��ۆن��ت��ڕۆڵ ب��ك �ه‌ن‪ ،‬ئ �ه‌م �ه‌ش زۆر خ��راپ‬ ‫ی ئه‌فغانستان‬ ‫نییه‌‪ .‬له‌به‌ر مه‌ركه‌زییه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جیهانیدا‪ ،‬پێش ئ��ه‌و‌ه ‌‬ ‫ل �ه‌ب��ازرگ��ان � ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌چاخ ‌‬ ‫كه‌شتیی ‌ه ئه‌وروپییه‌كان كۆتای ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گواستنه‌و‌ه ل ‌ه "رێگ ‌ه ‌‬ ‫مۆنۆپۆلكردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ��اوری��ش��م" بهێنن چه‌ند ئیمپراتۆرێك ‌‬ ‫دیكه‌ش به‌دوایدا هاتن‪.‬‬ ‫ی ئه‌م رای � ‌ه ب��او‌ه چیی ‌ه كه‌ده‌ڵێت‬ ‫ئ ‌ه ‌‬

‫ی چه‌ند‬ ‫ی به‌كارهێنا بۆ ده‌ستپێك ‌‬ ‫ئه‌فغانستان ‌‬ ‫ی هیندستان‌و‬ ‫ی به‌شێك ‌‬ ‫داگیركارییه‌ك دژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ند سه‌ده‌یه‌كیش حوكم ‌‬ ‫بۆ م��او‌ه ‌‬ ‫ی تێدا دامه‌زراند‪ .‬ئه‌فغانستان‬ ‫موسڵمانان ‌‬ ‫ته‌واو دڵخۆش بوو به‌مه‌‪.‬‬ ‫ی ئه‌فغانستان‬ ‫ی خۆی ‌‬ ‫له‌ڕاستیدا حوكم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مێژوو ‌‬ ‫ی ئه‌مدوایی ‌ه ‌‬ ‫ی به‌شێك ‌‬ ‫داهێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌فغانستان ‌ه كه‌ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ناوه‌ند ‌‬ ‫ی ویست‬ ‫ی سه‌ده‌یه‌كیش ‌‬ ‫ی هه‌ژده‌‪ .‬ماو‌ه ‌‬ ‫سه‌د‌ه ‌‬ ‫ی "ئیمپراتۆر‬ ‫ی سومعه‌و ناوبانگ ‌‬ ‫بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫شكێن" به‌ده‌ستبێنن‪ .‬ئه‌مه‌ش كاتێك بوو‬ ‫ی‬ ‫ی هێز‌ه داگیركه‌ره‌كان ‌‬ ‫كه‌ئه‌فغانستان سزا ‌‬ ‫ی تێكشكاند جگ ‌ه‬ ‫ی دا‌و هه‌موویان ‌‬ ‫به‌ریتانیا ‌‬ ‫ی كه‌بۆ ئه‌و‌ه‬ ‫ی شانز‌ه ه�ه‌زار ‌‬ ‫له‌سووپایه‌ك ‌‬ ‫ی حوكمدار‌ه ئه‌فغانییه‌كان‬ ‫نێردرابوون سزا ‌‬ ‫بده‌ن‌و وانه‌یه‌كیان بده‌نێ‌‪.‬‬ ‫ب��ه‌اڵم كۆنتێكست ه �ه‌م��وو شتێكه‌‪.‬‬ ‫ه �ه‌م��ووان ح��ه‌زده‌ك��ه‌ن ئ��ه‌و‌ه له‌بیركه‌ن‬ ‫ی روویدا‪،‬‬ ‫ی به‌ریتانییه‌كان چ ‌‬ ‫ی ئاژاو‌ه ‌‬ ‫دوا ‌‬

‫‌ ئه‌فغانستان‬ ‫ی ناوه‌ڕاسته‌وه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ی ئاسیا ‌‬ ‫ی ئه‌فغانستان ده‌كه‌وێت ‌ه باشوور ‌‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫كۆمار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاسیادا بێت‪ .‬هه‌ریه‌ك له‌واڵتان ‌‬ ‫ی باشوور ‌‬ ‫پێشتر به‌و جۆ‌ه پۆلێنكرابوو ك ‌ه له‌چوارچێو‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێران له‌خۆرئاواوه‌‌و تاجیكستان‌و ئۆزبه‌كستان‌و توركمانستان له‌باكوور‌و چین له‌باكوور ‌‬ ‫خۆرهه‌اڵته‌وه‌‌و پاكستان له‌باشوور‌و خۆهه‌اڵته‌و‌ه دراوسێن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی حه‌ریر‌و كۆچ‌و ره‌و ‌‬ ‫ی بۆ گواستنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ئه‌فغانستان به‌یه‌كێك له‌خاڵه‌كان ‌‬ ‫ی جیۆستراتیژیی ‌ه‬ ‫ی هه‌ڵكه‌وته‌یه‌ك ‌‬ ‫ی له‌كۆندا داده‌نرێت‪ .‬ئه‌فغانستان كه‌خاوه‌ن ‌‬ ‫مرۆڤایه‌ت ‌‬ ‫ی ئاسیا پێكه‌و‌ه ده‌به‌ستێـته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌خۆرئاوا‌و خۆرهه‌اڵت‌و باشوور‌و ناوه‌ڕاست ‌‬ ‫ی یه‌كه‌كاندا‪.‬‬ ‫ی ناوچه‌ك ‌ه بوو‌ه له‌قۆناغ ‌ه یه‌ك له‌دوا ‌‬ ‫ی زۆرێك له‌نه‌ته‌و‌ه كۆن‌و نوێكان ‌‬ ‫نیشتمان ‌‬ ‫ی ئه‌و واڵت ‌ه‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ی پشتۆندا مێژوو ‌‬ ‫ی تیر‌ه ‌‬ ‫ی هه‌ژده‌یه‌م‌و له‌گه‌ڵ ده‌ركه‌وتن ‌‬ ‫له‌سه‌د‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪1709‬دا له‌قه‌نده‌هار ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی له‌ساڵ ‌‬ ‫ی ئه‌حمه‌د شا ده‌ران ‌‬ ‫ده‌ستپێده‌كات ئه‌و كات ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌فغانستان له‌قه‌نده‌هاره‌و‌ه گۆڕا بۆ كابوڵ‪.‬‬ ‫ی ‪1776‬دا پایته‌خت ‌‬ ‫گرته‌ده‌ست‪ .‬له‌ساڵ ‌‬ ‫ی ئینگلیزه‌كان‌و ئه‌فغانییه‌كان ئه‌و‬ ‫ی سێیه‌م ‌‬ ‫ی جه‌نگ ‌‬ ‫ی ‪1919‬دا‌و دوا ‌‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ی ئۆگه‌ست ‌‬ ‫له‌‪‌ 19‬‬ ‫ی رابگه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆیی خۆ ‌‬ ‫واڵته‌ توان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شه‌ڕ ‌‬ ‫ی تاڵ ‌‬ ‫ی راب��ردوودا ئه‌فغانستان به‌ئه‌زموونێك ‌‬ ‫ی سه‌د‌ه ‌‬ ‫له‌كۆتایی حه‌فتاكان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیك ‌ه له‌الیه‌ن بیانییه‌كانه‌و‌ه له‌جه‌نگ ‌‬ ‫ی ‪1979‬دا جارێك ‌‬ ‫نێوخۆدا تێپه‌ڕی‌‌و له‌ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئازاد ‌‬ ‫ی ئه‌مریكا "پرۆس ‌ه ‌‬ ‫ی ‪2001‬دا‌و به‌ڕابه‌رایه‌ت ‌‬ ‫سۆڤییه‌تدا داگیركرایه‌وه‌‪ .‬دواتر له‌ساڵ ‌‬ ‫ی هه‌مان‬ ‫ی تاڵیبان له‌و واڵت ‌ه هێنا‪ .‬له‌دیسه‌مبه‌ر ‌‬ ‫ره‌ها" ده‌ستیپێكرد كه‌كۆتایی به‌حوكم ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیدار‌ه ‌‬ ‫ی بۆ هاریكاریكردن ‌‬ ‫ی ئیساف ‌‬ ‫ی هێز ‌‬ ‫ی پێكهێنان ‌‬ ‫ی ئاسایش بڕیار ‌‬ ‫ساڵیشدا ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫كاره‌زای‌ پێكهێنا‪.‬‬ ‫ت��ه‌ن��ان��ه‌ت ج�ه‌ن��گ��ی��زخ��ان��ی��ش ل��ه‌الی��ه‌ن‬ ‫ئه‌فغانییه‌كانه‌و‌ه زه‌لیلكراوه‌؟ باریفێڵد‬ ‫پێیوای ‌ه ئ��ه‌و رای�� ‌ه بێمانایه‌‪ .‬جه‌نگیز‬ ‫ی‬ ‫ی ئ��ه‌و ش��وێ��ن�ه‌دا كێش ‌ه ‌‬ ‫ل�ه‌داگ��ی��رك��ردن� ‌‬ ‫ی چه‌ندین شانشیان‬ ‫نه‌بووه‌‪ ،‬جێگره‌وه‌كانیش ‌‬ ‫درووستكرد‌و ئه‌فغانستیان كرد به‌بنكه‌‪.‬‬ ‫ته‌یمور (كه‌زۆربه‌مان وه‌ك ته‌یموریله‌نگ‬ ‫ی‬ ‫ی به‌یه‌كجار ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ده‌یناسین)‪ ،‬پایته‌خته‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆزمۆپۆلیتان ‌‬ ‫له‌سه‌مه‌رقه‌نده‌و‌ه بۆ شار ‌‬ ‫ه��ی��رات گ��واس��ت �ه‌وه‌‪ ،‬ئ �ه‌م �ه‌ش به‌ڵگه‌ی ‌ه‬ ‫ی ئه‌فغانستان‬ ‫ی بۆ به‌ڕێوه‌بردن ‌‬ ‫كه‌حساب ‌‬ ‫ك���ردووه‌‪ .‬ب��اب��وور ك ‌ه له‌كابو ‌ڵ ن��ێ��ژراوه‌‪،‬‬

‫ی ‪ 1842‬دووب��ار‌ه‬ ‫به‌ریتانییه‌كان له‌ساڵ ‌‬ ‫داگ��ی��ری��ان��ك��رده‌وه‌‪ ،‬ه �ه‌م��وو یه‌كێكیان‬ ‫ی تێكشكاند ك ‌ه‬ ‫ی ئ�ه‌ف��غ��ان� ‌‬ ‫ل��ه‌س��ووپ��ا ‌‬ ‫له‌دژیان نێردرابوون‪ .‬راست ‌ه به‌ریتانییه‌كان‬ ‫ی خۆیان بپێكن له‌رێگرتن‬ ‫ی ئامانج ‌‬ ‫نه‌یانتوان ‌‬ ‫ی به‌ره‌و‬ ‫ی قه‌یسه‌ر ‌‬ ‫ی رووسیا ‌‬ ‫له‌پێشڕه‌و ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئاسیا‪ .‬ناچاربوون چاوه‌ڕوان ‌‬ ‫ناوه‌ند ‌‬ ‫ی ئه‌نگلۆ‪-‬ئه‌فغان بكه‌ن‬ ‫دووه‌مین جه‌نگ ‌‬ ‫ی (‪ ،)1880-1878‬له‌م جه‌نگه‌شدا‬ ‫له‌ساڵ ‌‬ ‫ی ئه‌و واڵته‌یان داگیركردو‬ ‫ی ناوچه‌كان ‌‬ ‫زۆرین ‌ه ‌‬ ‫حوكمدار‌ه ئه‌فغانییه‌كانیشیان ناچاركرد‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ریتانیا له‌سه‌ر سیاسه‌ت ‌‬ ‫ی ڤیتۆ ‌‬ ‫كه‌ماف ‌‬

‫ی ئه‌فغانستان قبوڵبكه‌ن‪ .‬ئه‌و‬ ‫ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫حه‌قیقه‌ته‌ش ده‌بێت بزانرێت كه‌شه‌ڕ ‌‬ ‫ی ئه‌نگلۆ‪-‬ئه‌فغان پێش كۆتاییهێنان‬ ‫یه‌كه‌م ‌‬ ‫ی به‌سه‌ده‌یه‌ك‬ ‫ی ئینگلیز ‌‬ ‫به‌ئیمپراتۆرییه‌ت ‌‬ ‫كۆتاییهات‪ .‬له‌راستیدا له‌نده‌ن هه‌رگیز‬ ‫نه‌یده‌ویست ئه‌فغانستان بكات ‌ه به‌شێك‬ ‫ی‬ ‫ی سیاسه‌ت ‌‬ ‫له‌ئیمپراتۆرییه‌ته‌ك ‌هی‌‪ .‬ئامانج ‌‬ ‫ی به‌ریتانیا‪ ،‬ك ‌ه به‌ده‌ستیشهات‪،‬‬ ‫ده‌ره‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ �ه‌وه‌ب��وو كه‌ئه‌فغانستان بكات ‌ه واڵت� ‌‬ ‫ب�ه‌رب�ه‌س��ت ل��ه‌ب��ه‌رده‌م ئیمپراتۆرییه‌ت ‌ه‬ ‫ركابه‌ره‌كانی‌ وه‌ك رووسیا‪.‬‬ ‫ی سۆڤیه‌ت چی‌؟ له‌ڕاستیدا‬ ‫ی ده‌ربار‌ه ‌‬ ‫ئ ‌ه ‌‬ ‫ی تووشیان بوو ل ‌ه ئه‌فغانستان‬ ‫ئه‌و شلۆقیی ‌ه ‌‬ ‫(به‌هه‌موو دواهات ‌ه سیاسی‌‌و ئابووری‌‌و‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ره‌ك ‌‬ ‫سایكۆلۆژییه‌كه‌وه‌) فاكته‌ر ‌‬ ‫ی ئیمپراتۆرییه‌ته‌كه‌یان بوو‪ .‬به‌اڵم‬ ‫رووخان ‌‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌دگومانترین مێژوونووسه‌كانیش‬ ‫به‌و‌ه قایلن ك ‌ه له‌ ‪1984‬دا‪ ،‬سۆڤێته‌كان‬ ‫بارودۆخیان له‌موجاهیدین باشتربوو‪ .‬ئه‌و‌ه‬ ‫ی ئه‌مریكا بوو كه‌موشه‌كی دژه‌فڕین‬ ‫بڕیار ‌‬ ‫بۆ به‌ربه‌ره‌كانیكار‌ه ئه‌فغانییه‌كان بنێرێت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی توانا ‌‬ ‫ی له‌ده‌ستدان ‌‬ ‫ئه‌مه‌ش ب��وو‌ه هۆ ‌‬ ‫ی كۆپته‌ر‌ه رووسییه‌كان‪ ،‬دواجار بوو‌ه‬ ‫بااڵ ‌‬ ‫هۆی‌ گه‌ڕانه‌و‌هی‌ گه‌ریالكان بۆ شه‌ڕ‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ر‌ه گرنگ ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬داگیركردن ‌‬ ‫خاڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌فغانستان له‌الیه‌ن سۆڤێته‌و‌ه نوێنه‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی بوو له‌رابردوو ‌‬ ‫ی سه‌ره‌ك ‌‬ ‫دابڕانێك ‌‬ ‫واڵته‌‪ ،‬نه‌ك به‌رده‌وامی پێدانێك بووبێت‪.‬‬ ‫ی واڵت �ه‌ك �ه‌ی��ان‬ ‫س��ۆڤ��ێ�ت‌و ه��اوپ�ه‌ی��م��ان��ان� ‌‬ ‫وێرانكردو زۆر الدێیان رووخاند‪ ،‬ملیۆنانیان‬ ‫بۆ سه‌ر سنوور ئاواره‌كرد‪ .‬ئه‌وان داموده‌زگا‌و‬ ‫بژارد‌ه ته‌قلیدییه‌كانیان كرد‌ه ئامانج‌و بوون ‌ه‬ ‫ی ده‌س �ه‌اڵت‬ ‫ی بۆشای ‌‬ ‫ی درووستبوون ‌‬ ‫ه��ۆ ‌‬ ‫ك ‌ه ب�ه‌پ�ه‌رۆش�ه‌و‌ه ل�ه‌الی�ه‌ن ئیسالمیست ‌ه‬ ‫شۆڕشگێڕه‌كانه‌و‌ه (ك ‌ه له‌الیه‌ن پاكستانه‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌كران‌و له‌الیه‌ن جه‌نگیاره‌كان ‌‬ ‫پشتگیر ‌‬ ‫ی س��ارد له‌واشنتۆن ه��ان��ده‌دران)‬ ‫ش��ه‌ڕ ‌‬ ‫پڕكرایه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ڕاستیدا هیچ كاتێك‬ ‫به‌ته‌واوه‌تی‌ پڕنه‌كرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمۆنیسته‌كان بۆ سه‌پاندن ‌‬ ‫ئه‌و هه‌وڵ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌سه‌ر كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی یۆتۆپ ‌‬ ‫رشته‌یه‌ك ‌‬ ‫ی "یه‌كه‌مین‬ ‫ت �ه‌واو ته‌قلیدییدا ب��وو‌ه هۆ ‌‬ ‫ی نیشتمانی‌" له‌ئه‌فغانستان‪،‬‬ ‫یاخیبوون ‌‬ ‫ی سنوور‌ه‬ ‫ی تێپه‌ڕاندن ‌‬ ‫به‌جۆرێك بوو‌ه هۆ ‌‬ ‫ی خێڵ‌و ئێتنیك‪ .‬وه‌ك باریفێڵد‬ ‫كۆنه‌كان ‌‬ ‫ی دژ به‌سۆڤیه‌ت‬ ‫ده‌ستنیشانیده‌كات‪ ،‬شه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دیك ‌ه ‌‬ ‫ته‌واو جیاواز بوو له‌گشت شه‌ڕه‌كان ‌‬ ‫ی كات‬ ‫ئه‌فغانستان وه‌ك واڵت ك�ه‌زۆرب� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌سه‌ر كێش ‌ه ناوخۆییه‌كان بوو‪ ،‬له‌ده‌ور ‌‬ ‫ی شا ده‌سووڕایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی جێگرتنه‌و‌ه ‌‬ ‫كێش ‌ه ‌‬ ‫ی ‪ 1929‬تا ‪،1978‬‬ ‫باریفێڵد ده‌ڵێت‪" ،‬له‌ساڵ ‌‬ ‫واڵته‌ك ‌ه ت��ه‌واو له‌ئاشتیدا ب��وو"‪ .‬ره‌نگ ‌ه‬ ‫ی ئێستا بێت‌و‬ ‫هه‌ندێك سه‌یریان له‌یاخیبوون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆنه‌قینێك ‌ه له‌مێژوو ‌‬ ‫پێیانوابێت ئاكام ‌‬ ‫ی نێوان‬ ‫ئ �ه‌و واڵت���ه‌دا (وه‌ك كێشه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫په‌شتوونه‌كان)‪ .‬به‌اڵم ئه‌م ‌ه به‌ته‌نیا پاساو ‌‬ ‫ی‬ ‫كێشه‌ك ‌ه ناكات‪ .‬له‌ڕاستیدا پێچه‌وانه‌ك ‌ه ‌‬ ‫دروسته‌‪.‬‬

‫ی ئه‌م‬ ‫ی شه‌قام‌و جه‌ماوه‌ر ‌‬ ‫به‌داخه‌وه‌‪ ،‬را ‌‬ ‫ی ئه‌م دواییه‌و‌ه‬ ‫ی سی سا ‌ڵ جه‌نگ ‌‬ ‫واڵت ‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ به‌خشراو‌ه نه‌ك هۆشیارییه‌ك ‌‬ ‫ی پ‌‬ ‫شێو‌ه ‌‬ ‫ی دژه‌جه‌نگ‬ ‫ی بێت‪ .‬چاالكوانان ‌‬ ‫مێژووی ‌‬ ‫ی خ��ۆرئ��اوا‬ ‫ی س��ووپ��ا ‌‬ ‫رۆتینیان ‌ه ل��ۆم � ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪2001‬و‌ه بوونه‌ت ‌ه هۆ ‌‬ ‫ده‌كه‌ن ك ‌ه له‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئابووری‌‌و باڵوبوونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ژێرخان ‌‬ ‫تێكشكان ‌‬ ‫ی خه‌شخاش‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ی به‌كارهێنان ‌‬ ‫فێربوون ‌‬ ‫ی‬ ‫ی س �ه‌ره‌و‌ه ه �ه‌ردوو بۆ كات ‌‬ ‫ئه‌و دووان�� ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوخۆ ‌‬ ‫ی سۆڤیه‌ت‌و ش��ه‌ڕ ‌‬ ‫داگ��ی��رك��ار ‌‬ ‫ی دیك ‌ه‬ ‫ی ئه‌و ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ .‬هه‌ندێك ‌‬ ‫دوا ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه ده‌كه‌ن كه‌ئه‌فغانستان هه‌ر‬ ‫بانگه‌ش ‌ه ‌‬ ‫به‌سرووشت دژ‌ه شارستانییه‌ته‌‪ .‬ستیڤن‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌نه‌دا له‌ساڵ ‌‬ ‫ی سه‌رۆك وه‌زیران ‌‬ ‫هارپه‌ر ‌‬ ‫‪2009‬و ل ‌ه سی‌‪.‬ئێن‪.‬ئێن وت �ی‌‪" ،‬هه‌رگیز‬ ‫ی‬ ‫ناتوانین یاخیبووان تێكبشكێنین‪ ،‬به‌پێ ‌‬ ‫ی ئه‌فغانستان‪،‬‬ ‫خوێندنه‌وه‌م بۆ مێژوو ‌‬ ‫هه‌میشه‌ یاخیبوونی‌ هه‌بووه‌"‪.‬‬ ‫باریفێڵد پێیوای ‌ه ئه‌فغانییه‌كان ده‌مێك ‌ه‬ ‫ل �ه‌و‌ه تێگه‌یشتوون كه‌بیانییه‌كان وه‌ك‬ ‫ی نه‌كراو ده‌یان ناسن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی ماڵ ‌‬ ‫دڕند‌ه ‌‬ ‫خۆیان ده‌یانه‌وێت ئه‌م ستێریۆتایپه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ی خۆیان‪.‬‬ ‫رای ‌ه بپارێزن هه‌ڵبه‌ت بۆ سوود ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ�ه‌و ده‌ڵێت‪" ،‬ئه‌فغانییه‌كان زیادگۆی ‌‬ ‫ی مێژوویان ده‌ك��ه‌ن كاتێك‬ ‫له‌گێڕانه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ب��اس له‌به‌هێزییان ده‌ك��ه‌ن له‌ده‌ركردن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زانیار ‌‬ ‫داگیركاره‌كاندا‪ .‬له‌م حاڵه‌ته‌دا كه‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌فغانستان ده‌بێت ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی مێژوو ‌‬ ‫ده‌ربار‌ه ‌‬ ‫ی دی‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م ‌ه‬ ‫ی ئه‌وان ‌‬ ‫خۆبه‌دوورگرتن ‌‬ ‫ی تر"‪.‬‬ ‫ی ترسناكه‌و هیچ ‌‬ ‫ته‌نیا وه‌همێك ‌‬ ‫ی ‪2001‬دا‪ ،‬ئوسام ‌ه‬ ‫باریفێڵد پێیوابوو له‌ساڵ ‌‬ ‫بن الدن‌و مه‌ال عومه‌ر ئه‌م ئه‌فسانه‌یه‌یان‬ ‫ی‬ ‫بۆخۆیان ته‌به‌نیكرده‌و‌ه (ب �ه‌اڵم سه‌یر ‌‬ ‫ی قاعید‌ه‬ ‫ی ئارام ‌‬ ‫ی تاڵیبان‌و ن��وا ‌‬ ‫حوكم ‌‬ ‫ی ئه‌مریكادا‬ ‫بكه‌‪ ،‬ه�ه‌ردوو له‌ژێر بۆمباران ‌‬ ‫هه‌ره‌سیان هێناوه‌)‪.‬‬ ‫ی ئه‌فغانستانم‬ ‫من هه‌مان ساڵ سه‌ردان ‌‬ ‫ی من پێیانگه‌یشتم‬ ‫كرد‪ .‬ئه‌و ئه‌فغانییان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بوون‌و ن ‌ه شه‌ڕانی‌‪ .‬ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ن ‌ه زینۆفۆب ‌‬ ‫ی ب���وو‪ ،‬متمانه‌یان‬ ‫ده‌ی��ان��وی��س��ت ئاشت ‌‬ ‫ی خۆیان نه‌بوو كه‌بۆیان‬ ‫به‌سه‌ركرده‌كان ‌‬ ‫ی سپی‌‌و‬ ‫ی سه‌ر ‌‬ ‫دابین بكه‌ن‪ .‬شه‌ڕكه‌رێك ‌‬ ‫ن �ه‌خ��وێ��ن��ده‌وار پێیوتم‪" ،‬ئێم ‌ه له‌شه‌ڕ‬ ‫بێزاربووین‪ ،‬رقمان له‌شه‌ڕه‌‪ ،‬ده‌مانه‌وێت‬ ‫ی ئ��ازادم��ان هه‌بێت"‪ ،‬دوات��ر‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫"رێبده‌ن با نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان بێت ‌ه‬ ‫ی شه‌ڕ‬ ‫ی سه‌ران ‌‬ ‫ێ به‌ده‌ستتێوه‌ردان ‌‬ ‫ناوه‌وه‌‌و ر ‌‬ ‫بگرێت‪ ،‬به‌دڵنیاییه‌و‌ه دادپه‌روه‌ران ‌ه ده‌بێت"‪.‬‬ ‫له‌مجۆر‌ه تێڕوانینه‌م له‌الیه‌ن ئه‌فغانییه‌كانه‌و‌ه‬ ‫ێ ده‌كه‌وت‪ .‬به‌اڵم ئه‌م تێڕوانین ‌ه بۆ‬ ‫به‌رگو ‌‬ ‫ئێستا له‌خه‌ون ده‌چێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش قورس ‌ه‬ ‫ی هه‌مان‬ ‫كه‌بزانیت چه‌ندێك له‌هاوكاران ‌‬ ‫تێڕوانینیان ه�ه‌ب��ووه‌‪ ،‬حه‌ماسه‌تیشیانم‬ ‫ی‬ ‫ب��ی��رچ��ووه‌ت �ه‌وه‌‪ .‬شتێك كه‌دڵنیام لێ ‌‬ ‫ی داهاتوویه‌كمان بۆ‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬گه‌ر به‌ڕاست ‌‬ ‫ئه‌فغانییه‌كان ده‌وێ��ت كه‌شایانیان بێت‪،‬‬ ‫ی ش��ێ��واوه‌و‌ه‬ ‫خۆبه‌ستنه‌و‌ه به‌مێژوویه‌ك ‌‬ ‫یارمه‌تیمان نادات‪.‬‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫فه‌ر هه‌نگ ‪19‬‬

‫كۆماری بێده‌نگی‬

‫ژان پۆل سارته‌ر‬ ‫و‪ :‬له‌فارسییه‌و‌ه محه‌مه‌د هاشمی‌‬ ‫ئێمه‌ هیچ ك��ات ب���ه‌راده‌ی سه‌رده‌می‬ ‫داگ��ی��رك��ردن��ی ف��ه‌ڕه‌ن��س��ا ل��ه‌الی��ه‌ن‬ ‫ئه‌ڵمانییه‌كانه‌وه‌ ئازاد نه‌بووین‪ .‬ئێمه‌‬ ‫هه‌موو مافه‌كانمان‌و یه‌كه‌مینیان مافی‬ ‫ده‌ربڕینمان لێزه‌وتكرابوو‪ .‬هه‌موو‬ ‫رۆژێك‪ ،‬چاو له‌ناو چاو‪ ،‬سووكایه‌تییان‬ ‫پێده‌كردین‌و ده‌بوو بێده‌نگ بووینایه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌یان كۆمه‌ڵ‌ به‌كۆمه‌ڵ‌ دوورده‌خسته‌وه‌‬ ‫بۆ تاراوگه‌‪ ،‬به‌ناوی كرێكار‪ ،‬جووله‌كه‌و‬ ‫زیندانی سیاسی‪ ،‬هه‌ر شوێنێك‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫دی��واره‌ك��ان‪ ،‬ل�ه‌رۆژن��ام�ه‌ك��ان‌و له‌سه‌ر‬ ‫پ �ه‌رده‌ی سینه‌ما‪ ،‬ئه‌و وێنا بێ رۆح‌و‬

‫قێزه‌ونه‌مان ده‌بینی كه‌سته‌مكاران‬ ‫ده‌یانویست خۆمان ده‌رخواردی خۆمانی‬ ‫بده‌ین‪ ،‬له‌به‌ر هه‌موو ئه‌مانه‌‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫ئازاد بووین‪ .‬له‌و رووه‌وه‌ كه‌پێده‌چوو‬ ‫ژه‌ه��ری ن��ازی چووبێته‌ ن��او مێشكی‬ ‫ئێمه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌ندێشه‌یه‌كی دروست‬ ‫سه‌ركه‌وتنێك ئه‌ژمارده‌كرا‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫پۆلیسێكی كارامه‌و ش��اره‌زا له‌هه‌وڵی‬ ‫ئه‌وه‌دا بوو كه‌بێده‌نگمان راگرێت‪ ،‬هه‌ر‬ ‫وته‌یه‌ك راگه‌یاندنی دووب��اره‌ی باوه‌ڕه‌‬ ‫بنه‌ڕه‌تییه‌كانمان ب��وو‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫كه‌ئێمه‌یان خستبووه‌ دواوه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫جوڵه‌یه‌كی ئێمه‌ ده‌ب���وو ب�ه‌ به‌های‬ ‫به‌ڵێنێك‪ .‬دۆخ‌و هه‌لومه‌رجی ترسناكی‬ ‫خه‌باتی ئێمه‌‪ ،‬له‌كۆتاییدا ئه‌م ده‌رفه‌ته‌ی‬

‫بۆ ئێمه‌ ده‌ڕه‌خساند كه‌ به‌بێ‌ ده‌مامك‌و ئ��ازادی ده‌هاته‌ گ��ۆڕێ‌‌و ئێمه‌ به‌سه‌ر‬ ‫به‌بێ‌ پۆشش ل �ه‌و دۆخ��ه‌ ب�ێ‌ ق �ه‌رار قوڵترین مه‌عریفه‌تێكدا زاڵ‌ بووین‬ ‫ئامێزو چارهه‌ڵنه‌گره‌ بژین كه‌پێیانده‌وت ك�ه‌م��رۆڤ ده‌یتوانی له‌خۆی بیبێت‪.‬‬ ‫مه‌رجه‌كانی ژیانی مرۆیی‪ .‬دوورخستنه‌وه‌ چونكه‌ رازی مرۆڤ گرێی ئۆدیپ یان‬ ‫بۆ تاراوگه‌‪ ،‬دیلی‌و به‌تایبه‌تی مه‌رگ (كه‌ گرێی خۆبه‌كه‌مزانین نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫له‌رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ له‌گه‌ڵیدا له‌سه‌رده‌مه‌ سنووری ئازادی خۆیه‌تی‪ ،‬توانایی ئه‌وه‌‬ ‫خۆشه‌كان خۆمان لێ‌ ده‌دزییه‌وه‌) ده‌بووه‌ له‌به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ له‌به‌رانبه‌ر ره‌نج‌و‬ ‫مه‌راقی ئاڵۆزی هه‌میشه‌یی مێشكی مه‌رگدا‪.‬‬ ‫ئێمه‌‪ .‬فێرده‌بووین كه‌ئه‌مانه‌ نه‌ ئه‌و ه �ه‌ل��وم �ه‌رج �ه‌ك��ان��ی تێكۆشانی ئه‌و‬ ‫رووداوانه‌ن كه‌ده‌كرا پێشیان پێبگرین‌و ك��ه‌س��ان��ه‌ی ك��ه‌س��ه‌رق��اڵ��ی چ��االك��ی‬ ‫نه‌ك ته‌نانه‌ت هه‌ڕه‌شه‌ی هه‌میشه‌یی‌و ژێرزه‌مینی ب��وون‪ ،‬ئه‌زموونێكی نوێی‬ ‫رواڵه‌تی‪ :‬ئه‌مانه‌ به‌ش‌و پشكی ئێمه‌‪ ،‬بۆ خولقاندن‪ :‬ئه‌وان وه‌ك سه‌ربازه‌كان‬ ‫چاره‌نووسی ئێمه‌و له‌بنه‌ڕه‌تدا راستی له‌رۆژی رووناكدا نه‌ده‌جه‌نگان‪ .‬ئه‌وان‬ ‫ئێمه‌ وه‌ك مرۆڤه‌‪ .‬هه‌ر ساتێك له‌ژیانی ته‌نیا ده‌كه‌وتنه‌ دواوه‌و له‌ته‌نیاییدا‬ ‫ئێمه‌دا لێكدانه‌وه‌ی ت �ه‌واوی ئه‌م واتا به‌دیلده‌گیران‪ .‬بێ‌ یارو هاوده‌م‌و دۆست‌و‬ ‫گاڵته‌جاڕانه‌یه‌ بوو‪( :‬مرۆڤ فانییه‌)‪ .‬ه��اوڕێ‌ خۆڕاگریان ده‌ن��وان��د‪ ،‬ته‌نیاو‬ ‫هه‌ر بڕیارێك كه‌هه‌ر كام له‌ئێمه‌ بۆ خۆی رووت‌و ق��ووت پێشیان به‌جه‌الده‌كان‬ ‫ده‌یدات‪ ،‬بڕیارێكی باوه‌ڕپێكراو ده‌هاته‌ ده‌گرت كه‌ریشیان تاشرابوو‪ ،‬باشیان‬ ‫ئه‌ژمار‪ ،‬چونكه‌ له‌كاتی به‌ره‌وڕووبوونه‌وه‌ خ���واردب���وو‪ ،‬ب��اش��ی��ان پ��ۆش��ی��ب��وو و‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ مه‌رگدا ده‌درا‪ ،‬چونكه‌ هه‌رجارێك به‌له‌شی بێ‌ هێزی ئه‌وان پێده‌كه‌نین‪،‬‬ ‫ده‌یتوانی به‌شێوه‌ی (م �ه‌رگ باشتره‌ ئه‌و ئه‌شكه‌نجه‌چییانه‌ی كه‌ویژدانی بێ‬ ‫تا‪ )...‬ده‌رده‌بڕا‪ .‬من لێره‌دا رووی قسه‌م كێشه‌و ده‌سه‌اڵته‌ كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كه‌یان‪،‬‬ ‫له‌و كۆمه‌ڵه‌ هه‌ڵكه‌وتووه‌ی ئێمه‌ نییه‌ كه‌ ئ �ه‌وان��ی ب �ه‌رح �ه‌ق‌و ره‌وای ده‌ن��وان��د‪.‬‬ ‫له‌بزووتنه‌وه‌ی به‌ره‌نگاریدا بوون‪ ،‬به‌ڵكو ته‌نیا‪ ،‬به‌بێ‌ ده‌ستێكی خۆشه‌ویستی‬ ‫هه‌موو ئه‌و فه‌ڕه‌نساییانه‌ی كه‌ له‌هه‌ر یان وشه‌یه‌كی هانده‌رانه‌‪ .‬به‌هه‌رحاڵ‌‪،‬‬ ‫سه‌عاتێك له‌م چوار ساڵه‌دا وتیان نا! له‌قواڵیی ته‌نیاییه‌كه‌یان‪ ،‬خه‌ریكبوون‬ ‫به‌اڵم دڕنده‌یی دوژمن هه‌ر كام له‌ئێمه‌ی پشتیوانیان له‌وانیتر ده‌ك��رد‪ ،‬هه‌موو‬ ‫به‌ره‌و كۆتاییه‌كی ئه‌م كۆمه‌ڵه‌ پاڵ‌ پێوه‌ ئه‌وانیتر‪ ،‬هه‌موو هاوڕێكانی بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌ناو له‌خۆمان كۆمه‌ڵێك پرسیارمان به‌ره‌نگاری‪ .‬وشه‌یه‌ك ت��ه‌واو ب��وو تا‬ ‫ده‌پرسی‪ ،‬كه‌هیچ كه‌س له‌كاتی ئاشتیدا ده‌یان‌و سه‌دان ده‌ستگیریتر رووبدات‪.‬‬ ‫له‌خۆی ناپرسێت‪ :‬هه‌ر كام له‌وانه‌ی ناو به‌رپرسیارێتی ته‌واو له‌ته‌نیایی ته‌واودا‪،‬‬ ‫ئێمه‌ كه‌ له‌ورده‌كارییه‌كانی به‌ره‌نگاری ئایا هه‌مان پێناسه‌ی ئ���ازادی ئێمه‌‬ ‫به‌ئاگابوون‪ ،‬كام فه‌ڕه‌نسایی النیكه‌م نییه‌؟ ئه‌م بێبه‌شییه‌‪ ،‬ئه‌م ته‌نیاییه‌‪،‬‬ ‫ی�ه‌ك��ج��ار ل��ه‌م دۆخ���ه‌ ن �ه‌ك �ه‌وت��ب��وو؟‪ ،‬ئه‌م مه‌ترسییه‌ گه‌وره‌یه‌ بۆ هه‌مووان‬ ‫به‌دڵه‌ڕاوكێوه‌ له‌خۆیان ده‌پرسی‪( :‬ئایا یه‌كسان بوو‪ .‬بۆ رێبه‌ران‌و رێڕه‌وانی‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌شكه‌نجه‌ بدرێم‪ ،‬به‌رگه‌ده‌گرم؟)‪ .‬رێبه‌ر‪ ،‬سزا بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌په‌یام‌و‬ ‫به‌مجۆره‌ بنه‌ڕه‌تیترین پرسیاره‌كانی بروسكه‌كانیان ده‌گ�ه‌ی��ان��د بێئه‌وه‌ی‬

‫سه‌رنجێك له‌سه‌ر روانین‌و‬ ‫ئه‌ندێشه‌ ‌ی شاعیرانه‌‬ ‫ئا‪ :‬ئازاد به‌هین‬ ‫شیعر ژیانه‌و ژیان شیعرێكه‌ كه‌هه‌موو‬ ‫ساتێك رووده‌دات‪ .‬روودان��ی‌ شیعرو‬ ‫ژیان به‌دوو توخمی‌ گ�ه‌وره‌ی‌ هه‌ستی‌‬ ‫م��رۆڤ�ه‌وه‌‪ ،‬وات�ه‌ ئه‌ندێشه‌و هه‌سته‌وه‌‬ ‫ب���ه‌ن���ده‌‪ .‬ج���ی���اوازی‌ م���رۆڤ ل �ه‌گ �ه‌ڵ‌‬ ‫زینده‌وه‌ره‌كانی‌ تری جیهانی‌ خوڵقاو‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌بیرده‌كاته‌وه‌و هه‌ستده‌كات‪.‬‬ ‫بیرده‌كاته‌وه‌ تا له‌جیهان‌و له‌بوونی‌‬ ‫خۆی‌ له‌جیهاندا تێبگاو هه‌ستده‌كات‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی ده‌ی �ه‌وێ‌ له‌گه‌ڵ‌ دونیای‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ خ��ۆی��دا ل �ه‌پ �ه‌ی��وه‌ن��دی��دا‬ ‫ب���ێ‌‌و ك��اری��گ �ه‌ر ب���ێ‌‌و ب��ك�ه‌وێ��ت�ه‌ ژێ��ر‬ ‫كاریگه‌رییه‌وه‌‪ .‬ئێستا شاعیر وه‌ك‬ ‫تاكێك كه‌ له‌جیهانی‌ وشه‌كاندا ده‌ژی‌‌و‬ ‫جیهانی‌ وشه‌كان په‌یوه‌ندی‌ راسته‌وخۆی‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ئه‌ندێشه‌و هه‌ستی‌ مرۆڤدا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫زیاتر له‌ویتر بیرده‌كاته‌وه‌و هه‌ستی‌‬ ‫هه‌ستیارترو الوازت��ره‌ له‌مرۆڤه‌كانیتر‪.‬‬ ‫ئه‌ندێشه‌و هه‌ستی‌ شاعیر ناچاریده‌كه‌ن‬ ‫بچێته‌ ناو خۆیه‌وه‌‪ .‬چوونه‌ ناوخۆی‌‬ ‫شاعیر وه‌ك چوونه‌ ناو بوونی‌ وشه‌كان‌و‬ ‫په‌یوه‌ندی‌ ئه‌وان وایه‌ له‌گه‌ڵ‌ یه‌كتردا‪.‬‬ ‫وشه‌كان‪ ،‬ئه‌ندێشه‌و هه‌ستی‌ شاعیر‬ ‫ب �ه‌ره‌والی‌ خۆیان راده‌كێشن‌و له‌واندا‬ ‫خۆیان ده‌نوێنن‪ .‬ئه‌م نواندنه‌ به‌رۆڵی‌‬ ‫توخمه‌ ته‌كنیكی‌‌و تاكتیكه‌كانی‌ شیعر‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ده‌چ �ێ‌‪ .‬ئه‌ندێشه‌ په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌زمانه‌وه‌ هه‌یه‌و هه‌ست به‌فۆرمه‌له‌بوونی‌‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی‌ تایبه‌تی‌ خۆیدا‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئ��ه‌و ش��ت�ه‌ی‌ ك �ه‌ل��ێ��ره‌دا جێی‌ ب��اس‌و‬ ‫ئاوڕلێدانه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئه‌ندێشه‌ی‌ شاعیرانه‌و‬ ‫چۆنییه‌تی‌ فۆرمه‌له‌بوونییه‌تی‌ له‌زه‌ینی‌‬ ‫شاعیردا‪.‬‬ ‫دیتن یان بینینی‌ شاعیرانه‌‬ ‫بێگومان سه‌ره‌تاییترین قۆناغی‌‬ ‫فۆرمه‌له‌بوونی‌ شیعر له‌زه‌ینی‌ شاعیردا‪،‬‬ ‫سه‌رنجدان یان روانگه‌ی‌ شاعیرانه‌یه‌‪.‬‬ ‫روانگه‌یه‌ك كه‌هه‌ندێ‌ جار به‌جیهانی‌‬

‫ن��اوه‌وه‌ی‌ خۆیه‌تی‌‌و شاعیر ده‌ڕوانێته‌‬ ‫قواڵیی خۆی‌و هه‌ندێ‌ جار له‌الیه‌ن دیتن ‌‬ ‫ی‬ ‫رۆژانه‌وه‌ ده‌ڕوانێته‌ جیهانی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫خ��ۆی‌‪ .‬زه‌ینی‌ شاعیر بۆ دابینكردن‬ ‫پێویستی‌ به‌روانگه‌یه‌‪ .‬شاعیر له‌رێگای‌‬ ‫دیتنه‌وه‌ ده‌گ��ا به‌وێنه‌و وێنه‌ هه‌مان‬ ‫وشه‌یه‌‪ .‬د‪.‬ره‌زا به‌راهه‌نی له‌بابه‌تی‌‬ ‫“ئیلهام‌و دۆزی���ن���ه‌وه‌“دا ده‌ن��ووس��ێ‪:‬‬ ‫“خ��وڵ��ق��ان��دن�ی‌ شیعر ل���ه‌و جێیه‌وه‌‬ ‫ده‌ستپێده‌كات كه‌ له‌ناكاو له‌ژوورێكدا‬ ‫كه‌دانیشتوویت‪ ،‬ده‌ستێكی‌ نه‌بینراو‬ ‫چراكه‌ هه‌ڵده‌كا‪ .‬له‌ساتێكدا هه‌رچی‌‬ ‫كه‌ له‌ژووره‌كه‌دایه‌ ده‌یبینی‌‪ ،‬هه‌موو‬ ‫شته‌كانی‌ ناو ژووره‌ك��ه‌ ب �ه‌ره‌و چاوی‌‬ ‫تۆ هێرش دێنن‌و په‌المارت ده‌ده‌ن‌و‬ ‫له‌زه‌ینی‌ ت��ۆدا خۆیان تۆمارده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫له‌ناكاو ده‌ستێكی‌ نه‌بینراو چراكه‌‬ ‫ده‌كوژێنێته‌وه‌و تۆ ده‌مێنیته‌وه‌و تاریكی‌‬ ‫ژووره‌ك�ه‌و بیره‌وه‌ری‌ ئه‌و شتانه‌ی‌ ناو‬ ‫ژووره‌ك���ه‌ت كه‌ له‌كاتی‌ رووناكبوونی‌‬ ‫ژووره‌ك�ه‌ لێت روانیون”‪ .‬ئه‌وه‌ هه‌مان‬ ‫دیتنه‌‪ .‬دیتنی‌ شاعیرانه‌‪ .‬دیتنێك كه‌‬ ‫له‌ساتێكدا رووده‌دات‪ .‬ئه‌و ژووره‌ی‌‬ ‫ی له‌سه‌ر‬ ‫كه‌ د‪.‬ره‌زا به‌راهه‌نی‌ قسه‌ ‌‬ ‫ده‌ك��ات ره‌نگه‌ به‌ئیستعاره‌ هه‌ر‬ ‫ئه‌و جیهانه‌ ناوه‌وه‌و ده‌ره‌وه‌یه‌ی‌‬ ‫ش��اع��ی��ر ب���ێ‌‌و ئ���ه‌و ده‌س��ت�ه‌‬ ‫نه‌بینراوه‌ پاڵنه‌ری‌ زه‌ینێك‬ ‫بێ‌ كه‌ له‌ساتێكدا شاعیر‬ ‫ناچار به‌جۆرێكیتری‌ دیتن‬ ‫ده‌ك�����ات‪.‬‬

‫ئه‌م جۆره‌ دیتنه‌ی‌ تری‌ شاعیر یه‌كێكه‌‬ ‫هه‌ر له‌و جیاوازیانه‌ی‌ ئه‌ندێشه‌و هه‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫شاعیر له‌گه‌ڵ‌ مرۆڤه‌كانیترو ئه‌م جۆره‌‬ ‫دیتنه‌یتر ه��ه‌ر ئ��ه‌م ته‌قینه‌وه‌یه‌یه‌‬ ‫كه‌ده‌بێته‌ هۆی‌ فۆرمه‌له‌بوونی‌ ئه‌ندێشه‌و‬ ‫هه‌ست له‌زه‌ینی شاعیردا‪ .‬روانینی‌‬ ‫شاعیر له‌ساتێكدا ده‌بێته‌ هۆی‌ بزواندنی‌‬ ‫ئه‌ندێشه‌و هه‌ستی‌‪ .‬له‌ساتێكدا كه‌شاعیر‬ ‫له‌سروشتی‌ روانینی‌ به‌رده‌وامی‌ خۆیدا‬ ‫نییه‌‪ ،‬شتێك ده‌یبا بۆ ئه‌ودیوی‌ دیتنه‌‬ ‫ن��اس��ك �ه‌ك��ان‪.‬‬ ‫د ‪ .‬شه‌فیعی‌‬ ‫كه‌د كه‌نی‌‬ ‫له‌كتێبی‬ ‫“سۆر ی‌‬

‫خه‌یاڵدا” له‌مه‌ڕ روانگه‌ی‌ شاعیرانه‌‬ ‫له‌به‌رانبه‌ر جیهانی‌ ده‌وروب�ه‌ری‌ خۆیدا‬ ‫ده‌نووسێ‪ :‬داگیركردنی‌ زه‌ینی‌ شاعیر‬ ‫له‌چه‌مكه‌ ئاساییه‌كان‌و په‌یوه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫ژیانی‌ مرۆڤـ له‌گه‌ڵ س��روش��ت‪ ،‬یان‬ ‫سروشت له‌گه‌ڵ‌ سروشتدا به‌و جۆره‌ی‌‬ ‫كه‌ده‌زانین به‌رهه‌می‌ چه‌شنێك وریایی‬ ‫ئ��ه‌وه‌ ل�ه‌ب�ه‌ران��ب�ه‌ر تێگه‌یشتنی‌ ئه‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییانه‌دا‪ .‬زه‌ینی‌ شاعیر ته‌نیا‬ ‫زه‌ینێكه‌ كه‌ده‌توانێ‌ له‌به‌رانبه‌ر هه‌سته‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌كاندا وری��ا بێ‌‪ .‬وریایی‬ ‫داگیركردنی‌ زه‌ین هه‌ر ئه‌و دیتنه‌یه‌‪.‬‬ ‫دیتنێك كه‌ناوه‌ڕۆكی‌ چه‌مكی‌ شته‌كان‬ ‫داگیرده‌كات‌و دوای‌ ده‌روونیكردنیان‬ ‫ب��ه‌ره��ه‌م��ی��ان دێ��ن��ێ��ت��ه‌وه‌‪ .‬ب���ه‌اڵم‬ ‫له‌تێڕوانینێكی‌ وردبیانه‌تردا له‌وته‌ی‌‬ ‫د‪.‬شه‌فیع كه‌دكه‌نی‌ ب��ه‌وه‌ ده‌گه‌ین‬ ‫كه‌زه‌ینی‌ مرۆڤـ وه‌ك ئه‌نباری‌ دیتنه‌كانی‌‬ ‫شاعیرانه‌ ب���ه‌رده‌وام له‌گه‌ڵ‌ جیهانی‌‬ ‫ده‌وروبه‌ری‌ خۆی‌ له‌په‌یوه‌ندیدایه‌‪.‬‬ ‫زه‌ی���ن���ی‌ ش��اع��ی��ر ل �ه‌ك �ه‌م��ی��ن �ی‌ ئ �ه‌و‬ ‫پ�ه‌ی��وه‌ن��دی��ان�ه‌دای�ه‌ ك�ه‌م��رۆڤ��ـ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫سروشت یان سروشت له‌گه‌ڵ‌ سروشت‬ ‫ده‌یگرن‪ .‬هه‌ڵبه‌ت شتێك كه‌ده‌كرێ‌‬ ‫به‌وته‌ی‌ د‪.‬شه‌فیعی كه‌دكه‌نی‌ زیادبكرێ‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ئه‌و جۆره‌ سروشته‌ی‌ كه‌ئه‌و‬ ‫ق��س�ه‌ی‌ ل �ه‌س �ه‌ر ك���ردوون سروشتی‌‬ ‫ناوه‌وه‌یه‌ كه‌په‌یوه‌ندی‌ شاعیر له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ئ �ه‌م چه‌شن ‌ه سروشته‌ زۆرت��رو‬ ‫پ��ڕره‌ن��گ��ت��ره‌‪ .‬زه‌ی��ن �ی‌ شاعیر‬ ‫به‌دیتنی‌ ئه‌م په‌یوه‌ندییانه‌‬ ‫ت��ێ��رده‌ك��رێ‌‌و هێزی‌‬ ‫ب��زاوت��ن ده‌گ��رێ‌‪.‬‬ ‫ه������ێ������زی‌‬

‫بزانن ن��اوه‌ڕۆك �ه‌ك �ه‌ی چییه‌و بۆ ئه‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی كه‌بزووتنه‌وه‌ی به‌ره‌نگارییان‬ ‫رێبه‌ری ده‌ك��رد‪ ،‬یه‌كسان بوو‪ :‬دیلی‪،‬‬ ‫دوورخستنه‌وه‌ بۆ ت��اراوگ �ه‌و م �ه‌رگ‪.‬‬ ‫هیچ ئه‌رته‌شێك له‌جیهاندا بوونی نییه‌‬ ‫كه‌مه‌ترسی بۆ فه‌رمانده‌ گشتییه‌كه‌ی‬ ‫ئ �ه‌و له‌گه‌ڵ‌ سه‌ربازێكی س��اده‌ وه‌ك‬ ‫یه‌ك وا بێت‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫به‌ره‌نگاری كۆمارێكی راسته‌قینه‌ بوو‪:‬‬ ‫سه‌ربازو فه‌رمانده‌ ل�ه‌ب�ه‌رده‌م هه‌مان‬ ‫مه‌ترسیدا‪ ،‬هه‌مان دوورخستنه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌مان به‌رپرسیارێتی ت �ه‌واو گرنگ‌و‬ ‫هه‌مان ئ��ازادی ره‌ه��ای ده‌روون��ی ئه‌م‬ ‫سیستمه‌ ب��وون‪ .‬به‌مجۆره‌‪ ،‬له‌خوێن‌و‬ ‫تاریكیدا‪ ،‬به‌هێزترین كۆمار بنیاتنرا‪.‬‬ ‫هه‌ر كام له‌شارۆمه‌ندانی ئه‌م كۆماره‌‬ ‫ده‌یانزانی كه‌قه‌رزداری هه‌موو ئه‌وانی‬ ‫ت��رن‌و ته‌نیا ده‌توانن پشت به‌خۆیان‬ ‫ببه‌ستن‪ ،‬هه‌ر كام له‌وان له‌ته‌نیاییه‌كه‌یدا‬ ‫ده‌رباره‌ی رۆڵه‌ مێژووییه‌كه‌ی به‌ئاگابوو‪.‬‬ ‫هه‌ر كام له‌وان‪ ،‬له‌به‌رانبه‌ر سته‌مكاران‪،‬‬ ‫له‌پێی گرێبه‌ستێكی ئ��ازادان��ه‌و بێ‌‬ ‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‌ خۆیدا وه‌ستابوو‪.‬‬ ‫به‌هه‌ڵبژاردنی ئازادانه‌ی خۆی‪ ،‬ئازادی بۆ‬ ‫هه‌مووان هه‌ڵده‌بژارد‪ .‬ئه‌م كۆماره‌ به‌بێ‌‬ ‫دامه‌زراوه‌كانی‪ ،‬به‌بێ‌ ئه‌رته‌ش‌و به‌بێ‌‬ ‫پۆلیس شتێك بوو كه‌هه‌ر فه‌ره‌نسییه‌ك‬ ‫له‌هه‌ر ساتێك كه‌ده‌ستی ده‌خست‌و‬ ‫دژی ن��ازی��زم شایه‌تی ده‌دا‪ .‬كه‌س‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌بردنی ئه‌ركه‌ راسپێردراوه‌كه‌ی‬ ‫نه‌مایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ ئ �ه‌م��ڕۆ ل��ه‌ب��ه‌رده‌م كۆمارێكی‬ ‫دی��ك�ه‌دای��ن‪ :‬ده‌بێت ئ �ه‌م ك��ۆم��اره‌ كه‌‬ ‫له‌رووناكی رۆژدا بنیاتده‌نرێت‪ ،‬خاڵه‌‬ ‫به‌هێزه‌ تاڵه‌كانی‪ ،‬كۆماره‌كه‌ی شه‌و و‬ ‫بێده‌نگی بپارێزێت‪.‬‬ ‫ژان پۆل سارته‌ر‪1944 -‬‬ ‫بزاوتنێك كه‌زه‌ین له‌دیتن یان له‌روانگه‌‬ ‫ده‌یگرێ‌‪ ،‬توخمی‌ خه‌یاڵه‌‪ .‬هه‌ر ئه‌و‬ ‫توخمه‌ زی��ادی��ی �ه‌ی‌ كه‌ده‌بێته‌ هۆی‌‬ ‫ج��ی��اوازی‌ روانینی‌ شاعیرانه‌ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫روانگه‌ی‌ مرۆڤه‌كانیتر‪ .‬دیتنی‌ شاعیر‬ ‫خ�ه‌ی��ااڵوی��ان�ه‌ی�ه‌‪ .‬هه‌ڵبه‌ت مه‌به‌ست‬ ‫له‌خه‌یاڵ به‌ته‌واوی‌ ئه‌و واتا گوماناوییه‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو خه‌یاڵ هه‌ر ئه‌و جیاوازییه‌یه‌‬ ‫له‌روانگه‌ی‌ شاعیردا كه‌ده‌یباته‌ ئه‌ودیوی‌‬ ‫دیتنه‌ ناسكه‌كان‪ .‬خه‌یاڵكردن رازی‌‬ ‫سه‌ركه‌وتنی‌ روان��گ�ه‌ی‌ شاعیرانه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر روانینی‌ شاعیریش به‌دونیای‌‬ ‫ده‌وروب���ه‌ری‌ خۆی‌ هه‌ر وه‌ك روانینه‌‬ ‫سروشتییه‌كانی‌ رۆژان��ه‌ ب�ێ‌‪ ،‬كه‌واته‌‬ ‫ناتوانێ‌ جیاوازییه‌ك هه‌بێ‌ له‌نێوان‬ ‫چه‌مكی‌ قسه‌و باسه‌كانی‌ رۆژان��ه‌ی‌‬ ‫مرۆڤه‌كان له‌گه‌ڵ‌ شیعری‌ سه‌رده‌می‌‬ ‫خۆیاندا‪ .‬روانینی‌ شاعیرانه‌ له‌توخمی‌‬ ‫خه‌یاڵدا رووده‌دات‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ت��ه‌واوی‌ به‌ڵگه‌ مێژووییه‌كان‬ ‫سه‌باره‌ت به‌شیعر‪ ،‬توخم‌و ماكی‌ خه‌یاڵ‬ ‫یه‌كێك له‌سه‌ره‌كیترین بنه‌ماكانی‌‬ ‫هونه‌ری‌ شیعر بووه‌‪ .‬توخمێك كه‌بوونی‌‬ ‫سه‌ره‌تا له‌روانینی‌ شاعیردا سه‌رهه‌ڵده‌داو‬ ‫دواتر له‌به‌شه‌كانی تری‌ شیعردا خۆی‌‬ ‫ت��ۆم��ارده‌ك��ات‪ .‬ب��ه‌اڵم فۆرمه‌له‌بوونی‌‬ ‫توخمی‌ خه‌یاڵ له‌ناوه‌ڕۆكی‌ ئه‌ندێشه‌یه‌ك‬ ‫روده‌دا كه‌ له‌روانینی‌ شاعیرانه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵده‌قوڵێ‌‪ .‬د‪.‬شه‌فیعی‌ كه‌دكه‌نی‌‬ ‫له‌به‌شێك له‌قسه‌و باسه‌كانی‌ خۆیدا‬ ‫له‌بواری‌ توخمی‌ خه‌یاڵدا ئاماژه‌ به‌وه‌‬ ‫ده‌كات كه‌خه‌یاڵ به‌رهه‌می‌ چه‌شنێك‬ ‫ئه‌زموونه‌ كه‌ له‌روانینی‌ شاعیرانه‌دا‬ ‫ب��ه‌ده‌س��ت دێ‌‪ .‬ل���ه‌درێ���ژه‌ی‌ ئ���ه‌ودا‬ ‫له‌خه‌یاڵ وه‌ك “وێنه‌“ یان “ئیماژ”یش‬ ‫ب��اس��ده‌ك�ه‌ن ك�ه‌ له‌كۆتاییدا ده‌بێته‌‬ ‫هۆی‌ دیتن‌و روانینێك كه‌هه‌ڵقواڵوی‌‬ ‫ئه‌ندێشه‌و بیركردنه‌وه‌یه‌‪.‬‬


‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫‪ 18‬فه‌رهه‌نگ‬

‫ده‌رباره‌ی‌ “خه‌ون بینه‌كان” ‌ی بێرتۆلۆچی‬ ‫ن‪ :‬ئومید مێهره‌گان‬ ‫و‪ :‬سه‌رگوڵ خودایار‬ ‫ی "سینه‌ما مردووه‌"‬ ‫له‌م سااڵنه‌دا كه‌دروشم ‌‬ ‫ك�ه‌وت��ووه‌ت� ‌ه س �ه‌ر زاران‌و ه�ه‌م��وو كه‌س‬ ‫ی گرنگترین‬ ‫ی ده‌دات ده‌رب��ار‌ه ‌‬ ‫رێگ ‌ه به‌خۆ ‌‬ ‫ی بیسته‌م قسه‌بكات‪،‬‬ ‫ی س��ه‌د‌ه ‌‬ ‫دی���ارد‌ه ‌‬ ‫ێ ده‌ره��ێ��ن �ه‌ر ده‌بینین كه‌فیلم‬ ‫ك��ۆم�ه‌ڵ� ‌‬ ‫ی جیا له‌م روانگه‌ی ‌ه‬ ‫سازده‌كه‌ن‪ ،‬روانگه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی بێرنارد بێرتۆلۆچی‌‪،‬‬ ‫ی نوێ ‌‬ ‫بخه‌نه‌ڕوو‪ .‬فیلم ‌‬ ‫ی‬ ‫"خه‌ون بینه‌كان" به‌ڵگه‌یه‌ك ‌ه بۆ سه‌لماندن ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ �ه‌م پرسه‌‪ .‬ئ �ه‌م ده‌رهێنه‌ر‌ه ن���اودار‌ه ‌‬ ‫ی ئیتاڵیا‪ ،‬زۆرج��ار‌و له‌سه‌رده‌م ‌ه‬ ‫سینه‌ما ‌‬ ‫ی به‌رهه‌مهێناو‌ه‬ ‫جیاوازه‌كاندا فیلمگه‌لێك ‌‬ ‫ی وه‌ك فیلم دره‌وش��اوه‌و‬ ‫ك ‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی پرس ‌ه رۆژان��ه‌‌و‬ ‫هه‌رمان ب��وون‪ ،‬هه‌ڵگر ‌‬ ‫روان��گ� ‌ه گشتییه‌كانی جیهانیش ب��وون‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی سااڵنێك ‌‬ ‫ی ده‌رب��ار‌ه ‌‬ ‫دوایین به‌رهه‌مه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ن ‌ه زۆر دوور‌ه كه‌كۆمه‌ڵێك خوێندكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رژان � ‌ه سه‌ر شه‌قام‪ ،‬به‌و‌ه ‌‬ ‫فه‌ڕه‌نسای ‌‬ ‫ی خۆیان به‌جه‌نه‌ڕاڵ دووگ��ول‬ ‫ناڕه‌زایه‌ت ‌‬ ‫نیشانبده‌ن‌و هه‌روه‌ها نیشانیبده‌ن كه‌زۆر‬ ‫كاریان له‌ده‌ستدێ‪ .‬به‌اڵم گه‌ر المان وابێت‬ ‫ێ‬ ‫"خه‌ون بینه‌كان" فیلمێك ‌ه كه‌ته‌نیا ده‌یه‌و ‌‬ ‫باس ل�ه‌و ئاخێز‌ه خوێندكاریی ‌ه بكات‪،‬‬ ‫ی ئه‌و سه‌رده‌مه‌م‬ ‫له‌هه‌ڵه‌داین‪ ،‬كه‌شوهه‌وا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بێرتۆلۆچ ‌‬ ‫ی باش بوو‌ه به‌و‌ه ‌‬ ‫بیانوویه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫گرنگترین كه‌ڵكه‌ڵ ‌هی‌ ئ �ه‌و سه‌رده‌م ‌‬ ‫ی‬ ‫ب�ه‌ش��ێ��وه‌ی فیلم ده‌رب��ب��ڕێ‪ .‬سینه‌ما ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و له‌م سااڵنه‌دا ك �ه‌ب �ه‌رده‌وام خه‌ریك ‌‬ ‫ك��ارك��ردن‌و فیلمسازكردنه‌‪ ،‬سینه‌مایه‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی پێیه‌‌و مه‌به‌ست ‌‬ ‫ی پێیه‌‪ .‬قسه‌یه‌ك ‌‬ ‫كه‌په‌یام ‌‬ ‫ی ئه‌و قسه‌یه‌یه‌‪ .‬له‌خه‌ون‬ ‫ی ده‌ربڕین ‌‬ ‫سه‌ره‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌یام ‌ه به‌جوان ‌‬ ‫بینه‌كانیشدا ئه‌م بوون ‌‬ ‫ی وت��ار یان‬ ‫ده‌بیندرێ‌‪ .‬سه‌رجه‌م ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خوێندكار ‌‬ ‫ی بزووتنه‌و‌ه ‌‬ ‫كتێبیان ده‌ربار‌ه ‌‬ ‫ی ‪ 1968‬خوێندووه‌ته‌وه‌‪ ،‬یان الپه‌ڕه‌یان‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫له‌كتێبه‌كان داوه‌‪ ،‬زۆرب��اش ده‌زان��ن ئه‌و‬ ‫ی سه‌یر‌و‬ ‫خوێندكاران ‌ه چ خواستگه‌لێك ‌‬ ‫ی‬ ‫چ��اوه‌ڕوان نه‌كراویان هه‌بوو‪ .‬ئازادیخواز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وان بوو‌و بێرتۆلۆچ ‌‬ ‫گرنگترین خواست ‌‬ ‫ی ئ �ه‌م ئازادیی ‌ه‬ ‫ل �ه‌م فیلمه‌یدا به‌جوان ‌‬ ‫به‌وێناده‌كێشێ‌‪.‬‬

‫به‌رێكه‌وت له‌سایت ‌ه ئینگلیزییه‌كاندا‪،‬‬ ‫ی "خ �ه‌ون‬ ‫ی فیلم ‌‬ ‫نووسینێكم ده‌رب����ار‌ه ‌‬ ‫بینه‌كان" خوێنده‌و‌ه كه‌په‌ڕه‌گرافی به‌ر‬ ‫ی‬ ‫له‌كۆتایی بابه‌ته‌ك ‌ه به‌م شێوه‌ی ‌ه ده‌ست ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ چ‌‬ ‫ی نازان ‌‬ ‫ی خۆش ‌‬ ‫پێكردبوو‪" .‬بیرتۆلۆچ ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ فیلمێك ده‌ربار‌ه ‌‬ ‫ده‌وێ‌‪ .‬ئاخۆ ئه‌و ده‌یه‌و ‌‬ ‫ی خوێندكاران دروستبكات‪ ،‬یان‬ ‫شۆڕش ‌‬ ‫ی وزه‌‌و توانای گه‌نجێتی‌؟"‌و تا‬ ‫ده‌رب��ار‌ه ‌‬ ‫كۆتایی بابه‌ته‌ك ‌ه هیچ وه‌اڵمێكیشم بۆ ئه‌م‬ ‫پرسیار‌ه ده‌س��ت نه‌كه‌وت‪ .‬ره‌نگ ‌ه ئه‌م ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی باو بێت‪ .‬فیلمه‌كان ‌‬ ‫په‌رچه‌كه‌كردارێك ‌‬ ‫ی شۆڕشه‌‪ ،‬هه‌م‬ ‫ی هه‌م ده‌رب��ار‌ه ‌‬ ‫بێرتۆلۆچ ‌‬ ‫ی‬ ‫سینه‌ما‌و ه �ه‌م وزه‌و توانایی‌و شه‌وق ‌‬ ‫ی سه‌نتز‪ ،‬یان‬ ‫ێ چه‌مك ك ‌ه به‌پێ ‌‬ ‫گه‌نجێتی‌‪ ،‬س ‌‬ ‫ی ماركۆزه‌یی له‌م فیلمه‌دا پێكه‌و‌ه‬ ‫ی دید ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌ره‌سه‌ندن ‌‬ ‫گرێدراون‪ .‬هه‌ڵبه‌ت وێ��ڕا ‌‬ ‫ی ماركۆزه‌و‬ ‫ی ئیرۆس ‌‬ ‫ی ئایدیا ‌‬ ‫ناكۆكییه‌كان ‌‬ ‫ی سه‌ركوت‌و‬ ‫ی نه‌هێشتن ‌‬ ‫ش��ۆڕش‪ ،‬به‌مانا ‌‬ ‫ی پیشه‌یی‬ ‫ێ كه‌شارستانییه‌ت ‌‬ ‫رام��ك��ردن� ‌‬ ‫دایده‌سه‌پێنێ‌‪ .‬ره‌نگ ‌ه باشترین رێگا بۆ‬ ‫ی تئۆریك له‌سه‌ر‬ ‫ی ره‌خنه‌یه‌ك ‌‬ ‫نووسین ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "خه‌ون بینه‌كان" خوێندنه‌وه‌یه‌ك ‌‬ ‫فیلم ‌‬ ‫ێ چه‌مكه‌‌و‬ ‫ی ئه‌م س ‌‬ ‫نیو‌ه سینه‌مایی به‌پێ ‌‬ ‫ی فیلمدا‪،‬‬ ‫ی رووداو ‌‬ ‫گرێدانه‌وه‌یان له‌گه‌ ‌ڵ ده‌ق ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ساڵ ‌‬ ‫ی خوێندكار ‌‬ ‫وات ‌ه هه‌مان بزووتنه‌و‌ه ‌‬ ‫‪.1968‬‬ ‫بێگومان ژماره‌یه‌كی‌ زۆر له‌به‌رده‌نگه‌كان‬ ‫كه‌ له‌هه‌ر چه‌شنه‌ رایكالیسمێكی‌ بابه‌تییانه‌‬ ‫ده‌ترسن‪ ،‬له‌راستیدا هه‌مان ئه‌و به‌رده‌نگ‬ ‫(ره‌خنه‌گرانه‌ی‌ كه‌جنێودان به‌هه‌ر چه‌شنه‌‬ ‫چه‌پگه‌راییه‌ك بووه‌ به‌نوقڵی‌ سه‌ر زاریان‌و‬ ‫به‌شانازییه‌وه‌‪ ،‬رووخانی‌ یه‌كیه‌تی‌ سۆڤیه‌ت‬ ‫به‌مانای‌ مه‌رگی‌ ماركسیزمی‌ شۆڕشگێڕانه‌‬ ‫ده‌زان���ن)‪ ،‬زۆر س��اده‌ "خ��ه‌ون بینه‌كان"‬ ‫به‌فیلمێك ده‌زانن دژ به‌بزووتنه‌وه‌ی‌ ‪‌1968‬و‬ ‫وه‌ك ته‌نزێك له‌سه‌ر رادیكالیزمی‌ "گه‌نجان"‬ ‫ی‌ بێ‌ ئه‌زموون چاوی‌ لێده‌كه‌ن‪ .‬له‌دۆخی‌‬ ‫‪ 1989‬ب����ه‌دواوه‌و گرنگتر ل��ه‌وه‌ ل��ه‌دوای‌‬ ‫‪ 2001‬پارێزگاربوون‌و "ده‌ستگرتن به‌كاڵوی‌‬ ‫خۆته‌وه‌ كه‌نه‌كه‌وێ‌" گه‌وره‌ییه‌كی‌ لیبراڵه‌‬ ‫كه‌بێ‌ به‌ریبوون له‌و گه‌وره‌ییه‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌‬ ‫وایه‌ بۆنت بێت له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ نه‌چوویته‌ته‌‬ ‫گ���ه‌رم���او‪ .‬ب���ه‌اڵم "خ����ه‌ون ب��ی��ن�ه‌ك��ان"ی‬ ‫بێرتۆلۆچی‌ له‌ناو ئه‌و ژماره‌ زۆره‌ فیلمه‌دا‬

‫وشه‬ ‫به‌رد ئاكامێك‌ه‌له‌‌تاقیكردنه‌‌وه‌‌ی ‌‌‬ ‫عه‌لی حسه‌ینی‌‬

‫ئێمه‌‌ی هه‌نگاو به‌‌رده‌‌وامین‬ ‫پێاڵو یارمه‌‌تیمان نادات‬ ‫سوورین ئێم‌ه‌تا ئێواره‌‌‬ ‫هێشوویه‌‌ك به‌‌ره‌‌و ئێواره‌‌‬ ‫جووتێ ماچی مه‌‌حسووری ئاڵ‬ ‫شاعیره‌‌ك‌ه‌ده‌‌ئاگرێنێ‌و‬ ‫سه‌‌مه‌‌ره‌‌یه‌‌! مه‌‌گه‌‌ر كچه‌‌ك‌ه‌نازانێ‬ ‫ئاگر ریوایه‌‌تێكه‌‌ له‌‌به‌‌ژنی تین‬ ‫تینیش چركه‌‌یه‌‌ك به‌‌ڕووی ئه‌‌و دیوا‬ ‫هه‌تاكو بڵێی سووتانه‌‌؟!‬ ‫زۆرجار به‌‌ردبوون‬

‫كه‌ له‌سه‌ر ‪ 1968‬سازكراوه‌‪ ،‬ده‌كرێ‌ بڵێین‬ ‫تایبه‌ته‌ (ل �ه‌دی��دی‌ ئ �ه‌م ن��ووس��راوه‌وه‌)‪،‬‬ ‫له‌راستیدا فیلمێكی‌ ته‌واو نوێیه‌‪ .‬بێرتۆلۆچی‌‬ ‫له‌م فیلمه‌دا له‌ماركۆزه‌ ماركۆزه‌یی تره‌‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و (بێرتۆلۆچی‌) درێ���ژه‌ به‌رێگاكه‌ی‌‬ ‫ماركۆزه‌ ده‌دا‌و پ��رۆژه‌ی‌ "رزگاریخوازی‌"‬ ‫ماركۆزه‌ ده‌گه‌یه‌نێ‌ به‌ئه‌نجامێكی‌ لۆژیكیانه‌‪،‬‬ ‫ل �ه‌راس��ت��ی��دا ده‌گ���ا به‌ئه‌نجامه‌ ناكۆكه‌‬ ‫لۆژیكییه‌كانی‌‪ .‬هه‌ڵبه‌ت جگه‌ له‌ماركۆزه‌و‬ ‫خوێندنه‌وه‌ تایبه‌ت‌و ئاشكراكانی‌ ئه‌و بۆ‬ ‫شۆڕش‪ ،‬ده‌بێ‌ بگه‌ڕینه‌وه‌ بۆ روانگه‌ی‌ گشتی‌‬ ‫ده‌رب��اره‌ی‌ ش��ۆڕش‌و ده‌ب�ێ‌ به‌وانه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫فیلمه‌ به‌گاڵته‌كردن به‌هه‌ر چه‌شنه‌ شۆڕشێ‌‬ ‫ده‌زان��ن‪ ،‬بوترێ‌ شۆڕش به‌هه‌مان ئه‌ندازه‌‬ ‫كه‌ له‌شه‌قامه‌كاندا رووده‌دات‪ ،‬روودانیشی‌‬ ‫له‌ناوه‌وه‌و له‌چواردیواری‌ (‪) Interior‬یشدا‬ ‫گرنگه‌‌و "خه‌ون بینه‌كان" ده‌په‌رژێته‌ سه‌ر‬ ‫ئه‌م الیه‌نه‌ی‌ شۆڕش‪ .‬ده‌كرێ‌ دیمه‌نه‌كانی‌‬ ‫فیلم ب���ه‌دوو ب �ه‌ش �ی‌ ن����اوه‌وه‌و ده‌ره‌وه‌‬ ‫دابه‌شبكه‌ین‪ .‬ئه‌وانه‌ی‌ له‌ده‌ره‌وه‌ن زۆربه‌ی‌‬ ‫ك��ات سه‌رقاڵن ب���ه‌وه‌ی‌ له‌شه‌قامه‌كاندا‬ ‫كۆببنه‌وه‌و له‌گه‌ڵ پۆلیس له‌سه‌ر شه‌قام‌و‬ ‫له‌به‌رده‌م سینه‌ماتێك‌و زانكۆكاندا شه‌ڕ‬ ‫بكه‌ن‌و ئه‌وانه‌ی‌ ناوه‌وه‌ش هه‌موویان له‌ماڵی‌‬ ‫ئیزابێل‌و تێئۆدان‪ .‬ئه‌و خانووه‌ی‌ كه‌دایك‌و‬ ‫باوكی‌ تێدا نییه‌ (ئه‌وا رۆیشتوون بۆ پشوو)‌و‬ ‫ئه‌م براو خوشكه‌ چه‌ن جار ه��اوڕێ‌ تازه‌‬ ‫ئه‌مریكاییه‌كه‌یان (ماتیۆ) بانگهێشتده‌كه‌ن‬ ‫بۆ ماڵه‌وه‌‪ .‬ئه‌م رووداوه‌ له‌دوای‌ تێپه‌ڕبوونی‌‬ ‫یه‌ك له‌چواری‌ فیلمه‌كه‌وه‌ رووده‌دات‪ .‬هه‌ر‬ ‫لێره‌دایه‌ كه‌رووداوه‌كانی‌ ده‌ره‌وه‌و ناوه‌وه‌ی‌‬ ‫م��اڵ هاوته‌ریبی‌ یه‌كتر ده‌ڕۆن���ه‌ پێش‪.‬‬ ‫له‌راستیدا به‌مانای‌ جوڵه‌ی شۆڕشه‌ له‌ناوه‌وه‌‬ ‫(‪‌)Interior‬و ده‌ره‌وه‌ (‪.) Exterior‬‬ ‫من الموایه‌ مه‌به‌ستی‌ سه‌ه‌ركی‌ فیلم‬ ‫رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌‪ ،‬یان باشتر بڵێم هه‌مان‬ ‫دیالكتیكی‌ ده‌ره‌وه‌و ن��اوه‌وه‌ی �ه‌ له‌ده‌قی‌‬ ‫خ��واس��ت�ی‌ ش��ۆڕش��دا‪ .‬ئ��ه‌م س �ێ‌ گه‌نجه‌‬ ‫له‌په‌ره‌ستگه‌ی‌ ن��اوه‌وه‌دا سه‌رقاڵی‌ ره‌وتی‌‬ ‫خه‌یاڵئامێز باڵقبوون‌و سێكسكردنن‪ .‬ته‌نیا‬ ‫هه‌ندێ‌ جار له‌نهۆمی‌ سێیه‌مه‌وه‌و له‌ناوه‌وه‌‬ ‫ته‌ماشای‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ش���ۆڕش‌و شه‌قامی‌‬ ‫پڕ له‌گه‌نج‌و خوێندكاری‌ ش��ۆڕش ده‌كه‌ن‬ ‫‪ .‬ره‌نگه‌ بێرتۆلۆچی‌ به‌ئه‌نقه‌ست دیمه‌نه‌‬

‫به‌‌قه‌‌د هاسانبوونی دیژوار نییه‌‌‬ ‫گه‌‌ردنی شاخ‬ ‫بێ ملوانكه‌‌‬ ‫ئه‌‌م هه‌موو سه‌‌ده‌‌ی نووسیوه‌‌‬ ‫كۆاڵنی به‌‌رد جارێكیش بێت‬ ‫له‌‌سه‌‌فه‌‌ری ده‌‌نگه‌‌كانا‬ ‫وشه‌‌ی شێعراویی ناسیوه‌‌‬ ‫له‌‌سه‌‌ره‌‌تای بارانه‌‌كه‌‌وه‌‬ ‫به‌‌رد ئاكامێك‌ه‌له‌‌تاقیكردنه‌‌وه‌‌ی وشه‌‌و‬ ‫دوو گزینگ له‌‌و به‌‌ر وشه‌‌وه‌‌‬ ‫ئاخۆ شێعر چۆن بێته‌‌په‌‌یڤین بۆ زه‌‌مه‌‌ن؟!‬ ‫‌ره بچوكه‌‌‬ ‫سه‌‌وز به‌‌شێكی هه ‌‌‬ ‫له‌‌نه‌‌ریتی به‌‌شكۆی گه‌اڵ‬ ‫هه‌ر نه‌‌تزانی‬ ‫وه‌‌رز ئاوڕدانه‌‌وه‌‌یه‌‌ك‌ه‌له‌‌ڕه‌‌نگ‬

‫ده‌ره‌كییه‌كانی‌ فیلمه‌كه‌ی‌ كه‌شه‌ڕی‌ نێوان " خه‌ون بینه‌كان" ته‌نیا گاڵته‌كردن نییه‌‬ ‫پۆلیس‌و گه‌نجه‌ خوێندكاره‌كانه‌ به‌شێوه‌ی‌ به‌شۆڕشگێڕه‌ الوه‌كانی‌ ‪ 1968‬كه‌ره‌خنه‌گر‌ه‬ ‫گاڵته‌جاڕ سازكردبێ‌‪ .‬ئه‌م به‌ناو شۆڕشه‌ "عاقڵ‌و شاره‌زاكانی‌" ئێمه‌ باسی‌ لێده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫زیاتر وه‌ك ملمالنێیه‌كی‌ گاڵته‌جاڕانه‌ ده‌چێت ئه‌م فیلمه‌ الیه‌نێكی‌ بنه‌ڕه‌تی‌ له‌م رووداوه‌‬ ‫له‌شه‌قامه‌كانی‌ پاریسدا‪ .‬له‌به‌رانبه‌ر دیمه‌نه‌ چاره‌نووسسازه‌ ده‌خاته‌ڕوو‪ ،‬كه‌دواتر به‌شی‌‬ ‫پڕئاڵۆز‌و ملمالنێ‌ قوڵ‌و هه‌ندێ‌ جار الیه‌نه‌ زۆری‌ ئه‌م الیه‌نه‌ له‌لۆژیكی‌ سیستم‌و دۆخی‌‬ ‫ئاینییه‌كانی‌ ناوه‌وه‌دا‪ .‬ئیرۆس (هه‌ستی‌ ژیان‌و هه‌بوودا هه‌رسده‌كرێ‌‌و ده‌بێ‌ به‌ به‌شێك‬ ‫عه‌شق) به‌كۆمه‌ڵێ‌ رێوره‌سم‌و به‌نێوه‌ندارێتی‌ ل �ه‌و سیستمه‌‪ .‬ئیرۆسی‌ م��ارك��ۆزه‌ی�ی‌و‬ ‫خه‌یاڵ‌‪ ،‬یان هه‌مان (‪ ) phantasy‬له‌وه‌دایه‌ رێگا س�ه‌ی�ر‌و س �ه‌م �ه‌ره‌و " رادی��ك��اڵ"ی‌‬ ‫ك �ه‌ب �ه‌دی‌ بێت‪ .‬ل��ێ��ره‌دا فانتزی‌ له‌ته‌ك به‌خته‌وه‌ركردنی‌ له‌باشترین‌و كامڵترین‬ ‫الیه‌نی‌ ماركۆزه‌ییه‌كه‌یدا ده‌رده‌كه‌وێ‌‪ ،‬هه‌م شێوه‌ه‌دا له‌الیه‌ن بۆرژوازییه‌وه‌ به‌شێوه‌ی‌‬ ‫له‌پێگه‌ی‌ ئه‌و شته‌دا كه‌ به‌نێوه‌ندارێتییه‌كه‌ی‌ كااڵی‌ رازاوه‌و سه‌رنجراكێش هاته‌ بازاڕه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ�����ه‌وه‌ی‌ ل��������ه‌ده‌ره‌وه‌ ل���ه‌ب���ه‌رده‌م‬ ‫هه‌ست دروستده‌بێ‌‌و شێوه‌ی‌ به‌دیهاتنی‌‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێ‌‌و هه‌م له‌پێگه‌ی‌ هه‌مان الیه‌ندا سینه‌ماتێكی‌ پاریسدا‪ ،‬ئه‌م په‌ره‌ستگه‌یه‌ی‌‬ ‫كه‌ له‌روانگه‌ی‌ ماركۆزه‌وه‌ شارستانییه‌ت فانتێزی‌‌و رزگاری‌‌و به‌خته‌وه‌ریدا رووده‌دات‪،‬‬ ‫نه‌یتوانیوه‌ سه‌ركوتی‌ بكات‌و ب��ه‌رده‌وام راست خاڵی‌ له‌و چه‌شنه‌ی‌ له‌ناوه‌وه‌ی‌ ئه‌م‬ ‫ی��ه‌ك��ه‌ی‌ پتانیسه‌لی‌ رزگ��اری��خ��وازی��ی �ه‌ سێ‌ " گه‌نج"ه‌دا ده‌ڕوات �ه‌ پێش‪" .‬خه‌ون‬ ‫(‪ .)emancipatory‬له‌م فیلمه‌دا فانتزی‌ بینه‌كان" باسكردنێكی‌ بێ‌ رۆح نییه‌‬ ‫به‌شێوه‌ی‌ مێدیۆمی‌ (‪ )medium‬سینه‌ما‌و له‌چه‌مكی‌ شۆڕش‪ .‬ئاماژه‌ی‌ ئاشكرا‌و بێ‌‬ ‫"به‌بیرهێنانه‌وه‌ی‌" فیلمه‌ كالسیك‌و هه‌روه‌ها په‌رده‌ی‌ به‌كرده‌ ئیرۆتیكییه‌كانه‌ ماتیۆ‌و‬ ‫شه‌پۆله‌ نوێكان ده‌رده‌ك���ه‌وێ‌‪ .‬ئ�ه‌و سێ‌ تیئۆ‌و ئیزابێل له‌ماڵێكی‌ ته‌واو بۆرژوازیدا‬ ‫گه‌نجه‌ خه‌ریكی‌ یارییه‌كن به‌و شێوه‌یه‌ی‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌ راست‌و هه‌ڵبه‌ت بێ‌ ره‌حمانه‌ ‬ ‫یه‌كیان جوڵه‌ی‌ بێده‌نگی‌ هه‌یه‌‌و ئه‌وانیتر باس له‌چه‌مكی‌ شۆڕش ده‌ك��ات‪ .‬ئازادی‌‬ ‫ده‌ب �ێ‌ بێته‌وه‌ یادیان ئه‌م دیمه‌نی‌ كامه‌ ده‌روونی‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌ی‌ مانای‌ ئیدئۆلۆژیكی‌‬ ‫فیلمه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر نه‌توانن وه‌اڵمی‌ راستبده‌نه‌وه‌‪ ،‬ئازادی‌‪ ،‬پێویستی‌ به‌نه‌هێشتنی‌ كۆته‌ له‌و‬ ‫ناچارده‌بن كارێ‌ بكه‌ن كه‌ كه‌سی‌ یه‌كه‌م ك��ۆت‌و به‌رته‌سكانه‌ی‌ كه‌دۆخی‌ هه‌بوو‬ ‫ف �ه‌رم��ان�ی‌ ده‌دات‪ .‬ته‌مبێكان ب���ه‌زۆری‌ زۆری‌ پێویست پێیه‌تی‌‪ .‬ئ�ه‌م سَی‌‬ ‫ته‌مبێی‌ ئیرۆتیكییه‌‪ .‬له‌م ن��اوه‌وه‌دا كه‌پڕه‌ كه‌سه‌ له‌ناوه‌وه‌ خه‌ریكی‌ خۆئاماده‌كردن‬ ‫له‌جوڵه‌ "به‌بیرهێنانه‌وه‌" به‌مانای‌ هه‌مان ب���وون ب��ۆ ش���ۆڕش‪ ،‬ه�ه‌ڵ��ب�ه‌ت هه‌ندێ‌‬ ‫"الیه‌نی‌ جوانیناسی‌ ماركۆزییه‌" كه‌بڕیاره‌ شتیان ن �ه‌ده‌زان �ی‌‪ .‬ئیزابیل ده‌ترسێ‌‌و ‬ ‫رزگاریده‌ربێت‪ ،‬فه‌رمانێكه‌ كه‌ناكرێ‌ لێی كه‌ده‌زانێ‌ دایك‌و باوكی‌ به‌پێوه‌ندییه‌كانی‌‬ ‫ال بده‌ی‌‌و به‌ڕێوه‌ی‌ نه‌به‌ی‌‪ .‬ئه‌م فه‌رمانی‌ ئه‌ویان زانییوه‌‪ ،‬ده‌یه‌وێ‌ خۆی‌ بكوژێ‌‪.‬‬ ‫" به‌بیرهێنانه‌وه‌" چ��اودێ��ری‌ هه‌ست‌و شكاندنی‌ ش��ووش��ه‌ی‌ ئ��اپ��ارت��م��ان به‌‬ ‫ئیرۆس ده‌كات‪ .‬دروشمی‌ شۆڕش له‌ناوه‌وه‌ ب �ه‌ردی‌ خوێندكارانی‌ سه‌ر شه‌قام ئه‌و‬ ‫هه‌مان به‌بیرهێنانه‌وه‌و به‌ده‌ستهێنانه‌وه‌ی‌ رزگ���ارده‌ك���ات‪ .‬ره‌ن��گ �ه‌ ئ��ه‌م دیمه‌نه‌‬ ‫بیره‌وه‌ری‌ "هه‌سته‌"‪ .‬له‌ده‌قی‌ به‌ڵگاندنه‌كانی‌ ده‌ربڕینێكی‌ باش بێت بۆ دیالكتێكی‌ ‬ ‫"خه‌ون بینه‌كان"دا وه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌ شۆڕشی‌ ‪exterior‬و ‪ .interior‬به‌اڵم به‌مه‌شه‌وه‌‬ ‫راسته‌قینه‌و ئازادی‌ راسته‌قینه‌ هه‌ر ئه‌م بێرۆلۆچی‌ ‪ exterior‬به‌شتێكی‌ بێ‌ به‌ها‬ ‫ش��ۆڕش�ه‌ی‌ هه‌ست‌و مه‌ترسییه‌كردنه‌یه‌ ده‌زان �ێ‌‪ .‬گێڕانه‌وه‌كه‌ی‌ ئه‌و له‌بونیادیدا‬ ‫ل�ه‌پ��ان��ت��ای‌ ئ��ی��رۆس��دا‌و گ��ۆڕان��ی‌ دۆخ �ی‌ لیبرالیستییه‌ نه‌ك رادیكاڵ‌‪ ،‬یان النیكه‌م‬ ‫هه‌بووه‌ له‌ناوه‌وه‌ له‌نه‌بوونی‌ باوك‌و دایكدا لیبرالیزمی‌ رادیكاڵ‌‪ .‬زۆر نا سیاسیبوونی‌‬ ‫كه‌نوێنه‌رانی‌ نه‌ریتی‌ سه‌ركوتگه‌رن‪ .‬روانگه‌ی‌ بێرتۆلۆچی‌ بۆ شۆڕشی‌ ده‌روونی‌‬ ‫گه‌نجبوون‌و هه‌ست‌و شۆڕش سێ‌ ناوه‌ڕۆكی‌ وێ���ڕای‌ ناكۆكییه‌كانی‌‪ ،‬لیبرالیزمی‌ "‬ ‫سه‌ره‌كی‌ ئه‌م فیلمه‌ن كه‌پێكه‌وه‌ گرێدراون‪ .‬گه‌نجه‌كان"ی‌ ئه‌و له‌به‌ینده‌بات‪.‬‬

‫یان ره‌‌نگ بااڵپۆشی وه‌‌رزه‌‌!‬ ‫ره‌‌نگه‌‌كانی ناو ئه‌‌ندێشه‌‌ت لێڵ ده‌‌نوێنن‬ ‫جارو بارێك‬ ‫ئه‌‌و مه‌‌ترسیی‌ه‌به‌‌دی ئه‌‌كه‌‌م‬ ‫به‌‌شێعر‌ه‌پالستیكییه‌‌كه‌‌دا‬ ‫بخزێیت‌ه‌كۆاڵن‌و بنێشت‬ ‫ناو به‌‌ناویش‬ ‫‌سته ده‌‌ستم پێ ئه‌‌دا‬ ‫ئه‌‌و هه ‌‌‬ ‫ئه‌‌و په‌‌ڕی تماشا بڵێیت و‬ ‫ترۆپكی تارمایی ببه‌‌زێنی‬ ‫ناته‌‌باییه‌‌ك‌ه‌له‌‌وه‌‌دایه‌‌‬ ‫تۆ ده‌‌ڵێی هه‌نگاو كه‌‌م‌ه‌بۆ تاقه‌‌تی جاده‌‌و‬ ‫من ده‌‌ڵێم هه‌نگاو زۆر‌ه‌بۆ تاقه‌‌تی جاده‌‌‪.‬‬ ‫كێ ناڵێ پزیسك زۆرترین نووسراوه‌‌و‬ ‫یان كێ ده‌‌ڵێ بڵێسه‌‌ كه‌‌مترین خوێندنه‌‌وه‌‌یه‌‌‬ ‫له‌‌هێزی ره‌‌نگینی ئاگر؟‬

‫گولله له‌‌خه‌‌مزه‌‌ی تفه‌‌نگه ‌‌‬ ‫‌‌وه‬ ‫‌‌‬ ‫سوور سوور ئه‌‌سپی ده‌‌نووسی‌و‬ ‫مێژوو چڕزا‬ ‫مرۆڤه‌‌كه‌‌ش ه‌هر‌قه‌‌پاڵی له‌‌سه‌‌وز ئه‌‌دا‪.‬‬ ‫شه‌‌وێك دێت‌و‬ ‫شه‌‌وێك ئه‌‌ڕوا‬ ‫شه‌‌كه‌‌تی پڕ‌ه‌له‌‌وشه‌‌و‬ ‫له‌‌و په‌‌ڕی ده‌‌نگه‌‌كانه‌‌وه‌‌‬ ‫له‌‌سه‌‌فه‌‌ری سووری دێڕدا‬ ‫كچه‌‌ چاوشین‌ه‌خۆش نیگاكه‌‌‬ ‫چه‌‌ندین وشه‌‌ی سه‌‌ر به‌‌مۆری‬ ‫به‌‌بۆنی نیشتمانه‌‌وه‌‌‬ ‫له‌‌شێعرێكی دوو ئێكس الرجا‬ ‫هاویشت‌ه‌وێب سایته‌‌كه‌‌وه‌‌و‬ ‫ئاوی شێعری ئه‌‌م گۆی زه‌‌وییه‌‌ی دایه‌‌وه‌‌‪.‬‬


‫ی پێنجه‌م ـ به‌رامبه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی په‌روه‌رد‌ه ‌ ‪0533184771‬‬ ‫ی میران ـ نهۆم ‌‬ ‫ی سالم‪ ،‬ته‌الر ‌‬ ‫ی كوردستان‪ ،‬سلێمانی‌ ـ شاڕێ ‌‬ ‫هه‌رێم ‌‬

‫ده‌ستوور‪ ،‬ژمار‌ه (‪ ،)50‬چوارشه‌ممه‪2010/9/22 ،‬‬

‫ی سول ‌ی تێلیگراف‬ ‫خاوه‌نی ئیمتیاز‪ :‬كۆمپانیا ‌‬

‫سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن‪ :‬ئیدریس عومه‌ر‬ ‫‪info@destur.net - 0533187811‬‬

‫ل��ه‌‌ڕووداوێ��ك��ی س�ه‌ی��روس�ه‌م�ه‌‌ره‌‌دا‬ ‫ژنێكی ته‌‌مه‌‌ن ‪ 23‬ساڵ له‌‌باشووری‬ ‫ع��ێ��راق منداڵێكی ب��وو ك�ه‌‌س�ه‌ری‬ ‫هاوشێوه‌‌ی سه‌ری بۆقه‌‌‪.‬‬ ‫جێگری به‌ڕێوه‌‌به‌ری‌ نه‌‌خۆشخانه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌‌ل���زه‌‌ه���راوی ش����اری ع��ه‌‌م��اره‌‬

‫جێگری سه‌رنووسه‌ر‪ :‬وریا حه‌مه‌تاهیر‬ ‫سکرتێری نووسین‪ :‬شۆڕش خالید‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری هونه‌ریی‪ :‬لوقمان عومه‌ر‬

‫دایكێك دوو منداڵ ‌ی ده‌‌سوتێنێت‬

‫كۆرپه‌له‌یه‌‌ك كه‌‌سه‌ری هاوشێوه‌‌ی‬ ‫سه‌ری بۆقه‌ له‌‌عێراق له‌‌دایكده‌‌بێت‬ ‫ده‌‌ستوور‬

‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫به‌ئاژانسه‌كانی هه‌‌واڵی راگه‌یاندووه‌‬ ‫رۆژی پێنجشه‌‌ممه‌ ئ��ه‌‌و منداڵه‌‬ ‫له‌‌دایكبووه‌‌و دوای چه‌‌ند كاتژمێرێك‬ ‫گیانی له‌‌ده‌‌ستداوه‌‌‪.‬‬ ‫دكتۆر موعته‌‌مه‌‌د حنون وتی سه‌ری‬ ‫ئ�ه‌‌و منداڵه‌ به‌بێ ئێسقان ب��ووه‌‌و‬ ‫مێشكیشی ل�ه‌‌ب�ه‌ش��ی پێشه‌‌وه‌‌ی‬ ‫سه‌ریدا بووه‌‌‪.‬‬ ‫وتیشی لێكۆڵینه‌‌وه‌‌كان له‌‌و باره‌یه‌‌وه‌‬

‫ب���ه‌رده‌‌وام���ه‌‌و ئ �ه‌‌گ �ه‌ر ئ��ه‌‌و بابه‌ته‌‬ ‫ب��ۆ كێشه‌‌ی جینی نه‌‌گه‌ڕێته‌‌وه‌‌‪،‬‬ ‫به‌دڵنیاییه‌‌وه‌ ئ��ه‌‌و له‌‌دایكبوونه‌‬ ‫به‌هۆی باڵوبوونه‌‌وه‌‌ی رادیوئه‌‌كتیڤ‬ ‫له‌‌جه‌‌نگی ئه‌‌مه‌‌ریكا‌و عێراق بووه‌‌‪.‬‬ ‫دای��ك��ی منداڵه‌‌كه‌ ش��ه‌‌ش منداڵی‬ ‫دی��ك��ه‌‌ی ه��ه‌ی��ه‌‌و ه���ه‌ر ش�ه‌‌ش��ی��ان‬ ‫له‌‌بارودۆخێكی ته‌‌ندروستدا ژیان‬ ‫به‌سه‌رده‌‌به‌ن‪.‬‬

‫ده‌‌ستوور‬ ‫پۆلیسی ئ �ه‌ف �ه‌‌ری��ق��ای ب��اش��وور‬ ‫رایگه‌‌یاند دایكێك ده‌‌ستگیركراوه‌ كه‌‌دوو‬ ‫منداڵی‌ له‌‌ناو ئاگردا سوتاندووه‌‌‪.‬‬ ‫ج���ۆردا ئیستوارت وت�ه‌ب��ێ��ژی پۆلیسی‬ ‫ن��اوچ �ه‌‌ی كیپ ل�ه‌‌ئ�ه‌ف�ه‌‌ری��ق��ای ب��اش��وور‬ ‫به‌‌ئاژانسه‌كانی‌ هه‌‌واڵی راگه‌‌یاند لێكۆڵینه‌وه‌‬ ‫سه‌ره‌تاییه‌كان نیشانیده‌‌دات دایكی ئه‌و‬ ‫دوو منداڵه‌ له‌‌كاتی ئاگركه‌‌وتنه‌وه‌‌كه‌‬ ‫له‌‌چێشتخانه‌ی‌ ماڵه‌‌كه‌‌دا بووه‌‌‪.‬‬

‫جۆردا ئیستوارت وتی لێكۆڵینه‌وه‌‌كانی‬ ‫پۆلیس ئاشكرایده‌‌كات ئاگركه‌‌وتنه‌وه‌‌ك ‌ه‬ ‫به‌‌ئه‌نقه‌ست بووه‌‌و هه‌‌ردوو منداڵه‌ ‪ 5‬مانگ‌و‬ ‫‪ 4‬سااڵنه‌كه‌ به‌‌هۆی ئه‌و ئاگركه‌‌وتنه‌وه‌‌یه‌وه‌‬ ‫گیانیانله‌‌ده‌‌ستداوه‌‌‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌‌ه���ا وت��ی��ش��ی دای��ك �ه‌‌ك �ه‌ ل���ه‌‌دوای‬ ‫ئ��اگ��رك �ه‌‌وت��ن �ه‌وه‌‌ك �ه‌ ب�ه‌‌خ��ێ��رای�ه‌ك��ی زۆر‬ ‫ی‬ ‫ماڵه‌‌كه‌‌ی چۆڵكردووه‌‌و داوای هاوكار ‌‬ ‫له‌‌خه‌ڵك كردووه‌‌‪.‬‬ ‫ئێستا ئه‌و ژنه‌ به‌‌كوشتنی منداڵه‌‌كانی‬ ‫تۆمه‌‌تباركراوه‌‌و ده‌‌ستگیركراوه‌‌‪.‬‬

‫كوڕێك ‌ی ‪ 15‬ساڵ ‪ 10‬كه‌‌س ده‌‌كوژێت‬ ‫ئه‌و كه‌‌سانه‌ی‌‬ ‫ده‌‌ستوور‬ ‫فه‌‌یسبووكیان بۆ‬ ‫س��ێ ك �ه‌‌س به‌‌تۆمه‌‌تی دزی��ك��ردن له‌‌رێگه‌‌ی‬ ‫‌هێنا‪ ،‬به‌‌كارهێنانی تۆڕ ‌ی كۆمه‌‌اڵیه‌تی ‌ی فه‌‌یسبووكه‌‌وه‌‬ ‫دزی به‌‌كارده‌‬ ‫له‌‌ئه‌مریكا ده‌‌ستگیركران‪.‬‬ ‫ئاژانسی هه‌واڵی گیزمۆدۆ ئاشكرایكرد ئه‌و‬ ‫كه‌‌سانه‌ بینن‌و لێكدانه‌وه‌‌یان بۆ فه‌‌یسبووكی‬ ‫ده‌‌ستگیركران‬ ‫چه‌‌ندان هاوواڵتیی ئه‌مه‌‌ریكی له‌‌و كاتانه‌ی‌‬

‫ده‌‌ستوور‬ ‫‌له‌‌ماڵ نه‌بوون كردووه‌‌و دواتریش دزیان له‌‌ماڵی‬ ‫ئه‌و كه‌‌سان ‌ه كردووه‌‌‪.‬‬ ‫به‌‌وته‌ی پۆلیس دزه‌كان تائێستا به‌‌و شێوه‌‌ی ‌ه‬ ‫كه‌‌لوپه‌‌لی ‪ 50‬ماڵیان دزیوه‌‌‪.‬‬ ‫ئاژانسه‌كه‌ هه‌روه‌‌ها ئاماژه‌ی‌ به‌‌وه‌‌شداوه‌‌ئه‌و دزان ‌ه‬ ‫زیره‌ك نه‌بوون‪ ،‬له‌‌به‌‌رئه‌وه‌ ‌ی به‌ به‌‌كارهێنانی‬ ‫تۆڕی كۆمه‌‌اڵیه‌تی ‌ی ‪ foursquare‬ئاسانتر‬ ‫ده‌‌یانتوانی دزیبكه‌‌ن‪.‬‬

‫كوڕێكی ‪ 15‬ساڵه‌‌ی خه‌ڵكی واڵتی پیرۆ‬ ‫دانی نا به‌‌كوشتنی ‪ 10‬كه‌س‌و بنكه‌‌ی‬ ‫ئینته‌رنێتی هه‌‌راڵد تریبون نازناوی‬ ‫گه‌‌نجترین بكوژی‌ جیهانی به‌‌و كوڕه‌‬ ‫به‌‌خشی‪.‬‬ ‫به‌‌پێی راپۆرته‌كه‌‌ی هه‌‌راڵد تریبون‬ ‫كوڕه‌‌كه‌ به‌ "گرین گاچۆ" ناسراوه‌‌و‬ ‫ل�ه‌‌‪ 12‬ساڵییه‌وه‌ تێكه‌‌ڵ به‌‌بانده‌‌كانی‬

‫تاوانكاری‌ له‌‌ناوچه‌‌ی تریجیلیۆی پیرۆ‬ ‫بووه‌‌‪.‬‬ ‫گرین گاچۆ دانی به‌‌كوشتنی ‪ 10‬كه‌‌س‬ ‫ن��اوه‌‌و یه‌كێك ل�ه‌‌ك��وژراوه‌‌ك��ان ژنێكی‬ ‫دووگیان بووه‌‌و لێكۆڵینه‌وه‌‌كانی پۆلیس‬ ‫له‌‌باره‌ی‌ تاوانه‌كانه‌وه‌ به‌‌رده‌‌وامه‌‌‪.‬‬ ‫ناوچه‌‌ی تریجیلیۆی پیرۆ ئامارێكی بااڵی‬ ‫له‌‌تاوان‌و توندوتیژی تێدا تۆماركراوه‌‌و‬ ‫یه‌كێك له‌‌ناسراوترین ناوچه‌‌كانی پیرۆیه‌‬ ‫بۆ چاالكیی بانده‌‌كانی ت��اوان‌و ماده‌‬ ‫هۆشبه‌‌ره‌كان‪.‬‬

‫ماستاو به‌كولێره‌ ‌ی گه‌رمه‌وه‌‬

‫به‌شێك له‌خه‌ڵكی‌ سلێمانی‌‪ ،‬به‌بێ ژه‌م ‌ه ماستاو ناتوانن رۆژ به‌سه‌ربه‌رن‬ ‫مه‌عاز فه‌رحان‬ ‫ی‬ ‫خالید ه �ه‌م��وو رۆژێ���ك ل �ه‌گ �ه‌ڵ سپێده‌ ‌‬ ‫به‌ره‌به‌یان دوكانه‌كه‌ی‌ به‌ڕووی‌ كڕیاره‌كانیدا‬ ‫ده‌ك���ات���ه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وان���ه‌ی‌ س��ااڵن��ێ��ك�ی‌ زۆر ‌ه‬ ‫له‌هه‌ركوێیه‌ك بن‪ ،‬رۆژانه‌ ژه‌مێك خواردنیان‬ ‫له‌ماسته‌كه‌ی‌ ره‌حیم ده‌ب��ێ��ت‪ ،‬خالید ك ‌ه‬ ‫له‌پێنج ساڵیه‌وه‌ له‌به‌رده‌ستی‌ باوكیدا‬ ‫ماستاوی‌ فرۆشتووه‌‪ ،‬تائێستاش به‌رده‌وامه‌‪،‬‬ ‫ئێستا دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ باوكی‌ پیربووه‌‪ ،‬خالید‬ ‫ماستاو ده‌فرۆشێت‪ ،‬رۆژان �ه‌ له‌ناو سه‌دان‬ ‫كڕیاری‌ دێرین‌و نوێ‌ رۆژ به‌سه‌رده‌بات‪.‬‬ ‫خالید وتی‌ "ماوه‌ی‌ چل ساڵه‌ ماستاو‬ ‫ده‌ف������رۆش������ی������ن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ل��ه‌ه��ه‌ش��ت��اك��ان�� ‌‬ ‫سه‌ده‌ی‌ رابردووه‌و ‌ه‬ ‫موشته‌ریمان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫رۆژانه‌ دێنه‌ المان"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫خالید حاج ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌حیم‪ ،‬خۆ ‌‬ ‫ب�ه‌ به‌خته‌وه‌ر‬

‫ده‌زانێت كاتێك رۆژانه‌ ئه‌و مه‌كینه‌ی‌ ماستاو ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌گرێت به‌ده‌ستییه‌وه‌‪ ،‬كه‌ له‌حه‌فتاكان ‌‬ ‫ی‬ ‫سه‌ده‌ی‌ رابردووه‌ باوكی‌ ماستاوی‌ خه‌ست ‌‬ ‫بۆ كڕیاره‌كانی‌ پێكردووه‌‪ .‬ده‌ڵێت دڵخۆش ‌ه‬ ‫به‌وه‌ی‌ له‌سه‌ر پیشه‌كه‌ی‌ باوكی‌ به‌رده‌وامه‌‪.‬‬ ‫م��اس��ت �ی‌ ره‌ح���ی���م ی �ه‌ك��ێ��ك �ه‌ ل��ه‌دوك��ان�� ‌ه‬ ‫به‌ناوبانگه‌كانی‌ شاری‌ سلێمانی‌‪ ،‬كه‌رۆژان ‌ه‬ ‫كڕیارێكی‌ زۆر بۆ خ��واردن��ه‌وه‌ی‌ ماستاو‬ ‫له‌گه‌ڵ كولێره‌ی‌ گه‌رم‪ ،‬یان ماست‌و چا رووی‬ ‫تێده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫م��اس��ت��اوك��ردن ب �ه‌ی �ه‌ك��ێ��ك ل��ه‌خ��واردن�� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ك��ورده‌واری��ی �ه‌ك��ان داده‌ن��رێ��ت‌و ل �ه‌زۆرب �ه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫چایخانه‌و گازینۆو چێشتخانه‌كانی‌ شاره‌كان ‌‬ ‫ك��وردس��ت��ان ده‌ف��رۆش��رێ��ت‪ ،‬خه‌ڵێكی‌ زۆر‬ ‫ی‬ ‫خوویان پێوه‌گرتووه‌و ناتوانن ده‌ستبه‌ردار ‌‬ ‫ببن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ئ��اوات حه‌مه‌ئه‌مین‪ 40 ،‬س��اڵ‪ ،‬ل�ه‌ب��ازاڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫ره‌ش �ه‌م��ۆڵ �ه‌وه‌ هاتبوو ب��ۆ خ��واردن��ه‌وه‌ ‌‬ ‫ماستاوه‌كه‌ی‌ حاجی‌ ره‌حیم‌و ماوه‌ی‌ شه‌ش‬ ‫ساڵه‌ به‌ به‌رده‌وامی‌ له‌م دوكانه‌دا ماستاو‬ ‫ده‌خواته‌وه‌‪ ،‬وتی‌ "ئه‌گه‌ر هه‌ر بۆم نه‌كرێت‬ ‫هه‌موو رۆژێ��ك بێم‪ ،‬له‌هه‌فته‌یه‌كدا سێجار‬ ‫ماستاو ده‌خۆمه‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئ����اوات ب����ه‌ده‌م خ����واردن����ه‌وه‌ی‌ جامێك‬ ‫ماستاوه‌وه‌‪ ،‬وتی‌ "ماستاو خواردنێكی‌ زۆر‬ ‫خ��ۆش�ه‌‌و ب��ۆ ته‌ندروستی‌ س���وودی‌ زۆره‌‪،‬‬ ‫هه‌ستده‌كه‌م ته‌ندروستیم زۆرباشه‌ كاتێك‬ ‫ماستاو ده‌خۆمه‌وه‌"‪.‬‬

‫ی بۆ ‪ 100‬كیلۆ ماست ده‌كات به‌ماستاو‪.‬‬ ‫ك �ه‌م��ال مسته‌فا‪ ،‬مامۆستایه‌‪ ،‬له‌ساڵ ‌‬ ‫‪1992‬وه‌ به‌ به‌رده‌وامی‌ ماستاو ده‌خواته‌وه‌‪ ،‬قادر وتی‌ "موشته‌ریم هه‌یه‌ سی‌ ساڵ ‌ه‬ ‫وت��ی‌ "ب�ه‌ی��ان��ی�ی‌ ه �ه‌م��وو رۆژێ���ك جامێك هه‌موو رۆژێك ژه‌مێك ماستاو ده‌خواته‌وه‌‪،‬‬ ‫ماستاو ده‌خۆمه‌وه‌‪ ،‬كه‌وه‌ك ده‌رمان وایه‌ بۆ هه‌یه‌ رۆژانه‌ دوو ژه‌م ماستاو الی‌ ئێمه‌‬ ‫ده‌خواته‌وه‌"‪.‬‬ ‫پاككردنه‌وه‌ی‌ گه‌ده‌"‪.‬‬ ‫كه‌مال ده‌ڵێت كاتێك س�ه‌ف�ه‌رده‌ك��ات بۆ ئ �ه‌وه‌ش �ی‌ وت زۆرت��ری��ن كڕیاره‌كانیان‬ ‫ی كرێكاران‪ ،‬بۆیه‌ ناوی‌ چایخانه‌كه‌شیان‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‪ ،‬بیری‌ ماستاوه‌كه‌ی‌ حاج ‌‬ ‫به‌ناوی‌ كرێكارانه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫ره‌حیم ده‌كات‪.‬‬ ‫دوكانه‌كه‌ی‌ حاجی‌ ره‌حیم رووبه‌ره‌كه‌ی‌ چایخانه‌كه‌ی‌ ستاری‌ چایچی‌ له‌نێو بازاڕی‌‬ ‫كه‌متره‌ له‌‪ 30‬مه‌تر‪ ،‬له‌كۆاڵنێكی‌ ته‌سكی‌ ح���ه‌وزه‌ وش��ك�ه‌ك�ه‌ی‌ ش��اری‌ سلێمانی‌‪،‬‬ ‫شه‌قامی‌ مه‌وله‌ویدایه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ به‌رده‌وامی‌ به‌یه‌كێك له‌ناونیشانه‌ دیاره‌كانی‌ ئه‌و‬ ‫كورسییه‌كان خه‌ڵكی‌ له‌سه‌ره‌و له‌به‌رده‌م گ��وزه‌ره‌ داده‌ن��رێ��ت‪ ،‬یه‌كه‌مجار له‌ساڵی‌‬ ‫دوكانه‌كاندا چه‌ند كڕیارێك له‌سه‌ره‌دا ‪ 1976‬ده‌رگ����ای‌ ب����ه‌ڕووی‌ ك��ڕی��اران �ی‌‬ ‫ماستاودا ك��ردووه‌ت�ه‌وه‌‪ ،‬ستاری‌ چایچی‌‬ ‫وه‌ستاون‪.‬‬ ‫خالید رۆژان�ه‌ ‪ 100‬كیلۆ ماست ده‌كات كه‌سه‌روڕیشی‌ به‌ته‌واوه‌تی‌ سپی‌ بووه‌‪،‬‬ ‫به‌ماستاو‪ ،‬ده‌ڵێت رۆژانه‌ كرێكار‌و خاوه‌ن ده‌ڵێت "منداڵ بوو ده‌ستمپێكردو ئێستا‬ ‫چێشتخانه‌و شوفێره‌كان ده‌وریان قه‌ره‌باڵغ‌ وا خه‌ریكه‌ كۆتایی‌ به‌ژیانم دێت"‪.‬‬ ‫س��ت��ار ره‌زا‪ ،‬وت���ی‌ "ه��ه‌ت��ا به‌پێوه‌بم‬ ‫ده‌كه‌ن‌و ماستاوه‌كه‌ی‌ ئه‌وان ده‌خۆنه‌وه‌‪.‬‬ ‫چه‌ندان دوكان له‌شاری‌ سلێمانیدا هه‌ن ماستاو ده‌فرۆشم‪ ،‬چونكه‌ كاسپییه‌كی‌‬ ‫كه‌مێژووی‌ دروستبوونیان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ حه‌اڵڵه‌و دۆستێكی‌ زۆرم گرتووه‌ به‌هۆی‌‬ ‫بۆ سااڵنی‌ حه‌فتاكانی‌ سه‌ده‌ی‌ رابردوو‪ ،‬ماستاوه‌كه‌مه‌وه‌"‪.‬‬ ‫وه‌ستا به‌ناوبانگه‌كانی‌ ماستاو فرۆشتن ستاری‌ چایچی‌ رۆژان��ه‌ ‪ 20‬ت��ا‪ 25‬كیلۆ‬ ‫ده‌ڵێن مه‌گه‌ر مردن له‌مه‌كینه‌و ماستی‌ ماست ده‌كات به‌ماستاو‪ .‬وتی‌ "زۆربه‌ی‌‬ ‫م��وش��ت �ه‌ری��ی �ه‌ك��ان��م م�����ردوون‪ ،‬ئێستا‬ ‫كوردییان داببڕێت‪.‬‬ ‫قادر مسته‌فا م��اوه‌ی‌ ‪ 30‬ساڵه‌ ماستاو موشته‌ریی‌ گه‌نجم زۆره‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌ف��رۆش��ێ��ت‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ ب��ه‌وه‌ ده‌دات بۆ مندا له‌م گ��وزره‌داب��وون‪ ،‬یه‌ك كه‌سیان‬ ‫ساتێكیش م��اس��ت��او ل �ه‌ژی��ان �ی‌ ئ���ه‌ودا نه‌ماوه‌"‪.‬‬ ‫فه‌رامۆشنه‌كراوه‌‪ ،‬قادر رۆژانه‌ نزیكه‌ی‌ ‪70‬‬

‫له‌مه‌ڵپه‌ری‌ ده‌ستوور نێت گه‌رماوگه‌رم هه‌واڵ‌و گۆرانكاریه‌ نوێیه‌كان ده‌خوێنیته‌وه‌‬ ‫رۆژانی هه‌موو دووشه‌ممه‌یه‌ک‬


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.