Destur Newspaper

‫باسکاڵ مه‌شعه‌النی بۆ ده‌ستوور‪:‬‬

‫ۆ ده‌نێرن‬ ‫کورده‌کان ئیمێڵم ب ‌‬

‫‪12..‬‬

‫‪13..‬‬

‫کچان مه‌یلیان بۆالی کوڕانی‬ ‫کوردستان ده‌گێڕنه‌وه‌‬

‫‪22..‬‬

‫به‌سه‌یرکردنی فیلم کارتۆن‬ ‫ژماره‌ی پێوانه‌یی ده‌شکێنێت‬

‫بخوێنه‌ره‌وه‌‬ ‫ژمار‌ه (‪)23‬‬ ‫چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬ ‫(‪ )24‬الپه‌ڕه‌‬ ‫نرخ (‪ )1000‬دیناره‌ ‬

‫پاشکۆیه‌کی وه‌رزشیی رۆژنامه‌ی ده‌ستووره‌‌‪،‬‬ ‫رۆژانی دووشه‌مم ‌ه کۆمپانیای سولى تێلیگراف ده‌ریده‌کات‬

‫‪23..‬‬ ‫ی ده‌كــات‬ ‫پـارتـی‌ پـاشـه‌كـشــه‌ی‌ جـه‌مـاوه‌ریــ ‌‬ ‫ی ‪ 100‬هه‌زار زیادیكردوو ‌ه‬ ‫ی ركابه‌ره‌كان ‌‬ ‫ی ده‌نگ ‌‬ ‫ژمار ‌ه ‌‬ ‫رۆژنامه‌یه‌کی سياسى گشتییه‌‪ ،‬هه‌فتان ‌ه کۆمپانیای سولى تێلیگراف ده‌ریده‌کات‬

‫‪2‬‬

‫‪5‬‬

‫‪9‬‬

‫ه‬ ‫پێده‌چێت به‌رژه‌وه‌ندیی ‌‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تییه‌كان‪ ،‬یه‌كێتی‌و‬ ‫گۆڕان پێكه‌وه‌ كۆبكاته‌وه‌‬

‫هه‌ریه‌ك ‌ه له‌به‌رپرسانی یه‌كێتی‌و‬ ‫گۆڕان ئاماده‌یی خۆیان بۆ دانیشتن‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌كتر ده‌رده‌بڕنو پێده‌چێت‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیی ‌ه نه‌ته‌وایه‌تییه‌كانیش‬ ‫ئه‌و دوو لیست ‌ه بۆ به‌غدا به‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫كۆبكاته‌وه‌‪02 ... .‬‬ ‫‪..............................‬‬ ‫‪ 100‬سـنـدوق لـه‌عـێــراقــدا‬ ‫ره‌تــده‌كـــرێـنـــه‌وه‌‬

‫ی‬ ‫ی كۆمسیۆن ‌‬ ‫ی كۆمیسیار ‌‬ ‫ئه‌ندامێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنه‌كان ‌‬ ‫ی سه‌ربه‌خۆ ‌‬ ‫بااڵ ‌‬ ‫عێراق ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌كات ك ‌ه‬ ‫ی عێراقدا‬ ‫ی پارێزگاكان ‌‬ ‫له‌زۆرب ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫سندوق ره‌تده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌كه‌ركوك چه‌ند سندوقێك به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی زیاتر له‌ژمار‌ه ‌‬ ‫ی ك ‌ه ده‌نگ ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی تێدابووه‌‪03 ... .‬‬ ‫ده‌نگده‌ران ‌‬ ‫‪..............................‬‬ ‫ی‬ ‫ئـۆپـۆزیـسـیۆن پـشـتـیـوان ‌‬ ‫ی نـاكــه‌ن‬ ‫تـاڵه‌بانـ ‌‬

‫لیست ‌ه ئۆپۆزیسیۆنه‌كان ‌ی كوردستان‬ ‫ك ‌ه له‌گۆڕان‌و كۆمه‌ڵ ‌ی ئیسالمی‌‌و‬ ‫یه‌كگرتوو پێكدێت‪ ،‬جگ ‌ه له‌كۆمه‌ڵ‪،‬‬ ‫ئه‌وان ‌ی تر تائێستا هه‌ڵوێستیان‬ ‫له‌بار‌ه ‌ی هه‌ڵبژاردنه‌و‌ه ‌ی تاڵه‌بان ‌ی‬ ‫به‌سه‌رۆك كۆمار ‌ی عێراق‬ ‫یه‌كالیینه‌كردۆته‌وه‌‪ ،‬راشیده‌گه‌یه‌نن‬ ‫ئاشكراكردن ‌ی هه‌ڵوێستیان‬ ‫له‌وباره‌و‌ه بۆ دوا ‌ی ئه‌نجام ‌ی كۆتایی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان دواخستووه‌‪04 ... .‬‬ ‫‪..............................‬‬ ‫ه بچوكه‌كان‬ ‫حیزب ‌‬ ‫بارگه‌یان ده‌پێچنه‌وه‌‬

‫ئه‌و حیزب ‌ه بچوكان ‌ه ‌ی هاوپه‌یمان ‌ی‬ ‫یه‌كێـتی‌‌و پارت ‌ی بوون‪ ،‬له‌م هه‌ڵبژاردن ‌ه‬ ‫نه‌یانتوانی هیچ كورسییه‌ك بهێنن‪،‬‬ ‫چاوه‌ڕوانده‌كرێت بارگه‌یان بپێچنه‌وه‌‌و‬ ‫رووه‌‌و تێكه‌ڵبوون به‌حیزبه‌كانی تر‬ ‫هه‌نگاو بنێن‪05 ... .‬‬ ‫‪..............................‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئازاد ‌‬ ‫«ب ‌ه به‌رده‌وام ‌‬ ‫ی له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌دایه‌»‬ ‫رۆژنامه‌گه‌ر ‌‬

‫نووسه‌رو رۆژنامه‌نووس ئاسۆس‬ ‫هه‌رد ‌ی له‌چاوپێكه‌وتنێك ‌ی ده‌ستووردا‬ ‫ده‌ڵێت له‌هه‌رێم ‌ی كوردستان ئازاد ‌ی‬ ‫رۆژنامه‌نووس ‌ی پارێزراو نییه‌‪ ،‬ئاماژ‌ه‬ ‫به‌وه‌شده‌دات به‌رپرسان راستگۆنین‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌ڵێن‌و وته‌كانیان سه‌باره‌ت‬ ‫به‌سه‌روه‌ر ‌ی یاساو ئازاد ‌ی راده‌ربڕین‪،‬‬ ‫زیادبوون ‌ی ئاماره‌كان ‌ی ده‌ستدرێژیكردن ‌ه‬ ‫سه‌ر رۆژنامه‌نووسان وه‌ك به‌ڵگه‌یه‌ك‬ ‫ده‌هێنێته‌و‌ه بۆ ترس ‌ی ده‌سه‌اڵت ل ‌ه‬ ‫ئازاد ‌ی راده‌بڕین‪07 ... .‬‬

‫‪www.destur.net‬‬

‫بیۆنس یارمه‌تی‬

‫ئالووده‌بووه‌کان ده‌دات‬

‫تا‌یبه‌ت به‌ ده‌ستوور‬

‫به‌پێی‌ ئه‌نجامه‌ به‌راییه‌كانی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن هێزه‌ ركابه‌ره‌كانی‌‬ ‫پارتی‌ كه‌ پێكهاتوون له‌گۆڕان‌و‬ ‫ك��ۆم��ه‌ڵ‌و ی��ه‌ك��گ��رت��وو‪ ،‬له‌چاو‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌ پێشوودا ‪100‬‬ ‫هه‌زار زیاتر ده‌نگیان له‌ناوچه‌كانی‌‬ ‫ژێر ده‌سه‌اڵتیدا به‌ده‌ستهێناوه‌‪.‬‬ ‫زان���ا رۆس��ت��ای��ی‌ به‌رپرسی‌‬ ‫ن��اوه‌ن��دی‌ هه‌ڵبژاردنی‌ كۆمه‌ڵی‌‬ ‫ئیسالمی‌ له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور‬ ‫وت��ی‌ «ل��ه‌ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی‌ ‪2005‬دا‬ ‫كۆمه‌ڵی‌ ئیسالمی‌ له‌دهۆك ‪ 2‬هه‌زار‬ ‫ده‌نگی‌ هه‌بوو‪ ،‬له‌هه‌ولێریش ‪18‬‬ ‫هه‌زارو‪ 500‬ده‌نگمان هه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی‌ ‪ 3/7‬ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫ن��وێ��ن��ه‌ران��ی‌ ع��ێ��راق‪ ،‬كۆمه‌ڵی‌‬ ‫ئیسالمی‌ له‌دهۆك توانی‌ ‪ 4‬هه‌زار‬ ‫ده‌نگ بهێنێت‌و له‌هه‌ولێریش ‪62‬‬ ‫هه‌زارو ‪ 300‬ده‌نگمان هێناوه‌»‪.‬‬ ‫وت��ی‌ «چ����اوه‌ڕوان ده‌كه‌ین‬ ‫له‌موسڵ نزیكه‌ی‌ ‪ 2‬هه‌زار ده‌نگێك‬ ‫به‌ده‌ستبهێنین»‪.‬‬ ‫ل��ه‌الی��ه‌ك��ی‌ ت����ره‌وه‌ به‌شیر‬ ‫م��ح��ه‌م��ه‌د ب��ه‌رپ��رس��ی‌ ده‌زگ����ای‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنی‌ یه‌كگرتووی‌ ئیسالمی‌‬ ‫كوردستان به‌ده‌ستووری‌ راگه‌یاند‬

‫یه‌كگرتووی‌‬ ‫دهۆك ‪33‬‬ ‫له‌پارێزگای‌‬ ‫‪ 30‬هه‌زارو‬

‫له‌هه‌ڵبژاردنی‌ ‪2005‬دا‬ ‫ئیسالمی‌ له‌پارێزگای‌‬ ‫هه‌زار ده‌نگی‌ هێنا‪،‬‬ ‫هه‌ولێریش یه‌كگرتوو‬ ‫‪ 500‬ده‌نگ‪.‬‬ ‫ب��ه‌ش��ی��ر م���ح���ه‌م���ه‌د وت���ی‌‬ ‫«ل���ه‌ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن���ی‌ ‪3/7‬ی‌‬ ‫ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراق‬ ‫به‌پێی‌ ئه‌و ئه‌نجامانه‌ی‌ تائێستا‬ ‫راگه‌یه‌نراوه‌ یه‌كگرتووی‌ ئیسالمی‌‬ ‫كوردستان توانیویه‌تی‌ له‌پارێزگای‌‬

‫دهۆك زیاتر له‌‪ 58‬هه‌زار ده‌نگ‬ ‫به‌ده‌ستبهێنێت‪ ،‬ئ��ه‌م��ه‌ جگه‌‬ ‫له‌ده‌نگدانی‌ تایبه‌ت‌و ده‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌پارێزگای‌ هه‌ولێر یه‌كگرتووی‌‬ ‫ئیسالمی‌ توانیویه‌تی‌ ‪ 51‬هه‌زار‬ ‫ده‌نگ به‌دیاریكراوی‌ بهێنێت»‪.‬‬ ‫د‪.‬ب��وره��ان یاسین سه‌رۆكی‌‬ ‫لیستی‌ گ����ۆڕان له‌پارێزگای‌‬ ‫دهۆك له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور‬ ‫رایگه‌یاند ئه‌و ژمارانه‌ی‌ تائێستا‬ ‫ب���ۆی���ان ده‌رك����ه‌وت����ووه‌ جگه‌‬

‫له‌ده‌نگدانی‌ تایبه‌ت‌و ده‌ره‌وه‌‬ ‫لیستی‌ گ����ۆڕان توانیویه‌تی‌‬ ‫له‌پارێزگای‌ دهۆك نزیكه‌ی‌ ‪26‬‬ ‫هه‌زار ده‌نگ به‌ده‌ستبهێنێت‪ ،‬وتی‬ ‫«ب��ه‌رێ��ژه‌ی ‪ %90‬ده‌نگه‌كانمان‬ ‫زیادی‌ كردووه‌‪ ،‬چونكه‌ له‌‪7/25‬‬ ‫لیستی‌ گۆڕان له‌پارێزگای‌ دهۆك‬ ‫‪ 14‬هه‌زارو ‪ 600‬ده‌نگی‌ هێنابوو»‪.‬‬ ‫ش��ۆرش حاجی‌ پاڵێوراوی‌‬ ‫لیستی‌ گۆڕان له‌پارێزگای‌ هه‌ولێر‬ ‫وت��ی به‌پێی‌ ئ��ه‌و ئه‌نجامانه‌ی‌‬

‫تائێستا راگه‌یه‌نراوه‌ لیستی‌ گۆڕان‬ ‫توانیویه‌تی‌ ‪ 100‬ه��ه‌زار ده‌نگ‬ ‫بهێنێت‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌‪117 7/25‬‬ ‫هه‌زار ده‌نگیان به‌ده‌ستهێنابوو‪.‬‬ ‫ح��اج��ی‌ ئ���ام���اژه‌ی‌ ب����ه‌وه‌دا‬ ‫ك��ه‌م��ب��وون��ه‌وه‌ی‌ ده‌نگه‌كانیان‬ ‫ب��ه‌ه��ۆی‌ ش���اری‌ ك��ۆی��ه‌وه‌ ب��ووه‌‬ ‫ك��ه‌ لیستی‌ گ����ۆڕان پێیوایه‌‬ ‫ساخته‌كاری‌ كراوه‌‪ ،‬نوێنه‌ره‌كانی‌‬ ‫ئیمزایان له‌سه‌ر ده‌نگدانی‌ ئه‌و‬ ‫شاره‌ نه‌كردووه‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫نێچیرڤـان بارزانـی پۆستـی جێگـری له‌‪ 700‬بریندار ‌‬ ‫ی كیمیایی ‪ 270‬یان‬ ‫چه‌ك ‌‬ ‫سه‌رۆكی پارتی ره‌تكردووه‌ته‌و ‌ه‬ ‫ی مه‌رگدان‬ ‫له‌لێوار ‌‬ ‫پ‪ .‬ده‌ستوور‬

‫ن����ێ����چ����ی����رڤ����ان ب������ارزان������ی‬ ‫مه‌سه‌له‌ی‌‬ ‫له‌روونكردنه‌وه‌یه‌كدا‪،‬‬ ‫وه‌رگرتنی پۆستی جێگری سه‌رۆكی‬ ‫پ��ارت��ی ره‌ت���ك���رده‌وه‌‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫ئ��ه‌و پۆسته‌ی ل��ه‌الی��ه‌ن مه‌سعود‬ ‫بارزانییه‌وه‌ پێیدراوه‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌و هه‌وااڵنه‌ی باس له‌وه‌‬ ‫ده‌كه‌ن كه‌ نێچیرڤان بارزانی‪ ،‬پۆستی‬ ‫جێگری سه‌رۆكی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان وه‌رده‌گرێت‪ ،‬نێچیرڤان‬ ‫ب��ارزان��ی له‌روونكردنه‌وه‌یه‌كی بۆ‬ ‫رۆژنامه‌نووسان رۆژی‌ دووشه‌ممه‌‬ ‫‪ 3/15‬رایگه‌یاند «مه‌سه‌له‌كه‌ ئه‌وه‌‬ ‫نییه‌ من پۆستی جێگری سه‌رۆكی‬ ‫پ��ارت��ی دی��م��وك��رات��ی كوردستان‬ ‫وه‌رناگرم‪ ،‬راسته‌ ئه‌و پۆسته‌ له‌الیه‌ن‬ ‫جه‌نابی مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان بڕیاری له‌سه‌ر‬ ‫دراوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌الیه‌ن مه‌كته‌بی‬ ‫س��ی��اس��ی‌و ك��ۆم��ی��ت��ه‌ی ن��اوه‌ن��دی‬ ‫پارتی په‌سه‌ندكراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌كی ده‌ستووری نێو خودی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستانیشه‌‪».‬‬ ‫نێچیرڤان بارزانی له‌درێژه‌ی‌‬ ‫ل��ێ��دوان��ه‌ك��ه‌ی��دا ك��ه‌ له‌ماڵپه‌ڕی‬

‫په‌یامنێر ب�ڵاوك��رای��ه‌وه‌و دوات��ر‬ ‫الب��را‪ ،‬وت��ی ‌«ئێمه‌ له‌ناو پارتی‬ ‫به‌ره‌و سازكردنی كۆنگره‌ ده‌ڕۆین‌و‬ ‫هیوادارین ئه‌و شتانه‌ی پێویسته‌‬ ‫بكرێن‪ ،‬له‌نێو كۆنگره‌دا جێبه‌جێی‬ ‫بكه‌ین‌و ره‌ئی له‌سه‌ر بدرێت‪».‬‬ ‫پ���ێ���ش���ت���ر ده‌زگ����اك����ان����ی‬ ‫راگه‌یاندن‪ ،‬له‌هه‌ندێك له‌راپۆرته‌‬

‫رۆژنامه‌وانییه‌كانیاندا به‌پشتبه‌ستن‬ ‫ب��ه‌وت��ه‌ی‌ چ��اودێ��ران��ی سیاسی‌و‬ ‫س���ی���اس���ه‌ت���م���ه‌داران‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی���ان‬ ‫باڵوكرده‌وه‌ كه‌پێدانی ئه‌و پۆسته‌‬ ‫به‌نێچیرڤان ب��ارزان��ی‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫مه‌سعود بارزانییه‌وه‌‪ ،‬دوای‌ ئه‌وه‌‬ ‫هات كه‌نێچیرڤان بارزانی باسی‬ ‫له‌ریفۆرم ده‌كرد له‌نێو پارتیدا‪.‬‬

‫دانا هه‌ڵه‌بجه‌یی‌‬

‫ی قوربانیانی هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ی كومه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫وته‌بیژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ره‌خ��ن�� ‌ه له‌خه‌مسارد ‌‬ ‫ب��ه‌ت��ون��د ‌‬ ‫حكومه‌ت ده‌گرێت له‌ئاست دۆسیه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫ی ‪ 700‬بریندار‬ ‫رایده‌گه‌یه‌نێت له‌كۆ ‌‬ ‫ی مه‌رگدان‌و‬ ‫‪ 270‬كه‌سیان له‌لێوار ‌‬ ‫ك��ه‌س به‌ته‌نگیانه‌و‌ه ن��ای��ه‌ت‪ ،‬له‌‪10‬‬ ‫ساڵ ‌ی راب��ردوودا ‪ 80‬بریندار گیانیان‬ ‫له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ه��ۆش��م��ه‌ن��د م����وراد وته‌بێژ ‌‬ ‫ی قوربانیان ‌ی كیمیاباران ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫هه‌ڵه‌بج ‌ه له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور‬ ‫ی‬ ‫رایگه‌یاند هه‌میش ‌ه له‌یاده‌كاندا داوا ‌‬ ‫ی برینداران‬ ‫به‌ده‌مه‌وه‌چون ‌ی به‌په‌ل ‌ه ‌‬ ‫ی به‌رپرسان ده‌كه‌ن‪« ،‬به‌اڵم‬ ‫ئاڕاست ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ب��ه‌داخ��ه‌و‌ه كه‌سێك نیی ‌ه به‌جد ‌‬ ‫بێت ‌ه پێش‌و به‌رنامه‌و پالنێك بۆ ئه‌م‬ ‫دۆسیه‌ی ‌ه دابنێت ك ‌ه په‌یوه‌ندیدار‌ه‬ ‫به‌ژیان ‌ی س��ه‌دان كه‌سه‌و‌ه ك ‌ه ئێستا‬ ‫ی س��ه‌خ��ت�� ‌ی برینه‌كه‌یان‌و‬ ‫ب��ه‌ه��ۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫درێژه‌كێشان ‌ی نه‌خۆشیه‌كه‌یان له‌لێوار ‌‬ ‫مه‌رگدان‪.‬‬ ‫هۆشمه‌ند م��وراد وت�� ‌ی «به‌پێ ‌ی‬

‫دوایین راپۆرت ‌ی لیژنه‌یه‌ك ‌ی پزیشك ‌ی‬ ‫ی چه‌ك ‌ی‬ ‫ئێران ‌ی ئێستا ‪ 700‬به‌ركه‌وتو ‌‬ ‫كیمیای ‌ی له‌هه‌ڵه‌بج ‌ه هه‌یه‌‌و ‪ 270‬كه‌سیان‬ ‫ی م��ه‌رگ نزیكبوونه‌ته‌وه‌و‬ ‫له‌كه‌نار ‌‬ ‫برینه‌كه‌یان قوڵبۆته‌وه‌»‪.‬‬ ‫موراد ده‌ڵێت به‌پێ ‌ی راپۆرت ‌ی ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ئاسه‌وار ‌‬ ‫لیژن ‌ه پزیشكی ‌ه زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ئه‌و چه‌كه‌‪ ،‬له‌سه‌ر سنگ‌و چاو ج ‌ێ‬ ‫م��او‌ه ك ‌ه ئاسه‌واره‌كه‌ش به‌جۆرێك ‌ه‬ ‫چاره‌سه‌ركردن ‌ی مه‌حاڵه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ی‬ ‫ی ك�� ‌ه م���او‌ه ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫ب��ه‌ك��اری��گ��ه‌ر ‌‬ ‫ی كێشاوه‌‪.‬‬ ‫برینداریه‌ك ‌ه زۆر درێژ‌ه ‌‬ ‫ی «ئ���ه‌وه‌ن���د‌ه‬ ‫ه��ۆش��م��ه‌ن��د وت��� ‌‬ ‫خ��ه‌م��س��اردان�� ‌ه م��ام��ه‌ڵ��ه‌ی��ان له‌گه‌ڵ‬ ‫ی برینداراندا ك��ردوه‌‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫دۆسی ‌ه ‌‬ ‫پێمانوای ‌ه شتێك نیی ‌ه له‌هه‌رێم‌و عێراقدا‬ ‫ی ته‌ندروستییه‌و‌ه ده‌نا‬ ‫ی وه‌زاره‌ت ‌‬ ‫به‌ناو ‌‬ ‫ی ئه‌و بریندارانه‌و‌ه‬ ‫هه‌ر زوو به‌هانا ‌‬ ‫ده‌هاتن»‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌پێ ‌ی ئ��ام��ارێ��ك�� ‌ی كۆمه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫ی سااڵن ‌ی‬ ‫قوربانیانیش ته‌نها له‌ماو‌ه ‌‬ ‫(‪)2000‬ه‌و‌ه هه‌تا ئێستا (‪ )80‬كه‌س‬ ‫ی گیان ‌ی‬ ‫ی چه‌ك ‌ی كیمیاو ‌‬ ‫به‌كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ده‌ستداوه‌و چه‌ندان ‌ی تریش له‌لێوار ‌‬ ‫مه‌رگدان‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫سیاسی‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫الپه‌ڕه‌‪5‬‬

‫حیزبه‌ بچووکه‌کان بارگه‌یان ده‌پێچنه‌وه‌‬

‫ی‬ ‫پارت ‌‬ ‫لێكۆڵینه‌و ‌ه‬ ‫ی‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌ندامێك ‌‬ ‫ی‬ ‫كۆمیت ‌ه ‌‬ ‫ناوه‌ندی ده‌كات‬ ‫پ‪.‬ده‌ستوور له‌هه‌ولێر‬

‫‪ 100‬سـنـدوق لـه‌عـێــراقــدا ره‌تــده‌كـــرێـنـــه‌و ‌ه‬ ‫فه‌رمان خێاڵنی‌‬

‫ئه‌ندامێكی‌ كۆمیسیاری‌ كۆمسیۆنی‌‬ ‫بااڵی‌ سه‌ربه‌خۆی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی‌‬ ‫عێراق ئاماژه‌ ب �ه‌وه‌ ده‌ك��ات كه‌‬ ‫له‌زۆربه‌ی‌ پارێزگاكانی‌ عێراقدا‬

‫سندوق ره‌تده‌كرێته‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‌‬ ‫ل��ه‌ك��ه‌رك��وك چ �ه‌ن��د سندوقێك‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ده‌نگی‌ زیاتر‬ ‫له‌ژماره‌ی‌ ده‌نگده‌رانی‌ تێدابووه‌‪.‬‬ ‫سه‌ردار عه‌بدولكه‌ریم ئه‌ندامی‌‬ ‫كۆمسیۆنی‌ ب��ااڵی‌ سه‌ربه‌خۆی‌‬ ‫ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن���ه‌ك���ان ل��ه‌ع��ێ��راق‬

‫له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور راگه‌یاند‬ ‫له‌زۆربه‌ی‌ پارێزگاكانی‌ عێراقدا‬ ‫كێشه‌ ل �ه‌س �ه‌ر س��ن��دوق هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئاماژه‌ی‌ ب �ه‌وه‌دا ئه‌و سندوقانه‌‬ ‫ده‌ستیان به‌سه‌رداگیراوه‌و ره‌نگه‌‬ ‫یه‌كالییبونه‌وه‌دا‬ ‫ل �ه‌ح��اڵ �ه‌ت �ی‌‬ ‫ره‌تبكرێنه‌وه‌‪ ،‬كێشه‌كانیش خۆیان‬

‫ی‬ ‫له‌دیالـه‌ ئـاوار ‌ه كـورده‌كـان لـه‌یه‌كـه‌ ‌‬ ‫نیشتـه‌جێبــوون بێبه‌شـده‌كـرێــن‬ ‫زانیار داقوقی‌‬

‫له‌پارێزگا ‌ی دیال ‌ه ‪ 8‬ه��ه‌زار یه‌ك ‌ه ‌ی‬ ‫نیشته‌جێبوون ب��ۆ ئ���ه‌و خێزانان ‌ه‬ ‫دروستده‌كرێ ك ‌ه به‌هۆ ‌ی نائارامییه‌و‌ه‬ ‫بێماڵ‌و حاڵ بوون‪ ،‬به‌اڵم خێزان ‌ه ئاوار‌ه‬ ‫كورده‌كان بێبه‌شكراون‪.‬‬ ‫جه‌لیل ئیبراهیم ئه‌ندام ‌ی ئه‌نجومه‌ن ‌ی‬

‫پارێزگا ‌ی دیال ‌ه له‌سه‌ر لیست ‌ی هاوپه‌یمان ‌ی‬ ‫كوردستان‪ ،‬له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور‬ ‫رایگه‌یاند ئه‌و پڕۆژه‌ی ‌ه خێزان ‌ه كورده‌كان‬ ‫ناگرێته‌وه‌‪ ،‬وت � ‌ی "تائێستا له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌ت ‌ی عێراقییه‌و‌ه هیچ خانوویه‌ك ‌ی‬ ‫نیشته‌جێبوون بۆ ئ��اوار‌ه كورده‌كان‬ ‫دروستنه‌كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێم ‌ه وه‌ك ئه‌ندام ‌ه‬ ‫كورده‌كان له‌ئه‌نجومه‌ن ‌ی پارێزگا ‌ی دیال ‌ه‬ ‫هه‌وڵ ‌ی جد ‌ی ده‌ده‌ی��ن‪ ،‬به‌ڵكو خێزان ‌ه‬

‫ئاواره‌كان ‌ی كورد بێبه‌شنه‌كرێن"‪.‬‬ ‫دی���ار ‌ی حسێن ب �ه‌رپ��رس��ی لق ‌ی‬ ‫پ��ارت�� ‌ی ل�ه‌خ��ان�ه‌ق��ی��ن بێبه‌شكردن ‌ی‬ ‫كورده‌كان له‌و یه‌ك ‌ه نیشته‌جێبوونانه‌‪،‬‬ ‫به‌دووباره‌كردنه‌و‌ه ‌ی ته‌عریب ناوده‌بات‪،‬‬ ‫وت � ‌ی "ئ���اوار‌ه ك��ورده‌ك��ان جگ ‌ه له‌‪10‬‬ ‫ملیۆن دینار ‌ی قه‌ره‌بوو نه‌بێت‪ ،‬هیچ‬ ‫هاوكارییه‌ك ‌ی دیكه‌یان له‌الیه‌ن حكومه‌ت ‌ی‬ ‫عێراق ‌ی پێنه‌دراوه‌"‪.‬‬

‫له‌وه‌دا ده‌بیننه‌وه‌ كه‌ ده‌نگی‌ زیاتر‬ ‫له‌و سندوقانه‌دا هه‌یه‌‪ ،‬له‌رێژه‌ی‌‬ ‫ده‌نگده‌رانی‌ ئه‌و وێستگانه‌ی‌ كه‌‬ ‫سندوقه‌كه‌ی‌ تێدابووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندامـــه‌ی‌ كۆمسیۆنی‌‬ ‫بااڵی‌ سه‌ربه‌خۆی‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫وت���ی‌ "ه���ه‌رچ���ه‌ن���ده‌ راپ���ۆرت���ی‌‬

‫پێنه‌گه‌یشتووه‌‬ ‫كۆتاییــــمان‬ ‫ل��ه‌س��ه‌ر ئ���ه‌و س��ن��دوق��ان �ه‌ی‌ كه‌‬ ‫كێشــــه‌یان له‌سه‌ره‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم تا‬ ‫ئێستا به‌پێی‌ ئ�ه‌و راپۆرتانه‌ی‌‬ ‫ك�ه‌ ه �ه‌ن زی��ات��ر ل���ه‌‪ 100‬سندوق‬ ‫له‌عێراقدا كێشه‌یان له‌سه‌ره‌و‬ ‫ره‌نگه‌ ره‌تبكرێنه‌وه‌"‪.‬‬

‫ی‬ ‫هونه‌رمه‌ندێك له‌سه‌ر‌پاره‌ ‌‬ ‫ساخته‌ ده‌ستگیرده‌كرێت‬ ‫پ‪.‬ده‌ستوور‬

‫دوای‌ ئ������ه‌وه‌ی‌ ه���ون���ه‌رم���ه‌ن���د‬ ‫(ح‪.‬غ) بڕێك دۆالری‌ ساخـته‌ی‬ ‫پێده‌گیرێت‪ ،‬له‌الیه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌‬ ‫گ��ش��ت �ی‌ پ��ۆل��ی��س �ی‌ ه���ه‌ول���ێ���ره‌وه‌‬ ‫ده‌ستگیرده‌كرێت‌و ئێستا له‌زیندانی‌‬ ‫محه‌ته‌ی‌ هه‌ولێر زیندانی‌ كراوه‌‪.‬‬ ‫ع�ه‌م��ی��د ع �ه‌ب��دول��خ��ال��ق ته‌ڵعه‌ت‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر ‌ی پۆلیس ‌ی گشت ‌ی هه‌ولێر‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور وت ‌ی "‪3/13‬‬ ‫رۆژ ‌ی شه‌مم ‌ه ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��د (ح‪.‬غ)‬ ‫به‌بڕێك دۆالر ‌ی ساخته‌و‌ه ده‌گیرێت‪،‬‬ ‫ئێمه‌ش ده‌ستگیرمانكردو ئێستا‬ ‫له‌زیندان ‌ی محه‌ت ‌ه ‌ی هه‌ولێر زیندانیكراوه‌‪،‬‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌ش له‌و باره‌یه‌و‌ه به‌رده‌وامه‌و‬ ‫هێشتا ساغ نه‌بۆته‌و‌ه به‌سه‌ریدا‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ناتوانم زانیار ‌ی زیاتر بده‌م له‌و باره‌یه‌وه‌"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی سه‌رپێچیكردن له‌بڕیار ‌‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارتی‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ده‌زگا ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ئ �ه‌و‌ه هه‌ی ‌ه مه‌كته‌ب ‌‬ ‫حیزب ‌ه لێكۆڵینه‌و‌ه له‌گه‌ڵ كاكه‌مین‬ ‫ی ناوه‌ندی‌و‬ ‫ی كۆمیت ‌ه ‌‬ ‫نه‌جار ئه‌ندام ‌‬ ‫ی پارتیدا بكات‪.‬‬ ‫ی ‪‌ 16‬‬ ‫به‌رپرسی‌ لق ‌‬ ‫ی ب���ه‌رپ���رس‬ ‫س���ه‌رچ���اوه‌ی���ه‌ك��� ‌‬ ‫ی پارتی‬ ‫ی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن � ‌‬ ‫ل���ه‌ده‌زگ���ا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی راگه‌یاند به‌وپێی ‌ه ‌‬ ‫به‌ده‌ستوور ‌‬ ‫ی هه‌ولێر هه‌ر كاندیدێك‬ ‫له‌پارێزگا ‌‬ ‫به‌سه‌ر بازنه‌یه‌كدا دابه‌شكرابوو‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ده‌ب���وای��� ‌ه ك���ادی���ران‌و الیه‌نگران ‌‬ ‫ی له‌هه‌ر بازنه‌یه‌ك ده‌نگیان‬ ‫پارت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و بازنه‌ی ‌ه بدایه‌‪ ،‬به‌پێ ‌‬ ‫به‌كاندید ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پارت ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن ‌‬ ‫ی ده‌زگ��ا ‌‬ ‫بڕیار ‌‬ ‫ی تایبه‌ت له‌هه‌ولێر ده‌بوای ‌ه‬ ‫ده‌نگده‌ران ‌‬ ‫ی ‪ 2‬بدای ‌ه‬ ‫ی لق ‌‬ ‫ده‌نگیان به‌كاندیدێك ‌‬ ‫ك� ‌ه م‪.‬ن�ه‌س��ری��ن�ه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم كاكه‌مین‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 16‬پابه‌ند ‌‬ ‫ی لق ‌‬ ‫نه‌جار به‌رپرس ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫ی ده‌زگا ‌‬ ‫بڕیار ‌‬ ‫ی ناوخۆو پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ی له‌هێزه‌كان ‌‬ ‫داوا ‌‬ ‫ی‬ ‫كردوو‌ه ك ‌ه ده‌نگ بده‌ن به‌كاندید ‌‬ ‫ی ئه‌و ك ‌ه ئه‌حمه‌د چاوشین‬ ‫لقه‌ك ‌ه ‌‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫ی "ئه‌و‬ ‫ئ��ه‌و س��ه‌رچ��اوه‌ی�� ‌ه وت�� ‌‬ ‫ی‬ ‫پ���اڵ���ێ���وراو‌ه ئ���ام���ۆزاو خ����ه‌زور ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪16‬ی �ه‌‪ ،‬ده‌نگده‌ران ‌‬ ‫ی لق ‌‬ ‫به‌رپرس ‌‬ ‫ی پارتیش له‌هه‌ولێر ده‌نگیان‬ ‫تایبه‌ت ‌‬ ‫ی ‪ 16‬داب���وو‬ ‫ی ل��ق� ‌‬ ‫ب �ه‌ك��ان��دی��ده‌ك � ‌ه ‌‬ ‫ی كاكه‌مین‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی كات ‌‬ ‫له‌به‌رئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی پێشمه‌رگ ‌ه بووه‌‪،‬‬ ‫نه‌جار له‌ناو هێز ‌‬ ‫ی ه��ێ��ز‌ه پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ب��ۆی� ‌ه زۆرب���� ‌ه ‌‬ ‫ی ‪ 16‬داوه‌و‬ ‫ی لق ‌‬ ‫ده‌نگیان به‌كاندیده‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 2‬ده‌نگ ‌‬ ‫ی لق ‌‬ ‫به‌مه‌ش كاندیده‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی نه‌هێناو ده‌رنه‌چوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پێویست ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ‪ 16‬ك ‌ه ده‌نگێك ‌‬ ‫ی لق ‌‬ ‫كاندیده‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌بوو به‌ده‌نگ ‌‬ ‫چاوه‌ڕواننه‌كراو ‌‬ ‫خۆی‌ ده‌رچوو"‪.‬‬ ‫س���ه‌رچ���اوه‌ك��� ‌ه وت���ی‌ "ئ��ه‌م�� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی به‌كێبڕكێی نێوان لق ‌‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی پارتییه‌و‌ه هه‌بوو‌ه‬ ‫ی ‪‌2‬‬ ‫‪16‬و لق ‌‬ ‫ی م‪.‬نه‌سرین‬ ‫له‌هه‌ولێر‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ‪ 2‬ب���ووه‌و ئه‌حمه‌د‬ ‫ی لق ‌‬ ‫ك��ان��دی��د ‌‬ ‫ی ‪ 16‬بووه‌‪،‬‬ ‫ی لق ‌‬ ‫چاوشینیش كاندید ‌‬ ‫بۆی ‌ه پێده‌چێت لێكۆڵینه‌و‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫ی‬ ‫كاكه‌مین ن�ه‌ج��اردا بكرێت به‌هۆ ‌‬ ‫پابه‌ند نه‌بوونی‌ به‌بڕیاری‌ حیزبه‌وه‌"‪.‬‬

‫ی خواردووین‬ ‫ی هه‌رێم ‪ 37‬ملیۆن دینار ‌‬ ‫ئاوار ‌ه گه‌ڕاوه‌كان له‌ئێران ده‌ڵێن حكومه‌ت ‌‬ ‫كامه‌ران كه‌ریم له‌شاره‌زوور‬

‫ی‬ ‫ی واڵت ‌‬ ‫ی ئاواره‌بوو ‌‬ ‫‪ 60‬هه‌زار خێزان ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێران ك ‌ه گه‌ڕاونه‌ته‌و‌ه ناو هه‌رێم ‌‬ ‫ی ئه‌و ‪ 37‬ملیۆن‬ ‫كوردستان‪ ،‬داوا ‌‬ ‫دینار‌ه ده‌ك��ه‌ن ك ‌ه وه‌ك قه‌ره‌بوو‬ ‫ی عێراقییه‌و‌ه بۆ‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌ت ‌‬ ‫ی گه‌ڕاو‌ه خه‌رجده‌كرێت‪،‬‬ ‫هه‌ر خێزانێك ‌‬ ‫ی هه‌رێم ئه‌و قه‌ره‌بوو‌ه‬ ‫به‌اڵم حكومه‌ت ‌‬ ‫ناداته‌ ئاواره‌كان‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و خێزان ‌ه ئ���اوار‌ه گه‌ڕاوان ‌ه‬ ‫ی پێنجوێن‪ ،‬سه‌یدسادق‪،‬‬ ‫له‌ناوچه‌كان ‌‬ ‫ی شه‌هید‪ ،‬ده‌ربه‌ندیخان‪،‬‬ ‫هه‌ڵه‌بج ‌ه ‌‬ ‫ی نیشته‌جێن‪.‬‬ ‫كه‌الر‪ ،‬خانه‌قین‌و سلێمان ‌‬ ‫ی یه‌كێك ‌ه له‌و‬ ‫ك��ه‌ری��م س��ۆف � ‌‬

‫ئاواران ‌ه ده‌ڵێت تائێستا ئێم ‌ه هیچ‬ ‫جۆر‌ه قه‌ره‌بوویه‌كمان بۆ نه‌كراوه‌‪،‬‬ ‫ی ‪37‬‬ ‫ی عێراق ‌‬ ‫له‌كاتێكدا حكومه‌ت ‌‬ ‫ملیۆن دینار خه‌رجده‌كات بۆ هه‌ر‬ ‫خێزانێك ك ‌ه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه ناو عێراق‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی "ئێم ‌ه نه‌مانویست حكومه‌ت ‌‬ ‫وت ‌‬ ‫خ��ۆم��ان ناشیرین ب��ك�ه‌ی��ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫ئێم ‌ه ناچارده‌بین سكااڵ بكه‌ین ال ‌‬ ‫ی عێراق‪ ،‬زۆر هه‌وڵمان داو‌ه‬ ‫حكومه‌ت ‌‬ ‫ی ناكات به‌خاوێنی‬ ‫تائێستا كه‌س خۆ ‌‬ ‫ئه‌م هه‌موو خه‌ڵكه‌"‪.‬‬ ‫ی تره‌و‌ه‬ ‫عومه‌ر ساڵح ئاواره‌یه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "به‌داخه‌و‌ه خه‌ڵكانێك به‌ناو ‌‬ ‫وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ��اواره‌و‌ه ده‌وڵه‌مه‌ندبوون بێئه‌و‌ه ‌‬ ‫ئ���اوار‌ه ب��ب��وون‪ ،‬رۆژێ���ك ئێمه‌یان‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه پشوو ‌‬ ‫بانگكردوو‌ه بۆ سلێمان ‌‬

‫ی‬ ‫ی ب���ووه‌‪ ،‬پێیانوتوین بڕ ‌‬ ‫ره‌س��م� ‌‬ ‫‪ 1600‬دۆالرتان بۆ خه‌رجده‌كه‌ین بۆ‬ ‫ی پێ ئه‌نجامبده‌ن‬ ‫هه‌رخێزانێك كارێك ‌‬ ‫ی كۆچ‌و‬ ‫ی فه‌رمانگ ‌ه ‌‬ ‫له‌ژێر سه‌رپه‌رشت ‌‬ ‫ی درۆو‬ ‫ك��ۆچ��ب�ه‌ران‪ ،‬ب��ه‌اڵم ه�ه‌م��وو ‌‬ ‫فێڵكردن بوو له‌ئاواره‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی به‌ش ‌‬ ‫ی به‌رپرس ‌‬ ‫زاهیر عه‌ل ‌‬ ‫ی كۆچ‌و‬ ‫كۆچبه‌ران له‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی "پێشتر‬ ‫ی وت ‌‬ ‫كۆچبه‌ران له‌سلێمان ‌‬ ‫ی پارچ ‌ه زه‌ویه‌ك‌و‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫له‌ئیدار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سویسر ‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ‪ 10‬ه�ه‌زار دینار ‌‬ ‫ی ئاواره‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌درا به‌هه‌ر خێزانێك ‌‬ ‫ی گرته‌و‌ه ئه‌م به‌رنامه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه ئیدار‌ه یه‌ك ‌‬ ‫ی هه‌رێم‬ ‫ی وه‌ستا حكومه‌ت ‌‬ ‫له‌سلێمان ‌‬ ‫ی سه‌باره‌ت‬ ‫تائێستا هیچ رێنماییه‌ك ‌‬ ‫ی ك �ه‌ ئ���اواره‌ب���وون‬ ‫ب���ه‌و ك �ه‌س��ان � ‌ه ‌‬

‫گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ده‌رنه‌كردووه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی ‪‌ 12‬‬ ‫زاه��ی��ر ده‌ڵ��ێ��ت له‌مانگ ‌‬ ‫‪ 2009‬ن��ووس��راوی��ان ك����ردوو‌ه بۆ‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێر داوای��ان��ك��ردوو‌ه له‌ڕێگ ‌ه ‌‬

‫ی ناوخۆو‌ه نووسراو بدرێت‬ ‫وه‌زاره‌ت � ‌‬ ‫ی وه‌زیران ك ‌ه هه‌وڵبدرێت‬ ‫به‌ئه‌نجومه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی شه‌شه‌م ‌‬ ‫له‌كابین ‌ه ‌‬ ‫ی ئ �ه‌و خه‌ڵك ‌ه‬ ‫هه‌رێم هاوكارییه‌ك ‌‬

‫ی "به‌اڵم تا ئێستا وه‌اڵممان‬ ‫بكات‪ ،‬وت ‌‬ ‫ی‬ ‫ن �ه‌دراوه‌ت �ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م خه‌ڵك ‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی شه‌رع ‌‬ ‫شۆڕشه‌و‌ه ئاواره‌بوون ماف ‌‬ ‫ی بكرێن"‪.‬‬ ‫خۆیان ‌ه هاوكار ‌‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه‌‪،‬کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫هه‌واڵ‌‬

‫‪2‬‬

‫بـۆ به‌غـداد‪ ،‬ده‌سـه‌اڵت ئۆپۆزیسیـۆن پـشـتـگـوێ ده‌خـات‬

‫ی عێراق له‌دوو به‌ر ‌هی‌ جیادا بن‬ ‫پێده‌چێت كورد له‌په‌رله‌مان ‌‬ ‫دانا هه‌ڵه‌بجه‌یی‌‬

‫ك��ۆب��وون�ه‌وه‌ك��ان�ی‌ ئ��ه‌م دواییه‌ی‌‬ ‫مه‌سعود بارزانی‌ له‌گه‌ڵ سه‌ركرده‌ی‌‬ ‫لیسته‌ عێراقییه‌كان به‌شێك له‌پارته‌‬ ‫سیاسییه‌كانی‌ هه‌رێمی‌ كوردستانی‌‬ ‫نیگه‌ران كردوه‌‌و ده‌ڵێن پشتگوێ‬ ‫خستنی‌ ئۆپۆزیسیۆن ناچاریان‬ ‫ده‌ك��ات به‌ره‌یه‌كی‌ جیا له‌به‌غداد‬ ‫پێكبهێنن‪.‬‬ ‫دوای‌ ده‌رك �ه‌وت��ن �ی‌ ئه‌نجامه‌‬ ‫به‌راییه‌كانی‌ هه‌ڵبژاردن به‌شێك‬ ‫له‌لیسته‌ گه‌وره‌كانی‌ عێراق له‌گه‌ڵ‬ ‫مه‌سعود بارزانی‌‌و جه‌الل تاڵه‌بانی‌‬ ‫سه‌ركرده‌ی‌ لیستی‌ هاوپه‌یمانیدا‬ ‫ك��ۆب��وون��ه‌وه‌‪ ،‬لیسته‌كانی‌ تری‌‬ ‫كوردستان ده‌ڵێن ده‌بوایه‌ هه‌موو‬ ‫ك���ورد پ��ێ��ك �ه‌وه‌ ب���ه‌ش���داری‌ ئه‌و‬ ‫گفتوگۆیانه‌ی‌ بكردایه‌‪.‬‬ ‫سه‌اڵحه‌دین بابه‌كر ئه‌ندامی‌‬ ‫مه‌كته‌بی‌ سیاسی‌ یه‌گرتووی‌‬ ‫ئیسالمی رای��ده‌گ �ه‌ی �ه‌ن��ێ��ت هه‌ر‬ ‫ك��ۆب��وون �ه‌وه‌ی �ه‌ك �ی‌ پێشوه‌ختی‌‬ ‫لیستی‌ هاوپه‌یمانی‌ له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌‬ ‫عێراقیه‌كان به‌بێ قسه‌كردن له‌گه‌ڵ‬ ‫سێ‌ الیه‌نه‌ براوه‌كه‌ی‌ تری‌ هه‌رێم‪،‬‬

‫ئاكامی‌ باشی‌ نابێت‪ ،‬وتی‌ "ئێمه‌ وه‌ك‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن چاوه‌ڕێی‌ موباده‌ره‌ی‌‬ ‫لیستی‌ هاوپه‌یمانی‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ب��ه‌داخ��ه‌وه‌ هاوپه‌یمانی‌ له‌سه‌ر‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪،‬‬ ‫په‌راوێزخستنه‌كانی‌‬ ‫بۆیه‌ ئه‌و زه‌مانه‌ به‌سه‌رچووه‌ كه‌‬ ‫تاك الیه‌نانه‌ لیستی‌ هاوپه‌یمانی‌‬ ‫بڕیار ده‌ربكات"‪.‬‬ ‫رایگه‌یاند ئێستا ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫خ��اوه‌ن��ی‌ ژم��اره‌ی��ه‌ك��ی‌ به‌رچاو‬ ‫كورسییه‌ له‌به‌غداو له‌سێ‌ الیه‌نی‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ پێكدێن‪ ،‬بۆیه‌ ناكرێت‬

‫ب�ه‌م شێوه‌یه‌ مامه‌ڵه‌ی‌ له‌گه‌ڵدا‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی‌ گۆڕان چاوه‌ڕێی‌‬ ‫راگه‌یاندنی‌ ئه‌نجامه‌كان ده‌كات‬ ‫دواتر به‌ڕوونی‌ هه‌ڵوێستی‌ خۆیان‬ ‫ده‌رده‌بڕن‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم وته‌بێژی‌‬ ‫لیستی‌ گ����ۆڕان له‌لێدوانێكدا‬ ‫ب �ه‌ده‌س��ت��ووری‌ راگ �ه‌ی��ان��د ئ��ه‌وان‬ ‫چ��اوه‌ڕێ �ی‌ راگه‌یاندنی‌ ئه‌نجامی‌‬ ‫ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌ك��ان ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬پاش‬ ‫ئه‌وه‌ش هه‌ڵوێستی‌ خۆیان له‌سه‌ر‬

‫مه‌سه‌له‌كه‌ ده‌رده‌بڕن‪.‬‬ ‫وته‌بێژی‌ لیستی‌ گ��ۆڕان وتی‬ ‫"ده‌بوو لیستی‌ هاوپه‌یمانی‌ پێشتر‬ ‫الیه‌نه‌كانیان ئاگادار بكردایه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫وه‌ك ئاماژه‌م پێكرد ئێمه‌ پێشمان‬ ‫ب��وت��رای�ه‌ ب�ه‌ش��داری��م��ان نه‌ده‌كرد‬ ‫ت��ا ی��ه‌ك�لاك��ردن��ه‌وه‌ی‌ ئه‌نجامی‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان"‪.‬‬ ‫س����ه‌ب����اره‌ت ب������ه‌وه‌ش ئ��ه‌م‬ ‫په‌راوێزخستنه‌ نابێته‌ هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌‬ ‫كه‌ له‌داهاتوودا كوتله‌ی‌ كوردی‌‬ ‫له‌به‌غداد پارچه‌ پارچه‌ بكات‪،‬‬

‫ره‌ح��ی��م رای��گ�ه‌ی��ان��د‪ :‬پ�ێ‌ ناچێت‬ ‫مه‌سه‌له‌كه‌ به‌و شێوه‌یه‌ش بێت‪.‬‬ ‫ب��ۆ م �ه‌س �ه‌ل �ه‌ی‌ پێكهێنانی‌‬ ‫هاوپه‌یمانێتی‌ ب��ۆ پێكهێنانی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ نوێی‌ ع��ێ��راق‪ ،‬عادل‬ ‫عه‌بدولمه‌هدی‌ سه‌ركرده‌ی‌ دیاری‌‬ ‫ئیئتیالفی نیشتمانی‌ عێراق‌و‬ ‫دوات���ر ئ �ه‌ی��اد ع���ه‌الوی‌ سه‌رۆكی‌‬ ‫لیستی‌ عێراقییه‌ سه‌ردانی‌ هه‌رێمی‌‬ ‫كوردستانیان كرد‪ ،‬له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی‌‬ ‫هه‌رێمی‌ كوردستاندا كۆبوونه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش توڕه‌بوونی‌ چه‌ند الیه‌نێكی‌‬

‫ت���ری‌ ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ی‌ له‌هه‌رێمدا‬ ‫لێكه‌وته‌وه‌‪ ،‬به‌جۆرێك هه‌ڕه‌شه‌ی‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ ب��ك�ه‌ن ك �ه‌ ب �ه‌ره‌ی �ه‌ك �ی‌ تر‬ ‫پێكبهێنن‪ ،‬ه�ه‌ڕه‌ش�ه‌ی‌ ئه‌وه‌شی‌‬ ‫ك��رد ئه‌گه‌ر لیستی‌ هاوپه‌یمانی‌‬ ‫له‌داهاتووشدا تاك الیه‌نانه‌ بڕیار‬ ‫ده‌رب��ك��ات به‌بێ‌ حسابكردن بۆ‬ ‫هێزه‌ براوه‌كانی‌ تر‪ ،‬ئه‌وا ئه‌وانیش ‬ ‫ناچارده‌بن كه‌ بچنه‌ به‌ره‌یه‌كه‌وه‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌ عێراقییه‌كاندا بكه‌ونه‌‬ ‫گفتوگۆ‪.‬‬ ‫به‌بۆچوونی‌ هه‌ندێ‌ له‌چاودێرانی‌‬ ‫سیاسی‌ ئه‌گه‌ر دۆخ �ه‌ك �ه‌ش به‌و‬ ‫شێوه‌یه‌ به‌رده‌وام بێت كه‌ تائێستا‬ ‫هاتووه‌و چاره‌سه‌رێكی‌ پێویستی‌‬ ‫بۆ نه‌دۆزرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا له‌ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫تازه‌ هه‌ڵبژێراوی‌ نوێنه‌رانی‌ عێراقدا‬ ‫كورد له‌دوو به‌ره‌ی‌ جیاوازدا خۆی‌‬ ‫ده‌بینێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ وه‌رگرتنی‌‬ ‫یه‌كێك له‌پۆسته‌ سیادییه‌كانی‌ وه‌ك‬ ‫سه‌ره‌ك كۆمار بۆ كورد كه‌وتۆته‌‬ ‫مه‌ترسیه‌وه‌و به‌شێك له‌به‌رپرسه‌‬ ‫بااڵكانی‌ ه���ه‌ردوو باڵی‌ سوننه‌و‬ ‫شیعه‌ش چه‌ند جارێك ئه‌وه‌یان‬ ‫دووپ��ات ك��رده‌وه‌ كه‌ ئه‌و پۆسته‌‬ ‫ده‌بێت بدرێته‌ كه‌سێكی‌ عه‌ره‌ب‪.‬‬

‫ی‬ ‫پێده‌چێت به‌رژه‌وه‌ندیی ‌ه نه‌ته‌وایه‌تییه‌كان‪ ،‬حیـزب كێشـ ‌ه بـۆ كــۆمپانیایـه‌كـ ‌‬ ‫یه‌كێتی‌و گۆڕان پێكه‌و ‌ه كۆبكاته‌و ‌ه‬ ‫نیشته‌جێبوون دروستده‌كات‬ ‫پ‪ .‬ده‌ستوور‬

‫هه‌ریه‌كه‌ له‌به‌رپرسانی یه‌كێتی‌و‬ ‫گۆڕان ئاماده‌یی خۆیان بۆ دانیشتن‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌كتر ده‌رده‌بڕن‌و پێده‌چێت‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌ نه‌ته‌وایه‌تییه‌كانیش‬ ‫ئه‌و دوو لیسته‌ بۆ به‌غدا به‌یه‌كه‌وه‌‬ ‫كۆبكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ���ازاد جوندیانی به‌رپرسی‬ ‫راگه‌یاندنی یه‌كێتی نیشتیمانی‬ ‫كوردستانو ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی‬ ‫ئ �ه‌و حیزبه‌‪ ،‬له‌لێدوانێكیدا بۆ‬ ‫سایتی ده‌ستوور‪ ،‬رایگه‌یاند "ئێمه‌‬ ‫وه‌ك یه‌كێتی یاخود هاوپه‌یمانی‬ ‫هه‌رشتێك‬ ‫ك���وردس���ت���ان���ی‪،‬‬ ‫ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی ك���وردی تیدابێت‬ ‫ئه‌وه‌ ئێمه‌ ئاماده‌ین كاری له‌سه‌ر‬ ‫بكه‌ین"‪.‬‬ ‫جوندیانی وتی "ئێمه‌ له‌به‌غدا‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیو هه‌رشتێك قازانجی‬ ‫ن �ه‌ت �ه‌وه‌ك �ه‌م��ان��ی تێدابێت ئه‌وا‬ ‫ده‌یكه‌ین‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌دانیشتنیش‬

‫فه‌رمان خێاڵنی‌ له‌ده‌ربه‌ندیخان‬

‫بێت له‌گه‌ڵ بزووتنه‌وه‌ی گۆڕاندا"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌شكرد‬ ‫كه‌لیستی كوردستانی به‌رنامه‌ی‬ ‫خ��ۆی ده‌بێت بۆ هاوپه‌یمانێتیو‬ ‫وت���ی "ه���ه‌ر الی �ه‌ن��ێ��ك پابه‌ندی‬ ‫ب��ێ��ت‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ ئێمه‌ هاوپه‌یمانی‬ ‫له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ین"‪ .‬له‌الیكی تره‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌رپرسێكی بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫ئاماده‌یی بزووتنه‌وه‌كه‌یانی نیشاندا‬ ‫بۆ دانیشتنو نزیكبوونه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ه��ه‌ر لیستێك ك��ه‌ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی تێدابێت‪.‬‬ ‫م��ح��ه‌م��ه‌د ت��ۆف��ی��ق ره‌حیم‬

‫وت�ه‌ب��ێ��ژی ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی گ��ۆڕان‪،‬‬ ‫ب��ه‌س��ای��ت��ی ده‌س����ت����ووری وت‬ ‫"ئ��ێ��م��ه‌ ئ���ه‌گ���ه‌ر هاوپه‌یمانی‬ ‫به‌مه‌به‌ستی نزیكبوونه‌وه‌ ده‌ستی‬ ‫هاوپه‌یمانێتیمان بۆ درێژ بكات‪،‬‬ ‫ئێمه‌ ئ��ام��اده‌ی��ن هاوپه‌یمانی‬ ‫دروستبكه‌ین"‪.‬‬ ‫تۆفیق وتیشی "ئاماده‌ین‬ ‫له‌گه‌ڵیاندا دابنیشین به‌مه‌به‌ستی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌‬ ‫ت��اوت��وێ��ك��ردن��ی‬ ‫ن��ه‌ت��ه‌وای��ه‌ت��ی��ی��ه‌ك��ان��م��ان‌و هیچ‬ ‫كێشه‌یه‌كمان نییه‌ له‌گه‌ڵ لیستی‬ ‫هاوپه‌یمانیدا"‪.‬‬

‫ئه‌ژده‌ر وه‌هبی‌ به‌‪ 90‬هه‌زار‬ ‫دۆالره‌وه‌ به‌رنامه‌كه‌ی‌ جێهێشت‬ ‫پ‪ .‬ده‌ستوور له‌هه‌ولێر‬

‫ب �ه‌ه��ۆی‌ ن�ه‌ب��وون�ی‌ سپۆنسه‌رێكی‌‬ ‫سه‌ره‌كی‌ بۆ به‌رنامه‌ی‌ ئه‌ژده‌ر شۆ‪،‬‬ ‫ئیداره‌ی‌ كۆڕه‌ك تیڤی گریبه‌سته‌كه‌ی‌‬ ‫ئ �ه‌ژده‌ر وه‌هبیان هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌و‬ ‫به‌رنامه‌كه‌یان داخست‌و ‪ 90‬هه‌زار‬ ‫دۆالریان دا به‌ئه‌ژده‌ر وه‌هبی‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادار له‌كۆڕه‌ك‬

‫تیڤی به‌ده‌ستووری‌ راگه‌یاند به‌پێی‌‬ ‫ئ���ه‌و گ��رێ��ب�ه‌س��ت�ه‌ی‌ ك��ه‌ له‌نێوان‬ ‫ئ���ه‌ژده‌رو ك��ۆڕه‌ك تیڤیدا هه‌بوو‪،‬‬ ‫بڕیار بوو ‪ 120‬هه‌زار دۆالر به‌ئه‌ژده‌ر‬ ‫بده‌ن‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر پێشكه‌شكردنی‌‬ ‫‪ 30‬ب��ه‌رن��ام��ه‌دا‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌الیه‌ن‬ ‫ك���ۆڕه‌ك تیڤیه‌وه‌ گرێبه‌سته‌كه‌‬ ‫هه‌ڵده‌وه‌شێنرێته‌وه‌‪ ،‬به‌هۆی‌ نه‌بوونی‌‬ ‫سپۆنسه‌ر بۆ به‌رنامه‌كه‌‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ردا‬ ‫ئه‌ژده‌ر وه‌هبی‌ ته‌نها ‪ 90‬هه‌زار دۆالر‬

‫وه‌رده‌گرێت‪.‬‬ ‫ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌ وتی‌ "ئه‌ژده‌ر‬ ‫بۆ خۆدزینه‌وه‌ له‌ڕاگه‌یاندنه‌كان به‌‪90‬‬ ‫ه�ه‌زار دۆالره‌وه‌‪ ،‬دوای‌ ‪ 3‬كاتژمێر‬ ‫له‌پێشكه‌شكردنی‌ دوایین به‌رنامه‌یدا‬ ‫ده‌ستبه‌جێ‌ گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ سوید"‪.‬‬ ‫ئه‌ژده‌ر له‌دوا به‌رنامه‌یدا ئاماژه‌ی‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌كرد كه‌ به‌رنامه‌كه‌ی‌ له‌یه‌كێك‬ ‫ل�ه‌ك�ه‌ن��اڵ�ه‌ ك��وردی��ی �ه‌ك��ان �ی‌ ت��رداو‬ ‫له‌كاتێكی‌ تردا به‌رده‌وام ده‌بێت"‪.‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ كاره‌كانی‌ كۆمپانیای‌‬ ‫رووناكی‌ له‌ده‌ربه‌ندیخان رایگه‌یاند‬ ‫چ �ه‌ن��د ج��وت��ی��ارێ��ك به‌هاندانی‌‬ ‫م��ه‌ڵ��ب��ه‌ن��دی‌ ی �ه‌ك��ێ��ت �ی‌‪ ،‬رێگرن‬ ‫له‌ده‌ستكردن به‌كار له‌پرۆژه‌یه‌كی‌‬ ‫نیشته‌جێبووندا كه‌ نزیكه‌ی‌ ‪ 5‬مانگه‌‬ ‫زه‌وی‌ بۆ ته‌رخانكراوه‌و هاوواڵتیان‬ ‫پێشه‌كیان داوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د حه‌سه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ری‌‬ ‫ك��اره‌ك��ان �ی‌ كۆمپانیای‌ رووناكی‌‬ ‫له‌ده‌ربه‌ندیخان له‌لێدوانێكدا بۆ‬ ‫ده‌ستوور راگه‌یاند "به‌شی‌ دووه‌می‌‬ ‫پ��رۆژه‌ك��ه‌م��ان ك��ه‌ ‪ 200‬یه‌كه‌ی‌‬ ‫ن��ی��ش��ت�ه‌ج��ێ��ك��ردن�ه‌‪ ،‬پ��ێ��ش چه‌ند‬ ‫مانگێك ل �ه‌الی �ه‌ن شاره‌وانیه‌وه‌‬ ‫زه‌وی��م��ان ب��ۆ دی��اری��ك��را‪ ،‬دوات��ر ‪2‬‬ ‫جوتیار سكااڵیان تۆماركردو داوای‌‬ ‫قه‌ره‌بوویان كردبوو‪ ،‬ئێمه‌ش وه‌ك‬ ‫كۆمپانیا ق �ه‌ره‌ب��ووی‌ یه‌كێك له‌و‬ ‫‪ 2‬جوتیارانه‌مان ك���رده‌وه‌‪ ،‬ئه‌وی‌‬

‫تریشیان ره‌زامه‌ندی‌ ده‌ربڕیوه‌ كه‌‬ ‫قه‌ره‌بووی‌ ئێمه‌ وه‌ربگرێت‌و ده‌ست‬ ‫ل�ه‌س��ك��ااڵك�ه‌ی‌ هه‌ڵبگرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دوات��ر چه‌ند جوتیارێكی‌ ت��ر كه‌‬ ‫زه‌ویه‌كانیان ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ سنوری‌‬ ‫ئیشكردنی‌ ئێمه‌وه‌یه‌‪ ،‬په‌نایان بۆ‬ ‫حیزب ب���ردووه‌و داوای‌ قه‌ره‌بوو‬ ‫ده‌ك�ه‌ن�ه‌وه‌ به‌بیانووی‌ ئ �ه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫گ��وای �ه‌ ل��ه‌داه��ات��وودا زه‌ویه‌كانی‌‬ ‫ئه‌وانیش ده‌درێت به‌كۆمپانیایه‌كی‌‬ ‫ترو ده‌ترسن قه‌ره‌بوو نه‌كرێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌و سكااڵیه‌ی‌ ئه‌وان الیه‌نه‌‬ ‫له‌ده‌ربه‌ندیخان‬ ‫حكومییه‌كان‬ ‫كاره‌كه‌ی‌ ئێمه‌یان راگرتووه‌"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ری‌ كۆمپانیاكه‌ داواكاره‌‬ ‫حكومه‌ت ب �ه‌ده‌م چاره‌سه‌ركردن‌و‬ ‫قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و جوتیارانه‌وه‌‬ ‫بێت‌و بۆئه‌وه‌ی‌ كێشه‌ی‌ ئه‌و ‪200‬‬ ‫هاوواڵتییه‌ چاره‌سه‌ر بكرێت‪.‬‬ ‫رێ���ژی���ن ی �ه‌ك��ێ��ك �ه‌ ل���ه‌و ‪200‬‬ ‫هاوواڵتییه‌ به‌شداربووه‌ی‌ كه‌ پاره‌ی‌‬ ‫به‌و كۆمپانیایه‌ داوه‌ به‌ده‌ستوور‬ ‫ده‌ڵ��ێ��ت پێش ن��زی��ك�ه‌ی‌ ‪ 5‬مانگ‬

‫هه‌ر به‌شداربوویه‌ك پێنج ملیۆن‌و‬ ‫هه‌ندێكی‌ ت��ری��ش ح���ه‌وت ملیۆن‬ ‫دیناریان ته‌سلیم به‌و كۆمپانیایه‌‬ ‫ك���ردووه‌و په‌یوه‌ستنامه‌ش واژۆ‬ ‫كراوه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێستا كه‌ ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر ده‌كات ته‌نانه‌ت بناغه‌كه‌شیان‬ ‫دانه‌ناوه‌‪.‬‬ ‫رێژین وتی "ده‌ڵێن مه‌ڵبه‌ندی‌‬ ‫ده‌ربه‌ندیخانی‌ یه‌كێتی‌ ده‌ستیان‬ ‫خستۆته‌ ن���او ك���اره‌ك���ه‌وه‌و ئه‌و‬ ‫ج��وت��ی��اران�ه‌ی��ان له‌كۆمپانیایه‌كه‌‬ ‫ه���ان���داوه‌‪ ،‬ئ�ه‌گ��ی��ن��ا ش���اره‌وان���ی‌‬ ‫ده‌رب��ه‌ن��دی��خ��ان زه‌وی����ان ب��ۆ ئه‌و‬ ‫پ��ڕۆژه‌ی�ه‌ دی��اری��ك��ردووه‌‪ ،‬ئێستاش‬ ‫شاره‌وانی‌ بێهه‌ڵوێسته‌ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌ی‌ ئه‌و ‪200‬‬ ‫هاوواڵتییه‌و قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫جوتیارانه‌"‪.‬‬ ‫رێژین داوای‌ كرد پاره‌كه‌یان بۆ‬ ‫بگه‌ڕێننه‌وه‌و به‌ڕێوه‌به‌ری‌ كاره‌كانی‌‬ ‫كۆمپانیای‌ ن��اوب��راو ده‌ڵ��ێ��ت هه‌ر‬ ‫به‌شداربوویه‌كیش پاره‌كه‌ی‌ خۆی‌‬ ‫بوێت بۆی‌ ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫راپۆرت ‪ -‬سیاسی‬

‫كاروخ نامیق له‌سلێمانی‌‬

‫لیست‌و قه‌وار‌ه كوردییه‌كان تائێستا هیچ‬ ‫هه‌وڵێكیان نه‌داو‌ه بۆ دانانی به‌رنامه‌یه‌كی‬ ‫یه‌كگرتوو‪ ،‬هه‌مووشیان كۆكن له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و‌ه ‌ی كه‌به‌رنامه‌‌و گوتارێكی یه‌كگرتووی‬ ‫كوردی هه‌بێت له‌به‌غدا‪.‬‬ ‫لیست ‌ه ك��وردی��ی �ه‌ك��ان ل��ه‌ب��ار‌ه ‌ی‬ ‫چۆنییه‌ت ‌ی كاركردن له‌په‌رله‌مانی عێراق‌و‬ ‫به‌شداریكردن ‌ی ك��ورد له‌گفتوگۆكان ‌ی‬ ‫پێكهێنان ‌ی حكومه‌ت ‌ی داهاتوو ‌ی عێراق‪،‬‬ ‫تائێستا گوتارێكی یه‌كگرتوویان نییه‌‪.‬‬ ‫سیاسه‌تمه‌دارێك ‌ی ك��ورد ده‌ڵێت‬ ‫ده‌ب��ێ��ت لیست ‌ه ك��وردی��ی�ه‌ك��ان سوود‬ ‫له‌هه‌ڵ ‌ه ‌ی هاوپه‌یمانیه‌كان ‌ی راب��ردوو‬ ‫وه‌رب��گ��رن‪ ،‬پێشنیاری ئه‌وه‌شده‌كات‬ ‫كه‌كورده‌كان له‌ئێستاو‌ه پێش چوونیان‬ ‫بۆ به‌غدا بیر له‌گوتارێكی یه‌كگرتووی‬ ‫كوردی بكه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ت�ه‌واوی قه‌واره‌كان الی خۆیانه‌و‌ه‬ ‫پێیانباش ‌ه كورده‌كانی به‌شدار له‌په‌رله‌مانی‬ ‫داهاتووی عێراق‪ ،‬پێش چوونیان بۆ به‌غدا‬ ‫كۆببنه‌وه‌‌و ملمالنێیه‌كانی نێوانیان له‌بیر‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬به‌اڵم تائێستا هیچ هه‌وڵێك بۆ‬ ‫كۆبوونه‌وه‌‌و رێككه‌وتن له‌سه‌ر گوتارێكی‬ ‫یه‌كگرتووی سیاسی كوردی نییه‌‪.‬‬ ‫ه��اد ‌ی عه‌ل ‌ی به‌رپرس ‌ی مه‌كته‌ب ‌ی‬ ‫سیاس ‌ی یه‌كگرتو ‌ی ئیسالم ‌ی كوردستان‬ ‫به‌ده‌ستوور ‌ی وت "یه‌كگرتو ‌ی ئیسالم ‌ی هه‌ر‬ ‫جموجۆڵێك ‌ی سیاس ‌ی بكات له‌چوارچێو‌ه ‌ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیی ‌ه بااڵكان ‌ی خه‌ڵك ‌ی كوردستان‬ ‫مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ هه‌ر الیه‌نێك ده‌كات"‪ .‬هاد ‌ی‬ ‫عه‌ل ‌ی به‌گرنگی زانی الیه‌ن ‌ه كوردییه‌كان‬ ‫گفتوگۆیه‌ك له‌نێوانیاندا هه‌بێ‌و له‌سه‌ر‬ ‫ستراتیژێك ‌ی هاوبه‌ش رێكبكه‌ون‌و وت ‌ی‬ ‫"بۆئه‌و‌ه ‌ی ك��ورد له‌به‌غدا به‌پێگه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫به‌هێزتره‌و‌ه مامه‌ڵ ‌ه بكات"‪.‬‬ ‫له‌په‌رله‌مانی راب���ردووی عێراقدا‪،‬‬ ‫ته‌نها دوو قه‌وار‌ه ‌ی كوردی به‌شداربوون‬ ‫له‌ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراقدا‪،‬‬ ‫ئه‌وانیش لیستی هاوپه‌یمانی كوردستان‌و‬ ‫محه‌مه‌د حه‌مه‌نه‌جیب له‌سلێمانی‬

‫ئ �ه‌و حیزب ‌ه بچوكان ‌ه ‌ی هاوپه‌یمان ‌ی‬ ‫یه‌كێـتی‌‌و پارت ‌ی بوون‪ ،‬له‌م هه‌ڵبژاردن ‌ه‬ ‫نه‌یانتوانی هیچ كورسییه‌ك بهێنن‪،‬‬ ‫چاوه‌ڕوانده‌كرێت بارگه‌یان بپێچنه‌وه‌‌و‬ ‫رووه‌‌و تێكه‌ڵبوون به‌حیزبه‌كانی تر‬ ‫هه‌نگاو بنێن‪.‬‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی‬ ‫ع��ێ��راق��دا‪ ،‬ب��ه‌روون��ی ده‌رك����ه‌وت جگ ‌ه‬ ‫له‌یه‌كێتی‌‌و پارتی‌‪ ،‬ته‌نها بزووتنه‌و‌ه ‌ی‬ ‫گۆڕان‪ ،‬كۆم ‌هڵ‌و یه‌كگرتوو له‌گۆڕه‌پان ‌ی‬ ‫ك��وردس��ت��ان پێگه‌یان ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬باقی‬ ‫حیزبه‌كانی تر كه‌زیاتر ل ‌ه ‪ 10‬حیزبن هیچ‬ ‫كورسییه‌كیان نه‌هێناوه‌‪.‬‬ ‫ن �ه‌ه��ێ��ن��ان��ی ه��ی��چ كورسییه‌ك‬ ‫ئه‌گه‌ره‌كانی تێكه‌ڵبوون‌و پێچانه‌و‌ه ‌ی‬ ‫باره‌گاكانیان زیاتر ده‌ك��ات‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌ئێستادا یه‌كێتی‌و پ��ارت��ی ك��ار بۆ‬ ‫راكێشانی ئه‌و حیزبان ‌ه ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و حیزبانه‌ی بوون ‌ه هاوپه‌یمانی‬ ‫یه‌كێتی‌و پارتی‪ ،‬ل�ه‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا‪،‬‬ ‫ت��وش��ی شكستێكی گ����ه‌ور‌ه ب���وون‪،‬‬ ‫به‌رپرسانی ئه‌و حیزبانه‌ش بیانووی‬ ‫جۆراوجۆر ده‌هێننه‌و‌ه له‌نه‌هێنانی هیچ‬ ‫كورسییه‌كدا‪.‬‬ ‫‪ 11‬ح��ی��زب��ی ك���وردس���ت���ان���ی‪،‬‬ ‫هاوپه‌یمانیه‌تی یه‌كێتی‌و پارتیان‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا‪ ،‬به‌اڵم هیچ‬ ‫یه‌كێك له‌و حیزبان ‌ه نه‌یانتوانی ده‌نگی‬ ‫پێویست بۆ گه‌یشتن به‌په‌رله‌مانی عێراق‬ ‫به‌ده‌ستبهێنن‪.‬‬ ‫ق���ادر ع �ه‌زی��ز سكرتێری حیزبی‬ ‫زحمه‌تكێشانی ك��وردس��ت��ان (باڵی‬ ‫سكرتێر)‪ ،‬به‌ده‌ستووری وت "نه‌هێنانی‬ ‫هیچ كورسییه‌ك بۆ یاسای هه‌ڵبژاردنه‌ك ‌ه‬ ‫ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�ه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه ف��ر‌ه بازنه‌یی بوو‪،‬‬ ‫ده‌نگه‌كان دابه‌شده‌بن‌و كۆنابنه‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫ئاسۆس هه‌ردی؛ نووسه‌رو رۆژنامه‌نووس بۆ ده‌ستوور‪ :‬به‌به‌رده‌وامی ئازادی رۆژنامه‌گه‌ری له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌دایه‌‬

‫كورد بێبه‌رنام ‌ه ده‌چێته‌ به‌غدا‬

‫تائێستا هیچ هه‌وڵێك بۆ دانانی به‌رنام ‌ه‌و گوتارێكی كوردی یه‌كگرتوو نیی ‌ه‬

‫بڵێی ده‌نگم به‌فیڕۆ بروات؟‬

‫یه‌كگرتووی ئیسالمی ب���وون‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستا جگ ‌ه له‌و دوو قه‌واره‌ی ‌ه هه‌ریه‌ك ‌ه‬ ‫ل��ه‌ب��زووت��ن��ه‌و‌ه ‌ی گ�����ۆڕان‌و كۆمه‌ڵی‬ ‫ئیسالمیش زیادیكردووه‌‪ ،‬بۆی ‌ه به‌الی‬ ‫الیه‌نه‌كانه‌و‌ه گرنگی بوونی گوتارێكی‬ ‫كوردی زیاتر ده‌بێت‪ .‬ئه‌و به‌رپرس ‌ه ‌ی‬ ‫یه‌كگرتوو‪ ،‬وت ‌ی "ئێستا ته‌نها لیست ‌ی‬ ‫هاوپه‌یمان ‌ی نوێنه‌رایه‌ت ‌ی كورد ناكات‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ئێستا ل��ه‌ده‌ره‌و‌ه ‌ی هاوپه‌یمان ‌ی‬ ‫نزیك ‌ه ‌ی ‪ 20‬كورس ‌ی تر هه‌یه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه‬ ‫گرنگ ‌ه رێككه‌وتنێك هه‌بێت"‪.‬‬ ‫ب �ه‌رپ��رس � ‌ی م�ه‌ك��ت�ه‌ب� ‌ی سیاس ‌ی‬ ‫یه‌كگرتوو‪ ،‬ره‌خن ‌ه له‌لیست ‌ی هاوپه‌یمان ‌ی‬ ‫كوردستان ده‌گ��رێ��ت كه‌تاك الیه‌نه‌‌و‬ ‫هه‌روه‌كو جاران هه‌ڵسوكه‌وت ده‌كات‪،‬‬

‫"ته‌نها خۆی به‌نوێنه‌ر ‌ی كورد ده‌زانێت"‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم وته‌بێژ ‌ی‬ ‫بزووتنه‌و‌ه ‌ی گ��ۆڕان به‌ده‌ستوور ‌ی وت‬ ‫"مه‌رج ‌ی سه‌ره‌ك ‌ی ئێم ‌ه بۆ گفتوگۆكردن‬ ‫له‌گه‌ڵ هه‌ر هاوپه‌یمانیه‌تیی ‌هك‌و هه‌ر‬ ‫الیه‌نێك بۆ دروستكردن ‌ی حكومه‌ت ‌ی‬ ‫عێراق‪ ،‬ئه‌وه‌ی ‌ه ئه‌و لیستان ‌ه ‌ی حكومه‌ت‬ ‫پێكده‌هێنن چ���ۆن س��ه‌ی��ر ‌ی كێش ‌ه‬ ‫هه‌ڵواسراوه‌كان ‌ی نێوان هه‌رێم‌و به‌غدا‬ ‫ده‌كات"‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم وته‌بێژ ‌ی‬ ‫بزووتنه‌و‌ه ‌ی گ��ۆڕان به‌ده‌ستوور ‌ی وت‬ ‫"دوا ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی ئه‌نجام ‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت بزووتنه‌و‌ه ‌ی گۆڕان ئاماده‌ی ‌ه‬ ‫گفتوگۆ له‌گه‌ڵ هه‌موو لیسته‌كاندا بكات"‪.‬‬

‫حاكم ف�ه‌ره��اد ره‌س��وڵ سه‌رۆكی‬ ‫لیستی ه��اوپ �ه‌ی��م��ان � ‌ی كوردستان‬ ‫له‌پارێزگا ‌ی سلێمان ‌ی به‌پێویستی ده‌زانێت‬ ‫له‌ئێستاوه‌‪ ،‬گفتوگۆكان ده‌ستپێبكات‪،‬‬ ‫چ ب��ۆ رێككه‌وتنێك له‌نێوان الیه‌ن ‌ه‬ ‫كوردییه‌كاندا‪ ،‬چ بۆ قسه‌كردن له‌سه‌ر‬ ‫پێكهێنان‌و به‌شداریكردن له‌حكومه‌تی‬ ‫داهاتوودا‪ .‬حاكم فه‌رهاد وتی‌"لیست ‌ی‬ ‫هاوپه‌یمان ‌ی كوردستان بۆ هه‌ر گفتوگۆیه‌ك‬ ‫ئه‌گه‌ر بكرێت جه‌ختده‌كاته‌و‌ه له‌سه‌ر‬ ‫مافه‌كان ‌ی كورد له‌وان ‌ه مه‌سه‌ل ‌ه ‌ی ناوچ ‌ه‬ ‫دابڕاوه‌كان‌و جێبه‌جێكردن ‌ی مادد‌ه ‌ی ‪‌140‬و‬ ‫مه‌سه‌ل ‌ه ‌ی پێشمه‌رگه‌و بودجه‌"‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫وت ‌ی "ب��ۆئ�ه‌و‌ه ‌ی ئه‌زموون ‌ی راب��ردووش‬ ‫دووب��ار‌ه نه‌بێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌رك ‌ی سه‌رشان ‌ی‬

‫په‌رله‌مانتاران ‌ه شه‌ڕ له‌سه‌ر داخوازیی ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌كان ‌ی كورد بكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی الیه‌نه‌كان هه‌موویان‬ ‫كۆكن بۆ گفتوگۆو قسه‌كردن له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌كتر‪ ،‬به‌اڵم تا ئێستا هیچ هه‌وڵێكیان‬ ‫بۆ لێكنزیكبوونه‌وه‌‌و دانیشتن له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌كدا نه‌كردووه‌‪ ،‬چاوه‌ڕوانیش ده‌كرێت‬ ‫به‌و شێوه‌یه‌و بێ به‌رنام ‌ه بچن ‌ه به‌غدا‪.‬‬ ‫ع�ه‌ب��دول��س��ت��ار مه‌جید ئه‌ندام ‌ی‬ ‫مه‌كته‌ب ‌ی سیاس ‌ی كۆمه‌ڵ ‌ی ئیسالم ‌ی‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌ده‌ستوور ‌ی وت "ئێم ‌ه وه‌ك‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ی ئیسالم ‌ی بۆ پرس ‌ه نه‌ته‌وه‌یه‌كان‌و‬ ‫كێشه‌كان ‌ی كه‌په‌یوه‌ندییان به‌كورده‌و‌ه‬ ‫هه‌ی ‌ه هاوهه‌ڵوێست ده‌بین‪ ،‬به‌بێئه‌و‌ه ‌ی‬ ‫چاومان له‌پۆست‌و پله‌و پایه‌بێت"‪.‬‬

‫حیزب ‌ه بچوكه‌كان بارگه‌یان ده‌پێچنه‌و ‌ه‬ ‫به‌شێك له‌حیزب ‌ه بچوكه‌كان تێكه‌ڵ به‌یه‌كێتی ده‌بن‌و به‌شێكیان روو ‌ه‌و پارتی ده‌ڕۆن‬

‫له‌توانای ئه‌و حیزباندا نیی ‌ه به‌ته‌نها له‌یه‌ك‬ ‫پارێزگادا بایی كورسییه‌ك ده‌نگبهێنن"‪.‬‬ ‫به‌ڕای قادر عه‌زیز‪ ،‬بوونی ملمالنێیه‌كی‬ ‫زۆر توند له‌نێوان ئۆپۆزیسیۆن‌و هه‌ردوو‬ ‫حیزب ك ‌ه له‌هاوپه‌یمانیدا بوون‪ ،‬حیزب ‌ه‬ ‫بچوكه‌كان زه‌ره‌رمه‌ند بوون‪.‬‬ ‫قادر عه‌زیز‌و حیزبی سۆسیالیست‬ ‫پێشتر له‌به‌ر‌ه ‌ی ئۆپۆزیسیۆن بوون‪،‬‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی ‪7/25‬دا‌و ره‌خنه‌یان‬ ‫ل �ه‌ح��ك��وم � ‌هت‌و ده‌س���ه‌اڵت���ی ك���وردی‬ ‫ده‌گ���رت‪ ،‬ب �ه‌اڵم بۆ هه‌ڵبژاردنی ‪3/7‬‬ ‫گه‌ڕانه‌و‌ه الی حیزبی ده‌س �ه‌اڵت‪ .‬قادر‬ ‫عه‌زیز نه‌یشارده‌و‌ه "ئێم ‌ه وه‌كو حیزب ‌ه‬ ‫بچوكه‌كان الوازبووین"‪ ،‬هه‌روه‌ها وت ‌ی‬ ‫"ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆ له‌به‌ر‌ه ‌ی ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫نه‌بیت‪ ،‬خه‌ڵك ده‌نگت ناداتێ‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ده‌بێت تۆ له‌به‌ره‌ی ئۆپۆزیسیۆن بیت‌و‬ ‫داخوازییه‌كانی خه‌ڵك جێبه‌جێ بكه‌یت‪،‬‬ ‫حزبێكی ره‌خنه‌گر بیت"‪.‬‬ ‫تێكه‌ڵبوون‌و بارگ ‌ه پێچانه‌و‌ه ‌ی‬ ‫حیزب ‌ه بچوكه‌كان رووه‌‌و حیزبه‌كانی‬ ‫سه‌ر به‌ده‌سه‌اڵت‪ ،‬ل�ه‌دوا ‌ی پاشه‌كشێ‌و‬ ‫ده‌ركه‌وتنی قورساییان له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ره‌كان زیاتر ده‌بن‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كانی ده‌ستوور‬ ‫پێش هه‌ڵبژاردنی ‪ 7/25‬جه‌الل تاڵه‌بانی‬ ‫سكرتێر ‌ی گشت ‌ی یه‌كێتی‌‪ ،‬پێشنیاری‬ ‫تێكه‌ڵبوونی حیزبی زه‌حمه‌تكێشان (باڵی‬ ‫قادر عه‌زیز)‌و حیزبی سۆسیالیست له‌گه‌ڵ‬ ‫یه‌كێتیدا خستووه‌ت ‌ه به‌رده‌م سكرتێری‬ ‫ئ �ه‌و دوو حیزبه‌‪ ،‬وه‌ك��و پارسه‌نگێك‬ ‫دوا ‌ی چونه‌ده‌ره‌و‌ه ‌ی بۆ باڵی ریفۆرم ل ‌ه‬ ‫یه‌كێتی كه‌پاشان بزووتنه‌و‌ه ‌ی گۆڕانیان‬

‫دروس��ت��ك��رد‪ ،‬ب���ه‌اڵم كاتی خ��ۆی ئه‌و‬ ‫پێشنیار‌ه چیتر گفتوگۆی له‌سه‌ر نه‌كرا‪.‬‬ ‫ده‌ستوور ئه‌وه‌ی زانیوه‌‪ ،‬جارێكیتر‌و‬ ‫پێش هه‌ڵبژاردنی ‪ ،3/7‬ئ �ه‌و باس‌و‬ ‫خواس ‌ه سه‌ری هه‌ڵداوه‌ته‌وه‌‌و یه‌كێتی‬ ‫جارێكی تر ئه‌و پێشنیار‌ه ‌ی كردووه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هیچ ده‌نگی نه‌بوو‪.‬‬ ‫ده‌ركه‌وتنی الواز ‌ی پێگ ‌ه ‌ی جه‌ماوه‌ری‬ ‫سۆسیالیست‌و كێشه‌كانی ئێستای‬ ‫حیزبه‌ك ‌ه ‌ی قادر عه‌زیز‌و كه‌می دارایی‬ ‫ئه‌و حیزبه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ری تێكه‌ڵبوونی ئه‌و‬ ‫دوو حیزب ‌ه له‌گه‌ڵ یه‌كێتی زیاتر ده‌كات‪.‬‬ ‫ق��ادر عه‌زیز ل�ه‌وب��اره‌ی�ه‌وه‌‪ ،‬وت� ‌ی "ئه‌م‬ ‫هه‌ڵبژاردن ‌ه شتی نوێی هێناوه‌ت ‌ه كایه‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه حیزبی زه‌حمه‌تكێشان پاشه‌كشه‌ی‬ ‫كرده‌وه‌"‪ ،‬هه‌روه‌ها وت ‌ی "ده‌كرێت ئه‌م ‌ه‬ ‫وێستگه‌یه‌ك بێت بۆ به‌خۆداچوونه‌وه‌"‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم چۆنیه‌تی به‌خۆداچوونه‌وه‌كه‌ی‬ ‫ئاشكرا نه‌كرد‪.‬‬ ‫ل��ه‌الی��ه‌ك��ی ت�����ره‌و‌ه ده‌س���ت���وور‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی زانیوه‌‪ ،‬كه‌هه‌وڵه‌كانی پارتی‬ ‫ب��ۆت��ێ��ك�ه‌ڵ��ب��وون��ی ب��اڵ��ی مه‌كته‌بی‬

‫سیاسی حیزبی زه‌حمه‌تكێشان له‌گه‌ڵ‬ ‫حیزبه‌كه‌یاندا ب �ه‌رده‌وام �ه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫ئه‌ندامانی مه‌كته‌بی سیاسی ئه‌و حیزب ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی پارتیدا له‌سه‌رده‌می‬ ‫كابین ‌ه ‌ی پێنجه‌مدا به‌ینیان خۆشبووه‌‪.‬‬ ‫سه‌عد خالید ئه‌ندامی مه‌كته‌بی‬ ‫سیاسی ئه‌و حیزب ‌ه به‌ده‌ستوری وت‬ ‫"ئێم ‌ه ن��ه‌دوور نه‌نزیك ئ�ه‌و باسه‌مان‬ ‫له‌گه‌ڵ پارتیدا نه‌كردووه‌ته‌وه‌‌و ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌به‌رنام ‌ه ‌ی ئێمه‌دا نییه‌"‪.‬‬ ‫حیزبی شیوعی كوردستانی عێراق‪،‬‬ ‫ل��ه‌دوای تێكه‌ڵبوونی ه��ه‌ردوو ئیدار‌ه ‌ی‬ ‫سلێمانی‌و هه‌ولێر له‌گه‌ڵ یه‌كتردا‪ ،‬نێوانیان‬ ‫زیاتر له‌گه‌ڵ پارتیدا هه‌یه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌كابین ‌ه ‌ی شه‌شه‌مدا ده‌ركه‌وت ئه‌ندامانی‬ ‫ئه‌و حیزب ‌ه به‌هه‌وڵی پارتی سوودمه‌ندبوون‬ ‫له‌حكومه‌ت‪ ،‬له‌كاتێكدا ئه‌وان به‌دابه‌زینیان‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ڵ ‪ 6‬حیزبی ت��ری چ���ه‌پ‪ ،‬ته‌نها‬ ‫كورسییه‌كیان به‌ده‌ستهێنا‪ ،‬به‌اڵم جگ ‌ه‬ ‫له‌پێدانی وه‌زاره‌ت��ێ��ك وته‌بێژی ره‌سمی‬ ‫حكوم ‌هت‌و راوێژكاری رۆژنامه‌وان ‌ی سه‌رۆكی‬ ‫حكومه‌تیان به‌هه‌وڵی پارتی پێدراوه‌‪ .‬ئه‌بو‬

‫كاروان ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی حیزبی‬ ‫شوعی كوردستانی عێراق به‌ده‌ستووری وت‬ ‫"ئێم ‌ه كه‌موكورتیمان هه‌یه‌‌و پێوستیمان‬ ‫ب�ه‌و‌ه هه‌ی ‌ه له‌سه‌ر ئه‌و كه‌موكورتییان ‌ه‬ ‫بوه‌ستین"‪ .‬هه‌روه‌ها وت ‌ی "ئێم ‌ه رێگه‌چاره‌ی‬ ‫گونجاو ده‌دۆزینه‌وه‌‌و دایده‌نێن"‪.‬‬ ‫چ��اودێ��ران��ی سیاسی ت��وان��ه‌و‌ه ‌ی‬ ‫ئه‌و حیزبان ‌ه له‌ناو حیزبه‌كانی تردا‪،‬‬ ‫له‌ئێستادا به‌باشترین چاره‌سه‌ر بۆ ئه‌و‬ ‫حیزبان ‌ه ده‌زان��ن‪ ،‬ئاماژ‌ه به‌وه‌شده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ته‌نها بوونی چه‌ند به‌رژه‌وه‌ندییه‌ك ئه‌و‬ ‫حیزبان ‌ه ‌ی هێشتووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫رێبوار كه‌ریم مامۆستای زانست ‌ه‬ ‫سیاسییه‌كان ل �ه‌زان��ك��ۆی سلێمانی‬ ‫به‌ده‌ستوری وت "هه‌ندێك له‌و حیزبان ‌ه‬ ‫من ئاگادارم بیرۆك ‌ه ‌ی ئه‌وه‌یان هه‌یه‌‌و‬ ‫راوێ��ژ له‌گ ‌ه ‌ڵ ئێمه‌دا ده‌ك��ه‌ن كه‌چۆن‬ ‫خۆیان له‌ناو حیزبێكی تردا بتوێننه‌وه‌"‪.‬‬ ‫رێ��ب��وار وت � ‌ی "ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌و‌ه ئه‌مڕۆ‬ ‫خه‌ڵك ده‌ڕوانێت ‌ه كردار‪ ،‬ئه‌وه‌ند‌ه سه‌یری‬ ‫به‌رنام ‌ه ناكات‪ ،‬بۆی ‌ه به‌الی خه‌ڵكه‌و‌ه‬ ‫گرنگ نیی ‌ه ئه‌وان ده‌ستكاری به‌رنام ‌ه‬ ‫بكه‌ن یان نه‌یكه‌ن"‪.‬‬ ‫ب�ه‌ڕای ئه‌و شیكه‌ره‌و‌ه سیاسییه‌‪،‬‬ ‫مه‌سه‌له‌ی بوونی ئه‌‌و حیزبان ‌ه هه‌ندێك‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی هه‌یه‌‌و وت ‌ی "كاتێك حیزبێكی‬ ‫وه‌كو (زه‌حمه‌تكێشان‪ ،‬سۆسیالیست‪،‬‬ ‫بزووتنه‌وه‌) له‌ناو په‌رله‌مانی كوردستاندا‬ ‫كورسییان ه�ه‌ی� ‌ه وات��� ‌ه ب��ڕێ��ك پ��ار‌ه‬ ‫وه‌رده‌گرن‪ ،‬ئه‌مه‌ش مه‌سه‌له‌كه‌یه‌"‪.‬‬ ‫بزووتنه‌و‌ه ‌ی ئیسالمی كوردستان‪،‬‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنی ‪7/25‬دا به‌جیا به‌شداری‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كان كردو توانی دوو كورسی‬

‫الپه‌ڕه‪7‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرس ‌ه ‌ی كۆمه‌ڵ‪ ،‬نیگه‌ران‬ ‫ب���وو ل����ه‌وه‌ی پ��ارت��ی‌و یه‌كێتی ئه‌و‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ریی ‌ه ناكه‌ن بۆ كۆبونه‌وه‌ی‬ ‫الیه‌نه‌كان‌و وت ‌ی "هه‌ندێك كات كه‌پارتی‌‌و‬ ‫یه‌كێت ‌ی پێویستیان به‌ڕا ‌ی ئێم ‌ه ده‌بێت بۆ‬ ‫خۆیان ئه‌و‌ه ده‌بێت به‌محاسه‌سه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌بێت من چه‌ند‌ه ئه‌ركم له‌سه‌ر شان ‌ه‬ ‫بۆ پشتگریكردن له‌وان له‌هه‌مانكاتدا ئێم ‌ه‬ ‫مافمان ده‌وێت"‪.‬‬ ‫سیاسه‌تمه‌دار ‌ی ك��ورد‪ ،‬مه‌حمود‬ ‫ع��وس��م��ان‪ ،‬پێیوای ‌ه ده‌ب��ێ��ت لیست ‌ه‬ ‫كوردییه‌كان له‌سه‌ر بنه‌ما ‌ی به‌رنام ‌ه‬ ‫ی��ان رێككه‌وتنێك ‌ی سیاس ‌ی بچن ‌ه‬ ‫به‌غداو له‌گه‌ڵ ئه‌و الیه‌نان ‌ه ‌ی حكومه‌ت‬ ‫پێكده‌هێنن رێكبكه‌ون‪.‬‬ ‫دكتۆر مه‌حمود عوسمان ده‌ڵێت‬ ‫كورد ده‌بێت چاوبخشێنێته‌و‌ه به‌چۆنیه‌ت ‌ی‬ ‫به‌شداریكردن له‌رابردوودا‪ ،‬بزانێت ئه‌و‬ ‫كاران ‌ه ‌ی كردوویه‌ت ‌ی كام ‌ه ‌ی هه‌ڵ ‌ه بووه‌‌و‬ ‫كام ‌ه ‌ی راست بووه‌‪.‬‬ ‫مه‌حمود عوسمان به‌نیگه‌رانییه‌و‌ه‬ ‫وت ‌ی "له‌حكومه‌ته‌ك ‌ه ‌ی مالكیدا كورد‬ ‫هیچ هه‌ڵوێستێك ‌ی نه‌بوو نه‌یتوان ‌ی ئه‌و‬ ‫رێككه‌وتن ‌ه ‌ی له‌نێوان ‌ی هاوپه‌یمان ‌ی‬ ‫ك��وردس��ت��ان‌و حكومه‌ته‌ك ‌ه ‌ی مالكیدا‬ ‫هه‌بوو جێبه‌جێ ‌ی بكات‪ ،‬كوردیش رۆژێك‬ ‫له‌رۆژان وه‌زیره‌كان ‌ی نه‌كشانه‌وه‌‪ ،‬كورد‬ ‫هه‌ڕه‌ش ‌ه ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی نه‌كرد بڵێت ئه‌وه‌مان‬ ‫بۆ نه‌كه‌ن به‌شدار ‌ی حكومه‌ت ناكه‌ین‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌و‌ه ئه‌گه‌ر تۆ هیچ هه‌ڵوێستت‬ ‫نه‌بێت ئه‌ویش نایكات‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌بێت‬ ‫پێشوه‌خت به‌رنامه‌یه‌كی توندوتۆڵ‬ ‫له‌نێوان لیست ‌ه كوردییه‌كاندا هه‌بێت‪،‬‬ ‫بۆئه‌وه‌ی ئه‌و هه‌اڵن ‌ه دووبار‌ه نه‌بێته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و سیاسه‌تمه‌دار‌ه ‌ی كورد جارێكی‬ ‫تر جه‌ختی له‌سه‌رئه‌و‌ه كرده‌و‌ه "ده‌بێت‬ ‫الیه‌ن ‌ه كوردیه‌كان پێشئه‌و‌ه ‌ی بڕۆن بۆ‬ ‫به‌غدا له‌كوردستان رێكبكه‌ون‌و له‌سه‌ر‬ ‫خاڵ ‌ه سه‌ره‌كییه‌كان یه‌ك هه‌ڵوێست بن‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر كورسیشیان له‌حكومه‌ت به‌ركه‌وت‬ ‫به‌رێكه‌وتن له‌نێوان خۆیان دابه‌شیبك ‌هن‌و‬ ‫هه‌وڵبده‌ن وه‌ك یه‌ك تیم ئیش بكه‌ن"‪.‬‬ ‫به‌ده‌ستبهێنێت‪ ،‬به‌اڵم له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا‬ ‫هیچ كاندیدێكیان نه‌گه‌یشت ‌ه په‌رله‌مانی‬ ‫عێراق‪ .‬حاجی كه‌مال ره‌حیم ئه‌ندامی‬ ‫مه‌كته‌بی سیاسی بزووتنه‌وه‌ی ئیسالمی‬ ‫كوردستان وت ‌ی "بزووتنه‌و‌ه له‌هه‌ڵبژاردنی‬ ‫‪ 7/25‬به‌لیستێكی سه‌ربه‌خۆ دابه‌زی‪،‬‬ ‫دروشمێكمان به‌رزكرد‌ه كه‌ئه‌و‌ه دژی‬ ‫هاوپه‌یمانییه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم بۆ هه‌ڵبژارنی‬ ‫په‌رله‌مانی عێراق ئێم ‌ه چووین ‌ه ناو‬ ‫هاوپه‌یمانی كوردستانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش دژی‬ ‫دروشمه‌كانی خۆمان بوو"‪.‬‬ ‫به‌ڕای چاودێرانی سیاسی‪ ،‬حیزبێك‬ ‫ئه‌گه‌ر نه‌یتوانی له‌هه‌ڵبژاردنێكدا ده‌نگی‬ ‫پێویست بۆ به‌ده‌ستهێنانی كورسییه‌ك‬ ‫به‌ده‌ستبهێنێت‪ ،‬ئه‌وا مانای نه‌بوونی ئه‌و‬ ‫حیزبه‌و كۆتایی هاتنی ده‌گه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫به‌اڵم حاجی كه‌مال ده‌ڵێت "حیزب‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنێك‌و دووان كاڵنابێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ��ه‌گ��ه‌ری ه�ه‌ی� ‌ه له‌هه‌ڵبژاردنێكیان‬ ‫س �ه‌رك �ه‌وت��ن به‌ده‌ستبهێنێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌یه‌كێكی تریاندا سه‌رنه‌كه‌وێت"‪.‬‬ ‫ب��زووت��ن �ه‌و‌ه ‌ی ئیسالمی به‌نیاز‌ه‬ ‫پێداچوونه‌وه‌ی سیاسی بكات‌و پرس‬ ‫به‌جه‌ماوه‌ره‌كه‌ی بكات‪ .‬حاجی كه‌مال‬ ‫وت�� ‌ی "چ��ون��ك� ‌ه ن��اك��رێ��ت ه��ه‌ر قیاد‌ه‬ ‫بڕیاربدات‪ ،‬ئێستا خه‌ڵك چاوكراوه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه ده‌بێت بڕیاره‌كان بده‌یته‌و‌ه ده‌ست‬ ‫جه‌ماوه‌ر"‪.‬‬ ‫برزۆ عه‌لی عه‌بدوڵاڵ كاندیدی حیزبی‬ ‫سۆسیالیستی كوردستان له‌پارێزگای‬ ‫ه�ه‌ول��ێ��ر ب��ه‌ده‌س��ت��ووری وت "ده‌ن��گ‬ ‫نه‌هێنانمان به‌و مانای ‌ه نیی ‌ه كه‌ئێم ‌ه‬ ‫بچوك بووینه‌ته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ترمان له‌به‌رده‌مدایه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌دوو سێ‬ ‫هه‌ڵبژاردندا ده‌نگمان نه‌هێنا ئه‌وا مانای‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه به‌ره‌و بچوكبونه‌و‌ه ده‌چین"‪.‬‬ ‫رێ��ب��وار ك �ه‌ری��م وت�� ‌ی "باشترین‬ ‫چاره‌سه‌ر بۆ ئه‌و حیزبان ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه خۆیان‬ ‫بتوێننه‌و‌ه له‌ناوحزبێكی تردا"‪.‬‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه‌‪،‬کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫راپۆرت ‪ -‬سیاسی‬

‫ئـۆپـۆزیـسـیـۆن پـشـتـیـوانـی‌ تـاڵـه‌بـانــی‌ نـاكــه‌ن‬

‫‪4‬‬

‫ی ده‌یانه‌وێت تاڵه‌بانی‌ ببێته‌وه‌ به‌سه‌رۆك كۆمار‬ ‫ی ئیسالم ‌‬ ‫پارتی‌‌و كۆمه‌ڵ ‌‬ ‫كاروخ نامیق له‌سلێمانی‬

‫لیست ‌ه ئۆپۆزیسیۆنه‌كان ‌ی كوردستان‬ ‫ك � ‌ه ل���ه‌گ���ۆڕان‌و ك��ۆم�ه‌ڵ� ‌ی ئیسالمی‌‌و‬ ‫یه‌كگرتوو پێكدێت‪ ،‬جگ ‌ه له‌كۆمه‌ڵ‪،‬‬ ‫ئه‌وان ‌ی تر تائێستا هه‌ڵوێستیان له‌بار‌ه ‌ی‬ ‫ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌و‌ه ‌ی تاڵه‌بان ‌ی به‌سه‌رۆك‬ ‫ك��ۆم��ار ‌ی عێراق یه‌كالیینه‌كردۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫راشیده‌گه‌یه‌نن ئاشكراكردن ‌ی هه‌ڵوێستیان‬ ‫ل�ه‌وب��اره‌و‌ه بۆ دوا ‌ی ئه‌نجام ‌ی كۆتایی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان دواخستووه‌‪.‬‬ ‫دوا ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی تارق هاشم ‌ی جێگر ‌ی‬ ‫س��ه‌رۆك كۆمار ‌ی عێراق‌و كه‌سایه‌ت ‌ی‬ ‫دیار ‌ی سونن ‌ه له‌لێدوانێك ‌ی رۆژنامه‌وانیدا‬ ‫جه‌خت ‌ی له‌وه‌كرده‌و‌ه ك ‌ه ده‌بێت سه‌رۆك‬ ‫كۆمار عه‌ره‌ب بێت‪ ،‬مه‌سه‌ل ‌ه ‌ی دیاریكردن ‌ی‬ ‫سه‌رۆك كۆمار مشتومڕێك ‌ی به‌رفراوان ‌ی‬ ‫لێكه‌وته‌وه‌‪ .‬هه‌ر زوو سه‌رۆكایه‌ت ‌ی هه‌رێم‬ ‫ئیدان ‌ه ‌ی لێدوانه‌ك ‌ه ‌ی ك��رد‪ ،‬دواتریش‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌ی هه‌رێم‌و لیست ‌ی هاوپه‌یمان ‌ی‬ ‫رایانگه‌یاند ك ‌ه تاڵه‌بان ‌ی كاندید ‌ی ئه‌وان ‌ه‬ ‫بۆ پۆست ‌ی س�ه‌رۆك كۆماری‌‪ ،‬تائێستا‬ ‫چه‌ند الیه‌نێك ‌ی عه‌ره‌بیش به‌شێوه‌ی‬ ‫ناراسته‌وخۆ پشتیوانیان بۆ تاڵه‌بان ‌ی‬ ‫ده‌رب���ڕی���وه‌‪ .‬ه �ه‌رچ �ه‌ن��د‌ه هاشم ‌ی له‌و‬ ‫لێدوانه‌یدا به‌ڕه‌سم ‌ی راینه‌گه‌یاند ك ‌ه خۆ ‌ی‬ ‫بۆ پۆست ‌ی سه‌رۆك كۆمار ‌ی ده‌پاڵێوت‪،‬‬ ‫به‌اڵم چاودێران ‌ی سیاس ‌ی ده‌ڵێن ئه‌و‌ه‬ ‫ئاشكراكردن ‌ی نیه‌تیه‌ت ‌ی بۆ خۆپااڵوتنی‌‪.‬‬ ‫ه �ه‌رچ �ه‌ن��د‌ه ده‌س���ت���وور ‌ی عێراق‬ ‫سێ پۆست ‌ه سیادیی ‌ه بااڵك ‌ه ‌ی واڵت ‌ی‬ ‫دابه‌شنه‌كردوو‌ه به‌سه‌ر پێكهاته‌كاندا‪،‬‬

‫ته‌نها ئه‌و‌ه نه‌بێت كه‌لیست ‌ی براو‌ه پۆست ‌ی‬ ‫س��ه‌رۆك وه‌زی���ران وه‌رده‌گ��رێ��ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌میش ‌ه واده‌ك�ه‌وێ��ت�ه‌و‌ه ك ‌ه شیعه‌كان‬ ‫س�ه‌رۆك وه‌زی��ران وه‌ربگرن‪ ،‬به‌وپێی ‌ه ‌ی‬ ‫نزیك ‌ه ‌ی ‪‌ %60‬ی عێراق پێكده‌هێنن‪،‬‬ ‫كورده‌كانیش سه‌رۆك كۆمارو سوننه‌ش‬ ‫سه‌رۆك ‌ی په‌رله‌مان‪ ،‬به‌اڵم كوردو سونن ‌ه‬ ‫ك ‌ه هه‌ردووكیان خوازیارن پۆست ‌ی سه‌رۆك‬ ‫كۆماریان به‌ربكه‌وێت‪ ،‬كه‌سیان نایانه‌وێت‬ ‫پۆست ‌ی سه‌رۆك ‌ی په‌رله‌مان وه‌ربگرن‪ ،‬به‌و‬ ‫پێیه‌ش تائێستا هاشم ‌ی تاك ‌ه كه‌س ‌ه ك ‌ه‬ ‫نیه‌ت ‌ی هه‌ی ‌ه ببێت ‌ه ركابه‌ر ‌ی تاڵه‌بانی‌‪.‬‬ ‫رۆژ ‌ی دووشه‌مم ‌ه عه‌ل ‌ی باپیر ئه‌میر ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ی ئیسالم ‌ی سه‌ردان ‌ی تاڵه‌بان ‌ی‬ ‫ك��رد‪ ،‬له‌كۆنگره‌یه‌ك ‌ی رۆژنامه‌نووسیدا‬ ‫رایگه‌یاند كۆمه‌ڵ ‌ی ئیسالم ‌ی چی پێبكرێت‬ ‫بۆ پاراستن ‌ی پێگ ‌ه ‌ی تاڵه‌بان ‌ی ده‌یكات‪.‬‬ ‫ئاماژ‌ه ‌ی به‌وه‌دا ئه‌وان كۆكن له‌سه‌ر‬ ‫كاندیدكردنه‌و‌ه ‌ی تاڵه‌بان ‌ی بۆ پۆست ‌ی‬ ‫سه‌رۆك كۆماری‌‪.‬‬ ‫ه�ه‌رچ�ه‌ن��د‌ه الی�ه‌ن� ‌ه سیاسییه‌كان‬ ‫كۆكن له‌سه‌ر ئ �ه‌و‌ه ‌ی پۆست ‌ی سه‌رۆك‬ ‫كۆمار ‌ی ی��ان ه�ه‌ر پۆستێك ‌ی سیاد ‌ی‬ ‫دیكه‌‪ ،‬بۆ كورد گرنگه‌و ده‌توانێت لێو‌ه ‌ی‬ ‫پارێزگار ‌ی له‌مافه‌كان ‌ی بكات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌بار‌ه ‌ی كاندیدكردنه‌و‌ه ‌ی تاڵه‌بانییه‌و‌ه‬ ‫هێشتا یه‌كهه‌ڵوێستیه‌ك ‌ی ت���ه‌واو‬ ‫نه‌هاتوه‌ته‌و‌ه ئاراوه‌‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه لیست ‌ی‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كگرتوو ك ‌ه پێده‌چێت نزیك ‌ه ‌ی‬ ‫‪ 18‬تا ‪ 19‬كورس ‌ی په‌رله‌مان ببنه‌وه‌‪،‬‬ ‫دوودڵ��ن له‌پشتگیر ‌ی كردن ‌ی تاڵه‌بانی‌‌و‬ ‫پشتیوانیكردنیان بۆ هیچ كه‌سێك ‌ی دیك ‌ه‬

‫رانه‌گه‌یاندووه‌‪ ،‬خۆشیان هیچ كاندیدێكیان‬ ‫بۆ ئه‌و پۆست ‌ه نییه‌‪.‬‬ ‫م��ه‌ول��ود ب���او‌ه م����وراد ئه‌ندام ‌ی‬ ‫مه‌كته‌ب ‌ی سیاس ‌ی یه‌كگرتوو ‌ی ئیسالم ‌ی‬ ‫كوردستان وت ‌ی "هه‌ڵبژاردنه‌و‌ه ‌ی مام‬ ‫ج �ه‌الل كۆده‌نگیه‌ك ‌ی گشت ‌ی له‌سه‌ره‌‪،‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌ئێمه‌شه‌و‌ه زۆر خۆشحاڵده‌بین‬ ‫كه‌سایه‌ت ‌ی یه‌كه‌م ‌ی عێراق ك ‌ه سیاد‌ه ‌ی‬ ‫عێراق له‌ودا به‌رجه‌ست ‌ه ده‌بێت كوردبێت‪،‬‬ ‫هه‌موومان ئه‌وه‌مان پێخۆشه‌"‪.‬‬ ‫مه‌ولود ب��او‌ه م��وراد به‌ده‌ستوور ‌ی‬ ‫راگ��ه‌ی��ان��د "م����ام ج����ه‌الل كه‌سێك ‌ی‬ ‫ئ �ه‌زم��ون��ك��راوه‌‪ ،‬ل�ه‌خ��ول� ‌ی راب����ردوودا‬ ‫ه �ه‌م��ووالی �ه‌ك ل �ه‌س �ه‌ر ‌ی ك��ۆك بوون‪،‬‬ ‫هه‌رشتێك ل �ه‌ده‌س �ه‌اڵت � ‌ی م��ام جه‌الل‬ ‫بووبێت خاڵێك نیی ‌ه تابڵێیت مام جه‌الل‬ ‫ئه‌و خاڵ ‌ه ‌ی نه‌كردووه‌‪ ،‬به‌ڕا ‌ی ئه‌و مام‬ ‫جه‌الل كه‌سێك ‌ه شایست ‌ه ‌ی ئه‌و پۆسته‌یه‌"‪.‬‬ ‫م�ه‌ول��ود ده‌ڵێت "له‌دابه‌شبوون ‌ی‬ ‫ئتنیكی‌و نه‌ته‌وه‌یی‌و مه‌زهه‌ب ‌ی عێراقدا‬ ‫م��ام ج �ه‌الل توانیویه‌ت ‌ی له‌سه‌ره‌و‌ه ‌ی‬ ‫ئه‌و دابه‌شبوونه‌و‌ه مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ گشت‬ ‫پێكهاته‌كان ‌ی عێراق بكات‪ ،‬به‌و ئه‌زمون ‌ه‬ ‫سیاسیی ‌ه ‌ی ك ‌ه هه‌یه‌تی‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌ندام ‌ه ‌ی مه‌كته‌ب ‌ی سیاس ‌ی‬ ‫ی �ه‌ك��گ��رت��وو ‌ی ئیسالم ‌ی كوردستان‬ ‫وتیش ‌ی "دڵنیام له‌گفتوگۆو دانیشتنه‌كان‬ ‫هه‌مووالیه‌ك كۆك ده‌بن له‌سه‌ر ئه‌و‌ه ‌ی‬ ‫مام جه‌الل پاڵێوراو ‌ی كوردبێت‌و هه‌موو‬ ‫الیه‌ك پشتگیر ‌ی ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫محه‌مه‌د تۆفیق ره‌حیم وته‌بێژ ‌ی‬ ‫بزووتنه‌و‌ه ‌ی گ��ۆڕان به‌ده‌ستوور ‌ی وت‬

‫جه‌الل تاڵه‌بانی‬

‫"هه‌تا ئه‌نجام ‌ی كۆتای ‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی فه‌رم ‌ی رانه‌گه‌یه‌نرێت هیچ‬ ‫بڕیارێكمان له‌و باره‌یه‌و‌ه نییه‌‪ ،‬به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ك قس ‌ه ل�ه‌س�ه‌ر ئ �ه‌و بابه‌ت ‌ه‬ ‫ناكه‌ین‪ ،‬راشیگه‌یاند "ب �ه‌ش��دار ‌ی هیچ‬ ‫كۆبوونه‌وه‌و گفتوگۆیه‌ك ناكه‌ین له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و بابه‌ت ‌ه تا ئه‌نجام ‌ی هه‌ڵبژارنه‌كان‬ ‫به‌ته‌واو ‌ی رانه‌گه‌یه‌نرێت"‪.‬‬ ‫به‌اڵم پارت ‌ی دیموكرات ‌ی كوردستان‬ ‫ك � ‌ه به‌پێ ‌ی ئه‌نجام ‌ه به‌راییه‌كان ‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن زۆرترین كورس ‌ی به‌رده‌كه‌وێت‬ ‫ل�ه‌پ�ه‌رل�ه‌م��ان� ‌ی ع��ێ��راق ل �ه‌ن��او حیزب ‌ه‬ ‫كوردییه‌كاندا‪ ،‬رایانگه‌یاندوو‌ه پشتگیر ‌ی‬ ‫تاڵه‌بان ‌ی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫نێچیرڤان بارزانی ئه‌ندام ‌ی مه‌كته‌ب ‌ی‬ ‫س��ی��اس � ‌ی پ���ارت���ی‌‪ ،‬له‌كۆنگره‌یه‌كی‬ ‫رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند ده‌بێت یه‌كێك‬ ‫له‌پۆست ‌ه سیادییه‌كان له‌عێراق به‌ر كورد‬ ‫بكه‌وێت‪ ،‬چونك ‌ه ك��ورد پێكهاته‌یه‌كی‬ ‫سه‌ره‌كیی ‌ه له‌عێراقدا‪ ،‬وت ‌ی "ده‌بێت هه‌موو‬ ‫الیه‌ن ‌ه كوردییه‌كانیش ئه‌و لیستانه‌ی‬ ‫ده‌چن ‌ه به‌غدا پشتگیری له‌كاندیدكردنی‬ ‫به‌ڕێز مام جه‌الل بكه‌ن‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫چوار ساڵه‌ش ببێته‌و‌ه به‌سه‌رۆك كۆماری‬ ‫عێراق"‪.‬‬ ‫نێچیرڤان بارزانی ده‌ڵێت به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫كورد له‌وه‌دای ‌ه كه‌ئه‌و پۆست ‌ه سیادیی ‌ه بۆ‬ ‫كورد بێت‌و بدرێته‌و‌ه به‌تاڵه‌بانی‌‪" ،‬چونك ‌ه‬ ‫مام جه‌الل له‌ماوه‌ی چوار ساڵی رابردوودا‬ ‫پیشانیداو‌ه نه‌ك سه‌باره‌ت به‌كورد‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌گشتی توانیویه‌تی هه‌موو پێكهاته‌كانی‬ ‫عێراق له‌یه‌ك نزیك بكاته‌وه‌"‪.‬‬

‫ماوه‌ی یاسایی په‌رله‌مان‌و حکومه‌تی عێراق ته‌واوبووه‌‬ ‫ده‌ستوور ‪ -‬زانا ئه‌حمه‌د‬

‫دوێنی ته‌مه‌نی یاسایی په‌رله‌مانی عێراق‬ ‫كۆتاییهات‌و هیچ بوارێكیش نه‌ماوه‌ته‌و‌ه‬ ‫بۆئه‌وه‌ی كه‌ئه‌م په‌رله‌مان ‌ه ته‌مه‌نی درێژ‬ ‫بكرێته‌وه‌‪ ،‬له‌دوای (‪)3\16‬شه‌و‌ه شتێك‬ ‫نامێنێت به‌ناوی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانه‌و‌ه‬ ‫ت��ا ئ �ه‌و ك��ات�ه‌ی ئه‌نجومه‌نێكی نوی‬ ‫پێكده‌هێنرێت‪.‬‬ ‫پسپۆڕانی بواری یاساش ته‌ئكید‬ ‫ل�ه‌س�ه‌ر ئ��ه‌و‌ه ده‌ك��ه‌ن��ه‌و‌ه ك� ‌ه عێراق‬ ‫ده‌ك�ه‌وێ��ت� ‌ه بۆشاییه‌كی یاساییه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌رێمی كوردستانیش وه‌ك به‌شێك‬ ‫له‌عێراق بێبه‌ش نابێت له‌و كاریگه‌ری ‌ه‬ ‫نه‌رێنییانه‌ی ك ‌ه له‌ئه‌نجامی ئه‌و بۆشایی ‌ه‬ ‫ده‌ستووریی ‌ه دروست ده‌بێت‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌كاتێكدا ك ‌ه په‌رله‌مان له‌ته‌مه‌نی‬ ‫یاسایی خ��ۆی��دا س �ه‌رك �ه‌وت��وو نه‌بوو‬ ‫له‌سنوورداركردنی ده‌سه‌اڵتی حكومه‌ت‬ ‫له‌دوای ته‌واوبوونی كاتی یاسایی خۆی‪.‬‬ ‫سامی ئه‌تروشی په‌رله‌مانتاری‬ ‫عێراق به‌ده‌ستووری وت "دواخستنی‬ ‫هه‌ڵبژاردن له‌ماوه‌ی رابردوودا كاریگه‌ری‬ ‫خراپی ده‌بێت له‌سه‌ر پرۆسه‌ی سیاسی‬ ‫عێراق"‪.‬‬ ‫ئه‌تروشی راشیگه‌یاند‪ :‬به‌هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ی ك ‌ه سیستمی عێراق په‌رله‌مانیی ‌ه‬ ‫نابێت بێ په‌رله‌مان بێت‪ ،‬به‌اڵم پێشتر‬ ‫(‪ )45‬رۆژ خراوه‌ت ‌ه سه‌ر ته‌مه‌نی ئه‌م‬ ‫په‌رله‌مان ‌ه ‪،‬بۆی ‌ه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك رێگای‬ ‫درێژكردنه‌وه‌ی ته‌مه‌نی نه‌ماوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتار‌ه پێشیوابوو یه‌كێك‬ ‫له‌و كێشانه‌ی ك ‌ه له‌عێراقدا هه‌ی ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ك� ‌ه پ�ه‌رل�ه‌م��ان نه‌یتوانی له‌ته‌مه‌نی‬ ‫یاسایی خۆیدا یاسایه‌ك ده‌ربكات بۆ‬ ‫له‌قاڵبدانی ده‌سه‌اڵتی جێبه‌جێكردن‬ ‫له‌پاش كۆتاییهاتنی ته‌مه‌نی په‌رله‌مان‬ ‫ك ‌ه به‌گوته‌ی ئه‌و ئه‌م ‌ه مه‌ترسی ئه‌وه‌ی‬

‫لێده‌كرێت ك � ‌ه حكومه‌ت به‌ویستی‬ ‫چه‌ند كه‌سێك هه‌ندێك كاری نایاسایی‬ ‫ئه‌نجامبدات‌و ده‌سه‌اڵتێكیش نه‌بێت‬ ‫چاودێری بكات‌و لێی بپرسێته‌وه‌‪.‬‬ ‫س��ام��ی ئ���ه‌ت���روش���ی مه‌ترسی‬ ‫ده‌س��ت��ك��اری��ك��ردن��ی ئه‌نجامه‌كانی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئه‌م دواییه‌ی عێراقی‬ ‫به‌نمون ‌ه هێنایه‌وه‌‪.‬‬ ‫عه‌لی ده‌ب��اغ وته‌بێژی حكومه‌تی‬ ‫عێراق رایگه‌یاند ده‌س��ت��ووری عێراق‬ ‫هیچ ئاماژه‌یه‌كی به‌و‌ه نه‌داو‌ه ك ‌ه دوای‬ ‫به‌سه‌رچوونی ته‌مه‌نی یاسایی په‌رله‌مان‬ ‫حكومه‌ت ببێت ‌ه حكومه‌تی كار راییكه‌ر‪.‬‬ ‫ع�ه‌ل��ی ده‌ب���اغ وت�ه‌ب��ێ��ژی فه‌رمی‬ ‫حكومه‌تی عێراق رایگه‌یاند حكومه‌ت‬ ‫پابه‌ندبوو‌ه به‌ده‌رنه‌كردنی هیچ بڕیارێكی‬ ‫ستراتیژی‌و گرنگ‪ ،‬وت��ی "حكومه‌ت‬ ‫به‌رده‌وام ‌ه له‌جێبه‌جێكردنی ئه‌ركه‌كانی‬ ‫به‌پێی ده‌ستوور‪".‬‬ ‫وته‌بێژی فه‌رمی حكومه‌تی عێراق‬

‫ماوه‌ی یاسایی خۆی تێپه‌ڕاند‬

‫به‌دووریشی زانی حكومه‌تی ئێستا ببێت ‌ه‬ ‫حكومه‌تی به‌ڕێكردنی كاره‌كان‪ ،‬وتی‬ ‫"هه‌ندێك ك ‌هس‌و الیه‌ن چه‌ند لێدوانێكیان‬ ‫بۆ كه‌ناڵه‌كانی راگه‌یاندن داو‌ه سه‌باره‌ت‬ ‫ب���ه‌وه‌ی حكومه‌ت ببێت ‌ه حكومه‌تی‬ ‫به‌ڕێكردنی ئه‌ركه‌كان ك ‌ه ده‌ستووری‬ ‫نین‪".‬‬ ‫ئه‌وه‌شی خسته‌ڕوو ك ‌ه تا ئه‌و كاته‌ی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی نوێی نوێنه‌رانی عێراق‬ ‫ده‌ستبه‌كار ده‌بێت‪ ،‬حكومه‌ت به‌رده‌وام‬ ‫ده‌بێت له‌كاره‌كانی‌و هیچ به‌ندێكی‬ ‫ده‌س��ت��ووری نیی ‌ه بۆئه‌وه‌ی حكومه‌ت‬ ‫بكات ‌ه حكومه‌تی راییكردنی كاره‌كان‪.‬‬ ‫ل���ه‌چ���ه‌ن���د رۆژی راب��������ردوودا‬ ‫سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانی عێراق داوایه‌كی‬ ‫ئاڕاسته‌ی دادگ��ای ب��ااڵی ده‌ستووری‬ ‫كرد به‌مه‌به‌ستی وه‌رگرتنی رای دادگای‬ ‫فیدڕاڵی له‌سه‌ر درێژكردنه‌وه‌ی ماوه‌ی‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬به‌اڵم به‌گوێره‌ی زانیارییه‌كانی‬ ‫ده‌ستوور تائێستا دادگای ده‌ستووری‬

‫وه‌اڵم���ی ئ �ه‌م داوای���ه‌ی سه‌رۆكایه‌تی‬ ‫په‌رله‌مانی نه‌داوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫د‪.‬زانا ره‌ئوف مه‌نمی پسپۆڕی بواری‬ ‫یاسا‌و ئه‌ندامی په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌كات به‌پێی یاسا ده‌بوو‬ ‫ته‌مه‌نی په‌رله‌مان له‌سه‌ره‌تای ساڵی‬ ‫(‪)2010‬دا كۆتایی پی بهاتایه‌‪ ،‬به‌اڵم ك ‌ه‬ ‫درێژكراوه‌ته‌و‌ه هیچ ده‌رفه‌تێك نه‌ماو‌ه‬ ‫ب��ۆئ �ه‌وه‌ی جارێكی تر ته‌مه‌نی زیاد‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫مه‌نمی وتیشی "ئێستا ناته‌باییه‌كی‬ ‫زۆر له‌نێوان زۆرب�ه‌ی الیه‌نه‌كانی سه‌ر‬ ‫گۆڕه‌پانی سیاسی عێراقدا هه‌ی ‌ه ك ‌ه دوور‬ ‫نیی ‌ه له‌داهاتوودا سه‌ر بهاوێژێت بۆ كاری‬ ‫خراپتر"‪.‬‬ ‫ده‌رب��اره‌ی چاره‌نووسی هه‌رێمیش‬ ‫وه‌ك به‌شێك له‌عێراق ئه‌و پسپۆڕه‌ی‬ ‫یاسا ته‌ئكیدی له‌سه‌ر ئ�ه‌و‌ه كرده‌و‌ه‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه هه‌رێم خۆی خاوه‌نی سی‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌كه‌یه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم بێبه‌ش نابێت‬ ‫له‌هه‌ر ده‌رهاویشته‌یه‌كی خ��راپ ك ‌ه‬ ‫له‌ئه‌نجامی ئه‌و بۆشایی ‌ه ده‌ستووریی ‌ه‬ ‫دروستده‌بێت له‌عێراقدا‪ ،‬چونك ‌ه زۆر‬ ‫دۆسی ‌ه هه‌ی ‌ه راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌به‌غداو‌ه هه‌یه‌‪ ،‬بۆی ‌ه بوونی كێشه‌یه‌ك‬ ‫له‌وێدا وات � ‌ه بوونی كێش ‌ه له‌هه‌رێمی‬ ‫كوردستانیشدا‪.‬‬ ‫له‌خولی هه‌ڵبژاردنی راب���ردوودا‬ ‫ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق له‌(‪)275‬‬ ‫ك��ورس��ی پێك هاتبوو ك��ورد توانی‬ ‫دووه‌م زۆری��ن �ه‌ی ده‌ن��گ�ه‌ك��ان له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی عێراق به‌ده‌ستبهێنێت ك ‌ه (‪)58‬‬ ‫كورسی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌ران بوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌گوێره‌ی ئه‌و یاسایه‌ی ك ‌ه په‌رله‌مانی‬ ‫عێراق دوای مشتومڕێكی زۆری الیه‌ن ‌ه‬ ‫سیاسییه‌كانی نێو په‌رله‌مان دایڕشتوو‌ه‬ ‫ژم���اره‌ی كورسییه‌كانی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫نوێنه‌رانی ب��ه‌رزك��رده‌و‌ه ب��ۆ (‪)325‬‬ ‫كورسی‌و له‌و چوارچێوه‌یه‌شدا (‪)41‬‬

‫كورسی بۆ سێ پارێزگاكه‌ی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان دیاریكرا‪ ،‬به‌گوێره‌ی ئه‌نجام ‌ه‬ ‫به‌راییه‌كانیش كورد له‌ڕیزبه‌ندی هێزی‬ ‫دووه‌مه‌و‌ه دابه‌زیو‌ه بۆ هێزی چواره‌م‪.‬‬ ‫هه‌ندێك له‌ڕۆژنامه‌نووسانیش دۆخی‬ ‫دوای نه‌مانی په‌رله‌مان به‌حاڵه‌تێكی‬ ‫سروشتی ده‌بینن‌و ئه‌وان ئاماژ‌ه به‌و‌ه‬ ‫ده‌ك���ه‌ن له‌ئێستادا حكومه‌ت بۆت ‌ه‬ ‫حكومه‌تێكی ك��ار راپ��ه‌ڕان��دن‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ناتوانێت به‌كارێك هه‌ستێت ك ‌ه زۆر‬ ‫ستراتیژی‌و گرنگ بێت‪.‬‬ ‫رۆژنامه‌نووس هێمن باقر پێیوای ‌ه‬ ‫ل���ه‌ڕاب���ردوودا حكومه‌ته‌كه‌ی مالیكی‬ ‫به‌ستراوه‌ته‌و‌ه به‌چه‌ند مه‌رجێكه‌و‌ه‬ ‫ك ‌ه له‌بۆشایی یاساییشدا نه‌توانێت‬ ‫به‌هه‌ندیك كار هه‌ستێت ك ‌ه پێچه‌وانه‌ی‬ ‫بۆچوونی الیه‌نه‌كانی تری عێراقه‌و‌ه بێت‪،‬‬ ‫وه‌ك ئ�ه‌وه‌ی مه‌رجدار كرا ب�ه‌وه‌ی ك ‌ه‬ ‫دامه‌زراندن رابگرێت تا دوای هه‌ڵبژاردن‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر ب�ه‌گ��وێ��ره‌ی بۆچوونی باقر‬ ‫مالیكی ئێستا ئه‌وه‌ند‌ه ده‌نگی به‌ده‌ست‬ ‫نه‌هێناو‌ه ك ‌ه بتوانێت به‌ته‌نها كابینه‌ی‬ ‫حكومه‌ت پێكبهێنێت‪ ،‬بۆی ‌ه له‌ئێستادا‬ ‫چاوی له‌به‌ستنی هاوپه‌یمانێتیی ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫الیه‌ن ‌ه عێراقییه‌كانی ترداو به‌جۆرێك كار‬ ‫ناكات ك ‌ه پێچه‌وانه‌ی خواست‌و ئیراده‌ی‬ ‫ئه‌وان بێت‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی ئیتالفێك له‌نێوان‬ ‫لیسته‌كه‌ی عه‌الوی‌و كوردو باڵه‌كه‌ی تری‬ ‫شیعه‌دا دروست نه‌بێت ك ‌ه نوری مالیكی‬ ‫بخه‌ن ‌ه ده‌ره‌وه‌ی هاوكێش ‌ه سیاسییه‌كه‌‪.‬‬ ‫ك��ۆم��س��ی��ۆن��ی س���ه‌رب���ه‌خ���ۆی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانیش وێڕای ئه‌وه‌ی چه‌ند‬ ‫جارێك راگه‌یاندنی ئه‌نجامی به‌رایی ل ‌ه‬ ‫كاتی خۆی دواخست‪ ،‬ب�ه‌اڵم له‌سه‌ر‬ ‫زاری به‌رپرسێكی ب��ااڵی كۆمسیۆن‬ ‫ئه‌و‌ه باڵوكرایه‌و‌ه ك ‌ه چاوه‌ڕیده‌كرێت‬ ‫ك ‌ه كۆتایی ئه‌م مانگ ‌ه ئه‌نجامی كۆتایی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌ته‌واوی رابگه‌یه‌نرێت‪،‬‬ ‫ئ�ه‌م� ‌ه له‌كاتێكدای ‌ه ك � ‌ه چاودێرانی‬

‫سیاسیش به‌دووری ده‌زانن ك ‌ه كۆمسیۆن‬ ‫ل �ه‌و كاته‌ی ك�ه‌دی��اری��ك��ردو‌ه بتوانێت‬ ‫ئه‌نجامه‌كان ئاشكرابكات وه‌ك چۆن‬ ‫له‌رابردوودا نه‌یتوانی ئه‌و‌ه بكات ئه‌مه‌ش‬ ‫ئ��ه‌و‌ه ده‌سه‌لمێنێت ك� ‌ه پێكهێنانی‬ ‫كابینه‌ی نوێ هێنده‌ی تر له‌كاتی خۆی‬ ‫دوابكه‌وێت‌و ببێت ‌ه هۆی ئه‌وه‌ی ئه‌زمه‌كان‬ ‫زیاتر بكات‪.‬‬ ‫ئ�����ارام ج���ه‌م���ال ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ه‌ری‬ ‫په‌یمانگای كوردی بۆ هه‌ڵبژاردن وه‌ك‬ ‫پسپۆڕێكی بواری هه‌ڵبژاردن پێیوابوو‬ ‫ئ���ه‌و دواخ��س��ت��ن �ه‌ی ك � ‌ه له‌ئه‌نجامی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان ده‌كرێت گومان له‌سه‌ر‬ ‫ساخته‌كاری ئه‌نجامه‌كان زیاتر ده‌كات‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه به‌گوته‌ی ئه‌و ئه‌مجۆر‌ه دواخستن ‌ه‬ ‫حاڵه‌تێكی نۆڕماڵ نییه‌‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ی "ب����ه‌ه����ۆی ش���ێ���وازی‬ ‫ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��ه‌ك��ان ك�� ‌ه كراوه‌یه‌كی‬ ‫مه‌رجداربوو وای كردو‌ه ك ‌ه هیچ یه‌كێك‬ ‫له‌قه‌واره‌كان نه‌توانن به‌ته‌نها كابینه‌ی‬ ‫نوێ پێكبهێنێت ك ‌ه ئه‌مه‌ش پێكهێنانی‬ ‫كابینه‌ی نوێ هێنده‌ی تر له‌كاتی خۆی‬ ‫دواده‌خات"‪.‬‬ ‫ئ �ه‌م � ‌ه ج��گ� ‌ه ل����ه‌وه‌ی ك�� ‌ه هێز‌ه‬ ‫گه‌وره‌كان به‌شێكیان دووكه‌رتبوون‌و‬ ‫هێزی نوێ تر ده‌ركه‌وتوون ك ‌ه گه‌یشتن‬ ‫به‌ئه‌نجامی موباده‌ره‌كان تاڕاده‌یه‌ك‬ ‫ئاڵۆزتر ده‌ك��ات‌و هێنده‌ی تر ته‌مه‌نی‬ ‫حكومه‌تی (ته‌سڕیفل ئه‌عمال) درێژتر‬ ‫ده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌گوێره‌ی یاساش هه‌ر كیانێكی‬ ‫سیاسی ك ‌ه زۆری��ن�ه‌ی كورسییه‌كانی‬ ‫هه‌ڵبژاردنی بۆ خۆی مسۆگه‌ر كردبێت‬ ‫ئه‌وا ماوه‌ی (‪ )15‬رۆژی له‌به‌رده‌مدایه‌‪،‬‬ ‫بۆئه‌وه‌ی موباده‌ره‌ی كیانێكی سیاسی‬ ‫تر بكات بۆ پێكهێنانی كابینه‌ی نوێ‌و‬ ‫گه‌ر له‌و ماو‌ه دیاریكراوه‌شدا سه‌ركه‌وتوو‬ ‫ن �ه‌ب��وو‪ ،‬ئ���ه‌وا رێ��گ� ‌ه ده‌ك��رێ��ت �ه‌و‌ه بۆ‬ ‫كیانه‌كانی تر‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫ه ‪ -‬سیاسی‬ ‫دیمان ‌‬

‫الپه‌ڕه‪9‬‬

‫ی له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌دایه‌"‬ ‫"به‌ به‌رده‌وامی‌ ئازادی‌ رۆژنامه‌گه‌ر ‌‬

‫نووسه‌رو رۆژنامه‌نووس ئاسۆس هه‌ردی‌ بۆ ده‌ستوور‬ ‫سازدانی‌‪ :‬گۆران وه‌هاب‬

‫نووسه‌رو رۆژنامه‌نووس ئاسۆس هه‌ردی‌ له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌‬ ‫ده‌ستووردا ده‌ڵێت له‌هه‌رێمی‌ كوردستان ئازادی‌ رۆژنامه‌نووسی‌‬ ‫پارێزراو نییه‌‪ ،‬ئاماژه‌ به‌وه‌شده‌دات به‌رپرسان راستگۆنین‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌ڵێن‌و وته‌كانیان سه‌باره‌ت‬ ‫به‌سه‌روه‌ری‌ یاساو ئازادی‌ راده‌ربڕین‪،‬‬ ‫زیادبوونی‌ ئاماره‌كانی‌ ده‌ستدرێژیكردنه‌‬ ‫سه‌ر رۆژنامه‌نووسان وه‌ك به‌ڵگه‌یه‌ك‬ ‫ده‌هێنێته‌وه‌ بۆ ترسی‌ ده‌سه‌اڵت له‌‬ ‫ئازادی‌ راده‌بڕین‪.‬‬

‫ده‌ستوور‪ :‬له‌م ماوه‌یه‌دا ده‌ستدرێژیكردن ‌ه‬ ‫سه‌ر رۆژنامه‌نووسان زیادیكردووه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫حاڵه‌تان ‌ه چۆن ده‌بینیت‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن‌و‬ ‫ك ‌ه له‌كات ‌ی بانگه‌ش ‌ه ‌‬ ‫ن��زی��ك��ب��وون�ه‌و‌ه ل �ه‌ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن ئه‌م‬ ‫رێگرییان ‌ه دروستده‌بن؟‬ ‫ئ��اس��ۆس ه�����ه‌ردی‌‪ :‬پێموای ‌ه‬ ‫ی هه‌ی ‌ه‬ ‫ی ج��وان� ‌‬ ‫ك��ورد مه‌سه‌له‌یه‌ك ‌‬ ‫ی له‌بواردا‬ ‫ی ر‌هش‌و سپ ‌‬ ‫كه‌ده‌ڵێت"قول ‌‬ ‫تاقیده‌بێته‌وه‌"‪ ،‬ئێمه‌ش ‪ 18‬ساڵ ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫گ��وێ��م��ان ل���ه‌ده‌س���ه‌اڵت��� ‌‬ ‫كوردستان گرتوو‌ه كه‌ده‌ڵێت باوه‌ڕمان‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژن��ام��ه‌گ��ه‌ری‌‌و ئ���ازاد ‌‬ ‫ب��ه‌ئ��ازاد ‌‬ ‫راده‌ربڕین هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م قسه‌ی ‌ه‬ ‫ی ساغده‌بێته‌و‌ه‬ ‫كاتێك راستی‌‌و ناراست ‌‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه له‌حاڵه‌ت ‌ه هه‌ستیاره‌كاندا ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی بتوانێت به‌كردار بیسه‌لمێنێت‬ ‫سیاس ‌‬ ‫ی ب���ه‌م دروش��م�� ‌ه هه‌ی ‌ه‬ ‫ك���ه‌ب���اوه‌ڕ ‌‬ ‫كه‌رۆژان ‌ه ده‌یڵێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌و‌ه‬ ‫ی پێشوو‬ ‫ئ�ه‌م��ج��اره‌ش وه‌ك ج��اران � ‌‬ ‫ی هه‌ڵبژاردندا‬ ‫ی بانگه‌ش ‌ه ‌‬ ‫له‌هه‌ڵمه‌ت ‌‬ ‫ی له‌تاقیكردنه‌وه‌كه‌دا‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی ك ‌ه دوو شت‬ ‫ده‌رنه‌چوو‪ ،‬سه‌لماند ‌‬ ‫ی‬ ‫زۆرجار ده‌وترێته‌و‌ه ئه‌وانیش ئازاد ‌‬ ‫ی یاسای ‌ه‬ ‫رۆژن��ام �ه‌گ �ه‌ری‌‌و س���ه‌روه‌ر ‌‬ ‫ی به‌هیچیان نییه‌‪ ،‬زیادبوون‌و‬ ‫ب��اوه‌ڕ ‌‬ ‫ی ده‌ستدرێژیكردن ‌ه سه‌ر‬ ‫به‌رزبوونه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ێ هیچ پاساوێك ‌‬ ‫رۆژنامه‌نووسان به‌ب ‌‬ ‫ی باشترین به‌ڵگه‌ی ‌ه بۆ ئه‌و‬ ‫یاسای ‌‬ ‫قسه‌یه‌‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬هه‌میش ‌ه به‌رپرسان‬ ‫ی‬ ‫ی ئازاد ‌‬ ‫باسله‌وه‌ده‌كه‌ن به‌یاسا مه‌ودا ‌‬ ‫راده‌ربڕینیان فراوانكردووه‌‌و ئازادیان‬ ‫به‌رۆژنامه‌نووسان داوه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ب��ۆچ��وون �ه‌دای��ت ك�ه‌ده‌ڵ��ێ��ت ئ���ازاد ‌‬ ‫رۆژنامه‌نووس ‌ی به‌یاسا دابین ناكرێت؟‬ ‫ئاسۆس هه‌ردی‌‪ :‬كاك ‌ه یاسا چیی ‌ه‬ ‫ده‌قێك ‌ی نووسراو‌ه له‌سه‌ر الپه‌ڕه‌یه‌كه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر بێتو كه‌سێك نه‌بێت بڕوای‬ ‫به‌جێبه‌جێكردن ‌ی ئه‌م ده‌ق ‌ه نووسراو‌ه‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬قه‌ناعه‌ت ‌ی پێ ‌ی هه‌بێت‪،‬‬ ‫ی لێبكات‪ ،‬ئاماده‌بێت‬ ‫ئاماده‌بێت به‌رگر ‌‬ ‫تائه‌وكاتان ‌ه به‌زیان ‌ی خۆیه‌ت ‌ی نه‌هێڵێت‬ ‫ی له‌و ده‌ق �ه‌دا نووسراو‌ه‬ ‫ئه‌و مافان ‌ه ‌‬ ‫ی وای ‌ه‬ ‫ی بكرێته‌سه‌ر‪ ،‬مانا ‌‬ ‫ت�ه‌ج��اوز ‌‬ ‫ی ئ �ه‌م ده‌ق�� ‌ه ته‌نها بۆ‬ ‫نووسینه‌و‌ه ‌‬ ‫ئیدعایه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه میوانێك ‌ی بیان ‌ی‬ ‫ی‬ ‫دێت ‌ه ئێر‌ه نیشان ‌ی بده‌ن بڵێن سه‌یر ‌‬ ‫ی له‌كوردستاندا‬ ‫ی رۆژنامه‌گه‌ر ‌‬ ‫یاسا ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه له‌گ ‌ه ‌ڵ واڵتان ‌ی‬ ‫چه‌ند جیاواز ‌‬

‫تردا‪ ،‬زۆرجار باس ‌ی ئه‌وه‌ده‌كه‌ن ده‌ڵێن‬ ‫رۆژنامه‌نووسان یاسا پێشێل ده‌ك ‌هن‌و‬ ‫ته‌جاوزده‌كه‌ن بۆی ‌ه ده‌درێن ‌ه داداگا‪،‬‬ ‫كاك ‌ی برا له‌هه‌ڵمه‌ت ‌ی هه‌ڵبژاردندا تۆ‬ ‫رۆژنامه‌نووسێكت داوه‌ته‌به‌ر شه‌ق ك ‌ه‬ ‫ی باڵونه‌كردووه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫هێشتا بابه‌ته‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی نه‌چووته‌سه‌ر‬ ‫كه‌هێشتا نووسینه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژن��ام �ه‌‪ ،‬وێنه‌گرتنه‌ك ‌ه ‌‬ ‫الپ���ه‌ڕ‌ه ‌‬ ‫نه‌چووه‌ت ‌ه سه‌ر كه‌ناڵ ‌ی ته‌له‌فزیۆن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ل �ه‌ك��ات��ێ��ك��دا ی��اس��اك�� ‌ه ب���ۆ دوا ‌‬ ‫ی ئه‌و‌ه لێپرسراوێت ‌ی‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌یه‌و دوا ‌‬ ‫ده‌كه‌وێتـ ‌ه سه‌ر شان ‌ی رۆژنامه‌نووس‪،‬‬ ‫ی ب�ڵاوی��ده‌ك��ات��ه‌و‌ه چ‬ ‫ئ��ای��ا ئ����ه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌رۆژنام ‌ه یان ته‌له‌فزیۆن یان رادیۆ‬ ‫ی تێدای ‌ه یاخود‬ ‫بێت ئایا پێشێلكار ‌‬ ‫ن��ا‪ ،‬ب �ه‌اڵم هێشتا رۆژنامه‌نووسه‌ك ‌ه‬ ‫خه‌ریك ‌ی به‌دواداچوون ‌ی رووداوه‌كه‌ی ‌ه‬ ‫دراوه‌ت���� ‌ه ب��ه‌رش�� ‌هق‌و ئ���ازار دراوه‌‪،‬‬ ‫ی لێسه‌ندراوه‌‌و برینداركراوه‌‌و‬ ‫كامێرا ‌‬ ‫ی وای ‌ه ئه‌و‬ ‫ده‌ستگیركراوه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه مانا ‌‬ ‫ی باسیده‌كه‌ن ك ‌ه له‌كوردستاندا‬ ‫قسه‌ی ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫یاسا س����ه‌روه‌ره‌‌و ئێم ‌ه پارێزه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫یاساین راست نییه‌‪ ،‬كامه‌ی ‌ه پارێزه‌ر ‌‬ ‫یاسا‪ ،‬به‌ده‌یان رۆژنامه‌نووس به‌رش ‌هق‌و‬ ‫تێهه‌ڵدان كه‌وتن‌و تیایاندا بوو گیرا‌و‬ ‫ئ��ازار درا‪ ،‬نه‌مانبین ‌ی یه‌كێك له‌و‬ ‫ی حیزبن‬ ‫چه‌كدارانه‌‪ ،‬ئیتر ئایا چه‌كدار ‌‬ ‫یان سه‌ربه‌هێزه‌كان ‌ی ناوخۆ‌و ئاسایشن‪،‬‬ ‫ی له‌گه‌ڵدا‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وكاران ‌ه لێپێچینه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و یاسای ‌ه ل ‌ه كوێیه‌؟‬ ‫بكرێت‪ ،‬ئ ‌ه ‌‬ ‫ی رۆژن��ام �ه‌ن��ووس �ه‌ك � ‌ه ل �ه‌س �ه‌ر چ‬ ‫ئ�� ‌ه ‌‬ ‫پاساوێك ‌ی یاسای ‌ی شه‌ق ‌ی خواردووه‌‪،‬‬ ‫ب��ا ئ��ه‌و ب�ه‌رپ��رس��ان� ‌ه پێمبڵین ك ‌ه‬ ‫رۆژنامه‌نووسێك ده‌چێت وێنه‌ده‌گرێت‬ ‫یان به‌دواداچوون بۆ هه‌واڵێك ده‌كات‪،‬‬ ‫چ��ی��ك��ردوو‌ه ك� ‌ه شایه‌نی ئه‌وه‌بێت‬ ‫شه‌ق ‌ی تێهه‌ڵبدرێت‪ ،‬ب ‌ه چ یاسایه‌ك‬ ‫ی‬ ‫شه‌ق ‌ی تێهه‌ڵد‌هد‌رێت‌و كامێراك ‌ه ‌‬ ‫ی كه‌سێك ‌ه‬ ‫لێده‌سه‌ندرێت؟ ئه‌م ‌ه ره‌فتار ‌‬ ‫ی به‌یاسا نییه‌‪ ،‬به‌مه‌رجێك‬ ‫ك ‌ه باوه‌ڕ ‌‬ ‫ی نووسیویه‌تیوه‌‪،‬‬ ‫ی��اس��اك � ‌ه خ���ۆ ‌‬ ‫په‌رله‌مان ‌ی پێشوو نووسیویه‌تیه‌و‌ه‬ ‫ی ئه‌ندامه‌كان ‌ی سه‌ر به‌دوو‬ ‫ك ‌ه زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ی به‌م‬ ‫حیزب ‌ی ده‌سه‌اڵتداربوون‪ ،‬باوه‌ڕ ‌‬ ‫ده‌ق � ‌ه نیی ‌ه ك ‌ه نووسیویه‌تی‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫وتم ته‌نها بۆ ئیدیعا نووسیویه‌تیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی راده‌ربڕین‌و‬ ‫ی به‌ئازاد ‌‬ ‫دواتریش باوه‌ڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫شه‌فافیه‌ت نییه‌‪ ،‬ده‌ترسێت له‌وشت ‌ه ‌‬ ‫رۆژنامه‌نووسه‌ك ‌ه به‌دوایدا ده‌چێت‪،‬‬ ‫بۆچ ‌ی كامێراكان له‌رۆژنامه‌نووسان‬

‫ه رۆژنامه‌نووسێك ده‌چێت‬ ‫ه پێمبڵین ك ‌‬ ‫با ئه‌و به‌رپرسان ‌‬ ‫وێنه‌ده‌گرێت یان به‌دواداچوون بۆ هه‌واڵێك ده‌كات‪،‬‬ ‫چیكردووه‌ كه‌ شایه‌نی ئه‌وه‌بێت شه‌قی‌ تێهه‌ڵبدرێت‬

‫ی‬ ‫ی به‌تاڵكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌سه‌ندرێت‌و دوا ‌‬ ‫ی ئه‌وكات ‌ه پێیانده‌ده‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫میمۆریه‌ك ‌ه ‌‬ ‫چونك ‌ه شتێك هه‌ی ‌ه ده‌یانه‌وێـت‬ ‫بیشارنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر شتێكم نه‌بێت‬ ‫ی رۆژنامه‌نووسان‬ ‫بیشارمه‌و‌ه له‌كامێرا ‌‬ ‫ناترسم‪ ،‬له‌پرسیاره‌كانیان ناترسم‪،‬‬ ‫ئه‌م ‌ه روونه‌‪ ،‬ئه‌م هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردن ‌ه‬ ‫نیشانیداین ك ‌ه ته‌نها بۆ چاوبه‌ستن‌و‬ ‫خۆجوانكردنه‌‪ ،‬ئه‌گینا حه‌قیقه‌ت ‌ی‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت ‌ی سیاس ‌ی ئێم ‌ه‬ ‫راسته‌قین ‌ه ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌هه‌ڵبژاردندا ده‌یبینین‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬له‌هه‌ڵبژاردن ‌ی پێشوودا‬ ‫ی‬ ‫ك ‌ه ئۆپۆزیسیۆن هه‌بوو نه‌ده‌زانرا هێز ‌‬ ‫چه‌نده‌‪ ،‬به‌اڵم كه‌ده‌ركه‌وت چواریه‌ك ‌ی‬ ‫كورسیه‌كان ‌ی په‌رله‌مان ‌ی ب��ردووه‌‪،‬‬ ‫له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا كێبڕكێیه‌ك ‌ه توندتر‬ ‫ی‬ ‫بوو‪ ،‬پێتوانی ‌ه ئه‌و به‌رته‌سكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ده‌كرێت ‌ه‬ ‫ئ��ازادی‌‌و ده‌ستدرێژییان ‌ه ‌‬ ‫س��ه‌ر رۆژن��ام �ه‌ن��ووس��ان‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫رۆژنامه‌نووسان ‌ی ئ��ازاد به‌شێك بێت‬ ‫ی پێیانوابێت ئۆپۆزیسیۆن سودی‬ ‫له‌و‌ه ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نووسان وه‌رگرتووه‌‪،‬‬ ‫له‌كار ‌‬ ‫ه���ه‌ڕه‌ش���ه‌ك���ان ب���ۆ گ���ه‌م���ارۆدان��� ‌ی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن بێت؟‬ ‫ئاسۆس هه‌ردی‌‪ :‬جا ئه‌گه‌ر كه‌سێك‬ ‫ی هه‌بێت‬ ‫ی به‌دیموكراسی‌‌و به‌ئازاد ‌‬ ‫باوه‌ڕ ‌‬ ‫ی ئازاد‬ ‫له‌وه‌ناترسێت رۆژن��ام �ه‌گ �ه‌ر ‌‬ ‫ی كه‌موكوڕیه‌كانیدا بگه‌ڕێت‪،‬‬ ‫ب��ه‌دوا ‌‬ ‫ی لێبكات‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌و‌ه ده‌بێت پێشواز ‌‬ ‫ی‬ ‫چونك ‌ه مه‌بده‌ئه‌ك ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه رۆژنامه‌گه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ��ازاد چه‌ند ده‌شێت یارمه‌تیده‌ر ‌‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن بێت له‌هه‌مانكاتدا‬ ‫ی ده‌سه‌اڵت بێت‪،‬‬ ‫ده‌شێت یارمه‌تیده‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌موكوڕییه‌كان ‌ی خۆ ‌‬ ‫بۆ ئ��ه‌و‌ه ‌‬ ‫ببینێ‌‌و چاكیبكاته‌وه‌‪ ،‬مه‌سه‌له‌ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژنامه‌گه‌ر ‌‬ ‫شه‌ڕ نیی ‌ه له‌سه‌ر ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كردوویه‌ت ‌ی هاوكار ‌‬ ‫ئازاد به‌وئیش ‌ه ‌‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن ‌ی كردووه‌‪ ،‬نه‌خێر مه‌سه‌ك ‌ه‬ ‫ل �ه‌وه‌دای � ‌ه ده‌س�ه‌اڵت� ‌ی سیاس ‌ی ئێم ‌ه‬ ‫ئاماد‌ه نیی ‌ه بۆچوون ‌ی جیاواز قبو ‌ڵ‬ ‫بكات‪ ،‬ئاماد‌ه نیی ‌ه ناشیرینیه‌كان ‌ی‬ ‫ی ببینێ‌‪ ،‬كه‌سێكیش باس ‌ی بكات‬ ‫خۆ ‌‬ ‫به‌ر تێهه‌ڵدان ده‌كه‌وێـت‪ ،‬له‌هه‌موو‬ ‫شوێنێك ‌ی دونیا وای ‌ه رۆژنامه‌نووسان‬ ‫ئیشیان به‌دواداچوون ‌ی زانیاری‌‌و ئه‌و‬ ‫هه‌وااڵنه‌ی ‌ه ك ‌ه له‌واڵته‌كه‌دا ده‌گوزه‌رێت‪،‬‬ ‫ی له‌واڵته‌كه‌دا ده‌گوزه‌رێت ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی تێدا نه‌بێت رۆژنامه‌نووس‬ ‫كه‌موكوڕ ‌‬ ‫چیبكات‪ ،‬له‌هیچ ‌ی نه‌بوو ده‌توانێت‬ ‫شت دروستبكات‪ ،‬كێش ‌ه له‌واندای ‌ه نه‌ك‬ ‫رۆژنامه‌نووسان‪ ،‬رۆژنامه‌نووس ئه‌رك ‌ی‬ ‫ی به‌جێده‌گه‌یه‌نێت‪.‬‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬رۆڵ��� ‌ی سه‌ندیكا ‌‬ ‫رۆژنامه‌نووسان له‌م نێوه‌نده‌دا چۆن‬ ‫ده‌بینیت‪ ،‬ئه‌و هه‌موو ده‌ستدرێژیان ‌ه‬ ‫هه‌ی ‌ه ئه‌وانیش فێربوون وه‌ك الیه‌نه‌كان ‌ی‬ ‫تر ته‌نها ئاماره‌كان باڵوده‌كه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫هیچ هه‌وڵێك ‌ی جدیدتر نیی ‌ه بۆ ئه‌و‌ه ‌‬

‫ده‌سه‌اڵت تێبگه‌یه‌نن بڵێن ئه‌مان ‌ه هه‌ڵه‌‌و‬ ‫ی قورسن‪ ،‬هه‌ستناكه‌یت‬ ‫پێشێلكار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تر ‌‬ ‫پێویست ‌ه سه‌ندیكا رۆڵێك ‌ی جد ‌‬ ‫ی له‌رۆژنامه‌نووسان؟‬ ‫هه‌بێت بۆ به‌رگر ‌‬ ‫ئاسۆس ه �ه‌ردی‌‪ :‬به‌دڵنیاییه‌و‌ه‬ ‫سه‌ندیكاكان ه � ‌ی ه��ه‌ر توێژێك ‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌ت ‌ی بن‪ ،‬كاریان داكۆكیكردن ‌ه‬ ‫ی نوێنه‌رایه‌ت ‌ی ده‌كه‌ن‪ ،‬كاتێك‬ ‫له‌و توێژ‌ه ‌‬ ‫ی ده‌ستدرێژی‌‌و‬ ‫ك ‌ه ئه‌و توێژ‌ه رووبه‌ڕوو ‌‬ ‫پێشێلكردن ‌ی مافه‌كان ‌ی ده‌بێته‌و‌ه‬ ‫پێویست ‌ه له‌سه‌ر ئه‌و سه‌ندیكای ‌ه یه‌كه‌م‬ ‫كه‌سبێت داكۆك ‌ی له‌مافه‌كانیان بكات‪،‬‬ ‫داكۆكیكردن ‌ی مافه‌كانیشیان ته‌نها‬ ‫به‌ده‌ركردن ‌ی به‌یاننامه‌یه‌ك نابێـت‬ ‫به‌ڕاستی‌‪ ،‬راست ‌ه ئێستا به‌یاننام ‌ه‬ ‫ده‌رده‌ك��ه‌ن له‌چاو جاران ‌ی پێشوودا‬ ‫كه‌هه‌ربێده‌نگبوون باشتره‌‪ ،‬به‌بێده‌نگ ‌ی‬ ‫ه �ه‌م��وو ش��ت�ه‌ك��ان ده‌ڕۆی����ی‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫هه‌نگاوێكه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ڕاست ‌ی نابێت پشت‬ ‫به‌ئه‌وه‌ند‌ه ببه‌سترێت‪ ،‬سه‌ندیكا پشت‬ ‫ئه‌ستور‌ه به‌یاسایه‌ك ك ‌ه له‌په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫كوردستانه‌و‌ه ده‌رچووه‌‪ ،‬په‌رله‌مانێك ‌ی‬ ‫شه‌رعی‌‪ ،‬پشت ئه‌ستور‌ه به‌پشتیوان ‌ی‬ ‫ی له‌ده‌م ‌ی‬ ‫رۆژنامه‌نووسان‪ ،‬به‌و قسان ‌ه ‌‬ ‫سه‌ركرده‌كانه‌و‌ه ده‌یبیستین ك ‌ه هه‌موو‬ ‫كه‌سێك پێویست ‌ه پابه‌ند بێت به‌یاساوه‌‪،‬‬ ‫سه‌ندیكا چه‌كێك ‌ی رۆژنامه‌نووسان ‌ی‬

‫ه‬ ‫ی ئێم ‌‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت ‌‬ ‫ی جیاواز‬ ‫ئاماده‌ نییه‌ بۆچوون ‌‬ ‫قبوڵ‌ بكات‬ ‫له‌به‌رده‌ستدای ‌ه ده‌توانێت بیانهێنێت ‌ه‬ ‫سه‌ر جاده‌كان‪ ،‬ده‌توانێـت گوشارێك ‌ی‬ ‫سیاس ‌ی له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت ‌ی سیاس ‌ی‬ ‫ی‬ ‫دروستبكات كه‌یه‌كجار پێشێلكار ‌‬ ‫له‌شوێنێكدا رویدا ئیتر كه‌س جورئه‌ت‬ ‫ی بكاته‌وه‌‪ ،‬فشارێك ‌ی‬ ‫نه‌كات دووبار‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وه‌ندبكات ته‌نها یه‌كجار له‌ژێر فشار ‌‬ ‫ی ده‌که‌نه‌سه‌ر‬ ‫ی ده‌س��ت��درێ��ژ ‌‬ ‫ئ �ه‌وان � ‌ه ‌‬ ‫رۆژنامه‌نووسان بدرێن ‌ه دادگ��ا‪ ،‬ئه‌و‌ه‬ ‫ده‌بێت ‌ه پێشینه‌یه‌ك ك ‌ه كه‌سێك ‌ی‬ ‫تر ئه‌گه‌ر به‌رپرسه‌كه‌یش ‌ی فه‌رمان ‌ی‬ ‫پێبكات جورئه‌ت ‌ی ئه‌وه‌نه‌كات‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و‌ه لێپێچینه‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌ترسێت دوا ‌‬ ‫یاسای ‌ی له‌گه‌ڵدا بكرێت‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌و‌ه‬ ‫سه‌ندیكا وه‌ك له‌كۆ ‌ڵ خۆكردنه‌وه‌یه‌ك‬ ‫ب ‌ه به‌یانێك كۆتای ‌ی به‌بابه‌ته‌ك ‌ه دێنێـت‪.‬‬ ‫ی پێش‬ ‫ده‌س���ت���وور‪ :‬ل���ه‌م���او‌ه ‌‬ ‫هه‌ڵمه‌ت ‌ی هه‌ڵبژاردندا چه‌ند كۆبونه‌وه‌‌و‬ ‫كۆنفرانسێك به‌ستران‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫له‌هه‌ولێر‪ ،‬به‌شێك له‌رۆژنامه‌نووس ‌ه‬ ‫حیزبیه‌كان بۆچوونیان واب��وو ئه‌م‬ ‫ی رۆژنامه‌گه‌ریه‌‪ ،‬ده‌ستگیركردن‌و‬ ‫یاسا ‌‬ ‫ی‬ ‫زیندانیكردن ‌ی البردووه‌‪ ،‬بووه‌ت ‌ه هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ف �ه‌وزای �ه‌ك له‌رۆژنامه‌گه‌ر ‌‬ ‫ئ��ه‌و‌ه ‌‬ ‫كوردیدا دروستبێت‪ ،‬ئه‌وان داوایانده‌كرد‬ ‫یاساك ‌ه هه‌مواربكرێته‌وه‌‌و رێوشوێن ‌ی‬ ‫توندتر بگیرێته‌به‌ر‪ ،‬چۆن له‌و هه‌وڵ ‌ه‬ ‫ده‌ڕوانیت؟‬ ‫ئ��اس��ۆس ه�����ه‌ردی‌‪ :‬له‌هه‌موو‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌كدا هێز‌ه كۆنه‌پارێزه‌كان‪،‬‬ ‫عه‌قڵ ‌ه داخ���راوه‌ك���ان هه‌میش ‌ه بیر‬ ‫ل���ه‌وه‌ده‌ك���ه‌ن���ه‌و‌ه س��زاك��ان توندتر‬ ‫ی‬ ‫بكرێن‌و سنوره‌كان ‌ی ب �ه‌رده‌م ئازاد ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رته‌سكتربكرێنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و فه‌وزای ‌ه ‌‬ ‫ئ �ه‌و ب�ه‌ڕێ��زان� ‌ه باسیده‌كه‌ن خۆیان‬ ‫ی ئه‌م‬ ‫دروس��ت��ی��ان��ك��ردووه‌‪ ،‬ل��ه‌م��او‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵمه‌ت ‌ی هه‌ڵبژاردنه‌دا ئه‌و رۆژنامان ‌ه ‌‬ ‫كه‌راسته‌وخۆ ه ‌ی حیزبه‌كانن‪ ،‬یان‬ ‫ی ئه‌وان ده‌رده‌چن‬ ‫ناراسته‌وخۆ به‌پار‌ه ‌‬

‫ی خه‌ڵكه‌‪،‬‬ ‫ك�� ‌ه ل �ه‌راس��ت��ی��دا پ����ار‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌وان ‌ه‬ ‫بیخوێنه‌ره‌و‌ه بزان ‌ه فه‌وزا ال ‌‬ ‫ی ئ��ازاده‌‪ ،‬بزان ‌ه‬ ‫ی رۆژنامه‌گه‌ر ‌‬ ‫یان ال ‌‬ ‫ی‬ ‫ته‌شهیر‌و سوكایه‌ت ‌ی پێكردن ال ‌‬ ‫ئه‌وان ‌ه یان رۆژنام ‌ه ئازاده‌كانه‌‪ ،‬بزان ‌ه‬ ‫ی هه‌ڵبژاردن ‌ی په‌رله‌مان ‌ی‬ ‫له‌بانگه‌ش ‌ه ‌‬ ‫كوردستاندا ك ‌ێ زۆرترین سوكایه‌ت ‌ی‬ ‫به‌كه‌سایه‌تی ‌ه كوردییه‌كان‌و لیست ‌ه‬ ‫ی به‌یاسا‌و‬ ‫كوردیه‌كان ك��رد‪ ،‬ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی پ��ه‌رل��ه‌م��ان‌و‬ ‫ب���ه‌ش���ه‌رع ك��ان��دی��د ‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌ت ‌ی هه‌رێم بوون سوكایه‌ت ‌ی‬ ‫پ��ێ��ك��ردوون‌و ب �ه‌ج��اس��وس ناویان‬ ‫ده‌به‌ن‪ ،‬ئه‌م ‌ه قسه‌یه‌ك ‌ه چاوه‌ڕوانكراو‌ه‬ ‫له‌كه‌سانێك‪ ،‬ئه‌وان كه‌باس له‌غه‌رام ‌ه‬ ‫ده‌كه‌ن له‌خۆیانه‌و‌ه سه‌یرده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫ی‬ ‫بانك ‌ی حیزبیان له‌به‌رده‌ستدایه‌‪ ،‬به‌ال ‌‬ ‫ئه‌وانه‌و‌ه ملیۆن‌و دوو ملیۆن دنیار‬ ‫ی ده‌ست ‌ی ئێم ‌ه‬ ‫وه‌ك ه��ه‌زار دی��ن��ار ‌‬ ‫وای �ه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه به‌الیانه‌و‌ه كه‌مه‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌و‌ه‬ ‫حه‌ق ‌ی خۆشیان ‌ه ئ �ه‌وان فێر ‌‬ ‫ی كه‌م له‌گیرفانیاندا بێـت‪،‬‬ ‫نه‌بوون پار‌ه ‌‬ ‫ی له‌و‬ ‫پێموای ‌ه گه‌وره‌ترین كه‌موكوڕ ‌‬ ‫یاسایه‌دا هه‌ی ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه سزاك ‌ه ئێجگار‬ ‫زۆره‌‪ ،‬له‌هه‌موو شوێنێك ‌ی دنیادا له‌سه‌ر‬ ‫ی بابه‌تێك ی �ه‌ك سزا‬ ‫ب�ڵاوك��ردن �ه‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌درێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و یاسای ‌ه ده‌توانیت‬ ‫سێجار سزا بدات‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬هه‌ندێك ده‌ڵێن ئه‌م‬ ‫ی رۆژنامه‌نووسانكراوه‌‌و‬ ‫ی له‌دژ ‌‬ ‫هه‌ڵمه‌ت ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌ندێك له‌رۆژنامه‌نووس ‌ه‬ ‫ئه‌و نیه‌ت ‌ه ‌‬ ‫حیزبییه‌كان ه �ه‌ی��ان �ه‌‪ ،‬دۆخێك ‌ی‬ ‫ی رۆژنامه‌نووس ‌ی‬ ‫دروستكردوو‌ه ك ‌ه ئازاد ‌‬ ‫ب �ه‌ره‌و دۆخێك ‌ی مه‌ترسیدار ده‌بات‪،‬‬ ‫ی رۆژنامه‌نووسی‌‌و راده‌ربڕین‬ ‫ئ��ازاد ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌خه‌ن ‌ه مه‌ترسییه‌وه‌‪ ،‬تۆ پێتوای ‌ه ئازاد ‌‬ ‫رۆژنامه‌نووس ‌ی له‌مه‌ترسیدابێـت؟‬ ‫ئ����اس����ۆس ه����������ه‌ردی‌‪ :‬ب��� ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژنامه‌گه‌ر ‌‬ ‫ی ئ���ازاد ‌‬ ‫ب��ه‌رده‌وام�� ‌‬ ‫ل �ه‌ژێ��ر م�ه‌ت��رس��ی��دای�ه‌‪ ،‬هه‌ركاتێك‬ ‫ی هه‌ستیكردبێت‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ده‌س�ه‌اڵت� ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌واڵێك كێش ‌ه ‌‬ ‫كه‌باڵوبونه‌و‌ه ‌‬ ‫بۆبنێـته‌وه‌‪ ،‬مه‌رج نیی ‌ه به‌راسته‌وخۆ‬ ‫به‌ڵكو له‌هه‌زار رێگاو‌ه په‌الماردراوه‌‪،‬‬ ‫باشترین نمونه‌ش ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌باستكرد‬ ‫ی هه‌ڵبژاردندا‪ ،‬له‌وكاتانه‌دا‬ ‫له‌هه‌ڵمه‌ت ‌‬ ‫ی ده‌ترسێت‬ ‫ی سیاس ‌‬ ‫ك �ه‌ده‌س �ه‌اڵت � ‌‬ ‫ی به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌نووسان‬ ‫ده‌بینیت چ ‌‬ ‫ده‌ك���ات‪ ،‬كێشه‌ك ‌ه ل��ه‌وه‌دای�� ‌ه ئێم ‌ه‬ ‫له‌واڵتێكداین یاسا تیایدا سه‌روه‌ر‬ ‫ی نییه‌‪ ،‬یاسا‬ ‫ی دامه‌زراو‌ه ‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬ده‌وڵه‌ت ‌‬ ‫داده‌نرێت ده‌ڵێت نابێت رۆژنامه‌نووس‬ ‫ی‬ ‫ی خود ‌‬ ‫بگیرێت‪ ،‬به‌اڵم به‌پێی ئامار ‌‬ ‫سه‌ندیكا ب �ه‌ده‌ی��ان رۆژنامه‌نووس‬ ‫ی‬ ‫له‌دادگا ده‌گیردرێن‪ ،‬قه‌یناك ‌ه ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫له‌سه‌ر جاد‌ه ده‌ستگیرده‌كرێن‪ ،‬ئه‌وان ‌ه‬ ‫كه‌سانێكن له‌یاساك ‌ه تێناگه‌ن‪ ،‬یان‬ ‫ی‬ ‫هه‌رچییه‌كه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم دادگ��ا بڕیار ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نووسێك بدات له‌سه‌ر‬ ‫گرتن ‌‬ ‫ی شتێك له‌كاتێكدا یاسا‬ ‫باڵوكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ده‌ڵێت نابێـت هیچ كه‌سێك بگیرێت‬ ‫ی‬ ‫ته‌نها سزاكه‌ی غه‌رامه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه به‌چ ‌‬ ‫ته‌فسیرده‌كه‌یت‪ ،‬كه‌وات ‌ه باشترین‬ ‫ی‬ ‫ی رۆژنامه‌نووس ‌‬ ‫به‌ڵگه‌ی ‌ه ك ‌ه ئ��ازاد ‌‬ ‫له‌كوردستان هه‌رگیز پارێزراو نه‌بووه‌‌و‬ ‫ی‬ ‫به‌رده‌وام له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌دایه‌‪ ،‬ئه‌وه‌یش ‌‬ ‫ی رۆژنامه‌نووسان‬ ‫كه‌هه‌ی ‌ه به‌ئازایه‌ت ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ده‌ستكه‌وتووه‌‪ ،‬به‌ته‌حه‌مول ‌‬

‫هه‌موو گوشار‌و په‌المارو هه‌ڕه‌شه‌‌و‬ ‫ته‌شهیر‌و ن��اوزڕان��دن � ‌ه دروستبوو‌ه‬ ‫ی ئ��ه‌م واڵت�� ‌ه‬ ‫ك � ‌ه گه‌نج ‌ه ئ��ازاك��ان � ‌‬ ‫هێناویانه‌ت ‌ه كایه‌وه‌‪ ،‬نه‌ك مه‌كره‌مه‌یه‌ك‬ ‫ی ئێم ‌ه‬ ‫بێت ل��ه‌س��ه‌ره‌و‌ه به‌خه‌ڵك ‌‬ ‫به‌خشرابێـت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬له‌خول ‌ی پێشوو ‌‬ ‫په‌رله‌ماندا پرۆژ‌ه یاسایه‌ك هه‌بوو بۆ‬ ‫ده‌ستگه‌یشتن به‌زانیاریه‌كان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫ه �ه‌ردواخ��را ئێستا به‌پێ ‌ی په‌یڕه‌و ‌‬ ‫ی په‌رله‌مان ده‌بێـت ئه‌و پرۆژ‌ه‬ ‫ناوخۆ ‌‬ ‫یاسایان ‌ه ج��ارێ��ك� ‌ی ت��ر پێشكه‌ش‬ ‫بكرێنه‌وه‌‪ ،‬پێتوای ‌ه بۆچ ‌ی ده‌سه‌اڵت‬ ‫نایه‌وێت یاسایه‌ك هه‌بێت بۆ گه‌یشتن‬ ‫به‌زانیاریه‌كان؟‬ ‫ئ��اس��ۆس ه����ه‌ردی‌‪ :‬ئ �ه‌گ �ه‌ر من‬ ‫ی ئ�ه‌وان بم گوێ ‌ی ناده‌م ‌ێ هه‌ر‬ ‫له‌بر ‌‬ ‫ی ده‌كه‌م‪ ،‬خۆ‬ ‫یاسایه‌ك بێت په‌سه‌ند ‌‬ ‫هیچ پابه‌ندنابم پێوه‌ی ئیتر بۆ بترسم‬ ‫ی یاسایه‌ك هه‌بێـت‪ ،‬یاسایه‌ك‬ ‫ل�ه‌و‌ه ‌‬ ‫هه‌ی ‌ه ده‌ڵ�� ‌ێ نابێت رۆژنامه‌نووس‬ ‫بگیرێت‪ ،‬كه‌چ ‌ی ده‌شگیرێت‪ ،‬نابێت‬ ‫ده‌ستدرێژیبكرێت ‌ه سه‌ر رۆژنامه‌نووس‪،‬‬ ‫ی ده‌كرێتـه‌سه‌ر‪ ،‬ئیتر‬ ‫به‌اڵم ده‌ستدرێژ ‌‬ ‫له‌به‌رئه‌و‌ه یاسا هه‌بێت یان نه‌بێت‬ ‫چییه‌‪.‬‬ ‫ده‌س���ت���وور‪ :‬چ���ۆن ده‌توانین‬ ‫ده‌سه‌اڵت‌و به‌رپرسان ‌ی بااڵ ناچاربكه‌ین‬ ‫پابه‌ندبن به‌یاساوه‌‪ ،‬ئه‌و رێوشوێنان ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی په‌یوه‌ند ‌‬ ‫چین‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئ �ه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌رۆژنامه‌نووسانه‌و‌ه هه‌یه‌؟‬ ‫ئاسۆس ه �ه‌ردی‌‪ :‬رۆژنامه‌نووس‬ ‫ی نیه‌‪ ،‬رۆژنامه‌نووس‬ ‫كه‌سێك ‌ی ته‌نفیز ‌‬ ‫ی بكات‪،‬‬ ‫ئه‌و‌ه نیی ‌ه ئیش به‌ده‌ست ‌ی خۆ ‌‬ ‫رۆژنامه‌نووس حیزب ‌ی سیاس ‌ی نیه‌‪،‬‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن نییه‌‪ ،‬رۆژنامه‌نووس ‌ی‬ ‫راسته‌قین ‌ه ن ‌ه ئۆپۆزیسیۆن ‌ه نه‌ده‌سه‌اڵت ‌ه‬ ‫نه‌حیزب ‌ی سیاسی ‌ه ن ‌ه هیچ شتێك‪،‬‬ ‫به‌ڵكو رۆژنامه‌نووس ئه‌ركێك ‌ی روون‌و‬ ‫ی له‌سه‌رشانه‌‪ ،‬ئه‌ویش ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ئاشكرا ‌‬ ‫ی ئاگاداربكاته‌و‌ه‬ ‫خه‌ڵك ‌ی واڵته‌ك ‌ه ‌‬ ‫له‌واڵته‌كه‌یدا چ ‌ی روده‌دات‪ ،‬به‌باش‌و‬ ‫ی هه‌ی ‌ه‬ ‫به‌خراپ‪ ،‬له‌سه‌ر ئه‌م بارودۆخ ‌ه ‌‬ ‫چه‌ند بیروبۆچوون ‌ی جیاواز‌و چه‌ند‬ ‫پێشنیار بۆ چ��اره‌س�ه‌رك��ردن‌و چه‌ند‬ ‫لێكۆڵینه‌و‌ه بۆ شیكردنه‌و‌هی‌‪ ،‬ئه‌مان ‌ه‬ ‫ی بواریان بداتێ قسه‌بكه‌ن‪ ،‬دواتر‬ ‫هه‌مو‌و ‌‬ ‫ی مه‌ده‌نین‬ ‫رێكخراوه‌كان ‌ی كۆمه‌ڵگا ‌‬ ‫ك �ه‌ده‌ت��وان��ن ته‌به‌ن ‌ی ئ �ه‌م وه‌زعان ‌ه‬ ‫بك ‌هن‌و به‌دوایدا بچن‪ ،‬له‌نێوانیشیاندا‬ ‫ی‬ ‫بێگومان رۆژنامه‌نووسان‌و سه‌ندیكا ‌‬ ‫رۆژنامه‌نووسان بێجگ ‌ه له‌داكۆكیكردن‬ ‫له‌مافه‌كان‌و ئازادییه‌كان‌و یاساكان‪،‬‬ ‫رۆژن��ام�ه‌ن��ووس ناتوانێـت هیچ ‌ی تر‬ ‫ی رۆژنامه‌نووس‬ ‫ی توانا ‌‬ ‫بكات‪ ،‬ئه‌وپه‌ڕ ‌‬ ‫ی خه‌ڵك‌و خۆپیشاندان‌و‬ ‫كۆكردنه‌و ‌‬ ‫گوشارخستنه‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت ‌ی سیاسی ‌ه‬ ‫ی سنوره‌كان ‌ی یاسا نه‌به‌زێنێت‌و‬ ‫بۆ ئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی��اس��اك��ان باشتربن‪ ،‬ئ�ه‌م� ‌ه ئیش ‌ی‬ ‫رۆژنامه‌نووسه‌‪ ،‬له‌هه‌موو شوێنێك ‌ی‬ ‫ی مه‌ده‌نی ‌ه گوشار‬ ‫دنیادا وای ‌ه كۆمه‌ڵگ ‌ه ‌‬ ‫ده‌خ��ات� ‌ه س �ه‌ر ده‌س �ه‌اڵت � ‌ی سیاسی‌‪،‬‬ ‫ده‌سه‌اڵت ‌ی سیاس ‌ی ته‌جاوزناكات‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ی نایه‌وێـت‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه ‌‬ ‫له‌به‌رئه‌و‌ه ‌‬ ‫ناتوانێت‪ ،‬خه‌ڵك لێ ‌ی قبو ‌ڵ ناكات‪،‬‬ ‫ئ �ه‌م � ‌ه م �ه‌ب��ده‌ئ � ‌ی دیموكراتی ‌هت‌و‬ ‫ی مه‌ده‌نییه‌‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵگا ‌‬

‫ی كوردستاندا‬ ‫ی هه‌ڵبژاردنی‌ په‌رله‌مان ‌‬ ‫بزانه‌ له‌بانگه‌شه‌ ‌‬ ‫ه كوردییه‌كان‌و‬ ‫كێ‌ زۆرترین سوكایه‌تی‌ به‌كه‌سایه‌تی ‌‬ ‫ه كوردییه‌كان كرد‬ ‫لیست ‌‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه‌‪،‬کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ه ‪ -‬سیاسی‬ ‫دیمان ‌‬

‫ی بریندارانی‌ چه‌كی‌ كیمیاییه‌و ‌ه ده‌چێت؟‬ ‫كێ به‌هانا ‌‬

‫‪6‬‬

‫ی (‪ )700‬بریندار (‪ )270‬كه‌سیان له‌لێواری‌ مه‌رگدان‪ ،‬كه‌سیش به‌ته‌نگیانه‌وه‌ نایه‌ت‬ ‫ئێستا له‌كۆ ‌‬ ‫سازدانی‌‪ :‬ده‌ستوور‬

‫قومری ‌ه ئه‌حمه‌د حسێن‪ ،‬دانیشتوویه‌ك ‌ی‬ ‫ی هه‌ڵه‌بجه‌یه‌‪ ،‬ئ�ه‌و ‪ 11‬كه‌س ‌ی‬ ‫ش��ار ‌‬ ‫نزیك ‌ی له‌كات ‌ی كیمیاباران ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌دا‬ ‫ی گیانیان له‌ده‌ستداو‌ه‬ ‫به‌چه‌ك ‌ی كیمیاو ‌‬ ‫ی خاوه‌ر‬ ‫ك ‌ه ناسراوترینیان عومه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫بووه‌‪ ،‬ئه‌و هه‌رچه‌ند‌ه دڵخۆش ‌ی خۆ ‌‬ ‫به‌به‌جینۆساید ناساندن ‌ی كه‌یس ‌ی‬ ‫ه�ه‌ڵ�ه‌ب��ج� ‌ه‌و ل �ه‌س��ێ��داره‌دان � ‌ی عه‌ل ‌ی‬ ‫ی ده‌رده‌ب��ڕی‌‪ ،‬به‌اڵم نیگه‌ران ‌ی‬ ‫كیمیاو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تائێستا گۆڕ ‌‬ ‫ی له‌و‌ه ‌‬ ‫ی ده‌ربڕ ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌یان دیارنییه‌‪.‬‬ ‫قومری ‌ه وت� ‌ی "به‌له‌سێداره‌دان ‌ی‬ ‫ی‌و به‌جینۆساید ناساندن ‌ی‬ ‫عه‌ل ‌ی كیمیاو ‌‬ ‫ك�ه‌ی��س� ‌ی ه�ه‌ڵ�ه‌ب��ج� ‌ه زۆر دڵخۆش‬ ‫ب��ووم‪ ،‬ب �ه‌اڵم به‌چیده‌چێت تائێستا‬ ‫ی كه‌سوكاریشمان دیارنییه‌‪،‬‬ ‫گ��ۆڕ ‌‬ ‫ی خاو‌هر‌و‬ ‫ته‌نها وێنه‌یه‌ك ‌ی ع��وم�ه‌ر ‌‬ ‫په‌یكه‌رێكیان بۆ دروستكردووه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه‬ ‫چ ‌ی له‌مه‌سه‌له‌ك ‌ه ده‌گۆڕێت"‪.‬‬ ‫ق��وم��ری �ه‌‪ ،‬ئ��ام��اژ‌ه ب����ه‌وه‌ده‌دات‬ ‫حكومه‌ت نه‌یتوانیو‌ه وه‌ك پێویست‬ ‫له‌ئاست خزمه‌تكردن ‌ی قوربانیان ‌ی‬ ‫ی‬ ‫ئه‌و شاره‌دا بێت‪ ،‬وت ‌ی "ئه‌و كاران ‌ه ‌‬ ‫حكومه‌ت كردوویه‌ت ‌ی دیاره‌‪ ،‬تانه‌نه‌ت‬ ‫نه‌توانراو‌ه خزمه‌ت ‌ی برینداران ‌ی ئه‌و‬ ‫ك��اره‌س��ات �ه‌ش بكرێت‪ ،‬تائێستاش‬ ‫برینداران ‌ی ئه‌و چه‌ك ‌ه به‌ده‌ست چه‌ندین‬ ‫نه‌خۆشییه‌و‌ه ده‌ناڵێنن‪ ،‬چه‌ندین كه‌س‬ ‫به‌و چه‌ك ‌ه گیانیان له‌ده‌ستداو‌ه ره‌نگ ‌ه‬

‫ی مابێته‌و‌ه‌و‬ ‫ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ش به‌بریندار ‌‬ ‫تائێستا ب��ه‌ده‌س��ت نه‌خۆشیه‌و‌ه‬ ‫ده‌ناڵێنن"‪.‬‬ ‫حكومه‌ت ‌ی عێراق جگ ‌ه له‌هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ی س �ه‌رده‌ش��ت � ‌ی كوردستان ‌ی‬ ‫ش���ار ‌‬ ‫ئێرانیش ‌ی كیمیاباران كرد‪ ،‬ساڵح عه‌زیز‬ ‫ی ماف ‌ی‬ ‫پور ئه‌ندام ‌ی ئه‌نجومه‌ن ‌ی بااڵ ‌‬ ‫قوربانیان ‌ی كیمیاباران ‌ی سه‌رده‌شت‪،‬‬ ‫ی ئه‌و هه‌موو‬ ‫ئاماژ‌ه به‌وه‌ده‌دات سه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خه‌ڵك ‌ی هه‌ڵه‌بج ‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫قوربانیی ‌ه ‌‬ ‫كیمیاباران ‌ی شاره‌كه‌یانه‌و‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ی س �ه‌دام �ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫رژێم ‌ی رووخ���او ‌‬ ‫ی ئه‌و كاره‌سات ‌ه‬ ‫ته‌نها یه‌ك تاوانبار ‌‬ ‫له‌سێداره‌دراو‌ه‌و به‌جینۆساید ناساندن ‌ی‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫كه‌یس ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌ش ته‌واوكه‌ر ‌‬ ‫قه‌زیه‌ی ‌ه نییه‌‪ ،‬وت ‌ی "ئێم ‌ه به‌جینۆساید‬ ‫ی‬ ‫ناساندن ‌ی كه‌یس ‌ی هه‌ڵه‌بج ‌ه به‌ته‌واوكه‌ر ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج ‌ه نازانین‪ ،‬ده‌بوای ‌ه‬ ‫قه‌زی ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج ‌ه‌و سه‌رده‌شت‌و ئه‌و‬ ‫قه‌زی ‌ه ‌‬ ‫ی چه‌ك ‌ی كیمیاویان لێدراوه‌‪،‬‬ ‫شوێنان ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و تاوانه‌یانكردووه‌‪ ،‬ده‌بوای ‌ه‬ ‫ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫له‌دادگایه‌ك ‌ی نێوده‌وڵه‌تیدا دادگای ‌ی‬ ‫بكرانای ‌ه‌و هه‌موو دنیا بیبینیایه‌‪ ،‬نه‌ك‬ ‫دادگایه‌ك ‌ی ناوخۆیی‌"‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬ده‌ڵێت ده‌بێت ئه‌و كه‌یس ‌ه‬ ‫ببرێت ‌ه دادگایه‌ك ‌ی نێوه‌وڵه‌ت ‌ی‌و له‌و‬ ‫رێگایه‌و‌ه ئه‌نجامده‌ران ‌ی ئه‌و تاوان ‌ه‬ ‫ی خ��ۆی��ان بگه‌یه‌نرێن‪ ،‬نه‌ك‬ ‫ب �ه‌س��زا ‌‬ ‫له‌دادگایه‌ك ‌ی ناوخۆییدا ك ‌ه ته‌نها‬ ‫ی‬ ‫ی عێراق سه‌یر ‌‬ ‫له‌سه‌ر ئاست ‌ی ناوخۆ ‌‬ ‫ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫هۆشمه‌ن موراد وته‌بێژ ‌‬

‫قوربانیان ‌ی كیمیاباران ‌ی هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ی راگ �ه‌ی��ان��د هه‌میش ‌ه‬ ‫ب��ه‌ده‌س��ت��وور ‌‬ ‫ی به‌ده‌مه‌وه‌چوون ‌ی‬ ‫له‌یاده‌كاندا داوا ‌‬ ‫ی به‌رپرسان‬ ‫ی برینداران ئاڕاست ‌ه ‌‬ ‫به‌په‌ل ‌ه ‌‬ ‫ده‌ك��ه‌ن‪" ،‬ب��ه‌اڵم ب �ه‌داخ �ه‌و‌ه كه‌سێك‬ ‫ی بێت ‌ه پێش‌و به‌رنامه‌و‬ ‫نیی ‌ه به‌جد ‌‬ ‫پالنێك بۆ ئه‌م دۆسیه‌ی ‌ه دابنێت ك ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ست ‌ه به‌ژیان ‌ی ده‌یان كه‌سه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫ی سه‌خت ‌ی برینه‌كه‌یان‌و‬ ‫ئێستا به‌هۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫درێژه‌كێشان ‌ی نه‌خۆشیه‌كه‌یان له‌لێوار ‌‬ ‫مه‌رگدان"‪.‬‬ ‫م����وراد وت���ی "ب �ه‌پ��ێ � ‌ی دوایین‬ ‫راپۆرت ‌ی لیژنه‌یه‌ك ‌ی پزیشك ‌ی ئێران ‌ی‬ ‫ی چه‌ك ‌ی‬ ‫ئێستا (‪ )700‬به‌ركه‌وتوو ‌‬ ‫ی له‌هه‌ڵه‌بجه‌دا هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫كیمیاو ‌‬ ‫ی مه‌رگ نزیك‬ ‫(‪ )270‬كه‌سیان له‌كه‌نار ‌‬ ‫بوونه‌ته‌وه‌و برینه‌كه‌یان قوڵ بۆته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د عه‌بدولڕه‌حمان‪ ،‬یه‌كێك ‌ه‬ ‫ل�ه‌ب�ه‌رك�ه‌وت��ووان� ‌ی چه‌ك ‌ی كیمیای ‌ی‬ ‫ل�ه‌ه�ه‌ڵ�ه‌ب��ج�ه‌‪ ،‬ده‌ڵ��ێ��ت تائێستاش‬ ‫به‌ده‌ست كاریگه‌رییه‌كان ‌ی ئه‌و چه‌كه‌و‌ه‬ ‫ده‌ناڵێنێت‌و ب����ه‌رده‌وام پێویست ‌ی‬ ‫به‌چاره‌سه‌ره‌‪ ،‬وت ‌ی "تائێستا چه‌ندین‬ ‫ی پزیشكیه‌و‌ه‬ ‫ج��ار ل �ه‌الی �ه‌ن لیژن ‌ه ‌‬ ‫بینراوم‪ ،‬چه‌ند جارێك تیم ‌ی پزیشك ‌ی‬ ‫ئێران ‌ی سه‌ردان ‌ی هه‌رێمیان كردوو‌ه‬ ‫بینیومن‪ ،‬به‌اڵم تائێستا له‌الیه‌ن ئه‌و‬ ‫تیم ‌ه پزیشكیانه‌شه‌و‌ه هیچ شتێك ‌ی‬ ‫ئه‌وتۆ نه‌كراوه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د‪ ،‬ره‌خن ‌ه له‌به‌رپرسان ‌ی‬ ‫ی تائێستا‬ ‫حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم ده‌گرێت به‌و‌ه ‌‬ ‫ی بۆ برینداران ‌ی چه‌ك ‌ی‬ ‫ئه‌و هه‌واڵن ‌ه ‌‬

‫كیمیای ‌ی داویان ‌ه له‌ئاست ‌ی پێویستدا‬ ‫نه‌بووه‌‪ ،‬وت ‌ی "ب���ه‌رده‌وام برینداران ‌ی‬ ‫ئ��ه‌و چه‌ك ‌ه گیان له‌ده‌ستده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم كۆمه‌ڵێك بریندار ‌‬ ‫چه‌ك ‌ی كیمیاییان بۆ چ��اره‌س�ه‌ر بۆ‬

‫ئێران‌و واڵتان ‌ی تر نارد‪ ،‬به‌اڵم تائێستا‬ ‫چاره‌سه‌رێك ‌ی هه‌میشه‌ی ‌ی‌و خزمه‌ت ‌ی‬ ‫ته‌واو به‌و برینداران ‌ه نه‌كراوه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫برینداره‌كان له‌خۆشییه‌كان ‌ی ئه‌م ژیان ‌ه‬ ‫بێبه‌ش بوون"‪.‬‬

‫ناوبراو‪ ،‬پێیوای ‌ه له‌الیه‌ن حكوم ‌هت‌و‬ ‫ی قوربانیان ‌ی كیمیاباران ‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫ی قوربانیان‌و‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌شه‌و‌ه ژم��ار‌ه ‌‬ ‫برینداران ‌ی ئه‌و چه‌ك ‌ه بچوككراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی هه‌ڵه‌بجه‌یان‬ ‫ی ‪3/16‬دا بیر ‌‬ ‫ته‌نها له‌رۆژ ‌‬ ‫ده‌كه‌وێته‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێت كاتێكیش باس‬ ‫ی قوربانیان ‌ی هه‌ڵه‌بج ‌ه ده‌كرێت‬ ‫له‌ژمار‌ه ‌‬ ‫ده‌وت��رێ��ت ‪ 5000‬ه��ه‌زار‪ ،‬ب �ه‌اڵم ته‌نها‬ ‫ی قوربانیان‬ ‫‪ 500‬خانوو بۆ كه‌سوكار ‌‬ ‫دروستكراوه‌‪.‬‬ ‫ئ �ه‌ح��م �ه‌د‪ ،‬ب��اس ل���ه‌و‌ه ده‌ك��ات‬ ‫نه‌ك برینداره‌كان‪ ،‬به‌ڵكو حكومه‌ت‬ ‫ی هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫نه‌یتوانیو‌ه خزمه‌ت به‌شار ‌‬ ‫ی ناوشاره‌ك ‌ه‌و كۆاڵنه‌كان ‌ی‬ ‫بكات‪ ،‬سه‌یر ‌‬ ‫ده‌ك��ه‌ی��ت‪ ،‬ته‌نها به‌شێك ‌ی كه‌م ‌ی‬ ‫ی بۆ كراو‌ه ك ‌ه له‌ئاست ‌ی‬ ‫خزمه‌تگوزار ‌‬ ‫قوربانیان ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌دا نییه‌‪.‬‬ ‫دادوه‌ر محه‌مه‌د عوره‌یب ‌ی ك ‌ه‬ ‫له‌كه‌یس ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌دا سه‌رۆكایه‌ت ‌ی چه‌ند‬ ‫ی كردووه‌‪،‬‬ ‫دانیشتنێك ‌ی ئه‌و كه‌یس ‌ه ‌‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور ره‌تیكرده‌و‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی په‌یوه‌ند ‌‬ ‫له‌سێداره‌دان ‌ی عه‌ل ‌ی كیمیاو ‌‬ ‫به‌كه‌یس ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌و‌ه بووبێت‪ ،‬وت ‌ی‬ ‫ی له‌سێداره‌دان ‌ی تاوانبار عه‌ل ‌ی‬ ‫"بڕیار ‌‬ ‫كیمیای ‌ی ك � ‌ه ب �ه‌رپ��رس � ‌ی یه‌كه‌م ‌ی‬ ‫كاره‌سات ‌ی هه‌ڵه‌بج ‌ه بوو‪ ،‬له‌سه‌ر كه‌یس ‌ی‬ ‫هه‌ڵه‌بج ‌ه له‌سێدار‌ه ن���ه‌درا‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ی پێشتر چه‌ند كه‌یسێك ‌ی‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌هۆ ‌‬ ‫ی وه‌ك ئه‌نفال‌و راپه‌ڕین ‌ی شه‌عبانی ‌ه‬ ‫تر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نوێژ ‌‬ ‫له‌عه‌ممار‌ه‌و به‌سر‌ه‌و كوشتار ‌‬ ‫هه‌ین ‌ی هه‌بوو‪ ،‬دواتر كه‌یس ‌ی هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫هاته‌پێشه‌و‌ه‌و له‌سێداره‌درا"‪.‬‬

‫ی كیمیایی نه‌بووه‌"‬ ‫ی چه‌ك ‌‬ ‫ی برینداران ‌‬ ‫ی بۆ چاره‌سه‌ركردن ‌‬ ‫"حكومه‌ت پالن ‌‬

‫ی كیمیابارانی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ بۆ ده‌ستوور‬ ‫ی قوربانیان ‌‬ ‫سه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵه‌ ‌‬

‫لوقمان عه‌بدولقادر سه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ قوربانیانی‌ كیمیابارانی‌ هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكی‌ ده‌ستووردا ده‌ڵێت خه‌ڵكی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ هێنده‌ی‌ به‌جینۆساید‬ ‫ناساندنی‌ كه‌یسی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ خۆشحاڵن‪ ،‬هێنده‌ مه‌سه‌له‌ی‌ له‌سێداره‌دانی‌‬ ‫تاوانبارانیان بۆ گرنگ نییه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵه‌كه‌ خوازیاره‌ مه‌سه‌له‌ی‌ به‌جینۆساید ناساندنی‌ كه‌یسی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ ببێته‌ ده‌رفه‌تێك بۆ چاره‌سه‌ركردنی‌ بریندارانی‌ چه‌كی‌ كیمیایی‪.‬‬ ‫‪........................................................‬‬ ‫سازدانی‌‪ :‬گۆران وه‌هاب‬

‫ده‌ستوور‪ :‬به‌جینۆساید ناساندنی‌‬ ‫كه‌یسی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ چۆن ده‌توانێت‬ ‫ب��ق��ۆزرێ��ت �ه‌وه‌ ب��ۆ خزمه‌تكردنی‌‬ ‫بریندارانی‌ چه‌كی‌ كیمیاوی‌ كه‌‬ ‫ب��ه‌ده‌س��ت ك��ۆم�ه‌ڵ��ێ��ك كێشه‌وه‌‬ ‫ده‌ناڵێنن؟‬

‫لوقمان عه‌بدولقادر‪ :‬ده‌توانم‬ ‫ناساندنی‌‬ ‫به‌جینۆساید‬ ‫بڵێم‬ ‫ئه‌و تاوانه‌ ل �ه‌ڕووی‌ ده‌روونییه‌وه‌‬ ‫كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر بنه‌مای‌ قوربانیان‌و‬ ‫ب��ری��ن��داران�ی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ ك���ردووه‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌مانكاتدا ئومێدی‌ به‌خه‌ڵكی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ به‌خشیوه‌ته‌وه‌ كه‌ له‌ڕێی‬ ‫به‌جینۆساید ناساندنه‌كه‌وه‌ بتوانن‬ ‫به‌شێك له‌برینه‌كانیان سارێژ ببێت‌و‬

‫قه‌ره‌بوبكرێنه‌وه‌‪ ،‬ب�ه‌م بڕیاره‌ش‬ ‫خه‌ڵكی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ ئومێدێكیان‬ ‫ب��ۆ گ���ه‌ڕاوه‌ت���ه‌وه‌ ت��ا ل �ه‌ڕێ �ی‌ ئه‌و‬ ‫بڕیاره‌وه‌ به‌شێك له‌قوربانییه‌كانیان‬ ‫قه‌ره‌بوبكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬تائێستاش به‌شێكی‌‬ ‫زۆر له‌بریندارانی‌ چه‌كی‌ كیمیاوی‌‬ ‫رۆژان����ه‌ ب��ه‌ده‌س��ت نه‌خۆشیه‌وه‌‬ ‫ده‌ناڵێن؟‬ ‫لوقمان عه‌بدولقادر‪ :‬ده‌توانم‬ ‫بڵێم كار بۆ برینداره‌كان كراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌پالنێكی‌ تۆكمه‌‌و به‌رنامه‌‬ ‫بۆ دارێژراو نه‌بووه‌‪ ،‬ئه‌و كارانه‌شی‌‬ ‫ك����راوه‌ ب���ه‌ه���ه‌وڵ‌و تێكۆشانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵگای‌‬ ‫رێ��ك��خ��راوه‌ك��ان��ی‌‬ ‫مه‌ده‌نی بووه‌‪ ،‬ده‌بوایه‌ حكومه‌ت‬ ‫پ�لان��ێ��ك�ی‌ ت��ۆك��م �ه‌ی‌ هه‌بوایه‌‌و‬ ‫كلینیكی‌ تایبه‌تی‌ بكردایه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫چه‌ند تیمێكی‌ تایبه‌ت بكردایه‌‬ ‫به‌نه‌خۆش‌و برینداره‌كانی‌ كیمیاوی‌‪،‬‬ ‫له‌كۆبوونه‌وه‌ماندا له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی‌‬ ‫حكومه‌ت باسی‌ ئه‌وه‌مانكردووه‌‌و‬ ‫ب�ه‌ڵ��ێ��ن�ی‌ پ��ێ��داوی��ن به‌پالنێكی‌‬ ‫تۆكمه‌ كار بۆ برینداره‌كان بكات‪،‬‬ ‫چاوه‌ڕێی‌ كاره‌كانی‌ ئه‌م كابینه‌یه‌ی‌‬ ‫حكومه‌ت ده‌كه‌ین كه‌ مافی‌ ئه‌و‬ ‫بریندارانه‌ جێبه‌جێبكات‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌و بریندارانه‌ داوای‌ ڤێال‌و سه‌یاره‌‬ ‫ناكه‌ن‪ ،‬داوای‌ چاره‌سه‌رێك ده‌كه‌ن‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌مێك له‌و بارگرانیه‌ی‌‬ ‫توشیان بووه‌ سوك بێت‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ده‌بێت په‌رله‌مانی‌‬ ‫ع��ێ��راق ب���ڕی���اری‌ به‌جینۆساید‬ ‫ناساندكه‌ په‌سه‌ند بكات‌و دواتر‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ كاری‌‬ ‫بۆ بكرێـت‪ ،‬ئایا له‌الیه‌ن حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمه‌وه‌ هیچ به‌رنامه‌یه‌ك بۆ ئه‌وه‌‬

‫دانراوه‌؟‬ ‫ل��وق��م��ان ع��ه‌ب��دول��ق��ادر‪ :‬ئه‌و‬ ‫بڕیاره‌ی‌ دادگا كه‌ ئێستا ده‌رچووه‌‬ ‫بۆ به‌جینۆساید ناساندنی‌ كه‌سی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ ك��ردن�ه‌وه‌ی‌ ده‌رگایه‌كی‌‬ ‫ف��راوان�ه‌‪ ،‬چ بۆ چاره‌سه‌ركردنی‌‬ ‫نه‌خۆشه‌كان بێت‪ ،‬یان به‌جینۆساید‬ ‫ناساندنی‌ كه‌یسه‌كه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫فراوان‪ ،‬ده‌بێت ئه‌و بڕیاره‌ی‌ دادگا‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ن پ�ه‌رل�ه‌م��ان�ی‌ عێراقه‌وه‌‬ ‫پ��ه‌س��ه‌ن��دب��ك��رێ��ت‪ ،‬هه‌ركاتێك‬ ‫پ �ه‌رل �ه‌م��ان په‌سه‌ندیكرد دوات��ر‬ ‫حكومه‌تی‌ عێراق ده‌بێت قه‌ره‌بووی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ بكاته‌وه‌‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی‌ ده‌ره‌وه‌ش پێویسته‌ كه‌یسی‌‬ ‫كیمیاباران بناسرێت بۆئه‌وه‌ی‌ چیتر‬ ‫كورد دووچاری‌ شتێكی‌ له‌و شێوه‌یه‌‬ ‫نه‌بێته‌وه‌‪ ،‬به‌جینۆ سایدناساندنی‌‬ ‫كه‌یسی‌ هه‌ڵه‌بجه‌‌و ئه‌نفال پێویسته‌‬ ‫بكرێته‌ ده‌ستكه‌وت بۆ پارێزگاری‌‬ ‫ك��ردن له‌گه‌لی‌ ك��ورد‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌وه‌ ك��اری‌ جدی‌‬ ‫له‌سه‌ر بكرێت‌و به‌پێی‌ به‌رنامه‌یه‌كی‌‬ ‫تۆكمه‌ له‌سه‌ر ئاستی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫مه‌سه‌له‌ی‌ جینۆساید بناسێنرێت‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬له‌الیه‌ن حكومه‌ت‌و‬ ‫نوێنه‌رانی‌ ك���ورده‌وه‌ له‌به‌غدا چ‬ ‫كارێك كراوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ مه‌سه‌له‌ی‌‬ ‫به‌جینۆساید ناسادنی‌ كه‌یسی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ ببرێته‌ ده‌ره‌وه‌‌و له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ كاری‌ له‌سه‌ر‬ ‫بكرێت؟‬ ‫ل��وق��م��ان ع��ه‌ب��دول��ق��ادر‪ :‬ئه‌و‬ ‫بڕیارانه‌ی‌ دادگا ده‌بنه‌ بنه‌مایه‌كی‌‬ ‫دروس��ت بۆئه‌وه‌ی‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ كار‬ ‫له‌سه‌ر به‌جینۆسایدی‌ كه‌یسه‌كه‌‬ ‫بكرێت‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ هه‌وڵ له‌سه‌ر ئه‌و‬

‫مه‌سه‌له‌یه‌ دراوه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌وڵه‌كان‬ ‫سه‌ركه‌وتنێكی‌ ئه‌وتۆیان به‌ده‌ست‬ ‫ن�ه‌ه��ێ��ن��اوه‌‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ر ئ��ه‌و بڕیاره‌‬ ‫له‌په‌رله‌مانی‌ عێراق په‌سه‌ندبكرێت‬ ‫ئه‌وكاته‌ ده‌ت��وان��رێ��ت به‌پێ ئه‌و‬ ‫به‌ڵگه‌و دیكۆمێنتانه‌ی‌ هه‌یه‌ كاری‌‬ ‫جدی‌ له‌سه‌ر بكرێت‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬یه‌كێك له‌هه‌نگاوه‌‬ ‫گ��رن��گ �ه‌ك��ان ك��ارك��ردن��ه‌ له‌سه‌ر‬ ‫په‌لكێشكردنی‌ ئه‌و كۆمپانیایانه‌ی‌‬ ‫چ��ه‌ك��ی‌ ك��ی��م��ی��اوی��ان به‌عێراق‬ ‫فرۆشتووه‌بۆ دادگا؟‬ ‫لوقمان ع �ه‌ب��دول��ق��ادر‪ :‬ئه‌وه‌‬ ‫ك��ارێ��ك��ی‌ ج����دی‌ ئ����ه‌و ئ��ه‌ن��دام‬ ‫په‌رله‌مانانه‌یه‌ كه‌ده‌چنه‌ به‌غداد‪،‬‬ ‫له‌ڕێگای‌ په‌رله‌مانه‌وه‌ حكومه‌تی‌‬ ‫عێراقی‌ ناچاربكرێت كه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی نێوده‌وڵه‌تی داوای‌ یاسایی‌‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و كۆمپانیایانه‌ تۆماربكات‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌سه‌ر ئه‌و به‌ڵگانه‌ ده‌بێت‬ ‫كه‌ له‌به‌رده‌ستدان‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬ئه‌و تاوانبارانه‌ی‌‬ ‫په‌یوه‌ندیان به‌كه‌یسی‌ هه‌ڵه‌بجه‌وه‌‬ ‫ه �ه‌ی �ه‌ ت �ه‌ن��ه��ا ع �ه‌ل �ی‌ كیمیاوی‌‬ ‫له‌سێداره‌دراوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ئه‌ویش‬ ‫ل �ه‌س �ه‌ر ئ��ه‌و دۆس��ی��ان �ه‌ی‌ پێشتر‬ ‫له‌سێداره‌ دراوه‌‪ ،‬وه‌ك كۆمه‌ڵه‌ی‌‬ ‫قوربانیان چ هه‌وڵێكتان داوه‌‬ ‫ت��ا ح��ك��وم�ه‌ت ن��اچ��ار ب��ك �ه‌ن كه‌‬ ‫تۆمه‌تباره‌كانی‌ تریش سزابدرێن؟‬ ‫لوقمان عه‌بدولقادر‪ :‬خه‌ڵكی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌‌و كه‌سوكاری‌ قوربانیه‌كان‬ ‫ئ���ه‌وه‌ن���ده‌ دڵ��خ��ۆش��ن به‌بڕیاری‌‬ ‫به‌جینۆسایده‌كه‌‪ ،‬هێنده‌ به‌كوشتنی‌‬ ‫خه‌ڵكی‌ ت��ر دڵخۆشنین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ شتێكی‌ یاساییه‌‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫هه‌ركه‌سێك له‌سه‌ر ئ�ه‌و كه‌یسه‌‬

‫تۆمه‌تباربێت رووب���ه‌ڕووی‌ دادگا‬ ‫بكرێته‌وه‌‌و ل�ه‌الی�ه‌ن دادگاشه‌وه‌‬ ‫س��زای‌ ئ�ه‌و تۆمه‌تبارانه‌ بدرێت‪،‬‬ ‫هه‌ربڕیارێكیش له‌الیه‌ن دادگاوه‌‬ ‫ده‌ربچێت ئێمه‌ وه‌ك كه‌سوكاری‌‬ ‫قوربانیان پابه‌ندین پێوه‌ی‌‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬خه‌ڵكی‌ هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫نیگه‌رانن ل�ه‌وه‌ی‌ حكومه‌ت رۆژی‌‬ ‫له‌دایكبوونی‌ بارزانی‌ ده‌كاته‌ پشوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم رۆژی‌ كیمیابارانی‌ هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫ناكاته‌ پ��ش��وو‪ ،‬وه‌ك كۆمه‌ڵه‌ی‌‬ ‫قوربانیان چی‌ ده‌ڵێن؟‬ ‫ل��وق��م��ان ع �ه‌ب��دول��ق��ادر‪ :‬وه‌ك‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی‌ قوربانیان ‪11‬ی‌ ئه‌م مانگه‌‬ ‫س �ه‌ردان �ی‌ س�ه‌رۆك�ی‌ حكومه‌تمان‬ ‫ك��ردو یه‌كێك له‌داواكاریه‌كانمان‬ ‫ئ �ه‌وه‌ب��وو كه‌ ئ �ه‌و رۆژه‌ ب��ه‌رۆژی‌‬ ‫ماته‌مینی‌ بناسرێت‪ ،‬خۆشبه‌ختانه‌‬ ‫كاری‌ له‌سه‌ركراوه‌ له‌سه‌رتاسه‌ری‌‬ ‫هه‌رێمدا ئه‌و رۆژه‌ كراوه‌ به‌ڕۆژی‌‬ ‫ماته‌مینی‌‪ ،‬پێمانباشه‌ له‌و رۆژه‌دا‬ ‫هه‌موو ده‌زگاكان تایبه‌تمه‌ندیه‌كیان‬ ‫هه‌بێـت‌و ل �ه‌و رۆژه‌دا ی��ادی‌ ئه‌و‬ ‫تاوانه‌ بكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌س���ت���وور‪ :‬ب��ۆچ �ی‌ داوات���ان‬ ‫نه‌كردووه‌ بكرێته‌ رۆژێكی‌ پشوو‪،‬‬ ‫نه‌ك به‌م شێوه‌یه‌ی‌ ئێستا؟‬ ‫لوقمان عه‌بدولقادر‪ :‬ده‌مانه‌وێت‬ ‫ك��اره‌س��ات �ه‌ك �ه‌م��ان به‌زیندوویی‌‬ ‫رابگرین‪ ،‬ئه‌گه‌ر ببێته‌ پشووی‌‬ ‫ره‌س��م �ی‌ ل �ه‌وان �ه‌ی �ه‌ ئ��ه‌و ‌ رۆژه‌‬ ‫ل���ه‌داه���ات���وودا ئ��ی��ش �ی‌ له‌سه‌ر‬ ‫نه‌كرێت‪ ،‬له‌نه‌وه‌كانی‌ داهاتوودا‬ ‫ئ��ه‌وه‌ له‌بیربكرێت‪ ،‬وه‌ك رۆژی‌‬ ‫ماته‌مینی‌ پێمانباشه‌ یادیبكرێته‌وه‌‬ ‫كه‌ ئه‌وكاته‌ له‌سه‌رجه‌م ده‌زگاكاندا‬ ‫یاده‌كه‌ ده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫‪88/3/16‬‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫الپه‌ڕ‌ه ‪11‬‬

‫هه‌زاران منداڵ له‌زیندانه‌کانی حکومه‌تی تورکیادان‬

‫ی عه‌ره‌به‌و ‌ه ده‌توانرێت‬ ‫ی ناسیۆنالیزم ‌‬ ‫ــردن ‌‬ ‫ی كیمیاباران‌و ئه‌نفال بگیرێت"‬ ‫ی كاره‌سات ‌‬ ‫ـردنه‌و ‌ه ‌‬

‫خ���ه‌ب���ات ع���ه‌ب���دوڵ�ڵ�ا‪ :‬ب �ه‌داخ��ێ��ك � ‌ی‬ ‫گ �ه‌وره‌و‌ه تائێستا له‌میان ‌ه ‌ی یادكردنه‌و‌ه ‌ی‬ ‫دووباره‌بووه‌وه‌ی سااڵنه‌و نووسین ‌ی دارشتنه‌و‌ه‬ ‫یادی دوو كاره‌سات ‌ی گه‌ور‌ه ‌ی وه‌كو ئه‌نفال‌و‬ ‫كیمیاباران ‌ی هه‌ڵه‌بج ‌ه ده‌كرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌ڕا ‌ی م��ن ب��ۆ ك��ارك��ردن له‌سه‌ر‬ ‫كاره‌ساتێك ‌ی نه‌ته‌وه‌ی ‌ی گ�ه‌وره‌ی وه‌ك‬ ‫ئه‌نفال ی��ان كیمیاباران ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫ه��ی��چ شتێك ه��ێ��ن��د‌ه ‌ی خوڵقاندنی‌‬ ‫یاده‌وه‌رییه‌ك ‌ی گه‌له‌كۆمه‌كی ئ�ه‌و‌هی‌‬ ‫به‌ئینگلیز ‌ی پێ ‌ی ده‌وترێت (كۆلێكتیڤ‬ ‫میمۆری‌) گرنگ نییه‌‪ ،‬هیچ نه‌ته‌وه‌یه‌كی‌‬ ‫گه‌ور‌ه نیی ‌ه له‌جیهاندا خاوه‌ن ‌ی یاده‌وه‌ری‌‬ ‫گه‌له‌كۆمه‌كی نه‌بێت‪ ،‬له‌و رێیه‌و‌ه ده‌كرێت‬ ‫نه‌ك له‌ڕوو‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌ك ‌هی‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫به‌ئاقار ‌ی سیاسیش گوتار ‌ی نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫پێ ده‌وڵه‌مه‌ند بكرێت‪.‬‬ ‫راستییه‌ك ‌ه ‌ی گ��وت��ار ‌ی سیاسیی‌‬ ‫كورد گوتارێك ‌ی ئێجگار شه‌رمنه‌‌و زۆر‬ ‫به‌ئاسان ‌ی ئه‌و جۆر‌ه مه‌رگه‌ساتان ‌ه له‌یاد‬ ‫ده‌كات‪ ،‬وتار ‌ی سیاسی ‌ی ئێم ‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌عه‌ره‌ب نه‌ك له‌ئاست ‌ی گه‌وره‌ی ‌ی ئه‌و‬ ‫دوو كاره‌ساته‌دا نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو زۆرجار‬ ‫بریتیی ‌ه له‌موجامه‌له‌یه‌ك ‌ی ته‌واو بێتام‌و‬ ‫بێناوه‌ڕۆك‪ ،‬له‌دوا ‌ی رووخان ‌ی ده‌سه‌اڵتی‌‬ ‫فاشیزم ‌ی ب �ه‌ع��س �ه‌وه‌‪ ،‬ئ��ه‌م گ��وت��اره‌‬ ‫هه‌وڵیداو‌ه به‌بیانوو ‌ی ساڕێژكردنه‌و‌هی‌‬ ‫ب��ری��ن��ه‌ك��ان‌و س��پ��اردن�� ‌ی س��ه‌رج��ه‌م‬ ‫خه‌م ‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌كان به‌سه‌رده‌مێك‬

‫له‌سه‌رده‌مه‌كان ‌ی ده‌س �ه‌اڵت له‌عێراقداو‬ ‫له‌نێو ئه‌وانیشدا به‌ده‌سته‌یه‌ك ‌ی كه‌می‌‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایان‪ ،‬كاره‌ساته‌ك ‌ه به‌رابردوو‬ ‫بسپێرێت‌و وه‌ك���و ئ����ه‌وه‌ی كۆتایی‌‬ ‫به‌كاره‌سات هاتبێت‪ ،‬بێئه‌و‌ه ‌ی بزانێت یان‬ ‫بیه‌وێت بزانێت له‌پشت فاشیزم ‌ی به‌عس‌و‬ ‫دیكتاتۆرێك ‌ی وه‌كو سه‌دام حسێنه‌و‌ه كام‬ ‫ناسیۆنالیزم ‌ی شۆڤێنزم ‌ی عه‌ره‌ب ‌ی چاالك‬ ‫بووه‌و چه‌ند سه‌دام حسێنیش ‌ی له‌دوای‌‬ ‫خۆ ‌ی به‌میرات جێهێشتووه‌‪.‬‬ ‫گ��وت��ار ‌ی س��ی��اس� ‌ی ك���ورد چه‌ند‬ ‫ده‌ك���ات خ��ۆ ‌ی ل �ه‌ش �ه‌ڕ ‌ی شۆڤێنیزمی‌‬ ‫ع �ه‌ره‌ب � ‌ی ب��دزێ��ت�ه‌و‌ه ك� ‌ه له‌سه‌رده‌می‌‬ ‫پێشوودا كاره‌سات ‌ی وه‌كو كیمیابارانی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌و ئه‌نفال ‌ی خوڵقاندووه‌‪ ،‬كه‌چی‬ ‫دواجار له‌م یان ئه‌و هه‌ڵوێستدا هه‌مان‬ ‫ناسیۆنالیزم یه‌خ ‌ه ‌ی پێده‌گرێته‌وه‌و‬ ‫شه‌ڕ ‌ی پێده‌فرۆشێت‪.‬‬ ‫راستییه‌ك ‌ه ‌ی مه‌حاڵ ‌ه عێراقێكی‌‬ ‫دی��م��وك��راس � ‌ی داب���م���ه‌زرێ���ت ت��ا ئ �ه‌و‬ ‫ش����ه‌ڕ‌ه ی �ه‌ك�لای��ی��ن �ه‌ك��رێ��ت �ه‌وه‌‪ ،‬وات��ه‌‬ ‫ش��ه‌ڕ ‌ی وردوخاشكردن ‌ی یه‌كجاره‌كی‌‬ ‫ناسیۆنالیزم ‌ی كۆنه‌په‌رست ‌ی ع�ه‌ره‌ب‬ ‫ك ‌ه پێشتر به‌عس نوێنه‌رایه‌ت ‌ی ده‌كرد‪،‬‬ ‫ته‌نیا له‌و رێیه‌شه‌و‌ه ده‌توانرێت رێگه‌‬ ‫له‌دووباره‌كردنه‌و‌ه ‌ی كاره‌سات ‌ی وه‌كو‬ ‫كیمیاباران ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌و ئه‌نفال بگیرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬تۆماركردن ‌ی مێژوو ‌ی ئه‌و‬ ‫كاره‌سات ‌ه له‌الیه‌ن كورد خۆیه‌و‌ه چۆن‬ ‫ده‌بینیت؟‬ ‫خه‌بات عه‌بدوڵاڵ‪ :‬به‌ڕا ‌ی من ئه‌ركی‌‬ ‫ه�ه‌ر‌ه گرنگ پاش ناساندن ‌ی ئه‌نفال‌و‬ ‫كیمیاباران ‌ی هه‌ڵه‌بج ‌ه به‌جینۆساید‪،‬‬ ‫به‌ئێستای ‌ی هێشتنه‌وه‌یانه‌‪ ،‬ئاخر ناكرێت‬ ‫چ��ی ت��ر ئ �ه‌و كاره‌ساتان ‌ه ب �ه‌راب��ردوو‬ ‫بسپێرین‪ ،‬پێمانوابێت پاش دادگا ئیتر‬ ‫كه‌یسه‌كه‌مان كۆتای ‌ی پێهاتووه‌‪ ،‬كاركردن‬ ‫بۆ به‌ئێستای ‌ی هێشتنه‌و‌ه الیه‌ن ‌ی به‌رامبه‌ر‬ ‫وات � ‌ه ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی ع��ه‌ره‌ب تا ماوه‌یه‌كی‌‬ ‫زۆر ن��اچ��ارده‌ك��ات ه�ه‌س��ت به‌گوناه‬ ‫بكات‪ ،‬ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌هۆ ‌ی رێگه‌گرتن‬ ‫له‌دروستكردن ‌ی نه‌وه‌یه‌ك ‌ی تر ‌ی تاوانبار‪،‬‬ ‫راستییه‌ك ‌ه ‌ی ته‌نیا ل �ه‌م رێگه‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌ت��وان��رێ��ت ن �ه‌وه‌ی �ه‌ك پێبگه‌یه‌نرێت‬ ‫ك ‌ه له‌الیه‌كه‌و‌ه رێز ‌ی قوربانییه‌كانمان‬ ‫ب��گ��رێ�ت‌و ل �ه‌الی �ه‌ك � ‌ی ت��ری��ش �ه‌و‌ه رێگه‌‬ ‫له‌سه‌رهه‌ڵدان ‌ی جه‌الد بگرێته‌وه‌‪ ،‬هه‌ڵبه‌ته‌‬ ‫زۆرگرنگ ‌ه كاره‌ساته‌كانمان به‌شێك بن‬ ‫له‌یاده‌وه‌ری ‌ی ئێمه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌و‌ه گرنگتر‬ ‫ب��وون� ‌ی كاره‌ساته‌كانمان ‌ه به‌به‌شێك‬ ‫ل��ه‌ی��اده‌وه‌ری ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی ئه‌نجامده‌ری‌‬ ‫تاوانه‌كان خۆشیان‪.‬‬

‫ب���ه‌اڵم ل�ه‌ب��ارێ��ك��دا ئ �ه‌گ �ه‌ر رێككه‌وتن‬ ‫له‌نێوان عێراق‌و ئه‌و واڵتان ‌ه ‌ی خاوه‌ن‬ ‫كۆمپانیایه‌كن هه‌بێت بۆ جێبه‌جێكردنی‌‬ ‫یاساكان ‌ی یه‌كتر‪ ،‬ئه‌و كات ‌ه ده‌بێت ئه‌و‬ ‫واڵتان ‌ه بڕیار ‌ی دادگاكان ‌ی عێراق جێبه‌جێ‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه ‌ی ده‌بێت به‌هاوكاری‌‬ ‫له‌گ ‌ه ‌ڵ حكومه‌ت ‌ی عێراق‌و له‌ڕێ ‌ی وه‌زاره‌تی‌‬ ‫شه‌هیدان‌و ك��اروب��ار ‌ی ئه‌نفالكراوانی‌‬ ‫حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم داوا له‌دادگاكان ‌ی ئه‌و‬ ‫واڵتانه‌دا تۆماربكه‌ین‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬وه‌ك��و ده‌زان��ن ل �ه‌دوای‌‬ ‫روخان ‌ی رژێم ‌ی پێشووه‌وه‌‪ ،‬ژماره‌یه‌ك‬ ‫ل��ێ��پ��رس��راو ‌ی ع��ێ��راق دادگ��ای��ی��ك��راون‌و‬ ‫به‌شێكیشیان به‌پێ ‌ی بڕیار ‌ی دادگاكه‌‬ ‫ل��ه‌س��ێ��داره‌دراون‪ ،‬بێگومان ئه‌مه‌ش‬ ‫بۆئه‌وه‌ی ‌ه تا تاوانباران سزا ‌ی خۆیان‬ ‫وه‌رب��گ��رن‪ ،‬ئێو‌ه پێتانوای ‌ه سه‌رجه‌م‬ ‫ئه‌وان ‌ه ‌ی ده‌ستیان ل ‌ه تاوان ‌ی كیمیابارانی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌دا هه‌بوو‌ه دادگای ‌ی كراون؟ ئه‌و‬ ‫لێپرسراوان ‌ه ‌ی تر ‌ی رژێم ‌ی به‌عس كێن‬ ‫كه‌پێویست ‌ه دادگایی بكرێن؟‬

‫به‌كر حه‌مه‌سدیق‪ :‬وه‌كو ده‌ست ‌ه ‌ی‬ ‫داكۆك ‌ی له‌كه‌یس ‌ی هه‌ڵه‌بج ‌ه پێمانوایه‌‬ ‫هه‌ریه‌ك ل ‌ه نزار خه‌زره‌جی‌‌و عه‌بدولكه‌ریم‬ ‫به‌رزنج ‌ی پارێزگار ‌ی سلێمان ‌ی له‌ساتی‌‬ ‫كیمیابارانه‌ك ‌ه تاوانبار ‌ی سه‌ره‌كین‪ ،‬كه‌‬ ‫هه‌موو خه‌ڵك ‌ی كوردستان ده‌یانناسن‪،‬‬ ‫له‌گ ‌ه ‌ڵ فڕۆكه‌وان تاریق ره‌م �ه‌زان‌و به‌كر‬ ‫ع��ه‌زاو ‌ی ك ‌ه هه‌ردووكیان ئ��ازادك��راون‪.‬‬ ‫جگه‌له‌وه‌ش دوو كه‌س ‌ی تر كه‌ناویان‬ ‫له‌دۆسیه‌كه‌دا هاتووه‌‌و سه‌ر به‌مه‌نزوم ‌هی‌‬ ‫شیمال ‌ی به‌عس بوون‌و ئێستا به‌ئازادیی‌‬ ‫له‌هه‌رێم ‌ی كوردستان ده‌ژین‌و چاوساغی‌‬ ‫رژێم بوون‪ ،‬هیوادارم حیزبه‌كان‌و حكومه‌ت‬ ‫هاوكارمان بن له‌ده‌ستگیركردن ‌ی ئه‌و دوو‬ ‫كه‌سه‌دا‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌و فڕۆكه‌وانان ‌هی‌‬ ‫شار ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌یان كیمیاباران كردووه‌و‬ ‫ژماره‌یان ل ‌ه نێوان ‪ 30‬بۆ ‪ 40‬كه‌س ده‌بێت‪.‬‬ ‫به‌مشێوه‌ی ‌ه ئه‌رك ‌ی داهاتوو ‌ی ئێمه‌‬ ‫وه‌كو ده‌ست ‌ه ‌ی داكۆكیكردن له‌كه‌یسی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬هه‌وڵدان ‌ه بۆ قه‌ره‌بووكردنه‌و‌هی‌‬ ‫قوربانیان‌و دادگاییكردن ‌ی ئه‌م تاوانبارانه‌‪.‬‬

‫ـــــه‌بدوڵاڵ بۆ ده‌ستوور‬ ‫مه‌رگه‌ساتانه‌دا‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌كابینه‌كان ‌ی‬ ‫پێشوودا وه‌زاره‌تێك هه‌بوو به‌ناو ‌ی مافی‌‬ ‫مرۆڤ‌و ئاواره‌و ئه‌نفاله‌وه‌؟‬ ‫خ��ه‌ب��ات ع��ه‌ب��دوڵ�ڵا‪ :‬ك��ارك��ردن‬ ‫بۆ پیشاندان ‌ی ك��ورد وه‌ك��و گه‌لێكی‌‬ ‫سته‌ملێكراو پێش ه �ه‌ر شتێك ‌ی تر‬ ‫ئه‌ركێك ‌ی سیاسییه‌‪ ،‬وات�� ‌ه ئه‌ركێكه‌‬ ‫ده‌كه‌وێت ‌ه سه‌رشان ‌ی سه‌ركردایه‌تی‌‬ ‫سیاسی ‌ی كورد‪ ،‬له‌نێو ئه‌وانه‌شدا ده‌كه‌وێته‌‬ ‫سه‌رشان ‌ی ده‌زگاكان ‌ی حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌و‌ه ‌ی ئه‌زمون ‌ی كوردی ‌ی ئه‌زمونێكی‌‬ ‫نوێیه‌‌و به‌جینۆسایدناساندن ‌ی هه‌ردوو‬ ‫كه‌یس ‌ی ئه‌نفال‌و هه‌ڵه‌بجه‌ش بڕیارێكی‌‬ ‫نوێیه‌‪ ،‬هێشتا له‌سه‌ره‌تای هه‌نگاونانداین‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬ب �ه‌ڕا ‌ی تۆ كارنه‌كردن‬ ‫وه‌ك��و پێویست ل �ه‌س �ه‌ر ئ��ه‌و بڕیاره‌‬ ‫گرنگ ‌ه بۆچ ‌ی ده‌گه‌ڕێته‌وه‌؟ ئایا ئێمه‌‬ ‫توانیومان ‌ه تانوپۆ ‌ی تاوانه‌كان وه‌كو‬ ‫خۆ ‌ی بخه‌ینه‌ڕوو؟‬ ‫خه‌بات عه‌بدوڵاڵ‪ :‬كێش ‌ه ‌ی ناساندنی‌‬ ‫ئ���ه‌و دوو م �ه‌رگ �ه‌س��ات � ‌ه ب���ه‌ر ل�ه‌ه�ه‌ر‬ ‫شتێك پ�ه‌ی��وه‌ن��د ‌ی به‌كات ‌ی روودان���ی‌‬ ‫كاره‌ساته‌كانه‌وه‌یه‌‪ ،‬وه‌ك پێشتر باسم‬ ‫كرد‪ ،‬ئه‌و كاره‌ساتان ‌ه له‌سه‌رده‌مێكدا‬ ‫روویانداو‌ه به‌شێك ‌ی گه‌ور‌ه له‌پانتاییه‌كانی‌‬ ‫تاوانه‌كان ونكراون‪ ،‬راستییه‌ك ‌ه ‌ی ئه‌گه‌ر‬ ‫رووخان ‌ی رژێم ‌ی به‌عس نه‌بوای ‌ه له‌عێراقداو‬ ‫ئاشكرانه‌كرانایه‌‪،‬‬ ‫گۆڕه‌به‌كۆمه‌ڵه‌كان‬ ‫ره‌نگ ‌ه ئه‌و به‌ش ‌ه كه‌م ‌ه ‌ی تاوانه‌كان كه‌‬ ‫ال ‌ی جیهان ئاشكرابوون‪ ،‬پێینه‌زانرایه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌و‌ه ئێم ‌ه بۆ ناساندن ‌ی هه‌ردوو‬ ‫كه‌یس ‌ی كیمیاباران‌و ئه‌نفال راستتر‬ ‫وای ‌ه قس ‌ه له‌سه‌رده‌م ‌ی دوا ‌ی رووخانی‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‌ی به‌عس ‌ی عێراق بكه‌ین‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬به‌ڕا ‌ی تۆ فاكته‌ر ‌ی كات‬ ‫چ رۆڵێك ‌ی نه‌رێنی گێڕاو‌ه له‌نه‌گه‌یاندنی‌‬ ‫ت��ان��وپ��ۆ ‌ی ئ �ه‌و ت��اوان��ان� ‌ه وه‌ك��و خۆی‌‬ ‫به‌جیهان ‌ی ده‌ره‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ك تۆ ده‌ڵێیت‬ ‫پاش ‪ 15‬سا ‌ڵ ل�ه‌روودان��ی��ان‪ ،‬ه �ه‌ردوو‬ ‫مه‌رگه‌ساته‌ك ‌ه ره‌هه‌ندێك ‌ی نێوده‌وڵه‌تییان‬ ‫وه‌رگرتوه‌؟‬ ‫خه‌بات عه‌بدوڵاڵ‪ :‬له‌و باره‌یه‌و‌ه دوو‬

‫نمون ‌ه ‌ی زۆر زیندوو هه‌یه‌‪ ،‬یه‌كێكیان‬ ‫په‌یوه‌ند ‌ی به‌جینۆساید ‌ی ئه‌رمه‌نه‌كانه‌و‌ه‬ ‫ه��ه‌ی��ه‌‪ ،‬ئ����ه‌و ‌ی ت��ری��ان پ �ه‌ی��وه‌ن��دی‌‬ ‫به‌هۆلۆكۆسته‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬وات ‌ه جینۆسایدی‌‬ ‫جوله‌كه‌كان‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه ‌ی ك ‌ه جینۆسایدی‌‬ ‫ئه‌رمه‌نه‌كان له‌كاتێكدا روویدا ده‌زگاكانی‌‬ ‫راگه‌یاندن ب�ه‌و شێوه‌ی ‌ه ‌ی سه‌رده‌می‌‬ ‫هۆلۆكۆست پێشكه‌وتوو ن �ه‌ب��وون‪،‬‬ ‫به‌شێك ‌ی زۆر ‌ی ئه‌و تاوان ‌ه به‌نهێنی‌‌و‬ ‫له‌تاریكیدا روویاندا‌و به‌ڵگه‌یان له‌پاش‬ ‫به‌جێ نه‌ما‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه ئه‌رمه‌نه‌كان‬ ‫تائێستاش له‌هه‌وڵ ‌ی به‌فه‌رم ‌ی ناساندنی‌‬ ‫كه‌یسه‌ك ‌ه ‌ی خۆیاندان‪ ،‬به‌پێچه‌وان ‌هی‌‬ ‫جوله‌كه‌كانه‌و‌ه ك ‌ه راسته‌وخۆ پاش‬ ‫جه‌نگ ‌ی دووه‌م���� ‌ی جیهان توانییان‬ ‫هۆلۆكۆست وه‌كو تاوانێكی جینۆساید‬ ‫به‌جیهان ئاشنا بكه‌ن‪ ،‬له‌و رێیه‌شه‌وه‌‬ ‫بڕیار بۆ دروستكردن ‌ی ده‌وڵه‌تێك بۆ‬ ‫جوله‌كه‌كان بدرێت‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه فاكته‌ری‌‬ ‫كات فاكته‌رێك ‌ی گرنگه‌‪.‬‬ ‫كورد ره‌نگ ‌ه گه‌لێك ‌ی به‌خته‌وه‌ر بێت‬ ‫ل�ه‌و‌ه ‌ی ته‌نیا س ‌ێ سا ‌ڵ پاش روودان�ی‌‬ ‫ه�ه‌ردوو تاوانی كیمیاباران ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌و‬ ‫ئه‌نفال‪ ،‬رژێم ‌ی به‌عس ‌ی عێراق تووشی‌‬ ‫قه‌یرانێك ‌ی گ��ه‌وره‌ب��وو‪ ،‬ك��ورد توانی‌‬ ‫له‌میان ‌ه ‌ی راپه‌ڕینه‌و‌ه به‌شێك ‌ی زۆری‌‬ ‫خاكه‌ك ‌ه ‌ی رزگاربكات‌و له‌و رێیه‌شه‌وه‌‬ ‫به‌شێك ‌ی زۆر ‌ی به‌ڵگه‌نام ‌ه نهێنییه‌كانی‬ ‫بكه‌وێت ‌ه به‌رده‌ست‌و ئه‌مه‌ش بۆ ناساندنی‌‬ ‫كه‌یسه‌ك ‌ه ‌ی رۆڵێكی گه‌ور‌ه وازی بكات‪.‬‬ ‫ده‌س���ت���وور‪ :‬ب���ه‌را ‌ی ت��ۆ ده‌ب��وای �ه‌‬ ‫ح��ك��وم �ه‌ت � ‌ی ه���ه‌رێ���م‪ ،‬ك��ه‌س��وك��اری‌‬ ‫قوربانییه‌كان‌و ره‌وه‌ند ‌ی كورد له‌ده‌ره‌وه‌‬ ‫له‌و ماوه‌ی ‌ه ‌ی روودان � ‌ی كاره‌ساته‌ك ‌ه تا‬ ‫رووخان ‌ی رژێم ‌ی سه‌دام چییان بكردایه‌؟‬ ‫خه‌بات عه‌بدوڵاڵ‪ :‬كورد به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫گشت ‌ی خاوه‌ن ‌ی یاده‌وه‌رییه‌ك ‌ی الوازه‌‪،‬‬ ‫ره‌وه‌ند ‌ی كورد ‌ی له‌ده‌ره‌و‌ه ‌ی كوردستان‬ ‫ره‌وه‌ن��دێ��ك� ‌ی ن��وێ‌‌و الوازه‌‪ ،‬له‌سه‌روو‬ ‫هه‌مووشیه‌وه‌‌و پاش راپه‌ڕین ‌ی ‪ 1991‬كورد‬ ‫له‌م پارچه‌ی ‌ه ‌ی كوردستاندا به‌كۆمه‌ڵێك‬ ‫قه‌یراندا تێپه‌ڕ ‌ی ك ‌ه ناخۆشترینیان‬

‫شه‌ڕ ‌ی براكان بوو‪ ،‬ئه‌م ‌ه وایكرد كورد‬ ‫نه‌یپه‌رژێت ‌ه س�ه‌ر پیشاندان ‌ی كه‌یسه‌‬ ‫گر‌نگه‌كان ‌ی خۆی‌‌و له‌نێویشیاندا كه‌یسی‌‬ ‫جینۆسایدكردنی‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬دوا ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی كاره‌ساتی‌‬ ‫كیمیاباران ‌ی هه‌ڵه‌بج ‌ه به‌جینۆساید‬ ‫ناسێنرا‌و قاڵبێك ‌ی یاسای ‌ی وه‌رگ��رت‪،‬‬ ‫له‌مه‌وال ئه‌رك ‌ی حكوم ‌هت‌و رێكخراوه‌كانی‌‬ ‫پ�ه‌ی��وه‌ن��د ب��ه‌و كه‌یسه‌و حیزبه‌كان‌و‬ ‫ك �ه‌س��وك��ار ‌ی قوربانییه‌كان‪ ،‬چییه‌‪،‬‬ ‫به‌كورت ‌ی كورد ده‌بێت له‌مه‌وال چ ‌ی بكات؟‬ ‫خه‌بات عه‌بدوڵاڵ‪ :‬پاش ناساندنی‌‬ ‫هه‌ردوو كاره‌سات ‌ی كیمیاباران ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌و‬ ‫ئه‌نفال وه‌ك دوو تاوان ‌ی جینۆساید‪،‬‬ ‫پێویست ‌ه داواك��ان�� ‌ی ك���ورد چ وه‌ك��و‬ ‫ن�ه‌ت�ه‌و‌ه ی��ان حكومه‌ت پێش هه‌موو‬ ‫شتێك مه‌سه‌ل ‌ه ‌ی قه‌ره‌بوو تێپه‌ڕێنێت‪،‬‬ ‫قه‌ره‌بووكردنه‌و‌ه داوایه‌ك ‌ی ره‌وایه‌و بگره‌‬ ‫ئه‌رك ‌ی حكوم ‌هت‌و ده‌زگا په‌یوه‌نداره‌كانه‌‬ ‫ك ‌ه داوا ‌ی ق�ه‌ره‌ب��ووك��ردن�ه‌و‌ه ‌ی م��ادی‌‌و‬ ‫م�ه‌ع��ن�ه‌و ‌ی ب��ۆ قوربانیان ‌ی ئ��ه‌و دوو‬ ‫ك��اره‌س��ات� ‌ه ب��ك�ه‌ن‪ ،‬ده‌ب��وای � ‌ه ل��ه‌رووی‌‬ ‫مه‌عنه‌وییه‌و‌ه ده‌وڵ ‌هت‌و حكومه‌ت ‌ی عێراق‬ ‫داوا ‌ی لێبوردن له‌گه‌ل ‌ی ك��ورد بكات‪،‬‬ ‫به‌داخه‌و‌ه پێده‌چێت كه‌س كار له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌م ته‌وه‌ر‌ه گرنگ ‌ه نه‌كات ك ‌ه ته‌وه‌رێكی‌‬ ‫مه‌عنه‌وییه‌و نه‌ته‌و‌ه ‌ی سه‌رده‌ست ‌ی جاران‬ ‫ناچارده‌كات به‌رپرسیارێت ‌ی ئه‌نجامدانی‌‬ ‫تاوانه‌ك ‌ه له‌ئه‌ستۆ بگرێت‪ ،‬له‌هه‌مووشی‌‬

‫گرنگتر‌و پشت ئه‌ستوور به‌هه‌ردوو بڕیار ‌ی‬ ‫دادگا ‌ی بااڵ ‌ی تاوانه‌كان له‌عێراق ده‌بێت‬ ‫سه‌ركردایه‌ت ‌ی سیاسی ‌ی كورد له‌میان ‌هی‌‬ ‫ك��ۆڕو ك��ۆب��وون�ه‌و‌ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان‬ ‫ه �ه‌وڵ � ‌ی ناساندن ‌ی مه‌رگه‌ساته‌كان‬ ‫به‌جینۆساید له‌سه‌ر ئاست ‌ی جیهانیش‬ ‫ب��دات‪ ،‬چونك ‌ه به‌پێ ‌ی به‌ڵگه‌نامه‌كانی‌‬ ‫نه‌ته‌و‌ه یه‌كگرتووه‌كان هه‌ر گروپێكی‌‬ ‫جینۆسایدكراو ماف ‌ی خۆیه‌تی‌‪ ،‬خۆی‌‬ ‫بڕیار له‌چاره‌نووس ‌ی خۆ ‌ی بدات به‌مافی‌‬ ‫دامه‌زراندن ‌ی ده‌وڵه‌ت ‌ی سه‌ربه‌خۆشه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئێستا ئیتر پاش ناساندن ‌ی ئه‌نفال له‌الیه‌ن‬ ‫هه‌ریه‌ك ل�ه‌دادگ��ا ‌ی ب��ااڵ ‌ی تاوانه‌كانی‌‬ ‫عێراق‌و ئه‌نجومه‌ن ‌ی نوێنه‌ران ‌ی عێراق‌و‬ ‫ده‌ست ‌ه ‌ی سه‌رۆكایه‌ت ‌ی عێراقه‌و‌ه وه‌ك‬ ‫تاوان ‌ی جینۆساید‪ ،‬ده‌بێت هه‌وڵبدرێت‬ ‫به‌هه‌مان شێو‌ه كیمیاباران ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌ش‬ ‫پاش بڕیاری دادگا له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نی‌‬ ‫نوێنه‌ران ‌ی عێراق‌و سه‌رۆكایه‌ت ‌ی عێراقه‌وه‌‬ ‫وه‌كو تاوان ‌ی جینۆساید بناسرێن‌و ئینجا‬ ‫كار بۆ ناساندن ‌ی جیهانییان ‌ه ‌ی هه‌ردوو‬ ‫كاره‌ساته‌ك ‌ه بكرێت‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬سااڵنه‌‌و له‌هه‌موو رۆژێكی‌‬ ‫‪‌ 16‬ی ئاداردا‪ ،‬یاد ‌ی هه‌ڵه‌بج ‌ه ده‌كرێته‌وه‌و‬ ‫تائێستا چه‌ند ت��وان��راو‌ه مێژوو ‌ی ئه‌و‬ ‫كاره‌سات ‌ه بنووسرێته‌وه‌؟ هه‌ست ناكه‌ن‬ ‫هه‌ڵه‌بج ‌ه هێشتا دووراییه‌ك ‌ی نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫وه‌رن �ه‌گ��رت��ووه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌ناوچه‌یه‌كی‌‬ ‫جوگراف ‌ی قه‌تیسبووه‌؟‬

‫ی قوربانییه‌كانه‌"‬ ‫ـه‌ره‌بووكردنه‌و ‌ه ‌‬

‫ی هه‌ڵه‌بج ‌ه بۆ ده‌ستوور‬ ‫ی داكۆكیكردن له‌كه‌یس ‌‬ ‫ره‌كان ‌‬ ‫به‌تاوان ‌ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ناسراوه‌‪.‬‬ ‫راس��ت� ‌ه دادگ��اك � ‌ه ل�ه‌س�ه‌ر ئاستی‌‬ ‫عێراق دام���ه‌زراوه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ره‌هه‌ندێكی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیش ‌ی هه‌ی ‌ه ل�ه‌وه‌دا ك ‌ه له‌ژێر‬ ‫سای ‌ه ‌ی بڕیاره‌كان ‌ی نه‌ته‌و‌ه یه‌كگرتوه‌كان‬ ‫دام �ه‌زراو‌ه ئه‌وه‌ش گرنگ ‌ی هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ�ه‌گ�ه‌ر ل��ه‌ب��ه‌رده‌م دادگ��ای �ه‌ك � ‌ی دادی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیدا بوای ‌ه به‌را ‌ی من مه‌سه‌له‌كه‌‬ ‫قورساییه‌ك ‌ی زیاتر ده‌بوو‪ ،‬به‌اڵم ئێمه‌‬ ‫هه‌ر ئه‌و دادگایه‌مان هه‌یه‌‌و كه‌متر نییه‌‬ ‫له‌و به‌های ‌ه ‌ی كه‌دادگایه‌ك ‌ی نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫هه‌یه‌تی‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ئێو‌ه وه‌كو ئه‌ندامێكی‌‬ ‫ده‌س��ت� ‌ه ‌ی داكۆكیكردن ل �ه‌و كه‌یسه‌‪،‬‬ ‫هه‌نگاو ‌ی داهاتووتان چییه‌؟‬ ‫ب �ه‌ك��ر ح �ه‌م �ه‌س��دی��ق‪ :‬ه�ه‌ن��گ��اوی‌‬ ‫داهاتوومان به‌دواداچوون ‌ی مه‌سه‌ل ‌هی‌‬ ‫قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌یه‌‪ ،‬ك ‌ه یه‌كێك ‌ه له‌بڕگه‌‬ ‫گشتییه‌كان ل �ه‌ب��ڕی��اره‌ك � ‌ه ‌ی دادگ���ای‌‬ ‫تاوان ‌ی عێراقدا هاتووه‌‌و ده‌ڵێت‪ :‬ئه‌و‬ ‫كه‌سان ‌ه ‌ی زیانیان به‌ركه‌وتوو‌ه ده‌توانن‬ ‫داوا ‌ی ق��ه‌ره‌ب��وو ‌ی م���ادی‌‌و مه‌عنه‌وی‌‬

‫بكه‌نه‌و‌ه له‌ڕێ ‌ی دادگا ‌ی تایبه‌تمه‌نده‌وه‌‪،‬‬ ‫وات � ‌ه قوربانییه‌كان ده‌ت��وان��ن ل ‌ه رێی‌‬ ‫دادگ��اك��ان � ‌ی هه‌رێم ‌ی ك��وردس��ت��ان�ه‌وه‌‬ ‫به‌گشتی‌‌و به‌تایبه‌ت ‌ی دادگ��ا ‌ی به‌دائ ‌هی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌و‌ه داوا ‌ی قه‌ره‌بوو بكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونك ‌ه تاوانه‌ك ‌ه له‌ئاسمان‌و زه‌و ‌ی ئه‌و‬ ‫ش��اره‌دا رووی��داوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێم ‌ه بیرمان‬ ‫له‌میكانیزمێك ‌ی تر كردووه‌ته‌وه‌‌و بڕیاره‌‬ ‫به‌هه‌مانگ ‌ی له‌گ ‌ه ‌ڵ وه‌زاره‌ت ‌ی شه‌هیدان‌و‬ ‫ك��اروب��ار ‌ی ئه‌نفالكراوان ‌ی حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێمدا بیگرینه‌به‌ر‪ ،‬بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌‬ ‫له‌گ ‌ه ‌ڵ وه‌زیر ‌ی شه‌هیدان گفتوگۆ ده‌كه‌ین‬ ‫له‌بار‌ه ‌ی دیاریكردن ‌ی بڕێك ‌ی گونجاو ‌و‬ ‫شایست ‌ه ‌ی قه‌ره‌بوو بۆ خه‌ڵك ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌و‬ ‫ده‌وروبه‌ری‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬به‌را ‌ی ئێوه‌‪ ،‬ده‌بێت چ‬ ‫میكانیزمێك بگیرێته‌به‌ر له‌مه‌سه‌ل ‌هی‌‬ ‫به‌ده‌ستهێنان ‌ی ئه‌و قه‌ره‌بووه‌دا؟‬ ‫ب�ه‌ك��ر ح�ه‌م�ه‌س��دی��ق‪ :‬ب�ه‌گ��وێ��ر‌هی‌‬ ‫بڕیاره‌ك ‌ه ده‌بێت هه‌موو ئه‌وان ‌ه ‌ی زیانیان‬ ‫به‌ركه‌وتوو‌ه داوا تۆماربكه‌ن‪ ،‬ك ‌ه ئه‌وه‌ش‬ ‫میكانیزمێك ‌ی گونجاو و ره‌وای �ه‌‪ ،‬به‌اڵم‬

‫كێشه‌ك ‌ه ل��ه‌وه‌دای�� ‌ه زیانلێكه‌وتووان‬ ‫چه‌ند هه‌زار كه‌سێك ده‌بن‌و دادگاكان‬ ‫ناتوانن ب �ه‌ده‌م ئه‌و هه‌موو داوایانه‌وه‌‬ ‫ب��چ��ێ��ت‪ .‬ب��ۆی�� ‌ه ب�����ه‌ڕا ‌ی م��ن ئ �ه‌گ �ه‌ر‬ ‫په‌نابه‌رین ‌ه به‌ر پێكهێنان ‌ی لیژنه‌یه‌ك‬ ‫بۆ قه‌ره‌بووكردنه‌و‌ه ‌ی زیانلێكه‌وتووان‪،‬‬ ‫ئه‌و‌ه ئاسانترو گونجاوترو زیاتر ده‌گه‌ینه‌‬ ‫ئامانجه‌كان ‌ی خۆمان به‌تایبه‌ت ‌ی كه‌‬ ‫حكومه‌ت ‌ی عێراق حكومه‌تێك ‌ی مولزه‌مه‌‬ ‫ئه‌و قه‌ره‌بوو‌ه بدات به‌خه‌ڵك ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌و‬ ‫ده‌وروبه‌ری‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ئایا ده‌كرێت بڕیاره‌ك ‌هی‌‬ ‫دادگایه‌ك ‌ی عێراق بكه‌ین ‌ه سه‌ره‌تای‌‬ ‫كاركردنمان ب�ه‌ره‌و دادگاییكردن ‌ی ئه‌و‬ ‫كۆمپانیان ‌ه ‌ی چه‌ك ‌ی كیمیاوییان داوه‌‬ ‫به‌ڕژێم؟‬ ‫ب �ه‌ك��ر ح �ه‌م �ه‌س��دی��ق‪ :‬ده‌ت��وان��ی��ن‬ ‫له‌ڕێ ‌ی ئه‌م ب��ڕی��اره‌و‌ه ئه‌و كاره‌بكه‌ن‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم ئێم ‌ه ئه‌لته‌رناتیڤێك ‌ی ترمان‬ ‫ل�ه‌ب�ه‌رده‌س��ت� ‌ه ك�ه‌ه�ه‌ن��گ��او ‌ی یه‌كه‌می‌‬ ‫ك��اره‌س��ات�ی‌‬ ‫به‌جینۆسایدناساندن ‌ی‬ ‫كیمیابارانه‌كه‌مان به‌دیهێناوه‌‪ ،‬عێراقیش‬

‫وه‌كو ده‌وڵه‌تێك بڕیاریداو‌ه ئه‌و شه‌ڕ‌ه‬ ‫له‌گ ‌ه ‌ڵ ئێمه‌دا بكات‪ ،‬حكومه‌ت ‌ی عێراق‬ ‫له‌سه‌ر زار ‌ی وته‌بێژه‌كه‌یه‌و‌ه عه‌ل ‌ی ده‌باغ‬ ‫به‌ئێم ‌ه ‌ی راگه‌یاندوو‌ه حكومه‌ت ئاماده‌یه‌‬ ‫هاوكاری ‌ی هه‌موو گه‌الن ‌ی عێراق بكات بۆ‬ ‫دادگاییكردن ‌ی ئه‌و كۆمپانیایان ‌ه ‌ی چه‌كی‌‬ ‫كیمیاوییان ب ‌ه رژێم ‌ی به‌عس فرۆشتووه‌‪.‬‬ ‫به‌ڕا ‌ی من ئه‌و‌ه كارێك ‌ی گرنگ ‌ه كه‌‬ ‫حكومه‌ت ‌ی عێراق الیه‌نگر ‌ی ئێم ‌ه بێت‌و‬ ‫به‌هاوكار ‌ی حكومه‌ت ‌ی هه‌رێم وابكه‌ین‬ ‫داوایه‌ك ‌ی یاسای ‌ی له‌سه‌ر ئه‌و كۆمپانیایانه‌‬ ‫تۆماربكه‌ین‪ ،‬بۆ نموون ‌ه ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت‬ ‫له‌سه‌ر كۆمپانیایه‌ك ‌ی ئه‌ڵمان ‌ی ئه‌و‬ ‫داوای��� ‌ه تۆماربكه‌ین‪ ،‬ده‌بێت داواك��ه‌‬ ‫له‌دادگایه‌ك ‌ی ئه‌و واڵته‌دا تۆماربكه‌ین‌و‬ ‫به‌گوێر‌ه ‌ی یاسا ‌ی ئه‌و واڵت ‌ه مامه‌ڵ ‌هی‌‬ ‫له‌گه‌ڵدا ده‌كرێت‪ .‬ئێم ‌ه رێككه‌وتننام ‌هی‌‬ ‫یاساییمان له‌گ ‌ه ‌ڵ ئه‌ڵمانیادا نییه‌‪،‬‬

‫ی پارێزگار ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ریه‌ك ل ‌ه نزار خه‌زره‌جی‌‌و عه‌بدولكه‌ریم به‌رزنج ‌‬ ‫ئه‌وكاته‌ی سلێمانی‌‌و له‌گ ‌ه ‌ڵ فڕۆكه‌وان تاریق ره‌مه‌زان‌و به‌كر‬ ‫ی سه‌ره‌كین‌و ده‌بێت دادگایی بكرێن‬ ‫ی تاوانبار ‌‬ ‫عه‌زاو ‌‬

‫ژمار‌ه (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه‌‪،‬کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫‪88/3/16‬‬

‫ی روویدا؟‬ ‫له‌هه‌ڵه‌بج ‌ه چ ‌‬ ‫ل��ه‌س��اڵ�� ‌ی ‪1988‬دا ه�����ه‌زاران‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌یی له‌هێرشێكدا به‌گاز ‌ی‬ ‫كیمیاو ‌ی گیانیان له‌ده‌ستدا‪.‬‬ ‫ن��زی��ك�� ‌ه ‌ی ‪ 20‬ف���ڕۆك��� ‌ه ك ‌ه‬ ‫فڕۆك ‌ه ‌ی جۆر ‌ی مێکیشیان تێدابوو‬ ‫له‌ده‌وروبه‌ر ‌ی سه‌عات ‪‌ 11‬ی پێش‬ ‫نیوه‌ڕۆ ‌ی رۆژ ‌ی (‪)1988/3/16‬‬ ‫ده‌ستیان كرد به‌بۆردومانكردن ‌ی‬ ‫هه‌ڵه‌بج ‌ه به‌گاز ‌ی كیمیاوی‌‪.‬‬ ‫شاره‌زایان پێیانوای ‌ه ئه‌و ماد‌ه‬ ‫كیمیاوییان ‌ه ‌ی ك ‌ه له‌فڕۆكه‌كانه‌و‌ه‬ ‫ب���ه‌س���ه‌ر خ �ه‌ڵ��ك � ‌ی ش���اره‌ك���ه‌دا‬ ‫به‌ردراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬بریتین له‌گاز ‌ی‬ ‫خ���ه‌رد‌هل‌و سارین ‌ی دژ‌ه ده‌م��ار‌و‬ ‫تابون‌و ڤ ‌ی ئێكس‌و سیانید‪.‬‬ ‫هێرشه‌ك ‌ه ‌ی س �ه‌ر هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ك ‌ه ‪ 150‬میل (‪241‬كم) له‌باكوور ‌ی‬ ‫رۆژه��ه‌اڵت�� ‌ی ب �ه‌غ��دا ‌ی پایته‌خت ‌ی‬ ‫عێراقه‌وه‌یه‌‪ ،‬یه‌كێك بوو له‌دوایین‬ ‫هێرشه‌كان ‌ی جه‌نگ ‌ی نێوان عێراق‬ ‫ئ��ێ��ران‌و ب����ه‌دوا ‌ی داگ��ی��رك��ردن� ‌ی‬ ‫ئ���ه‌و ش�����اره‌دا ه���ات ل �ه‌الی �ه‌ن‬ ‫هێز ‌ی پێشمه‌رگ ‌ه ‌ی ب �ه‌ر‌ه ‌ی‬ ‫كوردستان ‌ی ب�ه‌ه��اوك��ار ‌ی‬ ‫هێز‌ه ئێرانییه‌كان‪.‬‬ ‫پ�ه‌الم��اره‌ك� ‌ه ‌ی‬ ‫رژێم ‌ی به‌عس‬

‫به‌گاز ‌ی كیمیاوی دوو رۆژ له‌بۆردومان ‌ی‬ ‫چڕوپڕ ‌ی شاره‌ك ‌ه هات به‌چه‌ك ‌ی هاو‌هن‌و‬ ‫گولل ‌ه ت��ۆپ‌و موش ‌هك‌و له‌شاخه‌كان ‌ی‬ ‫ده‌وروبه‌ر ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌و‌ه ئاراست ‌ه ده‌كران‪.‬‬ ‫ب�ه‌پ��ێ� ‌ی وت��� ‌ه ‌ی ف �ه‌رم��ان��ده‌ك��ان � ‌ی‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه ك ‌ه ئه‌وكات ‌ه له‌ناو شاره‌كه‌دا‬ ‫ب���وون‪ ،‬ف��ڕۆك�ه‌ك��ان چ���وارد‌ه هێرش ‌ی‬ ‫ئاسمانییان ك��ردوه‌‌و ه�ه‌ر جارێكیش‬ ‫حه‌وت یان هه‌شت فڕۆك ‌ه بوون‪.‬‬ ‫باوه‌ڕ وای ‌ه ك ‌ه فڕۆكه‌كان هێرشیان‬ ‫كردبێت ‌ه سه‌ر ناوجه‌رگ ‌ه ‌ی شاره‌كه‌‌و‬ ‫هه‌موو ئه‌و رێگایان ‌ه بۆ ‌ی ده‌چن‪.‬‬ ‫ئه‌وان ‌ه ‌ی له‌و مه‌رگه‌سات ‌ه رزگاریان‬ ‫بووه‌‪ ،‬باس له‌وه‌ده‌كه‌ن دوا ‌ی به‌ردانه‌و‌ه ‌ی‬ ‫بۆمبه‌كان دوكه‌ڵێك ‌ی ره‌ن���گ سپ ‌ی‬ ‫به‌رزبووه‌ته‌وه‌‌و دواتر ره‌نگه‌ك ‌ه ‌ی گۆڕاو‌ه‬ ‫بۆ ر‌هش‌و ئینجا زه‌رد بووه‌‪ ،‬تا ئاست ‌ی‬ ‫(‪ 46‬مه‌تر) به‌رزبووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌گوێر‌ه ‌ی تۆمار‌ه پزیشكییه‌كان ‌ی‬ ‫نه‌خۆشخانه‌كان ‌ی ئێران ك ‌ه زۆرین ‌ه ‌ی‬ ‫ب��ری��ن��داره‌ك��ان ل����ه‌و ‌ێ چ���اره‌س���ه‌ری‬ ‫س��ه‌ره‌ت��ای��ی��ان ك�����راوه‌‪ ،‬زۆری���ن��� ‌ه ‌ی‬ ‫برینداره‌كان به‌ده‌ست هه‌ڵمژین ‌ی گاز ‌ی‬ ‫خ�ه‌رده‌ل�ه‌و‌ه نااڵندویانه‌‌و ئه‌وان ‌ه ‌ی ك ‌ه‬ ‫له‌مردن رزگ��اری��ان ب��وو‌ه به‌هۆ ‌ی ئه‌و‬ ‫تێكه‌ڵه‌ی ‌ه ‌ی گاز ‌ی كیمیاو ‌ی ك ‌ه رژێنرابوو‬ ‫به‌سه‌ر شاره‌كه‌یاندا‪ ،‬تووش ‌ی كێش ‌ه ‌ی‬ ‫هه‌ناسه‌دان‌و بینین بوونه‌ته‌وه‌‪.‬‬

‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د عه‌لی‌ كه‌مال‬

‫راپۆرته‌كان ئاماژ‌ه به‌وه‌ده‌كه‌ن ك ‌ه‬ ‫نزیك ‌ه ‌ی له‌سه‌دا ‪‌ 75‬ی قوربانییه‌كان ژن‌و‬ ‫منداڵ بوون‌و ئه‌و برینداران ‌ه ‌ی هێرشه‌ك ‌ه‬ ‫ك ‌ه له‌الیه‌ن رۆژنامه‌نووسانه‌و‌ه بینرابوون‬ ‫نیشانه‌كان ‌ی ژه‌ه��روای��ب��وون � ‌ی گ��از ‌ی‬ ‫خه‌رده‌لیان پێو‌ه دیار بوو‌ه ك ‌ه بریتیی ‌ه‬ ‫له‌تێكچوون‌و ناشیرین بوون ‌ی پێست‌و‬ ‫به‌زه‌حمه‌ت هه‌ناسه‌دان‪.‬‬ ‫هه‌ندێك له‌دانیشتووان ‌ی شاره‌ك ‌ه‬ ‫به‌هۆ ‌ی داپۆشین ‌ی ده‌موچاویان به‌په‌ڕۆ ‌ی‬ ‫ش��ێ��دار‌و ه�ه‌اڵت��ن ب���ه‌ره‌و شاخه‌كانی‌‬ ‫ده‌وروبه‌ر ‌ی هه‌ڵه‌بج ‌ه له‌مردن رزگاریان‬ ‫بووه‌‪.‬‬ ‫ه��ه‌رچ��ه‌ن��د‌ه زۆری���ن��� ‌ه ‌ی ره‌ه���ا ‌ی‬ ‫به‌ڵگه‌كان ئ �ه‌وه‌ی��ان نیشانده‌دا كه‌‬ ‫هێرشه‌ك ‌ه له‌الیه‌ن عێراقه‌و‌ه دژ به‌ئێران‌و‬ ‫هێز ‌ی پێشمه‌رگه‌‌و هاوواڵتیان ‌ی هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌سه‌ره‌تادا وه‌زاره‌ت ‌ی‬ ‫به‌رگر ‌ی ئه‌مه‌ریكا لۆم ‌ه ‌ی ئێران ‌ی كرد‪.‬‬ ‫به‌گوێر‌ه ‌ی هه‌ندێك به‌ڵگه‌‪ ،‬رژێم ‌ی‬ ‫سه‌دام حسێن گاز ‌ی كیمیاوی له‌پێش‬ ‫لێدان ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌شه‌و‌ه به‌كارهێناوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هێرشه‌ك ‌ه ‌ی سه‌ر هه‌ڵه‌بج ‌ه به‌یه‌كه‌م‬ ‫هێرش ‌ی دۆكیومێنتكراو داده‌ن��رێ ك ‌ه‬ ‫چه‌ك ‌ی كیمیاو ‌ی تیادا به‌كارهاتبێ‌‪.‬‬ ‫له‌دوا ‌ی ئازادكردن ‌ی عێراق‪ ،‬دادگا ‌ی‬ ‫بااڵ ‌ی تاوانه‌كان ژماره‌یه‌ك لێپرسراو ‌ی‬ ‫رژێم ‌ی به‌عس ‌ی به‌تاوان ‌ی كیمیابارانه‌ك ‌ه‬

‫دادگ��ای�� ‌ی ك��رد كه‌بریتی ب��وون‬ ‫له‌عه‌ل ‌ی حه‌سه‌ن مه‌جید ك ‌ه به‌عه‌ل ‌ی‬ ‫كیمیاو ‌ی ناسراوه‌‪ ،‬هاشم سوڵتان‬ ‫وه‌زی����ر ‌ی ب��ه‌رگ��ر ‌ی پێشووتر ‌ی‬ ‫ب�ه‌ع��س‪ ،‬سابر دور ‌ی سه‌رۆك ‌ی‬ ‫موخابه‌رات له‌سات ‌ی ئه‌نجامدان ‌ی‬ ‫تاوانه‌كه‌‌و چه‌ند لێپرسراوێك ‌ی تر‪.‬‬ ‫به‌گوت ‌ه ‌ی لێدوان ‌ی یه‌كێك‬ ‫ل�ه‌پ��ارێ��زه‌ره‌ك��ان� ‌ی داكۆكیكردن‬ ‫له‌كه‌یس ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌‪ ،‬هێشتا چه‌ند‬ ‫تۆمه‌تبارێك ‌ی تر ماون‌و دادگایی‬ ‫نه‌كراون‪ ،‬له‌وان ‌ه نزار خه‌زره‌ج ‌ی‬ ‫سه‌رۆك ‌ی ئه‌ركان ‌ی سوپا ‌ی عێراق‬ ‫له‌ساڵ ‌ی ‪‌1988‬و چه‌ند فڕۆكه‌وانێك‌و‬ ‫به‌رپرسێك ‌ی تر ‌ی به‌عس‪.‬‬ ‫دوا ‌ی تێپه‌ڕبوون ‌ی ‪ 22‬سا ‌ڵ به‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و ت��اوان �ه‌دا‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه ه �ه‌ردوو‬ ‫لێپرسراو ‌ی سه‌ره‌ك ‌ی سه‌دام حسێنی‌‌و‬ ‫عه‌ل ‌ی كیمیاو ‌ی له‌پا ‌ی تاوانه‌كانیان‬ ‫ل���ه‌س���ێ���داره‌دراون‪ ،‬ب���ه‌اڵم هێشتا‬ ‫هه‌ڵه‌بج ‌ه به‌ده‌ست شوێنه‌واره‌كان ‌ی‬ ‫ك��ی��م��ی��اب��اران �ه‌و‌ه ده‌ناڵێنێت‌و‬ ‫برینداره‌كانیش به‌ده‌ست ئازار ‌ی‬ ‫برینه‌كانیانه‌و‌ه هه‌ر ساڵه‌و‬ ‫ژم��اره‌ی��ه‌ك��ی��ان گیان‬ ‫له‌ده‌ستده‌ده‌ن‪.‬‬

‫ی به‌كۆم ‌هڵ‌‬ ‫ی له‌ناوبردن ‌‬ ‫جینۆساید‪ ..‬ده‌سته‌واژ ‌ه ‌‬ ‫ده‌ستوور‬

‫ده‌سته‌واژ‌ه ‌ی جینۆساید یان له‌ناوبردن ‌ی‬ ‫ب�ه‌ك��ۆم�ه‌ڵ‪ ،‬ئ��ام��اژه‌دان � ‌ه به‌تاوانه‌كانی‌‬ ‫كۆمه‌ڵكوژ ‌ی كه‌دژ ‌ی كۆمه‌ڵێك خه‌ڵك‌و‬ ‫مافه‌كان ‌ی م��رۆڤ ئه‌نجامده‌درێن كه‌‬ ‫له‌راگه‌یاندن ‌ی جیهان ‌ی مافه‌كان ‌ی مرۆڤ‬ ‫له‌ساڵ ‌ی ‪ 1948‬دیاریكراون‌و په‌یوه‌سته‌‬ ‫به‌ماف ‌ی تاك ‌ه كه‌سه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م ده‌سته‌واژه‌ی ‌ه ته‌مه‌ن ‌ی زۆر نییه‌و‬ ‫ساڵ ‌ی ‪ 1944‬پارێزه‌رێك ‌ی جوله‌ك ‌هی‌‬ ‫به‌ره‌گه‌ز پۆڵه‌ند ‌ی ك ‌ه ناو ‌ی رافائیل لیمكین‬ ‫دایهێناوه‌‪ ،‬به‌مه‌به‌ست ‌ی وه‌سفكردنی‌‬ ‫سیاسه‌ت ‌ی نازییه‌كان له‌كوشتن ‌ی به‌پالن بۆ‬ ‫داڕێژراو ‌ی گه‌الندا‪ ،‬له‌وان ‌ه گه‌ل ‌ی جوله‌كه‌‬ ‫له‌ئه‌وروپا‪ ،‬ئه‌م ده‌سته‌واژه‌ی ‌ه ‌ی له‌هه‌ردوو‬ ‫وش ‌ه ‌ی (جینۆ) ك ‌ه وشه‌یه‌ك ‌ی یۆنانییه‌و‬ ‫مانا ‌ی ره‌گه‌ز یان هۆز له‌گ ‌ه ‌ڵ (ساید) كه‌‬ ‫مانا ‌ی كوشتن‌و له‌ناوبردن ‌ه پێكهاتووه‌‪.‬‬ ‫ساڵ ‌ی دوات���ر‪ ،‬دادگ���ا ‌ی سه‌ربازیی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت ‌ی له‌شار ‌ی نۆرمبێرگ ‌ی ئه‌ڵمانیا‬ ‫تۆمه‌ت ‌ی تاوان ‌ی دژ ‌ی مرۆڤایه‌ت ‌ی ئاراست ‌هی‌‬ ‫ژم��اره‌ی��ه‌ك ل��ه‌گ��ه‌ور‌ه س�ه‌رك��رده‌ك��ان�ی‌‬ ‫نازییه‌كان ك��رد‪ ،‬ئ �ه‌م تۆمه‌ت ‌ه وش ‌هی‌‬ ‫(جینۆساید)یش ‌ی له‌خۆگرتبوو وه‌كو‬ ‫وش �ه‌ی �ه‌ك � ‌ی وه‌س��ف��ك��ردن ن���ه‌ك وه‌ك��و‬

‫ده‌سته‌واژه‌یه‌ك ‌ی یاسایی‌‪.‬‬ ‫لیمیكین ل �ه‌ه �ه‌وڵ �ه‌ك��ان��ی��دا بۆ‬ ‫ئاشناكردن ‌ی جیهان به‌و ده‌سته‌واژه‌یه‌‬ ‫دوا ‌ی تاوان ‌ی هۆلۆكۆست به‌رده‌وام بوو‪،‬‬ ‫له‌ئاكام ‌ی ئ �ه‌و هه‌واڵنه‌شیدا‪ ،‬نه‌ته‌وه‌‬ ‫رێككه‌وتننامه‌یه‌كی‌‬ ‫یه‌كگرتووه‌كان‬ ‫په‌سه‌ندكرد ك ‌ه تایبه‌ت ‌ه به‌قه‌ده‌غه‌كردنی‌‬ ‫تاوانه‌كان ‌ی له‌ناوبردن ‌ی به‌كۆم ‌هڵ‌و سزادانی‌‬ ‫ئه‌نجامده‌ران ‌ی له‌‪‌ 9‬ی كانوون ‌ی یه‌كه‌می‌‬ ‫‪ .1948‬له‌و رێككه‌وتننامه‌یه‌دا جینۆساید‬ ‫به‌تاوانێك ‌ی نێوده‌وڵه‌ت ‌ی له‌قه‌ڵه‌م دراوه‌‌و‬ ‫ئه‌و واڵتان ‌ه ‌ی ئیمزایان ك��ردوو‌ه پابه‌ند‬ ‫ده‌كات به‌(رێگرتن له‌دووباره‌كردنه‌و‌هی‌‬ ‫ت���اوان��� ‌ی ل���ه‌و ش��ێ��وه‌ی��ه‌و س���زادان���ی‌‬ ‫ئه‌نجامده‌رانی‌)‪ .‬هه‌روه‌ها جینۆسایدی‌‬ ‫به‌م شێوه‌ی ‌ه پێناس ‌ه كردووه‌‪ :‬جینۆساید‬ ‫مانا ‌ی ئه‌نجامدان ‌ی یه‌كێك له‌م كارانه‌یه‌‬ ‫ك ‌ه به‌مه‌به‌ست ‌ی له‌ناوبردن ‌ی ته‌واوه‌ت ‌ی یان‬ ‫به‌شێك ‌ی گروپێك له‌سه‌ر بنه‌ما ‌ی نه‌ته‌وه‌یی‌‬ ‫یان ئیتنیك ‌ی یاخود ره‌گ�ه‌ز یان ئایین‬ ‫ئه‌نجامده‌درێن‪ ،‬له‌وانه‌‪ :‬كوشتن ‌ی ئه‌ندامانی‌‬ ‫ئه‌و گروپه‌‪ ،‬زیانگه‌یاندن ‌ی جه‌سته‌ی ‌ی یان‬ ‫ده‌روون���ی مه‌ترسیدار به‌ئه‌ندامه‌كانی‌‪،‬‬ ‫زیانگه‌یاندن به‌ره‌وش ‌ی گ��وزه‌ران� ‌ی ئه‌و‬ ‫گروپ ‌ه به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی ترسناك‪ ،‬له‌گ ‌هڵ‌‬ ‫گرتنه‌به‌ر ‌ی هه‌ندێك رێوشوێن به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫رێگرتن له‌نه‌وه‌خستنه‌و‌ه ‌ی ئه‌و گروپه‌و‬

‫گواستنه‌و‌ه ‌ی به‌زۆر ‌ی منداڵه‌كان ‌ی گروپێك‬ ‫بۆ ناو گروپێك ‌ی تر‪.‬‬ ‫له‌مێژوو ‌ی مرۆڤایه‌تیدا زۆر هه‌وڵی‌‬ ‫جینۆسایدكردن ‌ی گه‌الن دراو‌ه له‌به‌رهۆی‌‬ ‫ئایین ‌ی یان نه‌ته‌وه‌ی ‌ی یان ره‌گه‌زپه‌رستی‌‬ ‫یان هه‌ر هۆكارێك ‌ی تر‪ ،‬پسپۆڕان پێیانوایه‌‬ ‫ژم��اره‌ی �ه‌ك � ‌ی زۆر ت��اوان � ‌ی كۆمه‌ڵكوژ‬ ‫دژ ‌ی مرۆڤایه‌ت ‌ی ئه‌نجامدراوه‌‪ ،‬له‌وانه‌‪:‬‬ ‫كۆمه‌ڵكوژ ‌ی جوله‌كه‌كان ك ‌ه به‌هۆلۆكۆست‬ ‫ناسراوه‌‪ ،‬برسیكردن ‌ی ئۆكرانیا له‌الیه‌ن‬ ‫یه‌كێتی سۆڤیه‌ت ‌ی جارانه‌و‌ه له‌ماو‌هی‌‬ ‫سااڵن ‌ی (‪‌1932‬و ‪ ،)1933‬داگیركردنی‌‬ ‫ته‌یمۆر ‌ی خۆرئاوا له‌ساڵ ‌ی ‪ 1975‬له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌ندۆنیسیاوه‌‌و ئه‌و ره‌ش ‌ه كوژیی ‌ه ‌ی گروپی‌‬ ‫خه‌میری رۆژ له‌ماو‌ه ‌ی حه‌فتاكان ‌ی سه‌د‌هی‌‬ ‫رابردوو له‌كه‌مبۆدیا ئه‌نجامیان دا‪.‬‬ ‫ل �ه‌س��ااڵن � ‌ی ه�ه‌ش��ت��اك��ان� ‌ی ه�ه‌م��ان‬ ‫سه‌ده‌شدا‪ ،‬رژێم ‌ی به‌عس شااڵوه‌كانی‌‬ ‫ئه‌نفال‌و كیمیاباران ‌ی هه‌ڵه‌بج ‌ه ‌ی ئه‌نجامداوه‌‬ ‫ك ‌ه له‌مانگ ‌ی ئ��ادار ‌ی ئه‌مساڵ‌و له‌الیه‌ن‬ ‫دادگا ‌ی دادگاییكردن ‌ی لێپرسراوان ‌ی ئه‌و‬ ‫رژێم ‌ه ناسراو به‌دادگا ‌ی بااڵ ‌ی تاوانه‌كان‪،‬‬ ‫ه���ه‌ردوو مه‌رگه‌ساته‌ك ‌ه به‌جینۆساید‬ ‫ناسێنراوه‌‌و به‌وپێیه‌ش كورد بوو‌ه یه‌كێك‬ ‫له‌و گه‌الن ‌ه ‌ی به‌گه‌الن ‌ی جینۆسایدكراو‬ ‫ناسراون‪.‬‬ ‫له‌ساڵی‌‪1994‬دا‪ ،‬له‌رواندا توتسییه‌كان‬

‫‪ 800‬هه‌زار كه‌سیان له‌هۆتۆیه‌كان كوشت‪،‬‬ ‫له‌بۆسنه‌‌و هێرزه‌گۆڤینیاش سربه‌كان‬ ‫ل�ه‌چ��وارچ��ێ��و‌ه ‌ی ت��اوان � ‌ی كۆمه‌ڵكوژیدا‬ ‫چه‌ندین قه‌سابخانه‌یان خوڵقاند‪.‬‬ ‫ماو‌ه ‌ی چه‌ندین ساڵه‌‪ ،‬ئه‌رمه‌نه‌كانیش‬ ‫له‌هه‌وڵ ‌ی ناسین ‌ی ئ �ه‌و كۆمه‌ڵكوژیه‌‬ ‫دان ك � ‌ه ل �ه‌س��ااڵن � ‌ی ‪ 1915‬ت��ا ‪1920‬‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ن عوسمانییه‌كانه‌و‌ه ل�ه‌دژی��ان‬ ‫ئه‌نجامدراوه‌‌و له‌و هه‌وڵه‌یاندا تا راده‌یه‌ك‬ ‫سه‌ركه‌وتووبوون‪ ،‬سینات ‌ی ئه‌مه‌ریكاو‬ ‫په‌رله‌مان ‌ی فه‌ره‌نسا‌و په‌رله‌مان ‌ی سوید‪،‬‬ ‫ئ��ه‌و ك��ۆم�ه‌ڵ��ك��وژی�ه‌ی��ان به‌جینۆساید‬ ‫ناساندووه‌‪.‬‬ ‫سازدانی‌‪ :‬ده‌ستوور‬

‫یه‌كێك له‌پارێزه‌ره‌كان ‌ی داكۆكیكردن‬ ‫له‌كه‌یس ‌ی هه‌ڵه‌بج ‌ه ئاشكرایكرد‪،‬‬ ‫هێشتا دوو تاوانبار ‌ی سه‌ره‌ك ‌ی تاوانی‌‬ ‫كیمیابارانكردن ‌ی هه‌ڵه‌بج ‌ه دادگایی‬ ‫نه‌كراون‪ ،‬دووان ‌ی تریشیان ك ‌ه ناویان‬ ‫له‌دۆسێیه‌كه‌دا هاتووه‌و له‌ساتی‌‬ ‫ئه‌نجامدان ‌ی تاوانه‌كه‌دا چاوساغی‬ ‫هێزه‌كان ‌ی رژێم ‌ی به‌عس بوون‪،‬‬ ‫به‌ئازادی ‌ی له‌كوردستان دێن‌و ده‌چن‪.‬‬ ‫پارێزه‌ر به‌كر حه‌مه‌سدیق له‌میانی‌‬ ‫چاوپێكه‌وتنێكدا له‌گ ‌ه ‌ڵ ده‌ستوور ده‌ڵێت‬ ‫هه‌نگاو ‌ی داهاتوویان به‌دواداچوونی‌‬ ‫مه‌سه‌ل ‌ه ‌ی قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌یه‌‪ ،‬ئاماژه‌‬ ‫به‌و‌ه ده‌دات ئه‌و كه‌سان ‌ه ‌ی زیانیان‬ ‫به‌ركه‌وتوو‌ه ده‌توانن داوا ‌ی قه‌ره‌بووی‌‬ ‫مادی‌‌و مه‌عنه‌و ‌ی بكه‌نه‌و‌ه له‌ڕێی‌‬ ‫دادگا ‌ی تایبه‌تمه‌ند‪ .‬باس ‌ی له‌وه‌شكرد‪،‬‬ ‫ده‌سته‌كه‌یان له‌داهاتوودا كار بۆ‬ ‫دادگاییكردن ‌ی تاوانباره‌كان ‌ی تر ده‌كات‪.‬‬ ‫‪.................................‬‬ ‫ده‌س����������ت����������وور‪ :‬م�����ان�����ای‌‬ ‫به‌جینۆسایدناساندن ‌ی كه‌یس ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌‪،‬‬ ‫ل ‌ه روو ‌ی یاساییه‌و‌ه چ ‌ی ده‌گه‌یه‌نێت؟‬ ‫ب��ه‌ك��ر ح��ه‌م��ه‌س��دی��ق‪ :‬گ��رن��گ�ی‌‬ ‫كیمیابارانی‌‬ ‫به‌جینۆسایدناساندن ‌ی‬ ‫هه‌ڵه‌بج ‌ه ل ‌ه روو ‌ی یاساییه‌و‌ه ئه‌وه‌یه‌‪،‬‬

‫‪8‬‬

‫ی وردوخاشكـــ‬ ‫"له‌ڕێ ‌‬ ‫رێگ ‌ه له‌دووباره‌كـــــ‬

‫نووسه‌رو رووناكبیر خه‌بات عــــــ‬ ‫سازدانی‌‪ :‬ده‌ستوور‬

‫نووسه‌رو رووناكبیر خه‌بات‬ ‫عه‌بدوڵاڵ‪ ،‬پێیوای ‌ه مه‌حاڵ ‌ه عێراقێكی‌‬ ‫دیموكراس ‌ی دابمه‌زرێت تا ئه‌و‬ ‫شه‌ڕ‌ه یه‌كالیینه‌كرێته‌وه‌‪ ،‬واته‌‬ ‫شه‌ڕ ‌ی وردوخاشكردن ‌ی یه‌كجاره‌كی‌‬ ‫ناسیۆنالیزم ‌ی كۆنه‌په‌رست ‌ی عه‌ره‌ب‬ ‫ك ‌ه پێشتر به‌عس نوێنه‌رایه‌ت ‌ی ده‌كرد‪،‬‬ ‫ته‌نیا له‌و رێیه‌شه‌و‌ه ده‌توانرێت‬ ‫رێگ ‌ه له‌دووباره‌كردنه‌و‌ه ‌ی كاره‌ساتی‌‬ ‫وه‌كو كیمیاباران ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌و ئه‌نفال‬ ‫بگیرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌چاوپێكه‌وتنێكدا كه‌ده‌ستوور له‌گه‌ڵیدا‬ ‫سازیداوه‌‪ ،‬خه‌بات عه‌بدوڵاڵ ده‌ڵێت‬ ‫"پاش ناساندن ‌ی هه‌ردوو كاره‌ساتی‌‬ ‫كیمیاباران ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌و ئه‌نفال وه‌ك دوو‬ ‫تاوان ‌ی جینۆساید‪ ،‬پێویست ‌ه داواكانی‌‬ ‫كورد چ وه‌كو نه‌ته‌و‌ه یان حكومه‌ت‬ ‫پێش هه‌موو شتێك مه‌سه‌ل ‌ه ‌ی قه‌ره‌بوو‬ ‫تێپه‌ڕێنێت"‪.‬‬ ‫‪..............................‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬كورد تاچه‌ند توانیویه‌تی‌‬ ‫وه‌كو جوله‌كه‌كان ك ‌ه چۆن هاوسۆزی‌‬ ‫جیهانیان به‌ال ‌ی خۆیاندا راكێشا به‌هۆی‌‬ ‫ه��ۆل��ۆك��ۆس��ت�ه‌وه‌‪ ،‬ه��اوس��ۆز ‌ی جیهان‬ ‫به‌ده‌ستبهێنێت له‌به‌رامبه‌ر كاره‌ساتی‌‬ ‫كیمیاباران ‌ی هه‌ڵه‌بجه‌؟‬ ‫خ�ه‌ب��ات ع�ه‌ب��دوڵ�ڵا‪ :‬ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌و‌هی‌‬ ‫كاره‌ساته‌كان ‌ی كورد به‌تایبه‌ت ‌ی ئه‌وانه‌یان‬ ‫كه‌ده‌چن ‌ه خان ‌ه ‌ی جینۆسایده‌و‌ه (بۆنمونه‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌و ئه‌نفال) له‌سه‌رده‌مێكدا‬ ‫روویاندا ك ‌ه پشتگیرییه‌ك ‌ی نێوده‌وڵه‌تی‌‬ ‫له‌عێراق ‌ی به‌عس له‌ئارادا بوو‪ ،‬نه‌توانرا‬ ‫له‌سه‌روبه‌ند ‌ی كاره‌ساته‌كاندا‪ ،‬ئه‌و‌هی‌‬ ‫ك��ه‌رووی��ان��دا بگه‌یه‌نرێت ‌ه جیهان‪،‬‬ ‫ل��ه‌ب��ه‌رئ��ه‌وه‌ش ك � ‌ه ب�ه‌ع��س رژێمێكی‌‬ ‫تۆتالیتار بوو زۆرب ‌ه ‌ی جومگ ‌ه گرنگه‌كانی‌‬ ‫ئه‌و تاوانان ‌ه ‌ی به‌نهێنی‌‌و دوور له‌چاوی‌‬ ‫راگه‌یاندنه‌كان ئه‌نجامدا‌و به‌و هۆیه‌شه‌وه‌‬ ‫به‌شێك ‌ی گه‌ور‌ه ‌ی تاوانه‌كان‪ ،‬له‌تاریكیدا‬

‫مانه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌به‌رئه‌و‌ه ‌ی ك��ورد جگه‌‬ ‫له‌حیزب ‌ه سیاسییه‌كانی خاوه‌ن ‌ی ده‌زگای‌‬ ‫ده‌وڵ �ه‌ت��داری � ‌ی ن �ه‌ب��ووه‌‪ ،‬نه‌یتوان ‌ی تا‬ ‫سه‌رده‌مێك ‌ی دره‌نگ ئه‌و تاوانان ‌ه به‌جیهان‬ ‫بگه‌یه‌نێت‪ ،‬ئه‌و‌ه راست ‌ه ك ‌ه جوله‌كه‌كان‬ ‫ته‌نانه‌ت پێش دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی‬ ‫ئیسرایلیش كه‌یسه‌كه‌یان ناسرابوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫گه‌ل ‌ی جوله‌ك ‌ه ته‌نیا له‌سای ‌ه ‌ی ده‌وڵه‌تی‌‬ ‫ئیسرایل‌و لۆبیی ‌ه نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی‌‬ ‫خۆیانه‌و‌ه توانییان گه‌وره‌ی ‌ی تاوانی‌‬ ‫هۆلۆكۆست به‌دنیا ئاشنا بكه‌ن‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ل�ه‌ب�ه‌ر نه‌بوونی ده‌زگ���ای ده‌وڵ �ه‌ت��ی‪،‬‬ ‫تائێستا نه‌كراو‌ه تاوانه‌كان ‌ی دژ به‌كورد‬ ‫هێند‌ه ‌ی گه‌وره‌ی ‌ی تاوانه‌كان‪ ،‬كورد وه‌كو‬ ‫گه‌لێكی سته‌ملێكراو به‌دنیا بناسێنێت‪.‬‬ ‫خ��ۆ ئ �ه‌گ �ه‌ر داگ��ی��رك��ردن� ‌ی كوێت‬ ‫رووی��ن��ه‌دای��ه‌و عێراق ‌ی به‌عس وه‌ك��و‬ ‫ده‌وڵه‌تێك ‌ی بێزراو ‌ی لێنه‌هاتایه‌‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫پانتاییه‌ك ‌ی گه‌ور‌ه ‌ی ئه‌و تاوانان ‌ه جگه‌‬ ‫له‌خه‌یاڵدان ‌ی ك��ورد ‌ی ئه‌م پارچه‌ی ‌هی‌‬ ‫كوردستان ئیتر بۆ هیچ شوێنێك ‌ی تر‬ ‫سه‌ر ‌ی نه‌كردایه‌‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬باستان ل�ه‌و‌ه كرد كه‌‬ ‫جوله‌كه‌كان دوا ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی قه‌واره‌یه‌كیان‬ ‫دروستكرد‪ ،‬توانییان هۆلۆكۆست به‌جیهان‬ ‫ئاشنا بكه‌ن‪ ،‬ئایا رۆڵ�� ‌ی حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم وه‌كو قه‌واره‌یه‌ك ‌ی سیاس ‌ی چۆن‬ ‫هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت له‌ناساندن ‌ی ئه‌و‬

‫ی داهاتوومان قـــ‬ ‫"ئه‌رك ‌‬

‫به‌كر حه‌مه‌سدیق یه‌كێك له‌پارێزه‌ر‬

‫ماف ده‌دات به‌گه‌الن ‌ی جینۆسایدكراو كه‌‬ ‫داوا ‌ی یارمه‌ت ‌ی له‌كۆمه‌ڵگا ‌ی نێوده‌وڵه‌ت ‌ی‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬وات ‌ه رێگه‌ده‌ده‌دات به‌و گه‌النه‌‬ ‫داوا ‌ی یارمه‌ت ‌ی له‌نه‌ته‌و‌ه یه‌كگرتووه‌كان‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگا ‌ی نێوده‌وڵه‌ت ‌ی بكه‌ن‪ ،‬پاشان‬ ‫ئه‌م ‌ه به‌هایه‌ك ‌ی ئه‌خالقی‌‌و ناوبانگی‬ ‫ن��ێ��وده‌وڵ�ه‌ت��ی‌‌و گرنگ ‌ی هه‌ی ‌ه ب��ۆ ئه‌و‬ ‫گه‌النه‌ی سته‌مدیده‌ن‪.‬‬ ‫خاڵێك ‌ی تر ‌ی گرنگ ‌ی ئه‌م بڕیاره‌‬ ‫له‌وه‌دای ‌ه ك ‌ه وه‌كو له‌پێناس ‌ه ‌ی خودی‌‬ ‫جینۆساید ه��ات��ووه‌‪ ،‬ج��ی��اواز ‌ی نێوان‬ ‫جینۆساید‌و تاوان ‌ی دژ ‌ی مرۆڤایه‌تیشه‌‪،‬‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی � ‌ه ك� ‌ه ئ �ه‌و گ �ه‌الن � ‌ه ‌ی دووچ���اری‌‬ ‫جینۆساید ده‌ب��ن �ه‌و‌ه له‌به‌ر هۆكاری‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌‌و په‌یوه‌ست ‌ه به‌مه‌به‌ستی‌‬ ‫ئامانج ‌ی جینۆسایده‌كه‌‌و ئامانجی‌‬ ‫له‌ناوبردن ‌ی ئه‌و نه‌ته‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌تاوان ‌ی جینۆسایددا په‌یوه‌ندی‌‬ ‫به‌پاڵنه‌ر ‌ی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی�ه‌و‌ه ه�ه‌ی�ه‌و بۆ‬ ‫ئێم ‌ه له‌ڕوو ‌ی یاساییه‌و‌ه میلله‌ت ‌ی كورد‬ ‫ده‌بات ‌ه ئاست ‌ی ئه‌و میلله‌تان ‌ه ‌ی به‌میلله‌ته‌‬ ‫چه‌وساوه‌كان ناوزه‌د ده‌كرێن‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬

‫هه‌م ل ‌ه روو ‌ی ئه‌خالقییه‌وه‌‪ ،‬هه‌م ل ‌ه‬ ‫روو ‌ی مادییه‌وه‌‪ ،‬هه‌م ل ‌ه روو ‌ی یاساییه‌وه‌‬ ‫گرنگه‌‌و بایه‌خ ‌ی ئه‌و بڕیار‌ه له‌وانه‌دا خۆی‌‬ ‫ده‌بینێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬به‌جینۆسایدناساندنی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بج ‌ه له‌الیه‌ن دادگایه‌ك ‌ی عێراقییه‌وه‌‬ ‫ب��وو‪ ،‬ئایا ئه‌م ‌ه چه‌ند جیاواز ‌ی هه‌یه‌‬ ‫له‌و‌ه ‌ی ئه‌و ناساندن ‌ه له‌الیه‌ن دادگایه‌كی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌و‌ه بووایه‌؟‬ ‫به‌كر حه‌مه‌سدیق‪ :‬دادگ��ا ‌ی بااڵی‌‬ ‫ت��اوان�ه‌ك��ان� ‌ی ع��ێ��راق ك � ‌ه ب��ڕی��اره‌ك� ‌هی‌‬ ‫ده‌ركردوو‌ه به‌بڕیارێك ‌ی عێراق‌و به‌مه‌رجی‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌ت ‌ی دام���ه‌زراوه‌‪ ،‬وات� ‌ه مه‌رجه‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌كان له‌م دادگایه‌دا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ك ‌ه هه‌ندێك پێوه‌ر ‌ی نێوده‌وڵه‌تی بۆ‬ ‫پێكهێنان ‌ی دادگایه‌ك ‌ی ناسراو ره‌چاوی‌‬ ‫م��اف�ه‌ك��ان� ‌ی م��رۆڤ � ‌ی ت��ێ��دا ده‌ك��رێ��ت‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ‌ی ئه‌و‌ه ‌ی په‌یوه‌ست ‌ه به‌تۆمه‌تبار‪،‬‬ ‫ئه‌و مه‌رجان ‌ه له‌و دادگاییكردنه‌دا هه‌بووه‌‪،‬‬ ‫س ‌ێ پێناس ‌ه ‌ی بۆ تاوانه‌كان دان��اوه‌‪،‬‬ ‫كه‌بریتین له‌تاوان ‌ی جینۆساید‪ ،‬تاوانی‌‬ ‫دژ‌ه مرۆڤایه‌تی‌‌و تاوانه‌كان ‌ی تر كه‌‬

‫‪11‬‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫کوردستانی‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫ده‌وه‌ن نه‌وزاد‪ :‬هه‌تا ده‌مرم ئه‌كته‌رم‬

‫الپه‌ڕ‌ه ‪13‬‬

‫ی جینۆساید‬ ‫كاردانه‌وه‌كان ‌‬ ‫فه‌رایی تنچ‬

‫ی توركیادان‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫هه‌زاران منداڵ له‌زیندانه‌كان ‌‬ ‫ی به‌رد ده‌گرن ‌ه پۆلیس بێ سزا نامێننه‌و ‌ه‬ ‫ی داد‪ :‬ئه‌و مندااڵن ‌ه ‌‬ ‫وه‌زیر ‌‬ ‫ی خه‌فاف‬ ‫ئا‪ :‬محه‌مه‌د عه‌ل ‌‬

‫ی كوردستان‌و‬ ‫ی باكوور ‌‬ ‫له‌شاره‌كان ‌‬ ‫ی خۆپیشاندان‌و ناڕه‌زایی‌و‬ ‫له‌زۆرین ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی ك��ورده‌ك��ان�� ‌‬ ‫رێ��پ��ێ��وان�ه‌ك��ان� ‌‬ ‫واڵته‌دا‪ ،‬مندااڵن به‌به‌رد به‌گژ هێز‌ه‬ ‫ی توركیا ده‌چنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌منییه‌كان ‌‬ ‫ی حكومه‌تی ئه‌و واڵته‌ش‬ ‫به‌فه‌رمان ‌‬ ‫ی نێوان‬ ‫ی ه �ه‌ر پێكدادانێك ‌‬ ‫ل���ه‌دوا ‌‬ ‫پۆلیس‌و منداڵه‌كان چه‌ندین منداڵ‬ ‫ی‬ ‫ده‌ستگیر ده‌كرێن‌و ده‌خرێن ‌ه كونج ‌‬ ‫زیندانه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ده‌ستگیر ده‌كرێن‬ ‫ئه‌و مندااڵن ‌ه ‌‬ ‫هه‌ندێكیان به‌چه‌ندین ساڵ زیندانی‬ ‫ی‬ ‫س��زا ده‌درێ���ن ك� ‌ه هیچ یاسایه‌ك ‌‬ ‫ی لێناكات‪،‬‬ ‫مرۆیی ن �ه‌ك پشتگیر ‌‬ ‫ی ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌ئێستادا‬ ‫به‌ڵكو ریسواش ‌‬ ‫ی‬ ‫ه�ه‌زاره‌ه��ا ه �ه‌زار منداڵ به‌تۆمه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌رد گرتن ‌ه پۆلیس له‌به‌ندینخانه‌كان ‌‬ ‫توركیا زیندانیكراون‪ ،‬هه‌ندێكیان‬ ‫ی‬ ‫ب �ه‌چ �ه‌ن��د س��اڵ��ێ��ك ك�� ‌ه هێند‌ه ‌‬ ‫ته‌مه‌نیان ‌ه زیندانی كراون‪ ،‬به‌جۆرێك‬ ‫ی‬ ‫ی ئامه‌د‌و له‌ساڵ ‌‬ ‫ك ‌ه ته‌نها له‌شار ‌‬ ‫ی ئامار‌ه ره‌سمییه‌كان‬ ‫‪2008‬دا به‌پێ ‌‬ ‫ی ناڕه‌سمییه‌كانیش‬ ‫‪ 400‬منداڵ‌و به‌پێ ‌‬ ‫‪ 700‬منداڵ ده‌ستگیركراون‪ ،‬هه‌ر‬ ‫له‌هه‌مانساڵدا له‌ئه‌ده‌ن ‌ه ‪ 67‬منداڵ‌و‬ ‫ی وانیش ‪ 38‬منداڵ دادگایی‬ ‫له‌شار ‌‬ ‫كراون‌و خراونه‌ته‌ زیندانه‌كانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی مرۆڤ‬ ‫ی م��اف� ‌‬ ‫رێ��ك��خ��راوه‌ك��ان � ‌‬ ‫ی ت��ورك��ی��ا ده‌ڵێن‬ ‫ل �ه‌ك��وردس��ت��ان � ‌‬ ‫له‌به‌ندینخانه‌كاندا‬ ‫م��ن��داڵ �ه‌ك��ان‬ ‫ئه‌شكه‌نج ‌ه ده‌درێن‌و له‌به‌رامبه‌ریشدا‬ ‫ناچارده‌بن م��ان ل�ه‌خ��واردن بگرن‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌وان ‌‬ ‫ی كه‌سێك مانگرتن ‌‬ ‫بێئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی خه‌یاڵدا بێت‌و لێپێچینه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌با ‌‬ ‫لێبكات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫خۆپیشاندانه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ل����ه‌دوا ‌‬ ‫ی شوباته‌و‌ه تا ئێستا سه‌دان‬ ‫‪‌ 15‬‬ ‫منداڵ ده‌ستگیركراون‪ ،‬تا ئێستاش‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و‌ه ‌‬ ‫شه‌ش له‌و مندااڵن ‌ه به‌هۆ ‌‬ ‫ی جه‌سته‌یی‬ ‫ی ئه‌شكه‌نج ‌ه ‌‬ ‫رووب �ه‌ڕوو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ماڵته‌پ ‌ه ‌‬ ‫بوونه‌ته‌وه‌‪ ،‬له‌زیندان ‌‬ ‫ی ئه‌سته‌نبوڵ مانیان له‌خواردن‬ ‫شار ‌‬

‫گرتووه‌‪.‬‬ ‫ی ئ��ه‌ده‌ن��ه‌ش مندااڵنی‬ ‫ل �ه‌ش��ار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بارودۆخ ‌‬ ‫ی خراپ ‌‬ ‫زیندانییه‌ك به‌هۆ ‌‬ ‫زیندانه‌كه‌یانه‌و‌ه مانیان له‌خواردن‬ ‫ی به‌ندینخانه‌كه‌یان‬ ‫گرت‪ ،‬به‌به‌رپرسان ‌‬ ‫ی بارودۆخیان‬ ‫راگه‌یاندوو‌ه تا ئه‌وكات ‌ه ‌‬ ‫ی ته‌ندروستیان‬ ‫ی تێكچوون ‌‬ ‫ك ‌ه بۆت ‌ه هۆ ‌‬ ‫چاك نه‌كرێت‪ ،‬مانگرتن ناشكێنن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫مندااڵن له‌ڕێی‌ رێپێوانه‌وه‌ داوا ‌‬ ‫مافه‌كانیان ده‌كه‌ن‬ ‫ی زی��ات��ر له‌هه‌زار‬ ‫ب��ه‌ب��ه‌ش��دار ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناسراو ‌‬ ‫هونه‌رمه‌ند‌و ن��ووس �ه‌ر ‌‬ ‫ی ئ �ه‌م مانگ ‌ه‬ ‫ی ‪‌ 14‬‬ ‫ش��اره‌ك �ه‌‪ ،‬رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئامه‌د رێپێوانێك ‌‬ ‫ی شار ‌‬ ‫مندااڵن ‌‬ ‫ی "وه‌رن‬ ‫هێمنانه‌یان ل��ه‌ژێ��رن��او ‌‬ ‫ی‬ ‫با ئاشتبینه‌وه‌" س��ازك��رد‌و داوا ‌‬ ‫م��اف �ه‌ك��ان��ی��ان ك���رد ك�� ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫حكومه‌ته‌و‌ه ب �ه‌رده‌وام لێیان زه‌وت‬ ‫ی‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬رێپێوانه‌ك ‌ه بۆ ئیدانه‌كردن ‌‬ ‫ئ��ه‌و ره‌شبگیریی ‌ه ب��وو ك � ‌ه هێز‌ه‬ ‫ی‬ ‫ئه‌منییه‌كان به‌رامبه‌ر به‌مندااڵن ‌‬ ‫ك����ورد ده‌ی���ك���ه‌ن‌و ب��ۆ ن���اڕه‌زای���ی‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌ستگیركردن ‌‬ ‫ده‌ربڕین بوو له‌دژ ‌‬ ‫ی ناوچ ‌ه‬ ‫چه‌ندین س �ه‌رۆك شاره‌وان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ژمار‌ه ‌‬ ‫كوردییه‌كان‌و زیادبوون ‌‬ ‫ئۆپه‌راسیۆن ‌ه سه‌ربازییه‌كان بوو‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫به‌به‌رزكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫رێپێوانه‌ك ‌ه‬ ‫ی كوردی‌‌و‬ ‫چه‌ندین دروشم به‌زمانه‌كان ‌‬

‫ی بوون‬ ‫ی به‌ڕێوه‌چوو ك ‌ه بریت ‌‬ ‫تورك ‌‬ ‫ل �ه‌"وه‌رن با پێكه‌و‌ه ئاشتبینه‌وه‌"و‬ ‫ی چه‌كه‌كان‬ ‫ی "ده‌ن��گ � ‌‬ ‫ب�ه‌گ��وت��ن�ه‌و‌ه ‌‬ ‫ی به‌رزكه‌نه‌وه‌"‬ ‫ی ئاشت ‌‬ ‫مه‌هێڵن‌و ده‌نگ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌بوو‪ ،‬له‌به‌ر قه‌ره‌باڵخ ‌‬ ‫درێ��ژ‌ه ‌‬ ‫ێ شوێندا به‌شداربووان ناچار‬ ‫له‌هه‌ند ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌ب���وون شه‌قام ‌ه سه‌ره‌كییه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆتاییهاتن ‌‬ ‫شاره‌ك ‌ه بگرن‪ ،‬له‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫رێپێوانه‌ك ‌ه ئاماده‌بووان له‌پاركێك ‌‬ ‫ی‬ ‫شاره‌ك ‌ه كۆبوونه‌وه‌‌و له‌گه‌ڵ ده‌ف ‌‬ ‫ژم��اره‌ی �ه‌ك هونه‌رمه‌نددا هه‌مووان‬ ‫ی‬ ‫پێكه‌و‌ه هه‌ڵپه‌ڕین‪ ،‬پاشانیش به‌ناو ‌‬ ‫ی‬ ‫منداڵه‌كانه‌و‌ه هونه‌رمه‌ندان له‌به‌رده‌م ‌‬ ‫ی شاره‌كه‌دا دوو‬ ‫ی كلتور ‌‬ ‫ناوه‌ندێك ‌‬ ‫ی‬ ‫روونكردنه‌وه‌یان ب�ه‌ه�ه‌ردوو زمان ‌‬ ‫ی پێشكه‌شكرد‪،‬‬ ‫ت��ورك��ی‌‌و ك���ورد ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌روونكردنه‌وه‌كه‌دا هاتوو‌ه "له‌دژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی جه‌نگ جارێك ‌‬ ‫هه‌موو بازرگانان ‌‬ ‫دیك ‌ه ده‌نگمان به‌رزده‌كه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی ئه‌م واڵت ‌ه‬ ‫پێیان ده‌ڵێین با خه‌ڵك ‌‬ ‫ی ساخت ‌ه‬ ‫ب �ه‌ك��ران �ه‌وه‌‌و چ��اره‌س��ه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫چ�ه‌واش� ‌ه ن�ه‌ك�ه‌ن‪ ،‬بۆ ئاشتییه‌ك ‌‬ ‫ی پته‌و‬ ‫راسته‌قین ‌ه پێویست ‌ه هه‌نگاو ‌‬ ‫هه‌ڵبگیرێ"‪.‬‬ ‫ی روونكردنه‌وه‌كه‌دا‬ ‫ل��ه‌درێ��ژ‌ه ‌‬ ‫ی ك ‌ه پێویست ‌ه‬ ‫هاتوو‌ه "ئه‌و مندااڵن ‌ه ‌‬ ‫چیرۆكیان بۆ بگێڕدرێته‌وه‌‪ ،‬له‌نێو‬ ‫ی خۆیان‬ ‫زیندانه‌كاندا سزای له‌بااڵ ‌‬ ‫ب�ه‌رزت��ری��ان ب �ه‌س �ه‌ردا سه‌پێنراوه‌‪،‬‬

‫ی سزا دراون‌و‬ ‫ی مه‌ده‌ن ‌‬ ‫ی سزادان ‌‬ ‫به‌یاسا ‌‬ ‫ی ترسناك‌و تیرۆریست‬ ‫به‌تاوانبار ‌‬ ‫ناوبراون‪ ،‬هه‌روه‌ك ئه‌شكه‌نج ‌ه دراون‌و‬ ‫خه‌یاڵه‌كانیان كراو‌ه به‌ژێر گڵه‌وه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی وه‌د ‌‬ ‫هه‌رگیزیش به‌م جۆر‌ه ئاشت ‌‬ ‫نایه‌ت"‪.‬‬ ‫ی روونكردنه‌وه‌كانیشه‌و‌ه‬ ‫ل �ه‌دوا ‌‬ ‫ه��ون��ه‌رم��ه‌ن��دان شانۆگه‌ریه‌كیان‬ ‫ی م��ن��داڵ��ه‌ك��ان ك���رد‌و ‬ ‫پ��ێ��ش��ك�ه‌ش� ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌یه‌كێك له‌ناوه‌ند‌ه كلتورییه‌كان ‌‬ ‫ی تابلۆیان‬ ‫ئ��ام �ه‌د پێشانگایه‌ك ‌‬ ‫ی‬ ‫تایبه‌ت به‌مندااڵن كرده‌وه‌‌و ئێوار‌ه ‌‬ ‫هه‌مان رۆژیش چه‌ندین كۆنسێرتیان‬ ‫پێشكه‌شكرد‪.‬‬ ‫وه‌زیری‌ دادی‌ توركیا‪:‬‬ ‫به‌رد هاوێشتن تاوانه‌‌و پێویست ‌ه‬ ‫سزای‌ هه‌بێت‬ ‫ی‬ ‫ی حكومه‌ت ‌‬ ‫ی ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫س����ه‌ره‌ڕا ‌‬ ‫ی چه‌ند‬ ‫ئاكه‌پ ‌ه به‌نیاز‌ه رابه‌رایه‌ت ‌‬ ‫ی‬ ‫گۆڕانكارییه‌ك بكات له‌ده‌ستوور ‌‬ ‫واڵته‌كه‌یدا ك ‌ه یه‌كێكیان بریتیی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ی س��زا ‌‬ ‫ی ئ��ه‌و ی��اس��ای � ‌ه ‌‬ ‫له‌گۆڕین ‌‬ ‫ئه‌و مندااڵن ‌ه ده‌گرێته‌و‌ه ك ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫پۆلیسدا پێكدا هه‌ڵده‌پژێن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پێناچێت گۆڕانكارییه‌ك ‌ه ریشه‌یی‬ ‫بێت‌و چاره‌سه‌ری‌ كێشه‌ك ‌ه بكات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی داد ‌‬ ‫ج�ه‌وده‌ت یه‌ڵماز وه‌زی��ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی گۆڕین ‌‬ ‫توركیا ك ‌ه یه‌كێك ‌ه له‌ده‌ست ‌ه ‌‬ ‫ی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی تیرۆر‪ ،‬به‌رد‬ ‫یاسا ‌‬ ‫هاوێشتن به‌تاوان ناوده‌بات‪ ،‬پێیوای ‌ه‬ ‫ئه‌و تاوان ‌ه نابێت هه‌روا سوك‌و ئاسان‬ ‫بێسزادانی‌ ئه‌نجامده‌ره‌ك ‌هی‌ تێپه‌ڕێ‪.‬‬ ‫یه‌ڵماز ئ��ام��اژه‌ی‌ ب���ه‌وه‌دا كه‌‬ ‫ره‌شنووسی‌ نوێی‌ یاساكه‌ ره‌وانه‌ی‌‬ ‫په‌رله‌مان كراوه‌ بۆ په‌سه‌ندكردن‪،‬‬ ‫به‌بڕوای‌ وه‌زی��ری‌ داد به‌كارهێنانی‌‬ ‫زاراوه‌ی‌ منداڵه‌ به‌ردهاوێژه‌كان‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و پێیوایه‌ ئه‌و‬ ‫مندااڵنه‌ ئه‌و كارانه‌یان پێده‌كرێت‬ ‫بۆیه‌ پێویسته‌ پێیان بڵێین ئه‌و‬ ‫مندااڵنه‌ی‌ ب�ه‌ره‌و ت��اوان پاڵنراون‪،‬‬ ‫وتی "ئێمه‌ به‌هه‌ر جۆر‌و بیانویه‌ك‬ ‫ب��ێ��ت ن��ام��ان��ه‌وێ‌ سایكۆلۆژیای‌‬ ‫منداڵه‌كانمان تێكبچێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌وانه‌ داهاتووی‌ واڵتن"‪.‬‬

‫ته‌ماشای‌ ئه‌و خاڵه‌ بكه‌ن كه‌ ل�ه‌دوای‌ دوو ساڵ كۆبوونه‌وه‌ی‌‬ ‫نهێنی‌ نێوان ئه‌رمه‌نستان‌و توركیا پێیگه‌یشتووین‪ ،‬بنمیچه‌كه‌‬ ‫به‌سه‌ر پرۆسه‌ی‌ نزیك بوونه‌وه‌ی‌ توركیا‌و ئه‌رمه‌نستاندا رووخا‪،‬‬ ‫نه‌ ئه‌رمه‌نستان ده‌توانێ‌ هه‌نگاوێك به‌ره‌و پێشه‌وه‌ بنێت‌و نه‌‬ ‫توركیاش‪ ،‬له‌هه‌ردوو واڵت ئه‌وانه‌ی‌ كه‌ حه‌ز ده‌كه‌ن دۆخه‌كه‌ به‌م‬ ‫جۆره‌ به‌رده‌وام بێت زۆر به‌خۆشحاڵییه‌وه‌ پێشوازی‌ لێده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫شتێك هه‌یه‌ كه‌ نایبینن‪ ،‬هه‌ردوو واڵت چوونه‌ته‌ قۆناغێكه‌وه‌ كه‌‬ ‫ده‌ره‌نجامی‌ جدی‌ لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪ ،‬توركیا له‌ڕووی‌ سایكۆلۆژییه‌وه‌‬ ‫خاڵی‌ له‌كۆتایی رسته‌ی‌ نزیكبوونه‌وه‌ له‌ئه‌رمه‌نستان دانا‪ ،‬له‌م‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌ی‌ ئێستادا نه‌ك خستنه‌ ده‌نگدانه‌وه‌ی‌ پڕۆتۆكۆله‌كان‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت هێنانه‌ ب�ه‌ر باسیشی‌ مه‌حاڵه‌‪ ،‬باڵی‌ ئۆپۆزسیۆنه‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌په‌رسته‌كانی‌ ناوخۆی‌ ئه‌رمه‌نستان‌و ئه‌وانه‌ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ ئه‌و‬ ‫واڵته‌ش زۆر خۆشحاڵن به‌م حاڵه‌ته‌‪ ،‬ئه‌وان هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه‌‬ ‫ده‌یانویست پرۆتۆكۆڵه‌كان كاتیان به‌سه‌ربچێت‌و ئێكسپایه‌ر‬ ‫ببن‪ ،‬به‌م جۆره‌‌و له‌ڕێی‌ بانگه‌شه‌كانی‌ جینۆسایده‌وه‌ له‌مونته‌دا‬ ‫نێوده‌وڵه‌تییه‌كاندا هه‌ڵوێست وه‌رده‌گ��رن‌و وا بیرده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌‬ ‫ده‌توانن به‌و شێوه‌یه‌ توركیا به‌ره‌و رووی‌ رابردووی‌ بكه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م خاڵه‌ی‌ دووه‌میش نیشانه‌یه‌كه‌ بۆ مه‌ترسییه‌كی‌ جدی‌‬ ‫له‌ناوچه‌كه‌دا‪.‬‬ ‫به‌هۆی‌ ئ �ه‌وه‌ی‌ له‌كۆبوونه‌وه‌ی‌ نێوان هه‌ریه‌ك له‌سه‌رۆك‬ ‫كۆمارانی‌ ئازه‌ربایجان‌و ئه‌رمه‌نستان پێكه‌وه‌ له‌مانگی‌ كانوونی‌‬ ‫دووه‌م��ی‌ راب���ردوودا نه‌گه‌یشتنه‌ چاره‌سه‌رێك‪ ،‬ل�ه‌م رۆژان��ه‌ی‌‬ ‫راب���ردوودا په‌یامی‌ چاره‌سه‌ركردنی‌ كێشه‌ی‌ قه‌ره‌باغ له‌ڕێی‌‬ ‫جه‌نگه‌وه‌ راگه‌یه‌نرا‪ ،‬له‌وانه‌یه‌ ئه‌مانه‌ له‌به‌رچاو نه‌گیرێن‌و گرنگییان‬ ‫پێنه‌درێت‪ ،‬له‌ڕاستیدا ئه‌ندامێكی‌ گروپی‌ ناوبژیوانی‌ نێوان‬ ‫ئه‌رمه‌نستان‌و ئازه‌ربایجان بۆ كێشه‌ی‌ قه‌ره‌باغ له‌ڕوونكردنه‌وه‌یه‌كدا‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌كانی‌ ئازه‌ربایجانی‌ به‌جدی‌ وه‌رنه‌گرت‪ ،‬به‌اڵم له‌نێوان‬ ‫قسه‌كانیدا ئه‌گه‌ری‌ روودانی‌ جه‌نگێكی‌ له‌وشێوه‌یه‌شی‌ به‌ڕسته‌ی‌‬ ‫"وه‌به‌رهێنه‌ بیانییه‌كان هه‌ڵدێن‌و ئابووری‌ ئازه‌ربایجان داته‌پێ‌"‬ ‫گوزارشت لێكرد‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌هۆی‌ بوونی‌ روسیاوه‌ له‌ناوچه‌كه‌دا‬ ‫پێكدادانێك روونه‌دات ئه‌وا دواجار ئه‌مه‌ش گه‌ره‌نتییه‌ك نییه‌‪،‬‬ ‫دۆخه‌كان چاوه‌ڕوانی‌ پریشكه‌كانی‌ شه‌ڕ ده‌كه‌ن بۆ ته‌قینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئ�ه‌و پرۆتۆكۆله‌ی‌ له‌نێوان توركیا‌و ئه‌رمه‌نستاندایه‌‬ ‫به‌رازیكردنی‌ روسیاو ئازه‌ربایجان ئاماده‌ بكرایه‌‌و هه‌موو ئه‌م‬ ‫كێشه‌یه‌ له‌ده‌ربازبوونی‌ ئیداره‌ی‌ ئه‌مریكا له‌ئاڵۆزییه‌كانی‌ نێوان‬ ‫توركیا ده‌نگده‌رانی‌ ئه‌رمه‌نی‌ نێوخۆی‌ ئه‌مریكا بچوایه‌ته‌ ده‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌وانه‌بوو هه‌وڵه‌كان گشتگیرتر بوونایه‌‪ ،‬ئه‌م روانگه‌یه‌ له‌سویسرا‬ ‫چاوه‌ڕوان نه‌ده‌كرا به‌و پێیه‌ی‌ ئه‌و ناوبژیوانی‌ گفتوگۆكان بوو‬ ‫به‌مه‌به‌ستی‌ ئیمزاكردنی‌ پرۆتۆكۆله‌كان‪ ،‬ه�ه‌روه‌ك چاوه‌ڕوانی‌‬ ‫په‌یمانگه‌لێكی‌ روون له‌الیه‌ن ئه‌مریكاشه‌وه‌ نه‌ده‌كرا‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌ویش ته‌نها له‌و گۆشه‌ی ده‌ربازبوون له‌كێشه‌كه‌وه‌ ته‌ماشای‌‬ ‫دۆخه‌كه‌ی‌ ده‌كرد‪ ،‬توركیا نه‌یتوانی‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌ ناڕوونه‌كانی‌‬ ‫ناوبژیوانه‌كان تێبگات كه‌ ده‌بنه‌ هۆی‌ په‌ك خستنی‌ پرۆسه‌كه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵه‌كانی‌ ئ��ه‌م ق��ۆن��اغ�ه‌ تائێستاش ب���ه‌رده‌وام���ن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كاردانه‌وه‌یه‌ی‌ ل �ه‌دوای‌ په‌سه‌ندكردنی‌ ره‌شنووسی‌ ناساندنی‌‬ ‫جینۆسایدی‌ ئه‌رمه‌نییه‌كان له‌ئه‌نجومه‌نی‌ نوێنه‌رانی‌ ئه‌مریكا‬ ‫نوێنرا‪ ،‬په‌رله‌مانی‌ سوید وه‌ك له‌بڕیاره‌كه‌شدا هاتووه‌ به‌شێوه‌یه‌كی‌‬ ‫رووكه‌شانه‌ ره‌شنووسه‌كه‌ی‌ په‌سه‌ند ك��ردووه‌‪ ،‬روونكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ره‌ق‌و بانگكردنه‌وه‌ی‌ باڵیۆزه‌كان ئه‌و هه‌نگاوانه‌ن كه‌ الیه‌نی‌‬ ‫به‌رامبه‌ر پێش په‌سه‌ندكردنه‌كه‌ ئه‌ژماریی‌ كردوون‪ ،‬ئه‌مانه‌ هه‌موو‬ ‫كاردانه‌وه‌ی‌ كاتین‪ ،‬چه‌ند جاری‌ دیكه‌‌و به‌هۆی‌ بڕیاری‌ له‌وجۆره‌وه‌‬ ‫باڵیۆزه‌كان بانگكراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم دواتر گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌ شوێنه‌كانی‌‬ ‫خۆیان‪.‬‬ ‫ئه‌حمه‌د داود ئۆغڵوی‌ وه‌زی��ری‌ ده‌ره‌وه‌ دوای‌ بڕیاره‌كه‌ی‌‬ ‫كۆنگرێسی‌ ئه‌مریكا رایگه‌یاند "ئێمه‌ ئاماده‌كاریی خۆمان به‌پێی‌‬ ‫هه‌ر هه‌لومه‌رجێك كه‌ بكه‌وێته‌وه‌‪ ،‬له‌پێشتره‌وه‌ كردووه‌"‪ ،‬دوو‬ ‫روونكردنه‌وه‌ ئاماده‌ كرابوو‪ ،‬توركیا باڵیۆزه‌كه‌ی‌ بۆئه‌وه‌ی‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫پێویستی‌ كرد بكێشێته‌وه‌‪ ،‬به‌په‌له‌ ناردبۆیه‌وه‌ بۆ واشنتۆن‪،‬‬ ‫ئه‌مانه‌ ته‌نها په‌یامگه‌لێكن كه‌ ئاڕاسته‌ی‌ سیاسه‌تی‌ ناوخۆی‌‬ ‫پێده‌كرێت به‌مه‌به‌ستی‌ كه‌مكردنه‌وه‌ی‌ توڕه‌یی خه‌ڵك‌و له‌وه‌ زیاتر‬ ‫نین‪.‬‬ ‫هه‌فته‌یه‌ك به‌سه‌ر بڕیاره‌كه‌ی‌ كۆنگرێسدا تێپه‌ڕیوه‌ به‌اڵم‬ ‫تا ئێستا نه‌ روونكردنه‌وه‌یه‌كی‌ هاوبه‌شی‌ نێوان ئه‌نقه‌ره‌‌و‬ ‫باكۆ سه‌باره‌ت به‌وه‌ستاندنی‌ پرۆتۆكۆله‌كانی‌ نێوان توركیا‌و‬ ‫ئه‌رمه‌نستان له‌الیه‌ك‌و له‌باره‌ی‌ كێشه‌ی‌ قه‌ره‌باغه‌وه‌ كه‌ ده‌بێته‌‬ ‫هۆی‌ ئاسانكردنی‌ ناساندنی‌ جینۆساید باڵونه‌كراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬نه‌‬ ‫ئاماژه‌یه‌كیش هه‌یه‌ بۆ ئاماده‌كارییه‌كی‌ ستراتیژی‌ نێوان هه‌ردوو‬ ‫واڵت ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر به‌سه‌ردانێكی‌ وه‌فدێكی‌ بااڵی‌ توركیاش‬ ‫بێت بۆ ئازه‌ربایجان یان ئاماده‌كاری‌ پێشوه‌خت ته‌نها به‌مانای‌‬ ‫پچڕاندن‌و تێكدانی‌ په‌یوه‌ندییه‌كان دێ��ت؟ رێگه‌ خۆشكردن‬ ‫بۆ كاری‌ له‌م جۆره‌‌و پێش له‌باربردنی‌ پرۆسه‌ی‌ نزیكبوونه‌وه‌‬ ‫له‌ئه‌رمه‌نستان‪ ،‬ده‌توانرێ‌ كاردانه‌وه‌ی‌ وه‌ها بنوێنرێ كه‌ كاریگه‌ری‌‬ ‫له‌سه‌ر قۆناغه‌كه‌ هه‌بێت‪.‬‬ ‫و‪.‬له‌توركییه‌وه‌‪ :‬محه‌مه‌د عه‌لی‌ كه‌مال‬ ‫رۆژنامه‌ی‌ حورییه‌ت‬

‫ژمار‌ه (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه‌‪،‬کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫کوردستانی‬

‫‪10‬‬

‫"لیسته‌كه‌ی عه‌الوی ده‌توانێ یارمه‌تیده‌ر بێ بۆ داهاتووی عێراق"‬

‫د‪ .‬خالید خه‌یاتی مامۆستای به‌شی زانسته‌ سیاسییه‌كانی لینشۆپینگی سوید بۆ ده‌ستوور‬

‫د‪ .‬خالید خه‌ی‬ ‫اتی مامۆستای ب ‌هشی زانسته‌ سیاسییه‌كانی‬ ‫لینشۆپینگی سوید له‌‬ ‫چاوپێكه‌وتنێكی‌ ده‌ستووردا د‌هڵێت ئێران‬ ‫ب ‌ه ڕێگه‌ی‌ جیاجیا د‌هست له‌كاروبار ‌‬ ‫ی ناوخۆی‌ عێراق وه‌رده‌دات‪.‬‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌شد‌هكات‌ئه‌و كه‌سه‌ ‌‬ ‫ی كه‌بڕیاره‌ ببێت ‌ه باڵیۆزی‌ نوێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئێران له‌عێراق ك ‌هسێك ‌‬ ‫ی سه‌ربازییه‌و ئامانج لێی‌ بۆ نانه‌وه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫پشێوییه‌ له‌عێراق‪.‬‬

‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬ ‫ده‌س���ت���وور‪:‬‬ ‫ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق كۆتایی‬ ‫پێهاتووه‌‌و هێشتا ئه‌نجامه‌كانی‬ ‫ك���ۆت���ای���ی ئ����ه‌م ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن���ه‌‬ ‫رانه‌گه‌یه‌ندراوه‌‪ ،‬به‌شێك له‌الیه‌ن‌و‬ ‫ره‌وت���ه‌ سیاسییه‌كانی عێراق‌و‬ ‫ت�ه‌ن��ان�ه‌ت به‌شێك له‌چاودێرانی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیش ب��اس له‌ئه‌گه‌ری‬ ‫ساخته‌كاری له‌ده‌نگه‌كاندا ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ئێرانیش به‌هۆكارێك بۆ‬ ‫ئه‌م دواكه‌وتنه‌ تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫رای ئێوه‌ له‌مباره‌وه‌ چییه‌؟‬ ‫خ��ال��ی��د خ��ه‌ی��ات��ی‪ :‬دوای��ی��ن‬ ‫راپ�����ۆرت‌و زان��ی��اری��ی �ه‌ك��ان باس‬ ‫ل��ه‌وه‌ ده‌ك��ا ك�ه‌ سكااڵیه‌كی زۆر‬ ‫له‌سه‌ر پرۆسه‌ی هه‌ڵبژارده‌نه‌كانی‬ ‫په‌رله‌مانی عێراق به‌ره‌و كۆمسیۆنی‬ ‫بااڵی هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌ڕێكراوه‌‪،‬‬ ‫به‌له‌به‌رچاوگرتنی ناوه‌ڕۆكی ئه‌و‬ ‫سكااڵنامانه‌‌و ه �ه‌روه‌ه��ا لێدوانی‬ ‫چه‌ندین چ��اودێ��ری نێوده‌وڵه‌تی‪،‬‬ ‫ده‌ك����رێ ب���اس له‌واقعیبوونی‬ ‫ساخته‌كاری ل �ه‌ف��ۆرم‌و شێوازی‬ ‫جیاجیا له‌پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫به‌قازانجی چه‌ندین الیه‌نی تایبه‌تی‌و‬ ‫ل �ه‌وان �ه‌ الیه‌نه‌كانی پێكهێنه‌ری‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت���ی ئێستاكه‌ی عێراق‬ ‫بكرێ‪ ،‬ئه‌م پێشێلكاری‌و هه‌ڵمه‌ته‌‬ ‫ناته‌ندروستانه‌ له‌ئاسانكاری بۆ‬ ‫لیسته‌كانی س��ه‌ر ب��ه‌ده‌س��ه‌اڵت‌و‬ ‫چ��ه‌ن��دی��ن ش���ێ���وازی���ت���ردا خۆی‬ ‫ده‌بینێته‌وه‌‌و باسكردن له‌ئه‌گه‌ری‬ ‫دواك��ه‌وت��ن��ی ئه‌نجامی كۆتایی‬ ‫ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��ه‌ك��ان له‌ئاراسته‌ی‬ ‫ئ��ه‌ن��ج��ام��دان��ی س��اخ��ت��ه‌ك��اری‌و‬ ‫ده‌ستكاری له‌ده‌نگه‌كان‪ ،‬بێمانا‬ ‫ن��ی��ی �ه‌‪ ،‬ب��ه‌ش��ێ��وه‌ی��ه‌ك��ی گشتی‬

‫ده‌توانم بڵێم كه‌ له‌ئاستی عێراقدا‬ ‫به‌كوردستانیشه‌وه‌‪ ،‬ساخته‌كاری‬ ‫به‌قازانجی ده‌س �ه‌اڵت��ك��راوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بابه‌ته‌ الیه‌نی ته‌كنیكیێو واقعی‬ ‫مه‌سه‌له‌كه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر له‌الیه‌نی‬ ‫فه‌لسه‌فه‌ی سیاسییه‌وه‌ له‌مه‌سه‌له‌كه‌‬ ‫ب��ڕوان��ی��ن‪ ،‬ده‌ت��وان��ی��ن ئ��ام��اژه‌ به‌و‬ ‫خاڵه‌ گرنگه‌ بكه‌ین ك�ه‌ عێراق‬ ‫واڵتێكه‌ تازه‌ پێی ناوه‌ته‌ پرۆسه‌ی‬ ‫به‌دیموكراسی بوون‪ ،‬له‌راستیدا تازه‌‬ ‫پرۆسه‌ی دیموكراتیزاسیۆنی له‌م‬ ‫واڵته‌ ده‌ستیپێكردوه‌و دووه‌مجاره‌‬ ‫ك �ه‌ خ��ول��ی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی گشتی‬ ‫له‌و واڵت�ه‌ به‌ڕێوه‌ده‌چێ‪ ،‬خه‌ڵكی‬ ‫ع��ێ��راق ك��وردی��ش��ی ل �ه‌گ �ه‌ڵ بێ‪،‬‬ ‫به‌گشتی هه‌ڵگری ئاستێكی به‌رز‬ ‫له‌فه‌رهه‌نگ‌و كلتوری دیموكراتیك‬ ‫نین‪ ،‬وه‌ك��و فه‌یله‌سوفی ئه‌ڵمانی‬ ‫یۆرگن هابرماس ده‌ڵێ‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی تۆ‬ ‫مافی كه‌سێكی دیكه‌ پێشێل نه‌كه‌ی‬ ‫ده‌بێ هه‌میشه‌ كه‌سێك به‌تفه‌نگ‬ ‫یان گۆپاڵ له‌سه‌رت راوه‌ستێ‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كه‌سه‌ی كه‌ به‌چه‌ك یان به‌گۆپاڵ‬ ‫له‌سه‌رت راوه‌ستاوه‌ له‌فه‌رهه‌نگێكی‬ ‫نادیموكراتیكدا ده‌بێ هێزێكی وه‌ك‬ ‫پۆلیس ی��ا عه‌سكه‌ر ب��ێ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌كلتور‌و فه‌رهه‌نگی دیموكراتیكدا‬ ‫ئه‌و هێزه‌ چاودێره‌ نه‌ك پۆلیس‌و‬ ‫عه‌سكه‌ر‪ ،‬به‌ڵكو ویژدانی تاكه‌كانه‌‪،‬‬ ‫له‌و كلتوره‌ دیموكراتیكه‌ی كه‌ باسی‬ ‫لێده‌كه‌ین‪ ،‬ویژدان له‌هه‌ست‌و ناخی‬ ‫مرۆڤدا ره‌گ��ی داك��وت��اوه‌‌و ده‌بێته‌‬ ‫به‌ربه‌ستێك بۆئه‌وه‌ی مافی الیه‌نی‬ ‫به‌رامبه‌رت پێشێل نه‌كه‌ی‪.‬‬ ‫عێراق له‌قۆناغێكی هه‌ستیاری‬ ‫تێپه‌ڕبووندایه‌‪ ،‬دیموكراسی به‌مانا‬ ‫راسته‌قینه‌كه‌ی جێگیر نه‌بووه‌‌و ئه‌م‬ ‫چه‌مكه‌ وه‌ك فه‌رهه‌نگێكی گشتی‬ ‫له‌نێو خه‌ڵكدا باڵونه‌بۆته‌وه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫بۆیه‌ ئه‌و حاڵه‌ته‌ ویژدانییه‌ هێشتا‬

‫پڕۆژه‌كانی ئێران له‌كوردستان چ ئابووری بێ‬ ‫ه پالنێكی شاراوه‌ی‬ ‫یا كلتوری‪ ،‬هه‌میش ‌‬ ‫له‌پشته‌وه‌دا هه‌یه‌‬

‫ب����ه‌راده‌ی پێویست به‌رجه‌سته‌‬ ‫ن�ه‌ب��ۆت�ه‌وه‌‌و ده‌ك��رێ بڵێین به‌ڵێ‬ ‫س��اخ��ت �ه‌ك��اری ل�ه‌ئ��اس��ت��ی گشتی‬ ‫عێراقدا كراوه‌‌و ده‌كرێ‪.‬‬ ‫ده‌س����ت����وور‪ :‬ل���ه‌رۆژه‌ك���ان���ی‬ ‫ده‌ستپێكردنی‬ ‫س����ه‌ره‌ت����ای‬ ‫پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كانه‌وه‌ باس‬ ‫له‌ده‌ستوه‌ردانی واڵتانی ده‌ره‌كی‬ ‫له‌م پرۆسه‌یه‌دا ده‌كرێ‪ ،‬ئێران زیاتر‬ ‫له‌هه‌موو واڵت��ان به‌ده‌ستێوه‌ردان‬ ‫تۆمه‌تبار ك��راوه‌‪ ،‬ب �ه‌رای ئێوه‌ تا‬ ‫چه‌نده‌ ئه‌م ده‌ستێوه‌ردانانه‌ی ئێران‬ ‫راسته‌‪ ،‬ئامانجه‌ ستراتیژیه‌كانی‬ ‫ئێران له‌م گه‌مه‌ سیاسییه‌ چییه‌؟‬ ‫خالید خ �ه‌ی��ات��ی‪ :‬سه‌ره‌تای‬ ‫وروژاندنی پرسی ده‌ستێوه‌ردانی‬ ‫ئ��ێ��ران ل���ه‌ك���اروب���اری ناوخۆی‬ ‫عێراق بۆ چركه‌ساته‌كانی دوای‬ ‫رووخانی رژێمی س �ه‌دام حسێن‌و‬ ‫ده‌ستێوه‌ردانی ئه‌مریكا له‌‪2003‬‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬ئێران له‌و سه‌رده‌مه‌وه‌‬ ‫به‌سێ شێواز له‌كاروباری ناوخۆی‬ ‫عێراقدا ده‌ستێوه‌ردانی كردووه‌‪،‬‬ ‫یه‌كه‌م شكڵی ده‌ستێوه‌ردانی ئێران‬ ‫رێگه‌ی شه‌ڕ بوو‪ ،‬ئێران له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ پێی خۆش نه‌بوو سیستمێكی‬ ‫سیاسی سه‌ركه‌وتوو له‌عێراقدا پیاده‌‬ ‫ب�ێ‌و له‌عێراقدا سه‌قامگیرییه‌كی‬ ‫سیاسی‌و كۆمه‌اڵیه‌تی دروست بێ‪،‬‬ ‫به‌رێگه‌ی ش��ه‌ڕ‪ ،‬یانی به‌رێگه‌ی‬ ‫ئاراسته‌كردن‌و ته‌یاركردنی هێزه‌‬ ‫چه‌كداره‌كانی الیه‌نگری ئێران‌و‬ ‫ل�ه‌س�ه‌رده‌س��ت��ی س��وپ��ای قودس‪،‬‬ ‫راس���ت���ه‌وخ���ۆ ده‌س���ت���ێ���وه‌ردان���ی‬ ‫له‌عێراقدا ده‌ستپێكرد‪ ،‬ئاژاوه‌نانه‌وه‌‬ ‫ل��ه‌رێ��گ��ه‌ی گ���روپ���ه‌ چ���ه‌ك���داره‌‬ ‫توندڕه‌وه‌كان‪ ،‬هاندانی ئه‌م گروپانه‌‬ ‫بۆ توندوتیژی‌و كاركردن له‌سه‌ر‬ ‫ته‌قینه‌وه‌‌و زۆر شێوازیتر وه‌ك‬ ‫به‌ربه‌ستێك له‌به‌رده‌م سه‌قامگیری‬ ‫سیاسیی ع��ێ��راق ده‌وری نواند‪،‬‬ ‫دواتر كه‌ زانی ناتوانێ به‌ته‌واوی‬ ‫ب���ارودۆخ���ه‌ك���ه‌ ك��ۆن��ت��ڕۆڵ بكا‌و‬ ‫راسته‌وخۆ بارودۆخه‌كه‌ به‌قازانجی‬ ‫بقۆزێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی‬ ‫تاكتیكه‌كانی ده‌ستێوه‌ردانی گۆڕی‪،‬‬ ‫پارادۆكسی مه‌سه‌له‌كه‌ له‌وه‌دایه‌ كه‌‬ ‫زه‌مینه‌ی به‌شداریكردن له‌پرۆسه‌‬ ‫سیاسییه‌كان له‌رێگه‌ی هه‌ڵبژاردنی‬ ‫دیموكراتیك كه‌ ئه‌مریكا هێنایه‌‬ ‫ئ����اراوه‌‪ ،‬ب��ۆ كه‌ڵكوه‌رگرتن له‌م‬ ‫ه�ه‌ل��وم�ه‌رج�ه‌ نوێیه‌ ره‌چ��اوك��را‪.‬‬ ‫ش��ێ��وازی دووه‌م‌و خاڵی دووه‌م‪،‬‬ ‫كه‌ڵكوه‌رگرتن له‌هه‌ستی ئایینی‌و‬ ‫بیروباوه‌ڕی شیعه‌ له‌عێراق بوو‪،‬‬ ‫به‌حوكمی ئه‌وه‌ی كه‌ سه‌دی ‪ 60‬یا‬ ‫‪65‬ی كۆمه‌ڵگای عێراق له‌شیعه‌كان‬ ‫پێكدێت‪ ،‬نزیكایه‌تییه‌كی یه‌كجار‬ ‫زۆر راسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ سیستمی‬ ‫سیاسی ئێران بابه‌تێكی ئاشكرا‌و‬ ‫واقعییه‌‪ ،‬ئه‌م مه‌سه‌له‌ پێگه‌یه‌كی‬ ‫زۆر به‌هێز ب��وو كه‌ ئێران توانی‬ ‫كه‌ڵكی لێوه‌ربگرێ‪.‬‬ ‫له‌‪ 30‬ساڵی راب���ردووه‌وه‌ واته‌‬ ‫له‌سه‌ره‌تای شه‌ڕی ئێران‌و عێراق‬ ‫ك �ه‌ ده‌گ��ه‌ڕێ��ت��ه‌وه‌ ب��ۆ سه‌ره‌تای‬ ‫ه �ه‌ش��ت��اك��ان‪ ،‬ك��ۆم�ه‌ڵ��ێ��ك هێزی‬ ‫س��ی��اس��ی ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن ب��ه‌دژی‬ ‫حكومه‌تی سه‌دام له‌ناو شیعه‌كان‬ ‫س �ه‌ری��ان��ه �ه‌ڵ��دا‪ ،‬زۆرب����ه‌ی زۆری‬ ‫ئه‌و هێزه‌ سیاسییانه‌ له‌راستیدا‬ ‫ده‌ستپه‌روه‌رده‌‌و ته‌یاركراوی ده‌ستی‬ ‫ئێران ب��وون‪ ،‬وه‌ك��و ئه‌نجومه‌نی‬ ‫بااڵ‌و‪‌...‬و ته‌نانه‌ت ئێران راسته‌وخۆ‬ ‫له‌گه‌ڵ حیزبی ده‌عوه‌ی عێراقیشی‬ ‫تێكه‌اڵوی هه‌بووه‌‪ ،‬رێگه‌ی سێیه‌می‬ ‫ده‌س��ت��وه‌ردان��ی ئێران‌و به‌تایبه‌ت‬

‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كاندا كه‌ڵكوه‌رگرتن‬ ‫ل�ه‌م هێزانه‌ ب��ووه‌‌و هه‌یه‌‪ ،‬ئێران‬ ‫له‌رێگه‌ی ئ�ه‌و هێزانه‌‌و به‌رێگه‌ی‬ ‫هاوپه‌یمانی جۆربه‌جۆری سیاسیی‬ ‫كه‌ له‌سه‌ر بنه‌مای شیعه‌گه‌ری له‌و‬ ‫واڵته‌ دروستبووه‌‪ ،‬پێگه‌ی سیاسیی‬ ‫خۆی به‌هێز ك��ردووه‌‌و راسته‌وخۆ‬ ‫له‌رێگه‌ی ئ �ه‌و هێز‌و الیه‌نانه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراقدا به‌شداری‬ ‫ده‌ك���ا‌و ده‌نگیش به‌ده‌ستدێنێ‌و‬ ‫ده‌كه‌وێته‌ په‌رله‌مانی عێراقیش‪،‬‬ ‫له‌راستیدا ده‌توانین بڵێین كه‌‬ ‫كۆمه‌ڵێك هێز كه‌ ئه‌مڕۆ ده‌نگیان‬ ‫ه�ه‌ی�ه‌ ل�ه‌ع��ێ��راق��دا‌و كه‌وتوونه‌ته‌‬ ‫پ�ه‌رل�ه‌م��ان‌و له‌ئاینده‌دا ده‌توانن‬ ‫ده‌وڵ����ه‌ت ل��ه‌و واڵت���ه‌ پێكبێنن‪،‬‬ ‫راسته‌وخۆ به‌شێوازێك به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫ئێران ده‌پارێزن‪ ،‬بۆنمونه‌ هێزێكی‬ ‫وه‌كو ئه‌نجومه‌نی بااڵی ئیسالمی‬ ‫كه‌ ئێستا له‌ئیئتیالفێكی یه‌گرتوو‬ ‫له‌گه‌ڵ موقته‌دا سه‌دردا كۆبۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆی سیاسی‪،‬‬ ‫ئایدۆلۆژیك‌و ئابوورییان له‌گه‌ڵ‬ ‫ئێران هه‌یه‌‌و ئێمه‌ ده‌توانین بڵێین‬ ‫ت �ه‌ن��ان �ه‌ت له‌نێو لیستی نوری‬ ‫مالكیشدا پێگه‌ی به‌هێزی ئێران‬ ‫بوونی هه‌یه‌‌و رێگه‌ی ده‌ستوه‌ردانیان‬ ‫بۆخۆیان هێشتۆته‌وه‌‪ ،‬ده‌توانن به‌و‬ ‫شێوازه‌ مه‌یدانی بڕیاردانی خۆیان‬ ‫ئاوه‌اڵ بكه‌ن‌و ده‌توانن به‌و شێوازه‌‬ ‫ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی�ه‌ ستراتیژییه‌كانی‬ ‫خۆیان له‌عێراقدا بپارێزن‪.‬‬ ‫پێتوانییه‌‬ ‫ده‌س�����ت�����وور‪:‬‬ ‫بابه‌ته‌كه‌ له‌داهاتوودا پێچه‌وانه‌‬ ‫بێته‌وه‌؟ به‌له‌به‌رچاوگرتنی رۆڵی‬ ‫ئ��ێ��ران ل �ه‌ع��ێ��راق‌و ئه‌گه‌ره‌كانی‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی ده‌نگێكی به‌رچاو‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ن ئیئتیالفی ئه‌لعێراقیه‌‬ ‫به‌رابه‌ریی ئه‌یاد عه‌الوی كه‌ نه‌یاری‬ ‫سه‌رسه‌ختی ك��ۆم��اری ئیسالمی‬ ‫ئێرانه‌‪ ،‬داهاتووی په‌یوه‌ندییه‌كانی‬ ‫ئێران‌و عێراق به‌ره‌و چ ئاراسته‌یه‌ك‬ ‫ده‌ڕوات؟ ئایا ئه‌م بابه‌ته‌ داهاتووی‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كانی ئ��ێ��ران‌و عێراق‬ ‫ناخاته‌ ژێر كاریگه‌ری خۆیه‌وه‌؟‬ ‫خالید خه‌یاتی‪ :‬خاڵی هه‌ره‌‬ ‫گرنگ له‌م پرۆسه‌یه‌دا‪ ،‬زیندووبوون‌و‬ ‫به‌دینامیك بوونی پرۆسه‌كه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر من له‌پرسیاری پێشوودا‬ ‫باسی سێ شێوازی ده‌ستێوه‌ردانی‬ ‫ئێران به‌رێگه‌ی شه‌ڕ‪ ،‬بیروباوه‌ری‬ ‫ئایینی‌و پ�ه‌ی��وه‌ن��دی راسته‌وخۆ‬ ‫له‌گه‌ڵ هێزه‌ سیاسییه‌كانم كرد‪،‬‬ ‫خ��ودی ئ�ه‌و سێ خاڵه‌ ب��ه‌رده‌وام‬ ‫ل��ه‌ئ��اڵ��وگ��ۆڕدا ب����ووه‌‪ ،‬ئێستاش‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانی لیستی ئه‌لعێراقیه‌‬ ‫كه‌ ئه‌یاد ع��ه‌الوی سیمای هه‌ره‌‬ ‫ناسراوێتی‪ ،‬ئه‌و هێزه‌ی كه‌ به‌راستی‬ ‫هێزێكی الئیك‌و سیكۆالره‌‌و هه‌روه‌ها‬ ‫الیه‌نگری ئه‌وه‌یه‌ كه‌ سیاسه‌تی‬ ‫ده‌ره‌كی واڵته‌كه‌ی له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫دیپلۆماسییه‌كی مۆدێرن‌و هاوچه‌رخ‬ ‫بنیات ب��ن��رێ‪ ،‬ب�ه‌ه�ه‌م��ان شێوه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێرانیش‪ ،‬ئه‌وه‌ ده‌توانێ ئه‌و‬ ‫هاوكێشانه‌ی كه‌ تۆ باسی لێده‌كه‌ی‬ ‫له‌دژی ئێران بسوڕێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌ڵبه‌ت‬ ‫ئه‌م مه‌سه‌له‌‌و ئه‌م فاكته‌ره‌ ناتوانێ‬ ‫ب �ه‌ت �ه‌واوی ئێران له‌مه‌یدانی ئه‌و‬ ‫سیاسه‌ته‌ وه‌ده‌رنێ‪ ،‬به‌اڵم هه‌بوونی‬ ‫ده‌نگێك له‌ناو په‌رله‌مانی عێراق كه‌‬ ‫داوای شه‌فاف بوون له‌سیاسه‌تی‬ ‫ده‌ره‌ك��ی ده‌ك �ا‌و ئه‌و سیاسه‌ته‌ش‬ ‫ده‌ب��ێ له‌سه‌ر سه‌رجه‌می واڵتانی‬ ‫ده‌ره‌ك����ی ب��ه‌ش��ێ��وازی یه‌كسان‬ ‫جێبه‌جێ بكرێ‪ ،‬بێگومان ئه‌وه‌‬ ‫ده‌ت��وان��ێ نیشانه‌یه‌كی به‌هێزی‬ ‫پرسیار بۆ ئێران بێت‌و ده‌توانێ‬

‫له‌مه‌یدانی مانۆڕ‌و مسۆگه‌ركردنی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی خۆیدا له‌زۆر‬ ‫بواردا پاشه‌كشه‌ی پێبكا‌و ئه‌مه‌ش‬ ‫خاڵێكی زۆر زۆر ئه‌رێنییه‌‪.‬‬ ‫ده‌س���ت���وور‪ :‬كێشمه‌كێش‌و‬ ‫ملمالنێی نێوان هێزه‌ ده‌ره‌كییه‌كان‬ ‫ل �ه‌ع��ێ��راق‌و به‌تایبه‌ت ئ��ێ��ران‪ ،‬چ‬ ‫كاریگه‌رییه‌ك له‌سه‌ر داهاتووی‬ ‫سیاسیی عێراق داده‌نێ؟‬ ‫خ��ال��ی��د خ��ه‌ی��ات��ی‪ :‬واڵتانی‬ ‫دراوس��ێ��ی ع��ێ��راق هه‌ركامه‌یان‬ ‫به‌شێوازێك هه‌ڵوێستیان له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫عێراقدا بووه‌‪ ،‬جا ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ چ‬ ‫حاڵه‌تی فكری سیاسی‌و چ حاڵه‌تی‬ ‫ده‌ستوه‌ردان بووبێ‪ ،‬سوریا یه‌ك‬ ‫له‌و واڵتانه‌ بووه‌ كه‌ نه‌ك له‌ئاستی‬ ‫هێز‌و توانای ئێران‪ ،‬به‌اڵم ئه‌ویش‬ ‫له‌ئاستێكدا ده‌س��ه‌اڵت��ی هه‌یه‌‌و‬ ‫ده‌س��ت��وه‌ردان��ی ك���ردووه‌‌و ده‌یكا‪،‬‬ ‫ده‌وڵه‌تانی عه‌ره‌بی وه‌ك سعودیه‌‌و‬ ‫ه �ه‌ت��ادوات��ر‪ ،‬به‌شێوازێك هێشتا‬ ‫عێراقیان به‌فه‌رمی نه‌ناسیوه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌م���ه‌ش ب���ه‌ه���ۆی ه��ه‌ب��وون��ی‬ ‫ده‌وڵه‌تێكی شیعی له‌و واڵته‌دا‪ .‬كۆی‬ ‫هه‌موو ئه‌و فاكته‌رانه‌ ده‌مێنێته‌وه‌‬ ‫ب��ۆ دوای پێكهاتنی په‌رله‌مان‌و‬ ‫ده‌وڵه‌تی داهاتوو‪ ،‬ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ی‬ ‫كه‌ هه‌ڵده‌بژێردرێ‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی كه‌‬ ‫لیستی عه‌الوی داوا ده‌كا كه‌ ده‌بێ‬ ‫سیاسه‌تی ده‌ره‌ك��ی عێراق له‌سه‌ر‬ ‫بونیادی دیپلۆماسییه‌كی هاوچه‌رخ‬ ‫ب��ێ‪ ،‬چ�ه‌ن��ده‌ ئ �ه‌و خواسته‌‌و ئه‌و‬ ‫خاڵه‌ به‌رجه‌سته‌ بكرێته‌وه‌‌و چه‌نده‌‬ ‫عێراق بتوانێ به‌شێوازێكی مودێرن‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ب��رێ��ت‪ ،‬چ �ه‌ن��ده‌ بتوانێ‬ ‫شێوازێكی یه‌كگرتووی یه‌كسان‬ ‫له‌سیاسه‌تی ده‌ره‌كی خۆی په‌یڕه‌و‬ ‫بكا‪ ،‬به‌هه‌مان راده‌‌و ئاست ده‌توانێ‬ ‫به‌ره‌و سه‌ربه‌خۆیی سیاسی بچێ‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌ره‌و ئه‌وه‌ش بچێ كه‌ له‌‬ ‫داهاتوودا ببێته‌ ئه‌وه‌ی كه‌ له‌زانسته‌‬ ‫سیاسییه‌كان پێی ده‌ڵێن ده‌وڵه‌تی‬ ‫ماف‪ ،‬سه‌ره‌ڕای هه‌موو ئه‌وانه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫عێراقی ن��وێ بتوانێ ورده‌ورده‌‬ ‫ب��ۆخ��ۆی ببێته‌ دام���ه‌زراوه‌ی���ه‌ك‌و‬ ‫ببێته‌ پێگه‌یه‌ك بۆ په‌ره‌پێدانی‬ ‫فه‌رهه‌نگی دیموكراسی‪ ،‬له‌سۆنگه‌ی‬ ‫ت�ه‌رت��ی��ب��ك��ردن‌و رێكوپێككردنی‬ ‫سیاسه‌تی ده‌ره‌كییه‌وه‌ سه‌رچاوه‌‬ ‫ده‌گ�������رێ‪ ،‬ئ���ه‌ڵ���ب���ه‌ت واڵت���ان���ی‬ ‫ده‌وروب���ه‌ری���ش دی���اره‌ چاوه‌ڕێی‬ ‫ئ�ه‌وه‌ ناكه‌ن‪ ،‬ئه‌وانیش تاكتیك‌و‬ ‫ستراتیژی خۆیان ده‌گۆڕن‌و به‌پێی‬ ‫هه‌لومه‌رجی نوێی عێراق‪ ،‬شێوازی‬ ‫ده‌س��ت��وه‌ردان��ی خۆیان ده‌گ��ۆڕن‪،‬‬ ‫به‌اڵم زۆر خاڵ به‌وه‌وه‌ گرێدراوه‌ كه‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی داهاتووی عێراق چه‌نده‌‬ ‫ده‌یه‌وێ مامه‌ڵه‌ بكا له‌گه‌ڵ واڵتانی‬ ‫دراوسێ‪ ،‬چه‌نده‌ ده‌یه‌وێ سه‌ربه‌خۆ‬ ‫بێ‌و چه‌نده‌ ده‌ی �ه‌وێ به‌چ واڵتێك‬ ‫ئیمتیاز بدا یان نه‌یدا‪ ،‬من پێموایه‌‬ ‫بۆچوونه‌كه‌ی لیستی ئه‌لعێراقیه‌ی‬ ‫ع��ه‌الوی كه‌ داوای سیاسه‌تێكی‬ ‫ده‌ره‌ك��ی شه‌فاف‌و یه‌كسان ده‌كا‬ ‫ده‌ت���وان���ێ ی��ارم��ه‌ت��ی��ده‌ر ب��ێ بۆ‬ ‫داهاتووی عێراق‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬ب��ڕی��اره‌ ت��ا چه‌ند‬ ‫هه‌فته‌ی تر باڵیۆزی ئێران له‌عێراقدا‬ ‫بگۆڕدرێ و حه‌سه‌نی دانافه‌ڕ وه‌ك‬

‫باڵیۆزی نوێی ئێران ده‌ستنیشان‬ ‫كراوه‌‪ ،‬ئایا دانانی كه‌سێكی وه‌ك‬ ‫دانافه‌ڕ كه‌ له‌رابردوودا پله‌و پایه‌ی‬ ‫سه‌ربازی له‌ناو ریزه‌كانی سوپای‬ ‫پاسدارانی ئێراندا هه‌بووه‌‪ ،‬هێمای‬ ‫گۆڕانكاری له‌تاكتیكه‌كانی ئێران‬ ‫له‌عێراقدا نییه‌؟ ئایا دانانی ئه‌م‬ ‫ك �ه‌س �ه‌ پ��ه‌ی��وه‌ن��دی به‌پرۆسه‌ی‬ ‫ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��ه‌ك��ان��ی ئه‌مجاره‌‌و‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬ ‫ئه‌نجامه‌كانی‬ ‫په‌رله‌مانی عێراقه‌وه‌ هه‌یه‌؟‬ ‫خالید خه‌یاتی‪ :‬ئێران به‌رده‌وام‬ ‫ل�ه‌س��ی��اس�ه‌ت��ی ده‌ره‌ك����ی خۆیدا‬ ‫به‌شێوازێكی دووفاقه‌ هه‌ڵسوكه‌وتی‬ ‫ك����ردووه‌‪ ،‬بۆوێنه‌ ئ �ه‌گ �ه‌ر ئێران‬ ‫كار له‌سه‌ر پڕۆژه‌یه‌كی ئابووری‬ ‫ل �ه‌واڵت��ێ��ك��دا ب��ك��ا‪ ،‬ی���ان ئ���ه‌وه‌ی‬ ‫دیپلۆماتێك بنێرێ بۆ شوێنێكی‬ ‫دی��ك�ه‌‪ ،‬له‌پشتی ئ �ه‌و پڕۆژه‌یه‌دا‬ ‫بێگومان پرۆژه‌یه‌ك یان پالنێكی‬ ‫ش��اراوه‌ی دیكه‌ بوونی هه‌یه‌ كه‌‬ ‫راسته‌وخۆ گرێدراوه‌ به‌به‌رژه‌وه‌ندییه‌‬ ‫هه‌ره‌ بااڵكانی ده‌وڵه‌تی ئێرانه‌وه‌‪.‬‬ ‫حه‌سه‌نی دانافه‌ر به‌رپرسی‬ ‫پ �ه‌ره‌پ��ێ��دان��ی تێكه‌اڵوییه‌كانی‬ ‫ئابووری (ئێران ‪ -‬عێراق) بووه‌‌و‬ ‫هه‌روه‌ها كه‌سێك بووه‌ كه‌ له‌دانانی‬ ‫كونسوڵخانه‌ی ئ��ێ��ران له‌شاری‬ ‫هه‌ولێر رۆڵی به‌رچاوی هه‌بووه‌‪،‬‬ ‫كه‌سێكه‌ كه‌ ش��اره‌زای�ه‌ به‌زمانی‬ ‫ك����وردی‌و ع���ه‌ره‌ب���ی‌و ته‌نانه‌ت‬ ‫ده‌ڵێن كه‌ بنه‌ڕتی عێراقیشه‌‪،‬‬ ‫دی��اری��ك��ردن��ی دان��اف��ه‌ر ب��ۆ ئه‌م‬ ‫پۆسته‌ دژك���رده‌وه‌ی به‌رفراوانی‬ ‫له‌الیه‌ن دونیای عه‌ره‌بیه‌وه‌ به‌دوادا‬ ‫هاتووه‌‪ ،‬ئه‌ویش له‌به‌رئه‌وه‌ی كه‌‬ ‫دان��ان��ی كه‌سێكی وه‌ك ئ �ه‌و كه‌‬ ‫له‌رابردوودا پێشینه‌یه‌كی سه‌ربازی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬بێگومان په‌یوه‌ندی هه‌یه‌‬ ‫به‌شێوازی هه‌ڵسوكه‌وتی ئێران‬ ‫له‌داهاتوودا‪ ،‬شتێكیتر كه‌ گرنگه‌‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی �ه‌ ك �ه‌ حه‌سه‌نی دانافه‌ر‬ ‫دۆستایه‌تی راسته‌وخۆی هه‌یه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ نوری مالیكی‌و ئه‌وه‌ ده‌توانێ‬ ‫له‌و فاكته‌ره‌ سه‌ره‌كییانه‌ بێ كه‌‬ ‫ئێران بۆچی ئه‌و كه‌سه‌ی داناوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی كه‌ شیمانه‌ ده‌كرێ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ ده‌وڵ �ه‌ت��ی داه��ات��ووی عێراق‬ ‫بۆ جارێكیتر نوری مالیكی بێ‪،‬‬ ‫ئێران ده‌ی�ه‌وێ له‌رێگه‌ی دانافه‌ڕ‬ ‫راسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ ناوه‌ندی هه‌ره‌‬ ‫به‌هێزی بڕیاردان تێكه‌اڵوی هه‌بێ‪،‬‬ ‫به‌اڵم پڕۆژه‌كانی ئێران به‌گشتی‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌ئاستی كوردستانیش‬ ‫چ ئ���اب���ووری ب��ێ ی��ا كلتوری‪،‬‬ ‫ه�ه‌م��ی��ش�ه‌ پ�لان��ێ��ك��ی ش����اراوه‌ی‬ ‫له‌پشته‌وه‌دا هه‌یه‌‌و ئیتر هه‌موو‬ ‫دنیا ل�ه‌و بابه‌ته‌ تێگه‌یشتوون‪،‬‬ ‫بۆوێنه‌ له‌قه‌یرانه‌ ئه‌تۆمییه‌كه‌ی‬ ‫ئ��ێ��ران‪ ،‬دیپلۆماسی كۆمه‌ڵگای‬ ‫ن��ێ��وده‌وڵ �ه‌ت��ی گه‌یشتۆته‌ ئه‌و‬ ‫قه‌ناعه‌ته‌ كه‌ ناتوانن بڕوا به‌ئێران‬ ‫ب��ك �ه‌ن‪ ،‬چونكه‌ ئ��ێ��ران له‌پشت‬ ‫هه‌ر به‌رنامه‌یه‌كدا‪ ،‬به‌رنامه‌یه‌كی‬ ‫نهێنیشی هه‌یه‌‌و نمونه‌ی دانانی‬ ‫حه‌سه‌نی دان��اف�ه‌ری��ش ده‌توانێ‬ ‫نمونه‌یه‌ك له‌و هه‌ڵسوكه‌وتانه‌ی‬ ‫ئێران بێ كه‌ له‌‪ 30‬ساڵی رابردوودا‬ ‫دووباره‌بۆته‌وه‌‪.‬‬

‫ده‌توانین بڵێین ك ‌ه كۆمه‌ڵێك هێز ك ‌ه ئه‌مڕۆ ده‌نگیان هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌عێراقدا‌و كه‌وتوونه‌ت ‌ه په‌رله‌مان‌و له‌ئاینده‌دا ده‌توانن ده‌وڵه‌ت له‌و‬ ‫واڵت ‌ه پێكبێنن‪ ،‬راسته‌وخۆ به‌شێوازێك به‌رژه‌وه‌ندی ئێران ده‌پارێزن‬

‫‪13‬‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫پشوو‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫"رێزو سوپاس" مامۆستایان نیگه‌رانده‌كات‬

‫الپه‌ڕ‌ه ‪15‬‬

‫زه‌كه‌ریا له‌گه‌ڵ تۆدا كلیپ ده‌كات‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬ل���ه‌دوای باڵوكردنه‌وه‌ی‬ ‫سروودی بۆ كوردستان‪ ،‬هونه‌رمه‌ند‬ ‫زه‌كه‌ریا عه‌بدوڵاڵ له‌واڵتی توركیا‬ ‫س��ه‌رق��اڵ��ی كلیپكردنی یه‌كێك‬ ‫له‌گۆرانییه‌كانی ئه‌لبوم ‌ه نوێیه‌كه‌یه‌تی‬ ‫به‌ناوی له‌گه‌ڵ تۆ‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ تۆ‪ ،‬گۆرانییه‌كی خێرایه‌‌و‬ ‫تێكستی سامی ئه‌رگوشی‌و ئاوازو‬ ‫داب �ه‌ش��ك��ردن��ی خ��ۆی �ه‌ت �ی‌و بڕیار‌ه‬ ‫له‌ئاینده‌یه‌كی نزیكدا له‌كه‌ناڵه‌كانه‌و‌ه‬ ‫باڵوبكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫زه‌كه‌ریا عه‌بدوڵاڵ بڕیار‌ه له‌پێش‬ ‫ج �ه‌ژن��ی ن�����ه‌ورۆزدا ئه‌لبومه‌كه‌ی‬ ‫ب�ڵاوب��ك��ات�ه‌وه‌‪ ،‬كه‌ئێستا سه‌رجه‌م‬ ‫كاره‌كانی ته‌واوبووه‌‪.‬‬

‫بورهان مه‌جید خه‌مێكی تر بۆ "ئه‌م میلله‌ت ‌ه كڵۆڵه‌" ده‌هێنێت‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬هونه‌رمه‌ندی گۆرانیبێژ‬ ‫ب��وره��ان م �ه‌ج��ی��د‪ ،‬ل����ه‌دوای ئه‌و‬ ‫س �ه‌رك �ه‌وت��ن �ه‌ی ك��ه‌ له‌ئه‌لبومی‬ ‫(ب��ۆ سلێمانی) به‌ده‌ستی هێنا‪،‬‬ ‫له‌ئێستادا سه‌رقاڵی تۆماركردنی‬ ‫دوو گۆرانی نوێیه‌‪.‬‬

‫له‌لێدوانێكیدا ب��ۆ ده‌ستوور‬ ‫بورهان مه‌جید وتی‌"گۆرانییه‌كی‬ ‫ن��وێ��م ب��ه‌ن��اوی ده‌س��ت��م دامێنت‬ ‫تۆماركردووه‌‪ ،‬تێكستی ئیسماعیل‬ ‫خورماڵی‌و ئاوازی خۆم‌و مۆزیسیان‬ ‫گۆران كامیله‌"‬

‫بورهان ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌شكرد كه‌‬ ‫ئه‌و گۆرانییه‌ش خه‌مێكی تره‌ بۆ‬ ‫"ئه‌م میلله‌ته‌ كڵۆڵه‌"‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫وت��ی‌"گ��ۆران��ی دووه‌م����م به‌ناوی‬ ‫ج�ه‌ژن��ی س��ه‌ری ساڵی كوردیه‌و‬ ‫تێكستی هونه‌رمه‌ند میدیا حسێن‌و‬

‫ئ��اوازی خۆمه‌‪ ،‬دابه‌شكردنیشی‬ ‫گۆران كامیله‌"‪.‬‬ ‫ئ��اش��ك��راش��ی��ك��رد ك��ه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌ركی خ��ۆی ئ �ه‌و دوو گۆرانییه‌‬ ‫به‌رهه‌مده‌هێنێت‌و له‌ستۆدیۆی پیانۆ‬ ‫كاری بۆ ده‌كات‪.‬‬

‫فه‌ریده‌ی چاومه‌ست‪ ،‬ده‌چێت ‌ه حزوری زیره‌ك‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬ه��ون�ه‌رم�ه‌ن��دی دوور‌ه‬ ‫واڵت ب��ه‌رزان سه‌یدا‪ ،‬له‌گه‌ڵئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌لبومه‌كه‌ی ئاماده‌ی ‌ه بۆ باڵوكردنه‌وه‌‌و‬ ‫‪ 10‬گۆرانی له‌خۆگرتووه‌‪ ،‬به‌اڵم تاكو‬ ‫ئێستا ب �ه‌ه��ۆی ئ���ه‌وه‌ی یارمه‌تی‬ ‫نه‌دراو‌ه له‌الیه‌ن وه‌زاره‌تی رۆشنبیری‌و‬ ‫ده‌زگا هونه‌رییه‌كانه‌وه‌‪ ،‬نه‌یتوانیو‌ه‬ ‫باڵویبكاته‌وه‌‌و چاوه‌ڕێی كۆمپانیایه‌ك‬ ‫ده‌كات تاكو گفتوگۆی له‌گه‌ڵدا بكات‪.‬‬ ‫له‌لێدوانێكیدا بۆ ده‌ستوور به‌رزان‬ ‫سه‌یدا‪ ،‬وتی"ئه‌لبومه‌كه‌م به‌ناوی‬ ‫كه‌شكۆڵێك ل��ه‌ئ��اواز‌و هۆنراوه‌ی‬ ‫زی��ره‌ك��ه‌و پ��اره‌ی �ه‌ك��ی زۆرم تێدا‬

‫خه‌رجكردووه‌‌و له‌سه‌ر ئه‌ركی خۆم‬ ‫به‌رهه‌مم هێناوه‌"‪.‬‬ ‫ب���ه‌رزان س�ه‌ی��دا وتی‌"ئێستاش‬ ‫چ��اوه‌ڕێ��م ل �ه‌گ �ه‌ڵ كۆمپانیایه‌كی‬ ‫هونه‌ریدا رێكبكه‌وم بۆ باڵوكردنه‌و‌ه تا‬ ‫ماندوبوونه‌كه‌م به‌فیرۆنه‌چێت"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌شكرد‬ ‫كه‌شه‌ش گۆرانی له‌وئه‌لبوم ‌ه له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌ركی خ��ۆی كلیپكردووه‌‪ ،‬باسی‬ ‫له‌وه‌شكرد ك ‌ه سێ گ��ۆران��ی نوێی‬ ‫به‌ناوی بوكی نه‌ورۆز‪ ،‬گوڵی به‌هار‪،‬‬ ‫ئ �ه‌س��ت��ێ��ره‌ی ش���ه‌و ل��ه‌گ��ه‌ڵ تیپی‬ ‫مۆسیقای شنروێ تۆماركردووه‌‪،‬‬

‫ی‬ ‫عه‌زیز ‌ه كۆمیدییه‌كه‌ ‌‬ ‫هه‌ڤاڵ كۆتاییهات‬ ‫س���ی���زار سه‌لیم‪:‬‬ ‫ی گه‌نج‬ ‫هونه‌رمه‌ند ‌‬ ‫ه��ه‌ڤ��اڵ ئیبراهیم‬ ‫ی‬ ‫ب����ه‌ده‌س����ت����وور ‌‬ ‫راگه‌یاند كه‌نوێترین‬ ‫ی ئێستای‬ ‫ك��ل��ی��پ � ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌مۆنتاژدایه‌‌و هه‌فت ‌ه ‌‬ ‫داهاتوو باڵوده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ه�ه‌ڤ��اڵ ب��ۆ كار ‌‬ ‫ی وتی‌"عه‌زیز‌ه‬ ‫كلیپه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌یه‌كێك ‌ه له‌تراكه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫دواین به‌رهه‌مم ئێستا كار ‌‬ ‫ی به‌كۆتاهاتووه‌‌و‬ ‫وێنه‌گرتن ‌‬ ‫ی دهۆك وێنه‌گیراوه‌و‬ ‫له‌شار ‌‬ ‫ی ناو كلیپه‌كه‌ش‬ ‫رووداوه‌كان ‌‬ ‫ی به‌وه‌دا‬ ‫كۆمیدین"‪ .‬ئاماژ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌ده‌رهێنان ‌‬ ‫ی‬ ‫كلیپه‌ك ‌ه ‌‬ ‫حوسێن حه‌سه‌نه‌‪.‬‬ ‫ی لێدوانه‌كه‌یدا‬ ‫ل�ه‌درێ��ژ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نیسان ‌‬ ‫هه‌ڤاڵ وتی‌"له‌مانگ ‌‬ ‫ئه‌مساڵ ده‌چم بۆ ئه‌وروپا بۆ‬ ‫ی چه‌ند كۆنسێرتێك‌و‬ ‫س��ازدان � ‌‬ ‫چه‌ند كارێكی‌ هونه‌ری‌"‪.‬‬ ‫س �ه‌ردان �ه‌ك �ه‌ی ب��ۆ هه‌ریه‌ك ‌ه‬ ‫له‌شاره‌كانی ئه‌ڵمانیا‌و هۆڵه‌نداو‬ ‫ی تر‌ه كه‌زیاتر‬ ‫سوید‌و چه‌ند واڵتێك ‌‬ ‫له‌دوو مانگ له‌وێ‌ ده‌مێنێته‌وه‌‪.‬‬

‫كه‌هه‌رسێكیان ئ���اوازو هۆنراوه‌ی‬ ‫ئیدریس سابیره‌و مۆزیسیان عادل‬ ‫ح��ه‌س��ه‌ن ح �ه‌م � ‌ه ئ �ه‌م��ی��ن‪ ،‬ك��اری‬ ‫دابه‌شكردن‌و ئاماده‌كردنی مۆزیكی‬ ‫بۆ ئه‌نجام داوه‌‪ ،‬عومه‌ر عه‌بدوڵاڵ‬ ‫محه‌مه‌د كاری تۆماركردنی ده‌نگی‬ ‫بۆ ئه‌نجامداوه‌و به‌نیاز‌ه له‌ئاینده‌دا‬ ‫گۆرانی بوكی نه‌ورۆز كلیپبكات‪.‬‬ ‫ب��ه‌رزان سه‌یدا یه‌كه‌م گۆرانی‬ ‫س��اڵ��ی ‪ 1982‬ب��ه‌ن��اوی فه‌ریده‌ی‬ ‫چ��اوم �ه‌س��ت ت��ۆم��ارك��ردو‌ه ب��ۆ ‪tv‬‬ ‫كه‌ركوك‌و به‌و گۆرانییه‌ش زۆر ناسرا‪،‬‬ ‫كه‌هۆنراوه‌ی فۆلكلۆر‌و میلۆدی خۆی‌و‬

‫ح��ه‌م��ه‌ع��ه‌ل��ی‬ ‫عوسمان بوو كه‌به‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫دایانناوه‌‪.‬‬ ‫دوای ئه‌ویش گۆرانی چه‌پكێ‬ ‫گ��وڵ‌و رێحانه‌ی وت‪ ،‬ك ‌ه له‌هه‌مان‬ ‫س��اڵ��دا ت��ۆم��اری ك����ردوو‌ه ب��ۆ ‪tv‬‬ ‫كه‌ركوك‪.‬‬ ‫ناوبراو ئێستا له‌واڵتی نه‌رویج‬ ‫له‌گه‌ڵ خێزانه‌كه‌ی ژیان به‌سه‌رده‌بات‪.‬‬

‫هۆگر‌و د ‌ه گۆرانی نوێ‬ ‫چواره‌می وه‌رزی یه‌كه‌می‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬به‌هره‌مه‌ندی‬ ‫كه‌ریم‪ ،‬ئێستا سه‌رقاڵی‬ ‫ك����وردس����ت����ار‪ ،‬هۆگر‬ ‫ن��وێ��ی�ه‌ك�ه‌ی‪ ،‬ك � ‌ه ‪10‬‬ ‫كاركردن ‌ه له‌ئه‌لبوم ‌ه‬ ‫له‌خۆگرتووه‌‪.‬‬ ‫گ����������ۆران����������ی‬ ‫ب���ۆ رۆژن���ام���ه‌ی‬ ‫له‌لێدوانێكیدا‬ ‫ئ��اش��ك��رای��ك��رد‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ ،‬هۆگر‬ ‫گۆرانی تۆماركردووه‌‪،‬‬ ‫كه‌تاكو ئێستا هه‌شت‬ ‫ده‌ن���گ بخاته‌سه‌ری‪،‬‬ ‫ته‌نها دوو گۆرانی ماو‌ه‬ ‫هه‌ریه‌ك ل ‌ه نازم دڵبه‌ند‪،‬‬ ‫وت��ی"س��وودم له‌تێكستی‬ ‫ره‌سوڵ وه‌رگرتووه‌"‪.‬‬ ‫فه‌همی ن�ه‌ب�ی‌و سه‌ركه‌وت‬ ‫ئاوازی گۆرانییه‌كانی هۆگر كه‌مال‪ ،‬له‌الیه‌ن هه‌ریه‌ك ‌ه ل ‌ه نه‌به‌زی كه‌مان‪ ،‬هه‌ڵبه‌ست‬ ‫سه‌الح‌و ساالر كۆشاره‌و دانراوه‌‪ ،‬ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌دا كه‌یه‌كێك له‌گۆرانییه‌كانی به‌زمانی‬ ‫عه‌ره‌بی وتوو‌ه‌و وتی"شانازی ده‌كه‌م كه‌به‌زمانی عه‌ره‌بی گۆرانی ده‌ڵێم"‪ .‬له‌باره‌ی ناوی‬ ‫ئه‌لبومه‌كه‌شییه‌و‌ه هۆگر هیچ شتێكی ئاشكرانه‌كرد‌و كاتی باڵوكردنه‌وه‌ی ئه‌لبومه‌كه‌شی‬ ‫نه‌دركاند‪ .‬هۆگر كه‌ریم تاكو ئێستا چه‌ند گۆرانییه‌كی كلیپ كردوو‌ه بۆ كه‌ناڵه‌كانی ‪‌tv‬و‬ ‫باڵویشیكردوونه‌ته‌و‌ه‌و به‌شداری له‌چه‌ند ئاهه‌نگێكیشدا كردووه‌‪.‬‬

‫هه‌ڤاڵ له‌سلێمانی جێژوانی هه‌ی ‌ه‬

‫ده‌ستوور‪ :‬به‌هره‌مه‌ندی دووه‌می وه‌رزی دووه‌می‬ ‫كوردستار‪ ،‬گۆرانیبێژ هه‌ڤاڵ محه‌مه‌د‪ ،‬له‌دوای‬ ‫باڵوكردنه‌وه‌ی ئه‌لبومی تاقه‌ گ��وڵ‪ ،‬له‌ئێستادا‬ ‫سه‌رقـــــاڵی كلیپكردنی گ��ۆران��ی ژووان���ه‌‪،‬‬ ‫له‌سلێمانی‪.‬‬ ‫ژووان یه‌كێكه‌ له‌گۆرانییه‌كانی ئه‌لبومه‌كه‌ی‌و‬ ‫تێكستی ئه‌حمه‌د محه‌مه‌دو ئاوازی نیاز محه‌مه‌د‬ ‫عه‌زیزه‌و له‌شاری سلێمانی له‌الیه‌ن كامێرامان دلێر‬ ‫جۆاڵوه‌ وێنه‌ گیراوه‌‪ ،‬ئێستا له‌قۆناغی مۆنتاژدایه‌و‬ ‫به‌رهه‌می كه‌ناڵی كوردساته‌‪.‬‬

‫ده‌وه‌ن نه‌وزاد‪:‬‬

‫ه ‌هتا د ‌همرم ئه‌كته‌رم‬ ‫ده‌س��ت��وور‪:‬‬ ‫خانم ‌ه ئه‌كته‌ری الو ده‌وه‌ن نه‌وزاد‪ ،‬له‌كاری نواندنه‌و‌ه روو‬ ‫له‌كاری ده‌رهێنان ده‌كات‌و سه‌رقاڵی ده‌رهێنانی كورت ‌ه فیلمێك ‌ه به‌ناوی‬ ‫ژن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ده‌وه‌ن ن �ه‌وزاد به‌نیاز‌ه ئه‌مجار‌ه له‌پاڵ ك��اری نواندندا‪ ،‬پ ‌ه ‌‬ ‫به‌نهێنییه‌كی تری هونه‌ر ببات‌و ورد‌ه ورد‌ه روو له‌كاری نووسینی‬ ‫سیناریۆ‌و ده‌رهێنان بكات‪.‬‬ ‫ده‌وه‌ن نه‌وزاد له‌ساڵی ‪ 2002‬چووه‌ت ‌ه ناو بواری هون ‌هر‌و له‌زۆربه‌ی‬ ‫دراماكاندا رۆڵی سه‌ركه‌وتووی بینیوه‌‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ش له‌بوار‌ه جیاجیاكانی‬ ‫تری هونه‌ری‪ ،‬وه‌كو (ماكیاژو یاریده‌ده‌ری ده‌رهێنه‌ر)كاری كردووه‌‌و‬ ‫ئێستا به‌نیازی ده‌رهێنانی كورت ‌ه فیلمی ژن ‌ه كه‌سیناریۆو ده‌رهێنانی‬ ‫خۆیه‌تی‌و به‌رهه‌می یه‌كێتی ژنانی كوردستانه‌‪.‬‬ ‫ده‌وه‌ن نه‌وزاد‪ ،‬له‌لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامه‌ی ده‌ستوور‪ ،‬وتی"ئه‌م‬ ‫كار‌ه ئه‌زموونی من ‌ه له‌بواری ده‌رهێناندا‌و ده‌یسه‌لمێنم ئه‌گه‌ر ئافره‌ت‬ ‫هاوكاری هه‌بێت ئه‌وا بێگومان ده‌توانێت له‌پیاو باشتر كار بكات"‪.‬‬ ‫ی كورت ‌ه فیلمه‌كه‌وه‌‪ ،‬ده‌وه‌ن وتی‌"ئه‌م كورت ‌ه فیلم ‌ه له‌هه‌موو‬ ‫له‌بار‌ه ‌‬ ‫روویه‌كه‌و‌ه جیاوازه‌و توانیوم ‌ه نوێكاری بهێنم ‌ه ناو فیلمی سینه‌مایی‬ ‫كوردییه‌وه‌"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ده‌وه‌ن وتی"چیرۆكی ئه‌م كورت ‌ه فیلم ‌ه باس له‌كێش ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانی ئه‌مڕۆی ژن ده‌كات‪ ،‬به‌تایبه‌تی ئه‌و ژنانه‌ی كه‌ئازادن‬ ‫له‌هه‌ڵسوكه‌وتی رۆژان�ه‌و ژیانی خۆیان‌و له‌به‌ركردنی جل‌و به‌رگیان‬ ‫له‌سه‌ر شێوازی مۆدێرن كه‌به‌داخه‌و‌ه هه‌میش ‌ه كۆمه‌ڵگا‪ ،‬به‌تێڕوانینێكی‬ ‫هه‌ڵ ‌ه سه‌یریان ده‌كات"‪.‬‬ ‫ئه‌و كورت ‌ه فیلم ‌ه له‌الیه‌ن كامێرامان هاوكار فه‌رهاد به‌كامێرای‬ ‫‪ hdp2‬كه‌كامێرایه‌كی سینه‌ماییه‌‪ ،‬وێنه‌ی گیراوه‌‌و ئه‌حمه‌د ناتق كاری‬ ‫مۆزیكی بۆ كردووه‌‌و له‌الیه‌ن هه‌ردی عوسمانه‌و‌ه كاری مۆنتاژی بۆ‬ ‫ئه‌نجامدراوه‌‪.‬‬ ‫ده‌وه‌ن نه‌وزا هه‌وڵیداو‌ه چه‌ند كه‌سایه‌تییه‌كی نوێ بهێنێت ‌ه ناو‬ ‫كورت ‌ه فیلمی سینه‌مایی كوردییه‌وه‌و كه‌سانێك هه‌ڵبژێرێت كه‌خاوه‌نی‬ ‫ئه‌زموون نه‌بن له‌و بواره‌دا‪ ،‬بۆئه‌وه‌ی ببێت ‌ه یارمه‌تیده‌رێك بۆیان‪ ،‬تاكو‬ ‫بێنه‌ ناو بواره‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌وه‌ن وتی‌"هه‌تا ده‌مرم ئه‌كته‌رم‪ ،‬كاری ده‌رهێنانیشم بۆ ئه‌و‬ ‫مه‌به‌ست ‌ه ئه‌نجام داوه‌‪ ،‬كه‌وه‌كو كچێك له‌رێگای خۆمه‌و‌ه خزمه‌تی‬ ‫سینه‌مای كوردی بكه‌م‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌و كاره‌شم نه‌كردوو‌ه تاكو پێمبڵێن‬ ‫ده‌رهێنه‌ر به‌ڵكو من عاشقی كاری نواندنم كه‌رێچكه‌ی خۆمه‌"‪.‬‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه‌‪،‬کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫پشوو‬

‫باسكاڵ مه‌شعه‌النی بۆ ده‌ستوور‪:‬‬ ‫كـورده‌كـان ئـیـمێـڵـم بـۆ ده‌كـه‌ن‬ ‫سازدانی‪ :‬سیزار سه‌لیم‬

‫ی رایگه‌یاند‬ ‫باسكاڵ مه‌شعه‌الن ‌‬ ‫حه‌زده‌كات بێته‌ كوردستان‌و‬ ‫له‌نزیكه‌و‌ه هه‌واداران‌و جه‌ماوه‌ری‬ ‫ی‬ ‫خۆی‌ له‌كوردستان ببینێت‪ ،‬وت ‌‬ ‫"چونكه‌ كورده‌كان له‌رێگه‌ی‬ ‫ئیمێڵه‌و‌ه زۆر په‌یوه‌ندیم پێو‌ه‬ ‫ده‌كه‌ن"‪.‬‬ ‫ده‌ستوور له‌ڕێگ ‌هی‌ ئیمێله‌و‌ه‬ ‫چاوپێكه‌وتنێكی له‌گه‌ڵ‬ ‫باسكاڵ‬ ‫ی‬ ‫مه‌شعه‌الن ‌‬ ‫خانم ‌ه‬ ‫هونه‌رمه‌ندی‬ ‫لوبناندا‬ ‫سازكردووه‌‪.‬‬

‫ده‌ستوور‪ :‬باسكاڵ له‌منداڵێك ‌ی لوبنانییه‌و‌ه‬ ‫بۆ ئه‌ستێره‌یه‌ك ‌ی واڵتان ‌ی ع �ه‌ره‌ب‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫چۆن؟‬ ‫باسكاڵ‪ :‬من له‌ناوچ ‌ه ‌ی زه‌لقا له‌لوبنان‬ ‫له‌دایكبووم‪ ،‬له‌ناوچ ‌ه ‌ی جونی ‌ه گه‌وره‌بووم‪،‬‬ ‫له‌ته‌مه‌ن ‌ی ی��ه‌ك ساڵیدا ب��اوك��م كۆچ ‌ی‬ ‫دوای� ‌ی ك��ردووه‌‪ ،‬بوونم وه‌كو ئه‌و كه‌س ‌ه ‌ی‬ ‫كه‌ئێستا هه‌م‪ ،‬دایكم هاوكارم بوو‪ ،‬له‌دایكم‬ ‫فێر ‌ی هونه‌رو ئارام گرتن‌و خۆشه‌ویست ‌ی‌و‬ ‫لێبورده‌ی ‌ی بووم‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬سه‌ره‌تا ‌ی كار ‌ی‬ ‫هونه‌ریتان چۆن بوو؟‬ ‫باسكاڵ‪ :‬هه‌ر له‌سه‌ره‌تاو‌ه‬ ‫دایكم پشتگیر ‌ی ده‌ك��ردم‌و‬ ‫ه��ان��ی��ده‌دام له‌كاره‌كانمدا‪،‬‬ ‫هه‌ریه‌ك ‌ه ل �ه‌ب �ه‌رێ��زان شاعیر‬ ‫ئیحسان مونزر ‌ی‌و دكتۆر جه‌مال‬ ‫س��ه‌الم��ه‌و شاعیر عه‌بدولڕه‌حمان‬ ‫ئه‌به‌نود ‌ی پشتگیریان كردم‌و هانیاندام‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ئه‌وكات باوه‌ڕت به‌و‌ه هه‌بوو‬ ‫ك ‌ه به‌و شێوه‌ی ‌ه ‌ی ئێستا بناسرێیت؟‬ ‫باسكاڵ‪ :‬ئه‌و‌ه ئاوات ‌ی من بوو به‌جد ‌ی‬ ‫كارم كرد‪ ،‬سوپاس بۆ خوا توانیم به‌و‬ ‫ئاوات ‌ه بگه‌م‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬تۆ كچێك ‌ی جوانی‌‪ ،‬باس له‌و‌ه‬ ‫ده‌كر ‌ێ ك ‌ه زۆر پشت به‌جوانییه‌ك ‌ه ‌ی خۆت‬ ‫ده‌به‌ستی‌؟‬ ‫باسكاڵ‪ :‬ره‌نگ ‌ه ئه‌و‌ه قس ‌ه ‌ی ئه‌و‬ ‫كه‌سان ‌ه بێت ك ‌ه ئیره‌ییم پێده‌به‌ن‪،‬‬ ‫م��ن هه‌میش ‌ه وت��وم � ‌ه م��ن وه‌كو‬ ‫مێیینه‌یه‌ك حه‌زده‌كه‌م جوانییه‌كه‌م‬ ‫ده‌ربخه‌م‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ئ ‌ه ‌ی حه‌زده‌ك ‌ه ‌ی ئافره‌تان‬ ‫جوانییه‌كانیان ده‌ربخه‌ن؟‬ ‫باسكاڵ‪ :‬تاڕاده‌یه‌ك ‌ی دیاریكراو‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬هه‌ند ‌ێ جار ده‌ڵێن جوان ‌ی‬ ‫ته‌نها رووخساره‌‪ ،‬تۆ چ ده‌ڵێی‌؟‬ ‫باسكاڵ‪ :‬من هیچ كات له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دانیم‪،‬‬ ‫چونك ‌ه به‌ال ‌ی من كه‌سه‌ك ‌ه هونه‌رمه‌ند بێت‬ ‫یان هونه‌رمه‌ند نه‌بێت‪ ،‬گرنگ ‌ه كه‌سه‌ك ‌ه ناخ ‌ی‬ ‫جوان بێت‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬تۆ له‌الیه‌ن دایكت په‌روه‌رد‌ه‬ ‫كراوی‌‪ ،‬حه‌ز ناك ‌ه ‌ی تۆش منداڵێك په‌روه‌رد‌ه‬ ‫بك ‌هی‌؟‬ ‫باسكاڵ‪ :‬ئه‌و‌ه ‌ی هه‌ندێك جار ته‌واو ‌ی‬ ‫خه‌یاڵم ده‌گرێت مه‌سه‌ل ‌ه ‌ی بوون ‌ه به‌دایك‌و‬ ‫به‌خێوكردن ‌ی منداڵ ‌ه ك ‌ه زۆر ح �ه‌ز ‌ی پ ‌ێ‬ ‫ده‌كه‌م‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪:‬‬ ‫ح��ه‌ز به‌چیتر‬ ‫ده‌ك ‌هی‌؟‬ ‫با سكا ڵ ‪:‬‬ ‫ح����ه‌ز‬ ‫زۆر‬ ‫به‌خوێندنه‌و ه‌ی‌‬ ‫ك��ت��ێ��ب ده‌ك����ه‌م‪،‬‬ ‫ح��������ه‌زی��������ش‬ ‫به‌سه‌یركردن ‌ی فیلم‬ ‫ده‌كه‌م‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ئ ‌ه ‌ی‬ ‫له‌الیه‌ن ‌ی وه‌رزشی‌؟‬ ‫ب����اس����ك����اڵ‪:‬‬ ‫ئ��ه‌وه‌ن��د‌ه ‌ی كاتم‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫ده‌س���ت���وور‪:‬‬ ‫جارێك باستكرد‬ ‫ك����ه‌وا به‌دێڤد‬ ‫ب����ێ����ك����ه����ام‬ ‫سه‌رسامی‌؟‬ ‫باسكاڵ‪:‬‬

‫من ته‌نها سه‌رسامبووم به‌یاریكردنه‌ك ‌هی‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬تۆ دیمان ‌ه ‌ی میدیا ‌ی كوردیت كردووه‌‪ ،‬هیچ شتێك‬ ‫ده‌ربار‌ه ‌ی كورد ده‌زانی‌؟‬ ‫باسكاڵ‪ :‬زۆر ن��ا‪ ،‬ئ���ه‌و‌ه ‌ی ده‌زان��م‬ ‫له‌رێگا ‌ی هه‌ند ‌ێ كه‌ناڵ ‌ی ئاسمان ‌ی بوو‬ ‫كه‌گوێم له‌هه‌ند ‌ێ كار ‌ی هونه‌ر ‌ی‬ ‫كورد ‌ی گرتووه‌‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬كورده‌كان‬ ‫ح�ه‌ز به‌ده‌نگت ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫هیچ كه‌س په‌یوه‌ند ‌ی‬ ‫پێو‌ه نه‌كردووی‌؟‬ ‫باسكاڵ‪ :‬ب ‌ه‬ ‫ئیمێڵ‪ ،‬زۆر‬ ‫ئیمێڵم‬ ‫پ������ ‌ێ‬

‫گه‌یشتووه‌‪.‬‬ ‫ده‌س����ت����وور‪ :‬جگ ‌ه‬ ‫له‌گۆران ‌ی ح�ه‌ز ب�ه‌ب��وار ‌ی ئه‌كته‌ر ‌ی‬ ‫ده‌ك ‌هی‌؟‬ ‫باسكاڵ‪ :‬ئه‌گه‌ر ده‌رهێنه‌ر‬ ‫رۆل ب�ه‌م��ن ب���دات‌و له‌گه‌ڵم‬ ‫بگونجێت زۆر حه‌زده‌كه‌م‪،‬‬ ‫ح �ه‌زم ل�ه‌و فیلمانه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫سیناریۆكانیان راسته‌قین ‌ه‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ده‌گوترێت‬ ‫كه‌سێك ‌ی زۆر له‌خۆبایی‌؟‬ ‫ب��اس��ك��اڵ‪ :‬ئ����ه‌و‌ه ‌ی‬ ‫ه �ه‌ڵ��س��وك �ه‌وت � ‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫م��ن��دا ك��ردب��ێ��ت ده‌زان��ێ��ت‬ ‫ك � ‌ه م��ن چ��ۆن��م‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ر من‬ ‫له‌خۆبای ‌ی بومای ‌ه ئه‌وا بێگومان نه‌مده‌توان ‌ی‬ ‫سه‌ركه‌وتوو بم‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬كام ‌ه كار ‌ی خۆت زۆر تیایدا‬ ‫سه‌ركه‌وتوو بووی‌؟‬ ‫باسكاڵ‪ :‬گۆران ‌ی (رجل ‌ی حیاتی‌)و‬ ‫(قبرن ‌ی منك)و (اكبر كپربه‌)‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬تۆ كام ‌ه هونه‌رمه‌ندت‬ ‫خۆشده‌وێت؟‬ ‫باسكاڵ‪ :‬ئه‌و‌ه ‌ی هه‌میش ‌ه حه‌ز ‌ی‬ ‫ل �ه‌ك��ار ‌ی نوێیه‌و ب �ه‌ك��ار ‌ی نوێیه‌و‌ه‬ ‫ماندووه‌‪.‬‬ ‫ده‌س���ت���وور‪ :‬ت��اك��و ئێستا ئه‌و‬ ‫خه‌اڵتان ‌ه ‌ی ك ‌ه به‌ده‌ستت هێناون‬ ‫چین؟‬ ‫ب����اس����ك����اڵ‪ :‬زۆر خ���ه‌اڵت���م‬ ‫به‌ده‌ستهێناو‌ه له‌وان ‌ه خه‌اڵت ‌ی ده‌بل‬ ‫پلیتنیۆم له‌مالیزیا بۆ پڕفرۆشترین‬ ‫ب��ه‌ره��ه‌م‪ ،‬خ �ه‌اڵت � ‌ی باشترین كچ ‌ه‬ ‫گۆرانیبێژ ‌ی ع�ه‌ره‌ب له‌تونس‪ ،‬خه‌اڵت ‌ی‬ ‫باشترین كچ ‌ه گۆرانیبێژ ‌ی ساڵ به‌پێی‬ ‫راپرس ‌ی رۆژنامه‌یه‌ك ‌ی میسر ‌ی به‌ناو ‌ی‬ ‫(ئه‌هرام)‌و له‌هاوین ‌ی ‪ 2008‬به‌سه‌رپه‌رشت ‌ی‬ ‫رێكخراوێك ‌ی جیهان ‌ی خه‌اڵت ‌ی فێستیڤاڵ ‌ی‬ ‫ئه‌سكه‌نده‌رییه‌م وه‌رگرت‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬دوای��ی��ن به‌رهه‌مت‬ ‫ك �ه‌ب �ه‌ن��او ‌ی (بحبك ان��ا بحبك)‬ ‫ب�ڵاوك��رای�ه‌و‌ه ك ‌ه ماوه‌یه‌ك ‌ی زۆر‬ ‫له‌رادیۆو ته‌له‌فزیۆنه‌كان پل ‌ه ‌ی‬ ‫یه‌كه‌مت به‌ده‌ستهێنا‪ ،‬ئه‌و ئاست ‌ه‬ ‫باش ‌ه تاچه‌ند هانده‌ربوو بۆ‬ ‫به‌رێزت بۆ كار ‌ی باشتر؟‬ ‫ب��اس��ك��اڵ‪ :‬بێگومان‬ ‫ئ����ه‌و‌ه وای���ك���رد ك�� ‌ه من‬ ‫زیاتر هه‌وڵبد‌هم‌و ماندوو‬

‫بم تاكو ك��ار ‌ی باشترو ئاستبه‌رزتر‬ ‫پێشكه‌شبكه‌م‪.‬‬ ‫ده‌س��ت��وور‪ :‬پێش م��اوه‌ی �ه‌ك له‌الیه‌ن‬ ‫وه‌زی��ر ‌ی رۆشنبیر ‌ی تونس خه‌اڵتكرای‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫خه‌اڵتكردن ‌ه چ ‌ی بوو؟‬ ‫باسكاڵ‪ :‬بۆ دووه‌مجار له‌الیه‌ن رۆژنامه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫تونس ‌ی به‌ناو ‌ی (اخبار)‪ ،‬وه‌ك باشترین گۆرانیبێژ ‌ی‬ ‫هاوین ‌ی ‪ 2009‬خه‌اڵتكرام‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬له‌دوایین پرسیارم ده‌مه‌وێت بڵێم‬ ‫ماوه‌یه‌ك باس ده‌كرا ك ‌ه ده‌ته‌وێت بێیت ‌ه كوردستان‪،‬‬ ‫ئه‌و‌ه به‌كو ‌ێ گه‌یشت؟‬ ‫باسكاڵ‪ :‬من زۆر حه‌زده‌كه‌م هه‌وادارانم له‌كوردستان‬ ‫له‌نزیكه‌و‌ه ببینم‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ كۆمپانیا‌و الیه‌نه‌كان ‌ی تر‬ ‫رێككه‌وتین‪ ،‬ئه‌وا من دێم بۆ كوردستان‌و زۆریش حه‌زم لێیه‌تی‌‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫‪15‬‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫کلتور‬

‫الپه‌ڕ‌ه ‪17‬‬

‫كچـان مه‌یلیـان بۆ ال ‌ی كوڕانـ ‌ی كوردستـان ده‌گێڕنـه‌و‌ه‬

‫"رێزو سوپاس" مامۆستایان نیگه‌رانده‌كات‬

‫ی‬ ‫ی شه‌خسی‌‌و براده‌رایه‌ت ‌‬ ‫مامۆستایان ده‌ڵێن له‌سه‌رمیزاج ‌‬ ‫سوپاس‌و پێزانین ده‌درێت‬ ‫كامه‌ران كه‌ریم ل ‌ه شاره‌زوور‬

‫مامۆستایان ‌ی قوتابخان ‌ه بنه‌ڕه‌تییه‌كان‬ ‫ی پێدان ‌ی رێزو‬ ‫گله‌ی ‌ی ده‌كه‌ن له‌شێو‌ه ‌‬ ‫سوپاس له‌الیه‌ن به‌ڕێوبه‌ره‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێن به‌میزاج ‌ی شه‌خس ‌ی سوپاس‌و‬ ‫پێزانین ده‌درێ���ت به‌مامۆستایان‪،‬‬ ‫ی یه‌كه‌م ‌ی په‌روه‌رده‌ی ‌ی‬ ‫سه‌رپه‌رشتیار ‌‬ ‫ی ش��اره‌زوور پشتڕاست ‌ی‬ ‫ل�ه‌پ�ه‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌كاته‌و‌ه كه‌چه‌ندین حاڵه‌ت ‌ی له‌و‬ ‫جۆر‌ه هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫ی بنه‌ڕه‌تی ‌ه‬ ‫سۆز عه‌ل ‌ی مامۆستا ‌‬ ‫ل���ه‌وارم���اوا ئ���ام���اژ‌ه ب���ه‌و‌ه ده‌دات‬ ‫رێ���زو س��وپ��اس‪ ،‬چونك ‌ه له‌ده‌ست‬ ‫ی‬ ‫به‌ڕێوبه‌ره‌كان ‌ه ئه‌وانیش به‌ئاره‌زوو ‌‬ ‫ی ن��اس��راوی��ان بێت‬ ‫خ��ۆی��ان‌و ئ���ه‌و‌ه ‌‬ ‫سوپاس ‌ی بۆ ده‌نووسن‪.‬‬ ‫م‪ .‬سۆز وت ‌ی "زۆر له‌وان ‌ه شایان ‌ی‬ ‫پێدان ‌ی ئه‌و رێز‌ه نین‌"‪.‬‬ ‫م‪ .‬كاوان فایه‌ق له‌قوتابخانه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫ی تاز‌ه مامۆستای ‌ه‬ ‫بنه‌ڕه‌ت ‌ی له‌هه‌ڵه‌بج ‌ه ‌‬ ‫بۆ ده‌ستوور وت ‌ی "زۆرێك له‌و سوپاسان ‌ه‬ ‫ێ له‌سه‌ر میزاج ‌ی به‌ڕێوبه‌ره‌و‬ ‫ك ‌ه ده‌در ‌‬ ‫زیاتر شه‌خسییه‌‪ ،‬ئه‌گینا مامۆستایان‬ ‫باش ده‌زانن ئه‌و سوپاسان ‌ه ك ‌ه ده‌درێ‬ ‫زۆر ناعه‌داله‌ت ‌ی‌و ناپه‌روه‌رده‌ییانه‌یه‌"‪.‬‬ ‫"رێزو سوپاس" به‌و مامۆستایان ‌ه‬ ‫ده‌درێ��ت كه‌له‌الیه‌ن سه‌رپه‌رشتیار‌ه‬ ‫په‌روه‌رده‌ییه‌كه‌یه‌و‌ه هه‌ڵسه‌نگاندن ‌ی‬ ‫ب��ۆك��راوه‌و پله‌یه‌ك ‌ی باش ‌ی هێناوه‌‪،‬‬ ‫ی قوتابخانه‌و‌ه‬ ‫یاخود له‌الیه‌ن به‌ڕێوبه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئیدار ‌‬ ‫ی سه‌رپه‌رشتیار ‌‬ ‫به‌ڕه‌زامه‌ند ‌‬ ‫قوتابخانه‌كان له‌به‌رامبه‌ر ئه‌نجامدان ‌ی‬

‫مامۆستایان داوا ده‌كه‌ن به‌دادپه‌روه‌ری‌ سوپاس‌و پێزانین بدرێت‬

‫ی به‌قوتابخانه‌ك ‌ه‬ ‫كارێك ‌ی خزمه‌تگوزار ‌‬ ‫ده‌درێت به‌مامۆستایان‪.‬‬ ‫"رێزو سوپاس" كار ده‌كات ‌ه سه‌ر‬ ‫ساڵ ‌ی خزم ‌هت‌و به‌هه‌ر رێزو سوپاسێك‬ ‫مانگێك خزمه‌ت ‌ی مامۆستاك ‌ه زیاتر‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬به‌وپێی ‌ه ئه‌گه‌ر مامۆستایه‌ك‬ ‫‪ 12‬سوپاس‌و پێزانین ‌ی بۆ بێته‌و‌ه ئه‌وا‬ ‫ی‌و‬ ‫یه‌ك ساڵ ده‌چێت ‌ه سه‌ر خزمه‌ته‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی ده‌كاته‌سه‌ر موچه‌ك ‌هی‌‪.‬‬ ‫كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫م‪ .‬شۆڕش جه‌الل سه‌رپه‌رشتیار ‌‬ ‫ی ش���اره‌زوور‬ ‫ی ل��ه‌پ��ه‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫كارگێڕ ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌ستوور ئاماژ‌ه ‌‬ ‫ب�����ه‌وه‌دا رێ����زو س��وپ��اس ل�� ‌ه دوو‬ ‫ێ ی�ه‌ك�ه‌م له‌فۆرم ‌ی‬ ‫حاڵه‌تدا ده‌در ‌‬ ‫ی ك ‌ه‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندندا‪ ،‬ئه‌و مامۆستای ‌ه ‌‬

‫ی هه‌ڵسه‌نگاندن ‌ی‬ ‫سه‌رپه‌رشتیاره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی نایاب ‌ی هێنا‪،‬‬ ‫بۆ ده‌كات ئه‌گه‌ر پل ‌ه ‌‬ ‫ی (‪90‬بۆ‪)100‬بێت‪ ،‬له‌فۆرم ‌ی‬ ‫وات ‌ه نمر‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندن ‌ی سااڵن ‌ه سه‌رپه‌رشتیار ‌‬ ‫ی بوو ئه‌وا ل ‌ه كۆتای ‌ی‬ ‫ی لێ ‌ی راز ‌‬ ‫خۆ ‌‬ ‫ی‬ ‫ساڵدا سوپاس وه‌رده‌گ��رێ‪ ،‬شێواز ‌‬ ‫ی مامۆستای ‌ی‬ ‫دووه‌م ب��ه‌ده‌ر ل�ه‌ك��ار ‌‬ ‫بۆ نموون ‌ه مامۆستایه‌ك وه‌ستای ‌ه‬ ‫ی مه‌كته‌ب بكات‪،‬‬ ‫ته‌ئسیس ‌ی به‌لوع ‌ه ‌‬ ‫یاخود چاك ‌ی بكاته‌وه‌‪ ،‬ئ �ه‌و كات ‌ه‬ ‫ی بۆ بكات‌و‬ ‫ی پێشنیار ‌‬ ‫به‌ڕێوبه‌ره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی په‌سه‌ند ‌‬ ‫ی كارگێڕ ‌‬ ‫سه‌رپه‌رشتیار ‌‬ ‫بكات سوپاس وه‌رده‌گرێ‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كارگێڕ ‌‬ ‫س��ه‌رپ��ه‌رش��ت��ی��ار ‌‬ ‫ی ش��اره‌زوور وت ‌ی "به‌ده‌ر‬ ‫له‌په‌روه‌رد‌ه ‌‬

‫له‌و دووحاڵه‌ت ‌ه هیچ حاڵه‌تێكیتر نیی ‌ه‬ ‫بۆ پێدان ‌ی سوپاس"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫م‪ .‬سه‌باح جه‌عفه‌ر سه‌رپه‌رشتیار ‌‬ ‫ی ش���اره‌زوور ك ‌ه‬ ‫یه‌كه‌م ‌ی پ���ه‌روه‌رد‌ه ‌‬ ‫ی سوپاسه‌كان ‌ی مامۆستایان‬ ‫زۆرب�� ‌ه ‌‬ ‫ی راگه‌یاند‬ ‫ی به‌ده‌ستوور ‌‬ ‫ده‌چێت ‌ه ال ‌‬ ‫"ئه‌مساڵ ‪4‬سوپاس دراو‌ه ب ‌ه مامۆستا‬ ‫ك ‌ه هه‌قیان ن �ه‌ب��ووه‌و ئێم ‌ه ئاگادار‬ ‫نه‌بووین"‪ .‬سه‌باح جه‌عفه‌ر وتی‌"ئه‌و‬ ‫ی گله‌ی ‌ی هه‌یه‌و ده‌زان ‌ێ‬ ‫مامۆستای ‌ه ‌‬ ‫ی نه‌كراو‌ه ده‌توان ‌ێ‬ ‫شایان ‌ی سوپاسه‌و بۆ ‌‬ ‫ی بێبه‌ش‬ ‫سه‌ردانمان بكات بۆ ئ�ه‌و‌ه ‌‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬به‌دواداچوون ‌ی بۆ ده‌كه‌ین‪،‬‬ ‫چونك ‌ه ئێم ‌ه كارناكه‌ین له‌سه‌ر میزاج ‌ی‬ ‫به‌ڕێوبه‌ر یاخوود براده‌ری‌"‪.‬‬

‫ی‬ ‫پـه‌روه‌رده‌ی‌ گـه‌رمـیـان بـه‌یـنـ ‌‬ ‫لـه‌گـه‌ڵ خـوێـنـدنـی‌ پـیشه‌ییدا نییه‌‬ ‫هونه‌ر ئیحسان له‌ گه‌رمیان‬

‫ب�ه‌ه�ه‌ردوو ق �ه‌زا ‌ی ك �ه‌الرو كفر ‌ی ته‌نها‬ ‫یه‌ك ئاماده‌ی ‌ی پیشه‌ییان هه‌یه‌و ئه‌ویش‬ ‫له‌باخچه‌یه‌ك ‌ی ساوایاندایه‌‪ ،‬كه‌به‌هۆ ‌ی‬ ‫كه‌ڵه‌كه‌بوون ‌ی كێشه‌و گرفته‌كانیه‌و‌ه‬ ‫چه‌ندین قوتاب ‌ی وازیان له‌خوێندن هێناوه‌‪.‬‬ ‫ئاماده‌ی ‌ی پیشه‌ی ‌ی ك��ه‌الر بینای‬ ‫نییه‌‪ ،‬پێشتر ل ‌ه بینا ‌ی ئاماده‌یی شه‌هید‬ ‫ئارامدا بوو‪ ،‬ئێستاش له‌ناو باخچه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫ساوایاندایه‌‪ ،‬ئاماده‌ی ‌ی پیشه‌ی ‌ی كفریش‬ ‫بینایه‌ك ‌ه ‌ی دراو‌ه ب ‌ه په‌یمانگا ‌ی هونه‌ر‌ه‬ ‫جوانه‌كان ‌ی كفر ‌ی‌و ئێستا ئاماده‌ی ‌ی پیشه‌ی ‌ی‬ ‫ل ‌ه كفریدا داخ��راوه‌و خوێندكاره‌كان ‌ی بۆ‬ ‫خوێندن رووده‌كه‌ن ‌ه كه‌الر‪.‬‬ ‫عه‌ل ‌ی ئیحسان خوێندكار ‌ی سێیه‌م ‌ی‬ ‫به‌ش ‌ی كاره‌بایه‌‪ ،‬ئاماژ‌ه ‌ی به‌وه‌دا به‌هۆ ‌ی‬ ‫نه‌بوون ‌ی بیناو كه‌م ‌ی ژمار‌ه ‌ی پۆله‌كان‬ ‫زۆرج��ار ده‌بێت ‌ه هۆ ‌ی نه‌خوێندن ‌ی وان ‌ه‬ ‫پراكتیكیه‌كان‌و كه‌م ‌ی مامۆستا ‌ی پسپۆر‬ ‫ل ‌ه وانه‌كاندا‪ ،‬وت ‌ی "كاریگه‌ری ‌ی خراپ ‌ی‬ ‫كردووه‌ت ‌ه سه‌رمان"‪.‬‬ ‫نه‌بوون ‌ی بینا ‌ی تایب ‌هت‌و كه‌م ‌ی‬ ‫كتێب‌و كه‌م ‌ی مامۆستا ‌ی پسپۆرو كه‌م ‌ی‬ ‫ده‌رماڵ ‌ه ‌ی خوێندكاران ‌ی ده‌ره‌و‌ه ‌ی شار ‌ی‬ ‫كه‌الر‪ ،‬له‌كێش ‌ه سه‌ره‌كییه‌كان ‌ی خوێندن ‌ی‬ ‫پیشه‌یی ‌ه ل ‌ه گه‌رمیاندا‪.‬‬ ‫ئیبراهیم حسێن به‌ڕێوبه‌ر ‌ی‬ ‫ئاماده‌ی ‌ی پیشه‌ی ‌ی ك��ه‌الر ئاماژ‌ه ‌ی‬

‫ب���ه‌وه‌دا‪ ،‬ئ �ه‌و بینای ‌ه ‌ی ك� ‌ه تیایدان‬ ‫به‌شێك ‌ه ل ‌ه باخچ ‌ه ‌ی ساوایان‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌ه‬ ‫هه‌ر پۆلێك ‪ 40‬خوێندكار ‌ی تێدایه‌‪،‬‬ ‫ده‌ڵێت ئه‌مساڵیش به‌ش ‌ی بازرگانیان‬ ‫كردووه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر شوێنمان هه‌بێت‬ ‫به‌ش ‌ی كۆمپیوته‌ریش ده‌كه‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی ئاماده‌ی ‌ی پیشه‌ی ‌ی كه‌الر‬ ‫به‌ڕێوبه‌ر ‌‬ ‫وت ‌ی "ساڵ ب ‌ه ساڵ ل ‌ه فراوانبوونداین‬ ‫ی كردووه‌ت ‌ه‬ ‫نه‌بوون ‌ی بیناش كاریگه‌ر ‌‬ ‫سه‌رمان‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه هه‌موو ساڵێك‬ ‫ی بینامان كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌اڵمیان‬ ‫داوا ‌‬ ‫نه‌داوینه‌ته‌وه‌"‪.‬‬ ‫مامۆستا ئیبراهیم حسێن وت ‌ی "ل ‌ه‬ ‫س��اڵ �ی‌‪1993‬و‌ه تائێستا یه‌ك كتێبمان‬ ‫وه‌رن��ه‌گ��رت��وو‌ه ل � ‌ه وه‌زاره‌ت‪ ،‬هه‌موو‬ ‫كتێبه‌كان كۆپ ‌ی ده‌كه‌ین‪ ،‬كێش ‌ه ‌ی كتێب‬ ‫وه‌كو كێش ‌ه ‌ی بینا وایه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌شدا‬

‫ئاماده‌یی پیشه‌یی له‌باخچه‌ی ساوایاندایه‌‬

‫مامۆستامان زۆر كه‌م ‌ه به‌تایبه‌ت ‌ی‬ ‫مامۆستا ‌ی پسپۆر ل ‌ه وانه‌كاندا"‪.‬‬ ‫رۆژان ‌ه زیاتر ل ‌ه ‪ 50‬خوێندكار ‌ی قه‌زا ‌ی‬ ‫كفر ‌ی‌و ده‌وربه‌ری‌‪ ،‬رووده‌كه‌ن ‌ه ئاماده‌ی ‌ی‬ ‫پیشه‌ی ‌ی كه‌الر‪ ،‬زیاتر ل ‌ه ‪ 30‬كیلۆمه‌تر‬ ‫رێگا ده‌بڕن‪ ،‬به‌هۆ ‌ی نه‌بوون ‌ی ئاماده‌ی ‌ی‬ ‫پیشه‌ی ‌ی ل ‌ه قه‌زا ‌ی كفریدا‪.‬‬ ‫ئ �ه‌ح��م �ه‌د ج��ه‌م��ال خوێندكار ‌ی‬ ‫سێیه‌م ‌ی به‌ش ‌ی كاره‌بایه‌و یه‌كێك ‌ه له‌و‬ ‫خوێندكاران ‌ه ‌ی ك ‌ه رۆژان ‌ه ل ‌ه كفریه‌و‌ه دێت‬ ‫بۆ كه‌الر‪ ،‬وت ‌ی "ئه‌م ‌ه راست نی ‌ه كه‌وا ئێم ‌ه‬ ‫بۆ ئاماده‌ییه‌ك ‌ی پیشه‌ی ‌ی رووبكه‌ین ‌ه شار ‌ی‬ ‫كه‌الر‪ ،‬خوێندكارمان تێدای ‌ه ده‌رامه‌ت ‌ی‬ ‫زۆر كه‌مه‌و توانا ‌ی هاتوچۆكردن ‌ی نیه‌‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت خوێندكارمان تێدای ‌ه قۆناغ ‌ی‬ ‫سێیه‌م بوو‌ه واز ‌ی هیێناوه‌"‪.‬‬ ‫حسێن جه‌مال خوێندكار ‌ی قۆناغ ‌ی‬

‫یه‌كه‌م ‌ی ك��اره‌ب��ای �ه‌و خه‌ڵك ‌ی ناحی ‌ه ‌ی‬ ‫سه‌رقه‌اڵ ‌ی كفرییه‌‪ ،‬ده‌ڵێت "كه‌م ‌ی ده‌رماڵه‌و‬ ‫گران ‌ی هاتووچۆو خراپ ‌ی رێگاوبان ب ‌ه‬ ‫زستان‌و هاوین‪ ،‬نه‌بوون ‌ی به‌ش ‌ی ناوخۆی ‌ی‬ ‫كێش ‌ه ‌ی سه‌ره‌ك ‌ی ئێمه‌یه‌"‪.‬‬ ‫دیار رزوان خوێندكار ‌ی سێیه‌م ‌ی به‌ش ‌ی‬ ‫كاره‌بایه‌‪ ،‬وت ‌ی "ئێم ‌ه حه‌فتا هه‌زار ده‌ده‌ین ب ‌ه‬ ‫كرێ ‌ی ئۆتۆمۆبێل هه‌رچه‌ند‌ه ده‌رماڵه‌كه‌مان‬ ‫ته‌نها س ‌ی‌و پێنچ هه‌زار دیناره‌"‪.‬‬ ‫به‌ڕێوبه‌ر ‌ی ئاماده‌ی ‌ی پیشه‌ی ‌ی كه‌الر‬ ‫ئاماژ‌ه بۆ ئه‌و‌ه ده‌دات ئه‌و خوێندكاران ‌ه ‌ی‬ ‫ل������ه‌ده‌ره‌و‌ه ‌ی ك�����ه‌الره‌و‌ه دێ���ن زیاتر‬ ‫له‌‪50‬خوێندكارن‪ ،‬ده‌ڵێت شایه‌ن ‌ی ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌وا ئاماده‌ی ‌ی پیشه‌یان بۆ بكرێته‌و‌ه ل ‌ه‬ ‫شاره‌ك ‌ه ‌ی خۆیاندا"‪.‬‬ ‫مسته‌فا ره‌شید به‌ڕێوبه‌ر ‌ی گشت ‌ی‬ ‫پ���ه‌روه‌رد‌ه ‌ی گه‌رمیان له‌لێدوانێكدا بۆ‬ ‫ده‌ستوور ده‌ڵێت پێشتر ئاماده‌ی ‌ی پیشه‌ی ‌ی‬ ‫ل ‌ه كفر ‌ی هه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌هۆ ‌ی كردنه‌و‌ه ‌ی‬ ‫په‌یمانگا ‌ی هونه‌ر‌ه جوانه‌كانه‌و‌ه بینا ‌ی‬ ‫ئاماده‌ی ‌ی پیشه‌ی ‌ی دراو‌ه ب ‌ه په‌یمانگا ‌ی‬ ‫هونه‌ر‌ه جوانه‌كان‪ ،‬ئێستا هه‌وڵده‌ده‌ین‬ ‫ئاماده‌ی ‌ی پیشه‌یان بۆ بكه‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫مسته‌فا ره‌ش��ی��د ئ��ام��اژ‌ه ب���ه‌و‌ه‬ ‫ده‌دات داوای���ان ل ‌ه وه‌زاره‌ت ك��ردوو‌ه‬ ‫ئ�ه‌و كێشانه‌یان بۆ چ��اره‌س�ه‌ر بكات‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تیش ك ‌ه بینا ‌ی تایبه‌ت به‌ئاماده‌ی ‌ی‬ ‫پیش ‌ه ‌ی دروستبكرێت‪ ،‬وتیش ‌ی "وه‌زاره‌ت‬ ‫خستویه‌تی ‌ه به‌رنام ‌ه ‌ی خۆیه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم تا‬ ‫ئێستا بڕیار ‌ی دروستكردن ‌ی نه‌دراوه‌"‪.‬‬

‫جیهانبینی په‌روه‌رده‌‬ ‫فــایــه‌ق ســـه‌عــیــد‬

‫په‌روه‌رد ‌ه له‌ئه‌جێندای سه‌رۆك وه‌زیراندا‬ ‫له‌هه‌فته‌ی رابردوو له‌كاتی پێشوازیكردنی به‌رێز به‌رهه‌م ساڵح له‌كۆمه‌ڵێك‬ ‫مامۆستاو كادیری په‌روه‌رده‌یی له‌سلێمانی هه‌ندێ خاڵی وروژاند كه‌من پێم‬ ‫خۆش ‌ه به‌مه‌به‌ستی گه‌شه‌سه‌ندنی بواری په‌روه‌رد‌ه كه‌مێك له‌سه‌ریان رابوه‌ستم‪،‬‬ ‫له‌م راوه‌ستانه‌شدا زیاتر تێڕوانینێك بۆ ئایند‌ه بینا ده‌كه‌م تا هه‌ڵسه‌نگاندنی‬ ‫ئه‌و كارانه‌ی دكتۆر به‌رهه‌م تاوه‌كو ئێستا كردوویه‌تی‪ ،‬چونك ‌ه ماوه‌یه‌كی زۆر‬ ‫نی ‌ه ئه‌م پۆسته‌ی گرتووه‌ت ‌ه ده‌ست‪ ،‬ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆش به‌نه‌رمی باسی ده‌كه‌م‬ ‫دوای چوار ساڵ ئه‌گه‌ر به‌سه‌ركه‌وتوویی به‌ڕێوه‌نه‌چێت به‌شێوه‌یه‌كی توندتر‬ ‫ره‌خنه‌ی لێده‌گرم‪.‬‬ ‫له‌و دیداره‌دا وه‌كو هه‌موو سیاسیه‌كی دیك ‌ه جه‌خت له‌سه‌ر گه‌شه‌سه‌ندنی‬ ‫بواری په‌روه‌رد‌ه ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی من له‌بودجه‌ی پێشنیاركراودا ده‌یبینم‬ ‫بایه‌خپێدانه‌ك ‌ه به‌پێی پێویست نیه‌‪ ،‬ئێم ‌ه ئیشكالیه‌تێكی گه‌وره‌مان له‌بینای‬ ‫قوتابخانه‌كاندا هه‌ی ‌ه كه‌بووه‌ت ‌ه رێگر له‌به‌رده‌م زۆر بواردا‪ ،‬كۆمه‌ڵێك پار‌ه له‌و‬ ‫بودجه‌یه‌دا بۆ هه‌ندێك شتی ناپێویست ته‌رخانكراو‌ه یا بۆ دروستكردنی یه‌ك‬ ‫قوتابخان ‌ه كه‌ده‌كرێت به‌هه‌مان پار‌ه چه‌ندین قوتابخانه‌ی پێدروست بكه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌ڵبه‌ت ‌ه من له‌وتارێكی پێشوتریشدا جه‌ختم له‌سه‌ر جیهانبینی په‌روه‌رده‌یی‬ ‫كاك به‌رهه‌م كردبووه‌وه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌و جیهانبینی ‌ه زۆر شت دیاریده‌كات‪.‬‬ ‫من‌و كاك به‌رهه‌م له‌ئه‌مریكاو سوید خوێندوومانه‌و كارمان كردووه‌و‬ ‫ئه‌ڵبه‌ت ‌ه كاریگه‌ری ئه‌م دوو واڵته‌ش به‌سه‌ر جیهانبینیمانه‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی د‪.‬به‌رهه‌م سه‌رۆكی حكومه‌ت ‌ه بۆی ‌ه ئه‌و جیهانبینیه‌ی ئه‌و رۆڵی‬ ‫گه‌وره‌ له‌پرۆژه‌كانی حكومه‌تدا ده‌بینێت‪.‬‬ ‫جیهانبینی ئه‌مریكاییه‌كان ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ئه‌وان گروپێكی به‌هێزیان ده‌وێت‬ ‫واڵت به‌ڕێوه‌ببات‌و بۆ ئه‌م كاره‌ش ئاماده‌كاری بۆ ده‌كه‌ن پاره‌یه‌كی زۆری بۆ‬ ‫خه‌رج ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم جیهانبینی سویدییه‌كان ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌حكومه‌ت ده‌بێت هه‌مان‬ ‫ده‌رفه‌ته‌ت بۆ هه‌موو هاوواڵتیان بڕه‌خسێنێت‌و چاوی له‌و‌ه نه‌بێت زۆرترین پار‌ه‬ ‫بۆ یه‌ك قوتابخان ‌ه خه‌رج بكات كه‌ته‌نها كوڕی به‌رپرس‌و ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان تیایدا‬ ‫بخوێنن‪.‬‬ ‫من ده‌زانم ئه‌م ‌ه بیرۆكه‌ی نێچیرڤان بارزانیه‌‪ ،‬به‌اڵم بۆ له‌بودجه‌ی د‪.‬به‌رهه‌مدا‬ ‫ره‌نگ بداته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر د‪.‬به‌رهه‌م هه‌مان جیهانبینی نیه‌‪.‬‬ ‫خاڵێكی دیك ‌ه له‌به‌رده‌م د‪.‬به‌رهه‌مدا مه‌سه‌له‌ی گێڕانه‌وه‌ی ئه‌و كادیر‌ه‬ ‫په‌روه‌رده‌ییانه‌ی ‌ه كه‌كاتی خۆی به‌هۆی ئینتیمای سیاسیانه‌و‌ه له‌كاره‌كانیان‬ ‫ده‌ركرابوون‪ ،‬راست ‌ه به‌رهه‌م ده‌ستی له‌مه‌دا نیه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌ركی ئه‌و‌ه ئه‌م كار‌ه‬ ‫جێبه‌جێ بكات‪ ،‬به‌اڵم ئایا چه‌ند كه‌س ده‌ركراون‪ ،‬ئه‌وه‌یان من نازانم‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫گۆڕان‌و یه‌كێتی نیشتمانی په‌نا بۆ هه‌موو شتێك ده‌به‌ن ته‌نها بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌وی‬ ‫دی ناشیرین بكه‌ن‪ ،‬بۆی ‌ه مرۆڤ زۆر ئه‌سته‌م ‌ه به‌وردی ئه‌و‌ه بزانێت كه‌كامیان‬ ‫راست ده‌كه‌ن‪ .‬‬ ‫له‌دیدارێكی دیكه‌ی د‪.‬به‌رهه‌مدا شێرزاد حه‌سه‌ن هه‌مان داوای ل ‌ه د‪.‬به‌رهه‌م‬ ‫كردو ئه‌ویش په‌یمانی چاره‌سه‌ركردنی دابوو‪.‬‬ ‫دوو خاڵی دیك ‌ه كه‌د‪.‬به‌رهه‌م له‌و دیداره‌دا باسی كردبوو به‌رزكردنه‌وه‌ی‬ ‫ئاستی بژێوی‌و ئاستی زانستی مامۆستایان بوو‪ ،‬من هیوادارم ئه‌م قسه‌یه‌ی‬ ‫د‪ .‬به‌رهه‌م كۆدی چه‌ندین پرۆژ‌ه بێت كه‌به‌ر له‌و دیدار‌ه نه‌خشه‌ی ته‌واوی بۆ‬ ‫كێشابێت‪ ،‬چونكه‌ هه‌ردوو ئاسته‌كه‌ خراپن به‌تایبه‌ت ئاستی زانستی‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر د‪.‬به‌رهه‌م ده‌یه‌وێت ئاستی زانستی بگۆڕێت ده‌بێ ئه‌و كه‌سان ‌ه‬ ‫بگۆڕێت كه‌تا ئێستا خه‌ریكی به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی زانستین‌و سه‌نته‌رێك‬ ‫له‌كه‌سانی لێهاتوو لیبراڵ دروستبكات كه‌كاری ئه‌و‌ه بێت خول ‌ه دیداكتیكیه‌كان‬ ‫به‌ڕێوه‌ببه‌ن‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌بێ د‪.‬به‌رهه‌م كار بۆ ئه‌و‌ه بكات كۆمه‌ڵێ ئاسانكاری‬ ‫گه‌ور‌ه بۆ ئه‌و مامۆستایان ‌ه دابین بكات كه‌خاوه‌نی بڕوانامه‌ی به‌كالۆریۆس نین‌و‬ ‫ده‌یانه‌وێت ئه‌و بڕوانامه‌یه‌ به‌ده‌ست بێنن‪.‬‬ ‫ره‌نگ ‌ه خوێنه‌ر ئه‌و‌ه به‌دی بكات كه‌من جه‌خت له‌سه‌ر چه‌ند خاڵێك‬ ‫ده‌كه‌مه‌و‌ه به‌ته‌وای ئه‌ركی وه‌زیری په‌روه‌رده‌یه‌‪ ،‬من له‌م ‌ه به‌ئاگام‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫من به‌مه‌به‌سته‌و‌ه ئه‌م كار‌ه ده‌كه‌م‪ ،‬چونك ‌ه سێ فاكته‌ری دیك ‌ه لێره‌دا هه‌ی ‌ه‬ ‫كه‌له‌به‌رژه‌وه‌ندی كاك به‌رهه‌مدا نین‪.‬‬ ‫فاكته‌ری یه‌كه‌میان گشتیه‌و په‌یوه‌ندی به‌سه‌رجه‌می كابینه‌كه‌ی به‌رهه‌مه‌و‌ه‬ ‫هه‌ی ‌ه ئه‌ویش ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌پارتی به‌شێوه‌یه‌كی كۆنستره‌كتیڤ پشتیوانی له‌م‬

‫حكومه‌ت ده‌بێت‬ ‫هه‌مان ده‌رفه‌ته‌ت‬ ‫بۆ هه‌موو هاوواڵتیان‬ ‫بڕه‌خسێنێت‌و چاوی‬ ‫له‌وه‌ نه‌بێت زۆرترین‬ ‫ه‬ ‫پار ‌ه بۆ یه‌ك قوتابخان ‌‬ ‫خه‌رج بكات كه‌ته‌نها‬ ‫كوڕی به‌رپرس‌و‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌نده‌كان تیایدا‬ ‫بخوێنن‬

‫كابینه‌ی ‌ه ناكات‪ .‬فاكته‌ری دووه‌م ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫د‪.‬ب �ه‌ره �ه‌م وه‌زیرێكی پ���ه‌روه‌رد‌ه كاری‬ ‫له‌گه‌ڵدا ده‌ك��ات كه‌له‌بواره‌كه‌ی خۆیدا‬ ‫پیاوێكی نه‌شاره‌زاو په‌سیڤه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌مشێوه‌ی ‌ه ب��ڕوات د‪.‬ب�ه‌ره�ه‌م ناتوانێت‬ ‫گه‌شه‌ به‌بواری په‌روه‌رد‌ه بدات‪ .‬‬ ‫له‌راستیشدا سه‌رۆكی حكومه‌ت بۆی ‌ه‬ ‫‪ 20‬وه‌زی���ری هه‌ی ‌ه بۆ ئ��ه‌وه‌ی كاره‌كان‬ ‫راپه‌رێنن‌و د‪.‬به‌رهه‌م مافی خۆیه‌تی كه‌س ‌ه‬ ‫په‌سیفه‌كانی كابینه‌كه‌ی بگۆڕێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌پێی رێككه‌وتنی ستراتیژی یه‌كێتی‌و‬ ‫پارتی ئه‌گه‌ر د‪.‬به‌رهه‌م كارێكی وابكات‬ ‫قیامه‌ت ده‌قه‌ومێت‪ ،‬ئه‌م بڕیار‌ه به‌رێز‬ ‫مه‌سعود بارزانی جه‌الل تاڵه‌بانی داویانه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم منداڵه‌كانی ئێم ‌ه باجه‌كه‌ی ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ف��اك��ت �ه‌ری سێیه‌م بریتی ‌ه ل��ه‌وه‌ی‬ ‫به‌شێكی ی�ه‌ك��ج��ار ك �ه‌م��ی به‌ڕێوبه‌ر‌ه‬ ‫گشتیه‌كانی پ �ه‌روه‌رد‌ه ئه‌كتیڤن‌و ئه‌وانی‬ ‫دیك ‌ه زۆر په‌سیڤن‌و پێویست ‌ه د‪.‬به‌رهه‌م‬ ‫بیانگۆڕێت‪ ،‬به‌اڵم ئایا د‪ .‬به‌رهه‌م ئه‌مه‌ی‬ ‫بۆ ده‌چێت ‌ه سه‌ر؟‬ ‫‪faiekk@hotmail.com‬‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه‌‪،‬کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫کلتور‬

‫عــومــه‌ری‌ خــاوه‌ر ســكــااڵ ده‌كــات!‬

‫‪14‬‬

‫ی ل ‌ه هه‌ڵه‌بجه‌دا گیانیان له‌ده‌ستداو ‌ه‬ ‫ی كیمیای ‌‬ ‫ی كاریگه‌ربوونیان ب ‌ه چه‌ك ‌‬ ‫ی ‪5‬ساڵدا ‪57‬كه‌س به‌هۆ ‌‬ ‫له‌ماو ‌ه ‌‬ ‫مه‌عاز فه‌رحان له‌هه‌ڵه‌بجه‌‬

‫روخ���ۆش م��ح �ه‌م �ه‌دی‌ ‪ 28‬ساڵ‪،‬‬ ‫دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ تارمایی‌ مه‌رگ دوای‌‬ ‫خێزانه‌كه‌یان ده‌ك�ه‌وێ�ت‌و به‌هاری‌‬ ‫ته‌مه‌نی‌ دای��ك‌و ب��اوك‌و خوشك‌و‬ ‫براكانی‌ هه‌ڵده‌وه‌رێنێت‪ ،‬چاوه‌كانی‌‬ ‫ئه‌ویش بیناییان وه‌ك��و ته‌مه‌نی‌‬ ‫منداڵی‌ نامێنێت‌و ل �ه‌و ساته‌وه‌‬ ‫جوانیه‌كانی‌ ژیان به‌جوانی‌ نابینێت‪.‬‬ ‫روخ����ۆش وت���ی‌ "چ����وار جار‬ ‫نه‌شته‌رگه‌ریم بۆ چاوه‌كانم كردووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م ساڵ چاوم زه‌رع كردووه‌"‪.‬‬ ‫چیرۆكی‌ روخ��ۆش به‌سه‌رهاتی‌‬ ‫سه‌دان نه‌خۆشی‌ چاره‌سه‌رنه‌كراوی‌‬ ‫كیمیابارانكردنی‌ هه‌ڵه‌بجه‌یه‌ كه‌‬ ‫دوای‌ ‪ 22‬ساڵ به‌سه‌رتێپه‌ڕبوونی‌‬ ‫ئه‌و هێرشه‌دا كه‌ ل��ه‌‪1988/3/16‬‬ ‫له‌الیه‌ن رژێمی‌ روخ��اوی‌ به‌عسه‌وه‌‬ ‫ك��رای��ه‌ س���ه‌ر دان��ی��ش��ت��وان �ی‌ ئه‌و‬ ‫ش��اره‌و ده‌وروب���ه‌ری‌‪ ،‬تا ئێستاش‬ ‫چاره‌سه‌رنه‌كراون‌و له‌نێو ئازاره‌كانی‌‬ ‫نه‌خۆشی‌ كیمیاباراندا ده‌تلێنه‌وه‌و‬ ‫ژیان ده‌گوزه‌رێنن‪.‬‬ ‫روخۆش وتی‌ "دكتۆرێك له‌ئێران‬ ‫پێی وت��م گ �ه‌ر پێشتر چاره‌سه‌ر‬ ‫بكرایتایه‌ له‌ نه‌خۆشیه‌كه‌ت چاك‬ ‫ده‌ب��وی��ت��ه‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئێستا زۆر‬ ‫ئه‌سته‌مه‌ به‌یه‌كجاری‌ چاك بیته‌وه‌"‪.‬‬ ‫روخۆش به‌نیگه‌رانیه‌وه‌ باسی‌‬ ‫له‌هه‌وڵه‌كانی‌ حكومه‌ت ك��رد بۆ‬ ‫قوربانیانی‌ چه‌كی‌ كیمیایی‌‪ ،‬وتی‌‬ ‫"حكومه‌ت له‌سایه‌ی‌ هه‌ڵه‌بجه‌دا‬ ‫بووه‌ حكومه‌ت‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫ئاوڕی‌ له‌هه‌ڵه‌بجه‌ نه‌دایه‌وه‌"‪.‬‬ ‫له‌ هه‌ڵه‌بجه‌دا ئێستاش ئه‌و‬ ‫توشبووانه‌ی‌ كه‌ به‌هۆی‌ هێرشه‌كه‌وه‌‬

‫ی ‪ 508‬برینداره‌‬ ‫ی چه‌كی‌ كیمیای ‌‬ ‫ژمار‌هی‌ برینداران ‌‬

‫گرفتاری‌ نه‌خۆشی‌ بوون تارمایی‌‬ ‫م���ه‌رگ ب��ه‌دوای��ان��دا ده‌چ��ێ��ت‌و بۆ‬ ‫ی�ه‌ك��ج��اری‌ جوانیه‌كانی‌ ژیانیان‬ ‫لێده‌ستێنێته‌وه‌‪ ،‬ئ �ه‌م س��اڵ دوو‬ ‫له‌نه‌خۆشه‌كان‌و ساڵی‌ رابردووش‬ ‫هه‌شت له‌نه‌خۆشه‌كان ماڵ ئاواییان‬ ‫له‌ ژی��ان ك��ردووه‌‪ ،‬له‌ماوه‌ی‌ پێنچ‬ ‫ساڵی‌ رابردووشدا ‪57‬نه‌خۆشی‌ دیكه‌‬ ‫به‌هۆی‌ سه‌ختی‌ برینه‌كانیانه‌وه‌‬ ‫گیانیان له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی‌ ئامارێكی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌‬ ‫قوربانیانی‌ كیمیابارانی‌ هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫ژم�����اره‌ی‌ ب��ری��ن��داران��ی‌ چه‌كی‌‬ ‫كیمیایی‌ ‪ 508‬برینداره‌ كه‌ له‌الیه‌ن‬ ‫كۆمه‌ڵه‌كه‌وه‌ ناویان تۆماركراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌كان بێجگه‌له‌وه‌ی‌‬ ‫رۆژان���ه‌ ك �ه‌الوه‌ك��ان �ی‌ شاره‌كه‌یان‬

‫به‌روخاوی‌ ده‌بینن له‌هه‌مان كاتدا‬ ‫به‌ده‌ست كۆمه‌ڵێك نه‌خۆشی‌ جۆراو‬ ‫جۆره‌وه‌ ده‌ناڵێنن‌و حكومه‌تی‌ هه‌رێم‬ ‫به‌كه‌مته‌رخه‌م ده‌زان���ن له‌ ئاست‬ ‫ئاوڕدانه‌وه‌كانی‌ له‌ هه‌ڵه‌بجه‌‪.‬‬ ‫كه‌مال جه‌الل ‪ 40‬ساڵ‪ ،‬تائێستا‬ ‫ل��ه‌ڕێ��گ��ه‌ی‌ م �ه‌ك��ت �ه‌ب �ی‌ س��ه‌رۆك��ی‌‬ ‫پ��ارت��ی�ه‌وه‌ هه‌شت ج��ار ب��ۆ تاران‬ ‫سه‌فه‌ری‌ ك��ردووه‌‪ ،‬وتی‌ "له‌ كاتی‌‬ ‫كیمیابارانه‌كه‌وه‌ تائێستا شه‌وانه‌‬ ‫ده‌ب��ێ��ت چ���وارج���ار ل��ه‌م��اڵ بێمه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ته‌نگه‌نه‌فه‌س‬ ‫ده‌بم‌و ئه‌و چه‌كه‌ كاریگه‌ری‌ له‌سه‌ر‬ ‫چاوه‌كانم‌و سنگم هه‌بووه‌"‪.‬‬ ‫س�����ه‌اڵح ك���ه‌ری���م ‪58‬س�����اڵ‪،‬‬ ‫ی�ه‌ك��ێ��ك�ی‌ دی��ك �ه‌ی �ه‌ له‌برینداره‌‬ ‫چ����اره‌س����ه‌رن����ه‌ك����راوه‌ك����ان����ی‌‬

‫ك��ی��م��ی��اب��اران��ه‌ك��ه‌ی‌ هه‌ڵه‌بجه‌‪،‬‬ ‫له‌دوكانه‌كه‌ی‌ خۆیدا به‌ئاماژه‌دان‬ ‫به‌ شوێنی‌ برینه‌كانی‌‌و ئه‌و پارچه‌‬ ‫چه‌كانه‌ی‌ ئێستاش له‌قاچه‌كانیدا‬ ‫به‌جێمابوون‪ ،‬ب�ه‌ده‌س��ت��وری‌ وت"‬ ‫پاژنه‌كانی‌ پێم به‌ته‌ور ببڕێنه‌وه‌‬ ‫به‌خۆم نازانم‪ ،‬به‌چاویلكه‌ش نه‌بێت‬ ‫ناتوانم بخوێنمه‌وه‌"‪.‬‬ ‫س��ه‌اڵح وه‌ك خ��ۆی‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫پێده‌كات كاتێك سه‌رمای‌ ده‌بێت‬ ‫ئازاری‌ قاچه‌كانی‌ زۆری‌ بۆ ده‌هێنێت‬ ‫وتیشی‌ "هیچم بۆ نه‌كراوه‌ كچێكیشم‬ ‫شه‌هیده‌‪ ،‬پێویستمان به‌یارمه‌تی‌‬ ‫هه‌یه‌ داوكارم له‌حكومه‌ت كه‌ به‌پێی‌‬ ‫پێویست ئاوڕمان لێبداته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئ��ه‌و ك��اران��ه‌ی‌ ك �ه‌ب��ۆ كه‌س‌و‬ ‫كاری‌ قوربانیانی‌ كیمیابارانكردنی‌‬

‫هه‌ڵه‌بجه‌ كراون وه‌كو دانیشتوانه‌كه‌ی‌‬ ‫ئاماژه‌ی‌ پێده‌ده‌ن له‌ ئاست گه‌وره‌یی‌‬ ‫كاره‌ساته‌كه‌دا نین‪ ،‬ئه‌وانیش یان‬ ‫بڕینه‌وه‌ی‌ موچه‌یه‌كی‌ كه‌م یان یه‌ك‬ ‫خانوویان بۆ دروستكراوه‌‪.‬‬ ‫ئ��اوات ئه‌حمه‌د ‪ 32‬س��اڵ‪ ،‬كه‌‬ ‫دای���ك‌و ب��اوك خ��وش�ك‌و برایه‌كی‌‬ ‫شه‌هیدبوون به‌ده‌ستوری‌ وت "به‌س‬ ‫خ��ان��ووم��ان ب��ۆ دروس��ت��ك��راوه‌ كه‌‬ ‫بڕیاربوو كلیلی‌ خانوه‌كه‌مان بده‌نه‌‬ ‫ده‌س��ت‪ ،‬ب �ه‌اڵم خۆمان مه‌سروفی‌‬ ‫زیاترمان له‌ حكومه‌ت تێداكردو‬ ‫ته‌واومان كرد"‪.‬‬ ‫لوقمان عه‌بدولقادر سه‌رۆكی‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی‌ قوربانیانی‌ كیمیابارانی‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ ئ��ام��اژه‌ی‌ ب��ه‌وه‌دا كه‌ تا‬ ‫دروستبوونی‌ كۆمه‌ڵه‌كه‌یان لیژنه‌‬

‫هاتووه‌ برینداری‌ بینیووه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌م‬ ‫دواییه‌دا تیمێكی‌ ئێرانی‌ هاتووه‌ له‌‬ ‫‪ 2009/2/ 21‬هاتنه‌ سلێمانی‌‪ ،‬وتی‌‬ ‫"ئێمه‌ وه‌كو كۆمه‌ڵه‌ بانگێهشتمان‬ ‫ك����ردن ك���ه‌ ت��ای��ب��ه‌ت ب����وون به‌‬ ‫نه‌خۆشیه‌كانی‌ كیمباران‪ ،‬توانیمان‬ ‫نه‌خۆشه‌كانی‌ هه‌ڵه‌بجه‌و ده‌وروبه‌ری‌‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌یان پێبناسێنین"‪.‬‬ ‫لوقمان ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌كات ئه‌و‬ ‫لیژنه‌یه‌ نه‌خۆشه‌كانیان پۆلێنكردووه‌‬ ‫به‌سه‌ر سێ‌ به‌شه‌وه‌ به‌شی‌ یه‌كه‌میان‬ ‫كه‌ نه‌خۆشیه‌كه‌یان سه‌خته‌ ژماره‌یان‬ ‫‪ 90‬كه‌سه‌‪ ،‬به‌شی‌ دووه‌میان ژماره‌یان‬ ‫‪164‬ن��ه‌خ��ۆش��ه‌ نه‌خۆشیه‌كه‌یان‬ ‫زۆرسه‌خت نیه‌‪ ،‬به‌شی‌ سێیه‌میان‬ ‫‪254‬كه‌سه‌ نه‌خۆشیه‌كه‌یان باشه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم پێویستیان به‌ چاودێری‌ دكتۆر‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆكی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌ قوربانیانی‌‬ ‫كیمیابارانی‌ هه‌ڵه‌بجه‌ ئاماژه‌ی‌‬ ‫ب���ه‌وه‌دا ل �ه‌وك��ات �ه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵه‌ی‌‬ ‫قۆربانیانی‌ كیمباران دروستبووه‌‬ ‫‪ 57‬ك���ه‌س ب���ه‌ه���ۆی‌ نه‌خۆشی‌‬ ‫كیمیابارانه‌وه‌ م��ردون‪ ،‬ساڵی‌ پار‬ ‫هه‌شت ك �ه‌س‌و ئ �ه‌م ساڵیش دوو‬ ‫له‌برینداره‌كان وه‌فاتیان كردووه‌‪،‬‬ ‫پێده‌چێت نه‌خۆشی‌ تر هه‌بن ناویان‬ ‫تۆمارنه‌كرابێت‪.‬‬ ‫ل��وق��م��ان ه��اوك��اری��ی��ه‌ك��ان��ی‌‬ ‫حكومه‌تی‌ هه‌رێم به‌كه‌م ده‌زانێت‌و‬ ‫ب �ه‌ده‌س��ت��وری‌ وت "ده‌ت��وان��م بڵێم‬ ‫وه‌ك��و پێویست هاوكاری‌ نه‌كراوه‌‬ ‫به‌یه‌ك چ��او سه‌یری‌ نه‌خۆشه‌كان‬ ‫ناكرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‌ كه‌كراوه‌ له‌ڕێگه‌ی‌‬ ‫كۆمه‌ڵه‌كه‌ی‌ ئێمه‌وه‌ بووه‌ ئه‌ویش‬ ‫به‌هاوكاری‌ سه‌رۆكی‌ هه‌رێم ‪69‬‬ ‫بریندار به‌ به‌رده‌وامی‌ ده‌برێنه‌ ئێران‌و‬ ‫چاره‌سه‌ری‌ پزیشكی‌ وه‌رده‌گرن"‪.‬‬

‫گـونـده‌كــان پـشـتـگــوێــخـــراون‬

‫ی‌و ئاو بێبه‌شن‬ ‫ی رێگاوبان‌و ته‌ندروست ‌‬ ‫ی حاجیاوا تائێستا له‌خزمه‌تگوزار ‌‬ ‫ی ناحی ‌ه ‌‬ ‫ی ‪ 8‬گوند ‌‬ ‫دانیشتوان ‌‬ ‫زریان جه‌وهه‌ر ل ‌ه حاجیاوا‬

‫گ��ون��ده‌ك��ان �ی‌ ن��اح��ی �ه‌ی‌ حاجیاوا‬ ‫له‌خزمه‌تگوزارییه‌ سه‌ره‌تاییه‌كانی‌‬ ‫رێ��گ��اوب��ان‌و بنكه‌ی‌ ته‌ندروستی‌‌و‬ ‫ئاو بێبه‌شن‌و به‌رپرسانی‌ ئیداری‌‬ ‫ن��اوچ �ه‌ك �ه‌ ئ��ام��اژه‌ ب���ه‌وه‌ ده‌ده‌ن‬ ‫ئه‌وه‌ش به‌هۆی‌ چه‌ند ئاڵوگوڕێكه‌وه‌‬ ‫ل�ه‌ئ��اوه‌دان��ك��ردن�ه‌وه‌ی‌ ناوچه‌كه‌دا‪،‬‬ ‫ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده‌ كه‌شفی‌ ناوچه‌كه‌ش‬ ‫كرابوو‪ ،‬به‌اڵم پرۆژه‌ بۆ ئه‌و گوندانه‌‬ ‫ئه‌نجامنه‌دراوه‌‪.‬‬ ‫ل��ه‌گ��ه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ی‌ حكومه‌تی‌‬ ‫هه‌رێم بڕیاریداوه‌ كه‌ساڵی‌ ‪2010‬‬ ‫بكاته‌ ساڵی‌ بوژاندنه‌وه‌ی‌ كه‌رتی‌‬ ‫كشتوكاڵی‌‌و ب����ره‌ودان به‌گوندو‬ ‫گوندنشینان‪ ،‬بوژانه‌وه‌ی‌ سامانی‌‬ ‫ئ���اژه‌ڵ‌و ره‌نێوهێنانی‌ به‌رهه‌می‌‬ ‫ن��اوخ��ۆ‪ ،‬ب �ه‌اڵم گونده‌كان رۆژ به‌‬ ‫رۆژ به‌ره‌و چۆڵی‌ ده‌چن‪ ،‬سه‌ره‌ڕای‌‬ ‫ئه‌مه‌ ئه‌م دانیشتوانه‌ كه‌مینانه‌ی‌‬ ‫كه‌تاكو ئێستا له‌گونده‌كان ماون‪ ،‬به‌‬ ‫دوودڵی‌ له‌و گوندانه‌ ژیان له‌ نێوان‬ ‫چۆڵكردن‌و مانه‌وه‌دا به‌سه‌رده‌به‌ن‌و‬ ‫به‌ ده‌ست ده‌یان گرفته‌وه‌ ده‌ناڵێن‪.‬‬ ‫هه‌ریه‌كه‌ له‌ گونده‌كانی‌ (قاجه‌‪،‬‬ ‫ك��ان��ی��ت��وان‪ ،‬خه‌لیفه‌‪ ،‬مه‌میاوه‌‪،‬‬ ‫دووپشكه‌‪ ،‬نێوه‌و سه‌ردۆڵ‌و ‪..‬هتد‬ ‫سه‌ربه‌ ناحیه‌ی‌ حاجیاوا به‌ده‌ست‬

‫چه‌ندین كێشه‌و گرفته‌وه‌ ده‌ناڵێنن‪.‬‬ ‫مسته‌فا دانیشتووی‌ گوندی‌‬ ‫كانیتوانه‌ ده‌ڵێت له‌دوای‌ راپه‌رینه‌وه‌‬ ‫ت��اك��و ئ��ێ��س��ت��ا ح��ك��وم��ه‌ت هیچ‬ ‫گرنگییه‌كی‌ به‌ ناوچه‌ی‌ سه‌ردۆڵ‬ ‫نه‌داوه‌‪.‬‬ ‫مسته‌فا وت �ی‌ "كشتوكاڵ به‌‬ ‫چۆڵكردنی‌ گونده‌كان نابوژێته‌وه‌‪،‬‬ ‫دان��ی��ش��ت��ووان�ی‌ گونده‌كانیش به‌‬ ‫نه‌بوونی‌ ك��اره‌ب��او ئ��او و بنكه‌ی‌‬ ‫ته‌ندروستی‌‌و خزمه‌ته‌سه‌ره‌تاییه‌كان‬

‫ج��گ�ه‌ل�ه‌ چ��ۆڵ��ك��ردن شتێكی‌ تر‬ ‫به‌دیناكه‌ن"‪.‬‬ ‫"داخدارم له‌ لێدوانی‌ به‌رپرسه‌كان‬ ‫وه‌ختێك باسی گونده‌كان ده‌كه‌ن‌و‬ ‫ده‌ڵێن گونده‌كان النه‌ی‌ شۆڕشن‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ب �ه‌داخ �ه‌وه‌ حكومه‌ت النه‌ی‌‬ ‫پشتگوێخستووه‌‪،‬‬ ‫ش���ۆرش���ی‌‬ ‫النه‌كانی‌ شۆرش به‌ده‌ست نه‌بوونی‌‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌وه‌‬ ‫سه‌ره‌تاییترین‬ ‫ده‌ناڵێنن" مسته‌فا وای‌ وت‪.‬‬ ‫گرنگترین كێشه‌كانی‌ ئه‌و گوندانه‌‬

‫كشتوكاڵ ب ‌ه چۆڵكردنی‌ گونده‌كان نابوژێته‌وه‌‬

‫بریتین له‌ نه‌بوونی‌ رێگاوبان‌و بینای‌‬ ‫قوتابخانه‌و بنكه‌ی‌ ته‌ندروستی‌‌و‬ ‫تۆڕی‌ ئاو و چه‌ند كێشه‌و گرفتیتر‪.‬‬ ‫ئه‌و گوندانه‌ تائێستا بنكه‌ی‌‬ ‫ته‌ندروستیان ن��ی�ه‌و ن��اچ��ارن بۆ‬ ‫ساده‌ترین نه‌خۆشی‌ روو له‌ شاره‌كان‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫مامۆستا خ���در‪ ،‬مامۆستای‌‬ ‫قوتابخانه‌ی‌ كانیتوانی‌ بنه‌ڕه‌تی‌‬ ‫له‌و كاته‌ی‌ پرسیارمان لێكرد تازه‌‬ ‫ده‌گه‌ڕایه‌وه‌ به‌ره‌و ماڵ‌و به‌ ماندوویی‌‌و‬

‫شه‌كه‌تیه‌وه‌ وتی‌ "ئێمه‌ له‌ ساڵی‌‬ ‫‪2007‬ه‌وه‌ قوڕشێلی‌ ده‌كه‌ین‌و هه‌موو‬ ‫رۆژێ��ك دوو كاتژمێر به‌ چوون‌و‬ ‫هاتنه‌وه‌ ته‌رخان ده‌كه‌ین به‌ هۆی‌‬ ‫تێكه‌ڵه‌رێژنه‌كردنی‌ رێگاكه‌مان"‪.‬‬ ‫م‪ .‬خدر ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌كات‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌م ماندووبوونه‌وه‌ ناتوانین‬ ‫حه‌قی‌ پێویست به‌ وانه‌كه‌ بده‌ین‪،‬‬ ‫س �ه‌ره‌رای‌ ئه‌وه‌ش كه‌ مامۆستایان‬ ‫مانگانه‌ دوو ئۆتۆمبێل ده‌گرن ته‌نها‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ تۆزێك نزیكبنه‌وه‌ له‌م‬ ‫گوندانه‌‪ ،‬په‌رۆشم بۆ ئه‌و قوتابیانه‌‬ ‫ك��ه‌ ه��ه‌م��وو رۆژێ����ك ده‌رس��ی��ان‬ ‫ده‌فه‌وتێت‪.‬‬ ‫فه‌رحان هاوواڵتیه‌كی‌ گوندی‌‬ ‫قاجه‌ بوو ده‌ڵێت گونده‌كه‌یان یه‌ك‬ ‫كیلۆمه‌ترو نیو له‌ رێگای‌ گشتییه‌وه‌‬ ‫دووره‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم تائێستا حكومه‌ت‬ ‫ئ��ام��اده‌ن�ه‌ب��ووه‌ بۆیان تێكه‌ڵه‌ڕێژ‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫به‌رپرسانی‌ ئیداری‌ ناوچه‌كه‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌ده‌ن به‌هۆی‌ چه‌ند‬ ‫ئاڵوگۆڕێكه‌وه‌ له‌ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی‌‬ ‫ناوچه‌كه‌دا دوای‌ ئ �ه‌وه‌ی‌ له‌ساڵی‌‬ ‫‪2008‬دا ك �ه‌ش��ف �ی‌ ناوچه‌كه‌ش‬ ‫ك��راب��وو پ���رۆژه‌ ب��ۆ ئ��ه‌و گوندانه‌‬ ‫ئه‌نجامنه‌دراوه‌‪.‬‬ ‫ره‌م��ك ره‌م���ه‌زان به‌رێوه‌به‌ری‌‬ ‫ناحیه‌ی‌ حاجیاوا به‌ده‌ستووری‌‬ ‫راگه‌یاند "ئه‌م گوندانه‌ هه‌شت گوندن‬

‫له‌ ناحیه‌ی‌ حاجیاواو سه‌روچاوه‌‬ ‫كه‌وتوونه‌ته‌ ناوچه‌ی‌ سه‌ردۆڵه‌وه‌‪،‬‬ ‫تاكو ئێستا رێگاكانیان تێكه‌ڵه‌رێژ‬ ‫نیه‌"‪.‬‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری‌ ناحیه‌ی‌ حاجیاوا‬ ‫وت���ی‌ "ب���ه‌ه���ۆی‌ ن��ه‌ب��وون��ی‌ ئه‌و‬ ‫رێ��گ��ای �ه‌ش �ه‌وه‌ ت���ازه‌ توانیومانه‌‬ ‫ق��وت��اب��خ��ان �ه‌ ب��ۆ ئ���ه‌و گوندانه‌‬ ‫بكه‌ینه‌وه‌ ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی‌ ساڵی‌‬ ‫رابردوو وشكه‌ساڵی‌ بووه‌ نه‌بوونی‌‬ ‫رێ��گ��ا گرفتی‌ س��ه‌ره‌ك��ی‌ ب��وو بۆ‬ ‫گه‌یشتنی‌ كه‌لوپه‌لی‌ چاره‌سه‌ركای‌‬ ‫وشكه‌ساڵی‌"‪.‬‬ ‫ره‌م����ك ره‌م������ه‌زان ده‌ڵێت‬ ‫"هۆكاری‌ نه‌بوونی‌ رێگا بۆ كه‌می‌‬ ‫ب��ودج �ه‌ی‌ پ��ارێ��زگ��ا ده‌گێڕمه‌وه‌‪،‬‬ ‫ساڵی‌ ‪ 2008‬كه‌شفی‌ بۆ كرابوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌هۆی‌ چه‌ند ئاڵوگۆڕییه‌ك‬ ‫له‌ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ ئه‌و پرۆژه‌یه‌‬ ‫جێبه‌جێنه‌كرا‪ ،‬ئێستا خراوه‌ته‌‬ ‫به‌رنامه‌ی‌ ‪ ،2010‬منیش هیوادارم‬ ‫جێبه‌جێبكرێت"‪.‬‬

‫ی شۆڕش به‌ده‌ست‬ ‫النه‌كان ‌‬ ‫ی سه‌ره‌تاییترین‬ ‫نه‌بوون ‌‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌و ‌ه ده‌ناڵێنن‬

‫‪17‬‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫کلتور‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫الپه‌ڕ‌ه ‪19‬‬

‫سه‌باره‌ت به‌ فرانس کافکا‬

‫ی كوردستـان ده‌گێڕنـه‌وه‌‬ ‫ی كوڕانـ ‌‬ ‫كچـان مه‌یلیـان بۆ ال ‌‬

‫ی كچان به‌كوڕانی‌ هه‌نده‌ران روو له‌كه‌مبوونه‌‬ ‫ی شووكردن ‌‬ ‫دیارده‌ ‌‬ ‫ئاكۆ محه‌مه‌د له‌ سلێمانی‌‬

‫س���ۆالڤ‪ ،‬ئێستا ل �ه‌واڵت �ی‌ سوید‬ ‫ده‌ژی‌‪ ،‬ئ �ه‌م �ه‌ش دوای‌ ئ���ه‌وه‌ی‌‬ ‫هاوسه‌رگیری‌ له‌گه‌ڵ كوڕێكدا كرد‬ ‫كه‌له‌وێ‌ ده‌ژیا‪.‬‬ ‫س��ۆالڤ وت�ی‌ " م��اوه‌ی‌ چوار‬ ‫س��اڵ�ه‌ ل �ه‌ واڵت���ی‌ س��وی��د ده‌ژی���م‪،‬‬ ‫ه����ه‌ژاری‌ ت��اك �ه‌ ه��ۆك��ارب��وو وای‬ ‫لێكردم كه‌ ته‌نها ژیانی‌ هاوسه‌ری‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ كه‌سێكدا پێكبهێنم كه‌ له‌‬ ‫كوردستان ژیان به‌سه‌ر نه‌بات"‪.‬‬ ‫س��ۆالڤ ئاماژه‌ ب �ه‌وه‌ ده‌دات‬ ‫رۆژێكیان داواك��ارێ��ك�ی‌ هاتووه‌‪،‬‬ ‫ك�ه‌ ته‌نها ل�ه‌ رێ��گ��ای‌ خوێندنگا‬ ‫بینیوویه‌تی‌‪ ،‬ئه‌ویش داواكارییه‌كه‌ی‬ ‫قبووڵكرد‪ ،‬ته‌نها له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ كه‌‬ ‫له‌ هه‌نده‌ران ده‌ژیا‪ ،‬وتی‌ "ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ئێمه‌ كه‌سێكی‬ ‫ه �ه‌ژارب��ووی��ن‪ ،‬هه‌موو كاتێك به‌‬ ‫ئاواتی‌ زۆر شته‌وه‌ ده‌ژیاین‪.‬‬ ‫سۆالڤ داواك��اره‌ له‌ كچان كه‌‬ ‫وه‌ك ئه‌و نه‌بن‪ ،‬به‌هۆی‌ هه‌ژارییه‌وه‌‬ ‫بڕیاری‌ ل �ه‌وج��ۆره‌ی‌ ئ�ه‌و نه‌ده‌ن‪،‬‬ ‫چونكه‌ "هه‌نده‌ران هه‌موو شتێك‬ ‫نیه‌"‪.‬‬ ‫سۆالڤ یه‌كێكه‌ له‌و كچانه‌ی‌‬ ‫به‌هۆی‌ ه��ه‌ژاری‌‌و پ��اره‌وه‌ شووی‌‬ ‫به‌كوڕی‌ هه‌نده‌رانی‌ كردووه‌و ئێستا‬ ‫په‌شیمانه‌‪.‬‬ ‫هاوسه‌رگیری‌ كچان له‌گه‌ڵ‬ ‫ك���وڕان���ی‌ ك����وردی‌ ه��ه‌ن��ده‌ران��دا‬ ‫له‌چه‌ند ساڵی‌ راب��ردوودا بووبووه‌‬ ‫دی��ارده‌‪ ،‬داواكارییه‌كانی‌ كوڕانی‌‬ ‫ه�ه‌ن��ده‌ران له‌سه‌ر زۆرب��ه‌ی‌ كچان‬ ‫ره‌ت��ن �ه‌ده‌ك��ران �ه‌وه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئێستا‬ ‫دی��ارده‌ك��ه‌ ب���ه‌ره‌و كه‌مبوونه‌وه‌‬

‫رۆشتووه‌‪.‬‬ ‫زۆرب����ه‌ی‌ ك��چ��ان ش��ووك��ردن‬ ‫به‌ كوڕانی‌ هه‌نده‌ران بۆ ماده‌‌و‬ ‫چاولیچكه‌ری‌‌و ناوبانگ ده‌گێڕنه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ باشبوونی‌ باری‌ ئابووری‌‬ ‫ك��وردس��ت��ان‌و ژی���ان‌و گ��وزه‌ران��ی‌‬ ‫هاوواڵتیان‪ ،‬كچان كه‌متر حه‌زیان‬ ‫له‌ شووكردنه‌ به‌كوڕانی‌ هه‌نده‌ران‪.‬‬ ‫نه‌رمین ع��وم �ه‌ر‪ ،‬خوێندكار‬ ‫ه��ۆك��اری‌ س �ه‌ره‌ك �ی‌ شووكردنی‌‬ ‫كچانی‌ ب �ه‌ ك��وڕان��ی‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت‪ ،‬بۆ ماده‌و بۆ بوونی‌ ناوبانگ‬ ‫گه‌ڕانده‌وه‌‪ ،‬وتی‌ "ئه‌و كچانه‌ زۆر‬ ‫به‌خراپی‌ بیری لێكده‌كه‌نه‌وه‌و‬ ‫واده‌زان����ن ته‌نها به‌ئه‌ڵقه‌یه‌ك‌و‬ ‫بوونی‌ ده‌زگیرانی‌ له‌گه‌ڵ كوڕێكی‬ ‫هانده‌راندا ناو ده‌رده‌كات‌و ده‌بێته‌‬ ‫جێی‌ سه‌رنج"‪.‬‬ ‫كوێستان ده‌رچ��ووی‌ زانكۆیه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك خۆی‌ ده‌ڵێت زۆر داواكاری‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم له‌ كوردستان بوون‪،‬‬ ‫وتی‌ "منی‌ نه‌فام‌و نه‌زان ته‌نها بیرم‬ ‫له‌وه‌ ده‌كرده‌وه‌‪ ،‬كه‌ شوو بكه‌م به‌‬ ‫كوڕێك له‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت بێت‪،‬‬ ‫بۆیه‌ هه‌ر داواكارێكم ده‌هات پێی‌‬ ‫رازی‌ ن�ه‌ده‌ب��ووم‪ ،‬تاوه‌كو رۆژێك‬ ‫كوڕێك كه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت ده‌ژیا‬ ‫هاته‌ داوام‌و زۆرم پێ‌ خۆشبوو‪،‬‬ ‫به‌بێ‌ هیچ بیركردنه‌وه‌یه‌ك پێی‌‬ ‫رازیبووم"‪.‬‬ ‫كوێستان له‌ درێژه‌ی‌ قسه‌كانیدا‬ ‫ئاماژه‌ی‌ به‌وه‌دا دوای‌ چوار ساڵ‌‬ ‫ده‌زگیرانی‌‪ ،‬ئه‌و له‌ ده‌ره‌وه‌و ئه‌میش‬ ‫له‌ كوردستان‪ ،‬پێی‌ وت��ووه‌ "بڕۆ‬ ‫ئازادبه‌‪ ،‬من ژنم هێناوه‌‪ ،‬ناتوانم تۆ‬ ‫بێنمه‌ ئێره‌‌و پێویسته‌ جیابینه‌وه‌"‪.‬‬ ‫كوێستان وتی‌"كچان به‌ قسه‌ی‌‬ ‫كوڕانی‌ هه‌نده‌رانی‌ نه‌كه‌ن"‪.‬‬

‫كه‌سوكاری‌ كچانیش‪ ،‬كه‌ پێشتر‬ ‫به‌كه‌مترین رێگری‌‌و لێپرسینه‌وه‌‬ ‫كچه‌كانیان به‌كوڕانی‌ هه‌نده‌ران‬ ‫ده‌دا‪ ،‬ئێستا به‌و شێوه‌یه‌ ئاماده‌نین‬ ‫كچه‌كانیان به‌ ئه‌وان بده‌ن‪.‬‬ ‫عه‌لی‌ ئه‌حمه‌د باوكی‌ سێ‌ كچه‌‪،‬‬ ‫ئاماژه‌ به‌وه‌ده‌كات له‌به‌ر بێكاری‌‌و‬ ‫نه‌بوونی زۆرێك له‌و گه‌نجانه‌ چوونه‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت‪ ،‬هه‌ندێكیان له‌وێش‬ ‫ك��اری‌ نه‌شیاو ده‌ك��ه‌ن‌و به‌شێكی‌‬ ‫زۆریشیان هه‌لی‌ خوێندن‌و زۆر شتی‌‬ ‫تریان له‌ ده‌ستداوه‌ له‌كوردستان‪.‬‬ ‫باوكی‌ ئه‌و سێ‌ كچه‌‪ ،‬وتی‌ "به‌‬ ‫هیچ شێوه‌یه‌ك ئاماده‌نیم‪ ،‬كچه‌كانم‬ ‫به‌ هه‌نده‌رانیان بده‌م"‪.‬‬ ‫ش��ی�لان‪ ،‬ش���ووی‌‬ ‫ب����ه‌ ك���وڕێ���ك���ی‌‬ ‫ه��ه‌ن��ده‌ران��ی‌‬ ‫ك�����ردووه‌‌و‬ ‫هێشتا‬

‫نه‌گواستراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێت "من‬ ‫ئ��ه‌و ك�ه‌س�ه‌م زۆر خۆشده‌وێت‌و‬ ‫هه‌رچی‌ بڵێت بۆی‌ ده‌ك �ه‌م‌و هیچ‬ ‫ج��ی��اوازی��ی�ه‌ك��ی��ش نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی‌ واڵت بێت ی��ان له‌‬ ‫ناوه‌وه‌ی‌ واڵت‪ ،‬هیچ كه‌مناكات له‌‬ ‫خۆشه‌ویستییه‌كه‌م"‪.‬‬ ‫هه‌ندێ‌ له‌ كچان حه‌زناكه‌ن‬ ‫شوو به‌ كوڕانی‌ هه‌نده‌رانی‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وان هه‌نده‌رانییه‌كان به‌كه‌م‬ ‫هه‌ست‌و سۆز له‌ قه‌ڵه‌مده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫فرمێسك وتی‌ "من له‌ ژیانمدا‪،‬‬ ‫هه‌رگیز ح��ه‌زم ن��ه‌ك��ردووه‌ شوو‬ ‫بكه‌م به‌ كه‌سێك‪ ،‬كه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ی‌‬ ‫واڵت بێت‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و‬

‫ك �ه‌س��ان �ه‌ی‌ ل �ه‌ ده‌ره‌وی‌ واڵت��ن‪،‬‬ ‫هه‌ست‌و سۆزیان كه‌مه‌"‪.‬‬ ‫ئ����اراس ئ �ه‌ب��وب �ه‌ك��ر پسپۆر‬ ‫ل �ه‌ب��واری‌ ده‌رون��زان��ی��دا سه‌باره‌ت‬ ‫به‌شوونه‌كردنی‌ كچان به‌كوڕانی‌‬ ‫هه‌نده‌ران له‌م كاته‌دا‪ ،‬ئاماژه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ ده‌كات بارودۆخی‌ ئابووری‌‌و‬ ‫خوێندنی‌ كوردستان زۆر باش بووه‌و‬ ‫كچان جاران له‌به‌ر ده‌ربازبوون له‌و‬ ‫قه‌یرانه‌ی‌ كه‌ كوردستانی‌ تێكه‌وتبوو‬ ‫شووی‌ ده‌كرد به‌كوڕی‌ هه‌نده‌ران‪،‬‬ ‫به‌بێئه‌وه‌ی‌ ره‌چ��اوی‌ ته‌مه‌ن یان‬ ‫ئاستی‌ خوێندن یان خێزان بكات‪.‬‬ ‫ئه‌و توێژه‌ره‌ باسله‌وه‌ ده‌كات‬ ‫ج���اران كچان (‪5‬بۆ‪)6‬ساڵ‬

‫چاوه‌ڕێی‌ كوڕیان ده‌كرد كه‌مافی‌‬ ‫په‌ناهه‌نده‌یی‌ بۆ ده‌ربچێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ئێستادا هیچ كچێك چاوه‌رێی‌‬ ‫كوڕێك ناكات به‌تایبه‌تی‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ن �ه‌ن��اس��راوب��ێ��ت‪ ،‬ی��اخ��ود به‌پێی‌‬ ‫ئه‌ومه‌رجانه‌ نه‌بێت كه‌ كچه‌كه‌‬ ‫ده‌یه‌وێت‪.‬‬ ‫ئ����اراس وت���ی‌ "له‌ئێستادا‬ ‫كچان ئ��ه‌وه‌ی‌ له‌ ك��وڕی‌ ئێره‌دا‬ ‫ده‌بینێته‌وه‌ زۆر زیاتره‌ له‌كوڕانی‌‬ ‫ه���ه‌ن���ده‌ران‌و ن��اش��ی �ه‌وێ��ت خۆی‌‬ ‫ب��دات �ه‌ ده‌س���ت چاره‌نووسێكی‌‬ ‫ن��ادی��ار‪ ،‬ب�ه‌وات��ای�ه‌ك�ی‌ ت��ر كچان‬ ‫ئێستا هۆشیاری‌‌و رۆشنبیریه‌كی‌‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی‌‌و بڕیاردانیان‬ ‫هه‌یه‌ له‌ روانگه‌ی‌‬ ‫ب���ڕی���ار له‌سه‌ر‬ ‫چا ر ه‌نو و سی‌‬ ‫خۆیان"‪.‬‬

‫ی ساردی‌ سلێمانی‌‌و هه‌ولێرییه‌كان‬ ‫وێنه‌و نوكته‌كان‪ ..‬شه‌ڕ ‌‬ ‫عه‌ل ‌ی بانیشار ‌ی ل ‌ه هه‌ولێر‬

‫ی‬ ‫ی هه‌ولێری له‌مۆبایل ‌‬ ‫به‌ده‌یان وێن ‌ه ‌‬ ‫ی سلێمانیدا‬ ‫چ �ه‌ن��دی��ن ه���اوواڵت��� ‌‬ ‫باڵوده‌بێته‌و‌ه ك ‌ه ئه‌و وێنان ‌ه گوزارشت‬ ‫ی هه‌ولێرییه‌كان ده‌كات‪،‬‬ ‫له‌دابونه‌ریت ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ولێریه‌كانیش ره‌خن ‌ه ئاڕاست ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫سلێمانییه‌كان ده‌كه‌ن‌و به‌گاڵته‌چ ‌‬ ‫تاوانباریان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی زانكۆ ‌‬ ‫ی چه‌ندین قوتاب ‌‬ ‫له‌رێگ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫سه‌اڵحه‌دینه‌و‌ه ك ‌ه خه‌ڵك ‌‬ ‫ی جیاواز‬ ‫ب���وون‪ ،‬چ�ه‌ن��دی��ن وێ��ن � ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌ولێردا‬ ‫ل �ه‌دوك��ان‌و شه‌قامه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناوچه‌كان ‌‬ ‫گیراوه‌‪ ،‬ئێستا له‌زۆرب ‌ه ‌‬ ‫كوردستان ئه‌و وێنان ‌ه باڵوبونه‌ته‌و‌ه‬ ‫ی خۆش‬ ‫ی كاتێك ‌‬ ‫ب��ۆ ب�ه‌س�ه‌رب��ردن� ‌‬ ‫له‌الیه‌ن هاوواڵتیانه‌وه‌ به‌كاردێن‪.‬‬ ‫ی ده‌ست‬ ‫ی ئ��ه‌و وێ��ن��ان� ‌ه ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ده‌ستوور كه‌وتووه‌‪ ،‬وێنه‌كان زیاتر‬ ‫ی دوكانه‌كان‌و بازاڕه‌كان‌و‬ ‫له‌تابلۆ ‌‬ ‫ی شت فرۆشتندا گیراوه‌‪ ،‬جگه‌ل ‌ه‬ ‫كات ‌‬ ‫وێنه‌كان چه‌ندین نوكته‌ش له‌الیه‌ن‬ ‫سلێمانیه‌كانه‌و‌ه له‌سه‌ر هه‌ولێرییه‌كان‬ ‫ده‌كرێن‪.‬‬ ‫حسێن ئ��ه‌ك��رم یه‌كێك ‌ه له‌و‬ ‫ی چه‌ند‬ ‫ی ك ‌ه ماو‌ه ‌‬ ‫ی سلێمان ‌‬ ‫گه‌نجان ‌ه ‌‬ ‫ساڵێك ‌ه ل ‌ه هه‌ولێر ده‌خوێنێت‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ی لێو‌ه ده‌ك��ات‪ ،‬رۆژان ‌ه‬ ‫ی باس ‌‬ ‫خ��ۆ ‌‬ ‫ی ئ �ه‌و وێنانه‌دا ده‌گه‌ڕێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هه‌مه‌جۆ ‌‬ ‫ئێستا زیاتر ل ‌ه ‪ 120‬وێن ‌ه ‌‬ ‫ی هه‌ولێر له‌الیه‌و رۆژانه‌ش‬ ‫له‌سه‌ر شار ‌‬

‫ی خۆش‌و‬ ‫ی كاتێك ‌‬ ‫ب��ۆ به‌سه‌ربردن ‌‬ ‫ی سه‌یریان ده‌كات‪.‬‬ ‫پێكه‌نیناو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی وت "ئه‌و‌ه ‌‬ ‫حسێن به‌ده‌ستوور ‌‬ ‫ل ‌ه هه‌ولێر ده‌بینرێت زۆر جیاواز‌ه‬ ‫ی‬ ‫سه‌ره‌تا ئه‌و ناونیشانانه‌م ده‌بین ‌‬ ‫ده‌م���وت هیچ نی ‌ه ئ��ه‌و‌ه هه‌ڵه‌یان‬ ‫كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێستا ده‌بینم زۆر هه‌ن‬ ‫له‌و ناونیشان ‌ه سه‌رسوڕمانانه‌"‪.‬‬ ‫ه�ه‌روه‌ه��ا وتی‌"راست ‌ه هه‌ندێك‬ ‫ی هه‌ولێرییه‌كان ئاساییه‌‪،‬‬ ‫شت له‌ال ‌‬

‫ك ‌هی‌ نه‌ریتی‌ ناوچه‌گه‌رێتی‌ تێده‌په‌ڕێنین؟‬

‫ی سلێمانییه‌كان‬ ‫ی ئێم ‌ه ‌‬ ‫ب�ه‌اڵم ل�ه‌ال ‌‬ ‫ی رامانه‌و پێده‌چێت ئه‌وانیش‬ ‫جێگ ‌ه ‌‬ ‫بۆ نووسینی‌ تابلۆكانی‌ ئێمه‌ وابن"‪.‬‬ ‫ی ده‌رده‌بڕن‬ ‫هه‌ولێرییه‌كان ناڕه‌زای ‌‬ ‫ی كه‌ئێستا وه‌ك چه‌كێك‬ ‫به‌و وێنان ‌ه ‌‬ ‫له‌الیه‌ن سلێمانییه‌كانه‌و‌ه به‌رامبه‌ریان‬ ‫به‌كاردێت‪ ،‬سلێمانییه‌كانیش ده‌ڵێن‬ ‫ی ل ‌ه هه‌ولێر ده‌بینرێت زۆر‬ ‫ئ��ه‌و‌ه ‌‬ ‫ج��ی��اوازه‌‪ ،‬رۆشنبیران ئ�ه‌و وێنان ‌ه‬ ‫ی ق���ی���زه‌ون‌و ب��ێ بنه‌ما‬ ‫ب �ه‌ك��ارێ��ك � ‌‬

‫ی‬ ‫وه‌س���ف ده‌ك���ه‌ن‌و ده‌ڵ��ێ��ن "ش���ه‌ڕ ‌‬ ‫س��ارد ده‌كه‌وێت ‌ه نێوان سلێمانی‌‌و‬ ‫هه‌ولێره‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی كاتێك وێن ‌ه ‌‬ ‫س��ام��ان سام ‌‬ ‫ی چه‌ند‬ ‫ی ل � ‌ه م��ۆب��ای��ل� ‌‬ ‫دوك��ان��ه‌ك�� ‌ه ‌‬ ‫ی پ��اش دوو رۆژ‬ ‫هاوواڵتیه‌كدا بین ‌‬ ‫ی ده‌گۆڕێت‌و‬ ‫ی دوك��ان �ه‌ك � ‌ه ‌‬ ‫ت��اب��ل��ۆ ‌‬ ‫ی لێ ده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫بڕێك پاره‌ش زیان ‌‬ ‫ی تاوانبار‬ ‫سلێمانییه‌كان ب ‌ه گاڵته‌چ ‌‬ ‫ده‌كات‪.‬‬

‫س��ام��ان وت�� ‌‬ ‫ی یه‌كتر یه‌كێك ‌ه له‌دیارد‌ه‬ ‫ی "سلێمانییه‌كان دابونه‌ریت ‌‬ ‫ی ع�ه‌ی�ب‌و عار ‌‬ ‫هه‌میش ‌ه ب� ‌ه دوا ‌‬ ‫ی كوردی‌‪،‬‬ ‫ی كۆمه‌ڵگا ‌‬ ‫ی ناشیرینه‌كان ‌‬ ‫هه‌ولێریه‌كاندا ده‌گ �ه‌ڕێ �ن‌و به‌گێل‌و "كوردستان به‌ده‌ستیه‌و‌ه ده‌ناڵێنێت"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫نه‌فام وه‌سفمان ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ئێم ‌ه ‌‬ ‫ی كۆمه‌ڵناسان‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫سه‌رۆك ‌‬ ‫ی هیچ كات بۆ هیچ ناوچه‌یه‌ك ‌‬ ‫هه‌ولێر ‌‬ ‫ی "ناكرێت هیچ ناوچه‌و گروپ‌و‬ ‫ی وت ‌‬ ‫كوردستان دابونه‌ریت ‌‬ ‫ی خۆمان تێك الی��ه‌ن��ێ��ك ه��ێ��رش ب��ك �ه‌ن � ‌ه سه‌ر‬ ‫ناده‌ین"‪.‬‬ ‫ی یه‌كتر‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌و‌ه‬ ‫دابونه‌ریت ‌‬ ‫"س��ارده‌م��ه‌ن�� ‌‬ ‫ی خۆیانه‌و‌ه هه‌ی ‌ه‬ ‫ی به‌ناوخۆ ‌‬ ‫ی گ���ه‌رم‪ ،‬له‌سه‌ر په‌یوه‌ند ‌‬ ‫خورما نووسراو‌ه (مۆز ب ‌ه ‪ ،)1000‬نه‌ك ده‌ره‌وه‌"‪.‬‬ ‫ی‬ ‫له‌سه‌ر هێلك ‌ه نووسراو‌ه زه‌ردێن ‌ه ‌‬ ‫ی م���وراد حه‌كیم‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ڵ��ئ �ه‌و‌ه ‌‬ ‫زه‌رد" نمونه‌یه‌كن له‌و شتان ‌ه ‌‬ ‫ی ك ‌ه ئاماژ‌ه بۆ ئه‌و‌ه ده‌دات ئه‌م دیارده‌ی ‌ه‬ ‫به‌وێن ‌ه له‌ناو مۆبایل ‌‬ ‫ی پ��ێ��ش��ووه‌و‌ه بۆمان‬ ‫ی هه‌زاران كه‌سدا ل�ه‌س�ه‌رده‌م��ان� ‌‬ ‫باڵوبووه‌ته‌وه‌و به‌شتێك ‌‬ ‫ی پێكه‌نیناوی‌‌و ماوه‌ته‌و‌ه ده‌ڵێت "كێشه‌ك ‌ه له‌وه‌دای ‌ه‬ ‫ی ده‌زانن‪ ،‬به‌اڵم خه‌ڵك ‌‬ ‫سه‌رنجڕاكێش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ك ‌ه ئێم ‌ه یه‌كتر قبوڵ ناكه‌ین‌و تێكه‌ڵ ‌‬ ‫ی زۆر ئاسای ‌‬ ‫هه‌ولێر ئه‌م ‌ه به‌شتێك ‌‬ ‫ی له‌نێوان‬ ‫ی یه‌كتر نابین وه‌ك ئ �ه‌و‌ه ‌‬ ‫داده‌نێن‪ ،‬پێیانوای ‌ه پێویست ناكات سلێمانی‌‌و هه‌ولێرییه‌كاندا باوه‌‪،‬‬ ‫به‌شێوازی‌ تر لێكدانه‌و‌ه ‌‬ ‫ی یه‌كتریش ده‌بن گاڵت ‌ه‬ ‫ی بۆ بكرێت‪ .‬ك ‌ه تێكه‌ڵ ‌‬ ‫ی "ئ�ه‌و‌ه ‌‬ ‫سامان وت ‌‬ ‫ی یه‌كتر ده‌ك�ه‌ن‪ ،‬ته‌نها‬ ‫ی نووسراو‌ه به‌دابونه‌ریت ‌‬ ‫سارده‌مه‌ن ‌‬ ‫ی گ �ه‌رم‌و مۆز به‌هه‌زارو چاره‌سه‌ریش بۆ ئه‌م كێشه‌ی ‌ه ده‌بێت‬ ‫ی زه‌رد ال ‌‬ ‫زه‌ردێن ‌ه ‌‬ ‫ی من زۆر ئاساییه‌"‪ .‬سلێمانی‌‌و هه‌ولێرییه‌كان یه‌كتر‬ ‫ی كۆمه‌اڵیه‌ت ‌‬ ‫ی ب��وار ‌‬ ‫پسپۆران ‌‬ ‫ی قبوڵبكه‌ن"‪.‬‬ ‫ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌ك�ه‌ن ئه‌م دیارده‌ی ‌ه‬ ‫ی ی �ه‌ك��ت��ر قبوڵنه‌كردن‌و‬ ‫ب��ه‌ه��ۆ ‌‬ ‫ی یه‌كتره‌و‌ه دروست‬ ‫تێكه‌اڵونه‌بوون ‌‬ ‫ب��ووه‌و ته‌نها چاره‌سه‌ریش ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ه خه‌ڵك ‌‬ ‫ه ئێم ‌‬ ‫پێویست ‌‬ ‫ده‌بێت سلێمانی‌‌و هه‌ولێرییه‌كان‬ ‫خۆمان له‌وه‌ تێبگه‌یه‌نین‬ ‫یه‌كتر قبوڵ بكه‌ن‪.‬‬ ‫ه‬ ‫ه گاڵه‌ت ‌‬ ‫ك‌‬ ‫ی‬ ‫ی كۆمه‌ڵ ‌ه ‌‬ ‫موراد حه‌كیم سه‌رۆك ‌‬ ‫ی‬ ‫به‌ موقه‌ده‌سات ‌‬ ‫ی كوردستان (هه‌ولێر)‌و‬ ‫كۆمه‌ڵناسان ‌‬ ‫یه‌كتر نه‌كه‌ن‬ ‫ی سه‌اڵحه‌دین‬ ‫مامۆستا ل �ه‌زان��ك��ۆ ‌‬ ‫له‌لێدوانێكدا بۆ ده‌س��ت��وور ئاماژ‌ه‬ ‫ب��ۆ ئ��ه‌و‌ه ده‌ك���ات گاڵته‌كردن ب ‌ه‬

‫ژمار‌ه (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه‌‪،‬کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫کلتور‬

‫‪16‬‬

‫ی منداڵ زیادبكات"‬ ‫ی ده‌توانێت بااڵ ‌‬ ‫ی گه‌ش ‌ه ل ‌ه ‪ 2‬ساڵییه‌و ‌ه تا ‪ 18‬ساڵ ‌‬ ‫"هۆڕمۆن ‌‬ ‫ی مندااڵن بۆ ده‌ستوور‬ ‫ی نه‌خۆشیه‌كان ‌‬ ‫د‪ .‬ئیبراهیم خه‌سره‌و جاف پسپۆر ‌‬ ‫سازدانی‌‪ :‬بێستون فه‌تاح‬

‫ی منداڵ‌و‬ ‫ی گه‌وره‌بوون ‌‬ ‫كێش ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ی دایك‌و باوك ل ‌ه بوون ‌‬ ‫خه‌مخواردن ‌‬ ‫ی منداڵه‌كانیان‪،‬‬ ‫كێشه‌یه‌ك ل ‌ه جه‌ست ‌ه ‌‬ ‫ی منداڵ یان‬ ‫ی الواز ‌‬ ‫ی گیروگرفت ‌‬ ‫بوون ‌‬ ‫ی منداڵه‌كانیان‪ ،‬بووه‌ت ‌ه‬ ‫بااڵ كورت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نیگه‌رانی‌‌و دڵه‌ڕاوكێ ‌‬ ‫جێگ ‌ه ‌‬ ‫دایكان‌و باوكان‌و له‌و پێناوه‌دا‬ ‫په‌نا بۆ چه‌ندین ده‌رمان ده‌به‌ن‪،‬‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی كاریگه‌ر ‌‬ ‫بۆ روونكردنه‌و‌ه ‌‬ ‫ی به‌كارهێنانیان‪،‬‬ ‫ده‌رمانانه‌و چۆنێت ‌‬ ‫ی له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌ستوور ئه‌م دیمانه‌ی ‌ه ‌‬ ‫د‪.‬ئیبراهیم خه‌سره‌و جاف‬ ‫ی مندااڵن ل ‌ه‬ ‫ی نه‌خۆشیه‌كان ‌‬ ‫پسپۆر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی فێركار ‌‬ ‫ی مندااڵن ‌‬ ‫نه‌خۆشخان ‌ه ‌‬ ‫ی ئه‌نجامدا‪.‬‬ ‫سلێمان ‌‬ ‫‪.............................‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬له‌كام حاڵه‌ته‌دا منداڵ‬ ‫ی‬ ‫ی جه‌سته‌ییه‌و‌ه به‌ئاسای ‌‬ ‫ل �ه‌ب��ار ‌‬ ‫ی كردووه‌؟‬ ‫گه‌ش ‌ه ‌‬ ‫د‪ .‬ئیبراهیم‪ :‬ب��ااڵ ی��ان كێش‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ێ به‌ش ‌ه ‌‬ ‫ی سه‌ر‪ ،‬ئه‌و س ‌‬ ‫یان قه‌بار‌ه ‌‬ ‫جه‌ست ‌ه له‌منداڵدا زۆر گرنگن‪ ،‬هه‌موو‬ ‫منداڵێك كاتێك ل � ‌ه دایكده‌بێت‬ ‫ی ده‌درێتێ‌‪ ،‬ئه‌و ده‌فته‌ر‌ه‬ ‫ده‌فته‌رێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ی تێدایه‌‪ ،‬رێنمای ‌‬ ‫ی كوتانه‌كان ‌‬ ‫خشت ‌ه ‌‬ ‫ده‌كات له‌چ كاتێكدا ببرێت بۆ كوتان‪،‬‬ ‫ی‬ ‫هه‌روه‌ها له‌و ده‌فته‌ره‌دا خشته‌یه‌ك ‌‬ ‫نه‌خشه‌یی‌‬ ‫ت��ێ��دای�� ‌ه‬

‫ی بوو ئه‌و‌ه هیچ‬ ‫یان نا‪ ،‬ئه‌گه‌ر سروشت ‌‬ ‫دڵه‌ڕاوكێیه‌ك دروست نابێ‌‪.‬‬ ‫ئێم ‌ه زۆرج����ار م��ن��داڵ��م��ان بۆ‬ ‫ده‌هێنن‪ ،‬ب��اوك‌و دایكیان وا هه‌ست‬ ‫ده‌ك �ه‌ن منداڵه‌كه‌یان زی��اد ناكات‪،‬‬ ‫ی بۆ‬ ‫ب�ه‌اڵم كاتێك كێشان‌و پێوان ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌كه‌ین ده‌بینین منداڵه‌ك ‌ه ل ‌ه ئاست ‌‬ ‫ی نییه‌‪،‬‬ ‫سروشتیدایه‌و هیچ كێشه‌یه‌ك ‌‬ ‫ی دایكه‌ك ‌ه هه‌موو‬ ‫به‌س له‌به‌رئه‌و‌ه ‌‬ ‫ی ده‌بینێ‌‌و‬ ‫رۆژێ���ك م��ن��داڵ �ه‌ك � ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌به‌رچاویدای ‌ه وا هه‌ست ده‌كات كێش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی هاوته‌مه‌ن ‌‬ ‫زیادناكات‪ ،‬یان منداڵێك ‌‬ ‫ی خۆیان ده‌بینن ده‌كه‌ون ‌ه‬ ‫منداڵه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی دڵه‌ڕاوكێوه‌‪ ،‬ئێم ‌ه به‌و دایك‌و‬ ‫حاڵه‌ت ‌‬ ‫باوك ‌ه به‌ڕێزان ‌ه‬ ‫د ه‌ڵێین‬ ‫تێكڕا ی‌‬ ‫ی‬ ‫پێوانه‌ی ‌‬ ‫ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫نمو نه‌‬

‫ی‬ ‫ك����ه‌ك����ێ����ش���� ‌‬ ‫ی‬ ‫منداڵه‌ك ‌ه به‌رامبه‌ر بااڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌ر ‌‬ ‫منداڵه‌كه‌‌و ق��ه‌ب��ار‌ه ‌‬ ‫منداڵه‌كه‌ی به‌پێوانه‌كراوی تێدا‬ ‫تۆماركراوه‌‪ ،‬ده‌بێت منداڵ بكێشرێت‌و‬ ‫ی چه‌ند‬ ‫ێ تا بزانرێت به‌ورد ‌‬ ‫ی بپێور ‌‬ ‫بااڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی چه‌ند‌ه دوای ‌‬ ‫سانتیمه‌تره‌و ته‌مه‌نیش ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئه‌و خشته‌ی ‌ه ‌‬ ‫بخرێت ‌ه ئه‌و چارت ‌ه ‌‬ ‫ی دانراو‌ه بزانرێت منداڵه‌ك ‌ه ئاسایی ‌ه‬ ‫بۆ ‌‬

‫ی (‪ )3‬ساڵ ‌ه‬ ‫منداڵێك هه‌ی ‌ه ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی (‪ )80‬سانتیمه‌تر‌ه هه‌ر به‌ئاسای ‌‬ ‫بااڵ ‌‬ ‫ی تر هه‌ر هه‌مان‬ ‫داده‌نرێت منداڵێك ‌‬ ‫ی هه‌ی ‌ه (‪ )75‬سانتیمه‌تر‌ه‬ ‫ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ئه‌ویش هه‌ر ئاساییه‌‪ ،‬چونك ‌ه له‌و‬ ‫ی‬ ‫ی تێكڕاییه‌دا سانتیمه‌ترێك ‌‬ ‫خشت ‌ه ‌‬ ‫ده‌ستنیشان ك��راو نییه‌‪ ،‬ك ‌ه بڵێین‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌و سانتیمه‌تر‌ه نه‌بێت ئه‌وا‬ ‫ی كورته‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه‬ ‫منداڵه‌ك ‌ه ب��ااڵ ‌‬ ‫ی بپێورێ‌‌و بخرێت ‌ه سه‌ر ئه‌و‬ ‫ده‌بێت بااڵ ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫خشته‌ی ‌ه بزانرێت ده‌كه‌وێت ‌ه كوێ ‌‬ ‫خشته‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر كه‌وت ‌ه نێوان ئه‌و دوو‬ ‫ێ (گرین زۆن)‬ ‫ی ده‌وتر ‌‬ ‫هێڵه‌و‌ه كه‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی سه‌وزو ئاسای ‌‬ ‫ی هێڵ ‌‬ ‫وات ‌ه ناوچ ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌وا ئه‌و منداڵ ‌ه ئاساییه‌و پێویست ‌‬ ‫ی نییه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫ب �ه‌دڵ �ه‌ڕاوك � ‌‬ ‫ی ئه‌و پێوه‌ر‌ه ده‌ركه‌وت‬ ‫هات‌و به‌پێ ‌‬ ‫ی ورد‬ ‫ی كێشانه‌و پێوان ‌ه ‌‬ ‫ل ‌ه ئه‌نجام ‌‬ ‫ئ�ه‌و منداڵ ‌ه كورته‌بااڵی ‌ه ئ �ه‌وا زۆر‬ ‫ی‬ ‫ی لێبخورێت‌و هۆیه‌ك ‌ه ‌‬ ‫گرنگ ‌ه خه‌م ‌‬ ‫بدۆزرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬هاوواڵتیان ده‌یانه‌ویت‬ ‫ی‬ ‫ی خۆیان بااڵو كێش ‌‬ ‫ی ئاره‌زوو ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫منداڵه‌كانیان دیاریبكه‌ن‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌ه بیر‬ ‫ی‬ ‫ی هۆڕمۆن ‌‬ ‫ی چاره‌سه‌ر ‌‬ ‫له‌به‌كارهێنان ‌‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئایا تا چه‌ند ده‌توانرێت‬ ‫ئه‌م چاره‌سه‌ریان ‌ه به‌كاربهێنرێت؟‬ ‫ی ئه‌م دیارده‌ی ‌ه‬ ‫د‪ .‬ئیبراهیم‪ :‬بوون ‌‬ ‫ی گه‌وره‌ی له‌نێو هاوواڵتیاندا‬ ‫كێشه‌یه‌ك ‌‬ ‫دروس��ت��ك��ردووه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫هاوواڵتیانه‌ی باسیان‬ ‫د ه‌كه‌یت‪،‬‬

‫ی‬ ‫خویانگرتوو‌ه ب� ‌ه مه‌سه‌ل ‌ه ‌‬ ‫ی گه‌ش ‌ه‬ ‫ی گه‌شه‌وه‌‪ ،‬هۆڕمۆن ‌‬ ‫هۆڕمۆن ‌‬

‫ی مندااڵندا هه‌ی ‌ه‬ ‫ئێستا له‌نه‌خۆشخان ‌ه ‌‬ ‫ی زۆر به‌رباڵو له‌الیه‌ن‬ ‫كه‌به‌شێوه‌یه‌ك ‌‬ ‫هاوواڵتیانه‌و‌ه به‌كارهێنراوه‌‪ ،‬بێگومان‬ ‫ی ك ‌ه له‌ڕاستیدا‬ ‫هه‌ندێك منداڵ ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ئه‌و نه‌خۆشیانه‌یان هه‌بوو‌ه سوودیان‬ ‫له‌م چ��اره‌س�ه‌ر‌ه وه‌رگ��رت��ووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌وانه‌بوون‪ ،‬وات ‌ه هۆكارێك ‌‬ ‫ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫تر هه‌بوو‌ه بۆ كورت ‌ه بااڵییه‌كه‌یان‬ ‫سودییان لێوه‌رنه‌گرتووه‌‪ ،‬به‌ڵكو بۆ‬ ‫ی هه‌بووه‌‪ ،‬وا باش ‌ه ك ‌ه‬ ‫هه‌ندێكیان زیان ‌‬ ‫ئه‌و دایك‌و باوكان ‌ه بیر له‌و مه‌سه‌الن ‌ه‬ ‫ی كورت ‌ه‬ ‫نه‌كه‌نه‌و‌ه هه‌تاكو نه‌زانن هۆ ‌‬ ‫ی منداڵه‌كانیان چییه‌‪.‬‬ ‫بااڵی ‌‬ ‫ی بریتیی ‌ه‬ ‫ی زۆر سه‌ره‌ك ‌‬ ‫هۆیه‌ك ‌‬ ‫ی بۆماوه‌یی‌‪ ،‬وات � ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌هۆكار ‌‬ ‫دایكه‌ك ‌ه یان باوكه‌ك ‌ه كورت ‌ه بااڵبن‬ ‫ئه‌وا منداڵه‌كه‌یان كورت ‌ه بااڵ ده‌بێت‪.‬‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬هۆڕمۆن ‌ی گه‌ش ‌ه پێویست ‌ه‬ ‫ل ‌ه چ ته‌مه‌نێكدا بدرێت ب ‌ه منداڵ؟‬ ‫ی‬ ‫د‪ .‬ئیبراهیم‪ :‬ئه‌م هۆڕمۆن ‌ه له‌دوا ‌‬ ‫ی دوو ساڵییه‌و‌ه باشه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی منداڵ‬ ‫ی گه‌ش ‌ه ‌‬ ‫ی دوو ساڵ ‌‬ ‫تا ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی خواردن ده‌به‌ستێت‌و‬ ‫پشت به‌جۆر ‌‬ ‫ی گه‌شه‌‪،‬‬ ‫پشت نابه‌ستێت ب ‌ه هۆڕمۆن ‌‬ ‫ی پێش ئ��ه‌و ته‌مه‌ن ‌ه ئه‌و‬ ‫ئ��ه‌وان�� ‌ه ‌‬ ‫هۆڕمۆنه‌یان به‌كارهێناو‌ه سوودیان‬ ‫ل �ه‌خ��واردن وه‌رن �ه‌گ��رت��ووه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫هه‌ندێك منداڵ هه‌ی ‌ه وه‌كو پێویست‬ ‫ی‬ ‫خواردنیش ده‌خ��وات‪ ،‬به‌اڵم سوود ‌‬ ‫ی‬ ‫لێنابینێت ی��ان ئ�ه‌وه‌ت��ا سكچوون ‌‬ ‫پێده‌گرێت ی��ان ده‌یڕشێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ی به‌سه‌ردا‬ ‫ی هه‌رس ‌‬ ‫ی كارلێك ‌‬ ‫به‌كورت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ناكات یان نه‌خۆشییه‌ك ‌‬ ‫نایه‌ت‪ ،‬تام ‌‬ ‫ی كه‌م ‌ه یان ئه‌و‬ ‫هه‌ی ‌ه یان ئه‌نزیمێك ‌‬ ‫ی ب ‌ه خواردنه‌و‌ه‬ ‫ی ك ‌ه په‌یوه‌ند ‌‬ ‫هۆڕمۆن ‌ه ‌‬ ‫هه‌ی ‌ه كه‌مه‌‪ ،‬بۆی ‌ه منداڵ پێویست ‌ه تا‬ ‫ی پشت ب ‌ه خواردن‬ ‫ی دووساڵ ‌‬ ‫ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی ئه‌و‬ ‫ی دوو ساڵ ‌‬ ‫ببه‌ستێت‪ ،‬به‌اڵم له‌دوا ‌‬ ‫ی ده‌بێت‪ ،‬ده‌ستده‌كات‬ ‫هۆڕمۆن ‌ه رۆڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫ی بۆ به‌رزكردن ‌‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ب ‌ه ئیش ‌‬ ‫ی دوو‬ ‫ێ ل��ه‌دوا ‌‬ ‫منداڵه‌ك ‌ه ئێم ‌ه ده‌ب � ‌‬ ‫ی منداڵ‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫ی گه‌ش ‌ه ‌‬ ‫ی چاودێر ‌‬ ‫ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫بكه‌ین هه‌ركاتێك بینیمان ك ‌ه بااڵ ‌‬ ‫له‌خوار ئاساییه‌وه‌ی ‌ه ئه‌وا ده‌بێت بۆ‬ ‫ی ئه‌و بااڵ كورتی ‌ه بگه‌ڕێین‬ ‫هۆكاره‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی گه‌ش ‌ه‬ ‫ی هۆڕمۆن ‌‬ ‫ك ‌ه بێجگ ‌ه ل ‌ه هۆكار ‌‬ ‫ی‬ ‫چه‌ندین هۆكاری تر هه‌یه‌‪ ،‬ب ‌ه واتایه‌ك ‌‬ ‫تر ئه‌و‌ه نیی ‌ه هه‌ر منداڵێك كورت ‌ه‬ ‫ی بدرێتی‌‪،‬‬ ‫ی گه‌ش ‌ه ‌‬ ‫بااڵ بوو هۆڕمۆن ‌‬ ‫ی حه‌ڤده‌و‬ ‫ئ�ه‌م هۆڕمۆن ‌ه تا ته‌مه‌ن ‌‬ ‫ی كارده‌كات‌و ده‌توانێت‬ ‫ه�ه‌ژد‌ه ساڵ ‌‬ ‫ی ده‌گات ‌ه‬ ‫ی منداڵ زیادبكات تابااڵ ‌‬ ‫بااڵ ‌‬

‫ی ئاسایی‌‪ ،‬له‌و كاته‌دا‬ ‫ی كه‌سێك ‌‬ ‫بااڵ ‌‬ ‫ده‌بێت بوه‌ستێنرێت‪ ،‬گه‌ر به‌رده‌وام‬ ‫ی‬ ‫ی زۆر ده‌شێت بااڵ ‌‬ ‫ی به‌بڕێك ‌‬ ‫بیدرێت ‌‬ ‫ی به‌رزتر بێت‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫ی ئاسای ‌‬ ‫زۆر ل ‌ه بار ‌‬ ‫ی دكتۆر‌ه ئه‌و‬ ‫ی ئه‌م هۆڕمۆن ‌ه كار ‌‬ ‫پێدان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێدان‌و پێنه‌دان ‌‬ ‫ده‌توانێت بڕو كات ‌‬ ‫ئه‌و هۆڕمۆن ‌ه دیاریبكات‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ی ده‌یداتێ‌و بۆ ماو‌ه ‌‬ ‫ده‌زانێت ك ‌ه ‌‬ ‫ی له‌وانه‌ی ‌ه‬ ‫چه‌ند ده‌یداتێ‌‪ ،‬زۆرپێدان ‌‬ ‫ی زیاد ل ‌ه ئاسایی‌‪.‬‬ ‫ی بااڵ ‌‬ ‫ببێت ‌ه زیادبوون ‌‬ ‫ی بااڵ‬ ‫ی گه‌ش ‌ه ‌‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬الواز ‌‬ ‫ی به‌م هۆڕمۆنه‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬یان‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫ی هه‌یه‌؟‬ ‫ی تر ‌‬ ‫ی تایبه‌ت ‌‬ ‫چاره‌سه‌ر ‌‬ ‫ی گه‌ش ‌ه‬ ‫د‪ .‬ئیبراهیم‪ :‬الواز ‌‬ ‫ی ب ‌ه كێشه‌و‌ه هه‌یه‌‪،‬‬ ‫زیاتر په‌یوه‌ند ‌‬ ‫بۆ نموون ‌ه منداڵ هه‌ی ‌ه كورته‌بااڵیه‌و‬ ‫ی زۆره‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌شه‌و‌ه منداڵ‬ ‫كێش ‌‬ ‫ی‬ ‫هه‌ی ‌ه ب��ااڵی ب���ه‌رزه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم كێش ‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌م ‌ه به‌هه‌مان شێو‌ه ئه‌ویش به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫كێش‌و بااڵ خشته‌مان هه‌یه‌‪ ،‬سه‌یر ‌‬ ‫ی كه‌متر‬ ‫ده‌ك�ه‌ی��ن ئه‌گه‌ر كێشه‌ك ‌ه ‌‬ ‫ی‬ ‫بوو ئه‌وا نیشانه‌یه‌ك هه‌ی ‌ه ك ‌ه پێ ‌‬ ‫ده‌ڵێن به‌دخۆراكی‪ ،‬ئه‌م نه‌خۆشیی ‌ه‬ ‫ی خراپی ده‌بێت له‌سه‌ر گه‌شه‌و‬ ‫كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی منداڵه‌كه‌‪ ،‬گ �ه‌ر وێن ‌ه ‌‬ ‫داه��ات��وو ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌سان ‌‬ ‫بخه‌ین ‌ه به‌ر چاومان گه‌ش ‌ه ‌‬ ‫گه‌ور‌ه وه‌ك منداڵ نییه‌‪ ،‬گه‌وره‌كان‬ ‫ی‬ ‫خواردنه‌كانیان ته‌نها بۆ راپه‌ڕاندن ‌‬ ‫ك��ارو چاالكییه‌كانیانه‌‪ ،‬بۆ نمون ‌ه‬ ‫ی ك ‌ه مان له‌خواردن ده‌گرن بۆ‬ ‫ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫ی چه‌ند رۆژێك ئاسایین پاشان‬ ‫ماو‌ه ‌‬ ‫ی ده‌بن‪ ،‬به‌اڵم منداڵ‬ ‫ی به‌دخۆراك ‌‬ ‫تووش ‌‬ ‫ی هه‌ر‬ ‫ی بۆ گه‌شه‌و چاالكییه‌ت ‌‬ ‫خواردن ‌‬ ‫بۆی ‌ه ئه‌گه‌ر منداڵ ه�ه‌ر ل ‌ه یه‌كه‌م‬ ‫ی باش‬ ‫ی منداڵبوونیه‌و‌ه خواردن ‌‬ ‫رۆژ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی به‌دخۆراك ‌‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا زوو تووش ‌‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌و خواردن ‌ه ته‌نها‬ ‫ی نییه‌‪ ،‬بگر‌ه‬ ‫ی رۆژان ‌ه ‌‬ ‫بۆ چاالكیه‌كان ‌‬ ‫ی بۆ گه‌شه‌یه‌تی‌‪.‬‬ ‫ی زۆر ‌‬ ‫به‌شێك ‌‬ ‫ی‬ ‫ده‌س���ت���وور‪ :‬ك���ه‌وات��� ‌ه الواز ‌‬ ‫ی به‌گه‌شه‌و‌ه هه‌یه‌؟‬ ‫په‌یوه‌ند ‌‬ ‫د‪ .‬ئیبراهیم‪ :‬نه‌خێر به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب��ه‌داخ��ه‌و‌ه زۆرێ���ك ل � ‌ه هاوواڵتیان‬ ‫ی تێگه‌یشتوون‪،‬‬ ‫به‌هه‌ڵ ‌ه ل����ه‌الواز ‌‬ ‫هه‌ندێك له‌دایكان دێنه‌المان ده‌ڵێن‬ ‫منداڵه‌كانمان الوازن ده‌مانه‌وێت‬ ‫ی زۆربه‌یان ئاره‌زوویان‬ ‫قه‌ڵه‌وبن‪ ،‬به‌گشت ‌‬ ‫ی‬ ‫ی ئێم ‌ه ‌‬ ‫ی ق�ه‌ڵ�ه‌وه‌‪ ،‬ل �ه‌ال ‌‬ ‫ل ‌ه منداڵ ‌‬ ‫ی ئاساییه‌و‬ ‫پزیشك به‌پێچه‌وانه‌و‌ه الواز ‌‬ ‫ی‬ ‫ی نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو قه‌ڵه‌و ‌‬ ‫نه‌خۆش ‌‬ ‫ی‬ ‫خۆی له‌خۆیدا چه‌ندین نه‌خۆش ‌‬ ‫له‌گه‌ڵدایه‌‪ ،‬هه‌تا ل ‌ه گه‌وره‌شدا‬

‫ی منداڵ‬ ‫ی شیر له‌سه‌ر ددان ‌‬ ‫ی مانه‌و ‌ه ‌‬ ‫كاریگه‌ر ‌‬ ‫ی نه‌خۆشیه‌كانی‌ ده‌م‌وددان‬ ‫د‪ .‬هۆشه‌نگ خالد ـ پسپۆر ‌‬ ‫ده‌ستوور‬

‫ئه‌م دیارده‌ی ‌ه ك ‌ه ده‌بێت ‌ه هۆ ‌ی داخوران‌و‬ ‫كلۆربوون ‌ی ددانه‌كان ‌ی منداڵ ‌ی شیره‌خۆر‪،‬‬ ‫ته‌نها هۆكار بۆ ئه‌م كلۆربوون ‌ه بریتیی ‌ه‬ ‫ل ‌ه م��ان�ه‌و‌ه ‌ی شل ‌ه شه‌كره‌كان له‌سه‌ر‬ ‫رووه‌كان ‌ی ددان � ‌ی منداڵه‌ك ‌ه بۆ نمون ‌ه‬ ‫منداڵێك ده‌خه‌وێت ب ‌ه یارمه‌ت ‌ی بوتڵ ‌ی‬ ‫شووش ‌ه ك ‌ه شیر یان شل ‌ه ‌ی شیرین ‌ی‬ ‫تێدای ‌ه یان كاتێك منداڵه‌ك ‌ه بۆ ماوه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫درێژ شیر ‌ی دایك ‌ی بمژێت ك ‌ه ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌بێت ‌ه ه��ۆ ‌ی كلۆربوون ‌ی ددانه‌كان‬ ‫به‌خێرایی‌و پاشان تێكدان ‌ی ددانه‌كان‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی خراپ كارده‌كات ‌ه‬ ‫سه‌ر دروستبوون ‌ی ددان ‌ه هه‌میشه‌ییه‌كان‪،‬‬

‫زۆرب��� ‌ه ‌ی ج��ار ددان�ه‌ك��ان� ‌ی پێشه‌و‌ه ‌ی‬ ‫شه‌ویالگ ‌ی سه‌ره‌و‌ه تووش ‌ی ئه‌م حاڵه‌ت ‌ه‬ ‫ده‌بن ك ‌ه ده‌توانرێت به‌ئاسانی‌‌و به‌ئاشكرا‬ ‫ببینرێت ل ‌ه كات ‌ی پێكه‌نیندا‪.‬‬ ‫چه‌ند دیارده‌یه‌ك ‌ی هه‌ڵ ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫دایك‌و باوك‬ ‫ئه‌م چه‌ند پرسیار‌ه له‌خۆت بك ‌ه‬ ‫ده‌ربار‌ه ‌ی به‌كارهێنان ‌ی بوتڵ ‌ی شیر‪:‬‬ ‫‪ .1‬ئایا بوتڵ ‌ی شووش ‌ه ‌ی شیر یان‬ ‫شه‌ربه‌ت ب ‌ه منداڵه‌كه‌ت ده‌ده‌یت كاتێك‬ ‫بێزارو بێ تاقه‌ت ده‌بێت‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئایا رێگ ‌ه ب ‌ه منداڵه‌كه‌ت ده‌د‌ه ‌ی‬ ‫بوتڵ ‌ه شووشه‌ك ‌ه له‌ناو ده‌م ‌ی بهێڵێته‌و‌ه‬ ‫كاتێك ده‌یه‌وێت بخه‌وێت‪.‬‬ ‫‪ .3‬ئایا له‌كات ‌ی شیرپێدان ‌ی سروشت ‌ی‬ ‫(شیر ‌ی دایك)منداڵه‌كه‌ت ده‌خه‌وێت‪.‬‬

‫‪ .4‬ئایا بۆ ماوه‌یه‌ك ‌ی زۆر شیر ‌ی‬ ‫خۆت ده‌ده‌یت ‌ه منداڵه‌كه‌ت‪.‬‬ ‫ئه‌مان ‌ه ‌ی له‌سه‌ره‌و‌ه ئاماژه‌یان پێكرا‬ ‫هه‌موویان زی��ان ده‌به‌خشن ب ‌ه ددان ‌ی‬ ‫منداڵ به‌هۆ ‌ی بوون ‌ی شه‌كر له‌ناو شیرو‬ ‫شل ‌ه ‌ی شیرین ك ‌ه به‌كتریا هه‌ڵده‌ستێت‬ ‫ب ‌ه گۆرین ‌ی ئه‌م شه‌كران ‌ه بۆ ترشی‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ترشه‌ش ده‌بێت ‌ه هۆ ‌ی كلۆربوون‌و رزاندن ‌ی‬ ‫شانه‌كان ‌ی ددان‪ ،‬بڕ ‌ی شه‌كره‌ك ‌ه ته‌نها‬ ‫هۆكار ‌ی ترسناك نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو درێژ ‌ی‬ ‫ئه‌و ماوه‌ی ‌ه ‌ی ك ‌ه ئه‌م شه‌كره‌مه‌نیان ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر روو ‌ی ددان�ه‌ك� ‌ه ده‌مێنیته‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه هه‌ڵه‌یه‌ك ‌ی گ �ه‌وره‌ی � ‌ه بهێڵرێت‬ ‫م��ن��داڵ ب��خ�ه‌وێ�ت‌و بوتڵ ‌ه شیره‌ك ‌ه ‌ی‬ ‫له‌ناو ده‌م دابێت‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌گه‌ر بكرێت‬ ‫دوا ‌ی شیرپێدان ‌ی سروشت ‌ی یان بوتڵ ‌ه‬

‫شوشه‌كه‌‪ ،‬ددان ‌ی منداڵه‌ك ‌ه به‌لۆكه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫ته‌ڕ (په‌مۆ) بسڕیت بۆ ئه‌و‌ه ‌ی پاشماو‌ه ‌ی‬ ‫شه‌كره‌ك ‌ه له‌سه‌ر روو ‌ی ددانه‌ك ‌ه الببریت‌و‬ ‫هه‌ر كاتێك ته‌مه‌ن ‌ی منداڵه‌ك ‌ه گه‌یشت ‌ه‬ ‫ئه‌و راده‌ی� ‌ه ‌ی ك ‌ه بتوانێت ددان ‌ی خۆ ‌ی‬ ‫بشوات پێویست ‌ه له‌الیه‌ن دایك‌و باوك ‌ی‬ ‫فێربكرێت له‌چۆنێتی به‌كارهێنان ‌ی فڵچه‌و‬ ‫هه‌ویر ‌ی ددان ‌ی تایبه‌ت ‌ی منداڵ‪.‬‬ ‫چ � ‌ی بكرێت ب��ۆ ریگه‌گرتن له‌م‬ ‫دیارده‌یه‌‪:‬‬ ‫‪ .1‬شیر یان شل ‌ه ‌ی ب ‌ێ شه‌كر بدرێت‬ ‫ب ‌ه منداڵه‌كه‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬دوا ‌ی هه‌ر شیرپێدانێك یه‌كسه‌ر‬ ‫ددان ‌ی منداڵه‌ك ‌ه بسڕه‌و پاك ‌ی كه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .3‬هه‌وڵبد‌ه له‌گه‌ڵ ده‌رچوون ‌ی یه‌كه‌م‬ ‫ددان له‌ناو ده‌م ‌ی منداڵه‌ك ‌ه ددانه‌كان ‌ی ب ‌ه‬

‫فڵچه‌و هه‌ویر ‌ی ددان‬ ‫بشۆیت‪.‬‬ ‫منداڵه‌ك ‌ه بب ‌ه‬ ‫ال ‌ی پزیشك ‌ی ددان‬ ‫له‌ته‌مه‌ن ‌ی ‪ 6‬مانگ‬ ‫ب �ه‌ره‌و ژوور بۆ‬ ‫چ����اره‌س����ه‌ر‬ ‫ك��������ردن‌و‬ ‫دان����ان���� ‌ی‬

‫م���ادد‌ه ‌ی‬ ‫فلۆراید ك ‌ه زۆر پێویست ‌ه‬ ‫بۆ به‌هێزكردن ‌ی ددان‪.‬‬

‫ی كێشیان زیاد‌ه‬ ‫سه‌یر بكرێت ئه‌وان ‌ه ‌‬ ‫چ �ه‌ن��ده‌ه��ا ن�ه‌خ��ۆش��ی��ان ه�ه‌ی� ‌ه یان‬ ‫ی بوون ‌ی نه‌خۆشیان لێده‌كرێت‪،‬‬ ‫مه‌ترس ‌‬ ‫ی تر هه‌ی ‌ه‬ ‫ل ‌ه منداڵیشدا زۆر نه‌خۆش ‌‬ ‫وه‌ك ئێسكه‌نه‌رمه‌و قه‌سه‌بات‌و ره‌بۆو‬ ‫ی‬ ‫ی له‌ئه‌نجام ‌‬ ‫چه‌ندینیتر‪ ،‬هه‌موویش ‌‬ ‫قه‌ڵه‌وییه‌وه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم الوازییه‌كه‌یان‬ ‫ته‌ندروسته‌‪ ،‬زۆر الواز نه‌بن به‌راده‌یه‌كی‬ ‫ی‬ ‫به‌رچاو حاڵه‌ته‌ك ‌ه زۆر ب ‌ه ئاسای ‌‬ ‫داده‌نرێت‪ ،‬كێشه‌یان نییه‌و هیوادارم‬ ‫ئه‌و دای �ك‌و باوكان ‌ه دووربكه‌ونه‌و‌ه‬ ‫ل �ه‌وه‌ی بیانه‌وێت منداڵه‌كانیان ب ‌ه‬ ‫زۆر قه‌ڵه‌وبكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو باشتر‌ه ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ێ ك ‌ه ئ��اره‌زوو ‌‬ ‫ده‌رمانانه‌یان بده‌ن ‌‬ ‫خواردنیان ده‌ك��ات �ه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌و‬ ‫ی له‌سه‌ر مێشك‌و‬ ‫ده‌رمانان ‌ه كاریگه‌ر ‌‬ ‫وری��ای��ی��ان ده‌ب��ێ��ت‪ ،‬ه �ه‌رچ �ه‌ن��د‌ه بۆ‬ ‫ماوه‌یه‌ك گێژیان ده‌كات‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی په‌له‌كان ‌‬ ‫ده‌ستوور‪ :‬ئایا گه‌ش ‌ه ‌‬ ‫خ�����واره‌و‌ه وات����ا پ��ێ��ی �ه‌ك��ان چۆن‬ ‫دیاریده‌كرێت‪ ،‬جیاده‌كرێنه‌و‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫ی منداڵه‌كه‌؟‬ ‫ی گشت ‌‬ ‫گه‌ش ‌ه ‌‬ ‫د‪ .‬ئیبراهیم‪ :‬به‌راستی‌ گه‌شه‌ی‌‬ ‫منداڵ بریتییه‌ له‌ دوو به‌ش یه‌كێكیان‬ ‫گه‌شه‌ی‌ په‌له‌كانی‌ خواره‌وه‌یه‌تی‌‬ ‫ئه‌ویتریشیان گه‌شه‌ی‌ قه‌دییه‌تی‌‪،‬‬ ‫ه�ه‌ن��دێ��ك ح��اڵ �ه‌ت ه��ه‌ن كه‌ته‌نها‬ ‫قاچه‌كان كورت ده‌بن وه‌كو نه‌خۆشی‌‬ ‫غوده‌ی‌ ده‌ره‌قی‌‌و كه‌مرژینی‌ هۆڕمۆنی‌‬ ‫غوده‌كه‌و ئێسكه‌ نه‌رمه‌‪ ،‬ده‌بینین‬ ‫قاچه‌كانیان كورتن ئه‌وه‌ش به‌ڕاستی‌‬ ‫دایكان یان باوكان زۆر به‌زه‌حمه‌ت‬ ‫ده‌توانن ئه‌وه‌ ده‌ستنیشان بكه‌ن‪،‬‬ ‫وات���ه‌ ده‌زان����ن ك �ه‌ منداڵه‌كانیان‬ ‫كورته‌بااڵن‪ ،‬ب�ه‌اڵم نازانن كوێیان‬ ‫كورته‌ بااڵیه‌‪ ،‬ئه‌ویش پزیشكی‌ پسپۆر‬ ‫ده‌توانێت پێوانه‌ی‌ بكات‌و حاڵه‌ته‌كه‌‬ ‫ده‌ست نیشانبكات‪ ،‬بۆ نمونه‌ به‌پێوه‌‬ ‫بااڵی‌ چه‌نده‌و به‌دانیشتنانه‌وه‌ بااڵی‌‬ ‫چه‌نده‌‪ ،‬ئه‌وكاته‌ بۆی ده‌رده‌كه‌وێ‌‬ ‫كه‌ ئایا درێ��ژی‌ په‌له‌كان ئاساییه‌‬ ‫یان نا‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئاسایی‌ نه‌بوو ئه‌وا‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌و نه‌خۆشیانه‌ی‌‬ ‫ك��ه‌ده‌ب��ن��ه‌ ه���ۆی‌ ك����ورت بوونی‌‬ ‫په‌له‌كان‪ ،‬وات��ا دوو ج��ۆر كورته‌‬ ‫بااڵییـــــــمان هه‌یه‌ كه‌ هه‌ندێكیان‬ ‫هه‌موو به‌شه‌كانی‌ له‌شی‌ كورته‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم زۆرێك هه‌ن له‌كورته‌ بااڵكان‬ ‫كه‌ته‌نها قاچه‌كانیـان كورته‌و‬ ‫ق��ه‌دی��ی��ان ئاساییه‌‬ ‫ك �ه‌ ئ �ه‌م��ان �ه‌ش دوو‬ ‫حاڵه‌تی‌ جیاوازن‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫ئه‌ده‌ب‌و هونه‌ر‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫گفتوگۆی گۆڤاری (سیسیرۆ) له‌گ ‌هڵ‌ كۆنراد پاوڵ‌ لیسمان‬

‫الپه‌ڕ‌ه ‪21‬‬

‫برێشت‌و له‌چاوه‌ڕوانی گۆدۆدا‪ ،‬به‌رهه‌می سامۆئێل بێكێت‬ ‫ورنرمیتن تسوای‬

‫"به‌رتۆڵد برێشت" ل��ه‌دوا ساڵه‌كانی‬ ‫ژیانیدا وتویه‌تی ك ‌ه به‌نیاز‌ه شانۆنامه‌ی‬ ‫"ل���ه‌چ���اوه‌ڕوان���ی گ����ۆدۆدا" دووب����ار‌ه‬ ‫بنووسێته‌وه‌و بیبات ‌ه س �ه‌ر شانۆ‪،‬‬ ‫له‌نێو به‌رهه‌م ‌ه به‌جێماوه‌كانیدا به‌رگ ‌ێ‬ ‫له‌م شانۆنامه‌یه‌‪ ،‬چاپی ساڵی ‪1953‬‬ ‫ده‌دۆزرێ���ت���ه‌و‌ه ك� ‌ه به‌قه‌ڵه‌می خۆی‬ ‫پ��ێ��داچ��وون�ه‌وه‌ی ب �ه‌س �ه‌ردا ك���ردووه‌‪،‬‬ ‫له‌هه‌مان یه‌كه‌م الپه‌ڕه‌دا بۆ ناساندنی‬ ‫كه‌سه‌كانی شانۆنامه‌ك ‌ه نووسیویه‌تی‪:‬‬ ‫ئێستراگۆن‪ Estragon :‬كه‌سێكی‬ ‫پڕوڵت‪ .‬ڤالدیمیر‪ Vladimir :‬كه‌سێكی‬ ‫رۆشنبیر‪ .‬له‌كی‪ Lucky :‬سه‌ربار‪ .‬پۆزۆ‪:‬‬ ‫‪ Pozzo‬خاوه‌ن موڵك‬ ‫به‌و چه‌شنه‌ی زۆربه‌ی هه‌ر‌ه زۆری‬ ‫شانۆناسانیش ئ��ام��اژه‌ی��ان پێداوه‌‪،‬‬ ‫"ب��رێ��ش��ت" ل �ه‌ك��اری پێداچوونه‌وه‌و‬ ‫ن��ووس��ی��ن �ه‌وه‌ی ده‌ق���ی ج��ۆراوج��ۆرو‬ ‫ئاراسته‌كردنی گه‌اڵڵه‌ی نوێ‌‪ ،‬هه‌موو كات‬ ‫خاوه‌نی لێهاتوویی به‌هێزو داهێنه‌ران ‌ه‬ ‫بووه‌‪ ،‬شانۆنامه‌ی "به‌عل" هه‌ڵهێنجانێك ‌ه‬ ‫له‌به‌رهه‌مێكی "یۆست" به‌ناوی "مرۆڤی‬ ‫ته‌نها" ‪ ،‬شانۆنامه‌ی "رۆژانی كۆمۆن"‬ ‫له‌به‌رهه‌می شانۆی "شكست" ی "گریك"‬ ‫وه‌رگیراوه‌‪" ،‬دایك" له‌چیرۆكی درێژی‬ ‫"ماكسیم گوركی"‪ ،‬چه‌ند نمونه‌ی سه‌ر‬ ‫به‌م بابه‌ته‌ن‪.‬‬ ‫ن��ووس��ی��ن�ه‌وه‌و رام���ان له‌شێوه‌ی‬ ‫ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ردن‌و ب��ردن � ‌ه سه‌رشانۆی‬ ‫"له‌چاوه‌ڕوانی گ��ۆدۆدا" ئاوێته‌كردنی‬

‫گه‌اڵڵه‌یه‌ك بوو‌ه به‌رامبه‌ر ئه‌ندێشه‌ی‬ ‫"ب �ه‌ك��ێ��ت"‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی زی���اد له‌هه‌موو‬ ‫شتێك سه‌رنجی بۆ الی ئه‌م شانۆنام ‌ه‬ ‫راكێشابوو‪ ،‬ئه‌و رووگه‌و الیه‌ن ‌ه بوو ك ‌ه‬ ‫دوو روانگه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تی‌و فه‌لسه‌فی‬ ‫له‌هه‌مبه‌ر یه‌كتر داده‌ن���ا‪ ،‬پاراستنی‬ ‫شێوه‌و شێوازی ئێبزۆردو روانگه‌ی‬ ‫"به‌كێت" له‌دووتوێی نووسینه‌وه‌كه‌یدا‬ ‫وێ��ڕای ده‌ربڕینی رای خ��ۆی‪ ،‬وه‌كو‬ ‫ئامانجی كاره‌كه‌ی له‌قه‌ڵه‌مده‌دا‪.‬‬ ‫ب�ه‌پ��ێ��ی گ��ه‌اڵڵ��ه‌ك��ه‌ی برێشت‪،‬‬ ‫شانۆنام ‌ه ده‌ب���وو ب��ۆ چه‌ند به‌شی‬ ‫بچوك داب �ه‌ش ببوایه‌‪ ،‬پێویست بوو‬ ‫له‌كاتی بردن ‌ه سه‌رشانۆو ئیجراكردنی‪،‬‬ ‫بێئه‌وه‌ی گۆڕانێك به‌سه‌ر وتووێژه‌كاندا‬ ‫بێت‪ ،‬چه‌ند دیمه‌نی فیلمی دیكۆمێنتی‌و‬ ‫ئیجرای پانتۆمیم ك ‌ه ده‌ربڕی گۆڕانكاریی ‌ه‬ ‫گه‌وره‌كانی ژیانی كۆمه‌اڵیه‌تین‪ ،‬ناو‌ه‬ ‫ناو‌ه له‌به‌رهه‌مه‌كه‌دا نمایشبكرێ‪.‬‬ ‫برێشت ده‌یویست ه��اوك��ات ك ‌ه‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌كانی (به‌رهه‌مه‌كه‌ی به‌كێت)‬ ‫ل �ه‌چ��اوه‌ڕوان��ی��دان‌و وش��ك وه‌ستاون‪،‬‬ ‫پێداگری ده‌م��ارگ��رژان �ه‌ی ئه‌ندێشه‌ی‬ ‫به‌كێت له‌مه‌ڕ ن�ه‌گ��ۆڕی‌و بێجوڵه‌یی‪،‬‬ ‫ب��گ��ۆڕ ‌ێ ب��ۆ ب��زه‌ی ئه‌ندێشمه‌ندانه‌ی‬ ‫بینه‌ران‪.‬‬ ‫وێناكردنی دۆخ‌و پێگه‌ی تراژیكی‬ ‫به‌رهه‌می نووسه‌ر به‌نیسبه‌ت مرۆڤی‬ ‫له‌خۆ نامۆی هه‌میشه‌یی‪ ،‬ده‌بوای ‌ه‬ ‫به‌شێوه‌یه‌كی دی بكه‌وتایه‌ته‌روو‪ ،‬ده‌ب ‌ێ‬ ‫قس ‌ه له‌و‌ه بكرێت ك ‌ه مرۆڤ ده‌توان ‌ێ‬ ‫س �ه‌رج �ه‌م ك��ۆت‌و به‌نده‌كانی له‌خۆ‬ ‫نامۆبوون‪ ،‬شۆڕشگێڕان ‌ه بپچڕێت‪ ،‬دووبار‌ه‬

‫درۆو ده‌له‌س ‌ه بێكرده‌یی ‌ه به‌رینه‌كان‬ ‫بخات ‌ه به‌ر لێكدانه‌وه‌و لێكۆڵینه‌وه‌و‬ ‫به‌ره‌وپێش هه‌نگاو بنێت‪ .‬له‌راستیدا‬ ‫بڕیاربوو له‌بردن ‌ه سه‌رشانۆدا ئه‌م دوو‬ ‫روانگه‌و ئه‌ندێش ‌ه دژواره‌و پڕوپاگه‌ند‌ه بۆ‬ ‫چاوه‌ڕوانی بێكرده‌یی ده‌كات‌و ئه‌ویدی ك ‌ه‬ ‫له‌تێكڕای به‌رهه‌مه‌كانیدا گۆڕانی جیهان‌و‬ ‫دۆخ��ی كۆمه‌اڵیه‌تی به‌حاشاهه‌ڵنه‌گر‬

‫سه‌بـاره‌ت به‌فـرانـس کـافکـا‬

‫جۆرج لۆکاچ‬ ‫و‪ :‬ئیسماعیل ئیسماعیل زاد‌ه‬

‫فرانتس کافکا نمونه‌ی کالسیکی‬ ‫ن��ووس��ه‌ری م��ۆدێ��رن�ه‌ ک �ه‌ تووشی‬ ‫دڵه‌ڕاوکێی کوێرو ترس بووه‌‪ ،‬دۆخی‬ ‫تایبه‌تی ئه‌و به‌هۆی ئه‌و راستییه‌یه‌‬ ‫که‌ شێوازێکی راسته‌وخۆو روونی بۆ‬ ‫ده‌ربڕینی ئه‌زمونه‌ سه‌ره‌کییه‌کان‬ ‫بژارکردو به‌بێ یارمه‌تی‌ ئه‌زمونه‌‬ ‫فۆرمالیستییه‌کان ئ��ه‌م ک��اره‌ی‬ ‫ئه‌نجامدا‪ .‬له‌به‌رهه‌مه‌کانیدا ناوه‌ڕۆک‬ ‫فۆڕمی جوانیناسی هه‌ڵده‌بژێرێ‌‪،‬‬ ‫به‌م واتایه‌ کافکا ده‌که‌وێته‌ ریزی‬ ‫نووسه‌ره‌ مه‌زنه‌ ریالیستییه‌کانه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌راستیدا ئه‌و یه‌کێکه‌ له‌نووسه‌ره‌‬ ‫م �ه‌زن �ه‌ک��ان‪ ،‬ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ی که‌متر‬ ‫ن��ووس��ه‌رێ��ک ت��وان��ی��وی �ه‌ت��ی به‌و‬ ‫ل��ێ��ه��ات��ووی��ی �ه‌وه‌ وه‌س��ف��ی زه‌ینی‬ ‫نوێبوونی هه‌ستپێکراوی جیهان‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫چۆنییه‌تی به‌رهه‌می کافکا قه‌ت‬ ‫به‌ڕاده‌ی ئه‌مڕۆ که‌ زۆربه‌ی نووسه‌ران‬ ‫ده‌که‌ونه‌ نێو ئه‌زمونخوازیی فۆڕمی‬ ‫ج��وان �ه‌وه‌ سه‌رنجڕاکێش نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫شوێندانه‌ربوونی کافکا هه‌ر ته‌نیا‬ ‫ن��اگ�ه‌ڕێ��ت�ه‌وه‌ ب��ۆ س �ه‌ر راستگۆیی‬ ‫به‌گوڕی ئه‌و که‌ ئه‌مه‌ش له‌چاخی‬

‫ئێمه‌دا زۆر ده‌گمه‌نه‌‪ ،‬به‌ڵکو به‌هۆی‬ ‫ئه‌و روونییه‌ پۆزه‌تیڤیشه‌‌ که‌ له‌دنیای‬ ‫ده‌ئ��اف��رێ��ن��ێ‪ ،‬ئه‌مه‌ سه‌ره‌کیترین‬ ‫سه‌رکه‌وتنی کافکایه‌‪ .‬کییه‌ر کێگارد‬ ‫ده‌ی��وت "تاک هه‌رچه‌نده‌ ره‌سه‌نتر‬ ‫بێ‪ ،‬زیاتر تووشی سامناکی ده‌بێ"‪،‬‬ ‫کافکا که‌ له‌هزر‌دا کییه‌ر کێگاردێکی‬ ‫نوێیه‌‪ ،‬ئه‌م دڵه‌راوکێیه‌و جیهانێکی‬ ‫لێکدراو‌ وه‌سفده‌کا که‌ هه‌م ته‌واوکا‌رو‬ ‫هه‌م هۆکاره‌که‌یه‌تی‪.‬‬ ‫ره‌س���ه‌ن���ای���ه‌ت���ی ئ���ه‌و له‌نێو‬ ‫دۆزی��ن �ه‌وه‌ی که‌ره‌سته‌ نوێیه‌کاندا‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو له‌نێو ده‌ربڕینی‬ ‫ت��ه‌واو ن��وێ و هه‌میشه‌ سامناکی‬ ‫دنیای ئافرێندراوی و ک��رده‌وه‌ی‬ ‫که‌سایه‌تییه‌کانییه‌تی له‌هه‌‌مبه‌ر ئه‌و‬ ‫دنیایه‌دا‪.‬‬ ‫ئادۆرنۆ ده‌نووسێ "ئه‌و شته‌ی‬ ‫م��رۆڤ سه‌رسام ده‌ک��ا سامناکیی‬ ‫به‌رهه‌مه‌کانی کافکا نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫راسته‌قینه‌بوونی ئه‌وانه‌"‪ ،‬ناوه‌ڕۆکی‬ ‫راسته‌قینه‌ی ن��ووس��راوی کافکا‪،‬‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیی دڕن��دان��ه‌ی دنیای‬ ‫سه‌رمایه‌داریی مۆدێرن و الوازبوونی‬ ‫مرۆڤه‌ له‌رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫دنیایه‌دا‌‪ ،‬راستگۆیی و نزیکایه‌تیی‬ ‫ئه‌و به‌دڵنیاییه‌وه‌ به‌رهه‌می هێزه‌‬ ‫ئاڵۆز و دژه‌کانی کۆمه‌ڵگایه‌‪.‬‬ ‫ئێستا له‌الیه‌نێکی به‌رهه‌مه‌کانی‬ ‫ده‌کۆڵمه‌وه‌‪ ،‬کافکا سه‌رده‌مایه‌ک‬ ‫ده‌ی���ن���ووس���ی ک���ه‌ کۆمه‌ڵگای‬ ‫سه‌رمایه‌داریی بابه‌تی دڵه‌راوکێی‬ ‫ئه‌و هێشتا به‌لوتکه‌ی کامڵبوونی‬ ‫مێژووی خۆی نه‌گه‌یشتبوو‪ .‬ئه‌و دنیا‬ ‫دڕندانه‌یه‌ی ئه‌و باسی ده‌کرد دنیای‬ ‫ت��ه‌واو دڕن��دان �ه‌ی فاشیزم نه‌بوو‪،‬‬ ‫به‌ڵکو پاشایه‌تیی هابسبورگ بوو‪.‬‬ ‫دڵه‌ڕاوکێی هه‌میشه‌یی و وه‌سف‬ ‫نه‌بوو له‌م دنیا بێزه‌مان و لێڵ و‬ ‫بێمێژووه‌دا له‌ته‌وژمێکی‌ فه‌زای‬

‫پراگ‪ ،‬به‌ته‌واوی ره‌نگی داوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫کافکا به‌دوو شێوه‌ سودی له‌دۆخی‬ ‫مێژوویی خۆی وه‌رگرت‪ .‬له‌الیه‌که‌وه‌‬ ‫گێڕانه‌وه‌ییه‌کانی‬ ‫ورده‌ک��اری��ی��ه‌‬ ‫ده‌گ�ه‌ڕێ��ت�ه‌وه‌‌ کۆمه‌ڵگای نه‌مسای‬ ‫ئه‌و سه‌رده‌مان و له‌الیه‌کی دیکه‌وه‌‬ ‫ناراسته‌قینه‌بوونی هه‌بوونی مرۆڤ‬ ‫که‌ مه‌به‌سته‌که‌ی درککردنییه‌تی‌‪،‬‬ ‫ده‌توانرێ بگه‌ڕێنرێته‌وه‌‌ بۆ هه‌ستێکی‌‬ ‫ناڕاسته‌قینه‌بوون‌و‬ ‫ه��اوش��ێ��وه‌‌ی‬ ‫نیگه‌رانیی کۆمه‌ڵگایه‌ک که‌ ئه‌و‬ ‫ده‌یناسی‪.‬‬ ‫ب��ه‌ی��ه‌ک��س��ان ب��ی��ن��ی��ن��ی ئ��ه‌و‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌ له‌گه‌ڵ دۆخ��ی مرۆڤ‬ ‫زیاتر رازیمان ده‌ک��ا نه‌ک تێڕوانه‌‬ ‫دوات��ره‌ک��ان که‌ سه‌رچاوه‌که‌ی ئه‌و‬ ‫دنیا دڕندانه‌و سامناکه‌یه‌‌ که‌ تێیدا‬ ‫ده‌بێ زۆر شت به‌هۆی ئه‌زمونخوازیی‬ ‫فۆرمالیستییه‌وه‌ بسڕینه‌وه‌ یان‬ ‫به‌لێڵی ده‌ریبڕین هه‌تا ئه‌و وێنه‌‬ ‫ب��ێ��زه‌م��ان و بێمێژووه‌ دڵخوازه‌‬ ‫له‌دۆخی مرۆڤ به‌ده‌ست بێ‪.‬‬ ‫ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییه‌ ئه‌گه‌رچی‬ ‫هۆی کاریگه‌ریی سه‌رسوڕهێنه‌رو‬ ‫ه��ێ��زی ه �ه‌رم��ان��ی به‌رهه‌مه‌کانی‬ ‫ک���اف���ک���ای���ه‌‪ ،‬ب������ه‌اڵم ن���ات���وان���ێ‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیی له‌بنه‌ڕه‌تدا ته‌مسیلیی‬ ‫ئه‌وان بشارێته‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رهه‌مه‌کانی‬ ‫کافکادا هێزی سه‌رسوڕهێنه‌ری‬ ‫وه‌س��ف��ی ورده‌ک��اری��ی �ه‌ک��ان ئاماژه‌‬ ‫به‌راسته‌قینه‌یه‌کی ئه‌وپه‌ڕ ئه‌زمونیی‬ ‫ئیمپریالیزمی کامڵ ب��وو ده‌کاو‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌هۆی شێوازی کافکاوه‌‬ ‫له‌بێزه‌مانیدا وێنا ده‌کرێ‪ ،‬پاژه‌کان‬ ‫وه‌کو ریالیزم گرێ پوچکه‌کانی ژیانی‬ ‫تاکی یان کۆمه‌اڵیه‌تی ده‌رناخه‌ن‪،‬‬ ‫به‌ڵکو سیمبوله ئه‌وپه‌ڕ ئه‌زمونه‌کانه‌‬ ‫که‌ قه‌ت درک ناکرێن‪.‬‬ ‫ه��ه‌رچ��ه‌ن��ده‌‌ ه��ێ��زی ه��ان��ده‌ر‬ ‫ب��ه‌گ��وڕت��رو ده‌رب���ه‌ن���د قوڵتربێ‪،‬‬

‫داده‌ن���ێ‌‌و الیوای ‌ه ك ‌ه توانا هێزه‌كی‌و‬ ‫كرده‌كییه‌كانی (بالقو‌ه و بالفعل) مرۆڤ‬ ‫ئه‌و ئیمكان‌و ده‌رفه‌ته‌ی پێده‌دا ك ‌ه بۆ‬ ‫حاكم بوون به‌سه‌ر چاره‌نووسی خۆیدا‬ ‫هه‌وڵبدات‪ ،‬شانۆنامه‌ی "له‌چاوه‌ڕوانی‬ ‫گ���ۆدۆدا" بۆ برێشت وه‌ك��و كه‌ره‌س ‌ه‬ ‫پێویسته‌كانی ك��اری نووسینه‌وه‌بوو‪،‬‬ ‫به‌نیاز ب��وو كه‌سه‌كانی شانۆنامه‌ك ‌ه‬ ‫که‌له‌به‌ری ته‌مسیلیی نێوان واتاو‬ ‫ب���وون ئ��اش��ک��رات��ره‌‪ ،‬ب��ۆ نووسه‌ر‬ ‫دژوارو ئاڵۆزه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ده‌ک��رێ که‌‬ ‫تێڕوانینی خ��ۆی ل�ه‌گ�ه‌ڵ خ��ۆی و‬ ‫هاوچه‌شنه‌کانی خۆی و به‌گشتی‬ ‫جیهان ب��گ��ۆڕێ��ت �ه‌وه‌‪ ،‬به‌دڵنیایی‬ ‫هێزه‌کانی دژ به‌و‌ زۆر به‌هێزترن‪،‬‬ ‫نیهیلیزم و ره‌شبینی‪ ،‬هیوابڕاوی‬ ‫و دڵ�ه‌راوک��ێ‪ ،‬گومان و بێزاربوون‬ ‫ل �ه‌خ��ود ب�ه‌ره�ه‌م��ی ئۆتۆماتیکیی‬ ‫کۆمه‌ڵگای س �ه‌رم��ای �ه‌داری��ی �ن‌ که‌‬ ‫روناکبیران ناچارن تێیدا بژین‪.‬‬ ‫زۆر ک����ه‌س ل����ه‌پ����ه‌روه‌رده‌و‬ ‫ش��وێ��ن�ه‌ک��ان��ی دی��ک �ه‌ ب���ه‌دژی ئه‌و‬ ‫راوه‌ستان‪ ،‬بۆنمونه‌ ئه‌وه‌ بزانن که‌‬ ‫ره‌شبینی بۆ ده‌سته‌بژێرانی رووناکبیر‬ ‫فه‌لسه‌فه‌یه‌کی ئه‌ریستۆکراتی و‬ ‫بایه‌خداره‌ هه‌تا ئ �ه‌وه‌ی بڕوایه‌کی‬ ‫به‌پێشکه‌وتنی م��رۆڤ هه‌بێ‪ ،‬یان‬ ‫ئه‌م بڕوایه‌ راست وه‌ک ئه‌ندامێکی‬ ‫ده‌سته‌بژێران به‌ناچاریی قوربانیی‬ ‫ه��ێ��زه‌ م��ێ��ژووی��ی�ه‌ک��ان�ه‌‪ ،‬ی��ان ئه‌م‬ ‫بیره‌‌ که‌ سه‌رهه‌ڵدانی کۆمه‌ڵگای‬ ‫ج �ه‌م��اوه‌ری��ی ت���ه‌واو کاره‌ساتی‌‪،‬‬ ‫زۆری��ن��ه‌ی رۆژن��ام��ه‌ک��ان خزمه‌ت‬ ‫ب�ه‌ج��ێ��گ��ی��رک��ردن��ی ئ���ه‌م چه‌شنه‌‬ ‫الیه‌نگرییانه ده‌که‌ن (له‌راستیدا ئه‌م‬ ‫رۆڵه‌ی ئه‌وان شێلگیربوونه ‌له‌سه‌ر‌‬ ‫به‌ربه‌ره‌کانیکردن له‌شه‌ڕی سارددا)‪.‬‬ ‫وادیاره‌ رووناکبیران ته‌نیا بڕوایان‬ ‫به‌بۆچوونه‌‌ ته‌واو مۆدێرنیستییه‌کان‬ ‫هه‌یه‌ که‌ ده‌په‌رژێته‌ سه‌ر‌ ژی��ان و‬ ‫هونه‌رو فه‌لسه‌فه‌‌‪ ،‬الیه‌نگریکردن‬ ‫له‌ریالیزم له‌هونه‌ردا‪ ،‬لێکۆڵینه‌وه‌‬ ‫له‌سه‌ر بواره‌کانی پێکه‌وه‌ژیانی پڕ‬ ‫له‌ته‌بایی له‌نێوان واڵتاندا‪ ،‬هه‌وڵدان‬ ‫ب��ۆ هه‌ڵسه‌نگاندنی بێالیه‌نانه‌ی‬ ‫ئه‌نترۆپۆلۆژی‪ ،‬گشتی ئه‌وانه‌ ره‌نگه‌‬ ‫نووسه‌ر له‌هاوکارانی و ئه‌و که‌سانه‌‬ ‫دووربخاته‌وه‌ که‌ ئه‌و بۆ درێژه‌دان‬ ‫ب���ه‌ژی���ان پ��ش��ت��ی پێبه‌ستوون‌‪،‬‬ ‫نووسه‌رێکی له‌ئاستی "سارته‌ر"دا‬ ‫ن��اچ��اره‌ له‌به‌رامبه‌ر ئ �ه‌م چه‌شنه‌‬ ‫هێرشانه‌دا خۆڕاگریی بکا‪ ،‬به‌اڵم‬

‫له‌ئاسمانه‌و‌ه بێنێت ‌ه زه‌وی‌و كرده‌و‬ ‫ئاكاریان له‌فه‌زایه‌كی هه‌ڵقواڵو له‌ژیانی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌و‌ه ده‌ستنیشان بكات‪.‬‬ ‫ریئاكشنێكی دیك ‌ه ك ‌ه سه‌بارت‬ ‫ئه‌م به‌رهه‌مه‌و‌ه هاته‌ئارا‪ ،‬هی "ژان‬ ‫ئانۆی" بوو‪ ،‬ئه‌و وێڕای ستایشكردنی‬ ‫ش��ان��ۆن��ام �ه‌ك �ه‌‪ ،‬وه‌ك���و به‌رهه‌مێكی‬ ‫به‌رجه‌سته‌‪ ،‬هیچ له‌و‌ه نه‌سڵه‌مایه‌و‌ه‬ ‫ك ‌ه له‌شانۆنامه‌یه‌ك به‌نێوی "ژه‌نه‌ڕا ‌ڵ‬ ‫كیشۆت یا دواكه‌وتوویی عاشق" هه‌م‬ ‫بونیادی به‌رهه‌مه‌كه‌و ه�ه‌م شانۆیی‬ ‫ئ��ێ��ب��زۆرد ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �ه‌ك��ی كۆمیك‌و‬ ‫به‌ته‌نزێكی ت��اڵ‌‌و هێرشبه‌ر به‌گاڵت ‌ه‬ ‫بگرێ‌‪" ،‬ئانۆی" له‌شانۆنامه‌كه‌ی خۆیدا‬ ‫الوێك دێنێت ‌ه سه‌رشانۆ ك ‌ه ده‌یه‌و ‌ێ‬ ‫له‌یه‌كێك له‌شار‌ه بچوكه‌كانی فه‌ڕه‌نساو‬ ‫له‌نێو الی�ه‌ن��گ��ران‌و هۆگرانی شانۆی‬ ‫ئیبزۆرددا هاوڕێی شێوه‌و میتۆده‌كانی‬ ‫هۆگرانی "دژ‌ه شانۆنامه‌" به‌رهه‌مێكی‬ ‫شانۆیی بێنێت ‌ه سه‌رشانۆ‪.‬‬ ‫الوه‌ك�� ‌ه تێبینیه‌ك بۆ ئ�ه‌م كار‌ه‬ ‫دێنێته‌و‌ه "ئ�ه‌م شانۆنامه‌م له‌پاریس‬ ‫بینیوه‌‪ ،‬باشترین شانۆنامه‌یه‌‪ ،‬دلێرانه‌و‬ ‫هه‌ژێنه‌ر! یه‌كه‌م جار له‌مێژووی شانۆییدا‪،‬‬ ‫په‌رد‌ه هه‌ڵده‌درێ‌و هیچ شتێك روونادات‪،‬‬ ‫هیچ رووداوێك! یه‌كێك قه‌ڵه‌مباز ده‌دات ‌ه‬ ‫سه‌رشانۆو مرۆڤ هه‌ست به‌هیچبوون‌و‬ ‫بێكه‌ڵكی‌و پووچبوون ده‌كات‪ .‬ئه‌م قوڵی‬ ‫ئه‌ندێشه‌یه‌‪ ،‬ده‌بێت ‌ه هۆی سه‌رلێشێواوی‌و‬ ‫هاوكات هه‌ژێنه‌ریشه‌!‬ ‫ئێم ‌ه مرۆڤمان به‌هیچه‌كانییه‌وه‌و‬ ‫بێ ناوه‌ڕۆكه‌كانیه‌و‌ه بینیوه‌‪ ،‬سه‌ره‌نجام‬ ‫جوڵه‌یه‌كی به‌خۆدا‪ ،‬چی كرد؟ خۆی‬

‫خوراند! التانوای ‌ه ئه‌م كار‌ه چ مانایه‌كی‬ ‫له‌گه‌ڵدایه‌؟" پیاوی الو پێیوای ‌ه ك ‌ه ئه‌م ‌ه‬ ‫هه‌مان شانۆیی داهاتووه‌!‬ ‫له‌كۆتاییدا ده‌ب�� ‌ێ بگوتر ‌ێ ك ‌ه‬ ‫"برێشت" ده‌ركه‌وتن‌و ئاماده‌یی شانۆیی‬ ‫ئیبزۆرد به‌ئه‌نجامی لۆژیكی شكستهێنانی‬ ‫ئایدیالۆژیای بۆرژوایی دێنێت ‌ه ئه‌ژمار ك ‌ه‬ ‫به‌تایبه‌ت پاش شه‌ڕی دووه‌می جیهانی‪،‬‬ ‫روون ده‌ركه‌وت‪ ،‬به‌هه‌موو ئه‌مانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫الی واب��وو ك ‌ه شانۆیی سۆسیالیستی‬ ‫به‌ب ‌ێ ئه‌زمون وه‌رگرتن ناتوان ‌ێ گه‌شه‌و‬ ‫شكۆفایی به‌ده‌ستبهێنێ‌‪ ،‬جه‌ختی له‌و‌ه‬ ‫ده‌كرده‌و‌ه ك ‌ه تاقیكارییه‌كان ناب ‌ێ ته‌نیا‬ ‫له‌به‌ر ئه‌زمون وه‌رگرتن ئه‌نجامبدرێن‪،‬‬ ‫به‌ڵكو پێویست ‌ه وه‌ك��و دۆزینه‌وه‌ی‬ ‫ش��ێ��وه‌و ش��ێ��وازی ك��ار به‌مه‌به‌ستی‬ ‫دۆزی��ن�ه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیی ‌ه ئاڵۆزه‌كانی‬ ‫دیارد‌ه كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كان وه‌ها كارێك‬ ‫بێت ‌ه ئه‌نجامدان‌و ئه‌نجام ‌ه به‌ده‌ست‬ ‫هاتوو‌ه گونجاوه‌كان نمایشبكرێن‪.‬‬ ‫ب��اس ل���ه‌و‌ه نیی ‌ه ك � ‌ه ب���ه‌رده‌وام‬ ‫پرسیاره‌كانی راب��ردوو گه‌اڵڵ ‌ه بكه‌ین‌و‬ ‫له‌وه‌اڵمی ره‌س ‌هن‌و ده‌گمه‌ن بگه‌ڕێین‪،‬‬ ‫ده‌ب ‌ێ زۆر ساد‌ه پرسیاری نو ‌ێ بێنین ‌ه‬ ‫به‌ركار‪ ،‬ئه‌زمون وه‌رگرتن ئه‌و سات ‌ه‬ ‫وه‌خته‌ی خاوه‌نی ئاسۆو داهاتوو ده‌ب ‌ێ‬ ‫ك ‌ه له‌خزمه‌تی پێشوه‌چوونی مرۆڤ‌و‬ ‫كۆمه‌ڵگادا بێت‪ ،‬له‌راستیشدا ئامانج‬ ‫له‌نووسینه‌وه‌ی شانۆنامه‌ی "به‌كێت"‬ ‫ب��ه‌ب��وون‌و ئ��ام��اده‌ی��ی به‌رامبه‌ركێی‬ ‫ئه‌ندێشه‌یی‪ ،‬گه‌اڵڵه‌كردنی پرسیاری‬ ‫تاز‌ه بوو‪.‬‬ ‫و‪ :‬سیروان حسه‌ین‬

‫ره‌نگبێ بۆ نووسه‌رێکی گه‌نجترو‬ ‫ن �ه‌ن��اس��راوت��ر زۆر مه‌ترسیدارتر‬ ‫ب���ێ‪ ‌،‬ئ �ه‌م��ان �ه‌و زۆر ش��ت��ی دیکه‌‬ ‫راستیگه‌لێکی دژوارن‪ ،‬به‌اڵم نابێ‬ ‫ئه‌وه‌مان له‌بیربچێته‌وه‌ که‌ هێزه‌کانی‬ ‫دژ به‌توانستی به‌تایبه‌تی ئه‌مڕۆژین‬ ‫چاالکن‪ .‬نووسه‌رێک که‌ سه‌رنجی‬ ‫ب�ه‌ره‌و الی به‌رژه‌وه‌ندییه‌‬ ‫سه‌ره‌کییه‌کانی خۆی‬ ‫و ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی خۆی‬ ‫و چه‌شنی مرۆڤه‌و‬ ‫ب��ڕی��ارده‌دا که‌ دژ‬ ‫به‌هێزه‌ زاڵه‌کانی‬ ‫س�������������ه‌ر‬ ‫کۆ مه‌ڵگا‬

‫گ��رێ��ده‌دا ک�ه‌ رۆژێ���ک به‌ده‌سه‌اڵت‬ ‫ده‌گ��ه‌ن‪ .‬سه‌رده‌مایه‌کی که‌ تێیدا‬ ‫فاشیزم به‌ده‌سه‌اڵت گه‌یشت وه‌کو‬ ‫سه‌رده‌مای ده‌سه‌اڵتی فاشیسته‌کان‬ ‫و سه‌رده‌مای شه‌ڕی ساردی پاش‬ ‫ئ �ه‌و ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ به‌هیچ شێوه‌یه‌ک‬ ‫ب��ۆ گ�ه‌ش�ه‌ی ریالیزمی ره‌خنه‌یی‬ ‫گونجاو ن �ه‌ب��وو‪ ،‬به‌محاڵه‌‬ ‫چه‌ند کارێکی گرنگ‬ ‫ل���ه‌م س��ه‌رده‌م��ای��ه‌دا‬ ‫ئ �ه‌ن��ج��ام��درا ک��ه‌ نه‌‬ ‫‌ره‌شه‌کوژیی فیزیکی‬ ‫ت���وان���ی پێشیان‬ ‫پ��ێ��ب��گ��ری و‬ ‫ن��ه‌ گوشاری‬ ‫هزریی‪ ،‬هه‌میشه‌‬ ‫ن����ووس����ه‌ران����ی‬ ‫ری����ال����ی����زم����ی‬ ‫ره‌خنه‌یی بوون‬ ‫ک����ه‌ ل���ه‌گ���ه‌ڵ‬ ‫ش���ه‌ڕی س���اردو‬ ‫گه‌رم و هه‌روه‌ها‬ ‫له‌ناوبردنی هونه‌رو‬ ‫کلتوردا دژایه‌تییان‬ ‫ک���ردووه‌‪ ،‬به‌درێژایی‬ ‫ئ �ه‌م به‌ربه‌ره‌کانییه‌‬ ‫زۆر به‌رهه‌می هونه‌ریی‬ ‫مه‌ز‌ن ئافرێندران‪.‬‬

‫به‌ر به‌ر ه‌کا نی‬ ‫بکا ئه‌مێستا‌‬ ‫ئ��ی��ت��ر ته‌نیا‬ ‫ن�����ی�����ی�����ه‌‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌‌ ئه‌و‬ ‫له‌لێکۆڵینه‌و ه‌کانیدا‬ ‫س����ه‌رک����ه‌وت����وت����ر‬ ‫ب���ێ ه���ه‌ڵ���ب���ژاردن���ی‬ ‫به‌متمانه‌تره‌و هه‌ستی‬ ‫ب���ه‌ت���ه‌ن���ی���ای���ی���ش���ی‬ ‫ک�ه‌م��ت��ر ده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی خۆی به‌و‬ ‫هێزانه ‌له‌دنیادا‬

‫‪www.Dibache.com‬‬

‫په‌یکه‌ری فرانس کافکا‬

‫ژمار‌ه (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه‌‪،‬کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫ئه‌ده‌ب‌و هونه‌ر‬

‫ی منداڵ له‌ئه‌ده‌بی مندااڵندا‬ ‫شوێنگه‌ ‌‬ ‫ئه‌ی‌‪ .‬ڤی‌‬

‫ئه‌و‌ه چیی ‌ه ك ‌ه ئێمه‌ی گه‌وره‌كان كات ‌ی‬ ‫خۆمان ‌ی بۆ ت�ه‌رخ��ان ده‌ك �ه‌ی �ن‌و ناو ‌ی‬ ‫ده‌نێین ئه‌ده‌بی مندااڵن؟‬ ‫بۆچوونێك ‌ی گشت ‌ی هۆكار ‌ی نووسین‬ ‫بۆ مندااڵن وه‌ه��ا ریز ده‌ك��ات‌و ناویان‬ ‫ده‌بات‪:‬‬ ‫‪ -1‬زانین ‌ی ئ���ه‌و‌ه ‌ی م��ن��دااڵن چی‬ ‫ده‌خوێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬ناسین ‌ی توخمه‌كان ‌ی شیعر یان‬ ‫په‌خشانێك ‌ی باش‪.‬‬ ‫‪ -3‬بوون ‌ی هه‌ستگه‌لێك له‌چه‌شن ‌ی‬ ‫هه‌ست ‌ی مندااڵن‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌ت���ا ده‌م�����ه‌و ‌ێ له‌هۆكار ‌ی‬ ‫سێیه‌مه‌و‌ه ده‌ستپێبكه‌م‪ ،‬ش�ه‌و ‌ێ من‌و‬ ‫ژنه‌كه‌م بۆ خواردن ‌ی شه‌و میوان ‌ی ژن‌و‬ ‫مێرد ‌ێ بووین ك ‌ه دوو منداڵی سێ‌‌و‬ ‫پێنج سااڵنیان هه‌بوو‪ ،‬وا دیاربوو ئه‌و‬ ‫دوو منداڵ ‌ه نیگه‌رانن‪ ،‬چونك ‌ه ده‌بوو‬ ‫به‌ر له‌كات ‌ی دیاریكراو ‌ی شه‌وان ‌ی پێشتر‬ ‫بڕۆن ‌ه ناو جێگاو بخه‌ون‪ ،‬ئه‌م دانیشتن‌و‬ ‫میوانیی ‌ه جێ ‌ی ئه‌وان نه‌بوو‪ ،‬گه‌وره‌كان‬ ‫كه‌مته‌رخه‌م بوون به‌رامبه‌ریان‪ ،‬بۆئه‌و‌ه ‌ی‬ ‫له‌و نیگه‌رانیه‌یان كه‌مبێته‌و‌ه رێگه‌یان‬ ‫به‌كوڕ‌ه گه‌وره‌ك ‌ه دا ك ‌ه ناو ‌ی نیكۆالس‬ ‫بپرسێ هه‌ر‬ ‫بوو‪ ،‬له‌میوانه‌كان‬ ‫ك���ام���ه‌ی���ان‬ ‫ح��ه‌زی��ان‬ ‫ل�����ه‌چ‬

‫خواردنه‌وه‌یه‌كه‌‪ ،‬نیكۆالس زۆر جدی‌و‬ ‫به‌الساییكردنه‌و‌ه ‌ی حاڵه‌ت ‌ی گه‌وره‌كان‬ ‫ده‌ستیكرد به‌پرسیاركردن‪ ،‬هه‌ر كامه‌یان‬ ‫شتێكیان ده‌وی��س��ت‪ ،‬ك ‌ه گه‌یشت ‌ه من‬ ‫به‌ره‌و پێشه‌و‌ه نوشتامه‌وه‌و ئارام پێموت‬ ‫"نیكۆالس تكای ‌ه په‌رداخ ‌ێ ئاو ‌ی زارم بۆ‬ ‫بێنه‌"‪ ،‬نیكۆالس به‌سه‌رسوڕمانه‌و‌ه پرسی‬ ‫"چی؟"‪ ،‬وتم په‌رداخێ تف تكایه‌!‬ ‫بۆ چه‌ن سات ‌ێ لێم رام��او له‌پشت‬ ‫ئه‌و ده‌موچاو‌ه فریشته‌ییه‌و‌ه پێكه‌نینێك ‌ی‬ ‫زرینگان ‌ه ده‌بیندرا‪ ،‬به‌ده‌نگێك ‌ی به‌رز‬ ‫ه���اوار ‌ی ك��رد " ئ �ه‌م پیاو‌ه په‌رداخێ‬ ‫تفی ده‌وێ‌"‪ ،‬ئه‌و شت ‌ه ‌ی دوا ‌ی ئه‌م وت ‌ه‬ ‫رووی��دا سه‌یر بوو‪ ،‬دوو منداڵه‌ك ‌ه وه‌ها‬ ‫هه‌ڵسوكه‌وتیان ده‌ك��رد وه‌ك ئه‌و‌ه ‌ی‬ ‫ده‌رگای قه‌فه‌سێكیان له‌سه‌ر كرابێته‌و‌ه‬ ‫یان به‌ندیان له‌ده‌ست ال برابێت‪ ،‬ده‌ستیان‬ ‫كرد به‌هه‌ڵهاتن‌و شاد ‌ی كردن‪ ،‬ئه‌و كات ‌ه ‌ی‬ ‫منداڵه‌م بینی‪،‬‬ ‫ش��اد ‌ی ئ �ه‌و دوو‬ ‫ب �ه‌و په‌رداخ ‌ه‬ ‫هه‌ستمكرد‬ ‫ئ�����او‌ه زار‌ه‬ ‫گه‌یشتو و م ‪،‬‬ ‫ئ���ی���ن���ج���ا‬ ‫دای��ك�� ‌ی‬

‫منداڵه‌كان روو ‌ی كرد‌ه من‌و وت ‌ی "ئێستا‬ ‫ده‌زان��م بۆچی بۆ مندااڵن ده‌نووسی‪،‬‬ ‫"ئه‌و‌ه ‌ی ئه‌و ده‌ریبڕ ‌ی به‌و مانایه‌بوو ده‌ب ‌ێ‬ ‫بۆ ئه‌م كار‌ه هه‌ستێكم هه‌بێت له‌چه‌شن ‌ی‬ ‫هه‌ست ‌ی مندااڵن‪ ،‬بۆئه‌و‌ه ‌ی بتوانم بچم ‌ه‬ ‫ده‌روون ‌ی مندااڵنه‌و‌ه ده‌بێ وه‌ك مندااڵن‬ ‫بنووسم‪ .‬دووه‌م هۆكار ك ‌ه له‌نووسین‬ ‫بۆ مندااڵندا پێویست ‌ه بزانین‪ ،‬ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ده‌بێ بزانین مندااڵن چی ده‌خوێننه‌وه‌و‬ ‫ده‌یانه‌و ‌ێ چی بخوێننه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئێو‌ه‬ ‫كتێبێك ‌ی دڵ��خ��واز ‌ی خۆتان له‌بوار ‌ی‬ ‫ئه‌ده‌بی مندااڵندا له‌ته‌نیشت كتێبێك ‌ی‬ ‫وه‌ك "پشیل ‌ه ‌ی كارفیلد" یان "كلووپی‬ ‫پارێزگار ‌ی له‌مندااڵن" یان "دۆڵی گه‌ور‌ه ‌ی‬ ‫شیرینی‌" دانێن‌و داوا له‌منداڵێك بكه‌ن‬ ‫یه‌كێكیان هه‌ڵبژێرێ‪ ،‬تا ئێستا له‌خۆتان‬ ‫پرسیو‌ه كامیان ه�ه‌ڵ��ده‌ب��ژێ��رێ‌؟ من‬ ‫الموای ‌ه ناسین ‌ی توخمه‌كان ‌ی شیعر یان‬ ‫په‌خشانێك ‌ی باش ماناو ناوه‌ڕۆك ‌ی ئه‌ده‌بی‬ ‫مندااڵن پێكدێنێ‌‪ ،‬نه‌ك ساد‌ه نووسین‪.‬‬ ‫با پرسیارێك ‌ی سه‌ره‌ك ‌ی بپرسین‪،‬‬ ‫ئ �ه‌و منداڵ ‌ه كێی ‌ه ئ �ه‌م ئ �ه‌ده‌ب � ‌ه ‌ی بۆ‬ ‫ده‌نووسرێ؟ ئاخۆ ئه‌و هه‌مان ئه‌و منداڵ ‌ه‬ ‫دوازد‌ه ساڵه‌ی ‌ه چه‌كێكی به‌ده‌سته‌وه‌یه‌و‬ ‫له‌شه‌قامه‌كان ‌ی شاردا ده‌گه‌ڕێ‌؟ ئاخۆ تاز‌ه‬ ‫الوێك ‌ی ئه‌مریكایی ‌ه ك ‌ه خوێندن ‌ی كۆلێژ ‌ی‬ ‫ته‌واوكردوه‌و كۆتایی حه‌وته‌و دێته‌و‌ه ماڵ‬ ‫بۆئه‌و‌ه ‌ی دایك ‌ی جله‌كان ‌ی بشوات؟ ئه‌مڕۆ‬ ‫له‌په‌راوێز ‌ی شاره‌كاندا ئه‌و مندااڵن ‌ه ‌ی كه‌س‬ ‫ده‌كوژن زۆرن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان له‌به‌ر ته‌مه‌نیان‬ ‫پێیان ده‌وتر ‌ێ منداڵ‪ ،‬بۆچی ئه‌م كارانه‌یان‬ ‫لێ ده‌وه‌شێته‌وه‌؟ چونك ‌ه كلتوری ئێم ‌ه‬ ‫ئه‌وان ‌ی له‌خۆ ‌ی دوورخستۆته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫سه‌رده‌م ‌ی منداڵییان نییه‌و بۆ زیندوو‬ ‫مانه‌و‌ه كار ‌ی گه‌وره‌كان ده‌ك � ‌هن‌و وه‌ك‬ ‫ئ���ه‌وان ه�ه‌ڵ��س��وك�ه‌وت ده‌ك���� ‌هن‌و كه‌س‬ ‫ده‌ك��وژن‪ ،‬كه‌وای ‌ه ئه‌و كاته‌ی ده‌رباره‌ی‬ ‫ئه‌ده‌بی مندااڵن قس ‌ه ده‌كه‌ین زۆر گرنگ ‌ه‬ ‫له‌خۆمان بپرسین كام ‌ه منداڵ‌؟ خاڵی‬ ‫جێگای سه‌رنج ئه‌وه‌ی ‌ه ئه‌ده‌بی مندااڵن‬ ‫به‌پێی كات‪ ،‬شوێن‪ ،‬نه‌ته‌وه‌‌و‪ ..‬جیاوازی‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬با ئێستا بزانین ئه‌ده‌بی مندا ‌ڵ‬ ‫چی ده‌گرێته‌وه‌‌و چی ناگرێته‌وه‌؟ بۆ‬ ‫ئه‌م مه‌به‌ست ‌ه با رۆڵی مندا ‌ڵ له‌ئه‌ده‌بی‬ ‫مندااڵندا لێكبده‌ینه‌وه‌‪ ،‬منی نووسه‌ر‬ ‫كتێب ‌ێ ده‌نووسم‌و ده‌ی��ده‌م به‌ناوه‌ندی‬ ‫چاپ‌و باڵوكردنه‌وه‌‪ ،‬له‌وێدا بڕیارده‌ده‌ن‬ ‫نووسراوه‌كه‌م چاپ بكه‌ن یان نا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫چاپ بب ‌ێ له‌الیه‌ن گه‌وره‌كانه‌وه‌‪ ،‬دیزاین‪،‬‬ ‫هه‌ڵه‌چنی‪ ،‬پڕوپاگه‌نده‌‪ ،‬هه‌ڵسه‌نگاندنی بۆ‬ ‫ده‌كرێ‌و ته‌نانه‌ت له‌الیه‌ن ئه‌وانه‌و‌ه خه‌اڵت‬ ‫ده‌ك��رێ‌‪ ،‬سه‌ره‌نجام ئه‌م ‌ه گه‌وه‌ره‌كانن‬ ‫كتێبه‌كان ده‌خه‌ن ‌ه ناو قه‌فه‌سه‌كانه‌وه‌‌و‬

‫ده‌یچنن‌و ده‌ی��ف��رۆش��ن‪ ،‬ته‌نها‌و ته‌نها‬ ‫له‌م كاته‌دا كتێبه‌ك ‌ه ده‌كه‌وێت ‌ه ده‌ست‬ ‫م��ن��دااڵن‪ ،‬ل�ه‌م كات ‌ه دای � ‌ه دێت ‌ه دنیای‬ ‫ئاڵۆزی ئه‌ده‌بی مندااڵنه‌وه‌‪ ،‬به‌م شێوه‌یه‌‪،‬‬ ‫مندااڵن ده‌كه‌ون ‌ه پله‌ی كۆتایی‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫خوێن ‌هر‌و كه‌ڵك لێوه‌رگرن‪ ،‬نه‌ك داهێنه‌ر‪.‬‬ ‫ده‌زانین ئه‌ده‌بی مندااڵن له‌الیه‌ن‬ ‫گ��ه‌وره‌ك��ان��ه‌و‌ه ده‌ن��ووس��رێ‌‌و مندااڵن‬ ‫ته‌نها له‌رووی نێو‌و رواڵه‌تی كتێبه‌كه‌و‌ه‬ ‫ده‌یكڕن‪ ،‬هه‌رچه‌ند زۆرب��ه‌ی كات ئه‌و‬ ‫كتێبه‌ی ده‌یكڕن له‌الیه‌ن قوتابخانه‌‪،‬‬ ‫دایك‌و باوك یان رادی�ۆ‌و ته‌له‌ڤزیۆنه‌و‌ه‬ ‫به‌سه‌ریاندا داده‌سه‌پێ‌‪ ،‬با بێپه‌رد‌ه ئه‌م‬ ‫راستی ‌ه بخه‌ینه‌روو ك ‌ه ئه‌ده‌بی مندااڵن‬ ‫زۆرتر په‌یوه‌ندیدار‌ه به‌گه‌وره‌كانه‌و‌ه نه‌ك‬ ‫مندااڵن‪ ،‬ئه‌م ‌ه پاڕادۆكسێكه‌‪ ،‬ئه‌ده‌بیاتی‬ ‫مندااڵن له‌الیه‌ن ئه‌و گه‌ورانه‌و‌ه ده‌نووسر ‌ێ‬ ‫ك ‌ه نازانن مندااڵن هۆگری چ ده‌قگه‌لێكن‪،‬‬ ‫یان ئه‌وه‌ی ده‌ینووسن له‌باری سیاسی‌و‬ ‫ئاییینه‌و‌ه بۆ مندااڵن باش نییه‌‪.‬‬ ‫بۆئه‌وی نووسراوێكی باش‌و شیاو‬ ‫بۆ مندااڵن بنووسین نابێ بگه‌ڕێینه‌و‌ه‬ ‫بۆ س �ه‌رده‌م � ‌ی منداڵی‌‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێ‬ ‫تێگه‌یشتن ‌ی گه‌وره‌كان له‌منداڵ ‌ی له‌به‌رچاو‬ ‫بگرین‪ ،‬ده‌بێ مندااڵن‌و جیهان ‌ی منداڵ ‌ی‬ ‫به‌و شێوه‌ی ‌ه ‌ی دركیان ده‌كه‌ین‌و لێیان‬ ‫ده‌گه‌ین له‌كتێبه‌كاندا بێنین‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئاوڕ‬ ‫له‌چیرۆك ‌ه خه‌یاڵییه‌كان بده‌ینه‌و‌ه زۆر‬ ‫باشتر له‌م شت ‌ه ده‌گه‌ین‪ ،‬ئه‌و شتان ‌ه ‌ی‬ ‫له‌چیرۆك ‌ه خه‌یاڵییه‌كاندا باسیان لێده‌كر ‌ێ‬ ‫راستن‪ ،‬ئێم ‌ه راستییه‌كان ناگۆڕین به‌و‌ه ‌ی‬ ‫به‌دڵ ‌ی مندااڵن بێت‪ ،‬به‌ڵكو مه‌به‌ستمان‬ ‫له‌په‌یوه‌ند له‌گه‌ڵ راستییه‌كان ده‌گۆڕین‪،‬‬ ‫تێگه‌یشتن ‌ی نازانستیان ‌ه ‌ی منداڵ ره‌نگ ‌ه‬ ‫ئه‌م ‌ه بێت ك ‌ه خ��ۆر ب���ه‌ده‌وری زه‌ویدا‬ ‫ده‌گه‌ڕێ‌‪ ،‬ئێم ‌ه گه‌وره‌كان ده‌زانین واقیع‬ ‫شتێك ‌ی ت��ره‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم له‌گ ‌ه ‌ڵ ئه‌مه‌شدا‬ ‫ئاخۆ دڵنیاین ئه‌م گریمانه‌ی ‌ه راسته‌؟‬ ‫بۆ خۆم هیچكات ئه‌م گریمانه‌یه‌م تاقی‬ ‫نه‌كردۆته‌وه‌و ناشتوانم بیسه‌لمێنم‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌زانم بیركردنه‌و‌ه ‌ی گه‌وره‌كان راسته‌‪،‬‬ ‫هه‌ر بۆی ‌ه ئه‌و كتێب ‌ه زانستیان ‌ه ‌ی بۆ‬ ‫مندااڵن ده‌نووسرێن وێنایه‌ك ده‌ده‌ن‬ ‫به‌ده‌سته‌و‌ه ك ‌ه له‌گه‌ڵ دنیا ‌ی ئه‌واندا‬ ‫جیاواز ‌ی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌چیرۆك ‌ه ریالیستییه‌كاندا‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫ئه‌زمون ‌ی جیهان ‌ی ئ��اڵ��ۆز ‌ی خۆمان‬ ‫به‌جۆر ‌ێ ده‌گێڕینه‌و‌ه ك ‌ه مندااڵن‬ ‫بتوانن لێی تێبگه‌ن‪ ،‬ئه‌زمون ‌ی‬ ‫راسته‌قین ‌ه ‌ی خۆمان ناگۆڕین‪،‬‬ ‫ب�ه‌ڵ��ك��و ب��ه‌ج��ۆر ‌ێ دای���ان‬ ‫ده‌ڕێژین ك ‌ه مندااڵن بتوانن‬ ‫لێی تێبگه‌ن ئه‌مه‌ش‬

‫پرسی هه‌اڵواردن ‌ی ره‌گه‌ز له‌ئه‌ده‌بی مندااڵندا‬ ‫ماریۆن دان بۆر‬

‫چ�ه‌ن��د س��اڵ ل�ه‌م�ه‌وپ��ێ��ش‪ ،‬خاتوون ‌ێ‬ ‫ب�ه‌ك��اغ�ه‌زێ��ك� ‌ی ده‌س��ت��ن��ووس��ه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫چیرۆكێك ‌ی ت��ێ��دا ن��ووس��راب��وو هات ‌ه‬ ‫نووسینگه‌ی كاره‌كه‌م‪ ،‬ئه‌م چیرۆك ‌ه یه‌كه‌م‬ ‫به‌رهه‌م ‌ی ئه‌و خاتوونه‌بوو‪ ،‬چیرۆكه‌ك ‌ه‬ ‫له‌بار‌ه ‌ی كچێك ‌ی سێزد‌ه ساڵه‌وه‌بوو‪،‬‬ ‫نووسراوه‌ك ‌ه ‌ی زۆر جوان بوو‪ ،‬بابه‌ت ‌ی‬ ‫چیرۆكه‌ك ‌ه زۆر ج��وان خرابووه‌ڕوو‪،‬‬ ‫هه‌ڵسوكه‌وت ‌ی كه‌سایه‌ت ‌ی چیرۆكه‌ك ‌ه‬ ‫ته‌واو به‌جێبوو‪ ،‬زۆركه‌م شڵه‌ژاو ‌ی تێدا‬ ‫ده‌بیندرا‪ ،‬ئه‌و كچ ‌ه سێزد‌ه ساڵ ‌ه هه‌ند ‌ێ‬ ‫بۆچوون ‌ی هه‌بوو سه‌باره‌ت به‌كوڕه‌كان‪،‬‬ ‫زۆرب ‌ه ‌ی جار له‌گه‌ڵ خوشك‌و هاوڕێكانیدا‬ ‫له‌م باره‌و‌ه چپ ‌ه چپیان ده‌كردو له‌خۆڕا‬ ‫پێده‌كه‌نین‪ ،‬كچه‌ك ‌ه ل��ه‌و‌ه ‌ی له‌الیه‌ن‬ ‫ب��اوك‌و دایكییه‌و‌ه ب��ه‌رده‌وام چاودێر ‌ی‬ ‫ده‌كراو كاره‌كان ‌ی كۆنتڕۆڵ ده‌كرا‪ ،‬زۆر‬ ‫نیگه‌رانبوو‪ ،‬ئه‌م كار‌ه ‌ی پێناخۆشبوو‪..‬‬

‫ده‌ربڕین ‌ی به‌هێزو نووسین ‌ی جوان ‌ی‬ ‫نووسه‌ر‪ ،‬كۆمه‌ڵێك راست ‌ی ده‌ربار‌ه ‌ی‬ ‫كچان ‌ی تاز‌ه الو بۆ خستمه‌ڕوو‪ ،‬بۆوێن ‌ه‬ ‫بۆچی بابه‌ت ‌ی كچان ‌ی ت��ازه‌الو‪ ،‬به‌پێی‬ ‫گرنگیان‪ ،‬له‌چیرۆكه‌كان ‌ی ئێمه‌دا كه‌متر‬ ‫باسیان لێو‌ه ك���راوه‌؟ بۆچی كێشه‌و‬ ‫گرفت‌و ئه‌زمون‌و بابه‌ته‌كان ‌ی په‌یوه‌ندیدار‬ ‫ب�ه‌پ��ی��اوان پڕبایه‌خن‪ ،‬ب��ه‌اڵم كێشه‌و‬ ‫پ��رس‌و ئ�ه‌زم��ون‌و بابه‌ته‌كان ‌ی تایبه‌ت‬ ‫به‌ژنان بێبه‌هان؟ لێكۆڵه‌رو نووسه‌رێك ‌ی‬ ‫هاوچه‌رخ به‌وردبوونه‌و‌ه له‌و كتێبان ‌ه ‌ی‬ ‫خه‌اڵت ‌ی نیۆبرییان پێبه‌خشراو‌ه ده‌ڵێ‬ ‫"ل�ه‌م كتێبانه‌دا ژم��ار‌ه ‌ی كه‌سایه‌تیی ‌ه‬ ‫سه‌ره‌كیی ‌ه نێره‌كان النیكه‌م دوو به‌رابه‌ر ‌ی‬ ‫كه‌سایه‌تیی ‌ه سه‌ره‌كیی ‌ه مێیه‌كانه‌‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر قاره‌مان ‌ی چیرۆكه‌كان‬ ‫ئاژه‌ڵ بن‪ ،‬ژمار‌ه ‌ی كه‌سایه‌تیی ‌ه نێره‌كان‬ ‫چوار ئه‌وه‌ند‌ه ‌ی كه‌سایه‌تیی ‌ه مێیه‌كانه‌‪".‬‬ ‫ئ��اخ��ۆ نێر ب����وون‌و ژی��ان��ی��ان بۆ‬ ‫م��ن��دااڵن گرنگترو پڕبایه‌ختره‌؟ بۆ‬ ‫خۆمان چ��ی؟ ژن��ان‌و كچان له‌ماو‌ه ‌ی‬

‫پێنج ده‌ی ‌ه ‌ی رابردوودا رێگایه‌ك ‌ی دوورو‬ ‫درێژیان له‌ئه‌ده‌بدا بڕیوه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئه‌م‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌و ئاماران ‌ه ئاماژه‌ن به‌و‌ه ‌ی‬ ‫ئێم ‌ه هێشتا له‌كۆمه‌ڵگایه‌كدا ده‌ژین‬ ‫ك ‌ه ل �ه‌ودا گرنگییه‌ك ‌ی تایبه‌ت ده‌در ‌ێ‬ ‫ب��ه‌ره‌گ��ه‌زی‌و جێنده‌ر‪ .‬ب �ه‌م دواییان ‌ه‬ ‫له‌كتێبی مندااڵندا جه‌خت ‌ی زۆر كراوه‌ته‌و‌ه‬ ‫بۆ خولقاندن ‌ی كه‌سایه‌ت ‌ی به‌هێز ‌ی مێ‪،‬‬ ‫ئه‌و كتێبان ‌ه ‌ی تێده‌كۆشن "سه‌رچه‌شن"و‬ ‫ئولگویه‌ك ‌ی ب��اش بۆ كچان‌و ژنان ‌ی‬ ‫گه‌نج ب��ده‌ن به‌ده‌سته‌وه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم ده‌بێ‬ ‫ئێم ‌ه ئ �ه‌وه‌م��ان له‌به‌رچاو بێت ئێم ‌ه‬ ‫چ چه‌شن ‌ه كه‌سایه‌تییه‌ك به‌"به‌هێز"‬ ‫ده‌زانین‌و به‌شوێن چ جۆر‌ه ئولگوو‪ ،‬تیپ‌و‬ ‫سه‌رچه‌شنێكه‌وه‌ین‪.‬‬ ‫ب��ۆ وه‌س���ت���ان���ه‌و‌ه دژ به‌پرسی‬ ‫هه‌اڵواردن ‌ی ره‌گه‌زی ‌ی ده‌بێ به‌شوێن ‌ێ‬ ‫بگه‌ین ك ‌ه المان وابێ وانیی ‌ه ك ‌ه هه‌رده‌م‬ ‫دایكان خه‌ریك ‌ی چێشتلێنان‌و جلشۆردن‬ ‫بن‪ ،‬یان كچان له‌ژیانیاندا كه‌سانێك ‌ی‬ ‫بێتواناو بێئیراد‌هن‌و ئ�ه‌و‌ه ‌ی ك ‌ه ته‌نها‬

‫ببن به‌گراوو خۆشه‌ویست ‌ی كوڕێ‬ ‫ئامانج ‌ی ژیان ‌ی ژنان ‌ی گه‌نجه‌‪.‬‬ ‫ئ�ه‌م شت ‌ه زۆر گرنگ ‌ه ك ‌ه ئێم ‌ه وه‌ك‬ ‫بارهێنه‌ران ‌ی دك��ت��ۆره‌ك��ان‪ ،‬سه‌ربازو‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ران ‌ی داهاتوو چاو له‌دایكان‬ ‫بكه‌ین‪ ،‬كچان وه‌ك كه‌سانێك ‌ی به‌تواناو‬ ‫به‌رپرس بناسین ك ‌ه رۆڵێك ‌ی زیاتریان‬ ‫هه‌ی ‌ه له‌و‌ه ‌ی ئێم ‌ه بیر ‌ی لێده‌كه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫رۆڵ��ێ��ك س �ه‌رت��ر ل��ه‌زه‌م��اوه‌ن��دك��ردن‌و‬ ‫پێكهێنان ‌ی ژیان ‌ی هاوسه‌رێتی‌‪.‬‬ ‫هێشتا رێگایه‌ك ‌ی دوورم��ان له‌به‌ر‌ه‬ ‫بۆ نه‌هێشتن ‌ی كێش ‌ه ‌ی هه‌اڵواردن ‌ی ره‌گه‌ز‬ ‫ك ‌ه درز ‌ی كردۆت ‌ه ناو تانوپۆ ‌ی ژیان‌و‬ ‫ئه‌ده‌بی ئێمه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئێم ‌ه ده‌توانین‬ ‫له‌رێگا ‌ی هه‌ڵبژاردن ‌ی ئه‌و چیرۆكانه‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌ودا كچان "به‌ڕاد‌هی‌" راست "وه‌ك"‬ ‫ك��وڕان به‌كه‌ڵكن‌و به‌هه‌ڵبژاردن ‌ی‬ ‫ئه‌و چیرۆكان ‌ه ‌ی ك ‌ه له‌ودا ئه‌زمون‌و‬ ‫وێناكان ‌ی ژن��ان زۆر گرنگ‌و بێوێن ‌ه‬ ‫خ��راون�ه‌ت�ه‌ڕوو‪ ،‬ده‌توانین دژ به‌پرسی‬ ‫هه‌اڵواردن بوه‌ستینه‌وه‌‪.‬‬

‫ساد‌ه نییه‌‪ ،‬ئێم ‌ه به‌مشێوه‌ی ‌ه راستییه‌كان‬ ‫به‌جۆر ‌ێ ده‌گێڕینه‌و‌ه بۆئه‌و‌ه ‌ی مندااڵن ك ‌ه‬ ‫كه‌م ئه‌زمونترن لێی تێبگه‌ن‪ ،‬وه‌ك چۆن‬ ‫كتێبێك ‌ی زانست ‌ی راستییه‌كان ده‌رده‌بڕێ‌‪،‬‬ ‫ئه‌و چیرۆكانه‌ش ك ‌ه ئێم ‌ه ده‌یاننووسین‬ ‫هه‌وڵدانێك ‌ه بۆئه‌و‌ه ‌ی راستییه‌كان له‌زمان ‌ی‬ ‫گه‌وره‌كانه‌و‌ه بۆ مندااڵن بگێڕینه‌وه‌‪.‬‬ ‫م��ن��دااڵن ده‌ت��وان��ن وێناگه‌لێك ‌ی‬ ‫جوان پێشكه‌شبكه‌ن‪ ،‬له‌بوار ‌ی ئه‌ده‌بدا‬ ‫شیعرگه‌لێك ‌ی جوان ده‌هۆننه‌و‌ه ك ‌ه زۆرتر‬ ‫له‌خه‌یاڵیانه‌و‌ه سه‌رچاو‌ه ‌ی گرتووه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پێشكه‌وتن ‌ه سه‌یرانه‌ی ك ‌ه له‌نووسینی‬ ‫مندااڵندا ده‌بینرێت‪ ،‬جێگای سه‌رسوڕمانه‌‌و‬ ‫پێویست ‌ه شتیان لێفێربین‪ .‬ئه‌و‌ه له‌به‌رچاو‬ ‫بگرن ئه‌گه‌ر ماوه‌یه‌كی زۆر ته‌رخان‬ ‫ده‌كر ‌ێ بۆ كاری مندااڵن بۆ ئه‌وه‌ی ‌ه له‌گ ‌ه ‌ڵ‬ ‫رۆشنبیری‌و ئاستی تێگه‌یشتنی گه‌وره‌كان‌و‬ ‫هه‌روه‌ها مندااڵنیشدا بێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌م جۆر‌ه‬ ‫به‌رهه‌مان ‌ه دڵی هه‌ردووال راده‌گرێ‌‌و جۆرێ‬ ‫هاوئاهه‌نگی له‌نێوان پارادۆكسه‌كان ته‌نها‬ ‫به‌شێوه‌ی هونه‌ری پێكدێ‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫ج��ۆرێ هاوئاهه‌نگی له‌نێوان ناكۆكی‌و‬ ‫پارادۆكسبوونه‌كاندا نه‌بێ‌‪ ،‬م�ه‌ودا ساز‬ ‫ده‌بێ‌‪ ،‬لێره‌دای ‌ه ئه‌و كتێبانه‌ی گه‌وره‌كان‬ ‫هه‌ڵیده‌بژێرن م��ن��دااڵن نایخوێننه‌وه‌؟‬ ‫م��ن الم���وای���ه‌‪ ،‬ئێم ‌ه له‌چوارچێوه‌ی‬ ‫ئه‌ده‌بی مندااڵندا‪ ،‬چیرۆكێك ده‌نووسین‬ ‫ب��ۆئ �ه‌وه‌ی م��ن��دااڵن له‌دنیای نائارامی‬ ‫گه‌وره‌كان ئاگادار بكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬لێره‌دای ‌ه‬ ‫هه‌ڵسوكه‌وتی ریالیستانه‌‌و كۆنتڕۆڵی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی ده‌رده‌ك�����ه‌وێ‌‪ ،‬هه‌رشتێ‬ ‫له‌جیهانی گه‌وره‌كاندا هه‌ڵه‌یه‌‪ ،‬زۆربه‌ی‬ ‫ك��ات له‌به‌رئه‌وه‌ی ‌ه ئارمانه‌كانی ئێم ‌ه‬ ‫له‌سه‌رده‌می منداڵیدا به‌دی نه‌هاتوون‪،‬‬ ‫ئه‌ده‌بی مندااڵن رێگه‌ی ئه‌و‌ه به‌ئێمه‌ی‬ ‫گه‌وره‌كان ده‌دات به‌گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ خاڵی‬ ‫ده‌ستپێك‪ ،‬هه‌ند ‌ێ گۆڕان له‌م باره‌یه‌و‌ه‬ ‫پێكبێنین‌و مندا ‌ڵ ده‌توان ‌ێ رێك‌وپێكیان‬ ‫بكات‪ ،‬كه‌وای ‌ه ئێم ‌ه ده‌رب��اره‌ی مندااڵن‬ ‫كتێب ده‌ن��ووس��ی��ن‪ ،‬چ��ون��ك� ‌ه ئ���ه‌وان‬ ‫كۆمه‌ڵێك بۆچوون له‌په‌یوند به‌ئازار‪،‬‬ ‫به‌ند ه‌كان‬ ‫گوشار‌و كۆت‌و‬ ‫ده‌خه‌نه‌ڕوو‪،‬‬ ‫گ����وش����ار ‌ێ‬ ‫ك ‌ه ئێم ‌ه له‌دنیا ‌ی‬ ‫گ���ه‌وره‌ك���ان���دا هه‌ستیان‬ ‫پێده‌كه‌ین‪ ،‬به‌واتایه‌كی‬ ‫ت��ر به‌شاردنه‌وه‌ی‬

‫‪18‬‬

‫دڵه‌ڕاوكێ‌و نیگه‌رانییه‌كانمان هه‌وڵمان‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه بۆ مندااڵن بنووسین‌و ناوی ده‌نێین‬ ‫ئه‌ده‌بی مندااڵن‪ ،‬چیرۆكه‌كان ده‌رباره‌ی‬ ‫ه���ه‌اڵواردن‌و ن��ادادپ��ه‌روه‌ری‌و نه‌سازان ‌ه‬ ‫له‌دنیای گه‌وره‌كاندا‪ ،‬خه‌بات ‌ی به‌رده‌وام ‌ی‬ ‫چاكه‌ی ‌ه دژ به‌شه‌ڕ‪.‬‬ ‫به‌م چیرۆكان ‌ه به‌مندااڵن ده‌ڵێین‬ ‫رزگ��ارم��ان بكه‌ن ل��ه‌و‌ه ‌ی له‌داهاتوودا‬ ‫به‌سه‌رمان دادێ‪ ،‬ئێم ‌ه رزگ��ار بكه‌ن‬ ‫ل���ه‌و‌ه ‌ی فێرتان ‌ی ده‌ك �ه‌ی��ن ب���ه‌و‌ه ‌ی وا‬ ‫ب��ن‪ ،‬ب �ه‌اڵم گاڵته‌جاڕو پێكه‌نینهێنه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه ئه‌م چیرۆكان ‌ه زۆرب ‌ه ‌ی كات‬ ‫ده‌ربار‌ه ‌ی چۆنیه‌ت ‌ی چوون ‌ه ناو جیهان ‌ی‬ ‫گ�ه‌وره‌ك��ان�ه‌‪ ،‬كه‌وای ‌ه ئه‌ده‌بی مندااڵن‬ ‫هاوارێك ‌ه له‌الیه‌ن گه‌وره‌كانه‌و‌ه بۆ مندااڵن‬ ‫به‌و‌ه ‌ی یارمه‌تیان بده‌ن‪ ،‬ئه‌ده‌بی مندااڵن‬ ‫زۆرب ‌ه ‌ی كات قوڵترین مانایه‌ك ك ‌ه ده‌یدا‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌‪ ،‬چیرۆك ‌ی فێربوون ‌ی زانستمان‬ ‫ب��ۆ ده‌گ��ێ��ڕێ��ت�ه‌وه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم چ به‌زمان ‌ی‬ ‫راسته‌قینه‌و چ به‌زمان ‌ی خواستراو‪ ،‬ئه‌م‬ ‫زانست ‌ه س�ه‌ر به‌سه‌رده‌م ‌ی منداڵییه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م كۆتاییپێهێنان ‌ه سه‌ركه‌وتووانه‌یه‌و‬ ‫ئه‌م هونه‌ر‌ه ك ‌ه منداڵ هانده‌دا به‌و‌ه ‌ی‬ ‫بێت ‌ه دنیا ‌ی گه‌وره‌كانه‌وه‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی‬ ‫گاڵته‌جاڕان ‌ه جۆر ‌ێ شكست‌و داڕووخانه‌‪،‬‬ ‫شكست به‌و مانای ‌ه ‌ی زۆرب ‌ه ‌ی كات كۆتایی‬ ‫چیك كۆتایی واقیعه‌‪.‬‬ ‫له‌ئه‌ده‌بی مندااڵندا هه‌ندێ جار‬ ‫به‌مندااڵن ده‌ڵێین "ئ �ه‌و ك��ار‌ه ‌ی ئێم ‌ه‬ ‫كردمان ئێو‌ه مه‌یكه‌ن‪ ،‬ئێو‌ه له‌ئێم ‌ه‬ ‫باشتر بن‪ ،‬تكای ‌ه جیهان به‌و شێوه‌ی ‌ه ‌ی‬ ‫چاوه‌ڕوان ‌ی ده‌كه‌ین دروستبكه‌ن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫هه‌اڵن ‌ه ‌ی ئێم ‌ه كردمان ئێو‌ه مه‌یكه‌ن‪،‬‬ ‫وات ‌ه گه‌ور‌ه مه‌بن"‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا وه‌ك‬ ‫ئه‌و‌ه وای ‌ه به‌مندااڵن بڵێین "گه‌وره‌بوون‬ ‫ناخۆشترین قۆناغی ته‌مه‌ن ‌ی مرۆڤه‌"‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێم ‌ه ده‌بێ گه‌وره‌بین‪ ،‬وه‌ك ئه‌و‬ ‫رێبواران ‌ه ‌ی ده‌چن ‌ه واڵتێك ‌ی ترو شت ‌ی‬ ‫زیاتر ده‌ربار‌ه ‌ی واڵته‌كه‌یان فێرده‌بن‪.‬‬ ‫ئێم ‌ه ئه‌و كات ‌ه ‌ی له‌به‌هه‌شت هاتین ‌ه‬ ‫ده‌ره‌و‌ه به‌هه‌شتمان دۆزییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ی‬ ‫و‪ :‬مسته‌فا زاهید ‌‬

‫‪21‬‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫بیروڕا‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫بیۆنس یارمه‌تی ئالووده‌بووه‌کان ده‌دات‬

‫الپه‌ڕ‌ه ‪23‬‬

‫گفتوگۆی گۆڤاری (سیسیرۆ) له‌گه‌ ‌ڵ كۆنراد پاو ‌ڵ لیسمان‬ ‫پڕۆفیسۆری فه‌لسه‌ف ‌ه له‌زانكۆی ڤییه‌ناو نووسه‌رو ره‌خنه‌گری كلتور‬ ‫له‌ئه‌ڵمانییه‌و‌ه بۆ كوردی‪:‬‬ ‫سه‌الم عه‌بدوڵاڵ‬

‫شوپنهاوه‌ر یه‌كه‌م كه‌س بوو په‌ی به‌وه‌ برد‬ ‫كه‌ ژیانمان چه‌نده‌ له‌الیه‌ن ته‌ماح‌و غه‌ریزه‌كان‌و‬ ‫هانده‌ره‌ ناكۆكه‌كان‌و سێكسواڵیتییه‌وه‌ ده‌سه‌اڵتی‬ ‫به‌سه‌ردا ده‌گیرێت‬

‫راس��ت��ی��ی��ه‌ك��ان��ی‬ ‫مه‌عریفه‌دا كاریگه‌ری خۆی‬ ‫دانا‪.‬‬ ‫س��ی��س��ی��رۆ‪ :‬ل��ه‌م��ش��ت��وم��ڕه‌‬ ‫فه‌لسه‌فییه‌كان ك��ام �ه‌ی��ان زیاتر‬ ‫م��اون��ه‌ت��ه‌وه‌‪ ،‬حیكمه‌ته‌كه‌ی یان‬ ‫سیستمه‌كه‌ی شۆپنهاوه‌ر؟‬ ‫لیسمان‪ :‬ل �ه‌ن��او فه‌لسه‌فه‌ی‬ ‫ئه‌كادیمی هیچیان رۆڵ��ی گه‌وره‌ی‬ ‫خۆیان نه‌بینیوه‌و ئه‌مه‌ش جێگای‬ ‫داخ �ه‌‪ ،‬چونكه‌ پێموایه‌ لێكدانه‌وه‌‬ ‫سیستماتیكیه‌كه‌ی ب��ۆ تیۆری‬ ‫مه‌عریفه‌‪ ،‬جوانناسی‌و ره‌وشتیش‬ ‫ل �ه‌راده‌ب �ه‌ده‌ر به‌رهه‌مدارن‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫جێگای سه‌رسوڕمانیشه‌ ئێستا‬ ‫له‌ڕێگای توێژینه‌وه‌ی هاوچه‌رخ بۆ‬ ‫مێشك‌و رۆشنایی بیروڕاگۆڕینه‌وه‌‬ ‫ل���ه‌ب���اره‌ی ئ�����ازادی ئ���ی���راده‌ بۆ‬ ‫شۆپنهاوه‌ر ناگه‌ڕێنه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌و‬ ‫یه‌كه‌م كه‌سبوو نوێنه‌رایه‌تی تێزی‬ ‫(ئازادی وه‌همه‌) كردو به‌هه‌مان ئه‌م‬ ‫به‌ڵگه‌هێنانه‌وه‌ كه‌ ئه‌مڕۆ ده‌یهێننه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵێ‌‪ ،‬به‌بۆچوونی شۆپنهاوه‌ر مرۆڤ‬ ‫ده‌توانێ ئه‌و شته‌ بكات كه‌ ده‌یه‌وێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ناتوانێ ئه‌و شته‌ی بوێت كه‌‬ ‫ده‌یه‌وێت‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ی به‌ویسته‌كانمان‬ ‫ده‌یزانین هه‌میشه‌ له‌الیه‌ن خۆمانه‌وه‌‬ ‫وه‌ك حه‌قیقه‌تگه‌لی كۆنتڕۆڵكراو‬ ‫پێناسه‌ ن �ه‌ك��راون‪ ،‬ئه‌گه‌ر یه‌كێك‬ ‫شۆپنهاوه‌ر بخوێنێته‌وه‌ ده‌رده‌كه‌وێ‬ ‫كه‌ هه‌ندێ له‌تێزه‌كانی توێژینه‌وه‌ی‬ ‫مێشك كه‌ ئه‌مڕۆ ده‌ك��رێ‪ ،‬ره‌سه‌ن‬ ‫نین وه‌ك هه‌ندێ ج��ار به‌ره‌سه‌ن‬ ‫پیشانیان ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫سیسیرۆ‪ :‬ئه‌ی الیه‌نگرییه‌كه‌ی؟‬ ‫لیسمان‪ :‬ئ���ه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌شه‌عبیه‌تییه‌كه‌یه‌وه‌ هه‌یه‌ ئه‌وا مۆركی‬ ‫(ئه‌فۆریسته‌كانی)‬ ‫حیكمه‌ته‌كانی‬ ‫و هه‌وڵه‌كه‌ی ب��ۆئ�ه‌وه‌ی فه‌لسه‌فه‌‬ ‫وه‌ك حیكمه‌تی ژیان دابڕێژێت‌و وه‌ك‬

‫ر ێپیشا ند ه‌ر‬ ‫ل���ه‌م���ش���ت���وم���ڕه‌‬ ‫گشتییه‌كاندا به‌هێزی بكات‪،‬‬ ‫یه‌كێك ده‌بێ بڕوانێت چ به‌رهه‌مێكی‬ ‫ش��ۆپ��ن��ه��اوه‌ر ل���ه‌ب���ازاڕه‌و كامه‌یان‬ ‫ده‌كڕدرێت‌و ده‌خوێنرێته‌وه‌‪ ،‬هێشتا‬ ‫به‌رهه‌مه‌كانی (‪Die Kunst، Recht‬‬

‫شۆپنهاوه‌ر‬

‫به‌بۆنه‌ی تێپه‌ڕبوونی ‪ 150‬ساڵ به‌سه‌ر‬ ‫كۆچی دوایی شۆپنهاوه‌ر ك ‌ه یه‌كێك ‌ه‬ ‫له‌فه‌یله‌سوف ‌ه به‌ناوبانگه‌كانی سه‌ده‌ی‬ ‫نۆزده‌یه‌م‪ ،‬ئۆلیڤه‌ر ییه‌گش بۆ‬ ‫ی‬ ‫گۆڤاری (سیسیرۆ) ئه‌م گفتوگۆی ‌ه ‌‬ ‫سازداو‌ه له‌گ ‌ه ‌ڵ فه‌یله‌سوف لیسمان‬ ‫له‌باره‌ی ره‌شبینیی ‌ه به‌ناوبانگه‌كه‌ی‬ ‫شۆپنهاوه‌رو فه‌له‌سه‌فه‌ك ‌هی‌و تا‬ ‫چ راده‌یه‌ك په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ‬ ‫ئاژه‌ڵناسی‌و توێژینه‌وه‌ی ئه‌مێستای‬ ‫مێشك‌و كاره‌سات ‌ه سروشتییه‌كانه‌و‌ه‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫‪..................................‬‬ ‫س��ی��س��ی��رۆ‪ :‬ئ��ه‌م��ڕۆ (ئ��ارت��وه‌‬ ‫ش��ۆپ��ن��ه��اوه‌ر) وه‌ك ره‌شبین‌و‬ ‫میسانتروپ (دژای��ه‌ت��ی م��رۆڤ)و‬ ‫دوژمنایه‌تی ژنان به‌بیرده‌هێنرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئایا ئه‌مه‌ كلێشه‌یه‌كه‌ یان حه‌قیقه‌ته‌؟‬ ‫لیسمان‪ :‬وه‌اڵم���دان���ه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫پ��رس��ی��اره‌ ئ��اس��ان نییه‌‪ ،‬ئ��ه‌وه‌ی‬ ‫ب��ه‌دڵ��ن��ی��ای��ی��ه‌وه‌ راس�����ت بێت‪،‬‬ ‫شۆپنهاوه‌ر كه‌سێكی ره‌شبینبوو‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم به‌مانایه‌كی فه‌لسه‌فی ورد‪،‬‬ ‫گه‌شبینی به‌مانا فه‌لسه‌فییه‌كه‌ی ئه‌و‬ ‫باوه‌ڕهێنانه‌یه‌ كه‌ ئێمه‌ له‌گونجاوترین‬ ‫هه‌موو توانا جیهانییه‌كان ده‌ژین كه‌‬ ‫ئه‌مه‌ش پ��ڕۆژه‌ك�ه‌ی (الیبنز) بوو‪،‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریدا شۆپنهاوه‌ر ئاوازگه‌لێكی‬ ‫زۆری نووسیبوو به‌مانایه‌ك كه‌‬ ‫ئێمه‌ ن �ه‌ك له‌گونجاوترین جیهان‬ ‫ده‌ژی��ن‪ ،‬به‌ڵكو له‌خراپترین هه‌موو‬ ‫توانا نه‌شیاوه‌كانی جیهان ژیان‬ ‫ب���ه‌س���ه‌رده‌ب���ه‌ی���ن‪ ،‬به‌بۆچوونی‬ ‫شۆپنهاوه‌ر‪ ،‬جیهان به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫ئه‌فرێندراوه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر هه‌موو شتێك‬ ‫نه‌ختێك خراپتر ببێت‪ ،‬بۆنمونه‌‬ ‫مه‌رجه‌كانی كه‌شوهه‌وا‪ ،‬له‌ناوده‌چێت‪.‬‬ ‫سیسیرۆ‪ :‬ئه‌ی له‌سه‌ر ئاستی‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌كه‌ی؟‬ ‫لیسمان‪ :‬سه‌ره‌تا وه‌ك گه‌نجێك‬ ‫له‌گه‌شته‌كه‌یدا بۆ واڵته‌ ئه‌روپییه‌كان‪،‬‬ ‫به‌و تێگه‌یشتنه‌ گه‌یشت كه‌ (ئازار)‬ ‫كاكڵه‌ی ژیانی مرۆڤه‌و ژیانێك كه‌‬ ‫زۆر له‌ژێر ئ��ازاری سه‌پێنراو بێت‪،‬‬ ‫ن��ات��وان��رێ��ت چ���اوه‌ڕوان���ی ژیانێكی‬ ‫باش یان خۆشبه‌ختی لێ بكرێت‪،‬‬ ‫تا راده‌ی���ه‌ك بۆ ئ�ه‌م تێگه‌یشتنه‌‪،‬‬ ‫جۆره‌ دژایه‌تییه‌ك بۆ مرۆڤ له‌گه‌ڵ‌‬ ‫كه‌سه‌كانی ده‌وروبه‌ری هاته‌ پاڵیه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌په‌یوه‌ندییه‌ نه‌گبه‌تیه‌كانی له‌گه‌ڵ‌‬ ‫ژنان‌و نائارامیه‌كه‌ی له‌گه‌ڵ‌ دایكی‪،‬‬ ‫بوون به‌هۆی دروستبوونی وێنه‌یه‌كی‬ ‫خ��راپ س �ه‌ب��اره‌ت به‌مێیینه‌ له‌الی‬ ‫شۆپنهاوه‌ر‪.‬‬ ‫سیسیرۆ‪ :‬بۆچی ده‌ب��ێ مرۆڤ‬ ‫ل��ه‌و س��ه‌رده‌م��ه‌ ك �ه‌ ه��ه‌وڵ��دان بۆ‬ ‫خۆشبه‌ختی‌و بیركردنه‌وه‌ی پۆزه‌تیڤ‬ ‫ب���ره‌وی ه �ه‌ب��وو‪ ،‬پ�ه‌ن��ای��ان ب��ۆ ئه‌م‬ ‫ده‌برد؟‬ ‫ل��ی��س��م��ان‪ :‬ده‌ت����وان����م بڵێم‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی شۆپنهاوه‌ر له‌سه‌ده‌یه‌كدا‬ ‫ده‌ژی��ا كه‌ زۆر ب��ه‌ره‌و پێشكه‌وتن‬ ‫هه‌نگاوی ده‌ن��او زۆر پۆزه‌تیڤبوو‪،‬‬ ‫گه‌وره‌ترین بزاوتی سروشتناسی‌و‬

‫ته‌كنیكی به‌خۆیه‌وه‌ بینی‪ ،‬هه‌روا‬ ‫به‌م مانایه‌ وتویه‌تی كه‌ سه‌ره‌ڕای‬ ‫شه‌مه‌نده‌فه‌رو باڵۆن‌و ته‌كنیك‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫رووه‌و به‌ربه‌رییه‌ت ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ��ه‌گ��ه‌ر ئێمه‌ ب��ی��ر له‌جه‌نگ‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵكوژی‌و وێرانكارییه‌كانی‬ ‫سه‌ده‌ی بیست بكه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ�������ه‌وا ده‌ب�������ێ دان‬ ‫به‌هه‌ندێ له‌پێشبینییه‌‬ ‫به‌هێزه‌كانی بنێین‪.‬‬ ‫س���ی���س���ی���رۆ‪:‬‬ ‫ب����ه‌خ����ت����ه‌وه‌ری‬ ‫ب���ه‌ب���ۆچ���وون���ی‬ ‫ش���ۆپ���ن���ه���اوه‌ر‬ ‫ن���ات���وان���رێ���ت‬ ‫ب����ه‌ب����ه‌رده‌وام‬ ‫دروستبكرێت؟‬ ‫لیسما ن ‪:‬‬ ‫شۆ پنها و ه‌ر‬ ‫ب���ڕاوی وابوو‬ ‫ك�������ه‌ ئ�����ه‌و‬ ‫ب����ۆچ����وون����ه‌‬ ‫ك���ه‌ پێیوایه‌‬ ‫ده‌كرێ به‌رێگای‬ ‫ب���ی���رك���ردن���ی‬ ‫پ���ۆزه‌ت���ی���ڤ���ه‌وه‌‬ ‫ب�����������������ه‌رده‌وام‬ ‫ب���ه‌ب���ه‌خ���ت���ه‌وه‌ری‬ ‫بگه‌ین‌و شته‌كان به‌ره‌و‬ ‫باشی ب��ڕۆن‪ ،‬هه‌ڵه‌یه‌كی‬ ‫بنه‌ڕه‌تییه‌‪ ،‬گومان نییه‌‬ ‫له‌بوونی چركه‌ساتی خۆشی‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌به‌راوردكردنی بایه‌خه‌كه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ژیانی واقعیمانه‌وه‌‪ ،‬ده‌بینین‬ ‫ته‌نها ه�ه‌ر چركه‌ساته‌‪ ،‬ه��ه‌روا بۆ‬ ‫ئ �ه‌م ه �ه‌وڵ �ه‌و بۆ ئ��ه‌وه‌ی شته‌كان‬ ‫وه‌ك خ��ۆی��ان ن��اوی��ان بنێین نه‌ك‬ ‫به‌خۆ وێ��ن��اك��ردن نائومێد ببین‪،‬‬ ‫ده‌یهێنێ نووسینه‌كانی شۆپنهاوه‌ر‬ ‫بخوێنینه‌وه‌‪.‬‬ ‫سیسیرۆ‪ :‬بارودۆخی شۆپنهاوه‌ر‬ ‫چۆن بوو؟ به‌رهه‌مه‌ گه‌وره‌كه‌ی بۆ‬ ‫ماوه‌یه‌كی درێژ نه‌فرۆشرا؟‬ ‫لیسمان‪ :‬له‌راستیدا ئه‌وه‌ یه‌كه‌م‬ ‫له‌چاپدانی شابه‌رهه‌مه‌كه‌ی بوو‬ ‫(جیهان وه‌ك ویست‌و لێكدانه‌وه‌) كه‌‬ ‫به‌ده‌گمه‌ن لێی فرۆشراو خه‌ریكبوو‬ ‫به‌ته‌واوه‌تی بێكه‌ڵك ببێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫بژێوییه‌كه‌ی شۆپنهاوه‌ر له‌سه‌ر‬ ‫نووسین ب��وای �ه‌‪ ،‬ئه‌وابه‌نه‌گبه‌تی‬ ‫برسی ده‌ب��وو‪ ،‬بایه‌خ‌و به‌ناوبانگی‌و‬ ‫ك��اری��گ��ه‌ری��ی��ه‌ك��ه‌ی رووب������ه‌ڕووی‬ ‫دواكه‌وتن ده‌ب��ووه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ته‌نها‬ ‫بیر له‌ریشارد ڤاگنه‌ر بكه‌ینه‌وه‌‬ ‫ئه‌وا ده‌بینین به‌رهه‌مه‌كه‌ی (‪Ring‬‬ ‫‪ )des Niblungen‬پێشكه‌ش به‌ئه‌و‬ ‫كرد‪ ،‬له‌راستیدا شۆپنهاوه‌ر له‌هه‌موو‬ ‫كه‌سایه‌تیه‌كانی سه‌رده‌مه‌كه‌ی كه‌‬ ‫له‌خۆی ب�ه‌رزت��رب��وون وه‌ك هیگل‪،‬‬ ‫شیلینگ یانفیخته‌‪ ،‬به‌ناوبانگتربوو‪،‬‬ ‫پێش هه‌موو شتێك له‌كۆتاییه‌كانی‬ ‫سه‌ده‌ی ن��ۆزده‌و سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی‬ ‫بیست ك��اری��گ�ه‌ری گ���ه‌وره‌ی له‌ناو‬ ‫ه���ون���ه‌ردۆس���ت���ان‌و هونه‌مه‌ندان‬ ‫ه�ه‌ب��وو‪ ،‬ه��ه‌روا پاشان له‌هه‌مووی‬ ‫زیاتر جوانناسی‌و لێكدانه‌وه‌كه‌ی‬ ‫بۆ جوانییه‌كان زیاتر له‌ناوه‌نده‌‬

‫‪ )zu behalten‬یان (‪Die Kunst،‬‬ ‫‪)mit Frauen umzugehen‬‬

‫زی��ن��دووه‌و به‌النی ك�ه‌م�ه‌وه‌ ده‌ست‬ ‫ب�ه‌ده‌س��ت ده‌ك��رێ �ن‌و ئه‌مه‌ش هۆی‬ ‫باشی خۆی هه‌یه‌‪ ،‬له‌بیری نه‌كه‌ین‪،‬‬ ‫شۆپنهاوه‌ر یه‌كه‌م كه‌س بوو په‌ی‬ ‫به‌وه‌برد كه‌ ژیانمان چه‌نده‌ له‌الیه‌ن‬ ‫ت��ه‌م��اح‌و غ��ه‌ری��زه‌ك��ان‌و ه��ان��ده‌ره‌‬ ‫سێكسواڵیتییه‌وه‌‬ ‫ن��اك��ۆك �ه‌ك��ان‌و‬ ‫ده‌س��ه‌اڵت��ی ب��ه‌س��ه‌ردا ده‌گیرێت‌و‬ ‫به‌مه‌ شۆپنهاوه‌ر پێشه‌نگی شه‌رعی‬ ‫سیگمۆند ف��رۆی��ده‌و ئێمه‌ش وه‌ك‬ ‫جاری جاران به‌رژه‌وه‌ندیمان له‌وه‌یه‌‬ ‫بزانین چ شتێك‪ ،‬بیرو هه‌ست‌و‬ ‫مامه‌ڵه‌كردنمان به‌ڕێوه‌ ده‌بات‪.‬‬ ‫سیسیرۆ‪ :‬شۆپنهاوه‌ر زۆر له‌ژێر‬ ‫كاریگه‌ری ئه‌فالتۆن‌و ئیمانوێڵ‌ كانته‌‪،‬‬ ‫ئایا له‌فه‌لسه‌فه‌كه‌یدا چ شتێكی تازه‌و‬ ‫تایبه‌تمه‌ند هه‌یه‌؟‬ ‫لیسمان‪ :‬ه�ه‌وڵ�ه‌ك��ان��ی بریتی‬ ‫ب��وون ل���ه‌وه‌ی ك�ه‌ ئێمه‌ به‌ڕێگای‬ ‫ب��ڕواك��ردن��م��ان ب�ه‌ه��ۆش��ی��اری خۆ‪،‬‬ ‫ئه‌قاڵنییه‌ت‌و تاكایه‌تیمانه‌وه‌ بتوانین‬ ‫ه �ه‌س��ت��ك��ردن ب �ه‌خ��ۆم��ان به‌جدی‬ ‫وه‌رگرین‌و هۆكاره‌كان به‌تۆكمه‌یی‬ ‫هه‌ڵسه‌نگێنین‪ ،‬واته‌ ئه‌و زاراوه‌یه‌ كه‌‬ ‫به‌دحاڵیبوونی له‌سه‌ره‌و شۆپنهاوه‌ر‬ ‫"ئ��ی��راده‌"ی بۆ به‌كارهێنا‪ ،‬ئیراده‌‪:‬‬ ‫ئ �ه‌م �ه‌ ب��ااڵده‌س��ت��ی كارتێكردنی‬ ‫شاراوه‌ی یاسای سروشته‌ كه‌ هه‌موو‬ ‫له‌سایه‌یدا ده‌ژی��ن‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ریدا‬ ‫"تێڕامان"ه‌كانمان له‌باره‌ی خۆمان‌و‬ ‫جیهان چه‌قیخواردووه‌و به‌هه‌مان‬ ‫شێوه‌ هه‌وڵه‌ زۆره‌كانمان كه‌ زۆر‬

‫ج��اری��ش ب �ه‌ه �ه‌ڵ �ه‌دا ده‌چ��ووی��ن بۆ‬ ‫وه‌سفكردن‌و شرۆڤه‌كردنی جیهان‪،‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی ل �ه‌ئ��اس��ت��ی فه‌لسه‌فه‌دا‬ ‫س�ه‌ره‌ن��ج��ڕاك��ێ��ش�ه‌ ئ��ه‌وه‌ی��ه‌‪ ،‬چۆن‬ ‫هه‌وڵیداوه‌ ره‌هه‌نده‌كانی بوونمان‬ ‫له‌جیهان پێكه‌وه‌ گ��رێ��ب��دا‪ ،‬له‌م‬ ‫ه �ه‌وڵ �ه‌ی��دا ه��ون �ه‌ر به‌تایبه‌تی‬ ‫مۆزیكا رۆڵی بڕیارده‌ر ده‌بینێ‪.‬‬ ‫دووهه‌م خاڵی بۆچوونه‌‬ ‫ره‌سه‌نه‌كه‌ی له‌ره‌وشتی‬ ‫ب���ه‌زه‌ی���ی���دای���ه‌‪ ،‬ل��ه‌م‬ ‫بۆچوونه‌ شۆپنهاوه‌ر‬ ‫ب��ڕی��اری��دا له‌ره‌وشتی‬ ‫ع���ه‌ق���ڵ���ی ك���ان���ت‌و‬ ‫له‌ئه‌ر یستۆ تا لیس‌و‬ ‫پ����ڕۆژه‌ی ره‌وشتی‬ ‫م �ه‌س��ی��ح��ی دوور‬ ‫ب����ك����ه‌وێ����ت����ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب �ه‌ب��ۆچ��وون��ی ئه‌م‬ ‫ره‌گوڕیشه‌ی ره‌وشت‬ ‫له‌چاالكییه‌كانمانه‌وه‌‬ ‫س���ه‌ری���ه���ه‌ڵ���داوه‌‪،‬‬ ‫چ���ون���ك���ه‌ خ���ۆم���ان‬ ‫بو و نه‌و ه‌ر گه‌لێكی‬ ‫ب �ه‌ئ��ێ �ش‌و ئ���ازاری���ن‌و‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وانیتر ئازار‬ ‫ده‌كێشین‪ ،‬كارتێكردنی‬ ‫البه‌الی سه‌رنجڕاكێشی تری‬ ‫ئه‌م ره‌وشتی ئازاركێشانه‌‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ كه‌ مه‌به‌ستی شۆپنهاوه‌ر‬ ‫له‌م توانایه‌ ته‌نها له‌په‌یوه‌ست‬ ‫ل��ه‌گ��ه‌ڵ‌ ئ�����ازاری م����رۆڤ نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌گه‌ڵ‌ توانای ئازاركێشانی‬ ‫ئاژه‌ڵه‌كانیشه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌م هۆیه‌ مافی‬ ‫خۆمانه‌ به‌زانای گه‌وره‌ی ره‌وشتناسی‬ ‫ئاژه‌اڵنی بزانین‪.‬‬ ‫سیسیرۆ‪ :‬شۆپنهاوه‌ر له‌یه‌كه‌م‬ ‫بیرمه‌نده‌ رۆژئاواییه‌كانه‌ كه‌ زۆر‬ ‫ل�ه‌ژێ��ر ك��اری��گ�ه‌ری حیكمه‌ته‌كانی‬ ‫رۆژه�ه‌اڵت�ه‌و له‌پێش هه‌موویانه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ژێر كاریگه‌ری بوداییزمه‌؟‬ ‫لیسمان‪ :‬زۆرێك له‌فه‌لسه‌فه‌كه‌ی‬ ‫بوداییزممان‬ ‫تێگه‌یشتنه‌كانی‬ ‫ب���ه‌ب���ی���رده‌ه���ێ���ن���ێ���ت���ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫دووپ��ات��ك��ردن��ه‌وه‌ی ئازاركێشان‌و‬ ‫به‌هه‌مانشێوه‌ تێگه‌یشتنی ئه‌وه‌ی‬ ‫ك��ه‌ ج��ی��ه��ان ب��ه‌ڕاس��ت��ی وه‌همه‌و‬ ‫له‌"پێچه‌كه‌ی مایا"ی به‌ناوبانگ باسی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬له‌ژیانماندا ده‌بێ سه‌ركه‌وتن‬ ‫ب��ه‌س��ه‌ر ئ��ازارك��ێ��ش��ان ئامانجی‬ ‫راسته‌قینه‌مان بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش نه‌ك‬ ‫به‌بڕوامان به‌یۆتوپیای خۆشحاڵی‬ ‫یان به‌به‌ڵێنی پێشكه‌وتن ده‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌ڵكو له‌هه‌وڵدانمان بۆ سه‌ركه‌وتن‬ ‫به‌سه‌ر غه‌ریزه‌ی ئاره‌زوو كه‌ له‌رێگای‬ ‫ژیانماندا قامچیكاریمان ده‌كات‪.‬‬ ‫س��ی��س��ی��رۆ‪ :‬ئ��ای��ا شۆپنهاوه‌ر‬ ‫ب�ه‌ش��ێ��وه‌ی�ه‌ك��ی كۆنكرێت رێگای‬ ‫ده‌رب����ازب����وون ل��ه‌ئ��ازارك��ێ��ش��ان‪،‬‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌ ده‌دا؟‬ ‫ل��ی��س��م��ان‪ :‬ش��ۆپ��ن��ه��اوه‌ر دوو‬ ‫ستراتیژی ده‌ن��اس��ی‪ :‬رێگای زوهد‬ ‫كه‌ مه‌به‌ستی خ��ۆئ��ازاردان نه‌بوو‪،‬‬ ‫به‌ڵكو هه‌وڵدانێكه‌ ب��ۆ كپكردنی‬ ‫ئ��اره‌زووه‌ك��ان‌و ئه‌ویتریان هونه‌ری‬ ‫تێڕامانه‌ كه‌ ده‌توانین تێیدا نوقم‬ ‫ببین‌و وامان لێده‌كات هه‌موو شتێكی‬

‫ترمان له‌بیربچێته‌وه‌و النیكه‌م بۆ‬ ‫چركه‌ساتگه‌لێك له‌ئاره‌زووه‌كانمان‬ ‫ئ��ازادم��ان ب��ك��ات‪ ،‬ئ �ه‌م بارودۆخه‌‬ ‫دووباره‌ حاڵه‌تی بێئازاری نێرڤانامان‬ ‫به‌بیرده‌هێنێته‌وه‌‪ ،‬وه‌ك له‌بودیزم‬ ‫رووده‌دا‪.‬‬ ‫سیسیرۆ‪ :‬هێشتا ده‌توانین‬ ‫ناوی فه‌لسه‌فه‌ی شۆپنهاوه‌ر بنێین‬ ‫مۆدێرن یان ده‌مێكه‌ رۆشناییه‌كه‌ی‬ ‫له‌ده‌ستداوه‌؟‬ ‫لیسمان‪ :‬فه‌لسه‌فه‌ی شۆپنهاوه‌ر‬ ‫ده‌ت��وان��ێ ب���ه‌ب���ه‌رده‌وام ئاماده‌یی‬ ‫خ��ۆی دووپاتبكاته‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫كاتێك گه‌شبینییه‌كه‌مان‌و بڕوامان‬ ‫به‌پێشكه‌وتن رووبه‌ڕووی شكستهێنان‬ ‫ده‌ب���ێ‌و هۆشیارده‌بین به‌كۆتایی‬ ‫خۆمان‌و وێرانبوونی ب��وون‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫دژی به‌ڵێنه‌كانی پزیشكین بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ركردنی نه‌خۆشی‌و په‌تاكان‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌سه‌ده‌ی بیست‌و یه‌كیشدا‪،‬‬ ‫ئ��ێ��وه‌ ت �ه‌ن��ه��ا ب��ی��ر له‌كاره‌ساته‌‬ ‫سروشتییه‌كان بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬بۆنمونه‌‬ ‫ئ���ه‌و ب��وم��ه‌ل��ه‌رزه‌ی��ه‌ی ك��ه‌ پێش‬ ‫ماوه‌یه‌كی ك��ورت له‌هایتی روویدا‪،‬‬ ‫ئ �ه‌وه‌ كوتومت وێنه‌ی ئ�ه‌و ئازاره‌‬ ‫م��رۆی��ی��ان�ه‌ی�ه‌ ك �ه‌ ئێمه‌ به‌ڕێگای‬ ‫كه‌ناڵه‌كانی ته‌له‌فزیۆنه‌وه‌ چاومان‬ ‫لێبوو‪ ،‬شۆپنهاوه‌ر بۆ فه‌لسه‌فه‌‬ ‫ره‌شبینییه‌كه‌ی نزیككردووه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێمه‌ خۆمان له‌و ئ��ازاره‌ كه‌ خۆی‬ ‫له‌و وێنانه‌ ده‌رده‌ب��ڕێ‪ ،‬نه‌دزینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ �ه‌وا ئێمه‌ش زی��اد ی��ان ك�ه‌م وه‌ك‬ ‫شۆپنهاوه‌ر بیرمانده‌كرده‌وه‌‪.‬‬ ‫سیسیرۆ‪ :‬ئه‌ی رێڕه‌وی ئێوه‌ بۆ‬ ‫شۆپنهاوه‌ر چۆنه‌؟‬ ‫لیسمان‪ :‬ل�ه‌پ��اڵ جوانناسی‌و‬ ‫ره‌وشتناسی به‌زه‌یی ده‌توانم پێش‬ ‫ه �ه‌م��وو شتێك زۆر له‌زمانه‌كه‌ی‬ ‫سودمه‌ند ببم‪ ،‬ئه‌و له‌ئاستی زمانه‌وانی‬ ‫بلیمه‌تبوو‪ ،‬زنجیره‌یه‌ك له‌رسته‌گه‌لی‬ ‫ده‌گمه‌نی نووسیبوو‪ ،‬دێڕو وێنه‌گه‌لی‬ ‫دۆزیوه‌ته‌وه‌ كه‌ هێشتا بره‌وی هه‌یه‌و‬ ‫ده‌توانین به‌سه‌رسوڕهێنه‌ریان ناوزه‌‬ ‫دبكه‌ین‪ ،‬ئه‌وه‌ی به‌شێوه‌یه‌كی تایبه‌تی‬ ‫شه‌یدای شۆپنهاوه‌ری كردووم‌و كه‌متر‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌هه‌وڵه‌كانییه‌وه‌ هه‌یه‌ بۆ‬ ‫داڕشتنی سیستمێكی فه‌لسه‌فی‌و‬ ‫زیاتر ئه‌و الیه‌نه‌یه‌ كه‌ فه‌لسه‌فه‌كه‌ی‬ ‫خۆیشم دیاریكردووه‌‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫هه‌میشه‌ دووپاتی په‌یوه‌ندی فه‌لسه‌فه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ژیان كردووه‌‪ ،‬فه‌لسه‌فه‌ ته‌نها‬ ‫بوارێكی ئه‌كادیمی نییه‌‪ ،‬هێرشی‬ ‫شۆپنهاوه‌ر له‌سه‌ر فه‌لسه‌فه‌ی ناو‬ ‫زانكۆ لوتبه‌رزه‌كان ئێستاش ئاماده‌یی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬م��رۆڤ بیرناكاته‌وه‌ له‌وه‌ی‬ ‫داخ��ۆ وت��اره‌ك�ه‌ی له‌چ رۆژنامه‌یه‌ك‬ ‫باڵوده‌بێته‌وه‌ كه‌ ره‌نگه‌ له‌الیه‌ن پێنج‬ ‫هاوپیشه‌وه‌ بخوێنرێته‌وه‌و پاشانیش‬ ‫بڕیار ب��ده‌ن داخ��ۆ بۆ سه‌ركه‌وتنی‬ ‫ئه‌كادیمی ب �ه‌س ده‌ك���ات ی��ان نا‪،‬‬ ‫به‌ڵكو مرۆڤ بیرده‌كاته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌ژیان‌و مردن‌و له‌الیه‌كی‬ ‫تره‌وه‌ به‌ژیان‌و مردن له‌گه‌ڵ‌ كه‌سانی‬ ‫ت���ره‌وه‌ ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬چونكه‌ په‌یوه‌ندی‬ ‫به‌شێوه‌و پرسیارو كێشه‌كانی پێكه‌وه‌‬ ‫ژیانمانه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مانه‌ن كه‌ منیان‬ ‫به‌شۆپنهاوه‌ر سه‌رسامكردووه‌‪.‬‬

‫به‌بۆچوونی شوپنهاوه‌ر مرۆڤ ده‌توانێ ئه‌و شت ‌ه بكات ك ‌ه‬ ‫ده‌یه‌وێت‪ ،‬به‌اڵم ناتوانێ ئه‌و شته‌ی بوێت ك ‌ه ده‌یه‌وێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫به‌ویسته‌كانمان ده‌یزانین هه‌میش ‌ه له‌الیه‌ن خۆمانه‌و‌ه وه‌ك‬ ‫حه‌قیقه‌تگه‌لی كۆنتڕۆڵكراو پێناس ‌ه نه‌كراون‬

‫ژمار‌ه (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه‌‪،‬کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫بـیـروڕا‬ ‫سه‌لمان نادر‬

‫به‌شی دووه‌م‌و كۆتایی‬

‫ئایا ریفۆرم له‌كوێدا ده‌كرێت؟‬ ‫ئایینی یه‌كه‌م وه‌ك خۆی هه‌ڵگری‬ ‫ریفۆرم نیی ‌ه به‌و مانایه‌ی ئێم ‌ه ناتوانین‬ ‫قورئان به‌رهه‌مبهێنین‪ ،‬ناتوانین لێی‬ ‫الببه‌ین‌و ناشتوانین بۆی زیادبكه‌ین‪،‬‬ ‫ناتوانین فه‌رمود‌ه ئه‌گه‌ر بۆمان سه‌لما‬ ‫فه‌رموده‌ی ‌ه الیببه‌ین‪ ،‬ناشتوانین بۆ‬ ‫خۆمان فه‌رمود‌ه زیادبكه‌ین‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‬ ‫لێره‌دا ده‌كرێ بیكه‌ین البردنی هه‌موو‬ ‫ئه‌و ك ‌هس‌و مرۆڤانه‌ی تر‌ه ك ‌ه بوونه‌ت ‌ه‬ ‫موقه‌ده‌س‪ ،‬یا راستتر بڵێین موقه‌ده‌س‬ ‫ك��راون‌و بۆچوونه‌كانیان براونه‌ت ‌ه ئه‌و‬ ‫ئاسته‌ی وه‌ك ئاینی ‪ 1‬مامه‌ڵه‌یان‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڵ��دا بكرێت ك � ‌ه زۆر به‌ڕوونی‬ ‫له‌ئاینزای شیعه‌دا ده‌رده‌ك���ه‌ون‌و الی‬ ‫هه‌ندێك له‌ته‌ریقه‌ته‌كانی سۆفیگه‌ریش‬ ‫(ده‌روێشیزم) ده‌رده‌ك �ه‌ون ك ‌ه كه‌متر‬ ‫له‌ته‌ریقه‌تی نه‌قشبه‌ندیدا بوونی‬ ‫هه‌ی ‌ه (وه‌ك ته‌ریقه‌تێكی باو)‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌و مانای ‌ه نا له‌و ته‌ریقه‌ته‌دا‬ ‫كه‌سانێك نین به‌وشێوه‌ی ‌ه بن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫كه‌سان ‌ه بگر‌ه له‌ڕووی ته‌قدیسكردنه‌و‌ه‬ ‫زیاتر له‌و ئاسته‌شیان پێدراوه‌‪ ،‬قه‌یرانی‬ ‫سیاسی ئێران له‌یاسای بنه‌ڕه‌تیدای ‌ه ك ‌ه‬ ‫قه‌یرانێكی ئایینی ‌ه ك ‌ه والیه‌تی فه‌قیه‬ ‫براوه‌ت ‌ه ئه‌و ئاسته‌ی بۆچوونه‌كانی وه‌ك‬ ‫ئاینی ‪ 1‬ته‌ماشا بكرێن‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫هه‌موو شیع ‌ه مه‌زهه‌به‌كان به‌تایبه‌ت‬ ‫ریفۆرمخوازه‌كان ئه‌وه‌یان قبوڵ نییه‌‪.‬‬ ‫شیعه‌ی ‪ 12‬ئیمامی بڕوایان‬ ‫به‌مه‌عسومیه‌تی ئیمامه‌كانیان هه‌یه‌و‬ ‫بۆچوونه‌كانیان ب��ردون�ه‌ت� ‌ه ئاستی‬ ‫ئایینی ‪ ،1‬كه‌وات ‌ه ئه‌و ریفۆرمه‌ی لێره‌دا‬ ‫پێویست ‌ه بكرێت‪ ،‬بریتی ‌ه له‌كه‌مكردنه‌وه‌ی‬ ‫موقه‌ده‌سه‌كان‌و البردنی ئه‌و هه‌موو‬ ‫گه‌نده‌ڵییه‌ی له‌چوارچێوه‌ی موقه‌ده‌سدا‬ ‫روویداوه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچی ئاستی دووه‌می ریفۆرم ‌ه‬ ‫پێویست ‌ه له‌ئاینی ‪2‬دا به‌رجه‌سته‌بكرێت‪،‬‬ ‫به‌رجه‌سته‌كردنی ئه‌و ریفۆرمه‌ش له‌پێش‬ ‫گریمانه‌یه‌كه‌و‌ه ده‌ستپێده‌كات ك ‌ه ئاینی‬ ‫‪ 2‬به‌شێك نیی ‌ه له‌ئایین‪ ،‬بگر‌ه زۆرجار‬ ‫كۆسپی به‌رده‌م ئاین بووه‌و نه‌یهێشتو‌ه‬

‫بـنـه‌مـاكـانـی ریـفـۆرمـی ئـایـیـنـی‬

‫ئاین وه‌ك هێزێكی سه‌رو مرۆیی خۆی‬ ‫نمایشبكات‪ ،‬به‌ڵكو ئاینی مرۆییان ‌ه‬ ‫ك��ردووه‌ت��ه‌وه‌و خه‌سڵه‌تی ئاینیشی‬ ‫به‌سه‌ر ئه‌و مرۆیی بوونه‌دا سه‌پاندوه‌‪،‬‬ ‫له‌ئاینی ‪ 2‬مرۆڤه‌كان له‌به‌رگی ئایندا‬ ‫به‌رجه‌سته‌ده‌بن‪ ،‬ده‌سه‌اڵتی مرۆڤه‌كان‬ ‫ده‌بن ‌ه ده‌سه‌اڵتی ئاین‌و پیرۆزی به‌به‌ری‬ ‫خۆیاندا ده‌ك�ه‌ن‪ ،‬سنوورو چوارچێو‌ه‬ ‫بۆ مرۆڤه‌كانی تر داده‌ن��ێ �ن‌و رێگای‬ ‫تێگه‌یشتن له‌ئاین دیاریده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌ڵبه‌ت ‌ه‬ ‫ناكرێت لێره‌دا ئێم ‌ه ئه‌م بۆچوونه‌مان‬ ‫به‌ئاراسته‌ی دژ‌ه ته‌فسیركردنی ده‌قدا‬ ‫ببه‌ین‪ ،‬چونك ‌ه ده‌ق �ه‌ك��ان هه‌میش ‌ه‬ ‫پێویستیان به‌تێگه‌یشتنه‌‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫هه‌میش ‌ه تێگه‌یشتنمان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی لێره‌دا پێویست ‌ه بوترێت ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه ئه‌و تێگه‌یشتنان ‌ه وه‌ك ته‌فسیر‬ ‫ته‌ماشا بكرێن‪ ،‬ئ �ه‌و تێگه‌یشتنان ‌ه‬ ‫نه‌بن ‌ه ئاین‌و چوارچێوه‌ی ئاین‪ ،‬ئیمامی‬ ‫عه‌لی زۆر به‌جوانی ئه‌و مه‌به‌سته‌ی‬ ‫روونكردوه‌ته‌و‌ه ك ‌ه ده‌ڵێت‪ :‬ده‌قه‌كان‬ ‫قس ‌ه ناكه‌ن‪ ،‬ئه‌و‌ه مرۆڤه‌كانن ده‌قه‌كان‬ ‫دێنن ‌ه گۆ‪ ،‬له‌قورئانی پیرۆزدا زۆر‬ ‫به‌ڕوونی باس له‌به‌ئاینكردنی ئاینی ‪2‬‬ ‫كراوه‌و سه‌ركۆنه‌ی ئه‌هلی كیتاب ده‌كات‬ ‫به‌وه‌ی ئاینی ‪2‬یان كردوه‌ت ‌ه ئاینی ‪،1‬‬ ‫به‌و مانایه‌ی ته‌فسیر شوێنی ده‌قی‬ ‫گرتوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ده‌فه‌رموێت (اتخذ احبارهم‬ ‫ورهبانهم اربابا من دون الله) ك ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫ته‌فسیری ئه‌و ئایه‌ت ‌ه پیرۆز‌ه له‌هه‌ر‬ ‫راڤه‌كارێك بپرسین‪ ،‬ده‌ڵێت ئه‌وه‌ی‬ ‫ته‌نها بۆ خوای ‌ه ده‌یاندای ‌ه راڤه‌كارانی‬ ‫ئ��ای��ن �ه‌ك �ه‌ی��ان‪ ،‬ب���ه‌اڵم به‌شێوه‌یه‌ك‬ ‫له‌شێوه‌كان ئێستاك ‌ه خوی ئه‌و حه‌قه‌ش‬ ‫ده‌دات�� ‌ه كه‌سانی ت��ر‪ ،‬د‪ .‬عبدالكریم‬ ‫زه‌یدان له‌پێشه‌كی كتێبی (الوجیز فی‬ ‫اص��ول الفقه)دا ده‌ڵێت زانستی ئسوڵ‬ ‫ل�ه‌س�ه‌ده‌ی چ��واره‌م��ی كۆچیدا دانرا‪،‬‬ ‫ئه‌ویش له‌ئه‌نجامی به‌رفراوان بوونی‬ ‫جیهانی ئیسالمی‌و زۆربوونی ئیجتهاد‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش بۆئه‌وه‌ی رێگری بكرێت له‌خراپ‬ ‫ته‌فسیركردنی ئاین‪.‬‬

‫ئه‌ڵبه‌ته‌‬ ‫پێویست ‌ه ل��ێ��ره‌دا ئێم ‌ه‬ ‫دوو خاڵ له‌و بۆچوونه‌ی زه‌یدانه‌و‌ه‬ ‫ده‌ربهێنین‪ ،‬خاڵی یه‌كه‌میان ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫ئاین وه‌ك هه‌رشتێكی دی گریمانه‌ی‬ ‫خراپ ته‌فسیركردنی هه‌یه‌‪ ،‬گریمانه‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی لێده‌كرێت خراپ به‌كاربهێنرێت‪،‬‬ ‫زانای پای ‌ه بڵندی كوردیش مامۆستا‬ ‫ن��اس��ری سوبحان بۆچوونێكی له‌و‬ ‫جۆره‌ی هه‌ی ‌ه ك ‌ه ئه‌و به‌وشێوه‌ی ‌ه باسی‬ ‫ده‌كات ك ‌ه ئاین وه‌ك رێپیشانده‌ر یا‬ ‫ئاین وه‌ك پاساو‪ ،‬ئاین وه‌ك ئه‌وه‌ی‬ ‫ك ‌ه بخوێندرێته‌وه‌و لێیه‌و‌ه گریمانه‌كانی‬ ‫ژیانی باوه‌ڕدار دابڕێژرێن یا ئاین وه‌ك‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی ئێم ‌ه پێش گریمانه‌یه‌كمان‬ ‫هه‌بێت‌و بگه‌ڕێینه‌و‌ه بۆ ئاین پاساوی‬ ‫بۆ بدۆزینه‌و‌ه ك ‌ه ئه‌و پێیوای ‌ه ته‌نانه‌ت‬

‫س�ه‌دام��ی��ش ده‌ت��وان��ێ��ت ل ‌ه ج��ۆری‬ ‫دووه‌مدا پاساو بۆخۆی په‌یدا بكات وه‌ك‬ ‫چه‌مكی ئه‌نفالی ته‌وزیف كرده‌وه‌‪ ،‬خاڵی‬ ‫دووه‌میشیان ئه‌وه‌ی ‌ه ئێم ‌ه ده‌توانین‬ ‫رێگری بكه‌ین له‌خراپ ته‌فسیركردنی‬ ‫ئاین‪ ،‬ئه‌ڵبه‌ت ئه‌م خاڵه‌یان هه‌ڵده‌گرین‬ ‫تاوه‌كو دوات��ر قسه‌ی له‌سه‌ر بكه‌ین‪،‬‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی لێره‌دا مه‌به‌ستمان ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه هه‌موو راڤه‌كان نه‌ك به‌شێك نین‬ ‫له‌ئاین‪ ،‬به‌ڵكو زۆرجار خراپ به‌سه‌ریدا‬ ‫شكاونه‌ته‌وه‌‪ ،‬دانانی یاساكانی ئیجتهاد‬ ‫زاده‌ی عه‌قڵی مرۆڤن‌و مرۆڤه‌كانیش‬ ‫ده‌ت��وان��ن بیانگوزه‌رێنن‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫له‌وانه‌ی ‌ه رێگریشیان له‌خراپ به‌كارهێنانی‬ ‫ئاین كردبێت‪ ،‬به‌اڵم پێویست ‌ه ئه‌وه‌ش‬ ‫بڵێین رێگریشیان له‌باشتر به‌كارهێنانی‬ ‫ئاین كردوه‌‪ ،‬رێگریشیان له‌گه‌شه‌پێدانی‬

‫كۆمه‌ڵگا ك����ردوه‌‪ .‬ئ��ال��ێ��ره‌و‌ه وه‌ك‬ ‫له‌پێشه‌وه‌ش باسمان كرد ئێم ‌ه له‌پێش‬ ‫گریمانه‌یه‌كه‌و‌ه ده‌ستمان پێكردو‌ه ك ‌ه‬ ‫ئه‌ویش ئه‌وه‌ی ‌ه ئه‌و ته‌فسیران ‌ه ئاین نین‌و‬ ‫زۆر جیاوازن له‌ئاین‪ ،‬ئالێره‌و‌ه تێكڕای‬ ‫به‌رنامه‌ی سه‌له‌فیه‌ت ده‌كه‌وێت ‌ه به‌رده‌م‬ ‫پرسیاره‌وه‌‪ ،‬چه‌مكی سه‌له‌فی ساڵح‌و‬ ‫زانایانی پێشین‌و ‪...‬هتد ره‌چاو ناكرێن‪،‬‬ ‫ئالێره‌و‌ه ده‌رگ��ا ب���ه‌ڕووی ته‌فسیردا‬ ‫ده‌كه‌ینه‌وه‌‪ ،‬ئالێره‌و‌ه ئاین جارێكی دی‬ ‫دێته‌و‌ه ناو بازنه‌ی ته‌فسیركردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌سه‌رده‌می كردنه‌وه‌‪ ،‬ئالێره‌و‌ه ئیجتهاد‬ ‫بێسنوور ده‌بێت‌و ئه‌و یاسایانه‌ی ك ‌ه بۆ‬ ‫ئیجتهاد دانراون په‌یڕه‌و ناكرێن‪.‬‬ ‫كه‌وات ‌ه ته‌نها به‌قبوڵكردنی ئه‌و‬ ‫پێش گریمانه‌ی ‌ه ئێم ‌ه له‌هه‌موو ئه‌و‬ ‫قه‌یرانانه‌ی ئاین رزگ��ارم��ان ده‌بێت‪،‬‬ ‫چه‌ند جارێكی تریش ئه‌م خاڵه‌م ئاماژ‌ه‬ ‫پێكردوه‌‪ ،‬چاوه‌ڕوانی‌و پرسیاری مرۆڤی‬ ‫ئ�ه‌م س�ه‌رده‌م� ‌ه جیاوازتر‌ه له‌مرۆڤی‬ ‫كۆن‪ ،‬پێویست ‌ه ئاینیش له‌ئاست ئه‌و‬ ‫چاوه‌ڕوانیانه‌دا بێت‪.‬‬ ‫سروش ده‌ب��اغ پۆلێنكردنێكی بۆ‬ ‫فیكری باوكی كردو‌ه له‌سه‌ره‌تای ئه‌و‬ ‫كتێبه‌یدا ك ‌ه به‌ناوی (ای��ن در اینه‌)‬ ‫باڵویكردوه‌ته‌وه‌‌و باس له‌نهێنییه‌كانی‬ ‫به‌ده‌مه‌وه‌چوونی بانگه‌وازی پێغه‌مبه‌ران‬ ‫ده‌ك��ات (علل اقبال بدعوت انبیا)‬ ‫خاڵێكی زۆر روونی وروژاندو‌ه ئه‌ویش‬ ‫له‌ئاست چاوه‌ڕوانیدا بوونه‌‪ ،‬هه‌ر ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌توانرێت وه‌ك جارێكی تر له‌پانتایی‬ ‫ته‌فسیردا به‌رجه‌ست ‌ه بكرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ��ال��ێ��ره‌و‌ه ب�ه‌رن��ام�ه‌ی ته‌فسیری‬ ‫ئاینی پێشین‌و شێوازی مامه‌ڵه‌كردنیان‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌ق��داو به‌راوردكردنی عه‌قڵ‌و‬ ‫ده‌ق گۆڕانكاری به‌سه‌ردا دێ��ت‪ ،‬له‌و‬ ‫بواره‌شه‌و‌ه ده‌توانرێت رۆڵێكی زیاتر بۆ‬ ‫عه‌قڵ بگێڕدرێته‌و‌ه له‌به‌رامبه‌ر نه‌قڵدا‪،‬‬ ‫ئه‌و بۆچوونه‌ی ك ‌ه ته‌فسیر وه‌ك ئاین‬ ‫ته‌ماشابكرێت زاده‌ی دوای داخران‌و‬ ‫هه‌ستكردن ب��ه‌الوازی شارستانیه‌تی‬ ‫ئیسالمیه‌‪ ،‬ی��ا روون��ت��ر بڵێین ره‌ها‬

‫ی شـه‌ریعـه‌تـی‌‬ ‫ی فه‌لسـه‌فـه‌ ال ‌‬ ‫چـه‌مـكـ ‌‬

‫و‪ :‬ئیسماعیل سه‌عدی‌‬

‫فه‌لسه‌ف ‌ه له‌به‌شه‌كان ‌ی زانستدا به‌مانای‬ ‫ف��راوان�� ‌ی ئ��ه‌و دێ���ت‪ ،‬وات��� ‌ه جۆرێك‬ ‫له‌به‌ئاگابوون له‌جیهان دێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م‬ ‫به‌ئاگابوون ‌ه له‌گه‌ڵ به‌ئاگای ‌ی هه‌ست‌و‬ ‫ئه‌زموندا جیاوازی هه‌یه‌و له‌م روانگه‌یه‌و‌ه‬ ‫فه‌لسه‌ف ‌ه له‌به‌رامبه‌ر زانستدا به‌واتای‬ ‫دووه‌م (ئاگای ‌ی ئه‌زمون) دێت‪.‬‬ ‫له‌سه‌ده‌كان ‌ی راب����ردوودا وش ‌ه ‌ی‬ ‫فه‌لسه‌ف ‌ه وه‌ك هاومانایه‌ك له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫وش ‌ه ‌ی زانست به‌كارده‌هێنرا‪ ،‬نیوتن‌و‬

‫كپلرو گالیلۆ لێكۆڵینه‌وه‌و توێژینه‌وه‌كان ‌ی‬ ‫خۆیان زیاتر له‌فه‌لسه‌ف ‌ه ‌ی سروشتیدا‬ ‫ده‌بینییه‌وه‌‪ ،‬هه‌مان ئ �ه‌و زانسته‌ی‬ ‫ك � ‌ه ئ �ه‌م��ڕۆ خ��وێ��ن��دك��اران له‌زانكۆو‬ ‫خوێندنگاكاندا ده‌یخوێنن‪ ،‬چه‌نده‌ها‬ ‫به‌ش ‌ی تایبه‌ت ‌ی له‌زانكۆكاندا هه‌یه‌و‬ ‫به‌ناو ‌ی "به‌ش ‌ی خوێندن ‌ی فه‌لسه‌ف ‌ه ‌ی‬ ‫سروشتی‌"‪ ،‬مه‌به‌ستیش ‌ی فێربوون ‌ی‬ ‫زانست ‌ی سروشتییه‌‪ ،‬فه‌لسه‌ف ‌ه له‌ال ‌ی‬ ‫ئه‌رستۆگه‌راكان تایبه‌ت ب��وو به‌دوو‬ ‫بواره‌وه‌‪ ،‬ئه‌وانیش حیكمه‌ت ‌ی پراكتیك ‌ی‬ ‫"عه‌مه‌لی‌"و حیكمه‌ت ‌ی تیۆر ‌ی "نه‌زه‌ری‌"‪،‬‬ ‫حیكمه‌ت ‌ی تیۆریش سێ بوار ‌ی هه‌ی ‌ه‬ ‫ئه‌وانیش بریتین له‌‪:‬‬ ‫‪ - 1‬حیكمه‌ت ‌ی سروشتی‌‪.‬‬ ‫‪ - 2‬حیكمه‌ت ‌ی ماتماتیك‪.‬‬ ‫‪ - 3‬حیكمه‌ت ‌ی میتافیزیكی‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها حیكمه‌ت ‌ی پراكتیكیش سێ‬ ‫بوار ده‌گرێته‌و‌ه كه‌ئه‌وانیش‪:‬‬ ‫‪ - 4‬ئه‌خالق "مۆرال"‪.‬‬ ‫‪ - 5‬به‌ڕێوه‌بردن ‌ی واڵت "سیاسه‌ت ‌ی‬ ‫شار"‪.‬‬ ‫‪ - 6‬به‌كارهێنان ‌ی ب��ی��رو فیكر‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌بردن ‌ی ماڵدا‪.‬‬ ‫فه‌لسه‌ف ‌ه به‌واتای تایبه‌ت ‌ی ته‌نها‬ ‫له‌حیكمه‌ت ‌ی میتافیزیكه‌و‌ه سه‌رچاو‌ه‬ ‫ده‌گرێت‌و له‌راستیشدا ئه‌م به‌ش ‌ه ‌ی دوای ‌ی‬ ‫بوو ك ‌ه گه‌ش ‌ه ‌ی فراوان ‌ی به‌خۆیه‌و‌ه بینی‌و‬ ‫فه‌یله‌سوفان ‌ی هه‌رشوێنێكیش هه‌ركاتێك‬ ‫ناو ‌ی وش ‌ه ‌ی فه‌لسه‌فه‌یان ببردای ‌ه ئه‌وا‬ ‫مه‌به‌ستیان حیكمه‌ت ‌ی میتافیزیك ‌ی بوو‪،‬‬

‫فه‌یله‌سوفیش كه‌سێك بوو كه‌به‌باش ‌ی‬ ‫شاره‌زای ‌ی هه‌بوو له‌میتافیزیك‪.‬‬ ‫له‌الیه‌ك ‌ی تره‌و‌ه فه‌یله‌سوف بوون‌و‬ ‫بوون به‌حه‌كیم به‌هۆ ‌ی شاره‌زای ‌ی بوون‬ ‫نیی ‌ه له‌ماتماتیك‌و فیزیا‪ ،‬به‌ڵكو به‌هۆ ‌ی‬ ‫به‌ئاگابوون ‌ی ئه‌و كه‌سه‌ی ‌ه له‌حیكمه‌ت ‌ی‬ ‫ئیالهی‌‪.‬‬ ‫ئه‌و قسه‌یه‌ش ك ‌ه ده‌ڵێن زانست ‌ی‬ ‫ئ�ه‌زم��ون��ی� ‌ی به‌پله‌پل ‌ه له‌فه‌لسه‌ف ‌ه‬ ‫ج��ی��اب��ووه‌ت�ه‌وه‌و سه‌ربه‌خۆی ‌ی خۆ ‌ی‬ ‫وه‌رگ��رت��ووه‌‪ ،‬قسه‌یه‌ك ‌ی زۆر بێماناو‬ ‫گومڕاكه‌رانه‌یه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست‬ ‫له‌فه‌لسه‌ف ‌ه به‌واتا ‌ی گشت ‌ی بێت ئه‌وا‬ ‫هه‌موو زانسته‌كان به‌شێكن له‌فه‌لسه‌فه‌‪،‬‬ ‫وات��� ‌ه فه‌لسه‌ف ‌ه ناوێك ‌ه ب��ۆ هه‌موو‬ ‫ئاگاییه‌كان ‌ی م��رۆڤ‌و له‌ناو ئه‌وانیشدا‬ ‫زانست ‌ی ئه‌زمونیی‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر فه‌لسه‌فه‌ش به‌مانا ‌ی تایبه‌ت ‌ی‬ ‫وات � ‌ه "میتافیزیكی‌" بێت‪ ،‬ئ �ه‌وا له‌م‬ ‫باره‌شدا زانست ‌ی ئه‌زمونی هیچ كاتێك‬ ‫نه‌بووه‌ت ‌ه به‌شێك له‌فه‌لسه‌ف ‌ه تاوه‌كو‬ ‫له‌و جیابوبێته‌وه‌و سه‌ربه‌خۆیی خۆ ‌ی‬ ‫وه‌رگرتبێت‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه له‌م رووه‌و‌ه كاتێك فه‌لسه‌ف ‌ه‬ ‫ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر زانست ‌ی ئه‌زمونییه‌و‌ه‬ ‫دائه‌نێین‪ ،‬ئه‌وا مه‌به‌ست له‌میتافیزیكه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رنا فه‌لسه‌ف ‌ه به‌مانا فراوانه‌ك ‌هی‌و‬ ‫زانستیش به‌مانا فراوانه‌ك ‌ه ‌ی دوو وش ‌ه ‌ی‬ ‫هاوواتان‪.‬‬ ‫فه‌یله‌سوفیش وات ‌ه زانستدۆست یان‬ ‫هاوه‌ڵ ‌ی زانست‪ ،‬له‌م باره‌یه‌و‌ه كاهین ‌ی‬

‫كه‌نیس ‌ه ‌ی دلف ‌ی له‌به‌رامبه‌ر پرسیارێكدا‬ ‫كه‌لێ ‌ی ده‌كرێت كه‌ئایا زاناترین كه‌س‬ ‫كێیه‌؟ له‌وه‌اڵمدا وتبوی "سوكراته‌"‪،‬‬ ‫به‌اڵم سوكرات ده‌ڵێت من له‌هه‌مووان‬ ‫نه‌زانترم‪ ،‬به‌اڵم هۆكاری ئه‌و‌ه ‌ی كه‌منیان‬ ‫به‌زاناترین كه‌س دان��او‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫به‌نه‌زانین ‌ی خۆم زانام‪ ،‬بۆی ‌ه له‌م رووه‌و‌ه‬ ‫وش ‌ه ‌ی فه‌یله‌سوف ‌ی بۆخۆ ‌ی هه‌ڵبژاردبوو‪.‬‬ ‫فه‌لسه‌ف ‌ه له‌ئه‌مڕۆدا له‌فه‌رهه‌نگ ‌ی‬ ‫رۆژئاواییه‌كاندا واتای وێژ‌ه ‌ی وه‌رگرتووه‌‪،‬‬ ‫زانسته‌كان ‌ی وه‌ك فه‌لسه‌ف ‌ه ‌ی مێژوو‪،‬‬ ‫ف �ه‌ل��س �ه‌ف � ‌ه ‌ی زان��س��ت‪ ،‬فه‌لسه‌فه‌ی‬ ‫ئه‌خالق‪ ،‬فه‌لسه‌فه‌ی هونه‌ر ‪ .....‬هتد‬ ‫له‌فه‌لسه‌فه‌و‌ه به‌رهه‌مهاتوون‌و گه‌شه‌یان‬ ‫ك����ردووه‌‪ ،‬ل��ه‌م ب��اره‌ی��ه‌و‌ه پێویست ‌ه‬ ‫ب���ه‌وردی‌و به‌ئاگاییه‌و‌ه ب�ه‌وات��ا ‌ی ئه‌م‬ ‫وشه‌ی ‌ه له‌به‌ركارهێنانیدا مامه‌ڵه‌بكه‌ین‪.‬‬ ‫فه‌لسه‌ف ‌ه له‌هه‌موو ئه‌م بوارانه‌دا‬ ‫به‌واتای "زانستناسی" دێت‪ ،‬بۆنمون ‌ه‬ ‫فیزیا زانستێك ‌ه ك ‌ه له‌گۆڕان ‌ی ماده‌وزه‌و‬ ‫په‌یوه‌ند ‌ی ته‌نه‌كان‪ ،‬هێز‪ ،‬خێرایی‌‪،‬‬ ‫به‌رده‌وامی‌‪ ،‬په‌ستان‪ ،‬وز‌ه ‌ی ئه‌لكترۆنی‌‪،‬‬ ‫رووناكی‌‪ ،‬بوار ‌ی موگناتیسی ‪ ......‬هتد‬ ‫ده‌كۆڵێته‌وه‌‪ ،‬راستیه‌ك ك ‌ه له‌فیزیادا‬ ‫هه‌ی ‌ه ئه‌ویش ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه فیزیا زیاتر‬ ‫توێژینه‌و‌ه له‌سه‌ر سروشت ‌ی ده‌ره‌و‌ه ‌ی‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ئه‌و زانسته‌ش كه‌ئێم ‌ه به‌ئه‌م‬ ‫بوار‌ه ئاشناده‌كات "فیزیای ناوه‌"‪.‬‬ ‫دوای ئ���ه‌وه‌ش ك � ‌ه له‌سروشت ‌ی‬ ‫ده‌ره‌ك � ‌ی زانیارییه‌كان به‌ده‌ستهاتن‌و‬ ‫زانست ‌ی فیزیا له‌دایكبوو‪ ،‬له‌ئێستادا‬

‫خود ‌ی ئه‌م زانست ‌ه "وات ‌ه فیزیا" وه‌ك‬ ‫زانستێك ‌ی هه‌بوو كاریگه‌ر توێژینه‌وه‌و‬ ‫لێكۆڵینه‌و‌ه ‌ی له‌سه‌رده‌كرێت‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫له‌چۆنیه‌ت ‌ی له‌دایكبوون‌و گه‌شه‌سه‌ندن‌و‬ ‫سه‌رهه‌ڵدان ‌ی زانست ‌ی فیزیا‪ ،‬له‌جۆر ‌ی‬ ‫ت��ی��ۆری��ی�ه‌ك��ان� ‌ی ئ���ه‌م زان��س��ت �ه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫گۆڕانان ‌ه ‌ی ك ‌ه به‌سه‌ریدا هاتوون‪ ،‬له‌و‬ ‫یاساو رێسایان ‌ه ‌ی كه‌په‌یوه‌ندییان به‌م‬ ‫زانسته‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬له‌و بوار‌ه ‌ی كه‌كار ‌ی‬ ‫تیاده‌كات ‪ ....‬هتد‪ ،‬به‌رده‌وام پرسیار ‌ی‬ ‫ل �ه‌ب��اره‌وه‌ده‌ك��رێ �ت‌و ب���ه‌دوا ‌ی وه‌اڵم��دا‬ ‫ده‌گ �ه‌ڕێ��ن‪ ،‬ئیتر ل��ێ��ره‌و‌ه فه‌لسه‌ف ‌ه ‌ی‬ ‫زانست ‌ی فیزیا ده‌رده‌كه‌وێت‪.‬‬ ‫فه‌لسه‌ف ‌ه ‌ی زانست ‌ی فیزیا له‌راستیدا‬ ‫خۆ ‌ی زانستێك ‌ه ك ‌ه له‌زانست ‌ی فیزیاو ئه‌و‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌و توێژینه‌وان ‌ه ده‌كۆڵێته‌و‌ه‬ ‫كه‌تایبه‌ت ‌ه به‌زانست ‌ی فیزیاوه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫له‌كاتێكدای ‌ه كه‌خود ‌ی زانست ‌ی فیزیا‬ ‫زانستێك ‌ه ل���ه‌ده‌ره‌و‌ه ‌ی ئه‌م الیه‌نه‌و‌ه‬ ‫ده‌دوێ�����ت‪ ،‬ده‌ب��ێ��ت ئ����ه‌وه‌ش بڵێین‬ ‫كه‌زانست ‌ی فیزیاو فه‌لسه‌ف ‌ه ‌ی زانست ‌ی‬ ‫فیزیا دوو زانست ‌ی دژبه‌یه‌ك نین وه‌ك‬ ‫هه‌ندێ كه‌س واگومان ده‌به‌ن‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫به‌زیاتر شاره‌زابوون له‌زانست ‌ی فیزیا‬ ‫به‌فه‌لسه‌ف ‌ه ‌ی زانست ‌ی فیزیا ده‌گ ‌هی‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها فه‌لسه‌ف ‌ه ‌ی زانست ‌ی فیزیاو خود ‌ی‬ ‫زانست ‌ی فیزیا له‌بار ‌ی درێژیدا ئه‌گه‌نه‌و‌ه‬ ‫به‌یه‌ك‪ ،‬نه‌ك له‌بار ‌ی پانیدا‪ ،‬له‌بار‌ه ‌ی‬ ‫زانست ‌ی مێژوو‪ ،‬فه‌لسه‌ف ‌ه ‌ی زانست ‌ی‬ ‫مێژووشه‌و‌ه وه‌ك ده‌زانین زانست ‌ی مێژوو‬ ‫زانستێك ‌ه قس ‌ه له‌سه‌ر رووداوه‌كان ‌ی‬

‫‪20‬‬

‫نییه‌و به‌شێك له‌زانایانی ئاینیش دژی‬ ‫ئه‌و بۆچوون ‌ه بوون‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئیمامی‬ ‫شافیعی ده‌ڵێت بۆچوونه‌كه‌ی خۆم‬ ‫به‌ڕاست ده‌زانم ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌ش هه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌ڵه‌بم‪ ،‬ئه‌و ده‌سته‌واژه‌یه‌ی به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌هه‌موو ئه‌و ته‌فسیركردنانه‌ی خۆی‬ ‫به‌كارهێناوه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچی پانتایی سێیه‌می ریفۆرمی‬ ‫ئاینیش ‌ه بریتی ‌ه له‌ته‌حیقیقاتی‬ ‫ده‌ره‌كی ئاین‪ ،‬هه‌موو بۆماو‌ه كلتوری‌و‬ ‫فه‌رهه‌نگیه‌ی ك ‌ه به‌هۆی ئاینه‌و‌ه یا‬ ‫له‌ژێر قه‌ڵه‌مڕه‌وی ئایندا به‌رهه‌مهاتوون‬ ‫ك ‌ه وه‌ك پێشتریش ئاماژه‌مان پێدا‬ ‫ئه‌م بازنه‌یه‌یان گه‌نده‌ڵترین بازنه‌ی‬ ‫ئاینه‌‪ ،‬ئه‌م بازنه‌یه‌یان پڕ‌ه له‌خورافه‌و‬ ‫الدان‌و بچوككردنه‌وه‌ی م��رۆڤ‪ ،‬پڕ‬ ‫له‌ته‌قدیسكردنی ب��ێ��س �ه‌روب �ه‌ر پڕ‬ ‫له‌مامه‌ڵه‌ی هه‌ڵه‌‪.‬‬ ‫م��ێ��ژوو ئ���ه‌وه‌ی ده‌رخ��س��ت��و‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌سه‌ره‌تای ئاینه‌و‌ه ئاین خاڵی بوو‌ه‬ ‫له‌خواراف ‌ه وه‌ك سروش ده‌ڵێت سازگار بوو‬ ‫له‌گه‌ڵ مرۆڤدا تینویه‌تی مرۆڤی ده‌شكاند‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌نوك ‌ه پڕ بوو‌ه له‌خورافه‌‪ ،‬سروش‬ ‫ك ‌ه خۆی له‌دایكبووی منداڵدانی قه‌یرانی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی ئاینیه‌‪ ،‬زۆر ج��وان ده‌ركی‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی ك��ردوه‌‪ ،‬ده‌رك��ی ئ �ه‌وه‌ی كردو‌ه‬ ‫ك� ‌ه ئێستاك ‌ه ته‌نها به‌ڕه‌خنه‌گرتنی‬ ‫له‌والیه‌تی فه‌قیه فه‌توای كافربوونی بۆ‬ ‫ده‌رده‌كرێت‪ ،‬سروش باش له‌و‌ه تێده‌گات‬ ‫پێویست ‌ه ئاین نه‌كرێت ‌ه تریانكی گه‌الن‪،‬‬ ‫تریانكی به‌نگكردنی گه‌نجان‌و هاندانیان‬ ‫بۆ توندوتیژی‪ ،‬په‌نگكردنیان رێگریكردن‬ ‫له‌گه‌شه‌ی عه‌قڵیان‪.‬‬ ‫ئاستی سێیه‌می ریفۆرم خوازیاری‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی�� ‌ه پ �ه‌ی��وه‌ن��دی �ه‌ك��ان��ی م���رۆڤ‌و‬ ‫ته‌تبیقاتی ئاین دووبار‌ه دابڕێژرێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌ستی ئاینی م��رۆڤ جارێكی دی‬ ‫دابڕێژرێته‌وه‌‪ ،‬پانتایی ‌ه جیاوازه‌كانی‬ ‫ئاین ته‌وزیف بكرێنه‌وه‌‪ ،‬ئاین بكرێته‌و‌ه‬ ‫به‌په‌یامی ره‌حمه‌ت بۆ مرۆڤایه‌تی‪،‬‬ ‫پلۆرالیزمی مه‌عریفه‌ی ئاینی بێته‌و‌ه‬ ‫كایه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئاین ئه‌گه‌ر بڕوای به‌عه‌قڵ‬ ‫هه‌بێت پێویست ‌ه ده‌ره‌نجامه‌كانی‬ ‫عه‌قڵیش قبوڵ بكات‪ ،‬ئاین بێته‌و‌ه به‌ره‌و‬ ‫قبوڵكردنی سه‌رچاوه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئاین‌و ته‌فسیری ته‌فسیر كۆتای بێت‪.‬‬ ‫راب��ردوو‪ ،‬گواستنه‌وه‌و شیكردنه‌وه‌یان‬ ‫ده‌ك���ات‪ ،‬ب��ه‌اڵم فه‌لسه‌ف ‌ه ‌ی زانست ‌ی‬ ‫مێژوو زانستێك ‌ه له‌بار‌ه ‌ی چۆنیه‌تی‌و‬ ‫تواناو سنوره‌كان ‌ی زانست ‌ی مێژووه‌و‌ه‬ ‫ده‌دوێت‪ ،‬ئه‌و پرسیاران ‌ه ‌ی ك ‌ه له‌زانست ‌ی‬ ‫م��ێ��ژوودا ده‌ك��رێ��ن‪ ،‬ل �ه‌م پرسیارانه‌ن‬ ‫بۆنمون ‌ه راپه‌رین ‌ه گه‌وره‌ك ‌ه ‌ی فه‌ره‌نسا‬ ‫چۆن سه‌ریهه‌ڵدا؟ هۆكاره‌كان ‌ی چی‬ ‫بوون؟ ئه‌نجامه‌ك ‌ه ‌ی به‌چ ‌ی كۆتاییهات؟‬ ‫كاریگه‌ر ‌ی ئه‌و له‌سه‌ر پیشه‌ساز ‌ی چ ‌ی‬ ‫بوو؟ له‌روو ‌ی سیاسییه‌و‌ه چ گرنگییه‌ك ‌ی‬ ‫هه‌بوو؟ چ كاریگه‌ریه‌ك ‌ی له‌سه‌ر واڵتان ‌ی‬ ‫تر دان��ا‪..‬؟ به‌اڵم ئه‌و پرسیاران ‌ه ‌ی ك ‌ه‬ ‫له‌بار‌ه ‌ی فه‌لسه‌ف ‌ه ‌ی مێژووه‌و‌ه ده‌كرێن‪،‬‬ ‫له‌م شێوازانه‌ن بۆنمونه‌‪ :‬چۆن ده‌توان ‌ی‬ ‫له‌مێژوودا پێشبین ‌ی رووداوه‌كان بكه‌ین؟‬ ‫ئایا زانست ‌ی مێژوو زانستێك ‌ی ئه‌زمونییه‌؟‬ ‫ئایا ده‌كر ‌ێ یاسا ‌ی مێژووییمان هه‌بێت؟‬ ‫ئایا مێژوو هونه‌ر یان زانسته‌؟ ئایا‬ ‫م��اوه‌ی گ���ه‌ڕان‌و لێكۆڵینه‌و‌ه ماو‌ه ‌ی‬ ‫ئه‌زمونییه‌؟ ل �ه‌م ج��ۆر‌ه پرسیاران ‌ه‬ ‫لێره‌و‌ه به‌باش ‌ی تێده‌گه‌ین ك ‌ه جۆر ‌ی‬ ‫پرسیاره‌كان ج��ی��اوازن‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫كۆمه‌ڵ ‌ه ‌ی پرسیاره‌كان ‌ی پێشوو تایبه‌تن‬ ‫ب���ه‌رووداوه‌ك���ان ل����ه‌ده‌ره‌و‌ه ‌ی مێژوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم كۆمه‌ڵ ‌ه پرسیاره‌كان ‌ی دووه‌مجار‬ ‫ئه‌و پرسیارانه‌ن كه‌تایبه‌تن به‌خود ‌ی‬ ‫زانسته‌كه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌كۆتاییدا ده‌ڵێین فه‌لسه‌ف ‌ه‬ ‫تێكه‌ڵیه‌ك ‌ه له‌مه‌نتق‌و ره‌وشناسی‌و‬ ‫به‌هیچ شێوه‌یه‌ك فه‌لسه‌ف ‌ه به‌مانا ‌ی‬ ‫مابعد الطبیع ‌ة (فیزیا) له‌گه‌ڵ فه‌لسه‌ف ‌ه‬ ‫ب�ه‌وات��ای ف��راوان� ‌ی ئاگایی‪ ،‬هاوواتای‬ ‫یه‌كتر ‌ی نین‌و ئه‌م دوو شت ‌ه نابێت یه‌ك‬ ‫واتایان بۆ دابنرێ‪.‬‬

‫‪yary‬‬

‫‪www.destur.net‬‬

‫جۆراوجۆر‬

‫‌ئه‌رجه‌ن‬

‫تۆماركردو ركابهریو‬ ‫یانهكانیان‬ ‫ئهو دوو یانه‬ ‫لیۆنێل میسیو گۆنزالۆ ملمالنێی نێوان‬ ‫ئهرجهنتینی‬ ‫گرمتركرد‪.‬‬ ‫هیگواینی‬ ‫هاتریك‪ ،‬شهڕی دژبهیهكهیان رشهلۆنه بهسێ‬ ‫یانهی به‬ ‫ركهوتنی بهسهر‬ ‫بهتۆماركردنی ریاڵ مهدریدی‬ ‫سه‬ ‫بهرشهلۆنهو‬ ‫اللیگای ئهو گۆڵی میسی تۆماركردو ریاڵ‬ ‫ئیسپانیان لهخولی‬ ‫یانهی ڤالنسیا‬ ‫سێ گۆڵی‬ ‫مهدریدیش به‬ ‫واڵته گهرمتركرد‪.‬‬ ‫و تاكه گۆڵێكی‬ ‫رابردوو‬ ‫دوو گۆنزالۆ هیگواین‬ ‫شهوی‬ ‫رۆناڵدۆ شکستیان‬ ‫كهی ئیسپانیا‬ ‫یانه بههێزه‬ ‫کریستیانۆ‬ ‫دوهلید هێناو‬ ‫دوو یاری جیادا كهوتنهوه بهیانهی بهله‬ ‫له‬ ‫بهرشهلۆنهیان‬ ‫ملمالنێی یهكترو‬ ‫ی‬ ‫ركابهریو‬ ‫ئهرجهنتینی سهركهوتنهكه پێگهی خۆیان‬ ‫بێ بایهخكردو‬ ‫لیۆنێل میسی‬ ‫می ریزبهندی‬ ‫لۆنهو گۆنزالۆ‬ ‫پلهی یهكه‬ ‫یانهی بهرشه‬ ‫لههیگواینی هاونیشتمانی لهیانهی لهخولهکه پتهوتركرد‪.‬‬ ‫هاتریكیان بۆ‬ ‫ریاڵ مهدرید‪،‬‬

‫ب‬ ‫ی‬ ‫ئال ۆ‬ ‫ن‬ ‫س‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ر‬ ‫ب‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫و‬ ‫‌هكان ت ‌ی‬ ‫د‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫‪2‬‬

‫ه‌ڕایه‌وه‌‌پێشه‌نگی‬ ‫مانچسته‌ر‌گ‬

‫گڕی‌له‌كاڵچۆ‌به‌ردا‬

‫‌میالن‌‬

‫بردنهوهیهكی گرنگو‬ ‫سی میالنی ئیتاڵی‬ ‫لهیانهی ئینتهری‬ ‫یانهی ئهی‬ ‫نزیكبوونهوهی‬ ‫‪30‬ی لهیانهی فوڵهام بباتهوه‪ .‬مانچستهر قورسی تۆماركردو به كاڵچۆی واڵتهكهی‪.‬‬ ‫كێبڕكێكانی ههفتهی‬ ‫یهش یانهی‬ ‫ركابهری گڕی بهردایه خولی كێبركێكانی ههفتهی بیستو‬ ‫له‬ ‫بهم بردنهوه كانی گهیانده ‪66‬‬ ‫وی رابردوو لهمیانی‬ ‫یانهی مانچستهر یونایتدی خولی پریمهرلیگی ئینگلیزیدا یونایتد كۆی خاڵه‬ ‫ی ئهی سی میالنی‬ ‫شه‬ ‫پێش یانهی چێڵسی‬ ‫یانه‬ ‫بهتۆماركردنی‬ ‫ههشتی خولی كاڵچۆی ئیتاڵی‪،‬یاریگای خۆی رووبهڕووی‬ ‫سێ یانهی مانچستهریونایتدی ئینگلیزی خاڵو به دوو خاڵ‬ ‫ئینگلیزی‬ ‫ی دووهم‬ ‫تۆماركردو توانی‬ ‫ریزبهندی خولهكه له‬ ‫بهزهحمهت بردنهوه‬ ‫بردنهوهی لهیانهی فولهامی سهركهوتنێكی نوێی‬ ‫رۆنی ‪ 2‬ركابهری كهوت كه یانهنجامیبدات‪ .‬دووهمی‬ ‫گۆڵو‬ ‫ناوخۆی‬ ‫واین‬ ‫دواخراوی ماوه ئه‬ ‫یانهی چیڤۆ بووهوهو توانی زۆر یانهی ئینتهرمیالنی‬ ‫هاونیشتمانی‪ ،‬پێشهنگی خولی چێڵسی بهسێ گۆڵ كه یاریزانان تۆماریانكرد‪ ،‬یاریهكی‬ ‫گهڵ‬ ‫وهرگرتهوهو یانهی‬ ‫بیرباتۆڤ گۆڵێك‬ ‫تۆماربكاتو جیاوازی خاڵهكانی له وه‪ .‬یانهی میالن لهو‬ ‫واڵتهكهی‬ ‫گۆڵو‬ ‫مبكاته‬ ‫ركابهری بۆ تهنها خاڵێك كه نجامیدا بهتهنها گۆڵێكی‬ ‫فرێدایه پلهی دووهمی‪.‬‬ ‫یاریهدا كه لهیاریگای خۆی ئه كی كۆتایی یاریهكهدا‬ ‫خوله‬ ‫كالرن سیدۆفی هۆڵهندی كه له هێناو كۆی خاڵهكانی‬ ‫تۆماریكرد‪ ،‬شكستی بهیانهی چیڤۆخاڵهكانی لهگهڵ یانهی‬ ‫رزكردهوهو جیاوازی‬ ‫بۆ ‪ 58‬خاڵ به‬ ‫ك خاڵ كهمكردهوه‪.‬‬ ‫ركابهری بۆ تهنها یه‬ ‫ئینتهرمیالنی‬

‫‪4‬‬

‫نا‌بۆ‌زه‌ینه‌دین‌‬ ‫ها‬ ‫زێدان‌ده‌برێت‬

‫‪2‬‬

‫‪5‬‬

‫ێکهام‌گومانی‌له‌‌‬ ‫ب‬ ‫کاپیلۆ‌هه‌یه‌‬

‫ی‬ ‫كۆمپیوته‌رێك بۆ خوێندنه‌و ‌ه ‌‬ ‫مــێـشــك‬

‫زان��اك��ان��ی‌ واڵت���ی‌ ب �ه‌ری��ت��ان��ی��ا پرۆگرامێكی‌‬ ‫كۆمپیوته‌رییان دروستكردووه‌ كه‌ ده‌توانێ‌ به‌ناو‬ ‫مێشكی‌ مرۆڤدا بگه‌ڕێت‌و یاده‌وه‌رییه‌ تێكه‌ڵ‌و‬ ‫پێكه‌ڵه‌كانی‌ ناوی‌ لێك جیا بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م كاره‌ هه‌نگاوێكی‌ پێشكه‌وتووتره‌ له‌دیاریكردنی‌‬ ‫ئه‌و جیاوازییانه‌ی‌ له‌كاتی‌ پرۆسه‌ی‌ بیركه‌وتنه‌وه‌دا‬ ‫رووده‌ده‌ن‪ ،‬له‌ڕێی‌ ئه‌م پرۆگرامه‌وه‌ ده‌توانی‌‬ ‫بزانی‌ كه‌ یادگارییه‌ جیاوازییه‌كانت‬ ‫كه‌وتوونه‌ته‌ كوێی‌ مێشكته‌وه‌‪،‬‬ ‫ه��ه‌روه‌ك ده‌توانی‌ بزانی‌‬ ‫ئ��ه‌و یاده‌وه‌رییانه‌ی‌‬ ‫ل���ه‌داه���ات���وودا دێنه‌‬ ‫مێشكه‌وه‌ ده‌چنه‌ كام‬ ‫جێگه‌یه‌‌و چۆن ده‌شاردرێنه‌وه‌‌و‬ ‫چ گۆڕانكارییه‌كیان به‌سه‌ردا دێت‪.‬‬

‫کیم؛‌‬ ‫ی‌خۆی‌ده‌کات‬ ‫ستایش‬

‫ممه‪2010/3/15 ،‬‬ ‫ژماره ‪ ،22‬دووشه‬

‫‌رشه‌لۆنه‌و‌ریاڵیان‌گه‬ ‫تینییه‌كان‌ش ‌هڕی‌به‬

‫ریبێری؛‬ ‫‌یاریزانێکی‌دوو‌رووه‌‬

‫پاشکۆیه‌کی وه‌رزشی رۆژنامه‌ی ده‌ستووره‌‪ ،‬رۆژانی دووشه‌مم ‌ه کۆمپانیای سولی تێلیگراف ده‌ریده‌کات‬

‫‪4‬‬

‫‪7‬‬

‫‌ری‌نه‌ورۆز‌پێی‌‬ ‫راهێنه‬ ‫‌‌به‌‌عه‌ره‌ب‌له‌‌‬ ‫ناخۆشه‬ ‫قه‌ڵه‌م‌بدرێت‬

‫‪ 8‬الپهڕه‬

‫‪ 500‬دینار‬

‫‪7‬‬

‫‌هدی‌که‌ریم‌هه‌ولێری‌له‌‌‬ ‫مه‬ ‫‌وروپییه‌کان‌پێ‌باشتر‌ه‬ ‫یانه‌‌ئه‬

‫‪23‬‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫‪3‬‬

‫‪info@destur.net‬‬ ‫‌رمكرد‬ ‫رۆژنامهی دهستووره‪،‬‬ ‫پاشکۆیهکی وهرزشیی تێلیگراف دهریدهکات‬ ‫کۆمپانیای سولى‬ ‫رۆژانی دووشهممه‬

‫بیۆ نسی‌‬ ‫گۆ ر ا نیبێژ ی‌‬ ‫به‌ناوبانگ سه‌نته‌رێكی‌‬ ‫جوانكاری‌ تایبه‌ت به‌خۆی‌‬ ‫كرده‌وه‌‪ ،‬سه‌نته‌ره‌كه‌ له‌برۆكلینه‌‌و‬ ‫ناوی‌ ناوه‌ندی‌ جوانكاری‌ بیۆنسه‌‪،‬‬ ‫ناوه‌ندێكی‌ په‌روه‌رده‌ییه‌‌و مه‌به‌ست‬ ‫ل��ه‌دام��ه‌زران��دن��ی‌ خ��زم�ه‌ت��ك��ردن�ه‌ به‌و‬ ‫كه‌سانه‌ی‌ ئالووده‌ی‌ ماده‌ هۆشبه‌ره‌كان‬ ‫بوون‌و دواتر وازیان لێهێناوه‌‪،‬بۆئه‌وه‌ی‌‬ ‫فێری‌ كارێك ببن‪.‬‬ ‫به‌پێ ‌ی لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك ژنان ‌ی ته‌مه‌ن مامناوه‌ند‬ ‫ب��ی��ری��ان له‌بیر ‌ی‬ ‫هاوته‌مه‌نه‌كانیان‬ ‫له‌ڕه‌گه‌ز ‌ی به‌رامبه‌ر ك ‌ه‬ ‫پیاو‌ه باشتره‌‪ ،‬لێكۆڵینه‌وه‌ك ‌ه‬ ‫له‌ڕۆژنام ‌ه ‌ی ده‌یل ‌ی ته‌له‌گرافدا‬ ‫باڵوكراوه‌ته‌وه‌‌و تێیدا هاتوو‌ه‬ ‫له‌تێست ‌ی بیر ‌ی ژنان ‌ی ته‌مه‌ن‬ ‫‪ 50‬ساڵ‌و پیاوان ‌ی هاوته‌مه‌نیانه‌و‌ه‬ ‫ده‌ركه‌وتوو‌ه ك ‌ه ئه‌دا ‌ی بیر ‌ی ژنان‬ ‫له‌ه ‌ی پیاوان باشتر‌ه له‌ڕوو ‌ی خێرایی‬ ‫بیرهاتنه‌وه‌‌و وت��ن�ه‌و‌ه ‌ی ئ�ه‌و ن��اوان� ‌ه ‌ی ك ‌ه‬ ‫بیستوویان ‌ه به‌شێوه‌یه‌ك ‌ی دروست‪.‬‬ ‫له‌لێكۆلینه‌وه‌كه‌دا زیاتر له‌‪ 9600‬ژن‌و‬ ‫پیاو به‌شدارییان پێكراوه‌‌و تێست ‌ی‬ ‫بیرتیژییان بۆ كراوه‌‪ ،‬تێسته‌كان‬ ‫به‌سێ قۆناغ ئه‌نجامدراون‌و له‌یه‌كه‌م‬ ‫تێستدا ژنان به‌رێژه‌ی له‌سه‌دا ‪5‬‬ ‫له‌پیاوان سه‌ركه‌وتووتر‌و له‌دووه‌میاندا‬ ‫به‌رێژه‌ی له‌سه‌دا ‪ 8‬سه‌ركه‌وتووتر بوون‪،‬‬ ‫له‌تێست ‌ی سێیه‌میشدا ده‌ركه‌وتوو‌ه‬ ‫ژن��ان له‌پیاوان خێراتر شته‌كانیان‬ ‫بیرده‌كه‌وێته‌وه‌‪.‬‬

‫بیر ‌ی ژنان له‌هی پیاوان تیژتر ‌ه‬

‫ساركۆزی‌ ه ‌هرگیز‬ ‫خیانه‌تم لێناكات‬

‫كارال برون ‌ی هاوسه‌ر ‌ی نیكۆال ساركۆز ‌ی‬ ‫سه‌رۆك كۆمار ‌ی فه‌ره‌نسا ئاشكرایكرد‬ ‫دوا ‌ی سێ مانگ له‌ناسین ‌ی ساركۆزی‌‪،‬‬ ‫چوونه‌ت ‌ه نێو ژیان ‌ی هاوسه‌رگیرییه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌به‌رئه‌و‌ه بوو‌ه ك ‌ه خه‌ڵك‬ ‫زۆر باسیان نه‌كات‌و گۆڤار‌و‬ ‫رۆژنامه‌كان له‌سه‌ریان‬ ‫نه‌نووسن‪.‬‬ ‫سه‌بار ه‌ت‬ ‫ی‬ ‫به‌و پڕوپاگه‌ندان ‌ه ‌‬ ‫ب��ه‌م دوای��ی�� ‌ه بۆ‬ ‫ه���ه‌ری���ه‌ك له‌و‬ ‫دوو هاوسه‌ر‌ه‬ ‫ی‬ ‫ك���را ل���ه‌ب���ار‌ه ‌‬ ‫ی ناپاكییان‬ ‫ئه‌و‌ه ‌‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌یه‌كتر‬ ‫ی‬ ‫ك�����ردووه‌‪ ،‬برون ‌‬ ‫ی "ئ��ه‌و عه‌شق ‌ه‬ ‫وت � ‌‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌ف���س���ان���ه‌ی���ی��� ‌ه ‌‬ ‫له‌نێوانماندای ‌ه هه‌رگیز‬ ‫رێگ ‌ه به‌و‌ه نادات خیانه‌تم‬ ‫لێ بكات‌و ناپاكیم له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌نجامبدات"‪.‬‬

‫ی‬ ‫ی جل ‌‬ ‫مادۆن‌ا دیزاین ‌‬ ‫مندااڵن ده‌كات‬ ‫مادۆنای‌‬ ‫ی‬ ‫گ��ۆران��ی��ب��ێ��ژی‌ به‌ناوبانگ ‌‬ ‫ی ك��چ� ‌ه ‪14‬‬ ‫ئ �ه‌م��ری��ك��ی‌‌و ل��وردی��س � ‌‬ ‫ی‬ ‫ی داه���ات���وو ‌‬ ‫س��ااڵن��ه‌ك��ه‌ی‌ ب��ۆ س��اڵ � ‌‬ ‫خوێندن ئ �ه‌و به‌رهه‌مان ‌هی‌ كه‌ تایبه‌تن‬ ‫به‌مندااڵن‌و بریتین له‌جل‌و جانتا‌و پێاڵو‌و‬ ‫ی‬ ‫ی خوێندنگه‌‪ ،‬له‌ڕێگه‌ ‌‬ ‫پێداویستییه‌كان ‌‬ ‫ی به‌ناوبانگه‌وه‌ ده‌خه‌ن ‌ه‬ ‫كۆمپانیایه‌ك ‌‬ ‫بازاڕه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌موو ئه‌و به‌رهه‌مانه‌ له‌دیزاینی‬ ‫ی‬ ‫م���ادۆن���ا‌و ك��چ �ه‌ك �ه‌ی �ن‌و ب��ه‌ن��او ‌‬ ‫ی مادۆناوه‌ ناونراون‬ ‫گۆرانییه‌ك ‌‬ ‫ك��� ‌ه "م���ات���ری���اڵ گ���ێ���ڵ"ه‌‪،‬‬ ‫ی‬ ‫پێشبین ‌‬ ‫ه���������ه‌روه‌ك‬ ‫ی‬ ‫ده‌ك��رێ��ت م��ادۆن��ا له‌ساڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫‪2011‬دا بچێت ‌ه نێو سێكته‌ر ‌‬ ‫ی‬ ‫ی پێداویستییه‌كان ‌‬ ‫به‌رهه‌مهێنان ‌‬ ‫جوانكاریشه‌وه‌‪.‬‬ ‫لوردیسی کچی مادۆنا‬

‫ی یانز ‌ه‬ ‫نزیك ‌ه ‌‬ ‫هه‌زار كه‌س‬ ‫ی‬ ‫پێكه‌و ‌ه ژمار ‌ه ‌‬ ‫پێوانه‌ییان شكاند‬ ‫له‌ویالیه‌ت ‌ی میزۆرام له‌باكوور ‌ی رۆژهه‌اڵت ‌ی‬ ‫هندستان ‪ 10‬هه‌زار‌و ‪ 780‬كه‌س به‌جل ‌ی‬ ‫كلتور ‌ی خۆیانه‌وه‌‌و پێكه‌و‌ه سه‌مایان كردو‬ ‫ژمار‌ه ‌ی پێوانه‌ییان له‌و بواره‌دا شكاند‪.‬‬ ‫سه‌ماك ‌ه به‌مه‌به‌ست ‌ی پێشوازیكردن‬ ‫ل���ه‌وه‌رز ‌ی هاوین له‌ڕووبه‌رێك ‌ی زیاتر‬ ‫له‌س ‌ێ كیلۆمه‌تر دووجادا رێكخرابوو ك ‌ه‬ ‫بۆ ماو‌ه ‌ی ‪ 8‬خوله‌ك به‌رده‌وامبوو‪.‬‬ ‫پێشتر ژم���ار‌ه ‌ی پێوانه‌یی له‌م‬ ‫بواره‌دا به‌ناو ‌ی فلیپینییه‌كانه‌و‌ه بوو ك ‌ه‬ ‫له‌سه‌مایه‌ك ‌ی به‌كۆمه‌ڵدا ‪ 7700‬كه‌س‬ ‫به‌شدارییان كردبوو‪.‬‬

‫ژماره‌ (‪ )23‬چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫‪info@destur.net‬‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه‌‪،‬کۆمپانیای سولی تێلیگراف هه‌فتان ‌ه ده‌ریده‌کات‬

‫جۆراوجۆر‬

‫ئ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫اڵ‬ ‫ن‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ی‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫گ‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ڵ‬ ‫م‬ ‫ۆ‬ ‫ز‬ ‫ی‬ ‫ك‬ ‫د‬ ‫ده‌‬ ‫ب‬ ‫ن‬ ‫ا گ ‌هور ‌ه‬ ‫س‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ر‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫‌‬ ‫ن‬ ‫و‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫خ‬ ‫ت‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫و‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫رترن‬ ‫م��ن��داڵ��ه‌ك‬ ‫��ان به‌ملیار‌ه‬

‫مێ‬ ‫ها خانه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ل شكیانه‌و‌ه دێن ‌ه‬ ‫نێ‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫نی‬ ‫او‬ ‫ه‬ ‫‌‪،‬‬ ‫‌هسااڵنی‌ سه‌ره‌‬ ‫ی تای‌ ته‌مه‌نیاندا‬ ‫ئ ‌هم خانانه‌ ‌‬ ‫دروس��ت��ك��رد مێشك ه ‌هوڵ ‌‬ ‫ی‬ ‫ن�� ‌‬ ‫ی په‌یوه‌ندی‬ ‫ده‌د‌هن ل��ه‌ن��ێ��‬ ‫وا‬ ‫ن‬ ‫خۆیاندا‪،‬‬ ‫ب��ه‌ت��ێ��پ��ه‌ڕی‬ ‫په‌یوه‌ندیی ‌ه ��ن��ی‌ كاتیش‬ ‫كان‬ ‫به‌هێزتر ده‌بن‪،‬‬ ‫ئه‬ ‫‌و خانان ‌هش ك ‌ه‬ ‫به‌كارناهێنرێن‬ ‫ده‌مر‬ ‫ن‌و له‌ناوده‌چن‪.‬‬ ‫لێ‬ ‫ك‬ ‫ۆڵینه‌وه‌كان‬ ‫گه‌ر منداڵێك وای‌ ده‌ریانخستوو‌ه‬ ‫له‌مۆزیكا بگرێت‪ ،‬لێبكرێـت گوێ‬ ‫ده‌بێت ‌ه ه��اوك�� ئ ‌هوا مۆزیكاك ‌ه‬ ‫ار ‌‬ ‫ی‬ ‫دروستبوون ‌‬ ‫ی‬ ‫پ��ه‌ی��وه‌ن��دی‌‌و‬ ‫رێ��گ��ه‌ی‌ نوێ‬ ‫له‌نێوان‬ ‫خانه‌كاندا‪،‬‬

‫لێكۆڵ‬ ‫م ینه‌وه‌كان ده‌‬ ‫ری‬ ‫ان‬ ‫خ‬ ‫ست‬ ‫وو‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ئه‌و‬ ‫نااڵنه‌ ‌‬ ‫ی ل ‌هسك ‌‬ ‫ی دایكی‬ ‫دایكه‌ك ‌ه اندا به‌گوێگرتن ‌‬ ‫ی‬ ‫له‬ ‫له‌د ‌مۆزیكا‌و دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ای‬ ‫كب‬ ‫و و نیشیا ن‬ ‫ب�� ‌هم��‬ ‫ده‌ب ۆزی��ك��ا گ����ه‌ور‌ه‬ ‫���ن‬ ‫له‌بوراه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫داه���ێ‬ ‫���ن‬ ‫���ا‬ ‫ن‌و ب����وار‌ه‬ ‫كۆ م‬ ‫ه‌‬ ‫ب��ی��رت��ی اڵ یه‌تییه‌كا ن‌و‬ ‫��ژ‬ ‫زمان‌و زیره‌ك ی‌‌و بیركاری‌‌و‬ ‫یی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ستییه‌كاندا‬ ‫پێشكه‌وتنی‌ زۆر‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫‌ر‬ ‫چاویان پێو‌ه‬ ‫دیاره‌ و‌ه‬ ‫ك له‌وانی‌ دیكه‌‪.‬‬

‫‪22‬‬

‫ئه‌پڵ باڵوكردنه‌وه‌ی‌ به‌رهه‌م ‌ه‬ ‫ی دواده‌خات‬ ‫ناوازه‌كه‌ ‌‬ ‫ی‬ ‫ی "ئا ‌‬ ‫كۆمپانیای‌ ئه‌پڵ باڵویكرده‌وه‌ ئه‌و ئامێر ‌‬ ‫پ��اد"ه‌ی‌ چه‌ند مانگێكه‌ ریكالمی‌ بۆ‬ ‫ی‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬بریتییه‌ له‌ته‌له‌فۆنێك ‌‬ ‫ی گوازراو‌ه‬ ‫زی��ره‌ك‌و كۆمپیوته‌رێك ‌‬ ‫پێكه‌وه‌‪ ،‬له‌كۆتایی ئ��ه‌م مانگه‌دا‬ ‫ناخرێت ‌ه بازاڕه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو دوا ده‌كه‌وێت‬ ‫ی مانگی‌ داهاتوو‪.‬‬ ‫بۆ سه‌ره‌تا ‌‬ ‫ی‬ ‫ی له‌گروپ ‌‬ ‫ی ئه‌و روونكردنه‌وه‌یه‌ ‌‬ ‫به‌پێ ‌‬ ‫ی‬ ‫ئه‌پڵه‌وه‌ باڵوكراوه‌ته‌وه‌ هه‌موو جۆره‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی مانگ ‌‬ ‫ئ��ای‌ پ���اده‌ نوێیه‌كه‌ له‌سێ ‌‬ ‫نیسانه‌وه‌ تا كۆتایی مانگ ده‌خرێن ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ب��ازاڕه‌ك��ان��ه‌وه‌‌و به‌سه‌رانسه‌ر ‌‬ ‫جیهاندا باڵوده‌كرێنه‌وه‌‪.‬‬

‫ی فیلم كارتۆن‬ ‫میو ‌ه گورچیله‌كان ده‌پارێزن پیاوێك به‌سه‌یركردن ‌‬ ‫ی پێوانه‌یی ده‌شكێنێ‬ ‫ژمار ‌ه ‌‬ ‫ی زۆریان بۆ‬ ‫چه‌ند لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك ده‌ریانخستووه‌ ك ‌ه هه‌ندێك میو‌ه هه‌ن سوود ‌‬ ‫گورچیله‌كان هه‌یه‌‌و ده‌یانپارێزن له‌دروستكردنی‌ به‌ردی‌ گورچیله‌‪.‬‬ ‫لێكۆڵینه‌وه‌كان ده‌ریانخستو‌ه خواردنی ئه‌و میوان ‌ه له‌الیه‌ن ئه‌و كه‌سانه‌و‌ه‬ ‫ی به‌رد‬ ‫كه‌ پێشتر به‌ردیان هه‌بووه‌ رێگری‌ ده‌كات له‌دووباره‌ دروستبوونه‌وه‌ ‌‬ ‫له‌گورچیله‌دا‪ ،‬ئه‌وانه‌ش بریتین له‌لیمۆ‌و پرته‌قاڵ‌و سندی‌‌و نارنج‪ ،‬هه‌روه‌ك‬ ‫ده‌ریشیانخستووه‌ بۆ رێگریكردن له‌دروستبوونی‌ به‌رد‬ ‫ی چا‌و‬ ‫له‌گورچیله‌كاندا سپێناخ‌و گوێز‌و كاكاو‌و گه‌اڵ ‌‬ ‫ی زۆریان ده‌بێت‪.‬‬ ‫كه‌په‌كی‌ گه‌نم سوود ‌‬

‫پیاوێك ‌ی ته‌مه‌ن ‪ 52‬س��اڵ كه‌خه‌ڵك ‌ی‬ ‫هه‌نگاریایه‌‪ ،‬به‌سه‌یركردن ‌ی فیلم‬ ‫كارتۆن بۆ ماو‌ه ‌ی ‪ 104‬سه‌عات به‌ب ‌ێ‬ ‫وه‌ستان‪ ،‬ژمار‌ه ‌ی پێوانه‌یی شكاند‪.‬‬ ‫له‌بۆدابست ‌ی پایته‌خت ‌ی هه‌نگاریا‬ ‫پێشبڕكێیه‌ك بۆ سه‌یركردن ‌ی فیلم كارتۆن‬ ‫له‌یه‌كێك له‌سینه‌ماكان ‌ی ئه‌و واڵت ‌ه سازكرا‌و‬ ‫‪ 14‬ك��ه‌س ب��ه‌ش��داری��ی��ان ت��ێ��دا ك���رد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌سه‌ر ‌ی ‪104‬یه‌مین سه‌عاتدا ته‌نها كه‌سێك له‌هۆڵ ‌ی‬ ‫سینه‌ماكه‌دا مابۆو‌ه ئه‌ویش له‌كۆتایی‬ ‫ئه‌و سه‌عاته‌دا هۆڵه‌ك ‌ه ‌ی به‌جێهێشت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ی خۆ ‌‬ ‫ی ناو ‌‬ ‫ئه‌و پیاو‌ه نه‌یتوان ‌‬ ‫ی گینسه‌وه‌‌و ژماره‌ی‬ ‫بخات ‌ه نێو كتێب ‌‬ ‫ێ كه‌‪124‬‬ ‫پێوانه‌یی پێشوو بشكێن ‌‬ ‫ی‬ ‫ی واڵته‌ك ‌ه ‌‬ ‫سه‌عاته‌‪ ،‬به‌اڵم له‌سه‌ر ئاست ‌‬ ‫یه‌كه‌م بوو‪.‬‬

‫كاور‬

‫گا‬

‫دووانه‌‬

‫قرژاڵ‬

‫شێر‬

‫فه‌ریك‬

‫(‪ 21‬مارس ‪-‬‬ ‫‪ 20‬نیسان)‬

‫(‪ 21‬نیسان ‪-‬‬ ‫‪ 20‬ئایار)‬

‫(‪ 21‬ئایار ‪-‬‬ ‫‪ 20‬حوزه‌یران)‬

‫‪ 21‬حوزه‌یران ‪-‬‬ ‫‪ 22‬ته‌مموز‬

‫(‪ 23‬ته‌مموز ‪-‬‬ ‫‪ 22‬ئاب)‬

‫(‪ 23‬ئاب ‪-‬‬ ‫‪ 22‬ئه‌یلول)‬

‫له‌جیاتی‌ كاركردنی‌ زۆر‌و جدی‌‬ ‫ئ��ه‌م هه‌فته‌یه‌ به‌فه‌نتازیاوه‌‬ ‫ب��ه‌س��ه‌ر ده‌ب��ه‌ی��ت‪ ،‬بیرۆكه‌ی‌‬ ‫زۆر داه��ێ��ن��ه‌ران��ه‌ له‌مێشكتدا‬ ‫دروستده‌بن‪ ،‬نیازێكی‌ ته‌واوت‬ ‫ه��ه‌ی��ه‌ ب���ۆ وه‌دی‌ هێنانی‌‬ ‫خه‌ونه‌كانت‪.‬‬

‫هه‌وڵ مه‌د‌ه له‌م هه‌فته‌یه‌دا به‌ته‌نها‬ ‫بیت‌و له‌ماڵه‌و‌ه بمێنیته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫ی ب����ه‌دوادا دێت‪،‬‬ ‫په‌شیمـــــــان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌وانه‌ش ‌ه به‌وهـــۆیه‌و‌ه هه‌لێك ‌‬ ‫ب��ه‌ن��رخ��ت له‌ده‌ستبچێت‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫كه‌سانی‌ ده‌وروب���� ‌هر‌و هاوڕێكانتدا‬ ‫دڵخۆش ده‌بیت‪.‬‬

‫م���اوه‌ی‌ چه‌ند رۆژی‌ داهـــاتوو‬ ‫پ���ێ���وی���س���ت ن����اك����ات خ���ه‌م���ی‌‬ ‫هه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌رپرسیارێتییه‌كانت‬ ‫له‌وانه‌یه‌ دڵخۆش نه‌بیت به‌ژیانی‌‬ ‫رۆژان�����ه‌ت‌و هه‌ستێكی‌ به‌هێزت‬ ‫هه‌بێت ب��ۆ ده‌رب���ازب���وون به‌هه‌ر‬ ‫هۆكارێك بێت‪.‬‬

‫كاریگـــــــــه‌ری‌ هه‌ســـــــــاره‌كان‬ ‫له‌سه‌رت ك��ه‌م‌و كورتخــــــــایه‌ن‬ ‫ده‌ب���ن‪ ،‬هه‌ندێـــــــك ش��ه‌و له‌م‬ ‫ه��ه‌ف��ت��ه‌ی��ه‌دا زۆر مانــــــدووت‬ ‫ده‌ك��ات‪ ،‬پێویستـــــــه‌ خۆتی‌ بۆ‬ ‫ئاماده‌ بكه‌یت پێش ده‌ستكردن‬ ‫به‌هه‌ر كارێك‪.‬‬

‫پ��ێ��وی��س��ـ��ـ��ـ��ـ��ـ��ـ��ـ��ـ��ت��ه‌ به‌ته‌نگ‬ ‫هاوڕێكانته‌وه‌ بیت‪ ،‬به‌تایبـــــه‌ت‬ ‫ئ��ه‌وان��ه‌ی‌ بۆنه‌یه‌كیـــــان هه‌یه‌‬ ‫ل��ه‌ب��ی��ری��ان ن���ه‌ك���ه‌ی���ت‪ ،‬خۆتت‬ ‫له‌بیرنه‌چـــــــــــێت‌و هه‌نــــــــدێك‬ ‫كات بۆ خۆشــــــی‌‌و گه‌ڕانه‌كانت‬ ‫دابنێ‌‪.‬‬

‫ی‬ ‫پ��ێ��وی��س��ت ن��اك��ات ل���ه‌ب���اره‌ ‌‬ ‫هیچ شتێكه‌و‌ه دوودڵ بیت‪،‬‬ ‫ی‬ ‫له‌مۆراڵێكی‌ باشدایت‌و ده‌توان ‌‬ ‫ی‬ ‫له‌زه‌ت له‌شت ‌ه بچوك‌و ساده‌كان ‌‬ ‫ژی��ان ببینیت‪ ،‬له‌م هه‌فته‌یه‌دا‬ ‫ی پ���اره‌و‌ه‬ ‫خ��ۆت به‌په‌یداكردن ‌‬ ‫سه‌رقاڵ مه‌كه‌‪.‬‬

‫ته‌رازوو‬

‫دووپشك‬

‫كه‌وان‬

‫گیسك‬

‫سه‌تڵ‌‬

‫نه‌هه‌نگ‬

‫(‪ 23‬ئه‌یلول ‪-‬‬ ‫‪ 22‬تشرین ‌ی یه‌كه‌م)‬

‫(‪ 23‬تشرین ‌ی یه‌كه‌م‬ ‫‪ 21 -‬تشرین ‌ی دووه‌م)‬

‫(‪ 22‬تشرین ‌ی دووه‌م ‪-‬‬ ‫‪ 20‬كانون ‌ی یه‌كه‌م)‬

‫(‪ 21‬كانون ‌ی یه‌كه‌م ‪-‬‬ ‫‪ 19‬كانون ‌ی دووه‌م)‬

‫(‪ 20‬كانون ‌ی دووه‌م ‪-‬‬ ‫‪ 18‬شوبات)‬

‫(‪ 19‬شوبات ‪-‬‬ ‫‪ 20‬ئازار)‬

‫پ��ێ��وی��س��ت ب���ه‌ش���اردن���ه‌وه‌ی‌‬ ‫هه‌سته‌ زۆر قوڵه‌كـانت ناكات‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و كه‌سانه‌دا كه‌‬ ‫زۆر لێت نزیكن‪ ،‬به‌تایبه‌ت كه‌‬ ‫ناتوانی‌ له‌به‌رامبه‌ر كه‌سانی‌‬ ‫كاوڕ یان قرژاڵدا هه‌سته‌كانت‬ ‫سنوردار بكه‌یت‪.‬‬

‫ب���ڕوا ب��ه‌خ��ۆب��وون��ت له‌ئاستێكی‌‬ ‫پێده‌چێت‬ ‫باشـــــــــــدایه‌‪،‬‬ ‫ل���ه‌م ه��ه‌ف��ت��ه‌ی��ه‌دا س���ه‌ره‌ت���ا بۆ‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی‌ س���ۆزداری‌ نوێ‬ ‫دابنێیت‪ ،‬ئ��ه‌وه‌ش له‌ڕێی‌ یه‌كتر‬ ‫بینینێكــــــــــه‌وه‌ ده‌بێـــــــــت‌و‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی‌ درێژخایه‌نه‌‪.‬‬

‫له‌وانه‌یـــــ ‌ه رۆح��ی‌ ئ���ازادت له‌م‬ ‫ی‬ ‫هه‌فته‌یه‌دا هه‌ندێــــــــــك كێش ‌ه ‌‬ ‫بچوكی‌ بۆ دروس��ت بێـــــــــــت‪،‬‬ ‫ل��ه‌ب��ه‌رئ��ه‌و‌ه پێویست ‌ه له‌سه‌رت‬ ‫پ�لان��ه‌ك��ان��ت هه‌ڵوه‌شێنیته‌و‌ه با‬ ‫هاوڕێكانیـــــــــشت پێیان خۆش‬ ‫نه‌بێت‪.‬‬

‫پێویســـــــت ناكات لۆمه‌ی‌ خۆت‬ ‫بكه‌یت له‌نه‌بــــــــــــوونی‌ ته‌ركیز‪،‬‬ ‫كاتی‌ خــــــــــــۆش له‌م هه‌فته‌یه‌دا‬ ‫به‌سه‌ر ده‌به‌یت‌و چه‌ندیـــــــــن‬ ‫ك��ه‌س ده‌ناسیــــــــــــت كه‌‬ ‫س��وودی‌ زۆریـــــــــان بۆ ژیانی‌‬ ‫داهاتووت ده‌بێت‪.‬‬

‫ئه‌م هه‌فتــــــه‌یه‌ له‌هیچ شتێك‬ ‫مه‌ترسه‌‌و به‌وپه‌ڕی‌ ئازایه‌تییه‌وه‌‬ ‫رووب���ه‌ڕووی‌ شـــته‌ ناخۆشه‌كان‬ ‫ببه‌ره‌وه‌‪ ،‬مـــــــــه‌رج نییه‌ ئه‌و‬ ‫كه‌سانـــــــــه‌ی‌ ده‌وروبه‌رت هه‌موو‬ ‫كاتێك قسه‌ راســــــــــته‌كانت بۆ‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬

‫ی خۆت‬ ‫پێویـــــــــست ‌ه ئیراده‌ ‌‬ ‫ی ه���ه‌م���ووان بده‌یت‪،‬‬ ‫پیشان ‌‬ ‫ی گونجاوترت له‌م‬ ‫چونك ‌ه كاتێك ‌‬ ‫هه‌فته‌ی ‌ه ده‌س���ت ن��اك��ه‌وێ بۆ‬ ‫ئه‌و ك��اره‌‪ ،‬پێویست ‌ه رێگه‌ به‌و‬ ‫كه‌سانه‌ نه‌ده‌یت ك ‌ه ه��ه‌وڵ بۆ‬ ‫په‌راوێزخستن ده‌ده‌ن‪.‬‬

‫خاوه‌ن ئیمتیاز‪ :‬كۆمپانیای‌ سولی‌ تێلیگراف‬ ‫سه‌رنوسه‌ر‪ :‬خالید ئه‌حمه‌د شه‌ریف‬ ‫لێپرسراوی هونه‌ریی‪ :‬شێرکۆ خانزادی‬

‫رۆژنامه‌یه‌کی سیاسیی گشتییه‌‪ ،‬هه‌فتان ‌ه کۆمپانیای سولی تێلیگراف ده‌ریده‌کات‬

‫ی سالم‪،‬‬ ‫ی ـ شاڕێ ‌‬ ‫ی كوردستان‪ ،‬سلێمان ‌‬ ‫هه‌رێم ‌‬ ‫ی پێنجه‌م ـ به‌رامبه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی په‌روه‌رده‌‬ ‫ی میران ـ نهۆم ‌‬ ‫ته‌الر ‌‬ ‫‌ ‪0533187811 & 0533184771‬‬

‫ژماره‌ (‪، )23‬‬

‫ساڵی یه‌که‌م‬

‫چوارشه‌ممه‌‪2010/3/17 ،‬‬

‫‪w w w . d e s t u r. n e t‬‬ ‫‪i n f o @ d e s t u r. n e t‬‬

‫خالیدی حاجی ئه‌حمه‌د‬

‫ئیش ك ‌ه رووی ئێستا‬ ‫له‌هه‌وراز ‌ه سه‌ره‌ولێژی نه‌كه‌ی‬

‫بۆ وه‌رگرتنی زانیاری‌و ئاگاداربوون ل ‌ه دوایین هه‌واڵ‌و‬ ‫بکه‌‬ ‫گۆڕانکارییه‌کان سه‌ردانی سایتی‬

‫‪www. d e s t u r.n e t‬‬

‫به‌یانـــی هه‌مــــــوو دووشـــه‌ممه‌یـــه‌ک‬ ‫بخوێنه‌ره‌وه‌‬ ‫رۆژنامه‌ی‬

‫‪www.destur .net‬‬

‫‪yary‬‬

‫‪www.destur.net‬‬

‫‪tur.net‬‬ ‫‪www.des‬‬

‫‪yary‬‬

‫‪yary‬‬

‫ریبێری؛‬ ‫‪3‬‬ ‫‌‬ ‫کیم؛‌‬ ‫یاریزانێکی‌‬ ‫‪4‬‬ ‫‪7‬‬ ‫دوو‌رووه‌‬ ‫‪4‬‬ ‫ستا‬ ‫‪3‬‬ ‫ورۆز‌پێی‌‬ ‫یش‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ری‌ن‬ ‫ه‬ ‫راهێن‬ ‫را‬ ‫ی‌خ‬ ‫هێن‬ ‫پاشکۆیهکی وهرزشیی رۆژنامهی دهستووره‪،‬‬ ‫ه‌ر‬ ‫کیم؛‌‬ ‫‪7‬‬ ‫ۆی‌ده‌کا‬ ‫‌ب‌لی‌نه‬ ‫ریبێری؛‬ ‫ت‬ ‫دووشهممه کۆمپانیای سولى تێلیگراف دهریدهکات‬ ‫ه‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫‌‌ع‬ ‫رۆژانی‬ ‫ه‬ ‫‌‌ب‬ ‫‌‌بهه‌‌ ‌ورۆز‌پێی‌‬ ‫ه‬ ‫ناخۆش‬ ‫ناخ‬ ‫ستایشی‌خۆی‌ده‌کات‬ ‫‌یاریزانێکی‌دوو‌رووه‌‬ ‫ۆشه ‌‌ع‬ ‫‪ 500‬دینار‬ ‫‪ 8‬الپهڕه‬ ‫ه‌ره‌ب‌له‬ ‫‌‌‪ ،22‬دووشهممه‪2010/3/15 ،‬‬ ‫قه‌ڵه‬ ‫قه‬ ‫ژماره‬ ‫‌م‌بدرێت‌ڵه‌‬ ‫م‌بدرێت‬ ‫‪www.destur.net‬‬

‫‌ئ ‌هرجه‌نتینی‬ ‫ی‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ك‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫‌‬ ‫‌لۆنهه‌ل‌و‌ریاڵیان‌گه‌رمكرد‬ ‫ش‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ڕ‬ ‫ی‬ ‫‪7‬‬ ‫ه‬ ‫‌رش‬ ‫‌ئه‌رجه‪‌3‬نتینییه‌ك‬ ‫‪4‬‬ ‫ان‌شه‌ڕی‌به ‌ب ‌رش ۆن ‌ه‬ ‫و‌ریاڵیان‌گ ‌ه‬ ‫ردرمكرد‬ ‫ۆنه‌و‌ریاڵیان‌گه‌رمك‬ ‫ییه‌كان‌شه‌ڕی‌ب ‌هرشه‌ل‬ ‫‌ئه‌رج ‌هنتین‬ ‫‪2‬‬

‫لیۆنێل‬ ‫میسیو‬ ‫هیگواینی‬ ‫گۆنزالۆ‬ ‫ئهرجهنتینی یانهكانیان‬ ‫به‬ ‫تۆماركردو‬ ‫تۆماركردنی‬ ‫هاتریك‪ ،‬شهڕی ملمالنێی نێوان ئه ركابهریو‬ ‫بهرشهلۆنهو‬ ‫و‬ ‫ریاڵ مهدریدی دژبهیهكهیان گرمتر دوو یانه‬ ‫ئیسپا‬ ‫تۆماركردو ركابهریوكرد‪.‬‬ ‫واڵته نیان لهخولی‬ ‫گای ک‬ ‫یم؛‌ یانهی‬ ‫گۆنزالۆاللی‬ ‫كانیان‬ ‫یانه‬ ‫به‬ ‫گه‬ ‫ئه‬ ‫و‬ ‫رشه‬ ‫کات‬ ‫لیۆنێل‬ ‫رمتر‬ ‫گ‬ ‫ی‌د‬ ‫میسیو كرد‪.‬‬ ‫یانه‬ ‫ری؛‬ ‫ۆڵی می‬ ‫‌خۆدوو‬ ‫ه‌لۆنه بهسێ‬ ‫نێوان‬ ‫نتینی ملمالنێی‬ ‫شهویئهرجه‬ ‫ستای‬ ‫شی ئهوسی سهركه‬ ‫ریبێ هیگواینی‬ ‫و‬ ‫تنی‬ ‫یانه‬ ‫راب‬ ‫ی‬ ‫به‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫روو‬ ‫گرمتركرد‪.‬‬ ‫سهر‬ ‫ڤالن‬ ‫یانه‬ ‫ی‌دوو‌‬ ‫دووكهیان‬ ‫ردوو دژبهیه‬ ‫هێزه شهڕی‬ ‫هاتریك‪،‬‬ ‫تۆماركردنی‬ ‫‌یاریبهزانێک‬ ‫سیا تۆمار‬ ‫دوو به كهی‬ ‫له‬ ‫دیشلۆنه به بهسێكردو ریاڵ‬ ‫دریرشه‬ ‫یانهی مه به‬ ‫ی‬ ‫مه‬ ‫ریاڵ‬ ‫دریدی ئیسپانیا‬ ‫بهرشهلۆنهو‬ ‫اری ج‬ ‫واینوبهسهر‬ ‫ر‬ ‫هیگوتنی‬ ‫سێ گۆڵی‬ ‫زالۆركه‬ ‫گۆن سه‬ ‫یادائهوكه‬ ‫وه میسی‬ ‫كابه‬ ‫گۆڵی‬ ‫ری‬ ‫وتنه‬ ‫اللیگای‬ ‫و‬ ‫خولی‬ ‫له‬ ‫ئیسپانیان‬ ‫ملمالنێی یهیانهی کریست‬ ‫تۆماركردو ریاڵ‬ ‫تاكه گۆڵێكی‬ ‫واڵته گهلیۆنێل‬ ‫كترو‬ ‫رمتركرد‪.‬‬ ‫ڤالنسیاییانۆ رۆناڵدۆ‬ ‫می‬ ‫به‬ ‫سی‬ ‫یانه‬ ‫شکس‬ ‫گۆڵی‬ ‫له‬ ‫تیان‬ ‫دریدیش به سێ‬ ‫رشه ئهدوو‬ ‫وییانهی رابردوو‬ ‫رجهنتمهینی‬ ‫بهلهدوهلید‬ ‫گۆنزالۆ سهركه‬ ‫یگواینی به لۆنهو‬ ‫شهه‬ ‫گۆڵێكی هێناو‬ ‫تاكه‬ ‫هیگواینو‬ ‫وتنهكه‬ ‫یانه بههێزهكهی‬ ‫ئیسپانیاگۆنزالۆ بێ‬ ‫رۆناڵدۆ ی بهرشه‬ ‫هاونیشت‬ ‫شکستیانلۆنهیان‬ ‫ریاڵ‬ ‫كهمانی له‬ ‫کریستیانۆ بایهخكردو‬ ‫یاری مهدجیادا‬ ‫لهدوو‬ ‫وتنهوه یانهی له‬ ‫لید پێگهی‬ ‫رید‪ ،‬ه‬ ‫هێناوخۆیان‬ ‫كیان بهبۆیانهی پلهیبهله یه‬ ‫اتریكترو‬ ‫ركابهریو ملمالنێی یه‬ ‫دوهكهمی‬ ‫خولهکه‬ ‫وتررشهلۆنهریان‬ ‫یزبهندی‬ ‫لیۆنێل میسی ئهرجهنتینی سهركهوتنهكهیپته به كرد‪.‬‬ ‫ركابهیریوخۆیان‬ ‫ركردو پێگه‬ ‫تۆما‬ ‫خكردو‬ ‫بایه‬ ‫كانیان‬ ‫بێ‬ ‫لهیانهی بهرشهلۆنهوۆنزالۆگۆنزالۆ‬ ‫یانه‬ ‫ئهو دوو یانه‬ ‫میسیو گ‬ ‫ریزبهندی‬ ‫نێوان یهكهمی‬ ‫مالنێیپلهی‬ ‫نتینییانهملی له‬ ‫لیۆنێل‬ ‫له‬ ‫هاونیشتمانی‬ ‫هیگواینی‬ ‫ئهرجه‬ ‫گرمتركرد‪.‬‬ ‫وتركرد‪.‬‬ ‫که پته‬ ‫خولهیان‬ ‫دژبهیهكه‬ ‫هاتریكیان بۆ‬ ‫هیگواینی‬ ‫ریاڵ مهدرید‪،‬‬ ‫رشهلۆنه بهسێ‬ ‫تریك‪ ،‬شهڕی‬ ‫ها‬ ‫یانهی به‬ ‫ركهوتنی بهسهر‬ ‫بهتۆماركردنی ریاڵ مهدریدی‬ ‫سه‬ ‫بهرشه‬ ‫لیگای ئهو گۆڵی میسی تۆماركردو ریاڵ‬ ‫لۆنهویانهی مانچ‬ ‫ئیس ئینگ‬ ‫یانهی ڤالنسیا‬ ‫لهخولیبهتال ستهر یونا‬ ‫پانیانلیزی‬ ‫یتدی‬ ‫سێ گۆڵی‬ ‫له‬ ‫ۆمارك‬ ‫واڵتهگۆڵ‬ ‫یدیش كێبهبڕكێكانی‬ ‫ركرد‪.‬ی له ردنی دوو سێ‬ ‫مهدر‬ ‫گهورمتبردنهوه‬ ‫ۆڵێكی‬ ‫تاكه گههفتهی‬ ‫خولی‬ ‫یانه‬ ‫ابردوو‬ ‫ی‬ ‫پ‬ ‫‪30‬ی‬ ‫فولهامی ۆنزالۆ هیگواینو‬ ‫هاون‬ ‫یشتمانی‪ ،‬پر‬ ‫ریمهر‬ ‫شهوی‬ ‫لهیانهی ف‬ ‫سپانیا گ یانهی‬ ‫ۆناڵدۆلیگیشک ئینگل‬ ‫ێشهنگی ئی‬ ‫ستیانیزیدا‬ ‫خولی‬ ‫واڵتهكه هێزهكهی‬ ‫بهم ب وڵهام بباتهوه‪.‬‬ ‫ستیانۆمانچرسته‬ ‫یانهی ئهی سی میالنی ئیتاڵی بردنهوهیهكی گرنگو‬ ‫ریونایتدی‬ ‫هێناو‬ ‫كهیوتنهناووهخۆی کریسه‬ ‫‪30‬ی لهیانهی ردنه‬ ‫یانهفرێدایه بهی وهرگرتهوه‬ ‫جیاداو‬ ‫ئینگ‬ ‫بباتهوه‪.‬‬ ‫فوڵهاموهیهش‬ ‫دوه‬ ‫نێكیله‬ ‫كێبڕكێكانیتلیدۆمارههفتهی‬ ‫ركهلهوت به‬ ‫یانه چێ‬ ‫یانهی‬ ‫لیزی یو‬ ‫سی مبهنزیكبوونهوهی لهیانهی ئینتهری‬ ‫یانهی ئه‬ ‫یاری‬ ‫نوێی‬ ‫پله‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ڵسی‬ ‫ی‬ ‫نایتد‬ ‫مانچ‬ ‫یانه‬ ‫یونایتدی‬ ‫دوو‬ ‫به‬ ‫تۆماركردو‬ ‫ر‬ ‫مانچسته‬ ‫سته‬ ‫به‬ ‫له‬ ‫یان‬ ‫دووه‬ ‫ر‬ ‫كۆی‬ ‫قورسی‬ ‫كترو‬ ‫ی‬ ‫یانه‬ ‫لۆنه‬ ‫سێ‬ ‫مل می‪.‬‬ ‫یالنی‬ ‫مالنێی یه‬ ‫كانییانهگهی مانچستهر قو‬ ‫خاڵهیهش‬ ‫بردنهوه‬ ‫خولیگۆڵ‬ ‫پریمه به‬ ‫رشهكردو توانی‬ ‫كهی‬ ‫وتنهكه‬ ‫رلیگی‬ ‫رسیریتۆمار‬ ‫خولی ئیتاڵی بردنه‬ ‫واڵتهوهكهی‪.‬‬ ‫ركابهریو‬ ‫ركه‬ ‫ئینگلیزیدا خاڵو بهبهمدوو خاڵ كانی گهیانده‬ ‫یاریزانان‬ ‫تۆماركردنینتینی سێسه‬ ‫گڕی به‬ ‫یانده‪ 6666‬ركابه‬ ‫گۆڵو‬ ‫كردوردایهبهنزیك‬ ‫ئینگلیزیمیسیبه ئهرجه‬ ‫كاڵچۆی له یهكییگرنگو‬ ‫پێگهی‬ ‫واین رۆنی‬ ‫یونایتد كۆی خاڵه‬ ‫خۆیان‪2‬‬ ‫پێش‬ ‫بوونهوهی‬ ‫بیرباتۆڤ‬ ‫ریونایتدی‬ ‫خكردو گ‬ ‫ڵسی ركابهریشهگڕی‬ ‫بیستو‬ ‫مانچسته‬ ‫ههفته‬ ‫ئینگلیزی ركابه‬ ‫بایه‬ ‫فولهامیبێ یانهی‬ ‫پێشیانهی چێ‬ ‫لیۆنێل‬ ‫وی بهردایه‬ ‫رابردوو له‬ ‫ریزبهندی‬ ‫گۆڵو بردنهوهیلۆنهلهویانهیگۆنزالۆ‬ ‫ریو بهكهوت‬ ‫خولی‬ ‫ۆڵێك تۆماریان‬ ‫كێبركێكانییانهی ئینتهری‬ ‫میانیكاڵ‬ ‫كرد‪،‬‬ ‫وتنێكیكهمی‬ ‫یانهی چێڵسی شه‬ ‫توانی یاریهخاڵ‬ ‫لهیانهی بهرشه‬ ‫تۆماركردو‬ ‫سهیركه یه‬ ‫میالنی‬ ‫نوێی‬ ‫دواخدوو خاڵكه یانهی‬ ‫ی‪ .‬سی‬ ‫واڵتهكهئهی‬ ‫چۆییانهی‬ ‫كی‬ ‫ناوخۆی لهپله‬ ‫میانی كئیتاڵی‪،‬‬ ‫كاڵچۆی‬ ‫بردوو له‬ ‫پێشهنگی‬ ‫یانهیدووهم‬ ‫وی راخولی‬ ‫شتیشتی‬ ‫هاونیشتمانی‪،‬‬ ‫خولییانهی‬ ‫دووهمهه هه‬ ‫تمانی له‬ ‫یاریزانان واین رۆنی ‪ 2‬ركابهری كه‬ ‫پتهوتكهركرد‪.‬‬ ‫اونیش‬ ‫راویوتماوهكهئهن‬ ‫ێبركێكانی‬ ‫خولی‬ ‫خۆیی برووبهڕووی‬ ‫ه‬ ‫گۆڵ‬ ‫هه‬ ‫که‬ ‫جامیب‬ ‫سێ‬ ‫واینی‬ ‫كاڵ‬ ‫یاریگای‬ ‫به‬ ‫خوله‬ ‫چێڵسی‬ ‫فته‬ ‫له‬ ‫كه‬ ‫خوله‬ ‫ی‬ ‫هیگ‬ ‫یانه‬ ‫دات‪.‬‬ ‫ندی‬ ‫چۆی‬ ‫و‬ ‫ریزبه‬ ‫وه‬ ‫رگرته‬ ‫می‬ ‫بۆ‬ ‫وه‬ ‫دووه‬ ‫ی‬ ‫كه‬ ‫ئیت‬ ‫واڵته درید‪ ،‬هاتریكیان‬ ‫یستو‬ ‫گۆڵو بیرباتۆڤ گۆڵێك تۆماریانكرد‪ ،‬یاریهكی دواخراوی ماوه ئهنجامیبدات‪.‬دووهمی‬ ‫بردنهوه‬ ‫خولهوهكهو اڵی‪ ،‬یانهی ئهی حمهت‬ ‫یانهیریزبهندی‬ ‫ریاڵ‬ ‫فرێدایهمهپلهی دووهمی‪.‬‬ ‫توانییگایزۆر بهزهسی میالنی‬ ‫یانهی‬ ‫چیڤۆ چیڤۆ بووه لهیار‬ ‫رمیالنی‬ ‫خۆییانهی ئینته‬ ‫خاڵهكانی لهگهڵ‬ ‫بووهوهو‬ ‫تۆماربكاتو‬ ‫رووبهڕووی‬ ‫جیاوازیتوانی زۆر‬ ‫تۆماربكاتو‬ ‫كه بهزه‬ ‫میالن لهو‬ ‫حمهتیانهی‬ ‫مبكاتهوه‪.‬‬ ‫اوازیتهنها‬ ‫جی بۆ‬ ‫ركابهری‬ ‫خاڵهكانی‬ ‫خاڵێكله‬ ‫بردنهوهگرنگو‬ ‫ركابهری بۆ‬ ‫گۆڵێكی‬ ‫كی‬ ‫یانهی‬ ‫یاریهداتهنها‬ ‫وهرمیه‬ ‫تهنها‬ ‫ئینتهبه‬ ‫نجامیدا‬ ‫بردنه‬ ‫گهڵئه‬ ‫خۆی‬ ‫یاریگای‬ ‫ئیتاڵی‬ ‫كه خلهاڵێك‬ ‫میالنی‬ ‫یالنی‬ ‫كهم‬ ‫سی‬ ‫یگایی‬ ‫بكاتهوهله‪.‬‬ ‫یانهیاری ئه‬ ‫یاریهدا كه له‬ ‫ریدا‬ ‫ئینتهكه‬ ‫كۆتاییلهیاریه‬ ‫كیلهیانه‬ ‫یانهی‬ ‫نزینجكه‬ ‫ندی‬ ‫هۆڵه‬ ‫خولهی‬ ‫كبوونهوه‬ ‫سیدۆفی‬ ‫كالرن‬ ‫خۆی‬ ‫میالنی و‬ ‫ئه‬ ‫كالرن‬ ‫به‬ ‫‪.‬‬ ‫وه‬ ‫ماركردو‬ ‫بباته‬ ‫سی‬ ‫لهیانهی فوڵهام‬ ‫قورسی تۆ‬ ‫نچستهر دۆفی‬ ‫امیدا به‬ ‫كۆی خاڵهكانی‬ ‫كهی‪.‬‬ ‫هێناو‬ ‫هۆڵه‬ ‫كاڵچۆیتهنها‬ ‫چیڤۆ‬ ‫ردایهلهبهیانهی‬ ‫واڵتهگۆ‬ ‫كێكانی ههفتهی ‪30‬ی‬ ‫تۆماریكرد‪،‬‬ ‫گڕیندیبه كه‬ ‫ڵێكی‬ ‫شكستی خوله‬ ‫بهم بردنهوهیهش یانهی ما تۆماریكرد‪،‬‬ ‫خولیكی ك‬ ‫شك‬ ‫بیستوی‬ ‫فتهیگهڵ یانه‬ ‫ركابه‬ ‫هه‬ ‫جیاوازیۆتایی‬ ‫‪58‬ریستی‬ ‫خاڵه‬ ‫رزكردهلهوهو‬ ‫كانی گهیاندهبۆ ‪66‬‬ ‫كێكانییاریه‬ ‫له كێبڕ رلیگی ئینگلیزیدا‬ ‫خاڵبهبهیانه‬ ‫میانی كێبر‬ ‫نچستهر یونایتدی‬ ‫رابردووی‬ ‫كانیكهلهدا‬ ‫‪58‬‬ ‫چیڤۆ‬ ‫كۆی خاڵه‬ ‫میالنی‬ ‫هێناو‬ ‫چێڵسی خاڵبۆبه‬ ‫پریمه‬ ‫یانهی ما‬ ‫كه سی‬ ‫ئینتهرزشه‬ ‫مكردهوه‪.‬‬ ‫كۆی‬ ‫ئهی‬ ‫یانهیخاڵ‬ ‫كرده‬ ‫ئیتاڵی‪،‬یهك‬ ‫كاڵچۆیبۆ تهنها‬ ‫ویوه‬ ‫رمیالنیوركابهری‬ ‫خاڵه‬ ‫سێ خولی نچستهریونایتدی ئینگلیزی یونایتد دوو خاڵ پێش یانهی‬ ‫كانی رووبهڕووی‬ ‫خولی جیاوازی خاڵه‬ ‫ئینتهرممیالنیههشتی‬ ‫خاڵو به‬ ‫بهتۆماركردنی ولهامی یانهی ما‬ ‫كانی لهگه‬ ‫ئینگلیزی‬ ‫ركابهری بۆ‬ ‫یاریگایڵ یانه‬ ‫خاڵله‬ ‫خۆیی‬ ‫خولهكه‬ ‫یانهی ف‬ ‫نها یهك‬ ‫ركهوتنێكی نوێی تۆماركردو توانی ركابهری كهوت كه یانهی دووه دووهمی ریزبهتهندی‬ ‫حمهت بردنهوه‬ ‫كردهبهوه‪.‬زه‬ ‫گۆڵو بردنهوهی له خولی ناوخۆی سه‬ ‫توانیكهمزۆر‬ ‫ریزانان واین رۆنی ‪2‬‬ ‫كی دواخراوی ماوه ئهنجامیبدات‪ .‬یانهی چیڤۆ بووهوهو‬ ‫یانهی ئینتهرمیالنی‬ ‫نگی‬ ‫یا‬ ‫یاریه‬ ‫گهڵ‬ ‫هاونیشتمانی‪ ،‬پێشه یانهی چێڵسی بهسێ گۆڵ كه گۆڵێك تۆماریانكرد‪،‬‬ ‫تۆماربكاتو جیاوازی خاڵهكانی له وه‪ .‬یانهی میالن لهو‬ ‫واڵتهكهی وهرگرتهوهو‬ ‫گۆڵو بیرباتۆڤ‬ ‫نها خاڵێك كهمبكاته‬ ‫نجامیدا بهتهنها گۆڵێكی‬ ‫ركابهری بۆ ته‬ ‫فرێدایه پلهی دووهمی‪.‬‬ ‫یاریهدا كه لهیاریگای خۆی ئه كی كۆتایی یاریهكهدا‬ ‫خوله‬ ‫كالرن سیدۆفی هۆڵهندی كه له هێناو كۆی خاڵهكانی‬ ‫تۆماریكرد‪ ،‬شكستی بهیانهی چیڤۆخاڵهكانی لهگهڵ یانهی‬ ‫رزكردهوهو جیاوازی‬ ‫به‬ ‫ك خاڵ كهمكردهوه‪.‬‬ ‫بۆ ‪ 58‬خاڵ ركابهری بۆ تهنها یه‬ ‫ئینتهرمیالنی‬

‫ی‌نه‌ورۆز‌پێی‌‬ ‫راهێنه‌ر‬ ‫‌‌به‌‌عه‌ره‌ب‌له‌‌‬ ‫ناخۆشه‬ ‫قه‌ڵه‌م‌بدرێت‬

‫‪2‬‬ ‫مانچ‬ ‫سته‌ر‌گه‌ڕای‬ ‫ه‌وه‌‌پێشه‌نگ‬ ‫‌نگیی‬ ‫مانچسته‌ر‌گه‌ڕایه‌وه‌‌پێشه‬

‫‪2‬‬

‫ه‌ڕایه‌وه‌‌پێشه‌نگی‬

‫مانچسته‌ر‌گ‬

‫پا‬ ‫شکۆیهکی‬ ‫رۆژانی د‬ ‫وهرزشیی‬ ‫ووشهممه‬ ‫رۆژنامهی‬ ‫ژماره ‪،22‬‬ ‫کۆمپانیای‬ ‫دهستووره‪،‬‬ ‫دووشه‬ ‫سولى تێلیگراف‬ ‫ممه‪0/3/15 ،‬‬ ‫دهریدهکات‬

‫‪201‬‬

‫دهستووره‪ ،8‬الپهڕه‬

‫رۆژنامهی‬ ‫پاشکۆیهکی وهرزشیی ێلیگراف دهریدهکات‬ ‫ۆمپانیای سولى ت‬ ‫رۆژانی دووشهممه ک‬

‫‪ 8‬الپهڕه‬

‫ممه‪2010/3/15 ،‬‬ ‫ژماره ‪ ،22‬دووشه‬

‫‪ 500‬دینار‬

‫میالن‌گڕی‌له‌كاڵچۆ‌به‌ردا‬ ‫‌‌می‬ ‫الن‌گڕی‌له‬ ‫‌كاڵچۆ‌به‌ردا‬ ‫ی‌له‌كاڵچۆ‌به‌ردا‬ ‫‌میالن‌گڕ‬

‫‪5‬‬

‫‪4‬‬

‫‌هدی‌که‌ریم‌هه‌ولێری‌له‌‌‬ ‫مه‬ ‫ورو‌‌پییه‌کان‌پێ‌باشتر‌ه‬ ‫‌ولێری‌له‬ ‫مه‌هدی‌که‌ریم‌ههیانه‌‌ئ ‌ه‬ ‫یانه‌‌ئه‌وروپییه‌کان‌پێ‌باشتر‌ه‬ ‫م ‌ههدی‌که‌ر‬ ‫مانه‌‌ی‌له‌‌‬ ‫بێکیم‌ه‬ ‫هامه‌ولێر‬ ‫‌گوی‌ل‬ ‫یانه‌‌ئه‌وروپیی‬ ‫ومانی‌له‌که‌‌‬ ‫یلۆان‌پ‬ ‫‌هه‬ ‫بێکهام‌گ کاپ‬ ‫ێ‌ب‌یه‌اشتر‌ه‬ ‫کاپیلۆ‌هه‌یه‌‬ ‫بێکهام‬ ‫ۆ‌زه‌ینه‌دین‌‬ ‫وم‬ ‫ان‬ ‫ی‬ ‫‌ل‬ ‫کاپی ‌گ هانا‌به‌‌‬ ‫ها لۆ‬ ‫‌ه‬ ‫ه‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌ین‬ ‫ه‬ ‫نا‌بۆ‌ز‬ ‫‌دین‌ن‌ده‌برێت‬ ‫زێدا‬ ‫زێدان‌ده‌برێت‬ ‫هانا‌بۆ‬ ‫زێد ‌زه‌ینه‌دین‌‬ ‫ان‌ده‌برێت‬

‫‪4‬‬

‫‪7‬‬

‫‪5‬‬

‫‪7‬‬

‫‪4‬‬

‫‪2‬‬

‫‪ 500‬دینار‬

‫‪2‬‬

‫‪2‬‬

‫‪5‬‬

‫‪7‬‬

‫هێشتا ده‌ره‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كان ب �ه‌ت �ه‌واوی الی كه‌س‬ ‫روون نییه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت كه‌فوكوڵی بانگه‌شه‌ به‌دروستی كۆتایی‬ ‫پێنه‌هاتووه‌‪ ،‬وا الیه‌نه‌ سیاسییه‌كان به‌گشتی‌و به‌تایبه‌تیش‬ ‫ع�ه‌ره‌ب�ه‌ك��ان كه‌ كاربه‌ده‌ستی یه‌كه‌می عێراقن له‌هه‌وڵی‬ ‫پێكهێنانی حكومه‌تدان‌و پێده‌چێت ئه‌مه‌ش دواجار بێت الیه‌نه‌‬ ‫عه‌ره‌به‌كانی شیعه‌و سوننه‌ پێویستیان به‌كورد ببێت‌و له‌هه‌وڵی‬ ‫كه‌مێك رازیكردنیدا بن‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تا ده‌بێت سیاســــــــه‌تمه‌دارانی كورد ئاگاداری ئه‌و‬ ‫راستییه‌ بن كه‌ خه‌ڵكی كوردستان گله‌ییه‌كی زۆری له‌هێزه‌‬ ‫سیاسییه‌كانمان هه‌یه‌ (به‌هێزه‌ ئۆپـــــۆزیسیۆنه‌كانیشه‌وه‌)‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ئه‌و ده‌نگه‌ زۆره‌ی لیستێكی عه‌ره‌بی كه‌ له‌لیسته‌‬ ‫كوردییه‌كانی تێپه‌ڕێنێــــــــت له‌هه‌ڵبژاردندا‪ ،‬ئه‌و پرسیاره‌‬ ‫ده‌وروژێ���ت كه‌ چۆن توركمان‌و عه‌ره‌بی شیعه‌و سوننه‌ وا‬ ‫ده‌توانن كۆك بن‌و كوردیش له‌قودس‌و دڵه‌كه‌یدا نه‌توانێت‬ ‫ئه‌و پێگه‌ سیاسییه‌ به‌دیبهێنێـت‪ ،‬ئه‌وه‌ی جێی داخه‌ دوای‬ ‫ده‌ره‌ن��ج��ام�ه‌ك�ه‌ش هێشتا ماڵی ك��وردی��ی رووی نه‌كردۆته‌‬ ‫گفتوگۆیه‌كی جدی نێو پێكهاته‌كانی‪ ،‬به‌ڵكو به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه‌ ئه‌و كورسی‌و پێگانه‌ی له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا‬ ‫كه‌ گوایه‌ بۆ به‌غدایه‌‪ ،‬له‌كوردستاندا ته‌وزیف بكات‌و سودی‬ ‫ناوخۆیی لێ ببینێت‪.‬‬ ‫هه‌رچی سه‌باره‌ت به‌لێك تێگه‌یشتن‌و گفتوگۆیه‌ هێشتا‬ ‫هێزه‌كانمان وه‌ك له‌ڕاگه‌یاندنه‌كانیانه‌وه‌ ده‌رده‌كه‌وێت له‌بازنه‌ی‬ ‫حكایه‌تی مێشیان تێنه‌په‌ڕاندووه‌‪ ،‬ده‌سه‌اڵت‪ ،‬كه‌ زیاتر ئاماژه‌یه‌‬ ‫بۆ یه‌كێتی‌و پارتی‪ ،‬ده‌ڵێت ئێمه‌ داواكاربووین كورد به‌یه‌ك‬ ‫لیست دابه‌زێت له‌هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراقدا تا ده‌نگی كورد‬ ‫به‌فیڕۆ نه‌ڕۆشتایه‌‪ ،‬هه‌رچی ئۆپۆزیسیۆنیشه‌ ده‌ڵێت ده‌بێت‬ ‫ج��ارێ ماڵی خۆمان له‌كوردستان رێكبخه‌ین ئه‌وجا داوای‬ ‫یه‌كڕیزیی به‌غدامان لێبكرێت‪ ،‬له‌م گێژه‌نه‌دا ئه‌وه‌ی زیانی‬ ‫كردوه‌ كوردستان‌و دانیشتوانه‌كه‌ی بووه‌ كه‌ تێكڕا ده‌بنه‌وه‌‬ ‫الیه‌نگرانی ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزیسیۆن‪ ،‬ئه‌م خاڵه‌ مه‌ترسیداره‌‬ ‫كه‌متر گرنگی پێده‌درێت‌و به‌دروستی وه‌ك شێوازی شه‌ڕی‬ ‫ناوخۆ‪ ،‬به‌اڵم له‌ئاستی شه‌ڕێكی ده‌روونیدا هه‌ردووال له‌هه‌وڵی‬ ‫ئه‌وه‌دان الیه‌نگرێكی زیاتر بۆ بۆچوونه‌كانیان كۆبكه‌نه‌وه‌‪ ،‬زیاتر‬ ‫له‌وه‌ی هه‌وڵی چاره‌سه‌ری بده‌ن‪.‬‬ ‫من پێموایه‌ سه‌ره‌تای كردنه‌وه‌ی ئه‌م گرێكوێره‌یه‌ ده‌كرێت‬ ‫له‌ڕوانگه‌یه‌كی تره‌وه‌ چاره‌سه‌ر بكرێت‪ ،‬كێشه‌ی كورد له‌هه‌وڵی‬ ‫ئ �ه‌وه‌دای �ه‌ له‌خودی خۆیدا قۆناغی مه‌ترسی له‌ناوچوونی‬ ‫تێپه‌ڕانێ‌و ئه‌مه‌ش به‌شێوازێك (له‌خۆڕوانین) له‌لێكدانه‌وه‌و‬ ‫مامه‌ڵه‌ی هه‌ست‌و سۆزه‌وه‌ ده‌گوازێته‌وه‌ بۆ ئاستی هوشیاری‌و‬ ‫ئه‌قاڵنیه‌ت‌و دروستبوونی زاكیره‌ی ك��وردی‌و كوردستانی‪،‬‬ ‫لێره‌شه‌وه‌ هه‌رهێزێك بتوانێت ده‌ستپێشكه‌ری تێپه‌ڕاندنی‬ ‫ئه‌و گرێیه‌ بكات‌و ماڵی ك��ورد ب �ه‌ره‌و ته‌بایی به‌رێت ئه‌وا‬ ‫سه‌روه‌ری بۆ ده‌نووسرێت‪ ،‬جا ئه‌و هێزه‌ ده‌سه‌اڵت بێت یان‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن‪ ،‬به‌تایبه‌تیش كه‌ ئێستا راگه‌یاندێكی به‌رفراوان‬ ‫له‌كایه‌دایه‌و ده‌توانێت به‌ئاشكراو به‌ده‌نگێكی بڵند بڵێت كه‌‬ ‫چ ته‌نازولێكی بۆ الیه‌نه‌كه‌ی تر كردوه‌و له‌چ روانگه‌یه‌كه‌وه‌و‬ ‫به‌چ نرخێك‪ ،‬من پێموایه‌ جگه‌ له‌و لێكدانه‌وه‌یه‌ش ئه‌ركێكی‬ ‫گ�ه‌وره‌ له‌سه‌رشانی سه‌رۆكی هه‌رێم‌و لیستی هاوپه‌یمانییه‌‬ ‫كه‌ ئه‌و ده‌ستپێشكه‌رییه‌ بكات‪ ،‬راسته‌ لیستی هاوپه‌یمانی‬ ‫زۆرینه‌ی ده‌نگی به‌ده‌ستهێناوه‌و له‌الیه‌نی یاساییه‌وه‌ ئه‌و‬ ‫مافه‌ی هه‌یه‌ كه‌ له‌هه‌وڵی دروستكردنی حكومه‌تدا بێت‬ ‫له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌ عێراقیه‌ براوه‌كاندا‪ ،‬به‌اڵم مافی یاسایی ناكرێت‬ ‫به‌رانبه‌ر به‌مافی دیموكراسیانه‌ی كه‌مینه‌و مافی نه‌ته‌وه‌یی‌و‬ ‫نیشتیمانی وه‌ربگیرێت‪ ،‬هه‌روه‌ك بۆنمونه‌ له‌بردنه‌وه‌ی لیستی‬ ‫حه‌دبا له‌موسڵدا ده‌بینرێت‪ ،‬وه‌ك زۆر جار باس له‌وه‌ كراوه‌‪،‬‬ ‫مامه‌ڵه‌ی كورد له‌به‌غدا له‌گه‌ڵ حكومه‌تێكی دیموكراتیدا گه‌رچی‬ ‫به‌رووكه‌ش باشتره‌ له‌مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ حكومه‌تێكی دیكتاتۆردا‪،‬‬ ‫به‌اڵم كێشه‌ی كورد به‌پله‌ی یه‌كه‌م كێشه‌ی مافه‌و مافیش‬ ‫یه‌كده‌نگیه‌كی كۆنكرێتی ده‌وێت كه‌ درزیی یاسایی تێنه‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت كه‌ له‌گه‌مه‌ی دیموكراسیدا هه‌میشه‌ الیه‌نگریی‬ ‫له‌كێشه‌ ره‌واكه‌ی كوردستان كه‌متر ده‌بێته‌وه‌‪ .‬بۆیه‌ باشتره‌‬ ‫به‌ر له‌دروستكردنی حكومه‌تی به‌غدا‪ ،‬سه‌رۆكی هه‌رێم هه‌موو‬ ‫لیسته‌كان له‌سه‌ر مێزی گفتوگۆ كۆبكاته‌وه‌و له‌كۆی لیستی‬ ‫هاوپه‌یمانی‌و ئۆپۆزیسیۆن‪ ،‬لیستێكی كوردستانی هاوده‌نگ‬ ‫پێكبهێنن‌و هه‌مووان گفتوگۆو شه‌ڕی خۆیان له‌كوردستان‬ ‫بكه‌ن‌و ئه‌وجا بچنه‌ گفتوگۆو شه‌ڕی به‌غداوه‌‪ ،‬له‌م رێگه‌یه‌شه‌وه‌‬ ‫كورد ده‌توانێت سه‌نگێكی زیاتر به‌ده‌ستبێنێت‌و عه‌ره‌به‌كانیش‬ ‫له‌یه‌كڕیزی كورد به‌ئاگا بێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫دیسانه‌وه‌ له‌و یه‌كڕیزیه‌ی بۆ به‌غدا ده‌خولقێنرێت ده‌كرێت‬ ‫بناغه‌ی گفتوگۆكه‌ بگوێزرێته‌وه‌ بۆ ناوخۆی كوردستان‌و‬ ‫بكرێته‌ گفتوگۆی ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزیسیۆن‌و زیاتر چڕكردنه‌وه‌ی‬ ‫دیموكراسیه‌ك كه‌ له‌سه‌ر بناغه‌ی گفتوگۆ بنیات نرابێت نه‌ك‬ ‫دڕدۆنگی دوانه‌ی ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزیسیۆن به‌رانبه‌ر به‌یه‌ك‪.‬‬