جيهانبينی پهروهرده پاشکۆیه‌کی په‌روه‌رده‌ییه ،رۆژنامه‌ی ده‌ستوور تایبه‌ت به سیسته‌می نوێی خوێندن له‌کوردستان ده‌ریده‌کات
سه‌رپه‌رشتیار :ئه‌یوب که‌ریم ،زانیار محه‌مه‌د
ژمار‌ه ( ، 2010/4/28 ، )29چوارشه‌ممه
www.destur.net
ی خوێندن ده‌كرێت ی نوێ ی سیستم ی هه‌ڵوه‌شاندنه‌و ه مه‌ترس
نمره سه‌ری سیستمی نوێی خوێندن ده‌خوات فۆتۆگراف :ده‌شتی ئه‌نوه‌ر
ی پهروهرده: سه‌فین دزه‌یی وه‌زیر
ی پهروهرده: ی پێشوو دڵشاد عه‌بدولڕه‌حمان وه‌زیر
گۆڕین ی سیستم ی پهروهرده راستترین بۆ هه‌ڵسه‌نگاندن ی سیستم ی نـوێ، له‌پشوو ی هاویندا كۆبوونـه‌و‌ه ئه‌نجامده‌ده‌ین بڕیاربوو ك ه دامان
فایه‌ق سه‌عید:
نمره دوژمنی پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌یه
هۆمه‌ر قه‌ره‌داغی:
بڕیاره‌ك ه شپرزه‌یی‌و نه‌زانی‌و پێوهدیاره
چوارشه‌ممه3 2010/4/28 ،
www.destur.net
قسانه‌ی نه‌دایه‌وه .دواتر من به‌رێوه‌به‌ر گشتیه‌كان ده‌ناسم‌و ده‌زانم كێ شاره‌زایه‌و كێ پێشكه‌توو یا كۆنخوازه‌و حه‌ز له‌گۆڕان ده‌كات یا نایكات .به‌هه‌ڵبژاردنی وه‌زیرێكی ت��ازه‌ش بۆ پ���هروهرده ئه‌وه‌نده‌ی دیك ه مه‌ترسیه‌كانم زیادیكردو ئێستاش ئه‌وه‌م له‌ال روون � ه كه مه‌ترسیه‌كانم له‌جێگه‌ی خۆیدا بووه. ده‌س���ت���وور :وه‌زی�����ری پ�����هروهرده رایگه‌یاند ،پێداچوونهوه بۆ سه‌رجه‌م ئ �ه‌و بڕیارانه ده‌ك��رێ��ت كه لهكۆنگرهی په‌روه‌رده‌یدا ده‌رك��راون له‌وباره‌یه‌وه چی ده‌ڵێن؟ فایه‌ق سه‌عید :ئه‌مه ده‌كرێ كارێكی زۆر باش بێت ئه‌گه‌ر كه‌سانی شاره‌زا ئه‌و كار‌ه بكه‌ن ،به‌اڵم من مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌م له‌ئه‌نجامدانی ئه‌و پێداچوونه‌وه‌یه كه زۆر به‌خراپی بكه‌وێته‌وه ،ئه‌مه ته‌نها هه‌ستی منه ئه‌گه‌رنا نامه‌وێ غه‌در له‌كه‌س بكه‌م‌و به‌ر له‌ئه‌نجامدانی كارێك حوكمی به‌سه‌ردا بده‌م. ی ده‌س���ت���وور :س���هب���اره‌ت ب �هب��ڕی��ار هه‌ڵپه‌ساردنی بڕگه‌یه‌كی سیستم ه نوێیه‌ك ه ی په‌روه‌رده‌وه، ی وه‌زاره‌ت له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌ن رات چۆنه؟ فایه‌ق سه‌عید :وه‌زاره‌ت��ی پ�هروهرده ل��ه‌ك��اب��ی��ن��هی پ��ێ��ن��ج �ه‌م��دا ب��ه‌ه��ه‌م��وو كارێكی زۆر كه‌موكورتیه‌كانیشه‌وه ب��اش��ی ل��ه‌م ب����واره‌دا ك���ردو هه‌نگاوی یه‌كه‌می نا ،به‌اڵم به‌م بڕیارهی وه‌زیری پ���ه‌روه‌رده‌ی ئێستا ئێمه ب��ه‌ره‌و دواوه هه‌نگاو ده‌نێین ،وه‌زیر بڕیاری په‌رله‌مان‌و ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران راده‌گرێ به‌بێ ئهوهی س �ه‌ره‌ك وه‌زی��ران‌و په‌رله‌مان یه‌ك قس ه بكه‌ن ،ئه‌مه‌ش نایاساییه ،له‌روانگه‌ی په‌روه‌رده‌ییشه‌وه گه‌وره‌ترین هه‌ڵه‌یه ك ه وه‌زاره‌تی پهروهرده ده‌یكات ،من پێموای ه زۆر به‌ئاسانی ده‌توانرا چاره‌سه‌ری ئه‌و گرفته بكرایه ،به‌اڵم هه‌ڵوێستی وه‌زیری پهروهرده بۆ من دوو شتی گه‌یاند :یا ئه‌وه‌تا نه‌یتوانی به‌رگه‌ی یه‌كه‌مین خۆپیشاندانی كۆمه‌ڵێ هه‌رزه‌كار بگرێت‌و یه‌كسه‌ر ته‌سلیم به‌وان بوو ،یا ئه‌وه‌تا خۆشی دژی به‌الیه‌نی كه‌مه‌وه ئه‌و بڕگه‌یه‌ی سیستمی په‌روه‌ده‌یه، ئه‌مه‌ش تواناو لیاقه‌تی وه‌زیر ده‌خاته ژێر پرسیاره‌وه ،دوا په‌یامیشم ئه‌وه‌یه ئه‌ركی هه‌موومانه هاوكاری كاك سه‌فین بكه‌ین بۆئهوهی هه‌نگاوی دووه‌می گۆرانكارییه‌كان ده‌ستپێبكات.
تاوه‌كو ئێستا زۆربه‌ی هه‌ر‌ه زۆری مامۆستاو به‌ڕێوه‌به‌ره‌كانی ئێم ه شاره‌زای هیچ بنه‌مایه‌كی مه‌عریفی نین بۆ نمره‌و رۆڵی نمره‌و كاریگه‌ری نمره له‌تێكشكاندنی به‌هاكانی خوێندكاراندا
جيهانبينی پهروهرده
ی مـه‌تـرسـی هـه‌ڵـوه‌شـانـدنـه‌وه‌ی سـیـسـتـمـ ی خـوێـنـدن ده‌كـرێــت نـوێــ
هه‌ڵپه‌ساردن ی بڕیارێك ی وه‌زاره‌ت ی پهروهرده ئه‌گه‌ر ی هه‌ڵوه‌شاندنه‌و‌ه ی بڕیاره‌كان ی تر ی به‌هێزكردوو‌ه مه‌عاز فه‌رحان له‌سلێمانی
وه‌زی���ر ی پ����هروهرده ی حكومه‌ت ی هه‌رێم ی كوردستان دوا ی هه‌ڵپه‌ساردن‌و راگرتنی بڕیارێك ی كۆنگره ی پهروهردهی ی رایگه‌یاند پێداچوونهوه بۆ سه‌رجه‌م بڕیاره‌كان ی تری سیستم ی نوێ ی خوێندن ده‌كرێت ،شاره‌زایانی بوار ی په‌روه‌رده‌ش مه‌ترس ی ههڵوهشاندنهوهی سیستم ی نوێ ی خوێندن ده‌كه‌ن. مامۆستایان‌و خوێندكاران‌و شاره‌زایانی ب��وار ی پ���هروهرده راوبۆچوون ی جیاوازیان له‌سه‌ر بڕیار ی هه‌ڵپه‌ساردن‌و جێبه‌جێنه‌كردنی بڕیار ی ئه‌ژماركردن ی ل�ه %75نمره له‌پۆلی 12و ل���ه %25ی نمره له‌پۆله‌كان ی 10و 11 هه‌یه ،هه‌ندێكیان پێیانوای ه له‌به‌رژه‌وه‌ندی خوێندكاردایه‌و هه‌ندێكیتریان به‌زیان بۆ قوتابیان ی داده‌نێن. له‌ساڵ ی 2007دا له‌كۆنگر‌ه ی وه‌زاره‌ت�ی په‌روه‌رده‌دا بڕیاردرا ك ه سیستم ی نوێ ی خوێندن له‌بر ی سیستم ه كۆنه‌ك ه په‌یڕه‌وبكرێت‌و زۆرب هی په‌یڕه‌و پڕۆگرام ی خوێندن گۆڕانكار ی تێداكرا. یه‌كێك ل �ه‌و گۆڕانكاریان ه ی بڕیاری له‌سه‌ردرا ،ئه‌ژماركردن ی نمره ی پۆل ی 10و 11 قۆناغ ی ئاماده‌ی ی بوو له‌نمره‌كان ی پۆل ی 12دا، به‌پێ ی بڕیاره‌ك ه له‌پۆل ی 10دا له %10ی نمره‌و له‌پۆل ی 11دا له %15ی نمره بۆ خوێندكاران ئه‌ژمارده‌كرێت‌و ل��ه %75ی نمره‌ك ه ی دیكه له‌پۆل ی 12دا ئه‌ژمارده‌كرێت ،له‌سیستمی كۆن ی خوێندندا له‌پۆل ی شه‌ش ی ئاماده‌یی ل���ه %100ی ك��ۆ ی نمره‌كان ئ �ه‌ژم��ارده‌ك��ران. ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده ب��ڕی��اره‌ك� ه له‌ساڵ ی 2007هوه دراب���وو ،ب �ه‌اڵم دوا ی پێكهێنان ی كابین هی شه‌شه‌م ی حكومه‌ت ی هه‌رێم ل ه 2010/4/12هوه ناڕه‌زایه‌تییه‌كان په‌ره‌یانسه‌ندو به‌وهۆیه‌وه خوێندكاران له‌ناوچ ه جیاجیاكان ی كوردستان خۆپیشاندانیان ئه‌نجامدا ،خۆپیشاندانه‌كان له‌شار ی سلێمانیه‌و‌ه ده‌ستیانپێكرد ،نزیك هی یه‌ك هه‌فت ه ی خایاندو توندوتیژییه‌ك ی زۆری لێكه‌وته‌وه ،قوتابیان پهروهرده ی سلێمانییان بهردباران كردو ئاسایش نزیك ه ی 50قوتابی ده‌ستگیركرد ،ه��ه‌روه‌ه��ا خۆپیشاندان‌و ناره‌زایه‌تییه‌كان ی قوتابیان ،كه‌الرو ههولێرو رانیه‌ش ی گرته‌وه. خوێندكاران ده‌ڵێن بڕیاره‌ك ه له‌به‌رژه‌وه‌ندی خوێندكاراندا نییه ،چونك ه جیاوازییه‌ك ی زۆر هه‌ی ه له‌نێوان ئاست ی خوێندنگاكان ی ناوشارو دهرهوه ی شاره‌كاندا له‌ڕوو ی ئاست ی زانستی‌‌و ته‌واوكردن ی پرۆگرامه‌كانه‌وه. رێكه‌وت عومه‌ر خوێندكار ی پۆل ی 11 له‌ئاماده‌ی ی هه‌ڵكه‌وت ی كوڕان وت ی «ئه‌گه‌ر
خوێندکاران‌و مامۆستایان بۆچوونی جیاوازیان هه‌ی ه له‌سه‌ر سیستمی نوێی خوێندن فۆتۆگراف :ده‌ستوور
پرسیار ی تاقیكردنه‌وه‌كان له‌و دوو قۆناغه‌دا بۆ هه‌موو كوردستان وه‌كو یه‌ك بن ئهوه باشه ،به‌اڵم وانییه» .ئه‌و خوێندكاره پێیوایه ك ه بڕیاره‌ك ه خوێندكار ناچارده‌كات خۆی له‌و دوو قۆناغه‌دا زۆر ماندوو بكات ،ده‌ڵێت «له‌چوارو پێنجدا ماندوو ده‌بین دواتر ناتوانین ل ه پۆل ی شه‌شدا نمره ی باش بهێنین». هه‌ند ێ له‌خوێندكاران‌و مامۆستایان پێیانوای ه ك ه به‌هۆ ی ئ�هوه ی جیاوازییه‌كی زۆر هه‌ی ه له‌نێوان ئاست ی خوێندنگاكاندا ئهوه ده‌بێت ه هۆ ی ئهوه ی ك ه هه‌ندێك خوێندكار به‌ئاسان ی بتوانن 25نمره‌ك ه به‌ده‌ستبهێنن، چونك ه ته‌واو ی پرۆگرامه‌كه‌یان نه‌خوێندووه له‌به‌رامبه‌ریشدا له‌هه‌ند ێ خوێندنگادا نمره هێنان له‌و دوو قۆناغه‌دا زۆر ئه‌سته‌م ده‌بێت. ئه‌ڤین ع��وم�ه‌ر له‌ئاماده‌ی ی شیرینی كچان وت ی ئه‌م بڕیاره «زوڵم ه له‌خوێندكاری زیره‌ك». مامۆستا ئ��اراس حسێن به‌ڕێوه‌به‌ری ئاماده‌ی ی هه‌ڵكه‌وت ی كوڕان له‌سلێمان ی ئاماژه بۆ ئهوه ده‌كات بڕیاره‌ك ه الیه‌ن ی باش‌و خراپی تێدایه ،به‌اڵم بۆ ئه‌مڕۆ كێش ه دروستده‌كات پێویست ه چاك بكرێت‌و ده‌ستكار ی بكرێت. به‌ڕێوه‌به‌ر ی ئاماده ی هه‌ڵكه‌وت ،وتی «ره‌تكردنه‌وه‌ی ئه‌و بڕیاره هه‌ڵه‌یه ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ چاككردن ی بڕیاره‌كه‌دام». مامۆستایه‌ك له‌ئاماد‌ه ی سه‌اڵحه‌دینی ك���وڕان ك� ه نه‌یویست ن��او ی ئاشكرابكات
به‌ده‌ستوور ی وت «وه‌ستان ی بڕیاره‌ك ه له‌جێ ی خۆیدایه ،چونك ه ئه‌ژماركردن ی كۆ نمره نایه‌كسان ی پێوه دیاربوو لهبهرئهوه ی جیاوازی زۆر هه‌ی ه له‌نێوان ئاست ی خوێندگاكاندا». ئه‌و مامۆستای ه پێیوای ه ك ه ناكرێت سیستمی ئ�ه‌وروپ� ی له‌پۆلێكدا جێبه‌ج ێ بكرێت كه شه‌ست خوێندكار ی تێدای ه ئه‌و وت ی «پۆلی واهه‌ی ه شه‌ست خوێندكار ی تێدای ه ك ه بهپێی سیستم ه تازه‌ك ه ده‌بوای ه 24خوێندكاری تێدابووایه». له‌چاوپێكه‌وتنێك ی تایبه‌ت ی ده‌ستووردا سه‌فین دزه‌ی ی وه‌زیر ی پهروهرده ی حكومه‌تی هه‌رێم رایگه‌یاند «پێداچوونهوه بۆ سیستمی نوێ ی خوێندن كارێك ی حه‌تمیه‌و ده‌بێت بكرێت» .وه‌زیر ی پهروهرده وت ی «ئێم ه پێش خۆپیشاندان ی خوێندكاران ،تاوتوێ ی بڕیاری 25نمره ی قۆناغ ی ئاماده‌ییمان كرد». سه‌فین دزه‌ی ی ئاماژه ی به‌وه‌دا له‌ڕووی جێبهجێكردنهوه هه‌ندێك هه‌ڵه‌مان بینی، چونك ه مومكین ه له‌ئالییه‌ت ی جێبه‌جێكردندا هه‌ندێك كه‌موكورتیمان هه‌بێت ،وه‌ك كه‌می مامۆستا له‌هه‌ندێك قوتابخانه‌دا. د .دڵشاد عه‌بدولره‌حمان وه‌زیر ی پێشووی پ���هروهرده ب�ه‌ده‌س��ت��وور ی وت «وه‌ستانی یان راگرتن ی ئه‌و بڕیاره ،یه‌كێك ده‌بێت له‌وان ه ی ك ه پ��هروهرده ی كوردستان به‌ره‌و دواوه ده‌گه‌ڕێنێـته‌وه» .د .دڵشاد ئه‌وه‌شی ن�هش��ارده‌و‌ه ك ه له‌روونكردنه‌وه‌و گه‌یاندنی
هۆشیار ی به‌قوتابیان‌و مامۆستایان سه‌باره‌ت به‌سیستم ی نوێ ی خوێندن كه‌موكوڕ ی ههبووه. شاره‌زایان ی بوار ی پهروهرده زیاتر درك به‌مه‌ترسیه‌كان ی هه‌ڵپه‌ساردن‌و جێبه‌جێ نه‌كردن ی ئه‌و بڕیاره ده‌ك�� هنو به‌زه‌نگێكی مه‌ترسیدار بۆ جێبه‌ج ێ نه‌كردن ی بڕیاره‌كانی تریش ی داده‌نێن. فایه‌ق سه‌عید شاره‌زا له‌بوار ی په‌روه‌رده‌و یه‌كێك بووه ل ه داڕێژه‌ران ی سیستم ی نوێی خوێندن ك ه له‌واڵت ی سویده‌و‌ه بانگهێشت كرابووه‌و ده‌ربار‌ه ی هه‌ڵپه‌ساردن ی ئه‌و بڕیاره ئاماژه بۆ ئهوه ده‌كات به‌م بڕیارهی وه‌زیری پهروهردهی ئێستا ئێم ه به‌ره‌و دواوه هه‌نگاو ده‌نێین ،ده‌ڵێت هه‌ڵپه‌ساردن‌و كارپێنه‌كردنی ئ �ه‌و ب��ڕی��اره ل �ه‌روان��گ �هی پ �ه‌روه‌رده‌ی��ی �هوه «گه‌وره‌ترین هه‌ڵه‌یه» ك ه وه‌زاره‌تی پهروهرده ده‌یكات. هۆمه‌ر قه‌ره‌داغ ی به‌ڕێوه‌به‌ر ی قوتابخانه‌یه له‌واڵت ی سوید ،یه‌كێك بووه له‌داڕێژه‌رانی سیستم ی نوێ ی خوێندن ب �ه‌ده‌س��ت��ووری راگه‌یاند «ئ�ه‌و بڕیاره تازه‌یه‌ی وه‌زاره‌ت��ی پهروهرده ،بڕیارێكی زۆر خراپهو هه‌نگاوێكه بۆ دواوه ،بڕیاره‌ك ه زۆر به‌په‌ل ه درا به‌بێ هیچ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی زانستی ،شپرزه‌یی ،نه‌زانی‌و كورتبینی پێوهدیاره». فایه‌ق سه‌عید وت � ی «مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌م هه‌ی ه له‌ئه‌نجامدانی ئه‌و پێداچوونه‌وه‌یه ك ه زۆر به‌خراپی بكه‌وێته‌وه».
جيهانبينی پهروهرده 2 سازدانی :ئه‌یوب كه‌ریم مامۆستا فایه‌ق سه‌عید پسپۆڕ ی بواری په‌روه‌رده‌یی له‌واڵت ی سوید ،یه‌كێك بوو له‌به‌شداربووان ی كۆنگره ی په‌روه‌رده‌یی ،ده‌ڵێت راگرتن ی بڕگه‌یه‌ك ی سیستم ی نوێ ی پهروهرده هه‌ڵه‌یه ،وه‌زاره‌ت ی په‌روه‌رده‌ش به‌كه‌مته‌رخه‌م ده‌زانێت به‌هۆ ی رووننه‌كردنه‌و‌ه ی ئه‌و سیستمه نوێی ه بۆ كادیره په‌روه‌رده‌ییه‌كان‌و قوتابیان.
فایه‌ق سه‌عید ده‌س������ت������وور :خ���وێ���ن���دك���اران ی بڕگه‌یه‌ك دژی خۆپیشاندانێكیان ی پ���هروهرده ئه‌نجامدا، ی نوێ سیستم ه��ه‌رچ��ه‌ن��ده ده‌گ��وت��رێ��ت سیستمه‌ك ه له‌به‌رژه‌وه‌ندیی خوێندكاراندایه ،به‌اڵم خوێندكاران به‌توندی دژی ده‌وه‌ستنه‌وه، پێتانوانیی ه ئ �هوه نیشانه‌ی ئ �هوه بێت ك ه له‌كاتی بڕیاردان له‌باره‌ی سیستمی نوێی پ���ه‌روه‌رده‌وه ،بۆچوون‌و سه‌رنجی خوێندكاران وه‌رنه‌گیراوه؟ ف��ای��ه‌ق س��ه‌ع��ی��د :م��ن پێموانی ه ئ �ه‌و خۆپیشاندانان ه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك په‌یوه‌ندییان به‌و هۆكاره‌و‌ه هه‌بێت ك ه ب �ه‌ڕێ��زت ئ��ام��اژه‌ی پێده‌كه‌یت ،به‌ڵكو په‌یوه‌ندی به‌سێ هۆكاری دیكه‌و‌ه هه‌یه: یه‌كه‌م ئه‌و هه‌اڵنه‌ی له‌كاتی پیاده‌كردنی ئ�ه‌و ب��ڕی��اران�ه‌دا هاتن ه ك��ای�هوه ،دووه‌م ئ��ه‌و گ��روپ��ان �هی خۆپیشاندانیان كرد خۆیان ماندوو نه‌كردووه‌و نمره‌ی باشیان ك��ۆن��ه‌ك��ردووه‌ت��هوه ،سێیه‌م ج��ی��اوازی پ��ێ��وه‌ره‌ك��ان��ی ن��م��ره‌دان��ان له‌قوتابخان ه جیاوازه‌كاندا ،من سورم له‌سه‌ر ئهوهی ی پهروهرده له‌به‌رژه‌وه‌ندی سیستم ه نوێیه‌كه هه‌موو واڵتدایه ،نه‌ك ته‌نها خوێندكاران، ئێم ه قسه‌ی بازاڕی ناكه‌ین‌و ئه‌م مه‌سه‌له‌ی ه پ�هی��وه‌ن��دی ب�ه‌زان��س��ت�هوه ه�هی�ه ،م��رۆڤ ده‌توانێت به‌ئاسانی رونیبكاته‌و‌ه ك ه چۆن ئه‌و بڕیاره له‌به‌ژه‌وه‌ندی خوێندكاراندایه. ده‌ستوور :پێتانوانی ه هێشتا په‌یڕه‌و و ناوه‌ڕۆكی سیستمی نوێی پهروهرده بۆ خوێندكاران رووننه‌كراوه‌ته‌وه ،ته‌نانه‌ت زۆرینه‌ی خوێندكاران به‌باشی له‌سیستمی نوێ تێنه‌گه‌یشتوون؟ فایه‌ق سه‌عید :زۆر راسته ،نه‌ك هه‌ر
چوارشه‌ممه2010/4/28 ،
״نمر ه دوژمنی پرۆسه‌ی په‌روه‌رده‌یه״
فایه‌ق سه‌عید پسپۆڕی په‌روه‌رده‌یی بۆ ده‌ستوور
خوێندكاران ،به‌ڵكو من واهه‌ست ده‌كه‌م پێده‌گه‌یه‌نن ،تا مامۆستاكانی ئێم ه بڕوایان بكات یا نازانێت چۆن هه‌نگاوی بۆ بنێت، به‌شێكی گه‌وره‌ی مامۆستاو به‌رێوبه‌ره‌كانیش به‌ناوه‌ندبوونی خوێندكار نه‌بێت ،ئه‌سته‌م ه ئه‌گه‌ر مامۆستایان له‌كۆلیژه‌كاندا باسی به‌باشی ل �هوه تێنه‌گه‌یشتوون ،لێره‌دا ئه‌م ه له‌قوتابخانه‌كاندا به‌رجه‌ست ه بببێت ،توندوتیژی تاوتوێ نه‌كه‌ن ،ئیدی ئه‌وان ده‌توانین چه‌ند خاڵێك یاداشت بكه‌ین ،ئه‌مه‌ش پێویستی به‌كادیری ده‌ره‌كی هه‌یه .چۆن بتوانن مامه‌ڵه‌یه‌كی ئاشتیخواز له‌گه‌ڵ یه‌كه‌م وه‌زاره‌ت له‌ئاشناكردنی كادیره ده‌ستوور :خۆپیشاندانی خوێندكاران خوێندكاراندا بكه‌ن. پ �ه‌روه‌رده‌ی��ی �ه‌ك��ان ب �ه‌و سیستم ه نوێی ه له‌سلێمانی ت��ون��دوت��ی��ژی لێكه‌وته‌وه، ده‌ستوور :نمره له‌په‌روه‌رده‌ی ئێمه‌دا كارێكی كه‌می ك���ردووه‌و پێویست بوو بهبۆچوونی ئێو‌ه ه��ۆك��اره‌ك�هی چییه؟ رۆڵێكی گرنگی هه‌یه ،ته‌نانه‌ت هه‌ستده‌كرێت كاری به‌رده‌وام بكات ،چونك ه ئه‌گه‌ر ئه‌وان له‌كاتێكدا خوێندكاران به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی نمره چه‌قی په‌روه‌رده‌یه ،له‌كاتێكدا ده‌بێت ئاشنا بوونای ه ئهوه گرفتی ئاشناكردنی پ��ه‌روه‌رده‌ی سلێمانییان دای ه به‌ر به‌رد ،خوێندكار چه‌قی پ���هروهرده بێت ،ئه‌و خوێندكاره‌كانمان نه‌ده‌بوو ،دووه‌م من پێم ئایا ئه‌م ه ئهوه ناگه‌یه‌نێ خوێندكاران ئه‌و په‌یڕه‌و‌ه چۆن گۆڕانكاریی به‌سه‌ردا دێت، وانی ه كاریان له‌گه‌ڵ خوێندكاراندا كردبێت .به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی ه وه‌ك ره‌م��زو نوێنه‌ری له‌كاتێكدا چه‌ندان نه‌و‌ه له‌سه‌ر ئه‌و دید‌ه ت��اوه‌ك��و ئێر‌ه كه‌مته‌رخه‌می وه‌زاره‌ت���ی سیستمێك ده‌ب��ی��ن �نو ل��ه‌و رێگه‌یه‌و‌ه پهروهرده كراون؟ ف��ای��ه‌ق س �ه‌ع��ی��د :ت��ۆ زۆر راس��ت پ���ه‌روه‌رده‌ی تێدایه ،له‌الیه‌كی دیكه‌و‌ه ره‌ت��ی��ده‌ك�ه‌ن�هوه؟ ی��ان هۆیه‌كی ئهوهی ه ئێم ه واڵتێكی زۆر دواكه‌وتووین‌و كادیره تائێستا سیستمی پ��هروهرده خوێندكار ده‌كه‌یت ،من ك ه به‌تاقیكردنه‌وه‌ی واڵت ه په‌روه‌رده‌ییه‌كان به‌هیچ جۆرێك هه‌وڵی له‌سه‌ر بنه‌مای توندوتیژی پ���هروهرده ئه‌وروپیه‌كانیشدا ده‌چ���م���هوه ،ل �هوه تێده‌گه‌م ك ه م��رۆڤ بۆ گۆڕینی به‌های ئهوه ناده‌ن خۆیان ئه‌م كار‌ه بكه‌ن ،لێره‌دا ده‌كات؟ فایه‌ق سه‌عید :ئه‌م پرسیار‌ه له‌سێ نمره له‌ناوه‌نده‌كانی خوێندندا پێویستی بێتوانایی به‌رێوه‌به‌ره‌كان‌و به‌رێوه‌به‌ر‌ه گشتیه‌كانیش رۆلێكی گ�ه‌ور‌ه ده‌بینێت ،ورد‌ه پرسیار پێكهاتووه ،بۆ پرسیاری به‌كات‌و ستافێكی وشیار ههبووه .ئهوهی من ك ه قسه‌م له‌گه‌ڵیاندا ك��ردووه ده‌ڵێن یه‌كه‌م من پێموای ه توندوتیژی یه‌كێك ه ئه‌و واڵتان ه كاریان له‌سه‌ر كرد پێگه‌یاندنی له‌كوێ فێرببین ،كام ه وتاری ئینته‌رنێته‌و له‌خه‌سڵه‌ت ه دیاره‌كانی كۆمه‌ڵگای كوردی‌و ستاف ه په‌روه‌رده‌ییه‌ك ه بوو ،به‌اڵم ئێم ه وه‌زاره‌ت چه‌ند كتێبی بۆمان چاپكردووه ،هه‌ر یه‌كێك له‌ئێم ه له‌یه‌كه‌مین ده‌رفه‌تدا ل �ه‌م ب���واره‌دا زۆر ل��ه‌دواوه‌ی��نو تاوه‌كو بۆئهوهی به‌ئاسانی ئه‌م سیستمه‌مان بۆ به‌كاری دێنێت ،ده‌سه‌اڵتی كوردیش هیچ ئێستا زورب���هی ه �ه‌ر‌ه زۆری مامۆستاو شی بكاته‌وه .به‌كورتی زۆرینه‌ی خه‌ڵك كاتێك سڵی له‌به‌كارهێنانی توندوتیژی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ره‌ك��ان��ی ئێم ه ش���اره‌زای هیچ له‌واڵت ه دواكه‌وتووه‌كاندا وه‌كو ره‌جه‌ب وان‌و نه‌كردووه‌ته‌وه .هێزه‌كانی پۆلیس له‌هه‌ولێر بنه‌مایه‌كی مه‌عریفی نین بۆ نمره‌و رۆڵی ته‌قه‌یه‌یان له‌خوێندكاران كردو له‌سلێمانیش نمره‌و كاریگه‌ری نمره له‌تێكشكاندنی به‌ته‌مای هێلكه‌ی پاككراون. ده‌ستوور :له‌كاتێكدا له‌سیستمی نوێی به‌بێ هۆكار خه‌ڵكیان گرت‌و توندوتیژییان به‌هاكانی خوێندكاراندا ،لێره‌دا من گله‌یی خوێندندا زۆر جه‌خت ل �هوه دهكرایهوه ب��ه‌رام��ب��ه‌ری��ان ب �ه‌ك��اره��ێ��ن��او ئ �ه‌م �هش ل���ه‌وان ن��اك �ه‌م ،چونك ه له‌كۆلیژه‌كاندا چه‌قی پهروهرده خوێندكاره ،هه‌ستده‌كرێت خوێندكاره‌كانی ت��وڕه‌ك��رد .من به‌هیچ واڕاه��ێ��ن��راون ،راهێنراون ب��ۆئ�ه‌وه‌ی كار ئه‌م ه ته‌نها به‌نووسین ب��ووه ،بۆ نمون ه شێوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ به‌كارهێنانی توندوتیژی‌و به‌سیستم ه كۆنه‌ك ه بكه‌ن نه‌ك سیستم ه ده‌بێت لهههموو بڕیاردانێكی په‌روه‌رده‌دا زیان گه‌یاندن به‌ماڵی گشتیدا نیم ،به‌اڵم تازه‌كه ،ئێم ه له‌ئه‌وروپا ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌مان ئه‌و خاڵ ه له‌به‌رچاو بگیرێت ،به‌اڵم ئه‌و له‌هه‌مان كاتدا ئه‌و كاره‌ی ده‌سه‌اڵت بووه گواستووه‌ته‌و‌ه بۆ ناخی مندااڵنی پۆلی خاڵ ه له‌به‌رچاو نه‌گیراوه؟ هۆكاره‌كه‌ی هۆكارێك بۆئهوهی خوێندكاران په‌نجه‌ره‌كان یه‌كه‌می بنه‌ڕه‌تیش‌و له‌وه‌شدا سه‌ركه‌وتوو چییه؟ بشكێنن ،چونك ه سروشتی هه‌رزه‌كار وایه‌و ب��ووی��ن ك�� ه گ�هش�ه‌س�ه‌ن��دن��ی مه‌عریفی فایه‌ق سه‌عید :له‌سیستمی واڵت ه ده‌سه‌اڵتیش له‌و سروشت ه تێناگات ،بۆ خوێندكارو وه‌رگرتنی زانسته‌كان زۆر پێشكه‌وتووه‌كاندا چه‌مكی سه‌نته‌ربوونی پرسیاری دووه‌م‌و سێیه‌میش من له‌گه‌ڵ له‌نمر‌ه گه‌وره‌ترن ،ئه‌م سیستم ه نوێیه‌و خوێندكار وه‌كو تیۆری‌و وه‌كو پراكتیكیش به‌رێزتاندام ،توندوتیژی یه‌كێك ه له‌فاكته‌رو به‌تایبه‌ت ئه‌و بڕیارهی وه‌زیری پهروهرده ره‌ن��گ��دان�ه‌وه‌ی هه‌یه ،له‌ده‌ق ه تازه‌كانی چ��اره‌س�ه‌ر‌ه ئه‌كتیڤه‌كانی ناو سیستمی هه‌ڵیپه‌سارد سه‌ره‌تایه‌كن بۆئهوهی نمره ئێمه‌دا له‌هه‌ندێك شوێندا ئه‌م چه‌مك ه سیاسی‌و په‌روه‌رده‌یی ئێمه .به‌مه‌به‌ستی ئ�ه‌و هه‌یبه‌ته‌ی جارانی نه‌بێت ،ئه‌گه‌ر ب��وون��ی ه�هی�ه ،ب��ه‌اڵم له‌پراكتیكدا زۆر قسه‌كردن ل�ه‌س�ه‌ر ئ �ه‌م مه‌سه‌له‌ی ه من له‌منیش ده‌پرسیت ،چۆن ئهوه من پالنی ك�ه‌م��ت��ر ره‌ن��گ��ی داوه‌ت������هوه ،ه��ۆك��اری توێژینه‌وه‌یه‌كی ب �ه‌رف��راوان��م پێشكه‌ش خۆمم هه‌یه ،چونك ه نمره دوژمنی پرۆسه‌ی ئه‌مه‌ش بۆ ئ �هوه دهگهڕێتهوه له‌الیه‌ك به‌كۆنگر‌ه كرد ،دواتر كتێبێكی مه‌نهه‌جیم په‌روه‌رده‌یه . ئێم ه ستافێك‌و كادیرێكی په‌روه‌رده‌یی ل�ه‌س�ه‌ر توندوتیژی ب��ۆ ئ �ه‌و مه‌ڵبه‌ندو ده‌س��ت��وور :گۆڕانكاری له‌سیستمی باشمان نییه ،له‌الیه‌كی دیكه‌شه‌و‌ه بۆ كۆلیژان ه نووسی ك ه مامۆستا ئاماده نوێی په‌روه‌رده‌دا ده‌بێت سیستمی واڵتانی ئهوه دهگهڕێتهوه ك ه پراكتیزه‌كردنی ئه‌م ده‌كه‌ن ،به‌اڵم تاوه‌كو ئێستاش وه‌اڵمیان ئه‌وروپا ده‌قاوده‌ق بهێنرێت بۆ كوردستان‌و چه‌مك ه له‌ناوه‌نده‌كانی خوێندندا پێویستی نه‌داومه‌ته‌و‌ه به‌مه‌رجێك په‌یوه‌ندییه‌كی زۆر كاری پێبكرێت؟ یان ده‌بێت كلتورو واقیعی به‌كه‌مێك كات هه‌یه .هۆكاری نه‌شاره‌زایی باشیشم له‌گه‌ڵ وه‌زیری په‌روه‌رده‌دا هه‌بوو ،كوردستان له‌به‌رچاو بگیرێت بۆ گۆڕانكاری ئه‌و ستافه‌ش بۆ ستۆكبوونی ئه‌و مه‌ڵبه‌ندو ئه‌م ه ئهوه ده‌گه‌یه‌نێت تاوه‌كو ئێستاش له‌په‌روه‌رده‌دا؟ فایه‌ق سه‌عید :من پێم خۆش نیی ه كۆلیژان ه دهگهڕێتهوه ك ه مامۆستایان ده‌سه‌اڵت یا نایه‌وێت ئه‌م گرفت ه چاره‌سه‌ر گه‌نجێكی خوێن گه‌رمی وه‌كو تۆ بڕوا به‌م ه بكه‌یت ،هیوادارم به‌مه‌به‌ستی وروژاندن وه‌زیر بڕیاری په‌رله‌مان‌و ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران راده‌گرێ به‌بێ ئهوهی ئه‌م پرسیار‌ه بكه‌یت ،له‌الیه‌ك كه‌س ئه‌مڕۆ سه‌ره‌ك وه‌زیران‌و په‌رله‌مان یه‌ك قس ه بكه‌ن ،ئه‌مه‌ش نایاساییه شت وه‌كو خۆی كۆپی ناكات‌و له‌الیه‌كی دیكه‌شه‌و‌ه ئه‌م رسته‌ی واقیعی كورستان ه
www.destur.net
بیدعه‌ی ئه‌و گروپ ه دواكه‌وتووه‌ی ه له‌ناو پهروهردهی كوردستاندا ك ه شاره‌زایی نییه‌و به‌رگه‌ی شتی نوێ ناگرێت .له‌ناوه‌راستی نه‌وه‌ده‌كانه‌و‌ه من به‌وه‌زیره‌كانم وتوو‌ه ئه‌گه‌ر ناتوانن سیستمی پهروهرده بگۆڕن بچن سیستمی واڵتێك كۆپی بكه‌ن ،چونك ه ناتوانین هه‌تاهه‌تای ه ئاوهابین ،با نمونه‌یه‌كت ب��ۆ بێنمه‌وه :كۆرییه‌كان ل�ه‌س�ه‌ره‌ت��ادا پێویستیان به‌تراكتۆر هه‌بوو له‌هه‌مان كاتیشدا نه‌یانده‌ویست لهدهرهوه هاورده‌ی بكه‌ن یا قه‌رز له‌بانكی نێوده‌وڵه‌تی بكه‌ن، به‌اڵم نمونه‌یه‌كیان ده‌ق��اوده‌ق كۆپیكردو دروستیانكرد ،سه‌رئه‌نجام تراكتۆره‌ك ه زۆر باشبوو ،به‌اڵم نه‌یده‌توانی بگهڕێتهوه دواوه ،ك ه هه‌ڵه‌كه‌یان ده‌ستنیشانكرد دواتر چاره‌سه‌ریشیان بۆ دانا .تاكی كورد ئه‌مڕۆ جوانترین مۆبایل‌و ئۆتۆمبێل‌و سه‌ماكه‌رو قومار لهدهرهوه ده‌هێنن‌و به‌كاری دێنن‌و
تاكی كورد ئه‌مڕۆ جوانترین مۆبایل‌و ئۆتۆمبێل‌و سه‌ماكه‌رو قومار لهدهرهوه ده‌هێنن‌و به‌كاری دێنن‌و له‌گه‌ڵیاندا ده‌ژین‌و ده‌خه‌ون، به‌اڵم ناتوانن له‌گه‌ڵ سیستمێكی په‌روه‌رده‌یی هاوچه‌رخدا بژین له‌گه‌ڵیاندا ده‌ژین‌و ده‌خه‌ون ،به‌اڵم ناتوانن له‌گه‌ڵ سیستمێكی په‌روه‌رده‌یی هاوچه‌رخدا بژین ،من پێموای ه ئه‌م سیستم ه نوێی ه بهشێوهیهكی گشتی له‌گه‌ڵ كوردستاندا ده‌گونجێت‌و ساڵه‌كانی دیكه‌ش ئه‌م ه روون ده‌كاته‌وه ،تۆ ده‌سه‌اڵتی ئ�ه‌وه‌م بده‌رێ ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ر‌ه گشتیه‌كان‌و به‌ڕێوه‌به‌ری ق��وت��اب��خ��ان�ه‌ك��ان ب��گ��ۆڕم ،ك�� ه ل �ه‌الی �ه‌ن سه‌ركردایه‌تی حیزبه‌كانه‌و‌ه دام��ه‌زراون، بزان ه چ��ۆن سیستمێكی زۆر باشتریش پیاد‌ه ده‌كه‌ین .له‌وه‌ته‌ی ئه‌و رێككه‌وتن ه س��ت��رات��ی��ژی� ه ه �هی � ه ت �ه‌ن��ان �ه‌ت وه‌زی���ری په‌روه‌رده‌و هه‌موو سه‌ره‌ك وه‌زیره‌كانیش كه‌سیان ناتوانن كه‌س ه نه‌شاره‌زاكانی ناو پهروهرده بگۆڕن ،دواتر من پێم وانیی ه ئه‌م سیستم ه كۆپی بێت ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر واش بێت با عه‌یبه‌كانی له‌به‌ر رۆشنایی زانست ه په‌روه‌رده‌ییه‌كان چاره‌سه‌ر بكه‌ین. ده‌س��ت��وور :ل �ه‌زۆرب �هی وتاره‌كانتدا مه‌ترسیت هه‌ی ه له‌پاشه‌كشه‌كردنی ئه‌و گۆرانكارییانه‌ی له‌ناو سیستمی خوێندندا ك��راوه ،ده‌كرێت بزانین ئه‌و مه‌ترسیان ه له‌كوێو‌ه سه‌رچاوه‌یان گرتووه؟ ف���ای���ه‌ق س��ه‌ع��ی��د :ل���ه‌س���ه‌روب���ه‌ری هه‌ڵبژاردنه‌كانی په‌رله‌مانی كوردستانهوه هه‌ندێك له‌به‌ڕێوه‌به‌ر‌ه گشتیه‌كان ئه‌وه‌یان راگه‌یاند كه‌مه‌رج نیی ه ئه‌م سیستم ه به‌م شێوه‌ی ه بمێنێته‌وه ،هه‌روه‌ها گۆڕانكاری به‌سه‌ر سیستمه‌كه‌دا دێت ...هتد .هاوكات وه‌زاره‌تی پهروهرده ك ه ته‌نها چه‌ند رۆژێكی مابوو به‌هیچ شێوه‌یه‌ك به‌رپه‌رچی ئه‌و
چوارشه‌ممه5 2010/4/28 ،
www.destur.net
من نازانم ئ�ه‌و ك � هش‌و ه�ه‌وای� ه ی ك ه برا ی به‌ڕێزم كاك سه‌فین ئه‌و بڕیاره ی تێدا داوه، به‌ڕه‌چاوكردن ی ئه‌و كه‌ش ه ی ئه‌و ك ه ره‌نگه له‌ژێر ده‌نگ ی ناڕه‌زای ی خوێندكاران‌و بارودۆخی سلێمانی‌‌و كۆمه‌ڵێ فاكته‌ر ی تر ك ه من ئاگاداری نیم ،به‌اڵم خود ی وه‌ستان ی یان راگرتن ی ئه‌و بڕیاره ،یه‌كێك ده‌بێت له‌وان ه ی ك ه پهروهردهی كوردستان به‌ره‌و دواوه ده‌گه‌ڕێننه‌وه ،هه‌روه‌ها ئیراد‌ه ی چاكسازیش ل ه كوردستاندا به‌ره‌و دواوه ده‌ب��ات ،وا ده‌ك��ات له‌ڕاستیدا خه‌ڵك بڕوا ی به‌گۆرانكاریه‌كان نه‌مێنێت ،له‌به‌ر چی؟ هه‌ر گۆڕانكاریه‌ك ده‌بێت ره‌چاو ی ئهوه بكه‌ین ك ه به‌رهه‌ڵستكاری هه‌یه ،هیچ كه‌سێك نییه هه‌موو شتێك ی به‌دڵ بێت ،فۆكۆ یاما له‌دواترین كتێبیدا ده‌ڵێت «پڕكێشه‌ترین چاكسازی، چاكسازیی ه له‌بوار ی پ �ه‌روه‌رده‌دا ،به‌تایبه‌تی پهروهرده له‌قۆناغه‌كان ی بنهڕهتیو ئاماده‌یی». با بێین ه س�ه‌ر خوێندكاران لهههموو شوێنێك ی دنیادا خوێندكاران خۆیان بڕیار له‌سه‌ر سیستم ی خوێندن ناده‌ن ،لهبهرئهوهی نه‌ئاست ی زانستیان ئ�ه‌و رێگه‌یان پێده‌دا نه‌ئاست ی بیر‌و هۆشیاریان ئه‌و رێگه‌یه‌یان پێده‌دا ،خۆیان سیستم ی خوێندن ی واڵته‌كه‌یان دیار ی بكه‌ن. ده‌ستوور :نابێت له‌كات ی گۆڕیندا پرسیان پێ بكرێت؟ دڵ��ش��اد ع��هب��دول��ڕه‌ح��م��ان :له‌كاتی دیاریكردن ی سیستمه‌كه‌دا نه‌خێر ،له‌كاتی ژینگ ه ی پ���ه‌روه‌رده‌ی���دا به‌ڵێ ،ههرچهنده فیدراسیۆن ی قوتابیان‌و خوێندكاران هه‌ر هه‌موویان ئه‌ندام ی كۆنگره ی په‌روه‌رده‌یی بوون ،پشتگیریان له‌گۆڕانه‌كان كردووه هه‌موو ساڵێكیش به‌یاننامه‌یان ده‌ركردووه‌و پشتگیری سیستمه‌كیان كردووه ،به‌اڵم به‌هیچ شێوه‌یه‌ك نابێت خوێندكارێك له‌چواری ئاماده‌ی ی بێت بڵێ من سیستم بۆ خۆم دیار ی ده‌كه‌م ،له‌هیچ شوێنێك ی دنیادا شت ی وا نه‌بووه‌و نابێت. ده‌س���ت���وور :ئ �ه‌گ �ه‌ر ب�ه‌دی��وێ��ك� ی ت��ردا كۆمه‌ڵێك قس ه له‌سه‌ر ئه‌م كێشه‌ی ه بكه‌ین هه‌ست ناكه‌یت كه‌موكوڕ ی ههبووه له‌گه‌یاندنی هۆشیار ی له‌سه‌ر ئه‌م بڕیاران ه ی وه‌زاره‌ت �ی پهروهرده له‌ناوه‌نده‌كان ی پهروهرده بهمامۆستاو خوێندكارانهوه؟ دڵشاد عه‌بدولڕه‌حمان :من له‌گه‌ڵتدام له ،%100ههرچهنده ئێم ه زۆر جار داوامان كردووه له‌به‌ڕێوه‌به‌ر‌ه گشتیه‌كان‌و سه‌رپه‌رشتیاران تكای ه تكای ه تكایه ،ئ �ه‌و سیستم ه روون بكهنهوه ،مه‌رج نیی ه ئ�هوه ی ئێو‌ه ده‌یزانن هه‌موو كه‌س بیزانێ ،بۆیان روون بكه‌نه‌وه‌‌و ش ی بكهنهوه بزان ه خاڵ ه نێگه‌تیڤه‌كانیان چییه؟ من بۆی ه ده‌ڵێم ئه‌و خوێندكاران هی لهماوه ی راب��ردوودا خۆپیشاندانیان كرد ،با بڕۆن ه قوناغ ی 12بزان ه زۆرب ه ی زۆریان له‌ناخی خۆیاندا په‌شیمان نابنه‌وه ،وه‌كو كورده‌واری ده‌ڵێت كاڵه‌ك به‌ئه‌ژنۆ ی خۆیان ده‌شكێنن. ده‌س��ت��وور :ئه‌گه‌ر وه‌زی���ر ی پ���هروهرده بویتای ه هه‌مان بڕیارت نه‌ده‌دا؟ دڵشاد عه‌بدولڕه‌حمان :له‌ڕاستیدا ناكرێت ئێم ه پرسیاره‌كان به‌فه‌ره‌ز ی بكه‌ین ،ئه‌گه‌ر
ئه‌وه‌و ئهوه ،وه‌كو پێم وتی من نازانم برا ی به‌ڕێزم كاك سه‌فین چۆن ه ئه‌و بڕیاره ی تێدا داوه ،به‌اڵم سوربوون‌و پێداگرتن له‌سه‌ر گۆڕین‌و جێبه‌جێكردن ی هه‌موو گۆڕانكاریه‌كان خاڵێكی سه‌ركه‌وتن ی هه‌ر حكوم هت‌و كابینه‌یه‌كه. دیسانهوه ده‌ڵێمه‌و‌ه ناكرێت چاره‌نووسی ئاینده‌یه‌ك بده‌ین ه ده‌ست ی ئه‌و توێژ‌ه كه خ��ۆی��ان ل �ه‌و ئاسته‌دا نین ،ل�ه‌گ�ه‌ڵ رێ��زی زۆرم بۆیان ئهوه ئیش ی بژارده‌ی ه ئه‌و رۆژه له‌ڕۆژنام ه ی هاواڵت ی برایه‌ك ی به‌ڕێزم نووسیبوی ن��هوه ی ن��وێ ت���وڕه‌ن ،س�ه‌د قوتاب ی هاتنه به‌رده‌م پهروهرده ی سلێمان ی گوێیان لێنه‌گیرا بزان ه چیان كرد ،ئهوه مانا ی ئهوه نیی ه هه‌ر كه‌سێك شتێك ی به‌دڵ نه‌بوو ناڕه‌زای ی بكات‌و بڵێت ن �هوه ی نوێ ت��وڕه‌ن ،ئه‌م به‌ڕێزان هی ئێم ه ك ه زۆربه‌یان ده‌نووسن پرسیار له‌خۆیان ناكه‌ن سیستم ی ئابوور ی واڵت ل ه كوێیه؟ سیستم ی ئ��اب��وور ی له‌كوردستان‌و عێراق به‌ره‌و حكومڕان ی لیبراڵ ی ده‌ڕوات ،حكومه‌ت له‌مه‌وال په‌یوه‌ند ی به‌تاكه‌و‌ه نیی ه چۆن ده‌ژی؟ فه‌رموو به‌هه‌زاران كه‌س ده‌ڵێ داممه‌زرێنه، داینامه‌زرێنێت ،چونك ه سیستم ی ئابووریه‌ك هی وای��ه ،ئ �هوه نه‌ما ه�ه‌ر كه‌سێك بڕوانامه‌ی وه‌رگرت له‌گیرفانیا بێ‌و ژیان ی مسۆگه‌ر بێ، باش ه تۆ ك ه سیستم ی ئابووریه‌كه‌ت وایه له‌سه‌ر ئێمه‌‌و پ�ه‌روه‌رده‌ن��اس��ان‌و وه‌زار‌هت‌و حكوم هت‌و پێویست نیی ه په‌روه‌ده‌یه‌ك ی باش ئاماده‌بكه‌ین؟ بۆ ئ��هوه ی ك ه ده‌رچ��ووی��ت بتوانیت بژیت؟ خۆت ك ه بڕوانامه‌كه‌ت هه‌ڵگرت پل ه زانستیه‌كه‌ت به‌شێوه‌یه‌ك بێت بتوانی بچیت له‌كه‌رت ی تایبه‌ت ئیش بكه‌یت. ده‌ستوور :ك ه بڕیارێك ی ئه‌م سیستمه هه‌ڵده‌په‌سێردرێت پێتوانی ه ئه‌م ه ترس ی ئهوهی هه‌بێت ك ه ك��ۆ ی سیستمه‌ك ه پاشه‌كش هی پێبكرێت؟ دڵ��ش��اد ع�هب��دول��ڕه‌ح��م��ان :له‌ڕاستیدا ه��ی��وادارم به‌وه‌شێوه‌ی ه نه‌بێت ،من خۆم گه‌شبینم ئهوهنده ی ده‌نگ ی كۆنزه‌رڤاتیڤ هه‌یه دژ ی ئه‌و سیستمه ،ئهوهنده زیاتریش ده‌نگی تر پشتگیر ی بڕیاره‌ك ه بكات. ده‌س��ت��وور :پ��رس به‌ئێو‌ه ن�ه‌ك��راوه كه ئه‌وبڕیار‌ه هه‌ڵپه‌سێدراوه؟ دڵشاد عه‌بدولڕه‌حمان :له‌ڕاستیدا پرسم پێنه‌كراوه‌و نازانم له‌چ بارودۆخێكدا بڕیاره‌كه دراوه ،به‌اڵم هه‌رگه‌شبینم. ده‌س��ت��وور :چ ی واده‌ك��ات ك ه گه‌شبین بیت؟ دڵ��ش��اد عه‌بدولڕه‌حمان :له‌ڕاستی‌‌و ی ئه‌و دروست ی سیستمهكه ،ل�هب�ه‌رئ�هوه سیستم ه ده‌مانگه‌یه‌نێته‌و‌ه ئه‌و كۆمه‌ڵگای هی ی كه ك ه ئێم ه ده‌م��ان �ه‌وێ��ت ،ل �هب �ه‌رئ �هوه ی حكومڕان ی كوردستاندا ی بیر له‌گه‌ڵ كۆ ی عێراق داوایكردووه ده‌گونجێت ،لهبهرئهوه ئ �ه‌و سیستم ه بچێت ه پارچه‌كان ی تری ی یونسكۆ‌و یونسێف‌و واڵت��هوه ،رێكخراو ی جیهان ده‌ستخۆشیان رێكخراوه‌كان ی تر لێكردوین ،له‌ڕاستیدا ئهوه كۆمه‌ڵ ه كه‌سانێك ی ئ�ه‌م سیستمه‌ن ،با ب��اش بزانن كه دژ ی پ �هروهردهو ئه‌م سیستم ه ئه‌رك ی وه‌زی��ر
ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ره‌گ��ش��ت��ی�ه‌ك��ان‌و ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ر ی قوتابخانه‌كان‌و مامۆستایان ی قورستركردووه، له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مانه‌شدا ئه‌رك ی خوێندكاریشی له‌قۆناغ ی چ��واردا ق��ورس ك��ردووه ،ئه‌مه ی بۆ خوێندكاره ،خوێندكار خۆی هه‌موو سهنتهره ئێم ه وتومان ه خوێندكار سهنتهره، ی واڵتیان هه‌یه ی ك ه خه‌م ی گهوره ئه‌وان ه ی خۆیان، ئه‌رك ی ق��ورس ده‌گرن ه ئه‌ستۆ ی خه‌م ی ئاینده‌یان هه‌ی ه پشتگیری ئه‌وان ه له‌بڕیاره‌ك ه ده‌كه‌ن ،ئه‌وانه‌ش ی ك ه ده‌یانه‌وێت ی سیستمه‌ك هنو دژی رۆژ به‌ڕێكه‌ین دژ هه‌موو گۆڕانكارییه‌كن.
عێراق داوایكردووه ئه‌و سیستمه بچێت ه پارچه‌كان ی تر ی واڵته‌وه ،رێكخراو ی یونسكۆ‌و یونسێف‌و رێكخراوه‌كانی تر ی جیهان ده‌ستخۆشیان لێكردوین
سیستمی نوێی خوێندن به‌ره‌وکوێ؟ فۆتۆگراف :ئاکۆ محه‌مه‌د
جيهانبينی پهروهرده
ی خوێندن ی نوێ سیستم
له‌به‌ر رۆشنای ی به‌ها بنه‌ماییه‌كان ی قوتابخانه، ئامانج‌و هۆكاره‌كان ی گۆڕین ی سیستمی په‌روه‌رده‌و فێركردن ،به‌شداربووان لهكۆنگرهی پهروهردهی ی له‌رۆژان ی 22ـ 24مانگ ی پێنجی ساڵ ی 2007له‌سه‌ر ئه‌م گۆڕانكاریی ه (ریفۆرمه) بنه‌ڕه‌تییان ه رێككه‌وتن. یه‌كه‌م :قۆتاغ ی سه‌ره‌تایی .1نۆ ساڵ ی خوێندن ی ئیلزامی. وات ه قۆناغ ی ناوه‌ند ی نامێنێت‌و قۆناغی سه‌ره‌تای ی ده‌گۆرێت بۆ قۆناغ ی 9ساڵی بنهڕهتیو پابه‌ندبوون (ئیلزامی). .2دیارد‌ه ی مانهوه له‌پۆله‌كان ی 1ـ 3ی بنه‌ڕه‌تی نامێنێت. .3تاقیكردنهوه ی نیو‌ه ی ساڵ له‌قۆناغی بنه‌ڕه‌تیدا نامێنێت. .4تاقیكردنهوه ی به‌كالۆر ی پۆل ی شه‌شی بنه‌ڕه‌ت ی نامێنێت. .5له‌بر ی تاقیكردنهوه ی به‌كالۆر ی پۆلی شه‌ش تاقیكردنهوه ی میلل ی له‌پۆل ی پێنجدا ئه‌نجامده‌درێت. .6ئه‌زموونه‌كان ی پۆله‌كان ی حه‌وت هم‌و هه‌شت هم‌و نۆیه‌م به‌مشێوه‌ی ه ده‌بێت: • رێژ‌ه ی نمره ی پۆل ی حه‌وت له%15 وه‌رده‌گرێت. • رێژ‌ه ی نمره ی پۆل ی هه‌شت له%15 وه‌رده‌گرێت. • رێژ‌ه ی نمره ی پۆل ی نۆ له %70وه‌رده‌گرێت. هه‌ر قوتابییه‌ك رێژ‌ه ی له %60به‌ده‌ست نه‌هێنێت ماف ی وه‌رگرتن ی نابێت له‌قۆناغی ئاماده‌ی ی به‌ش ی زانستی‌‌و وێژه‌یی ،به‌اڵم ده‌توانێت درێژ‌ه به‌خوێندن بدات له‌ئاماده‌ییه پیشه‌ییه‌كاندا. له‌پۆله‌كان ی (چوار ،پێنج ،شه‌ش ،حه‌وت، هه‌شت ،نۆ) ده‌رنه‌چوون له‌خول ی یه‌كه‌مدا نامێنێت. دووه‌م :قۆناغ ی ئاماده‌یی .1تاقیكردنهوه ی نیو‌ه ی ساڵ له‌قۆناغی ئاماده‌ییدا نامێنێت. .2له‌قۆناغ ی ئاماده‌ییدا ده‌رنه‌چوون له‌خولی یه‌كه‌مدا نامێنێت. .3پۆل ی 10به‌سه‌ر ئه‌م لقان ه ی خواره‌وه‌دا دابه‌ش ده‌بێت: أ .زانست ی گشتی. ب .وێژه‌ی ی گشتی. ت .پیشه‌یی. ئه‌زمونه‌كان ی پۆله‌كان ی ()12 ،11 ،10 به‌مشێوه‌ی ه ده‌بێت: • رێژ‌ه ی نمره ی پۆل ی ده له %10وه‌رده‌گرێت. • رێژ‌ه ی نمره ی پۆل ی یانزه له%15 وه‌رده‌گرێت. • رێژ‌ه ی نمره ی پۆل ی دوانز‌ه له%75 وه‌رده‌گرێت. ئه‌گه‌ر قوتاب ی رێژ‌ه ی له %60كه‌متر بهێنێت ماف ی وه‌رگرتن ی له‌زانكۆو په‌یمانگاكان نابێت. تێبینی :ئه‌م ه كورتكراوه‌ی سه‌رجه‌م بڕیاره‌كان ی كۆنگره ی په‌روه‌رده‌یی ه بۆ سیستمی نوێ ی خوێندن.
جيهانبينی پهروهرده 4
چوارشه‌ممه2010/4/28 ، www.destur.net
ی په‌روه‌رد ه راستترین بڕیاربوو ك ه دامان״ ی سیستم ״گۆڕین دڵشاد عه‌بدولڕه‌حمان وه‌زیری پێشووی پهروهرده بۆ ده‌ستوور سازدانی :ده‌ستوور دڵشاد عه‌بدولڕه‌حمان وه‌زیر ی پێشووی پهروهرده ره‌خن ه له‌بڕیاره‌ك ه ی وه‌زاره‌ت ی پهروهرده ده‌گرێت ،ده‌ڵێت به‌و بڕیاره سه‌فین دزه‌یی ده‌بێت ه یه‌كێك له‌و كه‌سان ه ی كه دژایه‌ت ی ریفۆرمخواز ی‌و نوێگه‌ر ی ده‌كه‌ن. وه‌زیر ی پێشوو ی پهروهرده ئاماژه بهوه ده‌دات ك ه سااڵن ی ئایند‌ه سوده‌كان ی سیستمه نوێیه‌ك ه به‌ته‌واو ی روونده‌بنه‌وه.
دلشاد عه‌بدولڕه‌حمان ،وه‌زیری پێشووی پهروهرده
وه‌ستان ی یان راگرتن ی ئه‌و بڕیاره ،یه‌كێك ده‌بێت له‌وان ه ی ك ه پهروهرده ی كوردستان به‌ره‌و دواوه ده‌گه‌ڕێننه‌وه ،هه‌روه‌ها ئیراد‌ه ی چاكسازیش ل ه كوردستاندا به‌ره‌و دواوه ده‌بات
ئه‌و خوێندكاران ه ی لهماوه ی رابردوودا خۆپیشاندانیان كرد، با بڕۆن ه قوناغ ی دوانز‌ه بزان ه زۆرب ه ی زۆریان له‌ناخ ی خۆیاندا په‌شیمان نابنه‌وه
ده‌ستوور :به‌بڕوا ی به‌ڕێزت تا چه‌ندێك سیستم ی نوێ ی پهروهرده جێبه‌جێكراوه ،چی ماوه لێ ی جێبه‌جێ بكرێ؟ دڵشاد عه‌بدولڕه‌حمان :له‌ڕاستیدا ئه‌و گۆڕانكاریان ه ی ك ه ك��ران له‌كابین ه ی پێنج گۆڕانكار ی ریشه‌ی ی سیستم ی پهروهرده بوون، هه‌ر له‌پێكهات ه ی سیستمه‌ك ه خۆ ی ك ه كۆی پڕۆگرامه‌كان ،داڕشتن ی چۆنییه‌ت ی قۆناغ به‌ند ی‌و پل ه به‌ند ی خوێندن ی باخچ ه ی ساوایانه‌وه تا قۆناغ ی ،12ش��ێ��واز ی هه‌ڵسه‌نگاندن‌و تاقیكردنه‌وه‌كان ،شێواز ی ئاماده‌كردنی مامۆستایان ،ئه‌وان ه هه‌موو گۆڕانكارییان به‌سه‌ردا هاتووه ،ده‌توانین به‌چه‌ند خاڵێكی كورت پێش ئهوه ی باس له‌گۆڕانكارییه‌كان بكه‌ین ،باس له‌وه‌بكه‌ین گۆڕانكارییه‌كان بۆ كران ئامانج له‌گۆڕانكارییه‌كان چ ی بوو، بێگومان وه‌كو هه‌موو دیارده‌یه‌ك ی تر چاكسازی له‌هه‌ربوارێكدا له‌سه‌ر پێویست ی‌و داخواز ی واته وه‌كو چۆن له‌ئابووریدا خواست‌و خستنه‌ڕوو (عرض وط‌لب) هه‌یه ،له‌په‌روه‌رده‌شدا به‌هه‌مان شێوه‌یه ،ئه‌گه‌ر هه‌ركه‌سێك به‌دواداچونێك بكات له‌دوا ی ڕاپه‌ڕینه‌و‌ه تا ئه‌و كات ه ی كه ئێم ه گۆڕانكاریمان ك��رد ده‌بینین هه‌موو كۆمه‌ڵگا ی كوردستان بهمامۆستاو خوێندكارو به‌كه‌سوكار ی خوێندكاریشه‌و‌ه ته‌نانه‌ت ئه‌وان هی ك ه له‌بازاڕدا كارو كاسپ ی ده‌كه‌ن هه‌موویان گله‌ی ی‌و گازنده‌یه‌ك ی زۆریان له‌سه‌ر سیستمی پهروهرده هه‌بوو ،لهبهرئهوه ی ده‌رچووه‌كانی ئ�ه‌و سیستمه ،پێویستیه‌كان ی كۆمه‌ڵگای كورد ی‌و پێویست ی بازاڕ‌و پێویست ی پێشكه‌وتنی كۆمه‌ڵگا ،هیچیان پ��ێ پ��ڕن �ه‌ده‌ك��رای �هوه، بۆی ه ده‌بوای ه ئه‌و گۆڕانكاریان ه بكرانایه،
گۆڕانكارییه‌كان له‌سه‌ر چه‌ند ئاستێك بوون یه‌كێكیان سه‌رخان ی په‌روه‌رده‌یی بوو خۆ ی له‌سیستمه‌كه‌دا دهبینێتهوه ،یه‌كێك ی تریان ژێرخان ی پهروهردهی ه ك ه خۆ ی له‌دابینكردنی پێویستیه‌كان ی پ����ه‌روه‌رده‌دا دهبینێتهوه ك ه بینا ی قوتابخانه‌و پێداویست ی تاقیگ ه‌و هه‌موو ئه‌و شتان ه ی كه‌پێویستن له‌وباره‌یه‌وه، له‌سه‌رخان ه په‌روه‌رده‌یه‌كه‌ی ی ده‌ستمانكرد بهوه ی ك ه یه‌كه‌م شت هه‌وڵبده‌ین كۆمه‌ڵگای ك���ورد ی ن �ه‌خ��وێ��ن��ده‌وار ی تێدا نه‌مێنێت، سیستم ی جاران ی خوێندن وادڕێژرابوو منداڵێك له‌ته‌مه‌ن ی شه‌ش ئه‌گه‌ر ساڵێك دوو ساڵ ده‌رنه‌چوو ده‌ریان ده‌كرد ،كه‌وات ه كۆمه‌ڵێكی زۆر سیستمه‌ك ه پاڵ ی پێوه‌ده‌نان بۆ دهرهوه كه له‌ئاینده‌دا نه‌خوێنده‌وار ده‌رده‌چوون ،ك ه گهوره ده‌بوون بۆنمون ه له‌ته‌مه‌ن ی 25ساڵیدا بانگیان ده‌كردن بۆ هۆب ه ی نه‌هێشتن ی نه‌خوێنده‌واری ده‌یانوت وه‌رن بافێر ی خوێنده‌واریتان بكه‌ین، له‌ڕاستیدا ئه‌م ه پێچه‌وان ه ی هه‌موو بیرێكی نوێ ی په‌روه‌رده‌ییه ،بۆی ه ئێم ه بۆ نه‌مانی نه‌خوێنده‌وار ی وامان كرد ك ه كه‌وتن له‌یه‌ك و دوو‌و سێ ی بنه‌ڕه‌ت ی نه‌مێنێت ،ئه‌م ه واده‌كات مندااڵن ئاسوده‌بن ك ه دێن ه قوتابخان ه واده‌كات ك ه دایك‌و باوكیان ئاسوده‌بن ،ك ه هه‌ستده‌كات تا ده‌گ��ات� ه قۆناغ ی چ��وار هه‌موو ساڵێك سه‌ركه‌وتووده‌بێت‌و نیگه‌ران نابێت ،له‌دوای قۆناغ ی چواریشه‌و‌ه ك ه هه‌ڵسه‌نگاندن ده‌كرێت خول ی یه‌كه‌م ئه‌گه‌ر وانه‌یه‌ك مایهوه ده‌توانێت خول ی یه‌كه‌م ببڕێت ،هه‌ڵسه‌نگاندنه‌كانیش وه‌كو جاران نه‌مان تاقیكردنهوه ی نیوه‌ی ساڵ و تاقیكردنهوه ی سه‌ر ی ساڵ ،هه‌ڵسه‌نگاندنی رۆژان ه په‌یدابوو ،ده‌توانین بڵێین به‌هۆ ی ئه‌م
سیستمه‌و‌ه رێژ‌ه ی په‌یوه‌ندیكردن ی مندااڵنی كوردستان به‌قوتابخانه‌كانه‌و‌ه نزیك ده‌بێته‌و‌ه ل�ه‌ڕێ��ژ‌ه ی ل�ه‌س�ه‌داس�ه‌د ،رێ��ژ‌ه ی وازهێنان نزیكده‌بێته‌و‌ه له‌سفر ،ئه‌م ه گه‌وره‌ترین سه‌ركه‌وتن ی ئه‌م سیستم ه ده‌بێت له‌ئاینده‌دا كۆمه‌ڵگایه‌ك ی خ��وێ��ن��ده‌وارت ب��ۆ به‌رهه‌م ده‌هێنێت. ك���ۆ ی گ��ۆڕان��ك��اری��ی �ه‌ك��ان � ی ئێم ه ل�ه‌و سیستمه‌دا بۆ ئه‌وه‌بوو ك ه هه‌موو تاكێكی ئه‌م واڵت ه نۆ ساڵ بخوێنێت ئاسانكار ی بكرێت له‌تاقیكردنه‌وه‌كاندا له‌ده‌رچوون‌و ده‌رنه‌چووندا. ده‌ستوور :تاچه‌ند ئه‌و گۆڕانكارییانه جێبه‌جێكراون؟ دڵشاد عه‌بدولڕه‌حمان :ئه‌مان ه ی ك ه باسم كردن هه‌موویان جێبه‌جێكراون ،هیچ شتێكی نیی ه جێبه‌ج ێ نه‌كرابن ،ئ �هوه بۆ م��اوهی دوو ساڵ ه زیاتره هه‌موو كه‌سێك له‌ی هك‌و دوو و سێ ی بنه‌ڕه‌ت ی نه‌كه‌وتووه ،هه‌روه‌ها قۆناغ ی به‌كالۆر ی ن�ه‌م��اوه ،جگه‌له‌مانه‌ش بۆ به‌رزكردنه‌و‌ه ی ئاست ی زانست ی ئه‌مانه، پڕۆگرامه‌كان ی خوێندمان ه�ه‌م��وو گ��ۆڕی فێربوون ی زمان ی ئینگلیزیمان هێنای ه قۆناغی یه‌ك ك ه لهماوه ی ئه‌و نۆ ساڵه‌دا قوتابی ده‌ت��وان��ێ��ت ف��ێ��ر ی ن��ووس��ی�نو ق��س�ه‌ك��ردن‌و خوێندنه‌و‌ه ی ئینگلیز ی ببێت ،هه‌روه‌ها پڕۆگرامه‌كانمان به‌شێوه‌یه‌ك گۆڕیوو‌ه كه قوتابیان فێر ی بیركردنه‌و‌ه ده‌كه‌ن. ده‌ستوور :له‌دوا ی مانگرتن ی قوتابیانی پۆل ی 12بۆ ئه‌ژمارنه‌كردن ی له %75ی نمره له‌پۆل ی 12و له %25له‌پۆله‌كان ی 10و 11تۆ رات له‌بار‌ه ی ئه‌و خۆپیشاندانانه‌و ناڕه‌زایه‌تیه‌كانی خوێندكارانهوه چۆنه؟
دڵ��ش��اد ع�هب��دول��ڕه‌ح��م��ان :له‌ڕاستیدا ل�ه‌ق��ۆن��اغ� ی ئ��ام��اده‌ی��ی��دا ك � ه ن���او ی خۆی به‌خۆیه‌وه‌یه‌تی وات ه ئاماده‌كردن ی خوێندكاران بۆ چوون ه ناو ژیان ی خوێندن ی بااڵ ،وات ه چوونه ناو زانكۆ‌و په‌یمانگاكان ،وات ه لێره‌دا مه‌رج نییه ئه‌و خوێندكاران ه ی ك ه قۆناغ ی ئاماده‌ی ی ده‌بڕن بچن ه زانكۆكان ،ئه‌وان ه ی ك ه به‌په‌رۆشن بچنه زانكۆ ده‌بێت ئێم ه له‌ڕوو ی زانسیته‌و‌ه ئاماده‌یان بكه‌ین ،ئه‌و ئاماده‌كردن ه له‌سیستم ی كۆندا ئه‌وه‌بوو ته‌نها تاقیكردنهوه ی به‌كالۆریا هه‌بوو له‌قۆناغ ی شه‌ش ،ك ه چاره‌نووس ی خوێندكاری دیار ی ده‌كرد بۆئه‌و‌ه ی بچێت ه زانكۆ یان نا، ئێم ه سه‌یر ی واقیع ی كوردستانمان كرد سه‌یرمان كرد له‌زۆرب ه ی زۆر ی قوتابخان ه‌و خوێندنگه‌كان ی كوردستان ،پ �ه‌روه‌رده‌ك��ان قۆناغه‌كان ی چوار وپێنج ی ئاماده ی فه‌رامۆش ده‌كه‌ن ،زۆرب ه ی زۆر ی قوتابخانه‌كان مامۆستای پێویستیان نه‌بوو له‌و قۆناغانه‌دا ،زۆرب هی زۆر ی وانه‌كان نه‌ده‌خوێنران زۆرب ه ی كتێبه‌كان به‌نیوه‌جڵیش ته‌واو نه‌ده‌كران ،هه‌موو چڕ ی‌و كۆ ی هه‌وڵ ی مامۆستاو سه‌رپه‌رشتیار ئه‌وه‌بوو ك� ه له‌قۆناغ ی ش��هش مامۆستا بتوانێت قوتابیه‌ك ه ئاماده‌بكات‌و پڕۆگرامه‌ك ه ی پێ ته‌واوبكات ،كه‌وابوو ئه‌و بڕوانامه‌ی ه ی ك ه جاران ده‌درا له‌قۆناغ ی شه‌شه‌م له‌ڕاستیدا بڕوانام هی 12ساڵ ی خوێندن نه‌بوو ،چڕكراو‌ه ی یه‌ك ساڵ وات ه ته‌ركیز ی یه‌ك ساڵه ،به‌اڵم بینیمان ئه‌م ساڵ ه دوو دیارد‌ه ی دڵخۆشكه‌ر هه‌بوون، ده‌بوای ه راگه‌یاندنه‌كان زۆر له‌سه‌ر ی بڕۆیشتنایه، ئه‌ویش خوێندكاران ك ه خۆپیشاندانیان كرد له‌سه‌ره‌تا ی خوێندنی ئه‌مساڵ هاتن ه به‌رده‌م پ�هروهرده ی گه‌رمیان وتیان مامۆستامان بۆ دابین بكه‌ن له‌قۆناغه‌كان ی د‌ه‌و یانزه ،ئه‌مه دیارده‌یه‌ك ی دڵخۆشكه‌ر‌ه مانگێك به‌ر له‌ئێستا قوتابیان ی قوتابخان ه ی شه‌مامك ی ئاماده‌یی هاتن ه به‌رده‌م ی پ �هروهرده ی گشت ی ههولێرو داوا ی مامۆستا ی بیركارییان كرد ،ئه‌م ه به‌هۆی ئه‌و سیسته‌مه‌و‌ه بوو ك ه قوناغ ی د‌ه‌و یانزه زانیان 10نمره بۆ به‌كالۆر ی سه‌به‌ب ه بۆیان بۆ وه‌رگرتنیان ل ه زانكۆ ،خۆیان فشاریان خست ه سه‌ر پهروهرده بۆئهوهی مامۆستایان بۆ دابینبكات ،ئه‌م ه ده‌بێت ه هۆ ی ئهوه ی پرۆس هی خوێندن گه‌رموگوڕ‌و توندوتۆڵ ی ب��ه‌دواوه بێت ،ئاست ی زانست ی ئه‌وخوێندكارانه‌ی به‌م سیسته‌م ه ده‌چن ه زانكۆ زۆر به‌رزتره ده‌بێ له‌ئاست ی زانست ی ئه‌و خوێندكاران هی له‌سیسته‌م ه كۆنه‌كه‌و‌ه ده‌چن ،بۆی ه له‌راستیدا ئه‌م بڕیاره ی گۆڕین ی سیستم ی پ �هروهرده راستترین بڕیارێك ه ك ه دابێتمان. ده‌ستور :رات چی ه به‌رامبه‌ر ئه‌و بڕیارهی وه‌زاره‌ت ی پهروهرده ،ك ه ئێستا ئه‌و بڕگه‌ی هی هه‌ڵپه‌ساردووه؟ دڵشاد عه‌بدولڕه‌حمان :زۆر بهداخهوه ،من
چوارشه‌ممه7 2010/4/28 ،
www.destur.net
نییه له‌وه‌ی كه ته‌نیا رێگای به‌رده‌ممان، رێگای پێشكه‌وتن‌و ئاوه‌دانیه بۆ بنیاتنانی سیستمێكی دی��م��وك��رات��ی ده‌زگ��ای��ی م��رۆڤ��دۆس��ت ل�ه‌ك��وردس��ت��ان��دا .وه‌س��ت��ان له‌نوێخوازی ،دژایه‌تیكردنی ره‌وڕه‌وه‌ی مێژووه ،كه ئه‌وه‌ش بهشێوهیهكی كاتی له‌وانه‌یه روبدات ،به‌اڵم له كۆتایی رێگادا مه‌حاڵه به‌رده‌وام بێت. ی ده‌ستوور :گۆڕانكارییه‌كانی سیستم ی نوێی پ��هروهرده زیاتر قۆناغی بنه‌ڕه‌ت گرتووه‌ته‌وه‌و قۆناغی ئاماده‌یی كه‌متر گۆڕانكاری تێدا ك��راوه ،هۆكاری ئه‌م ه بۆچی دهگهڕێتهوه؟ زیانه‌كانی ئه‌م حاڵه‌ت ه ی چییه؟ به‌رنامه هه‌یه بۆئهوهی گۆڕانكار له‌قۆتاغی ئاماده‌ییشدا بكرێت؟ ه��ۆم �ه‌ر ق���ه‌ره‌داغ���ی :راس��ت��ه ،زۆر بهداخهوه قۆناغی ئاماده‌یی نه‌كه‌وته به‌ر هه‌وای سازگاری نوێخوازی ،ئه‌مه‌ش یه‌كێك ه له‌و بوارانه‌ی كه ده‌بێت كابینه‌ی شه‌شه‌می حكومه‌تی كوردستان هه‌ڵوێسته‌ی له‌سه‌ر بكات‌و خه‌مساردی تێدا پیشان نه‌دات. قۆناغی ئاماده‌یی ئێستامان زۆر زیانبه‌خش ه به‌قوتابیان له‌چه‌ند روویه‌كه‌وه ،یه‌كێكیان ئه‌وه‌یه كه مافی هه‌ڵبژاردنی وانه‌ی تێدا نییه له‌الیه‌ن قوتابیان خۆیانه‌وه ،یه‌كێكی تر كه‌می به‌شه‌كانی خوێندنی ئاماده‌ییه، یه‌كێكی تر شێوه‌ی ئه‌ژماركردنی نمره‌كانی ی كۆتاییه ،له‌ڕاستیدا قۆناغی ئاماده‌ی ده‌ریایه‌كی گه‌وره‌یه‌و هێشتا به‌بێ كه‌سی به‌جێهێڵراوه ،زیانلێكه‌وتووی یه‌كه‌میش قوتابیانن ،كاتێكی زۆریان به‌فیرۆ ده‌ده‌ین به‌خوێندنی ئه‌و وانانه‌ی كه هیچ سوودی نییه بۆیان ،خوێندنیان له‌به‌ر چاو ده‌خه‌ین، هه‌ستی داهێنان‌و ده‌ستپێشخه‌ریان تیدا ده‌مرێنین ،له‌پاشه‌ڕۆژیشدا كارمه‌ندێكی هیالكیان لێدروستده‌كه‌ین لهبری مرۆڤێكی خاوه‌ن تواناو هێزی دروستكه‌ر بۆ خۆی‌و بۆ كوردستانه‌كه‌ی. ده‌ستوور :له‌یه‌كێك له‌گوتاره‌كانتدا ی ئ���ام���اژه‌ت ب�����ه‌وه‌داوه ك �ه له‌سیستم ی په‌روه‌رده‌یی واڵتانی ئه‌وروپادا سیستم خوێندن بهپێی یاسای قوتابخانه‌كان رێكده‌خرێت ،به‌اڵم ئه‌و یاسایانه تائێستا له‌كوردستاندا نییه؟ هۆكاره‌كه‌ی چییه؟ چۆن یاسای قوتابخانه‌كان داده‌ڕێژرێت‌و ك��اری پێده‌كرێت؟ گرنگیی بوونی ئه‌و یاسایه چییه؟
پێداچوونه‌وه‌یه‌ك ی كورت به‌سیستمی نوێی پهروهرده
ه��ۆم��ه‌ر ق����ه‌ره‌داغ����ی :ب���ه‌داخ���هوه له‌كوردستاندا ی��اس��ای قوتابخانه‌كان نییه ،لهبهرئهوهی واڵته‌كه‌مان به‌هۆی داگ���ی���رك���ردن���هوه رێ��گ��ای پ��ێ��ن��ه‌دراو‌ه گ�هش�ه ب��ك��ات ،ب��هب��ێ ی��اس��ا ،سیستمی قوتابخانه‌كان براوه‌به‌ڕێوه ،ئێمه سیستمی قوتابخانه‌كانمان له‌ساڵی 2007دا گۆڕی، وات �ه ده‌س��ت��ووری قوتابخانه‌مان هه‌یه، به‌اڵم تا ئێستا ده‌ستووره‌كه‌مان بهیاسا رێكنه‌خستووه .بهداخهوه هه‌ندێك كه‌س تا ئێستاش سیستم‌و ده‌ستوورو یاسایان تێكه‌ڵ ك����ردووه ،ده‌س���ت���وورو یاسای قوتابخانه‌كان به‌یه‌ك شت ده‌زانن ،ئه‌م ه هه‌ڵه‌یه ،ئه‌م هه‌ڵه‌یه‌ش له‌نه‌زانینه‌وه‌یه‌و ئه‌گه‌ر راس��ت نه‌كرێته‌وه زیانێكی زۆر ده‌دات ل��ه‌الی��ه‌ك ل��هپ�لان��ی ف��ێ��رك��اری‌و له‌الیه‌ك له‌یاسای قوتابخانه‌كان ،وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌و لیژنه‌ی په‌روه‌رده‌یی په‌رله‌مانی كوردستان ده‌بێت وردبین بن له‌م كاره‌دا، سیستم‌و ده‌س��ت��وور ی �ه‌ك شتن ،ئێم ه سیستم‌و ده‌ستوورمان هه‌یه ،به‌اڵم یاسامان
مه‌ریوان سه‌اڵح حیلمی به‌ڕێوه‌به‌ری ئاماده‌یی هه‌زارمێرد
ئه‌و سیستمه به‌كالۆرییه‌ی كه ئێستا هه‌یه بۆ قۆناغی ،12 سیستمێكی كۆنه‌و هه‌ر ده‌بێت خانه‌نشین بكرێت نییه .ده‌ستووریش بهیاسا رێكده‌خرێت، ئێمه یاساكه‌مان نییه ه�ه‌ر بۆیه په‌نا ده‌ب�هی��ن�ه ب��ه‌ر رێنماییه‌كان ،ئه‌مه‌ش سیستمه‌كه‌ی خستووه‌ته به‌رده‌م مه‌زاجی تاكه كه‌سه‌وه لهبری س��ه‌روه‌ری یاساو كۆمه‌ڵگای ده‌زگایی ،ئێستا سیستمێكمان هه‌یه به‌ناوی (ب �ه‌ده‌ر له‌ڕێنماییه‌كان)، ئه‌مه‌ش شایسته‌ی واڵتێكی ئازادیخوازی وه‌ك كوردستان نییه ،ده‌كرێت یاسای ق��وت��اب��خ��ان�ه‌ك��ان داب��ڕێ��ژرێ��ت له‌‌ڕێگای دروستكردنی لیژنه‌یه‌كی پسپۆرییه‌و‌ه له‌پسپۆرانی په‌روه‌رده‌یی ده‌ره‌وه‌و ناوه‌وه‌ی كوردستان بۆ ئاماده‌كردنی ره‌شنووسی یه‌كه‌می یاساكه ،خه‌مساردی له‌م بواره‌دا، دوورم��ان��ده‌خ��ات �هوه له‌به‌‌ده‌زگاییكردنی كوردستان‌و هه‌نگاونان به‌ره‌و دیموكراتی، یاسای قوتابخانه‌كان به‌كه‌سانی پسپۆرو خاوه‌ن ئه‌زمونی په‌روه‌رده‌یی داده‌نرێت.
جيهانبينی پهروهرده
یاسای قوتابخانه‌كان به‌كه‌سانی پسپۆرو خاوه‌ن ئه‌زمونی په‌روه‌رده‌یی داده‌نرێت.
فۆتۆگراف :ده‌ستوور
ی ی نوێی پهروهرده له‌دوای كۆنگره كاتێك سیستم په‌روه‌رده‌ییه‌وه چوو‌ه قۆناغی جێبهجێكردنهوه ،ئه‌و ی بڕیارو مادان ه جه‌ختی له‌سه‌ر دهكرایهوه كه ته‌كلیف ێ ده‌چێت ه مادی ناكات‌و ته‌نها وه‌كو بڕیاری نو ی ی تریشه‌وه وه‌زاره‌ت قۆناغی جێبهجێكردنهوه ،له‌الیه‌ك پهروهرده زیاتر چاوی له‌سه‌ر ئه‌و خوێندنگه‌یانه‌یه ك ه پێیان ده‌وترێت نمونه‌یی ،بۆی ه ده‌بینین كه فێركردن ی له‌خوێندنگ ه نمونه‌ییه‌كاندا مسۆگه‌ره‌و تواناو هه‌وڵ بۆ ده‌خرێته‌كار. وه‌زاره‌تی پهروهرده له‌كابینه‌كه‌ی پینجه‌مدا ی له2007 /5/22دا ئه‌نجامداو كۆنگرهی پهروهردهی ی كۆنگره خرایه كتێبێكه‌و‌ه دواجار ئه‌نجامه‌كان ی نوێی قوتابخانه‌و خوێندنگه‌كان ی سیستم به‌ناو ی ی بنهڕهتیو ئاماده‌یی ،به‌ڕا بۆ قۆناغه‌كان ی من ئهوهی له‌كۆنگره‌كه‌دا ئاماده‌نه‌بوو خود مامۆستایان‌و خوێندكاران بوون ،بهپێچهوانهوه ی بوو له‌كۆمه‌ڵێك ی گرنگی پێدرابوو بریت ئهوه به‌رپرس‌و هه‌ندێك سه‌رپه‌رشتیارو كۆمه‌ڵێكی تر ی واڵت ی كه لهدهرهوه له‌و كادیره په‌روه‌رده‌ییانه ی بانگهێشتكرابوون ،له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك مامۆستا خانه‌نشین‌و به‌ئه‌زموون ،واته زیاتر گرنگی به‌م جۆره كه‌سانه درابوون ،كه نه‌ده‌بوو وه‌زاره‌تی پهروهرده ته‌نها پشت به‌و به‌ڕێزانه ببه‌ستێت ،له‌به‌ر یه‌ك ی هۆی ئاسان ئه‌ویش ئهوهی ه كه‌مامۆستا بۆ خۆ له‌ناو واقیعه‌كه‌دایه‌و ئه‌و به‌شێكی زۆر له‌كونج‌و ی كه‌له‌به‌رو كێشه‌كان ده‌زانێت ،رۆژان ه موماره‌سه ی ده‌كات ،زۆرتر له‌كه‌سی تر ئیشه‌كه‌ی خۆ ده‌توانێت قسه‌و بۆچوونی هه‌بێت ،هه‌روه‌كو چۆن په‌یامنێرێك ده‌نێردرێت بۆ ناوجه‌رگه‌ی رووداوێك‌و ئه‌و كه‌سه له‌خه‌ڵكی تر باشترو زیاتر ده‌توانێت هه‌واڵ ئاماده‌بكات ،ره‌نگ ه ئێستا هه‌بن ئه‌و پرسیار‌ه ی بكه‌ن‌و بڵێن ئه‌ی ئهوه نیی ه شاره‌زایان‌و مامۆستایان دێرین‌و به‌ئه‌زموون ئاماده‌بوون؟ به‌اڵم ئه‌مه به‌س نییه ،بۆ نمونه ئه‌گه‌ر مامۆستایه‌ك بیه‌وێت یان ی به‌كه‌لۆری دابنێت ،یان راسپێردرابێت كه پرسیار ی ده‌فته‌ره‌كان یه‌كێك بچێت بۆ كۆنترۆڵ بۆ پشكنین ی دانانی پرسیارو پشكنین ی به‌شداربوون له‌مه‌رجه‌كان ی ئه‌وه‌یه ك ه ده‌بێت مامۆستا له‌و ساڵه‌دا كه داوا ی لێده‌كرێت بۆ ئه‌و ئه‌ركه گرنگه ،ده‌بێت ئه‌و ده‌رسه وتبێته‌وه ،واته ئه‌و ساڵ ه له‌و واقیعه‌دا ژیابێت‌و ی ی كردبێت ،مه‌به‌سته‌كه ی خۆ موماره‌سه‌ی پسپۆڕ من ئاشكرایه‌و ئهوه ده‌گه‌یه‌نێت كه ئهوهی له‌واقعیدا ی بكات ،بۆ بێت باشتر ده‌توانێت جه‌مسه‌ره‌كان دیار ی ی 25نمره بۆ قۆناغی 12 نمونه بڕیاری ئه‌ژماركردن ی 10و 11كۆیده‌كاته‌وه، ئاماده‌یی كه له‌قۆناغه‌كان ی ناواقیعی ئه‌و بڕیاره له‌گه‌وره‌ترین كێشه‌دا خۆ دهبینێتهوه ك ه بریتیه له‌نایه‌كسانی ،هه‌ر خوێندكارێك هه‌ستیكرد مامۆستای وه‌كو پێویست نییه یان ی مامۆستاكانی وه‌كو خوێندنگه‌یه‌كی تر توانا
گه‌یاندنی نییه یان ئاستی پهروهرده لهشارو قه‌زاو گوند جیاوازی هه‌یه ،ئه‌مه ده‌بێته گه‌وره‌ترین كێش ه كه دواجار نایه‌كسانی گه‌وره‌ی لێده‌كه‌وێته‌وه، له‌الیه‌كی تریشه‌وه خوێندنگ ه هه‌ی ه له‌كوردستاندا سێ ده‌وامه ،هه‌یه دوو ده‌وامه ،هه‌یه یه‌ك ده‌وامه، لێره‌دا ده‌رده‌كه‌وێت كه‌سه‌عاتی ده‌وام له‌شوێنێكه‌و‌ه ی ده‌وام بۆ شوێنێكی تر جیاوازی هه‌یه ،دیاره تا كات ی زیاتر بێت مه‌رجی فێربوون مسۆگه‌رتر ده‌بێت‌و تاكات ده‌وامیش كه‌متر بوو ئه‌وا بێگومان ئه‌و ئه‌رك‌و په‌یامه ی ئه‌وا په‌روه‌رده‌ییه‌ی كه پێویست ه بگاته شوێنی خۆ ی به‌كالۆریام زۆر بێگومان ناگات ،من تاقیكردنهوه پێناخۆشه‌و الم وایه چاره‌نووسی خوێندكار له‌سه‌ر ی غه‌درێكه ،به‌اڵم یه‌ك تاقیكردنهوه ئه‌مه‌ش بۆ خۆ مادام نزیك ه له‌یه‌كسانییه‌وه ،مادام ناوی خوێندكار له كۆنترۆڵدا شاراوه‌یه‌و ده‌پێچرێته‌وه وه‌كو چۆن پرۆسه‌ی خوێندن له‌كوردستاندا مه‌ركه‌زییه ،ئه‌میش ی تیادا هه‌ر مه‌ركه‌زییه‌و باشتر ده‌توانرێت یه‌كسان پیاده‌بكرێت ،ئه‌گه‌ر پرۆسه‌ی پهروهرده وه‌كو ئه‌مریكا بوو به‌المه‌ركه‌زی ئه‌وا ئه‌و كات ه ئێمه‌ش قسه‌ی ترمان ده‌بێت ،كه‌وات ه خه‌له‌له‌ك ه له‌وه‌دای ه ك ه 25نمره‌ك ه نامه‌ركه‌زییه‌و 75نمره‌ك ه مه‌ركه‌زییه ،ئه‌ڵبه‌ت ه ئه‌م ه ی دوو سسیستمی جیاوازه‌و پێویست ه یه‌كێكیان بۆ خۆ بچێته پاڵ ئه‌وی تریانه‌وه ،كه من له‌م قۆناغه‌دا پێم باشه به‌كالۆریا به‌رده‌وام بێت باشتره ،چونك ه ی خوێندنگ ه ئه‌گه‌ر هه‌ر 100نمره‌كه بۆ ده‌سه‌اڵت بگهڕێتهوه به‌بێ به‌كالۆریا ئیتر ئایا 33به 33ب ه 34یش بێت وه‌كو جارێكیان به‌ڕێزێك له‌سویده‌و‌ه نوسیبووی ،ئه‌مه‌ش گه‌وره‌ترین نایه‌كسانیه ،چونك ه كوردستان سوید نییه تاوه‌كو ده‌سه‌اڵت بدات به‌به‌ڕێوه‌به‌ر مامۆستا به‌مه‌رج دابمه‌زرێنێت ،وات ه دیسانهوه گه‌ڕاینه‌و‌ه بۆ مه‌ركه‌زییه‌كه ،جارێكیان له‌دیدارێكی كورتدا له‌گه‌ڵ د .به‌رهه‌م ساڵح دا ی مه‌به‌ستت پرسیم :كه‌ی ئه‌م حكومه‌ت ه ده‌گۆڕن؟ وت چیه؟ وتم خه‌ڵكێك نادۆزیته‌و‌ه له‌كوردستاندا ی بێت‌و دڵی خۆش بێت، ی حكومه‌ت راز به‌ده‌زگا ی ئیش‌و كار خه‌ڵك بۆیه لێتان ناڕازییه ،لهبهرئهوه له‌فه‌رمانگه‌كاندا ناڕوات .له‌وه‌اڵمدا وتی :پێت باش ه ی من ده‌رمان بكڕم یان به‌ڕێوه‌به‌رێك یان كه‌سێك تر؟ وتم :بێگومان تۆ ،وتی :له‌كوردستاندا شته‌كان مه‌ركه‌زییه بۆیه بۆ ئه‌م قۆناغ ه ئاوا ده‌مێنێته‌وه.
بڕیار ی ئه‌ژماركردن ی 25 نمره بۆ قۆناغ ی 12ی ئاماده‌ی ی ك ه له‌قۆناغه‌كان ی 10و 11كۆیده‌كاته‌وه، ناواقیع ی ئه‌و بڕیاره له‌گه‌وره‌ترین كێشه‌دا خۆ ی دهبینێتهوه ك ه بریتی ه له‌نایه‌كسانی
جيهانبينی پهروهرده 6
چوارشه‌ممه2010/4/28 ، www.destur.net
ی په‌روه‌رد ه به‌په‌ل ه درا ،شپرزه‌یی، ی وه‌زاره‌ت ״بڕیاره‌كه نـه‌زانی‌و كورتبینی پێو ه‌دیاره״ هۆمه‌ر قه‌ره‌داغی پسپۆڕی په‌روه‌رده‌یی ،بۆ ده‌ستوور سازدانی :زانیار محه‌مه‌د هۆمه‌ر قه‌ره‌داغ ی پسپۆڕ ی پهروهردهی ی له‌واڵت ی سوید ك ه به‌شداربوو ی ئه‌و كۆنگرهی په‌روه‌رده‌یی ه بوو ك ه بڕیار ی گۆڕین ی سیستمی خوێندن ی دا ،ره‌خن ه له‌بڕیاره‌ك ه ی وه‌زاره‌تی پهروهرده ده‌گرێت سه‌باره‌ت به‌راگرتنی ئه‌ژماركردن ی 25نمره له‌پۆله‌كان ی 10و 11ی ئاماده‌یی بۆ وه‌رگرتن ی خوێندكار له‌زانكۆكاندا، ده‌ڵێت بڕیاره‌ك ه به‌بێ لێكۆڵینه‌و‌هی زانست ی دراوه‌و سیستم ی خوێندن بۆ دواوه ده‌گه‌ڕێنێته‌وه. به‌بڕوا ی قه‌ره‌داغ ی سیستم ه نوێیه‌ك ه له‌گه‌ڵ بارودۆخ ی كوردستاندا گونجاوه ،به‌اڵم پێویست ی بهوه هه‌ی ه زه‌مینه‌ی بۆ سازبكرێت بۆئه‌و‌ه ی بخرێت ه سه‌رپێ ی خۆی.
له‌كوردستاندا پێویستمان به‌دیالۆگ‌و دێبات ه له‌گه‌ڵ قوتابیاندا نه‌ك وه‌ستان له‌نوێخوازی
هۆمه‌ر قه‌ره‌داغی
ده‌ستوور :لهكۆنگرهی په‌روه‌رده‌ییدا كه له‌ساڵی 2007دا به‌سترا كۆمه‌ڵێك بڕیار په‌سه‌ندكرا ،به‌ڕێزت وه‌ك به‌شداربوویه‌ك ی ل�ه‌و گۆڕانكارییانه‌ی له‌سیستمی نوێ خوێندندا كرا بهشێوهیهكی گشتی رات چی ه له‌سه‌ر ئه‌و گۆڕانكارییانه؟ ه��ۆم �ه‌ر ق���ه‌ره‌داغ���ی :ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��ای دروس��ت��ب��وون��ی ده‌وڵ���ه‌ت���ی ع��ێ��راق �هوه، به‌كوردستانی پێوه‌لكێنراویشه‌وه ،هیچ ریفۆرم‌و نوێخوازییه‌ك له‌سیستمی فێركاری ئه‌و واڵته‌دا نه‌كرابوو ،سه‌ره‌تا سیستمه‌كه‌ی عێراق له‌سه‌ر سیستمی ئینگلیزی داڕێژرابوو، ئینگلیز خ��ۆی به ب �ه‌رده‌وام��ی ریفۆرم‌و نوێخوازی له‌سیستمی فێركاریه‌كه‌یدا ده‌كرد لهبهرئهوهی سیستمی به‌ڕێوه‌بردنی واڵته‌كه‌ی سیستمێكی دیموكراتییه ،به‌اڵم لهبهرئهوهی سیستمه‌كانی به‌ڕێوه‌بردنی ع��ێ��راق ه �ه‌م��ووی��ان ی��ه‌ك ل���ه‌دوای یه‌ك دی��ك��ت��ات��ۆری‌و تۆتالیتێر ب���وون هیچ ریفۆرمێك له‌سیستمه‌كه نهكراوهو هه‌روه‌ك خۆی مایهوه ،هه‌ر بۆیه ئه‌و نوێخوازی‌و ریفۆرمانه‌ی كه له‌سیستمی فێركاری كوردستاندا لهكۆنگرهی پ�ه‌روه‌رده‌ی��ی ساڵی 2007دا ك��را زۆر گرنگ ب��وون‌و وه‌رچه‌رخانێكی فێركاریی مێژوویی بوون. پێویستییه‌كی هه‌نوكه‌یش بوون بۆئهوهی له‌خه‌مساردی‌و سه‌رگه‌ردانی په‌روه‌رده‌یی رزگارمان بێت ،به‌اڵم هێشتا ریفۆرم زۆر ماوه كه بكرێن‌و چه‌ند ریفۆرمه‌كان گرنگن، ب�ه‌رده‌وام��ی��ش له‌سه‌ریان ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ی تر گرنگه. ده‌س��ت��وور :وه‌ك ش���اره‌زای���ه‌ك ك ه ی له‌بواری پ �ه‌روه‌رده‌دا كار ده‌كه‌یت به‌ڕا ی به‌ڕێزت خاڵه ئه‌رێنییه‌كانی سیستمی نوێ خوێندن چین؟ هۆمه‌ر ق �ه‌ره‌داغ �ی :به‌كورتی خاڵ ه پۆزه‌تیڤه‌كانی سیستمی ن��وێ بریتین له‌خوێندنی ئیلزامی نۆ ساڵی ،نه‌مانی تاقیكردنه‌وه‌ی به‌كالۆری پۆلی شه‌ش‌و نۆ ،نه‌مانی تاقیكردنه‌وه‌ی نیوه‌ی ساڵ، دانانی سیستمی كۆرساتی تاقیكردنهوه، نه‌مانی مانهوه له‌پۆله‌كانی یه‌ك‌و دوو و سێی قۆناغی بنه‌ڕه‌تی ،جێگیركردنی به‌ها بنه‌ماییه مرۆڤدۆسته‌كان له‌سیستمی قوتابخانه‌كانی قۆناغی بنهڕهتیو ئاماده‌یی، به‌هه‌ندوه‌رگرتنی رێژه‌ی ئه‌نجامی پۆله‌كانی 10و 11له‌گه‌ڵ ئه‌نجامی كۆتایی پۆلی 12و به‌ناوه‌ندیكردنی قوتابی له‌سیستمه‌كه‌دا. ده‌ستوور :خاڵه نه‌رێنییه‌كان یاخود
الوازه‌كانی ئه‌و گۆڕانكاریانه‌ی كران چین؟ هۆمه‌ر قه‌ره‌داغی :هیچ خاڵێكی الواز یان نێگه‌تیڤ نابینیم له‌ریفۆرمه‌كاندا ،من زۆر هه‌وڵمدا كه ریفۆرمه‌كان به‌رفراوان تر بن بۆ نمونه مانه‌وه‌و نه‌مانه‌وه له‌پۆله‌كانی چ���وارو پێنج‌و شه‌شیشدا نه‌مێنێت. پێشنیارم هه‌بوو بۆ قۆناغی ئاماده‌یی، ب �ه‌اڵم له‌و كاته‌دا هه‌ر ئهوهنده ده‌ك��را، گرنگ ئه‌وه‌یه ئێستا به‌رده‌وامی هه‌بێت له‌نوێخوازییه‌كاندا. ده‌ستوور :له‌دوای تێپه‌ڕاندنی چه‌ند ساڵێك له‌و گۆڕانكارییانه بۆچوونت چیی ه ی له‌سه‌ر بڕیاره‌كان پێتوایه له‌به‌رژه‌وه‌ندی قوتابیان‌و سیستمی په‌روه‌رده‌دایه؟ هۆمه‌ر ق�ه‌ره‌داغ�ی :به‌ڵێ ،بێگومان ریفۆرمه‌كان ل �هب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی قوتابیان‌و سیستمی فێركاری ك��وردس��ت��ان ب��ووه. گ���ه‌وره‌ت���ری���ن ری���ف���ۆرم ب��ه‌ن��اوه‌ن��دی��ی كردنی قوتابیه له‌قوتابخانه‌دا له‌گه‌ڵ به‌هابنه‌ماییه‌كان كه باس له‌سه‌ربه‌ستی تاكه‌كه‌س‌و یه‌كسانی كچ‌و كوڕ ده‌كه‌ن. كه‌باس له‌گۆڕینی دی��دی فه‌لسه‌فیمان ده‌كه‌ن به‌رامبه‌ر مرۆڤ ،كوردستان ده‌بێت ل �ه‌و چوارچێوه ته‌سكه رۆژهه‌اڵتییه‌ی بێته دهرهوه ،چاوی له‌واڵتانی دیموكراتی رۆژئاوایی بێت ،بهبۆچوونی من ئهوه ته‌نیا رێگای سه‌رفرازی تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردستانه ،ئێمه ئێستاش ده‌ناڵێنین له‌ژێر نایه‌كسانی ژن‌و پیاودا ،كچ‌و كوڕدا. سه‌ده‌ی گلوبالیزم په‌سه‌ندی سه‌ركوتكردن‌و چه‌وساندنه‌وه ناكات. ده‌س����ت����وور :ل������ه‌دوای ك���ارك���ردن ی به‌سیستمی نوێی خوێندن ،ن��اڕه‌زای � جۆراوجۆ له‌ناو مامۆستایان‌و قوتابیاندا دروستبوو ،یه‌كێك له‌و ناڕه‌زایه‌تییان ه ئه‌وه‌بوو ده‌گوترا ئه‌م سیستمه ئه‌وروپیه‌و له‌گه‌ڵ واقعی كوردستاندا یه‌كناگرێته‌وه، ده‌رباره‌ی ئه‌و بۆچوونه چی ده‌ڵێیت؟ ئایا واقیعی كوردستان گونجاو نییه بۆ ئه‌و گۆڕانكارییانه؟ هۆمه‌ر قه‌ره‌داغی :واقیعی كوردستان گونجاوه بۆ ئه‌و گۆڕانكارییانه ،مرۆڤی كوردستانی هیچی كه‌متر نییه له‌مرۆڤێكی ئه‌وروپی رۆژئاوایی ئه‌گه‌ر زه‌مینه‌یه‌كی گ��ون��ج��اوی ب��ۆ بخوڵقێنی ،هه‌ستكردن ب �هب��چ��وك��ی ،ل �ه‌ئ �ه‌ن��ج��ام��ی سیاسه‌تی داگیركه‌رانی كوردستانهوه هاتووه ،كورد كه‌مینه‌و به‌برا بچوك سه‌یركراوه .سیاسه‌تی زۆرینه به‌رامبه‌ر كه‌مینه مێژوویه‌كی قووڵ‌و
پڕ شه‌رمه‌زاری هه‌یه له‌مێژووی مرۆڤایه‌تیدا، ئه‌و سیاسه‌ته لهههموو كونجێكی دنیادا ه��هب��ووه‌و ه �هی �ه‌و وه‌ك ئ��ام��ڕازێ��ك بۆ سه‌ركوتكردن به‌كاردێت .كوردیش وه‌ك كه‌مینه خۆی به‌بچوك زانیوه‌‌و له‌هه‌ندێك حاڵه‌تدا بووه‌ته به‌شێك له‌شوناسنامه‌ی ك��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی ،ك��وردس��ت��ان ده‌ت��وان��ێ��ت به‌ماوه‌یه‌كی كه‌م هه‌نگاوی زۆر گهوره بنێت بۆ پێشه‌وه لهههموو بواره‌كانی ژیاندا لهبهرئهوهی خ��اوه‌ن سامانێكی مرۆیی‌و مادیی زۆر گه‌وره‌یه .مه‌سه‌له‌ی كردن‌و نه‌كردنی نوێخوازی شتێك نییه گومانی له‌سه‌ر بێت ،ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت كوردستان پێشكه‌وتوو بێت ،ده‌بێت ریفۆرم‌و نوێخوزی بكه‌ین ،ته‌نیا كاته‌كه‌یه كه كه‌ی ئه‌و كار‌ه ده‌كه‌ین ،تا زووش بكرێت كوردستانه‌كه‌مان پێشكه‌وتووتر ده‌بێت‌و له‌و گرێ ده‌رونییه‌ی برا بچوكی‌و كه‌مایه‌تییه رزگارمان ده‌بێت. ی ده‌س��ت��وور :یه‌كێك ل �ه‌و بڕیارانه كۆنگرهی پ��ه‌روه‌رده‌ی��ی داب���ووی له‌ژێر ی فشاری خۆپیشاندانی قوتابیانداو به‌بڕیار وه‌زیری پهروهرده بڕیاره‌كه كه بریتی بوو له‌ئه‌ژماركردنی له%75ی نمره له‌پۆلی 12و له %25له‌پۆله‌كانی 10و 11هه‌ڵپه‌سێردراو كاری پێنه‌كرا له‌وباره‌یه‌وه چی ده‌ڵێن؟ هۆمه‌ر قه‌ره‌داغی :ئه‌م بڕیاره نوێیی وه‌زاره‌تی پهروهرده ،بڕیارێكی زۆر خراپهو هه‌نگاوێكه بۆ دواوه ،بڕیاره‌كه زۆر به‌په‌ل ه درا به‌بێ هیچ لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی زانستی، شپرزه‌یی ،نه‌زانی‌و كورتبینی پێوه دیاره، زۆر بهداخهوه ئێمه له‌كوردستاندا پسپۆرو كادری په‌روه‌رده‌ییمان زۆر كه‌مه ،ئه‌گه‌ر نا ،كارێكی له‌و جۆره ئه‌سته‌مه له‌واڵتیكی دی��م��وك��رات��ی خ���اوه‌ن ت��وان��ادا روب���دات . ژم��ارهی �ه‌ك��ی ئێجگار زۆر له‌قوتابیانی قۆناغی ئاماده‌یی بهپێی ئه‌م سیستم ه نوێیه هه‌وڵده‌ده‌ن‌و ده‌خوێنن ،ئه‌م بڕیاره ل �ه‌دژی ئه‌وانه‌ن كه زۆرب��هنو به‌‌بێده‌نگ ه�ه‌وڵ��ی خ��ۆی��ان ده‌ده‌ن‌و ب��ه‌رد ناگرن ه ده‌زگاكانی حكومه‌ت ،من پێشنیارده‌كه‌م به زووترین كات لیژنه‌یه‌ك ئاماده بكرێت له‌پسپۆڕانی په‌روه‌رده‌یی ناوه‌وه‌و ده‌ره‌وه‌ی ك��وردس��ت��ان ب��ۆ گ��ۆڕان��ك��اری بنه‌ڕه‌تی له‌سیستمی ئ �ه‌ژم��ارك��ردن��ی نمره‌كانی قۆناغی ئاماده‌یی ،بۆ به‌ده‌ستهینانی رێژه‌ی كۆتایی ئه‌و نمره‌یه‌ی كه‌قوتابیان داوای خوێندنی زانكۆی پێده‌كه‌ن ،ئه‌و سیستمه به‌كالۆرییه‌ی كه ئێستا هه‌یه بۆ قۆناغی ،12سیستمێكی كۆنه‌و هه‌ر ده‌بێت
خانه‌نشین بكرێت ،تا زووتر بكرێت سوودی زیاتره بۆ قوتابیان‌و نه‌وه‌كانمان رزگاریان ده‌بێت له‌ناردنیان بۆ ب��ه‌ره‌ی جه‌نگی تاقیكردنه‌وه‌ی به‌كالۆری ،له‌ساڵی 1968 له‌سوید ،خوێندكاران په‌الماری خانووی خوێندكارانیان له‌نێو زانكۆی ستۆكهۆڵمدا داو ماوه‌یه‌كی زۆر داگیریانكرد ،سه‌رۆك وه‌زیرانی پێشووی سوید ئولوف پالمێ رێگای دی��ال��ۆگ‌و قسه‌كردنی هێمنانه‌ی گ��رت�هب�ه‌ر ل �ه‌گ �ه‌ڵ خ��وێ��ن��دك��اران له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ی كه خوێندكاران هه‌ڵه‌ش بوون، پ��اش م��اوهی��ه‌ك خ��وێ��ن��دك��اران خۆیان كۆتاییان به‌ناڕه‌زاییه‌كه‌یان هێنا .ئێمه‌ش له‌كوردستاندا پێویستمان به‌دیالۆگه له‌گه‌ڵ قوتابیان نه‌ك وه‌ستان له‌نوێخوازی. ده‌ستوور :پێتوانییه ئه‌و بڕیارانه‌ی ی تریش به‌هه‌مان شێوه‌ی ئ �ه‌و بڕیاره پێشوو هه‌ڵوه‌شێنرێنه‌وه ،به‌تایبه‌ت
ئه‌و نوێخوازی‌و ریفۆرمانه‌ی ك ه له‌سیستمی فێركاری كوردستاندا لهكۆنگرهی پهروهردهی ساڵی 2007دا كرا زۆر گرنگ بوون له‌كاتێكدا وه‌زیری پهروهرده رایگه‌یاندوو‌ه ی كه پێداچوونهوه بۆ سه‌رجه‌م بڕیاره‌كان كۆنگره بكرێت؟ هۆمه‌ر قه‌ره‌داغی :نه‌خێر پێموانیی ه كه بڕیاره‌كانی تریش به‌هه‌مان شێو‌ه هه‌ڵبوه‌شێنرێنه‌وه ،ئ �ه‌م هه‌ڵه‌یه‌ی ك ه ئێستا رووی���دا ب�ه‌ه��ۆی به‌ردهاویشتن‌و خۆپیشاندانی ئه‌و قوتابیانه بوو كه به‌هه‌ڵ ه له‌ستراتیژیه‌تی سیستمهكه گه‌یشتوون، ده‌بوایه لهبری ههڵوهشاندنهوهی بڕیاره‌ك ه بهشێوهیهكی هێمن‌و له‌سه‌رخۆیی رێزدار له‌گه‌ڵ قوتابیاندا زنجیره‌یه‌ك كۆبوونه‌و‌ه ب��ك��رای��ه‌و ب �هش��ێ��وه‌ی �ه‌ك��ی پ��ێ��داگ��ۆك��ی دیالۆگیان له‌گه‌ڵدا بكرایه ،نه‌ك بڕیارێكی په‌رله‌مانی كوردستان به‌بێ لێكۆڵینه‌و‌ه هه‌ڵوه‌شێنرێته‌وه ،من له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هه‌ر گه‌شبینم ،باوه‌ڕیم زۆره به‌حكومه‌ت‌و په‌رله‌مانی هه‌ڵبژێردراوی كوردستان، هه‌رگیز ب��اوه‌ڕن��اك�ه‌م هێزی پارێزه‌رانی سیستمی ك���ۆن ل�ه‌ك��وردس��ت��ان�ه‌ك�ه‌م��دا ئ �ه‌وه‌ن��ده ل���ه‌دوای واڵت��ان��ی دیموكراتی‌و پێشكه‌وتووی دنیاوه بێت ،من گومانم نییه له‌وه‌ی كه ته‌نیا رێگای به‌رده‌ممان،
جيهانبينی پهروهرده
پاشکۆیه‌کی په‌روه‌رده‌ییه ،رۆژنامه‌ی ده‌ستوور تایبه‌ت ب ه سیستمی نوێی خوێندن له‌کوردستان ده‌ریده‌کات
www.destur.net
نه‌خشه‌ساز :شێرکۆ خانزادی
ی هاویـندا ی نـوێ ،له‌پشـوو بـۆ هـه‌ڵسه‌نـگـاندنی سیستـمـ یـن سه‌فین دزه‌یی وه‌زیری پهروهرده بۆ ده‌ستوور كـۆبوونـه‌وه ئـه‌نجامـده‌ده سازدانی :ده‌ستوور
سه‌فین دزه‌یی وه‌زیر ی پهروهرده ی حكومه‌ت ی هه‌رێم ،ده‌ڵێت پێش خۆپیشاندان ی خوێندكاران دژ به‌ئه‌ژماركردن ی 25نمره ی پۆله‌كان ی 10و 11بۆ وه‌رگرتن له‌زانكۆ، وه‌زاره‌ته‌ك ه ی تاوتوێ ی ئه‌و بڕگه‌ی ه ی سیستم ی نوێ ی پهروهرده ی كردووه ،ههرچهنده خود ی خۆ ی له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا نیی ه دوانز‌ه ساڵ خوێندن .ته‌نها له‌سه‌ر یه‌ك ساڵ هه‌ڵبسه‌نگێندرێت دزه‌یی دان ی به‌وه‌دا نه‌نا ك ه كۆنگره‌یه‌كی په‌روه‌رده‌یی ببه‌ستن ،به‌اڵم رایگه‌یاند هاوین ی ئه‌مساڵ كۆبونه‌وه‌یه‌ك ی به‌رفراوان بۆ هه‌ڵسه‌نگاندن ی سیستم ه نوێیه‌ك ه ده‌به‌ستن. ده‌ستوور :له‌كۆنگر‌ه ی پهروهردهی ی ساڵ ی 2007دا كۆمه‌ڵێك گۆڕانكار ی له‌سیستمی په‌روه‌رده‌دا ئه‌نجامدرا ،را ی ئێو‌ه له‌سه‌ر ئه‌و گۆڕانكارییان ه چییه؟ سه‌فین دزه‌ی���ی :گ��ۆڕان��ك��ار ی شتێكی حه‌تمییه ،سیستم ی خوێندن ی عێراق ماو‌هی چه‌ندان ساڵ ه گۆڕانكاری ی به‌سه‌ردا نه‌هاتووه، له‌و ماوه‌یه‌شدا سیستم ی خوێندن ی هه‌رێمی كوردستانیش به‌پێ ی هه‌مان سیستم ی خوێندنی عێراق بووه ،به‌و هۆیه‌شه‌و‌ه بوار ی خوێندن له‌عێراق زۆر دواكه‌وتووه ،ئه‌م سااڵن ه ی دوایش هه‌رێم ی كوردستان پێشكه‌وتووه ،ته‌كنه‌لۆژیای نوێ ی بۆ هاتووه ،ئه‌وه‌ش ده‌ریده‌خات خه‌ڵكی كوردستان حه‌زیان له‌پێشكه‌وتنه ،ئه‌گه‌ر نه‌شتوانین رووداو دروستبكه‌ین ،ده‌بێت به‌شێك بین ل��ه‌ڕووداو ،نابێت دژ ی ته‌وژمی نوێبوونه‌و‌ه بین ،به‌ڵكو ده‌بێت له‌گه‌ڵیدا بین، بۆ پێشكه‌وتن ی هه‌ر كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك ،پهروهرده بنه‌مایه ،له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایان ه بوو كۆنگرهی پهروهردهی ی ب ه به‌شداری ی پسپۆڕان‌و شاره‌زایان به‌سترا ،ئه‌وه‌ش به‌سوودوه‌رگرتن له‌ئه‌زمونی خه‌ڵكان ی تر ،هه‌ندێك كه‌س ده‌ڵێن سیستمی نوێ ی پ����هروهرده ی ك��وردس��ت��ان ،سیستمی سویدییه ،ب �ه‌اڵم له‌ڕاستیدا ئ�ه‌و سیستمه سوید ی نییه ،بگر‌ه سوود له‌ئه‌زمون ی سوید‌و چه‌ندان واڵت ی دیك ه وه‌رگیراو‌ه بۆ داڕشتن‌و ئاماده‌كردن ی ئه‌و سیستمه ،كاتێكیش سیستم گۆڕا ،ده‌بێت مه‌نهه‌جیش بگۆڕێت ،به‌شێكی زۆر ی پسپۆڕان ی په‌روه‌رده‌یش مه‌نهه‌ج ی نوێی خوێندنیان زۆر پێباشه ،له‌ساڵ ی 1991دا 1 هه‌زار‌و 300قوتابخانه‌مان هه‌بوو ،به‌اڵم ئێستا نزیك ه ی 5هه‌زار‌و 540قوتابخانه‌مان هه‌یه. ده‌ستوور :پێتوای ه ئه‌و گۆڕانكارییان هی ئه‌نجامدران ،كاته‌ك ه ی گونجاو ب��وو؟ هه‌ل ره‌خسابوو بۆ گۆڕانكاری؟ ئێستا هه‌ندێك ئه‌نجام له‌و گۆڕانكارییان ه كه‌وتووه‌ته‌وه ،كه دیارترینیان خۆپیشاندان ی خوێندكارانه؟ سه‌فین دزه‌یی :پرسیار ی گرنگ ئه‌وه‌یه
سه‌فین دزه‌یی ئایا ئێم ه ژێرخان ی پهروهردهی ی ئاماده‌ده‌كه‌ین‌و پێویستییه‌كان ده‌سته‌به‌ر ده‌كه‌ین ،پاشان سیستم ده‌گ��ۆڕی��ن ،ی��ان سیستم‌و مه‌نهه‌ج ده‌گ��ۆڕی��ن ،ئینجا ژێرخان ی پ��ه‌روه‌رده‌ی��ی ئاماده‌ده‌كه‌ین ،به‌بۆچوون ی من هه‌ردووكیان ده‌توانین پێكه‌و‌ه ئه‌نجامبده‌ین ،له‌كوردستاندا ئه‌مڕۆ پێویستمان به 3هه‌زار‌و 500قوتابخانه هه‌یه ،ئه‌وه‌ش به‌نۆژه‌نكردنه‌و‌ه ی قوتابخانه‌كان‌و دروستكردن ی بینا ی نوێ ،سااڵن ه حكومه‌تی هه‌رێم ،بینا ی ن��و ێ لهشارو شارۆچكه‌كان دروس��ت��ده‌ك��ات ،ده‌ب��ێ��ت ه���ه‌ردوو ب��واره‌ك�ه به‌هاوسه‌نگ ی بگۆڕێن ،هه‌م ژێرخان ی پهروهرده، هه‌م سیستم ،چونك ه ئه‌گه‌ر پێویستمان به3 ه �ه‌زار قوتابخان ه ی هاوچه‌رخ بێت ،ئه‌وا نه له‌كابین ه ی ش هش‌و ن ه له‌كابین ه ی حه‌وت هم‌و هه‌شته‌میشدا ته‌واو نابێت ،ئه‌مساڵ حكومه‌تی هه‌رێم 150ملیار دینار ی ته‌رخانكردوو‌ه بۆ دروستكردن ی بینا ،خاڵ ی گرنگ ئهوهی ه ئێستا فه‌لسه‌ف ه ی پ���هروهرده چییه؟ فه‌لسه‌ف هی پ���هروهرده ئهوهی ه خوێندكار به‌شداربێت، ده‌م��ان �ه‌وێ��ت قوتابیان ب �هش��ێ��واز ی گ��روپ به‌شداری ی بكه‌ن ،به‌اڵم تائێستا له‌هه‌ندێك له‌قوتابخانه‌كاندا ئه‌و بوار‌ه نه‌ڕه‌خساوه. ده‌ستوور :له‌قسه‌كانتدا واده‌رده‌كه‌وێت هێشتا دۆخ�ه‌ك� ه گونجاو نه‌بێت بۆئهوهی سیستم ی نو ێ به‌ته‌واوه‌ت ی جێبه‌جێبكرێت؟ سه‌فین دزه‌یی :له‌كات ی په‌یڕه‌وكردن ی هه‌موو سیستمێك ی نوێدا ،گیروگرفت ده‌بێت ،گرنگ ئهوهی ه گیروگرفته‌كان ده‌ستنیشان بكرێت‌و هه‌وڵ ی چاره‌سه‌ركردنیان بدرێت ،له‌سیستمی نوێدا هه‌وڵده‌درێت خوێندكار به‌الیه‌ن ی كه‌مه‌وه تا قۆناغ ی 9ی بنه‌ڕه‌ت ی له‌خوێندن به‌رده‌وامبێت، ئه‌وه‌ش به‌رزكردنه‌و‌ه ی ئاست ی خوێنده‌وارییه، له‌بار‌ه ی بڕیار ی 25نمره‌ك ه ی قۆناغ ی ئاماده‌یش،
به‌هۆ ی ئهوه ی هیچ فلته‌رێك ی تاقیكردنهوه تا قۆناغ ی 12نه‌ماوه ،ئه‌وا هه‌موو قورساییه‌ك ده‌چ��ێ��ت� ه س��ه‌ر ق��ۆن��اغ� ی ،12ب��ۆی� ه بهپێی ئه‌ژماركردن ی 25نمره ی قۆناغ ی 12له‌قۆناغی 10و 11دا ،هه‌وڵدراو‌ه ئه‌و قورسایی ه له‌سه‌ر قۆناغ ی 12نه‌مێنێت ،ره‌وا نیی ه خوێندكار ماو‌هی 12ساڵ بخوێنێت ،هه‌موو هه‌وڵدانه‌ك ه ی ته‌نیا له‌سه‌ر قۆناغ ی 12به‌ند بێت. ده‌س��ت��وور :ئ ه ی بۆچ ی ئه‌و بڕیاره‌تان هه‌ڵوه‌شانده‌وه؟ س���ه‌ف���ی���ن دزه‌ی���������ی :ب���ڕی���اره‌ك���ه هه‌ڵنه‌وه‌شێنراوه‌ته‌وه ،به‌ڵكو هه‌ڵپه‌سێراو‌ه‌و پێداچوونهوه ی بۆ ده‌كرێت. ده‌ستوور :له‌سیستم ی نوێدا تاچه‌ند پرس به‌خوێندكار ك��راوه ،له‌كاتێكدا ئ �ه‌وان چه‌قی ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ن ،بۆ نمون ه كاتێك خوێندكاران خۆپیشاندان ئه‌نجامده‌ده‌ن نیشان ه ی ئهوه نیی ه كه له‌گۆڕین ی سیستمدا پرسیان پێ نهكراوهو رۆڵیان نیی ه‌و به‌ته‌واوه‌ت ی له‌سیستمه‌ك ه تێنه‌گه‌یشتوون؟ سه‌فین دزه‌یی :نه‌خێر ،خوێندكار له‌وانه‌یه ئه‌و هۆشیاریی ه ی نه‌بێت ،به‌ته‌واوه‌ت ی تێبگات، له‌گۆڕین ی سیستمدا نوێنه‌ر ی خوێندكاران به‌شدارییان كردووه ،ئێستا 1ملیۆن‌و 400هه‌زار خوێندكار هه‌یه ،گونجاو نیی ه له‌بڕیارداندا یه‌ك یه‌ك پرسیان پێبكرێت ،ههرچهنده پێویسته پێداچوونهوه به‌سیستم ی نوێدا بكرێت، ئه‌وه‌ش حه‌تمیی ه‌و ده‌بێت بكرێت ،ئێم ه پێش خۆپیشاندن ی خوێندكاران ،تاوتوێ ی بڕیار ی 25 نمره ی قۆناغ ی ئاماده‌ییمان كرد. ده‌ستوور :به‌اڵم بڕیاره‌ك ه هه‌ڵپه‌سێرا، له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ك ئه‌و بڕیاره هه‌ڵپه‌سێرا؟ سه‌فین دزه‌یی :له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مای ه ی كه ل �ه‌ڕوو ی جێبهجێكردنهوه هه‌ندێك هه‌ڵه‌مان بینی ،چونك ه له‌وانه‌ی ه له‌ئالیه‌ت ی جێبه‌جێكردندا
ئێم ه 93هه‌زار مامۆستامان هه‌یه ،ئایا ده‌كرێت لهماوه ی 2 ساڵدا 93هه‌زار مامۆستا ڕابهێنیت ،هیوادارین مامۆستایان خۆیان بگونجێنن له‌گه‌ڵ سیستم ی نوێدا
هه‌ندێك كه‌موكورتیمان هه‌بێت ،وه‌ك كه‌می مامۆستا له‌هه‌ندێك قوتابخانه‌دا. ده‌ستوور :به‌بڕوا ی به‌ڕێزت گرنگترین خاڵه الوازه‌كان ی سیستم ی نوێ ی پهروهرده چین؟ سه‌فین دزه‌یی :وه‌ك ناوه‌ڕۆك گرفتمان له‌گه‌ڵ سیستمدا نییه ،چونك ه سیستمێك ی پێشكه‌وتوو‌ه‌و سه‌رده‌میانه‌یه ،به‌اڵم له‌ڕوو ی ئالیه‌ته‌و‌ه كێشه‌مان هه‌یه ،ئه‌وه‌ش كه‌م ی مامۆستاو نه‌بوون ی تاقیگ ه‌و هه‌روه‌ها تێنه‌گه‌یشتن له‌ناوه‌ڕۆك ی سیستم ی نوێ، به‌اڵم تائێستا به‌ته‌واوه‌ت ی جێگیر نه‌بووه ،ئه‌وه‌ش پێویست ی به‌كاته. ده‌ستوور :ئێستا بڕیارێك ی ناو سیستمه نوێیه‌ك ه هه‌ڵپه‌سێراوه ،ئاماژه‌ت به‌وه‌شدا كه پێداچوونهوه به‌سسیتم ه نوێیه‌كه‌دا ده‌كه‌ن، ئه‌م ه ئه‌نجام ی ئه‌و كه‌موكوڕیان ه نیی ه كه له‌سیستم ی نوێدا هه‌یه؟ سه‌فین دزه‌ی��ی :پێداچوونهوه به‌مانای هه‌ڵسه‌نگاندن دێ��ت ،ئ��ه‌وه‌ش مانا ی وایه گرفته‌كان چین ،بۆئه‌و‌ه ی چاره‌سه‌ریان بكه‌ین. ده‌س��ت��وور :هه‌ندێك ب��ۆچ��وون ئاماژه ب�����ه‌وه‌ده‌ده‌ن ك � ه ه�ه‌ڵ��پ�ه‌س��اردن� ی یه‌كێك له‌بڕیاره‌كان ی سیستم ی نوێ ،نیشان ه ی ئه‌وه‌یه پاشه‌كش ه له‌كۆ ی سیستم ه نوێیه‌ك ه بكرێت، ئایا ئێو‌ه سوورده‌بن له‌سه‌ر جێبه‌جێكردنی سیستم ی ن���وێ؟ چ�� ی ده‌ڵ��ێ��ن ل��هب��ارهی خۆپیشاندان ی خوێندكاران‌و ئه‌و توندوتیژیی هی له‌و خۆپیشاندانان ه كه‌وته‌وه؟ سه‌فین دزه‌ی��ی :ئه‌گه‌ر هه‌ڵپه‌ساردنی ئه‌و بڕیاره پاشه‌كش ه بێت ،یان ملكه‌چكردن بێت ،خۆ وه‌زاره‌ت��� ی پ���هروهردهو حكومه‌تی هه‌رێم ملی بۆ دوژمن كه‌چنه‌كردووه ،به‌ڵكو ب��ۆ خ�ه‌ڵ��ك��ان‌و ك���وڕان‌و كچان ی واڵت �ه‌ك � هی خۆیه‌تی ،ئه‌وه‌ش جێگ ه ی شه‌رم نییه ،ئه‌گه‌ر بڕیارێك بگۆڕێت له‌سه‌ر داواك��اری� ی خه‌ڵك ب��ووه ،له‌گه‌ڵ پسپۆڕان هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ چوار ساڵ ی رابردوو ئه‌نجامده‌ده‌ین ،هه‌روه‌ها به‌رنام ه بۆ سااڵن ی داه��ات��ووش داده‌نێین، خۆپیشاندان ی خوێندكارانیش ئاساییه ،به‌اڵم نه‌ده‌بوو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ی پهروهرده ی سلێمانی بهردباران بكرێت ،دڵنیام ئه‌و خوێندكاران هی چوون ه ب �ه‌رده‌م به‌ڕێوه‌به‌راتییه‌ك ه ئه‌وه‌بوو په‌یامێك بگه‌یه‌نن ،نه‌ك توندوتیژ ی بكه‌وێته‌وه. ده‌ستوور :ده‌گوترێت له‌هاوین ی ئه‌مساڵدا كۆنگرهی پهروهردهی ی ده‌به‌ستن بۆ پێداچوونهوه به‌سیستم ی نوێدا ،ئهوه تاچه‌ند راسته؟ سه‌فین دزه‌ی���ی :ل�هپ��ش��وو ی هاویندا كۆبوونه‌و‌ه ئه‌نجامده‌ده‌ین بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنی سیستم ی نوێ. ده‌س��ت��وور :ب�ه‌رن��ام� ه ی ئێو‌ه چیی ه بۆ راهێنان ی مامۆستایان له‌گه‌ڵ سیستم ی نوێدا؟ له‌كاتێكدا ئه‌و مامۆستایان ه به‌پێ ی سیستم ی نوێ پهروهرده نه‌كراون؟ ئایا ته‌نیا به‌كردنه‌و‌ه ی خول مامۆستایان راده‌هێنرێن له‌سه‌ر سیستم ی نوێ؟
سه‌فین دزه‌یی :ئێم ه 93هه‌زار مامۆستامان هه‌یه ،ئایا ده‌كرێت لهماوه ی 2ساڵدا 93هه‌زار مامۆستا رابهێنیت ،هیوادارین مامۆستایان خۆیان بگونجێنن له‌گه‌ڵ سیستم ی نوێدا. ده‌ستوور :به‌پێ ی راپرسییه‌ك ی چاودێریی كۆمه‌اڵیه‌ت ی له‌سلێمانی ،له %72ی خوێندكاران هه‌ست به‌توندوتیژی ده‌كه‌ن له‌قوتابخانه‌كاندا، رات��ان چیی ه ل �ه‌و ب��ارهی �هوه؟ بۆچ ی تائێستا توندوتیژ ی به‌رامبه‌ر به‌خوێندكاران ئه‌نجامده‌درێت؟ سه‌فین دزه‌یی :من نازانم ئه‌و راپرسییه له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ك ئ�ه‌ن��ج��ام��دراوه ،به‌اڵم رووداو ی ناخۆش دێت ه پێش ،یه‌كسه‌ر لیژن هی لێكۆڵینه‌و‌ه پێكده‌هێنرێت‌و ئیجرائات ی پێویست ده‌گیرێته‌به‌ر ،په‌رله‌مان ی كوردستان بڕیاریداوه نابێت توندوتیژ ی به‌رامبه‌ر خوێندكاران ئه‌نجامبدرێت ،ته‌نانه‌ت ئێستا بهپێچهوانهوه هه‌ندێكجار توندوتیژ ی له‌الیه‌ن خوێندكارانهوه به‌رامبه‌ر به‌مامۆستایان ده‌بینرێت ،توندوتیژی دژ ی خوێندكاران به‌بڕیار ی سیاس ی‌و به‌بڕیاری یاسایش قه‌ده‌غه‌كراوه. ده‌ستوور :ئێو‌ه ئاماژه‌تان به‌وه‌دا كێش هی
پێویستمان ب ه 3هه‌زار‌و 500 قوتابخان ه هه‌یه ،ئهوه ن ه له‌كابین ه ی ش هش‌و ن ه له‌كابین ه ی حه‌وت هم‌و هه‌شته‌میشدا ته‌واونابێت كه‌م ی بینا ی قوتابخانه‌تان هه‌یه ،له‌كاتێكدا چه‌ندان بینا ی سه‌ر به‌په‌روه‌رد‌ه كراونه‌ت ه باره‌گا ی حیزب ی‌و حكومه‌تی ،بۆ هه‌وڵناده‌ن ئه‌و بینایان ه وه‌ربگرنه‌وه؟ سه‌فین دزه‌یی :ره‌نگ ه چه‌ند بینایه‌ك ی كه‌م هه‌بێت ،له‌الیه‌ن باره‌گا حیزب ی‌و حكومییه‌كانه‌وه داگیركرابێت ،ب��ه‌اڵم هێند‌ه زۆر نیی ه كه به‌وه‌رگرتنه‌وه‌یان كێش ه ی كه‌م ی بینا چاره‌سه‌ر بكه‌ن ،ئه‌مساڵ بودج ه ی تایبه‌ت له‌ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانه‌و‌ه تهرخانكراوه بۆ دروستكردن ی بینا ك ه 150ملیار دیناره. ده‌ستوور :چه‌ند ساڵ پێویست ه بۆئهوهی ئه‌م سیستم ه نوێی ه جێگیر‌و جێبه‌جێبكرێت؟ سه‌فین دزه‌ی��ی :ئێم ه م��اوه ی زه‌مه‌نیمان هه‌ی ه بۆ پێداچوونه‌و‌ه‌و هه‌ڵسه‌نگاندن ،چه‌ندێك زووت��ر كێش ه ی كه‌م ی بینا چاره‌سه‌ر بكه‌ین، سه‌ركه‌وتن ی زووتر ی سیستمه‌ك ه مسۆگه‌ر ده‌كات. ده‌ستوور :ئه‌و بودجه‌ی ه ی بۆ پهروهرده تهرخانكراوه ،پێتانوای ه كێشه‌كان ی پهروهرده چاره‌سه‌ر بكات؟ سه‌فین دزه‌ی���ی :ئه‌گه‌ر بودج ه ی هه‌ر هه‌موو حكومه‌ت ته‌نیا بۆ كه‌رت ی پهروهرده ته‌رخانبكرێت ،ئینجا مومكین ه كێشه‌كانی پهروهرده چاره‌سه‌ربكرێن ،به‌تایبه‌ت كێش هی كه‌م ی بینا.