JonFosse
Naustet
Samlaget
Oslo2023
©DetNorskeSamlaget1989 www.samlaget.no
Omslag:StianHole
Førtrykk:Type-itAS,Trondheim
Papir:70gHolmenBookCream2.0
Trykkeri:ScandBookAB,Falun
PrintedinSweden
ISBN978-82-340-1263-1
6.utgåva,2.opplaget
Dennebokaertryktpåmiljøvenlegpapir.
Eggårikkjeutlenger,eiuroerkommenover meg,ogeggårikkjeut.Detvarisommar uroakomovermeg.EgtrefteKnut’enigjen,eg haddeikkjesetthanpåsikkerttiår.Knut’enog eg,alltidvarvisaman.Eiuroerkommenover meg.Egveitikkjekvadeter,menuroaverker idenvenstrearmen,ifingrane.Eggårikkjeut lenger.Egveitikkjekvifor,mendeterfleire månadersidanegsistvarutomdøra.Deter berredenneuroa.Deterderforegharbestemt megforåskrive,egskalskriveeinroman.Eg mågjerenoko.Denneuroaerikkjetilåhalde ut.Kanskjevildethjelpeomegskriv.Detvari sommaruroakomovermeg.EgtrefteKnut’en igjen.Hanhaddegiftaseg,fåtttodøtrer.IbarndommenvarKnut’enogegalltidsaman.Og Knut’engjekk.Egropteetterhan,menKnut’en berregjekk.Eiuroerkommenovermeg.Eg
sågiryggenhans.Egvissteikkjekvaegskulle seie,egsågberreKnut’enståder,nedeivegen, ogsågjekkhanutovervegen.Egharikkjesett hansidan.Knut’en,eghaddeikkjesetthanpå sikkerttiår,ogisommartrefteeghanigjen. KonatilKnut’en.Eigulregnjakke.Dongerijakka.Augenehennar.Knut’enermusikklærar, varheimepåferie.Egerovertrettiår,ogdet harikkjeblitttilnokomedmeg.Egburher, samanmedmormi.Detvarisommaruroakom overmeg.Egharaldriførskrivenokoaveigen vilje,deiflesteharvelgjortdet,harskrivebrev, mangeharvelogsåskrivedikt,menegharaldri skrivenoko.Detkomformegategkanskje kunneskrive.Egmåttegjerenoko,uroavarfor stor.Noksåplutselegkomdetformegategkanskjeskullebegynneåskrive,detvaretteraturoa varkommenovermeg,nokomåtteeggjere, måttehaldeuroaborte.Egharfaktiskaldritidlegaretenktpåmulighetenforåskrive.Ikkje førdenneuroakom.Igjenogigjenkjemuroa overmeg,særlegomkveldane,førvardeiden bestetidapådagen,mennoerkveldanesåurolege,såheilturolege.Egmåttefinnepånoko, ogegharbestemtmegforåskrive.Kanskje
vilskrivingahjelpe,haldeuroavekke.Egveit ikkje.Mendenneuroa,somegikkjekjemklar, vilkanskjeblimindredersomegskriv.Kanskje kanaltbliannleis.Iallefallkanskrivingakanskjehaldeuroabortenokretimar.Egveitikkje. Fordenneuroaeruuthaldeleg,ogderforvileg skrivedenneromanen.Egsither.Egeråleine. Egerher.Deterdenneuroa.Egsitpåloftet,i husetheime,ogegskriv.Eghardetikkjesåverst no,vareitgodtpåfunndetteågåigangmed skrivingaaveinroman,dettruregnok,sjølv omegnettopperbegyntåskrive.Uroaerikkje tilåhaldeut,derforskalegskrive.Egsither påloftet,hartoromformegsjølv,ognedunder høyreregmormigå.Gjennomgolvethøyrereg lydenfråfjernsynet.Eghardeteigentlegbra.Eg hargitarenmin.Eghareitstereoanlegg,plater. Egharbøker.Ikkjesåmangebøker,eigentleg, likevellesegmykje,mendeibøkeneegleslåner egfordetmestepåbiblioteket.Eglesmykje. Eghøyrermormigåovergolvetnede.Egbur samanmedmormi,sjølvomegerovertretti årgammal.Mormierikkjesågammal.Vihar deteigentleggodtsaman,harbuddsamanheile livet.IsommartrefteegKnut’enigjen.Dåvi
varsmå,varKnut’enogegalltidsaman.Deter ikkjeblitttilsåmykjemedmeg.Mormi.Hogår overgolvetnede.Morfårtrygdkvarmånad,ho kjøperoglagarmat,hobetalerdeifasteutgiftene,straum,telefonen,hoheldordenpåhuset, vaskarkledamine,syterfordetmeste.Ogmeg hardetaldriblitttilnokomed.Kanskjeplagar detmor,kanskjeplagardethenneikkje,eigentlegplagardetvelhenneikkje,hoplarforeksempelseieatnomåegsjåtilåfåmegarbeid,kan ikkjesitjeoppåloftetogklunkepåeingitar, seierho,mensåflirerholittmedanhoseierdet, ogsåveitegikkjeomegskaltrupådethoseier ellerikkje,dessutan,eggjernolitt,ellerialle fallgjordeegdet,føruroakomovermeg,ogeg bestemtemegforikkjeågåutmeir,tidlegare derimotgjekkegoghandlaforhenne,hoggved, hentavedheilevinteren,eghjelptehennemedå plukkebæromhausten,egskaffafisktilhuset, ogdethendeategtentelittpengaròg,nokre småjobbarhardetblittinnimellom,også,det erpådenmåtenegtenermestpengar,spelareg tildanseindel.Egspelargitar,ogeinlærarpå ungdomsskulenherspelartrekkspel.HanheiterTorkjell.DerforerdetTorkjellsduo.Deter
denneuroa,egfårikkjetilågløymeden.Men nogåregikkjeutlenger.Dermedblirdethellerikkjetilategklareråoppretthaldedeitemmelegbeskjedneinntekteneeghaddetidlegare. Detserogsåsvartutforduoenegharvoremed i.Egharsagtneitilåveremedpåfleirespelejobbaridetsiste,øvingarvileghellerikkjevere medpå.Torkjellsduo.Deterslikdeter.For detmesteharvispelaibryllaup,dessutanpåein ogannanbygdafesten.Torkjellsduo.Detstår detpåplakatane,skrive,nestenalltid,medbrei raudtusj.Deterdenneuroa,ogegersluttaå gåut.Deterlengesidansistegvarute.IsommartrefteegKnut’enigjen,eghaddeikkjesett hanpåsikkerttiår,hanhaddegiftaseg,fåttto ungar.Knut’enogegvaralltidsaman.Vileika saman,begynteåspeleilag.Knut’enerblitt musikklærar.DetvardåegtrefteKnut’enigjen aturoakomovermeg.Knut’enogegbestemte ossforålagerockebandsaman.Knut’en.Han varheimomisommar.Hanogkona,ogtosmå jenter.Hanhartodøtrer.Eghaddeikkjesett hanpåminsttiår.EgserKnut’endansesaman medeihangjekkisameklassensom.Knut’en erblittmusikklærar.Isommarvarhanheime.
EgtrefteKnut’enisommar.Detvardåuroa komovermeg.Eggjekkutovervegen,skullepå biblioteket,detvareinfinsommarettermiddag.
Dåsereg,hankjemgåandeutoreinsving,då seregKnut’enkomme.EgserKnut’en.Egser Knut’enkommetilsyne,utoreinsving.Eghar ikkjesetthanpåminsttiår,ogsåkjemKnut’en gåandemotmeg.FørstkjemKnut’en,ogeg serhansålenge,sålangtid,synesteg,såkjem eidame,medkorttjuktsvarthår,bruneauger, hogårieidongerijakke,ogbakhennekjem toungargåandepåkryssogtversivegkanten.
EgserKnut’enkommeogKnut’entenkjerat detteharhangruddsegfor,menhanvisstedet måtteskje,treffegamlekjenningar,måttevel, sjølvsagt,ogegsereigentlegutslikegalltidhar gjort,tenkjerKnut’en,ogsålurerhanpåkva hanskalseietilmeg,ersålengesidan,såmykje vigjordesaman,menkvaskalhanseie,vihar velingentingtilfelleslenger,menmåseienoko, prate,nettoppdetteharhangruddsegfor,tenkjerKnut’en,menviharhattmykjesaman,alle dansanevispeltepå,jenteneogdengongen,ho jenta,meinteikkjenokomeddet,egbleisåsky etterpå,ikkjenokoalvorleg,berreeimisforstå-
ing,varpåeindans,etteratvihaddespelt,og somvanlegvardeteitparjenterigjenetterdansen,fordumt,egbleiheiltforandraetterpå,blei sky,villeikkjespelemeir,tenkjerKnut’en,og hantenkjeratnoerhangift,egharvelaldrihatt sålettfordetmeddamer,tenkjerKnut’en,men noerhangift,tenkjerhan,ogdetersålenge sidan,kvaskalhanseie,måseienoko,hargrudd segfordette,visstevelatdetmåtteskje,men måferiereeinellerannanstad,harlangferie, erlærar,kanikkjeberreforbliheime.Knut’en tenkjerathanmåkommesegklardettepåein måte.Hansermegkommenærmare.Egsåg Knut’enkommetilsyneutorsvingen,hankjem nærmare,ogegtenkjeratdetersålengesidan egharsetthan,såmangeår,sålengesidan,og egløftarhandamiopp,vinkartilKnut’en,og hanløftarsihand,vinkarigjen.Viserbeggetil sideforkvarandre,nærmaross,vistoggar,ogeg sermotKnut’en,hansermotmeg,såsnurhan seg,sermotkvinnasomkjemgåandebakhan, ventarlitt,hokjemframtiloss,unganekjem springandefram,stillersegoppvedsidaavmeg, sermotmeg,ogegkjennerpåmegatdetteikkje blirsåvanskelegsomegtrudde,kangågreitt
dette,ergreittmedungarpådenmåten,ogeg sermotjentene,spørkvaslagsjentererdedå,og egseroppmotKnut’en.
Kvaslagsjentervier,seierdeneine,ogbegge jentenebegynneråfnise.
Ja,duserdetleggsttil,seierKnut’en,sermot meg,ogflirermedaugene.
Jaduharvoreflink,seiereg,ogKnut’enkastarmedhovudetogseierathanmåfåpresenterekonasi,viharvelikkjehelstpåkvarandre, seierhan,oghokjemsmygandefram,kjem medhandasi,seierkvahoheiter,mensålågtat egikkjeoppfattarnamnet.EgseieratKnut’en ogegvarmykjesamaniungdommen,hadde orkestersaman,oghoseieratKnut’enharfortaltommeg,vardetikkjeBårdegheitte,seier ho.Knut’enbrytinnogseieratdukormykje morovihadde.
Detvartider,ja,seiereg.
Ja,seierKnut’en.
Ogdernedeharvinaustet,òg,seiereg.
Ja,dervarvimykje,seierKnut’en.
Nestenkvardag,seiereg.
Detstårendånaustet,ja,seierKnut’en. Egnikkar.
Oglikeumålaogforfalleerdetnosomdet alltidharvore,seierKnut’en.
Detstårnoksånntildetfellsaman,seiereg.
MenSvein’enpåLeiteerdød,seierKnut’en.
Fleireårsidandet,seiereg.
HanvarnoogeinskruehanderSvein’enpå Leite,seierKnut’en.
Dumtdetikkjebleinokaplateinnspeling, seierkonatilKnut’en.
Knut’enler,ogegflirerlittegòg.
Nei,detmanglamykjepådet,seiereg.
Despelterundtpådansar?spørkonahans.
Ja,seiereg.
Detvarnoikkjesåmykje,bleinokrespelejobbarlikevel,seierKnut’en.
Skalviikkjegå,seierdeneinejenta.
Ja,detvarkjektåsjådegigjen,seierKnut’en.
Kjektåhelsepådeg,seierkonahans.
Nomåvigå,seiereiavjentene.
Ja,viskalgå,seierKnut’en.
Medeingong,seierjenta.
Jaja,seierKnut’en,ogsåseierhanatdeiblir herheilesommarferien,truleg,egveitvelathan erblittlærar,seierhan,oghanlerlitt,ogsåseier hanatvikjemnoktilåsnakkast,ogegnikkar.
Kankanskjefiskelittilag,seiereg. Dudrivmeddet,seierhan. Littomkveldane,utpåfjorden.
Skalduutpåikveld?spørhan. Reknarmeddet,seiereg.
Nomådukomme,pappa,seierdeneine jenta.
Ogsåerdetbygdadansihelga,egskalspele samanmedTorkjell’en.
Hanlærarenpåungdomsskolen? Egnikkar.
Dudrivpåenno,ja,seierKnut’en. Ikkjesåmykje.
Komdå,seiereinejenta.
Ja,vifårvelgå,seierkona,oghonikkartil meg,egnikkartilbake,såseierKnut’enogeg hadettilkvarandre,seieratvinokkjemtilåtreffast,ogsågåregutovervegen,skalutpåbiblioteket,ogKnut’enogfamilienhansgårandre vegen,ogKnut’entenkjeratsjølvsagt,eralltid sånn,homåttesjåpåmegpådenmåten,og detvarrartåsjåmegigjen,tenkjerKnut’en, meneigentlegsåvaregslikegalltidhaddevore, haddeikkjeforandramegsåmykje,nestenden same,hojenta,dengongen,spelejobbane,erså
lengesidan,kunnevelikkjeblittsåforskjellig, noerhangift,tenkjerKnut’en,egdrivpåslik egalltidhargjort,burheime,spelarlitt,erslik egalltidharvore,tenkjerKnut’en,oghantenkjerathanergift,hartodøtrer,giftasegforto årsidan.Knut’entenkjerathanvisstehanmåtte treffemegigjen,hanhargruddsegfordet,tenkjerhan,mendeimåferiereeinellerannan plass,langsommarferie,ikkjesågodråd,kona erheimemedungane,storebuutgifter,måtte treffegamlekjenningarigjen,hanhargruddseg fordet,konahans,kviformåttehosjåslikpå meg,pådenmåten,tenkjerKnut’en,ogegsnur meg,seriryggenpåKnut’en,serhangåinnoverlangsvegen,hanskalnokpåsamyrkelaget, ogegtenkjerathannokergladfordihanhar treftmeg,ogfordidetikkjevarsåvanskelegå snakkemedmeg,gladfordet,tenkjereg,ogeg gårutovermotbiblioteket,menegombestemmermeg,vilikkjelånebøkerlikevel,deterliksomikkjedagenfordet,tenkjereg,såegsnur, gårheimoverigjen,ogegtenkjerateghartreft Knut’enigjen,detersikkerttiårsidansistvi treftest,varrartåtreffehanigjen,tenkjereg, rartatviskulletreffastrettovanfornaustetòg,
dervileikasåmykjedåvivarsmå,varinaustet nestenkvardag,imangeår,tenkjereg,ogeggår heimover,tenkjerategkanskjekjemtilåtreffe Knut’enogkonahansigjen,egharikkjelysttil det,måikkjegjeredet,ikkjeno,tenkjereg.Eg gårheimover.EgspurdeKnut’enomhanville veremedmegutpåsjøen,villeveremedmegog fiske,menhansvarteikkje,ogdetvareigentleg detegogønskte,athanikkjeskullesvare,athan ikkjeskulleblimed,egmeinteeigentlegikkje atviskullefiskeilag,syntestberreegmåtte spørje,syntestatdethøvdeseg,egkunneikkje berreseiehadet,måtteleggeplanaromnoko, planleggenokosomvibegge,deteregsikker på,somvibeggeeigentlegikkjeønskteskulle skje,detersålengesidanvivarsaman,mange år,ogviharikkjesettkvarandrepålenge,føreg, dennedagenisommar,sågKnut’enkommetil syneoreinsving,førstKnut’en,såkona,såto jentungar.Eghaddeikkjesetthanpåmangeår, minsttiår.Egbleiberrebrydddå,vissteikkje kvaegskulleseie,spurdeomviskullefiskei lag,menKnut’ensvarteikkje,fordeneinejentungenhansmasaheiletidaomathanmåtte komme,deimåttegå.Egvillegåutpåsjøen
ogfiskedenkvelden,saeg.Hankunnevere medvisshanville.Hansvarteikkje,ogdetvar detvibeggeønskte.Mendetvardenkvelden, medanegvarutpåfjorden,aturoakomover meg.Detvareinfinsommarkveld,varvarmt, lyst,detvareinsvalvind,ogegbestemmermeg foråtamegeinturutpåfjorden,skaldorge utoverlangsmedlandet.Eggåribåten,ogeg bestemmermegforådorgesålangtutoverat egkansjåhusetderKnut’enburmedanhaner påsommarferie.FartilKnut’enerdød,berre moraerigjen.Hoburåleineihuset.Menno erKnut’ender,hanogfamilienhans.Egdorgar utover,forbidetumålafalleferdigegamlenaustetderKnut’enogegleikasamandåvivar ungar,ogegserhusetderKnut’enbur,eitkvitt hus,oppeibakken.Detgåreinstifråhusetned tilfjøra.KanskjeserKnut’enmeg,kanskjekjem hanned,vilveremedogdorge.Menkvaskal egseietilhan?Hanmåikkjekomme,alterså lengesidan,ogviharikkjemeiråseietilkvarandre.Egserbråttbort,setoppfarten,køyrer fortforbihusetderKnut’enbur,også,medein bråsving,vendereg,setkursinnoverifjorden, utfrålandet,egkøyrersåfortdenveslepåhengs-
motorenminklarerutfrålandet,innoverifjorden,ognåregeromtrentmidtuteifjorden,så sakkaregpåfarten,sakkarfartenheiltned,og såsveivareginnsnøret,sjølvsagtvardetikkje fiskåfåherute,dethaddeegikkjeventaheller, villeberreutogprøveomegkunnesjånokotil Knut’en,meneigentlegvilleegikkjedetheller, egsveivarinnsnøret,girgasspåmotorenigjen, ogmidtfjordskøyrereginnoverfjorden,kandra inntilholmen,deterderegplarfiske,ereinav deibestefiskeplassaneheromkring,dessutaner detfintderinne,deterskjerma,einkanfiskei fred,dersomeinheldsegpåutsidaavholmen kaningensjåeinfråland,deterderfor,kanskje mest,ateglikarsågodtåfiskeinnmedholmen, eglikarikkjeatfolkserpåmeg,haraldrilikt det,oglangsfjordenerdeteismaldyrkastripe, ogdererdethus.Husavenderutmotfjorden. Deterfolkihusa,ogdeikansjåmeg.Egsit ibakskutenpåbåtenmin,påhengsmotorengår detdenkan,ogegkøyrerinnovermotholmen, egerframme,stoggarmotoren,leggmegtilå pilke,påinnsidaavholmentilåbegynnemed, egpilkar,detbitikkje,erkanskjeikkjefiskå fådennekvelden.Mendetereinfinkveld.Eg
