Arbeidsvraag van de creatieve industrie Bij broedplaatsen en ZP’ers
Verslag Expert Studio #1: Broedplaatsen en ZP’ers creatieve industrie 15 mei 2014, Pand Noord, Amsterdam
A
ls je wilt weten hoe werk er in de toekomst uitziet, loont het om een kijkje te nemen bij de creatieve industrie. Vooral in de broedplaatsen – panden met creatieve solisten, kleinschalige organisaties en collectieven – sta je in de kraamkamer van het nieuwe werken. Hier wordt gewerkt voorbij de klassieke modellen van dienstverband en arbeidsverhoudingen. Dit is het domein van tomeloos experiment, start-ups, incubators, crowdfunding en vooral passie voor de gekozen richting. Het Werkgeversservicepunt Groot-Amsterdam (WSP) gaat in gesprek met zo’n twintig experts uit de sector, op zoek naar de juiste match tussen opdrachtgevers en kandidaten uit de pool van werkzoekenden.
Amsterdam > top vijf creatieve steden van de wereld creatieve industrie > 14% economie = 33.000 banen 83% > Zelfstandig Professional (ZP’er) LEESWIJZER In de plenaire sessies en groepsgesprekken van de Expert Studio zijn twee thema’s besproken: de match tussen WSP en creatieve industrie, en de match tussen kandidaat en broedplaats of ZP’er. In dit verslag is de opbrengst van de Expert Studio deels weergegeven in de vorm van quotes en pitches. 2
Profiel Broedplaatsen en ZP’ers creatieve industrie • diversiteit: o.a. mode, grafisch, productdesign, online, reclame, audiovisueel, events, festivals • kleinschalig ondernemerschap • toptalent of buurteconomie, maar ook combinaties • levert toegevoegde waarde voor andere industrieën (maakindustrie) • geraakt door crisis, bezig eigen broek op te houden • hier worden future jobs en businessmodellen gecreëerd • geen zelfstandigen zonder personeel maar zelfstandig professionals (ZP’ers) met gespecialiseerde microcarrières • projectmatig werken • prototype netwerkeconomie van de toekomst
MEI 2013 EXPERT STUDIO #1
Nieuw werk ‘Out-of-the-box laat zich niet in een hokje stoppen.’ De broedplaats is een laboratorium van allerlei eigentijdse werkvormen. Creatieve professionals combineren verschillende competenties, hebben ambities in allerlei richtingen en laten zich niet in een hokje stoppen. Zij denken out-of-the-box en gedragen zich niet volgens traditionele klassieke concepten van werknemer of werkgeverschap. Het ene moment is de zelfstandige professional opdrachtnemer, om bij een volgend project zelf de opdracht te formuleren en te gunnen. Veel – met name jonge – mensen schakelen tussen (vrijwel) onbetaald en betaald werk, bijvoorbeeld op festivals en in andere projectorganisaties. De keerzijde is dat veel ZP’ers moeite hebben om voldoende inkomsten te genereren. Mede hierdoor ligt het verloop in sommige broedplaatsen rond de 30%. Steeds vaker komen hybride werkvormen voor: een combinatie van deeltijdBROEDPLAATSEN EN ZP’ERS CREATIEVE INDUSTRIE
baan en eigen werk. Oftewel, zoals moderator Lucas Hendricks in zijn inleiding stelt: de creatieve professional heeft een cv van microcarrières. Een sector met een dergelijke dynamiek, diversiteit en kleinschaligheid stelt het Werkgeversservicepunt GrootAmsterdam (WSP) voor een interessante uitdaging. Want hoe kunnen we de werkgevers in de creatieve industrie de kandidaten leveren waar ze behoefte aan hebben? Hebben we deze kandidaten eigenlijk wel in beeld in ons bestand? Hoe kunnen wij ervoor zorgen dat er in dit aanzienlijke deel van de Amsterdamse economie kansen worden gecreëerd voor en opgepakt door mensen die werkzoekend zijn? Is dat alleen haalbaar bij grote bedrijven in mode en entertainment, zoals de succesvolle multinationals G-Star en ID&T? Of liggen er ook kansen bij 3
start-ups, ZP’ers en collectieven van creatieven? Bijvoorbeeld omdat deze groep social-entrepreneurschap hoog in het vaandel heeft? Deze vragen liggen voor als een groep van twintig professionals in gesprek gaat met de medewerkers van het WSP, tijdens de eerste Expert Studio. De bijeenkomst vindt plaats op een plek die bruist van de dynamiek: Pand Noord aan de Meeuwenlaan, waar (veelal jonge) ondernemers een toonbeeld vormen van samenwerking en kruisbestuiving en delen van middelen en kennis.
Jaap Draaisma directeur Urban Resort ‘Talloze mensen van rond de 25, 30 jaar zijn werkloos. Als die van de opleiding komen, vragen ze de eerste twee jaar echt geen uitkering aan. Ze zijn dag en nacht bezig met solliciteren. Die kunnen een pool vormen van extra ondersteuners – die niet per se creatief zijn – en tijdelijk voor nop bij mijn huurders werken. Dat zijn vijfhonderd ZP’ers die met moeite het hoofd boven water houden. Ze hebben te veel werk en te weinig inkomsten. Het is vaak basic werk, waar je leert afspraken nakomen en ervaring opdoet.’
4
Wat doet het WSP voor ondernemers? Het Werkgeversservicepunt Groot-Amsterdam is voor ondernemers het aanspreekpunt voor het werven van personeel en voor vragen over arbeidsmarktontwikkelingen. Het WSP biedt toegang tot subsidies en trajecten: van participatie- tot traineeplaatsen, stagewerkplekken, detachering of loonkostensubsidie. Ook geeft het WSP informatie over wet- en regelgeving. WSP? What’s in it for me? • Kosteloze werving & selectie • Jobcoach 24/7 kosteloos inzetbaar • Groot bestand met kandidaten – bemiddeling bij korte afstand tot arbeidsmarkt > 6000–9000 kandidaten > goede doorstroming, vaak ook op eigen kracht – bemiddeling bij grote afstand tot arbeidsmarkt > 25.000 kandidaten • Informatie over subsidies en regelingen • Invulling aan sociaal ondernemen • Arbeidsmarktinformatie over branche
MEI 2013 EXPERT STUDIO #1
Nieuwe modellen voor de duurzaam inzetbare professional Wat zijn de mogelijkheden op de arbeidsmarkt van de creatieve industrie in Groot-Amsterdam?
Verslag Expert Studio #2: Opleidingen, Sectorinstituten en Werkgevers Creatieve Industrie 25 juni 2014, Concern Congres Centrum, Amsterdam
H
oe zien werk, werkgeverschap, werknemerschap en ondernemerschap er in de toekomst uit, in de creatieve industrie? Hoe kunnen opleidingen, sectorinstituten, werkgevers en overheidsdiensten samen zorgen voor nieuwe modellen om opleidingen, arbeidsmarkt en werk- en opdrachtgevers op elkaar te laten aansluiten. En hoe komen we in dat speelveld tot de juiste match tussen werk- en opdrachtgevers en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt? Dit zijn de belangrijkste vragen die aan de orde komen tijdens de tweede Expert Studio van het WerkgeversservicePunt Groot-Amsterdam (WSP).
Hans Mulder, directeur WSP ‘Er is nogal wat werkloosheid, maar er is ook veel werk. Laten we samen kijken waar we werk kunnen omzetten in een baan die aansluit bij onze doelgroepen, die vaak over unieke competenties beschikken. Het WSP heeft tal van instrumenten tot haar beschikking om het proces te helpen, zoals de startersbeurs voor jongeren van 18 tot en met 26 jaar.’
LEESWIJZER In de plenaire sessie en groepsgesprekken van de Expert Studio zijn vier thema’s besproken: Ondernemerschap, Maakindustrie, de Digitale Maakindustrie en Poolvorming. In dit verslag is de opbrengst van de Expert Studio deels weergegeven in de vorm van bestaande en nieuwe modellen, voorzien van persoonlijke aanvullingen en kritische noten van de deelnemers. 2
‘We spreken in de toekomst steeds minder van personeel. In de netwerkeconomie worden professionals ‘werkondernemer’.’ juli 2013 Expert Studio #2
Nieuwe modellen voor een nieuwe markt Meer nog dan in andere sectoren veranderen in de creatieve industrie zowel vraag naar als aanbod van arbeid in hoog tempo. Door ontwikkelingen als flexibilisering, digitalisering en (in de nabije toekomst) robotisering, internationalisering en globalisering zijn nieuwe vaardigheden nodig en ontstaan er cross-overs tussen vakgebieden en specialismes. Jonge starters, maar ook ervaren krachten zien hun professionele loopbaan steeds vaker in termen van voortdurende flexibiliteit en duurzame ontwikkeling. De overheden en opleidingen lijken nauwelijks in staat om het tempo bij te benen en arbeidsmarktmodellen te Opleidingen, Sectorinstituten en Werkgevers Creatieve Industrie
ontwikkelen die inspelen op actuele veranderingen. Dus is het aan de spelers in de markt om zich van hun creatiefste kant te laten zien. In de Expert Studio bestaat het speelveld uit partijen als het Instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf (IMK) en Cultuur-Ondernemen die (startende) ondernemers ondersteunen met cursussen, coaching en andere vormen van begeleiding en belangenbehartiging. Mediacollege Amsterdam en de Hogeschool van Amsterdam (HvA) leiden professionals op voor werkgevers in de (digitale) maakindustrie, zoals IJsfontein, Fiction Factory en iFabrica. Uitvoerende organisaties als het WSP en Eigen Werk zoeken kansen om hen te bedienen met passende kandidaten. 3
Men deelt de overtuiging dat de creatieve industrie kansen biedt om jonge mensen van verschillende opleidingsniveaus, maar ook oudere werknemers, duurzaam te laten deelnemen aan het arbeidsproces. De bestaande arbeidsmarktmodellen die overheden, opleidingen, werkgevers en sectoren hanteren, voldoen hiervoor niet langer. Hoog tijd dus om aan de slag te gaan met de ontwikkeling van nieuwe modellen voor werken in de creatieve industrie. Dit is de uitdaging die de aanwezigen samen aangaan. Zo mondt de Expert Studio uit in een vruchtbare verkenning van mogelijke nieuwe netwerken en (zowel nieuwe als bestaande) modellen.
Sander Vastbinder adviseur personeelsontwikkeling GOC ‘Als kenniscentrum voor de creatieve industrie ondersteunen wij creatieve mbo-opleidingen, leerbedrijven en andere branchebedrijven. GOC werkt voor creatieve mbo’ers, van game artist tot en met de uitvoerende artiest. We zijn actief in het mobiliteitscentrum C3 werkt! Dit is opgericht door sociale partners in creatieve industrie en vormt een aanvulling op het UWV. C3 werkt! is als voorbeeld genoemd in het sociaal akkoord, hoe je als sector je verantwoordelijkheid kan nemen om te helpen bij mobiliteit van werk naar werk.’ Model mobiliteitscentrum C3 houdt zich bezig met: • de instroom van nieuw vaktalent in de creatieve industrie • duurzame inzetbaarheid: het beste uit mensen halen • het begeleiden van mensen naar een nieuwe baan bron: C3werkt.nl
4
juli 2013 Expert Studio #2
Duurzaam inzetbare professional gezocht Een onweerstaanbaar aanbod aan de creatieve industrie
Tussenbalans Ambachten / Creatieve Industrie 2014 – 2015
ILLUSTRATIE: EDITH MADE IT
2
Tussenbalans Ambachten / Creatieve Industrie 2014 – 2015
W
einig sectoren zijn zo dynamisch en divers als de creatieve industrie. Vraag de mensen die er werken om een definitie en je krijgt tien verschillende. Waar iedereen het erover is eens dat de sector een belangrijk en groeiend aandeel heeft in de economie van Amsterdam. Genoeg reden voor het team Retail, Groothandel en Ambachten (RGA) van het Werkgeversservicepunt Groot Amsterdam (WSP) om in 2014 te starten met een verkenning van de mogelijkheden om de creatieve industrie van dienst te zijn. Deze verkenning volgt uit het Actieplan Ambachten uit begin 2014. Hierin is een aantal thema’s geïdentificeerd die sterk spelen binnen de creatieve industrie, zoals hybride arbeidsvormen en aansluiting bij buurt- en wijkgerichte activiteiten.
Medio 2014 hebben we twee zogeheten Expert Studio’s georganiseerd met toonaangevende vertegenwoordigers uit de sector. In de eerste Expert Studio lag de nadruk op broedplaatsen en ZP’ers, in de tweede op opleidingen, sectorinstituten en werkgevers. Deze bijeenkomsten hebben tot een groot aantal aanbevelingen geleid. De zeven belangrijkste en meest kansrijke daarvan vormen de hoofdmoot van deze Tussenbalans: 1 2 3 4 5 6 7
Co-creatie met marktpartijen Focus op sociaal ondernemerschap Ambachtsplein Amsterdam Meer samen met Eigen Werk Ruimte voor ondersteunende diensten Incubator tussen opleiding en arbeid Werk van de toekomst
In 2015 zetten we vervolgstappen en concretiseren we afspraken. Waar we er nu nog onvoldoende in slagen om aan de vraag te voldoen, passen we onze strategie aan. Dit doen we in overleg met de werkgevers in de markt. Los hiervan signaleren we een uitdaging intern bij het WSP. Op dit moment bedient het team Ambachten een deel van de creatieve industrie, vooral de oude en nieuwe maakindustrie. Formeel valt de cluster Kunst en Cultuur onder de WSP-brancheverdeling Hospitality. Deze strikte categorisering zit ons in de weg. De Expert Studio’s tonen aan dat er veel cross-over is in bedrijvigheid. De markt vraagt flexibiliteit van werkenden, en daarmee ook van de kant van het WSP. ‘Slim, Snel, Samen, Doen!’ is voor de creatieve industrie een wezenskenmerk. Wij doen er goed aan ons hieraan te spiegelen. Rohina Kartaram, branchecoördinator RGA Yvette Feist, accountmanager RGA
‘Amsterdam > top vijf creatieve steden van de wereld creatieve industrie > 14% economie = 33.000 banen 83% > Zelfstandig Professional (ZP’er)’
Tussenbalans Ambachten / Creatieve Industrie 2014 – 2015
3
Slotadvies: coördinator creatieve industrie Deze Tussenbalans bevat zeven aanbevelingen om als WSP meer te kunnen betekenen voor de creatieve industrie. Hoe kunnen we nu zorgen dat deze aanbevelingen ons dichterbij die doelstelling brengen? Wat is er bij het WSP nodig om maximaal rendement uit onze inspanningen te halen? We gaven het al aan in de inleiding: de creatieve industrie is verdeeld over diverse WSP-brancheteams. Kunst en Cultuur valt onder het brancheteam Horeca, Recreatie en Catering. Media en Entertainment onder het brancheteam Zakelijke en Persoonlijke Diensten. Creatieve en zakelijke dienstverlening valt deels onder het brancheteam Zakelijke en Persoonlijke Diensten en deels onder het brancheteam Retail, Groothandel en Ambachten. De ambachten en nieuwe maakindustrie, waar de creatieve industrie volgens het Hoofdbedrijfschap Ambachten onderdeel van is, valt ook onder het brancheteam Retail, Groothandel en Ambachten. En dan zijn er nog relaties met het brancheteam Bouw, Industrie en Techniek (denk aan het Techniekpact). Creatieve industrie: definitie en praktijk Betekent dit dat onze dienstverlening aan werkgevers en ZP’ers versnipperd is? Beperkt dit onze mogelijkheden om kansen voor WSP-kandidaten te creëren? Kunnen we met deze interne georganiseerde complexiteit snel genoeg schakelen en inspringen op de behoefte van zoveel verschillende (soorten) werkgevers? Laten we nog eens kijken wat die creatieve industrie is en welke activiteiten er binnen vallen. De gangbare beschrijvingen typeren de sector als een verzameling van drie clusters: 1 Kunst en Cultuur 2 Media en Entertainment 3 Creatieve en zakelijke dienstverlening Wie zich in de creatieve industrie verdiept, ontdekt al snel dat zo’n driedeling geen recht doet aan de praktijk. Wat opvalt is dat ‘ambachten’ een rode draad vormen die door de drie clusters heen loopt. Maar professionals maken tal van cross-overs tussen de clusters.
14
Cross-overs bij WSP Om een versnipperde dienstverlening te voorkomen, kunnen we het advies van de creatieve industrie ter harte nemen. We maken onze eigen cross-overs door onze activiteiten te laten lopen via een centrale medewerker WSP (coördinator Creatieve industrie). Deze heeft als taak om de gecoördineerde (de centraal ontvangen en geadresseerde) vraag vanuit de werkgevers te monitoren en bij de brancheteams onder te brengen. De brancheteams blijven verantwoordelijk voor en actief in hun clusters van de creatieve industrie. De coördinator levert de teams inzicht in de vraag van de werkgever en de relevantie van ons aanbod vanuit een breder perspectief. Daarnaast zal de coördinator in 2015 onderzoeken of er behoefte is aan een Ambachtsplein in Amsterdam. Met een coördinator creatieve industrie realiseert het WSP bovendien de volgende voordelen: • We bieden werkgevers één aanspreekpunt dat zorgt voor interne coördinatie en communicatie. • We creëren overzicht over initiatieven, kansen en knelpunten in de creatieve sector. Hier profiteren alle betrokken teams van. • We bundelen actuele kennis op één punt en maken deze toegankelijker voor bestuurders, beleidsmakers en trendwatchers. • We stroomlijnen de afstemming tussen de huidige WSP-contactpersonen in de creatieve industrie en versterken het relatiebeheer met werkgevers in de sector. Dit alles vergroot de kansen op een snelle, effectieve en duurzame match of advisering. Daarmee kan het WSP een onweerstaanbaar aanbod doen aan de creatieve industrie.
Tussenbalans Ambachten / Creatieve Industrie 2014 – 2015
ILLUSTRATIE: MAX KISMAN
COLOFON Redactie WSP Rohina Kartaram, Yvette Feist Concept, tekst en vormgeving Frans Hempen, Joanna Greve, de zoele haven Š november 2014