Economy Today January 2021

TEΥΧΟΣ 55 / ιανουαριος 2021 / €2.50

προκλησεις και

προοπτικες 40+

προσωπικότητες

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ TEΥΧΟΣ 55 / ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2021

10

ΘΕΜΑ

16

24

108 112

118

FOCUS

10 Συνέντευξη με τον CEO της Baker Tilly Κύπρου,

Μάριο Κλείτου 16 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ: Το δύσβατο 2020 24 COVER STORY 26 Ν. ΠΗΛΕΙΔΟΥ: Χρονιά ανασύνταξης δυνάμεων 28 Χ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ: Ζωτικής σημασίας οι μεταρρυθμίσεις 30 Ε. ΕΥΓΕΝΙΟΥ: Η κρίση ως ευκαιρία για μεταρρυθμίσεις 32 Σ. ΠΑΝΤΖΑΡΗΣ: Η Κύπρος μπορεί να πετύχει θεαματική

ανάκαμψη 34 Χ. ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ: Πιστεύουμε στο αύριο της οικονομίας 36 Μ. ΚΑΜΜΑΣ: Οι προοπτικές μέσα από τις προκλήσεις 38 Π. ΝΙΚΟΛΑΟΥ: Αντιμετωπίσαμε τις προκλήσεις,

αισιοδοξούμε για το μέλλον 40 K. ZIMARIN: Στην επόμενη χρονιά με ρεαλισμό 42 Δ. ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ: Το νέο τοπίο και οι προτεραιότητες της ΕΚΚ 44 Μ. ΜΙΧΑΗΛ: Κομβικής σημασίας η προσέλκυση επενδύσεων 46 Α. ΓΙΑΣΕΜΙΔΗΣ: Καλύτερη χρονιά το 2021 48 Π. ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ: Οι τρεις μεγάλες προκλήσεις 50 Δ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ: Αντιμετώπιση προκλήσεων 52 Χ. ΑΓΚΑΣΤΙΝΙΩΤΗΣ: Να μετατρέψουμε την κρίση σε ευκαιρία 54 Μ. ΑΝΤΩΝΙΟΥ: Προκλήσεις και ευκαιρίες 56 Α. ΜΑΤΣΑΣ: Τα δεδομένα στην αγορά εργασίας 58 Π. ΚΥΡΙΤΣΗΣ: Να μείνουμε δυνατοί 60 Π. ΦΩΤΙΑΔΗΣ: Αναγκαίος ο μακρόπνοος σχεδιασμός 62 Μ. ΝΕΟΠΤΟΛΕΜΟΥ: Έτος ανακατατάξεων 64 Σ. ΠΕΡΔΙΟΣ: Τουρισμός στη μετά COVID-19 εποχή 66 Δ. ΚΑΡΑΝΤΩΚΗ: Ο μαζικός τουρισμός είναι παρελθόν 68 Χ. ΛΟΪΖΙΔΗΣ: Χάθηκε η μάχη, όχι ο πόλεμος 70 Α. ΚΕΛΕΠΕΣΙΗΣ: Καίριο πλήγμα 72 Β. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ: Ευοίωνες προοπτικές 74 Θ. ΚΑΖΑΚΟΣ: Ισχυρό πλήγμα στη ναυτιλία 78 Γ. ΘΕΟΔΟΤΟΥ: Κρίσιμο σταυροδρόμι 80 Σ. ΚΟΝΔΥΛΗΣ: Συνοδοιπόρος με τον τόπο 82 Π. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ: Ανταγωνισμός στις υπεραγορές 84 Π. ΠΑΣΙΑΡΔΗΣ: Η νέα τάξη πραγμάτων στην εκπαίδευση 86 Π. ΣΚΛΙΑΣ: Δημιουργικές προκλήσεις 88 Χ. ΧΑΤΖΗΚΥΠΡΙΑΝΟΥ: Κλειδί ανάκαμψης η έρευνα 90 Τ. ΧΡΙΣΤΟΦΙΔΗΣ: Ώρα ευθύνης 92 Α. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ: Η ασφαλιστική βιομηχανία 94 Γ. ΧΡΙΣΤΟΦΙΔΗΣ: Οι καιροί απαιτούν θέσεις και δεσμεύσεις 96 Θ. ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ: Τηλεπικοινωνιακή υποδομή 98 Μ. ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ: Καθιέρωση πολιτικών

προσέλκυσης επενδύσεων 100 Χ. ΔΙΟΓΕΝΟΥΣ: Τotal electric χρονιά 102 Κ. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ: Να ξεπεράσουμε την κρίση 104 Γ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ: Ευκαιρία για ενεργειακή μετάβαση 106 Κ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΗ: Το κενό του Επενδυτικού Προγράμματος 112 Νέος δανεισμός 118 Steve Jobs

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΥΝ

108 ΤΑΣΟΣ ΓΙΑΣΕΜΙΔΗΣ: Η πρόκληση των ΜΕΔ στο νέο έτος 116 ΚΥΡΙΑΚΟΣ Ε. ΓΕΩΡΓΙΟΥ: Annus horribilis

ΜΟΝΙΜΕΣ ΣΤΗΛΕΣ 6 8 4 EconomyToday

EDITORIAL EI-KONOMIA

EconomyToday 3

ΕDITORIAL

Τ

ο 2020 έχει γραφτεί στην ιστορία ως το έτος του κορωνοϊού και το ερώτημα είναι τι έρχεται το 2021. Η υγειονομική κρίση αφήνει στο πέρασμά της όλα τα συστατικά στοιχεία που μπορούν να συνθέσουν την τέλεια καταιγίδα μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Οι κλυδωνισμοί είναι μεγάλοι και, παρά την αισιοδοξία που φυσιολογικά δημιουργεί η έναρξη εμβολιασμών σε διάφορες χώρες, η νέα χρονιά θα είναι γεμάτη προκλήσεις. Η παγκόσμια αυτή καταιγίδα βρίσκει την Κύπρο να ταλαιπωρείται πρωτίστως από τον κακό της εαυτό. Σκάνδαλα, διαφθορά, διαπλοκή, γινάτια, εγωισμοί και θεσμικές συγκρούσεις χαρακτηρίζουν την καθημερινότητα μιας χώρας που κινείται στα όρια της πολιτικής αστάθειας και φλερτάρει επικίνδυνα με την καταστροφή. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή αποτελούν επίσης πηγή προβλημάτων. Απ’ εκεί και πέρα, τα προβληματικά κατάλοιπα της προηγούμενης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, που χτύπησε και την κυπριακή οικονομία το 2013, μεγεθύνονται από τη νέα κρίση. Μη εξυπηρετούμενα δάνεια, υψηλό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος και ανεργία είναι μόνο μερικά από τα εμφανή προβλήματα. Σ’ αυτή την κρίσιμη συγκυρία, η χώρα στερείται της ευελιξίας μεταρρυθμίσεων, οι οποίες δεν προχώρησαν ποτέ και παραμένουν βαλτωμένες γιατί (και τώρα) έρχονται εκλογές. Ο κόσμος όμως αλλάζει και τα δύσκολα είναι μπροστά.

ΑΚΑΝΘΩΔΕΣ

2021 ΤΟΥ ΝΕΣΤΟΡΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

TEΥΧΟΣ 55 / ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2021 / €2.50

ECONOMY TODAY / TEΥΧΟΣ 55 / ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2021

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ 40+

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ

6 EconomyToday

ΜΕΓΑΡΟ ΔΙΑΣ Λεωφόρος Άντη Χατζηκωστή και γωνία Λεωφόρου Αρχαγγέλου 31, 2057, Στρόβολος, Λευκωσία Τηλ.: 22580580 Φαξ: 22580675 Αρχισυντάκτης: Νέστορας Βασιλείου Art Director: Μάγδα Ιωάννου Συντακτική ομάδα: Έμιλυ Μιντή, Ξένιος Μεσαρίτης, Έλενα Καλυφόμματου, Άννα Κριθαρίδου ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΙ/ΑΝΑΛΥΤΕΣ: Τάσος Γιασεμίδης, Κυριάκος Ε. Γεωργίου Διόρθωση: Σάββας Πολυβίου Επεξεργασία φωτογραφιών: Μαρία Χρυσοστόμου ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Advertising Executive: Γιώτα Παναγιώτου, e-mail: panayiotouy@diaspublishing.com τηλ. 22580812 Client Service Supervisor: Μαρία Χαραλάμπους MARKETING MANAGER: Γιώτα Ορφανίδου Υπεύθυνη Παραγωγής και Προγραμματισμού: Χριστιάνα Παναγίδου Υπεύθυνος Λογιστηρίου: Γιώργος Γεωργίου Λογιστήριό: Σάββια Αριστείδου EΚΔΟΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΔΙΑΣ ΛΤΔ Ιδρυτής: Κώστας Ν. Χατζηκωστής Διευθύνων Σύμβουλος: Χρύσανθος Τσουρούλλης Εκτύπωση: Proteas Press Ltd Διανομή: Πρακτορείο Τύπου Κρόνος

EI-KONOMIA

Η γλώσσα των αριθμών στην Κύπρο ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ -42,9%

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

-89%

ΟΙ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

-80,7%

ΟΙ ΠΛΩΤΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

-43,3%

ΟΙ ΧΕΡΣΑΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

-33%

Η ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

+0,4%

ΟΙ ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΑΧΥΜΕΤΑΦΟΡΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

+10,7% ΟΙ ΔΑΠΑΝΕΣ

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020: €7.448,0 εκατ. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2019: €6.729,5 εκατ.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020

ΕΛΛΕΙΜΜΑ

3,5% ΣΤΟ ΑΕΠ (€727,9 εκατ.) ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2019

ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ

2,9%

ΣΤΟ ΑΕΠ (€639,3 εκατ.)

-2% Η ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ (3ο τρίμηνο 2020) 442.785 ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ 394.549 ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ 48.236 ΑΥΤΟΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ

-8,8% ΤΑ ΕΣΟΔΑ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2020: 31.285 ΑΝΕΡΓΟΙ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020: 34.997 ΑΝΕΡΓΟΙ 8 EconomyToday

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2020: €6.720,2 εκατ. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2019: €7.368,8 εκατ.

EconomyToday 7

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

10 EconomyToday

ΚΡΙΣΗ ΠΟΥ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ

ΝΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΟΥΜΕ ΜΕ ΑΚΡΙΒΕΙΑ «Η κρίση του COVID-19 είναι μια πολύ ιδιαίτερη κρίση, η οποία ξεκίνησε ως υγειονομική αλλά εξελίσσεται σε οικονομική, με ρυθμούς που ακόμη δεν μπορούμε να υπολογίσουμε με ακρίβεια», αναφέρει σε συνέντευξή του στο περιοδικό Economy Today o CEO της Baker Tilly South East Europe, Μάριος Κλείτου. Κληθείς να καταθέσει τις εκτιμήσεις του για την οικονομία, ο κ. Κλείτου τονίζει μεταξύ άλλων ότι «θα πρέπει να γίνουν πολύ προσεγμένα βήματα και να ληφθούν αποφάσεις για να απαγκιστρωθεί η κυπριακή οικονομία από τους πυλώνες του τουρισμού και των ακινήτων», ενώ τονίζει επίσης πως «είναι η ώρα η Κύπρος να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες σε παγκόσμιο επίπεδο». Όπως επισημαίνει, «η κρίση αυτή μας στρέφει προς άλλες κατευθύνσεις οικονομικής ανάπτυξης, όπως την προσέλκυση ξένων που θα επενδύσουν σε επιχειρήσεις και θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας στην Κύπρο και όχι απλώς που θα επενδύσουν σε ακίνητα». Τέλος, σχολιάζοντας την κατάργηση του επενδυτικού προγράμματος, ο κ. Κλείτου εκφράζει την άποψη πως η κίνηση αυτή ήταν περισσότερο κίνηση πολιτικής επιβίωσης παρά ουσιαστική κίνηση για διόρθωση των στρεβλώσεων. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΜΙΛY ΜΙΝΤΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ

Π

οια είναι η επίδραση της πανδημίας του COVID-19 στην Baker Tilly; Ποιος είναι ο απολογισμός σας για το 2020; Η πανδημία του COVID-19 έφερε πρωτόγνωρες συνθήκες, όχι μόνο στην κυπριακή αγορά αλλά και στον κόσμο ολόκληρο. Το 2020 αποτελεί μια εξαιρετικά δύσκολη χρονιά, λόγω της πανδημίας, που οδήγησε σε μια βαθιά παγκόσμια οικονομική κρίση. Με τα σημερινά στοιχεία, ο κύκλος δραστηριοτήτων μας θα επηρεαστεί αρνητικά, λόγω του ότι αρκετές από τις επιχειρήσεις των πελατών μας έχουν επηρεαστεί, αφού είτε έχουν κλείσει εξ ολοκλήρου λόγω της πανδημίας, π.χ. τουριστικές επιχειρήσεις και αεροπορικές εταιρείες, είτε έχει μειωθεί ο κύκλος εργασιών τους, π.χ. εργοστάσια παραγωγής προϊόντων και κατασκευαστικές εταιρείες. Βέβαια, όπως έχω αναφέρει ξανά, με την έναρξη της

Ο CEO της Baker Tilly South East Europe Μάριος Κλείτου καταθέτει τις απόψεις του για την οικονομία και εξηγεί γιατί η κρίση του COVID19 δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια

πανδημίας, όσον αφορά το 2021, η πρόβλεψη του ρυθμού αύξησης του κύκλου εργασιών μιας εταιρείας δεν είναι ποτέ εύκολη υπόθεση, ούτε καν στις καλύτερες περιόδους, και είναι ιδιαίτερα δύσκολη τώρα, δεδομένης της αβεβαιότητας σχετικά με τη διάρκεια και τη σοβαρότητα της τρέχουσας πανδημίας. Ποια είναι τα σχέδιά σας για το 2021 και σε ποιους άξονες θα κινηθεί η στρατηγική σας; Η στρατηγική του γραφείου μας δεν θα αλλάξει ουσιαστικά. Παραμένει πρώτιστη προτεραιότητά μας η προστασία και υγεία των ανθρώπων μας, αλλά και η βελτίωση και αναβάθμιση των συστημάτων μας, ούτως ώστε ο κόσμος μας να εργάζεται παραγωγικά και σε καλύτερες συνθήκες. Επίσης, η επέκταση των παρεχόμενων υπηρεσιών μας, με επίκεντρο τις συμβουλευτικές υπηρεσίες.

EconomyToday 11

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ποιες είναι οι κύριες υπηρεσίες που παρέχει η Baker Tilly και σε ποιους νέους τομείς στρέφετε την προσοχή σας; Οι υπηρεσίες που παρέχει η Baker Tilly South East Europe είναι αυτές που αναμένει κάποιος να πάρει από έναν διεθνή συμβουλευτικό, λογιστικό, ελεγκτικό οίκο. Τα τελευταία χρόνια έχουμε επενδύσει στην εξέλιξη και διεύρυνση των υπηρεσιών που παρέχουμε σε συμβουλευτικό επίπεδο, όπως φορολογικές υπηρεσίες, αναδιαρθρώσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων, συμβουλευτικές υπηρεσίες διαχείρισης κινδύνων, χρηματοοικονομικές συμβουλευτικές υπηρεσίες, GDPR και υπηρεσίες προστασίας προσωπικών δεδομένων, διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού κ.ά. Ο κύκλος των υπηρεσιών που προσφέρονται από το γραφείο μας είναι πάντα υπό αξιολόγηση, σε μια προσπάθεια αναβάθμισής τους.

θήκες ή ακόμη και από τις συνθήκες σε συγκεκριμένες χώρες-εταίρους. Ο τομέας του τουρισμού έχει σημειώσει μεγάλες απώλειες, καθώς η ζήτηση για τουρισμό έπεσε κατακόρυφα, με τις αφίξεις κατά τους πρώτους 9 μήνες του έτους να παρουσιάζονται μειωμένες κατά 85% σε σχέση με το 2019. Προσωπική μου εκτίμηση είναι πως θα υπάρξει σημαντικό πρόβλημα, όχι όμως σε βαθμό που δεν θα μπορέσει η οικονομία να το ξεπεράσει εντός ενός πλαισίου 2-3 χρόνων. Σαφώς όμως θα πρέπει να γίνουν πολύ προσεγμένα βήματα και να ληφθούν αποφάσεις για να απαγκιστρωθεί η κυπριακή οικονομία από αυτούς τους δύο πυλώνες. Νομίζω ότι είναι η ώρα η Κύπρος να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες σε παγκόσμιο επίπεδο. Η κρίση αυτή μας στρέφει προς άλλες κατευθύνσεις οικονομικής ανάπτυξης, όπως την προσέλκυση ξένων που θα επενδύσουν σε επιχειρήσεις και θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας στην Κύπρο και όχι απλώς που θα επενδύσουν σε ακίνητα.

ΤΟ ΠΕΛΑΤΟΛΟΓΙΟ ΜΑΣ Από ποιες χώρες προέρχεται το πελατολόγιό σας και σε ποιες νέες αγορές βλέπετε ότι υπάρχει προοπτική; Το μεγαλύτερο μέρος του πελατολογίου μας προέρχεται πρώτα απ’ όλα από τις χώρες στις οποίες δραστηριοποιούμαστε στη νοτιοανατολική Ευρώπη αλλά και από τις παραδοσιακές αγορές της Κύπρου. Τα πρόσφατα γεγονότα όσον αφορά τη διαπλοκή, τα διαβατήρια και τις διαφωνίες που υπάρχουν για τις εξουσίες των θεσμών, έχουν πλήξει σοβαρά την αξιοπιστία της Κύπρου, με αποτέλεσμα τη μη θετική προσέγγιση της Κύπρου από ξένες εταιρείες. Αυτό είναι ένα θέμα πολύ σοβαρό και ο Invest Cyprus πρέπει να επενδύσει χρόνο και χρήμα για τη σταδιακή βελτίωση της εικόνας της Κύπρου στο εξωτερικό. Εμείς συνεχίζουμε να προσπαθούμε να ενδυναμώσουμε τις ομάδες μας και να διευρύνουμε το φάσμα των παρεχόμενων υπηρεσιών μας. Στόχος μας είναι να χρησιμοποιήσουμε την Κύπρο ως κέντρο παροχής υπηρεσιών σε περιφερειακό επίπεδο.

ΟΙ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Ποιες είναι προβλέψεις σας για την πορεία της κυπριακής οικονομίας; Η κρίση της πανδημίας έχει αλλάξει την παγκόσμια οικονομία και έχει αφήσει πίσω της τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις. Η κρίση είναι ακόμα σε εξέλιξη, όπως έχει αποτυπωθεί και στην τελευταία έκθεση της Κομισιόν, και η ανάκαμψη θα είναι δύσκολη και αβέβαιη, όπως αβέβαιη είναι και η εξέλιξη της πανδημίας, κάτι το οποίο είναι άμεσα συνυφασμένο και με τις οικονομικές επιπτώσεις ανά το παγκόσμιο. Στην Κύπρο, δύο πολύ βασικοί πυλώνες της οικονομίας είναι ο τουρισμός και ο τομέας των ακινήτων. Οι δύο αυτοί τομείς είναι μεν τομείς με σημαντικά έσοδα από το εξωτερικό, αλλά υπάρχει το στοιχείο της διασύνδεσης. Είναι απολύτως εξαρτημένοι από τις παγκόσμιες συν12 EconomyToday

«Για τους επόμενους κρίσιμους μήνες χρειάζεται πρόγραμμα, εθνική συστράτευση και συντεταγμένες δράσεις, και είναι αναγκαίο να κατατεθούν συγκεκριμένες προτάσεις και εισηγήσεις από τους εμπειρογνώμονες και την επιστημονική κοινότητα»

Όπως είναι σήμερα τα πράγματα με την πανδημία, υπάρχει έντονη ανησυχία ότι ένα γενικό lockdown θα επιδεινώσει τα δημόσια οικονομικά. Πώς το σχολιάζετε και επιπλέον, αν τελικά χρειαστεί να επιβληθεί ένα δεύτερο lockdown, ποια λύση θα προτείνατε για αντιμετώπιση των προβλημάτων; Η Κύπρος βιώνει πλέον ένα δεύτερο κύμα πανδημικής κρίσης. Τα αρνητικά επιδημιολογικά δεδομένα αποτελούν διπλή απειλή – από τη μια είναι η απειλή για την υγεία και από την άλλη ο αντίκτυπος που έχει η αναζωπύρωση της πανδημίας στην οικονομία και στα ταμεία του κράτους. Η Κύπρος, όπως και άλλες χώρες ανά το παγκόσμιο, προσπαθεί και πρέπει να ισορροπήσει ανάμεσα σε δύο παράλληλες και συχνά αντίθετες ανάγκες – την προστασία της δημόσιας υγείας και τη στήριξη της οικονομίας. Βρισκόμαστε πλέον σε συναγερμό, προκειμένου να αποφύγουμε με κάθε τρόπο το δραστικότερο μέτρο, το γενικό lockdown της οικονομίας. Στη δική μου αντίληψη, δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις, ούτε είναι πάντα εφικτή η αντιγραφή πολιτικών από άλλες χώρες. Η αντιμετώπιση της πανδημίας πρέπει να γίνεται με συντονισμένες δράσεις του κράτους, των κοινωνικών φορέων και των πολιτών. Με συνεννόηση με όλες τις πολιτικές δυνάμεις και τους φορείς των εργαζομένων και των εργοδοτών. Έχουμε να αντιμετωπίσουμε την πανδημία αλλά και τις επιπτώσεις της πανδημίας στην οικονομία, στην παιδεία, στο σύστημα υγείας κτλ. Για τους επόμενους κρίσιμους μήνες χρειάζεται πρόγραμμα, εθνική συστράτευση και συντεταγμένες δράσεις, και είναι αναγκαίο να κατατεθούν συγκεκριμένες προτάσεις και εισηγήσεις από τους εμπειρογνώμονες και την επιστημονική κοινότητα, αλλά και από όλους τους πολιτικούς και κοινωνικούς φορείς, για να προφυλάξουμε τη χώρα μας, την υγεία μας και την υγεία των συμπατριωτών μας.

«Ο Invest Cyprus πρέπει να επενδύσει χρόνο και χρήμα για τη σταδιακή βελτίωση της εικόνας της Κύπρου στο εξωτερικό» EconomyToday 13

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ τουρισμός, πιστεύω πως θα δημιουργηθούν ευκαιρίες, έτσι ώστε να βγούμε από το καβούκι μας και την επίπλαστη ασφάλεια που μας πρόσφερε για χρόνια, χωρίς να συναισθανόμαστε την ανάγκη για ουσιαστική αναβάθμιση του τομέα αυτού.

ΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ Η πανδημία του COVID-19 έχει δημιουργήσει μια νέα κρίση. Ποιες ευκαιρίες βλέπετε να προκύπτουν για τη χώρα μας; Θα πρέπει να αναφέρω ως γενική αρχή –και είναι κάτι που έχει αποδειχθεί ιστορικά– ότι κάθε κρίση, ιδιαίτερα μια παγκόσμια συστημική κρίση, γεννά ευκαιρίες. Θεωρώ πως η κρίση του COVID-19 είναι μια πολύ ιδιαίτερη κρίση, η οποία ξεκίνησε ως υγειονομική αλλά εξελίσσεται σε οικονομική, με ρυθμούς που ακόμη δεν μπορούμε να υπολογίσουμε με ακρίβεια. Όλος ο επιστημονικός κόσμος έχει δώσει έμφαση στην εξεύρεση αποτελεσματικών εμβολίων/θεραπειών για να καταπολεμήσει αυτή την πανδημία και να επιστρέψουμε σε μια «κανονικότητα». Νομίζω πως η εμπειρία αυτή στη χώρα μας θα μας οδηγήσει σε χρήσιμα συμπεράσματα και κατευθύνσεις που αφορούν το οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης, για τα οποία μπορεί να κάναμε λόγο στο παρελθόν, αλλά αδυνατούσαμε ή μάλλον δεν υπήρχε η βούληση –πολιτική και άλλη– για να τα εφαρμόσουμε. Η στροφή στην εγχώρια παραγωγή και η έμφαση στον πρωτογενή τομέα, η επένδυση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η επένδυση στην έρευνα είναι πιστεύω οι τομείς που πρέπει να μας απασχολήσουν, εάν θέλουμε να κερδίσουμε κάτι από αυτή την κρίση. Η βίαιη υποχρέωση όλων ανεξαιρέτως (ιδιωτικού και δημόσιου τομέα) για τεχνολογική και ψηφιακή αναβάθμιση θα δημιουργήσει νέα δεδομένα και ευκαιρίες επένδυσης που πρέπει να εκμεταλλευτούμε, καθώς με σωστή διαχείριση είναι κάτι που δυνητικά θα αυξήσει την παραγωγικότητα και θα μειώσει το κόστος. Ακόμη και στους παραδοσιακούς τομείς της οικονομίας μας, όπως για παράδειγμα ο

Η ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «Στη δική μου αντίληψη, δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις, ούτε είναι πάντα εφικτή η αντιγραφή πολιτικών από άλλες χώρες. Η αντιμετώπιση της πανδημίας πρέπει να γίνεται με συντονισμένες δράσεις του κράτους, των κοινωνικών φορέων και των πολιτών»

Μετά τις αποκαλύψεις για τα «χρυσά» διαβατήρια, η κυβέρνηση αποφάσισε την κατάργηση του προγράμματος πολιτογραφήσεων. Πώς το σχολιάζετε; Νομίζω πως η κίνηση αυτή ήταν περισσότερο κίνηση πολιτικής επιβίωσης παρά ουσιαστική κίνηση για διόρθωση των στρεβλώσεων. Η πολιτική πίεση που ασκήθηκε, τόσο από ενδογενείς όσο και από εξωγενείς –κυρίως– παράγοντες, ήταν τέτοια που οδήγησε την κυβέρνηση σε μια προσπάθεια σωτηρίας της αξιοπρέπειας της χώρας μας. Η «άτακτη υποχώρηση» θα δημιουργήσει επιπρόσθετα προβλήματα στην οικονομία, σε μια πολύ δύσκολη περίοδο λόγω και της πανδημίας, και πιστεύω πως η κυβέρνηση ενήργησε βεβιασμένα, υπό τον φόβο ενδεχομένως μεγαλύτερων σκανδάλων. Κατά την άποψή μου, η κατάργηση του προγράμματος υπό το βάρος των εξελίξεων μπορεί να ήταν μονόδρομος, αλλά σίγουρα όχι με αυτόν τον άτακτο τρόπο. Η κυβέρνηση θα έπρεπε να είχε παρουσιάσει εναλλακτικά σχέδια επενδύσεων και κινήτρων για ξένους επενδυτές, ως ένα ενδιάμεσο στάδιο ομαλής μετάβασης στη νέα εποχή, που θα επέτρεπε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για έναν εποικοδομητικό διάλογο με τους Ευρωπαίους εταίρους μας, με απώτερο στόχο την επαναφορά του προγράμματος σε μια σωστή βάση.

ΝΕΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ

ΤΟ ΣΤΟΙΧΗΜΑ ΜΟΥ Ποιος άνθρωπος αποτελεί πρότυπο - πηγή έμπνευσης για εσάς; Ο Πρόεδρος του Ομίλου μας και τέως CEO της Baker Tilly International, Geoff Barnes, ο οποίος με τη διορατικότητά του κατάφερε να δημιουργήσει και να καθιερώσει την Baker Tilly ως ένα από τα μεγαλύτερα δίκτυα στον κόσμο. Ποια συμβουλή σάς έχουν δώσει και την κρατάτε μέχρι σήμερα; Οι γονείς μου πάντα μου έλεγαν ότι πρέπει να είμαι «σωστός άνθρωπος». Αυτό προσπαθώ να κάνω καθημερινά και σε όλα τα επίπεδα της ζωής μου. Με τι ασχολείστε στον ελεύθερό σας χρόνο; Καθημερινή άθληση, διάβασμα και πα14 EconomyToday

ρακολούθηση αθλητικών και ιστορικών εκπομπών. Ποιος είναι ο αγαπημένος σας προορισμός; Η Ελλάδα. Ποιο είναι το μότο σας; Σκληρή δουλειά και λεπτομερής προγραμματισμός. Ποιος είναι ο αγαπημένος σας συγγραφέας/βιβλίο; Νίκος Καζαντζάκης, «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά». Ποιο είναι το προσωπικό σας στοίχημα; Να συνεχίσουμε την επιτυχημένη πορεία της Baker Tilly.

Σε ποιους νέους επενδυτικούς τομείς υπάρχει προοπτική για την Κύπρο; Με ποιους τρόπους μπορούμε να βελτιώσουμε το υφιστάμενο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης; Όπως έχω ήδη αναφέρει, η Κύπρος πρέπει να γίνει περιφερειακό κέντρο παροχής υπηρεσιών. Η στροφή στην εγχώρια παραγωγή και η έμφαση στον πρωτογενή τομέα, η επένδυση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η επένδυση στην έρευνα είναι πιστεύω τομείς που πρέπει να μας απασχολήσουν και στους οποίους υπάρχει προοπτική για τη χώρα μας. Η πανδημία επιβεβαίωσε περίτρανα την απόλυτη εξάρτηση που υπάρχει πλέον από την τεχνολογία και την ανάγκη για ψηφιακή αναβάθμιση, κάτι που θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε και να διαχειριστούμε, αφού θα δημιουργήσει νέα δεδομένα και ευκαιρίες επένδυσης. Με τη λήξη του σχεδίου για αναστολή των δόσεων στο τέλος Δεκεμβρίου, αρκετές επιχειρήσεις ενδεχομένως να μην μπορούν να ανταποκριθούν στις δανειακές τους ανάγκες. Πόσο σας ανησυχεί η αύξηση των ΜΕΔ; Τα οικονομικά δεδομένα που η υγειονομική κρίση προκαλεί

Who is Who «Γεννήθηκα στη Λευκωσία, το 1960. Ο πατέρας μου κουρέας στο επάγγελμα, με καταγωγή από τον Τακτακαλά, και η μητέρα μου ράφτρα, με καταγωγή από τον Σύσκληπο Κερύνειας. Παρόλο που η οικογένειά μου είχε πολύ περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες, πήγα στο ιδιωτικό δημοτικό Terra Santa, μετά από τρία χρόνια στο Γυμνάσιο Αρρένων Κύκκου και ακολούθως στο Grammar School. Τελειώνοντας τη στρατιωτική μου θητεία, πήγα στο Λονδίνο, όπου φοίτησα στο City Polyethnic, BA Accounting, και έπειτα εργάστηκα στην εταιρεία Halpern and Woolf στο Λονδίνο, ως εκπαιδευόμενος λογιστής, όπου κατάφερα να γίνω μέλος του ACCA και του ICAEW. Με την επιστροφή μου στην Κύπρο, εργάστηκα για 7 χρόνια στο Γρηγορίου & Σία. Το 1996 ξεκίνησα το σημερινό γραφείο με την επωνυμία M.A. Klitou Chartered Accountants, το οποίο στη συνέχεια έγινε μέλος του δικτύου Baker Tilly. Σήμερα η Baker Tilly South East Europe, που εδρεύει στην Κύπρο, εργοδοτεί 350 άτομα στις χώρες όπου δραστηριοποιείται (Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία) και εξυπηρετεί πέραν των 5.000 πελατών».

δεν μπορούν να μην επηρεάσουν και την εξυπηρέτηση δανείων. Κατά την άποψή μου, αν υπολογίσουμε όλα τα δεδομένα, τα ΜΕΔ θα αυξηθούν τους επόμενους μήνες και θα υπάρξει μείωση της κατανάλωσης. Οι επιπτώσεις από αυτό θα είναι τρομακτικές για την οικονομία και ενδεχομένως μη αναστρέψιμες. Στον τομέα των υπηρεσιών, ποιες προκλήσεις καλείστε να αντιμετωπίσετε; Πώς μπορούν να επιλυθούν τα προβλήματα; Λόγω της πανδημίας, έχει γίνει αδήριτη ανάγκη η ευελιξία και η ψηφιακή αναβάθμιση. Η διαχείριση των εισπράξεων και πληρωμών γίνεται με μεγάλη προσοχή. Από την πρώτη στιγμή της κρίσης, έχουμε θέσει σε εφαρμογή μέτρα για την υποστήριξη των εταιρειών και των πελατών μας, διασφαλίζοντας την ομαλή συνέχιση των εργασιών τους. Η στρατηγική μας διαχρονικά εστιάζεται στην αύξηση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών μας. Η στρατηγική μας για την προώθηση των υπηρεσιών μας δεν διαφοροποιείται, το μόνο που διαφοροποιείται είναι ο τρόπος επικοινωνίας με τους πελάτες μας. Οι άνθρωποί μας παραμένουν σε εγρήγορση, είναι πλήρως καταρτισμένοι και, αξιοποιώντας την τεχνολογία, μπορούμε να

καθοδηγήσουμε και να συμβουλέψουμε τους πελάτες μας για όλα τα απαραίτητα βήματα, επιτυγχάνοντας με αυτόν τον τρόπο τα καλύτερα επιθυμητά αποτελέσματα.

«Τα αρνητικά επιδημιολογικά δεδομένα αποτελούν διπλή απειλή – από τη μια είναι η απειλή για την υγεία και από την άλλη ο αντίκτυπος που έχει η αναζωπύρωση της πανδημίας στην οικονομία και στα ταμεία του κράτους»

Πώς γίνεται η διαχείριση της πανδημίας στην Baker Tilly; Ως εταιρεία, θα έλεγα ότι, από το πρώτο κύμα της πανδημίας, δράσαμε πολύ γρήγορα, λαμβάνοντας μέτρα, αφού πρώτιστη προτεραιότητά μας ήταν και παραμένει η ασφάλεια και η υγεία των ανθρώπων μας. Οι εταιρείες μας, στις χώρες όπου δραστηριοποιούμαστε (Ελλάδα, Ρουμανία, Βουλγαρία και Μολδαβία), συνεχίζουν να εργάζονται κανονικά, με τους περισσότερους ανθρώπους μας να εργάζονται με τηλεργασία, αξιοποιώντας τις σύγχρονες πρακτικές εργασίας μας μέσω της ισχυρής τεχνολογικής μας υποδομής. Αφουγκραζόμαστε και ανταποκρινόμαστε στις ανάγκες του κόσμου μας και, καθοδηγούμενοι από την κουλτούρα και τις αξίες που πρεσβεύει ο οργανισμός μας, έχουμε πρωταρχικό στόχο τη διαφύλαξη του μέλλοντος του οργανισμού μας και του κόσμου μας, διατηρώντας τόσο την εργοδότηση του προσωπικού μας όσο και το ύψος των απολαβών του, με σκοπό να διανύσουμε αυτή τη δύσκολη περίοδο μαζί όσο πιο ανώδυνα γίνεται. ΕΤ

EconomyToday 15

ΘΕΜΑ

16 EconomyToday

ΤΟ Δύσβατο

2020

Τα γεγονότα που σημάδεψαν την οικονομία της Κύπρου Το 2020 έχει ξεπεράσει ακόμα και τις πιο απαισιόδοξες προβλέψεις, με την Κυπριακή Δημοκρατία να αντιμετωπίζει ακόμα μια «δίσεκτη» χρονιά στα εξήντα χρόνια από την ίδρυσή της. Η χρονιά θα μείνει χαραγμένη στο παγκόσμιο ως η χρονιά της πανδημίας του κορωνοϊού, με την κυπριακή οικονομία να περνά μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις στην ιστορία της. Του Ξένιου Μεσαρίτη

H

παρούσα κρίση, που είναι η τέταρτη σε χρονική σειρά, αλλά και σε ένταση, στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας, θα ανακόψει την οικονομική μεγέθυνση πέντε συνεχόμενων ετών, με ύφεση που θα φτάσει, σύμφωνα με το ΔΝΤ, το 6,2% του ΑΕΠ. Οι τρεις προηγούμενες οικονομικές κρίσεις αποτελούν αδιαμφισβήτητα σημεία αναφοράς της ιστορικής μας πορείας, με πιο πρόσφατη την οικονομική κρίση του 2013, με πτώση του ΑΕΠ γύρω στο 7,4%, το κλείσιμο μίας εκ των δύο μεγαλύτερων τραπεζών, το «κούρεμα» καταθέσεων και τις δυσμενείς οικονομικές επιπτώσεις που ακολούθησαν. Οι διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 επέφεραν πτώση του ΑΕΠ γύρω στο 8,3%, χάραξαν την πρώτη «πράσινη γραμμή» στην πρωτεύουσα

και αποτέλεσαν το πρελούδιο για την επόμενη κρίση. Η εισβολή του 1974 είχε τις δυσμενέστερες επιπτώσεις από τις υπόλοιπες κρίσεις, με τη δολοφονία χιλιάδων συμπατριωτών μας, τον εκτοπισμό του ενός τρίτου του πληθυσμού, την απώλεια περίπου 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας, την πτώση κατά 23% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος και κυριότερα με ένα δυσβάσταχτο αποτύπωμα που ακόμα κυριαρχεί στη μνήμη μας. Το 2020, πέραν του κύριου τίτλου, που ασφαλώς θα ήταν «Η χρονιά του κορωνοϊού», θα μπορούσε να συνοδεύεται και από έναν υπότιτλο με την ατάκα της χρονιάς, το «This is Cyprus», και τις υπόλοιπες εικόνες που έχουν προβληθεί στις οθόνες μας από τα #CyprusPapers. Ατάκες και στιγμιότυπα που έχουν δώσει το τελειωτικό χτύπημα σε ένα από

τα πήλινα πόδια της κυπριακής οικονομίας, με τον ντροπιαστικό τερματισμό του προγράμματος πολιτογραφήσεων, αναδεικνύοντας ξανά το πρόβλημα της διαφθοράς στην Κύπρο αλλά και του εφήμερου χαρακτήρα του οικονομικού μας μοντέλου. Επίσης, οι οικονομικές πολιτικές στον κόσμο, τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης των κεντρικών τραπεζών και η επενδυτική βαθμίδα της κυπριακής οικονομίας έχουν δώσει την ευκαιρία στην Κυπριακή Δημοκρατία να βγει στις αγορές συνολικά τρεις φορές, με το δημόσιο χρέος να προσεγγίζει ωστόσο το 120%. Το 2020 δεν αποτελεί σημείο καμπής για τις τράπεζες, με τα ΜΕΔ να συνεχίζουν να αποτελούν το σοβαρότερο ζήτημα του κυπριακού τραπεζικού συστήματος αλλά και το ευάλωτο σημείο της κυπριακής οικονομίας.

EconomyToday 17

ΘΕΜΑ

Η κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού

Η πανδημία του κορωνοϊού έχει αλλάξει άρδην την καθημερινότητα ολόκληρου του πλανήτη, με τις οικονομικές επιπτώσεις, τις προβλέψεις και τους τρόπους αντιμετώπισης της ύφεσης να αποτελούν τα κύρια σημεία της ατζέντας οικονομικών αναλυτών, κεντρικών τραπεζών, υπουργείων οικονομικών, επιχειρήσεων, τραπεζών, χρηματιστηρίων και όλου του οικονομικού κόσμου. Η πρώτη αντίδραση της πλειοψηφίας των κρατών κατά την εμφάνιση της πανδημίας ήταν τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα και τα πρωτόγνωρα για τον 21ο αιώνα lockdowns, με την οικονομική δραστηριότητα να δέχεται βαρύτατο πλήγμα. Η πτώση του ΑΕΠ κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2020 άγγιξε διψήφια νούμερα στην πλειοψηφία των χωρών, κάτι που δεν είχε συμβεί ξανά από τον καιρό του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι οικονομικές επιπτώσεις των lockdowns είχαν ως συνέπεια οι συζητήσεις και οι αποφάσεις να λαμβάνονται πάνω σε μια ζυγαριά, η οποία είχε ως βαρίδια από τη μια τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού και την προστασία των ανθρώπινων ζωών και από την άλλη τις οικονομικές επιπτώσεις του περιορισμού της εξάπλωσης του ιού.

Οίκος Αξιολόγησης

Fitch

Η παρούσα κρίση, που είναι η τέταρτη σε χρονική σειρά, αλλά και σε ένταση, στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας, θα ανακόψει την οικονομική μεγέθυνση πέντε συνεχόμενων ετών

Μακροπρόθεσμο Χρέος

Ο κορωνοϊός φέρνει τα πάνω κάτω

– Από το +3,2% του ΑΕΠ στο -6,4% Περί τα τέλη Ιανουαρίου 2020, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είχε ενημερώσει τους Υπουργούς Οικονομικών των G20 για τη διεθνή οικονομία και ότι επρόκειτο να κινηθεί εφεξής ανοδικά, ενώ η Γενική Διευθύντρια του Ταμείου, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, είχε επισημάνει πως ο κορωνοϊός θα επιβάρυνε ελαφρώς, μόνο κατά 0,1%, την παγκόσμια ανάπτυξη. Η αντίθεση με τις δηλώσεις που ακολούθησαν αργότερα, με τα lockdowns και με τα διψήφια νούμερα ύφεσης, δείχνει τη ραγδαία κλιμάκωση που υπήρξε. Η Κύπρος παρουσίασε ισχυρή αύξηση του ΑΕΠ για πέμπτη συνεχή χρονιά το 2019, που αντιστοιχούσε στο 3,2% του ΑΕΠ, με την κυπριακή οικονομία να χαρακτηρίζεται ως μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες στην Ε.Ε. Ωστόσο, με την Κυπριακή Δημοκρατία να ακολουθεί τη συνταγή των υπόλοιπων κρατών, με ελάχιστες διαφοροποιήσεις, για την απορρόφηση των οικονομικών κραδασμών της

Βραχυπρόθεσμο Χρέος Προοπτική

Τελευταία Αξιολόγηση

BBB(L)

R-2 Σταθερή

13/11/2020

Moody’s

BBB-

F3 Σταθερή

10/02/2020

Standard & Poor’s

Ba2

NP

DBRS Morningstar

BBB-

A-3 Σταθερή

18 EconomyToday

Θετική

25/6/2020 09/04/2020

πανδημίας, το σερί της οικονομικής μεγέθυνσης ανακόπτεται από τον κορωνοϊό, με τις τελευταίες προβλέψεις του ΔΝΤ να δείχνουν συρρίκνωση της κυπριακής οικονομίας της τάξης του 6,4% του ΑΕΠ. Το Υπουργείο Οικονομικών στις αρχικές του προβλέψεις έβλεπε ύφεση της τάξης του 7%, αλλά η τελευταία πρόβλεψη ήταν ελαφρώς πιο αισιόδοξη, με την προβλεπόμενη συρρίκνωση του ΑΕΠ να κυμαίνεται στο 5,5%, ενώ, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, αυτή δεν θα ξεπεράσει το 6%, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου. Σημειώνεται επίσης ότι, στις φθινοπωρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προβλέπεται για την Κύπρο ύφεση της τάξης του 6,2%, ποσοστό μικρότερο κατά 1,5% από τις καλοκαιρινές προβλέψεις και χαμηλότερο από τον προβλεπόμενο μέσο όρο της Ευρωζώνης (8,7%).

Ξανά σε αρνητικά δημοσιονομικά ισοζύγια Η οικονομική δραστηριότητα έχει πληγεί πολύ διαφορετικά από ό,τι κατά τις προηγούμενες κρίσεις, με τα περιοριστικά μέτρα να δημιουργούν μεγάλα σοκ στην κατανάλωση και στη ζήτηση αγαθών από τους καταναλωτές. Ως εκ τούτου, ένα από τα στοιχήματα που είχαν τεθεί από την κυπριακή κυβέρνηση ήταν να κρατηθεί η εγχώρια κατανάλωση σε υψηλά επίπεδα και να προστατευθούν παράλληλα οι θέσεις εργασίας, με το κράτος να αδειάζει τα δημόσια ταμεία προς αυτές τις κατευθύνσεις. Η δημοσιονομική επέκταση του κράτους προς τη στήριξη της απασχόλησης και της κατανάλωσης έχει επαναφέρει τα δημοσιονομικά ελλείμματα μετά τα πέτρινα χρόνια της κρίσης, αφού τα τελευταία χρόνια οι ισολογισμοί του κράτους έφεραν θετικό πρόσημο. Σύμφωνα

με το Υπουργείο Οικονομικών, το δημοσιονομικό έλλειμμα θα κυμανθεί γύρω στο 4,5% του ΑΕΠ, ενώ οι φθινοπωρινές προβλέψεις της Κομισιόν δείχνουν μεγαλύτερο έλλειμμα, που κυμαίνεται στο 6,1% του ΑΕΠ. Η κυβέρνηση έχει δαπανήσει πέραν του €1,3 δισ. για τη στήριξη της απασχόλησης και της κατανάλωσης, με τα κυβερνητικά σχέδια και την αυξημένη δημόσια κατανάλωση να συγκρατούν την ιδιωτική κατανάλωση σε ικανοποιητικά επίπεδα. Θετική επίδραση στη δημιουργία ενός είδους τεχνητής ρευστότητας στην αγορά είχε και η αναστολή των δόσεων των δανείων προς τις τράπεζες αλλά και η αναβολή των πληρωμών των κρατικών εισφορών και η προσωρινή μείωση του συντελεστή του ΦΠΑ.

Η περίπτωση η ανεργία να φτάσει στα επίπεδα που είχε αγγίξει κατά την οικονομική κρίση του 2013 αποτελεί τρομακτικό σενάριο για την κοινωνία και το κράτος

Η ανεργία συγκρατείται από τα σχέδια στήριξης Η απώλεια αριθμού θέσεων εργασίας αποτελεί φυσικό συνεπακόλουθο κατά την οικονομική κρίση που βιώνουμε, ωστόσο η περίπτωση η ανεργία να φτάσει στα επίπεδα που είχε αγγίξει κατά την οικονομική κρίση του 2013 αποτελεί τρομακτικό σενάριο για την κοινωνία και το κράτος. Οι προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών ανέφεραν ότι η ανεργία δεν θα ξεπεράσει το 9% μέχρι τα τέλη του έτους, ενώ τον Οκτώβριο είχε κυμανθεί στο 8,2%. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, η συγκράτηση των ποσοστών ανεργίας σε χαμηλά επίπεδα οφείλεται αφενός στα σχέδια του κράτους για στήριξη των επιχειρήσεων και των εργαζομένων και αφετέρου στο ότι οι επιπτώσεις μιας οικονομικής κρίσης έρχονται με κάποια καθυστέρηση.

EconomyToday 19

ΘΕΜΑ

Το δημόσιο χρέος

Το δημόσιο χρέος της Κυπριακής Δημοκρατίας κατά τα μέσα Δεκεμβρίου κυμαίνεται κοντά στο αποκαλούμενο ψυχολογικό όριο του 120% του ΑΕΠ, κάτι που υπό άλλες συνθήκες θα έκρουε και τον κώδωνα του κινδύνου. Ωστόσο, λόγω των συνθηκών της πανδημίας του κορωνοϊού και της κατακόρυφης αύξησης των δημόσιων χρεών όλων των κρατών για την αντιμετώπιση της πανδημίας, το κυπριακό δημόσιο χρέος κρίνεται ως διαχειρίσιμο και τα κυπριακά ομόλογα εμπίπτουν στις επενδυτικές βαθμίδες όλων των οίκων αξιολόγησης. Το δημόσιο χρέος της Κυπριακής Δημοκρατίας ανερχόταν στα τέλη του 2019 στα €20,9 δισ. που αντιστοιχούσε γύρω στο 102% του ΑΕΠ, ωστόσο για την αντιμετώπιση της πανδημίας θα φτάσει τα €24 δισ. που αντιστοιχεί στο 115% του ΑΕΠ στα τέλη του 2020. Σημειώνεται ότι τις τελευταίες μέρες του 2020 θα αποπληρωθεί ποσό ύψους €750 εκατ. από το κράτος, ως μέρος της συμφωνίας που υπήρξε σχετικά με τον Συνεργατισμό, κάτι που αναμένεται να «κλείσει» το δημόσιο χρέος για το 2020 περίπου στο 115%.

ΕΞΟΔΟΙ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΑΓΟΡΕΣ 14 Ιανουαρίου 2020 - 10ετές ομόλογο:

€1 δισ.

- 20ετές ομόλογο:

€750 εκατ.

7 Απριλίου 2020 - 7ετές ομόλογο:

€1,25 δισ.

- 30ετές ομόλογο:

€500 εκατ.

7 Ιουλίου 2020 - 5ετές ομόλογο:

€500 εκατ.

- 20ετές ομόλογο:

€500 εκατ.

Η «τριλογία» των εξόδων στις αγορές

Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει προβεί κατά το 2020 σε τρεις εξόδους στις αγορές, με τα συνολικά ποσά που αντλήθηκαν να ξεπερνούν τα €4,5 δισ. Αρχικά στις 14 Ιανουαρίου 2020 εκδόθηκαν δύο ομόλογα, ένα 10ετές για άντληση €1 δισ. με επιτόκιο 0,734% και ένα 20ετές για άντληση €750 εκατ. με επιτόκιο 1,33%. Για να χρηματοδοτηθούν οι ανάγκες του κράτους κατά τις αρχές της πανδημίας, η Κύπρος ξαναβγήκε στις αγορές στις 7 Απριλίου 2020, με ένα 7ετές ομόλογο για άντληση €1,25 δισ. με επιτόκιο 1,564% και με ένα 30ετές ομόλογο αξίας €500 εκατ. με επιτόκιο 2,339%. Η τελευταία έξοδος στις αγορές από την Κυπριακή Δημοκρατία έγινε αστραπιαία, εκμεταλλευόμενη τα χαμηλά επιτόκια των αγορών, από όπου αντλήθηκε συνολικά €1 δισ., με ένα 5ετές ομόλογο αξίας €500 εκατ. με επιτόκιο 0,349% και με ένα 20ετές ομόλογο αξίας €500 εκατ. με επιτόκιο 1,493%.

Επενδυτικό Πρόγραμμα – Ό,τι αρχίζει ωραίο τελειώνει με πόνο

Το πρόγραμμα των «χρυσών διαβατηρίων», όπως αναφερόταν στα ξένα δημοσιεύματα τα τελευταία χρόνια και όπως πιθανότατα έχει αποτυπωθεί και στη συλλογική μνήμη της κυπριακής κοινωνίας, έφτασε με έναν παράδοξο τρόπο σε ένα κατά πολλούς άδοξο τέλος, με την τελευταία αίτηση πολιτογράφησης επενδυτή να υποβάλλεται την Παρασκευή 30 Οκτωβρίου 2020.

9:1;<=1235>&;5026.7?>&0.@&A@B:12A.C&DE-& "$"&

-././01232&45026.78&& &

'$%& %$%& !'$%&

*"&

*'&

!#$%&

*+&

*#&

!#$"&

!)$%& !,$%&

!($%& !"%$%& !"'$%& !"#$%&

!"'$'& !"#$%&'$(#)$*#)$(+,-./#)$01#(2324$1,50/.$1+673289$

& 20 EconomyToday

των τιμών σε συγκεκριμένες περιοχές που ευνοούσαν την ανέγερση πολυτελών κατοικιών για πώληση μέσω του Προγράμματος, αλλά και γιατί η κυπριακή οικονομία βάδιζε σε επικίνδυνα μονοπάτια, αφού άρχισε να μονιμοποιεί τον προσανατολισμό της σε εφήμερες λύσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε επίσης στρέψει το βλέμμα της στις κυπριακές πολιτογραφήσεις, προβάλλοντας τις ενστάσεις της για τις παραχωρήσεις ευρωπαϊκών διαβατηρίων σε επενδυτές τρίτων χωρών μέσω του κυπριακού προγράμματος πολιτογραφήσεων. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η Ευρωβουλή είχε προβεί σε διακήρυξη το 2014, με την οποία διαμήνυσε ότι η ευρωπαϊκή ιθαγένεια δεν πρέπει να μετατραπεί σε ένα εμπορεύσιμο αγαθό. Οι συστάσεις και οι κριτικές από τις αρμόδιες επιτροπές της Ε.Ε. που σχετίζονται με τη διαφάνεια και τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες άρχισαν να εντείνονται, ωθώντας την κυπριακή κυβέρνηση να τροποποιεί το Πρόγραμμα, διακηρύττοντας την αυστηροποίησή του.

Μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη και «This is Cyprus»

Το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα είχε αλλάξει πρόσωπα αρκετές φορές από το 2007 όταν λανσαρίστηκε για πρώτη φορά, με σταδιακές μεταρρυθμίσεις οι οποίες αφορούσαν μείωση των ποσών των προαπαιτούμενων επενδύσεων, φτάνοντας από τα €25 εκατ. το 2007 στα €2 εκατ. κατά την τελευταία του πνοή. Χρονιά-ορόσημο για το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα υπήρξε το 2013, όταν, κατά την οικονομική κρίση που υπέστη η Κυπριακή Δημοκρατία, αποτέλεσε μια άμεση λύση για την εισροή κεφαλαίων στην αγορά. Σύμφωνα με μελέτη του Υπουργείου Οικονομικών, από το 2013 μέχρι το 2018, οι συναλλαγές που αφορούσαν το Πρόγραμμα κυμαίνονταν στα €7 δισ., γεγονός που έδωσε μεγάλη οικονομική ρευστότητα στην αγορά και στα ταμεία του κράτους, δημιουργώντας ωστόσο αντιδράσεις τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό.

Αντιδράσεις από το εξωτερικό και το εσωτερικό Τα ξένα δημοσιεύματα, κυρίως μετά το 2017, όταν είχαν δοθεί πέραν των 2.000 κυπριακών διαβατηρίων, βομβάρδιζαν το ΚΕΠ για την έκδοση ευρωπαϊκών διαβατηρίων από την «πίσω πόρτα». Χαρακτηριστικό ήταν δημοσίευμα του Bloomberg τον Μάιο του 2017 με τίτλο «Διαβατήρια της Ε.Ε. προς πώληση στην Κύπρο», στο οποίο εξιστορούνταν ιστορίες για κυπροποιημένους πλούσιους από όλο τον κόσμο που ξαφνικά βρέθηκαν να κατοικούν σε πύργους στη Λεμεσό, να σταθμεύουν τα γιοτ τους στη μαρίνα και να χρυσοπληρώνουν πίνοντας παλαιωμένες σαμπάνιες. Οι αντιδράσεις υπήρχαν και στο εσωτερικό, λόγω των στρεβλώσεων που δημιουργούνταν στην αγορά ακινήτων, με την εκτόξευση

Τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης των κεντρικών τραπεζών και η επενδυτική βαθμίδα της κυπριακής οικονομίας έχουν δώσει την ευκαιρία στην Κυπριακή Δημοκρατία να βγει στις αγορές συνολικά τρεις φορές

Το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα έφερνε την Κύπρο συνεχώς στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος, με τις προειδοποιήσεις να αυξάνονται σε συχνότητα. Άξιο αναφοράς είναι και το παράδειγμα με τον Jho Low, ο οποίος είχε αρχικά λάβει το κυπριακό διαβατήριο, πριν τελικά του αφαιρεθεί, αφού ο ίδιος αποτέλεσε και τον λόγο που η Goldman Sachs καταδικάστηκε να πληρώσει 5 δισ. δολάρια για χρηματισμό κρατικών αξιωματούχων. Παρά τις προειδοποιητικές βολές που υπήρχαν κατά του Προγράμματος, η κυπριακή κυβέρνηση ξεκαθάριζε ότι δεν τίθεται ζήτημα τερματισμού του, διαβεβαιώνοντας για τη νομιμότητά του. Ακόμα και μετά τις διαρροές 1.400 φακέλων πολιτογραφήσεων από το ειδησεογραφικό δίκτυο του Al Jazeera, η κυβέρνηση πρόβαλλε το επιχείρημα ότι όλες οι πολιτογραφήσεις είχαν γίνει με όλους τους απαραίτητους ελέγχους και ότι τηρούνταν όλες οι σχετικές νομοθεσίες. Προφανώς τον Αύγουστο και μετά τις πρώτες διαρροές του Al Jazeera, που έφεραν τεράστια αναστάτωση στο νησί, κανένας δεν ανέμενε ότι η Κύπρος θα μπορούσε να διασυρθεί περισσότερο, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων και δη όσων πρωταγωνιστούσαν στις επόμενες διαρροές. Από τα μέσα του Οκτώβρη και μετά τη δημοσίευση του βίντεο του Al Jazeera, λογικά δεν υπήρχε ούτε ένας Κύπριος που να μην είδε στην οθόνη του τον δεύτερο τη τάξει κρατικό αξιωματούχο, με ακόμα έναν βουλευτή, να μισοκλείνει το μάτι σε έναν αμφιβόλου ποιότητας δυνητικό επενδυτή του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος, με την κυπριακή κυβέρνηση να καλείται να λογοδοτήσει και το Πρόγραμμα να τερματίζεται. Τα «χρυσά» διαβατήρια της Κυπριακής Δημοκρατίας έχουν φτάσει στο τέλος τους το 2020, με ό,τι μένει πλέον να είναι οι βαρύγδουπες ατάκες από το βίντεο του Al Jazeera, η αίσθηση της βαθύτατης διαφθοράς και οι πύργοι που έχουν ξεφυτρώσει στα νότια παράλια του νησιού.

EconomyToday 21

ΘΕΜΑ

Να δεις τι σου ’χω για μετά – Η κρίση της φορολογικής συμφωνίας με τη Ρωσία

Η Κύπρος είχε χαρακτηριστεί αρκετές φορές την τελευταία εικοσαετία σαν ο αγαπημένος φορολογικός παράδεισος ρωσικών εταιρειών, κάτι το οποίο μπορεί να αποτελεί εν μέρει και υπερβολή, αλλά καταδεικνύει τη σημασία των ρωσικών κεφαλαίων στο νησί. Στη συμφωνία αποφυγής διπλής φορολογίας μεταξύ Κύπρου και Ρωσίας, που είχε αρχικά υπογραφεί το 1998, είχαν βασιστεί οι επιχειρηματικοί δεσμοί που δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια και που είχαν ως αποτέλεσμα πολλές ρωσικές εταιρείες να μεταφέρουν την έδρα τους στο νησί και ένα κομμάτι της κυπριακής οικονομίας να απασχολείται γύρω από τις εν λόγω δραστηριότητες. Σημειώνεται ότι η Κύπρος, βάσει των στοιχείων της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, είναι η μεγαλύτερη πηγή άμεσων ξένων επενδύσεων για τη Ρωσία. Ως εκ τούτου, το γεγονός ότι είχε δοθεί το σύνθημα για την αναθεώρηση των συμφωνιών διπλής φορολογίας τον Μάρτιο του 2020, με τελεσίγραφο της Ρωσικής Ομοσπονδίας προς την Κύπρο, είχε προκαλέσει τεράστια αναστάτωση στους επιχειρηματίες του τομέα των υπηρεσιών στο νησί. Το γεγονός ότι η Κύπρος ήταν η πρώτη χώρα στην οποία

Η Κύπρος προχώρησε σε τρεις διπλές εξόδους στις αγορές το 2020 και άντλησε νέο δανεισμό πέραν των €4,5 δισ.

η Ρωσία απέστειλε τέτοιο αίτημα, έδωσε διαφορετικές διαστάσεις στο ζήτημα, με τους ειδικούς να αναφέρουν τα πολιτικά κίνητρα πίσω από τη συγκεκριμένη απόφαση. Η Ρωσία ζητούσε την τροποποίηση δύο βασικών άρθρων της σύμβασης, ώστε να αυξηθεί ο φόρος που παρακρατείται σε εισοδήματα από μερίσματα και από τόκους από το 5% στο 15%, κυρίως λόγω της άμεσης ανάγκης της χώρας για εισροή ρευστότητας εξαιτίας της κρίσης του κορωνοϊού και της πτώσης των τιμών των καυσίμων, που επιδείνωσαν την οικονομική κατάσταση της Ρωσίας. Μετά από ένα μπαράζ διαπραγματεύσεων σε διαφορετικά επίπεδα μεταξύ Κύπρου και Ρωσίας, οι οποίες έφτασαν ακόμα και σε τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ του Νίκου Αναστασιάδη και του Βλαντίμιρ Πούτιν, και ενώ η Ρωσία είχε φτάσει ακόμα και σε καταγγελία της υφιστάμενης συμφωνίας με την Κύπρο, η νέα συμφωνία υπογράφηκε τελικά τον Αύγουστο του 2020. Το γεγονός ότι η Ρωσία αποσκοπεί στην κατάληξη των συνομιλιών και με τις υπόλοιπες χώρες με τις οποίες είχε συνάψει συμφωνία αποφυγής διπλής φορολογίας, προσφέροντας τους ίδιους όρους με την Κύπρο, φαίνεται να διασκεδάζει τις ανησυχίες του τομέα των υπηρεσιών στην Κύπρο. Οι νέοι όροι της συμφωνίας με τη Ρωσία θα αρχίσουν να ισχύουν από την 1η Ιανουαρίου 2021.

Τραπεζικός κλάδος – «Κερκόπορτα» της κυπριακής οικονομίας τα ΜΕΔ Ενώ το 2020 δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως χρονιά των μεγάλων αλλαγών για το σύνολο του τραπεζικού τομέα στην Κύπρο, οι προκλήσεις των τραπεζών παραμένουν οι ίδιες, με πρώτη τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Άλλες προκλήσεις αποτελούν η μετάβαση προς την ψηφιακή εποχή και η αποτελεσματική αξιοποίηση του υφιστάμενου προσωπικού. Σε όλες τις αξιολογήσεις της κυπριακής οικονομίας παραμένει μεγάλο ερωτηματικό το ζήτημα των κόκκινων δανείων, παρά τις γενικά αισιόδοξες προβλέψεις. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των τραπεζών σε σχέση με τις συνολικές τους χορηγήσεις έχουν μειωθεί σε ποσοστό που κυμαίνεται στο 22,3%, με τον ευρωπαϊκό στόχο του 5% να παραμένει, ενώ παραμονεύει ο κίνδυνος αύξησής τους εάν επιδεινωθεί η κατάσταση της οικονομίας τους επόμενους μήνες. Ως προς τη μείωση του χαρτοφυλακίου των ΜΕΔ στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών, μεγάλο στοίχημα αποτελούν οι μεταρρυθμίσεις στο δικαστικό σύστημα για επίσπευση των διαδικασιών των εκποιήσεων, ενώ η συζήτηση για την όποια περαιτέρω αναστολή τους, λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, ίσως να αποτελέσει σημάδι πισωγυρίσματος στο συγκεκριμένο ζήτημα για τις εποπτικές αρχές. Ενώ συζητήσεις γίνονται για αρκετά χαρτοφυλάκια ΜΕΔ των τραπεζών, η Τράπεζα Κύπρου «ξεφορτώθηκε» ακόμα ένα μέρος των κόκκινων δανείων της μέσω της πώλησής τους τον Αύγουστο στην PIMCO. Το πρότζεκτ είχε την ονομασία Helix2 και μετά από αρκετούς μήνες διαπραγματεύσεων δάνεια λογιστικής αξίας €916 εκατ. πωλήθηκαν σε έναν από τους κορυφαίους επενδυτικούς οργανισμούς. Επίσης, τον Νοέμβριο, ανατέθηκε στην Altamira η διαχείριση χαρτοφυλακίου ΜΕΔ της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος (Κύπρου), συνολικής αξίας €650 εκατ.

22 EconomyToday

Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι ο κορωνοϊός έχει πιθανότατα φέρει τις τράπεζες ένα βήμα πιο κοντά στην ψηφιοποίηση και στην αύξηση της χρήσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών, λόγω και των μέτρων αποστασιοποίησης για αντιμετώπιση της εξάπλωσης της πανδημίας. Εν μέσω πανδημίας και του προβληματισμού για τα ΜΕΔ, AstroBank και Alpha Bank έχουν προχωρήσει σε «ανασύνταξη» της δομής του προσωπικού τους μέσω της ανακοίνωσης σχεδίων εθελούσιας αποχώρησης προσωπικού, με τους τραπεζικούς υπαλλήλους που έχουν επιλέξει τα εν λόγω σχέδια να αντιστοιχούν στο 25-30% του συνόλου των εργαζομένων και των δύο τραπεζών.

Τουρισμός

Η εξωτερική ζήτηση και συγκεκριμένα το να φτάσει ο τουρισμός στα επίπεδα των τελευταίων χρόνων αποτελούσε κάτι το οποίο ήταν πέραν των δυνάμεων της κυβέρνησης ή των όποιων πολιτικών. Το χτύπημα του κορωνοϊού στην παγκόσμια τουριστική βιομηχανία και στα ταξίδια ήταν ισχυρό, όπως και για την κυπριακή οικονομία, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την κάθοδο τουριστών στο νησί. Η συνεισφορά του τουρισμού προσεγγίζει το 20% του κυπριακού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, γεγονός που δικαιολογεί τον χαρακτηρισμό του τομέα ως της βαριάς βιομηχανίας της κυπριακής οικονομίας. Δικαιολογημένα τα βλέμματα ήταν στραμμένα τους προηγούμενους μήνες στις πύλες εισόδου της χώρας, με τα επιδημιολογικά δεδομένα των υπόλοιπων χωρών να μην επιτρέπουν δυστυχώς την ανάκαμψη του τομέα. Οι περσινές αφίξεις τουριστών, οι οποίες είχαν φτάσει σχεδόν τα 4.000.000, αποτελούσαν άπιαστο όνειρο φέτος. Μέχρι σήμερα οι αφίξεις τουριστών είναι μειωμένες σε ποσοστό που κυμαίνεται στο 80%, κάτι το οποίο επιφέρει ζημιές και μειωμένα έσοδα τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στο κράτος. Ο εγχώριος τουρισμός, σε

Οι αφίξεις τουριστών είναι μειωμένες κατά 80% περίπου, κάτι το οποίο επιφέρει ζημιές και μειωμένα έσοδα τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στο κράτος

συνδυασμό με τις περιορισμένες αφίξεις, έχουν προσφέρει κάποια ανακούφιση στον κλάδο, χωρίς ωστόσο να μπορούν να υποκαταστήσουν ή να προσεγγίσουν τις προβλέψεις που υπήρχαν πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας. Το Υφυπουργείο Τουρισμού και οι τουριστικές επιχειρήσεις έχουν στρέψει το βλέμμα στο 2021, ελπίζοντας για επιστροφή στις «ψηλές πτήσεις» των προηγούμενων χρόνων, με τους οικονομικούς δρώντες της κυπριακής κοινωνίας να στηρίζονται στο ότι ο τουρισμός λειτούργησε ως το καύσιμο επανεκκίνησης της κυπριακής οικονομίας σε όλες τις οικονομικές κρίσεις του τόπου.

2021: Ας παν στην ευχή τα παλιά Το γεγονός ότι, ίσως και συγκυριακά, η πανδημία του κορωνοϊού συνέπεσε με μια περίοδο που τα δημόσια οικονομικά ήταν «νοικοκυρεμένα» πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα για τα επόμενα χρόνια, με την προσαρμογή της οικονομικής πολιτικής και την εφαρμογή των αντικυκλικών δημοσιονομικών πολιτικών για την επιτυχή αντιμετώπιση των κρίσεων. Επίσης, το 2020 αποτελεί πιθανότατα και την τελευταία φορά για την Κύπρο, και ιδιαίτερα για την κυπριακή οικονομία, που η εξάρτησή της από εύθραυστες και παθογόνες πηγές εσόδων δεν θα οδηγήσει στην απόλυτη καταστροφή. Η παραγωγική ανασυγκρότηση αποτελεί όσο ποτέ άλλοτε επιτακτική ανάγκη, με την κρίση και την παύση των «χρυσών» διαβατηρίων να θέτουν τον στρατηγικό σχεδιασμό της οικονομίας ως μονόδρομο. Παρ’ όλα αυτά, η εξηντάρα πλέον Κύπρος έχει αντιμετωπίσει πολύ χειρότερες καταστάσεις στο παρελθόν και το 2021 μπορεί να αποτελέσει το σημείο καμπής προς μια πιο ορθολογική πορεία και «ας παν στην ευχή τα παλιά».

EconomyToday 23

ΘO C ΕΜ V EΑR S T O R Y

ΧΡΟΝΙΑ

ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ KAI ΠΡΟΟΠΤΙΚΩΝ

40+ προσωπικότητες από την πολιτική, επιχειρηματική και οικονομική ζωή του τόπου σκιαγραφούν στο Economy Today τη νέα τάξη πραγμάτων και ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ Στις ευκαιρίες που διανοίγει η κρίση του COVID-19 24 EconomyToday

Το 2021 αναμένεται να είναι έτος σημαντικών προκλήσεων και σημαντικών προοπτικών για την κυπριακή οικονομία και την κοινωνία ευρύτερα, οι οποίες, αν αξιοποιηθούν σωστά, θα δημιουργήσουν νέα ορόσημα. Η νέα χρονιά που ανατέλλει, μεσούσης της υγειονομικής κρίσης του COVID-19, έρχεται με νέους κανόνες, αφού η πανδημία που εδώ και έναν χρόνο μαστίζει το παγκόσμιο δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστη την Κύπρο. Η κρίση αυτή, που επαναπροσδιόρισε τον ρόλο του κράτους και τη σημασία τού να έχεις ένα σωστό και δυνατό σύστημα υγείας, έχει αγγίξει κάθε πτυχή της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας. Οι κρίσιμες στιγμές που περνούμε και ο φόβος για μια νέα οικονομική κρίση, χωρίς αυτή να μπορεί να προσδιοριστεί,

επιβάλλουν εγρήγορση, ευελιξία και στροφή σε νέους, αναδυόμενους τομείς, οι οποίοι μπορούν να θέσουν τις βάσεις και να δώσουν ώθηση στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Μπροστά σε αυτή τη νέα τάξη πραγμάτων, όλοι καλούνται να διαδραματίσουν τον δικό τους ρόλο – κράτος, επιχειρήσεις, εργαζόμενοι. Αν αναλογιστούμε ότι κάθε κρίση δημιουργεί νέες ευκαιρίες, τότε πρέπει να εγκύψουμε σε αυτές και να τις αδράξουμε, με στόχο τη γρήγορη αλλά κυρίως την υγιή ανάκαμψη και ανάπτυξη της οικονομίας και της κοινωνίας. Τεχνολογία, έρευνα, καινοτομία, βιωσιμότητα, είναι τομείς που πλέον δεν θα πρέπει να χαρακτηρίζονται ως νέοι, αλλά ως αναγκαίοι, και θα πρέπει όλοι να συμβάλουμε προκειμένου η χώρα μας να μπορεί να προχωρήσει μπροστά.

EconomyToday 25

ΑΡΘΡΟ

2021

ΕΝΕΡΓΕΙΑ, ΕΜΠΟΡΙΟ, ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

Χρονιά ανασύνταξης

δυνάμεων το 2021 Η στήριξη της επιχειρηματικότητας βασική προτεραιότητα του ΥΕΕΒ στη μετά την πανδημία εποχή. Της Νατάσας Πηλείδου Υπουργού Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας

X

ωρίς αμφιβολία, η διαχείριση των επιπτώσεων της πανδημίας αποτελεί μια τεράστια πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει η Κύπρος και ο πλανήτης ολόκληρος το 2021. Η προοπτική λοιπόν της ανακάλυψης ενός ασφαλούς και αποτελεσματικού εμβολίου τους πρώτους μήνες του νέου χρόνου, μας κάνει να αναθαρρούμε ότι θα ξεκινήσει σύντομα η αντίστροφη μέτρηση για την επιστροφή στην κανονικότητα. Συνυπολογίζοντας ακριβώς τις διάφορες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε στην προσπάθεια θωράκισης της κυπριακής οικονομίας, αλλά και τις ευκαιρίες που εκ των πραγμάτων θα δημιουργηθούν στην πορεία σε σχέση με την πράσινη και έξυπνη ανάπτυξη και την ενδυνάμωση του επιχειρείν και των εξαγωγών, το Υπουργείο μας συνέταξε τον προϋπολογισμό του για το 2021 και διαμόρφωσε τις προτάσεις του για άντληση κονδυλίων από τα Διαρθρωτικά Ταμεία και το Ταμείο Ανάκαμψης. Ταυτόχρονα, συνεχίζουμε να παράγουμε και να εφαρμόζουμε στοχευμένα τις πολιτικές μας, σε όλους ανεξαιρέτως τους τομείς αρμοδιότητάς μας.

ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ

Η ανάκαμψη της επιχειρηματικότητας, κυρίως μέσω του εκσυγχρονισμού και της ενίσχυσης του εμπορίου και της βιομηχανίας, αποτελεί τον πλέον καθοριστικό παράγοντα για να προχωρήσουμε στην επιδιωκόμενη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Έχοντας αυτό κατά νου, οι προτάσεις που υποβάλαμε στη Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης αφορούν την εξασφάλιση συνολικά 400 εκατ. ευρώ για χρηματοδότηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας είτε άμεσα είτε έμμεσα, ένα κονδύλι σχεδόν τριπλάσιο απ’ ό,τι την προηγούμενη επταετία. Εντός του πρώτου τριμήνου του 2021 θα προκηρυχθούν τα 26 EconomyToday

Εντός του πρώτου τριμήνου του 2021 θα προκηρυχθούν τα πρώτα νέα μας Σχέδια Χορηγιών για την Προγραμματική Περίοδο 20212027, τα οποία αφορούν τον τομέα της μεταποίησης, τη νεανική και γυναικεία επιχειρηματικότητα και την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών

πρώτα νέα μας Σχέδια Χορηγιών για την Προγραμματική Περίοδο 2021-2027, τα οποία αφορούν τον τομέα της μεταποίησης, τη νεανική και γυναικεία επιχειρηματικότητα και την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών. Απώτερος στόχος μας είναι όλα αυτά τα χρήματα να επενδυθούν από τις επιχειρήσεις της Κύπρου σε τομείς με υψηλή προστιθέμενη αξία, οι οποίοι θα τους προσδώσουν και την απαιτούμενη ανταγωνιστικότητα στη διεθνή αγορά, όπως είναι η πράσινη ενέργεια, η κυκλική οικονομία, οι συμπράξεις, ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η δημιουργία καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών. Με αυτόν τον τρόπο, ενισχύουμε παράλληλα και τις δράσεις της νέας μας Βιομηχανικής Πολιτικής 2019-2030, που αποσκοπεί στον εκσυγχρονισμό της βιομηχανίας μας, για ουσιαστική αύξηση της συνεισφοράς της στο ΑΕΠ, αλλά και στην προώθηση των εξαγωγών μας, τόσο σε προϊόντα όσο και σε υπηρεσίες.

ΑΛΛΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

Προκειμένου να υποβοηθήσουμε το επιχειρηματικό οικοσύστημα, πάνω στο οποίο θα βασιστούν οι επιχειρήσεις για να μπορέσουν να εξελιχθούν, προωθούμε ασφαλώς και πολλές άλλες δράσεις, που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: • Κατάρτιση ενός βραχυπρόθεσμου σχεδίου δράσης για εντατικοποίηση των προσπαθειών προβολής και προώθησης των κυπριακών προϊόντων και υπηρεσιών στο εξωτερικό. Επεξεργαζόμαστε τον τρόπο με τον οποίο θα δημιουργηθεί μια εθνική ταυτότητα «made in Cyprus» στα κυπριακά προϊόντα και, παράλληλα, προχωρούμε σε αναβάθμιση της εξειδικευμένης υπηρεσίας Export Helpdesk, η οποία λειτουργεί στο Υπουργείο τα τελευταία πέντε χρόνια. Το Export Helpdesk αξιοποιεί ακριβώς τα Εμπορικά μας Κέντρα στο εξωτερικό για να αυξήσει τις πιθανότητες των κυπριακών επιχειρήσεων να έρθουν σε επαφή με δυνητικούς ξένους αγοραστές.

• Αναβάθμιση του κέντρου επιχειρηματικής στήριξης που λειτουργεί στο Υπουργείο μας, με σκοπό να φθάσει να αποτελεί το μοναδικό σημείο επαφής για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται ή ενδιαφέρονται να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους στην Κύπρο, τόσο όσον αφορά πληροφόρηση και καθοδήγηση, όσο και για σκοπούς γενικότερης εξυπηρέτησής τους.

• Προώθηση του νέου Μηχανισμού Ταχείας Αδειοδότησης, ενός εργαλείου το οποίο ενέκρινε τον Σεπτέμβριο του 2020 η κυβέρνηση και που στοχεύει στη γρήγορη και αποτελεσματική εξυπηρέτηση αιτημάτων από υφιστάμενες ή νέες επιχειρήσεις ξένων συμφερόντων για δραστηριοποίηση στη χώρα μας.

• Συνέχιση της εφαρμογής του σχεδίου δράσης για αναδιοργάνωση του Τμήματος Εφόρου Εταιρειών. Στόχος η δημιουργία μιας αποτελεσματικής, γρήγορης και σύγχρονης υπηρεσίας, η οποία θα συμβάλει στο να καταστεί η Κυπριακή

Εργαζόμαστε, πάντοτε σε συνεργασία και συνεννόηση με τους εταίρους μας στην επιχειρηματική κοινότητα της Κύπρου, με στόχο να εισέλθει η χώρα σε ρυθμούς βιώσιμης ανάπτυξης μέσα στη νέα, μετά την πανδημία πλέον, εποχή

Δημοκρατία ανταγωνιστικό κέντρο παροχής υπηρεσιών για εταιρείες και νομικά πρόσωπα. Ήδη, οι χρόνοι διεκπεραίωσης αιτημάτων έχουν βελτιωθεί σημαντικά και είναι στο καλύτερο επίπεδο που υπήρξαν ποτέ.

• Πλήρης εφαρμογή του Πλαισίου Αφερεγγυότητας. Είναι αποδεδειγμένο πως οι αποδοτικές διαδικασίες αφερεγγυότητας λειτουργούν ως δικλίδες ασφαλείας για τη διαφύλαξη μιας υγιούς οικονομίας, με την έγκαιρη προειδοποίηση εταιρειών ή προσώπων που βρίσκονται σε οικονομική δυσχέρεια, έτσι ώστε να τους παρέχεται δεύτερη ευκαιρία και να αποφεύγεται η πτώχευση και η εκκαθάριση.

• Αναγνώριση της οικοτεχνίας ως κλάδου του δευτερογενούς τομέα της οικονομίας και νομοθετική ρύθμιση των θεμάτων που αφορούν την ίδρυση, τη λειτουργία και τον αποτελεσματικό έλεγχο μονάδων οικοτεχνίας, ειδικότερα σε ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργούνται και οι συνθήκες συγκράτησης αλλά και προσέλκυσης πληθυσμού στις ορεινές περιοχές, αυξάνοντας το εισόδημα της γεωργικής οικογένειας και προσφέροντας μια σειρά προϊόντων και υπηρεσιών άρρηκτα συνδεδεμένων με τον τόπο.

• Δημιουργία προγραμμάτων εκμάθησης παραδοσιακών τεχνών, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εργασίας, την Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού και τον Επίτροπο Ανάπτυξης Ορεινών Κοινοτήτων, προκειμένου να αποτραπεί ο κίνδυνος απώλειάς τους. Εκτός από τη διάσωση πολιτισμού, αναμένουμε μέσα από αυτή τη δράση να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και, ταυτόχρονα, προοπτικές σε άτομα τα οποία βρίσκονται σε προσωπικό ή εργασιακό αδιέξοδο. Αναπόφευκτα, μέσα στο 2020 η προσπάθεια της κυβέρνησης επικεντρώθηκε σε μέτρα αναχαίτισης της πανδημίας του κορωνοϊού αλλά και διαχείρισης των κλιμακούμενων επιπτώσεων στην οικονομία. Συναφώς, αναμένουμε το 2021 να είναι χρονιά ανασύνταξης δυνάμεων, με το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή, όχι μόνο με τις πολιτικές που διαμορφώνουμε και υλοποιούμε για την επιχειρηματικότητα, αλλά και με την προώθηση σημαντικών μεταρρυθμίσεων προς όφελος του συνόλου της κοινωνίας μας, όπως η μετάβαση σε μια πλήρως ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού περί τα τέλη του νέου έτους. Με την ευχή όλων, λοιπόν, η παγκόσμια υγειονομική κρίση να ξεπεραστεί σε μεγάλο βαθμό εντός του 2021, οι πιέσεις που επέφερε σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά μπορούν και πρέπει να αμβλυνθούν με στοχευμένα και καλά μελετημένα μέτρα στήριξης. Προς αυτή την κατεύθυνση είναι που εργαζόμαστε, πάντοτε σε συνεργασία και συνεννόηση με τους εταίρους μας στην επιχειρηματική κοινότητα της Κύπρου και με στόχο να εισέλθει η χώρα σε ρυθμούς βιώσιμης ανάπτυξης μέσα στη νέα, μετά την πανδημία πλέον, εποχή.

EconomyToday 27

ΑΡΘΡΟ

2021

ΕΛΕΓΚΤΙΚΟΙ ΟΙΚΟΙ

ΖΩΤΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΟΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

H Κύπρος, μέσα από τις τωρινές συγκυρίες, έχει την ευκαιρία να αναδιοργανωθεί και να δημιουργήσει μια πιο ευέλικτη οικονομία, σημαντικά διαφοροποιημένη. Του Χρίστου Βασιλείου Διευθύνοντος Συμβούλου KPMG Κύπρου

Α

ν και το 2020 ξεκίνησε με θετικές προοπτικές ανάπτυξης, μετά το ξέσπασμα της πανδημίας η φετινή χρονιά αποδείχθηκε ομολογουμένως δύσκολη. Η Κύπρος, ως εξωγενής οικονομία, επηρεάζεται σημαντικά από οποιεσδήποτε αρνητικές εξελίξεις, ειδικά όταν συμβαίνουν σε χώρες οικονομικά συνδεδεμένες με αυτήν. Η συγκεκριμένη κρίση είναι διαφορετική από τις προηγούμενες, εφόσον επηρεάζει στο σύνολό τους τις οικονομίες.

ΟΙ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών, η κυπριακή οικονομία αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 4,5% - 5,5% το 2020, για να υπάρξει ανάκαμψη το 2021 της τάξης του 4,5% και κατά 3,5% το 2022, έτος πλήρους ανάκαμψης μετά την ύφεση που προκάλεσε ο κορωνοϊός. Όπως γίνεται αντιληπτό, με το δημόσιο χρέος να αποτελεί το 115% του ΑΕΠ (αναμένεται αποκλιμάκωσή του τα επόμενα χρόνια), τα περιθώρια νέου δανεισμού είναι περιορισμένα. Για το 2020 προβλέπεται έλλειμμα 4,5% του ΑΕΠ, από πλεόνασμα 1,7% το 2019, ενώ ελλείμματα αναμένονται και τα επόμενα έτη, στο 0,7% του ΑΕΠ το 2021 και στο 0,6% το 2022. Επίσης, για την επόμενη τριετία, 2021-2023, αναμένεται να δαπανηθούν για αναπτυξιακά έργα €3.200 εκατ., για κοινωνικές παροχές €4.907 εκατ., για έργα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης €240 εκατ. και για στήριξη επιχειρήσεων €565 εκατ. Σημειώνεται ότι μέρος των δαπανών αυτών αναμένεται να χρηματοδοτηθεί από τα ευρωπαϊκά κονδύλια, νοουμένου φυσικά ότι θα μπορέσουμε ως χώρα να παρουσιάσουμε ένα ολοκληρωμένο πλάνο μεταρρυθμίσεων. Η δημιουργία μιας ευέλικτης και αποδοτικής κρατικής μηχανής ενισχύει το επιχειρηματικό περιβάλλον και την ποιότητα των 28 EconomyToday

Η δημιουργία μιας ευέλικτης και αποδοτικής κρατικής μηχανής ενισχύει το επιχειρηματικό περιβάλλον και την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρονται προς τους πολίτες

υπηρεσιών που προσφέρονται προς τους πολίτες. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο που θα πρέπει να προωθηθούν τα νομοσχέδια που αφορούν τη μεταρρύθμιση του κρατικού μηχανισμού και την υιοθέτηση απλών και σύντομων διαδικασιών, με την ενίσχυση ταυτόχρονα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Η εμπειρία της πανδημίας κατέδειξε ότι μπορούμε να προσαρμοστούμε στη νέα τάξη πραγμάτων και στη χρήση των ηλεκτρονικών μέσων, και ελπίζω αυτή η δυναμική που δημιουργήθηκε να συνεχιστεί. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρεται στις εκθέσεις της στην καθυστέρηση στο θέμα των ιδιωτικοποιήσεων (θέμα πολύ ευαίσθητο πολιτικά, ειδικά κατά τη διάρκεια μιας προεκλογικής περιόδου) και στη μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας, τα νομοσχέδια της οποίας επαναδιατυπώθηκαν μετά τις συζητήσεις στο κοινοβούλιο. Η μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης και του δικαστικού τομέα, η εξειδίκευση σε ό,τι αφορά τις δημόσιες συμβάσεις, η διασφάλιση ενός πιο φιλικού προς το περιβάλλον οικονομικού μοντέλου, η διασφάλιση της σωστής αξιολόγησης, της ανέλιξης και του μισθολογίου στον δημόσιο τομέα και το ενδεχόμενο δημοσιονομικό βάρος από την εφαρμογή του Γενικού Συστήματος Υγείας, είναι ζητήματα ζωτικής σημασίας που πρέπει να αντιμετωπιστούν μεθοδικά και αποτελεσματικά.

H Κύπρος, μέσα από τις τωρινές συγκυρίες, έχει την ευκαιρία να αναδιοργανωθεί και να δημιουργήσει μια πιο ευέλικτη οικονομία, σημαντικά διαφοροποιημένη. Τα κεφάλαια που έχει στη διάθεσή της η κυπριακή κυβέρνηση, μέσα από τα ευρωπαϊκά κονδύλια, της δίνουν αυτή τη δυνατότητα, νοουμένου ότι το πλάνο που θα εκπονηθεί θα είναι βιώσιμο. Υπενθυμίζεται ότι έχουν αναπτυχθεί σημαντικά ευρωπαϊκά εργαλεία, μέσα από τα οποία τα κράτη-μέλη μπορούν να αντλήσουν κεφάλαια, είτε υπό τη μορφή δανείων είτε σε χρηματοδοτήσεις. Σημαντικός είναι ο ρόλος που αναμένεται να διαδραματίσει το Ταμείο Ανασυγκρότησης, από το οποίο η Κύπρος αναμένεται να αντλήσει περίπου 1 δισ. ευρώ, νοουμένου ότι θα προχωρήσει στην ετοιμασία και εφαρμογή ενός αξιόπιστου σχεδίου μεταρρυθμίσεων.

ό,τι αφορά τις μεταρρυθμίσεις, ευχή όλων είναι φυσικά να επιτευχθούν εκείνες οι συναινέσεις που θα επιτρέψουν την υιοθέτησή τους. Επιπλέον, κρίνεται αναγκαίο να υπάρξουν αποφάσεις που θα δώσουν ώθηση στην οικονομία βραχυπρόθεσμα, ώστε παράλληλα με την αντιμετώπιση της πανδημίας να υπάρξει και ισχυρή ανάπτυξη. Την ίδια στιγμή, τα τραπεζικά ιδρύματα προετοιμάζονται για την περίοδο μετά τη λήξη του μέτρου αναστολής των δόσεων των δανείων, αναλύοντας το πώς έχουν επηρεαστεί τα εισοδήματα των δανειοληπτών από την κρίση. Η παρατεταμένη κρίση αναπόφευκτα θα δημιουργήσει νέο κύμα μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ). Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που ανακοίνωσε η Κεντρική Τράπεζα, τον Ιούνιο υπήρξε σημαντική μείωση των ΜΕΔ, κυρίως λόγω της μεταφοράς χαρτοφυλακίων δανείων εκτός του συστήματος σε εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχουν λυθεί τα προβλήματα για την κοινωνία και τις επιχειρήσεις.

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Σύμφωνα με τους σχεδιασμούς του Υπουργείου Οικονομικών, το σχέδιο θα αφορά την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων στη δημόσια υπηρεσία, στην τοπική αυτοδιοίκηση και στη δικαιοσύνη, την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, την πράσινη ανάπτυξη και την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της χώρας, με κύριο σημείο αναφοράς την καινοτομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Όλα τα πιο πάνω αποτελούν σημαντικούς στόχους, οι οποίοι όμως απαιτούν χρόνο για να αποδώσουν. Για παράδειγμα, η συζήτηση για αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης της οικονομίας καθυστερεί και απαιτεί, πέρα από προσήλωση για αλλαγή, διαφοροποίηση της κουλτούρας και του τρόπου σκέψης της κοινωνίας στο σύνολό της. Σε

Είναι σημαντικό να καταγραφούν άμεσα οι τομείς τους οποίους θέλουμε ως χώρα να αναπτύξουμε

Τομείς οι οποίοι συνεισέφεραν θετικά στον προϋπολογισμό αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα. Ο τουρισμός βρίσκεται στο χειρότερό του σημείο, ο τομέας των κατασκευών και των ακινήτων επηρεάζεται από την εξάπλωση του κορωνοϊού αλλά και από τον τερματισμό του επενδυτικού προγράμματος, και αυτός των υπηρεσιών παρουσιάζει κάμψη, κάτι που ήταν αναμενόμενο σε ένα τέτοιο οικονομικό περιβάλλον. Οι προσπάθειες προώθησης του λεγόμενου headquartering (δηλαδή η μετεγκατάσταση μεγάλων εταιρειών στην Κύπρο), των επενδυτικών ταμείων και της οπτικοακουστικής κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, όμως υπάρχουν ακόμη αρκετά πράγματα τα οποία πρέπει να γίνουν. Στα Τμήματα Εφόρου Εταιρειών και Φορολογίας εκκρεμούν διορισμοί και παρουσιάζονται σημαντικές καθυστερήσεις, ενώ οποιεσδήποτε σκέψεις για αύξηση του συντελεστή εταιρικού φόρου δεν βοηθούν. Στόχος είναι οι επιχειρήσεις να επιλέγουν την Κύπρο όχι μόνο για το φορολογικό σύστημα. Η ερώτηση που παραμένει είναι αν έχουμε δημιουργήσει τις υποδομές για κάτι τέτοιο. Εδώ και χρόνια μιλάμε για το νομοθετικό πλαίσιο των διασυνοριακών ταμείων προνοίας και των εναλλακτικών ιδρυμάτων (foundations), καθώς και της δυνατότητας αδειοδότησης ιδρυμάτων ηλεκτρονικών πληρωμών (electronic money institutions). Είναι σημαντικό να καταγραφούν άμεσα οι τομείς τους οποίους θέλουμε ως χώρα να αναπτύξουμε, να συσταθούν ομάδες με τεχνοκράτες από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, και να εκπονηθούν χρονοδιαγράμματα παράδοσης ολοκληρωμένων και πρακτικά εφαρμόσιμων σχεδιασμών για την ανάπτυξή τους. Και, φυσικά, μετά θα πρέπει να υπάρξει σχολαστική παρακολούθηση της εφαρμογής του πλάνου που θα συμφωνηθεί από τις συγκεκριμένες ομάδες.

EconomyToday 29

ΑΡΘΡΟ

2021

ΕΛΕΓΚΤΙΚΟΙ ΟΙΚΟΙ

Η ΚΡΙΣΗ ΩΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑ

ΓΙΑ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

Όλες μας οι ενέργειες και οι αποφάσεις το επόμενο χρονικό διάστημα θα πρέπει να στοχεύσουν στην οικοδόμηση ενός νέου, βιώσιμου οικονομικού μοντέλου. Του Ευγένιου Ευγενίου Διευθύνοντος Συμβούλου PwC Κύπρου

Δ

εν χωρά αμφιβολία ότι κινούμαστε μέσα σ’ ένα διεθνές τοπίο μεγάλων προκλήσεων και αλλαγών. Ο κορωνοϊός επέφερε οικονομική ύφεση σε όλους σχεδόν τους τομείς, ενώ η πανδημία είναι ακόμη ενεργή, με ένα δεύτερο κύμα να κατακλύζει το παγκόσμιο. Μέσα σε αυτό το διάστημα, παρατηρήθηκε επιτάχυνση των τεχνολογικών αλλαγών, οι οποίες ωστόσο είχαν ήδη ξεκινήσει πολύ πριν από την εκδήλωση της πανδημίας. Επιπρόσθετα, ζητήματα και τάσεις που προϋπήρχαν της πανδημίας, όπως το ύψος του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους, οι ανισότητες και η αμφισβήτηση της παγκοσμιοποίησης, απέκτησαν νέα δυναμική. Οι συνθήκες επιτάχυναν αυτές τις τάσεις, κάνοντας ξεκάθαρο ότι οι ανάγκες άλλαξαν και το ίδιο πρέπει να κάνουμε και όλοι εμείς, κράτη, κοινωνίες και άνθρωποι. Σ’ αυτές τις νέες συνθήκες, οφείλουμε να προσαρμοστούμε. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ευρύτερη δυνατή κοινωνική

30 EconomyToday

Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη σημερινή κρίση ως μια μοναδική ευκαιρία για να επιταχύνουμε την προώθηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων και για την επαναχάραξη μιας νέας εθνικής οικονομικής στρατηγικής

και πολιτική συναίνεση, στη βάση ενός κοινού οράματος και σχεδίου δράσης. Μέσα στο ελπιδοφόρο κλίμα που δημιούργησε το νέο της ανακάλυψης του εμβολίου και της διάθεσής του στην αγορά μέσα στους επόμενους μήνες, δημιουργήθηκε η πεποίθηση ότι όλα αυτά που ζήσαμε τους τελευταίους μήνες σύντομα θα αποτελούν παρελθόν. Οι αγορές είναι θετικές, γεγονός που έχει δημιουργήσει ένα κλίμα αισιοδοξίας ότι η οικονομία θα ανακάμψει με γρήγορους ρυθμούς. Το αμέσως επόμενο διάστημα θα παραμείνει αβέβαιο. Γι’ αυτό και πρέπει να εντάξουμε στον σχεδιασμό μας διαφορετικά υποθετικά σενάρια, που θα λαμβάνουν υπόψη όσο το δυνατόν περισσότερες παραμέτρους. Έτσι, θα είμαστε έτοιμοι για να αντιμετωπίσουμε το χειρότερο σενάριο, διατηρώντας παράλληλα την αισιοδοξία ότι αυτό που θα έρθει θα είναι το καλύτερο. Ταυτόχρονα, οφείλουμε να προετοιμαστούμε για την επόμενη μέρα.

ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ Ο ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ Χωρίς αμφιβολία, το 2020 συνδέεται με μια σειρά από προκλήσεις σε πολλαπλά επίπεδα, ωστόσο και αυτή η κρίση ανέδειξε ευκαιρίες, τις οποίες σε εμάς εναπόκειται να αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η πανδημία μάς έδειξε ότι ο δρόμος για το μέλλον περνά μέσα από τον ψηφιακό μετασχηματισμό των κρατών και των οργανισμών. Η τεχνολογία, η έρευνα και η καινοτομία είναι η μεγαλύτερη επένδυση που μπορούμε να κάνουμε. Στη διάρκεια της κρίσης, είχαμε την ευκαιρία να διαπιστώσουμε ότι οι οργανισμοί οι οποίοι είχαν επενδύσει προηγουμένως στον ψηφιακό μετασχηματισμό τους, όχι μόνο πέτυχαν να έχουν επιχειρησιακή συνέχεια, αλλά συνέχισαν έστω και σε αντίξοες συνθήκες να προσφέρουν ποιοτικές υπηρεσίες στους πελάτες τους, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη τους. Την ίδια στιγμή, κάτι περισσότερο από ευδιάκριτη ήταν η αλλαγή στις καταναλωτικές συνήθειες των πολιτών, με το ηλεκτρονικό εμπόριο να κερδίζει διαρκώς έδαφος.

ΕΥΕΛΙΞΙΑ, ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΚΑΙ ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ Προϋπόθεση της επιτυχίας στην προσπάθεια για επανεκκίνηση και ανάκαμψη είναι να αποτιμήσουμε ρεαλιστικά τα σημερινά δεδομένα και να επιδείξουμε ευελιξία και τόλμη, λαμβάνοντας με ταχύτητα τις κατάλληλες

Στη διάρκεια της κρίσης, είχαμε την ευκαιρία να διαπιστώσουμε ότι οι οργανισμοί οι οποίοι είχαν επενδύσει προηγουμένως στον ψηφιακό μετασχηματισμό τους, όχι μόνο πέτυχαν να έχουν επιχειρησιακή συνέχεια, αλλά συνέχισαν έστω και σε αντίξοες συνθήκες να προσφέρουν ποιοτικές υπηρεσίες στους πελάτες τους

αποφάσεις. Καλούμαστε να δούμε κατάματα, ώστε να είμαστε σε θέση να τις αντιμετωπίσουμε, τις αδυναμίες που ανέδειξε η κρίση, όπως για παράδειγμα στο σύστημα υγείας, στην παιδεία, στην ψηφιακή και τεχνολογική υστέρηση, καθώς και στην υπέρμετρη εξάρτηση από συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας. Είναι γενικώς παραδεκτό ότι η οικονομική ανάπτυξη στην Κύπρο στηρίχθηκε τα τελευταία χρόνια κυρίως στον τουρισμό, στις κατασκευές και στις υπηρεσίες. Σε μια περίοδο που το κράτος εκ των πραγμάτων αυξάνει τις δαπάνες και τον δανεισμό του για να στηρίξει την οικονομία, ο δρόμος για την ανάκαμψη περνά μέσα από την εφαρμογή νέων, ολιστικών στρατηγικών ανάπτυξης και την προώθηση αναγκαίων μεταρρυθμίσεων. Με αυτόν τον τρόπο, θα ενισχύσουμε την ανταγωνιστικότητα της χώρας και την παραγωγικότητα στην οικονομία και θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για ανάπτυξη σε μια πιο διαφοροποιημένη και βιώσιμη οικονομία. Σε αυτή την προσπάθεια, πρέπει να αξιοποιήσουμε το ταμείο ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με έμφαση στον ψηφιακό μετασχηματισμό και την πράσινη ανάπτυξη. Η μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης, οι αλλαγές στη δικαιοσύνη, ο εκσυγχρονισμός της κρατικής μηχανής, ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες για δεξιότητες που χρειάζονται τα παιδιά μας στον 21ο αιώνα, είναι σημαντικά ζητήματα που πρέπει να προωθήσουμε. Ταυτόχρονα, οι παραδοσιακοί τομείς της οικονομίας θα πρέπει να υιοθετήσουν βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες μιας πράσινης οικονομίας, των δημογραφικών αλλαγών και των νέων απαιτήσεων των καταναλωτών. Όλες μας οι ενέργειες και οι αποφάσεις το επόμενο χρονικό διάστημα θα πρέπει να στοχεύσουν στην οικοδόμηση ενός νέου, βιώσιμου οικονομικού μοντέλου. Ένα τέτοιο εγχείρημα προϋποθέτει αποτελεσματική συνεργασία ανάμεσα στο κράτος και τον ιδιωτικό τομέα, αλλά και το να κατανοήσουμε άπαντες ότι δεν είναι βιώσιμη επιλογή η επιστροφή σε παλιές, εύκολες και γρήγορες λύσεις και «συνταγές». Αναμφίβολα, η πανδημία ανέτρεψε σχεδιασμούς και μας υποχρέωσε να επαναπροσδιορίσουμε τις προτεραιότητές μας. Παρά τις δυσκολίες, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη σημερινή κρίση ως μια μοναδική ευκαιρία για να επιταχύνουμε την προώθηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων και για την επαναχάραξη μιας νέας εθνικής οικονομικής στρατηγικής.

EconomyToday 31

ΑΡΘΡΟ

2021

ΕΛΕΓΚΤΙΚΟΙ ΟΙΚΟΙ

Η ΚΥΠΡΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΕΤΥΧΕΙ ΘΕΑΜΑΤΙΚΗ

ΑΝΑΚΑΜΨΗ

Πρέπει να συνεχίσουμε να ενισχύουμε τα πλεονεκτήματά μας και να αντιμετωπίσουμε ανασταλτικούς παράγοντες, όπως η γραφειοκρατία, η καθυστέρηση της ψηφιοποίησης του κράτους, οι αργοί ρυθμοί απονομής της δικαιοσύνης και οι αδυναμίες του τραπεζικού μας συστήματος. ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΠΑΝΤΖΑΡΗ Προέδρου Διοικητικού Συμβουλίου ΕΥ Κύπρου

Σ

πάνια τα τελευταία χρόνια θυμάμαι να υποδεχόμαστε τον νέο χρόνο με τόσο μεγάλη αβεβαιότητα ως προς τις προκλήσεις που μας επιφυλάσσει. Το 2020 είχε ξεκινήσει με τις καλύτερες προοπτικές για την Κύπρο, καθώς είχε αφήσει πίσω οριστικά την οικονομική κρίση και όλοι οι οικονομικοί δείκτες κατέγραφαν σημαντική βελτίωση. Ωστόσο, μέσα σε ένα μόλις δίμηνο, μια πρωτόγνωρη παγκόσμια υγειονομική κρίση βύθισε τον κόσμο σε μια βαθιά ύφεση, ενώ συγχρόνως ανέτρεψε πρότυπα και συμπεριφορές.

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Οι κυπριακές επιχειρήσεις κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν μια τριπλή πρόκληση, που ουσιαστικά αφορούσε το σήμερα, το αύριο και το μετέπειτα: Βραχυπρόθεσμα έπρεπε να προστατέψουν τη ζωή και την υγεία των ανθρώπων τους, να διαχειριστούν τις αλλαγές στον τρόπο εργασίας και να διασφαλίσουν την επιβίωση μέσα σε ένα περιβάλλον μερικής ή και ολικής αναστολής της οικονομικής δραστηριότητας. Μεσοπρόθεσμα, για να διαχειριστούν την επανεκκίνηση υπό συνθήκες ακραίας αβεβαιότητας, καλούνται να ενισχύσουν την ανθεκτικότητά τους, να αποκαταστήσουν και να θωρακίσουν την εφοδιαστική τους αλυσίδα, να

32 EconomyToday

Μέσα σε διάστημα λίγων εβδομάδων, άλλαξε, με ταχύτητα που η γενιά μας δεν είχε βιώσει μέχρι σήμερα, ο τρόπος που δουλεύουμε, μετακινούμαστε, διασκεδάζουμε, καταναλώνουμε και αποταμιεύουμε

αποκαταστήσουν τους διαύλους επικοινωνίας με τους πελάτες, να ενισχύσουν την ευελιξία του ανθρώπινου δυναμικού και να προχωρήσουν στον εξορθολογισμό των εταιρικών δομών και του χαρτοφυλακίου τους. Η πλειονότητα των κυπριακών επιχειρήσεων βρίσκεται σε αυτή τη φάση και φαίνεται να ανταποκρίνεται με επιτυχία, ιδιαίτερα αυτές που είχαν προχωρήσει στον ψηφιακό τους μετασχηματισμό, είχαν ενσωματώσει διαδικασίες διαχείρισης κρίσεων και είχαν επενδύσει στην εκπαίδευση και την επικοινωνία με το ανθρώπινο δυναμικό τους. Θέλω να πιστεύω ότι οι εταιρείες επαγγελματικών υπηρεσιών, σε όλη τη διάρκεια του 2020, βοήθησαν σημαντικά τις κυπριακές επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις, σε επίπεδο διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού, εξασφάλισης ρευστότητας, ενίσχυσης της ανθεκτικότητας και της κυβερνοασφάλειας και προσαρμογής των επιχειρησιακών λειτουργιών.

ΤΟ ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Παράλληλα, όμως, οι επιχειρήσεις οφείλουν να προετοιμαστούν για το «μετέπειτα», πρέπει δηλαδή να κατανοήσουν και να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα που δημιουργεί η πανδημία. Μέσα σε διάστημα λίγων εβδομάδων, άλλαξε, με ταχύτητα που η γενιά μας δεν είχε βιώσει μέχρι σήμερα, ο τρόπος που δουλεύουμε, μετακινούμαστε, διασκεδάζουμε, καταναλώνουμε και αποταμιεύουμε. Γνωρίσαμε, από πρώτο χέρι, τις επιπτώσεις της πανδημίας στον τουρισμό, οι οποίες, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, δεν θα περιοριστούν στο 2020, αλλά θα συνεχιστούν, σε κάποιο βαθμό, και την επόμενη χρονιά. Η ψηφιακή τεχνολογία και τα νέα κανάλια επικοινωνίας με τους καταναλωτές θα κάνουν την παρουσία τους ακόμη πιο αισθητή, επιταχύνοντας αλλαγές σε μια σειρά από τομείς της οικονομίας. Η πανδημία, επίσης, φαίνεται να μας ευαισθητοποιεί περισσότερο σε ό,τι αφορά την κλιματική αλλαγή, καθώς ζήσαμε για μεγάλα διαστήματα σε πόλεις με καθαρότερη ατμόσφαιρα, ενώ ανέδειξε και ζητήματα κοινωνικών ανισοτήτων, έχοντας πλήξει πολύ πιο έντονα τους κοινωνικά αδύναμους. Τέλος, είναι ενδεχόμενο η κρίση να εντείνει την αμφισβήτηση της παγκοσμιοποίησης, καθώς πολλές χώρες θα αναζητήσουν πλησιέστερες και ασφαλέστερες πηγές για μια σειρά από είδη πρώτης ανάγκης, γεγονός που μπορεί να αποτελεί ευκαιρία για χώρες που βρίσκονται στις παρυφές της Ευρώπης, όπως η Κύπρος.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

Στην προετοιμασία για το μετέπειτα, πιστεύω ότι ο ρόλος των εταιρειών επαγγελματικών υπηρεσιών θα είναι καθοριστικός. Αποστολή μας στο διάστημα που έρχεται θα είναι πρωτίστως να βοηθήσουμε τις επιχειρήσεις να αποκωδικοποιήσουν

Η αισιοδοξία μου ενισχύεται από το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, ξεπερνώντας τους αρχικούς της δισταγμούς, έχει αρθεί στο ύψος των περιστάσεων, υιοθετώντας ένα πρόγραμμα ανάκαμψης

τις αλλαγές που έρχονται, να προβλέψουν τις επιπτώσεις και τις ευκαιρίες για τον κλάδο τους, να αντιμετωπίσουν τις αναδυόμενες απειλές και να προσαρμόσουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο για να μπορέσουν να επιζήσουν και να ευημερήσουν στη νέα κανονικότητα. Παράλληλα, βέβαια, σε ένα περιβάλλον όπου αυξάνονται διαρκώς οι απαιτήσεις της κοινωνίας αλλά και της επενδυτικής κοινότητας για ολοένα και μεγαλύτερη διαφάνεια και λογοδοσία, οι ελεγκτικές υπηρεσίες μας έχουν έναν σημαντικό ρόλο να παίξουν για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης προς τις επιχειρήσεις και κατ’ επέκταση προς την κυπριακή οικονομία. Είμαι, συνεπώς, αισιόδοξος για τον κλάδο των εταιρειών επαγγελματικών υπηρεσιών, καθώς θα χρειαστεί και στα επόμενα χρόνια να συνεχίσουν να διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη της οικονομίας μας, όπως έκαναν και κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Είμαι όμως σχετικά αισιόδοξος, στον βαθμό που το επιτρέπει η τραυματική εμπειρία του 2020, και για την πορεία της οικονομίας γενικότερα. Είδαμε ήδη, τις τελευταίες εβδομάδες, ότι οι θετικές ειδήσεις στην πορεία για την ανακάλυψη του εμβολίου για τον COVID-19 έχουν επηρεάσει θετικά το οικονομικό κλίμα παγκοσμίως. Εφόσον η πορεία αυτή συνεχιστεί και ξεπεραστούν τα σημαντικά προβλήματα που συνδέονται με τη διάθεση του εμβολίου, πιστεύω ότι η παγκόσμια οικονομία θα εισέλθει σε τροχιά ταχείας ανάκαμψης το 2021. Η αισιοδοξία μου ενισχύεται από το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, ξεπερνώντας τους αρχικούς της δισταγμούς, έχει αρθεί στο ύψος των περιστάσεων, υιοθετώντας ένα πρόγραμμα ανάκαμψης που, σε συνδυασμό με την πολιτική που ακολουθεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, θα δώσει ισχυρή ώθηση στην ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια. Σε ένα περιβάλλον όπως αυτό, η κυπριακή οικονομία μπορεί κι αυτή να επιτύχει μια θεαματική ανάκαμψη, ακόμη κι αν η επανεκκίνηση της παγκόσμιας τουριστικής αγοράς καθυστερήσει. Η έρευνα EY Attractiveness Survey Cyprus 2020, που πραγματοποιήσαμε φέτος για πρώτη φορά, μας έδειξε ότι η Κύπρος συγκεντρώνει σήμερα σημαντικό επενδυτικό ενδιαφέρον, που εκτείνεται σε ένα ευρύ φάσμα τομέων της οικονομίας, πέραν των παραδοσιακών πυλώνων του τουρισμού, του real estate και των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Το επενδυτικό αυτό ενδιαφέρον στηρίζεται σε μια σειρά από συγκριτικά πλεονεκτήματα, όπως η στρατηγική της θέση, το ευνοϊκό φορολογικό πλαίσιο, οι υποδομές της, το σταθερό πολιτικό περιβάλλον και ιδιαίτερα το υψηλό επίπεδο δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού της. Εφόσον συνεχίσουμε να ενισχύουμε τα πλεονεκτήματά μας αυτά και παράλληλα αντιμετωπίσουμε τους ανασταλτικούς παράγοντες, όπως είναι η γραφειοκρατία, η καθυστέρηση της ψηφιοποίησης του κράτους, οι αργοί ρυθμοί απονομής της δικαιοσύνης και οι αδυναμίες του τραπεζικού μας συστήματος, πιστεύω ότι οι προοπτικές για την οικονομία μας είναι θετικές.

EconomyToday 33

ΑΡΘΡΟ

2021

ΕΛΕΓΚΤΙΚΟΙ ΟΙΚΟΙ

ΠΙΣΤΕΥΟΥΜΕ ΣΤΟ ΑΥΡΙΟ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΑΣ, ΑΛΛΑ ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΘΑ ΕΡΘΕΙ ΑΠΟ ΜΟΝΟ ΤΟΥ Μόνο αν προβούμε στις ανάλογες αναπροσαρμογές μπορούμε να μετατρέψουμε το 2021 από έτος δυσκολιών σε έτος ευκαιριών.

Του Χρίστη Μ. Χριστοφόρου Ανώτερου Εκτελεστικού Συμβούλου της Deloitte στην Κύπρο

Η

νέα χρονιά που έρχεται δεν ξεκινά με καλούς οιωνούς για την οικονομία. Τα όσα βιώσαμε το προηγούμενο εννιάμηνο, με την εκδήλωση της πανδημίας και τις σοβαρές επιπτώσεις της πάνω στην οικονομία, μας προϊδεάζουν για μια δύσκολη χρονιά, τουλάχιστον για τους πρώτους μήνες του 2021. Και αυτό, διότι οι πληγές που δημιούργησε η πανδημία είναι πάρα πολλές, ενώ οι ζημιές που καταγράφονται, σε επίπεδο τόσο δημόσιας όσο και ιδιωτικής οικονομίας, είναι τεράστιες. Ενδεικτικά αναφέρω την προβλεπόμενη εκτόξευση του δημόσιου χρέους στο ιστορικό αρνητικό του 120% του ΑΕΠ, τη μεγάλη αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος και την απότομη άνοδο της ανεργίας. Όπως γίνεται αντιληπτό, οι αποκλίσεις αυτές θα χρειαστούν χρόνο για να διορθωθούν, ενώ οι αρνητικές προεκτάσεις τους πάνω στο σύνολο της οικονομίας είναι πασιφανείς.

ΒΑΡΙΑ ΠΛΗΓΩΜΕΝΟΣ Ο ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Στην ιδιωτική οικονομία, η εικόνα είναι ακόμα χειρότερη, αφού οι επιχειρήσεις σήμερα είναι αντιμέτωπες με τη μείωση εργασιών και την έλλειψη επαρκούς ρευστότητας χρήματος, ενώ πολλές βρίσκονται στα πρόθυρα οριστικού λουκέτου. Σύντομα αναμένεται ν’ αρχίσουν και οι μαζικές απολύσεις προσωπικού, γεγονός που θα επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την οικονομία. Η πρόκληση της πανδημίας λοιπόν είναι πολύ μεγάλη και 34 EconomyToday

Η Κύπρος χρειάζεται μια ανασυγκρότηση σε νοοτροπίες, θεσμούς και στρατηγικές. Πρέπει να αναθεωρήσουμε πολλά για να επιβιώσουμε, όχι μόνο το 2021, αλλά και στη μετά την πανδημία εποχή

Επίσης, το συνδικαλιστικό κίνημα οφείλει να αντιληφθεί ότι οι καιροί δεν είναι καλοί. Τώρα δεν είναι η ώρα των παράλογων αξιώσεων και των εκτός τόπου και χρόνου διεκδικήσεων. Τώρα είναι η ώρα της συναντίληψης και της υπευθυνότητας, για να εξέλθουμε από το τούνελ της κρίσης. Είναι η στιγμή για συνεργασία με τις επιχειρήσεις, με στόχο κοινές λύσεις ενίσχυσης του επιχειρείν.

η διαχείρισή της πολύ δύσκολη. Η σωστή απόφαση για στήριξη των επιχειρήσεων και των εργαζομένων από το κράτος δεν μπορεί να συνεχιστεί επ’ άπειρον, ενώ ο τραπεζικός τομέας (παρά την αυξημένη ρευστότητα που διαθέτει) παρουσιάζεται απρόθυμος να εισέλθει ενεργά στην εξίσωση, για να μην επωμιστεί άλλα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.

ΕΠΙΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΤΟΜΕΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ

Μπροστά σ’ αυτό το σκηνικό, το 2021 προβάλλει πολύ ανηφορικό και –κατά τη γνώμη μου– ως κράτος θα πρέπει να πάρουμε σοβαρές αποφάσεις. Αποφάσεις για το σήμερα, αλλά και την επόμενη μέρα μετά την πανδημία. Επιβάλλεται να προβούμε σε τομές και μεταρρυθμίσεις που θα βελτιώσουν το επιχειρηματικό περιβάλλον, να προχωρήσουμε στον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας, να δώσουμε έμφαση στους τομείς των επενδύσεων και των εξαγωγών, να ενισχύσουμε νέους τομείς επιχειρηματικής δράσης, να προωθήσουμε τη βιώσιμη ανάπτυξη, να δώσουμε έμφαση στην πράσινη οικονομία και αρκετά άλλα. Με την προσδοκία ότι σε κάποια φάση θα ελεγχθεί η πανδημία, πρέπει να είμαστε έτοιμοι για τη νέα «κανονικότητα». Πρέπει να προετοιμαστούμε από τώρα για να κερδίσουμε το στοίχημα του μέλλοντος. Αρχικά, η κυβέρνηση, από την πλευρά της, πρέπει να δει πιο επισταμένα τα του οίκου της. Οι μεγάλες δαπάνες που έγιναν για να στηριχθούν οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι, δημιουργούν αρνητική πίεση στο δημοσιονομικό ισοζύγιο. Επίσης, οι μη παραγωγικές δαπάνες πρέπει να συγκρατηθούν και το κρατικό μισθολόγιο να περιοριστεί. Όλα αυτά είναι απαραίτητα, αν θέλουμε να έχουμε μια εύρωστη δημοσιονομική κατάσταση που να συμβάλλει στη συνολική ανάπτυξη της οικονομίας.

Οι επιχειρήσεις, από την πλευρά τους, θα πρέπει να δουν τα νέα δεδομένα με άλλο φακό. Τα εύκολα και γρήγορα κέρδη δεν υπάρχουν πλέον. Χρειάζεται ανασυγκρότηση των επιχειρήσεών μας και αναθεώρηση των επιχειρηματικών πλάνων. Η ευρεία χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας έχει ανατρέψει πολλές από τις παραδοσιακές μεθοδολογίες. Σήμερα, χρειάζονται τεχνολογικές γνώσεις, εξειδίκευση και επαγγελματισμός, για να βγούμε από την κρίση πιο δυνατοί. Όπως αντιλαμβάνεστε, η Κύπρος χρειάζεται μια ανασυγκρότηση σε νοοτροπίες, θεσμούς και στρατηγικές. Πρέπει να αναθεωρήσουμε πολλά για να επιβιώσουμε, όχι μόνο το 2021, αλλά και στη μετά την πανδημία εποχή. Ανεξαρτήτως της έκβασης της πανδημίας και του χρόνου που θα χρειαστεί για να ελεγχθεί, η Κύπρος πρέπει να προβεί σε μια εκ βάθρων αναδιοργάνωση και ανασύνταξη. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε τις προοπτικές μας, αλλά και τις όποιες νέες ευκαιρίες του 2021 και μετέπειτα.

ΤΙ ΑΛΛΑΖΕΙ

ΕΥΘΥΝΟΦΟΒΟ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Παράλληλα, το πολιτικό σύστημα πρέπει να εγκαταλείψει την ατολμία και την ευθυνοφοβία του και να αναλάβει πρωτοβουλίες προς την ορθή κατεύθυνση. Πρώτα οφείλει να επαναφέρει την αξιοπιστία του κράτους, ώστε οι πολίτες να το εμπιστευθούν ξανά. Ύστερα, μαζί με τους άλλους συντεταγμένους θεσμούς της πολιτείας, να λάβει τα δέοντα μέτρα για να απαλλάξει τον τόπο από τα βαρίδια της διαφθοράς και της διαπλοκής. Πρέπει επίσης να λάβει αποφάσεις, ανεξαρτήτως πολιτικού κόστους, που θα τονώνουν την επιχειρηματικότητα και γενικά την οικονομία. Η διαχρονική τακτική όλα να εξαρτώνται από το πολιτικό κόστος, έβλαψε τον τόπο και πρέπει να τερματιστεί. Οι πολίτες θέλουν σωστές αποφάσεις, ασχέτως των επιπτώσεων στην κομματική πελατεία του οποιουδήποτε πολιτικού σχηματισμού.

Οι επιχειρήσεις, από την πλευρά τους, θα πρέπει να δουν τα νέα δεδομένα με άλλο φακό. Τα εύκολα και γρήγορα κέρδη δεν υπάρχουν πλέον

Σίγουρα, το 2021 φέρνει μαζί του και ενδιαφέρουσες αλλαγές. Ειδικά στο εξωτερικό περιβάλλον, η αλλαγή σκυτάλης στην Προεδρία των ΗΠΑ, η αναμενόμενη βελτίωση των εμπορικών σχέσεων ΗΠΑ-Κίνας, η διάχυση της τεχνολογίας και της καινοτομίας, το Brexit και άλλες διεθνείς εξελίξεις, αναμένεται να δημιουργήσουν ένα νέο πλέγμα μετεξελίξεων που έμμεσα θα επηρεάσουν κάθε οικονομία. Ως ευάλωτη στις έξωθεν εξελίξεις, η οικονομία μας θα πρέπει να είναι προετοιμασμένη για ανάλογη αντίδραση. Επιβάλλεται να μελετούμε τις διεθνείς εξελίξεις και να κινούμαστε προληπτικά. Πιστεύουμε στο αύριο της οικονομίας μας, αλλά αυτό δεν θα έρθει από μόνο του. Ο καθένας από το πόστο του οφείλει να βλέπει το δάσος και όχι το δέντρο. Και αυτό είναι το μήνυμα που θέλω να στείλω σήμερα: Μόνο αν προβούμε στις ανάλογες αναπροσαρμογές μπορούμε να μετατρέψουμε το 2021 από έτος δυσκολιών σε έτος ευκαιριών. Και μόνο αν κινηθούμε με τόλμη, με σχέδιο και συλλογικά μπορούμε να κερδίσουμε το αύριο για τη χώρα μας.

EconomyToday 35

ΑΡΘΡΟ

2021

ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Οι προοπτικές

μέσα από τις προκλήσεις

της πανδημίας

Με πνεύμα σύνεσης, συνεργασίας, αλληλοκατανόησης και στα πλαίσια ουσιαστικού και συνεπώς παραγωγικού διαλόγου, θα πρέπει να εξετάσουμε νομοθετικές ρυθμίσεις που θα διευρύνουν περαιτέρω τις προοπτικές ανάπτυξης της χώρας μας. Του Μιχάλη Καμμά Γενικού Διευθυντή Συνδέσμου Τραπεζών Κύπρου

Τ

ο στοιχείο που καθόρισε σε τεράστιο βαθμό τη φετινή πορεία της οικονομίας ήταν η πανδημία, όπως αντίστοιχα εκτιμάται ότι θα συμβεί και τη νέα χρονιά. Το άγνωστο και το απροσδόκητο που εμπεριέχονται στην πρωτοφανή υγειονομική κρίση δεν αφήνουν περιθώρια για ασφαλείς προβλέψεις, ακόμη και για το εγγύς μέλλον. Το μόνο σίγουρο, και για τον τραπεζικό τομέα, είναι πως θα χρειαστεί πολλή και σκληρή δουλειά προκειμένου οι πιέσεις που έχουν δημιουργηθεί στην οικονομία να αποκλιμακωθούν και πέραν όλων των άλλων προβλημάτων να εξετάσουμε μέσω μακροπρόθεσμου φακού την οικονομία της χώρας μας στα επόμενα χρόνια. Στο πεδίο των προκλήσεων, το πιο βασικό που οι τράπεζες 36 EconomyToday

Με πρώτες ύλες τις κατακτήσεις των τελευταίων μηνών, θα πρέπει να συνεχίσουμε την προσπάθεια για να χτίσουμε μια ψηφιακά αναβαθμισμένη χώρα

ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

έχουν να διαχειριστούν είναι οι βαθιές πληγές που αφήνει η πανδημία, ιδίως όταν αναφερόμαστε σε σημαντικούς για την οικονομία μας τομείς, όπως ο τουρισμός και συναφείς κλάδοι. Η σημαντική επιβράδυνση στην οικονομική δραστηριότητα από τα μέτρα για περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού έχει αντίκτυπο σε θέσεις εργασίας, πιθανώς στις απολαβές των εργαζομένων, καθώς και στη διάθεση ή και τη δυνατότητα –πλέον– για κατανάλωση, μεγάλες αγορές ή επενδύσεις από επιχειρήσεις και νοικοκυριά.

ΜΗ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΜΕΝΑ ΔΑΝΕΙΑ Μέσα σε αυτό το σύνθετο πλέγμα προκλήσεων, οι τράπεζες έχουν ταυτόχρονα να διαχειριστούν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ) που υπήρχαν και πριν από την κρίση της πανδημίας, αλλά και τη δημιουργία νέων ΜΕΔ, που πιθανώς να προκύψουν ως απότοκο της πανδημίας μετά την ολοκλήρωση του μορατόριουμ δόσεων δανείων. Αυτός είναι ο λόγος που συστηματικά ως Σύνδεσμος Τραπεζών αναφερόμαστε στην ανάγκη για αλληλοκατανόηση, συνεργασία και διάλογο στη βάση εξεύρεσης λύσεων που θα δίνουν ουσιαστικές απαντήσεις στα ακανθώδη ερωτήματα που δημιουργούνται σε κάθε περίοδο κρίσης, οικονομικής, κοινωνικής, ή στην προκειμένη υγειονομικής. Οι τράπεζες της χώρας απέδειξαν κατά το 2020 ότι, με όσα έχτισαν τα προηγούμενα χρόνια, διαδραμάτισαν και συνεχίζουν να διαδραματίζουν ρόλο στο σκηνικό επίλυσης των προβλημάτων και ότι δεν είναι μέρος του προβλήματος. Ταυτόχρονα όμως, οδεύουμε προς τις βουλευτικές εκλογές του ερχόμενου Μαΐου, κάτι που συνεπάγεται έναρξη της προεκλογικής περιόδου, και όπως συνήθως συμβαίνει σε τέτοιες χρονικές συγκυρίες μέρος του πολιτικού διαλόγου ρέπει προς λαϊκιστικές προσεγγίσεις. Αυτός είναι ένας άλλος λόγος για τον οποίο τακτικά αναφερόμαστε στην ανάγκη για επικράτηση της νηφαλιότητας και για ψήφιση νομοθεσιών, τροπολογιών ή άλλων ρυθμίσεων οι οποίες να μη δημιουργούν ανταγωνιστικά μειονεκτήματα ή άλλα προβλήματα στο εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα, σε σχέση με το τι επικρατεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οδεύουμε προς τις βουλευτικές εκλογές του ερχόμενου Μαΐου, κάτι που συνεπάγεται έναρξη της προεκλογικής περιόδου, και όπως συνήθως συμβαίνει σε τέτοιες χρονικές συγκυρίες μέρος του πολιτικού διαλόγου ρέπει προς λαϊκιστικές προσεγγίσεις

Μια άλλη πρόκληση που οι τράπεζες έχουν να αντιμετωπίσουν είναι το παζλ οικονομικών δεδομένων, τα κομμάτια του οποίου αποτελούν σημαντικοί δείκτες, όπως τα ήδη υψηλά ΜΕΔ, το υψηλό ιδιωτικό χρέος που περιορίζει το χρηματοδοτικό περιθώριο των τραπεζών, το αυξημένο κόστος λειτουργίας των τραπεζών, καθώς και τα πολύ χαμηλά επιτόκια που επικρατούν διεθνώς. Θα πρέπει βέβαια να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις, όπως έχουμε πράξει και στο παρελθόν, και να εξετάσουμε τις επιλογές που έχουμε ενώπιόν μας, ούτως ώστε, στο μέτρο του δυνατού και με την προσδοκία σύντομα η κρίση της πανδημίας να περάσει στην ιστορία, να εξετάσουμε όσα έχουμε πετύχει κατά τους τελευταίους μήνες και να μετατρέψουμε τις προκλήσεις σε προοπτικές ανάπτυξης. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η ψηφιακή πρόοδος που έχει καταγραφεί, σε πολλά επίπεδα, κατά το 2020. Η κυπριακή κοινωνία κατάφερε σε μεγάλο βαθμό να αξιοποιήσει τεχνολογικές και ψηφιακές λύσεις για εργασία, επικοινωνία, εξασφάλιση διαφόρων υπηρεσιών και πληροφόρησης, ή ακόμη και για παροχή εκπαίδευσης ή και υπηρεσιών υγείας. Βέβαια, με πρώτες ύλες τις κατακτήσεις των τελευταίων μηνών, θα πρέπει να συνεχίσουμε την προσπάθεια για να χτίσουμε μια ψηφιακά αναβαθμισμένη χώρα, η οποία θα έχει θετικό αντίκτυπο και στην ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα της Κύπρου. Την ίδια ώρα, θα πρέπει, με πνεύμα σύνεσης, συνεργασίας, αλληλοκατανόησης και στα πλαίσια ουσιαστικού και συνεπώς παραγωγικού διαλόγου, να εξετάσουμε νομοθετικές ρυθμίσεις που θα διευρύνουν περαιτέρω τις προοπτικές ανάπτυξης της χώρας μας. Η παραγωγή πολιτικής είναι επιθυμητό να εστιάσει άμεσα στα χρόνια που ακολουθούν και ακόμη περισσότερο στο μέλλον που πρέπει να σχεδιάσουμε, βάσει και των εμπειριών που έχουν αποκτηθεί, με λογική και εμπειρογνωμοσύνη προς όφελος των επόμενων γενιών του τόπου μας.

EconomyToday 37

ΑΡΘΡΟ

2021

ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Αντιμετωπίσαμε τις προκλήσεις,

αισιοδοξούμε για το μέλλον Μέσα σε ένα πρωτόγνωρο περιβάλλον, ανταποκριθήκαμε στις προσδοκίες της κοινωνίας, συνεχίζοντας ταυτόχρονα την προσπάθεια για μεταμόρφωση της Τράπεζας Κύπρου. ΤΟΥ ΠΑΝΙΚΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Διευθύνοντος Συμβούλου Τράπεζας Κύπρου

Τ

ο 2020 εκτυλίχθηκε πολύ διαφορετικά απ’ ό,τι το περιμέναμε. Ενδεχομένως εκτυλίχθηκε με τον πιο πρωτόγνωρο και ανέλπιστο τρόπο που βίωσε η ανθρωπότητα τις τελευταίες δεκαετίες. Η Κύπρος δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη από τις επιπτώσεις του κορωνοϊού και πολύ περισσότερο η εξωστρεφής κυπριακή οικονομία. Όλοι αναγκαστήκαμε να αναπροσαρμόσουμε τις προτεραιότητές μας, θέτοντας πάνω απ’ όλα την υγεία τη δική μας και των συνανθρώπων μας, κάτι που συνεχίζουμε να κάνουμε μέχρι και σήμερα, παρ’ όλη τη σωματική κόπωση και την ψυχική ταλαιπωρία. Ωστόσο, αν είναι κάτι που πρέπει να θυμόμαστε από τη συγκεκριμένη χρονιά, είναι οι αντοχές που δείξαμε για να αντέξουμε το ισχυρό πλήγμα που δεχθήκαμε, νοικοκυριά, επιχειρήσεις και πολιτεία. Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον έντονης πίεσης, στην Τράπεζα Κύπρου γνωρίζαμε εξαρχής τον πρωταγωνιστικό ρόλο που μας αναλογούσε. Όπως και παλαιότερα, ξέραμε πως είναι καθήκον μας να στηρίξουμε την κυπριακή οικονομία και να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες της κοινωνίας.

38 EconomyToday

Η επόμενη μέρα πρέπει να μας βρει όλους συντονισμένους σε ένα ευρύτερο, ενιαίο στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης

Κοινός στόχος όλων μας, όταν ξεπεράσουμε την υγειονομική κρίση, πρέπει να είναι η ενίσχυση της κυπριακής οικονομίας, που παρουσιάζει πρωτοφανείς αντοχές, ακόμα και σε περιόδους κατά τις οποίες οι μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη επηρεάζονται δραματικά. Η αναμενόμενη ύφεση της τάξης του 5% με 6% μείωσης του ΑΕΠ για το 2020 μπορεί να φαντάζει τρομακτική ως αριθμός, αλλά συγκρίνεται ιδιαίτερα ευνοϊκά σε σχέση με τις επιπτώσεις σε άλλες χώρες με παρόμοιο οικονομικό προφίλ. Αισθανόμαστε ικανοποιημένοι γιατί εκπληρώσαμε και θα συνεχίσουμε να εκπληρώνουμε το χρέος μας προς την κοινωνία, ενώ την ίδια ώρα κάναμε σημαντικά βήματα για υλοποίηση της διακηρυγμένης στρατηγικής της Τράπεζας. Συγκεκριμένα, προχωρήσαμε σε μείωση του πιστωτικού κινδύνου και σε επιτάχυνση του ρυθμού μείωσης των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (ΜΕΔ), τόσο οργανικά όσο και μέσω περαιτέρω πωλήσεων προβληματικού δανειακού χαρτοφυλακίου. Παράλληλα, συνεχίσαμε τον εξορθολογισμό και την απλούστευση διαδικασιών, επενδύοντας στις ψηφιακές μας δυνατότητες, με τον ορισμό CYON (Cyprus On) να παίρνει σάρκα και οστά. Είμαστε ιδιαίτερα ικανοποιημένοι με τους ρυθμούς προσαρμογής στα νέα δεδομένα και ακόμα περισσότερο που οι πελάτες μας αφουγκράστηκαν τις νέες τάσεις και η ψηφιακή εξυπηρέτηση αυξήθηκε σημαντικά, αφού πλέον οι χρήστες των ψηφιακών καναλιών της Τράπεζας ξεπέρασαν τις 320.000. Ποσό περίπου €30,3 δισ. διακινήθηκε μέσω 1bank τους πρώτους 11 μήνες του έτους. Μέρος του προγράμματος ψηφιακής μεταμόρφωσης είναι και η εγκαθίδρυση ενός μοντέρνου και πιο αποδοτικού εργασιακού περιβάλλοντος. Προς επίτευξη κι αυτού του στόχου, έχουν ήδη εφαρμοστεί νέες τεχνολογίες και εργαλεία, τα οποία θα αλλάξουν δραστικά την εμπειρία των εργαζομένων, βελτιώνοντας τη συνεργασία και την ανταλλαγή γνώσεων σε ολόκληρο τον οργανισμό. Όλα αυτά θα συμβάλουν στη διαμόρφωση ακόμα καλύτερης κουλτούρας εξυπηρέτησης υψηλού επιπέδου. Σε πρόσφατη συνέντευξή της, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Christine Lagarde, αναφέρθηκε στον τρόπο με τον οποίο αποφασίστηκε στο Διοικητικό Συμβούλιο της εποπτικής Αρχής η δυναμική παρέμβαση μέσω του προγράμματος αγορών αξίας 750 δισεκατομμυρίων ευρώ. Χρησιμοποίησε την έκφραση «We go big, or we go home!». Έτσι κι εμείς, ως οργανισμός, αξιοποιούμε τα εργαλεία που ενεργοποίησε η ΕΚΤ, όπου είναι απαραίτητο, και ακολουθούμε τις οδηγίες και υποδείξεις της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου. Ακόμα και σε ένα δύσκολο οικονομικό περιβάλλον, συνεχίζουμε να παραχωρούμε νέες χορηγήσεις, βασισμένες σε υγιή και βιώσιμα κριτήρια. Τους πρώτους εννιά μήνες του 2020 παραχωρήσαμε νέα δάνεια αξίας περίπου ενός δισεκατομμυρίου ευρώ, χωρίς να κάνουμε εκπτώσεις στα κριτήρια. Περίπου το 99% των νέων

Αισθανόμαστε ικανοποιημένοι γιατί εκπληρώσαμε και θα συνεχίσουμε να εκπληρώνουμε το χρέος μας προς την κοινωνία

δανείων που δόθηκαν στην Κύπρο από το 2016 και μετά είναι εξυπηρετούμενα και θέλουμε να διατηρήσουμε αυτή την πολύ καλή απόδοση. Με αυστηρά κριτήρια και ορθή διαχείριση, τα δάνεια που παραχωρούμε μετατρέπονται στη συντριπτική τους πλειοψηφία σε φιλόδοξα και υγιή επιχειρηματικά σχέδια. Πλέον, οι κυπριακές επιχειρήσεις δανείζονται για να μπουν με αξιώσεις στην παραγωγική διαδικασία και να συνεισφέρουν στην οικονομία και τον υγιή ανταγωνισμό, δημιουργώντας νέες παραγωγικές γραμμές αλλά και θέσεις εργασίας. Διαβεβαιώνω για ακόμα μια φορά πως είμαστε εκεί για τους έντιμους, μικρούς, μεσαίους και μεγάλους, σκληρά εργαζόμενους Κύπριους. Για την οικογένεια που έχει όνειρα για το μέλλον. Θέλουμε να κρατήσουν την πρώτη τους κατοικία και τους παρέχουμε τα κατάλληλα εργαλεία, διευκολύνσεις και λύσεις για να το κάνουν. Ωστόσο, είμαστε απόλυτοι και αμείλικτοι εκεί όπου καταγράφονται περιστατικά εξαπάτησης σε σχέση με τον δανεισμό. Οι στρατηγικοί κακοπληρωτές, μικροί και μεγάλοι, του πλασματικού lifestyle με λεφτά που δεν τους ανήκουν, θα μας βρίσκουν διαρκώς απέναντί τους μέχρι να εξαλειφθεί αυτή η μάστιγα που ταλανίζει την κυπριακή οικονομία. Δεν θα ανεχθούμε εκείνους που υπονομεύουν ολόκληρο το σύστημα και θέτουν σε κίνδυνο τους υπόλοιπους συμπολίτες τους. Σύντομα η αναστολή δόσεων (moratorium) θα ολοκληρωθεί. Εμείς είμαστε έτοιμοι να στηρίξουμε τους βιώσιμους πελάτες μας από την αρχή του 2021, παρέχοντάς τους την αναγκαία ρευστότητα ή/και λύσεις αναδιάρθρωσης αν χρειαστεί, για να ξεπεράσουν τις προσωρινές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Είναι σημαντική η μετάβασή τους από καθεστώς αναστολής πληρωμής σε καθεστώς ομαλής και σταδιακής πληρωμής, μέχρι η οικονομία να αρχίσει να ανακάμπτει. Εκτιμούμε πως η οικονομία το 2021 θα αναπτυχθεί με ρυθμό περίπου 4,0%. Τα καλά νέα για την εξεύρεση εμβολίου και την έναρξη των εμβολιασμών έχουν ήδη δημιουργήσει συγκρατημένη αισιοδοξία παγκόσμια. Η επόμενη μέρα πρέπει να μας βρει όλους συντονισμένους σε ένα ευρύτερο, ενιαίο στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης, του οποίου οι βάσεις τίθενται τόσο από την ευρωπαϊκή στρατηγική (Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, Ταμείο Ανάκαμψης) όσο και από την εγχώρια ανάγκη να βελτιώσουμε και –γιατί όχι;– να αλλάξουμε το παραγωγικό μοντέλο της χώρας. Στην Τράπεζα Κύπρου έχουμε πλήρη επίγνωση ότι ο ρόλος μας το 2021 θα είναι το ίδιο σημαντικός όσο ήταν και το 2020. Θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι έχουμε τους ανθρώπους, την τεχνογνωσία αλλά και τις λύσεις για να συμβουλεύσουμε και να καθοδηγήσουμε για ακόμα μια φορά, ώστε να πετύχουμε ισχυρή και βιώσιμη ανάπτυξη αλλά και προοπτική για τις μελλοντικές γενιές.

EconomyToday 39

ΑΡΘΡΟ

2021

ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Πορευόμαστε

στην επόμενη χρονιά

με ρεαλισμό

Αναπτυσσόμαστε μαζί με τους πελάτες μας, εδώ και 25 χρόνια, συμβάλλοντας έτσι και στην ίδια την ανάπτυξη της Κύπρου. Του δρος Kirill Zimarin CEO RCB Bank

Η

RCB Bank γιορτάζει 25 χρόνια ιστορίας και επιτυχημένης παρουσίας στην Κύπρο. Και σήμερα, μετά από 15 χρόνια στη θέση του CEO της RCB Bank, δηλώνω με υπερηφάνεια ότι ηγούμαι μιας εκ των τριών μεγαλύτερων εγχώριων τραπεζών, ενός πλήρως κυπριακού τραπεζικού ιδρύματος, με ανθρώπινο δυναμικό και συνεργάτες που ξεπερνούν τις 10.000, που διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στη στήριξη της πραγματικής οικονομίας της χώρας. Αυτή η απτή στήριξη διοχετεύεται με διάφορους τρόπους, όπως είναι η χρηματοδότηση πελατών που δραστηριοποιούνται στους πιο σημαντικούς πυλώνες της οικονομίας, όπως ο τουρισμός, η ενέργεια, η εκπαίδευση, η φαρμακευτική βιομηχανία και το λιανικό εμπόριο. Αυτή δεν είναι απλώς μια αξιοσημείωτη επιτυχία για τον κόσμο της RCB Bank, αλλά κάτι που μοιραζόμαστε με την αγορά εν γένει. Εάν υπάρχει κάτι για το οποίο είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι είναι πως όλα αυτά τα χρόνια έχουμε παραμείνει πιστοί στις βασικές μας αξίες, της εμπιστοσύνης, της υπευθυνότητας και του επαγγελματισμού.

ΧΡΟΝΙΑ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ

Το 2020 ήταν μια χρονιά χωρίς προηγούμενο παγκοσμίως και, μέσα στο περιβάλλον το οποίο βιώνουμε, πορευόμαστε στην επόμενη χρονιά με ρεαλισμό, καθώς δεν έχουμε ακόμη βιώσει την πλήρη εικόνα του αντίκτυπου του COVID-19 στην 40 EconomyToday

Το μέλλον της Κύπρου έγκειται σε εκείνες τις εταιρείες που έχουν στέρεες βάσεις και προοπτικές ανάπτυξης και παραμένουμε δεσμευμένοι να τις στηρίξουμε και να συνεργαστούμε μαζί τους

οικονομία και την κοινωνία. Για τον τουρισμό, που αποτελεί έναν από τους πλέον σημαντικούς πυλώνες ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας, έχει χαθεί μια ολόκληρη σεζόν. Την ίδια ώρα, πολλές είναι οι επιχειρήσεις από διάφορους άλλους τομείς που αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Ο τραπεζικός τομέας ασφαλώς αντιμετωπίζει προκλήσεις, αφού οι πελάτες του αντιμετωπίζουν δυσκολίες, και είναι γι’ αυτό ακριβώς που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου επενέβησαν για να προσφέρουν εργαλεία στις οικονομίες της Ευρωζώνης, ενώ προγράμματα στήριξης έχουν βεβαίως εξαγγελθεί και σε επίπεδο Ε.Ε. Στην περίπτωση της RCB Bank, βρεθήκαμε στο πλευρό των πελατών μας από την αρχή της πανδημίας και θα συνεχίσουμε να το πράττουμε, επειδή τους γνωρίζουμε καλά και έχουμε την πεποίθηση ότι θα ξεπεράσουν τις δυσκολίες που τώρα αντιμετωπίζουν λόγω της πανδημίας. Όλα αυτά συμβαίνουν καθώς το τραπεζικό σύστημα εξακολουθεί να βρίσκεται σε αναδιάρθρωση και με το εποπτικό πλαίσιο να γίνεται ολοένα και πιο αυστηρό. Με υψηλούς δείκτες ΜΕΔ στην ατζέντα για την πλειοψηφία των τραπεζών, η πανδημία COVID-19 θέτει νέες προκλήσεις, αφού πολλές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν προβλήματα. Παρά το δύσκολο περιβάλλον, επιλέγουμε να είμαστε αισιόδοξοι και αποφασισμένοι να ξεπεράσουμε και αυτή την κρίση. Η πεποίθησή μας βασίζεται στα γερά θεμέλια μιας επιτυχημένης στρατηγικής, η οποία ακολουθεί τις νέες τάσεις της αγοράς, παρέχει τα εφόδια για την αντιμετώπιση των δυσκολιών και είναι επίσης ευέλικτη ούτως ώστε να προσαρμόζεται στις νέες ανάγκες και πραγματικότητες. Είναι γεγονός ότι οι νέες πρωτοφανείς πραγματικότητες βρήκαν την RCB Bank έτοιμη. Η Τράπεζα κατέχει μια δυνατή και σταθερή θέση και αυτό αντικατοπτρίζεται στις εκθέσεις των διεθνών οίκων αξιολόγησης, που δίνουν επανειλημμένα στην RCB Bank την υψηλότερη βαθμολογία στη χώρα. Προχωρώντας μόνο και πάντα προς τα εμπρός, η στρατηγική μας περιστρέφεται γύρω από την περαιτέρω επέκταση του χαρτοφυλακίου δανείων των επιχειρηματικών πελατών μας, προσφέροντας ταυτόχρονα καινοτόμα ψηφιακά προϊόντα και υπηρεσίες. Είμαστε περήφανοι για την εξαίρετη ομάδα εταιρικής τραπεζικής, η οποία εργάζεται ώστε να γνωρίζει καλά τις εταιρείες των πελατών και τις ικανότητες του καθενός. Εν ολίγοις, ο επαγγελματισμός μας και η σε βάθος ανάλυση μάς χάρισαν τον τίτλο της ασφαλέστερης τράπεζας, που έχει ισχυρά θεμέλια και δεν αντιμετωπίζει τα προβλήματα ΜΕΔ που αντιμετωπίζει ο τομέας αυτή τη στιγμή. Εξάλλου, το ίδιο το μέλλον της Κύπρου έγκειται σε εκείνες τις εταιρείες που έχουν στέρεες βάσεις και προοπτικές ανάπτυξης και παραμένουμε δεσμευμένοι να τις στηρίξουμε και να συνεργαστούμε μαζί τους.

Αναπτυσσόμαστε μαζί με τους πελάτες μας εδώ και 25 χρόνια, συμβάλλοντας έτσι και στην ίδια την ανάπτυξη της Κύπρου. Αυτό ακριβώς σκοπεύουμε να συνεχίσουμε να πράττουμε και τα επόμενα χρόνια. Για την RCB Bank, αυτή είναι η ουσία της εταιρικής τραπεζικής: να είμαστε μαζί με τον πελάτη μας στην ανάπτυξη της επιχείρησής του. Όταν πήραμε την απόφαση να εστιάσουμε τη στρατηγική μας στην εγχώρια αγορά, το κάναμε πιστεύοντας στις προοπτικές της οικονομίας, στις εταιρείες και στους πελάτες που είναι σε θέση να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους. Θα συνεχίσουμε να στηρίζουμε την οικονομία, παραμένοντας επικεντρωμένοι στην προσφορά προϊόντων και λύσεων και συντονισμένοι με τις ευρωπαϊκές και διεθνείς τάσεις. Με αυτό το όραμα ξεκινήσαμε, όταν η ομάδα μου και εγώ αποφασίσαμε να επεκτείνουμε την RCB Bank από μια μικρή διεθνή τραπεζική μονάδα σε μια κορυφαία κυπριακή τράπεζα, και αυτό γιορτάζουμε σήμερα. Εν μέσω πανδημίας, δεν μπορούμε να γιορτάσουμε μαζί με τους πελάτες και τους συνεργάτες μας την επέτειό μας, γι’ αυτό και γιορτάζουμε προσφέροντας στην κοινωνία και σε αυτούς που έχουν ανάγκη. Προσηλωμένοι σε αρχές και αξίες, τα τελευταία 15 χρόνια προσφέραμε περισσότερα από 8 εκατ. ευρώ, στο πλαίσιο της πολιτικής εταιρικής κοινωνικής ευθύνης. Πρόσφατο παράδειγμα η δωρεά 12 ιατρικών αναπνευστήρων στις κυπριακές αρχές, αφού πιστεύουμε πως η επιτυχία έχει αξία μόνο όταν την μοιράζεσαι. Αυτό το σκεπτικό ακολουθήσαμε και στην απόφασή μας να γιορτάσουμε την 25η επέτειό μας δωρίζοντας το συμβολικό ποσό των 25.000 ευρώ σε κάθε ένα από τέσσερα φιλανθρωπικά ιδρύματα: τον Ανεξάρτητο Φορέα Κοινωνικής Στήριξης, το Κυπριακό Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής, το Συμβούλιο Εφαρμογής της Εθνικής Στρατηγικής «Φωνή» και το Ίδρυμα «Σοφία για τα Παιδιά».

Ατενίζουμε το μέλλον με αυτοπεποίθηση​

Οι προκλήσεις είναι εκεί για να μας κάνουν πιο δυνατούς και πιο αποφασιστικούς στην αντιμετώπιση κρίσεων

Σήμερα, ατενίζουμε το μέλλον με αυτοπεποίθηση, παρά τις προκλήσεις για την Κύπρο και την οικονομία, λόγω πανδημίας. Ωστόσο, οι προκλήσεις είναι εκεί για να μας κάνουν πιο δυνατούς και πιο αποφασιστικούς στην αντιμετώπιση κρίσεων. Στόχος μας είναι να αυξήσουμε περαιτέρω το μερίδιο αγοράς της RCB Bank στην τοπική αγορά και να παραμείνουμε σε μια ηγετική θέση όσον αφορά την τεχνολογία και την καινοτομία, έχοντας πάντα υπόψη τις ανάγκες των πελατών μας. Ταυτόχρονα, παραμένουμε πιστοί στην προστασία και τη στήριξη της ζωής σε όλες της τις πτυχές και εκφάνσεις. Με στέρεη βάση μια σημαντική ιστορία, σαλπάρουμε για νέες επιτυχίες, για μας, την Κύπρο μας και τους ανθρώπους της.

EconomyToday 41

ΑΡΘΡΟ

2021

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΕΦΑΛΑΙΑΓΟΡΑΣ

ΟΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΣ

ΕΝ ΜΕΣΩ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ Κύριο μέλημά μας είναι η διασφάλιση της απρόσκοπτης λειτουργίας του χρηματοοικονομικού συστήματος. Της Δήμητρας Καλογήρου Προέδρου Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς

O

ι αρνητικές συνέπειες της πανδημίας στην οικονομία είναι ευδιάκριτες σε όλο το φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας και σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Ως αποτέλεσμα, αρκετές μικρομεσαίες επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας, ακόμα και επιβίωσης. Η δυσκολία των επιχειρήσεων να καλύψουν τα πιστωτικά κριτήρια δυσχεραίνει ολοένα και περισσότερο τις προσπάθειες για διατήρηση της ρευστότητας και διασφάλιση των θέσεων εργασίας, με την άντληση κεφαλαίων να προβάλλει πιο αναγκαία από ποτέ. Σε αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες, κύριο μέλημα της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου (EKK) είναι η διασφάλιση της απρόσκοπτης λειτουργίας του χρηματοοικονομικού συστήματος, ώστε να είναι σε θέση να στηρίξει την οικονομία. Ως ΕΚΚ έχουμε αναπτύξει μια βιομηχανία εναλλακτικών επενδυτικών κεφαλαίων που έχει στο επίκεντρό της τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας με εναλλακτικούς τρόπους, οι οποίοι ρυθμίζονται από ένα νομοθετικό πλαίσιο που βασίζεται στα υψηλότερα πρότυπα συμμόρφωσης. Η ικανότητα της πραγματικής οικονομίας να αντλήσει κεφάλαια από τις χρηματοοικονομικές αγορές και να τα διοχετεύσει κατά τρόπο

42 EconomyToday

ισορροπημένο είναι μείζονος σημασίας για την οικονομική ανάκαμψη. Μέσα από την ενεργοποίηση και την ενίσχυση των δραστηριοτήτων των φορέων χρηματοδότησης που δεν είναι τραπεζικά ιδρύματα, τα διαθέσιμα κεφάλαια θα διοχετευθούν σε διάφορους τομείς της οικονομίας. Δεδομένης της σημασίας των εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης για τη στήριξη της οικονομίας, η ΕΚΚ εξέδωσε δύο νέες Οδηγίες για τη σύσταση και λειτουργία των Διαχειριστών Οργανισμών Εναλλακτικών Επενδύσεων (ΔΟΕΕ) που μπορούν να διαχειρίζονται Οργανισμούς Εναλλακτικών Επενδύσεων (ΟΕΕ), τα περιουσιακά στοιχεία των οποίων δεν υπερβαίνουν τα όρια που προβλέπει η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2011/61/ ΕΕ, γνωστών και ως Mini-Managers. Η νέα κατηγορία επαγγελματιών στον τομέα διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων θα διαχειρίζεται αποκλειστικά επενδυτικά ταμεία τα οποία αποτελούν έναν εναλλακτικό ενδιάμεσο φορέα χρηματοδότησης, πέρα από τις τράπεζες. Συγκεκριμένα, τα επενδυτικά ταμεία υπό τη διαχείριση των συγκεκριμένων διαχειριστών θα χρηματοδοτούν, μεταξύ άλλων, τις εργασίες υφιστάμενων εταιρειών, νεοσύστατων εταιρειών ή εταιρειών που βρίσκονται σε στάδιο επέκτασης. Η χρηματοδότηση των υφιστάμενων επιχειρήσεων οι οποίες έχουν πληγεί

Η χρηματοδότηση των υφιστάμενων επιχειρήσεων οι οποίες έχουν πληγεί από την πανδημία είναι εξαιρετικά επείγουσα

από την πανδημία είναι εξαιρετικά επείγουσα, καθώς συμβάλλει στη διατήρηση θέσεων εργασίας και δύναται να αποτρέψει ενδεχόμενες κοινωνικές αναταραχές, ενώ ύψιστης σημασίας είναι και η χρηματοδότηση νεοσύστατων και αναπτυσσόμενων εταιρειών, κάτι το οποίο θα ενισχύσει την ανάπτυξη καινούργιων επιχειρηματικών μοντέλων, προϊόντων και υπηρεσιών, τα οποία θα διαμορφωθούν ανάλογα με τη νέα πραγματικότητα που δημιούργησε η πανδημία. Επιπλέον, με στόχο την αξιοποίηση καινοτόμων τεχνολογιών στον χρηματοοικονομικό τομέα και τη διασφάλιση της προστασίας των επενδυτών, η ΕΚΚ εξέδωσε Οδηγία σε σχέση με τη Συμμετοχική Χρηματοδότηση (Crowdfunding) που αφορά αποκλειστικά τη συμμετοχική χρηματοδότηση που βασίζεται στην έκδοση κινητών αξιών. Η Συμμετοχική Χρηματοδότηση αποτελεί μια ουσιαστική εναλλακτική λύση στην παραδοσιακή τραπεζική χρηματοδότηση, μέσω της οποίας νεοφυείς μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το κοινό, μεταξύ άλλων με την έκδοση κινητών αξιών (συνήθως μετοχών ή χρεογράφων), ενώ οι επενδυτές έχουν ενεργό μερίδιο στο μέλλον των επιχειρήσεων. Βάσει νομοθεσίας, το ποσό που μπορεί να αντλείται για κάθε εκστρατεία Crowdfunding ανέρχεται μέχρι €5 εκατ. για επενδύσεις που πληρούν τις προϋποθέσεις, χωρίς να απαιτείται κατάρτιση και έγκριση από την ΕΚΚ ενημερωτικού δελτίου. Επίσης, οι ΜμΕ οι οποίες έχουν κινητές αξίες εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά του ΧΑΚ έχουν την ευχέρεια να αντλήσουν κεφάλαια αξιοποιώντας την απλοποιημένη μορφή ενημερωτικού δελτίου που προβλέπεται στον νέο κανονισμό για το ενημερωτικό δελτίο. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έχουν ήδη υιοθετηθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο νέοι κανόνες οι οποίοι καθορίζουν το πλαίσιο και τις προϋποθέσεις αδειοδότησης των εταιρειών που θα παρέχουν το νέο αυτό επενδυτικό προϊόν μέσω ηλεκτρονικών πλατφορμών διασυνοριακά στην επικράτεια της Ε.Ε.

ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

Μια ακόμη μεγάλη πρόκληση που έχει ενώπιόν της η ΕΚΚ σχετίζεται με το γεγονός ότι οι προτιμήσεις των επενδυτών μετατοπίζονται ολοένα και περισσότερο προς τα χρηματοοικονομικά προϊόντα που λαμβάνουν υπόψη περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς παράγοντες, αλλά και παράγοντες χρηστής διακυβέρνησης. Το μεταβαλλόμενο αυτό περιβάλλον έχει επιπτώσεις σε όλες τις ρυθμιστικές αρχές στην Ευρώπη, οι οποίες καλούνται να ανταποκριθούν σε αυτές τις νέες προκλήσεις και πρόσθετες ευθύνες σε σχέση με τη βιώσιμη χρηματοδότηση. Ειδικότερα, ρόλος της ΕΚΚ είναι να συμβάλει επιτυχώς στην ευαισθητοποίηση σχετικά με τη βιώσιμη χρηματοδότηση, ώστε

Εντός του 2021 αναμένεται να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες για την ανάπτυξη και λειτουργία του Κεντρικού Μητρώου Εμπιστευμάτων

να μπορέσουμε εγκαίρως να δημιουργήσουμε ένα ισχυρό και συμβατό σημείο αναφοράς για την ποιότητα των δεδομένων και την πράσινη σήμανση, κάτι το οποίο θα αποτελέσει κλειδί για τη διασφάλιση της προστασίας των επενδυτών. Η ικανότητα κατανόησης των παρεχόμενων πληροφοριών είναι ζωτικής σημασίας για τη λήψη καλά μελετημένων επενδυτικών αποφάσεων, ιδιαίτερα όσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιδόσεις και την κοινωνική ισότητα – δύο βασικές αρχές που πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα για όλους, ειδικά μετά το πέρας της πανδημίας. Κομβικής σημασίας για την επάνοδο στην ανάκαμψη και την ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια είναι η κατανόηση ότι οι βιώσιμες επιχειρηματικές πρακτικές και επενδυτικές αποφάσεις θα πρέπει να αποτελούν απ’ εδώ και πέρα κατευθυντήρια αρχή μας. Ως ΕΚΚ θα υποστηρίξουμε ενεργά τις επιχειρήσεις που επιθυμούν να αναπτύξουν πράσινες χρηματοοικονομικές λύσεις, μέσω του κόμβου καινοτομίας μας. Επιπρόσθετα, εντός του 2021 αναμένεται να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες για την ανάπτυξη και λειτουργία του Κεντρικού Μητρώου Εμπιστευμάτων, το οποίο προβλέπει η 4η Ευρωπαϊκή Οδηγία (Ε.Ε.) 2015/849 για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, η οποία τροποποιείται με την Οδηγία (Ε.Ε.) 2018/843 (5η Ευρωπαϊκή Οδηγία). Η τήρηση πληροφοριών σχετικά με τους πραγματικούς δικαιούχους εμπιστευμάτων (express trusts) και άλλων ειδών νομικών διευθετήσεων, με δομή ή λειτουργία παρεμφερή με τα εμπιστεύματα, σε ένα Μητρώο θα συμβάλει σημαντικά στην ενίσχυση της διαφάνειας. Ιεραρχώντας τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου της κεφαλαιαγοράς ψηλά στις προτεραιότητές μας, με γνώμονα πάντα την προστασία του επενδυτικού κοινού, προτείναμε επίσης τροπολογία για ενίσχυση της εφαρμογής της ρυθμιστικής τεχνολογίας από τις εποπτευόμενες οντότητες για λόγους βελτίωσης της άσκησης δέουσας επιμέλειας πελατών (Customer Due Diligence), κάτι το οποίο μπορεί να συμβάλει στην εκπλήρωση των απαιτήσεων του Νόμου AML, ειδικά για πελάτες που ενδέχεται να μην έχουν φυσική παρουσία κοντά στην Υπόχρεη Οντότητα με την οποία συνεργάζονται. Η βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου, καθώς και η ενίσχυση του εποπτικού ρόλου της ΕΚΚ, παραμένουν στο επίκεντρο της προσοχής μας, ώστε να διασφαλίσουμε την ομαλή λειτουργία της αγοράς και κατ’ επέκταση την προστασία των επενδυτών. Η διασφάλιση της αξιοπιστίας της κεφαλαιαγοράς μπορεί να επιφέρει πολλαπλά οφέλη για την κυπριακή οικονομία, ειδικά σε μια περίοδο κατά την οποία η προσέλκυση επενδύσεων είναι κλειδί για την ανάκαμψη και την επιστροφή στην ανάπτυξη.

EconomyToday 43

ΑΡΘΡΟ

2021

Eπενδύσεις

Κομβικής σημασίας για την ανάκαμψη

η προσέλκυση επενδύσεων Ο Invest Cyprus παραμένει προσηλωμένος στην προσπάθεια διατήρησης της Κύπρου σε τροχιά ανάπτυξης. Του Μιχάλη Π. Μιχαήλ Προέδρου Κυπριακού Οργανισμού Προώθησης Επενδύσεων (Invest Cyprus)

Η

ανθρωπότητα βίωσε πρωτόγνωρες συνθήκες τους τελευταίους μήνες, με την πανδημία του κορωνοϊού να επηρεάζει την καθημερινότητα όλων μας, αφήνοντας παράλληλα τα σημάδια της στην οικονομία διεθνώς. Το δεύτερο κύμα της πανδημίας, που πλήττει τις περισσότερες χώρες, επιτείνει το κλίμα αβεβαιότητας που έχει δημιουργηθεί. Είναι γενικώς παραδεκτό ότι η παγκόσμια οικονομία κινείται σε αχαρτογράφητα νερά, αφού το μέγεθος της κρίσης θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από τη διάρκεια της πανδημίας. Χώρες όπως η Κύπρος, με «ανοικτή» οικονομία, έχουν δεχθεί αναπόφευκτα το μεγαλύτερο πλήγμα. Λόγω και της φύσης της υγειονομικής κρίσης, οι τομείς στους οποίους παραδοσιακά στηρίζεται η κυπριακή οικονομία και οι οποίοι έχουν να κάνουν κυρίως με την εξωτερική ζήτηση, όπως για παράδειγμα ο τουρισμός, οι αερομεταφορές και οι επενδύσεις, μετρούν τις περισσότερες απώλειες. Προσμετρώντας τα διδάγματα που αντλήσαμε από την οικονομική κρίση που βίωσε η χώρα μας το 2013, θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο στο μυαλό όλων ότι η προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων αποτελεί και σε αυτή τη συγκυρία το «κλειδί» για την ανάκαμψη και προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να επικεντρώσουμε

44 EconomyToday

άπαντες την προσοχή μας, λαμβάνοντας υπόψη ότι πλέον καλούμαστε να δώσουμε τη μάχη της προσέλκυσης επενδύσεων σε κλίμα έντονου ανταγωνισμού. Ως ο αρμόδιος φορέας για την προώθηση της Κύπρου ως ελκυστικού επενδυτικού προορισμού και ανταγωνιστικού διεθνούς επιχειρηματικού κέντρου, ο Κυπριακός Οργανισμός Προώθησης Επενδύσεων (Invest Cyprus) βγαίνει μπροστά και σε αυτή τη συγκυρία, με στόχο την ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που διαθέτει η χώρα μας. Από τον περασμένο Απρίλιο, διαβλέποντας το έντονα ανταγωνιστικό περιβάλλον που διαμορφώνεται διεθνώς λόγω της πανδημίας, προχωρήσαμε ως Invest Cyprus στην υποβολή σειράς εισηγήσεων προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, με στόχο την περαιτέρω ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας, αλλά και τη δημιουργία ενός πιο φιλικού επιχειρηματικού και επενδυτικού περιβάλλοντος. Προς αυτή την κατεύθυνση, ο Οργανισμός διατηρεί ανοικτή γραμμή επικοινωνίας τόσο με το Υπουργείο Εσωτερικών όσο και με το Υπουργείο Εμπορίου για την υλοποίηση του Μηχανισμού Αδειοδότησης ξένων εταιρειών. Παράλληλα, ο Invest Cyprus ανέλαβε την ευθύνη για δημιουργία ενός εξειδικευμένου

Καταβάλλονται προσπάθειες για προσέλκυση επενδύσεων σε μεγάλα έργα στρατηγικής σημασίας στους τομείς του τουρισμού και της φιλοξενίας, μέσω της εξειδικευμένης μονάδας TourInvest

κέντρου, τύπου one-stop shop, που θα συγκεντρώνει κάτω από την ίδια στέγη τις βασικότερες υπηρεσίες που εμπλέκονται στην εξυπηρέτηση ξένων επιχειρήσεων. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι, μετά από εισήγηση του Οργανισμού, το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε την αναθεώρηση της πολιτικής του κράτους στο θέμα της έκδοσης αδειών εργασίας σε εξειδικευμένους επαγγελματίες του τομέα της τεχνολογίας που είναι υπήκοοι τρίτων χωρών. Οι πιο πάνω αποφάσεις λειτουργούν ενισχυτικά στις προωθητικές ενέργειες του Invest Cyprus για προσέλκυση και μετεγκατάσταση στη χώρα μας περισσότερων διεθνών εταιρειών τεχνολογίας.

υπηρεσιών. Πάντα σε συνεργασία με τον Σύνδεσμο Επενδυτικών Κεφαλαίων (CIFA) και την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, ο Οργανισμός μας συνεχίζει να πρωτοστατεί στις προσπάθειες που καταβάλλονται για περαιτέρω ανάπτυξη του τομέα αυτού. Υλοποιώντας σχετικές αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου και του Υπουργείου Οικονομικών, ως η αρμόδια αρχή για το Σχέδιο Κινήτρων της Οπτικοακουστικής Βιομηχανίας, ο Οργανισμός προωθεί τη χώρα μας στο εξωτερικό ως προορισμό για την πραγματοποίηση διεθνών κινηματογραφικών παραγωγών, ενώ καταβάλλει προσπάθειες και για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων σε υποδομές, όπως για παράδειγμα τη δημιουργία ενός κινηματογραφικού στούντιο.

ΠΕΝΤΑΕΤΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΝΟ 2019-2023

O Invest Cyprus προχωρεί στην υλοποίηση του πενταετούς στρατηγικού του πλάνου, που αφορά την περίοδο 20192023, και επικεντρώνεται σε τέσσερις βασικούς πυλώνες, οι οποίοι αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία στηρίζονται οι δράσεις και προωθητικές του ενέργειες: • Προώθηση της χώρας ως εναλλακτικού ευρωπαϊκού Tech Hub και ως προορισμού για headquartering διεθνών εταιρειών τεχνολογίας και πληροφορικής (ICT).

• Προσέλκυση ξένων επενδύσεων σε μεγάλα έργα στρατηγικής σημασίας (TourInvest and other Strategic Projects).

• Προώθηση της χώρας ως ευρωπαϊκής δικαιοδοσίας για εγγραφή Επενδυτικών Ταμείων και εγκατάσταση Διαχειριστών Κεφαλαίων.

• Ανάπτυξη της οπτικοακουστικής βιομηχανίας. Ειδικότερα, ο Οργανισμός δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην προώθηση της Κύπρου ως προορισμού για την εγκατάσταση διεθνών εταιρειών τεχνολογίας και πληροφορικής, περιλαμβάνοντας για πρώτη φορά στις δράσεις του τον εντοπισμό και την απευθείας προσέγγιση τέτοιων εταιρειών. Επιπρόσθετα, καταβάλλονται προσπάθειες για προσέλκυση επενδύσεων σε μεγάλα έργα στρατηγικής σημασίας στους τομείς του τουρισμού και της φιλοξενίας, μέσω της εξειδικευμένης μονάδας TourInvest, προς εκπλήρωση των στόχων των Εθνικών Στρατηγικών Τουρισμού και Ανάπτυξης των Ορεινών Περιοχών. Παράλληλα, εντείνονται οι προωθητικές ενέργειες για προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων στους τομείς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της εκπαίδευσης και της υγείας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην προσέλκυση του ενδιαφέροντος των θεσμικών επενδυτών, επενδυτικών ταμείων, family offices, private equity funds και sovereign funds, για επενδύσεις σε μεγάλα έργα σε στρατηγικούς τομείς της οικονομίας. Ως κορυφαία προτεραιότητα ιεραρχεί ο Invest Cyprus και την προώθηση της Κύπρου ως ευρωπαϊκού προορισμού για την εγγραφή επενδυτικών ταμείων, αλλά και ως προορισμού για την εγκατάσταση διαχειριστών κεφαλαίων, με σημαντικές προοπτικές ενίσχυσης του τομέα των επαγγελματικών

ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΟΧΗ

Εντείνονται οι προωθητικές ενέργειες για προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων στους τομείς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της εκπαίδευσης και της υγείας

Πέρα από τα προβλήματα που δημιούργησε, η πανδημία λειτούργησε και ως ευκαιρία για την κατανόηση της σημασίας και των πλεονεκτημάτων που προσφέρει η τεχνολογία. Από τον περασμένο Ιούνιο, όλες οι προωθητικές ενέργειες του Οργανισμού μεταφέρθηκαν σε ψηφιακή μορφή και πραγματοποιήθηκε μεγάλος αριθμός webinars και digital conferences, προωθώντας τους τομείς προτεραιότητας που έχουν τεθεί στο 5ετές Στρατηγικό Πλάνο σε ξένα ακροατήρια των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, της Σαουδικής Αραβίας, της Ινδίας, του Χονγκ Κονγκ, της Νοτιοανατολικής Ασίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Καζακστάν, της Λευκορωσίας, του Ισραήλ, της Ρωσίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Το προωθητικό πλάνο συμπληρώνει η στρατηγική επικοινωνίας, η οποία περιλαμβάνει τακτική αρθρογραφία σε διεθνή μέσα ενημέρωσης, προώθηση θετικών ειδήσεων για τη χώρα σε οριζόντιο επίπεδο, καλύπτοντας όλους τους τομείς της οικονομίας, άρθρα γνώμης και συνεντεύξεις. Η προβολή της χώρας ενισχύεται και μέσω της εκτεταμένης και στρατηγικής χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ανταποκρινόμενοι στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή. Ο Invest Cyprus παραμένει προσηλωμένος στην προσπάθεια διατήρησης της Κύπρου σε τροχιά ανάπτυξης και θα συνεχίσει να εργάζεται ακούραστα για την προώθηση της χώρας μας ως επενδυτικού προορισμού και ως επιχειρηματικού κέντρου, αλλά και να συμβάλλει με εισηγήσεις στην ενίσχυση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων και κινήτρων που μπορεί να προσφέρει η Κύπρος σε ξένους επενδυτές. Χωρίς αμφιβολία, η πανδημία δημιούργησε ένα νέο οικονομικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα και ανασφάλεια. Σε αυτές τις συνθήκες, ο ρόλος του Invest Cyprus κρίνεται κομβικός όσο ποτέ άλλοτε και η ανάγκη για ενίσχυσή του με όλα τα απαραίτητα «όπλα» είναι κάτι περισσότερο από επιβεβλημένη, ώστε να είναι σε θέση να ασκήσει αποτελεσματικά τον ρόλο που του έχει ανατεθεί σε συνθήκες έντονου ανταγωνισμού διεθνώς.

EconomyToday 45

ΑΡΘΡΟ

2021

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ

Το 2021 θα είναι μια καλύτερη χρονιά

Τα επενδυτικά ταμεία θα συμβάλουν στην εκ νέου ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας. Του Ανδρέα Γιασεμίδη Προέδρου Cyprus Investment Funds Association (CIFA)

Τ

ο 2020 ήταν μια δύσκολη χρονιά επιβίωσης και υπομονής. Η υγεία και η ασφάλεια των ανθρώπων ήταν και είναι η απόλυτη προτεραιότητα για τις επιχειρήσεις και τις κοινωνίες μας. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για έναν ιό που εμφανίζεται για πρώτη φορά και η αβεβαιότητα είναι τεράστια. Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον, οι οικονομικές συνέπειες αναγκαστικά τέθηκαν σε δεύτερη μοίρα. Άλλωστε, για μια οικονομία όπως η κυπριακή, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εξωτερική ζήτηση, δεν υπήρχαν ιδιαίτερα περιθώρια αντίδρασης. Ωστόσο, αξίζει να αναφερθεί ότι έγιναν σημαντικές κινήσεις προσαρμογής, οι οποίες σε κάποιο βαθμό περιόρισαν τις επιπτώσεις στην οικονομία. Αναφερόμενος στον δικό μου επαγγελματικό τομέα εξειδίκευσης, αυτόν των υπηρεσιών, αν μου έλεγαν πριν από ένα χρόνο ότι δεν θα ταξιδεύαμε στο εξωτερικό για να προσελκύσουμε εταιρείες και επενδυτικά ταμεία στην Κύπρο, αλλά όλα θα γίνονταν μέσω της οθόνης του υπολογιστή ή του κινητού, σίγουρα θα χαμογελούσα ειρωνικά. Κι όμως, γρήγορα προσαρμοστήκαμε όλοι στα νέα δεδομένα και προσπαθήσαμε μέσα από αυτές τις ιδιάζουσες συνθήκες 46 EconomyToday

Το 2020 δεν θα ξεχαστεί εύκολα και το 2021 δεν θα είναι μια χρονιά χωρίς προβλήματα και προκλήσεις

να συνεχίσουμε να παρέχουμε ποιοτικές υπηρεσίες στο ίδιο επίπεδο όπως πριν. Είμαι στην ευχάριστη θέση να αναφέρω ότι οι προσπάθειες που κατέβαλαν όλοι οι παραγωγικοί τομείς της οικονομίας, σε συνάρτηση με τα μέτρα στήριξης της κυβέρνησης, έχουν περιορίσει την ύφεση στην οικονομία. Μια ύφεση που εκτιμάται πως θα κυμανθεί μεταξύ 6% και 7% του ΑΕΠ, χαμηλότερα από τον μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση και αρκετά πιο κάτω από άλλες μεσογειακές χώρες, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία, οι οποίες επίσης δέχθηκαν ισχυρό πλήγμα, κατά κύριο λόγο εξαιτίας των επιπτώσεων της πανδημίας στον τουρισμό. Αν και το δεύτερο κύμα της πανδημίας του κορωνοϊού είναι πιο έντονο από το πρώτο, εντούτοις οι θετικές ενδείξεις που έχουμε για τη διάθεση εμβολίων στην αγορά μάς κάνουν πιο αισιόδοξους για το 2021, τόσο από υγειονομικής πλευράς όσο και από οικονομικής. Από τη μια το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού και από την άλλη το Ταμείο Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα βοηθήσουν ιδιαίτερα στην αντιστροφή του κλίματος. Ήδη, τις τελευταίες εβδομάδες παρατηρήσαμε ότι οι αγορές αντέδρασαν θετικά στα νέα για το εμβόλιο και αισιοδοξούμε πως και η επενδυτική εμπιστοσύνη θα επανέλθει σταδιακά, γιατί αναμφίβολα, αν δεν επαναλειτουργήσει ο ιδιωτικός τομέας, κανένα κράτος δεν θα μπορεί να χρηματοδοτήσει την ανάκαμψη από μόνο του. Βέβαια, θα χρειαστεί χρόνος για να επανέλθουμε στην πρότερη κατάσταση, αλλά και για να συνεχίσουμε ακόμα πιο δυναμικά την πορεία μας, ωστόσο μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι πως το 2021 θα είναι σημαντικά καλύτερο από το 2020. Στην περίπτωση της Κύπρου, θέλω να είμαι αισιόδοξος πως, με τον τρόπο που είναι δομημένο το σχέδιο της Ε.Ε., θα μπορέσουμε να επιλύσουμε και κάποια διαρθρωτικά προβλήματα τα οποία ταλανίζουν για χρόνια την κυπριακή οικονομία. Στον τομέα των επενδυτικών ταμείων, αυτής της νέας αγοράς που δημιουργείται στην Κύπρο και αναπτύσσεται ραγδαία, το 2020 είδαμε με ικανοποίηση ότι το ενδιαφέρον παραμένει αμείωτο. Ενδιαφέρον το οποίο προέρχεται από διαχειριστές επενδυτικών ταμείων από διάφορες γεωγραφικές περιοχές, όπως για παράδειγμα από την

Στον τομέα των επενδυτικών ταμείων, αυτής της νέας αγοράς που δημιουργείται στην Κύπρο και αναπτύσσεται ραγδαία, το 2020 είδαμε με ικανοποίηση ότι το ενδιαφέρον παραμένει αμείωτο

Ασία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Παράλληλα, παρατηρούμε πως αυξάνεται το ενδιαφέρον και των ξένων παρόχων υπηρεσιών προς επενδυτικά ταμεία για την Κύπρο, όπως για παράδειγμα η πρόσφατη εξαγγελία από τον Όμιλο MUFG για επέκταση της παρουσίας του στην Κύπρο. Αξιολογώντας τη μέχρι σήμερα κατάσταση, τα μέλη και το Διοικητικό Συμβούλιο του CIFA είναι αισιόδοξα πως το 2021 θα καταγραφεί άνοδος για τα επενδυτικά ταμεία. Άνοδος η οποία μεταφράζεται σε αύξηση των αδειοδοτημένων ταμείων, αύξηση των υπό διαχείριση επενδυτικών ταμείων, αύξηση των παρόχων εξειδικευμένων υπηρεσιών και δημιουργία προστιθέμενης αξίας για την κυπριακή οικονομία. Παράλληλα, πιστεύουμε πως θα συνεχιστεί η τάση που καταγράφηκε τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με την οποία τα επενδυτικά ταμεία επενδύουν σε διάφορους τομείς της κυπριακής οικονομίας, όπως ναυτιλία, υγεία, εκπαίδευση και όχι μόνο. Στο τέλος του τρίτου τριμήνου του 2020, τα περιουσιακά στοιχεία των ευρωπαϊκών επενδυτικών ταμείων ανέρχονταν σε 17,6 τρισεκατομμύρια ευρώ και η τάση είναι αυξητική. Αξιοποιώντας το σύγχρονο κανονιστικό πλαίσιο, το καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό και το χαμηλό λειτουργικό κόστος, μπορούμε να κερδίσουμε σημαντικά μεγαλύτερο μερίδιο από αυτή τη δεξαμενή, καθιστώντας την Κύπρο ένα καταξιωμένο κέντρο παροχής υπηρεσιών για επενδυτικά ταμεία. Ως CIFA, είμαστε δεσμευμένοι στην προώθηση και ανάδειξη του τομέα, τηρώντας πάντα τα εποπτικά πλαίσια και κανονισμούς, διαφυλάσσοντας και ενισχύοντας το όνομα και τη φήμη της χώρας ως κέντρου παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών. Το 2020 δεν θα ξεχαστεί εύκολα και το 2021 δεν θα είναι μια χρονιά χωρίς προβλήματα και προκλήσεις. Όμως, είμαστε μια χώρα που την τελευταία δεκαετία έχει αποδείξει πως στα πολύ δύσκολα αντιδρά και βρίσκει τις λύσεις για να αντεπεξέλθει. Αυτό ακριβώς καλούμαστε να κάνουμε για ακόμα μια φορά και είμαι σίγουρος πως με ομαδική και σκληρή δουλειά από όλους θα είμαστε και πάλι νικητές. Για το καλό αυτής της γενιάς, αλλά κυρίως των μελλοντικών, οι οποίες αναμένουν από εμάς μια ισχυρή παρακαταθήκη.

EconomyToday 47

ΑΡΘΡΟ

2021

ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΜΕΓΑΛΕΣ

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΟΥ 2021 Το 2021 θα αποτελέσει μια χρονιά μεγάλων προκλήσεων, δεδομένου του ότι η χώρα υποδέχεται τη νέα χρονιά με αδύναμες δημοσιονομικές αντοχές. Τρεις μεγάλες προκλήσεις διαφαίνονται να κυριαρχούν στο προσκήνιο, κάθε μια εκ των οποίων θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με ορθολογισμό και με γνώμονα τη μακροχρόνια βιωσιμότητα της χώρας. ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ Προέδρου CFA Society Κύπρου

Π

ρώτη μεγάλη πρόκληση αποτελεί η άρση του μορατόριουμ στην αποπληρωμή δανείων. Αυτή αναμένεται να δημιουργήσει ένα περιβάλλον αυξημένου ρίσκου μη εξυπηρετούμενων δανείων, ασκώντας πιέσεις στο χρηματοοικονομικό σύστημα της χώρας και ειδικότερα στις κεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών. Ωστόσο, το 2021 θα πρέπει να καταστεί η χρονιά που ο τραπεζικός τομέας θα απαλλαγεί από το βαρίδιο των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Κατά συνέπεια, θα χρειαστεί να ληφθούν γενναίες αποφάσεις για την εξυγίανση του τραπεζικού τομέα, μακριά από μικροκομματικές σκοπιμότητες και λαϊκισμούς. Ενδεχομένως ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος αυτού να είναι η δημιουργία μιας κακής

48 EconomyToday

Θα χρειαστεί να ληφθούν γενναίες αποφάσεις για την εξυγίανση του τραπεζικού τομέα, μακριά από μικροκομματικές σκοπιμότητες και λαϊκισμούς

τράπεζας σε εθνικό επίπεδο, υπό την τεχνοκρατική και οικονομική στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχοντας ως δεδομένο ότι ολόκληρη η Ευρωζώνη θα έρθει αντιμέτωπη με προβλήματα μη εξυπηρετούμενων δανείων, θα πρέπει να διαβουλευθούμε έγκαιρα και καλοπροαίρετα με τις ευρωπαϊκές αρχές, διαμηνύοντας ότι είμαστε έτοιμοι να εφαρμόσουμε ένα σταθερό, ρεαλιστικό και ορθολογιστικό νομοθετικό πλαίσιο όσον αφορά το θέμα των εκποιήσεων. Επίσης, υπάρχει ανάγκη ενεργής εμπλοκής στα υπό εξέλιξη ευρωπαϊκά προγράμματα που αποσκοπούν στην εναλλακτική χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

ψηφιακής διακυβέρνησης. Ο εκσυγχρονισμός της ψηφιακής διακυβέρνησης θα καταστήσει πιο ανταγωνιστικό τόσο τον ιδιωτικό όσο και τον δημόσιο τομέα. Ένα παράδειγμα είναι η επιτάχυνση της υλοποίησης των ψηφιακών υπογραφών και των ηλεκτρονικών συναλλαγών.

Δυσκολίες και στον τουρισμό

Αναγκαίο ένα νέο οικονομικό μοντέλο Η δεύτερη μεγάλη πρόκληση εστιάζεται στην αναμενόμενη μείωση των ξένων επενδύσεων, μετά και το άδοξο τέλος του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος. Λαμβάνοντας υπόψη την αρνητική εικόνα που έχει δημιουργηθεί γύρω από το χρηματοοικονομικό μοντέλο της Κύπρου από το 2013 και μετά, είναι πλέον αναγκαίο να εκπονηθεί ένα μακροχρόνια βιώσιμο οικονομικό μοντέλο, κάτι το οποίο δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα. Παραδείγματα άλλων μικρών χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως είναι το Λουξεμβούργο, η Ιρλανδία ή ακόμα και η Λιθουανία, καταδεικνύουν ότι η εκπόνηση ενός μακροχρόνιου και βιώσιμου οικονομικού μοντέλου είναι ο πιο υγιής τρόπος προσέλκυσης ξένων επενδύσεων. Η δημιουργία ενός τέτοιου μοντέλου, υπό την καθοδήγηση ενός ανεξάρτητου και αξιόπιστου διεθνούς οίκου, ενδεχομένως να αποτελεί τη μόνη εναλλακτική λύση. Ωστόσο, χρειάζεται να δοθεί πίστωση χρόνου στο συγκεκριμένο μοντέλο για να αποδώσει, αποφεύγοντας την προσδοκία για άμεση εισροή βραχυπρόθεσμων και μη επαναλαμβανόμενων επενδύσεων. Επιπρόσθετα, είναι ευκαιρία να χτίσουμε πάνω σε ένα από τα θετικά κατάλοιπα της κρίσης της πανδημίας: την αναβάθμιση στην οποία αναγκάστηκαν να προβούν εταιρείες, φορείς και κυβέρνηση στον τομέα της

Η εκπόνηση ενός μακροχρόνιου και βιώσιμου οικονομικού μοντέλου είναι ο πιο υγιής τρόπος προσέλκυσης ξένων επενδύσεων

Η τρίτη μεγάλη πρόκληση αφορά τις προοπτικές του τουριστικού τομέα της χώρας. Παρά την προσδοκία αυξημένων τουριστικών αφίξεων σε σχέση με το 2020, τα έσοδα από την τουριστική βιομηχανία αναμένεται να απέχουν κατά πολύ από αυτά του 2019. Αυτό αναμένεται να επιβαρύνει ακόμα περισσότερο τα δημόσια οικονομικά κατά το 2021, δεδομένης της σημαντικής εξάρτησης του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος από την τουριστική βιομηχανία. Γνωρίζοντας όμως ότι η επιβράδυνση του συγκεκριμένου τομέα οφείλεται σε εξωγενείς και βραχυπρόθεσμους παράγοντες (πανδημία κορωνοϊού), οι προοπτικές παραμένουν θετικές για τα επόμενα χρόνια. Ένα σενάριο που θα οδηγούσε σε μια καλύτερη από το αναμενόμενο πορεία του τουριστικού τομέα θα ήταν μια πιθανή έξαρση στο παγκόσμιο τουριστικό ρεύμα με τη λήξη της πανδημίας. Από την άλλη, ένα σενάριο που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια δυσμενέστερη από το αναμενόμενο πορεία του τουριστικού τομέα θα ήταν το ενδεχόμενο πρόκλησης ενός θερμού επεισοδίου με την Τουρκία.

Χρειάζεται και διορατικότητα Είναι σημαντικό οι πιο πάνω προκλήσεις να αντιμετωπιστούν τεχνοκρατικά και με διορατικότητα, για να θωρακιστεί η οικονομία. Αν το πράξουμε αυτό, η υφιστάμενη χαλαρή νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης μπορούν να αφήσουν ανοικτή την πρόσβαση στις διεθνείς αγορές για σκοπούς χρηματοδότησης του δημόσιου χρέους, έστω και αν αυτό υπερβαίνει τα επιθυμητά επίπεδα.

EconomyToday 49

ΑΡΘΡΟ

2021

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ

ΘΑ ΦΕΡΕΙ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Αυτό που χρειάζεται εκ μέρους της κυβέρνησης και των θεσμών δεν είναι η υπόδειξη των ευκαιριών αλλά η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για την οικονομική ανάπτυξη και ευημερία των πολιτών. ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ Προέδρου Δημοσιονομικού Συμβουλίου

O

ι κίνδυνοι και οι προκλήσεις τις οικονομίας είναι απόλυτα συνυφασμένες με τις προοπτικές της. Η ανθρώπινη –και στη συγκεκριμένη περίπτωση η επιχειρηματική– φύση επιδιώκει την αποφυγή των κινδύνων. Αναζητεί τη σιγουριά. Όσο περιορίζονται οι κίνδυνοι και ενισχύεται η αξιοπιστία, τόσο αυξάνονται οι προοπτικές μιας οικονομίας. Θα κατηγοριοποιούσα τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν η κυπριακή οικονομία και τα δημόσια οικονομικά σε δύο κατηγορίες. Στις άμεσες προκλήσεις, που έχουν να κάνουν κυρίως με την πανδημία, και στις πιο μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προκλήσεις, που ουσιαστικά καθορίζουν και τις προοπτικές της Κύπρου.

ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Στην περίοδο της πανδημίας, όπως και σε κάθε άλλη περίοδο κρίσης, η προσοχή όλων στρέφεται στη διαχείριση των κινδύνων που μπορούν να απειλήσουν άμεσα τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και να προκαλέσουν σημαντικές αναταράξεις στην οικονομία. Οι άμεσες προκλήσεις, που δεν είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους, είναι: • Η διαφύλαξη ενός αποθεματικού ασφαλείας σε περίπτωση που η οικονομία και οι πολίτες 50 EconomyToday

χρειαστούν επιπρόσθετη στήριξη. Η ανάγκη αυτή μπορεί να προέλθει είτε από μια καθυστέρηση στην παρασκευή ενός αποτελεσματικού εμβολίου, είτε από τη μετάλλαξη του ιού, είτε από ένα άλλο απρόβλεπτο σοκ.

• Το περιορισμένο αποθεματικό. Η κυβέρνηση θα πρέπει από τη μια να παρεμβαίνει άμεσα και από την άλλη να διοχετεύει πόρους σε τομείς ή επιχειρήσεις που θα έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Επιχειρήσεις οι οποίες, ανεξαρτήτως της έκβασης της πανδημίας, θα έκλειναν και μαζί θα χάνονταν οι θέσεις εργασίας, δεν πρέπει να στηριχθούν.

• Το χρηματοδοτικό περιβάλλον ακόμη παραμένει ευνοϊκό, ειδικότερα όσον αφορά την άντληση χρηματοδότησης από τις αγορές. Από την άλλη, κανένας δεν μπορεί να γνωρίζει με βεβαιότητα σε ποιο σημείο θα αρχίσουν οι αγορές και οι οίκοι αξιολόγησης να ανησυχούν για τη δυνατότητα αποπληρωμής του δημόσιου χρέους, και αυτό αφορά όλες τις χώρες με υψηλό δημόσιο χρέος. Όσο αυξάνεται το δημόσιο χρέος, τόσο πιο κοντά σε αυτό το κρίσιμο σημείο έρχεται μια χώρα. Σε περίπτωση παράτασης της πανδημίας και εξάντλησης μεγάλου μέρους των υφιστάμενων αποθεματικών, η κυβέρνηση θα κληθεί να αποφασίσει κατά πόσον θα δοκιμάσει να βγει στις αγορές για έκδοση νέου χρέους ή αν θα στραφεί στον περιορισμό των δαπανών,

Αυτό που προέχει είναι οι αλλαγές που θα περιορίσουν τη διαφθορά και που θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα

συμπεριλαμβανομένου του κρατικού μισθολογίου. Αυτή θα είναι ίσως η σημαντικότερη πρόκληση τον επόμενο χρόνο και ελπίδα όλων είναι να ξεπεραστεί η πανδημία και να αρχίσει η επιστροφή στην ομαλότητα το συντομότερο.

• Η συνεχής παρακολούθηση των δαπανών υγείας, και όχι μόνο αυτών που αφορούν την αντιμετώπιση της πανδημίας. Δυστυχώς, η εκδήλωση της πανδημίας συνέπεσε με την έναρξη της λειτουργίας του ΓΕΣΥ. Αυτό όχι μόνο επιβάρυνε τον προϋπολογισμό, αλλά κατέστησε τον έλεγχο όλων των δαπανών πολύ πιο δύσκολο. Επίσης, έδωσε την ευκαιρία σε οργανωμένα σύνολα να διεκδικήσουν και να κερδίσουν επιπρόσθετα οικονομικά οφέλη. Παράλληλα, υπάρχουν φαινόμενα καταχρήσεων που αυξάνουν περισσότερο τον κίνδυνο. Οι καταχρήσεις ή και τα λειτουργικά προβλήματα μπορούν να οδηγούν ασθενείς και προσωπικό εκτός των κρατικών νοσηλευτηρίων, κάτι που, αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, θα απειλήσει ακόμη και τη βιωσιμότητά τους, με τον φορολογούμενο να καλείται να καλύψει το κενό.

ΜΕΣΟΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Μεσοπρόθεσμα και χωρίς να σημαίνει πως η προσπάθεια δεν μπορεί να ξεκινήσει άμεσα, η Κύπρος έχει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που είναι γνωστές σε όλους. Προκλήσεις οι οποίες, δυστυχώς, θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν, αν όχι απόλυτα, σε μεγάλο βαθμό, τα τελευταία χρόνια.

• Από το 2013, ακόμη και νωρίτερα, το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων (ΜΕΧ) παραμένει. Οι συνεχείς αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο, οι πολιτικές παρεμβάσεις, η κουλτούρα που έχει εμπεδωθεί στην κοινωνία ότι οι υποχρεώσεις δεν χρειάζεται να εκπληρώνονται, καθώς και η απροθυμία των ίδιων των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων να δώσουν βαρύτητα στο θέμα, δεν έχουν φέρει την επιθυμητή πρόοδο. Η πανδημία από τη μια έφερε την εποπτική χαλαρότητα στο θέμα, αλλά από την άλλη αναμφίβολα θα προσθέσει νέες ΜΕΧ. Με τη λήξη της πανδημίας, όχι μόνο θα αρθεί η χαλαρότητα, αλλά, με δεδηλωμένη την πρόθεση των Ευρωπαίων εταίρων μας να επιταχύνουν τις διαδικασίες τραπεζικής ένωσης και δημιουργίας ενός κοινού συστήματος εγγύησης καταθέσεων, το όλο περιβάλλον αναπόφευκτα θα καταστεί ακόμη πιο πιεστικό και αυστηρό. Θα πρέπει λοιπόν να ληφθούν άμεσα μέτρα που τουλάχιστον θα καταδείξουν μια σημαντική πρόοδο.

• Οι μεταρρυθμίσεις που στόχο έχουν να καταστήσουν πιο ανταγωνιστική την οικονομία πρέπει επιτέλους να προχωρήσουν. Δεν υπάρχει χώρος σε ένα άρθρο για να καταγραφούν όλες. Αυτό δημιουργεί τον κίνδυνο η κοινή γνώμη να το εκλάβει ως μια θεωρητική τοποθέτηση. Δεν είναι. Το τι πρέπει να γίνει είναι σε όλους γνωστό. Δεν χρειάζονται καν ξένοι για να το υποδείξουν. Η συνεισφορά των ξένων είναι περισσότερο σημαντική στον πρακτικό τρόπο επίλυσης των προβλημάτων και όχι στην αναγνώρισή τους. Μερικά παραδείγματα είναι: (α) Η επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης. Δυστυχώς,

Όχι μόνο η αποταμίευση των κυπριακών νοικοκυριών είναι διαχρονικά χαμηλή, αλλά το εποπτικό και θεσμικό πλαίσιο παρουσιάζει κενά και αδυναμίες. Ως αποτέλεσμα, μεγάλος αριθμός συμπολιτών μας δεν θα έχει εξασφαλίσει σύνταξη και αυτό θα οδηγήσει σε κοινωνικά και δημοσιονομικά προβλήματα

επειδή δεν υπάρχει τρόπος να ποσοτικοποιηθεί το κόστος, αγνοείται η σημασία της μεταρρύθμισης. Η αργή δικαιοσύνη μειώνει σημαντικά την αξία των περιουσιακών στοιχείων και των εμπορικών συμφωνιών, αποθαρρύνει επενδυτές και ενθαρρύνει τη διαφθορά και την αναξιοπιστία. (β) Έχουμε από τις πιο υψηλές δαπάνες στον τομέα της παιδείας και αναλόγως πολύ φτωχά αποτελέσματα. Επιπρόσθετα, παρέχουμε κίνητρα στους νέους να ακολουθούν σπουδές τις οποίες δεν χρειάζεται η οικονομία και με αυτόν τον τρόπο γίνεται αναγκαία η εισαγωγή εργατικού δυναμικού για τους τομείς στους οποίους έχει ανάγκη η οικονομία. (γ) Σε πολλά καίρια τμήματα της δημόσιας υπηρεσίας υπάρχει αδιαφάνεια και αχρείαστη γραφειοκρατία, με δόση διακριτικής ευχέρειας σε καίριες θέσεις ευθύνης και αποφάσεων. Τέτοια φαινόμενα αποθαρρύνουν την επιχειρηματική δραστηριότητα και δημιουργούν εύφορο έδαφος για φαινόμενα διαφθοράς.

• Πολλά επαγγέλματα και τομείς έχουν αχρείαστα εμπόδια δραστηριοποίησης. Με πρόσχημα την προστασία του επαγγέλματος και κατ’ επέκταση του πολίτη, σε αρκετές περιπτώσεις ουσιαστικά προστατεύονται οι επαγγελματίες/ επιχειρηματίες και το κέρδος τους με αρνητικό αντίκτυπο στις τιμές και στην ποιότητα. Θα πρέπει όλοι οι τομείς και τα επαγγέλματα να επαναξιολογηθούν, ώστε να ενθαρρύνονται και να δίνονται ευκαιρίες σε νέους και σε νέες ιδέες.

ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Πιο μακροπρόθεσμα, παρουσιάζεται το πρόβλημα της συνταξιοδοτικής επάρκειας. Όχι μόνο η αποταμίευση των κυπριακών νοικοκυριών είναι διαχρονικά χαμηλή, αλλά το εποπτικό και θεσμικό πλαίσιο παρουσιάζει κενά και αδυναμίες. Ως αποτέλεσμα, μεγάλος αριθμός συμπολιτών μας δεν θα έχει εξασφαλίσει σύνταξη και αυτό θα οδηγήσει σε κοινωνικά και δημοσιονομικά προβλήματα. Κανένα δημοκρατικό κράτος δεν θα αφήσει τον συνταξιούχο να ζει σε κατάσταση φτώχειας. Δεν θέλω να κλείσω σκιαγραφώντας μόνο μια αρνητική εικόνα χωρίς προοπτικές για την Κύπρο. Προοπτικές σίγουρα υπάρχουν. Αυτό που χρειάζεται εκ μέρους της κυβέρνησης και των θεσμών δεν είναι η υπόδειξη των ευκαιριών αλλά η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για την οικονομική ανάπτυξη και ευημερία των πολιτών. Όπως έχω αναφέρει στην αρχή του άρθρου, όταν αντιμετωπιστούν οι πιο πάνω προκλήσεις, η Κύπρος θα καταστεί πιο ελκυστική σε νέες ιδέες και σε ξένες επενδύσεις και ο ιδιωτικός τομέας θα έχει το κίνητρο να ανταποκριθεί. Ναι, ίσως χρειάζονται κάποια κίνητρα και κάποιος συντονισμός εκ μέρους της κυβέρνησης σε θέματα γενικής στρατηγικής. Όμως, στο παρόν στάδιο, αυτό που προέχει είναι οι αλλαγές που θα περιορίσουν τη διαφθορά και που θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα.

EconomyToday 51

ΑΡΘΡΟ

2021

ΕΡΓΟΔΟΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ

ΝΑ ΜΕΤΑΤΡΕΨΟΥΜΕ

ΚΑΙ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΣΕ ΕΥΚΑΙΡΙΑ Με πείσμα, αισιοδοξία και σκληρή δουλειά, αναμένουμε ότι η οικονομία της Κύπρου θα καταφέρει και αυτή τη φορά να παρουσιάσει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Δ

Του Χριστόδουλου Ε. Αγκαστινιώτη Προέδρου ΚΕΒΕ

υσοίωνο και αβέβαιο προδιαγράφεται το 2021 για την κυπριακή οικονομία, αναγκάζοντάς μας να αρχίσουμε και πάλι την προσπάθεια για ανατροπή των αρνητικών δεδομένων που δημιούργησε η πανδημία. Το νέο έτος αναμένουμε ότι θα φέρει μαζί του πολλές προκλήσεις, τις οποίες θα πρέπει να διαχειριστούμε, καθώς οι επιπτώσεις της πανδημίας αναμένεται να επεκταθούν σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, κατά το 2021, θα χρειαστεί υπερπροσπάθεια από όλους μας για ανατροπή των δεδομένων και βελτίωση της οικονομίας.

Η ΑΝΕΡΓΙΑ

Αυτό που μας ανησυχεί ιδιαίτερα και που έχει ήδη αρχίσει να συμβαίνει, είναι η αύξηση του αριθμού των ανέργων, αλλά και το κλείσιμο ορισμένων επιχειρήσεων, οι οποίες έχουν φτάσει στα όρια της βιωσιμότητάς τους. Η Γενική Διεύθυνση Οικονομικών και Χρηματοδοτικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβλέπει ότι η ανεργία στην Κύπρο θα κυμανθεί στο 7,8% το 2021 και στο 7,2% το 2022. Είναι αναπόφευκτο ότι, με τη λήξη των σχεδίων της κυβέρνησης, η ανεργία θα παρουσιάσει αρνητικές τάσεις. Δυστυχώς, παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης και του ΚΕΒΕ, θα υπάρξουν απολύσεις στις επιχειρήσεις. Το γεγονός αυτό αναμένεται να επισκιάσει ολόκληρη την οικονομία και θα πρέπει η κυβέρνηση να προετοιμάσει έγκαιρα την αντίδρασή της. Το ΚΕΒΕ πιστεύει ότι πρέπει να αντιδράσουμε τάχιστα και αποτελεσματικά, ώστε η οικονομία να ξαναμπεί στον δρόμο της ομαλότητας και της 52 EconomyToday

κανονικότητας. Εξάλλου, χωρίς την επανεκκίνηση των επιχειρήσεων, δεν θα καταφέρουμε να εξέλθουμε από την κρίση.

ΤΑ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ

Στις προκλήσεις περιλαμβάνεται και η αρνητική τάση του δημοσιονομικού ισοζυγίου, το οποίο το 2021, λόγω της επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής κατά των συνεπειών της πανδημίας του κορωνοϊού, αναμένεται να παρουσιάσει έλλειμμα της τάξης του 6,1% επί του ΑΕΠ. Η Κομισιόν αναμένει ότι και τα επόμενα δύο χρόνια θα υπάρχει έλλειμμα, που θα κυμαίνεται στο 2,3% του ΑΕΠ. Το δημόσιο χρέος αναμένεται να σημειώσει αρνητικό ιστορικό και να κλείσει κατά τα τέλη του έτους στο 112,6% του ΑΕΠ, ενώ θα σημειώσει μείωση κατά το 2021, φτάνοντας στο 108,2% του ΑΕΠ και το 2022 στο 102,8% του ΑΕΠ. Πρέπει να αναφερθούμε και στην οριστική κατάργηση του Επενδυτικού Προγράμματος, το οποίο συνέβαλε τα μέγιστα στην επενδυτική ανάπτυξη της χώρας μας. Δεν είναι τυχαίο ότι, με βάση τους υπολογισμούς μας και σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, η οριστική κατάργηση του Προγράμματος θα επιφέρει ένα πλήγμα της τάξης των €2,5-€3 δισ. Το κεφάλαιο των πολιτογραφήσεων και η διεθνής δυσφήμιση της χώρας μας αποτελούν ένα ακόμα μεγάλο χαστούκι στο επιχειρείν, καθώς θα επηρεάσουν δυσμενώς την κυπριακή οικονομία και τις επενδύσεις τις οποίες η χώρα χρειάζεται. Το ΚΕΒΕ εκτιμά ότι από το γεγονός αυτό θα επηρεαστούν όχι μόνο οι εταιρείες ανάπτυξης γης, αλλά γενικότερα η οικονομία και όλα τα συναφή επαγγέλματα. Εμείς έχουμε επανειλημμένα τονίσει ότι οφείλουμε να

Δυστυχώς, παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης και του ΚΕΒΕ, θα υπάρξουν απολύσεις στις επιχειρήσεις. Το γεγονός αυτό αναμένεται να επισκιάσει ολόκληρη την οικονομία και θα πρέπει η κυβέρνηση να προετοιμάσει έγκαιρα την αντίδρασή της

επικεντρωθούμε σε εναλλακτικούς τρόπους προσέλκυσης επενδυτών και προώθησης επενδύσεων. Ένα άλλο μεγάλο βαρίδι για την οικονομία θα είναι και η κατάργηση της αναστολής των δόσεων για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Το γεγονός αυτό αναμένουμε ότι θα επιφέρει ντόμινο άλλων προβλημάτων, όπως την αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στους ισολογισμούς των τραπεζών. Ωστόσο, θεωρούμε ότι οι τράπεζες οφείλουν να στηρίξουν τις βιώσιμες επιχειρήσεις, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να αρχίσουν να μοιράζουν χωρίς έλεγχο και κριτήρια χρήμα. Οι τράπεζες χρειάζονται τις υγιείς επιχειρήσεις για να επιβιώσουν και οι ίδιες, και αυτό θα πρέπει να γίνει κατανοητό και από τις δύο πλευρές.

ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Πλήγμα στην οικονομία θα λέγαμε ότι μπορούν να επιφέρουν και οι καθυστερήσεις στην υλοποίηση του ενεργειακού προγράμματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, λόγω της πανδημίας και των τουρκικών προκλήσεων. Υπό κανονικές συνθήκες, χωρίς την ύπαρξη των τουρκικών προκλήσεων, της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων που έχουν ορθώς ληφθεί για περιορισμό της εξάπλωσης του νέου κορωνοϊού, αυτή την περίοδο θα ήμασταν ήδη σε διαδικασία γεωτρήσεων εντός αδειοδοτημένων οικοπέδων της κυπριακής ΑΟΖ, και ειδικότερα στο τεμάχιο 6, που έχει αδειοδοτηθεί στην κοινοπραξία ΕΝΙ/TOTAL. Η κρίση της πανδημίας, σε συνδυασμό με τις τουρκικές προκλήσεις και τα διεθνή δεδομένα που έχουν προκύψει όσον αφορά την αγορά της ενέργειας, οδήγησαν στην απόφαση για αναβολή των γεωτρήσεων για περίπου 12 μήνες (μέχρι τον Μάρτιο-Απρίλιο του 2021). Το ίδιο έχει συμβεί με την κοινοπραξία Exxon Mobil / Qatar Petroleum, η οποία αποφάσισε την αναστολή των επιβεβαιωτικών γεωτρήσεων στο κοίτασμα «Γλαύκος», οι οποίες μετατίθενται πλέον για το φθινόπωρο του 2021. Πρέπει να πούμε φυσικά ότι οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ έχουν απλώς προχωρήσει σε προσωρινή αναβολή των προγραμματισμένων τους γεωτρήσεων και όχι σε εγκατάλειψή τους. Επιπλέον, ανησυχούμε ότι η πανδημία θα προκαλέσει καθυστερήσεις στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων οι οποίες ήταν προ των πυλών και τις οποίες το ΚΕΒΕ θεωρεί επιτακτικές. Για παράδειγμα, το ΚΕΒΕ θεωρεί σημαντικής σημασίας τις μεταρρυθμίσεις στη δημόσια υπηρεσία, στη δικαιοσύνη και στην τοπική αυτοδιοίκηση. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να προχωρήσει και η ψηφιοποίηση σε όλα τα κομμάτια της δημόσιας υπηρεσίας, γιατί διαφορετικά δεν θα μπορέσουν να επανεκκινήσουν σωστά οι επιχειρήσεις.

ΕΠΙΚΕΝΤΡΩΣΗ ΣΕ ΝΕΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ

Όσον αφορά τις προοπτικές για το νέο έτος, το ΚΕΒΕ πιστεύει ότι η Κύπρος, με αφορμή την κατάργηση του Επενδυτικού Προγράμματος, πρέπει και μπορεί να επικεντρωθεί σε

Η στρατηγική του κράτους θα πρέπει να εστιάζει στην παραγωγική οικονομία, στις νέες επενδύσεις, στην ανάπτυξη νέων τομέων, σε διεθνώς εμπορεύσιμα και ανταγωνιστικά αγαθά και υπηρεσίες, στην καινοτομία και γενικά στην αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της Κύπρου

άλλους τομείς προσέλκυσης επενδύσεων, αξιοποιώντας τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα. Πιο συγκεκριμένα, μπορούμε να επινοήσουμε και άλλα κίνητρα για προσέλκυση επενδύσεων, όπως φορολογικά κλπ., χωρίς να είναι προϋπόθεση η χορήγηση διαβατηρίων. Περαιτέρω, το κράτος πρέπει να προσφέρει αντισταθμιστικά κίνητρα προς τις επιχειρήσεις και τους επενδυτές, ώστε να βελτιωθεί η βιωσιμότητα και αποδοτικότητα των έργων. Στην επίτευξη αυτού του στόχου θα μπορούσαν να συμβάλουν εποικοδομητικά διάφορα οικονομικά κίνητρα, τα οποία συνήθως έχουν τη μορφή φορολογικών κινήτρων, μέτρων ενίσχυσης της ρευστότητας, καθώς και χωροταξικών διευκολύνσεων. Χρειάζεται στοχοπροσήλωση για να τεθούν σε εφαρμογή πολιτικές που να μπορούν να στηρίξουν υποσχόμενους κλάδους και δραστηριότητες που παρουσιάζουν σημαντικές ευκαιρίες για εγχώριους και ξένους επενδυτές. Πρέπει να απαλλαγούμε από τις γραφειοκρατικές δυσλειτουργίες και τους αχρείαστους όρους, υιοθετώντας ένα μοντέρνο, ευέλικτο, αλλά συνάμα και αξιόπιστο ρυθμιστικό πλαίσιο, που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες της οικονομίας μας και των επενδυτών. Η στρατηγική του κράτους θα πρέπει να εστιάζει στην παραγωγική οικονομία, στις νέες επενδύσεις, στην ανάπτυξη νέων τομέων, σε διεθνώς εμπορεύσιμα και ανταγωνιστικά αγαθά και υπηρεσίες, στην καινοτομία και γενικά στην αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της Κύπρου.

ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

Μας χαροποιεί ιδιαίτερα η στροφή της χώρας μας προς τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τομέας ο οποίος έχει μεγάλες προοπτικές. Η δημιουργία του Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής μπορεί να φέρει ευεργετικά αποτελέσματα για την ψηφιοποίηση, διευκολύνοντας τη ζωή τόσο των καταναλωτών όσο και των επιχειρήσεων. Με την άμεση εφαρμογή των πιο πάνω, πιστεύουμε ότι οι προοπτικές για το 2021 μπορεί να γίνουν πιο θετικές. Θα είναι δύσκολο και θα χρειαστούν νέες λύσεις και πρακτικές, που οφείλουμε να εφαρμόσουμε, για να μετατρέψουμε και αυτή την κρίση σε ευκαιρία, ώστε να επιτευχθούν καινοτομίες που μακροπρόθεσμα θα είναι ευεργετικές για την οικονομία μας. Φυσικά, η επάνοδος της οικονομικής πραγματικότητας στα επίπεδα προ της επέλασης της πανδημίας θα γίνει σε βάθος τριετίας, αν δεν έχουμε άλλες αρνητικές εκπλήξεις, τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Το ΚΕΒΕ, σας διαβεβαιώνω, θα βρίσκεται, όπως πάντοτε, κοντά στις επιχειρήσεις μας και θα αντιμετωπίσει μαζί τους τις προκλήσεις που θα επιφέρει το 2021. Ο επιχειρηματικός κόσμος της Κύπρου έχει καταφέρει πολλά και έχει συμβάλει τα μέγιστα στην ανάπτυξη της οικονομίας της χώρας. Με πείσμα, αισιοδοξία και σκληρή δουλειά, αναμένουμε ότι η οικονομία της Κύπρου θα καταφέρει και αυτή τη φορά να παρουσιάσει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.

EconomyToday 53

ΑΡΘΡΟ

2021

ΕΡΓΟΔΟΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ

ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ

ΚΑΙ ΕΥΚΑΙΡΙΩΝ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΟΥΜΕ

Θα δουλέψουμε συστηματικά για να αντιστρέψουμε τις αρνητικές συνέπειες του κορωνοϊού και να θέσουμε εκ νέου την οικονομία σε αναπτυξιακή πορεία. ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ Γενικού Διευθυντή ΟΕΒ

Τ

ο 2020 μπορεί εύκολα να χαρακτηριστεί ως η πιο ανατρεπτική χρονιά των τελευταίων ετών. Στην εξηντάχρονη ιστορία της, η Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων (ΟΕΒ) ήταν μάρτυρας και πρωταγωνιστής όλων των ιστορικών οικονομικών γεγονότων και αναταραχών, όμως η παγκόσμια κρίση που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού SARS-CoV-2 ήταν τεράστια, τόσο σε γεωγραφική όσο και σε χρονική έκταση. Γι’ αυτό και η χρονιά που αρχίζει αναμένεται να είναι ξεχωριστή, γεμάτη με προκλήσεις που οφείλουμε να διαχειριστούμε, αλλά και με σημαντικές ευκαιρίες και αισιόδοξες προοπτικές στον εγγύς ορίζοντα που πρέπει να αξιοποιήσουμε.

Η ΒΑΣΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Η βασικότερη πρόκληση που έχουμε μπροστά μας σχετίζεται με τον ίδιο τον ιό που προκάλεσε αυτή την αναταραχή. Πρωταρχικός μας στόχος είναι η λήξη ή έστω ο περιορισμός σε μεγάλο βαθμό της πανδημίας. Σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια αυτή θα παίξουν τα εμβόλια που ετοίμασαν επιστημονικές ομάδες σε ολόκληρο τον κόσμο. Με ανακούφιση βλέπουμε ότι ήδη οι φαρμακευτικές εταιρείες είναι έτοιμες να προσφέρουν λύσεις που υπόσχονται ασφάλεια στην υγεία μας και ανοσία σε πολύ υψηλά ποσοστά. Γι’ αυτό είναι σημαντικό η κοινωνία να δείξει μαζικά εμπιστοσύνη στην επιστήμη, έτσι ώστε να επιστρέψουμε το ταχύτερο δυνατόν στην κανονικότητα. Αισιοδοξούμε ότι μόλις ο παγκόσμιος και ο εγχώριος πληθυσμός 54 EconomyToday

Μια σημαντική πρόκληση θα είναι να κρατήσουμε και να εξελίξουμε για ένα καλύτερο αύριο όλα αυτά που εξ ανάγκης μάθαμε κατά το 2020, αλλά τελικά μας άρεσαν!

αποκτήσει ανοσία στον COVID-19, η ανάκαμψη της οικονομίας θα είναι ραγδαία, αφού ο ιός ήταν ουσιαστικά ο μοναδικός ανασταλτικός παράγοντας κατά την περίοδο αυτή. Πρόκληση για την Κύπρο θα είναι η έγκαιρη ενεργοποίηση όλων των φορέων, μηχανισμών και εργαλείων της οικονομίας, ώστε η ολική αποκατάσταση της οικονομικής σταθερότητας και η μετάβαση στην επόμενη μέρα να κυλήσουν ομαλά, με ταχύτητα και χωρίς προβλήματα.

μη, πολλοί Κύπριοι επιχειρηματίες αλλά και καταναλωτές χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά ηλεκτρονικές πλατφόρμες για την πώληση και αγορά προϊόντων, διαπιστώνοντας πολλαπλά πλεονεκτήματα και προοπτικές.

ΤΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ

Η ΖΗΜΙΑ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ

Κάποιοι τομείς κατόρθωσαν αργά ή γρήγορα να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα και να επανέλθουν σε αξιοπρεπή επίπεδα οικονομικής δραστηριότητας. Όμως η δραματική μείωση στις μετακινήσεις προσώπων καθήλωσε πλήρως τον συστημικό κλάδο του τουρισμού. Η κατακόρυφη μείωση στις αφίξεις ξένων επισκεπτών στο νησί καταδεικνύει το μέγεθος των απωλειών για την ευρύτερη τουριστική βιομηχανία. Η καταστολή της πανδημίας θα συμβάλει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των ταξιδιωτών, ιδιαίτερα προς τις αερομεταφορές, που είναι σχεδόν η μοναδική μορφή μεταφοράς τουριστών στο νησί. Τα νέα δεδομένα που έφερε στη ζωή μας ο κορωνοϊός το 2020 ανάγκασαν τον επιχειρηματικό κόσμο να προβεί σε απότομες και ριζικές αλλαγές. Μέσα σε διάστημα ημερών ή ακόμα και ωρών, είδαμε επιχειρήσεις να εφαρμόζουν για πρώτη φορά πρακτικές και μεθόδους που λίγες μέρες προηγουμένως φάνταζαν απομακρυσμένες, ως και απίθανες. Η ΟΕΒ γνωρίζει καλά τη δύναμη που δείχνει ο Κύπριος επιχειρηματίας στις δυσκολότερες στιγμές και μάθαμε να κρατάμε τα θετικά στοιχεία που προκύπτουν μετά από κάθε εμπόδιο που παρουσιάζεται. Μια σημαντική πρόκληση θα είναι να κρατήσουμε και να εξελίξουμε για ένα καλύτερο αύριο όλα αυτά που εξ ανάγκης μάθαμε κατά το 2020, αλλά τελικά μας άρεσαν!

ΣΕ ΜΟΝΙΜΟΤΕΡΗ ΒΑΣΗ Η ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ

Η κρίση της πανδημίας υπήρξε η αφορμή για την επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού, που μετατράπηκε από εκκρεμότητα σε αναγκαιότητα. Η τηλεργασία, πέρα από προσωρινή λύση έκτακτης ανάγκης, μπορεί να εφαρμοστεί σε μονιμότερη βάση, με αρκετά πλεονεκτήματα τόσο για τον εργαζόμενο όσο και για τον εργοδότη. Επίσης, η αδυναμία στην πραγματοποίηση κατ’ ιδίαν επαφών, συναντήσεων και μαζικών συναθροίσεων μάς ανάγκασε να καταφύγουμε στις εύχρηστες λύσεις που μας παρέχει η τεχνολογία – η γνωστή πια σε όλους τηλεδιάσκεψη.

ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

Το αναγκαστικό κλείσιμο καταστημάτων και εμπορικών κέντρων και οι περιορισμοί στις μετακινήσεις, που επιβλήθηκαν στη διάρκεια της πανδημίας, ανάγκασαν πολλές επιχειρήσεις να καταφύγουν στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Θέλοντας και

Πρόκληση για την Κύπρο θα είναι η έγκαιρη ενεργοποίηση όλων των φορέων, μηχανισμών και εργαλείων της οικονομίας, ώστε η ολική αποκατάσταση της οικονομικής σταθερότητας και η μετάβαση στην επόμενη μέρα να κυλήσουν ομαλά, με ταχύτητα και χωρίς προβλήματα

Η ΟΕΒ θα συνεχίσει να προασπίζεται το επιχειρείν και να προστατεύει την απασχόληση, προτείνοντας λύσεις που θα ισορροπούν τη δημόσια υγεία και την επιχειρηματικότητα. Στα πλαίσια αυτά, σημαντικά επίσης παραμένουν: • Η ορθή και αποτελεσματική αξιοποίηση των κεφαλαίων που θα αντλήσει η Κύπρος από τα διάφορα ταμεία της Ε.Ε. (Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, Πρόγραμμα SURE) και από τη συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (Ταμείο Επιχειρηματικότητας Κύπρου, Σχέδιο Παραχώρησης Κυβερνητικών Εγγυήσεων, Πανευρωπαϊκό Ταμείο Εγγυήσεων κλπ.), έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν με επιτυχία οι επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης στην οικονομία και στην απασχόληση. Ήδη στις 17 Νοεμβρίου έχει ανακοινωθεί η αποδέσμευση του ποσού των €250 εκατ. από το Πρόγραμμα SURE. • Οι προκλήσεις που συνεχίζουν να ταλανίζουν την κυπριακή οικονομία, με κυριότερες αυτές που αφορούν την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων της δημόσιας υπηρεσίας, της τοπικής αυτοδιοίκησης, της δικαιοσύνης και του εκπαιδευτικού συστήματος και τη συνέχιση της εισαγωγής κατά τρόπο οριζόντιο της ψηφιακής οικονομίας και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.

• Η πλήρης αποκατάσταση της σταθερότητας στο χρηματοπιστωτικό μας σύστημα, με την επιτάχυνση της μείωσης των ΜΕΔ και την προσαρμογή του συστήματος στις διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις των εποπτικών μηχανισμών αλλά και στις ανάγκες της ψηφιακής εποχής.

• Η προσέλκυση ξένων επενδυτών, που είναι ύψιστης σημασίας για την απασχόληση και τη δραστηριοποίηση των κυπριακών επιχειρήσεων. Παράλληλα, η εφαρμογή φορολογικών και άλλων ισχυρών κινήτρων για διεθνείς εταιρείες, ιδιαίτερα σε τομείς τεχνολογιών αιχμής, για απόκτηση φυσικής παρουσίας στην Κύπρο με headquartering ή με άλλο τρόπο.

• Η εφαρμογή της Εθνικής Βιομηχανικής Πολιτικής 20192030, η οποία αποτελεί ένα project κομβικής σημασίας για την ανάπτυξη και αντιμετώπιση των προκλήσεων του κλάδου.

• Η «πράσινη» ατζέντα, η οποία θα πρέπει να παραμείνει στον κατάλογο των προτεραιοτήτων των εθνικών πολιτικών, αφού οι στόχοι για την ενέργεια και το κλίμα για το 2020 και το 2030 παραμένουν δεσμευτικοί. Η ΟΕΒ θα δουλέψει συστηματικά ώστε το 2021 να αντιστρέψει τις αρνητικές συνέπειες του κορωνοϊού, να αναχαιτίσει τις τραγικές απώλειες και να θέσει εκ νέου την οικονομία σε αναπτυξιακή πορεία.

EconomyToday 55

ΑΡΘΡΟ

2021

ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ

ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η ΣΕΚ θα λειτουργήσει καταλυτικά στην αποτροπή των όποιων μονομερών προθέσεων και σκοπιμοτήτων, αίροντας την ίδια στιγμή τις όποιες δαιμονοποιήσεις και ιδεολογικές αγκυλώσεις οι οποίες μπορεί να αποβούν αρνητικές για τους εργαζόμενους και την ομαλή λειτουργία της αγοράς εργασίας.

Σ

ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ Φ. ΜΑΤΣΑ Γενικού Γραμματέα ΣΕΚ

ύμφωνα με τον Αισχύλο, «η πειθαρχία είναι η γενέτειρα της ευπραξίας», ομοίως και της ευταξίας, παραφράζοντας τον Ξενοφώντα. Αυτή η προσέγγιση, στη βάση της πειθαρχίας που θα οδηγήσει στην τάξη και, μέσα από αυτήν, στην προοπτική ανάκαμψης και ανάπτυξης, διασυνδέεται τόσο με τη διαχείριση του υγειονομικού σκέλους του προβλήματος όσο και με τα ευρύτερα ζητήματα που αφορούν την οικονομία και την αγορά εργασίας. Παρά τα προβλήματα που έχουν προκύψει σε σχέση με την ομαλή λειτουργία της αγοράς εργασίας, ως απότοκο και της οικονομικής ύφεσης, θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη το γεγονός πως η άμεση αντίδραση του κράτους, σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, έχει πετύχει τη διαχείριση του προβλήματος μέσα από τη στήριξη της επιχειρηματικότητας, της απασχόλησης και των εργαζομένων. Παράλληλα, θα πρέπει να σημειωθεί πως υπάρχει ένα μεγάλο φάσμα τομέων οικονομικής δραστηριότητας που έχουν πετύχει την επαναλειτουργία τους σε απόλυτο βαθμό.

ΤΟ ΕΜΒΟΛΙΟ

Θεωρείται λοιπόν πως, αν δημιουργηθούν 56 EconomyToday

οι συνθήκες επίλυσης του υγειονομικού προβλήματος, μέσα από τη μαζική διάθεση του εμβολίου, όχι μόνο θα αλλάξει προς τη θετική κατεύθυνση η ψυχολογία της κοινωνίας, αλλά και θα κινηθούν προς την ίδια κατεύθυνση τόσο η οικονομία όσο και η αγορά εργασίας. Σημαντικό οδοδείκτη αποτελεί και η πρόσφατη παρέμβαση της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ως προς τον ρόλο που θα πρέπει να αποδοθεί στους κοινωνικούς εταίρους σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των διαθέσιμων κονδυλίων στήριξης της απασχόλησης και τη δημιουργία συνθηκών ανάκαμψης. Η ΣΕΚ έχει ήδη καταθέσει ένα πολυσέλιδο κείμενο εισηγήσεων προς το Υπουργείο Οικονομικών, στο πλαίσιο του στρατηγικού σχεδιασμού του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Οικονομίας, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στους τομείς της εργασίας, της κοινωνικής πολιτικής, της εκπαίδευσης και του ανθρώπινου κεφαλαίου, όπως επίσης και σε ό,τι αφορά το νέο μοντέλο ανάπτυξης, στη βάση και της μετάβασης στη ψηφιοποιημένη πλέον οικονομία και αγορά εργασίας, όπως βέβαια και σε σχέση με την επιτάχυνση της μετάβασης σε μια πράσινη οικονομία. Σαφέστατα, η πανδημία που βιώνουμε έχει

Το θέμα της τηλεργασίας θα πρέπει να τύχει ρύθμισης στο πλαίσιο των εργασιακών θεσμίων, ώστε να διασφαλίζονται τα εργασιακά δικαιώματα, αποτρέποντας φαινόμενα απορρύθμισης της αγοράς εργασίας

επισπεύσει τη διαφοροποίηση της αγοράς εργασίας, την οποία καλούμαστε να διαχειριστούμε με επάρκεια αλλά ταυτόχρονα και με τον απαιτούμενο σεβασμό, τόσο προς τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις, όσο και προς τους ίδιους τους καταναλωτές, έτσι ώστε η μετάβαση να είναι όσο το δυνατόν πιο ομαλή και κοινωνικά δίκαιη.

ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΣ

Παράλληλα, στο πλαίσιο όλων αυτών των εξελίξεων και στην προσπάθεια προώθησης της κοινωνικής συνοχής, η ΣΕΚ συνεχίζει να στοχεύει αλληλέγγυα, κοινωνικά δίκαια και τεκμηριωμένα, θέτοντας ανάμεσα σε άλλους στόχους και τις ακόλουθες προτεραιότητες, καθώς η κρίση δημιουργεί, μέσα από τις προκλήσεις, και τις ανάλογες προοπτικές: • Αναχαίτιση του προβλήματος της ανεργίας και επαναφορά σε ρυθμούς πλήρους απασχόλησης, για επίτευξη και του στόχου που αφορά τον καθορισμό κατώτατου μισθού.

• Περαιτέρω αξιοποίηση του θεσμικού πλαισίου που αφορά τον κοινωνικό διάλογο και την τριμερή συνεργασία, για ενίσχυση και διεύρυνση του πεδίου δράσης και εφαρμογής των συλλογικών συμβάσεων.

• Στήριξη και εδραίωση της μεγαλύτερης κοινωνικής κατάκτησης, που αφορά τη δημιουργία του ΓΕΣΥ, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η πάταξη των φαινομένων κατάχρησης και η αποτροπή της παρείσφρησης άλλων συμφερόντων και σκοπιμοτήτων, δημιουργώντας συνθήκες διαφύλαξης και διασφάλισης της δημόσιας υγείας.

• Δημιουργία του πλαισίου προστασίας και ελεγχόμενης, όπως και ομαλής, μετάβασης των επιχειρήσεων, των εργαζομένων και των καταναλωτών στην ψηφιοποιημένη οικονομία και αγορά εργασίας, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη το γεγονός ότι η αγορά εργασίας αλλάζει με πολύ πιο έντονους ρυθμούς, ως απότοκο και της παρούσας υγειονομικής κρίσης. Το θέμα της τηλεργασίας θα πρέπει να τύχει ρύθμισης στο πλαίσιο των εργασιακών θεσμίων, ώστε να διασφαλίζονται τα εργασιακά δικαιώματα, αποτρέποντας φαινόμενα απορρύθμισης της αγοράς εργασίας, αξιοποιώντας και τις διαθέσιμες Ευρωπαϊκές Συμφωνίες Πλαισίου και εδραιώνοντας παράλληλα τη συμφιλίωση οικογένειας και εργασίας.

• Ενίσχυση των μέτρων ασφάλειας και υγείας και επαναλειτουργία των Επιτροπών Ασφάλειας με σκοπό την περαιτέρω προστασία των εργαζομένων σε σχέση και με την πανδημία.

• Διασύνδεση του εκπαιδευτικού συστήματος με την αγορά εργασίας και αναβάθμιση της τεχνικής εκπαίδευσης, για τη δημιουργία καλύτερων προοπτικών ενίσχυσης της απασχολησιμότητας και αναχαίτισης των προβλημάτων που διασυνδέονται με την ανεργία.

• Προώθηση της κυκλικής οικονομίας, μέσα και από την εφαρμογή της πράσινης φορολογικής μεταρρύθμισης, η οποία θα περιορίζει την επιβάρυνση της εργασίας και

Η πανδημία που βιώνουμε έχει επισπεύσει τη διαφοροποίηση της αγοράς εργασίας, την οποία καλούμαστε να διαχειριστούμε με επάρκεια αλλά ταυτόχρονα και με τον απαιτούμενο σεβασμό, τόσο προς τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις, όσο και προς τους ίδιους τους καταναλωτές

θα ενισχύει την περιβαλλοντική πολιτική, φορολογώντας τη ρύπανση.

• Επανασχεδιασμός του οικονομικού μοντέλου ανάπτυξης, αξιοποιώντας νέους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, όπως είναι η μεταποίηση και οι στοχευμένες υπηρεσίες (π.χ. εκπαίδευση, ιατρική), έτσι ώστε να υπάρξει η αναγκαία απεξάρτηση από τον τριτογενή τομέα (τουρισμός και υπηρεσίες).

• Εδραίωση της κοινωνικής συνοχής μέσα από στοχευμένες και αειφόρες πολιτικές, στηρίζοντας τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.

• Στρατηγική ανάπτυξη και ενίσχυση της παραγωγικότητας, ως βασικός άξονας περαιτέρω στήριξης της ανταγωνιστικότητας των κυπριακών επιχειρήσεων, με ανάλογα οφέλη προς το ανθρώπινο δυναμικό.

• Ενίσχυση της δυνατότητας προσέλκυσης επενδύσεων, ως απότοκο της περαιτέρω ενίσχυσης της δικαστικής εξουσίας και της επίσπευσης της έκδοσης αποφάσεων, της άρσης της γραφειοκρατίας και της εμπέδωσης της διαφάνειας στις διασυνδεόμενες διαδικασίες, της αξιοπιστίας του τραπεζικού συστήματος, όπως επίσης και της εδραίωσης της εργατικής ειρήνης.

• Άμεση ολοκλήρωση της διαδικασίας που αφορά την προώθηση συγκεκριμένων μεταρρυθμίσεων, όπως αυτές για την τοπική αυτοδιοίκηση, την ηλεκτρονική διακυβέρνηση και την ψηφιοποίηση. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να τύχουν άμεσης επίλυσης και άλλα προβλήματα που επηρεάζουν την καθημερινότητα των εργαζομένων και της κοινωνίας ευρύτερα, όπως είναι το κυκλοφοριακό.

• Στήριξη των νέων, δημιουργώντας καλύτερες ευκαιρίες πρόσβασης στην αγορά εργασίας, με κατοχύρωση των προβλεπόμενων μισθολογικών και άλλων ωφελημάτων.

• Ενίσχυση και εμπέδωση της ευρωπαϊκής πολιτικής που αφορά τη συνεργασία ανάμεσα στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα (PPP), έτσι ώστε να δημιουργηθούν συνθήκες ανάπτυξης και νέες, ποιοτικές και αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας.

• Επέκταση της υφιστάμενης συμφωνίας για την ΑΤΑ για ακόμη ένα χρόνο. Μέσα από τα προβλήματα και τις προκλήσεις, θα πρέπει να δημιουργηθούν νέες προοπτικές ανάκαμψης και ανάπτυξης, συμβάλλοντας θετικά και προς την κατεύθυνση της αξιοποίησης των διαθέσιμων ευρωπαϊκών κονδυλίων αλλά και εργαλείων ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους. Σε αυτό το κρίσιμο αλλά και μεταβατικό στάδιο, η ΣΕΚ θα λειτουργήσει καταλυτικά στην αποτροπή των όποιων μονομερών προθέσεων και σκοπιμοτήτων, αίροντας την ίδια στιγμή τις όποιες δαιμονοποιήσεις και ιδεολογικές αγκυλώσεις οι οποίες μπορεί να αποβούν αρνητικές για τους εργαζόμενους και την ομαλή λειτουργία της αγοράς εργασίας και των εργασιακών σχέσεων, έτσι ώστε οι προκλήσεις να μετατραπούν σε προοπτικές ανάκαμψης και ανάπτυξης κατά το 2021.

EconomyToday 57

ΑΡΘΡΟ

2021

ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΕΙΝΟΥΜΕ

ΔΥΝΑΤΟΙ

Δεν υπάρχει άλλος αποτελεσματικός δρόμος εκτός από την οργανωμένη δράση και τη συλλογική εκπροσώπηση για να προστατεύσουμε τα δικαιώματα και τις κατακτήσεις μας. Του Πάμπη Κυρίτση Γενικού Γραμματέα ΠΕΟ

Τ

o 2021 ανατέλλει μέσα από ένα ζοφερό δυστυχώς ορίζοντα, κάτω από τη βαριά σκιά της πανδημίας. Η οικονομική κρίση τραβά σε μάκρος, με σκληρές επιπτώσεις πάνω στους εργαζόμενους και γενικότερα τους αδύνατους της κοινωνίας. Την ίδια στιγμή, η κυπριακή κοινωνία ταλανίζεται από σκάνδαλα διαφθοράς, με προεξάρχον ασφαλώς το σκάνδαλο των «χρυσών» διαβατηρίων. Σκάνδαλα που ενισχύουν την οργή των εργαζομένων, αφού για τους πολλούς υπάρχει φτωχοποίηση και υποχώρηση του βιοτικού τους επιπέδου, ενώ οι λίγοι, οι οποίοι όμως ανήκουν στην οικονομική και πολιτική ελίτ, συσσωρεύουν ακόμα περισσότερο πλούτο, μέσα από διαδικασίες κάθε άλλο παρά θεμιτές και διαφανείς. Η ΠΕΟ, από την πρώτη στιγμή στην αντιμετώπιση της πανδημίας, προέταξε δύο βασικές παραμέτρους. Η πρώτη, ότι η προστασία της δημόσιας υγείας και της ανθρώπινης ζωής είναι ύψιστη προτεραιότητα. Η δεύτερη, ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να μετακυλιστεί ο λογαριασμός και αυτής της κρίσης στις πλάτες των εργαζομένων. Απαίτησε ουσιαστικό κοινωνικό διάλογο και έβαλε τη σφραγίδα της στην αρχιτεκτονική των σχεδίων στήριξης, όπως επίσης και στο εύρος της κάλυψής τους. Πέτυχε τη διασύνδεση της όποιας στήριξης προς τις επιχειρήσεις και τους εργοδότες με την υποχρέωση να μην προχωρήσουν σε απολύσεις και να σεβαστούν τους μισθούς και τα υπόλοιπα δικαιώματα των εργαζομένων.

58 EconomyToday

Κάθε προσπάθεια εκμετάλλευσης της κρίσης για συρρίκνωση εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων, για το συνδικαλιστικό κίνημα θα είναι αιτία πολέμου

ΕΠΙΒΑΛΛΕΤΑΙ Η ΚΡΑΤΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ

Η κατάσταση στην οικονομία επιβάλλει τη συνέχιση από το κράτος των πολιτικών στήριξης των εργαζομένων και των επιχειρήσεων που έχουν πληγεί από την κρίση. Ο κρατικός προϋπολογισμός, όπως και τα χρηματοδοτικά εργαλεία που παρέχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα πρέπει να αξιοποιηθούν στον μέγιστο βαθμό για τη χρηματοδότηση αναπτυξιακών έργων και τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Παρ’ όλα αυτά, δεν έχουμε ψευδαισθήσεις. Για μας είναι αναμενόμενο ότι και αυτή τη φορά οι εργοδότες θα κάνουν ό,τι μπορούν για να φορτώσουν τον λογαριασμό στους εργαζόμενους. Οι πιέσεις έχουν ήδη ξεκινήσει, ιδιαίτερα στην κατεύθυνση της μείωσης των μισθών και της περικοπής παρεμφερών ωφελημάτων. Θεωρούμε αυτές τις πιέσεις εντελώς απαράδεκτες. Κάθε προσπάθεια εκμετάλλευσης της κρίσης για συρρίκνωση εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων, για το συνδικαλιστικό κίνημα θα είναι αιτία πολέμου. Και το κράτος όμως, μέσω του Υπουργείου Εργασίας και των μηχανισμών επιθεώρησης που διαθέτει, οφείλει να κινητοποιηθεί. Σήμερα όλοι παραδέχονται ότι η προοπτική επανόδου σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την εσωτερική ζήτηση και τη διατήρηση της καταναλωτικής ικανότητας των πολιτών. Αν κυριαρχήσουν ξανά πολιτικές σκληρής λιτότητας και συρρίκνωσης των εισοδημάτων των εργαζομένων, το αποτέλεσμα θα είναι ένας νέος φαύλος κύκλος ύφεσης, ανεργίας και περαιτέρω δραματικής διεύρυνσης της κοινωνικής ανισότητας. Αν κάτι έχει εξόφθαλμα αναδειχθεί μέσα από την κρίση της πανδημίας, είναι το γεγονός ότι αυτό που χρειάζεται σήμερα η κοινωνία είναι ρυθμίσεις και όχι απορρυθμίσεις, καθώς και μέτρα προστασίας των εργαζομένων από την αυθαιρεσία και την ασυδοσία των εργοδοτών. Με προτεραιότητα την κατοχύρωση μισθών και όρων απασχόλησης. Κάτι που μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τη νομοθετική υποχρέωση για εφαρμογή των συλλογικών συμβάσεων και με τη θεσμοθέτηση μηχανισμού για τον καθορισμό κατώτατων μισθών και για εκείνους τους εργαζόμενους οι οποίοι για τον ένα ή τον άλλο λόγο δεν καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις. Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι χρειάζεται περισσότερο κοινωνικό κράτος, περισσότερες και πιο αναβαθμισμένες δημόσιες υπηρεσίες κοινής ωφέλειας.

ΟΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΜΑΣ

Οι νεοφιλελεύθερες ακρότητες του προηγούμενου διαστήματος οδήγησαν τα νοσοκομεία μας σε μαρασμό και αποδιοργάνωση, εξέθρεψαν σκάνδαλα, όπως αυτό του σφαγείου, και γενικότερα υπέσκαψαν το κοινωνικό κράτος. Σε αυτή την κατεύθυνση, τη χρονιά που μας έρχεται, θα εργαστούμε σκληρά για συγκεκριμένες κοινωνικές προτεραιότητες:

Αν κυριαρχήσουν ξανά πολιτικές σκληρής λιτότητας και συρρίκνωσης των εισοδημάτων των εργαζομένων, το αποτέλεσμα θα είναι ένας νέος φαύλος κύκλος ύφεσης, ανεργίας και περαιτέρω δραματικής διεύρυνσης της κοινωνικής ανισότητας

• Το ΓΕΣΥ αποτελεί βασική προτεραιότητα ως μια σημαντική κοινωνική κατάκτηση των εργαζομένων. Το τελευταίο χρονικό διάστημα, με αφορμή προβλήματα και παραλείψεις που εμφανίζονται στη λειτουργία του, καταβάλλεται προσπάθεια απαξίωσης και αμφισβήτησής του. Το Υπουργείο Υγείας, σε συνεργασία με τον ΟΑΥ, έχουν ευθύνη να πάρουν όλα τα αναγκαία μέτρα για σωστό έλεγχο, καταπολέμηση των καταχρήσεων και σωστή λειτουργία των παροχών, για ποιοτική εξυπηρέτηση των δικαιούχων. Χρειάζεται άμεσα να αντιμετωπιστούν προβλήματα που παρουσιάζονται σε ομάδες δικαιούχων, ιδιαίτερα για τους χαμηλοσυνταξιούχους, σε σχέση με το κόστος των φαρμάκων και τη μη κάλυψη από το ΓΕΣΥ των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων. Απαραίτητη προϋπόθεση για σωστή λειτουργία του ΓΕΣΥ είναι να υπάρχουν δυνατά, σωστά στελεχωμένα δημόσια νοσηλευτήρια. Η κυβέρνηση, παρά τις διακηρύξεις και τις δηλώσεις, πολύ λίγα έπραξε για να μπορούν τα δημόσια νοσηλευτήρια να είναι η ραχοκοκκαλιά του ΓΕΣΥ και παράγοντας εξισορρόπησης του συστήματος.

• Άλλη σημαντική προτεραιότητα είναι οι στρεβλώσεις και τα προβλήματα που υπάρχουν στον νόμο για τις Κοινωνικές Ασφαλίσεις, τα οποία έχουν αναδειχθεί με ακόμα πιο έντονο τρόπο λόγω της πανδημίας. Διεκδικούμε επαναξιολόγηση της μείωσης κατά 12% του ύψους της θεσμοθετημένης σύνταξης για όσους την λαμβάνουν στο 63ο έτος της ηλικίας τους, σύνταξη χηρείας σε όλους τους χήρους, βελτίωση των προϋποθέσεων για παροχή σύνταξης ανικανότητας και τροποποίηση των διαδικασιών και του τρόπου εξέτασης των αιτήσεων στο Τ.Κ.Α. έτσι ώστε να μην παρουσιάζονται τα σημερινά φαινόμενα των πολύμηνων καθυστερήσεων. Θα αντιταχθούμε αποφασιστικά στο νομοσχέδιο που κατέθεσε το Υπουργείο Οικονομικών, το οποίο καταργεί την αρμοδιότητα του Υπουργείου Εργασίας για εποπτεία των ταμείων προνοίας και μεταφέρει την εποπτεία σε μια νέα Ενιαία Εποπτική Αρχή, η οποία ισοπεδώνει τα ταμεία προνοίας με τις ιδιωτικές ασφάλειες και τα προϊόντα τους.

• Διεκδικούμε μια ολοκληρωμένη κοινωνική στεγαστική πολιτική, ιδιαίτερα για τους ευάλωτους και χαμηλόμισθους. Πάγωμα των εκποιήσεων και παράταση της αναστολής δόσεων στεγαστικών δανείων για άτομα που έχουν μειωμένο εισόδημα λόγω κορωνοϊού.

• Διεκδικούμε πιο αποτελεσματικά μέτρα για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων, καθώς και εκπαίδευση και σωστή λειτουργία των Επιτροπών Ασφάλειας και Υγείας. Το μήνυμα της ΠΕΟ προς τους εργαζόμενους ενόψει της νέας χρονιάς είναι ότι και μέσα στις συνθήκες της πανδημίας πρέπει να μείνουμε δυνατοί. Mε την ισχύ της οργανωμένης δράσης και της συλλογικής εκπροσώπησης, να συνεχίσουμε ως κίνημα των εργαζομένων να σφραγίζουμε τις εξελίξεις, προστατεύοντας έτσι τα δικαιώματα και τις κατακτήσεις μας. Άλλος αποτελεσματικός δρόμος δεν υπάρχει.

EconomyToday 59

ΑΡΘΡΟ

2021

ΕΜΠΟΡΙΟ, ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ, ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Απαραίτητος ο μακρόπνοος σχεδιασμός

της στρατηγικής μας ανάπτυξης Θα πρέπει να αναμένουμε σταδιακή ομαλοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας στην εσωτερική μας αγορά κατά το 2ο τρίμηνο του 2021 και επανεκκίνηση του τουριστικού τομέα το 2ο εξάμηνο. ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΦΩΤΙΑΔΗ Διευθύνοντος Συμβούλου Ομίλου Φώτος Φωτιάδης και Μέλους Συμβουλίου Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας

Τ

ο 2020 αναμφίβολα θα μείνει στην ιστορία ως μια από τις πιο δύσκολες χρονιές για τη σύγχρονη ανθρωπότητα. Αυτό που βιώσαμε και βιώνουμε είναι, σε μία λέξη, αδιανόητο! Ποια απειλή, πέραν αυτής ενός παγκόσμιου πυρηνικού πολέμου, θα μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε ότι θα ανάγκαζε ολόκληρη την ανθρωπότητα, τους λαούς σχεδόν όλης της υφηλίου, ταυτόχρονα, να σταματήσουν τις οποιεσδήποτε δραστηριότητές τους και να κλειστούν στα σπίτια τους, ουσιαστικά γονατίζοντας την παγκόσμια οικονομία; Για τη χώρα μας, που πέρασε τα τελευταία χρόνια επουλώνοντας τις πληγές της από τη βαθιά οικονομική κρίση του 2008-2013 και που βασίζει μεγάλο μέρος της οικονομικής παραγωγής της στον τουρισμό, η πανδημία δημιούργησε τεράστια επιπρόσθετα προβλήματα και ζημιές. Η αύξηση του ΑΕΠ αντιστράφηκε σε μεγάλη και απότομη συρρίκνωση, η ανεργία αυξήθηκε, ο κρατικός προϋπολογισμός έγινε ξανά ελλειμματικός και το δημόσιο χρέος εκτινάχθηκε, τόσο σε απόλυτους αριθμούς όσο και σε σχέση με το ΑΕΠ. Σαν να μην έφταναν η πανδημία και τα θέματα που η οικονομία μας ακόμα κουβαλά από την προηγούμενη 60 EconomyToday

Η απληστία μερικών συμπολιτών μας εξέθεσε τη χώρα μας διεθνώς και υποχρέωσε την κυβέρνηση να διακόψει το Επενδυτικό Πρόγραμμα

οικονομική κρίση (γύρω στα €15 δισ. προβληματικά δάνεια και υψηλό δημόσιο χρέος), η απληστία μερικών συμπολιτών μας εξέθεσε τη χώρα μας διεθνώς και υποχρέωσε την κυβέρνηση να διακόψει το Επενδυτικό Πρόγραμμα, το οποίο, παρά τα σημαντικά κενά και τις αδυναμίες του, βοήθησε τα προηγούμενα χρόνια την οικονομία.

ΜΕΓΑΛΟ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΤΟ ΤΟ ΠΛΕΓΜΑ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ

Οι πιο πάνω συνθήκες, όπως έχουν συλλογικά διαμορφωθεί, αποτελούν ένα μεγάλο και σύνθετο πλέγμα προκλήσεων, με το οποίο ανατέλλει το 2021 – προκλήσεις τις οποίες πρέπει να διαχειριστούμε. Θέλω όμως να σταθώ ιδιαίτερα στη σημασία των πρόσφατων ανακοινώσεων και των άμεσων εγκρίσεων των δύο εμβολίων, της Pfizer και της Moderna, και να υποστηρίξω ότι θα είναι κομβικές εξελίξεις στην ικανότητα της παγκόσμιας οικονομίας να αντεπεξέλθει. Αντίθετα με άλλες μεγάλες οικονομικές κρίσεις, που είτε προέρχονταν από έλλειψη ζήτησης (demand driven) είτε από έλλειψη εμπιστοσύνης στο χρηματοοικονομικό σύστημα, αυτή η κρίση, η οποία οφείλεται προφανώς σε έναν εξωγενή παράγοντα, αυτόν της παγκόσμιας πανδημίας, θα μπορούσε πολύ πιο εύκολα να τύχει διαχείρισης ως προς την επόμενη μέρα, φτάνει ο χρόνος που επενεργεί αυτός ο εξωγενής παράγοντας να είναι περιορισμένος και προβλέψιμος. Θα δώσω κάποια παραδείγματα για να το εξηγήσω αυτό. Από τη στιγμή που όλη η μείωση στην οικονομική δραστηριότητα προέρχεται από τους περιορισμούς, είναι λογικό να προβλέπουμε μια άμεση ανάκαμψη μόλις σταματήσουν οι περιορισμοί. Δεν βλέπω κανένα λόγο να μην επιστρέψουν οι οικονομίες στο σημείο που ήμασταν πριν από την εμφάνιση του COVID-19, με την προϋπόθεση ότι όλες οι παραγωγικές μονάδες θα είναι σε ζωή και σε θέση να επανεκκινήσουν. Ας πάρουμε το παράδειγμα ενός τουριστικού καφεστιατορίου ή μιας επιχείρησης που εξαρτάται από τη διοργάνωση εκδηλώσεων, όπως γάμων. Αυτές οι επιχειρήσεις είναι ουσιαστικά κλειστές από τον Μάρτιο και θα εξακολουθήσουν να είναι κλειστές, ενώ οι ιδιοκτήτες τους προσπαθούν με νύχια και με δόντια να υποστηρίξουν τις οικογένειές τους. Το ίδιο ισχύει και για ένα μικρό εργοστάσιο ή μια εμπορική εταιρεία που προμηθεύει ξενοδοχεία. Το μεγάλο στοίχημα για την οικονομία είναι αυτές οι επιχειρήσεις να συνεχίσουν να υπάρχουν, ώστε να μπορούν να ξαναρχίσουν δουλειά την επόμενη μέρα. Αυτό εξαρτάται από τη δυνατότητα των ιδιοκτητών να συνεχίσουν να πληρώνουν τα πάγια έξοδα, από τις τράπεζές τους να συνεχίσουν να τις υποστηρίζουν και από τους προμηθευτές τους να δείχνουν υπομονή. Και οι τρεις αυτές προϋποθέσεις βασίζονται στο πόσο σύντομα θα έρθει η επόμενη μέρα και εάν μπορούμε να προβλέψουμε αυτή τη χρονική στιγμή. Αλλιώς, αν αυτές

Πριν από ένα μήνα δεν μπορούσαμε να προβλέψουμε την επόμενη μέρα. Τώρα μπορούμε. Και γι’ αυτό θεωρώ ότι τα νέα για τα δύο εμβόλια άλλαξαν την ιστορία

οι επιχειρήσεις δεν αντέξουν, οι ιδιοκτήτες και το προσωπικό θα αναζητήσουν εργασία αλλού, τα πάγια θα πουληθούν και τότε δεν θα έχουμε τις παραγωγικές μονάδες που είχαμε προηγουμένως. Ως αποτέλεσμα, η επαναδραστηριοποίηση θα απαιτήσει πολύ περισσότερο χρόνο και αυτό θα βυθίσει την οικονομία σε πιο βαθιά κρίση. Πριν από ένα μήνα δεν μπορούσαμε να προβλέψουμε την επόμενη μέρα. Τώρα μπορούμε. Και γι’ αυτό θεωρώ ότι τα νέα για τα δύο εμβόλια άλλαξαν την ιστορία. Το ότι τα εμβόλια ήρθαν πιο νωρίς από ό,τι αναμέναμε, σε συνδυασμό με την υψηλή αποτελεσματικότητά τους, μας έδωσαν την ικανότητα να προχωρήσουμε σε σχεδιασμό και προγραμματισμό. Έδωσαν ελπίδα και προοπτική στις επιχειρήσεις που βρίσκονται υπό απειλή, καθώς και στους συνεργάτες τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα πράγματα στο άμεσο μέλλον θα είναι ρόδινα, ειδικά το 2021. Θα πρέπει να αναμένουμε σταδιακή ομαλοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας στην εσωτερική μας αγορά κατά το 2ο τρίμηνο του 2021 και επανεκκίνηση του τουριστικού τομέα το 2ο εξάμηνο. Αυτό συνεπάγεται πλήρη επαναφορά της οικονομίας στα επίπεδα του 2019 κατά το 2022, το οποίο αναμένεται να είναι η πρώτη ομαλή, από πλευράς οικονομίας, χρονιά μετά την πανδημία. Φυσικά, η επόμενη μέρα θα μας βρει με λιγότερες αντοχές και μεγάλα χρέη, τόσο στο επίπεδο των οικονομικών του κράτους όσο και για τις επιχειρήσεις. Και αυτό σημαίνει ότι για κάποιο χρονικό διάστημα θα συνεχίσουμε να είμαστε ευάλωτοι σε τυχόν νέες εξωγενείς αναταραχές. Ωστόσο, αυτό αποτελεί για τη χώρα μας μόνο τη βραχυπρόθεσμη όψη των πραγμάτων. Για να μπορούμε πραγματικά να ευημερούμε ως χώρα σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί, να υλοποιηθεί και στη συνέχεια να αναθεωρείται με στόχο τη διαρκή βελτίωση, ένα στρατηγικό αναπτυξιακό σχέδιο, το οποίο να λαμβάνει υπόψη και να αξιοποιεί τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα και το οποίο θα αποτελεί τη βάση για τις ενέργειες και επιδιώξεις μας. Η απουσία μακρόπνοου σχεδιασμού και η ροπή μας προς εύκολες, προσωρινές λύσεις αποτελούν βασική μας αδυναμία και τον λόγο που τα τελευταία 20 χρόνια θα μπορούσε κάποιος να πει ότι πάμε από κρίση σε κρίση, με μικρές αναλαμπές οικονομικής ανάπτυξης. Αυτό το σοβαρό κενό έρχεται τώρα να καλυφθεί από τη μεγάλη προσπάθεια που ξεκίνησε φέτος υπό την εποπτεία του Συμβουλίου Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας και με τη συνδρομή της Ε.Ε., με στόχο την εκπόνηση και τον καθορισμό της μακροχρόνιας εθνικής μας στρατηγικής ανάπτυξης, η οποία φιλοδοξεί για πρώτη φορά να καθορίσει τους στόχους και προγραμματισμούς μας για τα επόμενα 15 χρόνια. Σε αυτή την προσπάθεια θα πρέπει όλοι να εμπλακούμε, με ιδέες, απόψεις και προβληματισμούς.

EconomyToday 61

ΑΡΘΡΟ

2021

ΦΑΡΜΑΚΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

To 2021 θα είναι

έτος ανακατατάξεων Η έρευνα και η καινοτομία στον τομέα του φαρμάκου είναι αυτά που μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις προκλήσεις, όχι μόνο στο επίπεδο της υγείας και της οικονομίας, αλλά και στο επίπεδο της βιώσιμης ανάπτυξης. Του δρος Μιχάλη Νεοπτολέμου Ανώτατου Εκτελεστικού Διευθυντή Ομίλου Εταιρειών Remedica

Γ

ια ακόμα μια φορά, η ανθρωπότητα διανύει μια κρίση και στηρίζεται στον τομέα της υγείας και του φαρμάκου, αλλά και στην έρευνα και την καινοτομία. Ιστορικά, η φαρμακοβιομηχανία έχει δώσει λύσεις που βελτίωσαν θεαματικά τόσο το προσδόκιμο ζωής όσο και την ποιότητα ζωής των ασθενών. Σήμερα, καθίσταται περισσότερο ξεκάθαρο παρά ποτέ ότι η έρευνα και η καινοτομία στον τομέα του φαρμάκου είναι αυτά που μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις προκλήσεις, όχι μόνο στο επίπεδο της υγείας και της οικονομίας, αλλά και στο επίπεδο της βιώσιμης ανάπτυξης.

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Ο χρόνος που πέρασε ήταν γεμάτος προκλήσεις και αναμένεται και κατά το 2021 να λάβουν χώρα ανατροπές στην οικονομία, όχι μόνο στην Κύπρο, αλλά και σε ολόκληρο τον πλανήτη, αφού θα είναι η χρονιά που θα αναδειχθεί ο αντίκτυπος της κρίσης. Λόγω της κρίσης του κορωνοϊού, τα δημόσια ταμεία είναι ασφυκτικά πιεσμένα και ο ιδιωτικός τομέας βρίσκεται στον αναπνευστήρα από την υπολειτουργία των προηγούμενων μηνών αλλά και από τα περιστασιακά απαγορευτικά μέτρα που υιοθετήθηκαν. Αν και υπήρξε μεγάλος φόβος για το εάν το δημόσιο θα αντεπεξέλθει στη διαχείριση της κρίσης στην υγεία, εντούτοις τα μέτρα που λήφθηκαν και λαμβάνονται απέδειξαν ότι είναι αποτελεσματικά και διατηρούν την κατάσταση υπό έλεγχο. Όμως, κατά την περίοδο μετά το τέλος της πανδημίας, η οικονομική ύφεση αναμένεται να πλήξει πολλούς τομείς της οικονομίας.

62 EconomyToday

Το τέλος της πανδημίας σε διεθνές επίπεδο, αλλά και στην Κύπρο ειδικότερα, θα αποτυπώσει σοβαρά οικονομικά πλήγματα και σημαντικές προκλήσεις, όχι μόνο για τις επιχειρήσεις, αλλά και για τους ανθρώπους

δυσχέρειες, λόγω των χρεωμένων επιχειρήσεων και νοικοκυριών και των μη εξυπηρετούμενων δανείων, με οικονομικές ανακατατάξεις, αλλά και με έναν πιο ψηφιακό κόσμο. Βλέποντας μακροπρόθεσμα, οι επενδυτές θα πρέπει να στραφούν στον τεχνολογικό μετασχηματισμό των κλάδων που μπορούν να ψηφιοποιηθούν. Οι επενδυτές, λοιπόν, βρίσκονται στην προνομιακή θέση να εντοπίσουν μακροπρόθεσμες ευκαιρίες στις νέες τάσεις που δημιουργήθηκαν από την πανδημία COVID-19, οι οποίες θα συμβάλουν στη δημιουργία νέων κλάδων που υφίστανται τεχνολογική ανατροπή.

ΤΙ ΘΑ ΦΕΡΕΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ...

Το τέλος της πανδημίας σε διεθνές επίπεδο, αλλά και στην Κύπρο ειδικότερα, θα αποτυπώσει σοβαρά οικονομικά πλήγματα και σημαντικές προκλήσεις, όχι μόνο για τις επιχειρήσεις, αλλά και για τους ανθρώπους. Ειδικότερα, θα αυξηθεί η ανεργία λόγω του περιορισμένου κύκλου εργασιών ή της αναστολής των εργασιών των επιχειρήσεων, ενώ ο δημόσιος τομέας θα είναι υπερχρεωμένος και με μειωμένα έσοδα λόγω των μη εισπραχθέντων φόρων από επιχειρήσεις αλλά και από τους πολίτες που θα αδυνατούν να πληρώσουν. Οι δε προκλήσεις θα είναι μεγάλες για την καταπολέμηση του πλήγματος σε σημαντικούς κλάδους της οικονομίας που ίσως να επηρεαστούν και τα επόμενα χρόνια, όπως οι αεροπορικές εταιρείες, ο τουρισμός, που αποτελεί και τη ραχοκοκκαλιά της κυπριακής οικονομίας, η εστίαση, τα ξενοδοχεία, τα εμπορικά κέντρα και ο κλάδος της εκπαίδευσης, ο οποίος ήταν πολλά υποσχόμενος και ανερχόμενος τα τελευταία χρόνια. Ταυτόχρονα, η κρίση της πανδημίας ανέδειξε και επιτάχυνε μια σειρά από δυναμικές διαρθρωτικές αλλαγές και τάσεις στην οικονομία. Ευνόησε μια σειρά από δραστηριότητες και κλάδους που συνδέονται με την ψηφιακή οικονομία και με την τάση της νέας εποχής οι περισσότερες συναλλαγές να γίνονται ψηφιακά. Από την άλλη, έφερε ανατροπές στην υπόσταση των επιχειρήσεων, οδηγώντας τις να βρουν έξυπνες λύσεις για την αντιμετώπιση των απροσδόκητων εμποδίων και αλλαγών, ιδιαίτερα κατά τη μακρά περίοδο του πρώτου απαγορευτικού. Η Κύπρος είναι μια μικρή αλλά ανοιχτή και εξωστρεφής οικονομία. Αυτό μας δίνει την ευχέρεια της ευελιξίας και της προσαρμοστικότητας για να εμπλουτίσουμε τις υπηρεσίες μας αλλά και για να αναπτυχθούν νέοι τομείς, όπως είναι μεταξύ άλλων της ενέργειας, της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και της παραγωγής τοπικών προϊόντων. Μπορεί η χώρα μας στη μετά κορωνοϊό εποχή να κληθεί να αντιμετωπίσει σειρά σοβαρών προκλήσεων υψηλού κινδύνου, αλλά θα δημιουργηθούν και σημαντικές ευκαιρίες οικονομικού επαναπροσδιορισμού, καθώς και ανάτασης. Αν οι προκλήσεις αντιμετωπιστούν επιτυχώς, με τολμηρή ανάληψη ρηξικέλευθων και αντισυμβατικών πρωτοβουλιών, οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής και μεταρρυθμίσεων, η Κύπρος μπορεί να μετατρέψει το πρόβλημα σε ευκαιρία, τη στασιμότητα σε ανάπτυξη, και θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, ευκαιρίες, εισοδήματα, ενώ αναμφισβήτητα θα προσελκύσει τη διεθνή οικονομική και επενδυτική κοινότητα για επενδύσεις με μεγάλα κεφάλαια.

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

To 2021 θα είναι έτος ανακατατάξεων. Αναλογιζόμενοι την επόμενη δεκαετία, οι επενδυτές θα βρεθούν αντιμέτωποι με ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα με περισσότερες

ΔΥΝΑΤΗ Η ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

Είναι γεγονός πως η παραγωγική δραστηριότητα των φαρμακοβιομηχανιών στον τομέα των γενόσημων φαρμάκων αποτελεί καίριο πυλώνα της κυπριακής οικονομίας, του οποίου η προσπάθεια ανάπτυξης πρέπει να υποστηριχθεί

Η κυπριακή φαρμακοβιομηχανία, ακόμα και εν μέσω οικονομικής κρίσης, επηρεάζει θετικά και άμεσα χιλιάδες θέσεις εργασίας και αποτελεί έναν κλάδο με μεγάλο ποσοστό δαπανών στην εργασιακή ανάπτυξη, καθώς και σε εξειδικευμένες θέσεις εργασίας. Οι κυπριακές φαρμακοβιομηχανίες έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν τις εγχώριες ανάγκες σε φάρμακα, καθώς και να συνεισφέρουν σημαντικά στο ΑΕΠ και στα δημόσια έσοδα. Η επόμενη μέρα της υγειονομικής κρίσης ανέδειξε τη σημασία της διασφάλισης συνθηκών επάρκειας, ειδικά σε κρίσιμους τομείς, όπως η υγεία και τα φάρμακα. Η κυπριακή φαρμακοβιομηχανία εξασφάλισε την κάλυψη των αναγκών χιλιάδων ασθενών, τη στιγμή που άλλες χώρες της Ε.Ε. δοκιμάζονταν από ελλείψεις ακόμη και σε βασικά φάρμακα. Η Remedica, ακόμα και την περίοδο της υγειονομικής κρίσης, εξασφάλισε επάρκεια στις πρώτες ύλες, αύξησε τις εξαγωγές της και προχώρησε σε σημαντικές επενδύσεις. Η ανάπτυξη και παραγωγή επώνυμων γενόσημων φαρμάκων είναι το βασικό πεδίο δραστηριοποίησης της Remedica, ενώ παράλληλα έχουν γίνει σημαντικές επενδύσεις προς την κατεύθυνση του επανασχεδιασμού και της βελτιστοποίησης υφιστάμενων φαρμακευτικών θεραπειών αλλά και ανάπτυξης νέων. Είναι γεγονός πως η παραγωγική δραστηριότητα των φαρμακοβιομηχανιών στον τομέα των γενόσημων φαρμάκων αποτελεί καίριο πυλώνα της κυπριακής οικονομίας, του οποίου η προσπάθεια ανάπτυξης πρέπει να υποστηριχθεί – ιδιαίτερα αν ληφθούν υπόψη οι ευκαιρίες εξωστρέφειας που υπάρχουν για νέες αγορές, στις οποίες η οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων ετών έχει αυξήσει τη ζήτηση για ποιοτικά και επώνυμα γενόσημα φάρμακα. Αν αυτές οι προϋποθέσεις καταστούν μέρος μιας ολοκληρωμένης φαρμακευτικής πολιτικής με εθνικό πρόσημο, θα γίνουν η αφετηρία για έναν θετικό κύκλο παραγωγής - εξωστρέφειας - ανάπτυξης, με την κυπριακή φαρμακοβιομηχανία ως κεντρικό μοχλό και κινητήριο δύναμη.

EconomyToday 63

ΑΡΘΡΟ

2021

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΤΙ ΑΛΛΑΖΕΙ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ

ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΚΟΡΩΝΟΪΟ

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο τουρισμός θα αποτελέσει και πάλι τον στυλοβάτη της οικονομίας μας μέσα στα επόμενα 2-3 χρόνια.

Ό

ΤΟΥ ΣΑΒΒΑ ΠΕΡΔΙΟΥ Υφυπουργού Τουρισμού

πως και η υπόλοιπη υφήλιος, έτσι και η Κύπρος δεν έμεινε ανεπηρέαστη τουριστικά από την πανδημία του κορωνοϊού. Παρ’ όλες τις δυσκολίες όμως, ο τουριστικός τομέας ανέκαθεν ήταν ανθεκτικός και είναι βέβαιο ότι τα επόμενα χρόνια θα ανακάμψει, για να γίνει και πάλι η ατμομηχανή πολλών οικονομιών ανά το παγκόσμιο. Βέβαια, η όποια ανάκαμψη θα είναι σταδιακή και δεν θα επέλθει πλήρως πριν από το 2023 ή ακόμη και το 2024. Αυτό είναι κάτι που και ως Κύπρος πρέπει να έχουμε υπόψη, ώστε να προετοιμαστούμε εγκαίρως για τις όποιες δυσκολίες των επόμενων ετών, αλλά και για τα νέα δεδομένα.

ΟΙ ΝΕΕΣ ΤΑΣΕΙΣ

Ήδη ο παγκόσμιος τουρισμός είχε αρχίσει τα τελευταία χρόνια να αλλάζει και να γίνεται ολοένα και πιο απαιτητικός.

• Slow tourism: Ο ταξιδιώτης, ολοένα και περισσότερο, αναζητεί διακοπές οι οποίες έχουν πιο «αργό» ρυθμό από εκείνον που μας πλαισιώνει στην καθημερινότητα της ζωής. Αυτό σημαίνει αποφυγή της πολυκοσμίας και εξερεύνηση πιο αυθεντικών και δυσεύρετων σημείων σε έναν προορισμό.

• Climate friendly holidays: Οι τάσεις των τελευταίων ετών θέλουν τους επισκέπτες, ιδιαίτερα τους νεαρότερους, να νοιάζονται για το περιβάλλον και να μην αναζητούν προορισμούς που καταστρέφουν τον φυσικό τους πλούτο.

64 EconomyToday

• Extended stays: Η νέα διεθνής τάση για εργασία από το σπίτι, τουριστικά μεταφράζεται σε ευκαιρία για προσέλκυση επισκεπτών για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

• Immersive travel: Ο ταξιδιώτης εκμεταλλεύεται την ευκαιρία που παρουσιάζεται για διακοπές μεγαλύτερης διάρκειας, ούτως ώστε να «ζήσει σαν ντόπιος» κατά τη διάρκεια της διαμονής του. Αναζητεί λοιπόν τρόπους «προσωρινής ένταξής» του στην τοπική κοινωνία.

• Boutique conferences: Ο τομέας των συνεδρίων θα αλλάξει δραστικά, με αυξημένη ζήτηση για πιο μικρά συνέδρια, τα οποία θα στοχεύουν στην ποιότητα και όχι στην ποσότητα.

• Holistic wellness: Η υγεία και ευεξία πλέον πρέπει να έχει πτυχή ολιστική και να συνδέεται με την υγιεινή διατροφή και τις δραστηριότητες στη φύση. Επίσης, ο επισκέπτης πλέον θα θέλει να ξέρει εκ των προτέρων κατά πόσον το σύστημα υγείας μιας χώρας είναι αξιόπιστο.

• Micro experiences: Ο επισκέπτης πλέον θέλει να νιώθει μοναδικός, συμμετέχοντας σε βιωματικές δραστηριότητες, οι οποίες δεν κινούνται στα πλαίσια της μαζικότητας.

• Small tours: Ο τομέας των εκδρομών θα χαρακτηρίζεται πλέον από γκρουπ μικρότερου αριθμού ατόμων, οι οποίοι ίσως και να γνωρίζονται μεταξύ τους. Παραδείγματα μπορούν να αποτελέσουν τα σαφάρι ή και οι προσωποποιημένες (customized) ξεναγήσεις σε δυσεύρετα σημεία ενός προορισμού.

η όποια ανάκαμψη θα είναι σταδιακή και δεν θα επέλθει πλήρως πριν από το 2023 Ή ακόμη και το 2024

• Luxury cruising: Η διάθεση για αποφυγή της πολυκοσμίας παρατηρείται και στον τομέα της κρουαζιέρας, όπου σημαντικό μερίδιο της αγοράς θα επιλέγει πλέον πλοία χωρίς συνωστισμό, με ανώτατο όριο τους 800 περίπου επιβάτες.

• Private jet travel: Τα αυστηρά πρωτόκολλα ιχνηλάτησης θετικών κρουσμάτων κορωνοϊού που ακολουθούνται όταν γίνεται διακίνηση μέσω αεροπλάνου, έχουν δώσει μια επιπλέον ώθηση στα ταξίδια με ιδιωτικά τζετ. Αφορούν φυσικά άτομα με ιδιαίτερα υψηλή εισοδηματική στάθμη, από χώρες όπως η Ρωσία, το Ισραήλ και οι χώρες του Αραβικού Κόλπου.

• Regional holidays: Η ταξιδιωτική αβεβαιότητα των τελευταίων μηνών δυσχεραίνει αφάνταστα τη διενέργεια ταξιδιών προς μακρινούς τουριστικούς προορισμούς. Για την Ευρώπη, αυτό σημαίνει από τη μια ότι δύσκολα θα μπορέσει να υποδεχτεί τουρισμό από μεγάλες αγορές, όπως τις ΗΠΑ και την Ασία, ενώ από την άλλη σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι πολίτες θα προτιμούν την ίδια την Ευρώπη.

• Individual bookings: Ο περιορισμός της μαζικότητας θα επιφέρει μεγάλες αλλαγές και στον τομέα του οργανωμένου ταξιδιού (tour operating). Η παγκόσμια ζήτηση για οργανωμένα ταξίδια ολοένα και λιγοστεύει, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η ζήτηση για μεμονωμένα ταξίδια αλλά και για δυναμικά, εξατομικευμένα πακέτα. Πλέον, ο ρόλος των search engines και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στο τουριστικό μάρκετινγκ είναι τεράστιος.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ

Πώς λοιπόν η Κύπρος πρέπει να αντιδράσει σε όλα αυτά ώστε ο τουρισμός μας να καταστεί καινοτόμος και ανταγωνιστικός; Η νέα Εθνική Στρατηγική Τουρισμού 2030, που υλοποιείται από το Υφυπουργείο Τουρισμού, αναφέρεται σε πάρα πολλές από τις τάσεις που παρατέθηκαν πιο πάνω. Κάποιες από τις ενέργειες που έγιναν ή θα γίνουν είναι οι εξής: • Τροποποίηση του τουριστικού μας μάρκετινγκ στο εξωτερικό – Θα δοθεί ακόμη περισσότερη έμφαση σε ψηφιακή διαφήμιση, η οποία επιτρέπει στόχευση σε περιοχές με αεροπορική σύνδεση προς το νησί, αλλά και σε συγκεκριμένες ηλικίες δυνητικών ταξιδιωτών, με συγκεκριμένα ενδιαφέροντα.

• Ανάπτυξη ξένων γλωσσών – Το Υφυπουργείο θα επιχορηγήσει πιστοποιημένα σεμινάρια ελληνικής (για τους μη ελληνόφωνους), γαλλικής, γερμανικής και ρωσικής γλώσσας, για άτομα τα οποία εργάζονται στην τουριστική βιομηχανία.

• Περαιτέρω ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού – Θα δοθούν αυξημένα κίνητρα ανάπτυξης ειδικών μορφών τουρισμού οι οποίες θα μπορέσουν να ελαφρύνουν το πρόβλημα εποχικότητας που αντιμετωπίζει η χώρα. Αυξημένες πιστώσεις θα διατεθούν επίσης για niche μάρκετινγκ μέσω influencers ειδικών μορφών τουρισμού.

Η Κύπρος, η οποία μετά την οικονομική κρίση του 2013 κλήθηκε να βελτιώσει αισθητά το τουριστικό προϊόν της, καλείται και πάλι να το πράξει

• Σχέδια χορηγιών για βελτίωση τουριστικού προϊόντος – Το Υφυπουργείο επεξεργάζεται εξειδικευμένα σχέδια χορηγιών για αναβάθμιση: τραπεζιών και καθισμάτων σε χώρους εστίασης, καλάθων σε δημόσιους χώρους, προσβασιμότητας παραλιών και άλλων σημείων ενδιαφέροντος για άτομα με κινητικές δυσκολίες, υποδομών φύλαξης ποδηλάτων, καταδυτικού εξοπλισμού, κρεβατιών και ομπρελών σε παραλίες, δημόσιων χώρων υγιεινής, χώρων γευσιγνωσίας κρασιών εντός οινοποιείων.

• Αυθεντική διαδρομή εμπειριών – Δημιουργία αυθεντικής διαδρομής μέχρι 300 χλμ. στα ορεινά, την ύπαιθρο και τις ακριτικές περιοχές, η οποία θα προβάλλεται ψηφιακά, δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε ταξιδιώτες να επιλέξουν εξατομικευμένες εμπειρίες για τις διακοπές τους.

• Πιστοποίηση τουριστικών επιχειρήσεων/σημείων ενδιαφέροντος – Θα εδραιωθούν περαιτέρω διάφορα πρότυπα πιστοποίησης του Υφυπουργείου Τουρισμού, π.χ. Cyprus Wine Routes, Cyprus Breakfast, Taste of Cyprus, Blue Flag Beaches, E4 Nature Trails κτλ. Επίσης, θα δημιουργηθούν κι άλλα πρότυπα πιστοποίησης όπως: «Eco-sites», αναβαθμισμένες θεματικές παραλίες, χωριά με ιδιαίτερη αισθητική, κάβες της κουμανδαρίας και άλλα.

• Επίσπευση νομοθεσιών που διέπουν τον τουρισμό – Πρόκειται για νομοθεσίες που αφορούν: οργανωτές ταξιδιών, κέντρα αναψυχής, θεματικά πάρκα, κατασκηνωτικούς χώρους, παραλίες. Πέραν των πιο πάνω, το Υφυπουργείο θα επιδιώξει: • Προώθηση νομικού πλαισίου για την οικοτεχνία.

• Μικρή αύξηση συντελεστή δόμησης σε γεωργική γη, ούτως ώστε άτομα που ασχολούνται με τη γεωργία να μπορέσουν επίσης να συνδυάσουν το επάγγελμά τους με παροχή τουριστικής διαμονής.

• Προώθηση νομικού πλαισίου για επισκέψιμα αγροκτήματα, ούτως ώστε να επιτρέπεται πλέον η διαμονή σε οινοποιεία και άλλου είδους επιχειρήσεις πρωτογενούς παραγωγής.

• Εξεύρεση πόρων από ευρωπαϊκά κονδύλια για αναπαλαίωση σπιτιών στα ορεινά, στην ύπαιθρο και στις ακριτικές περιοχές, με την προϋπόθεση ότι θα ενταχθούν στην Κυπριακή Εταιρεία Αγροτουρισμού.

• Εξεύρεση πόρων από ευρωπαϊκά κονδύλια για αισθητική αναβάθμιση του κεντρικού πυρήνα σε χωριά και κοινότητες. Η Κύπρος, η οποία μετά την οικονομική κρίση του 2013 κλήθηκε να βελτιώσει αισθητά το τουριστικό προϊόν της, καλείται και πάλι να το πράξει. Βέβαια, η όποια επιτυχία δεν θα επέλθει από τη μια μέρα στην άλλη… Χρειάζεται συνεχής προσπάθεια και συντονισμένες ενέργειες από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Εάν το πετύχουμε αυτό σε συνολικό επίπεδο, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο τουρισμός θα αποτελέσει και πάλι τον στυλοβάτη της οικονομίας μας μέσα στα επόμενα 2-3 χρόνια.

EconomyToday 65

ΑΡΘΡΟ

2021

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Ο ΜΑΖΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΕΙΝΑΙ ΠΑΡΕΛΘΟΝ Για την Κύπρο, αυτή είναι μια ευκαιρία να επικεντρωθεί επιτέλους στον ποιοτικό τουρισμό.

O

ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΚΑΡΑΝΤΩΚΗ Αντιπροέδρου ΣΤΕΚ (Σύνδεσμος Τουριστικών Επιχειρήσεων Κύπρου)

τουριστικός τομέας είναι ο τομέας που έχει πληγεί περισσότερο από την πανδημία, κατ’ ακρίβειαν έχει αποδεκατιστεί, και είναι ο τελευταίος που θα ανακάμψει. Η υπέρμετρη αισιοδοξία για ανάκαμψη στο δεύτερο εξάμηνο του 2020 απεδείχθη λανθασμένη και δεν έχουμε λόγο να διατηρήσουμε αυτή την αισιοδοξία για το 2021. Με την εξεύρεση του εμβολίου, η κρίση της πανδημίας σε έναν βαθμό θα ξεπεραστεί, αλλά χρειάζεται χρόνος για να επανέλθει ο τουρισμός σε ανεκτά επίπεδα. Οι ζημιές που θα συσσωρευτούν στον ξενοδοχειακό τομέα θα είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν. Εάν λάβουμε υπ’ όψιν ότι ο συγκεκριμένος τομέας τα τελευταία χρόνια προέβη σε σημαντικές επενδύσεις αναβάθμισης, είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος του προβλήματος. Η νέα στρατηγική που εκπόνησε ο Υφυπουργός Τουρισμού «Our Vision for Cyprus Tourism» είναι αξιόλογη, όμως δεν θα μπορεί να υλοποιηθεί με τα σημερινά δεδομένα, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον. Ο εσωτερικός τουρισμός είναι σημαντικός για τον τόπο, αλλά ο αριθμός είναι τόσο μικρός που δεν μπορεί να συντηρήσει την ξενοδοχειακή βιομηχανία. Αυτό είναι αυτονόητο. Το κίνητρο της μείωσης των τιμών για προσέλκυση του εσωτερικού τουρισμού, εφόσον τα λειτουργικά έξοδα είναι ανελαστικά, δεν μπορεί να εξασφαλίσει βιωσιμότητα.

ΚΙΝΗΤΡΑ

Η Κύπρος βασίζεται στην αεροπορική συνδεσιμότητα και στους τουριστικούς 66 EconomyToday

οργανισμούς, γι’ αυτό πρέπει να δοθούν σημαντικά κίνητρα στους οργανωτές ταξιδίων και στις αεροπορικές εταιρείες για το 2021 το συντομότερο δυνατόν, ώστε να γίνει ο κατάλληλος προγραμματισμός. Οι επισκέπτες πρέπει να χρειάζονται όλοι ανεξαιρέτως, ανεξαρτήτως χώρας προέλευσης, αρνητικό τεστ, χωρίς την ανάγκη παραμονής σε καραντίνα. Το σύστημα των τριών κατηγοριών χωρών προέλευσης δεν λειτούργησε και πρέπει να εγκαταλειφθεί, αν θέλουμε να έχουμε ελπίδες για κάποια ανάκαμψη. Κάποιες από τις αεροπορικές εταιρείες έχουν ήδη γνωστοποιήσει ότι θα ζητούν πιστοποιητικό εμβολιασμού για να δέχονται επιβάτες. Η κατάσταση είναι ρευστή και, χωρίς να υιοθετηθούν κοινοί κανονισμοί σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο ακόμα επίπεδο όσον αφορά τα ταξίδια, ο τουρισμός θα παραμείνει σε αχαρτογράφητα νερά τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2021. Η πρόκληση όταν ανακάμψει ο τουρισμός είναι ότι θα έχει μια νέα μορφή και θα πρέπει να προσαρμοστούμε από τώρα. Θα υπάρξει μείωση στα οργανωμένα ταξίδια και τη θέση τους θα πάρουν εξατομικευμένες διακοπές και μεμονωμένα ταξίδια, εξειδικευμένες δραστηριότητες και «made to measure» περιηγήσεις και εκδρομές στους προορισμούς. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και του διαδικτύου επιτρέπει στον καταναλωτή να έχει αυτές τις επιλογές, ενώ η πανδημία έχει επηρεάσει τις καταναλωτικές του συνήθειες. Ο μαζικός τουρισμός είναι παρελθόν. Για την Κύπρο, αυτή είναι μια ευκαιρία να επικεντρωθεί επιτέλους στον ποιοτικό τουρισμό.

Η κατάσταση είναι ρευστή και, χωρίς να υιοθετηθούν κοινοί κανονισμοί σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο ακόμα επίπεδο όσον αφορά τα ταξίδια, ο τουρισμός θα παραμείνει σε αχαρτογράφητα νερά τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2021

ΑΡΘΡΟ

2021

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Χάθηκε η μάχη για τον τουρισμό, όχι όμως ο πόλεμος

Ο τουρισμός διαχρονικά υπήρξε στυλοβάτης της κυπριακής οικονομίας και θα συνεχίσει να οδηγεί και στο μέλλον την ανάπτυξη στον τόπο μας. Του Χάρη Λοϊζίδη Προέδρου ΠΑΣΥΞΕ

Τ

ους τελευταίους δέκα μήνες, τίποτα στη ζωή μας δεν θυμίζει την καθημερινή μας «κανονικότητα». Η πανδημία του κορωνοϊού διαφοροποίησε καθημερινές συνήθειες και κατέστησε αναγκαία την κοινωνική αποστασιοποίηση, κρατώντας μας μακριά από αγαπημένα πρόσωπα και ρίχνοντας βαριά τη σκιά της πάνω στις οικονομίες διεθνώς, μη εξαιρουμένης και της κυπριακής. Ειδικά η τουριστική βιομηχανία, που διαχρονικά λειτούργησε ως βασικός πυλώνας οικονομικής ανάπτυξης για την κυπριακή οικονομία, σήμερα μετρά βαθιές πληγές και τραύματα από την πανδημία, αφού η μείωση αφίξεων και εσόδων είναι δραματική. Ενδεικτικά, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία για την περίοδο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2020, η μείωση στις αφίξεις σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019 υπολογίζεται στο 76%, ενώ σε ό,τι αφορά τα έσοδα, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία για την περίοδο ΙανουαρίουΑυγούστου 2020, η μείωση ήταν της τάξης του 85%.

ΑΝΙΣΗ Η ΜΑΧΗ

Από τη δική μας πλευρά, ως Σύνδεσμος, καταβάλαμε μεγάλες προσπάθειες για να μη χαθεί εντελώς η χρονιά. Η μάχη όμως με την πανδημία ήταν άνιση, ενώ η κατηγοριοποίηση των χωρών, και ειδικά η κατάταξη χωρών στην Κατηγορία Γ, λειτούργησε ανασταλτικά στην προσπάθεια να καλύψουμε έστω και μερικώς τις απώλειες. Όπως αποδεικνύουν και οι αριθμοί, δυστυχώς, τα πράγματα για τον τουρισμό εξελίχθηκαν με βάση το χειρότερο σενάριο. Παρά το γεγονός ότι μέχρι τον Σεπτέμβριο η Κύπρος ήταν επιδημιολογικά σε καλύτερη κατάσταση από όλους τους ανταγωνιστικούς προορισμούς και θα μπορούσε με κάποιες 68 EconomyToday

Ειδικά σε αυτή τη συγκυρία, η στήριξη της τουριστικής βιομηχανίας είναι εκ των ων ουκ άνευ

κινήσεις που δεν θα έθεταν σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία να τα πάει πολύ καλύτερα, τελικά κατέγραψε, αν όχι το υψηλότερο, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά μείωσης των αφίξεων. Σκηνικό αβεβαιότητας προδιαγράφεται και για το 2021, σε αυτό το χρονικό σημείο τουλάχιστον. Παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες, θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε, ενώνοντας δυνάμεις με όλους τους αρμόδιους φορείς, για να πετύχουμε τον στόχο της σταδιακής ανάκαμψης το 2021. Προϋπόθεση επιτυχίας είναι να επιδειχθεί η απαιτούμενη ευελιξία από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, αποφεύγοντας λάθη και παραλείψεις του 2020 και λαμβάνοντας υπόψη ότι ο τουρισμός ήταν το όχημα πάνω στο οποίο διαχρονικά στηρίξαμε την ανάπτυξη της οικονομίας, και ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση του 2013. Θεωρούμε ότι, ειδικά σε αυτή τη συγκυρία, η στήριξη της τουριστικής βιομηχανίας είναι εκ των ων ουκ άνευ.

προσελκύσουμε επισκέπτες.

• Στην προώθηση εκείνων των μεταρρυθμίσεων που θα καταστήσουν τη χώρα μας ακόμη πιο φιλική για επισκέπτες και επενδυτές. Ο έγκαιρος προγραμματισμός και ο καλός σχεδιασμός είναι μείζονος σημασίας για να μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα έχουμε μια υποφερτή χρονιά για την τουριστική βιομηχανία. Η διενέργεια δειγματοληψιών με τη μέθοδο της ταχείας ανίχνευσης αντιγόνου (rapid test) θα συμβάλει τα μέγιστα ώστε να διευκολυνθούν οι πολίτες στην προσπάθειά τους να ταξιδέψουν. Από τη δική μας πλευρά, θα πρέπει να προχωρήσουμε εγκαίρως στην ετοιμασία των πρωτοκόλλων κατηγοριοποίησης, ώστε να υπάρξει σταθερότητα και καλός προγραμματισμός. Η εμπειρία της χρονιάς που διανύουμε μας διδάσκει ότι θα πρέπει να εξετάσουμε την πιθανότητα κατάργησης της κατηγορίας Γ, διατηρώντας την κατηγοριοποίηση χωρών σε Α και Β. Η ανάπτυξη νέων μορφών θεματικού τουρισμού και η υλοποίηση της Νέας Εθνικής Στρατηγικής Τουρισμού είναι κλειδί στην προσπάθεια για ανάκαμψη της τουριστικής βιομηχανίας. Η χώρα μας πρέπει να αναδειχθεί ως ένας ασφαλής προορισμός με τις κατάλληλες υποδομές, ενώ την ίδια στιγμή θα πρέπει να διατηρήσουμε και ει δυνατόν να ενισχύσουμε τους δεσμούς με τους μεγάλους διοργανωτές ταξιδιών.

ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΓΚΗ ΤΟ REBRANDING

Μολονότι προδιαγράφονται πολύ δύσκολοι και οι επόμενοι μήνες, η πανδημία δεν πρέπει να μας αποπροσανατολίσει από τον μεγάλο μας στόχο, που είναι το rebranding της Κύπρου και η αναβάθμιση του κυπριακού τουριστικού προϊόντος. Για πολλά χρόνια, ο ήλιος και η θάλασσα ήταν τα μοναδικά μας όπλα. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, σε ένα έντονα ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον, καλούμαστε να επενδύσουμε περισσότερο στην ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρουμε και στην αυθεντικότητα του brand της Κύπρου, προσμετρώντας το γεγονός ότι ο σύγχρονος επισκέπτης αντιμετωπίζει πλέον τις διακοπές ως ολιστική εμπειρία και συνυπολογίζει όλες τις εμπειρίες και εντυπώσεις που προσλαμβάνει από τον χώρο που επισκέπτεται – το επίπεδο των υπηρεσιών και της εξυπηρέτησης, αλλά και την ποιότητα του καταλύματος όπου θα μείνει, της ταβέρνας ή του χώρου διασκέδασης που θα επισκεφθεί. Ειδικά σε αυτές τις συνθήκες που βιώνουμε, επιβάλλεται να επισπεύσουμε τη διαμόρφωση του νέου branding της Κύπρου και να επικεντρωθούμε: • Στην ανάδειξη της Κύπρου ως ολόχρονου τουριστικού προορισμού.

• Στην περαιτέρω βελτίωση της ποιότητας των ξενοδοχειακών μονάδων και του τουριστικού προϊόντος που προσφέρουμε.

• Στην ενίσχυση του πτητικού προγράμματος προς την Κύπρο, με τη συμπερίληψη πτήσεων από υποσχόμενους προορισμούς.

• Στην ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού, με εξειδικευμένα προϊόντα και υπηρεσίες, και στην ανάδειξη της κυπριακής γαστρονομίας, των προϊόντων και της κουλτούρας του τόπου, αφού χρειάζεται «περισσότερη Κύπρος στο προϊόν μας».

• Στην αξιοποίηση των εργαλείων που προσφέρουν το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να

ΚΟΜΒΙΚΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ

Η πανδημία δεν πρέπει να μας αποπροσανατολίσει από τον μεγάλο μας στόχο, που είναι το rebranding της Κύπρου και η αναβάθμιση του κυπριακού τουριστικού προϊόντος

Σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια για ανάκαμψη της τουριστικής βιομηχανίας έχει να διαδραματίσει ο τραπεζικός τομέας, αφού από την ευελιξία που θα επιδείξει το επόμενο χρονικό διάστημα απέναντι στις επιχειρήσεις θα καθοριστεί εν πολλοίς και η δυνατότητά τους να ανακάμψουν μπροστά στα δεδομένα που δημιούργησε η πανδημία. Η στήριξη των εργαζομένων και των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην τουριστική βιομηχανία είναι πρωταρχικής σημασίας για την ίδια την οικονομία. Ο τουρισμός ήταν ένας από τους κυριότερους βραχίονες της κυπριακής οικονομίας και θα συνεχίσει να οδηγεί και στο μέλλον την ανάπτυξη στον τόπο μας, συμβάλλοντας στην ευρύτερη προσπάθεια για μακροχρόνια οικονομική ευημερία. Τα νεότερα από την επιστημονική κοινότητα δημιουργούν βάσιμες ελπίδες ότι στις αρχές του νέου χρόνου θα έχουμε στη φαρέτρα μας πρόσθετα όπλα στη μάχη κατά της πανδημίας, αφού αναμένεται ότι τους πρώτους μήνες του 2021 θα είναι διαθέσιμα τα πρώτα εμβόλια στην αγορά. Ας ελπίσουμε ότι βρισκόμαστε στο τέλος μιας πολύ δύσκολης περιόδου, που μας δίδαξε ότι τίποτα δεν είναι αυτονόητο και ότι τα κράτη και οι οργανισμοί θα πρέπει να έχουν την απαραίτητη ευελιξία ώστε να προσαρμόζονται και να βρίσκουν λύσεις ακόμη και στις πιο δύσκολες συνθήκες.

EconomyToday 69

ΑΡΘΡΟ

2021

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Η ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

ΠΛΗΓΗΚΕ ΠΡΩΤΗ ΚΑΙ ΚΑΙΡΙΑ Η διαχείριση της πανδημίας από τους παγκόσμιους ηγέτες έχει προκαλέσει ζημιές δισεκατομμυρίων στην τουριστική βιομηχανία και έχει στείλει εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους στην ανεργία. Του Άκη Κελεπέσιη Εκτελεστικού Προέδρου Top Kinisis Travel Public Ltd, Επίτιμου Προέδρου Ταξιδιωτικών Πρακτόρων Κύπρου (ACTA), Πρώην Προέδρου Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Ταξιδιωτικών Πρακτόρων και Διοργανωτών Ταξιδιών (ECTA), Αντιπροέδρου Τουρισμού ΕΒΕΛ Λευκωσίας

Γ

νωρίζαμε μέχρι τώρα ότι η τουριστική βιομηχανία είναι ευάλωτη σε πολλούς εξωγενείς παράγοντες, όπως φυσικές καταστροφές, πολέμους, τρομοκρατικές ενέργειες, ακόμα και σε πανδημίες από ιούς, όπως η γρίπη Α το 2009, επίσης όμως γνωρίζαμε πως είναι και μια βιομηχανία που παραδοσιακά ανακάμπτει γρήγορα. Εκείνο που είναι διαφορετικό σ’ αυτή την περίπτωση με τη συγκεκριμένη πανδημία του COVID-19 είναι ότι η τουριστική βιομηχανία πλήγηκε πρώτη και καίρια και είναι 70 EconomyToday

Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να σταματήσουν να σκέφτονται συμφεροντολογικά, γιατί περί αυτού πρόκειται όταν έχεις να κάνεις με τον τουρισμό

η τελευταία που θα ανακάμψει μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα την καταγραφή τεράστιων ζημιών για τις επιχειρήσεις του τομέα. Η διαχείριση της πανδημίας από τους παγκόσμιους ηγέτες έχει προκαλέσει ζημιές δισεκατομμυρίων στην τουριστική βιομηχανία και έχει στείλει εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους στην ανεργία, κυρίως γιατί δεν μπόρεσε να δοθεί μια λύση στις διεθνείς μετακινήσεις των ανθρώπων. Παρά τις υποδείξεις των παραγόντων της τουριστικής βιομηχανίας για τη δημιουργία ενός «υγειονομικού διαβατηρίου» κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ώστε όλοι να ταξιδεύουν με ομοιόμορφο τρόπο και να αποφύγουμε την πολιτική με τις κατηγοριοποιήσεις των χωρών, οι οποίες πολλές φορές έχουν πολιτικά και εθνικά κίνητρα αντί υγειονομικά, δεν έχει γίνει καμία ουσιαστική κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση και γι’ αυτό φαντάζει σ’ εμάς δύσκολο να ανατείλει τουριστικά το 2021.

Η Ε.Ε. ΝΑ ΒΡΕΙ ΤΗ ΛΥΣΗ Θα αναμέναμε τουλάχιστον από την Ευρωπαϊκή Ένωση να βρει πρώτη τη λύση και σίγουρα πριν από το τέλος του 2020, με στόχο ο κόσμος εντός της Ένωσης να ταξιδεύει απρόσκοπτα και ομοιόμορφα, ούτως ώστε οι διοργανωτές ταξιδιών να προχωρήσουν στην οργάνωση των ταξιδιών και οι αεροπορικές εταιρείες και οι εταιρείες κρουαζιέρων να προχωρήσουν στον δικό τους προγραμματισμό. Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να σταματήσουν να σκέφτονται συμφεροντολογικά, γιατί περί αυτού πρόκειται όταν έχεις να κάνεις με τον τουρισμό. Παίρνοντας ως παράδειγμα την Κύπρο, τα έσοδά της από τον εισερχόμενο τουρισμό υπερκαλύπτουν κατά πολύ τα έξοδα των Κυπρίων στο εξωτερικό, με αναλογία περίπου 2 προς 1. Δεν συμβαίνει το ίδιο και με κάποιες άλλες χώρες της Ευρώπης, κυρίως του Βορρά, και αυτός ίσως

Ο τουρισμός και τα ταξίδια ήταν τρόπος ζωής προ COVID-19 και αυτό πρέπει να επανέλθει άμεσα, για να επέλθει και η ψυχική ισορροπία στον κόσμο, ούτως ώστε να συνεχίσουν να απολαμβάνουν αυτό το αγαθό όλοι οι ταξιδιώτες από άκρη σε άκρη της Γης

να είναι και ο βασικός οικονομικός λόγος που δεν βρέθηκε ακόμη εύκολη και ομοιόμορφη λύση για τη μετακίνηση των Ευρωπαίων πολιτών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το εμβόλιο κατά του COVID-19 δεν θα σημάνει άμεσα και την επαναλειτουργία της τουριστικής βιομηχανίας, αν δεν συνοδεύεται και από την κατάργηση των περιορισμών ή έστω την απόφαση για κατάργηση της κατηγοριοποίησης των χωρών, για τερματισμό της καραντίνας και για ομοιόμορφη διακίνηση των ανθρώπων. Να ευχηθούμε λοιπόν οι ηγέτες των χωρών σύντομα να δώσουν ένα τέλος στα θέματα αυτά και να απελευθερώσουν τη διακίνηση των πολιτών, ούτως ώστε να πάρει μπροστά η τουριστική βιομηχανία και να επιστρέψουν στις εργασίες τους τα εκατομμύρια των ανθρώπων που απασχολούνται και ζουν από αυτήν. Ο τουρισμός και τα ταξίδια ήταν τρόπος ζωής προ COVID19 και αυτό πρέπει να επανέλθει άμεσα, για να επέλθει και η ψυχική ισορροπία στον κόσμο, ούτως ώστε να συνεχίσουν να απολαμβάνουν αυτό το αγαθό όλοι οι ταξιδιώτες από άκρη σε άκρη της Γης. Καταληκτικά, θα έλεγα ότι, με βάση τις παρούσες συνθήκες, η μόνη εκτίμηση που μπορεί να γίνει είναι ότι σίγουρα η χειμερινή περίοδος χάνεται και ίσως καταφέρουμε η τουριστική βιομηχανία να επανεκκινήσει το δεύτερο τρίμηνο του 2021. Σε αριθμούς, αναμένω ότι η επιβατική κίνηση από και προς την Κύπρο για το 2021 θα αγγίξει το 50% της κίνησης του 2019. Αυτό θεωρείται ικανοποιητικό με βάση τα σημερινά δεδομένα και αναμένεται ότι από το 2022 τα προγράμματα πλέον θα ομαλοποιηθούν εντελώς. Όσον αφορά τις αγορές από τις οποίες αναμένουμε τουρίστες, αυτές είναι κυρίως οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Μεγάλη Βρετανία, η Ρωσία και το Ισραήλ. Επίσης, οι Κύπριοι αναμένεται να ταξιδέψουν κυρίως προς την Ελλάδα και τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης.

EconomyToday 71

ΑΡΘΡΟ

2021

ΝΑΥΤΙΛΙΑ

ΕΥΟΙΩΝΕΣ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ Η ναυτιλία μπορεί να αυξήσει περαιτέρω την ήδη σημαντική συνεισφορά του τομέα στην κυπριακή οικονομία και να αποτελέσει σημαντικό μοχλό ενίσχυσης της οικονομικής διπλωματίας της Κύπρου. Του Βασίλη Δημητριάδη Υφυπουργού Ναυτιλίας παρά τω Προέδρω

Τ

ο 2020 βρεθήκαμε αντιμέτωποι με έναν αόρατο εχθρό και κληθήκαμε να διαχειριστούμε μια πρωτοφανή κρίση, με αρνητικές επιπτώσεις σε όλους τους τομείς. Ο ναυτιλιακός κλάδος δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση, αφού η εξάπλωση της πανδημίας επηρέασε και επηρεάζει σημαντικά τις ναυτιλιακές δραστηριότητες και τις συναφείς υπηρεσίες, θέτοντας μεγάλο αριθμό εταιρειών υπό πίεση. Τεράστιο πλήγμα έχουν δεχθεί τα επιβατηγά πλοία και ο κλάδος της κρουαζιέρας, που έχουν αναστείλει τη λειτουργία τους. Σημαντικά εμπόδια έχουν παρουσιαστεί στις αλλαγές των πληρωμάτων και στον επαναπατρισμό των ναυτικών των οποίων έληξε η σύμβαση εργασίας, με αποτέλεσμα χιλιάδες ναυτικοί να βρίσκονται για μήνες εγκλωβισμένοι στα πλοία. Η κυπριακή κυβέρνηση ανταποκρίθηκε άμεσα στην ανθρωπιστική αυτή κρίση και πήρε τα εύσημα από τη διεθνή ναυτιλιακή κοινότητα. Συγκεκριμένα, μέσα από συντονισμένες προσπάθειες, κατέστη δυνατή η αλλαγή πληρωμάτων και ο επαναπατρισμός πέραν των 5.000 ναυτικών από τους κυπριακούς λιμένες. Η πανδημία, παρά τα πιο πάνω προβλήματα, 72 EconomyToday

ανέδειξε την τεράστια σημασία της ναυτιλίας ως κινητήριας δύναμης του παγκόσμιου εμπορίου, αφού χωρίς πλοία η μεταφορά βασικών αγαθών και τροφίμων και η παροχή κρίσιμου ιατρικού εξοπλισμού ( α να π ν ε υ σ τ ή ρ ε ς , π ρ ο σ τ α τ ε υ τ ι κ έ ς μάσκες), που είναι απαραίτητος για την καταπολέμηση της πανδημίας, δεν θα γίνονταν κατορθωτά.

ΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΟ 2021

Η κυπριακή ναυτιλία, παρά τις αντίξοες συνθήκες, έδειξε σημάδια ανθεκτικότητας, αφού η συνεισφορά της στην οικονομία κυμάνθηκε περίπου στα ίδια επίπεδα με τα περσινά. Μέσα από κάθε κρίση αναδύονται προκλήσεις και ευκαιρίες. Στη ναυτιλία, όπως και σε άλλους κλάδους, έχει επιταχυνθεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός. Το Υφυπουργείο Ναυτιλίας προχώρησε στην περαιτέρω απλούστευση διαδικασιών και λειτουργιών σε όλους τους τομείς. Το 2021 αναμένεται να προχωρήσουμε στην περαιτέρω ψηφιοποίηση των υπηρεσιών μας και στη δημιουργία πλατφόρμας μονοθυριδικής εξυπηρέτησης (one-stop-shop), που θα μας δώσει την ευκαιρία να ενισχύσουμε ακόμη περισσότερο

Η Κύπρος μπορεί και πρέπει να πρωταγωνιστήσει στην παγκόσμια ναυτιλιακή σκηνή

την ήδη ποιοτική εξυπηρέτηση που απολαμβάνουν οι συναλλασσόμενοι με το Υφυπουργείο. Πρωταρχικός μας στόχος αποτελεί η ενίσχυση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του κυπριακού νηολογίου και η αειφόρος ανάπτυξη του κυπριακού ναυτιλιακού συμπλέγματος. Ο ναυτιλιακός τομέας έχει αποδείξει ότι διαθέτει τεράστια δυναμική. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η κυπριακή ναυτιλία συγκαταλέγεται ανάμεσα στις μεγάλες ναυτιλιακές δυνάμεις, κατέχοντας εξέχουσα θέση στο ναυτιλιακό στερέωμα. Αυτή τη δυναμική σκοπεύουμε να αξιοποιήσουμε στο έπακρο. Εντός του 2021, δρομολογούμε την προώθηση συγκεκριμένων δράσεων που σκοπό έχουν την προσέλκυση νέων πλοίων και ναυτιλιακών εταιρειών στην Κύπρο. Συγκεκριμένα, το φορολογικό πλαίσιο της ναυτιλίας, που απολαμβάνει την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα ενδυναμωθεί με περαιτέρω κίνητρα για φιλικά προς το περιβάλλον πλοία, ενώ θα δοθεί έμφαση και στη διαμόρφωση πλαισίου για προσέλκυση σκαφών αναψυχής στο κυπριακό νηολόγιο.

ΑΓΟΡΕΣ-ΣΤΟΧΟΙ

Στόχος του Υφυπουργείου αποτελεί η διείσδυση σε νέες αγορές με μεγάλη προοπτική, ιδιαίτερα σε ασιατικές χώρες οι οποίες παρουσιάζουν μεγάλη προοπτική. Το άνοιγμα διπλωματικών αποστολών Κύπρου-Ιαπωνίας σε Λευκωσία και Τόκιο αποτελεί επισφράγιση της εμβάθυνσης των διμερών σχέσεων των δύο χωρών και προμηνύει μελλοντική συνεργασία και στον τομέα της ναυτιλίας. Ήδη, μέσα στον πρώτο χρόνο λειτουργίας της πρεσβείας, έχουν διεκπεραιωθεί πράξεις νηολόγησης. Η αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου, ιδιαίτερα στη μετά Brexit εποχή, παρουσιάζει προοπτική που θα αξιοποιήσουμε. Σημαντικοί οργανισμοί που δραστηριοποιούνται στον χώρο έχουν νηολογήσει πλοία τους ή έχουν επιλέξει την Κύπρο για την παροχή ναυτιλιακών υπηρεσιών, ενώ αριθμός ναυτιλιακών εταιρειών που επιθυμούν να συνεχίσουν να δραστηριοποιούνται εντός της Ε.Ε. αξιολογούν και την Κύπρο ως πιθανό επενδυτικό προορισμό. Επίσης, η κυβέρνηση αποφάσισε να επιδοτήσει τη θαλάσσια επιβατική σύνδεση Κύπρου-Ελλάδας, ανταποκρινόμενη στην επιθυμία των Κυπρίων πολιτών για δημιουργία εναλλακτικής συνδεσιμότητας της Κύπρου με την ηπειρωτική Ευρώπη. Το Υφυπουργείο Ναυτιλίας, μέσα από διαδικασία ανοικτού διαγωνισμού, θα προχωρήσει σε κατακύρωση και σύναψη συμφωνίας με θαλάσσιο μεταφορέα για έναρξη λειτουργίας της τακτικής γραμμής την καλοκαιρινή περίοδο του 2021.

ΓΑΛΑΖΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Το Υφυπουργείο Ναυτιλίας συντονίζει την Εθνική Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική, αναπόσπαστο μέρος της οποίας είναι η Γαλάζια Ανάπτυξη. Μέσα στο

Το άνοιγμα διπλωματικών αποστολών ΚύπρουΙαπωνίας σε Λευκωσία και Τόκιο αποτελεί επισφράγιση της εμβάθυνσης των διμερών σχέσεων των δύο χωρών και προμηνύει μελλοντική συνεργασία και στον τομέα της ναυτιλίας

πλαίσιο αυτό, προωθούνται δράσεις με στόχο τη μεγαλύτερη δυνατή αξιοποίηση των θαλάσσιων δραστηριοτήτων, την ανάπτυξη της καινοτομίας και της θαλάσσιας τεχνολογίας, αλλά και τη διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού. Επενδύουμε στη νέα γενιά, ενημερώνοντας και ενθαρρύνοντας τους νέους να αντιληφθούν τη δυναμική και την προοπτική των θαλάσσιων επαγγελμάτων. Θα προσεγγίσουμε τους νέους με καινοτόμες δράσεις, σε μια προσπάθεια δημιουργίας ναυτιλιακής και θαλάσσιας κουλτούρας στην Κύπρο. Με τη στήριξη του Υφυπουργείου, έχουν ιδρυθεί τρεις ναυτικές ακαδημίες στην Κύπρο και με ιδιαίτερη ικανοποίηση διαπιστώνουμε ότι οι Κύπριοι σπουδαστές αυξάνονται κάθε χρόνο. Η κυβέρνηση στηρίζει έμπρακτα αυτή την προσπάθεια με χορηγίες εκπαίδευσης και υποτροφίες. Η κυβέρνηση αναγνωρίζει επίσης τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η ακτοπλοΐα, τόσο για τους Κύπριους πολίτες όσο και για την ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού. Στόχος η στήριξη του τομέα μέσα από σχέδια κρατικής ενίσχυσης για αναβάθμιση των ακτοπλοϊκών σκαφών. Ο «πράσινος» μετασχηματισμός αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει η παγκόσμια ναυτιλία. Η διαμόρφωση περιφερειακών μέτρων που ενδέχεται να πλήξουν την ανταγωνιστικότητα του τομέα θα πρέπει να μας βρει έτοιμους να εμβολιάσουμε τις όποιες ρυθμίσεις με θέσεις και επιχειρήματα που θα αναδεικνύουν την ιδιαιτερότητα και τον παγκόσμιο χαρακτήρα του τομέα. Στόχος του Υφυπουργείου είναι να ενισχυθεί η φωνή της Κύπρου, τόσο στον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό όσο και στην Ε.Ε. Η Κύπρος μπορεί και πρέπει να πρωταγωνιστήσει στην παγκόσμια ναυτιλιακή σκηνή. Απαραίτητη προϋπόθεση για να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι προκλήσεις και για να μπορέσουμε να διαμορφώσουμε ένα ευοίωνο μέλλον για τη ναυτιλία του τόπου μας είναι η στενή συνεργασία με τη ναυτιλιακή βιομηχανία, ιδιαίτερα με το Κυπριακό Ναυτιλιακό Επιμελητήριο και την Κυπριακή Ένωση Πλοιοκτητών. Είναι άκρως απαραίτητο να έχουμε όραμα και στοχεύσεις για την κυπριακή ναυτιλία. Προς αυτή την κατεύθυνση, θα επιδιώξουμε τη διαμόρφωση μακροχρόνιας στρατηγικής με όλους όσοι διαχρονικά στηρίζουν και εμπιστεύονται την κυπριακή ναυτιλία. Οι προοπτικές για την κυπριακή ναυτιλία είναι ευοίωνες. Τα πλεονεκτήματα και οι επιδόσεις της, ο δυναμισμός που χαρακτηρίζει το σύνολο της κυπριακής ναυτιλιακής κοινότητας και ο πλούτος εμπειρογνωμοσύνης των στελεχών του Υφυπουργείου αποτελούν εχέγγυα δημιουργίας ενός ποιοτικού ναυτιλιακού συμπλέγματος. Η ναυτιλία μπορεί να αυξήσει περαιτέρω την ήδη σημαντική συνεισφορά του τομέα στην κυπριακή οικονομία και να αποτελέσει σημαντικό μοχλό ενίσχυσης της οικονομικής διπλωματίας της Κύπρου.

EconomyToday 73

ΑΡΘΡΟ

2021

ΝΑΥΤΙΛΙΑ

ΙΣΧΥΡΟ ΤΟ ΠΛΗΓΜΑ

ΠΟΥ ΔΕΧΘΗΚΕ Η ΝΑΥΤΙΛΙΑ Η ναυτιλιακή βιομηχανία, κάτω από δυσμενείς οικονομικές και λειτουργικές συνθήκες, συνέχισε να προσφέρει υπηρεσίες ζωτικής σημασίας στην ανθρωπότητα. Του Θωμά Α. Καζάκου Γενικού Διευθυντή Κυπριακού Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου

Τ

ο 2021 ακολουθεί μια ιδιαίτερα δύσκολη χρονιά, όπως ήταν το 2020. Τα ζητήματα που ανακύπτουν είναι πολλά και σηματοδοτούν από τώρα σημαντικές εξελίξεις σε διάφορα μέτωπα με τον νέο χρόνο. Το 2020 όλη η υφήλιος βρέθηκε αντιμέτωπη με μια άνευ προηγουμένου κατάσταση έκτακτης ανάγκης, καθώς η πανδημία του κορωνοϊού επηρέασε σημαντικά τις επιχειρηματικές και οικονομικές δραστηριότητες σχεδόν σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Η ναυτιλία δεν υπήρξε εξαίρεση σε αυτή την παγκόσμια κρίση. Το οικονομικό πλήγμα που δέχθηκε η ναυτιλία το 2020 είναι ισχυρό, δεδομένων της σημαντικής μείωσης στον κύκλο εργασιών της και των πτωτικών τάσεων που επικράτησαν στον παραγωγικό τομέα, κάτι το οποίο ασκεί σημαντική πίεση στον ναυτιλιακό τομέα, αφού εξαρτάται άμεσα από την παραγωγή προκειμένου να διασφαλιστεί η μεταφορά πρώτων υλών. Επιπρόσθετα, η ναυτιλία αποτελεί βασικό τομέα της βιομηχανίας πολλών χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και διεθνώς, καθώς και αναπόσπαστο κομμάτι της αλυσίδας εφοδιασμού για την πλειονότητα των βιομηχανιών. Παρότι επηρεάστηκαν σημαντικά οι εργασίες στον 74 EconomyToday

Το 90% του παγκόσμιου εμπορίου μεταφέρεται διά θαλάσσης, επομένως μπορεί εύκολα κανείς να αναγνωρίσει τον ζωτικό ρόλο που διαδραμάτισε η ναυτιλία αυτή την κρίσιμη περίοδο

ναυτιλιακό τομέα, αυτός επιβεβαίωσε για ακόμα μια φορά ότι «ξέρει να τραβά κουπί στα δύσκολα». Ενώ το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη βρισκόταν σε περιορισμό, η ναυτιλιακή βιομηχανία, κάτω από δυσμενείς οικονομικές και λειτουργικές συνθήκες, συνέχισε να προσφέρει υπηρεσίες ζωτικής σημασίας στην ανθρωπότητα. Το 90% του παγκόσμιου εμπορίου μεταφέρεται διά θαλάσσης, επομένως μπορεί εύκολα κανείς να αναγνωρίσει τον ζωτικό ρόλο που διαδραμάτισε η ναυτιλία αυτή την κρίσιμη περίοδο.

ΟΙ ΑΜΕΣΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Οι άμεσες προκλήσεις για τη ναυτιλία για το έτος 2021 έρχονται να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις από την πανδημία, ούτως ώστε να παραμείνει η αλυσίδα εφοδιασμού ανοιχτή. Για να συνεχίσει απρόσκοπτα τον σημαντικό ρόλο της, χρειάζεται άμεση και έμπρακτη οικονομική στήριξη, τόσο από την κυπριακή κυβέρνηση, μέσω των πακέτων δημοσιονομικής στήριξης και ρευστότητας, αλλά ιδιαίτερα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω του σχεδίου ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας, που θα δώσει ανάσα στη ναυτιλιακή βιομηχανία για να παραμείνει βιώσιμη. Η ναυτιλία έχει αποδείξει και σε παρελθοντικές οικονομικές κρίσεις ότι μπορεί να λειτουργήσει ως αιμοδότης της κυπριακής οικονομίας, καθώς αποτελεί ακόμη και σήμερα έναν από τους πιο σημαντικούς και παραγωγικούς τομείς της οικονομίας, με συνεισφορά 7% στο ΑΕΠ (γύρω στο €1,2 δισ.), και τη μακροβιότερη πηγή εισροής συναλλάγματος από το εξωτερικό, χωρίς ιδιαίτερη κρατική επένδυση σε αυτήν. Ταυτόχρονα, πρέπει να αντιμετωπιστεί η σοβαρή ανθρωπιστική κρίση που έχει παρουσιαστεί στη ναυτιλιακή βιομηχανία και να επιτραπεί από όλες τις κυβερνήσεις η μετακίνηση πληρωμάτων πλοίων και ο επαναπατρισμός ναυτικών των οποίων έχει τελειώσει η σύμβασή τους, σε πολλές περιπτώσεις εδώ και μήνες. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να δείξουν άμεσα την εκτίμησή τους για τον ρόλο που διαδραμάτισαν οι «αφανείς ήρωες», οι ναυτικοί μας, σε αυτούς τους δύσκολους και πρωτοφανείς καιρούς, διευκολύνοντάς τους σε σχέση με τους εθνικούς περιορισμούς που υπάρχουν στις μετακινήσεις.

ΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

Τα τελευταία χρόνια, η μείωση των εκπομπών από τα πλοία και ο στόχος για μια περιβαλλοντικά ουδέτερη ναυτιλία αποτελούν μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις της διεθνούς ναυτιλιακής βιομηχανίας. Η πανδημία μπορεί επίσης να αποτελέσει κινητήρια δύναμη που θα επιτρέψει στη ναυτιλιακή βιομηχανία να επιτύχει τους περιβαλλοντικούς της στόχους και να γίνει ακόμα πιο πράσινη, με την παροχή στοχευμένων κινήτρων για έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα της ναυτιλιακής

Πρέπει να αντιμετωπιστεί η σοβαρή ανθρωπιστική κρίση που έχει παρουσιαστεί στη ναυτιλιακή βιομηχανία και να επιτραπεί από όλες τις κυβερνήσεις η μετακίνηση πληρωμάτων πλοίων και ο επαναπατρισμός ναυτικών των οποίων έχει τελειώσει η σύμβασή τους, σε πολλές περιπτώσεις εδώ και μήνες

τεχνολογίας, αφού έχει αναγνωριστεί ότι η τεχνολογική καινοτομία και η καθολική εισαγωγή εναλλακτικών καυσίμων και πηγών ενέργειας για τη διεθνή ναυτιλία θα είναι αναπόσπαστο στοιχείο για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων που έχει θέσει ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός. Ο φιλόδοξος στόχος του ΔΝΟ, για μείωση των συνολικών εκπομπών άνθρακα από τη διεθνή ναυτιλία κατά τουλάχιστον 50% έως το 2050 σε σύγκριση με το 2008, θα επιτευχθεί μόνο με την εξεύρεση και ανάπτυξη νέων τεχνολογιών μηδενικού άνθρακα, ώστε κατά τη δεκαετία του 2030 να ξεκινήσουν να λειτουργούν εμπορικά βιώσιμα πλοία μηδενικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Το Κυπριακό Ναυτιλιακό Επιμελητήριο, μέσω της ενεργού συμμετοχής του σε διεθνείς ναυτιλιακούς οργανισμούς, όπως το Διεθνές Ναυτιλιακό Επιμελητήριο (International Chamber of Shipping - ICS) και η Ένωση Ευρωπαίων Εφοπλιστών (European Community Shipowners’ Associations ECSA), θα συνεχίσει την ουσιαστική προσφορά του στις συζητήσεις που πραγματοποιούνται σχετικά με τα κρίσιμα περιβαλλοντικά και ρυθμιστικά ζητήματα που θα διαμορφώσουν το μέλλον της ναυτιλιακής βιομηχανίας. Παρόλο που η άμεση προτεραιότητα της κυπριακής ναυτιλιακής βιομηχανίας είναι η οικονομική ανάκαμψη, θα συνεχίσει παράλληλα τις σημαντικές προσπάθειές της για βιωσιμότητα, ώστε να γίνει ακόμη πιο «πράσινη», αλλά και για επίτευξη του ψηφιακού της μετασχηματισμού.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ

Η περαιτέρω ψηφιοποίηση, τεχνολογική αναβάθμιση και καινοτομία είναι μια διαδικασία η οποία έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό στον ναυτιλιακό τομέα. Καθώς καλείται να προσαρμοστεί σε νέους τρόπους εργασίας για τη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας, παρουσιάζεται η ευκαιρία στη ναυτιλιακή βιομηχανία να βγει ακόμα πιο δυνατή και ανταγωνιστική από αυτή την κρίση, ενισχύοντας περαιτέρω τον τομέα της ψηφιοποίησης και των νέων τεχνολογιών. Την ίδια στιγμή, καθίσταται αναγκαία η άμεση συμπλήρωση της συνεχιζόμενης προσπάθειας στελέχωσης, μηχανογράφησης και ψηφιοποίησης του Υφυπουργείου Ναυτιλίας, κάτι το οποίο θα αναβαθμίσει περαιτέρω την εικόνα της Κύπρου ως ένα από τα σημαντικότερα και πιο σύγχρονα διεθνή ναυτιλιακά κέντρα. Απαιτείται η συλλογική προσπάθεια κράτους και βιομηχανίας, ώστε να διατηρήσουμε όλα όσα έχουμε πετύχει τα τελευταία χρόνια, όπως τη διατήρηση της Κύπρου ως κορυφαίου διεθνούς ναυτιλιακού κέντρου, την επιτυχή έγκριση του φορολογικού μας συστήματος, την ενεργό συμμετοχή της Κύπρου στη διαμόρφωση σημαντικών ναυτιλιακών πολιτικών στην Κύπρο και διεθνώς, αλλά και την περαιτέρω ανάπτυξη της ναυτιλιακής βιομηχανίας όταν επέλθει η ανάκαμψη.

EconomyToday 75

ADVERTORIAL

ΣΤΟΧΕΥΟΥΜΕ ΨΗΛΑ, ΠΡΟΧΩΡΑΜΕ ΜΠΡΟΣΤΑ

Η

Με όραμα και στρατηγική, μετατρέπουμε τη Cyta στον τηλεπικοινωνιακό πάροχο του μέλλοντος

ταχεία εξέλιξη της τεχνολογίας και οι ολοένα αυξημένες ανάγκες τονίζουν τον κρίσιμο και εν πολλοίς καθοριστικό ρόλο των τηλεπικοινωνιών σε ό,τι αφορά την απρόσκοπτη λειτουργία του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα αλλά και ουσιωδών υπηρεσιών. Η πανδημία έδωσε, παράλληλα, την ευκαιρία στους τηλεπικοινωνιακούς οργανισμούς να προσφέρουν στους πελάτες τους μια γεύση της νέας πραγματικότητας που ξημερώνει, αποδεικνύοντας πέραν πάσης αμφιβολίας ότι οι τηλεπικοινωνίες είναι η ουσία που κρατά τον κοινωνικό ιστό ενωμένο: κρατά συνδεδεμένες τις οικογένειες, τις κοινότητες, τις κρατικές υπηρεσίες και τα συστήματα υγείας, τις επιχειρήσεις και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Οι τηλεπικοινωνίες επέτρεψαν σε όλους να εργαστούμε από το σπίτι, να αποθηκεύσουμε και να διαχειριστούμε αρχεία, να εκπαιδευτούμε και να συναντηθούμε εξ αποστάσεως. Απέδειξαν πως η τεχνολογία αποτελεί τη λύση για να διατηρήσουμε την ανθεκτικότητα των λειτουργιών μας και να είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε καταστάσεις απρόβλεπτες, ακόμα και εκείνες του μεγέθους μιας παγκόσμιας πανδημίας.

Η Cyta της επόμενης πενταετίας

Η Cyta διατηρείται στην κορυφή των κυπριακών τηλεπικοινωνιών ακόμα και μετά από 15 χρόνια σκληρού ανταγωνισμού σε όλα τα επίπεδα. Παρά την πανδημία, 76 EconomyToday

Στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας έχουμε τοποθετήσει τη ριζική αναμόρφωση των ψηφιακών καναλιών εξυπηρέτησης, ώστε ο πελάτης μας να έχει στη διάθεσή του μια νέα, ολοκληρωμένη ψηφιακή εμπειρία

πατούμε γερά στα πόδια μας, γεγονός που μας επιτρέπει να κοιτάξουμε με αισιοδοξία το μέλλον και να σχεδιάσουμε τη Cyta της επόμενης πενταετίας: εξίσου προσηλωμένη στην εξέλιξη των σύγχρονων επικοινωνιών, με ανανεωμένο ενθουσιασμό και νέες προτάσεις. Το όραμά μας για την επόμενη πενταετία είναι να μετατρέψουμε τη Cyta στον τηλεπικοινωνιακό πάροχο του μέλλοντος. Στο ψηλότερο σκαλοπάτι των προτεραιοτήτων μας, παραμένει η απρόσκοπτη τεχνολογική εξέλιξη των δικτυακών υποδομών μας. H Cyta ήδη υλοποιεί με αυξημένους ρυθμούς το μεγαλύτερο έργο αναβάθμισης των εθνικών υποδομών σταθερής επικοινωνίας του τόπου μας, υιοθετώντας την τεχνολογία της οπτικής ίνας (FiberTo-The-Home). Η διαθεσιμότητα δικτύου οπτικών ινών αποτελεί τη βασική προϋπόθεση για την προσφορά νέων υπηρεσιών με πολύ ψηλότερες ταχύτητες και αναβαθμισμένα τεχνικά χαρακτηριστικά, που θα συμβάλουν στην επίσπευση του ψηφιακού μετασχηματισμού του κράτους και των επιχειρήσεων. Την ίδια στιγμή, αναβαθμίζει συνεχώς το δίκτυο κινητής τηλεφωνίας και βρίσκεται σε πλήρη ετοιμότητα για την εμπορική εισαγωγή της τεχνολογίας 5G, αμέσως μόλις διατεθούν οι σχετικές συχνότητες από την Πολιτεία. Η Cyta είναι ο μοναδικός τηλεπικοινωνιακός πάροχος που ανέπτυξε πιλοτικό δίκτυο 5G για να πραγματοποιήσει όλους τους απαιτούμενους ελέγχους και να προετοιμάσει τους τεχνικούς της να ανταποκριθούν με τον καλύτερο τρόπο στις ανάγκες της νέας τεχνολογίας.

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΕΝ ΜΕΣΩ COVID-19

Η φετινή χρονιά υπήρξε ιδιαίτερη για όλους. Η πανδημία μάς έδειξε με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, ο κόσμος είναι μια οικογένεια που πρέπει να παραμένει ενωμένη για να αλληλοστηριχθεί και να προοδεύσει. Για τη Cyta, ο φακός εστίασης στράφηκε στους πελάτες της, επιχειρηματικούς και οικιακούς, αλλά και στην κοινωνία της Κύπρου, συμβάλλοντας στην άμεση αντιμετώπιση και διαχείριση της πανδημίας με υπηρεσίες, καθώς και με οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους. Ως ο μεγαλύτερος τεχνολογικός οργανισμός, μπορεί να προσφέρει συνδυασμένες και ολιστικές λύσεις με βάση τις υποδομές της, τις υπηρεσίες/προϊόντα της, την τεχνογνωσία και την εμπειρογνωμοσύνη της. Ως αποτέλεσμα των στοχευμένων αναπτυξιακών επενδύσεων της Cyta στον τομέα των δικτύων, η Κύπρος ενισχύεται σταθερά και καθιερώνεται ως αξιόπιστος τηλεπικοινωνιακός κόμβος διεθνούς διασύνδεσης και παροχής υπηρεσιών στην Ανατολική Μεσόγειο, αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογικές επενδύσεις του Οργανισμού στις οπτικές ίνες και στα δίκτυα κινητής. Η ουσιαστική αναβάθμιση των διεθνών δορυφορικών και υποθαλάσσιων καλωδιακών συνδέσεων προσφέρει σημαντικές δυνατότητες προσέλκυσης διεθνών εσόδων, αφού, αξιοποιώντας και τη γεωγραφική θέση της Κύπρου, αποτελούν σημαντική γέφυρα σύνδεσης Ανατολής και Δύσης. Συντείνει στην αναπτυξιακή πολιτική του τόπου, αφού επιτρέπει τη σύνδεση εταιρειών και διευκολύνει την απόφασή τους να δημιουργήσουν έδρες στην Κύπρο. Τα κέντρα δεδομένων (Data Centers) και οι σύγχρονες υποδομές που διατηρεί η Cyta προσφέρουν υψηλού επιπέδου ασφάλεια και υποστηρίζουν επιχειρηματικότητα και νέες νεοφυείς εταιρείες (ICT Startups) να εγκατασταθούν στην Κύπρο. Τα κέντρα δεδομένων της Cyta είναι πιστοποιημένα με το διακεκριμένο διεθνές πρότυπο ISO27001, αποτελώντας σαφή απόδειξη τόσο της υπεροχής της Cyta σε θέματα αξιοπιστίας και ασφάλειας όσο και της προσήλωσής της σε αυτά.

ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ • Μείωση της χρήσης των πρώτων υλών.

• Εξυπηρέτηση νέων αγορών και πελατών με προϊόντα και υπηρεσίες.

• Αυξημένη ασφάλεια των εργατών σε επικίνδυνα επαγγέλματα, τα οποία θα βασίζονται πλέον σε εξ αποστάσεως ελεγχόμενες συσκευές.

• Μείωση της κίνησης στους δρόμους.

• Καλύτερη διαχείριση των πόρων μας για βελτίωση των υπηρεσιών και των προϊόντων που απολαμβάνουμε.

• Βελτίωση και αύξηση της παραγωγής, των εξαγωγών και του τουρισμού.

• Η συνδεσιμότητα νέας γενιάς θα επιτρέψει στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την κλιματική αλλαγή και να προχωρήσουν σε μια πιο ανταγωνιστική και περιβαλλοντικά βιώσιμη ευρωπαϊκή οικονομία, δίνοντας ώθηση στην ευρωπαϊκή ηγεσία να διεκδικήσει με αξιώσεις τα αιτήματα της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας σε μια παγκόσμια σκηνή. Για παράδειγμα, με τα νέα δεδομένα οι εκπομπές άνθρακα θα μπορέσουν να μειωθούν ουσιαστικά, φτάνοντας σε αριθμούς της τάξης του 1,34 Gt μέχρι το 2030, ακόμα και σε σενάριο που λαμβάνει υπόψη τις σημερινές παραμέτρους και δεδομένα.

ΤΟ 5G

Το 5G έρχεται στη ζωή μας, αλλάζοντας πολλά από αυτά που ξέραμε. Οι προσδοκίες μας πρέπει να είναι ρεαλιστικές, γιατί μέσα στους επόμενους 6 μήνες ή ένα χρόνο από την εγκατάσταση της νέας τεχνολογίας δεν πρόκειται να δούμε κάποια θεαματική αλλαγή στην καθημερινότητά μας. Το 5G χτίζει γύρω του ένα ολόκληρο οικοσύστημα εφαρμογών και λύσεων και εκεί είναι που θα φανεί τι μπορεί να κάνει. Αυτό δεν θα γίνει από τη μια στιγμή στην άλλη. H πραγματική μεταμόρφωση της ζωής μας θα προκύψει από την ψηφιοποίηση των καθημερινών υπηρεσιών που θα προσφέρονται και κυρίως μέσω των νέων τεχνολογιών που θα αναδειχθούν. Σε σχέση με τις προηγούμενες τεχνολογίες, η ευελιξία του 5G τού επιτρέπει να προσαρμόζεται στις διαφορετικές ανάγκες που έχει ο κάθε ξεχωριστός κλάδος, γεγονός που αυξάνει τις ευκαιρίες για συνδυαστική καινοτομία μεταξύ των κλάδων.

Το 5G χτίζει γύρω του ένα ολόκληρο οικοσύστημα εφαρμογών και λύσεων

Μπορεί το 2020 να μας έδειξε ότι το μέλλον είναι απρόβλεπτο, όμως, την ίδια στιγμή, μας έμαθε πώς να είμαστε ευέλικτοι, να προσαρμοζόμαστε στα νέα δεδομένα και να αντεπεξερχόμαστε στα δύσκολα. Μας έδειξε πως οι δύσκολες στιγμές είναι αυτές που μας οδηγούν προς την πρόοδο, αναγκάζοντάς μας να βρούμε τις λύσεις εκείνες που θα μας περάσουν απέναντι. Το 2021 θα είναι σίγουρα καλύτερο, πιο εύκολο και πιο βατό, αλλά μόνο επειδή θα έχουμε αντεπεξέλθει με επιτυχία σε αυτή την αλλόκοτη χρονιά της παγκόσμιας αβεβαιότητας.

EconomyToday 77

ΑΡΘΡΟ

2021

ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

Το λιανικό εμπόριο σε κρίσιμο σταυροδρόμι Εναπόκειται σε κάθε οργανισμό να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες για την εξέλιξη και τη βιώσιμη ανάπτυξή του. ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΘΕΟΔΟΤΟΥ CEO Υπεραγορών Αλφαμέγα

Τ

ο λιανικό εμπόριο ήταν κατά γενική ομολογία ο τομέας που διατήρησε σε κίνηση την οικονομία στη διάρκεια του καθολικού lockdown. Από τον περασμένο Φεβρουάριο, με την εξάπλωση της πανδημίας στην υφήλιο, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα του λιανικού εμπορίου βρέθηκαν αντιμέτωπες με μια σειρά από προκλήσεις. Ειδικότερα, κλήθηκαν να προχωρήσουν στην αναπροσαρμογή του επιχειρηματικού τους μοντέλου, καθώς και να εφαρμόσουν Σχέδια Επιχειρησιακής Συνέχειας. Παράλληλα, ήταν υποχρεωμένες να προσαρμόσουν τη 78 EconomyToday

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι η ασφαλέστερη οδός για τη βιώσιμη ανάπτυξη των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στο λιανικό εμπόριο

λειτουργία τους με βάση τα πρωτόκολλα του Υπουργείου Υγείας, με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας αλλά και των μελών του προσωπικού τους, ενώ την ίδια στιγμή έπρεπε να διαμορφώσουν πλάνο διαχείρισης της κατάστασης, ώστε να είναι σε ετοιμότητα για το πιθανό σενάριο της καταγραφής κρουσμάτων μεταξύ των μελών του προσωπικού τους. Στις πρωτόγνωρες συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία και μπροστά στην ανάγκη για κοινωνική αποστασιοποίηση, πολλές ήταν οι επιχειρήσεις που υποχρεώθηκαν να ενισχύσουν την παρουσία τους διαδικτυακά και να επινοήσουν εναλλακτικά κανάλια εξυπηρέτησης των πελατών τους μέσα σε μία νύχτα. Ασφαλώς, όσες εταιρείες είχαν κάνει βήματα για τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους προηγουμένως βρέθηκαν σε πλεονεκτική θέση σε αυτή τη συγκυρία, αφού κατάφεραν όχι μόνο να έχουν επιχειρησιακή συνέχεια, αλλά και να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των πελατών τους. Στη διάρκεια της πανδημίας ενισχύθηκε η στροφή των καταναλωτών προς τα διαδικτυακά κανάλια εξυπηρέτησης, γεγονός που επιβεβαιώνει τη διαχρονική μας θέση ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι η ασφαλέστερη οδός για τη βιώσιμη ανάπτυξη των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στο λιανικό εμπόριο. Μολονότι η Κύπρος ήταν μεταξύ των χωρών με τη χαμηλότερη διείσδυση στο ηλεκτρονικό εμπόριο το 2019, εντούτοις η πανδημία έσπρωξε τους πολίτες σε εναλλακτικά κανάλια εξυπηρέτησης και ώθησε τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα να επανεξετάσουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο. Πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου Λευκωσίας αποτύπωσε κατά τρόπο ξεκάθαρο τη στροφή των Κυπρίων στην τεχνολογία για εξ αποστάσεως ψώνισμα. Όπως προέκυψε από την έρευνα, 38% των συμμετεχόντων είχαν κάνει διαδικτυακές αγορές το τελευταίο διάστημα, 43% των οποίων αφορούσε ψώνισμα από υπεραγορές.

ΠΡΟΣΗΛΩΣΗ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ

Η πανδημία έσπρωξε τους πολίτες σε εναλλακτικά κανάλια εξυπηρέτησης και ώθησε τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα να επανεξετάσουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο

Ως οργανισμός σχεδιάζαμε εδώ και καιρό την ομαλή μας μετάβαση στην ψηφιακή εποχή. Η προσήλωση στην τεχνολογική εξέλιξη είναι εμφανής στις επενδύσεις που έγιναν τα τελευταία χρόνια στα καταστήματά μας, με την εγκατάσταση των self-checkouts και των ηλεκτρονικών ετικετών. Δεν είναι μυστικό ότι στόχος μας είναι η πλήρης ψηφιοποίηση των λειτουργιών και διαδικασιών μας. Με το ξέσπασμα της πανδημίας, επισπεύσαμε κινήσεις που προγραμματίζαμε για το επόμενο χρονικό διάστημα. Λόγω των συνθηκών, κρίναμε επιβεβλημένη την περαιτέρω ενίσχυση της υπηρεσίας διαδικτυακού ψωνίσματος και κατ’ οίκον παράδοσης που προσφέραμε, ώστε να είμαστε σε θέση να ικανοποιήσουμε με ταχύτητα και συνέπεια τις αυξημένες κοινωνικές ανάγκες. Προς αυτή την κατεύθυνση συνομολογήθηκε στρατηγική συνεργασία με το Foody, ενώ στόχος μας είναι να επεκταθούμε περαιτέρω στο ηλεκτρονικό εμπόριο, δημιουργώντας ένα σύγχρονο ηλεκτρονικό κατάστημα το οποίο θα προσφέρει μια ευχάριστη, εναλλακτική εμπειρία ψωνίσματος. Δεν αναμένουμε, βεβαίως, ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο θα υποκαταστήσει πλήρως την παραδοσιακή εμπειρία ψωνίσματος, αλλά είμαστε πεπεισμένοι ότι η τάση προς το ηλεκτρονικό εμπόριο θα εδραιωθεί και θα εξελιχθεί παράλληλα με το παραδοσιακό ψώνισμα. Με την οικονομική αβεβαιότητα και την ανασφάλεια που δημιουργεί η πανδημία, το λιανικό εμπόριο βρίσκεται σήμερα μπροστά σε ένα σταυροδρόμι προκλήσεων αλλά και ευκαιριών. Εναπόκειται σε κάθε οργανισμό να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες για την εξέλιξη και τη βιώσιμη ανάπτυξή του. Από τη δική μας πλευρά, παραμένουμε δεσμευμένοι να συνεχίσουμε να λειτουργούμε με υπευθυνότητα και σοβαρότητα, συμβάλλοντας στην ικανοποίηση των αναγκών των καταναλωτών και στην πορεία της χώρας προς την ανάκαμψη.

EconomyToday 79

ΑΡΘΡΟ

2021

ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

Συνοδοιπόρος με τον τόπο

για ανάπτυξη και ευημερία H Lidl Kύπρου στηρίζει έμπρακτα την οικονομία και την κοινωνία της χώρας τα τελευταία δέκα χρόνια. Του Σπύρου Κονδύλη Γενικού Διευθυντή Lidl Kύπρου

H

επιδημιολογική κρίση που ενέσκηψε σε ολόκληρο τον πλανήτη ανέτρεψε σταθερές δεκαετιών και επαναπροσδιόρισε τη σημασία που έχουν ζωτικές ανθρώπινες αξίες και οικουμενικά αγαθά, όπως είναι η υγεία, η ασφάλεια, η ευημερία. Ήταν, αν θέλετε, η αφορμή για να θυμηθούμε ότι τίποτε δεν είναι δεδομένο και μας έδωσε την ευκαιρία να κοιτάξουμε με περισσότερη προσοχή τα απλά καθημερινά: το νερό που πίνουμε, το φαγητό που μοιραζόμαστε με την οικογένειά μας, τον αέρα που εισπνέουμε. Αυτή, λοιπόν, αναμένεται να είναι η νέα μας «κανονικότητα» στη μετά COVID-19 εποχή. Η πανδημία είναι ορόσημο για το λιανικό εμπόριο, για την εφοδιαστική αλυσίδα, για τους ανθρώπους που πασχίζουν με τη γη και τη θάλασσα, για τους προμηθευτές, τους εμπόρους, τις υπεραγορές, για όλους εμάς που εμπιστεύονται οι καταναλωτές για τη διατροφή τους και όχι μόνο.

80 EconomyToday

O COVID-19 δεν άλλαξε απλώς τη ζωή μας. Μας δίδαξε την αξία της σκληρής προσπάθειας και της επιμονής για το καλύτερο. Η συναίσθηση των στόχων μας σε μια τόσο κρίσιμη συγκυρία μάς οδήγησε σε σωστές επιλογές, βήμα-βήμα, πάντα μπροστά. Στον μακρύ, δύσκολο, αλλά συχνά γεμάτο ικανοποίηση δρόμο για ένα καλύτερο αύριο. Διαχειριστήκαμε όλες αυτές τις αλλαγές που επέβαλε η πανδημία με ευλαβική τήρηση των υγειονομικών πρωτοκόλλων αλλά και προχωρώντας στη δημιουργία ομάδας διαχείρισης κρίσης COVID-19 εσωτερικά, με ανοιχτή επικοινωνία με όλα τα αρμόδια υπουργεία και κρατικές υπηρεσίες. Είμαστε η μόνη εταιρεία οργανωμένου λιανεμπορίου στην Κύπρο που έχουμε λάβει την πιστοποίηση από τον φορέα TUV Austria Cyprus «Covid Shield» στο ανώτατο επίπεδο Excellence για καταστήματα, αποθήκες και τη Lidl Food Academy, ακολουθώντας τις αυστηρότερες προδιαγραφές ενός προστατευμένου μικροπεριβάλλοντος

Κορυφαία προτεραιότητα την περίοδο της πανδημίας η υγεία και η ασφάλεια των πελατών, των εργαζομένων και των συνεργατών

ενάντια στον COVID-19 για να διασφαλίσουμε την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων και των πελατών μας. Η υγειονομική αυτή κρίση ανέδειξε ακόμα την ανάγκη για βέλτιστες πρακτικές στη διαχείριση των προϊόντων χωρίς να έρθουν σε επαφή με ανθρώπινο χέρι. Για εμάς στη Lidl αυτές οι βέλτιστες πρακτικές υπήρχαν πολύ πριν από την εμφάνιση της πανδημίας και ως εκ τούτου ήμασταν πολύ πιο έτοιμοι για να τις διευρύνουμε σε μεγαλύτερη κλίμακα. Οι επιχειρηματικοί συνεργάτες μας τηρούν τον Κώδικα Δεοντολογίας της Lidl. Σε αυτόν καθορίζουμε τον τρόπο με τον οποίο η επιχείρησή μας θα επιτύχει υψηλή ποιότητα με κοινωνικό, οικολογικό και δίκαιο τρόπο. Θέτουμε αυστηρά κριτήρια επιλογής και ελέγχου για τα προϊόντα μας, γιατί θέλουμε να ανταποκρίνονται σε υψηλές απαιτήσεις, πολλές φορές πάνω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Προσφέρουμε στους πελάτες μας ποιοτικά προϊόντα στις καλύτερες τιμές. Εργαζόμαστε με μεθοδικότητα και αναζητούμε δυνατότητες βελτίωσης και εξέλιξης για διαδικασίες και πρακτικές, προκειμένου να έχουμε εικόνα για την ιχνηλασιμότητα των προϊόντων και να μπορούμε να εγγυηθούμε για την ποιότητα και την ασφάλειά τους. Επενδύουμε στην εντοπιότητα και επιλέγουμε προϊόντα με αναγνωρισμένα σήματα πιστοποίησης βιωσιμότητας. Με τις δικές μας υπεύθυνες επιλογές, συμβάλλουμε στις υπεύθυνες καταναλωτικές επιλογές των πελατών μας, ακόμα και μέσα στην πανδημία. Το σημαδιακό 2020 ήταν σημαντικό έτος για τη Lidl Κύπρου, αφού γιόρταζε τα δεκάχρονά της. Δέκα χρόνια παρουσίας, ανάπτυξης, επενδύσεων, ανοδικής πορείας και σύσφιγξης των σχέσεων με την κυπριακή κοινωνία. Παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες που προκαλεί η πανδημία, το αναπτυξιακό μας πλάνο παραμένει σε εφαρμογή και συνεχίζουμε να αυξάνουμε όλα τα μεγέθη μας, αριθμητικά αλλά και ποιοτικά. Η λειτουργία του 18ου καταστήματος της Lidl Κύπρου στη Λεμεσό, ενός από τα μεγαλύτερα της αλυσίδας μας στην Ευρώπη, δίνει ξεκάθαρα το στίγμα του επιχειρηματικού μας οράματος και των επενδυτικών μας προθέσεων. Για την επόμενη τριετία, θα επενδύσουμε στο σύνολο €24 εκατομμύρια, που αφορούν και τη λειτουργία ακόμη τεσσάρων νέων καταστημάτων. Παραμένει στόχος μας να εμπλουτίζουμε σταθερά τους κωδικούς στα καταστήματά μας με τοπικά προϊόντα. Όπως και το να αναβαθμίζουμε ποιοτικά και ποσοτικά τις πάνω από 500 συνεργασίες μας στο στρατηγικό επίπεδο. Η Lidl Κύπρου παραμένει δεσμευμένη στον στόχο για ένα καλύτερο αύριο. Μέσα σ’ αυτή τη δεκαετία, συνεχής υπήρξε η επένδυσή μας σε κοινωνικές δράσεις και δωρεές, ενώ τα άμεσα και έμμεσα οφέλη στην οικονομία και την κοινωνία της Κύπρου από τη διεύρυνση του κύκλου εργασιών της Lidl στη χώρα μας την τελευταία δεκαετία είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, η συνολική συνεισφορά της Lidl στην κυπριακή οικονομία το 2019 ανήλθε στα

Η πανδημία είναι ορόσημο για το λιανικό εμπόριο, για την εφοδιαστική αλυσίδα, για τους ανθρώπους που πασχίζουν με τη γη και τη θάλασσα, για τους προμηθευτές, τους εμπόρους, τις υπεραγορές, για όλους εμάς

€113 εκατομμύρια (ποσοστό 0,51% του ΑΕΠ). H συνολική συνεισφορά της εταιρείας στα φορολογικά έσοδα του κράτους αγγίζει τα €23 εκατομμύρια. Πάνω σ’ αυτές τις βάσεις θα πορευτούμε και στη συνέχεια. Τα τελευταία δέκα χρόνια είμαστε συνοδοιπόροι με τους δικούς μας ανθρώπους, τους εργαζόμενους της Lidl Κύπρου. Δεν είναι τυχαίο ότι παραμένουμε και το 2020, για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, «Top Employer». Ως αποτέλεσμα της οργάνωσης και του εκπαιδευμένου προσωπικού, καταφέραμε επιτυχώς να αντεπεξέλθουμε στις αυξημένες απαιτήσεις και ανάγκες των καταναλωτών. Οι εργαζόμενοί μας επέδειξαν τον καλύτερό τους εαυτό, με τα υψηλότερα επίπεδα επαγγελματικής απόδοσης, συνέπεια, αποτελεσματικότητα και πάθος. Γι’ αυτό και προχωρήσαμε σε επιπρόσθετες παροχές συνολικού ύψους €600.000 σε όλους, ανεξαρτήτως βαθμίδας, ως ελάχιστη ανταμοιβή για την επιβράβευση της προσπάθειάς τους. Με ευελιξία, συνεχή προσαρμογή και κατανόηση, η Lidl Κύπρου βρίσκεται διαρκώς δίπλα στους εργαζομένους της και αποτελεί τον ασφαλέστερο και ισχυρότερο συνοδοιπόρο τους. Σε μια περίοδο που πολλές επιχειρήσεις κλείνουν ή λειτουργούν με μειωμένο προσωπικό, στη Lidl Κύπρου προχωράμε σε επιπλέον προσλήψεις, συμβάλλοντας στην καταπολέμηση της ανεργίας. Σήμερα, υποστηρίζουμε συνολικά στην Κύπρο περίπου 2.000 θέσεις εργασίας, ενώ το εισόδημα των συνολικών θέσεων εργασίας υποστηρίζει πάνω από 5.000 ανθρώπους. Και συνεχίζουμε να αυξάνουμε όλα τα μεγέθη μας, αριθμητικά και ποιοτικά. Είμαστε και επιδιώκουμε να παραμείνουμε εργοδότης πρώτης επιλογής, κυρίως για τις νέες και τους νέους της Κύπρου που έχουν όρεξη να διακριθούν στον τομέα τους. Να ξεχωρίσουν με τη δουλειά τους, που φιλοδοξούν να σταδιοδρομήσουν σε ένα ευέλικτο εργασιακό περιβάλλον, ίσων ευκαιριών και ίσων όρων. Όλα αυτά χωρίς διακρίσεις, αλλά βάσει της προσωπικής αξίας, της δημιουργικότητας και της απόδοσης καθεμιάς και καθενός. Με δυνατότητα εξέλιξης και εκτός Κύπρου, στις 30 χώρες παγκοσμίως όπου επιχειρεί υπεύθυνα η Lidl. Με οδηγό τις αξίες μας, τον σεβασμό, την εμπιστοσύνη, την υπευθυνότητα, την ποιότητα, τη βιωσιμότητα, την ειλικρίνεια και τον δυναμισμό, χτίζουμε το μέλλον με την προσοχή μας στραμμένη στην υπεύθυνη χρήση των φυσικών πόρων και σε σύγχρονα οικονομικά πρότυπα, που θα εγγυηθούν το βιώσιμο μέλλον του πλανήτη. Δέκα χρόνια τώρα, εφαρμόζουμε ένα ολιστικό μοντέλο υπευθυνότητας και θα συνεχίσουμε και την επόμενη χρονιά, η οποία μπορεί να μην ξεκινά με τις πιο ευοίωνες συνθήκες, ωστόσο παραμένουμε αισιόδοξοι. Στην οικογένεια της Lidl Κύπρου προσαρμοζόμαστε σε κάθε συνθήκη με ευθύνη, δύναμη και συνέπεια. Σε κάθε κρίση, πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη τον κίνδυνο και να αναγνωρίζουμε την ευκαιρία!

EconomyToday 81

ΑΡΘΡΟ

2021

ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

ΕΝΤΟΝΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΡΚΗΣ

Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΥΠΕΡΑΓΟΡΕΣ

Το 2021, λόγω της υπάρχουσας κατάστασης, ο ανταγωνισμός θα είναι εντονότερος. Αυτό όμως αποτελεί μια εξαιρετική ευκαιρία για εξέλιξη. Του Πάμπου Παπαντωνίου Διευθύνοντος Συμβούλου Υπεραγορών Παπαντωνίου

H

πανδημία του COVID 19, τα περιοριστικά μέτρα και το lockdown έχουν τροποποιήσει την καταναλωτική συμπεριφορά και κατ’ επέκταση την αγορά σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και στη χώρα μας. Αδιαμφισβήτητα, τον νέο χρόνο αφενός θα κληθούμε όλοι να αντεπεξέλθουμε σε αρκετές προκλήσεις, αφετέρου, όπως η ιστορία αποδεικνύει, θα υπάρξουν και πολλές προοπτικές για τον τομέα του λιανικού εμπορίου και όχι μόνο. Η πανδημία αλλάζει το σκηνικό με βάση τη νέα κανονικότητα. Οι επιχειρήσεις, προκειμένου να επιβιώσουν, θα πρέπει να είναι ευέλικτες στις αλλαγές και να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.

ΤΙ ΑΛΛΑΞΕ ΣΤΙΣ ΥΠΕΡΑΓΟΡΕΣ

Ο κλάδος των υπεραγορών στην Κύπρο άλλαξε έτσι κι αλλιώς πολύ τα τελευταία χρόνια. Οι ραγδαίες εξελίξεις σε όλα τα επίπεδα, οι διεθνείς τάσεις του λιανικού εμπορίου και οι εναλλασσόμενες ανάγκες του σύγχρονου καταναλωτή μάς έχουν αναγκάσει όλους να εξελιχθούμε και να ανταποκριθούμε στα νέα δεδομένα. Στην Κύπρο, λόγω του ότι είμαστε μια μικρή κοινωνία και οικονομία και είμαστε αρκετά ευάλωτοι σε εξωτερικά και κοινωνικά σοκ, η πανδημία αναπόφευκτα επέφερε μεγάλες αλλαγές. Οι αλλαγές αυτές μπορούν να αποτελούν προκλήσεις, αλλά ταυτόχρονα και προοπτικές εξέλιξης για όλους μας. Πολλοί πίστευαν ότι ο χώρος της κατανάλωσης τροφίμων

82 EconomyToday

Ο σύγχρονος καταναλωτής έχει γίνει πιο απαιτητικός, πιο επιλεκτικός και πιο διεκδικητικός

θα μείνει ανεπηρέαστος από τον κορωνοϊό. Αλλά, όπως είδαμε, αυτό δεν ισχύει. Θεωρώ ότι η πιο σημαντική πρόκληση που βιώσαμε και θα βιώσουμε και τον επόμενο χρόνο είναι η στροφή των καταναλωτών στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες και συγκεκριμένα η αναζήτηση του ηλεκτρονικού σουπερμάρκετ. Η επίσκεψη στο σουπερμάρκετ ήταν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας κάθε νοικοκυριού και τώρα βλέπουμε ότι αυτό διαφοροποιείται, αφού παρατηρήθηκε αλματώδης άνοδος στις online αγορές. Αυτός είναι και ο λόγος που όλοι, ειδικά στον κλάδο των υπεραγορών, προχωρήσαμε σε δραστικές αλλαγές και προσθέσαμε την υπηρεσία παράδοσης στο σπίτι. Το ποσοστό των online αγορών σε σχέση με τον συνολικό τζίρο του κλάδου του λιανεμπορίου έχει αυξηθεί. Σε αυτό συντέλεσε και η αλλαγή στις καθημερινές συνήθειες του κόσμου. Για παράδειγμα, υπήρξε αύξηση στο καλάθι τροφίμων και αυτό οφείλεται στην έντονη ενασχόληση του κόσμου με τη μαγειρική, ενώ υπήρξε επίσης αύξηση στα προϊόντα καθαρισμού. Όλες αυτές οι νέες συνήθειες, καθώς και η ευκολία και η εξοικονόμηση χρόνου που σου παρέχουν οι αγορές μέσω διαδικτύου, ενδέχεται να παγιωθούν και να συνεχίσουν να υφίστανται και μετά την κρίση του COVID-19. Η συγκεκριμένη τάση μπορεί να φάνταζε ως μεγάλη πρόκληση στην αρχή, αλλά αποτελεί και θα αποτελέσει και στο μέλλον σημαντική προοπτική για τις επιχειρήσεις. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι για πρώτη φορά καταγράφηκε αρνητικό πρόσημο τον φετινό Ιούνιο στο λιανικό εμπόριο τροφίμων, ποτών και καπνού σε μη ειδικευμένα καταστήματα, όπως επίσης και στην κατηγορία «τρόφιμα, ποτά και καπνός», με βάση τα τελευταία στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας. Ένας από τους κύριους λόγους για την πτώση του λιανικού εμπορίου είναι η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος, γεγονός που τροποποίησε τις καταναλωτικές συνήθειες των Κυπρίων, σε σχέση τόσο με τις επιλογές των αγορών τους όσο και με τον τρόπο που τις πραγματοποιούν. Για παράδειγμα, πριν από την εκδήλωση της πανδημίας, επέλεγαν προϊόντα και υπηρεσίες με γνώμονα την ποιότητα και την τιμή. Τώρα πια παρατηρούμε ότι στρέφονται περισσότερο σε προϊόντα και υπηρεσίες με κύριο κριτήριο την εύκολη πρόσβαση και την ασφάλειά τους.

ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ

Ο σύγχρονος καταναλωτής έχει γίνει πιο απαιτητικός, πιο επιλεκτικός και πιο διεκδικητικός. Έχει αλλάξει άρδην η καταναλωτική συμπεριφορά. Το διαθέσιμο κονδύλι του κάθε καταναλωτή έχει μειωθεί και παράλληλα έχουν αυξηθεί οι προσδοκίες και απαιτήσεις του όσον αφορά την ποιότητα και τις τιμές. Το καλάθι των αγορών των καταναλωτών έχει συρρικνωθεί και παρατηρείται μεγαλύτερη κινητικότητα κατά το πρώτο δεκαήμερο κάθε

μήνα, ενώ μετά ο καταναλωτής γίνεται πιο συγκρατημένος. Ο καταναλωτής δεν είναι πια πιστός σε ένα προϊόν ή ένα κατάστημα. Αντιθέτως, κάνει έρευνα, δοκιμάζει, συγκρίνει και μετά αποφασίζει πού θα καταλήξει. Είναι αρκετά μεγάλη πρόκληση και μεγάλο στοίχημα για όλους μας να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις των καταναλωτών και να κερδίσουμε την αφοσίωση και τη δέσμευσή τους. Επίσης, η διαφοροποίηση στο ωράριο των υπεραγορών, καθώς και τα αυξημένα μέτρα για διασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων και των πελατών, είναι κάποια στοιχεία που πολύ πιθανόν να διατηρηθούν και στο μέλλον, με αποτέλεσμα η εμπειρία του καταναλωτή να διαμορφώνεται ανάλογα. Οι εξελίξεις στον τομέα των προϊόντων ευρείας κατανάλωσης θα είναι ραγδαίες και πιστεύω ότι θα αφορούν όλες τις πτυχές του λιανεμπορίου. Θα έρθουμε αντιμέτωποι με προκλήσεις στον τρόπο διανομής, στον τρόπο συνεργασίας με τους προμηθευτές, σε θέματα που αφορούν τη ζήτηση συγκεκριμένων προϊόντων, καθώς και σε θέματα προσφορών και της σχέσης ποιότητας και τιμής των προϊόντων.

ΠΟΛΛΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ, ΠΟΛΛΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ

Η πιο σημαντική πρόκληση που βιώσαμε και θα βιώσουμε και τον επόμενο χρόνο είναι η στροφή των καταναλωτών στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες και συγκεκριμένα η αναζήτηση του ηλεκτρονικού σουπερμάρκετ

Ο κλάδος μας αναμφίβολα χαρακτηρίζεται από έντονο και διαρκή ανταγωνισμό. Το 2021, λόγω της υπάρχουσας κατάστασης, ο ανταγωνισμός θα είναι εντονότερος. Αυτό όμως αποτελεί μια εξαιρετική ευκαιρία για εξέλιξη. Ο υγιής ανταγωνισμός μάς παροτρύνει να γινόμαστε καλύτεροι και να αναβαθμίζουμε συνεχώς την ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών μας, προκειμένου να ανταποκριθούμε στις ανάγκες του σύγχρονου καταναλωτή. Επιβάλλεται όλοι μας να εκσυγχρονιστούμε, να βελτιώσουμε την εμπειρία που προσφέρουμε, να επικεντρωθούμε στην ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών μας και να προσφέρουμε δελεαστικές, ανταγωνιστικές τιμές. Το μέλλον του χώρου μας έχει πολλές προοπτικές, φτάνει να προσαρμοστούμε στις νέες συνθήκες και να αναπτύξουμε περισσότερους τρόπους αγοράς, πιο εστιασμένους στους καταναλωτές, πιο έξυπνους και πιο ασφαλείς. Το 2021 πιστεύουμε ότι επιφυλάσσει πολλές προκλήσεις για μας, οι οποίες αποτελούν ταυτόχρονα και ευκαιρίες. Όπως για παράδειγμα η απλοποίηση των διαδικασιών, η στροφή στα ψηφιακά κανάλια και η καλύτερη διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας, καθώς πλέον παρατηρούνται αλλαγές στη ζήτηση για διάφορα προϊόντα. Εμείς, στις Υπεραγορές Παπαντωνίου, θα συνεχίσουμε να κάνουμε αυτό που κάνουμε τα τελευταία χρόνια. Να υπηρετούμε τον καταναλωτή με ειλικρίνεια και συνέπεια, προσφέροντάς του αυτό που επιθυμεί. Πάντα σεβόμενοι τις ανάγκες του και προσαρμοζόμενοι στις ανάγκες της εκάστοτε εποχής.

EconomyToday 83

ΑΡΘΡΟ

2021

ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η ΝΕΑ ΤΑΞΗ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ

ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Σε εθνικό επίπεδο, η αγαστή συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων οφείλει να δράσει ως καταλύτης προώθησης και ισχυροποίησης της Κύπρου ως ποιοτικού εκπαιδευτικού προορισμού. Του Πέτρου Πασιαρδή Καθηγητή, Πρύτανη Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου

Η

πανδημία του κορωνοϊού COVID19 δημιούργησε μια νέα τάξη πραγμάτων στην εκπαίδευση παγκοσμίως. Επέφερε μια εξαπίνης «βίαιη» προσαρμογή όλων των συστημάτων και των ιδρυμάτων, σε κάθε βαθμίδα της εκπαίδευσης, στη νέα πραγματικότητα της καθολικής εξ αποστάσεως διδασκαλίας, μάθησης και τηλεργασίας. Πάντως, στο ανώτατο επίπεδο, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν είναι «νέο» γεγονός. Ήδη από το 1960 λειτουργεί το UK Open University και από το 2006 το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Το «νέο» δεδομένο είναι η επιβεβλημένη πλέον ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική πράξη. Αν επικεντρωθούμε στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, θα παρατηρήσουμε παγκοσμίως έναν μεταρρυθμιστικό πυρετό κατά τις τελευταίες δεκαετίες, στη βάση προκλήσεων του ραγδαία μεταβαλλόμενου πολιτικο-κοινωνικοοικονομικού περιβάλλοντος. Χαρακτηριστικά αναφέρω τον εντεινόμενο διεθνή ανταγωνισμό (νέες αγορές, νέες κατηγορίες φοιτητών, διεθνείς κατατάξεις πανεπιστημίων), τον περιορισμό της δημόσιας επένδυσης στην παιδεία, την παγκόσμια οικονομική ύφεση που ουδόλως αφήνει ανεπηρέαστους τους φοιτητές, αλλά και τις τεχνολογικές εξελίξεις και τις συνέπειές τους στην εργασία και την

84 EconomyToday

οικονομία. Στο «εσωτερικό» τους περιβάλλον, τα πανεπιστήμια έρχονται αντιμέτωπα με (α) την ανάγκη για βελτίωση της αποδοτικότητας και της παραγωγικότητάς τους, ώστε να διασφαλιστεί η οικονομική ευρωστία, (β) την πρόκληση να διατηρήσουν και κυρίως να προσελκύσουν εγχώριους και ξένους φοιτητές και (γ) την πίεση να ενισχύσουν την εξωστρέφεια και την παρουσία τους στο επιστημονικό και κοινωνικό γίγνεσθαι. Είναι δηλαδή καιρός τα πανεπιστήμια, ως κατ’ εξοχήν εκπαιδευτικοί οργανισμοί, να γίνουν και edupreneurial οργανισμοί, σύμφωνα με τους Πασιαρδή και Brauckmann.

Η ΚΡΙΣΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΟΔΕΙΧΘΕΙ ΕΥΛΟΓΙΑ

Επίκαιρος, λοιπόν, ο Αϊνστάιν, που διατύπωνε ότι μια κρίση μπορεί να αποδειχθεί πραγματική ευλογία, διότι κάθε κρίση φέρνει πρόοδο; Για την Κύπρο, η πανδημία μπορεί πράγματι να λειτουργήσει ως καταλύτης για την ψηφιακή αναδιοργάνωση της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες. Αν σχεδιαστεί σωστά, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι εξίσου –αν όχι περισσότερο– αποτελεσματική από την παραδοσιακή εκπαίδευση. Στη σχολική πραγματικότητα, η υγειονομική κρίση κατέδειξε –είτε υπάρχει περίπτωση έκτακτης ανάγκης είτε όχι– ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση με κατάλληλες υποδομές, παιδαγωγικές

Η εκπαίδευση είναι μια από τις πολλά υποσχόμενες δραστηριότητες της εθνικής οικονομίας, με συνεισφορά άνω του 6% στο ΑΕΠ

μεθόδους και κατάρτιση των εκπαιδευτικών σε ψηφιακές δεξιότητες θα είναι βασικός πυλώνας στον σχεδιασμό της νέας σχολικής χρονιάς. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, διαπιστώθηκε η ταχύτατη προσαρμογή των κυπριακών ΑΕΙ στις νέες συνθήκες της πανδημίας. Όλα ανταποκρίθηκαν στην αναγκαία στροφή προς την υβριδική/μεικτή εκπαίδευση, προσάρμοσαν τις εκπαιδευτικές μεθόδους τους και εφάρμοσαν μεικτές πρακτικές διδασκαλίας στα συμβατικά προγράμματα σπουδών τους. Σε αυτό το σημείο βρίσκεται και η ειδοποιός διαφορά του ΑΠΚΥ, το οποίο, ως το μοναδικό πανεπιστήμιο στην Κύπρο που προσφέρει σπουδές αποκλειστικά εξ αποστάσεως με εξειδίκευση και εμπειρία 15ετίας, ήταν ήδη έτοιμο να προσφέρει πολύπλευρη μαθησιακή εμπειρία σε κάθε φοιτητή του μέσω της υπερσύγχρονης Πλατφόρμας Τηλεκπαίδευσης και της επιτυχημένης εκπαιδευτικής του μεθοδολογίας, που στηρίζεται στην ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική πράξη. Οι ψηφιακές διαδικασίες εκπαίδευσης και εξυπηρέτησης των φοιτητών και των αποφοίτων μας προϋπήρχαν στο ΑΠΚΥ, αλλά λόγω της υγειονομικής κρίσης ενισχύθηκαν και αποτέλεσαν μια νέα καθημερινή πρακτική. Η μόνη αλλαγή στην εκπαιδευτική πρακτική αφορά τον τρόπο διεξαγωγής των τελικών εξετάσεων, κατά τις οποίες οι φοιτητές έπρεπε να βρίσκονται με φυσική παρουσία σε εξεταστικά κέντρα. Λόγω των περιορισμών, το ΑΠΚΥ ανέπτυξε τάχιστα και με μεγάλη επιτυχία μια μεθοδολογία διεξαγωγής των εξετάσεων εξ ολοκλήρου με ηλεκτρονικά μέσα και ο κάθε φοιτητής αξιολογείτο στον προσωπικό χώρο του, με αδιάβλητες διαδικασίες ταυτοποίησης και ηλεκτρονικής επιτήρησης από τους διδάσκοντές μας. Πού θέλω να εστιάσω; Στο δίπολο ποιότητα - ποσότητα. Εξ ανάγκης, τα συμβατικά πανεπιστήμια στράφηκαν στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση και επένδυσαν ποσοτικά σε τεχνολογικές υποδομές για τον εμπλουτισμό των συμβατικών προγραμμάτων τους με τηλεκπαίδευση. Εκ φύσεως όμως, το ΑΠΚΥ, που προσφέρει αποκλειστικά εξ αποστάσεως σπουδές, επένδυσε ποιοτικά σε θέματα ηλεκτρονικής διδασκαλίας και μάθησης, εκπαιδευτικής μεθοδολογίας και εξυπηρέτησης των πολλών κατηγοριών φοιτητών του (ενήλικες με επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις, άνεργοι, φοιτητές με ειδικές ανάγκες, πρόσφυγες).

Η ΚΥΠΡΟΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Σε εθνικό επίπεδο είναι καταγεγραμμένος ο στόχος της πολιτείας να καταστεί η χώρα μας περιφερειακό κέντρο εκπαίδευσης, έρευνας και καινοτομίας, ώστε να προσελκύει εγνωσμένου κύρους επιστημονικό προσωπικό, αλλά –κυρίως– και ξένους φοιτητές. Η εκπαίδευση, εξάλλου, είναι μια από τις πολλά υποσχόμενες δραστηριότητες της εθνικής οικονομίας, με συνεισφορά άνω του 6% στο ΑΕΠ. Εάν τα πανεπιστήμιά μας εκμεταλλευτούν τις προοπτικές

Η πρόδηλη σημασία των πανεπιστημίων στην οικονομική ανάπτυξη και τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής των κρατών καθιστά αναγκαία την αποτελεσματική αντιμετώπιση των προκλήσεων και των προβλημάτων που αναφύονται και την εκμετάλλευση των προοπτικών ως μέρος του σχεδιασμού της «επόμενης μέρας»

και επενδύσουν στην ανάπτυξη ποιοτικών και ευέλικτων προγραμμάτων σπουδών στην αγγλική γλώσσα, θα είναι σε θέση να δημιουργήσουν τη βάση για προσέλκυση περισσότερων φοιτητών ανεξαρτήτως γεωγραφικής προέλευσης. Σε συνεργασία με τις παραγωγικές δυνάμεις, τα πανεπιστήμιά μας μπορούν, επιπροσθέτως, να ενισχύσουν την πρόσβαση του εργατικού δυναμικού στην εκπαίδευση και να αναπτύξουν εξ αποστάσεως προγράμματα εξειδίκευσης και (επανα)κατάρτισης στελεχών μιας νέας γενιάς επαγγελματιών, επιστημόνων και επιχειρηματιών. Γίνεται αντιληπτό ότι τα πανεπιστήμια, οπωσδήποτε, θα πρέπει να επενδύσουν στην τεχνολογική αναβάθμισή τους, αλλά και να αξιολογήσουν ενδεχόμενες στρατηγικές συμμαχίες για τη δημιουργία συνεργειών και οικονομιών κλίμακας, ώστε να είναι σε θέση να προσαρμοστούν στο διεθνές αρνητικό οικονομικό περιβάλλον και στη διεθνή αγορά της ανώτατης εκπαίδευσης. Όλα αυτά τα στοιχεία αναδεικνύουν την έννοια της ανοικτότητας (openness) στην παιδεία, που σημαίνει ανοικτή εκπαίδευση, λιγότερο δαπανηρή και ανοικτή πρόσβαση σε δεδομένα και εκπαιδευτικούς πόρους, που εξ ορισμού υφίστανται για να μοιράζονται. Στη βάση των παραπάνω δεδομένων, η πρόδηλη σημασία των πανεπιστημίων –ως φορείς γνώσης, έρευνας, καινοτομίας και εξέλιξης του ανθρώπινου κεφαλαίου– στην οικονομική ανάπτυξη και τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής των κρατών καθιστά αναγκαία την αποτελεσματική αντιμετώπιση των προκλήσεων και των προβλημάτων που αναφύονται και την εκμετάλλευση των προοπτικών ως μέρος του σχεδιασμού της «επόμενης μέρας». Υπ’ αυτό το πρίσμα, αποτελεί κύριο μέλημα, τόσο των πανεπιστημιακών αρχών όσο και της πολιτείας, η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των κυπριακών ΑΕΙ, χωρίς εκπτώσεις στην ποιότητα, ώστε να κερδίσουμε μαζικά φοιτητές προς τα πανεπιστήμιά μας και να αξιώσουμε μεγαλύτερο μερίδιο από την παγκόσμια αγορά της ανώτατης εκπαίδευσης, καθώς η Κύπρος αναγνωρίζεται ότι περνά την πανδημία του COVID-19 λιγότερο επώδυνα σε σχέση με άλλους ελκυστικούς εκπαιδευτικούς προορισμούς. Συμπερασματικά, το 2021 ανατέλλει με πληθώρα θεμάτων και εξελίξεων που απαιτούν εγρήγορση, προνοητικότητα, όραμα, ευελιξία, ενεργή παρακολούθηση των παγκόσμιων τάσεων και γρήγορη προσαρμογή στα νέα δεδομένα. Αυτά είναι τα στοιχεία που θα διασφαλίσουν μακροπρόθεσμα, όχι μόνο τη βιωσιμότητα, αλλά και την ανταγωνιστικότητα των εγχώριων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, τόσο από άποψη ποιότητας όσο και από πλευράς ευέλικτων οικονομικών πολιτικών για την εγγραφή και διατήρηση φοιτητών. Σε εθνικό επίπεδο, η αγαστή συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων (πολιτεία, πανεπιστήμια, παραγωγικές δυνάμεις, κοινωνία) οφείλει να δράσει ως καταλύτης προώθησης και ισχυροποίησης της Κύπρου ως ποιοτικού εκπαιδευτικού προορισμού.

EconomyToday 85

ΑΡΘΡΟ

2021

ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΧΡΟΝΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΩΝ

ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ

ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ Τα κυπριακά πανεπιστήμια αποτελούν παράγοντα σταθερότητας και συνοχής για τον τόπο μας και δυνητικά πολύτιμο μοχλό κοινωνικής και οικονομικής ανάταξης για τις επόμενες δύσκολες ημέρες στον τόπο μας. Του Παντελή Σκλιά Καθηγητή, Πρύτανη Πανεπιστημίου Νεάπολις Πάφου, Προέδρου της Συνόδου των Πρυτάνεων των Κυπριακών Πανεπιστημίων

Ο

ι πολλές προκλήσεις τις οποίες κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε κατά τη διάρκεια της δύσκολης αυτής χρονιάς δημιούργησαν για την Ανώτατη Εκπαίδευση στην πατρίδα μας ένα περιβάλλον δημιουργικών ευκαιριών, ανάπτυξης ανθεκτικότητας και δυνατοτήτων λήψης άμεσων αποφάσεων για γρήγορη ανταπόκριση στα συνεχώς μεταβαλλόμενα δεδομένα.

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΕ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΑΞΟΝΕΣ

Επιγραμματικά, μπορούμε να κατατάξουμε τις προοπτικές για τη νέα χρονιά σε τέσσερις άξονες - πυλώνες στήριξης και περαιτέρω ανάπτυξης: • Περαιτέρω διεθνοποίηση της ακαδημαϊκής κοινότητας παράλληλα με την προσφορά ανταγωνιστικών υπηρεσιών και προγραμμάτων σπουδών με βέλτιστους διεθνείς δείκτες ποιότητας.

• Αξιοποίηση κοινοτικών πόρων με παράλληλη μόχλευση και άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων στην περαιτέρω ανάπτυξη και την επένδυση στην πρωτογενή έρευνα και στο ανθρώπινο δυναμικό.

• Έμφαση στην παροχή καινοτόμου γνώσης μέσω της δημιουργίας προγραμμάτων σπουδών αιχμής γνώσης στα σύγχρονα επιστημονικά πεδία της οικονομίας της γνώσης με πλήρη διασύνδεση των νέων εργασιακών μοντέλων.

86 EconomyToday

Η εξέλιξη της τεχνολογίας και η ανάδυση νέων αναγκών στη σύγχρονη κοινωνία δημιουργούν διαρκώς νέες προοπτικές στην αγορά εργασίας

• Αλλαγή του επιχειρησιακού μοντέλου λειτουργίας των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και πλήρης ενσωμάτωση και επέκταση των τεχνολογικών καινοτομιών στις υπηρεσίες και την εκπαιδευτική διαδικασία. Ειδικότερα για το Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου, οι αυξημένες επενδύσεις οι οποίες πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια στις ψηφιακές υποδομές του, στην ενσωμάτωση νέων καινοτόμων τεχνολογιών στην εξ αποστάσεως εκπαιδευτική διαδικασία, στην εναρμόνιση των προγραμμάτων σπουδών, μέσω της αυστηρής διαδικασίας αξιολόγησης με βέλτιστα διεθνή ακαδημαϊκά πρότυπα, καθώς και στην ανάπτυξη της τεχνογνωσίας του άριστου εκπαιδευτικού και διοικητικού προσωπικού μας, διασφάλισαν τη δυνατότητα του Πανεπιστημίου να συνεχίσει την εκπαιδευτική αποστολή του κατά τη διάρκεια των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας, ενώ παράλληλα στηρίξαμε και ενδυναμώσαμε την κοινωνική συνοχή της τοπικής κοινωνίας και την οικονομική δραστηριότητα στη δύσκολη αυτή στιγμή για τον τόπο μας.

η δυνατότητα σύλληψης και υλοποίησης καινοτόμων ιδεών.

ΝΕΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΙΚΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Επίσης, η περαιτέρω αξιοποίηση και θεσμική θωράκιση της εξ αποστάσεως και της μεικτής (blended) εκπαίδευσης, η οποία επετεύχθη σε συνεργασία με τους θεσμικούς φορείς της πολιτείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας και η οποία ακολουθείται και τώρα, έχει προσδώσει ένα επιπλέον συγκριτικό πλεονέκτημα και ανθεκτικότητα στην Ανώτατη Εκπαίδευση στην Κύπρο, αλλά και σημαντικά οφέλη στη φοιτητική κοινότητα, με δυνατότητα πλήρους προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Περαιτέρω, η αποκτηθείσα γνώση και εμπειρία από την προσαρμογή στις νέες συνθήκες εκπαίδευσης και κοινωνικού περιβάλλοντος, σε συνάρτηση με τους έκτακτους πόρους και εργαλεία που κινητοποίησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την έρευνα σε ιατρικό, κοινωνικό και επιχειρησιακό επίπεδο έχουν ήδη προσδώσει στα ερευνητικά κέντρα των πανεπιστημίων μεγαλύτερη δυναμική για έρευνα, συνέργειες, συνεργασίες με ιδρύματα του εξωτερικού, ανταλλαγή επιστημονικών δεδομένων, ανάπτυξη νέων ερευνητικών εργαλείων και αξιοποίηση νέων ερευνητών. Η αυξημένη ανάγκη διασύνδεσης των προγραμμάτων σπουδών με την αγορά εργασίας και την πρωτογενή ερευνητική δραστηριότητα για τη δημιουργία και παροχή εφαρμοσμένης γνώσης δεν προκύπτει πλέον μόνο ως αναγκαία ακολουθία των κατευθύνσεων της Bologna, αλλά και από την αυξημένη ευθύνη των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων στη νέα ψηφιακή εποχή για την καλλιέργεια ψηφιακών ικανοτήτων και τη βελτίωση των υποστηρικτικών δεξιοτήτων των νέων επιστημόνων και μελλοντικών εργαζομένων, όπως η συνεργατική ικανότητα, η δημιουργική αντιμετώπιση - λύση προβλημάτων και

Το διακύβευμα της επόμενης μέρας για την πατρίδα μας αφορά κατ’ αρχάς την αντοχή της κοινωνίας και της οικονομίας να ανακάμψουν σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα από τις επιπτώσεις της πανδημίας και των μέτρων αντιμετώπισής της

Γεγονός παραμένει πως η εξέλιξη της τεχνολογίας και η ανάδυση νέων αναγκών στη σύγχρονη κοινωνία δημιουργούν διαρκώς νέες προοπτικές στην αγορά εργασίας. Ως εκ τούτου, θα συνεχίσουμε την ενίσχυση της πρωτογενούς ακαδημαϊκής ερευνητικής δραστηριότητας του ακαδημαϊκού προσωπικού μας, παράγοντας νέα γνώση αιχμής, με εξωστρέφεια και διεθνή αναγνώριση και με νέα προγράμματα σπουδών, τα οποία απευθύνονται στη διεθνή φοιτητική κοινότητα και ανταποκρίνονται στις νέες συνθήκες της 4IR (Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης) και στο νέο γεωπολιτικοοικονομικό περιβάλλον των παγκόσμιων αγορών. Το διακύβευμα της επόμενης μέρας για την πατρίδα μας αφορά κατ’ αρχάς την αντοχή της κοινωνίας και της οικονομίας να ανακάμψουν σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα από τις επιπτώσεις της πανδημίας και των μέτρων αντιμετώπισής της. Ήδη, οι συνέπειες της πανδημίας –ειδικά μετά το δεύτερο κύμα της– στον τουριστικό τομέα, στις σχετιζόμενες επιχειρήσεις και υπηρεσίες και στο ανθρώπινο δυναμικό είναι βαρύτατες και θα ανακάμψουν σε βάθος χρόνου μόνο με την εφαρμογή στοχευμένων δημόσιων πολιτικών συνεισφοράς σημαντικών οικονομικών πόρων από την πολιτεία. Όσον αφορά τον τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης συνολικά –θα μου επιτρέψετε να εκφραστώ και με την ιδιότητά μου ως Προέδρου της Συνόδου των Πρυτάνεων των Κυπριακών Πανεπιστημίων–, αλλά και ως Πανεπιστήμιο Νεάπολις, αποδείξαμε ότι τα κυπριακά πανεπιστήμια αποτελούν παράγοντα σταθερότητας και συνοχής για τον τόπο μας και δυνητικά πολύτιμο μοχλό κοινωνικής και οικονομικής ανάταξης για τις επόμενες δύσκολες ημέρες στον τόπο μας. Κατά τη διάρκεια του έτους, τα πανεπιστήμια προσέφεραν στη διάθεση της πολιτείας όλους τους πόρους τους (ακαδημαϊκούς, τεχνολογικούς και ανθρώπινους), για τη στήριξη όλων των μέτρων τα οποία στοχεύουν στη μείωση των συνεπειών της πανδημίας στον κυπριακό λαό (βλ. ψήφισμα Συνόδου Πρυτάνεων 20/03/2020). Ήδη, τα πανεπιστημιακά ιδρύματα έχουν καταθέσει, σε συνέχεια πρόσκλησης από την πολιτεία, σειρά προτάσεων για τη βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας στον τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης, οι οποίες με την υιοθέτησή τους θα δημιουργήσουν πολλαπλασιαστική επίδραση και οφέλη, τα οποία θα στηρίξουν τους πυλώνες ανάπτυξης της επόμενης ημέρας, αλλά και θα διαχυθούν οριζόντια στην κυπριακή κοινωνία και οικονομία.

EconomyToday 87

ΑΡΘΡΟ

2021

ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

τα θεμέλια

για μακροπρόθεσμη βιώσιμη ανάπτυξη Το να μπορούμε να επαναπροσδιοριζόμαστε στις καταστάσεις που μας περιβάλλουν εναπόκειται κατά μεγάλο μέρος στην ποιότητα των θεσμών και της παιδείας μιας χώρας. Του δρος Χριστόφορου Χατζηκυπριανού Διευθύνοντος Συμβούλου και Προέδρου Συμβουλίου Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου

H

τελευταία χρονιά μάς απέδειξε με τον πιο περίτρανο τρόπο το πόσο απρόβλεπτη είναι η ζωή και πόσο γρήγορα μπορούν τα δεδομένα μας να αλλάξουν. Η ικανότητα της προσαρμοστικότητας σε μια νέα πραγματικότητα –που όσο προσωρινή και να είναι θα αφήσει τα ίχνη της μακροπρόθεσμα– είναι απαραίτητη για επιβίωση και επιτυχία. Το να μπορούμε να επαναπροσδιοριζόμαστε στις καταστάσεις που μας περιβάλλουν εναπόκειται κατά μεγάλο μέρος στην ποιότητα των θεσμών και της παιδείας μιας χώρας. Κατά την άποψή μου, είναι πάρα πολύ δύσκολο να γίνουν προβλέψεις για το μέγεθος των επιπτώσεων που θα έχει στο ΑΕΠ της χώρας η πανδημία για τη νέα χρονιά. Κατ’ αρχάς, δεν υπάρχει συγκεκριμένος ορίζοντας για το πότε θα αρθούν τα μέτρα που έχει λάβει η κυβέρνηση, για το πότε θα υπάρξει τιθάσευση της πανδημίας, για την αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού, αλλά και για τον τρόπο που θα επηρεάσει τη δημόσια υγεία μακροπρόθεσμα. Οι προβλέψεις από διεθνείς οίκους είναι ότι οδηγούμαστε σε μια παρατεταμένη

88 EconomyToday

παγκόσμια ύφεση και η Κύπρος δεν αποτελεί εξαίρεση. Σίγουρα η οικονομική δραστηριότητα σε όλους τους τομείς θα επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό και τη νέα χρονιά, αλλά θα εστιάσω ιδιαίτερα στον τομέα της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Η πανδημία προκάλεσε ιδιαίτερη πίεση στην ανώτατη εκπαίδευση, κυρίως γιατί τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα έπρεπε τάχιστα να βρουν τρόπους για να συνεχίσουν απρόσκοπτα τη διδασκαλία τους –τον συνολικό τρόπο λειτουργίας τους– μέσω άλλων περιβαλλόντων, ταράζοντας συθέμελα ολόκληρη την ακαδημαϊκή κοινότητα. Τα πανεπιστήμια ήταν από τους πρώτους οργανισμούς που έπρεπε –και πρέπει– να μπορούν να παρέχουν εναλλακτικές στους φοιτητές τους. Η άμεση μεταφορά των διά ζώσης μαθημάτων σε διαδικτυακή μορφή αποτέλεσε επιτακτική ανάγκη και μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για όσους δεν ήταν κατάλληλα προετοιμασμένοι για αυτό. Στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, η μετάβαση από τη διδασκαλία στις αίθουσες στην εξ αποστάσεως λειτουργία δεν αποτέλεσε λύση ανάγκης, γιατί είχαμε ήδη επενδύσει

Οι προβλέψεις από διεθνείς οίκους είναι ότι οδηγούμαστε σε μια παρατεταμένη παγκόσμια ύφεση και η Κύπρος δεν αποτελεί εξαίρεση

σε ψηφιακά μέσα διδασκαλίας ως ένα επιπρόσθετο κίνητρο για τους φοιτητές και ως ανύψωση της ποιοτικής εκπαίδευσης που θέλουμε να τους παρέχουμε. Από πολύ νωρίς, αναγνωρίσαμε ότι οι μεθοδολογίες και τα ψηφιακά εργαλεία της εξ αποστάσεως ηλεκτρονικής μάθησης είχαν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έκαναν αυτή την εκπαιδευτική διαδικασία ιδιαίτερα αποτελεσματική και αναγκαία. Μάλιστα, διεθνείς έρευνες έχουν δείξει ότι, όταν ενσωματώνονται τα ψηφιακά εργαλεία και οι διαδικτυακές διαδικασίες σε συμβατικά διά ζώσης προγράμματα, τότε προκύπτουν μοναδικά πλεονεκτήματα για την ενεργητική μάθηση και την αποτελεσματικότερη επίτευξη μαθησιακών αποτελεσμάτων. Ο πανεπιστημιακός τομέας στην ολότητά του αντιπροσωπεύει περίπου το 6% του ΑΕΠ της Κύπρου και είναι ένας οικονομικός τομέας γνώσης με καλές προοπτικές ανάπτυξης, οι οποίες δεν σχετίζονται με τους παραδοσιακούς πυλώνες ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας. Κατά τη δεκαετία που πέρασε, τα πανεπιστήμια κατέβαλαν τεράστια προσπάθεια και προέβηκαν σε τεράστιες επενδύσεις για να φτάσουν σε ένα ποιοτικό ακαδημαϊκό επίπεδο. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να μη χαθεί η δυναμική αυτή στη διάρκεια αυτής της κρίσης, καθότι θα πάρει πολλά χρόνια για να αναδομηθεί, με τις συνεπακόλουθες αρνητικές συνέπειες.

Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ

Οφείλω όμως να επισημάνω πως ο πανεπιστημιακός τομέας έχει αναδειχθεί μέσα σε αυτή την κρίση και αποτελεί παράδειγμα για τους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας. Εξίσου σημαντικό να αναφερθεί είναι πως τα πανεπιστήμιά μας συνεισφέρουν δραστικά σε πολλά επίπεδα σε αυτή την πρωτοφανή κρίση, όπως στον τομέα της δημόσιας υγείας και στην υποστήριξη της χώρας με το ακαδημαϊκό τους προσωπικό και με φοιτητές (ειδικότερα της Ιατρικής και της Νοσηλευτικής) που προσφέρουν εθελοντικά τον χρόνο και την εξειδίκευσή τους. Μέσα σε όλα αυτά, η αποδιοργάνωση που προκάλεσε η πανδημία έριξε φως στην αναγκαιότητα και τη σημασία της επιστημονικής έρευνας, ακόμα και για την καθημερινότητά μας, αφού οι συστάσεις και οι γνώμες των επιστημόνων αποτελούν κριτήρια για τις κυβερνητικές και κοινωνικές πολιτικές και αποφάσεις. Θα πρέπει να αλλάξουμε συνολικά τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε την επιστημονική έρευνα, γιατί είδαμε πως κατέχει το κλειδί τόσο για την προετοιμασία μας σε περιπτώσεις κρίσεων όσο και για την ικανότητά μας να τις αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά και γρήγορα. Υπό αυτό το πρίσμα, οι μεγαλύτερες ίσως προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση είναι η επένδυση σε νέες τεχνολογίες, η εκπαίδευση του προσωπικού, η κοινωνική αποδοχή των εναλλακτικών μεθόδων εργασίας και θέματα διαχείρισης προσωπικών δεδομένων.

Η μεγάλη πρόκληση, πέρα από το να εστιάσουμε σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, είναι να βάλουμε τα θεμέλια για μακροπρόθεσμη βιώσιμη ανάπτυξη, με μια πιο διαφοροποιημένη οικονομία, που θα ανταποκρίνεται και στις ανάγκες της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης

Σε μια περίοδο κατά την οποία αναζητούνται νέα κοινωνικά και εκπαιδευτικά πρότυπα, όχι μόνο λόγω της πανδημίας αλλά και επειδή τα κατεστημένα έχουν αποδειχθεί ανεπαρκή και μη βιώσιμα, η ανώτατη εκπαίδευση επιστρέφει σε πρώτο πλάνο. Όλα αυτά, κατά τη γνώμη μου, αποτελούν ευκαιρία για να υιοθετήσουμε έναν νέο τρόπο σκέψης και λειτουργίας και να στοχαστούμε το πώς η εκπαίδευση –και δη η οικονομία της γνώσης, αυτός ο συνδυασμός έρευνας, ανάπτυξης, ψηφιακής εκμάθησης και καινοτομίας– θα μας βοηθήσει να ανακάμψουμε, να προχωρήσουμε και να δημιουργήσουμε βιώσιμες και ποιοτικές συνθήκες που θα κάνουν τον τόπο και τη ζωή μας καλύτερα. Σήμερα στα πανεπιστήμια της χώρας αναπτύσσεται σημαντική ερευνητική δραστηριότητα, με αποτελέσματα υψηλού επιπέδου. Ωστόσο, η σύνδεση μεταξύ των φορέων που παράγουν τη γνώση και των φορέων που την εφαρμόζουν είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Αυτό πρέπει να αλλάξει. Οι επιχειρήσεις μπορούν και πρέπει να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματα της βασικής και επιστημονικής έρευνας για την ανάπτυξη νέων, καινοτόμων προϊόντων, μεθόδων και υπηρεσιών. Προς αυτή την κατεύθυνση, προτείνουμε την παροχή ισχυρών κινήτρων στις επιχειρήσεις για επενδύσεις σε θέματα έρευνας και καινοτομίας. Επίσης, μια εθνική στρατηγική αριστείας και προβολής θα συμβάλει στην ανάδειξη των πανεπιστημίων και στη βελτίωση της θέσης τους σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Αυτό θα ενισχύσει τον ρόλο τους στη διαμόρφωση ενός ισχυρού οικοσυστήματος καινοτομίας, απαραίτητου για την ενίσχυση της καινοτόμου επιχειρηματικότητας και της ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας. Ο επιχειρηματικός τομέας θα μπορούσε να συνεργαστεί με τα πανεπιστήμια για τη χρηματοδότηση συγκεκριμένων ερευνητικών προσπαθειών, τα αποτελέσματα των οποίων θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί ο επιχειρηματικός κόσμος, αλλά και η ευρύτερη κοινωνία. Τα πανεπιστήμια μπορούν να υποβοηθήσουν με τεχνογνωσία και έρευνα σε νέους τομείς στους οποίους η Κύπρος πρέπει άμεσα να στραφεί, όπως νέες τεχνολογίες, ιατρικές υπηρεσίες και ιατρικός τουρισμός, cyber security και εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης. Το 2021 θα μπορούσε να είναι η αφετηρία ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης για την κυπριακή οικονομία, αλλά η στρατηγική βασισμένη στην οικονομία της γνώσης απαιτεί κίνητρα ανάπτυξης έρευνας και καινοτομίας, πρόσβαση σε χρηματοδότηση, αλλά και κουλτούρα προώθησης της καινοτομίας στις επιχειρήσεις, κάτι στο οποίο η Κύπρος –και γενικότερα η Ευρώπη– υστερεί. Η μεγάλη πρόκληση, πέρα από το να εστιάσουμε σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, είναι να βάλουμε τα θεμέλια για μακροπρόθεσμη βιώσιμη ανάπτυξη, με μια πιο διαφοροποιημένη οικονομία, που θα ανταποκρίνεται και στις ανάγκες της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης.

EconomyToday 89

ΑΡΘΡΟ

2021

ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η ΩΡΑ ΤΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΟΛΩΝ ΕΙΝΑΙ ΤΩΡΑ

Ήρθε η ώρα οι νέοι να δράσουν, να ακουστούν, να διεκδικήσουν με πράξεις τον κόσμο που θέλουν. Του Τάσου Χριστοφίδη Καθηγητή, Πρύτανη Πανεπιστημίου Κύπρου

Τ

ο 2021 είναι έτος επαναπροσδιορισμού. Η χρονιά που μας πέρασε διατάραξε την καθημερινότητά μας. Η πανδημία «εξανάγκασε» όλους τους τομείς δραστηριότητας να αναθεωρήσουν τον τρόπο τής μέχρι σήμερα λειτουργίας τους, αλλά και να δουν ανθρώπινα πτυχές της εργασίας τους που μέχρι πρόσφατα αγνοούσαν. Η νόσος έφερε στο προσκήνιο τις πραγματικές προτεραιότητες: τον άνθρωπο, την υγεία του, την ανάγκη εξεύρεσης λύσεων για συνεχή επικοινωνία και δραστηριότητα, ακόμα και στις πιο δύσκολες περιστάσεις. Εν μέσω περιορισμών, οι οργανισμοί είχαν την ευκαιρία να στοχαστούν για τον δρόμο που πρέπει να χαράξουν για το μέλλον. Στον τομέα της ανώτατης εκπαίδευσης, το Πανεπιστήμιο Κύπρου προχώρησε αμέσως στην αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας και μετέβη, εκεί που οι συνθήκες το επέτρεπαν, στην τηλεργασία και στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Τα εργαλεία υπήρχαν και τέθηκαν αμέσως σε εφαρμογή και το προσωπικό προσαρμόστηκε με ευελιξία στη νέα κατάσταση. Αυτό συμβαίνει όταν δεν έχεις επιλογή, δρας με ταχύτητα και με αμεσότητα, και το αποτέλεσμα έδειξε ότι το εγχείρημα ήταν επιτυχές. Μήπως λοιπόν το ζητούμενο είναι κάθε φορά να δρούμε λες και τα γεγονότα είναι αναπόδραστα; Η προσαρμοστικότητα της 90 EconomyToday

Η υβριδική διδασκαλία και κινητικότητα, ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η εικονική πανεπιστημιούπολη δεν είναι πια μια διακήρυξη, είναι το παρόν και το μέλλον

πολυμορφικής πανεπιστημιακής μας κοινότητας, φοιτητών/ ριών, ακαδημαϊκών, ερευνητών/ριών, διοικητικού προσωπικού, απέδειξε ότι, με θέληση, επιμονή, σκληρή δουλειά, συνεργασία και αφοσίωση, πολλά μπορούν να γίνουν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Το 2021 προχωράμε στην υλοποίηση όσων στοχαστικά και κριτικά αξιολογήσαμε και δοκιμάσαμε την προηγούμενη χρονιά. Ήδη, από τον Νοέμβριο του 2020, το Πανεπιστήμιο Κύπρου αξιολόγησε την πορεία της πανδημίας και αποφάσισε την αξιοποίηση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και για το Εαρινό Εξάμηνο 2020-2021 για την ασφάλεια και την υγεία της κοινότητας, με εξαίρεση μαθήματα εργαστηριακού και κλινικού τύπου, που θα γίνουν με φυσική παρουσία, τηρώντας όλα τα πρωτόκολλα υγιεινής και αποστασιοποίησης. Είναι μια απόφαση και συμπεριφορά ευθύνης, τόσο για τα μέλη μας όσο και για την ευρύτερη κοινωνία σ’ αυτή τη μοναδική συγκυρία.

ΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΔΙΑΚΗΡΥΞΕΙΣ

Η υβριδική διδασκαλία και κινητικότητα, ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η εικονική πανεπιστημιούπολη δεν είναι πια μια διακήρυξη, είναι το παρόν και το μέλλον. Βεβαίως, τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει το συναίσθημα της αμεσότητας της επαφής και τη φοίτηση σε μια πανεπιστημιούπολη ζωντανή, γεμάτη ενέργεια και δραστηριότητες κάθε λογής που ενεργοποιούν το μυαλό και αναπτύσσουν ερεθίσματα και δεξιότητες μιας ζωής. Οι συνθήκες που ζούμε ωστόσο είναι μοναδικές και σε αυτές τις περιπτώσεις οι λύσεις και οι απαντήσεις που δίνουμε είναι επίσης μαθήματα για το μέλλον. Είναι ακόμα η νέα κατάσταση πραγμάτων απόδειξη της δικαιολογημένης επιμονής του Πανεπιστημίου Κύπρου για έγκριση των κανονισμών που αφορούν την προσφορά ξενόγλωσσων προγραμμάτων σπουδών. Η ψηφιακή νέα πραγματικότητα μάς συνδέει αμεσότερα και ταχύτερα με ολόκληρο τον κόσμο. Δίνει δυνατότητες και προοπτικές για να καταστεί η χώρα μας ένας ελκυστικός προορισμός για εκπαίδευση με την αξιοποίηση της τεχνολογίας. Το Πανεπιστήμιο Κύπρου θέλει να αδράξει την ευκαιρία που του δίνεται, για να το πράξει ωστόσο αυτό χρειάζεται να γίνουν οι απαραίτητες νομοθετικές ρυθμίσεις. Τα εσωτερικά μικροσυμφέροντα δεν μπορούν να αφήνουν τα δημόσια πανεπιστήμια δέσμια σε νομοθεσίες του παρελθόντος. Η κρίση επέτρεψε μέσα σε λίγες μέρες να ρυθμιστεί το ζήτημα της νομιμότητας των τηλεδιασκέψεων. Χρειάζεται επιτέλους λοιπόν με την ίδια ταχύτητα να αφαιρέσουμε και άλλα εμπόδια που κρατούν τη χώρα μας στο παρελθόν.

H ΧΡΟΝΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΩΝ

Το 2021 είναι η χρονιά αναγνώρισης της αξίας του έργου των επιστημόνων, των ερευνητών και ερευνητριών, η

Όταν ακαδημαϊκό προσωπικό της Σχολής Οικονομικών Επιστημών και Διοίκησης προειδοποιούσε για τους κινδύνους που ενέχει η πολιτική των «χρυσών» διαβατηρίων, οι πολιτικοί φορείς σφύριζαν αδιάφορα. Κάτι αντίστοιχο είχε γίνει βεβαίως και πριν από το κούρεμα

χρονιά συνειδητοποίησης ότι η έρευνα που διεξάγεται στα πανεπιστήμια έχει επίδραση στον κόσμο μας. Πλέον η πολιτεία και η κοινωνία ευρύτερα δεν μπορούν να κλείνουν τα αυτιά και τα μάτια στις συμβουλές και τις συστάσεις. Όταν ακαδημαϊκό προσωπικό της Σχολής Οικονομικών Επιστημών και Διοίκησης προειδοποιούσε για τους κινδύνους που ενέχει η πολιτική των «χρυσών» διαβατηρίων, οι πολιτικοί φορείς σφύριζαν αδιάφορα. Κάτι αντίστοιχο είχε γίνει βεβαίως και πριν από το κούρεμα. Πότε επιτέλους θα μάθουμε να διδασκόμαστε από τα λάθη μας; Σε πόσες παγίδες θα πέσουμε προσκολλημένοι στις νοοτροπίες των αρπαχτών και του εύκολου κέρδους; Οι ειδικοί σε θέματα υγείας μίλησαν για τη διαχείριση της πανδημίας και η πολιτεία άκουσε. Αντίστοιχη συνεργασία επιβάλλεται να δούμε σε όλα τα επίπεδα: άλυτο Κυπριακό, τεχνολογικός, περιβαλλοντικός, πράσινος και μπλε προσανατολισμός, οικονομία και κοινωνική συνοχή, παιδεία, πολιτισμός, ανάπτυξη και απασχολησιμότητα. Το 2021 δεν θα είναι ένα εύκολο έτος. Μέσα στη χρονιά, θα μετρήσουμε τις πληγές και τις απώλειες του προηγούμενου χρόνου, τους ανθρώπους που χάθηκαν, τις οικογένειες που θρηνούν, που έχασαν ή θα χάσουν την εργασία τους, τον αντίκτυπο στην οικονομία και τις κοινωνικές ανισότητες που θα ενταθούν, τους γεωπολιτικούς κινδύνους που καραδοκούν για τη χώρα μας. Θα βρούμε μπροστά μας τα σφάλματα του παρελθόντος στον χειρισμό του εθνικού μας προβλήματος. Καθένας και καθεμιά μας λοιπόν καλείται να βοηθήσει στη διαχείριση των προκλήσεων, να φωτίσει με το παράδειγμα και την προσπάθειά του/της τον δρόμο. Δεν είναι όλα φωτεινά, ούτε κι όλα βυθισμένα στο σκότος, άλλωστε η ζωή βρίσκεται πάντα κάπου στο ενδιάμεσο. Βρίσκοντας την ισορροπία, μπορούμε να κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας για να κάνουμε την κοινωνία μας καλύτερη… και είναι πολλά αυτά που πρέπει να γίνουν. Με συμμετοχικότητα, αισιοδοξία, όρεξη για να οικοδομήσουμε μια ομορφότερη πατρίδα σε όλες τις εκφάνσεις της, μπορούμε πρώτα να αλλάξουμε τον εαυτό μας και μετά να προσφέρουμε ουσιαστικά στον συνάνθρωπο, για να απαλύνουμε τον πόνο, αλλά και για να χτίσουμε ένα μέλλον για το οποίο η νέα γενιά θα νιώθει υπερήφανη, μια χώρα όπου οι νέοι/ες μας θα μπορούν να ονειρεύονται και να δημιουργούν. Κλείνοντας, θέλω επίσης να αναφερθώ και στον ρόλο των νέων μας. Ναι μεν οι δικές μας ευθύνες ως μεγαλυτέρων είναι τεράστιες για την υστέρηση της χώρας μας, ωστόσο αυτό δεν πρέπει να είναι δικαιολογία για να παραμένουν αδρανείς και απαθείς. Ήρθε η ώρα, ως νέα γενιά, να δράσουν, να ακουστούν, να διεκδικήσουν με πράξεις τον κόσμο που θέλουν. Η ώρα της ευθύνης όλων είναι τώρα. Καλή χρονιά!

EconomyToday 91

ΑΡΘΡΟ

2021

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

Η ασφαλιστική βιομηχανία

είναι ένα εξαιρετικό

υπόδειγμα ισορροπίας Η μεγάλη πρόκληση για το έτος 2021 είναι να καταφέρουμε να διατηρήσουμε αυτά τα νέα αποκτήματα και να δημιουργήσουμε προοπτική με φρέσκια και ανταγωνιστική παρουσία στην αγορά.

ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗ Γενικού Διευθυντή Συνδέσμου Ασφαλιστικών Εταιρειών Κύπρου

Τ

ο έτος που μόλις έχουμε διανύσει ήταν από κάθε άποψη μοναδικό. Τα γεγονότα που έλαβαν χώρα σε όλη την υφήλιο, κυρίως μετά τον Μάρτιο, τα συναντούσαμε μέχρι τώρα μόνο σε βιβλία επιστημονικής φαντασίας. Η πανδημία του κορωνοϊού μάς υποχρέωσε να διαφοροποιήσουμε σε μεγάλο βαθμό τους οικονομικούς και λειτουργικούς στόχους του έτους. Με τις περισσότερες αναπτυξιακές δράσεις να μπαίνουν στο περιθώριο για να εξοικονομηθούν πόροι, οι εταιρείες περιορίστηκαν στην εκτέλεση των βασικών τους λειτουργιών, κάτω από αντίξοες συνθήκες και σε ορισμένες περιπτώσεις με μειωμένο προσωπικό ή προσωπικό που εργαζόταν εξ αποστάσεως.

ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΘΑ ΜΕΙΝΟΥΝ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ

Πολλοί λένε ότι μέρος των αλλαγών που επέφερε στη ζωή μας ο κορωνοϊός θα παραμείνει για πάντα, ενώ άλλοι υποστηρίζουν πως πολύ σύντομα τα γεγονότα θα αποτελούν έναν εφιάλτη τον οποίο θα αφήσουμε πίσω μας και πως θα επιστρέψουμε στην παλιά μας ρουτίνα. Κατά την άποψή μου, η ιδανική πορεία βρίσκεται κάπου στη μέση. Στη βάση της ρήσης που αποδίδεται στον Winston Churchill, «ποτέ μην αφήσεις μια καλή κρίση να πάει χαμένη», οφείλουμε μέσα στο 2021 να αναγνωρίσουμε, να διατηρήσουμε και να ενισχύσουμε τα καλά στοιχεία που έχουμε εισαγάγει στη ζωή μας 92 EconomyToday

Τα μαζικά δεδομένα (Big Data), η τεχνητή νοημοσύνη και η τεχνολογία Blockchain ανοίγουν νέους ορίζοντες για το επιχειρείν στον κατ’ εξοχήν πελατοκεντρικό ασφαλιστικό τομέα

την περίοδο της πανδημίας. Πραγματικότητες όπως η εισαγωγή αλλά κυρίως η αποδοχή της τηλεργασίας από τους εργοδότες, η επίδειξη γρήγορων αντανακλαστικών από τους οργανισμούς, η απομάκρυνση από την τυπολατρία και την εμμονή σε γραφειοκρατικές διαδικασίες με έντυπα, σφραγίδες και υπογραφές, η αυξημένη χρήση του διαδικτύου, η εισαγωγή των ηλεκτρονικών πληρωμών και τόσα άλλα, έγιναν ξαφνικά αποδεκτά μπροστά στον κίνδυνο να μπει λουκέτο σε ολόκληρη την οικονομία. Θα αποτελέσει μεγάλο πισωγύρισμα αν κάποιες από αυτές τις κατακτήσεις, οι οποίες κάτω από άλλες συνθήκες θα έπαιρναν χρόνια για να τις αποδεχτούμε, αφεθούν να χαθούν. Η μεγάλη πρόκληση για το έτος 2021 είναι να καταφέρουμε να διατηρήσουμε αυτά τα νέα αποκτήματα και να δημιουργήσουμε προοπτική με φρέσκια και ανταγωνιστική παρουσία στην αγορά. Από την άλλη, είναι σημαντικό να αφήσουμε πίσω μας, όσο πιο σύντομα μπορούμε, τις πληγές που μας άφησε το δύσκολο 2020. Η οικονομική αναταραχή αποτέλεσε τη μία κόψη του δίκοπου μαχαιριού της πανδημίας, με την άλλη κόψη να είναι η κοινωνική. Η πανδημία πήρε μαζί της ανθρώπινες ζωές, ενώ πολλοί που ασθένησαν απέκτησαν μόνιμα προβλήματα υγείας. Πολλοί εργαζόμενοι, κυρίως όσοι εργάζονται στον τομέα της υγείας, εξασθένησαν σωματικά και ψυχολογικά από την αφόρητη πίεση πολλών μηνών. Ο εγκλεισμός και τα περιοριστικά μέτρα διατάραξαν την ψυχολογία όλων μας. Οι απαγορεύσεις που επέβαλε η πανδημία υπέταξαν την καθημερινότητα ενός λαού, στον οποίο κυριαρχεί η εξωστρέφεια, η κοινωνική συναναστροφή και οι χειραψίες, και συνέθεσαν μια κατάσταση ξένη. Παρόλο που η κοινωνία μας το αποδέχτηκε εξ ανάγκης και οι αγορές μας λειτούργησαν σχετικά ικανοποιητικά μέσα από «κρύες» τηλεδιασκέψεις, συναντήσεις με κοινωνική αποστασιοποίηση και τηλε-συνέδρια, εκτιμώ ότι η συνέχιση των εργασιών, ακόμα και μέσα σε λιγότερο ακραίες συνθήκες, θα μας επηρεάσει μακροπρόθεσμα. Η κοινωνία μας χρειάζεται σε κάποιο βαθμό την ανθρώπινη επαφή και την προσωπική επικοινωνία. Έχουμε αποδείξει στο παρελθόν ότι αυτά μπορούν να συνυπάρξουν με τον επαγγελματισμό, τη συνέπεια και τη συμμόρφωση στους κανόνες. Στο μυαλό μου δεν χωράει αμφισβήτηση ότι ο εργασιακός επαγγελματισμός, συνεπικουρούμενος από την ανθρώπινη επαφή, μπορεί να λειτουργήσει πολύ καλύτερα στην Κύπρο από ό,τι η απόμακρη και απρόσωπη εργασία που παρατηρούμε σε άλλες χώρες. Η ασφαλιστική βιομηχανία είναι ένα εξαιρετικό υπόδειγμα ισορροπίας. Οι ασφαλιστικές εταιρείες αξιοποιούν και διαρκώς εξελίσσουν τα ψηφιακά τους εργαλεία, χωρίς ωστόσο να απομονώνουν από τον πελάτη τον ασφαλιστικό σύμβουλο, τον οποίο ο πρώτος πάντα χρειάζεται για να πάρει τις σωστές αποφάσεις. Συνεπώς, η ανάπτυξη ενός νέου, μεικτού μοντέλου λειτουργίας αποτελεί κατά την άποψή μου τη σημαντικότερη πρόκληση

για το νέο έτος. Οι εταιρείες θα υποχρεωθούν να αναπτύξουν το νέο επιχειρησιακό μοντέλο, στο οποίο θα εκμεταλλεύονται την αποτελεσματικότητα που ανέπτυξαν κατά την περίοδο της πανδημίας, επαναφέροντας την αναγκαία φυσική επαφή των εργαζομένων, των πελατών και των συνεργατών. Με την απόλυτη φυσική παρουσία να μην αποτελεί ανταγωνιστικό τρόπο λειτουργίας, οι οργανισμοί θα πρέπει να βρουν τρόπους για να διατηρήσουν τη συνοχή διεύθυνσηςεργαζομένων-πελατών-συνεργατών σε μια καθημερινότητα με μειωμένη φυσική επαφή. Αυτό βεβαίως προϋποθέτει αλλαγές στο εργασιακό περιβάλλον, που δεν περιορίζονται σε αντικειμενικές τεχνολογικές καινοτομίες και αλλαγές στον χώρο εργασίας, αλλά αφορούν και λιγότερο απτές έννοιες, όπως η οργανωτική δομή και συνεργασία μεταξύ εργαζομένων, οι αρμοδιότητες και ευθύνες, οι αλλαγές στον τρόπο επιμέτρησης της απόδοσης, τα νέα μοντέλα αξιολόγησης του προσωπικού, η σχέση με τον πελάτη και πολλά άλλα.

ΝΕΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

Μέσα στο 2021, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε, να διατηρήσουμε και να ενισχύσουμε τα καλά στοιχεία που έχουμε εισαγάγει στη ζωή μας την περίοδο της πανδημίας

Η μετάβαση στο νέο μοντέλο λειτουργίας θα γίνει μέσα σε ένα αβέβαιο περιβάλλον αγοράς. Το απότομο τράνταγμα που προκάλεσε η πανδημία στην οικονομία μιας μικρής χώρας, η οποία πρόσφατα ορθοπόδησε από το προηγούμενο μεγάλο οικονομικό σοκ, προκαλεί ανασφάλεια. Είναι κατανοητό ότι οι επιχειρηματίες ίσως να μην επιθυμούν να πάρουν μεγάλα ρίσκα σε αυτό το στάδιο. Όμως, στο σημείο που βρισκόμαστε, η επιστροφή στο παραδοσιακό μοντέλο λειτουργίας ίσως να μην είναι η ιδανική επιλογή. Η πορεία προς τα εμπρός γίνεται μονόδρομος. Οι νέες τεχνολογικές καινοτομίες προσφέρονται για σαρωτικές αλλαγές που μπορούν να μεταμορφώσουν τον ασφαλιστικό κλάδο. Τα μαζικά δεδομένα (Big Data), η τεχνητή νοημοσύνη και η τεχνολογία Blockchain ανοίγουν νέους ορίζοντες για το επιχειρείν στον κατ’ εξοχήν πελατοκεντρικό ασφαλιστικό τομέα. Μεταξύ άλλων, οι τάσεις που αναμένεται να διαμορφωθούν θα επικεντρωθούν στη χρήση των Big Data για παροχή λύσεων στα μέτρα των προσωπικών αναγκών κάθε πελάτη. Οι αλγόριθμοι της τεχνητής νοημοσύνης θα δώσουν τη δυνατότητα για αύξηση της ακρίβειας αξιολόγησης των κινδύνων. Η τεχνολογία Blockchain επιτρέπει τη διαφάνεια και την ασφάλεια στη φύλαξη πληροφοριών, είτε για έναν οργανισμό είτε για ολόκληρη τη βιομηχανία. Το αμέσως επόμενο διάστημα θα αποτελέσει περίοδο δοκιμασίας για όλους αυτούς που θα κληθούν να εφαρμόσουν το μοντέλο που ταιριάζει καλύτερα στους ίδιους, στους πελάτες και στους συνεργάτες τους. Το στοίχημα θα το κερδίσουν όσοι καταφέρουν να πετύχουν την καλύτερη προσαρμογή στο συντομότερο χρονικό διάστημα.

EconomyToday 93

ΑΡΘΡΟ

2021

ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

Οι καιροί απαιτούν

συγκεκριμένες

θέσεις, απόψεις και δεσμεύσεις Το 2021 έρχεται με σημαντικές προκλήσεις και προοπτικές για τον τομέα της δικαιοσύνης. Του Γιώργου Τ. Χριστοφίδη Δικηγόρου, Αντιπροέδρου Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου

Τ

α προβλήματα που αντιμετωπίζει η δικαιοσύνη είναι σοβαρά, γνωστά, καταγεγραμμένα και χρόνια. Οι πρόσφατες εκλογές στον ΠΔΣ και η εκλογή νέου Συμβουλίου υπό την προεδρία του δρος Χρίστου Κληρίδη έχουν σηματοδοτήσει την απαρχή μιας νέας πορείας για το δικηγορικό επάγγελμα και έχουν σημάνει σειρά αλλαγών στον τομέα της δικαιοσύνης. Ποιες μπορούν να είναι οι προκλήσεις και οι προοπτικές για τη δικαιοσύνη το έτος 2021;

ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ

Ίσως το κεφαλαιώδες ζήτημα της περιόδου, το οποίο αναμένεται να αποτελέσει τη μεγαλύτερη πρόκληση και να διανοίξει σοβαρές προοπτικές για την κυπριακή δικαιοσύνη και το νομικό μας σύστημα, είναι η δικαστική μεταρρύθμιση. Όπως δικαιολογημένα έχει αναφερθεί, η διαδικασία της μεταρρύθμισης συνιστά τη σημαντικότερη παρέμβαση επί της συνταγματικής ύλης και της εφαρμογής της από την εισαγωγή του δικαίου της ανάγκης και της καθοριστικής πορείας της κυριαρχίας της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Ibrahim. Αφορά τη λειτουργικότητα και 94 EconomyToday

την αποδοτικότητα των δικαστηρίων, αλλά διαμορφώνει και το είδος της συνταγματικής δικαιοσύνης. Η όποια παρέμβαση στη σύνθετη διαρρύθμισή του αποτελεί κορυφαία πράξη συνταγματικής ενέργειας. Η εκτελεστική εξουσία, μετά την απόσυρση των προηγούμενων νομοσχεδίων, έχει επανεκκινήσει διαδικασία συζήτησης, στην οποία συμμετέχει ο ΠΔΣ διά του Προέδρου του, για τη διαμόρφωση του νέου μεταρρυθμιστικού νομοσχεδίου. Επιδιώκεται: • Αποτελεσματικό διευρυμένο Εφετείο, με τμήματα πολιτικών, ποινικών, αναθεωρητικών εφέσεων, αλλά και τμήματα των ειδικών δικαστηρίων, που να αντανακλά τις αλλαγές και τις απαιτήσεις των καιρών για εξειδικευμένους τομείς δικαίου.

• Στελέχωση από έμπειρους δικηγόρους και δικαστές, ισάριθμη και ισότιμη, ειδικούς επί των αρμοδιοτήτων των τμημάτων.

• Αύξηση της παραγωγικότητας των δικαστηρίων με επέκταση των ωραρίων και των συνεδριάσεων και εκδίκαση και χειρισμό εφέσεων από ενδιάμεσες αποφάσεις από μονομελείς συνθέσεις. Να καταργηθούν οι απαγορευτικές διατάξεις των ενδιάμεσων εφέσεων και να επιτραπεί η έγκαιρη

Το κεφαλαιώδες ζήτημα της περιόδου, το οποίο αναμένεται να διανοίξει σοβαρές προοπτικές για την κυπριακή δικαιοσύνη και το νομικό μας σύστημα, είναι η δικαστική μεταρρύθμιση

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ

πρόσβαση και εκδίκαση των ζητημάτων που εγείρονται κατά το ενδιάμεσο στάδιο.

• Νέο Δικαστικό Συμβούλιο, ώστε σε αυτό να συμμετέχουν δικαστές από όλες τις βαθμίδες της δικαιοσύνης, ο Γ.Ε., καθώς και δικηγόροι. Διεκδίκηση η οποία προκύπτει και είναι αναγκαία από τις συστάσεις της Greco.

• Αλλαγή των κριτηρίων διορισμού δικαστών και εισαγωγή εξετάσεων για διορισμό νέων δικαστών και για θέσεις προαγωγής.

• Αύξηση και ενθάρρυνση διορισμού δικηγόρων σε όλες τις βαθμίδες του δικαστικού σώματος. Απαραίτητη προϋπόθεση η αποδεδειγμένη πρακτική και πολυετής άσκηση δικηγορίας.

Ένα άλλο πρόβλημα, που αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στον τομέα της δικαιοσύνης και το οποίο καταρρακώνει και την εμπιστοσύνη των πολιτών, είναι ασφαλώς το θέμα της εκτέλεσης των αποφάσεων των δικαστηρίων. Έχουν γίνει αμέτρητες προσπάθειες για επίλυση του θέματος αυτού, το οποίο χρονίζει, αλλά λόγω ακριβώς των συσσωρευμένων προβλημάτων το ζήτημα αυτό απλά διαιωνίζεται. Είναι λοιπόν απαραίτητο να δοθούν λύσεις προς αντιμετώπιση επιτέλους αυτής της κατάστασης, κάτι που θα βοηθήσει όλους τους φορείς και –το σημαντικότερο– θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στο σύστημα δικαιοσύνης. Θέση του ΠΔΣ είναι ότι θα πρέπει να γίνει ενίσχυση του θεσμού του παραλήπτη/διαχειριστή και για εταιρείες και για άτομα, μεθοδολογίας εκτέλεσης δικαστικών αποφάσεων εκεί όπου οι συνηθισμένες μορφές δεν επιφέρουν αποτέλεσμα. Επίσης, να ενδυναμωθεί και να απλοποιηθεί η διαδικασία κατάσχεσης εις χείρας τρίτου. Όλα αυτά θα χρειαστούν τροποποίηση της νομοθεσίας.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

Το 2021 αναμένεται να εισαχθεί η ενδιάμεση λύση της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης, η οποία θα αφορά την καταχώρηση δικογραφίας, αιτήσεων και νομικών εγγράφων που σήμερα υποβάλλονται διά της συμβατικής μεθόδου. Το σύστημα αυτό αναμένεται να εφαρμοστεί μέχρι την εισαγωγή ολοκληρωμένου και τεχνολογικά άρτιου συστήματος e-justice. Μεγάλη πρόκληση, πέρα από την ηλεκτρονική δικαιοσύνη για τα θέματα καταχωρήσεων στο Πρωτοκολλητείο, αποτελεί επίσης η εισαγωγή της διαδικτυακής εκδίκασης υποθέσεων, όπου αυτό είναι εφικτό και ενδείκνυται.

ΕΠΙΛΥΣΗ ΤΩΝ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΔΙΚΑΣΗ

Εντός του 2021, σημαντικός στόχος θα πρέπει να είναι η βελτίωση των συνθηκών απονομής της δικαιοσύνης και ο τερματισμός της προκλητικής καθυστέρησης στην απονομή της, που αγγίζει τα όρια της αρνησιδικίας, και η αντιμετώπιση της καθυστέρησης στον προσδιορισμό των υποθέσεων και στην έκδοση αποφάσεων, φαινόμενα που έχουν κλονίσει και συνεχίζουν να κλονίζουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στη δικαιοσύνη και δημιουργούν προβλήματα στους δικηγόρους, οι οποίοι πολλές φορές καλούνται να «απολογηθούν» για τα ζητήματα αυτά, χωρίς όμως να έχουν ευθύνη. Στόχος είναι: • Η άμεση και πλήρης υλοποίηση του συνόλου των εισηγήσεων των εμπειρογνωμόνων σε σχέση με τις καθυστερήσεις.

• Η αξιολόγηση του εγχειρήματος στο Επ. Δικαστήριο Πάφου και η δημιουργία ειδικού κλιμακίου για την εκδίκαση καθυστερημένων υποθέσεων και η στελέχωσή του από τον απαιτούμενο αριθμό δικαστών, καθώς και από άλλο υποστηρικτικό προσωπικό, με χρονικό ορίζοντα την εκδίκαση των υποθέσεων αυτών εντός 3 ετών.

• Η υιοθέτηση νέων θεσμών πολιτικής δικονομίας που προσφάτως έχουν ολοκληρωθεί και η σταδιακή εφαρμογή τους με την κατάλληλη εκπαίδευση των δικηγόρων.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗΣ ΥΛΗΣ

Εντός του 2021, σημαντικός στόχος θα πρέπει να είναι η βελτίωση των συνθηκών απονομής της δικαιοσύνης και ο τερματισμός της προκλητικής καθυστέρησης στην απονομή της, που αγγίζει τα όρια της αρνησιδικίας

Είναι γεγονός ότι η επίλυση του προβλήματος των καθυστερήσεων και της εκτέλεσης αναμένεται να επιφέρει αύξηση στον αριθμό των καταχωρήσεων. Θα πρέπει ο Δικηγορικός Σύλλογος να περιφρουρήσει ακριβώς αυτό που ο νόμος επιβάλλει, δηλαδή το ασκείν την δικηγορίαν. Το 2021 ξεκινά με θετικά στοιχεία, αφού αναμένεται να συμπεριληφθεί στο ασκείν την δικηγορίαν η σύνταξη συμβολαίων και συμφωνιών μισθώσεων.

ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

Ζούμε σε μια χώρα όπου το σύστημα δικαίου, το κοινοδίκαιο, έχει υποστεί αλλαγές σημαντικές και έχει αλλοιωθεί, με αποτέλεσμα πολλοί θεωρητικοί σήμερα να μιλούν για μεικτό σύστημα. Ενόσω αυτή η συζήτηση εξελίσσεται, οι βασικές νομοθεσίες έχουν μείνει για πολλά χρόνια αναλλοίωτες, με τρόπο που να μην αντικατοπτρίζουν τον εκσυγχρονισμό του δικαίου. Έχουν δημιουργηθεί ήδη Θεματικές Επιτροπές στον ΠΔΣ που έχουν ως στόχο τον εκσυγχρονισμό των νομοθεσιών μέσα σε πλαίσιο επιστημονικών προσεγγίσεων. Οι καιροί απαιτούν συγκεκριμένες θέσεις, απόψεις και δεσμεύσεις –και όχι αόριστες παρελθοντικές αναφορές– οι οποίες θα μπορέσουν να αναβαθμίσουν και να εκσυγχρονίσουν το δικηγορικό επάγγελμα, κάτι που ευελπιστούμε ότι θα υλοποιηθεί εντός του νέου έτους.

EconomyToday 95

ΑΡΘΡΟ

2021

ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Η ανάπτυξη

της χώρας στηρίζεται στην τηλεπικοινωνιακή της υποδομή

Η ψηφιακή τεχνολογία, για να έχει νόημα, πρέπει να απευθύνεται σε όλους και όχι σε λίγους προνομιούχους. Του Θάνου Χρονόπουλου CEO Epic

Γ

ια πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία, η ανθρωπότητα παραμένει συντονισμένη για ένα επιστημονικό επίτευγμα που θα επαναφέρει την κανονικότητα στις ζωές μας και την οικονομία στους συνήθεις της ρυθμούς. Το ξεκίνημα των εμβολιασμών πιστεύουμε ότι θα αλλάξει τη σημερινή εικόνα και την ψυχολογική διάθεση των αγορών. Η Κύπρος του 2021 πρέπει κι αυτή με τη σειρά της να εργαστεί με εντατικούς ρυθμούς, όχι μόνο για την επιστροφή στην ομαλότητα, αλλά και για να κερδίσουμε το χαμένο έδαφος και να αξιοποιήσουμε διδάγματα από την πρωτοφανή συγκυρία.

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ

Η Epic είναι έτοιμη να διαδραματίσει τον δικό της καταλυτικό ρόλο στη μετά COVID-19 εποχή, προσφέροντας εξαιρετικό δίκτυο σε συνδυασμό με πραγματική οικονομία. Το μεγάλο επενδυτικό πλάνο που έχουμε θέσει προχωρά ικανοποιητικά παρά τις δυσκολίες, ενώ η αναβάθμιση της ποιότητας του δικτύου κινητής μας, απαραίτητη προϋπόθεση ανάπτυξης, αναγνωρίστηκε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο. Δύο ανεξάρτητοι φορείς βράβευσαν την Epic μέσα στο 2020, στην πιο δυσχερή περίοδο για τις τηλεπικοινωνίες, με το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού να χρησιμοποιεί την ψηφιακή οδό για όλες του τις λειτουργίες: εργασία, εκπαίδευση, συναλλαγές, ψυχαγωγία. Συνεχίζουμε σε 96 EconomyToday

Το ξεκίνημα των εμβολιασμών πιστεύουμε ότι θα αλλάξει τη σημερινή εικόνα και την ψυχολογική διάθεση των αγορών

αυτόν τον δρόμο της ποιότητας και της αξιοπιστίας. Με καλά σχεδιασμένες κινήσεις σε επενδύσεις και αναβαθμίσεις δικτύου, βελτιώνουμε ουσιαστικά και πρακτικά την καθημερινότητα των πελατών μας.

οικονομία της και να καταστεί ελκυστικός επενδυτικός και επιχειρηματικός προορισμός. Βασική προϋπόθεση είναι να μπορούν όσο το δυνατόν περισσότεροι να έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές τηλεπικοινωνίες και να αξιοποιούν τις δυνατότητες του ψηφιακού κόσμου. Και αυτός είναι ο στόχος μας μέσα από το υπερσύγχρονο δίκτυό μας.

ΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΔΙΚΤΥΟ ΚΙΝΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Εκπληρώνοντας τη δέσμευσή μας προς τους καταναλωτές για εξαιρετικό δίκτυο και πραγματική οικονομία, κατακτήσαμε την κορυφή ως το καλύτερο δίκτυο κινητής στην Κύπρο, σύμφωνα με τους δύο διεθνείς ομίλους Ookla και umlaut, οι οποίοι βράβευσαν ταυτόχρονα την Epic μέσα στην ίδια χρονιά. Αυτό είναι κάτι που γίνεται για πρώτη φορά στην Κύπρο, ένα δίκτυο κινητής να βραβευτεί ταυτόχρονα από δύο αναγνωρισμένους οργανισμούς μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα! Αρχικά η umlaut, η ανεξάρτητη διεθνής εταιρεία μετρήσεων και ελέγχου δικτύων, μας βράβευσε ως το «Best Mobile Network in Test», έπειτα από εκτενή αξιολόγηση των κυπριακών δικτύων κινητής τηλεφωνίας, και μας κατέταξε στην πρώτη θέση με την υψηλότερη βαθμολογία. Στη συνέχεια η Ookla, ο παγκοσμίως αναγνωρισμένος οργανισμός διαδικτυακών μετρήσεων και αναλύσεων, μας ανέδειξε ως το «Γρηγορότερο Δίκτυο Κινητής στην Κύπρο», μέσα από μια αυστηρή ανάλυση των ταχυτήτων λήψης και αποστολής του κάθε παρόχου, η οποία πραγματοποιείται από τους ίδιους τους καταναλωτές σε πραγματικό χρόνο και συνθήκες. Όλα αυτά σε μια περίοδο με υψηλή ζήτηση για τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα, γεγονός που καθιστά ακόμα πιο ξεχωριστή την επιτυχία μας.

ΤΕΧΝΟΓΝΩΣΙΑ 5G

Με τη σιγουριά της γνώσης και της εμπειρίας, βαδίζουμε στη νέα εποχή. Συμμετέχουμε στη διαδικασία πλειστηριασμού για χορήγηση άδειας λειτουργίας δικτύου 5G από το Τμήμα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών του Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής. Έχουμε την απαραίτητη εμπειρία και εξειδίκευση μέσω του μετόχου μας, Monaco Telecom, ο οποίος ήταν η πρώτη τηλεπικοινωνιακή εταιρεία στον κόσμο που εγκατέστησε και λειτουργεί δίκτυο 5G σε ευρωπαϊκή χώρα, στο Μονακό.

Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΝΑ ΒΗΜΑ ΜΠΡΟΣΤΑ

Η ανάπτυξη της χώρας στηρίζεται στην τηλεπικοινωνιακή της υποδομή. Η Κύπρος οφείλει να βρίσκεται στις πρώτες επιλογές των επενδυτών ως ιδανικός επιχειρηματικός προορισμός μέσα στο 2021. Ανεβάζοντας την ποιότητα και τις ταχύτητες του δικτύου μέσα από τις συνεχείς μας επενδύσεις, συμβάλλουμε και εμείς σε αυτή την αναβάθμιση.

ΣΤΗ ΝΕΑ EPIC ΕΠΟΧΗ

Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ FIBER

Η Epic το 2021 θα προσφέρει στους καταναλωτές εξελιγμένα προϊόντα και υπηρεσίες για να διευκολύνει τη ζωή και την καθημερινή δραστηριότητά τους. Όπως και στην κινητή, θέλουμε να προσφέρουμε στους συνδρομητές μας το καλύτερο δίκτυο με πραγματική οικονομία και στο ίντερνετ για το σπίτι. Για τον σκοπό αυτό, επενδύουμε στην ταχύτατη ανάπτυξη του ιδιόκτητου σταθερού ευρυζωνικού δικτύου οπτικών ινών (fiber), το οποίο θα φέρει σαρωτικές αναβαθμίσεις στις ταχύτητες πρόσβασης στο διαδίκτυο αλλά και στις δυνατότητες των καταναλωτών. Ανήκουμε σε μια μεγάλη οικογένεια εταιρειών, έναν όμιλο που πρωτοστατεί στα δίκτυα οπτικών ινών σε χώρες όπως η Ελβετία, η Ιρλανδία και το Μονακό, και έτσι κατέχουμε την τεχνογνωσία για να προσφέρουμε το καλύτερο δίκτυο και στην Κύπρο.

H τεχνολογία fiber πρέπει να είναι προσιτή για να είναι χρήσιμη. Η ψηφιακή τεχνολογία, για να έχει νόημα, πρέπει να απευθύνεται σε όλους και όχι σε λίγους προνομιούχους. Για μας είναι ξεκάθαρο: Το fiber, όπως και το 5G, είναι η επόμενη ευκαιρία της χώρας να μετασχηματίσει την

Το fiber, όπως και το 5G, είναι η επόμενη ευκαιρία της χώρας να μετασχηματίσει την οικονομία της και να καταστεί ελκυστικός επενδυτικός και επιχειρηματικός προορισμός

Το 2020 μάς επιφύλαξε ένα δύσκολο περιβάλλον με πρωτόγνωρες συνθήκες. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι τηλεπικοινωνίες δοκιμάστηκαν σε πολύ μεγάλο βαθμό, καθώς η ανάγκη για δυνατό δίκτυο ήταν πιο σημαντική από ποτέ και η ευθύνη μας μεγάλη. Ανταποκριθήκαμε με απόλυτη επιτυχία. Αποδείξαμε την αξία και την προοπτική μας, με τους συνδρομητές μας να απολαμβάνουν απρόσκοπτη επικοινωνία, χάρη στην αφοσίωση του ανθρώπινου δυναμικού μας, αλλά και λόγω των σωστών και έγκαιρων κινήσεων που είχαν ήδη γίνει – κινήσεις σε επενδύσεις και αναβαθμίσεις του δικτύου μας. Μέσα στο 2021, θα συνεχίσουμε να επενδύουμε και να βρίσκουμε τρόπους να ανταποκρινόμαστε στις απαιτήσεις του καταναλωτή. Ο σκοπός μας παραμένει σταθερός: Να προσφέρουμε υπερσύγχρονο δίκτυο και να δίνουμε αξία στον οικιακό και εταιρικό καταναλωτή. Να παρέχουμε ολοκληρωμένες λύσεις για να καλύπτουμε τις αυξημένες ανάγκες για αξιόπιστη επικοινωνία και γρήγορες συνδέσεις ίντερνετ στο σπίτι, στην επιχείρηση, καθ’ οδόν, στην ύπαιθρο και οπουδήποτε αλλού βρίσκονται οι συνδρομητές μας. Στη νέα ψηφιακή εποχή, η Epic είναι στην κορυφή των τηλεπικοινωνιών στην Κύπρο, με εξαιρετικό δίκτυο και πραγματική οικονομία.

EconomyToday 97

ΑΡΘΡΟ

2021

ΑΚΙΝΗΤΑ

ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΓΚΗ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΗΣ

ΞΕΝΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ

Αναγκαίος ο επανασχεδιασμός ενός επενδυτικού προγράμματος με στόχο την προσέλκυση υψηλού βεληνεκούς επενδυτών.

ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Προέδρου Παγκύπριου Συνδέσμου Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης και Οικοδομών

Δ

ιαχρονικά, ο τομέας της ανάπτυξης γης και των κατασκευών λειτουργεί ως στυλοβάτης και βασικός αιμοδότης της κυπριακής οικονομίας, συμβάλλοντας ενεργά και καταλυτικά στην ανάπτυξη του τόπου και προσφέροντας χιλιάδες θέσεις εργασίας, αφού τροφοδοτεί δεκάδες επαγγέλματα. Ενδεικτικά, ο κατασκευαστικός τομέας συνεισφέρει το 5,2% της συνολικής προστιθέμενης αξίας, με διευρυμένες προεκτάσεις εάν ληφθούν υπόψη οι παρεμφερείς υπηρεσίες που συμβάλλουν στη λειτουργία του. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για έναν τομέα που απασχολεί περίπου 40.000 εργαζόμενους, ήτοι το 7,4% της συνολικής απασχόλησης, ενώ το μερίδιό του στα κρατικά έσοδα ανέρχεται στο 16%.

ΤΟ ΠΛΗΓΜΑ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

Η πανδημία του COVID-19, ωστόσο, σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις από τον απότομο τερματισμό του Κυπριακού

98 EconomyToday

Το τοπίο είναι θολό και το 2021 ξημερώνει αβέβαιο για την Κύπρο, για την Ευρώπη, για τον πλανήτη

Επενδυτικού Προγράμματος, έχουν καταφέρει καίριο πλήγμα στον κλάδο των κατασκευών. Για αυτούς τους λόγους, η ζήτηση από το εξωτερικό έχει μειωθεί κατακόρυφα, φρενάροντας την ομαλή λειτουργία του κλάδου και κατά συνέπεια της κυπριακής οικονομίας. Αξίζει, μέσα σε αυτό το πλαίσιο, να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με ανάλυση της PwC, οι κατασκευές και τα ακίνητα συγκαταλέγονται ανάμεσα στους κλάδους που επηρεάζονται περισσότερο από την πανδημία στην Κύπρο, μαζί με την τουριστική βιομηχανία και το εμπόριο. Οι αριθμοί καταδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος, καθιστώντας πιο αναγκαία από ποτέ τη λήψη αποφασιστικών μέτρων, καθώς και την ανάληψη άμεσων πρωτοβουλιών, αφενός για την αντιμετώπιση της κατάστασης, όπως έχει διαμορφωθεί συνεπεία της πανδημίας, και αφετέρου για αντιστροφή του αρνητικού κλίματος γύρω από την κυπριακή οικονομία, με τη δημιουργία ενός σύγχρονου και συνάμα ανταγωνιστικού περιβάλλοντος που θα ευνοεί τη βιώσιμη ανάπτυξη και θα προσελκύει ξένες επενδύσεις. Επιβάλλεται συνεπώς η εντατικοποίηση των ενεργειών για προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων μέσα στο νέο και συνεχώς μεταβαλλόμενο οικονομικό περιβάλλον. Ο κλάδος πρέπει να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, με το βλέμμα στραμμένο στο 2021, που προβλέπεται ότι θα είναι μια δύσκολη χρονιά, με σοβαρά (αλλά όχι ανυπέρβλητα, αν γίνουν οι κατάλληλες ενέργειες) εμπόδια στη σύναψη νέων συμφωνιών και στη διενέργεια σημαντικών συναλλαγών.

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΚΙΝΗΤΡΑ

Ένας από τους τρόπους που θα μπορούσαν να εξεταστούν για την προσέλκυση επενδύσεων είναι η παροχή φορολογικών κινήτρων και ελαφρύνσεων στους εν δυνάμει επενδυτές, ώστε να προτιμήσουν την Κύπρο έναντι οποιασδήποτε άλλης χώρας. Παράλληλα, θα πρέπει να τεθεί ξανά στο τραπέζι το Πρόγραμμα Μόνιμης Διαμονής, προκειμένου να καταστεί πιο ελκυστικό για τους ξένους επενδυτές.

ΝΕΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Είναι, την ίδια ώρα, ομολογουμένως, κατανοητή η δυστοκία η οποία υπάρχει στη σκιά των εξελίξεων που αφορούν το

Στόχος παραμένει η επίτευξη βιώσιμης και μακροπρόθεσμης ανάπτυξης στη βάση ανταγωνιστικών και συγκριτικών πλεονεκτημάτων που μπορεί να αναπτύξει και να προωθήσει η Κύπρος

επενδυτικό πρόγραμμα που έχει τερματιστεί, ωστόσο δεν μπορούμε να μείνουμε με σταυρωμένα τα χέρια, δεδομένου ότι πρόκειται για ένα πρόγραμμα με μεγάλη συνεισφορά στην ανάπτυξη της οικονομίας και κατ’ επέκταση στην κοινωνική ευημερία. Στην εξίσωση πρέπει συνεπώς να ενταχθεί και η ανάγκη επανασχεδιασμού ενός επενδυτικού προγράμματος με στόχο την προσέλκυση υψηλού βεληνεκούς επενδυτών, τους οποίους παρεμπιπτόντως διεκδικούν πλείστα όσα κράτη της Ε.Ε. Το νέο επενδυτικό πρόγραμμα θα πρέπει σαφώς να στηρίζεται στις συστάσεις και οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χωρίς παραθυράκια που να ευνοούν τις οποιεσδήποτε κακές πρακτικές. Εξάλλου, τον Νοέμβριο του 2020 ανακοινώθηκε ότι η Μάλτα αξιοποιεί στο έπακρο τα πλεονεκτήματα που διαθέτει σε ό,τι αφορά την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και την πολιτογράφηση ξένων επενδυτών, θεσπίζοντας νέους κανονισμούς για την παραχώρηση υπηκοότητας, προσπαθώντας να κατευνάσει τις ανησυχίες της Κομισιόν για το θέμα. Το τοπίο είναι θολό και το 2021 ξημερώνει αβέβαιο για την Κύπρο, για την Ευρώπη, για τον πλανήτη. Τα δεδομένα όπως διαμορφώνονται επιβάλλουν συσπείρωση όλων γύρω από το συμφέρον του τόπου. Πρέπει να δράσουμε προς αυτή την κατεύθυνση άμεσα και αποφασιστικά, με σοφία και μαθαίνοντας από τα λάθη του παρελθόντος, ώστε να διασφαλίσουμε τη βιωσιμότητα και ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας, αλλά και τις χιλιάδες θέσεις εργασίας που εξαρτώνται από τον κατασκευαστικό τομέα. Στόχος παραμένει η επίτευξη βιώσιμης και μακροπρόθεσμης ανάπτυξης στη βάση ανταγωνιστικών και συγκριτικών πλεονεκτημάτων που μπορεί να αναπτύξει και να προωθήσει η Κύπρος. Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης και Οικοδομών ξεκίνησε ήδη πρωτοβουλία για ενεργοποίηση των εταίρων του τομέα των κατασκευών αλλά και αυτών που είναι αρμόδιοι για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Λόγω της κρίσης, κάθε μέρα είναι πολύτιμη και η αξιοποίηση της γνώσης, των εμπειριών και των ικανοτήτων των ατόμων και των φορέων που εμπλέκονται πρέπει να γίνει σε σύντομο χρονικό διάστημα και με στοχευμένες δράσεις.

EconomyToday 99

ΑΡΘΡΟ

2021

ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

Το 2021 θα είναι

μια electric χρονιά! Είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε την αυξημένη ζήτηση για ψηφιοποιημένες υπηρεσίες, είτε μέσω του virtual showroom, είτε μέσω του application που δημιουργήσαμε, είτε μέσω της δυνατότητας για online service booking. ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΝΑΣ ΔΙΟΓΕΝΟΥΣ CEO UNICARS

Τ

ο 2021 αποτελεί εξ ορισμού μια χρονιάορόσημο, που φέρνει πολλές προκλήσεις αλλά και προοπτικές. Αυτό γιατί το 2020 δημιούργησε τις συνθήκες ώστε να διαφοροποιηθούν πολλές καταναλωτικές συνήθειες και δεδομένα που χαρακτήριζαν τη ζωή μας, πόσο μάλλον την αγορά. Είναι γεγονός πως ο χώρος της αυτοκίνησης, ως μια δυναμική αγορά, βρισκόταν ήδη σε μια περίοδο μετάλλαξης και διαφοροποίησης. Και αυτή η διαδικασία επιταχύνθηκε δραστικά μέσα στο 2020. Έτσι, η νέα χρονιά θα υποδεχτεί μια εντελώς αλλαγμένη αγορά, τόσο ως προς τα αυτοκίνητα όσο και ως προς τις υπηρεσίες.

100 EconomyToday

Το 2021 λανσάρουμε 5 ηλεκτρικά μοντελα που θα σηματοδοτήσουν τη νέα εποχή στην αυτοκίνηση

ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Ποιες είναι όμως οι προκλήσεις που φέρνει το νέο έτος; Οι βασικότερες προκλήσεις που θα κυριαρχήσουν στον χώρο της αυτοκίνησης είναι η δημιουργία μοναδικών εμπειριών στους καταναλωτές, η μετά COVID-19 προσαρμογή στις νέες τάσεις που μπήκαν στη ζωή μας, καθώς και η ηλεκτροκίνηση. Η Unicars δημιούργησε στα Λατσιά το μεγαλύτερο Hub After Sales υπηρεσιών στην Κύπρο, έναν κόμβο παροχής highend υπηρεσιών στους πελάτες, όπου σε ένα ανανεωμένο περιβάλλον παρέχει εξατομικευμένη, εξειδικευμένη και ολοκληρωμένη εξυπηρέτηση, ξεπερνώντας τις προσδοκίες των πελατών της. Ένα project που απαντά με τον πλέον εμφατικό τρόπο στην πρόκληση για παροχή μοναδικών εμπειριών. Παράλληλα, θα εφαρμόσουμε το πλάνο ανανέωσης που εκπονήσαμε και για όλα τα σημεία παγκύπρια, ώστε όλοι οι πελάτες μας να απολαμβάνουν ανάλογες εμπειρίες, ανεξαρτήτως της πόλης στην οποία βρίσκονται.

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΙΣ ΝΕΕΣ ΤΑΣΕΙΣ Εξίσου σημαντικής σημασίας πρόκληση είναι η προσαρμογή στις νέες τάσεις που έκαναν την εμφάνισή τους μαζί με την πανδημία. Τάσεις που έχουν να κάνουν κυρίως με την ψηφιοποίηση. Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφέρω πως η Unicars έχει μπει σε αυτή τη διαδικασία από το 2017, καθώς ήταν πασιφανές ότι η αγορά αναζητά ψηφιακές λύσεις. Έτσι, είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε την αυξημένη ζήτηση για ψηφιοποιημένες υπηρεσίες, είτε μέσω του virtual showroom που πρώτοι λανσάραμε, είτε μέσω του αντίστοιχου application που δημιουργήσαμε, είτε μέσω της δυνατότητας για online service booking. Για το νέο έτος είμαστε ήδη έτοιμοι να προσφέρουμε ακόμα περισσότερες υπηρεσίες, αλλά και ένα νέο app που θα κάνει την εμπειρία των πελατών μας με το αυτοκίνητο ακόμα πιο διαδραστική και μοναδική. Θα πρέπει επίσης να αναφέρω πως εσωτερικά στην εταιρεία υλοποιούμε μια στρατηγική ψηφιοποίησης πολλών διαδικασιών και υπηρεσιών, ώστε η εταιρεία να γίνει πιο ευέλικτη και πιο

Οι βασικότερες προκλήσεις που θα κυριαρχήσουν στον χώρο της αυτοκίνησης είναι η δημιουργία μοναδικών εμπειριών στους καταναλωτές, η μετά COVID-19 προσαρμογή στις νέες τάσεις και η ηλεκτροκίνηση

αποτελεσματική. Για τον χώρο του αυτοκινήτου η προοπτική είναι μία και είναι ηλεκτρική! Ο Όμιλος Volkswagen αποτελεί τον ταχύτερα αναπτυσσόμενο όμιλο στην παγκόσμια αγορά του αυτοκινήτου αναφορικά με την ηλεκτροκίνηση. Με τεράστιες επενδύσεις στη διαμόρφωση εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικών αυτοκινήτων, στην ανάλογη τεχνολογία, στην εκπαίδευση, αλλά και στα connected services, είναι βέβαιο πως μας δίνει την απαραίτητη τεχνογνωσία ώστε η Unicars να εδραιωθεί ως η κυρίαρχη και πρωτοπόρος εταιρεία στον τομέα της ηλεκτροκίνησης στην Κύπρο. Προκειμένου ως εταιρεία να ανταποκριθούμε στην προοπτική που ανοίγεται μπροστά μας, υλοποιήσαμε και εξακολουθούμε να εφαρμόζουμε ένα πλάνο electrification όλων των σημείων πώλησης αλλά και after sales υπηρεσιών. Ένα πλάνο που έρχεται να υποστηρίξει το λανσάρισμα 5 ηλεκτρικών μοντέλων το νέο έτος, που θα σηματοδοτήσουν τη νέα εποχή στην αυτοκίνηση. Παράλληλα, όμως, εργαζόμαστε και για τη δημιουργία των υποδομών που θα υποστηρίξουν τους ιδιοκτήτες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Είναι άλλωστε διάχυτη η εντύπωση πως οι καταναλωτές είναι επιφυλακτικοί όταν κάτι νέο εισάγεται στην αγορά. Γι’ αυτό και η Unicars έχει κάνει όλες τις ενέργειες ώστε να παρέχει στους πελάτες της όλα εκείνα τα στοιχεία που θα τους κάνουν να νιώσουν ασφαλείς και σίγουροι για την επιλογή τους. Με συνεχείς εκπαιδεύσεις του τεχνικού προσωπικού μας, αλλά και δημόσιων φορέων όπως η Πυροσβεστική, με κομβικές συμφωνίες για τη φόρτιση των αυτοκινήτων των πελατών, αλλά και με την τεχνογνωσία που έχει ο Όμιλος Volkswagen, εγγυόμαστε ότι η μετάβαση στην ηλεκτρική εποχή δεν θα είναι ένα ερώτημα αλλά το ζητούμενο. Το 2021 θα είναι μια total electric χρονιά!

H Unicars εδραιώθηκε ήδη ως η πλέον αξιόπιστη εταιρεία στον χώρο του αυτοκινήτου στην Κύπρο και αυτό θα συνεχίσει να την χαρακτηρίζει με τις μελλοντικές της ενέργειες, οδηγώντας τους πελάτες της στη νέα εποχή που είναι ήδη εδώ.

EconomyToday 101

ΑΡΘΡΟ

2021

automotive aftermarket

ΝΑ ΞΕΠΕΡΑΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ

ΜΕ ΟΣΟ ΤΟ ΔΥΝΑΤΟΝ ΛΙΓΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Εκτιμώ ότι περί τα τέλη του 2021 ίσως η οικονομία και οι επιχειρήσεις να βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση απ’ ό,τι σήμερα. ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ Cο-CEO Χρ. Καποδίστριας & Υιοί Λτδ

E

ίναι η πρώτη φορά που από το νέο έτος υπάρχουν τόσο μεγάλες προσδοκίες, και όχι άδικα. Το 2020 βιώσαμε πρωτόγνωρες καταστάσεις, που για τις πλείστες επιχειρήσεις είχαν από αρνητικές έως καταστροφικές συνέπειες. Μπορούμε να πούμε ότι το σοκ που προκάλεσε στις επιχειρήσεις το 2020 ήταν μεγαλύτερο και από το σοκ του 2013, καθώς τότε υπήρχε μια αρνητική οικονομική συγκυρία που επιδεινωνόταν βαθμιαία για 2-3 χρόνια, για να φτάσει στον πάτο με το bail-in, και ακολούθως, και πάλι βαθμιαία, να έρθει η ανάκαμψη. Στην τρέχουσα κρίση, όπως ξαφνικά και απροειδοποίητα χτύπησε η πανδημία, υπάρχει και η ελπίδα ότι με τον ίδιο γρήγορο τρόπο θα επέλθει και η ανάκαμψη, εντός του 2021. Δεν μπορώ να πω ότι είμαι υπεραισιόδοξος και δεν πιστεύω ότι από τη μια μέρα στην άλλη τα πράγματα θα επιστρέψουν εκεί που ήταν μέχρι πριν από έναν χρόνο. Κατ’ αρχάς, σύμφωνα με τους ειδικούς, θα απαιτηθεί 102 EconomyToday

Δίχως αμφιβολία, θα είναι μια δύσκολη και απαιτητική χρονιά, όπου όλοι καλούμαστε να στηρίξουμε τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις και να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί

χρόνος ωσότου υπάρξει ανοσία ανάμεσα στον πληθυσμό ώστε να αρθούν πλήρως τα περιοριστικά μέτρα, κάτι που χρονικά τοποθετείται από τους επιστήμονες στο δεύτερο ή τρίτο τετράμηνο του 2021. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για μια ακόμα δύσκολη χρονιά, όπου, εκτός από τα περιοριστικά μέτρα, θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε την κόπωση αλλά και την απώλεια εισοδήματος που ταλαιπωρούν πλέον τον κόσμο. Εκτιμώ ότι περί τα τέλη του 2021 ίσως η οικονομία και οι επιχειρήσεις να βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση απ’ ό,τι σήμερα, αλλά είμαι σχεδόν βέβαιος ότι δεν θα φτάσουν στα επίπεδα του 2019. Δυστυχώς, κάποιες εταιρείες, τόσο μικρές όσο και μεγάλες, θα δυσκολευτούν αφάνταστα να ξεπεράσουν την οικονομική πτυχή της κρίσης, με φυσικό επακόλουθο να μην αντέξουν και να φτάσουν στην κατάρρευση. Αυτό θα εξαρτηθεί από την οικονομική δύναμη της κάθε εταιρείας, από τις σωστές ή λανθασμένες αποφάσεις που θα λάβει η διοίκησή τους, αλλά και από τον κλάδο στον οποίο δραστηριοποιούνται. Στην εταιρεία ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ, αυτό που προέχει και για το 2021 είναι να ξεπεράσουμε την κρίση με όσο το δυνατόν λιγότερες συνέπειες, τόσο για την εταιρεία όσο και για το προσωπικό. Ύψιστη προτεραιότητα είναι η εξυπηρέτηση των πελατών μας, τηρώντας ευλαβικά τα μέτρα και τις οδηγίες ατομικής υγιεινής και προστασίας, ώστε να μειώσουμε τους κινδύνους τόσο για το προσωπικό όσο και για τους πελάτες μας. Ως εταιρεία, προσπαθούμε να περιορίσουμε τις δαπάνες, προκειμένου να εναρμονιστούμε με τα νέα οικονομικά δεδομένα, χωρίς όμως να γίνονται εκπτώσεις στην ποιότητα των προϊόντων ή των υπηρεσιών μας. Αυτές οι δύο είναι και οι μεγαλύτερες προκλήσεις για το 2021.

ΜΕΙΩΣΗ 15% ΣΤΙΣ ΕΓΓΡΑΦΕΣ ΝΕΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝ Γενικότερα για την αυτοκίνηση, σύμφωνα και με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, παρατηρούμε ότι υπάρχει μείωση στις εγγραφές νέων οχημάτων, η οποία ξεπερνά το 15%, κάτι που αντανακλάται σε ολόκληρη την αγορά. Εμείς δραστηριοποιούμαστε στο automotive aftermarket, τομέας που επίσης επηρεάζεται, καθώς

Ως Κύπριοι είμαστε μαθημένοι στα δύσκολα και πάντα επιβιώνουμε και βγαίνουμε πιο δυνατοί από τις κρίσεις. Αυτό θα συμβεί και τούτη τη φορά

όταν ένα νοικοκυριό ή μια επιχείρηση αντιμετωπίζει προβλήματα, ένα από τα πράγματα που θα μείνουν πίσω είναι η προγραμματισμένη συντήρηση των αυτοκινήτων (αλλαγή ελαστικών και λιπαντικών, σέρβις κ.ο.κ.). Εδώ οφείλω να σημειώσω πως αυτό, πέραν του ότι μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη και πιο δαπανηρή ζημιά, είναι και επικίνδυνο για την οδική ασφάλεια, τόσο για τους επιβαίνοντες στο όχημα όσο και για τους επιβαίνοντες στα άλλα οχήματα και τους πεζούς. Στην ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ είμαστε αρκετά καλά προετοιμασμένοι για να δώσουμε λύσεις σε ιδιώτες και επαγγελματίες, καθώς στην γκάμα μας υπάρχουν παρά πολλές οικονομικές επιλογές, σε όλες τις σειρές ανταλλακτικών και αναλώσιμων. Σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία, ο προγραμματισμός της ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ δεν ανατρέπεται, καθώς τα πλάνα και οι σχεδιασμοί μας παραμένουν σε πορεία υλοποίησης, ίσως με κάποια καθυστέρηση. Πριν από έναν μήνα, εγκαινιάσαμε το νέο μας, μοντέρνο κατάστημα στη Βιομηχανική Ζώνη Δερύνειας, το οποίο αντικαθιστά αυτό του Παραλιμνίου, που λειτουργούσε από το 1996. Προχωρούμε στην ανέγερση μεγάλης, πλήρως ψηφιοποιημένης αποθήκης και κέντρου διανομής στη Βιομηχανική Ζώνη Ιδαλίου και σε άνοιγμα νέου καταστήματος για τη Λάρνακα, στη Βιομηχανική Ζώνη Αραδίππου. Παράλληλα, συνεχίζουμε εντατικά τη διαδικασία τεχνολογικής αναβάθμισης της εταιρείας μας.

ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ ΥΠΟΜΟΝΗ ΚΑΙ ΨΥΧΡΑΙΜΙΑ Σε κάθε περίπτωση, αυτό που συνιστάται και για το 2021 είναι υπομονή και ψυχραιμία. Δίχως αμφιβολία, θα είναι μια δύσκολη και απαιτητική χρονιά, όπου όλοι καλούμαστε να στηρίξουμε τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις και να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί, σεβόμενοι τον πελάτη μας, ο οποίος μας κάνει την τιμή να μας ζητά να τον εξυπηρετήσουμε και μας εμπιστεύεται τους περιορισμένους του πόρους. Ως Κύπριοι είμαστε μαθημένοι στα δύσκολα και πάντα επιβιώνουμε και βγαίνουμε πιο δυνατοί από τις κρίσεις. Αυτό θα συμβεί και τούτη τη φορά. Καλές γιορτές και ευτυχισμένο και παραγωγικό νέο έτος σε όλους.

EconomyToday 103

ΑΡΘΡΟ

2021

ΑΠΕ

ΕΥΚΑΙΡΙΑ

ΓΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ

ΜΕΤΑΒΑΣΗ

Η συγκυρία στην οποία ζούμε σήμερα μπορεί να αποτελέσει την ευκαιρία για πράσινη οικονομική ανάκαμψη, ανάκαμψη ζωής και οικονομίας, με καλύτερη ποιότητα ζωής για εμάς και τα παιδιά μας.

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Προέδρου Συνδέσμου Συμμετεχόντων στην Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού (ΣΣΑΑΗ), Προέδρου Παγκύπριου Συνδέσμου Επιχειρήσεων Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΠΑΣΕΕΞΕ)

H

προσωπική μου άποψη είναι ότι, τόσο το 2021 όσο και κατά τα επόμενα χρόνια, υπάρχει μεγάλη αισιοδοξία και προοπτική για τον κλάδο των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Ο κορωνοϊός μάς έχει δείξει με δραματικό τρόπο ότι θα πρέπει να σκεφτούμε πώς η κρίση αυτή μπορεί να μεταμορφωθεί στην καλύτερη ευκαιρία για να επιταχυνθεί η ενεργειακή μετάβαση προς μια χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος κοινωνία. Είναι πραγματικά μια λυπηρή διαπίστωση μετά από μια πανδημία η οικονομική δραστηριότητα να μειώνεται, αλλά την ίδια ώρα ο πλανήτης ανακουφίζεται με λιγότερες εκπομπές αερίων ρύπων στην ατμόσφαιρα, με αποτέλεσμα να μειώνονται τα επίπεδα της μόλυνσης. Έχουμε μια μοναδική ευκαιρία για να αντιμετωπίσουμε ταυτόχρονα δύο μεγάλες κρίσεις, την οικονομική λόγω πανδημίας και την κλιματική αλλαγή. Η συγκυρία στην οποία ζούμε σήμερα μπορεί να αποτελέσει την ευκαιρία για πράσινη οικονομική ανάκαμψη, 104 EconomyToday

ανάκαμψη ζωής και οικονομίας, με καλύτερη ποιότητα ζωής για εμάς και τα παιδιά μας. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο ενεργειακός τομέας εξαιτίας της κρίσης του COVID-19, αλλά και εξαιτίας της πετρελαϊκής κρίσης διεθνώς, μας έχουν επιδείξει ότι οι ΑΠΕ παραμένουν ελκυστικές επενδύσεις και το ενδιαφέρον συνεχίζει να είναι πολύ μεγάλο στη χώρα μας.

ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ

Όλο και πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν πράσινη ανάκαμψη της οικονομίας, καθώς και οι μελέτες που καταδεικνύουν πως η τόνωση της οικονομίας είναι συμβατή με την προστασία του περιβάλλοντος και ότι αυτές οι δύο καίριες προτεραιότητες πρέπει να συνδυαστούν. Οι Στόχοι της Βιώσιμης Ανάπτυξης δεν θα πρέπει να είναι μια τυπική υποχρέωση συμμόρφωσης της χώρας, αλλά ως ουσιαστική διεργασία μπορούν να βοηθήσουν στον σχεδιασμό και το χτίσιμο ενός καλύτερου μέλλοντος για την Κύπρο και τους ανθρώπους της.

Το 2025, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρόκειται να καταστούν η μεγαλύτερη πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως

Στο πλαίσιο μιας πιο ειδικής θεώρησης της αγοράς ενέργειας, η πανδημία βρήκε τον ενεργειακό κλάδο της χώρας μας σε μια θετική φάση ανάπτυξης με μεγάλες προοπτικές. Παρά την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί, οι προοπτικές στον χώρο των ΑΠΕ είναι ενισχυμένες, καθώς βλέπουμε ότι όλος ο κόσμος πλέον θεωρεί τον τομέα αυτό ως το πιο σημαντικό εργαλείο για να έρθει η τόσο ποθητή οικονομική ανάπτυξη και φυσικά για να επιτευχθούν οι στόχοι του κράτους και η προστασία του περιβάλλοντος. Παρ’ όλες τις δυσκολίες, γίνεται ξεκάθαρο σε όλους πλέον, και ιδιαίτερα μετά την πανδημία, ότι η στροφή προς τις ΑΠΕ ήρθε για να μείνει. Το 2025, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρόκειται να καταστούν η μεγαλύτερη πηγή παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας παγκοσμίως, τερματίζοντας την πρωτοκαθεδρία του άνθρακα στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας κατά τις τελευταίες πέντε δεκαετίες. Σε κάθε περίπτωση, η πολυπόθητη επανεκκίνηση της οικονομίας, η αποκατάσταση –μερικώς ή ολικώς– της ζήτησης, σε συνδυασμό με την «Ενεργειακή Μετάβαση», καθορίζουν το νέο επιχειρηματικό τοπίο του ενεργειακού τομέα, που δημιουργεί νέες ευκαιρίες για ανάπτυξη και δράση.

το 2030. Η θέση του ΣΣΑΑΗ είναι ότι, χωρίς τη δημιουργία κατάλληλων υποδομών και την προώθηση της αποθήκευσης, δεν μπορεί το ηλεκτρικό σύστημα της χώρας να δεχτεί ανεξέλεγκτη διείσδυση ΑΠΕ. Μέχρι να συμβούν αυτά, θεωρούμε ότι επιβάλλεται να τεθούν κάποιες προϋποθέσεις ως προς την αδειοδότηση και διείσδυση έργων ΑΠΕ.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΑΝΩ ΤΩΝ 800 ΕΚΑΤ.

Οι εταιρείες-μέλη του Συνδέσμου Συμμετεχόντων στην Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού (ΣΣΑΑΗ) θα υλοποιήσουν τις μεγαλύτερες ενεργειακές επενδύσεις στη χώρα των τελευταίων χρόνων και θα συμβάλουν ενεργά στη διαμόρφωση μιας πραγματικά απελευθερωμένης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, που θα λειτουργεί προς όφελος των τελικών καταναλωτών. Αυτές οι επενδύσεις ξεπερνούν τα 800 εκατομμύρια ευρώ, ενώ μια γρήγορη διαβούλευση και εφαρμογή ενός ξεκάθαρου νομοθετικού ενεργειακού πλαισίου αποθήκευσης ενέργειας θα επιτρέψει να διπλασιαστούν ή ακόμα και να τριπλασιαστούν αυτές οι επενδύσεις, σε μια περίοδο τόσο σημαντική για την κυπριακή οικονομία. Ο ενεργειακός σχεδιασμός της χώρας για την επόμενη δεκαετία καθορίζεται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, όπου καθορίζονται και οι στόχοι διείσδυσης των ΑΠΕ για το 2030, επομένως και ο στόχος για τη διαφοροποίηση του ενεργειακού μείγματος της χώρας με έργα ΑΠΕ συγκεκριμένης συνολικής ισχύος. Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στοχεύει στη δημιουργία μιας ανταγωνιστικής αγοράς, προκειμένου να αυξηθεί η οικονομική αποδοτικότητα και να μειωθεί το κόστος ενέργειας στον τελικό καταναλωτή. Ο ΣΣΑΑΗ χαιρετίζει τον ανταγωνισμό και την περαιτέρω διείσδυση έργων παραγωγής ενέργειας στο ηλεκτρικό σύστημα της Κύπρου, αλλά θεωρεί παράλληλα πως αυτό πρέπει να γίνεται ρυθμιζόμενα, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τις αντοχές και τις δυνατότητες του συστήματος σε συνδυασμό με τους στόχους του Εθνικού Σχεδίου για

Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στοχεύει στη δημιουργία μιας ανταγωνιστικής αγοράς, προκειμένου να αυξηθεί η οικονομική αποδοτικότητα και να μειωθεί το κόστος ενέργειας στον τελικό καταναλωτή

Θεωρούμε επίσης επιτακτική ανάγκη η πολιτεία να καθορίσει τον ρόλο που θα διαδραματίσει ο συμμετέχων με δεσπόζουσα θέση στην ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού. Πιστεύουμε ότι είναι αναγκαία η ρύθμιση του ρόλου του δεσπόζοντος και ότι πρέπει να αποσυνδεθεί από τις οποιεσδήποτε αναπτύξεις που σχετίζονται με έργα ηλεκτροπαραγωγής. Αναμένουμε από τη ΡΑΕΚ να καθορίσει οδικό χάρτη πορείας εξόδου της ΑΗΚ από τη δεσπόζουσα θέση, θέτοντας χρονοδιάγραμμα και όρια μεριδίου της αγοράς σε όγκο και ποσοστά. Ο ΣΣΑΑΗ πιστεύει ότι δεν θα πρέπει να δίνεται το δικαίωμα στον δεσπόζοντα, μέσω ρυθμιζόμενων και/ή μη ρυθμιζόμενων δραστηριοτήτων του, να διευρύνει το μερίδιό του στην αγορά ηλεκτρισμού στην παραγωγή και στην προμήθεια. Αυτό αποτελεί κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης της ΑΗΚ και πλήττει τον ανταγωνισμό και οι κινήσεις αυτές υποδηλώνουν στρατηγική για μπλοκάρισμα του υγιούς ανταγωνισμού στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Οι ιδιώτες επενδυτές έχουν δαπανήσει μεγάλα ποσά για να προετοιμαστούν για την ένταξη στην ανταγωνιστική αγορά, σύμφωνα με τις εξαγγελίες και τους σχεδιασμούς της κυβέρνησης. Έχουν δεσμευθεί απέναντι σε επενδυτές και τραπεζικά ιδρύματα. Αναφορικά με το θέμα του one-stop shop για αδειοδότηση έργων ΑΠΕ, αναμένουμε την ένταξη σωστών προνοιών στην εναρμονιστική νομοθεσία για τις ΑΠΕ, που θα βοηθήσουν στη διευκόλυνση της αδειοδότησης έργων, στην απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης και στη μείωση του απαιτούμενου για τον σκοπό αυτό χρόνου. Όσον αφορά την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς, θα πρέπει να διασφαλισθεί ο ανεξάρτητος και αμερόληπτος ρόλος του ΔΣΜΚ και Λειτουργού Αγοράς. Το τροποποιητικό νομοσχέδιο «Ο περί Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού (Τροποποιητικός) Νόμος του 2019» ήταν σε δημόσια διαβούλευση τον Απρίλιο του 2019 και, παρά την πάροδο πέραν του ενός έτους, δεν έχει ακόμα προωθηθεί για ψήφιση. Ο Σύνδεσμος Συμμετεχόντων στην Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού (ΣΣΑΑΗ) θα επιμείνει στην πιστή εφαρμογή των σχεδιασμών για απελευθερωμένη αγορά το συντομότερο και αντιτίθεται σε οποιεσδήποτε διεπιδοτήσεις ή εξαιρέσεις ή σχεδιασμούς που θα επιβραδύνουν ή θα ανακόψουν την πορεία αυτή.

EconomyToday 105

ΑΡΘΡΟ

2021

ΕΤΕΚ

ΝΑ ΑΝΑΠΛΗΡΩΘΕΙ ΤΟ ΚΕΝΟ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Το ΕΤΕΚ είναι έτοιμο, όταν και εφόσον το κράτος κρίνει ότι υπάρχει περιθώριο, να συνδράμει στην προσπάθεια και να υποβάλει προτάσεις για τον σχεδιασμό ενός νέου σχεδίου. Του Κωνσταντίνου Κωνσταντή Αρχιτέκτονα, Προέδρου ΕΤΕΚ

Τ

ο 2021 θα είναι μια ειδική χρονιά, τόσο για το σύνολο της οικονομίας όσο και για τον τομέα των κατασκευών. Η πανδημία COVID-19 επηρέασε το σύνολο της οικονομίας. Με βάση τα τελευταία στοιχεία, το ΑΕΠ της Κύπρου αναμένεται να συρρικνωθεί περί το 7% για το 2020. Αναπόφευκτα, επηρεάστηκε και ο τομέας των κατασκευών και γενικότερα των υπηρεσιών που αφορούν τους μηχανικούς. Επίσης, η πανδημία δημιούργησε αβεβαιότητα στα νοικοκυριά, τα οποία μάλλον θα είναι περισσότερο διστακτικά στην απόκτηση ιδιόκτητης κατοικίας κατά τους επόμενους μήνες, και μεγάλο πλήγμα στην ξενοδοχειακή βιομηχανία. Συναφώς, ο απότομος τερματισμός του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος, που αφορούσε κατ’ εξαίρεση πολιτογράφηση έναντι επένδυσης, έχει προσθέσει προκλήσεις και προβλήματα, ιδιαίτερα σε μια ειδική κατηγορία αναπτύξεων, τα πολυτελή οικιστικά ακίνητα. Εάν σε αυτή την εξίσωση συμπεριληφθεί και 106 EconomyToday

η πολύ χαμηλή υλοποίηση του αναπτυξιακού κρατικού προϋπολογισμού (34% μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου 2019), τότε όντως διαμορφώνεται μια μελανή εικόνα για τον τομέα των ακινήτων/κατασκευών.

Η ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΓΙΑ ΨΗΦΙΑΚΟ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟ

Από την άλλη, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε όμως ότι, παρ’ όλα τα προβλήματα που μας έφερε η πανδημία, δημιούργησε και ευκαιρίες-προοπτικές. Έχει δημιουργήσει μια πρώτης τάξης ευκαιρία και δρα σαν καταλύτης για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας μας, συμπεριλαμβανομένου και του τομέα των κατασκευών. Επίσης, μας δίνει την ευκαιρία για αναστοχασμό και επανασχεδιασμό ενός πιο πράσινου και ορθολογικού μοντέλου ανάπτυξης. Ο κατασκευαστικός τομέας έχει τις προϋποθέσεις να ανακάμψει το 2021, φτάνει να αφήσουμε τις καιροσκοπικές προσεγγίσεις και να εστιάσουμε στην ορθολογική και βιώσιμη ανάπτυξη και σε δράσεις οι οποίες

Για να έχει ευοίωνο μέλλον ο κατασκευαστικός τομέας αλλά και άλλοι παραγωγικοί τομείς, οφείλουμε να έχουμε ένα φιλικότερο και αποτελεσματικότερο κράτος

να οδηγούν στη βελτίωση της παραγωγικότητας του κλάδου και της ποιότητας του προϊόντος που παράγει. Επειδή ο τομέας αυτός δεν λειτουργεί στο κενό και παρόλο που μπορεί εκ πρώτης όψεως να φαίνεται ότι δεν συνδέεται, για να έχει ευοίωνο μέλλον ο κατασκευαστικός τομέας, αλλά και άλλοι παραγωγικοί τομείς, οφείλουμε να έχουμε ένα φιλικότερο και αποτελεσματικότερο κράτος, μια σύγχρονη και αποτελεσματική τοπική αυτοδιοίκηση, ποιότητα και συνεπώς την εκ των ων ουκ άνευ απαραίτητη ταχύτητα στην απονομή δικαιοσύνης. Και μιας και αναφερόμαστε ειδικά στο δημόσιο και στον κατασκευαστικό τομέα, θα πρέπει να αξιοποιήσουμε τις εναλλακτικές μεθόδους επίλυσης διαφορών στα κατασκευαστικά συμβόλαια του ευρύτερου δημοσίου. Επί του προκειμένου, σημειώνω ότι η Κομισιόν δημοσίευσε πρόσφατα ένα έγγραφο πολιτικής με θέμα «A Renovation Wave for Europe – Greening our buildings, creating jobs, improving lives». Το έγγραφο αυτό είναι συνεκτικό, εμπεριστατωμένο και περιέχει σειρά προθέσεων πολιτικής που έχουν στον πυρήνα τους το δομημένο περιβάλλον, την οικονομική ανάκαμψη και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Το έγγραφο αυτό αποτελεί τη ναυαρχίδα της Ε.Ε. ως απάντηση στη δημοσιονομική κρίση της πανδημίας COVID-19 και περιλαμβάνει πολιτικές για την ενεργειακή αναβάθμιση, την ψηφιοποίηση των κτιρίων, τη δομοστατική ενίσχυσή τους, την ενθάρρυνση της πράσινης ανάπτυξης και της κυκλικής οικονομίας, τον σεβασμό της αρχιτεκτονικής αξίας και της αισθητικής των πόλεών μας, την αναβάθμιση του δημόσιου χώρου και τη διαφύλαξη και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Το έγγραφο αυτό αποτελεί προάγγελο πολιτικών της Ευρώπης, ενώ δράσεις συναφείς με το περιεχόμενό του αναμένεται να χρηματοδοτηθούν από τον τρέχοντα πολυετή προϋπολογισμό της Ε.Ε. αλλά και από χρήματα του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Το ΕΤΕΚ θα επιδιώξει να αναλάβει πρωτοβουλία για να μετουσιώσει πολιτικές και δράσεις του εγγράφου αυτού σε έργα, νομοθετικές ρυθμίσεις, χρηματοδοτικά εργαλεία κ.ο.κ., σε εθνικό επίπεδο. Ο κατασκευαστικός τομέας έχει πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό και ασφαλώς εκεί είναι το μέλλον του.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗΣ

Το πρώτο βήμα και η νέα σελίδα στη νέα πολιτική αδειοδότησης, η οποία περιλαμβάνει για πρώτη φορά τη δυνατότητα ηλεκτρονικής υποβολής και έκδοσης πολεοδομικής και οικοδομικής άδειας για κατοικίες και καθορίζει ως μέγιστο χρόνο έκδοσής τους τις 20 ημέρες, είναι πολύ ελπιδοφόρα και σίγουρα θα βοηθήσουν τον τομέα. Συναφώς, η ψήφιση του νόμου για ταχεία πολεοδομική-οικοδομική αδειοδότηση στρατηγικών

επενδύσεων, επί του οποίου η συνεισφορά του ΕΤΕΚ ήταν καθοριστική, είναι κι αυτό κάτι που θα συνεισφέρει στην προσπάθεια τόνωσης του τομέα.

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

Αντλώντας γνώση από το επενδυτικό πρόγραμμα της Ιρλανδίας, που είναι ένα καλό μοντέλο, θα μπορούσαμε να δομήσουμε με τέτοιο τρόπο το πρόγραμμα (κίνητρα και αντικίνητρα), ώστε οι ενδιαφερόμενοι να καθοδηγούνται σε επενδύσεις παραγωγικότερες από ό,τι η αγορά ενός οικιστικού ακινήτου

Σε σχέση με τη χαμηλή υλοποίηση του αναπτυξιακού προϋπολογισμού για το 2020, φαίνεται πως το πρόβλημα είναι συστημικό και συνεπώς η προσπάθεια επίλυσής του θα πρέπει να συνεχιστεί και να ενταθεί. Το όλο ζήτημα πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά, ούτως ώστε να εντοπιστούν στρεβλώσεις ή αδυναμίες (οι οποίες ανά υπουργείο ή κατηγορία έργου μπορεί να διαφέρουν) και να τύχουν διόρθωσης. Το ΕΤΕΚ έχει καταθέσει συγκεκριμένες ιδέες και προτάσεις επί του θέματος, με σημαντικότερη ίσως την αξιοποίηση του ιδιωτικού τομέα για τον προγραμματισμό, την ωρίμανση και την υλοποίηση σημαντικών έργων τα οποία είναι καθηλωμένα λόγω υπερφόρτωσης του υφιστάμενου μηχανισμού. Σχετικά με το κενό που δημιούργησε ο απότομος τερματισμός του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος, το κράτος οφείλει να αναπληρώσει μέρος αυτού του κενού. Αυτό θα γίνει με την εύρεση λύσεων σε σχέση με τη διαχρονική δυστοκία υλοποίησης του αναπτυξιακού προϋπολογισμού και με την ανάληψη πρωτοβουλιών για ενθάρρυνση ιδιωτικών επενδύσεων, οι οποίες όμως θα πρέπει να έχουν πράσινα χαρακτηριστικά, να δημιουργούν πολλαπλασιαστικό αντίκτυπο και να προσφέρουν ουσιαστικά στην οικονομία. Τέτοιες επενδύσεις αφορούν έργα ΑΠΕ, νοσοκομεία, κτίρια τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ερευνητικά κέντρα, αλλά και μικρότερα έργα αναβάθμισης του δημόσιου χώρου και διαφύλαξης και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς στα χωριά μας. Τέλος, σε σχέση με την κατάργηση του ΚΕΠ, το ΕΤΕΚ είναι έτοιμο, όταν και εφόσον το κράτος κρίνει ότι υπάρχει περιθώριο, να συνδράμει στην προσπάθεια και να υποβάλει προτάσεις για τον σχεδιασμό ενός νέου σχεδίου. Αντλώντας γνώση από το επενδυτικό πρόγραμμα της Ιρλανδίας, που είναι ένα καλό μοντέλο, θα μπορούσαμε να δομήσουμε με τέτοιο τρόπο το πρόγραμμα (κίνητρα και αντικίνητρα), ώστε οι ενδιαφερόμενοι να καθοδηγούνται σε επενδύσεις παραγωγικότερες από ό,τι η αγορά ενός οικιστικού ακινήτου. Στο μοντέλο της Ιρλανδίας είναι αποδεκτή ως επένδυση, και μάλιστα χαμηλότερης αξίας από τις υπόλοιπες επιλογές, η δωρεά σε έργο που έχει να κάνει με τις τέχνες, τον πολιτισμό και την υγεία! Επίσης, οφείλουμε να θέσουμε αυστηρές απαιτήσεις που να διασφαλίζουν ότι ο υποψήφιος πολίτης της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει κάποιες αυθεντικές σχέσεις με τη χώρα μας, πριν του χορηγηθεί το διαβατήριο, ζήτημα το οποίο έθεσε και η Κομισιόν.

EconomyToday 107

ΘΕΜΑ

Η πρόκληση των ΜΕΔ στο νέο έτος

108 EconomyToday

Η αδρανοποίηση μεγάλης μερίδας των παραγωγικών μονάδων προκαλεί προβληματισμό για τη δυνατότητα των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων να εξυπηρετούν τα δάνειά τους. Τα κράτη προχωρούν σε «τεχνητή» στήριξη της οικονομίας, κάτι που δεν μπορεί να είναι βιώσιμο για μεγάλο χρονικό διάστημα, με τον εμβολιασμό του πληθυσμού να φαντάζει αυτή τη στιγμή ως η μόνη λύση. ΤΟΥ ΤΑΣΟΥ ΓΙΑΣΕΜΙΔΗ Οικονομολόγου

Σ

ύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, σε περίπτωση πρόωρης και χωρίς σχεδιασμό απόσυρσης των έκτακτων μέτρων που λήφθηκαν για στήριξη των επιχειρήσεων, θα δημιουργηθούν προβλήματα ρευστότητας στις επιχειρήσεις, θέτοντας σε κίνδυνο την ανάκαμψη της οικονομίας. Σημειώνεται ότι γίνεται συγκεκριμένη αναφορά στις κρατικές εγγυήσεις, ένα μέτρο το οποίο δεν εφαρμόστηκε στην Κύπρο, και στις αναστολές δόσεων.

Υπερδανεισμός και αναστολές δόσεων

Η πανδημία και οι ενδεχόμενες αρνητικές επιπτώσεις στην εξυπηρέτηση των δανείων επανέφεραν τη συζήτηση για τη δημιουργία «κακής τράπεζας»

Επιπλέον, όπως διαφαίνεται από τα στατιστικά στοιχεία, τα νέα δάνεια που παραχωρήθηκαν στην Κύπρο για τη στήριξη των επιχειρήσεων ήταν περιορισμένα σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρωζώνης, εφόσον, πέραν της μη ύπαρξης του μέτρου των κρατικών εγγυήσεων, οι κυπριακές επιχειρήσεις παραμένουν υπερδανεισμένες.

To ιδιωτικό χρέος που καταγράφεται στους ισολογισμούς τόσο των τραπεζών όσο και των εταιρειών διαχείρισης βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα σε σχέση με το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας. Την ίδια στιγμή, σημαντικά αυξημένο σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρωζώνης φαίνεται να είναι το ποσοστό των δανείων που βρίσκονται σε αναστολή πληρωμής δόσεων, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών, κάτι που αναμένεται να δημιουργήσει επιπλέον προκλήσεις στο τραπεζικό σύστημα στις αρχές του επόμενου έτους, όταν θα επέλθει η λήξη του συγκεκριμένου μέτρου. Σε άλλες χώρες, το συγκεκριμένο μέτρο χρησιμοποιήθηκε πολύ πιο στοχευμένα, με αποτέλεσμα το ποσοστό δανείων σε αναστολή να είναι πολύ μικρότερο σε σχέση με την Κύπρο. Η συγκεκριμένη έκθεση τονίζει ότι σε ορισμένες χώρες έχει ήδη ανακοινωθεί επέκταση του μέτρου. Στην Κύπρο αναπτύσσεται η συζήτηση για την επέκταση μόνο σε συγκεκριμένους τομείς και ενδεχομένως μέσα από τις πολιτικές κάθε τραπεζικού ιδρύματος (αντί οριζόντιας επιβολής μέσω νομοθεσίας). Επιπλέον, τα μέτρα που αφορούσαν τις απαλλαγές από φορολογίες και τέλη συναλλαγών με τις οποίες το αντίτιμο χρησιμοποιείται για αποπληρωμή δανείων ή ανταλλαγή χρέους με δάνειο, επεκτείνονται μέχρι το τέλος του 2021.

EconomyToday 109

ου

ΜΕΔ

ΘΕΜΑ

Στο προσκήνιο η «κακή τράπεζα»

Η κατάσταση με την πανδημία και οι ενδεχόμενες αρνητικές επιπτώσεις σχετικά με την εξυπηρέτηση των δανείων επανέφεραν τη συζήτηση για τη δημιουργία «κακής τράπεζας» ή αλλιώς οργανισμού διαχείρισης χρηματοπιστωτικών διευκολύνσεων. Η συζήτηση αυτή πηγάζει από τις προβλεπόμενες συνέπειες της τωρινής κατάστασης, με την αδρανοποίηση επιχειρηματικών και παραγωγικών μονάδων και κυρίως τη μείωση στον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων και στα οικογενειακά εισοδήματα (παρατηρείται αύξηση και στα ποσοστά ανεργίας). Η χρηματοδότηση ενός τέτοιου σχήματος και η αξία με την οποία θα μεταφερθούν σε αυτό τα δάνεια από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, είναι δύο ζητήματα τα οποία πρέπει να εξεταστούν εκτενώς πριν προχωρήσει ένα τέτοιο εγχείρημα. Η δημιουργία εθνικών «κακών τραπεζών» με τη χρηματοδότηση του κράτους θα δημιουργήσει ένα σοβαρό επιπρόσθετο βάρος στα δημόσια οικονομικά, εφόσον θα γίνει με την έκδοση χρέους (το οποίο θα αποπληρωθεί μέσα από τις εισπράξεις των δανείων που θα έχουν μεταφερθεί στην «κακή τράπεζα» και από τα χρήματα των φορολογουμένων).

Η λύση των ιδιωτικών κεφαλαίων

Εναλλακτική λύση χρηματοδότησης είναι η εξεύρεση ιδιωτικών κεφαλαίων, όμως γίνεται αντιληπτό ότι τέτοιοι οργανισμοί έχουν ως κύρια προτεραιότητά τους το κέρδος, οπότε θα πιέσουν τις αξίες μεταφοράς των δανείων στην 110 EconomyToday

«κακή τράπεζα» όσο πιο χαμηλά γίνεται. Οι μειωμένες τιμές μεταφοράς των δανείων, όμως, πολύ πιθανόν να δημιουργήσουν σημαντικές ζημιές στους λογαριασμούς των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων την ώρα της αποαναγνώρισής τους, με αποτέλεσμα να υπάρξει αρνητικός αντίκτυπος στους δείκτες κεφαλαίων τους.

Κρατικές εγγυήσεις

Ενδεχομένως η παροχή κρατικών εγγυήσεων στην «κακή τράπεζα» να αύξανε την αξία του σχήματος αυτού και κατ’ επέκταση την τιμή πώλησης των μετοχών/μεριδίων του σε ιδιωτικά κεφάλαια, αλλά και πάλι θα πρέπει να αξιολογηθεί ο πιθανός μελλοντικός αντίκτυπος στα δημόσια οικονομικά και ιδιαίτερα στο δημόσιο χρέος.

Τράπεζες μέτοχοι

Η δημιουργία «κακής τράπεζας» σε ευρωπαϊκό επίπεδο αποτελεί δύσκολο εγχείρημα, όχι τόσο τεχνικά όσο πολιτικά

Υπάρχει επίσης η δυνατότητα να εφαρμοστεί μια πιο ευέλικτη μετοχική δομή του συγκεκριμένου σχήματος με τη συμμετοχή των τραπεζών. Να υπολογιστεί η αρχική αξία του (ανά μετοχή ή μερίδιο) και τα τραπεζικά ιδρύματα να μεταφέρουν δάνεια και σε αντάλλαγμα να λαμβάνουν μετοχές/μερίδια της «κακής τράπεζας» (οι κρατικές εγγυήσεις θα ενίσχυαν την αξία τέτοιων μεριδίων, για σκοπούς υπολογισμού της κεφαλαιακής επάρκειας). Κύρια συστατικά επιτυχίας μιας τέτοιας προσπάθειας είναι η σωστή δομή και διοίκηση μέσα από διαφανείς διαδικασίες. Πέραν των αναδιαρθρώσεων και της διαχείρισης των δανείων, η «κακή τράπεζα» καλείται να διαθέτει εξειδικευμένο τμήμα διαχείρισης / ανάπτυξης / ολοκλήρωσης κατασκευής ακινήτων, με σκοπό την πώλησή τους και τη δημιουργία δυνατότητας αποπληρωμής του κράτους ή των ιδιωτών επενδυτών, ανάλογα με το πώς

Τιτλοποιήσεις

έτυχε αρχικής χρηματοδότησης. Υπάρχει η πιθανότητα κάποιος δανειολήπτης, μετά τη βελτίωση των εισοδημάτων του, να έχει τη δυνατότητα πλήρους αποπληρωμής του δανείου που κατέχει στην «κακή τράπεζα» και δανειοδότησής του εκ νέου από τραπεζικό ίδρυμα της χώρας. Αυτό είναι θεμιτό, προϋποθέτει συνεργασία τραπεζών και φορέα και ενδεχομένως να ήταν μια καλή σκέψη στο να δίνεται κάποιας μορφής κίνητρο στους δανειολήπτες για να προχωρούν σε τέτοιες διευθετήσεις.

Οι δυσκολίες για πανευρωπαϊκή «bad bank»

Η δημιουργία «κακής τράπεζας» σε ευρωπαϊκό επίπεδο αποτελεί δύσκολο εγχείρημα, όχι τόσο τεχνικά όσο πολιτικά. Το μεγαλύτερο ενδεχομένως ζήτημα σε μια τέτοια προσπάθεια είναι ο τρόπος χρηματοδότησης του καινούργιου σχήματος που θα δημιουργηθεί. Η έκδοση ευρωομολόγων είναι μια πιθανή λύση, αλλά όλοι έχουμε δει κατά τη διάρκεια του πρόσφατου Eurogroup (κατά την οποία υπήρξε συζήτηση για τα μέτρα που θα λαμβάνονταν προς αναχαίτιση των αρνητικών συνεπειών από την εξάπλωση του κορωνοϊού) την άρνηση σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο χωρών όπως η Γερμανία και η Ολλανδία. Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, η δημιουργία μιας «κακής τράπεζας» με τον σωστό σχεδιασμό μπορεί να προσφέρει πολλά θετικά στοιχεία στο πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ). Ωστόσο, αν δεν αξιολογηθούν σωστά τα ζητήματα που αναφέρθηκαν πιο πάνω, ενδεχομένως να υπάρξουν αρνητικές συνέπειες, τόσο στα δημόσια οικονομικά όσο και στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. ET

Η δημιουργία εθνικών «κακών τραπεζών» με τη χρηματοδότηση του κράτους θα δημιουργήσει ένα σοβαρό επιπρόσθετο βάρος στα δημόσια οικονομικά

Οι τιτλοποιήσεις είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιούν Ιταλία και Ελλάδα για αντιμετώπιση του προβλήματος των ΜΕΔ. Υπάρχουν δύο ουσιαστικά μορφές τιτλοποιήσεων, η παραδοσιακή και η σύνθετη. Στην πρώτη περίπτωση, το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα προχωρά στη μεταφορά/μεταβίβαση δανείων ή άλλων χρηματοπιστωτικών διευκολύνσεων σε εταιρικό όχημα ειδικού σκοπού ή διαχειριστή πιστωτικών ανοιγμάτων. Μετά τη μεταβίβαση, η εταιρεία ειδικού σκοπού προχωρά σε έκδοση τίτλων προς επενδυτές, με εξασφάλιση τα δάνεια για την άντληση κεφαλαίων. Μέσα από τη συγκεκριμένη μορφή τιτλοποιήσεων, οι τραπεζικές διευκολύνσεις αποαναγνωρίζονται από τους ισολογισμούς του τραπεζικού ιδρύματος κατά τη μεταφορά τους. Στη δεύτερη περίπτωση, ο πιστωτικός κίνδυνος μεταβιβάζεται στην εταιρεία ειδικού σκοπού ή σε διαχειριστή μέσω παραγώγων (derivatives) ή εγγυήσεων, χωρίς να αλλάζει το ιδιοκτησιακό καθεστώς των χρηματοπιστωτικών διευκολύνσεων. Με απλά λόγια, το τραπεζικό ίδρυμα συνάπτει συμφωνίες, σύμφωνα με τις οποίες αποφασίζεται η αξία του δανείου, και τις μετέπειτα τυχόν ζημιές (π.χ. καταγραφή επισφαλειών) επωμίζεται ο διαχειριστής, ο οποίος επωφελείται την ίδια στιγμή και από οποιαδήποτε κέρδη (π.χ. οι ταμειακές ροές από την αποπληρωμή του δανείου είναι μεγαλύτερες από την αξία που έχει καθοριστεί).

EconomyToday 111

ΘΕΜΑ

ΜΕ ΦΕΙΔΩ

ΝΕΟΣ ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ Εδώ και εννέα μήνες, η οικονομία έχει εισέλθει σε ένα καθεστώς αβεβαιότητας, το οποίο παραμένει ακόμα άγνωστο πότε θα επιστρέψει στην κανονικότητα. Εξαιτίας των διαταγμάτων της κυβέρνησης για αναχαίτιση του ιού στη χώρα μας, οι δουλειές στην πλειοψηφία τους έκλεισαν, άλλες έμειναν ανοιχτές και άλλες άνοιξαν και έκλεισαν με διαλείμματα. Κοινός παρονομαστής όλων οι ζημιές που έχουν υποστεί και το ότι η επιβίωσή τους κρέμεται από μια κλωστή. Όλο αυτό το διάστημα, οι επιχειρήσεις, παρά τη μείωση του κύκλου εργασιών τους, ήταν και είναι βέβαια υποχρεωμένες να είναι τυπικές με τις οικονομικές τους υποχρεώσεις, πράγμα όμως δύσκολο ενόσω η οικονομία παραμένει κλειστή και το μέτρο αναστολής δόσεων δανείων φτάνει στη λήξη του. Ωστόσο, η εμφάνιση του εμβολίου και η έναρξη των εμβολιασμών έδωσαν μια νότα αισιοδοξίας στις αγορές, οι οποίες είναι έτοιμες σιγά-σιγά να επιστρέψουν στην κανονικότητα. Βέβαια, για να επανεκκινήσει η αγορά, χρειάζεται ρευστότητα και ο μοναδικός τρόπος, τώρα που έχει «φύγει» το κομπόδεμα, είναι ο δανεισμός. ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΚΑΛΥΦΟΜΜΑΤΟΥ

112 EconomyToday

EconomyToday 113

ΘΕΜΑ

O

ΑΠΡΟΣΔΟΚΗΤΑ ΚΑΛΑ

ι τράπεζες, λόγω της υπερβάλλουσας ρευστότητας, θέλουν να δανείσουν, εντούτοις η σχετικά περιορισμένη ζήτηση των δανείων από αξιόπιστους επίδοξους δανειολήπτες εντείνει τον προβληματισμό τους. Ήδη, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, παρά τη μείωσή τους τα τελευταία χρόνια, παραμένουν σε υψηλά επίπεδα και το τελευταίο πράγμα που θέλει αυτή τη στιγμή το τραπεζικό σύστημα είναι να φορτωθεί επιπλέον κόκκινα δάνεια. Γι’ αυτό τον λόγο, η κυβέρνηση, και δη το Υπουργείο Οικονομικών, ανακοίνωσε κίνητρα έτσι ώστε οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά να δανειστούν και οι τράπεζες να δώσουν πιο εύκολα δάνεια.

Σύμφωνα με τραπεζικούς κύκλους, τα κυβερνητικά κίνητρα για επιδότηση του επιτοκίου είχαν ανταπόκριση από τους επίδοξους δανειολήπτες, αν και οι δύο μεγάλες τράπεζες –λόγω της ιδιομορφίας της φετινής χρονιάς με τις τόσες δυσκολίες, αφού αρκετός κόσμος δεν δούλεψε, επιχειρήσεις έκλεισαν και τα ποσοστά ανεργίας ανέβηκαν– ανησυχούσαν και βρίσκονταν σε αμυντική θέση. Παρά ταύτα, όπως οι ίδιοι κύκλοι δηλώνουν στο Economy Today, πήγε απροσδόκητα καλά, σημειώνοντας ότι κάποιοι που είχαν σχεδιάσει να πάρουν δάνειο του χρόνου, λόγω των κινήτρων το αποφάσισαν νωρίτερα και έτρεξαν τις διαδικασίες. Έτσι, τα καθαρά δάνεια για το πρώτο εννιάμηνο του 2020 άγγιξαν τα €720,8 εκατ., με τη χρονιά να αναμένεται να κλείσει με χαμηλό αριθμό δανείων συγκριτικά με την τελευταία τριετία, ως απότοκο της πανδημίας του κορωνοϊού.

ΑΠΟΥΣΙΑ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΓΓΥΗΣΕΩΝ Σύμφωνα με έρευνα της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου που αφορά το δεύτερο τρίμηνο του 2020, διαφαίνεται ότι η μη ύπαρξη κρατικών εγγυήσεων και η μεγάλη αβεβαιότητα που επικρατεί έχουν καθηλώσει τον αριθμό των νέων δανείων. Στο σύνολό τους, οι τράπεζες στην Κύπρο αναμένουν ότι το τρίτο τρίμηνο του 2020 τα κριτήρια χορήγησης δανείων προς επιχειρήσεις θα γίνουν αυστηρότερα, αναφέρει η Κεντρική Τράπεζα, προσθέτοντας πως «η αβεβαιότητα ως προς την επίδραση των επιπτώσεων της πανδημίας του κορωνοϊού, αλλά και η τελεσίδικη απόφαση της κυβέρνησης για μη παραχώρηση κρατικών εγγυήσεων για σύναψη νέων επιχειρηματικών δανείων, ενδεχομένως να επηρέασε αρνητικά τις εκτιμήσεις των τραπεζών». Ωστόσο, τα νέα αντισταθμιστικά μέτρα που ανακοινώθηκαν μετά το πέρας της έρευνας, όπως η επιχορήγηση μέρους του δανειστικού επιτοκίου και συγκεκριμένα στο 1,5%, η οποία πήρε παράταση μέχρι τον Ιούνιο του 2021, διαφοροποίησε θετικά την εικόνα στους αριθμούς.

ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕ ΚΙΝΗΤΡΑ ΕΤΣΙ ΩΣΤΕ ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ ΝΑ ΔΑΝΕΙΣΤΟΥΝ ΚΑΙ ΟΙ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΝΑ ΔΩΣΟΥΝ ΠΙΟ ΕΥΚΟΛΑ ΔΑΝΕΙΑ

ΚΑΘΑΡΑ ΝΕΑ ΔΑΝΕΙΑ 2020 (Ιαν.-Σεπτ.): 2019: 2018: 2017:

€720,8 εκατ. €3,2 δισ. €3,1 δισ. €3,2 δισ.

ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ Ο καθαρός νέος δανεισμός στα νοικοκυριά του τόπου από το 2017 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2020 άγγιξε τα €4,2 δισ., με το μεγαλύτερό του μέρος να διοχετεύεται στα δάνεια για αγορά κατοικίας. Το σύνολο των καταναλωτικών δανείων προσεγγίζει το €0,6 δισ., ενώ το σύνολο των καθαρών νέων λοιπών δανείων σε νοικοκυριά φτάνει τα €669 εκατ.

ΔΑΝΕΙΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ

2017

2018

2019

2020 (Ιαν.-Σεπτ.)

Καταναλωτικά: €170,7 εκατ. €161,8 εκατ.

€161,3 εκατ. €104,6 εκατ.

Για αγορά κατοικίας:

€721,2 εκατ. €868,6 εκατ.

€874,1 εκατ. €508,7 εκατ.

Λοιπά δάνεια:

€195,8 εκατ. €183,9 εκατ.

€181,8 εκατ. €107,5 εκατ.

ΔΑΝΕΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Δάνεια άνω του €1 εκατ.: Δάνεια έως €1 εκατ.:

114 EconomyToday

2017

€1,7 δισ.

2018

€1,42 δισ.

€473,2 εκατ. €504,1 εκατ.

2019

2020 (Ιαν.-Σεπτ.)

€1,54 δισ.

€649,5 εκατ.

€436,3 εκατ. €245,3 εκατ.

ΘΑ ΕΠΙΒΙΩΣΟΥΝ ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ; Στις αρχές του 2021 αίρεται το μέτρο της αναστολής δόσεων δανείων και οι επιχειρήσεις καλούνται να αρχίσουν κανονικά την καταβολή των δόσεών τους. Πράγμα όμως που θέτει εν αμφιβόλω την ικανότητά τους να αποπληρώσουν τα δάνειά τους, έχοντας στην πλάτη τους μια χαμένη χρονιά. Επιχειρηματικοί κύκλοι αναφέρουν στο Economy Today πως το πιθανότερο είναι ότι πολλές επιχειρήσεις θα προσπαθήσουν να διαπραγματευτούν κάποια μορφή αναδιάρθρωσης εκεί όπου υπάρχει δυσκολία για έναρξη κανονικής αποπληρωμής, ιδιαίτερα στους τομείς όπου υπήρξε αναστολή εργασιών για μεγάλο διάστημα, επιχειρηματική αδράνεια ή μεγάλη υπολειτουργία. Υποθέτουν ότι, εκεί όπου υπάρχει η δυνατότητα για να επανεκκινήσει η καταβολή των δόσεων, αυτή θα αρχίσει σιγά‑σιγά. Οι κλάδοι όμως που πλήγηκαν περισσότερο, κυρίως αυτοί που έχουν να κάνουν με τον τουρισμό και

την εστίαση, καθώς και οι επιχειρήσεις που εξαρτώνται από αυτούς τους τομείς, δύσκολα θα επανέλθουν στην προ κορωνοϊού εποχή, κατά την οποία ήταν σε θέση να πληρώνουν τις υποχρεώσεις τους.

Η ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΣΚΟΤΩΝΕΙ

ΘΑ ΧΡΕΙΑΣΤΟΥΝ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΤΡΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΩΣΤΕ Η ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΝΑ ΦΤΑΣΕΙ ΣΕ ΕΝΑ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Όπως επισημαίνουν οι επιχειρηματίες, αυτή η αβεβαιότητα που επικρατεί και η ρευστότητα των πραγμάτων σκοτώνουν την οικονομία. Εκτιμούν πως, όταν αρχίσουν οι εμβολιασμοί, ο κόσμος θα αισθανθεί ασφάλεια και τότε θα ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση προς την επιστροφή στην κανονικότητα, αφού θα υπάρξει απότομη άνοδος στην οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα. Υπογραμμίζουν, ωστόσο, ότι τα προβλήματα δεν θα ξεπεραστούν από τη μια μέρα στην άλλη. Θα χρειαστούν τουλάχιστον τρία χρόνια ώστε η δραστηριότητα να φτάσει σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο, αλλά όχι βέβαια σε όλους τους κλάδους, αφού οι ζημιές κάθε τομέα είναι διαφορετικές.

EconomyToday 115

ΑΠΟΨΗ

2020: Annus horribilis Κυριακός E. Γεωργίου Εργάτης Γνώσης

Ο

προφητικός λόγος του Γιώργου Σεφέρη στη «Σαλαμίνα της Κύπρος» συνεχίζει να λειτουργεί ως συλλογική μνήμη και συνείδηση. Η ύβρις πάντα επιφέρει τη θεία τιμωρία. «Η γης δεν έχει κρικέλια για να την πάρουν στον ώμο και να φύγουν». Ο χρόνος που πέρασε στιγματίστηκε από την πανδημία, τους νεκρούς και τους ασθενείς, τη νέα οικονομική και κοινωνική κρίση, τη διαφθορά και τη συνεχιζόμενη απροκάλυπτη επιθετικότητα της Τουρκίας σε όλα τα μέτωπα, και γι’ αυτό φέρει τον τίτλο «annus horribilis». Η πανδημία και η συνεπακόλουθη κρίση σ’ όλο το φάσμα της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής θα παρέλθουν και αυτό που θα πρέπει να μας απασχολήσει είναι η επόμενη μέρα και το πώς θα βγούμε από την κρίση δυνατότεροι και σοφότεροι. Δεν αξιοποιήσαμε τη χρηματοπιστωτική κρίση για να προβούμε στις δομικές αλλαγές που είχε ανάγκη η οικονομία και επανήλθαμε στα ίδια – τουρισμό, κατασκευές, υπηρεσίες και ναυτιλία. Τομείς βεβαίως σημαντικοί, αλλά ευαίσθητοι στις αναταράξεις και –το σημαντικότερο– εκτός του πλαισίου μιας βιώσιμης ανάπτυξης. Η ανάπτυξη της οικονομίας θα πρέπει να ακολουθεί μια πολιτική διασποράς των τομέων της οικονομίας, εκεί όπου υπάρχει συγκριτικό πλεονέκτημα και ικανός αριθμός δρώντων, ώστε να λειτουργεί ο υγιής ανταγωνισμός. Ο τουρισμός είναι όπως ένα φτερό στον άνεμο που παρασύρεται ανεξέλεγκτα από εξωτερικές δυνάμεις που δεν ελέγχουμε. Ο κατασκευαστικός τομέας, με έμφαση στις κατασκευές για ξένους επενδυτές, όλοι γνωρίζουμε ότι δεν προσθέτει αξία, παρά μόνο επιβαρύνει και εξαντλεί τους φυσικούς πόρους του τόπου. Η βιώσιμη ανάπτυξη αφορά την κάλυψη των αναγκών των σημερινών γενεών χωρίς όμως να τίθεται σε κίνδυνο η δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να καλύπτουν τις δικές τους ανάγκες.

116 EconomyToday

Αυτό μεταφράζεται σε λελογισμένη χρήση των πόρων (φυσικών, οικονομικών, κοινωνικών και άλλων), ώστε να μην εξαντλούνται και να υπάρχουν διαθέσιμοι για τις επόμενες γενεές. Ως παραδείγματα, δεν εξαντλούμε τις διαθέσιμες πηγές ενέργειας ή καθαρού νερού, δεν μολύνουμε το περιβάλλον ώστε εξελικτικά να μην είναι βιώσιμο. Δεν δανειζόμαστε σήμερα και μεταφέρουμε την αποπληρωμή στους απογόνους μας. Δεν εξαντλούμε τους πόρους μιας εταιρείας θέτοντας βραχυπρόθεσμους στόχους κερδοφορίας, αγνοώντας τη μακροχρόνια ανάγκη αύξησης του πλούτου της εταιρείας. Η βιώσιμη ανάπτυξη συνιστά μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που περιλαμβάνει οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές οι οποίες αλληλοενισχύονται. Θα πρέπει να μελετήσουμε εξαρχής τον ρόλο του πρωτογενούς και του δευτερογενούς τομέα και πώς θα μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε την έρευνα και την τεχνολογία για να δώσουμε ώθηση σε μια πιο ισορροπημένη και βιώσιμη οικονομία. Να μετατρέψουμε την κρίση σε ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα. Θα πρέπει να αναδιατάξουμε την κοινωνία και την οικονομία, ώστε να μπορούν καλύτερα να αντεπεξέλθουν στα νέα δεδομένα. Επέστη ο χρόνος για μια αλλαγή υποδείγματος. Οι κακοί χειρισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με τις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης και το έλλειμμα αλληλεγγύης των Ευρωπαίων εταίρων σε διάφορα θέματα, όπως το μεταναστευτικό και η τουρκική επιθετικότητα, θα πρέπει να ωθήσουν την κυβέρνηση σε δύο παράλληλους στόχους. Αφενός στην ενδυνάμωση της χώρας, ώστε να μπορεί να στέκεται από μόνη της στα πόδια της, και αφετέρου στη δημιουργία των συνεργασιών εκείνων, στα πλαίσια της Ένωσης, οι οποίες θα την βοηθήσουν να προωθήσει θέματα

Σε έναν μεγάλο βαθμό, έχουμε μεταλλαχθεί σε ένα «συνονθύλευμα από ισορροπιστές εμπόρους και αλλοτριωμένους νεόπλουτους» Φοίνικες

κοινού ενδιαφέροντος/συμφέροντος. Θα πρέπει βεβαίως να χαιρετίσουμε την αλλαγή στάσης της Ε.Ε. στον χειρισμό της πρωτοφανούς κρίσης που επέφερε η πανδημία και τη χρηματοδότηση που έχει παραχωρηθεί στα κράτη-μέλη. Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου και η ανάγκη να συγκρατηθούν τυχόν φυγόκεντρες δυνάμεις, αλλά και ο σημαντικός ρόλος του δημοσίου στη διαχείριση της πανδημίας, έχουν επαναπροσδιορίσει τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που πρυτάνευαν την προηγούμενη περίοδο και έχουν οδηγήσει σε πιο κοινωνικά αποδεκτές πολιτικές, τις οποίες πρεσβεύουν η χριστιανοδημοκρατία και η σοσιαλδημοκρατία. Άλλωστε, αυτοί οι ιδεολογικοί χώροι εκατέρωθεν του κέντρου εκφράζουν τη συντριπτική πλειοψηφία των Ευρωπαίων πολιτών. Ο πόλεμος ενάντια στην πανδημία διεξάγεται από το δημόσιο και κυρίως από τον δημόσιο τομέα υγείας στα κρατικά νοσηλευτήρια και από τους λειτουργούς υγείας που τα υπηρετούν και στους οποίους οφείλουμε συγχαρητήρια και ευγνωμοσύνη. Η εξέλιξη αυτή έρχεται να ενδυναμώσει την ανάγκη για στήριξη του δημόσιου τομέα και επαναπροσδιορισμό της σχέσης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Η υγεία, η παιδεία, η κοινωνική πολιτική, η ασφάλεια (εσωτερική και εξωτερική) και οι υπηρεσίες δημόσιας ωφέλειας θα πρέπει κατά βάση να παραμείνουν στο δημόσιο, ενώ παράλληλα να ενθαρρύνεται και ο επικουρικός ρόλος του ιδιωτικού τομέα. Υπάρχει ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας, αρνητικός, που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και αυτός αφορά θέματα εθνικής ασφάλειας και κυριαρχίας. Η παρούσα κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, με τις παράνομες δραστηριότητες της Τουρκίας, δεν είναι πρωτόγνωρη για χώρες με αποθέματα υδρογονανθράκων. Η ουσία είναι ότι μια χώρα που φιλοδοξεί να αναπτύξει τους

ενεργειακούς της πόρους θα πρέπει να έχει τη διπλωματική και στρατιωτική δύναμη να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Στην περίπτωση της Κύπρου, η προσπάθεια της στρατιωτικής θωράκισης έχει υποβαθμιστεί, τόσο με τη μείωση της θητείας όσο και με τη μείωση του προϋπολογισμού για την άμυνα. Η θέση της πολιτικής ηγεσίας ότι η στρατιωτικοποίηση δεν αποτελεί επιλογή αποδυναμώνει τη θέση της Κύπρου σε σχέση με την Τουρκία και θέτει την Κύπρο και την κυριαρχία της υπό κηδεμονία. Αναμφίβολα, μέρος της ευθύνης για αυτή την εξέλιξη βαρύνει και εμάς τους πολίτες, οι οποίοι, σε έναν μεγάλο βαθμό, έχουμε μεταλλαχθεί σε ένα «συνονθύλευμα από ισορροπιστές εμπόρους και αλλοτριωμένους νεόπλουτους» Φοίνικες. Ως καταληκτικό σχόλιο, δυστυχώς, παρά τη δημιουργία του Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, λίγα ουσιαστικά έχουν γίνει για την πραγματική προώθηση των τομέων αυτών. Με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία για το 2017, η Κύπρος επενδύει μόλις 0,56% του ΑΕΠ στην έρευνα και την καινοτομία και κατατάσσεται μεταξύ των τελευταίων χωρών στην Ε.Ε., όπου ο μέσος όρος βρίσκεται στο 2% και οι ηγέτιδες επενδύουν πέραν του 3%. Επομένως, ο πρωταρχικός στόχος του κ. Κόκκινου θα πρέπει να είναι να πείσει την πολιτεία ότι η συνεισφορά της θα πρέπει να αυξηθεί σταδιακά στο 2% του ΑΕΠ και την επιχειρηματική τάξη ότι θα πρέπει να αυξήσει τη δική της στο 1%. Εξίσου προβληματική είναι η θέση της Κύπρου στα θέματα ψηφιακής πολιτικής, όπου κατατάσσεται 24η μεταξύ των 28 κρατών-μελών της Ε.Ε. στην έκδοση του δείκτη ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας (DESI) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2020. Χωρίς αυτές τις αλλαγές, οι υπόλοιπες πρωτοβουλίες δεν θα έχουν μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας. Καλύτερη χρονιά σε όλους!

EconomyToday 117

ΘΕΜΑ

STEVE

JOBS

Όταν μιλάμε για ευρηματικές προσωπικότητες, τότε αδιαμφισβήτητα έρχεται στο μυαλό μας ο Steve (Paul) Jobs. Ο ιδρυτής της Apple κατάφερε να ξεχωρίσει για τις καινοτόμες και ρηξικέλευθες ιδέες του και να φτάσει στην κορυφή. Ακόμη και μετά τον θάνατό του, η παρακαταθήκη που άφησε είναι εξέχουσας σημασίας για τον κόσμο της τεχνολογίας. ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΚΡΙΘΑΡΙΔΟΥ

118 EconomyToday

Η ιστορία ενός ευφυούς ανθρώπου O Steven Jobs γεννήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 1955 στο Σαν Φρανσίσκο. Σε μικρή ηλικία δόθηκε για υιοθεσία στο ζεύγος Jobs. Μεγάλωσε στο Cupertino της Καλιφόρνιας, πηγαίνοντας σχολείο και παρακολουθώντας αρχικά διαλέξεις. Το μάθημα που παρακολουθούσε στο σχολείο μετά μανίας ήταν η καλλιγραφία. Όπως εξήγησε αρκετά χρόνια αργότερα, αν δεν παρακολουθούσε αυτό το μάθημα, το Mac δεν θα είχε τόσες γραμματοσειρές και παραλλαγές. Μάλιστα, μαζί με τον Steve Wozniak, εργάζονταν εκεί την καλοκαιρινή περίοδο. Μετά την αποφοίτησή του από το λύκειο, το 1972, ο Jobs εγγράφηκε στο Reed College. Η παραμονή του εκεί ήταν σύντομη, εξαιτίας της έλλειψης χρημάτων. Εντούτοις, δεν τα παράτησε εύκολα και συνέχισε να παρακολουθεί ορισμένα μαθήματα, χρησιμοποιώντας το πάτωμα στα σπίτια φίλων για να κοιμάται, μαζεύοντας κουτάκια αναψυκτικών για να κερδίσει μερικά δολάρια και συμμετέχοντας στο δωρεάν συσσίτιο του τοπικού ναού της περιοχής του. Το 1974, ο Jobs επέστρεψε στην Καλιφόρνια και άρχισε να παρευρίσκεται σε συναντήσεις με τον Wozniak. Κατάφερε και βρήκε μια δουλειά στην πασίγνωστη τότε εταιρεία βιντεοπαιχνιδιών Atari ως τεχνικός, μαζεύοντας χρήματα για να πραγματοποιήσει ένα πνευματικό ταξίδι στην Ινδία. Ο Jobs πραγματοποίησε το όνειρό του λίγο αργότερα και η εμπειρία αυτή διαμόρφωσε την προσωπικότητά του. Επέστρεψε βουδιστής και με ξυρισμένο κεφάλι, φορώντας παραδοσιακή ινδική ενδυμασία. Μετά την επιστροφή του από την Ινδία, συνέχισε να εργάζεται στην εταιρεία Atari, αναλαμβάνοντας την κατασκευή του κυκλώματος για το παιχνίδι «Breakout». Η Atari προσέφερε $100 για κάθε chip που δεν θα υπήρχε στη μηχανή. Ο Jobs δεν είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον ή τις απαραίτητες γνώσεις για την εργασία αυτή και έκανε μια συμφωνία με τον Wozniak για να μοιραστούν τα κέρδη. Ο Wozniak κατάφερε εν τέλει να μειώσει τον αριθμό των chips κατά 50 με έναν σχεδιασμό που ήταν τόσο «σφιχτός» που δεν γινόταν να μπει στην αυτόματη παραγωγή.

EconomyToday 119

ΘΕΜΑ

H δημιουργία της Apple και η εμπλοκή με την Disney O Steve Jobs, o Steve Wozniak και o Ronald Wayne, με τη χορηγία του Markkula Jr., ίδρυσαν την Apple. Οι Jobs και Wozniak ήταν φίλοι από παλιά και είχε έρθει η στιγμή που ο Jobs έπεισε τον Wozniak, ιδιοφυΐα στα ηλεκτρονικά, να κατασκευάσουν έναν υπολογιστή και να τον πουλήσουν. Καθώς η εταιρεία μεγάλωνε, αναγκάστηκαν να ζητήσουν εξωτερική βοήθεια από έμπειρα στελέχη για να τους βοηθήσουν. Το 1978, ο Mike Scott της National Semiconductor ανέλαβε τα καθήκοντα του CEO της Apple. Το 1983, αντικαταστάθηκε από τον John Sculley, CEO της Pepsi-Cola, με τον περίφημο λόγο του Jobs για να τον πείσει: «Θες να πουλάς ζαχαρένιο νερό για το υπόλοιπο της ζωής σου ή θες να έρθεις μαζί μου και να αλλάξεις τον κόσμο;». Ένα χρόνο αργότερα, η Apple παρουσίασε, κατά τη διάρκεια του Super Bowl, την πολύ πετυχημένη διαφήμιση με τίτλο «1984». Την ίδια χρονιά, ο Jobs παρουσίασε στο κοινό τον Macintosh, τον πρώτο εμπορικά πετυχημένο υπολογιστή με γραφικό περιβάλλον. Ο Jobs ήταν εξαρχής ένας χαρισματικός άνθρωπος που του άρεσε να έχει τον έλεγχο. Οι εκκεντρικότητές του δεν ήταν κρυφές και θεωρείτο από πολλούς ως «δικτάτορας» στα διοικητικά. Μετά από πολλές ταραχές για την ηγεσία

Ο Jobs ήταν εξαρχής ένας χαρισματικός άνθρωπος που του άρεσε να έχει τον έλεγχο 120 EconomyToday

της Apple, ο Sculley απέλυσε τον Jobs. Ωστόσο, όπως απέδειξε η ιστορία, ο Jobs παραδέχτηκε ότι η απόλυσή του ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να του συμβεί. Έπειτα, ο Jobs ίδρυσε τη NeXT Computer. Το NeXTSTEP ήταν πλέον ο βασικός κορμός που οδήγησε στη δημιουργία του Mac OS X. Ακολούθησε η δημιουργία του iMac και πολλά άλλα προϊόντα που γνώρισαν εμπορική επιτυχία, επαναφέροντας την Apple στον χάρτη. Τα πιο δημοφιλή gadgets που κατάφερε να δημιουργήσει ήταν το iMac, το MacBook, το iTunes, τα Apple Stores, το iPod, το iPhone και το iPad. Σταθμός στην πορεία του ήταν η αγορά της Pixar. Αρχικά, η Pixar Image Computer δεν έκανε πολλές πωλήσεις, ωστόσο, μετά από μια συνεργασία με την Disney, η Pixar ανέλαβε την παραγωγή ταινιών animation με τη χορηγία και διανομή της Disney. Τον Ιανουάριο του 2006, η Disney ανακοίνωσε την εξαγορά της Pixar, συνολικής αξίας $7,4 δισ., δίνοντας στον Jobs το μεγαλύτερο ατομικό μερίδιο μετοχών και μια θέση στο διοικητικό συμβούλιο. Λίγο καιρό αργότερα, ο Jobs ανέλαβε το δύσκολο έργο να επαναφέρει την Apple στον σωστό δρόμο. Στο πλαίσιο

Οι πέντε κορυφαίες ατάκες του •

«Θα μπορούσα να ανταλλάξω όλη μου την τεχνολογία για ένα απόγευμα με τον Σωκράτη»

•

«Πάντα τζογάρουμε με το όραμά μας. Προτιμάμε να κάνουμε αυτό παρά να φτιάχνουμε παρόμοια προϊόντα. Αφήνουμε τις άλλες εταιρείες να το κάνουν αυτό»

•

«Ο μόνος τρόπος για να κάνεις καταπληκτική δουλειά είναι να αγαπάς αυτό που κάνεις. Αν δεν το έχεις βρει ακόμη, συνέχισε να ψάχνεις. Μην επαναπαύεσαι»

•

«Μην αφήνεις τον θόρυβο της άποψης των άλλων να καταπνίγει την εσωτερική σου φωνή»

•

«Η δημιουργικότητα είναι απλά το να συνδέεις πράγματα»

Τον Ιανουάριο του 2009, ο Steve Jobs ανακοίνωσε ότι πάσχει από μια ορμονική διαταραχή που επιβάλλει ιατρική άδεια αυτό, πολλά projects τερματίστηκαν και άλλα ξεκίνησαν.

To 2011, ανακοίνωσε την παραίτησή του από την Apple. Στην επιστολή παραίτησής του, συνέστησε να τον διαδεχθεί ο επόμενος στην ιεραρχία, Tim Cook.

«Sorry seems to be the hardest word» Λίγο προτού ξεψυχήσει, ο Jobs ζήτησε συγγνώμη από την κόρη που αρνείτο να αναγνωρίσει, τη Lisa Brennan. Η Lisa αναγκάστηκε να κάνει τεστ DNA και ο Jobs υποχρεώθηκε να πληρώνει $385 τον μήνα για διατροφή.

H ίδια προέβη σε αποκαλύψεις για τη συγκλονιστική εξομολόγηση που της έκανε ο πατέρας της, λίγο πριν φύγει από τη ζωή, λέγοντάς της χαρακτηριστικά: «Σου χρωστάω μια συγγνώμη. Δεν πέρασα πολύ χρόνο μαζί σου όταν ήσουν μικρή. Μακάρι να είχαμε περισσότερο χρόνο. Τώρα είναι πολύ αργά. Λυπάμαι τόσο πολύ Lis». Μάλιστα, η ίδια εξομολογήθηκε ακόμη ότι, πριν αρρωστήσει ο πατέρας της, τον είχε δει να κλαίει μόνο δύο φορές – στην κηδεία του πατέρα του και στο τέλος του «Cinema Paradiso».

Προσωπική ζωή

H προσωπική ζωή του Steve Jobs μπορεί να χαρακτηριστεί ως πολυτάραχη. Παντρεύτηκε τη Laurene Powell στις 18 Μαρτίου 1991. Το ζευγάρι απέκτησε έναν γιο και δύο κόρες. Λίγοι γνωρίζουν ότι ο Jobs είχε ήδη μια κόρη (Lisa Brennan) από προηγούμενη σχέση του, την οποία αρχικά αρνήθηκε να αναγνωρίσει. Ο δημιουργός της Apple λάτρευε τους Beatles, στους οποίους αναφερόταν συχνά στις δηλώσεις του. Χαρακτηριστικό γνώρισμά του ήταν η κλασική πλέον εμφάνιση με μακρύ μαύρο ζιβάγκο, μπλε τζιν και αθλητικά παπούτσια. Παρά τα πλούτη και τη μεγαλοπρεπή ζωή, τα πράγματα για εκείνον πήραν άσχημη τροπή, καθώς το 2004 γνωστοποιήθηκε ότι έπασχε από καρκίνο του ήπατος. Οι γιατροί τού έδιναν μόλις μερικές βδομάδες ζωής. Μετά από λίγο διάστημα και από μια επιτυχημένη εγχείρηση, ο όγκος φάνηκε να υποχωρεί. Παρ’ όλα αυτά, το κοινό ανησυχούσε ολοένα και περισσότερο με τις δημόσιες εμφανίσεις του Jobs στα keynotes, με την πολύ λεπτή σιλουέτα, την αδύναμη έκφραση και τη μικρή συμμετοχή. Τον Ιανουάριο του 2009, ο Steve Jobs ανακοίνωσε ότι πάσχει από μια ορμονική διαταραχή που επιβάλλει ιατρική άδεια. Εν τέλει, ο κύκλος της ζωής του έκλεισε άδοξα στις 5 Οκτωβρίου 2011 (μία μέρα μετά την παρουσίαση του iPhone 4s, από την οποία ήταν απών).

EconomyToday 121

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ BRAND

1998

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

ΝΕΡΟΥ

Η Ι ΣΤοΤΦυσικό ΟΡΙΑ Ε Ν ΟΝερό Σ B«Αγρός» R A Nλανσάρεται D Μεταλλικό στην κυπριακή αγορά από τον Όμιλο Φώτος Φωτιάδης.

1999

Μια μεγάλη αναγνώριση από την Ευρωπαϊκή Ένωση: το πρώτο Φυσικό Μεταλλικό Νερό στη χώρα μας, καθώς εξασφάλισε πιστοποίηση σε θέματα ποιότητας και ασφάλειας τροφίμων το 1999 και 2002 αντίστοιχα.

2000

Tο Φυσικό Μεταλλικό Νερό «Αγρός» λανσάρει την πρωτοποριακή συσκευασία τύπου «sport» με το πρακτικό καπάκι.

2001

Το Φυσικό Μεταλλικό Νερό «Αγρός» μιλά στην καρδιά του καταναλωτή, λανσάροντας την καμπάνια επικοινωνίας με θέμα «Το είναι σου».

2004

Η χρονιά που το Φυσικό Μεταλλικό Νερό «Αγρός» συνδέεται με το τένις και τις αξίες που πρεσβεύει το άθλημα, προχωρώντας σε επίσημη χορηγία της Ομοσπονδίας Αντισφαίρισης Κύπρου.

2006

Η νέα επικοινωνία του Φυσικού Μεταλλικού Νερού «Αγρός» μιλά στον καταναλωτή για τις ιδιότητες και τα σημαντικά οφέλη για τον ανθρώπινο οργανισμό από την κατανάλωση νερού. Την ίδια χρονιά επαναλανσάρεται το sports cap με ανανεωμένη συσκευασία και το ξεχωριστό κόκκινο καπάκι.

2007

Με μια σημαντική επένδυση, εγκαινιάζεται το νέο εμφιαλωτήριο του Φυσικού Μεταλλικού Νερού «Αγρός». Στο εμφιαλωτήριο αξιοποιείται, σε συνεργασία με την παγκοσμίου φήμης εταιρεία SIDEL, ό,τι πιο σύγχρονο έχει να παρουσιάσει η τεχνολογία εμφιάλωσης. Η εμφιάλωση του Φυσικού Μεταλλικού Νερού «Αγρός» πραγματοποιείται με εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας, όπου σε κανένα σημείο της διαδικασίας δεν παρεμβαίνει ο ανθρώπινος παράγοντας. Tο Φυσικό Μεταλλικό Νερό «Αγρός» αποκτά το 2007 νέα συσκευασία. Μια νέα και δυναμική καμπάνια, με σλόγκαν «Νερό από ευλογημένο τόπο», βγαίνει στον αέρα.

122 EconomyToday

2010

Μια νέα τηλεοπτική διαφήμιση προβάλλεται για πρώτη φορά στο κυπριακό κοινό, με τη φράση «Με νερό βρε πατέρα;» να έχει μείνει έως και σήμερα χαραγμένη στο μυαλό των καταναλωτών.

2012

Το Φυσικό Μεταλλικό Νερό «Αγρός» επαναλανσάρεται με ανανεωμένη ετικέτα, που εστιάζει στην κρυστάλλινη καθαρότητα του νερού.

2015

Το Φυσικό Μεταλλικό Νερό «Αγρός» λανσάρει στην αγορά τη νέα, μοναδικά σχεδιασμένη φιάλη, η οποία με τη διαύγειά της αναδεικνύει καλύτερα το κρυστάλλινο, πολύτιμο περιεχόμενό της. Μέρος του μηνύματος επικοινωνίας, η «Αλυσίδα Ποιότητας Αγρός», μια δέσμευση για παράδοση στον καταναλωτή του Φυσικού Μεταλλικού Νερού «Αγρός», προστατευμένου σε όλα τα στάδια της τροφικής αλυσίδας.

2016

Το Φυσικό Μεταλλικό Νερό «Αγρός» αναδεικνύεται ως το πρώτο νερό στην Κύπρο που κερδίζει την πιστοποίηση FSSC22000, επισφραγίζοντας τη συνεχή προσπάθεια διατήρησης των υψηλότερων προδιαγραφών ποιότητας και πρωτοπορίας σε θέματα ασφάλειας τροφίμων.

2020

To Φυσικό Μεταλλικό Νερό «Αγρός» επαναλανσάρεται στην αγορά με νέα ταυτότητα, επικοινωνία και τοποθέτηση, ως το μόνο φυσικό μεταλλικό νερό στα 1.235 μέτρα υψόμετρο. Ξεκινώντας τη διαδρομή του από τα 1.235 μέτρα και το ομώνυμο χωριό, το Φυσικό Μεταλλικό Νερό «Αγρός» συνεχίζει να γράφει μια σπουδαία ιστορία, γεμάτη παράδοση, προσήλωση στις αξίες και τις αρχές του τόπου μας και ταυτόχρονα διαρκή εξέλιξη και εστίαση στην παροχή κορυφαίας ποιότητας νερού. Παράλληλα, ένα νέο προϊόν, ο «Αγρινούλης», δημιουργείται και λανσάρεται στην αγορά, ειδικά για τα παιδιά. Με την ίδια απαράμιλλη ποιότητα και με πρακτικό καπάκι, για ασφαλή μεταφορά στην τσάντα του παιδιού. Κεντρικός ήρωας ο «Αγρινούλης», εμπνευσμένος από το πολύ αγαπητό σε όλους, προστατευόμενο κυπριακό Αγρινό.