επικίνδυνα προϊόντα ΣΤΗΝ ΚΟΨΗ ΤΟΥ ΞΥΡΑΦΙΟΥ η κυπριακή οικονομία

Η κυπριακή οικονομία το 2020 επανέρχεται σε αρνητικά ποσοστά ανάπτυξης, μετά από μια πενταετία θετικής οικονομικής μεγέθυνσης. Η ύφεση ήταν αναμενόμενη από τον καιρό που ξέσπασε η πανδημία του κορωνοϊού, όμως οι προβλέψεις γίνονται ολοένα και δυσμενέστερες για την οικονομία, αφού το μέγεθος της ύφεσης σε ρυθμούς μεταβολής του ΑΕΠ αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου.

ΤΟΥ ΞΕΝΙΟΥ ΜΕΣΑΡΙΤΗ

Σημειώνεται ότι στις 3 Απριλίου 2020 ο οίκος αξιολόγησης Fitch ανακοίνωσε τις πρώτες προβλέψεις για την κυπριακή οικονομία, αναφέροντας ότι η ύφεση θα κυμανθεί σε επίπεδα που θα ξεπερνούν το 2% του ΑΕΠ σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Ακολούθησαν έκτοτε νέες ανακοινώσεις από τους υπόλοιπους οίκους αξιολόγησης, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τις εταιρείες επαγγελματικών υπηρεσιών και το Υπουργείο Οικονομικών, με τους απόλυτους αριθμούς της μείωσης να αυξάνονται. Στα τέλη Αυγούστου, η τελευταία ανακοίνωση του Υπουργείου Οικονομικών ήταν ότι παραμένει το βασικό σενάριο του Υπουργείου όσον αφορά τις προβλέψεις για την κυπριακή οικονομία, με την αναμενόμενη ύφεση για το 2020 να κυμαίνεται στο 7% του ΑΕΠ .

Το καλπάζον δημοσιονομικό έλλειμμα

Η Κύπρος ξεχώριζε στα τέλη του 2019 για τη δημοσιονομική της απόδοση, αφού, σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, εννέα μήνες πριν, η κυπριακή οικονομία κατέγραφε το μεγαλύτερο πρωτογενές πλεόνασμα σε όλες τις χώρες που αξιολογεί το ΔΝ Τ, φθάνοντας το 5,9% του ΑΕΠ . Στις αρχές του χρόνου, οι

Το Υπουργείο Οι κονομικών διατηρεί το βασικό σενάριο τω ν προβλέψεών του για την οικονομία και αναμένει ύφεση 7% του ΑΕΠ για το 2020

συνθήκες φάνταζαν ιδανικές για την κυπριακή οικονομία ώστε να αρχίσει σταδιακά να μειώνει το μεγάλο δημόσιο χρέος, που έφτανε τότε λίγο πιο κάτω από το 100% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Ωστόσο, ο κορωνοϊός έχει εξαντλήσει τα πλεονάσματα του κράτους τα οποία είχαν δημιουργηθεί τα προηγούμενα χρόνια λόγω της μέχρι τώρα επιτυχούς επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής του κράτους. Ενώ στις αρχές του 2020 αναμενόταν να υπάρχει δημοσιονομικό πλεόνασμα της τάξης του 1,1% του ΑΕΠ , που αντιστοιχεί περίπου σε €240 εκατ., λόγω των μέτρων στήριξης της οικονομίας, η Στατιστική Υπηρεσία ανακοίνωσε για το πρώτο εξάμηνο έλλειμμα €806 εκατ., που αντιστοιχεί σε 4% του ΑΕΠ . Αυτό σημαίνει επιδείνωση της τάξης του €1 δισ. για το πρώτο μισό του έτους. Σημειώνεται ότι οι τελευταίες προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών κατά τα τέλη Αυγούστου έκαναν λόγο για έλλειμμα της τάξης του 4,3% του ΑΕΠ ως το τέλος του χρόνου.

Μεί ωση εσόδων και αύξηση εξόδων

Η αύξηση των δαπανών για το πρώτο εξάμηνο του 2020 οφείλεται κυρίως στα μέτρα που λήφθηκαν για τη στήριξη των επιχειρήσεων και των εργοδοτουμένων, ενώ η μείωση

5000 4000 3000 2000 1000 0 -1000 -2000

!"#$%&'-. /,0(#1.

- /2µ$*&$#$µ&'3 4%13#,*µ,(+)/)%%1&µµ, (-)

2018 2019 2020

των εσόδων είναι απότοκο της αναστολής εργασιών των κυριότερων κλάδων της οικονομίας, λόγω των περιοριστικών μέτρων που λήφθηκαν για τον περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας του κορωνοϊού. Τα συνολικά έσοδα του κράτους το 2018 ανήλθαν στα €3,878 δισ. για το πρώτο εξάμηνο του έτους, ενώ το 2019 ανήλθαν στα €4,054 δισ. αντιστοίχως και το 2020 στα €3,5 δισ., παρουσιάζοντας μείωση της τάξης του 15,8% σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του προηγούμενου έτους. Τα συνολικά έξοδα το 2018 ανήλθαν στα €3,368 δισ. για το πρώτο εξάμηνο του έτους, ενώ το 2019 ανήλθαν στα €3,813 δισ. Για το πρώτο εξάμηνο του 2020 τα συνολικά έξοδα ανήλθαν στα €4,304 δισ., με την ποσοστιαία αύξηση σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο της προηγούμενης χρονιάς να κυμαίνεται στο 12,8%. Η επιδείνωση των δημόσιων οικονομικών οφείλεται, πέραν της επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής, και στη μείωση των εσόδων του κράτους. Κυριότερη παράμετρος που έπαιξε ρόλο στις μειωμένες εισροές του κράτους είναι η αναβολή συγκεκριμένων οφειλών των πολιτών προς το κράτος και ιδιαίτερα της πληρωμής του ΦΠΑ αλλά και των δασμών επί του εισαγωγικού εμπορίου. Αρκετά κατατοπιστικός για τη συνολική εικόνα του εξαμήνου είναι ο απολογισμός της Στατιστικής Υπηρεσίας σχετικά με τα έσοδα του κράτους για Με το δημό σιο χρέος να γυροφέρνει κοντά στο ψυχολογικό όριο του 120% του ΑΕ Π και μια έξοδο της Κυπριακής Δημοκρατίας στις αγορές για επιπλέον στήριξη της οικονομί ας να φαντάζει αρκετά δύσκολη, εγείρεται αρχικά το ερώτημα για το πώς το κράτος θα καλύψει την πιθανή τρύπ α που θα δημιουργηθεί

τον Ιούνιο του 2020, σύμφωνα με τον οποίο μειώθηκαν οι συνολικοί φόροι επί της παραγωγής και των εισαγωγών κατά 21,4% σε σχέση με τον προηγούμενο Ιούνιο, αφού περιορίστηκαν στα €283,9 εκατ. από €361,2 εκατ. Επίσης, τα καθαρά έσοδα του ΦΠΑ (μετά την αφαίρεση των επιστροφών) μειώθηκαν κατά 22,6%, αφού περιορίστηκαν στα €203,8 εκατ. ευρώ από €263,3 εκατ. ευρώ 12 μήνες πριν, και οι κοινωνικές εισφορές μειώθηκαν κατά 30,9%, παρουσιάζοντας μείωση στα €124,6 εκατ. από €180,3 εκατ. Επιπρόσθετα, τα έσοδα από παροχή υπηρεσιών έπεσαν κατά 4,7%, στα €46,7 εκατ. από €49 εκατ. που ήταν τον Ιούνιο του 2019.

Η ανεργία μετά τη λή ξη των σχεδίων

Η επέλαση του κορωνοϊού έχει αναγκάσει το κράτος να αδειάσει τα δημόσια ταμεία, ώστε να στηρίξει χιλιάδες εργαζόμενους και επιχειρήσεις, που δέχθηκαν ισχυρό πλήγμα λόγω των περιοριστικών μέτρων για την καταπολέμηση του κορωνοϊού. Μεγάλο ερώτημα αποτελεί η αντίδραση των επιχειρήσεων σε σχέση με το μισθολόγιό τους μετά τη λήξη των σχεδίων στήριξης του Υπουργείου Εργασίας. Το κράτος έχει βάλει το χέρι στην τσέπη, διοχετεύοντας μέχρι στιγμής συνολικά €1,2 δισ. για τη στήριξη μισθών και επιχειρήσεων, και η αντίδραση της αγοράς εργασίας αναμένεται μετά τα τέλη Οκτωβρίου αλλά και κατά τις πρώτες μέρες του 2021. Η απώλεια αριθμού θέσεων εργασίας αποτελεί φυσικό συνεπακόλουθο κατά την οικονομική κρίση που βιώνουμε, ωστόσο η περίπτωση η ανεργία να φτάσει στα επίπεδα που είχε φτάσει κατά την οικονομική κρίση του 2013 αποτελεί τρομακτικό σενάριο για την κοινωνία και το κράτος. Πέραν του κοινωνικού αντίκτυπου των υψηλών ποσοστών ανεργίας, η απώλεια θέσεων εργασίας φορτώνει ακόμα ένα βάρος στα δημοσιονομικά του κράτους με την παραχώρηση των επιδομάτων ανεργίας. Συνεπώς, αναμένονται διαβουλεύσεις και κινήσεις από τα αρμόδια υπουργεία και τις επιχειρήσεις τις επόμενες βδομάδες, ώστε να αποφευχθούν στον βαθμό του δυνατού οι απολύσεις και οι απώλειες θέσεων εργασίας. Τα τελευταία στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας δείχνουν ότι το ποσοστό ανεργίας μέχρι τα τέλη Ιουλίου κυμαινόταν

στο 7%, σημειώνοντας αύξηση 0,3% σε σχέση με 12 μήνες πριν. Ο αριθμός των ανέργων ανήλθε στα 32.313 άτομα, ενώ οι προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών μιλούν για αύξηση του ποσοστού ανεργίας στο 9% μέχρι το τέλος του χρόνου, σε σύγκριση με 7,1% κατά τα τέλη του 2019. Η προβλεπόμενη αύξηση της τάξης του 1,9% μεταφράζεται στο ότι πέραν των 9.000 ατόμων θα περιληφθούν στις λίστες των ανέργων. Βάσει πληροφοριών από το Υπουργείο Οικονομικών, η καθυστέρηση στην αύξηση της ανεργίας οφείλεται αφενός στα σχέδια στήριξης του κράτους και αφετέρου στο ότι οι επιπτώσεις μιας οικονομικής κρίσης έρχονται με κάποια καθυστέρηση.

Το κράτο ς έχει βά λει το χέρι στη ν τσ έπη , διοχετεύο ντα ς μέχρι στ ιγμή ς συ νολικά €1,2 δισ. για τη στή ριξη μισθώ ν και επ ιχειρήσεω ν, και η αντί δραση τη ς αγοράς εργασία ς αναμ ένετα ι μετά τα τέλη Οκτωβ ρίου αλλά και κατά τις πρώτε ς μέρες του 2021

Το στοίχημα της κυπριακής οικονομίας γύρω από τα επίπεδα της κατανάλωσης

Όπως έχει αναφέρει ο οίκος αξιολόγησης Moody’s, το ξέσπασμα του κορωνοϊού θα πλήξει σοβαρά την οικονομική δραστηριότητα, πολύ διαφορετικά από προηγούμενες οικονομικές κρίσεις. Τα περιοριστικά μέτρα για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του ιού θα χτυπήσουν σημαντικά την κατανάλωση, αφού θα προκαλέσουν μεγάλα σοκ στη ζήτηση αγαθών από τους καταναλωτές. Ως εκ τούτου, ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα που είχαν τεθεί από την κυπριακή κυβέρνηση για ελαχιστοποίηση του αντίκτυπου της πανδημίας στην οικονομία ήταν το να κρατηθεί η εγχώρια κατανάλωση σε υψηλά επίπεδα. Τα κυβερνητικά προγράμματα στήριξης έχουν επιτύχει αυτόν τον σκοπό, αφού μέσω της αυξημένης δημόσιας κατανάλωσης έχει συγκρατηθεί η ιδιωτική κατανάλωση σε ικανοποιητικά επίπεδα. Θετική επίδραση στη δημιουργία έστω και ενός είδους τεχνητής ρευστότητας στην αγορά είχε και η αναστολή των δόσεων των δανείων εκ μέρους των τραπεζών αλλά και η αναβολή των πληρωμών των κρατικών εισφορών και η προσωρινή μείωση του συντελεστή του ΦΠΑ. Με τα συγκεκριμένα μέτρα έχει δοθεί σημαντική ώθηση στην εγχώρια κατανάλωση τους τελευταίους μήνες.

Ο τουρισμός απέτυχε να ενισχύσει την εξωτερική κατανάλωση

Η εξωτερική ζήτηση και συγκεκριμένα ο τουρισμός ήταν πέραν των δυνάμεων της κυβέρνησης να φτάσει στα επίπεδα των προηγούμενων χρόνων. Το χτύπημα του κορωνοϊού στην παγκόσμια τουριστική βιομηχανία ήταν ισχυρό για την κυπριακή οικονομία, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την κάθοδο τουριστών στο νησί. Η συνεισφορά του τουρισμού προσεγγίζει το 20% του κυπριακού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Δικαιολογημένα, τα βλέμματα ήταν στραμμένα τους προηγούμενους μήνες στις πύλες εισόδου της χώρας, με τα επιδημιολογικά δεδομένα των υπόλοιπων χωρών να μην επιτρέπουν δυστυχώς την ανάκαμψη του τομέα. Οι περσινές αφίξεις τουριστών, οι οποίες είχαν φτάσει σχεδόν τα τέσσερα εκατομμύρια, αποτελούσαν άπιαστο όνειρο φέτος. Μέχρι σήμερα, οι αφίξεις τουριστών είναι μειωμένες σε ποσοστό που κυμαίνεται στο 80%, κάτι το οποίο επιφέρει ζημιές και μειωμένα έσοδα τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στο κράτος. Ο εγχώριος τουρισμός σε συνδυασμό με τις περιορισμένες αφίξεις έχουν προσφέρει κάποια ανακούφιση στον κλάδο, χωρίς ωστόσο να μπορούν να υποκαταστήσουν ή να προσεγγίσουν τις προβλέψεις που υπήρχαν πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας. ET

Ερωτήματα για τους επόμενους μήνες

Όπως διαφαίνεται από το καλπάζον δημοσιονομικό έλλειμμα και την αναμενόμενη αύξηση της ανεργίας μετά τη λήξη των σχεδίων στήριξης τις επόμενες βδομάδες, γεννιούνται εύλογα ερωτήματα για τις κινήσεις της επόμενης μέρας όσον αφορά την κυπριακή οικονομία. Με την αύξηση της ανεργίας, τα έξοδα του κράτους θα φουσκώσουν λόγω των ανεργιακών επιδομάτων, ενώ η ιδιωτική κατανάλωση θα πάρει τα κάτω της λόγω της αυτοσυγκράτησης που θα κυριαρχήσει ανάμεσα στους καταναλωτές, με αρνητικές επιπτώσεις στις εισροές του κράτους. Με το δημόσιο χρέος να γυροφέρνει κοντά στο ψυχολογικό όριο του 120% του ΑΕΠ και μια έξοδο της Κυπριακής Δημοκρατίας στις αγορές για επιπλέον στήριξη της οικονομίας να φαντάζει αρκετά δύσκολη, εγείρεται αρχικά το ερώτημα για το πώς το κράτος θα καλύψει την πιθανή τρύπα που θα δημιουργηθεί.