ECONOMY TODAY - JANUARY 2023

FOCUS

38 COVER STORY -2023: QUO VADIS? 60+ Προσωπικότητες αναλύουν τι έπεται για την οικονομία και το επιχειρείν - 46 Τραπεζικός Τομέας - 54 Ελεγκτικοί Οίκοι - 72 Δικαιοσύνη - 76 CFA Society Cyprus - 78 Ναυτιλία - 82 Εργασιακά - 92 Τουρισμός - 102 Τηλεπικοινωνίες - 104 Ηλεκτρισμός - 106 Εφοδιαστική Αλυσίδα - 108 Λιανικό Εμπόριο - 114 Τεχνολογία, Έρευνα και Καινοτομία - 124 Επιχειρήσεις - 129 Αυτοκίνητο - 134 Ασφάλειες - 136 Τριτοβάθμια Εκπαίδευση - 152 Υγεία - 154 Ακίνητα - 160 Διαφήμιση και Επικοινωνία ΘΕΜΑΤΑ/ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ/ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ 8 ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ με την Marketing Manager

στο Υπουργείο Οικονομικών 24 Τα 10 γεγονότα που σημάδεψαν το 2022 32 ΣΑΒΒΑΣ ΠΕΡΔΙΟΣ: Απαντήσαμε στην κρίση

Ή Σ Ή

ο τέλος κάθε χρονιάς συνιστά ένα χρονικό σημείο καμπής, το τέλος της πορείας των προηγούμενων 12 μηνών και την αρχή της νέας πορείας των επόμενων 12 μηνών, αποτελώντας μια διαδικασία η οποία είναι επαναλαμβανόμενη, αδιάλειπτη και αδιάκοπη για τον κόσμο μας. Παρόλη τη μονοτονία της διαδικασίας αυτής, η οποία αναπόφευκτα συμβαίνει κάθε χρόνο, ο Ιανουάριος συνιστά κάθε φορά μια μοναδική ευκαιρία για να κοιτάξουμε πίσω και όχι να διορθώσουμε, αφού πλέον ό,τι συνέβη είναι πεπερασμένο γεγονός, αλλά να μάθουμε ώστε να σχεδιάσουμε όσο καλύτερα μπορούμε την περίοδο μέχρι το επόμενο σημείο καμπής και τον επόμενο Ιανουάριο. Σαφέστατα όσο και να σχεδιάσουμε το επόμενο διάστημα πάντοτε θα πρέπει να γίνουν αναπροσαρμογές ή όλα να έρθουν ανάποδα και να αναγκαστούμε να αλλάξουμε εντελώς το πλάνο. Τα ίδια μπορεί να γράφονταν τον Ιανουάριο του 2020 και όταν ήρθε ο Μάρτης με την πανδημία και ό,τι σχεδιάστηκε εν τέλει κατέληξε στον κάλαθο των αχρήστων. Παρομοίως και τον Ιανουάριο του 2022 που θεωρητικά αφήναμε πίσω όλα τα απρόσμενα της πανδημίας και βλέπαμε την εποχή μετά τον Kορωνοϊό, πάλι ως τον Μάρτη η ρωσική εισβολή ανέτρεψε το οτιδήποτε είχε αρχικά σχεδιαστεί. Παρόλα αυτά, τα όποια διδαχθέντα μαθήματα αποκομίζει ο καθένας, είτε σε προσωπικό επίπεδο είτε σε επίπεδο επιχείρησης είτε σε εθνικό επίπεδο από τους κάθε φορά προηγούμενους 12 μήνες, αποτελούν τα εφόδια ώστε να μπορούμε να είμαστε έτοιμοι στις αλλαγές και στα ανάποδα που θα φέρουν οι επόμενοι 12 μήνες. Συνεπώς, καλή ανασκόπηση στον καθένα μας και Kαλή Xρονιά.

ΜΕΓΑΡΟ ΔΙΑΣ Λεωφόρος Άντη Χατζηκωστή και γωνία Λεωφόρου Αρχαγγέλου 31, 2057, Στρόβολος, Λευκωσία Τηλ.: 22580580 Φαξ: 22580675 ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: Ξένιος Μεσαρίτης

ART DIRECTOR: Χάρης Κατσιάμης ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: Έμιλυ Μιντή, Άγγελος Αγγελοδήμου, Χάρις Βωβού, Άννα Κριθαρίδου ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΙ/ΑΝΑΛΥΤΕΣ: Βρασίδας Νεοφύτου, Κυριάκος Ε. Γεωργίου, Πωλίνα Άνιφτου ΔΙΟΡΘΩΣΗ: Μαρία Ζερβού ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ: Μαρία Τερεζοπούλου

SALES EXECUTIVE: Καρολίνα Νεοκλέους neocleousc@diasmedia.com 22580491

CLIENT SERVICE: Ελισάβετ Ηρακλέους iracleouse@diaspublishing.com 22580487

MARKETING EXECUTIVE: Κλέλια Γιασεμίδου

CLIENT SERVICE SUPERVISOR: Μαρία Χαραλάμπους ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ: Οδυσσέας Κωνσταντίνου ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ:

ΒΡΑΒΕΙΟ ΤΗΣ

ΧΡΟΝΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΥΠΡΟΥ Τράπεζα της Χρονιάς στην Κύπρο για το 2022 αναδείχθηκε από το περιοδικό «The Banker» η Τράπεζα Κύπρου. Σύμφωνα με ανακοίνωση της τράπεζας, ο Πανίκος Νικολάου, διευθύνων σύμβουλος της τράπεζας, επισήμανε ότι η ψηφιοποίηση αποτελεί σημαντική τάση, την οποία η τράπεζα έχει ενσωματώσει στην επιχειρηματική της στρατηγική, γεγονός το οποίο αυξάνει την αποτελεσματικότητα και βελτιώνει την εξυπηρέτηση των πελατών της. «Με

την ολοκλήρωση της αναδιάρθρωσης, η βιώσιμη κερδοφορία αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τα μελλοντικά σχέδιά μας», πρόσθεσε. Η Joy Macknight, συντάκτρια του περιοδικού, συγχάρηκε την Τράπεζα Κύπρου για την κατάκτηση του βραβείου, τονίζοντας πως πέρα από την καταγραφή ισχυρών θεμελιωδών μεγεθών, η τράπεζα ισχυροποίησε την πλατφόρμα ψηφιακής οικονομίας Jinius και επέκτεινε τις πρωτοβουλίες της για ESG, οι οποίες και διαδραμάτισαν σημαίνοντα ρόλο στη βράβευσή της για το 2022, καταλήγει το δελτίο Τύπου.

Tα φιλόδοξα σχέδιά τους για την επόμενη πενταετία παρουσίασαν οι Κυπριακές Αερογραμμές, οι οποίες ανακοίνωσαν ταυτόχρονα και πέντε νέα δρομολόγια για το ερχόμενο καλοκαίρι και ειδικότερα το Μιλάνο, τη Ζυρίχη, την Πράγα, τη Βασιλεία και το Κάιρο. Τα νέα σχέδια των Κυπριακών Αερογραμμών, της μίας από τις δύο εγχώριες αερογραμμές, χαιρέτησαν ο υπουργός Μεταφορών Γιάννης Καρούσος και ο υφυπουργός Τουρισμού Σάββας Περδίος και η ανώτατη εκτελεστική διευθύντρια της Hermes, Ελένη Καλογήρου. Μιλώντας σε συνέντευξη Τύπου, ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Πολ Σάις είπε πως τα σχέδια της εταιρείας προνοούν τη δραστηριοποίηση της εταιρείας σε 18 προορισμούς το 2023 και την επέκταση σε 30 προορισμούς μέχρι το 2026, ενώ δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο δραστηριοποίησης της εταιρείας στις βόρειες χώρες, λέγοντας ότι βρίσκονται σε συζητήσεις με μεγάλο διοργανωτή ταξιδίων από την περιοχή. Σύμφωνα με ανακοίνωση της εταιρείας, τα σχέδια προνοούν την αύξηση του στόλου σε έξι αεροσκάφη το 2024, εννέα αεροσκάφη το 2025 και έως 11 αεροσκάφη μέχρι το 2026. Το επόμενο έτος η Cyprus Airways θα επιχειρεί με τέσσερα αεροσκάφη Airbus A320ceo με σκοπό να μεταβεί στο Airbus A320neo μέχρι το 2025. Παράλληλα, μέρος αυτού του στόλου θα χρησιμοποιηθεί για λειτουργίες ACMI (Aircraft, Crew, Maintenance and Insurance) και υπηρεσίες τσάρτερ που θα επιτρέψουν σταθερές ροές εσόδων και συνεισφορές στην αεροπορική

ενδιαφερόμενο επαγγελματία με ακόμη περισσότερα προϊόντα. Με μοντέρνο σχεδιασμό και ακολουθώντας τα διεθνή πρότυπα, το σύγχρονο κατάστημα της Εlysee υπόσχεται να προσφέρει αναβαθμισμένη εμπειρία εξυπηρέτησης και υπηρεσίες στους επισκέπτες του, σε ένα χώρο που ξεπερνά τα 1000m2. Στο νέο κατάστημα της Εlysee, μπορείς να

βρεις μια πλούσια γκάμα ολοκληρωμένων λύσεων που αφορά τις αγροτικές και τις βιομηχανικές εφαρμογές, τις κατασκευές και τα δίκτυα υποδομών και τους χώρους

συστήματα και προϊόντα που

πολυεπίπεδα στις υψηλές ανάγκες του υδραυλικού, του ηλεκτρολόγου, του κηπουρού, του εργολάβου, του αγρότη, αλλά και του ερασιτέχνη (DIY). Το νέο κτήριο της Εlysee αποτελεί μέρος της

στρατηγικής ανάπτυξης της εταιρείας για περαιτέρω αναβάθμιση και επέκταση του δικτύου καταστημάτων της. Αντλώντας εμπειρία και εξειδίκευση από το διεθνή δίκτυό της σε 65 χώρες, η ηγέτιδα εταιρεία συστημάτων σωληνώσεων στην Κύπρο, καλύπτει τις απαιτήσεις της κυπριακής αγοράς στους τομείς της ύδρευσης και της άρδευσης, των υποδομών και της ενέργειας, εδώ και 43 χρόνια.

ΝΕΑ ΥΠΟΘΑΛΑΣΣΙΑ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΒΗΡΥΤΟ Η Cyta ανακοίνωσε την υπογραφή συμφωνίας με το Υπουργείο Τηλεπικοινωνιών του Λιβάνου για την κατασκευή και συντήρηση νέας υποθαλάσσιας τηλεπικοινωνιακής σύνδεσης μεταξύ Κύπρου και Λιβάνου, με την εμπορική επωνυμία CADMOS-2. Η συμφωνία υπογράφηκε τη Δευτέρα, 12 Δεκεμβρίου 2022, στη Βηρυτό. Τη Cyta εκπροσώπησαν ο πρόεδρος του Συμβουλίου Μιχάλης Ο. Ιωαννίδης και ο CEO του Οργανισμού Αντρέας Νεοκλέους. Το CADMOS-2 έρχεται να συμπληρώσει και μελλοντικά να αντικαταστήσει υφιστάμενη σύνδεση που ενώνει τις δύο χώρες από το 1995, και αναμένεται να λειτουργήσει εντός του 2024, για να εξυπηρετεί ανάγκες διεθνούς συνδεσιμότητας. Η συμφωνία ενισχύει τη θέση της Cyta ως τηλεπικοινωνιακού κόμβου και τον ρόλο της Κύπρου ως κέντρο υπηρεσιών στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Ταυτόχρονα, υποστηρίζει την επιχειρηματική δραστηριότητα μεταξύ Κύπρου και Λιβάνου και ενισχύει τη συνεργασία των δύο χωρών ευρύτερα, σε μια κρίσιμη περίοδο που χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα.

ΤΟ ΑΡΕΤΑΙΕΙΟ

ολοκλήρωση της εξαγοράς του Αρεταίειου Ιατρικού Κέντρου ΛΤΔ ανακοίνωσε ο ελληνικός όμιλος εταιρειών Hellenic Health Group (HHG), ο οποίος πριν ένα χρόνο είχε εξαγοράσει και το Απολλώνειο Ιδιωτικό Νοσοκομείο. Σε ανακοίνωση σχετικά με την εξαγορά, σημειώνεται ότι στον Όμιλο ανήκουν επίσης έξι ιδιωτικά νοσοκομεία της Ελλάδας (Υγεία, Metropolitan Hospital, Μητέρα, Metropolitan General, Λητώ και Creta Interclinic), καθώς και δίκτυο υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (HealthSpot και Alpha Lab). Υλοποιώντας το επενδυτικό του πλάνο στην Κύπρο, ο HHG σημειώνει ότι το Αρεταίειο Νοσοκομείο «θα προχωρήσει σε σημαντικές επενδύσεις στους τομείς της τεχνολογίας, των υποδομών, καθώς και της εκπαίδευσης με στόχο την κατακόρυφη βελτίωση του επιπέδου των παρεχομένων υπηρεσιών προς τους ασθενείς». Προσθέτει, δε, ότι στόχος είναι το ιατρικό και παραϊατρικό

τόμο ιδιωτικό νοσοκομείο που υπηρετεί την Αριστεία», το οποίο «με σεβασμό στον άνθρωπο και έχοντας για πυξίδα τις αξίες της ποιότητας, της ομαδικής εργασίας και της συνεχούς βελτίωσης, παρέχει όλες τις διαγνωστικές και θεραπευτικές υπηρεσίες, πιστοποιημένες για το υψηλό τους επίπεδο με διεθνή πρότυπα, σε ένα σύγχρονων προδιαγραφών κτήριο».

ΜΕΙΩΜΕΝΕΣ ΟΙ ΑΔΕΙΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣ Νέα μείωση παρουσίασε τον Σεπτέμβριο σε ετήσια βάση ο αριθμός των αδειών οικοδομής που εκδόθηκαν στην Κύπρο, με τον τομέα των κατασκευών να επηρεάζεται αρνητικά από το κύμα αυξήσεων στις τιμές. Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, ο αριθμός των αδειών οικοδομής που εκδόθηκαν από τις Δημοτικές Αρχές και τις επαρχιακές διοικήσεις τον Σεπτέμβριο 2022 ανήλθε στις 670 σε σύγκριση με 761 την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Η συνολική αξία των αδειών αυτών έφθασε τα €226,9 εκατ. και το συνολικό εμβαδόν τις 202,8 χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα. Με τις άδειες αυτές προβλέπεται να ανεγερθούν 760 οικιστικές μονάδες. Κατά την περίοδο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2022, εκδόθηκαν 5.701 άδειες οικοδομής σε σύγκριση με 6.008 την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους, σημειώνοντας μείωση 5,1%. Η συνολική αξία των αδειών αυτών διαμορφώθηκε στα €1,85 δις. παρουσιάζοντας μείωση 1,0%, ενώ το συνολικό εμβαδό μειώθηκε κατά 7,2%. Ο αριθμός των οικιστικών μονάδων παρουσίασε μείωση της τάξης του 4,9%. Ανά επαρχία, οι άδειες οικοδομής την περίοδο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου του 2022 στη Λευκωσία μειώθηκαν στις 2.101 από 2.198 την αντίστοιχη περσινή περίοδο, στη Λάρνακα μειώθηκαν στις 864 από 967, στη Λεμεσό μειώθηκαν στις 1.645 από 1.688 και στην Πάφο οι άδειες οικοδομής υποχώρησαν στις 701 σε σύγκριση με 901 την περίοδο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου του 2021. Μόνη επαρχία όπου οι άδειες οικοδομής το ενιάμηνο του 2022 κατέγραψαν αύξηση ήταν η Αμμόχωστος όπου διαμορφώθηκαν στις 304 από 254 την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Οι άδειες οικοδομής συνιστούν σημαντική ένδειξη για τη μελλοντική δραστηριότητα στον κατασκευαστικό τομέα.

«Τ

ο προσωπικό

μου στοίχημα είναι να βοηθώ

όπου μπορώ και τα προβλήματα

να μετατρέπονται σε ευκαιρίες

για τον καθένα από εμάς» μάς

αναφέρει η Senior Marketing Manager της KPMG Κύπρου κ.

Έλενα Μουζούρη , η οποία μάς

φιλοξένησε στο γραφείο της.

Μιλώντας μας για τις σημαντικές προκλήσεις του Τμήματος

Μάρκετινγκ μιας εταιρείας όπως η KPMG Κύπρου η κ. Μουζούρη

τόνισε μεταξύ άλλων ότι, «πέραν από το πλάνο της εταιρείας που καλούμαστε να υλοποιήσουμε, υψίστης σημασίας για εμάς είναι η προσφορά στην

κοινωνία». Τέλος, μάς μιλά για τα διδάγματά της στην KPMG Κύπρου ενώ μάς αποκαλύπτει πέντε πράγματα που της αρέσουν ή που θα ήθελε να αποκτήσει. Τι περιλαμβάνει το τυπικό πρόγραμμα μιας μέρας στο γραφείο; Οι ημέρες στο γραφείο είναι γεμάτες και δημιουργικές! Το καθημερινό μου πρόγραμμα περιλαμβάνει κατ’ ιδίαν και διαδικτυακές συναντήσεις, συντονισμό της ομάδας και επικοινωνία με τα υπόλοιπα τμήματα της εταιρείας αλλά και τους συνεργάτες μας. Από εκεί και πέρα, η κάθε μέρα είναι διαφορετική

Marketing Manager της KPMG Κύπρου και ποιο είναι το δικό σας προσωπικό στοίχημα; Στην εταιρεία μας επί καθημερινής βάσεως οι προκλήσεις και οι απαιτήσεις είναι μεγάλες. Υπάρχει, όπως είναι φυσικό, πίεση λόγω των προθεσμιών που καλούμαστε να τηρήσουμε, διατηρώντας πάντα το υψηλό επίπεδο απόδοσης που μας χαρακτηρίζει. Το Marketing είναι ένα κεντρικό τμήμα και είναι απαραίτητο να υπάρχει συνεννόηση μεταξύ όλης της ομάδας για να γίνεται η δουλειά μας σωστά. Καλούμαι να συντονίσω την ομάδα μου να λειτουργήσει εν μέσω υψηλών απαιτήσεων και δυσκολιών. Το προσωπικό μου στοίχημα είναι να βοηθώ όπου μπορώ και τα προβλήματα να μετατρέπονται σε ευκαιρίες για τον καθένα από εμάς.

Ποιες είναι σήμερα οι κυριότερες προκλήσεις για το Τμήμα Μάρκετινγκ ενός Ελεγκτικού Οίκου όπως η KMPG Κύπρου; Πόσο δύσκολο ή εύκολο είναι να επιτευχθεί ένας στρατηγικός στόχος; Οι προκλήσεις, όπως προανέφερα, είναι πολλές και καθημερινές. Η αύξηση της χρήσης του διαδικτύου άλλαξε άρδην το διαφημιστικό τοπίο. Η ανάγκη, επίσης, των ανθρώπων για επαφή μετά από τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν εξαιτίας του Κορωνοϊού, αύξησε τις εκδηλώσεις που διοργανώνουμε και χορηγούμε

κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Ο κόσμος θέλει να δει από κοντά και να μιλήσει με τους επαγγελματίες της κάθε υπηρεσίας που προσφέρουμε, να μοιραστεί τις ανησυχίες του και να ζητήσει τη γνώμη τους για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στις εταιρείες τους. Η αβεβαιότητα που προκλήθηκε από τη στρατιωτική

επιχείρηση στην Ουκρανία, ο πληθωρισμός και γενικότερα το ρευστό και συνεχόμενα μεταβαλλόμενο περιβάλλον επηρεάζουν όλες τις επιχειρήσεις ανά το παγκόσμιο. Πέραν από

το πλάνο της εταιρείας που καλούμαστε να υλοποιήσουμε, υψίστης σημασίας για εμάς είναι η προσφορά στη κοινωνία. Αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες της κοινωνίας στην οποία δραστηριοποιούμαστε και προωθούμε δράσεις οι οποίες είναι ευθυγραμμισμένες με αυτές τις ανάγκες. Για να επιτευχθεί ένας στρατηγικός στόχος χρειάζεται ομαδική, συντονισμένη και συστηματική εργασία από διάφορα τμήματα της εταιρείας. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει σωστός προσανατολισμός και εστίαση στον στόχο για επίτευξή του.

προβολή των υψηλά καταρτισμένων επαγγελματιών μας, δωρεές και χορηγίες σε άτομα και οργανωμένα σύνολα για να προσφέρουμε πίσω στην κοινωνία που μας στηρίζει, δραστηριότητες ΕΚΕ αλλά και δράσεις well-being για τους συναδέλφους μας. Αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες των πελατών και της αγοράς, έτσι ώστε η εταιρεία μας να αποτελεί την πρώτη και καθαρή επιλογή όσον αφορά ελεγκτικές, φορολογικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες. Ποιοι σταθμοί καθόρισαν την επαγγελματική σας πορεία;

Η συνεργασία με σημαντικούς και σπουδαίους επαγγελματίες στην εταιρεία που εργάζομαι με δίδαξε πολλά, για εμένα η KPMG είναι σχολείο. Η ένταξή μου στην οικογένεια της KPMG αποτέλεσε την αρχή μιας εξελικτικής πορείας για εμένα ως επαγγελματία.

Ποιες νέες συνήθειες έχετε αποκτήσει στον εργασιακό τομέα μετά την Covid-19 εποχή; Ο Κορωνοϊός άλλαξε το εργασιακό περιβάλλον, τις εργασιακές συνήθειές μας, ακόμα και τον τρόπο που επικοινωνούμε. Το εργασιακό μοντέλο έχει αλλάξει και προσαρμοστεί σε νέα δεδομένα και σε πολλές επιχειρήσεις, η υγεία και η ευεξία προωθούνται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ότι πριν. Για εμένα, η χρήση της εφαρμογής Teams αλλά και οι τηλεδιασκέψεις γενικότερα έχουν αντικαταστήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό την τηλεφωνική αλλά και την κατ’ ιδίαν επικοινωνία. Η εταιρεία

διαφήμιση για προώθηση των υπηρεσιών μας. Επίσης, προγραμματίζουμε τη διοργάνωση και τη χορηγία εκδηλώσεων για

Ο Ιδρυτής, CEO του Ιατρικού Ομίλου Cosmetic Derma Medicine Medical Group και Επιστημονικός Διευθυντής της κλινικής Advancedå Hair Clinics, ο Πλαστικός Χειρουργός Δρ. Αναστάσιος Βεκρής.

«Επιλέξαμε την εξωστρέφεια και αυτή η στρατηγική απόφαση μάς έχει δικαιώσει» τονίζει ο CEO του μεγαλύτερου ιατρικού Ομίλου σε Κύπρο και Ελλάδα Cosmetic Derma Medicine Medical Group δρ Αναστάσιος Βεκρής.

από τα σημαντικότερα βήματα στην πορεία του Ομίλου ήταν η απόφαση πριν από δέκα χρόνια για επέκταση των ιατρικών μας κέντρων, πέραν από αυτού που διατηρούσαμε στην Αθήνα. Η ανάπτυξη άρχισε σταδιακά, σε Ελλάδα και Κύπρο, τόσο για την Cosmetic Derma Medicine, που ασχολείται με την κλινική και αισθητική δερματολογία και την πλαστική χειρουργική, όσο και για την Advanced Hair Clinics, την εξειδικευμένη κλινική μαλλιών του Ομίλου στην οποία παρέχουμε υπηρεσίες όπως η διάγνωση και θεραπεία της τριχόπτωσης και η μεταμόσχευση μαλλιών. Είναι γεγονός ότι λάβαμε την απόφαση για επέκταση το 2012 όπου, τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα, ήταν εμφανή τα σημάδια της βαθιάς οικονομικής κρίσης. Παρόλα αυτά, η θετική πορεία στην τότε φάση, επέβαλε αυτή την προσπάθεια και το ρίσκο της ανάπτυξης ακόμη και εν μέσω ύφεσης και κακής οικονομικής κατάστασης. Λέγοντας τα πιο πάνω, θα έλεγα πως ο σημαντικότερος σταθμός στην πορεία μας, ήταν η στιγμή της συνειδητοποίησης ότι τα στενά όρια της Ελλάδας δεν ήταν αρκετά για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων μας. Κι αυτό, γιατί έχοντας ένα καλό όνομα ως ιατρικός όμιλος στην Ελλάδα, διαπιστώσαμε ένα μεγάλο ενδιαφέρον από ασθενείς του εξωτερικού. Έφτασε λοιπόν κάποια στιγμή, που έπρεπε να αποφασίσουμε πώς θα πορευτούμε στο μέλλον και

επιλέξαμε την εξωστρέφεια. Απευθυνθήκαμε δηλαδή και σε ασθενείς από άλλες χώρες - όχι μόνο των γειτονικών χωρών - αλλά από όλο τον κόσμο. Ήταν μια στρατηγική απόφαση που επηρέασε την εξέλιξη του Ομίλου μας. Σήμερα είμαστε σε θέση να πούμε ότι τα αποτελέσματα δικαιώνουν την απόφασή μας. Πλέον ο Όμιλος αποτελείται από 207 εργαζόμενους και στην Ελλάδα, ο αριθμός των κλινικών έχει αυξηθεί σε 12 σε Αθήνα, Κηφισιά, Γλυφάδα, Περιστέρι, Πειραιά, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Αγρίνιο, Ιωάννινα, Πάτρα, Ρόδο και Ηράκλειο Κρήτης. Στην Κύπρο ο Όμιλος έχει παρουσία με 2 κλινικές: 1 στη Λευκωσία και 1 στη Λεμεσό, ενώ παράλληλα έχει επεκταθεί και εκτός συνόρων, καθώς η κλινική Advanced Hair Clinics βρίσκεται σε 3 σημεία στο εξωτερικό: Στην Κόστα Ρίκα, στο Λονδίνο και στο Παρίσι. Ποιο είναι το όραμα της Advanced Hair Clinics; Όλα άρχισαν έχοντας ως όραμα τη δημιουργία ενός Ομίλου με εξειδίκευση στην αντιμετώπιση της τριχόπτωσης και της μεταμόσχευσης μαλλιών, που να διέπεται από υψηλές προσδοκίες και δυνατότητες για την παροχή υψηλών υπηρεσιών, προσφέροντας τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα για τους ασθενείς μας.» να αντικατασταθεί από το ακόλουθο: «Όλα άρχισαν έχοντας ως όραμα τη δημιουργία μιας κλινικής με εξειδίκευση στην αντιμετώπιση της τριχόπτωσης και της μεταμόσχευσης μαλλιών, που να διέπεται από υψηλές προσδοκίες και δυνατότητες

τερική τους εμφάνιση. Ειδικά οι άνδρες, για τους οποίους το κομμάτι του τριχωτού της κεφαλής είναι το νο1 πεδίο ενδιαφέροντος»

κρίσεις όπως οικονομικές, κοινωνικές, καθώς και την κρίση της πανδημίας- είναι να καταφέρουμε να κρατήσουμε υψηλό το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών, καθώς πρόκειται για ιατρικές υπηρεσίες. Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τον ανταγωνισμό, ο οποίος έχει αυξηθεί λόγω της παγκοσμιοποίησης και οι ασθενείς έχουν πλέον τη δυνατότητα να απευθυνθούν για ιατρικές υπηρεσίες σε οποιαδήποτε χώρα. Επιπλέον, άλλη μια πρόκληση είναι ο αθέμιτος ανταγωνισμός. Υπάρχουν εταιρείες της «μαύρης» αγοράς, που υποδύονται δηλαδή τον ιατρικό μανδύα, αλλά στην πραγματικότητα δεν μπορούν να παρέχουν την εγγύηση για ασφαλείς και αποτελεσματικές θεραπείες. Ο ανταγωνισμός από τέτοιες χαμηλού κόστους αγορές όπως η Τουρκία ή κάποιες χώρες της Ασίας είναι έντονος, αλλά δεν επηρεάζει την κλινική μας. Κι αυτό, γιατί έχουμε φροντίσει με τη διαρκή μας συμμετοχή στα τεκταινόμενα που διαδραματίζονται στον ιατρικό χώρο, να εδραιώσουμε τη θέση μας ως leaders στο πεδίο της μεταμόσχευσης μαλλιών και στην αντιμετώπιση της τριχόπτωσης. Συγκεκριμένα, έχουμε πάρει μέρος σε πλήθος παγκόσμιων και ευρωπαϊκών συνεδρίων και παράλληλα έχουμε εκπαιδεύσει στις κλινικές μας γιατρούς όχι μόνο από Ελλάδα, αλλά και από άλλες χώρες του εξωτερικού. Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τον Όμιλο από τον ανταγωνισμό; Το κύριο χαρακτηριστικό που μας προσδίδει πλεονέκτημα θεωρώ πως είναι η αυστηρή τήρηση λεπτομερών ιατρικών πρωτοκόλλων που διέπουν την πραγματοποίηση κάθε διαδικασίας από το Α ως το Ω. Δηλαδή, από την αρχική διάγνωση του ασθενούς, μέχρι και τη θεραπεία μετά το χειρουργείο. Όλα τα ενδιάμεσα βήματα έχουν τυποποιηθεί και έχουν οργανωθεί στη βάση ενός λεπτομερούς πρωτοκόλλου, το οποίο βασίζεται στη σύγχρονη επιστημονική γνώση, όπως αυτή μεταβάλλεται και εξελίσσεται, στην ασφάλεια του ασθενούς όπως και στο καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα γι’ αυτούς. Έχουμε καταφέρει λοιπόν, με την τήρηση αυτών των διαδικασιών και τη διαρκή ενημέρωση και προσαρμογή στα νέα επιστημονικά δεδομένα, να βρισκόμαστε πάντα στην πρωτοπορία και να έχουμε υψηλό ποσοστό αναγνώρισης και αποτελεσματικότητας των θεραπειών στις οποίες υποβάλλονται οι ασθενείς μας. Δραστηριοποιείστε σε έναν τομέα που έχει να κάνει με την εξωτερική εμφάνιση των ανθρώπων. Δεδομένης της οικονομικής συγκυρίας που διάγουμε πόσο σας ικανοποιεί το ενδιαφέρον για αισθητική επέμβαση; Μετά το ξέσπασμα της πανδημίας και μετέπειτα, είναι φανερό πως υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον τόσο στην Ελλάδα, όσο και σε διεθνές επίπεδο για την πραγματοποίηση επεμβάσεων μεταμόσχευσης μαλλιών αλλά και γενικά, για αισθητικές θεραπείες. Υπάρχει μια παγκόσμια τάση μεγέθυνσης της συγκεκριμένης αγοράς για όλες τις χώρες του κόσμου, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι έχουν απομυθοποιήσει το τι σημαίνει γι’ αυτούς ένα χειρουργείο, στην προσπάθειά τους να βελτιώσουν την εξωτερική τους εμφάνιση. Ειδικά οι άνδρες, για τους οποίους το κομμάτι του τριχωτού της κεφαλής είναι το

μας για να λάβουν τις υπηρεσίες μας χωρίς ενοχές, όχι μόνο άντρες αλλά και γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων όλων των ηλικιών και των κοινωνικών και οικονομικών στρωμάτων. Επομένως, παρά τις συνθήκες του αυξημένου ανταγωνισμού, προβλέπεται ανοδική πορεία όσον αφορά το μέλλον. Ποια είναι τα μελλοντικά σχέδια για την Advanced Hair Clinics; Η Advanced Hair Clinics, στην παρούσα φάση έχει πρακτικά ολοκληρώσει το δίκτυο των κλινικών της σε Ελλάδα και Κύπρο που είναι τα κύρια κέντρα της και για την περίοδο αυτή εστιάζει σε δύο τομείς: Ο πρώτος τομέας είναι η δημιουργία εκπαιδευτικού κέντρου με έδρα την Ελλάδα και την Κύπρο για την παροχή εξειδικευμένης γνώσης και εκπαίδευσης στο κομμάτι της αντιμετώπισης της τριχόπτωσης και της μεταμόσχευσης μαλλιών σε ιατρικό προσωπικό από όλες τις χώρες του κόσμου. Ο δεύτερος τομέας αφορά στην ανάπτυξη του δικτύου της, βρίσκοντας συνεργάτες σε διάφορες χώρες του εξωτερικού, είτε σε υπάρχουσες κλινικές που πληρούν τις προδιαγραφές και μας επιτρέπουν να συνεργαστούμε για την πραγματοποίηση επεμβάσεων στις κλινικές τους, είτε με τη δημιουργία γραφείων εκπροσώπησης που λειτουργούν ως consultation centers σε διάφορες χώρες.

Η διευθυντική ομάδα του Ομίλου αποτελείται από την δρα Αμαλία Τσιατούρα, Δερματολόγο-Αφροδισιολόγο και Επιστημονική Διευθύντρια της κλινικής Cosmetic Derma Medicine και τον δρα Αναστάσιο Βεκρή, Πλαστικό Χειρουργό και επιστημονικό διευθυντή της κλινικής Advanced Hair Clinics. ΔΡ ΑΜΑΛΙΑ ΤΣΙΑΤΟΎΡΑ Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος, Επιστημονική Διευθύντρια της κλινικής Cosmetic Derma Medicine Η δρ Αμαλία Τσιατούρα, είναι Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος και διαθέτει πολυετή εμπειρία τόσο στην Ελλάδα, όσο και παγκοσμίως και θεωρείται ως μια κορυφαία ειδικός στις αισθητικές εφαρμογές laser στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Είναι η υπεύθυνη Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος και Επιστημονική Διευθύντρια του δερματολογικού τμήματος της κλινικής Cosmetic Derma Medicine. Παράλληλα, αποτελεί και επιστημονική συνεργάτιδα της κλινικής Advanced Hair Clinics. Έχει βραβευτεί για τη δημοσίευση επιστημονικών εργασιών σε συνέδρια. Το

2009 βραβεύτηκε με ειδική υποτροφία από το Νοσοκομείο Ανδρέας Συγγρός. Είναι επίσης μέλος της AAD (American Academy of Dermatology) και της EADV (European Academy of Dermatology and Venereology). ΔΡ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΒΕΚΡΉΣ Πλαστικός Χειρουργός και Επιστημονικός Διευθυντής της Advanced Hair Clinics Ο δρ Αναστάσιος Βεκρής, Πλαστικός

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: Cosmetic Derma Medicine Ιστοσελίδα: www.cosmeticdermamedicine.gr Email: info@cosmeticdermamedicine.gr

Advanced Hair Clinics Ιστοσελίδα: www.advancedhairclinics.gr Email: info@advancedhairclinics.gr

φήμης κέντρα όπως στο Πανεπιστήμιο KNU Hospital της Νότιας Κορέας, στο Λονδίνο και στο Σαν Φρανσίσκο. Είναι ένας άριστα εκπαιδευμένος μικροχειρουργός και θεωρείται ένας από τους κορυφαίους ειδικούς παγκοσμίως στη μεταμόσχευση μαλλιών, έχοντας πραγματοποιήσει πλήθος επεμβάσεων μεταμόσχευXσης μαλλιών στην Ελλάδα, στη Μ. Βρετανία, στη Γαλλία, στις ΗΠΑ και σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής. Ανάμεσα στους ασθενείς που έχει αναλάβει κατά καιρούς,

βρίσκονται πολλές προσωπικότητες διεθνούς κύρους από τον κόσμο του θεάματος, των media και των επιχειρήσεων. Έχει συμμετάσχει σε περισσότερα από 120 ιατρικά συνέδρια σε όλο τον κόσμο και έχει δημοσιεύσει άρθρα σε διεθνή ιατρικά περιοδικά. Είναι μέλος της ΕΕΠΕΑΧ (Ελληνική Εταιρεία Πλαστικής Επανορθωτικής Αισθητικής Χειρουργικής), εγγεγραμμένος στο Specialist Registry του General Medical Council στη Μ. Βρετανία, μέλος της ISHRS (International Society of Hair Restoration Surgery), της IPRAS, του World FUE Institute και πολλών ακόμη ελληνικών και διεθνών επιστημονικών εταιρειών. Ή ΠΑΡΟΎΣΙΑ ΜΑΣ ΣΤΉΝ ΚΎΠΡΟ Στην Κύπρο, οι κλινικές της Cosmetic Derma Medicine και της Advanced Hair Clinics, βρίσκονται στη: Λεμεσό: Γεωργίου Καραϊσκάκη 21, 3032 Λεμεσός, Oasis Center (3ος όροφος), τηλέφωνο επικοινωνίας: (+357) 25251040 Λευκωσία: 28ης Οκτωβρίου 1 & Γεωργίου Γρίβα Διγενή (3ος όροφος), τηλέφωνο

(+357) 22257490

ο ερώτημα του ενός εκατομμυρίου δολαρίων στην αγορά, που κανείς οικονομολόγος δεν μπορεί ακόμη να απαντήσει με βεβαιότητα, είναι: το πώς θα εξελιχθεί το 2023 για την παγκόσμια οικονομία και πώς θα κυμανθούν οι τιμές του πετρελαίου και ενέργειας. Τίθεται το ερώτημα εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία, της ενεργειακής και οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη και προσφάτως, του πολυδιαφημισμένου εμπάργκο και πλαφόν στις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου. Πέραν από όλες τις εκτιμήσεις, το μόνο σίγουρο είναι ότι το πρώτο μισό του 2023 προβλέπεται πολύ δυσκολότερο από το 2022, καθώς η νέα χρονιά θα κουβαλά τα ίδια οικονομικά, ενεργειακά και γεωπολιτικά προβλήματα και παθογένειες με το 2022, με επιπλέον κόστος τα υψηλά επιτόκια και τη μείωση της ρευστότητας στην αγορά τα οποία θα πιέσουν τα διαθέσιμα εισοδήματα των νοικοκυριών και θα βάλουν σε ρίσκο τα εταιρικά κέρδη και επενδύσεις. Οι παγκόσμιες αγορές πετρελαίου έχουν εισέλθει σε έδαφος χωρίς ιστορικό προηγούμενο καθώς οι ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Καναδάς, Ε.Ε., οι G7 και άλλοι νατοϊκοί σύμμαχοι έχουν απαγορεύσει όλες ή τις περισσότερες εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου τις προηγούμενες εβδομάδες. Δυστυχώς το γεωπολιτικό σκηνικό χειροτερεύει καθώς ο αιματηρός πόλεμος που μαίνεται στο ουκρανικό έδαφος από τις 24 Φεβρουαρίου 2022 αρχίζει να επεκτείνεται και στο ρωσικό έδαφος (βομβαρδισμοί με drone και ειδικές αποστολές) με τη βοήθεια των εξελιγμένων όπλων και πληροφοριών που παρέχει το ΝΑΤΟ στο Κίεβο, ενώ ο βαρύς χειμώνας θα αυξήσει τους θανάτους στα πεδία των μαχών και στον ουκρανικό πληθυσμό που θα μείνει χωρίς ρεύμα και θέρμανση. ΕΜΠΆΡΓΚΟ Κ Ά Ι ΠΛ ΆΦ Ο Ν ΣΤΟ ΡΩΣΙΚΟ ΠΕΤΡ Ε Λ Ά ΙΟ Μέσα σε αυτό το προβληματικό σκηνικό, η Ευρωπαϊκή Ένωση προχώρησε στις 05 Δεκεμβρίου 2022, στην πλήρη απαγόρευση (εμπάργκο) των εισαγωγών ρωσικού αργού διά θαλάσσης (πλοία) προκειμένου να τιμωρηθεί η Ρωσία για τη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία. Επίσης, η Ε.Ε., οι χώρες του G7 (ΗΠΑ, Η.Β, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Καναδάς, Ιαπωνία) και η Αυστραλία προχώρησαν στην απαγόρευση μεταφοράς και παροχής υπηρεσιών όπως ασφάλιση και χρηματοδότηση σε ρωσικά φορτία τα οποία μεταφέρονται οπουδήποτε ανά τον κόσμο και αγοράζονται σε τιμές πάνω από το ανώτατο όριο τιμών των 60 δολαρίων το βαρέλι (πλαφόν). Δυνάμει του μέτρου, αν το ρωσικό αργό μεταφέρεται ή ασφαλίζεται ή χρηματοδοτείται ή οι μεταφορείς λαμβάνουν

υποστήριξη και υπηρεσίες από δυτικές εταιρίες, απαγορεύεται να πωλείται πάνω από τα 60 δολάρια το βαρέλι, ενώ η τιμή του πλαφόν θα επανεξετάζεται ανά δύο μήνες με βάση τις τιμές αναφοράς του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ). Οι κυρώσεις σχεδιάστηκαν για να πλήξουν τα έσοδα της Ρωσίας από τις εξαγωγές πετρελαίου στην παγκόσμια αγορά, ιδίως σε χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία και να περιορίσουν τη χρηματοδότηση του πολέμου στην Ουκρανία. Εξαίρεση στο εμπάργκο έλαβαν οι Ουγγαρία, Σλοβακία και η Τσεχία, καθώς οι παραδόσεις πετρελαίου μέσω αγωγών από τη Ρωσία θα εξαιρούνται από το ανώτατο όριο τιμών.

ΕΜΠΆΡΓΚΟ Κ Ά Ι ΠΛ ΆΦ Ο Ν ΣΤΆ ΡΩΣΙΚΆ ΔΙΥΛΙΣΜ Ε Ν Ά ΠΕΤΡΕΛ Ά ΪΚΆ ΠΡΟΪ Ο ΝΤΆ Στις 5 Φεβρουαρίου του 2023 θα τεθεί σε ισχύ το ευρωπαϊκό εμπάργκο και όριο τιμής και στα διυλισμένα πετρελαϊκά προϊόντα όπως το ντίζελ και βενζίνη που διαθέτει στην αγορά η Ρωσία. Αυτό το μέτρο ίσως δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα στην E.E., καθώς οι χώρες θα δυσκολευτούν να αντικαταστήσουν τα διυλισμένα πετρελαϊκά προϊόντα της Ρωσίας, εν μέσω περιορισμένης παγκόσμιας ικανότητας διύλισης. Η αυξανόμενη ζήτηση για καύσιμα όπως το ντίζελ, βενζίνη, κηροζίνη και πετροχημικά μετά το άνοιγμα της παγκόσμιας αγοράς από τα αυστηρά μέτρα για την πανδημία του Covid-19, με συνδυασμό το κλείσιμο αρκετών διυλιστηρίων σε όλον τον κόσμο λόγω της Πράσινης Ανάπτυξης, έχουν προκαλέσει την αύξηση των τιμών καυσίμων στις αντλίες σήμερα.

ΟΙ ΣΥΝ Ε ΠΕΙΕΣ ΤΩΝ ΚΥΡ Ω ΣΕΩΝ Οι πρωτοφανείς κυρώσεις στο ρωσικό πετρέλαιο φέρνουν επανασχεδιασμό της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου, ενώ μαζί με τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι συνέπειες στις τιμές ενέργειας είναι εκτεταμένες παγκοσμίως. Οι χάρτες του πετρελαίου θα επανασχεδιαστούν, καθώς η Ευρώπη χάνοντας τον μεγαλύτερο προμηθευτή αργού και διυλισμένων προϊόντων της, θα εξαρτάται πλέον περισσότερο από τους παραγωγούς της Βόρειας Αμερικής (ΗΠΑ, Καναδάς, Μεξικό), Σκανδιναβίας (Νορβηγία), Βόρειας Αφρικής (Αλγερία, Λιβύη, Αίγυπτο και Νιγηρία), της Μέσης Ανατολής και Kεντρικής Ασίας (ΟΠΕΚ, Καζακστάν, Αζερμπαϊτζάν). Η Ρωσία πρόκειται να χάσει τη μεγαλύτερη και φυσική της αγορά των τελευταίων

για λιγότερη ζήτηση εν μέσω φόβου για την παγκόσμια ύφεση και την κρίση στην κινεζική οικονομία, τον μεγαλύτερο αγοραστή πετρελαίου στον

κόσμο.

ματευόταν κάτω από τα 60 δολάρια το βαρέλι (το όριο του πλαφόν) στα ρωσικά λιμάνια στη Βαλτική, τα οποία παραμένουν η μεγαλύτερη δίοδος εξαγωγής για το αργό της Ρωσίας. Αντιθέτως, οι τιμές του αργού πετρελαίου τύπου Brent (δείκτης για το 75% της παγκόσμιας παραγωγής) κατρακύλησαν κοντά στα 75 δολάρια το βαρέλι λίγες μέρες μετά την επιβολή των κυρώσεων, καταγράφοντας τα χαμηλότερα επίπεδα μέσα στο 2022. Οι τιμές του «μαύρου χρυσού» βυθίστηκαν κάτω από τα επίπεδα των 80 δολαρίων το βαρέλι στις αρχές Δεκεμβρίου διαγράφοντας τελείως τα κέρδη από τον πόλεμο στην Ουκρανία όπου είχε κάνει κορυφή κοντά στα 140 δολάρια το βαρέλι στις αρχές Μαρτίου, καθώς η αγορά ανησυχεί ΟΙ ΧΆΡΤΕΣ ΤΟΥ ΠΕΤΡΕΛΆΙΟΥ ΘΆ ΕΠΆΝΆΣΧΕΔΙΆΣΤΟΥΝ, καθώς η Ευρώπη χάνοντας τον μεγαλύτερο προμηθευτή αργού και διυλισμένων προϊόντων της, θα εξαρτάται πλέον περισσότερο από άλλους παραγωγούς

ΜΕΤΆΦΟΡΆ

Κίνα και ο τερματικός σταθμός εξαγωγών στις ρωσικές ακτές στον Ειρηνικό, στο Κοζμίνο, είναι ήδη γεμάτοι. Ο μεγάλος πονοκέφαλος για τη Ρωσία θα είναι η μεταφορά διά θαλάσσης του πετρελαίου από τα ευρωπαϊκά λιμάνια της Βαλτικής Θάλασσας (Πριμόρσκ), της Μαύρης Θάλασσας (Νοβοροσίσκ) και της Αρκτικής (Βαραντέι) στους -μόνο διαθέσιμους – μεγάλους αγοραστές στην Ασία. Οι εξαγωγές από τις εν λόγω περιοχές

που

να ασφαλιστούν σε ευρωπαϊκές ασφαλιστικές εταιρείες, αλλά θα πρέπει να κάνουν ολόκληρο τον γύρο της Ευρώπης και της Αφρικής ή μέσω της Διώρυγας του Σουέζ για να καταλήξουν σε αγοραστές στην Ινδία και Κίνα. Με λίγα λόγια, τα δεξαμενόπλοια φορτωμένα με ρωσικό πετρέλαιο θα αναγκάζονται να διανύουν 4-5 φορές μεγαλύτερη απόσταση για να βρουν διαθέσιμο αγοραστή στην Ασία, αυξάνοντας κατακόρυφα και το κόστος μεταφοράς για τις ίδιες ποσότητες πετρελαίου, ενώ θα ναυλώνονται περισσότερα πλοία για περισσότερο χρονικό διάστημα, κάνοντας ακόμη πιο πολύπλοκο το όλο εγχείρημα από τη μεριά της Ρωσίας. Παράδειγμα, αν ένα δεξαμενόπλοιο φορτωμένο με ρωσικό πετρέλαιο από τη Βαλτική Θάλασσα χρειαζόταν

μόνο 3-7 μέρες να φτάσει στα γειτονικά λιμάνια της Πολωνίας, Ολλανδίας, Γερμανίας και Βελγίου ή από τη Μαύρη Θάλασσα προς την Ελλάδα, Ιταλία, Λίβανος και άλλες μεσογειακές χώρες, τώρα θα χρειάζεται ίσως και 30 μέρες για να φτάσει στην Ινδία και άλλες τόσες στην Κίνα, νοουμένου ότι θα περάσουν επιτυχώς από τα ασφαλιστικά μέτρα από τα κανάλια του Βοσπόρου στην Τουρκία και Σουέζ στην Αίγυπτο.

«ΠΑΡΑΘΥΡΑ ΚΙΑ» ΣΤΗΝ ΠΡΟΈΛ Έ ΥΣΗ ΤΟΥ ΡΩΣΙΚΟΥ Π Έ ΤΡ Έ ΛΑ Ι ΟΥ Παρότι οι ΗΠΑ, Καναδάς και Ηνωμένο Βασίλειο εφάρμοσαν εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο από τον περασμένο Μάρτιο, εντούτοις πιθανόν να έκαναν εισαγωγή πετρελαϊκών προϊόντων όπως βενζίνη, ντίζελ, κηροζίνη και άλλα προϊόντα που προήλθαν από παράνομο ρωσικό πετρέλαιο, με τους αναλυτές να θεωρούν δεδομένο την επανάληψη του φαινομένου και στην Ευρώπη το 2023. Και ο λόγος είναι απλός: Χάρις σε μια πρακτική στη βιομηχανία του πετρελαίου, επιτρέπεται η αλλαγή της προέλευσης του πετρελαίου με βάσει σε ποια χώρα έχει διυλιστεί. Οι ΗΠΑ έδωσαν εξαίρεση σε προϊόντα με προέλευση από τη Ρωσία τα οποία έχουν μεταποιηθεί ή διυλιστεί σε άλλα νέα προϊόντα με προέλευση άλλης χώρας. Τα διυλιστήρια συνήθως αγοράζουν πετρέλαιο από διάφορες χώρες-παραγωγούς αναλόγως αναγκών και εν συνεχεία προχωρούν στη διύλισή τους, δηλ. ζεσταίνουν το αργό πετρέλαιο σε φούρνους ψηλούς και αναλόγως της απόσταξης και θερμοκρασίας, δημιουργούνται νέα προϊόντα όπως το προπάνιο (γκάζι για μαγείρεμα), ναφθαλίνη, πετροχημικά (πρώτη ύλη για τα πλαστικά και φάρμακα), κηροζίνη (αεροπορικά καύσιμα), ντίζελ, βενζίνη, μαζούτ και άσφαλτος. Αυτή η πρακτική είναι γνωστή στις πετρελαϊκές εταιρείες ανά τον κόσμο, με τα διυλιστήρια στην Ευρώπη και Ασία να το εκμεταλλεύονται στο έπακρον, εισάγοντας ρωσικό πετρέλαιο με μεγάλη έκπτωση και μετά τη διύλισή του, να το εξάγουν υπό τη μορφή βενζίνης, ντίζελ, κηροζίνης κ.ά. σε οποιαδήποτε χώρα στον κόσμο σαν δικό τους προϊόν, αποφεύγοντας το εμπάργκο. Το καλύτερο παράδειγμα είναι τα διυλιστήρια σε ευρωπαϊκό έδαφος που ανήκουν στις ρωσικές εταιρείες, όπως αυτό της Lukoil στις Συρακούσες της Σικελίας, το δεύτερο μεγαλύτερο στην Ιταλία και το πέμπτο στην Ευρώπη, όπου έκανε εξαγωγές διυλισμένου πετρελαίου στις ΗΠΑ σαν ιταλικό προϊόν. Και αυτός είναι ο μοναδικός λόγος που η Lukoil δεν έχει μπει κάτω από κυρώσεις όπως η κρατική Gazprom και συνεχίζει τις δραστηριότητές της σε 11 πολιτείες των ΗΠΑ καθώς τα προϊόντα έχουν προέλευση από την Ιταλία. Επίσης, είναι γνωστό ότι παρόμοια μεθοδολογία είναι σε εξέλιξη και στη Μέση Ανατολή και Ασία, με μεγάλες ποσότητες βενζίνης και ντίζελ που εισάγονται στην Ευρώπη από τις χώρες του Περσικού Κόλπου, της Ινδίας και Κίνας, να έχουν προέλευση από φθηνό αργό πετρέλαιο που αγοράστηκε παράνομα από χώρες σε κυρώσεις, από τη Ρωσία, το Ιράν και τη Βενεζουέλα.

OΚωνσταντίνος Πετρίδης είναι το μακροβιότερο μέλος του Υπουργικού Συμβουλίου αυτής της κυβέρνησης αφού διετέλεσε υφυπουργός παρά τω Προέδρω από το 2013 μέχρι το 2017, για δυόμισι χρόνια υπουργός Εσωτερικών και από τον Δεκέμβρη του 2019 μέχρι τον Φεβρουάριο του 2023 βρίσκεται στο τιμόνι του Υπουργείου Οικονομικών. Σε μια αρκετά αποκαλυπτική συνέντευξη στο περιοδικό Economy Today, εν είδει αποτίμησης της τρίχρονης παρουσίας του στο πηδάλιο του Υπουργείου Οικονομικών, χαρακτηρίζει το χαρτοφυλάκιο του Υπουργείου Οικονομικών ως ένα μη δημοφιλές portfolio «λόγω των όχι που πρέπει να λες για να είσαι σωστός». Περιγράφει πώς αντιμετώπισε μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις της κυπριακής οικονομίας, ενώ τοποθετείται για τη Φορολογική Μεταρρύθμιση η οποία, όπως σημειώνει, πρέπει να περιμένει μέχρι να ξεκαθαρίσει το σκηνικό. Για την περίοδο που θα ακολουθήσει τις Προεδρικές Εκλογές και την πρόταση του Αβέρωφ Νεοφύτου ο οποίος σε περίπτωση που εκλεγεί τον τοποθετεί στο Υπουργείο Οικονομικών, ο Κωνσταντίνος Πετρίδης τη χαρακτηρίζει ως μία εκσυγχρονιστική κίνηση, ενώ απαρριθμεί

το 1974 και το 2013. Ποιος ο απολογισμός της διαχείρισης της οικονομικής κρίσης που προήλθε από την πανδημία του Κορωνοϊού και εκ των υστέρων τι θα πράττατε διαφορετικά; Έχετε απόλυτο δίκαιο ότι μετά το 1964, το 1974 και το 2013, το 2020 ήταν ένα έτος στο οποίο η κυπριακή οικονομία δεν βίωσε μόνο μια κρίση αλλά πολλαπλές διαδοχικές και πρωτόγνωρες κρίσεις. Αρχικά την κρίση της πανδημίας και εν συνεχεία, μόλις αυτή οδηγείτο προς το τέλος, βίωσε και βιώνει τις συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία. Κρίσεις παγκόσμιας εμβέλειας και εξωγενείς. Ορθά λέτε ότι η κρίση συνοδεύεται συνήθως από αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Η οικονομική όμως διαχείριση στην κρίση της πανδημίας, οδήγησε το 2021 αλλά και το 2022, λόγω της ορθής οικονομικής πολιτικής, σε πολύ καλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Η κυπριακή οικονομία σημείωσε ύφεση μόνο το 2020, το οποίο μάλιστα υπερκαλύφθηκε από τον ρυθμό ανάπτυξης του 2021, ενώ το 2022 προβλέπεται ακόμη πιο υψηλός ρυθμός ανάπτυξης, ένας από τους μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Να υπενθυμίσω επίσης ότι το 3ο τρίμηνο του 2022 είχαμε τον πιο ψηλό ρυθμό ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Άρα, ορθά είχαμε θέσει ως στόχο και δικαιωνόμαστε, ότι η απάντηση στην κρίση είναι να στοχεύσουμε στην ανάπτυξη. Και αυτό καταδεικνύεται πέραν πάσης αμφιβολίας από τους ρυθμούς ανάπτυξης τους οποίους έχουμε επιτύχει. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, παρεμβήκαμε άμεσα με το βαρύ πυροβολικό που διαθέταμε. Τα δημόσια οικονομικά. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα βοηθήσαμε εργαζόμενους και επιχειρήσεις και αποφύγαμε απολύσεις και χρεοκοπίες. Συγκρατήσαμε τα εισοδήματα, έτσι με την επαναλειτουργία της αγοράς είχαμε υψηλή κατανάλωση. Η ανεργία μειώθηκε ακόμη περισσότερο. Διατηρήσαμε επίσης αντοχές και βοηθήσαμε με πέραν

την κοινωνία λόγω της αύξησης του πληθωρισμού, κάτι που ακόμα συνεχίζεται. Άρα, θεωρώ ότι σε αυτό τον άνισο και χωρίς προηγούμενο οικονομικό πόλεμο που ξαφνικά βρεθήκαμε αντιμέτωποι, είχαμε θετικό απολογισμό. Θετικός όσον αφορά την οικονομική διαχείριση που έχει γίνει. Και πολύ σημαντικό μέρος αυτού του απολογισμού αποτελεί το ότι παραδίδουμε μια ανθεκτική οικονομία, αναβαθμισμένη από τους οίκους, με πλεονάσματα και υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, στην επόμενη κυβέρνηση. Μια οικονομία η οποία είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει και άλλες κρίσεις. Ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή που θυμάστε κατά την τρίχρονη παρουσία σας στο τιμόνι του Υπουργείου Οικονομικών; Υπήρξαν πολλές δύσκολες στιγμές. Ανέλαβα το Υπουργείο Οικονομικών σε μια περίοδο που η οικονομία πήγαινε καλά. Ωστόσο, σε διάστημα δύο βδομάδων έπρεπε με διάταγμα να κάνουμε κάτι το οποίο δεν είχε γίνει στα παγκόσμια χρονικά, δηλαδή να απαγορεύσουμε τη λειτουργία της οικονομίας. Αυτό ήταν μια πολύ δύσκολη απόφαση, όπως και οι αποφάσεις που έπρεπε να παρθούν για τη διαχείριση της κατάστασης. Θυμάμαι πως μέναμε ξάγρυπνοι μέρες και βδομάδες μαζί με τη Ζέτα Αιμιλιανίδου ούτως ώστε να βρούμε εκείνους τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαμε να διαχειριστούμε την κρίση. Από κει και πέρα ναι, υπήρξαν και υπάρχουν πολλές δύσκολες στιγμές. Το χαρτοφυλάκιο του υπουργού Οικονομικών, δεν είναι ένα δημοφιλές portfolio καθώς πρέπει να λες και πολλά όχι για να είσαι σωστός, είτε σε οργανωμένα σύνολα, είτε ακόμα και στους ίδιους τους συναδέλφους σου και αυτές οι δύσκολες αποφάσεις και στιγμές παρουσιάζονται κάθε μέρα. Πριν 1 χρόνο περίπου φαινόταν αναπόφευκτη η αύξηση του εταιρικού φορολογικού συντελεστή, ενώ σήμερα φαίνεται ως κάτι που θα παραταθεί για αρκετό καιρό. Ποια η πρόβλεψή σας για το πότε θα ασκηθούν ξανά πιέσεις για τη θέσπιση του παγκόσμιου ελάχιστου φορολογικού συντελεστή εταιρειών; Νομίζω ότι τα τελευταία δύο χρόνια οι προβλέψεις διαψεύδονται συνεχώς. Θεωρώ ότι σε μια τέτοια περίοδο αβεβαιότητας, που αλλάζουν σημαντικά οι αποφάσεις, είτε δημοσιονομικής είτε νομισματικής πολιτικής δεν πρέπει να γίνει Φορολογική Μεταρρύθμιση. Για να γίνει μια Φορολογική Μεταρρύθμιση η οποία θα έχει βάθος χρόνου πρέπει

σε ένα πιο

πλαίσιο αλλά αυτή τη στιγμή θεωρώ ότι δεν είναι η κατάλληλη για να προχωρήσουμε. Όπως ούτε θεωρώ ότι πρέπει να προχωρήσουμε σε αύξηση της φορολόγησης της Ενέργειας λόγω της Πράσινης Ανάπτυξης, μια θέση που έθεσα ευθέως και στην Ευρωπαϊκή Ένωση την περασμένη βδομάδα. Πρέπει να αναμένουμε ακόμα λίγους μήνες ούτως ώστε να διαμορφωθεί το σκηνικό και να βαδίζουμε σε πιο στέρεες βάσεις.

Προεκλογικά, γίνεται λόγος για αύξηση του ορίου του αφορολόγητου εισοδήματος; Θεωρείται ότι είναι κάτι απαραίτητο, δεδομένου της ανόδου του επιπέδου τιμών; Πώς θα επηρεάσει από την άλλη τα έσοδα του κράτους; Δεν θεωρώ ότι είναι κάτι απαραίτητο. Πρέπει να πω ότι η Κύπρος έχει από τα πιο ψηλά επίπεδα αφορολόγητου εισοδήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Θεωρώ ότι όλες οι προτάσεις πολιτικής θα πρέπει να είναι πλήρως κοστολογημένες και για να είναι πλήρως κοστολογημένες πρέπει να δίνονται και απαντήσεις κατά πόσον η απώλεια αυτών των εσόδων θα αντισταθμιστεί είτε από άλλες φορολογίες είτε με την ενσυνείδητη απόφαση να έχουμε μεγαλύτερο έλλειμμα. Όλες οι προτάσεις θα πρέπει να συγκεκριμενοποιηθούν για να έχουμε πιο ακριβή δεδομένα. Αυτό φυσικά μπορεί να γίνει σε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο Φορολογικής Μεταρρύθμισης με βάση μια ολιστική στρατηγική για τα δημόσια οικονομικά. Ποια τα σημεία της Φορολογικής Μεταρρύθμισης που θεωρείτε

η Πράσινη Φορολογία μέσω της οποίας θα επιχορηγηθούν περισσότερες δαπάνες για την Πράσινη Ανάπτυξη. Μπορεί να περιλαμβάνει φόρο στην αδρανή περιουσία σε οικιστικές περιοχές ούτως ώστε να μειωθεί η τιμή της στέγασης και ταυτόχρονη αύξηση των δαπανών για στεγαστικά προγράμματα. Όπως είπα ειδικά για την Πράσινη Φορολογία αυτή τη στιγμή έχω πάρα πολλούς ενδοιασμούς. Θα πρέπει να αναμένουμε να δούμε τα νέα δεδομένα. Η οικονομία είναι δυναμική στην εποχή που ζούμε, τα δεδομένα μεταβάλλονται συνεχώς και θα πρέπει σε κάποιους μήνες να αναθεωρηθεί με τα νέα δεδομένα. Θα ήμουν ανεύθυνος αν προχωρούσα τώρα. Πώς κρίνετε τη διαχείριση του δημοσίου χρέους των τελευταίων ετών; Θεωρείτε ότι αδράξαμε την ευκαιρία των χαμηλών επιτοκίων ώστε να «νοικοκυρευτεί» ο δείκτης του δημόσιου χρέους; Νομίζω πως ένα από τα πράγματα τα οποία θα μείνουν στην οικονομική ιστορία αυτής της χώρας με θετικό πρόσημο είναι η διαχείριση του δημόσιου χρέους σε δύο διαδοχικές κρίσεις. Όχι μόνο προβλέψαμε ενάντια στις προβλέψεις των πλείστων χωρών στην Ε.Ε. αλλά και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ότι θα ανέβαιναν τα επιτόκια αλλά δανειστήκαμε πολύ φθηνά για να καλύψουμε τις ανάγκες και του 2022 και του 2023. Παράλληλα, σε δύο διαδοχικές κρίσεις που στοίχισαν 3 με 4 δις ευρώ, καταφέραμε να οδηγήσουμε το δημόσιο χρέος σε μείωση. Ό προϋπολογισμός του 2023 προβλέπει 500 εκ. ευρώ μειωμένα για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους. Αντιλαμβάνεστε τον αριθμό; Αυτά τα λεφτά τα διοχετεύουμε στην κοινωνία και στην ανάπτυξη και όχι στους πιστωτές και στα χρεολύσια. Μειώσαμε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα στην Ε.Ε. το δημόσιο χρέος τα τελευταία δύο χρόνια. Δεν τα φορτώνουμε στα παιδιά μας. Δεν είναι τυχαίο ότι η Κύπρος είναι η μόνη χώρα που αναβαθμίστηκε τους τελευταίους μήνες από τους Όίκους Αξιολόγησης. Θεωρώ απίστευτα σημαντική παράμετρο τη διαχείριση του δημόσιου χρέους. Αυτό είναι μια παρακαταθήκη που αφήνει αυτή η κυβέρνηση η οποία ευελπιστώ και ελπίζω ότι θα συνεχιστεί. Τα δημόσια οικονομικά γίνονται πιο σημαντικά στη νέα εποχή την οποία μπαίνουμε και λαμβάνονται πολύ σοβαρά υπόψη από τους επενδυτές. Η διόρθωσή τους είναι μια παράμετρος που οδήγησε την Κύπρο να ανέβει 50 θέσεις στον δείκτη για ξένες επενδύσεις τα τελευταία δύο χρόνια. Δηλαδή αυτούς που φέρνουν ανάπτυξη. Είναι μια πολύ ευαίσθητη οικονομική παράμετρος, ευάλωτη στον λαϊκισμό. Άρα το στοίχημα της επόμενης κυβέρνησης είναι να συνεχίσει αυτή τη σωστή πορεία των δημόσιων οικονομικών και να έχει τα αντισώματα να μην ενδώσει στον ιό όχι του Κορωνοϊού αλλά του λαϊκισμού. Μιλήσατε για δημοσιονομική βόμβα σχετικά με το Μεταναστευτικό; Ποιες οι προβλέψεις σας και πώς αντιμετωπίζετε το ζήτημα ως κάτοικος της Παλιάς Πόλης της Λευκωσίας; Κατ’ εμένα το δημοσιονομικό είναι ΟΙ ΠΈΝΤΈ ΠΡΟΚΛΉΣΈΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΈΠΟΜΈΝΟ Ποια τα κύρια σημεία και προκλήσεις που θεωρείτε ότι θα έχει να αντιμετωπίσει ο επόμενος υπουργός Οικονομικών μέσα στο «απρόβλεπτο» όπως έχει χαρακτηριστεί 2023 αλλά

ότι στο μεσοπρόθεσμο

το τελευταίο, αν και

ΕΊΝΑΊ ΛΥΠΗΡΌ ΌΤΊ ΕΝΏ ΠΡΊΝ ΚΑΠΌΊΑ ΧΡΌΝΊΑ ΥΠΗΡΞΕ ΜΊΑ ΣΤΡΌΦΗ ΕΠΊΣΤΡΌΦΗΣ ΤΏΝ ΝΕΏΝ ΣΤΗΝ ΠΑΛΊΑ ΠΌΛΗ, ΑΥΤΗ ΤΗ ΣΤΊΓΜΗ ΕΧΕΊ ΑΝΤΊΣΤΡΑΦΕΊ ΛΌΓΏ ΤΗΣ ΓΚΕΤΌΠΌΊΗΣΗΣ ΠΌΥ ΠΑΡΑΤΗΡΕΊΤΑΊ

στην οικονομία και δη στο κράτος πρόνοιας. Μάλιστα έχουν γίνει και σχετικές μελέτες στο εξωτερικό οι οποίες καταδεικνύουν ότι η ανεξέλεγκτη μετανάστευση αποτελεί μια ωρολογιακή βόμβα όσον αφορά τα θεμέλια του κράτους πρόνοιας. Κατ’ εμένα η κοινωνική του διάσταση είναι πιο σοβαρή. Αυτή τη στιγμή σημειώνεται μια συνεχής αλλοίωση του δημογραφικού χαρακτήρα. Ότι δεν κατάφερε η Τουρκία εδώ και αιώνες φαίνεται να το πετυχαίνει μέσω του Μεταναστευτικού και θα αρχίσουν να οξύνονται τα κοινωνικά θέματα, ζητήματα ασφάλειας, εγκληματικότητας κ.τλ. διότι δεν μιλούμε για πραγματικούς πρόσφυγες. Το 99% αυτών που έρχονται είναι καθαρά λαθρομετανάστες. Μιλήσατε για την Παλιά Λευκωσία στην οποία και κατοικώ. Είναι λυπηρό ότι ενώ πριν κάποια χρόνια υπήρξε μια στροφή επιστροφής των νέων στην Παλιά Πόλη, αυτή τη στιγμή έχει αντιστραφεί λόγω της γκετοποίησης που παρατηρείται, με αποτέλεσμα να μείνουμε πολύ λίγοι Ελληνοκύπριοι στην Παλιά Πόλη. Είναι γι’ αυτό που σχεδιάσαμε και το πρόγραμμα αναζωογόνησης, με την κάθοδο του Πανεπιστημίου Κύπρου, τη δημιουργία φοιτητικών εστιών κ.λπ.. Αυτό το μοντέλο ακολουθήθηκε πετυχημένα και σε άλλες πόλεις του εξωτερικού.

π’ όλα είχε το 2022 όσον αφορά στα γεγονότα που σημάδεψαν την κυπριακή οικονομία. Από μεγάλες συμφωνίες στα εργασιακά θέσμια, όπως ήταν η υιοθέτηση Εθνικού Κατώτατου Μισθού, μεγάλα deals στον τραπεζικό κλάδο (Eurobank – Wargaming – Ελληνική) μέχρι και την εκταμίευση της πρώτης δόσης από το σχέδιο ανάκαμψης. Υπήρξαν ασφαλώς και πολλά άλλα γεγονότα καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς, τα οποία δεν θα μπορούσε να μας πάρει ο χώρος να τα αναφέρουμε. Εν τάχει, θα μπορούσαμε να θυμηθούμε την επίσημη παράδοση του έργου της ανάπλασης του λιμανιού και της μαρίνας της Λάρνακας, η έναρξη των εργασιών για την ανακατασκευή του Βερεγγάρια, οι διαβουλεύσεις στη Βουλή για τον μειωμένο συντελεστή 5% στα ακίνητα, η σημαντική μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στις δυο μεγάλες τράπεζες του νησιού, αλλά και τα σχέδια εθελούσιας εξόδου που ετοίμασαν, με τα οποία αποχώρησε μεγάλος αριθμός προσωπικού και πολλά άλλα. Ας δούμε 10 γεγονότα που επιλέξαμε και τα οποία σημάδεψαν το 2022.

ΚΑΤΩΤΑΤΟΣ ΜΙΣΘΟΣ Από την 1η Ιανουαρίου του 2023 η Κύπρος καθίσταται το 22ο μέλος της Ε.Ε. με θεσμοθετημένο Εθνικό Κατώτατο Μισθό. Βάσει των όσων αποφασίστηκαν, ο Εθνικός Κατώτατος Μισθός για πλήρη απασχόληση ορίστηκε στα 885 με την πρόσληψη και στα 940 ευρώ, μετά από εξάμηνη συνεχή απασχόληση στον ίδιο εργοδότη. Η απόσταση του ΕΚΜ είναι μόλις 15 ευρώ από τον προηγούμενο, που αφορούσε μόνο συγκεκριμένα επαγγέλματα και που ανερχόταν στα 870 με την πρόσληψη και στα 924 μετά από ένα εξάμηνο, βάσει διατάγματος που παραμένει το ίδιο από το 2012. Η εφαρμογή του ξεκίνησε από 1.1.2023 ώστε να μπορέσουν και οι εργοδότες να προετοιμαστούν κατάλληλα. Από τη θεσμοθέτηση του Εθνικού Κατώτατου Μισθού επωφελούνται ουσιαστικά 40 χιλιάδες χαμηλόμισθοι συμπολίτες μας. Υπάρχουν όμως και ορισμένες εξαιρέσεις. Κατ’ αρχήν όσον αφορά στα επαγγέλματα, εξαιρούνται η γεωργοκτηνοτροφία, οι οικιακοί βοηθοί και η ναυτιλία. Επίσης εξαιρούνται όσοι τυγχάνουν ευνοϊκότερης μεταχείρισης μέσα από σύμβαση ή άλλο διάταγμα. Αν προκύπτουν καλύτερα οφέλη από διάταγμα, με κανένα τρόπο τα οφέλη αυτά δεν επηρεάζονται. Επίσης υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις όταν πρόκειται για κατάρτιση ή εκπαίδευση για απόκτηση πτυχίου, ενώ μετά από συμφωνία εργοδότη και εργοδοτούμενου μπορεί να υπάρξει αποκοπή 15% για σίτιση και 10% για στέγαση. Η πρώτη αναπροσαρμογή του Εθνικού Κατώτατου Μισθού αναμένεται να γίνει την 1.1.2024 και από εκεί και πέρα κάθε δυο χρόνια. Από πλευράς κοινωνικών εταίρων, υπήρξε διαφωνία των εργοδοτών σε σχέση με το ύψος του κατώτατου, το οποίο θεώρησαν υψηλό, ενώ οι συντεχνίες διαφώνησαν με την απουσία καθορισμού ωριαίας απόδοσης του Ε.Κ.Μ. γιατί όπως υποστήριξαν, ενδεχομένως να δημιουργηθούν συνθήκες εκμετάλλευσης από μερίδα εργοδοτών. Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε εκφράσει την ικανοποίησή του για την απόφαση, σημειώνοντας μεταξύ άλλων ότι η θεσμοθέτηση του Εθνικού Κατώτατου Μισθού είναι αποτέλεσμα της συντονισμένης προσπάθειας του υπουργού Εργασίας και των κοινωνικών εταίρων. Ιδιαίτερα όμως, αποτελεί φόρο τιμής για τη Ζέτα Αιμιλιανίδου που πίστεψε και εργάστηκε γι’ αυτό το όραμα.

Salamis Star,

ακτοπλοϊκή σύνδεση Κύπρου – Ελλάδας έγινε από τις 19 Ιουνίου 2022 και πάλι πραγματικότητα και μάλιστα με πολύ θετικά αποτελέσματα. Το πρώτο ταξίδι έγινε στις 19 Ιουνίου στις 12 το μεσημέρι από τον λιμένα Λεμεσού και το τελευταίο στις 16 Σεπτεμβρίου από τον Πειραιά. Σύμφωνα με τα στοιχεία, το επιβατικό οχηματαγωγό «Daleela» μετέφερε συνολικά 7.900 επιβάτες, στις 44 διαδρομές μεταξύ Λεμεσού και Πειραιά, ενώ οι αρχικές προσδοκίες ήταν μεταξύ 4.5005.000 επιβάτες. Την ίδια ώρα, σε ό,τι έχει να κάνει με την πληρότητα, τονίστηκε ότι οι καμπίνες ήταν γεμάτες σχεδόν στο 100%, ενώ αναφορικά με τα οχήματα και τις μοτοσυκλέτες, μεταφέρθηκαν περίπου 2.000 αυτοκίνητα και 200 δίκυκλα. Ο επιτυχόντας προσφοροδότης για τη θαλάσσια επιβατική σύνδεση Κύπρου-Ελλάδας ήταν η εταιρεία SCANDRO HOLDING LTD, με προσφορά €15.594.000, η οποία επιλέχθηκε έναντι των προσφορών των KIARA NAFTIKI ETAIRIA, που πρόσφερε €16.500.000 και της N.Y. BUSINESS TIES LTD, με προσφορά €14.100.000. Η σύνδεση γινόταν με το οχηματαγωγό επιβατικό πλοίο κυπριακής σημαίας Μ/V DALEELA. Το πλοίο έχει έτος κατασκευής το 1991 και έχει μεταφο ρική ικανότητα για 400 άτομα. Διαθέτει 38 καμπίνες 1ης κλάσης (110 επιβάτες), 68 καμπίνες 2ης κλάσης (180 επιβάτες) και 110 αεροπορικές θέσεις. Έχει δυνατότητα μεταφοράς για πάνω από 100 οχήματα. Διαθέτει εστιατόριο, καφετερία και ιατρείο. Σε ό,τι αφορά την επόμενη χρονιά, ο διευθύνων σύμβουλος της Scandro Holdings Ltd, Μάριος Μιχαήλ, δήλωσε σε κυπρι ακά Μέσα πως η ανταπόκριση του κοινού ήταν μεγαλύτερη από το αναμενόμενο και ήδη υπάρχουν αιτήματα από πολίτες που θέλουν να κάνουν προκράτηση εισιτηρίων. Άλλωστε αναμένεται ότι τα δρομολόγια θα είναι σαφώς περισσότερα, καθώς η επιβατική σύνδεση αναμένεται να αρχίσει τον Μάιο του 2023 και να ολοκληρωθεί τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Δεν αποκλείεται, πάντως, το ενδεχόμενο ένταξης και του Ισραήλ στο δρομολόγιο, με στόχο να αυξηθούν τόσο η κερδοφορία, όσο και η Βιωσιμότητα του εγχειρήματος.

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΡΩΣΩΝ Ο πόλεμος στην Ουκρανία, πέραν των όσων άλλων κακών προκάλεσε, επέφερε καίριο πλήγμα στον κυπριακό τουρισμό. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο αρμόδιος υφυπουργός, «χάσαμε μέσα σε μία νύχτα 800.000 αφίξεις. Είμαστε η μόνη χώρα τουλάχιστον στην Ευρώπη που έχασε σχεδόν το 25% του τουρισμού της μέσα σε μια νύχτα, με σχεδόν καθόλου προοπτικές επαναφοράς της αγοράς αυτής στα δεδομένα προ πανδημίας, τουλάχιστον για τα αμέσως επόμενα χρόνια», είπε, προσθέτοντας πως «όποιος νομίζει ότι θα επανέλθει αυτή η αγορά στα δεδομένα που ήταν, κάνει λάθος. Βέβαια στην πορεία του χρόνου και με εντατική προσπάθεια από το Υπουργείο Μεταφορών, το Υφυπουργείο Τουρισμού, την Hermes, αλλά και τους επαγγελματίες του κλάδου, καταφέραμε να προσελκύσουμε τουρισμό από νέες ή και υφιστάμενες αγορές οι οποίες δεν είχαν την Κύπρο στις πρώτες τους επιλογές. Μεγάλη προσπάθεια έγινε για προσέλκυση τουριστών από ευρωπαϊκές χώρες. Ιδιαίτερη ήταν η επιτυχία από Γαλλία, Ιταλία, Πολωνία, Ουγγαρία και Αυστρία. Πλέον, όπως ανέφερε ο Σάββας Περδίος, η Ε.Ε. είναι το 40% του τουρισμού μας. Αναμένω ότι και με τις πρόσφατες ανακοινώσεις εταιρειών όπως η Wizz Air, η Ryanair και θα ακολουθήσουν και άλλες είμαι βέβαιος, τα επόμενα χρόνια αυτές οι αγορές θα είναι πέραν του 50% ίσως και 60% του τουρισμού μας», είπε. Έτσι, το 2022 φαίνεται να κλείνει στο 80% των αφίξεων του 2019 και σχεδόν στο 90% των εσόδων, ενώ όπως αναφέρουν οι αρμόδιοι το 2023 αναμένεται μια εξίσου δύσκολη χρονιά ωστόσο υπάρχει η ελπίδα ότι ίσως να καταφέρουμε να πιάσουμε τα νούμερα του 2019. Μάλιστα ο υπουργός Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Γιάννης Καρούσος, εξέφρασε την άποψη ότι την επόμενη χρονιά μπορεί να ξεπεραστούν τα επίπεδα αφίξεων του 2019. Πέραν των πιο πάνω, αξίζει να αναφερθούν ακόμα μερικά γεγονότα που έλαβαν χώρα το 2022, όσον αφορά στον τουρισμό. Η πόλη της Πάφου ανακηρύχθηκε και επίσημα η Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Έξυπνου Τουρισμού για το 2023, σύμφωνα με ανάρτηση στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης του δημάρχου Πάφου Φαίδωνα Φαίδωνος. Η Hermes Airports και το Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων υπέγραψαν τη συμφωνία για τα νέα Σχέδια Κινήτρων προς τις αεροπορικές εταιρείες

για την περίοδο 2022 – 2027. Οι αεροπορικές εταιρείες Ryanair και Wizz Air ανακοίνωσαν την αύξηση των αεροσκαφών που έχουν στην Πάφο και στη Λάρνακα αντίστοιχα και κατ’ επέκταση την ενίσχυση του πτητικού τους προγράμματος. Το Υφυπουργείο Τουρισμού ανακοίνωσε ότι τον Γενάρη του 2023 αντιπροσωπεία θα μεταβεί στις ΗΠΑ με στόχο να επιχειρηθεί άνοιγμα της τεράστιας αυτής αγοράς προς την Κύπρο. ΧΑΛΛΟΥΜΙ ΠΟΠ Κάποιοι χαρακτήρισαν το χαλλούμι ως τον λευκό χρυσό της Κύπρου. Ο χαρακτηρισμός αυτός δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα, δεδομένου ότι θεωρείται σήμα κατατεθέν της πατρίδας μας και βρίσκεται στις πρώτες θέσεις όσον αφορά τα προϊόντα που εξάγουμε στο εξωτερικό. Φαρμακευτικά, χαλλούμι και πετρελαιοειδή αντιπροσωπεύουν το 70% της συνολικής εξαγωγής εμπορευμάτων. Από τον Σεπτέμβριο που πέρασε, στα ράφια υπεραγορών και άλλων καταστημάτων μπορεί να βρίσκεται το χαλλούμι μόνο αν παρασκευάζεται ως πιστοποιημένο προϊόν ΠΟΠ. Όπως είχε αναφέρει ο υπουργός Γεωργίας Κώστας Καδής η περίοδος χάριτος τελείωσε και οι επιθεωρητές του Τμήματος Γεωργίας θα βρίσκονται στις υπεραγορές και στα καταστήματα λιανικής πώλησης, για να επιθεωρήσουν την απόλυτη πλέον εφαρμογή του σχετικού κανονισμού για το χαλλούμι. Στα ράφια δεν πρέπει να υπάρχει οτιδήποτε άλλο πέρα από το χαλλούμι που είναι πιστοποιημένο με τη διαδικασία ΠΟΠ, είχε τονίσει χαρακτηριστικά. Είχε προηγηθεί η απόφαση του γενικού εισαγγελέα για το χαλλούμι, η οποία διαβιβάστηκε στους υπουργούς Γεωργίας και Εμπορίου. Βάσει της απόφασης αυτής, απαγορεύεται να κυκλοφορούν παράλληλα στην αγορά χαλλούμι ΠΟΠ και χαλλούμι που δεν πληροί την ποσόστωση του ΠΟΠ, έχοντας το ίδιο εμπορικό σήμα ή το όνομα χαλλούμι. Η γνωμάτευση του γενικού εισαγγελέα ήταν αυτή που όπως έχει λεχθεί δεκάδες φορές περίμεναν τα δύο εμπλεκόμενα υπουργεία ώστε να βάλουν μπροστά ελέγχους και διαδικασίες για πάταξη φαινομένων παρατυπίας. Σύμφωνα με τη Νομική Υπηρεσία, για να πωλείται προϊόν που να λέγεται χαλλούμι στην κυπριακή και ξένη αγορά θα πρέπει να εναρμονιστεί με την ποσόστωση του ΠΟΠ. Κανένα άλλο προϊόν που δεν έχει την ποσόστωση 25%, 75% δεν μπορεί να βγει στην αγορά και να ονομαστεί χαλλούμι ή να φέρει το ίδιο εμπορικό σήμα. Μετά και τις πιο πάνω εξελίξεις, η υπουργός Εμπορίου Νατάσα Πηλείδου παρουσίασε το σχέδιο δράσης για την προώθηση του χαλλουμιού. Μεταξύ άλλων αναφέρθηκε στην ανάγκη ενίσχυσης του brand του χαλλουμιού ως Αυθεντικού Κυπριακού Προϊόντος που παράγεται ΜΟΝΟ στην Κύπρο και κάτω από τις συγκεκριμένες προδιαγραφές ΠΟΠ. Παράλληλα, στις προτάσεις για προώθηση του

και προβολή των προωθητικών μηνυμάτων και η σύνδεση του προϊόντος με διεθνείς προσωπικότητες της γαστρονομίας. ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ Πέραν του μεγάλου θέματος του κατώτατου μισθού, κατά το έτος που παρήλθε συζητήθηκαν και άλλα σημαντικά εργασιακά ζητήματα, είτε σε επίπεδο κοινωνικών εταίρων ή σε επίπεδο Εργατικού Συμβουλευτικού Σώματος. Ένα από τα κύρια ζητήματα ήταν αυτό της ΑΤΑ. Μέχρι τη

στιγμή που γραφόταν το κείμενο δεν υπήρχε κατάληξη

στο ζήτημα και στις προσπάθειες του υπουργού Εργασίας να συγκεράσει τις θέσεις εργοδοτών που ήθελαν κατάργηση του Θεσμού και των συντεχνιών που ήθελαν την απόδοση της ΑΤΑ στο 100%. Η τελευταία συμφωνία για την ΑΤΑ είχε προκύψει το 2017 και ολοκληρώθηκε μετά από παράταση το 2021. Σύμφωνα με την τότε συμφωνία, ΑΤΑ παραχωρείται μια φορά τον χρόνο και όχι δύο, όπως ίσχυε παλιά και αυτή στο 50% και όχι στο 100% εφόσον το δεύτερο και το τρίτο τρίμηνο του προηγούμενου έτους καταγράφονται θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας.

Όσον αφορά στο Συνταξιοδοτικό, η συζήτηση μπορεί να ξεκίνησε, ωστόσο όπως προκύπτει στην ουσία του θέματος θα κληθεί να μπει η νέα διακυβέρνηση που θα προκύψει από τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές. Κι αυτό γιατί το ζήτημα έχει πολλές πτυχές και παραμέτρους που πρέπει να διασαφηνιστούν. Όπως είχε αναφέρει ο υπουργός Εργασίας Κυριάκος Κούσιος, έχει υπογραφεί σύμβαση με το Διεθνές Γραφείο Εργασίας, το οποίο θα εκπονήσει μελέτη για τη μεταρρύθμιση του Συνταξιοδοτικού, το οποίο θεσπίστηκε το 1980. Το ΔΓΕ αναμενόταν να ολοκληρώσει την πρώτη του μελέτη μέχρι το τέλος του έτους και στη συνέχεια, θα συζητηθεί με τους κοινωνικούς εταίρους, ούτως ώστε μέχρι και το τέλος Ιανουαρίου του 2023 να δώσουμε πιο συγκεκριμένες καθοδηγητικές οδηγίες προς το ΔΓΕ για την ολοκλήρωση της όλης μελέτης ανασχεδιασμού του Συνταξιοδοτικού μας συστήματος, είπε. Συναφές με το Συνταξιοδοτικό είναι και το θέμα του πέναλτι 12% στις συντάξεις. Σύμφωνα με τον Κυριάκο Κούσιο, η κυβέρνηση έχει αναθέσει την πραγματοποίηση αναλογιστικής μελέτης με τις επιπτώσεις στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων έτσι ώστε να ληφθούν οι πολιτικές αποφάσεις. Πρόσθεσε πως το ζήτημα θα επιλυθεί επίσης μέσα από τη μεταρρύθμιση του Συνταξιοδοτικού, η μελέτη του οποίου θα αρχίσει σύντομα. Υπενθυμίζεται πως το πέναλτι του 12% επιβάλλεται στις συντάξεις όσων επιλέγουν να συνταξιοδοτηθούν στο 63ο έτος, αντί στο 65ο. Ανοικτή παραμένει και η νομοθετική ρύθμιση της τηλεργασίας. Παρόλο που το νομοσχέδιο είχε ετοιμαστεί, εντούτοις είχε παραμείνει για αρκετό καιρό στη Νομική Υπηρεσία, ενώ φαίνεται να υπάρχουν επ’ αυτού παρατηρήσεις από μερίδα των κοινωνικών εταίρων. Ένα από τα βασικά ζητήματα που θα πρέπει να λύσει το νομοσχέδιο είναι το δικαίωμα των εργαζομένων στην αποσύνδεση. Δηλαδή με τη λήξη του ωραρίου εργασίας τους, να μπορούν να αποσυνδέονται από το σύστημα, ώστε να μη λαμβάνουν περαιτέρω εντολές για εργασία από τους προϊστάμενους τους, χωρίς αυτό να έχει οποιαδήποτε επίπτωση.

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΚΡΙΣΗ Χτύπησαν κόκκινο οι τιμές σε καύσιμα και ηλεκτρισμό το καλοκαίρι που μας πέρασε, προκαλώντας ενεργειακή κρίση άνευ προηγουμένου για τους καταναλωτές, αλλά και τους επιχειρηματίες, απόρροια εν πολλοίς του πολέμου στην Ουκρανία. Στις αρχές Μαρτίου 2022 η τιμή του Brend -που θεωρείται το διεθνές σημείο αναφοράς για το αργό- εκτινάχθηκε στα 139 δολάρια, τιμή ρεκόρ από τον Ιούλιο του 2008 οπότε είχε φτάσει τα 147,5 δολάρια. Στην Κύπρο το πετρέλαιο κίνησης άγγιξε τα 2 ευρώ το λίτρο, (1,99) ενώ η βενζίνη ξεπέρασε σε πολλές περιπτώσεις το 1,80, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα οι καταναλωτές είτε να μειώσουν τις μετακινήσεις τους, πράγμα δύσκολο δεδομένου ότι δεν υπάρχουν μέσα μαζικής μεταφοράς, είτε να μεταβαίνουν στα κατεχόμενα

για προμήθεια φθηνότερου καυσίμου. Παρόλο βέβαια που και στην κατεχόμενη περιοχή οι τιμές των καυσίμων είχαν αυξηθεί σε σημαντικό βαθμό, προκαλώντας αρκετές αντιδράσεις. Όσον αφορά στο ρεύμα, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συνδέσμου Καταναλωτών, Μάριο Δρουσιώτη, οι λογαριασμοί ρεύματος τον τελευταίο χρόνο έχουν αυξηθεί κατά 70%. Η κυβέρνηση σε μια προσπάθεια να απαλύνει το βάρος από τα νοικοκυριά, εξαιτίας της ραγδαίας αύξησης της τιμής των καυσίμων και κατ’ επέκταση του ηλεκτρισμού, αποφάσισε να προχωρήσει σε μείωση της τιμής του φόρου κατανάλωσης στα καύσιμα, ενώ προχώρησε και σε μείωση του ΦΠΑ στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος σε συνεργασία με την ΑΗΚ. Ειδικότερα, η Αρχή είχε προχωρήσει σε οριζόντια έκπτωση 10% προς όλους τους καταναλωτές για διάστημα τεσσάρων μηνών. Όπως είχε αναφέρει η εκπρόσωπος της ΑΗΚ Χριστίνα Παπαδοπούλου, η έκπτωση που ίσχυσε για δύο διμηνίες είχε κόστος για την Αρχή της τάξης των €23,5 εκατ. Από την πλευρά του, ο υπουργός Οικονομικών Κωνσταντίνος Πετρίδης, δήλωσε ότι τα συνολικά μέτρα της κυβέρνησης όσον αφορά στη στήριξη των νοικοκυριών και επιχειρήσεων εκτιμάται ότι ξεπερνούν τα €400 εκατ. Την ίδια ώρα, ο ΥΠΟΙΚ είχε καλέσει νοικοκυριά και επιχειρήσεις να λάβουν μέτρα για εξοικονόμηση

ΤΟΝ

ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΚΑΤΑ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ Ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε ένα εκρηκτικό κοκτέιλ με αυξήσεις στις τιμές των πρώτων υλών και των βασικών αγαθών. Αναπόφευκτα τα φαινόμενα ακρίβειας επέφεραν ένα ράλι ανόδου των ποσοστών του πληθωρισμού, γεγονός που κτύπησε καμπανάκι στους κεντρικούς τραπεζίτες σε Ευρώπη Αμερική και Αγγλία. Ακολούθησε ένα μπαράζ αυξήσεων των επιτοκίων, με στόχο να τιθασευτεί ο πληθωρισμός και να πλησιάσει κατά το δυνατό περισσότερο στα επίπεδα του 2%. Στις 21 Ιουλίου η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προχώρησε σε αύξηση των βασικών επιτοκίων της κατά 50 μονάδες βάσης. Επρόκειτο για την πρώτη αύξηση των επιτοκίων εδώ και 11 χρόνια και ήρθε να επιβεβαιώσει τις εκτιμήσεις αναλυτών και αγορών πως και η ΕΚΤ θα αναγκαστεί να ακολουθήσει τον δρόμο που χάραξαν πρώτες, έτερες κεντρικές τράπεζες, όπως η αγγλική BoE και η αμερικανική Federal Reserve, προκειμένου να καταφέρει να τιθασεύσει τον πληθωρισμό που καλπάζει. Αν και οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούσαν πως το συμβούλιο θα ξεκινήσει την πορεία σύσφιγξης της νομισματικής πολιτικής προσεκτικά με μια μετριοπαθή

σε μια προσπάθεια να μειωθεί το ενεργειακό κόστος για νοικοκυ ριά και επιχειρήσεις. Μεταξύ άλλων είχαν ανα κοινωθεί κίνητρα για ενεργειακή αναβάθμιση επιχειρήσεων, εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και θερμομόνωση οροφής, εγκατάσταση ή αντικατάσταση ηλιακού θερμοσί φωνα και ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών.

βάσης δρομολογώντας την επιθετικότερη καμπάνια στην ιστορία της για να αντιμετωπίσει τα διαδοχικά ρεκόρ του πληθωρισμού από 8,9% τον Ιούλιο στο 9,1% τον Αύγουστο και ακόμα υψηλότερα στο 9,9% τον Σεπτέμβριο. Αναμενόταν ακόμα μια αύξηση επιτοκίων περί τα μέσα Δεκεμβρίου. Την ίδια ώρα, ο πληθωρισμός εξακολουθεί να είναι υπερβολικά υψηλός και αναμένεται να παραμείνει πάνω από τον στόχο για παρατεταμένη χρονική περίοδο. Τον Σεπτέμβριο, ο πληθωρισμός της ζώνης του ευρώ ανήλθε σε 9,9%. Τους τελευταίους μήνες, η αλματώδης αύξηση των τιμών της ενέργειας και των ειδών διατροφής, τα προβλήματα στις αλυσίδες εφοδιασμού και η ανάκαμψη της ζήτησης μετά την πανδημία έχουν συμβάλει στη διεύρυνση των πιέσεων στις τιμές και στην άνοδο του πληθωρισμού. Η νομισματική πολιτική του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ επιδιώκει να μειώσει τη στήριξη της ζήτησης και να αποτρέψει τον κίνδυνο επίμονης μετατόπισης προς τα πάνω των προσδοκιών για τον πληθωρισμό. Όσον αφορά στην Κύπρο, ο δείκτης τιμών καταναλωτή ανήλθε στο 8,7% τον Νοέμβριο από 8,8% τον Οκτώβριο και 10,9% τον Ιούλιο, που ήταν το ψηλότερο επίπεδο από τον Αύγουστο του 1981.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ DEAL ΣΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ Στο τέλος του χρόνου επιφύλασσε η αγορά το μεγάλο deal στον Τραπεζικό Τομέα. Όπως πρώτο αποκάλυψε το Economy Today, η Eurobank κατέστη ο μεγαλύτερος μέτοχος της Ελληνικής Τράπεζας, αποκτώντας την πλειοψηφία του πακέτου μετοχών, που βρισκόταν στην κατοχή της Wargaming. Τη συμφωνία για την απόκτηση επιπλέον ποσοστού 13,41% στην Ελληνική Τράπεζα, έναντι συνολικού τιμήματος 70 εκατ. ευρώ, ανακοίνωσε λίγο αργότερα η Eurobank επιβεβαιώνοντας τις πληροφορίες του αποκαλυπτικού ρεπορτάζ του Economy Today. Συνεπώς, ενώ η Eurobank κατείχε ήδη ποσοστό 12,59% στην Ελληνική Τράπεζα, η συμμετοχή της θα ανέλθει πλέον στο 26%. Όπως αναφέρει η Eurobank, η επένδυση είναι εναρμονισμένη με τη στρατηγική του Ομίλου να ενισχύσει περαιτέρω την παρουσία του στις βασικές αγορές, στις οποίες διατηρεί στρατηγικό ενδιαφέρον και αποτελεί ψήφο εμπιστοσύνης στις θετικές προοπτικές της κυπριακής οικονομίας. Η Ελληνική Τράπεζα από την πλευρά της, ανακοίνωσε ότι η Wargaming Group Limited («WGL») κατέληξε σε συμφωνία στις 30 Νοεμβρίου 2022 για πώληση του 13,41% της συμμετοχής της στο μετοχικό κεφάλαιο της Τράπεζας (55.337.721 μετοχές) στην EUROBANK S.A. «Μετά την ολοκλήρωση της συμφωνημένης πώλησης, η EUROBANK S.A. θα έχει συμμετοχή 26,0% στην τράπεζα ενώ η WGL θα έχει συμμετοχή 7,20% στην τράπεζα, συμπεριλαμβανομένου του 0,41% συμμετοχής των Ταμείων Προνοίας που σχετίζονται με συμβούλους και την ανώτατη διοίκηση της WGL», καταλήγει η ανακοίνωση της Ελληνικής. Πλέον, η Φρανκφούρτη έχει τον τελευταίο λόγο για την έγκριση της συμφωνίας ανάμεσα σε Eurobank και Wargaming για την πώληση μετοχών της Ελληνικής Τράπεζας. Πηγές, του Economy Today ανέφεραν ότι οι εποπτικές αρχές της Φρανκφούρτης βλέπουν με θετικό μάτι την ανακατάταξη της μετοχικής δομής της δεύτερης κυπριακής συστημικής τράπεζας. Και αυτό γιατί είναι προτιμότερο για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στο μετοχικό κεφάλαιο των εποπτευόμενων να κυριαρχούν οντότητες οι οποίες εμπλέκονται γενικότερα στον Τραπεζικό Τομέα, όπως την Eurobank, παρά οντότητες όπως είναι η Wargaming, η οποία παρά το γεγονός ότι πρωτοστατεί στον τομέα της, δεν παύει να δραστηριοποιείται σε ένα κλάδο ο οποίος χαρακτηρίζεται από τις οδηγίες που αφορούν το AML ως υψηλού ρίσκου.

το μεγάλο μπαμ με την εξαγορά του Απολλώνειου από τον Όμιλο CVC. Ειδικότερα, ο Όμιλος CVC, μέσω της Hellenic Healthcare Group προχώρησε στην εξαγορά του Απολλώνειου από τη θυγατρική της κυπριακή εταιρεία «Hellenic Healthcare Holding (Cyprus) Limited». H τιμή της εξαγοράς του Απολλώνειου, σύμφωνα με πληροφορίες, ανήλθε γύρω στα €85 εκατ. Εντός του 2022 ο Όμιλος CVC κατάφερε να περάσει υπό την κατοχή του και το Αρεταίειο

αλλά της Κύπρου. Σύμφωνα με πληροφορίες, το ποσό της συμφωνίας κυμαίνεται μεταξύ €35 εκατ. και €40 εκατ. Όσον αφορά τώρα στην κάθοδο του φημισμένου ισραηλινού νοσοκομείου Hadassah στην Κύπρο, η ανάπτυξη προβλέπει δημιουργία μεγάλης νοσοκομειακής μονάδας στη Λευκωσία, καθώς και διαγνωστικού κέντρου στη Λεμεσό. Σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο, αναφέρθηκε μεταξύ άλλων ότι το ύψος της δαπάνης, τόσο για το νοσοκομείο στη Λευκωσία όσο και για το διαγνωστικό κέντρο στη Λεμεσό, συνολικά θα ανέλθει γύρω στα 90 εκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων τα 80 εκατ. για το νοσοκομείο στη Λευκωσία και περίπου 8 με 9 εκατ. για το διαγνωστικό κέντρο στη Λεμεσό. Πάντως, σύμφωνα με πληροφορίες, το Hadassah Κύπρου έχει προχωρήσει ήδη με την εξαγορά του 10% της Πολυ κλινικής Υγείας καταβάλλοντας όλο το ποσό στους μετόχους και έχει υπογράψει δεσμευτική συμφωνία για ακόμα 50% με σκοπό την κατοχή του 60% της Κλινικής. Την ίδια ώρα, στα σκαριά φαίνεται να βρίσκο νται άλλες δυο νοσοκομειακές μονάδες. Η μια περίπτωση αφορά στη μεγάλη ανάπτυξη που προγραμματίζει η Ιερά Μονή Κύκκου στην Έγκωμη και στην οποία μεταξύ άλλων περιλαμβάνεται και ένα νοσοκομείο. Η έτερη νοσοκομειακή μονάδα που προ γραμματίζεται να ανεγερθεί στην περι οχή της Έγκωμης αφορά σε μια μεγάλη επένδυση πλησίον της Κρατικής Έκθεσης σε γη της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου. Το κόστος του έργου αναμένεται να ανέλθει στα 70 εκατ. ευρώ, ενώ φαίνεται να έχει ήδη προσελκύσει το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών.

Λίγο πριν το τέλος του έτους έγινε κατορθωτή η εκταμίευση της πρώτης δόσης ύψους 85 εκ. ευρώ από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ε.Ε. για την Κύπρο. Κατά την εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο επ’ ευκαιρία της εκταμίευσης του ποσού, ο

οι δαπάνες των ετησίων προϋπολογισμών που θα προσαρμοστούν ανάλογα με το σχέδιο ανέρχεται στα 4,4 δισεκατομμύρια ευρώ. Από την πλευρά της, για ιστορική ημέρα τόσο για τη χώρα μας, όσο και για την Ευρωπαϊκή Ένωση έκανε λόγο η Ευρωπαία Επίτροπος για την Υγεία Στέλλα Κυριακίδου. «Θα δημιουργήσει νέες και ποιοτικές θέσεις εργασίας. Θα καταστήσει την οικονομία σταθερά βιώσιμη αλλά και πιο ανθεκτική σε κρίσεις, όπως για παράδειγμα την πανδημία του Κορωνοϊού». Υπενθυμίζεται ότι είχε προηγηθεί η εκταμίευση της προκαταβολής για την Κύπρο που αντιστοιχούσε σε ποσό ύψους €156,8εκ. (13% του συνολικού ποσού) από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης και Η Κύπρος έχει εξασφαλίσει μέσω του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας €1,2 δις για χρηματοδότηση του Σχεδίου «Κύπρος – Το Αύριο» με ορίζοντα υλοποίησης το 2026. Το Σχέδιο περιλαμβάνει μια συνεκτική δέσμη 133 μέτρων, 58 μεταρρυθμίσεων και 75 επενδύσεων.

Οτουρισμός είναι από τους σημαντικότερους τομείς της κυπριακής οικονομίας με μεγάλη συνεισφορά στο κυπριακό ΑΕΠ. Τα τελευταία χρόνια ήταν δύσκολα. Η πανδημία, η εισβολή στην Ουκρανία, η άνοδος του πληθωρισμού και η ενεργειακή κρίση επικράτησαν όμως, ο κυπριακός τουρισμός έδειξε ανθεκτικότητα. Στη δύσκολη αυτή συγκυρία στο τιμόνι του Υφυπουργείου Τουρισμού βρέθηκε ένας νέος άνθρωπος. Όντας γνώστης του αντικειμένου, έχοντας όπως ο ίδιος λέει συνοδοιπόρους στο δικό του ταξίδι, στον απολογισμό του μπορεί πλέον να μιλήσει για στόχους που έχουν επιτευχθεί. Με μεθοδικότητα και σκληρή δουλειά, μάλλον, η κρίση μετατράπηκε σε ευκαιρία για τον κυπριακό τουρισμό αφού υλοποιήθηκαν πράγματα που λίγο πολύ ήταν αυτονόητα, όπως αφήνει να νοηθεί… Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο περιοδικό Economy Today, ο υφυπουργός Τουρισμού Σάββας Περδίος μάς μίλησε για τη νέα τουριστική ταυτότητα της Κύπρου, τη διαφοροποίηση του προϊόντος μας και τις επόμενες κινήσεις του.

Πώς ολοκληρώνεται το 2022 για τον Τομέα του Τουρισμού; Ποιος είναι ο απολογισμός σας; Ο αρχικός στόχος που είχαμε θέσει για το 2022 πριν ακόμα ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, ήταν να ξεπεράσουμε τις επιδόσεις της προηγούμενης χρονιάς (το 2021 είχαμε περίπου 2 εκατομμύρια αφίξεις, το 50% δηλαδή των αφίξεων του 2019) και να φτάσουμε όσο πιο κοντά γίνεται στο 2019. Ο στόχος αυτός παρέμεινε και μετά την εισβολή, παρά τη νέα μεγάλη πρόκληση. Συνεπώς, θέσαμε σε εφαρμογή το Σχέδιο Β που είχαμε, να ανακτήσουμε δηλαδή 200.000 αφίξεις από άλλες αγορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης αφού υπολογίζαμε ότι θα χάναμε συνολικά από τη ρωσική και την ουκρανική αγορά 900.000 αφίξεις. Καταφέραμε και πετύχαμε τον στόχο αυτό. Ενδεικτικά, μέχρι το τέλος Οκτωβρίου 2022 ο αριθμός των επιπλέον αφίξεων από την Ε.Ε. ήταν στις 221.000. Πώς και γιατί επιτεύχθηκε ο στόχος αυτός; Ακριβώς επειδή είχαμε έτοιμο ένα δεύτερο πλάνο στο οποίο αρχίσαμε να εργαζόμαστε σε αυτό από τον Ιανουάριο με βάση το ότι ναι, μπορεί να γίνει εισβολή. Με το που έγινε η εισβολή στην Ουκρανία ήμασταν έτοιμοι να το υλοποιήσουμε χωρίς να χάσουμε χρόνο. Ο πιο σημαντικός όμως λόγος της επιτυχίας

είναι πως τα τελευταία τρία χρόνια η Κύπρος άρχισε να εισέρχεται σε νέες αγορές της Ε.Ε. ή της Ευρώπης γενικότερα και να ενισχύει την παρουσία της σε αγορές από τις οποίες προσελκύαμε τουριστικό ρεύμα στο παρελθόν αλλά αφέθηκαν τη δεκαετία 2010-2020. Τα τελευταία τρία χρόνια οι δράσεις που πραγματοποιήθηκαν στην κατεύθυνση των νέων αγορών της σημαντικής βελτίωσης του τουριστικού μας προϊόντος και της αλλαγής της τουριστικής μας ταυτότητας είχαν ως αποτέλεσμα να βρισκόμαστε περίπου στο 80% των αφίξεων σε σχέση με το 2019 (στοιχεία Οκτωβρίου). Στο κομμάτι των εσόδων (με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία Οκτωβρίου) βρισκόμαστε στο 87% περίπου των εσόδων που είχαμε το 2019. Αυτό σημαίνει ότι για το 2022 είχαμε πιο ψηλή κατά κεφαλήν δαπάνη, αλλά και ότι ως χώρα κατατασσόμαστε στις Top 20 του κόσμου σε ανάκαμψη εσόδων. Επιπλέον, η αεροπορική συνδεσιμότητα είναι αισθητά βελτιωμένη και ιδιαίτερα από τις χώρες της Ε.Ε.. Αν και σε ποσοστό αφίξεων, στο σύνολο, βρισκόμαστε στο -20% σε σχέση με το 2019, από την Ε.Ε είμαστε στο +23%. Φαίνεται επίσης ότι την περίοδο του χειμώνα θα υπάρχει κινητικότητα από τις χώρες της Ε.Ε. διότι τα δρομολόγια είναι αυξημένα σε σχέση με το 2019. Αυτό μας επιτρέπει να είμαστε αισιόδοξοι αφού σιγά-σιγά θα αρχίσει να υλοποιείται ο στόχος για αύξηση των αφίξεων κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου. Υπενθυμίζω

ότι το 2019 που ήταν η καλύτερη χρονιά σε αφίξεις στο σύνολο, μόνο το 22% των αφίξεων ήταν τη χειμερινή περίοδο (Νοέμβριος-Απρίλιος). Στόχος μας, είναι μέχρι το 2030 να φτάσουμε στο 40% των αφίξεων τους χειμερινούς μήνες. Για το 2022 υπολογίζουμε ότι το ποσοστό θα υπερβεί το 25%. Αξίζει να αναφέρουμε ότι πριν την πανδημία μόνο το 25% των αφίξεων μας ήταν από την Ε.Ε., ενώ για το 2022 είναι πέραν του 40%. Μέχρι τον Οκτώβριο σε σχέση με το 2019 η αγορά της Γερμανίας ήταν στο +31%, της

βοήθησε σημαντικά στην προσέλκυση τουριστών από νέες αγορές, αναφερθήκατε πιο πάνω στη διαφοροποίηση του τουριστικού μας προϊόντος. Τι είναι αυτό που έχει αλλάξει στο κυπριακό τουριστικό προϊόν; Τρία πράγματα! Το πρώτο είναι η τεράστια έμφαση που δώσαμε ως Υφυπουργείο Τουρισμού στη βελτίωση της ποιότητας και των παρεχόμενων υπηρεσιών στην Κύπρο. Συγκεκριμένα, τα τελευταία τρία χρόνια έχουμε δαπανήσει περίπου €45 εκατ. για βελτίωση των υπηρεσιών. Εξαγγείλαμε 18 Σχέδια Επιχορηγήσεων και αυτά τα €45 εκατ. αποτελούν το 30% του προϋπολογισμού μας. Παραλάβαμε έναν προϋπολογισμό από τον ΚΟΤ που σε ό,τι αφορά τα κονδύλια για αναβάθμιση της ποιότητας, το ποσοστό

δεν υπερέβαινε το 10%. Δεύτερον, δώσαμε μεγάλη σημασία στα ειδικά ενδιαφέροντα και σε ειδικές μορφές τουρισμού όπως ο αθλητικός, ο τουρισμός φύσης, adventure travel, πολιτιστικός τουρισμός, συνεδριακός τουρισμός, θρησκευτικός τουρισμός. Για τον τουρισμό υγείας αν και δεν έχουμε εισέλθει πολύ σε αυτή την αγορά, είναι μέσα στα επόμενα πλάνα μας. Τρίτον, έχουμε δώσει ταυτότητα στο προϊόν μας δημιουργώντας συγκεκριμένα σήματα ποιότητας. Σήμερα η Κύπρος έχει σήματα ποιότητας για: Κυπριακό Πρόγευμα / Cyprus Breakfast, το Taste Cyprus Delightful Journeys, το Vegan Friendly, οι Οινικ έ ς Διαδρομ έ ς / Wine Routes, οι Αμπελ ώ νες της Κουμανδαρ ί ας / Les Vignobles de la Grande Commanderie, τα Χρωματιστ ά Χωρι ά της Κύ πρου / Colourful Villages of Cyprus, το Heartland of Legends, τα Θεματικά Πάρκα της Κύ πρου / Theme Parks of Cyprus, οι Γαλ ά ζιες Σημα ί ες / Blue Flags, τα Μονοπ ά τια της Φ ύ σης / Nature Trails, το Γεωπ ά ρκο Τρο ό δους / Troodos Geopark, τα Χριστουγεννι ά τικα Χωρι ά / Christmas Villages και το Cyprus Convention Bureau. Ως Κύπρος έχουμε και σήμα ποιότητας για αυθεντικές εμπειρίες όπως η διαδρομή Heartland of Legends των 3.000km. Όλες αυτές οι εμπειρίες μάς έχουν δώσει την ευκαιρία να ενισχύσουμε τη νέα τουριστική μας ταυτότητα ως προορισμός την οποία λανσάραμε πέρσι. Φέτος, έγινε μεγάλη προβολή αυτής της νέας τουριστικής ταυτότητας η οποία λέει πως, η Κύπρος δεν είναι πλέον ένα νησί «ήλιου και θάλασσας» μόνο, αλλά ένα νησί με πάρα πολλή ιστορία και πολιτισμό. Ένα νησί γεμάτο αυθεντικές εμπειρίες, προσβάσιμες ολόχρονα και σε πολύ κοντινές αποστάσεις η μια από την άλλη. Έτσι προβάλλουμε την Κύπρο στο εξωτερικό. Οι καμπάνιες μας, η ψηφιακή διαφήμιση, τα βίντεο και τα ηχητικά μας, αναδεικνύουν αυτή τη νέα τουριστική ταυτότητα της Κύπρου. Με αυτές τις κινήσεις που έχουμε κάνει, πιστεύω ότι το προϊόν μας έγινε πολύ πιο ευρωπαϊκό. Εξάλλου, πρέπει να αντιληφθούμε πως όταν αναφερόμαστε στην Ε.Ε. μιλάμε για μια αγορά πάρα πολύ ώριμη, πολυταξιδεμένη. Οι επισκέπτες από την αγορά αυτή γνωρίζουν τι θα πει ποιότητα και σίγουρα δεν επιδιώκουν να έρθουν στην Κύπρο για να μείνουν μόνο στο ξενοδοχείο και στην παραλία. Η ΚΥΠΡΟΣ

είναι το πολύ δυνατό μήνυμα που στέλνουμε προς τα έξω. Ένα μήνυμα που δεν είναι απλά και μόνο στη σφαίρα του μάρκετινγκ. Διαχρονικά είχαμε επιθυμία να λέμε στο εξωτερικό ότι είμαστε ένας ολόχρονος τουριστικός προορισμός. Πλέον όμως έχουμε και προϊόν και αυτό μας δίνει αυτοπεποίθηση και μας διαφοροποιεί σε σύγκριση για παράδειγμα με νησιά της Ελλάδας που είναι καθαρά καλοκαιρινοί προορισμοί.

Δεν μπορούν τα ελληνικά νησιά να ανταγωνιστούν την Κύπρο στο κομμάτι του ολόχρονου τουρισμού ούτε και άλλοι φθηνοί προορισμοί όπως η Τουρκία και η Αίγυπτος. Είμαστε το μοναδικό νησί της Μεσογείου που προσφέρεται για ολόχρονο τουρισμό και η Ευρώπη άρχισε να το αντιλαμβάνεται. Αυτό φαίνεται από τα αποτελέσματα αλλά και από τα πτητικά προγράμματα των εταιρειών που προσθέτουν δρομολόγια για την Κύπρο όπως η Wizz Air, Ryanair, η Cyprus Airways που έχει αρχίσει από τον Δεκέμβριο πτήσεις για το Παρίσι. Πρωτάκουστα πράγματα! Άρα οι αεροπορικές εταιρείες άρχισαν να αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει ζήτηση για την Κύπρο και τον χειμώνα. Οι αναζητήσεις στο διαδίκτυο για την Κύπρο από τον Γενάρη μέχρι το τέλος του Οκτώβρη ήταν στο +20% σε σχέση με το 2019. Για τον μήνα Οκτώβρη ήταν στο +40%. Τα στοιχεία αυτά δεικνύουν επίσης ότι ο κόσμος παρά τις αντιξοότητες αναζητά την Κύπρο περισσότερο από το 2019 για τουρισμό τον χειμώνα.

Για τους πλείστους Τομείς της Οικονομίας το αίσθημα για το 2023 είναι η αβεβαιότητα. Στον Τομέα του Τουρισμού, ποιες είναι οι ενδείξεις και ποιες θα λέγατε ότι είναι οι σημαντικότερες προκλήσεις που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η Κύπρος; Θα αρχίσω από το πρόσφατο ταξίδι μας στο Λονδίνο, όπου παρευρεθήκαμε στην μεγαλύτερη έκθεση τουρισμού τουλάχιστον στην Ευρώπη, την World Travel Market (WTM). Κανένας οργανωτής ταξιδιών δεν εξέφρασε ανησυχία για μείωση του προγράμματός του το 2023. Λάβαμε το μήνυμα αυτό και από πολλές άλλες αγορές. Από τον Σεπτέμβρη μέχρι και σήμερα πραγματοποιήσαμε πάρα πολλά ταξίδια και μπορώ να σας πω ότι από τις χώρες της Ε.Ε. όχι μόνο δεν κάνουν λόγο για μειώσεις αλλά αντιθέτως για αυξήσεις θέσεων. Επειδή η Κύπρος τα τελευταία 20 χρόνια ήταν απούσα από την Ε.Ε., έχει γυρίσει υπέρ της την απουσία αυτή, λες και είμαστε ένας καινούργιος προορισμός. Επιπλέον και η δική μας προσέγγιση είναι διαφορετική. Τονίζουμε πάρα πολύ το θέμα της αειφορίας, των αυθεντικών εμπειριών, του τουρισμού της φύσης και όλα όσα έχουμε προαναφέρει. Έτσι ο κόσμος μάς βλέπει όχι μόνο σαν ένα καινούργιο αλλά και ως ένα μοντέρνο προορισμό σε ό,τι αφορά το τουριστικό προϊόν που προσφέρουμε. Συνεπώς, έχουμε πολύ καλές ενδείξεις από την Ε.Ε.. Τη δεδομένη στιγμή που μιλάμε, αν δεν γυρίσει ο κόσμος ανάποδα, δεν έχουμε κάποια ένδειξη ότι το 2023 θα είναι χειρότερη χρονιά από το 2022. Αυτό το λέμε έχοντας υπολογίσει μηδενικές αφίξεις από τη Ρωσία και την Ουκρανία για του χρόνου. Αυτό είναι και ένα μήνυμα που θέλω να στείλω προς τους φορείς του τουρισμού. Για το 2023 δεν θα αποτελεί έκπληξη η απουσία της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Η απουσία αυτή είναι δεδομένη. Δεν υπάρχει πλέον για κανέναν η δικαιολογία ότι δεν «πρόλαβε» να κινηθεί προς τις νέες αγορές που έχουν ανοίξει. Δεν υπάρχει για κανέναν δικαιολογία να μην κινείται

κατάσταση με την εισβολή στο τέλος του Φλεβάρη δεν έδωσαν την ευκαιρία σε κάποιους να κινηθούν αλλού. Για το 2023 όμως αυτή η δικαιολογία δεν υπάρχει. Ας περάσουμε όμως στις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει ο κυπριακός τουρισμός. Σίγουρα η γεωπολιτική αστάθεια «σε κάνει να κοιμάσαι με το ένα μάτι ανοικτό» κάθε νύκτα. Δεν γνωρίζεις τι μπορεί να σου ξημερώσει και σαφώς είναι ένας παράγοντας που προκαλεί ανησυχία. Άλλη μια πρόκληση είναι η αύξηση του πληθωρισμού και η ύφεση που αναμένεται. Θέλω όμως να πω το εξής: Πολλές φορές στο παρελθόν υπήρξαν περίοδοι ύφεσης και αύξησης του πληθωρισμού και ουδέποτε στις περιπτώσεις αυτές σταμάτησε ο τουρισμός. Εκτιμούμε πως ούτε αυτή η φορά θα σταματήσουν τα ταξίδια. Τα ταξίδια είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής του ανθρώπου και αυτό που βλέπουμε είναι ότι συνεχίζεται η ζήτηση διεθνώς αλλά και για την Κύπρο. Αν υπήρχε σημαντικός λόγος ανησυχίας δεν θα είχαμε μέσα σε όλη αυτή την κρίση +40% αναζητήσεις για την Κύπρο σε σχέση με το 2019. Ποια είναι τα αμέσως επόμενά σας σχέδια και τι θα πρέπει να αναμένουμε από το ταξίδι που προγραμματίζετε στις ΗΠΑ; Πριν αναφερθούμε στο ταξίδι στις ΗΠΑ να αναφέρω ότι τέλη Νοεμβρίου επισκεφθήκαμε τη Σαουδική Αραβία και την Ιορδανία. Στη Σαουδική Αραβία πραγματοποιήθηκε το Global Summit του WTTC (World Travel & Tourism Council) που είναι ο ανώτατος φορέας τουρισμού του ιδιωτικού τομέα. Πραγματοποιήσαμε πάρα πολλές επαφές και του χρόνου για πρώτη φορά θα έχουμε απευθείας πτήσεις από και προς τη Σαουδική Αραβία μέσω Wizz Air η οποία θα πετά 6 φορές την εβδομάδα από τρεις πόλεις: Νταμάμ, Ριάντ, Τζέντα. Ως Υφυπουργείο Τουρισμού έχουμε ενισχύσει με δικό μας προσωπικό την πρεσβεία στη Σαουδική Αραβία ώστε να βγαίνουν πιο γρήγορα οι βίζες. Η αγορά αυτή μας ενδιαφέρει για πολλούς λόγους. Είναι μια αγορά 40 εκατ. όπου η νεολαία τους άρχισε να φιλελευθεροποιείται και να ταξιδεύει. Όσον αφορά το ταξίδι στην Ιορδανία είδαμε ξανά τις τελευταίες λεπτομέρειες που εκκρεμούσαν σε σχέση με τα κοινά τουριστικά πακέτα που θα πωλούμε στην Αμερική. Στην έκθεση του Λονδίνου έγινε μια από κοινού εκδήλωση και επίσημη εξαγγελία προς τους οργανωτές ταξιδιών. Στην Ιορδανία συζητήσαμε επίσης με την Royal Jordanian -έναν πολύ σημαντικό κρίκο σε αυτό το εγχείρημα- αφού έχει απευθείας πτήσεις από το Αμάν προς διάφορες πόλεις της Αμερικής. Επίσης, συνδέει την Κύπρο με το Αμάν με διάρκεια πτήσης τα 50 λεπτά. Άρα, τώρα που προβάλλουμε την Κύπρο και την Ιορδανία από κοινού, η Royal Jordanian είναι ο πρώτος μηχανισμός που θα μπορέσει να μας βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Ο δεύτερος μηχανισμός είναι η σύμπραξη μεταξύ British Airways και American Airlines οι οποίες ήδη συνεργάζονται στο δρομολόγιο Νέας Υόρκης-Κύπρου μέσω Λονδίνου. Αναφορικά με το ταξίδι μας περί τα τέλη Ιανουαρίου στην Αμερική έχουμε προγραμματίσει τρεις εκδηλώσεις. Η μια εκδήλωση θα είναι από κοινού με τον

Σύνδεσμο ΑΤΤΑ (Adventure Travel And Tourism Association) στην Ουάσινγκτον, η δεύτερη στη Νέα Υόρκη με την Ομογένεια και η τρίτη εκδήλωση επίσης στη Νέα Υόρκη σε συνεννόηση ή συνεργασία με τον Σύνδεσμο ASTA (American Society Of Travel Advisors).

Πριν εκπνεύσει η θητεία της παρούσας κυβέρνησης συνεχίζετε τα καθήκοντά σας με ένα πολύ γεμάτο πρόγραμμα, ενώ ταυτόχρονα διευρύνονται όλο και περισσότερο οι ορίζοντες για την Κύπρο… Χωρίς ίχνος υπερβολής, τους τελευταίους 15 μήνες επισκεφθήκαμε περισσότερες από 30 χώρες. Πήγαμε σχεδόν σε όλη την Ε.Ε., τη Μέση Ανατολή και τις Χώρες του Κόλπου. Είναι αυτονόητο ότι το επόμενό μας βήμα θα είναι προς τις ΗΠΑ μέσω αυτών των κοινών τουριστικών πακέτων. Αν πετύχει το εγχείρημα αυτό θα μπορούμε μετά να μιλάμε για Καναδά, Ιαπωνία, Κορέα.

“ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΤΟΥΣ ΣΥΝΟΔΟΙΠΟΡΟΥΣ ΜΟΥ ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΑ ΤΑΞΙΔΙ…” Βρεθήκατε στο Υφυπουργείο Τουρισμού σε μια πρωτόγνωρη περίοδο και αναφέρομαι στην πανδημία του Κορωνοϊού όπου αρχικά είχαν παραλύσει τα πάντα. Στη συνέχεια, εκεί που πήγαμε να επιστρέψουμε στην ομαλότητα, ο πόλεμος στην Ουκρανία έφερε χιλιάδες απώλειες τουριστικών αφίξεων κυρίως από τη ρωσική αγορά. Οι συνεργάτες σας και όσοι σας γνωρίζουν καλά, λένε πως ούτε μέρα δεν σταματήσατε να εργάζεστε…Αλήθεια, πώς βιώσατε όλες αυτές τις αναταραχές; Βρίσκομαι τέσσερα χρόνια στο Υφυπουργείο Τουρισμού και ουδέποτε μέτρησα χρόνο και κόπο. Δεν υπήρξε μέρα που να μην ήμουν στο τηλέφωνο, να μην απαντήσω σε email, να μην εργάζομαι από κοινού με τους συναδέλφους μου στο υφυπουργείο για να βγούμε από αυτές τις κρίσεις πιο δυνατοί. Είναι αλήθεια πως την περίοδο που αναφέρεστε η αβεβαιότητα ήταν τεράστια. Όμως θα πρέπει να σας πω, ότι δεν πανικοβληθήκαμε. Ενώ γενικότερα υπήρχε αρκετή ανησυχία και πανικός, είμαστε περήφανοι που καταφέραμε να μείνουμε ψύχραιμοι. Το καταφέραμε γιατί είχαμε κάνει πάρα πολύ καλή δουλειά το 2019 για την Εθνική Στρατηγική Τουρισμού πριν την ανακοινώσουμε τον Ιανουάριο του 2020. Και ό,τι είχαμε παρατηρήσει κατά τη διάρκεια της πανδημίας ως αναγκαιότητες για τον τουρισμό, ήταν όλα καταγεγραμμένα στην Εθνική Στρατηγική. Και αυτή είναι και η ουσία της ΕΣΤ. Να έρθει το υφυπουργείο και να πει, αυτή είναι η κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσουμε και την ώρα που πρέπει να είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε. Η πανδημία τι έκανε; Μας βοήθησε να επισπεύσουμε αυτό το πλάνο δράσης. Βάλαμε στόχο πράγματα που θα έπρεπε να ήταν έτοιμα το 2025 να ολοκληρωθούν στο τέλος του 2021 για να βγούμε έξω στις αγορές πολύ δυναμικά το 2022. Θέλαμε η Κύπρος

να υποδεχτεί τους επισκέπτες προσφέροντας ένα νέο τουριστικό προϊόν. Δεν θέλαμε να βγούμε από την κρίση και να είμαστε ο ίδιος προορισμός που ήμασταν πριν. Βλέπουμε με ικανοποίηση ότι όλη αυτή η δουλειά εξαργυρώνεται. Πιστεύω επίσης ότι οι κρίσεις αυτές μας βοήθησαν να κινηθούμε πολύ γρήγορα και να φτάσουμε κάποιους άλλους ανταγωνιστικούς προορισμούς που αναγκάστηκαν να πατήσουν το κουμπί του στοπ. Σ΄αυτό βοήθησε και το μικρό μέγεθος της Κύπρου. Πλέον, μετά από όλες τις κινήσεις που έχουμε κάνει φιγουράρουμε αρκετά ψηλά στις προτιμήσεις των ταξιδιωτών από την Ε.Ε. και αυτό είναι πάρα πολύ ενθαρρυντικό. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να πω κάτι πολύ σημαντικό. Να αποδώσω τα εύσημα στον πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Νίκο Αναστασιάδη

Ο πρώτος λόγος είναι γιατί επέλεξε

Υφυπουργείο Τουρισμού ένα άτομο που προέρχεται από τον τομέα του Τουρισμού (και δεν το λέω επί προσωπικού). Αυτό βοήθησε να μη χαθεί χρόνος και είχε ως αποτέλεσμα μαζί με όλους τους συναδέλφους στο υφυπουργείο -των οποίων η τεχνογνωσία είναι εξαίρετη-να αρχίσουμε αμέσως δουλειά. Ο δεύτερος λόγος που πρέπει να αποδοθούν στον πρόεδρο τα εύσημα είναι γιατί μας άφησε απερίσπαστους να κάνουμε τη δουλειά μας δείχνοντάς μας πλήρη εμπιστοσύνη σε ό,τι αφορά την Εθνική Στρατηγική Τουρισμού. Πράγμα πολύ σημαντικό-ίσως και πρωτόγνωρο για τα δεδομένα της Κύπρου ο επικεφαλής να δείχνει εμπιστοσύνη σε ένα νέο εγχείρημα και να λέει, «κάνετε αυτό που νομίζετε

και είμαι δίπλα σας». Οι συνάδελφοι επίσης στο Υπουργικό Συμβούλιο ήταν συνοδοιπόροι σε σχέση με το ό,τι έχουμε υλοποιήσει, αφού κάποια πράγματα αφορούσαν και το δικό τους υπουργείο. Καταφέραμε και υλοποιήσαμε το 95% του πλάνου δράσης και πραγματικά τους ευχαριστώ. Οπωσδήποτε ένα μεγάλο ευχαριστώ και στον ιδιωτικό τομέα και τους φορείς του τουρισμού που έδειξαν εμπιστοσύνη στο Υφυπουργείο Τουρισμού και ελπίζω να τους έχουμε βγάλει ασπροπρόσωπους. Τέλος, το πιο μεγάλο ευχαριστώ που θέλω να δώσω είναι στο προσωπικό του Υφυπουργείου Τουρισμού. Το λέω με μεγάλη συγκίνηση. Μου στάθηκαν, είναι πλήρως αφοσιωμένοι στην υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής Τουρισμού και μέσα στην πανδημία και στον πόλεμο έχουν υπερβάλει εαυτόν για να κάνουμε δυο φορές τη δουλειά μας. Λέω δύο φορές γιατί το ένα κομμάτι είναι η υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής Τουρισμού και το άλλο η διαχείριση της κρίσης. Και τι σημαίνει διαχείριση της κρίσης; Ενημέρωση των εταίρων μας στο εξωτερικό για όλα τα πρωτόκολλα, μεταφράσεις, εξεύρεση ξενοδοχείων για την καραντίνα τόσο των ξένων επισκεπτών όσο και των Κύπριων όταν άρχισε η πανδημία. Σήμερα συνεχίζουμε να βρίσκουμε ξενοδοχεία για τους Ουκρανούς πρόσφυγες, εργαζόμαστε με τους ξενοδόχους για να είναι καλές οι υπηρεσίες κ.λπ. Δεν υπάρχει άνθρωπος μέσα στο Υφυπουργείο Τουρισμού που να μην εργάστηκε υπερωρίες χωρίς μάλιστα να πάρει σεντ για τις υπερωρίες αυτές. Και

τη νέα

και το μόνο που είναι σίγουρο είναι πως το 2023 θα είναι ένα ακόμα έτος πολύ μεγάλων προκλήσεων και αλλαγών. Η οικονομία, οι επιχειρήσεις και ειδικότερα η νέα κυβέρνηση που θα αναλάβει τα ηνία του κράτους θα κληθούν να αντιμετωπίσουν από τη μια τον παράγοντα της αβεβαιότητας που προκάλεσε το 2022 και από την άλλη, τις σημαντικές προκλήσεις και το μεγάλο στοίχημα όπως, ο Ψηφιακός Μετασχηματισμός, η Πράσινη Μετάβαση και ο αμετάθετος Στόχος για Βιώσιμη Ανάπτυξη. Είναι γεγονός ότι το 2022 επισκιάστηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία, την άνοδο του πληθωρισμού σε ιστορικά επίπεδα, την ενεργειακή κρίση, τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα καθώς και άλλα, κοινωνικής φύσεως θέματα όπως για παράδειγμα το Μεταναστευτικό. Την ίδια στιγμή ήταν μια χρονιά που απέδειξε διά του αποτελέσματος

ανθεκτικότητα

κυπριακής οικονομίας και ότι για

τομείς, η κρίση μπορεί να

Η έλευση του 2023 θα πρέπει να σηματοδοτήσει μια νέα εποχή για τις επιχειρήσεις και την κυπριακή οικονομία. Χρειάζεται βεβαίως τόλμη, αποφασιστικότητα, πολιτική βούληση, στοχοπροσήλωση. Ταυτόχρονα, χρειάζονται σε καίρια πόστα και νευραλγικούς τομείς άνθρωποι με γνώσεις, όραμα, στόχους, διορατικότητα και ανοικτό μυαλό. Ως Εconomy Today εγκαινιάζουμε τη νέα χρονιά με μια πολυσέλιδη έκδοση αφιερωμένη στην οικονομία και στις επιχειρήσεις. Στο αφιέρωμα που ακολουθεί καταγράφουμε τις απόψεις και τις εκτιμήσεις εξήντα και πλέον προσωπικοτήτων από τον Δημόσιο και τον Ιδιωτικό τομέα αν όχι σε όλους-στους σημαντικότερους οικονομικούς και επιχειρηματικούς τομείς. Ευελπιστούμε, με τον τρόπο αυτό, να συμβάλουμε στη διεξαγωγή ενός γόνιμου και παραγωγικού διαλόγου ώστε να γίνουν όλα όσα χρειάζονται και απαιτούνται προκειμένου η Κύπρος να προχωρήσει μπροστά. Καλή Χρονιά!

Τ

ο 2022 ήταν μία ακόμη χρονιά αυξημένων προκλήσεων για την παγκόσμια

οικονομία. Δυστυχώς, τις αρνητικές επιδράσεις από τις παρενέργειες της πανδημίας, ακολούθησε η πρωτόγνωρη εκτόξευση

του ενεργειακού κόστους ως αποτέλεσμα της ρωσικής

εισβολής στην Ουκρανία, η οποία συμπαρέσυρε τις τιμές

των πρώτων υλών και των τροφίμων. Οι πληθωριστικές

πιέσεις, η ραγδαία μείωση της αγοραστικής δύναμης και οι λοιπές παρενέργειες της παγκοσμίου βεληνεκούς κρίσης, επέδρασαν αρνητικά και για την Κύπρο, δημιουργώντας την

ανάγκη για στοχευμένες ενέργειες για στήριξη των ευάλωτων ομάδων και των νοικοκυριών και επιχειρήσεων ευρύτερα. Μέσα σε αυτές τις εξαιρετικά δύσκολες συγκυρίες, τη ρευστότητα, τις εστίες αβεβαιότητας και μεταβλητότητας που εξακολουθούν να μαστίζουν τη διεθνή κοινότητα, η κυβέρνησή μας δρώντας εγκαίρως εφάρμοσε ένα πολυδιάστατο σχέδιο με βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα μέτρα για τη στήριξη των νοικοκυριών και των ΜμΕ επιχειρήσεων. Παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις καταφέραμε να κρατήσουμε όχι μόνο θετικό ρυθμό ανάπτυξης αλλά τον υψηλότερο σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ε.Ε. και υπερδιπλάσιο από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης και της Ε.Ε., αποδεικνύοντας την ανθεκτικότητα, την προσαρμοστικότητα και τις προοπτικές της οικονομίας μας. Το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας (ΥΕΕΒ) ήταν ένας από τους βασικούς βραχίονες αυτής της μεγάλης προσπάθειας, καθώς μέσα από την εφαρμογή ολοκληρωμέ-

δίων χορηγιών, συνεισφέραμε στην αύξηση της διείσδυσης

της πράσινης ενέργειας - δίνοντας ταυτόχρονα σημαντικά

οικονομικά κίνητρα στα ευάλωτα νοικοκυριά να μειώσουν

το ενεργειακό τους κόστος - στην αύξηση των εξαγωγών, αλλά και στην έλευση ξένων επενδύσεων στη χώρα μας.

Ταυτόχρονα αξιοποιήσαμε τις ευνοϊκές συγκυρίες που

αναβαθμίζουν τον ρόλο της Ανατολικής Μεσογείου στην

αναζήτηση νέων πηγών φυσικού αερίου για απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο, με στόχο ταχύτερη και

πόρων της περιοχής μας σε συνεργασία με όλους τους στρατηγικούς μας εταίρους. ΛΑΒΑΜΕ ΕΓΚΑΙΡΑ ΜΕΤΡΑ Τα πρώτα μέτρα λήφθηκαν μέσα του 2021, μόλις ξεκίνησε η ανοδική πορεία των τιμών στον τομέα της ενέργειας, όταν συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών εφαρμόστηκαν αντισταθμιστικά μέτρα για μείωση των τιμολογίων ρεύματος νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Μέχρι το τέλος του 2022 το κόστος των μέτρων αυτών υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσει τα €350 εκατ., χωρίς να περιλαμβάνονται σε αυτά τα €330 εκατ. που ως ΥΕΕΒ προκηρύξαμε υπό μορφή σχεδίων χορηγιών τα έτη 2021-2022 και τα οποία παραχωρούνται ως κίνητρα προς τα νοικοκυριά για να επενδύσουν στην Πράσινη Ενέργεια, μειώνοντας μακροπρόθεσμο το ενεργειακό τους κόστος και προς τις επιχειρήσεις για να εκσυγχρονιστούν, να καινοτομήσουν και να εισέλθουν στην Ψηφιακή, Πράσινη και κυκλική οικονομία. Αναλυτικά: -Για την ενεργειακή αναβάθμιση νοικοκυριών, επιχειρήσεων, τοπικών αρχών προκηρύξαμε Σχέδια Χορηγιών ύψους €200 εκατ. την τελευταία διετία. Στο κονδύλι περιλαμβάνεται και ο τετραπλασιασμός της χορηγίας για μεμονωμένες επενδύσεις θερμομόνωσης οροφής και εγκατάστασης φωτοβολταϊκών ο οποίος ανήλθε στα €70 εκατ. από €8 ετησίως τα προηγούμενα χρόνια. -Για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας προκηρύξαμε σχέδια ύψους €130 εκατ. το 2021-2022. Με γνώμονα τη στήριξη των ευάλωτων ομάδων προκηρύξαμε, επίσης για πρώτη φορά, ειδικό σχέδιο χορηγιών ύψους €5 εκατ. για αντικατάσταση ενεργοβόρων συσκευών από ευάλωτα νοικοκυριά για ενίσχυση της εξοικονόμησης, λαμβάνοντας 5351 αιτήματα προέγκρισης. Ταυτόχρονα αυξήσαμε κατά 30 χιλιάδες τον κατάλογο με τα ευάλωτα νοικοκυριά που δικαιούνται αυξημένες χορηγίες από τα σχέδια μας, με τον συνολικό αριθμό των ευάλωτων νοικοκυριών να αγγίζει πλέον σήμερα τις 80 χιλιάδες. ΠΡΑΣΙΝΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ Οι εντατικές προσπάθειες των τελευταίων

μας για την πράσινη μετάβαση, αλλά και την ανάπτυξη της οικονομίας γενικότερα. -Στον τομέα της Πράσινης Ενέργειας καταγράφεται, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία του 2021, σημαντική αύξηση στη συνεισφορά των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή, η οποία εκτιμάται στο 14,9% το 2021, σε σύγκριση με το 2020 που ήταν στο 12,6%. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η ηλεκτροπαραγωγή από φωτοβολταϊκά συστήματα το 2020 ήταν 6,1%, ενώ η αντίστοιχη για το 2021 ανήλθε στο 9,2%. -Στον Τομέα της Βιομηχανίας η συνεισφορά στο ΑΕΠ, με βάση τα στατιστικά στοιχεία, το 2020 ήταν στο 8,1% ενώ το ποσοστό αυτό για το 2022 αναμένεται να ανέλθει στο 8,5%. Άλλος ένας δείκτης που παρουσιάζει άνοδο είναι και η απασχόληση στη βιομηχανία που αγγίζει πλέον το 9% του εργατικού δυναμικού από 8,1% το 2020. Είναι επίσης πολύ ενθαρρυντικό να βλέπουμε να δημιουργούνται συνέργειες μεταξύ ερευνητών και βιομηχάνων για την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών ψηλής προστιθέμενης αξίας που συμβάλλουν στη δημιουργία συγκριτικού πλεονεκτήματος για τις κυπριακές βιομηχανίες, ώστε τα προϊόντα τους να ανταγωνίζονται με αυτοπεποίθηση ανάλογα προϊόντα και υπηρεσίες στη διεθνή αγορά. -Ενδεικτικό της αναβάθμισης των προϊόντων και υπηρεσιών μας, αποτελεί η άνοδος των εξαγωγών. Όσον αφορά στις εξαγωγές εγχώριων προϊόντων αυτές αυξήθηκαν κατά 50% την περίοδο 2016 – 2021 και συγκεκριμένα από €960 εκατ. σε €1,5 δισ. Οι εξαγωγές κυπριακών προϊόντων συνεχίζουν να παρουσιάζουν σημαντική άνοδο, με αύξηση σχεδόν 20% μέχρι τον Αύγουστο του 2022. Οι εξαγωγές υπηρεσιών ανέβηκαν από τα €9,7 δις το 2015 στα €15,4 δις το 2021, με μια σημαντική αύξηση της τάξης του 63%. Πιστεύουμε ότι η δημιουργία σημαντικών πολιτικών που ολοκληρώσαμε το 2022 και αρχίσαμε να υλοποιούμε, όπως η νέα Εθνική Οπτική Ταυτότητα για προώθηση των αυθεντικών κυπριακών προϊόντων μέσω του σήματος «Cyprus Made», το Σχέδιο Δράσης για την προώθηση του κυπριακού κρασιού, αλλά και το Σχέδιο Δράσης για την προώθηση του χαλλουμιού ΠΟΠ, θα συμβάλουν περαιτέρω στην αύξηση των εξαγωγών, και κατ’ επέκταση της ντόπιας παραγωγής, με πολλαπλά οφέλη για ολόκληρη την οικονομία και τη βιωσιμότητα της χώρας μας.

-Η Μονάδα Διευκόλυνσης Εταιρειών (ΜΔΕ) που εδρεύει στο υπουργείο μας και η οποία παρέχει καθοδήγηση και διευκόλυνση σε επενδυτές που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στην Κύπρο σε διάφορους τομείς, μέχρι σήμερα έχει ολοκληρώσει 1.400 εγγραφές στο Μητρώο Εταιρειών Ξένων Συμφερόντων, για τις οποίες το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης έχει εκδώσει σχεδόν 10 χιλιάδες άδειες διαμονής και απασχόλησης και πέραν των οκτώ χιλιάδων αδειών διαμονής σε μέλη οικογένειας υπαλλήλων των εταιρειών αυτών. Οι ξένες άμεσες επενδύσεις, πολύ σημαντικές για την αύξηση των θέσεων εργασίας, κατά το πρώτο τρίμηνο του 2022 αυξήθηκαν κατά 160% σε σχέση με τα επίπεδα προ πανδημίας, γεγονός το οποίο οδήγησε στην άνοδο της χώρας μας στην 18η θέση από την 68η στον δείκτη Greenfield FDI performance index. Το 2023 στη Μονάδα θα ενσωματωθεί και το One Stop Shop για έργα ΑΠΕ και αποθήκευσης ενέργειας, τα οποία θα ενισχύσουν περαιτέρω την προσπάθεια για ένταξη περισσότερων ΑΠΕ στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας. Επιπρόσθετα, το 2023 θα ολοκληρωθεί η ψηφιοποίηση της ΜΔΕ, όπου τα αιτήματα για υλοποίηση έργων θα υποβάλλονται ηλεκτρονικά. Η πορεία εκσυγχρονισμού των δομών του υπουργείου μας για καλύτερη υποστήριξη του επιχειρηματικού οικοσυστήματος, μεταξύ των οποίων η πλήρης ψηφιοποίηση του Εφόρου Εταιρειών το 2025, ένα συμβόλαιο που υπογράφηκε πρόσφατα, θα έχει επίσης θετικό αντίκτυπο στην έλευση ξένων επενδύσεων. ΝΕΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΤΟ 2023 Το ΥΕΕΒ έχει προγραμματίσει για το 2023 την προκήρυξη Σχεδίων ύψους €120 εκατ. για στήριξη των επιχειρήσεων, εκ των οποίων τα €80 εκατ. για προώθηση επενδύσεων για αποθήκευση ενέργειας σε συνδυασμό με νέες ΑΠΕ. Άλλα 13 εκατ. θα αφορούν το Σχέδιο για την προώθηση της κυκλικής οικονομίας στη βιομηχανία, €10 εκατ. την ψηφιακή μετάβαση στις επιχειρήσεις και πέραν των €2 εκατ. την προώθηση των εξαγωγών. Αρχές του έτους θα αρχίσει να δέχεται αιτήσεις και το Σχέδιο Χορηγιών για ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών ύψους €35 εκατ. την προκήρυξη του οποίου έχουμε ήδη ανακοινώσει. Παράλληλα θα τρέχει και το σχέδιο για θερμομόνωση κατοικιών και εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στο οποίο έχουν διατεθεί πόροι ύψους €70 εκατ. για το 2022-23, καθώς επίσης το Σχέδιο για εγκατάσταση/αντικατάσταση ηλεκτρικού θερμοσίφωνα ύψους €1 εκατ. Μέχρι σήμερα από το Σχέδιο Χορηγιών για θερμομόνωση οροφής και εγκατάσταση φωτοβολταϊκών έχει δεχτεί 7.000 αιτήσεις, σχεδόν διπλάσιες από πέρσι, εκ των οποίων οι 2.700 αφορούν αιτήματα προέγκρισης από ευάλωτα νοικοκυριά, σε σύγκριση με 1.000 περίπου το 2021. Τα πιο πάνω αποτελέσματα δεν ήταν καθόλου εύκολο να αποτυπωθούν εν τω μέσω της κρίσης. Αν και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το 2023 θα είναι άλλη μία δύσκολη χρονιά, προϋπόθεση για να συνεχίσουμε αυτή τη θετική πορεία είναι η πολιτική και οικονομική σταθερότητα. Σε αυτή την κρίσιμη περίοδο που διανύουμε, είναι εξαιρετικά σημαντικό η επόμενη κυβέρνηση να καταφέρει να διατηρήσει τα θετικά πρόσημα στην οικονομία και να ισχυροποιήσει τους ρυθμούς ανάπτυξης και την επενδυτική δυναμική που έχει δημιουργηθεί, με ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό πλάνο όπως καταγράφεται στο Σχέδιο «Κύπρος Το Αύριο» και στοχευμένες

ο 2022 ήταν μια δύσκολη χρονιά για την παγκόσμια οικονομία. Ξεκίνησε με την αβεβαιότητα της συνέχισης ή μη της πανδημίας και πριν καλά-καλά δούμε που θα προχωρούσε η χρονιά ήρθε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία με περαιτέρω αβεβαιότητα όσον αφορά τη διάρκεια του ταρακουνήματος στην παγκόσμια οικονομία. Και στο παρελθόν είχαμε δει οικονομικές αναταράξεις, αλλά τώρα με την αβεβαιότητα γεωπολιτικών αναταράξεων, των προβλημάτων στην εφοδιαστική αλυσίδα λόγω COVID-19, την άμεση επίδραση στις τιμές ενέργειας, που επηρεάζουν έντονα τον πληθωρισμό, τις συνεχόμενες αυξήσεις επιτοκίων συνθέτουν ένα επικίνδυνο κοκτέιλ στην παγκόσμια οικονομία. Σε σχέση με τις προηγούμενες οικονομικές κρίσεις που πέρασε η κυπριακή οικονομία τώρα έχουμε

δεδομένα. Πρώτον, η κρίση αφορά όλες

χώρες. Δεύτερον, η Κύπρος αντιμετωπίζει την

κρίση από ισχυρή οικονομική θέση λόγω

της συνετής οικονομικής πολιτικής που εφαρμόστηκε

στα χρόνια που προηγήθηκαν. Επιπρόσθετα, τα μέτρα που λήφθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας το 2020/21 απέδωσαν και βοήθησαν την οικονομία να τα ξεπεράσει σχετικά σύντομα. Η Κύπρος με συνετή πολιτική και με γρήγορες αποφάσεις κατάφερε το 2022 να αντεπεξέλθει των δυσκολιών και των προκλήσεων με εξαιρετικά σχετικά αποτελέσματα. Η κυριότερη επιτυχία ήταν ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας που φαίνεται ότι θα κλείσει σε ρυθμούς που πλησιάζουν το 6%. Αυτός ο ρυθμός ανάπτυξης βοήθησε το κράτος να έχει αυξημένα έσοδα, να δώσει στοχευμένες στηρίξεις σε ευάλωτες ομάδες και επιχειρήσεις με γενικότερα οφέλη στην οικονομία. Ταυτόχρονα κατάφερε να μειώσει αισθητά το δημόσιο χρέος που αναμένεται να μειωθεί στο 90% τέλος του 2022 από 118% τέλος του 2020. Ο πληθωρισμός, όπως ανέφερα και προηγουμένως, ήταν το σοβαρότερο πρόβλημα του 2022 που θα συνεχίσει και το 2023 αλλά

έχει λίγα όπλα για αντιμετώπισή τους. Όμως μας δίνεται η ευκαιρία να προχωρήσουμε με τις ανάλογες μεταρρυθμίσεις για μία πιο ισχυρή οικονομία. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο θα πρέπει να επιταχύνουμε τη μετάβασή μας στην Πράσινη Οικονομία και στην Ψηφιοποίηση. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αλλά και οι προτάσεις του νέου στρατηγικού μακροχρόνιου σχεδιασμού της Κυπριακής Οικονομίας – Όραμα 2035 – θα δώσουν την απαιτούμενη ώθηση στην οικονομία με τις μεταρρυθμίσεις που προτείνονται για να καταστήσουν την κυπριακή οικονομία βιώσιμη μακροπρόθεσμα. ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΤΕΙ Η ΣΥΝΕΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Το 2023 εξακολουθεί να μας βρίσκει με μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας όσον αφορά την παγκόσμια οικονομία. Γι’ αυτό χρειάζεται η συνέχιση μιας συνετούς οικονομικής πολιτικής, εφαρμογή μεταρρυθμίσεων για εκσυγχρονισμό και βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και της οικονομίας. Οι προτάσεις που καταγράφονται στη Μακροπρόθεσμη Στρατηγική σε συνδυασμό και με το Εθνικό Σχέδιο Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας θα βοηθήσουν σημαντικά τόσο με την άντληση των απαιτούμενων κονδυλιών, όσο και με νέες επενδύσεις στο να αντεπεξέλθουμε όσον το δυνατό πιο ανώδυνα στην οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει η παγκόσμια οικονομία. Ο πληθωρισμός το 2023, που αναμένεται να υποχωρήσει αισθητά, συγκρινόμενος με το 2022, θα εξακολουθήσει να δυσχεραίνει τόσο το κράτος στην αντιμετώπισή του όσο και τις ευάλωτες ομάδες και τη μεσαία τάξη. Όμως,

και οι καταναλωτές θα πρέπει να πάρουν και τα δικά τους μέτρα για να βοηθήσουν και να μην περιμένουν τα πάντα από τις κυβερνητικές παρεμβάσεις. Ο πληθωρισμός και οι αυξήσεις των επιτοκίων δεν θα αφήσουν ανεπηρέαστα και τα δημόσια οικονομικά. Τόσο το δημοσιονομικό έλλειμμα αλλά και το Δημόσιο χρέος. Γι’ αυτό χρειάζεται επαγρύπνηση και συνεχής παρακολούθηση. Οι προοπτικές της Κυπριακής Οικονομίας το 2023 παραμένουν θετικές, αλλά να γνωρίζουμε ότι παραμονεύουν και κίνδυνοι που προέρχονται βασικά από εξωγενείς παράγοντες, όπως ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία, οι γεωπολιτικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο, η πολιτική αστάθεια στην Ανατολική Μεσόγειο, οι πληθωριστικές πιέσεις, μία πιθανή έξαρση της πανδημίας με τα αρνητικά συνεπακόλουθα και όπως προανέφερα οι αρνητικές συνέπειες των αυξανόμενων επιτοκίων τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τα νοικοκυριά. Ένα νέο στοιχείο το οποίο θα πρέπει να έχει ως προτεραιότητα η νέα κυβέρνηση είναι να προχωρήσουμε σε μία νέα Φορολογική Μεταρρύθμιση για να κάνουμε την Κύπρο πιο ελκυστική σε ξένες παραγωγικές επενδύσεις. Η τελευταία ευρεία Φορολογική Μεταρρύθμιση έγινε πριν από 20 χρόνια (2002) και τα θετικά της αποτελέσματα τα απολαμβάνει η Κυπριακή Οικονομία μέχρι και σήμερα. Ταυτόχρονα, η Κύπρος έχει υποχρεώσεις για αλλαγές στο φορολογικό σύστημα όπως ο ενιαίος φορολογικός συντελεστής για εταιρείες, η Πράσινη Φορολογία και άλλες ευρωπαϊκές φορολογικές υποχρεώσεις. Όλα αυτά θα πρέπει νωρίς το 2023 να ετοιμαστούν και

ο πρώτο έτος της νέας διακυβέρνησης αρχίζει με άσχημους οιωνούς. Η κυπριακή οικονομία παραμένει ανθεκτική, κυρίως χάρη στην προσαρμοστικότητά της στις ρευστές συνθήκες, αλλά τα πρώτα σημάδια των πιέσεων από την παγκόσμια αγορά είναι ήδη εμφανή. Δυστυχώς, η ανθεκτικότητα που καταγράφεται στο λιανικό εμπόριο, και σε λιγότερο βαθμό στην ψυχαγωγία, κρύβουν τα ευρύτερα ζητήματα και οδηγούν σε μια ευρεία διάθεση για εφησυχασμό, όπως διαφάνηκε μεταξύ άλλων και στη συζήτηση για τον προϋπολογισμό. Επιπλέον, οι λύσεις που βρίσκει η αγορά εργασίας, μέσα από τα ωράρια εργασίας και την «ευέλικτη» διαχείριση των εργαζόμενων από τρίτες χώρες, οδηγεί με ευκολία στο στρεβλό συμπέρασμα πως το ερχόμενο έτος προμηνύεται ως εύκολο. Η υψηλή ανάπτυξη του 2022, όμως, οφείλεται σε ένα απλό –αν και δύσκολο- συνδυασμό: της ανικανοποίητης ζήτησης από τα προηγούμενα δύο έτη με την προσεκτική διαχείριση των δημοσίων οικονομικών. Σήμερα καταγράφεται όμως υψηλή πίεση. Η νομισματική πολιτική που επιβάλλεται πλέον στην Ευρωζώνη, αφού η πρωτοβουλία ανήκει πλήρως στις ΗΠΑ, δεν

μπορεί παρά να επηρεάσει την ανάπτυξη. Ήδη, οι υψηλοί

ρυθμοί σε κάποιους από τους σημαντικούς τομείς της

οικονομίας, όπως τις κατασκευές, αντιστρέφονται στο δεύτερο μισό του έτους. Η πιστωτική επέκταση, η οποία τροφοδοτεί τη ζήτηση για κατασκευές από εγχώριους

αγοραστές, καταγράφει από το φθινόπωρο συνεχή μείωση η οποία αναμένεται πως θα συνεχίσει να υποχωρεί καθώς επιτόκια και πληθωρισμός αυξάνονται και διαθέσιμα εισοδήματα υποχωρούν. Ο δανεισμός των μικρών επιχειρήσεων (με δάνεια μέχρι 1 εκατ. ευρώ)

καταγράφει επίσης σταθερή μείωση από τις αρχές του τρίτου τριμήνου, προμηνύοντας μείωση της ανάπτυξης στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ιδίως τις πιο μικρές. Το γεγονός ότι παραμένει ζωντανή η ζήτηση, ιδίως για τον τομέα των ακινήτων, από το εξωτερικό, επιτρέπει τη συνέχιση της δυναμικής στις πωλήσεις και έτσι λειτουργεί σαν βέλος μπροστά στις πιέσεις που συνεχίζονται στις κατασκευές, ενώ ο ρόλος της κατανάλωσης στο λιανικό εμπόριο καθίσταται όλο και πιο σημαντικός (και όλο και πιο μη βιώσιμος) μοχλός ανάπτυξης για την οικονομία γενικότερα. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να είμαστε έτοιμοι για μια εξαιρετικά πιθανή υποχώρηση της ιδιωτικής ζήτησης στην οικονομία, καθώς οι ενδείξεις παραμένουν θετικές μεν, αλλά προσωρινές. ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ Τα δημόσια οικονομικά παραμένουν υγιή και απολαμβάνουν σημαντικές πολυτέλειες χάρη στην καλή διαχείριση που έγινε τα τελευταία χρόνια, περιλαμβανομένης της διαχείρισης του δημόσιου χρέους αλλά και των δαπανών της Δημοκρατίας. Ωστόσο, οι αποδόσεις του κυπριακού χρέους συνεχίζουν να αυξάνονται εξ αιτίας δεδομένων που διαμορφώνονται εκτός Κύπρου. Έτσι, η διατήρηση των ρευστών αποθεμάτων καθίσταται όλο και πιο σημαντική για την επιτυχή αντιμετώπιση των προκλήσεων του 2023. Οι συζητήσεις που κάνουν αναφορές σε «μαξιλαράκι» που «πρέπει» να δαπανηθεί, πρέπει να προκαλούν τουλάχιστον ανησυχία. Παρόλο ότι οι προβλέψεις για τα κρατικά έσοδα του 2023 πολύ εύκολα μπορούν να διαψευστούν, παραμένει πιθανή η διατήρηση ακόμα και των πρωτογενών πλεονασμάτων. Για να γίνει κάτι τέτοιο, πολύ πιθανή θα είναι η

«ΤΗΝ

ΏΡΑ ΠΟΥ ΟΙ ΑΓΟΡΈΣ

κάτι, ωστόσο, που θα πρέπει να γίνει πολύ επιλεκτικά και πολύ προσεκτικά με στόχο να μην επηρεαστεί η αναπτυξιακή προοπτική των συγκεκριμένων δαπανών, και δη η επίδρασή τους στην απασχόληση. Η νέα κυβέρνηση θα παραλάβει μια οικονομία η οποία είναι μεν σε καλή κατάσταση, αλλά δέχεται ισχυρές πιέσεις από την επιδεινούμενη παγκόσμια οικονομία, η οποία συνεχίζει την πτωτική της πορεία. Έτσι, η πολυτέλεια που είχαμε, να αγνοούμε χρόνια προβλήματα διαρθρωτικής φύσης, τα οποία μπορούσαμε να προσπεράσουμε χάρη στη συνετή δημοσιονομική πολιτική και τις ευνοϊκές νομισματικές συνθήκες, δεν αναμένεται πως θα υφίσταται από τους επόμενους μήνες. Οι διαρθρωτικές αδυναμίες θα πρέπει να αρχίσουν να αντιμετωπίζονται. ΤΑ ΚΑΛΑ ΝΕΑ… Τα καλά νέα, είναι πως, ενώ βρισκόμαστε μπροστά σε μεγάλες προκλήσεις, η Κύπρος δεν είναι εντελώς ανοχύρωτη. Η ωρίμανση ενός μικρού αριθμού σημαντικών προγραμμάτων του Σχεδίου Ανθεκτικότητας και Ανάπτυξης μέσα στο 2023 θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη συγκράτηση της απασχόλησης και της ανάπτυξης. Επιπλέον, οι σημαντικές μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται δεν είναι απαραίτητα, ούτε μεγαλεπήβολες, ούτε δαπανηρές. Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο εισηγήθηκε, για παράδειγμα, τη μείωση των δαπανών που σχετίζονται με εκτυπωτικά, αγορά χαρτιού, επιστολές και άλλες πτυχές ενός απηρχαιωμένου αλλά καλά διατηρημένου διοικητικού ύφους στη δημόσια μηχανή. Η εξοικονόμηση δεν θα είναι δημοσιονομικά σημαντική, αλλά το περιθώριο για αύξηση της παραγωγικότητας και την διά της πλαγίας επιβολής της ψηφιοποίησης προς την οποία υπάρχει

2023. Αυτά τα χαρα-

και κατ’ επέκταση αυξημένο κόστος σε πολλά επίπεδα, κατάσταση που δημιουργεί αυξημένες οικονομικές ανάγκες για κράτη,

επιχειρήσεις, νοικοκυριά και πολίτες. Ταυτόχρονα, μια σημαντική δυσκολία πρόσβασης, εξασφάλισης ή μεταφοράς βασικών αγαθών, πρώτων υλών και υπηρεσιών. Το υψηλό κόστος αποτυπώνεται στις τιμές ενέργειας, στο κόστος κατασκευαστικών υλικών, στις υψηλές τιμές πρώτων υλών όπως σιτηρά και λιπάσματα, δομικά υλικά, ορυκτά αλλά και σε υπηρεσίες όπως οι αεροπορικές και θαλάσσιες μεταφορές. ΠΡΑΣΙΝΗ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ Την ίδια ώρα, οι δύο μεγάλοι στόχοι που αφορούν στην Ψηφιακή και την Πράσινη Μετάβαση αλλάζουν τον τρόπο λειτουργίας των τραπεζών τόσο εσωτερικά όσο και έναντι των πελατών σε μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από σημαντικές αλλαγές, μεγάλες επενδύσεις και πολυεπίπεδους και υψηλούς στόχους για επίτευξη της διπλής μετάβασης. Οι τράπεζες αποτελούν ένα από τους σημαντικούς και καθοριστικούς παράγοντες μετάβασης στη νέα εποχή. Αυτό γιατί έχουν να κάνουν, άμεσα ή έμμεσα, σχεδόν με κάθε έκφανση οικονομικής, επιχειρηματικής ή και κοινωνικής δραστηριότητας. Ταυτόχρονα, είναι μεγάλοι Οργανισμοί που συνθέτουν ένα σημαντικό Τομέα της Οικονομίας και συνεπώς αυτά τα οποία επενδύουν είναι ευρείας κλίμακας που επηρεάζουν, θετικά, το οικοσύστημα στο οποίο λειτουργούν. Ταυτόχρονα, η εποχή την οποία βιώνουμε ως κοινωνίες και οικονομίες σε παγκόσμιο επίπεδο χαρακτηρίζεται

γεωπολιτικών αναταράξεων και ενός αναθεωρητισμού ιδεών, προσεγγίσεων, συμμαχιών και συσχετισμών. Αυτά σε μια μικρή ανοικτή οικονομία όπως την κυπριακή, της οποίας η οικονομική πορεία καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις διεθνείς εξελίξεις και εξωγενείς παράγοντες, είναι κάτι που αφενός προκαλεί ανησυχία και προβληματισμό και αφετέρου καθιστά ακόμη μεγαλύτερη την ανάγκη για θωράκιση -με κάθε δυνατό μέσο- της χώρας και της τοπικής οικονομίας έναντι δυνητικών, αρνητικών εξελίξεων στο άμεσο μέλλον. Για παράδειγμα οι επενδύσεις, τα κίνητρα και ο σχεδιασμός για την ενεργειακή αυτάρκεια της χώρας, όχι απλώς δεν πρέπει να επιβραδυνθούν κατά την τρέχουσα οικονομική συγκυρία, αλλά αντίθετα οι προσπάθειές μας πρέπει να ενταθούν στον μέγιστο δυνατό βαθμό. Η ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΚΥΠΡΙΑΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ Σε αυτό το κάδρο εξελίξεων και τάσεων λειτουργούν και οι κυπριακές τράπεζες οι οποίες πολύ συστηματικά τα τελευταία χρόνια και ιδίως από την πυροδότηση της πανδημίας το 2020 μέχρι σήμερα, προσαρμόζονται σε διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες, ανταποκρίνονται στις ανάγκες νοικοκυριών και επιχειρήσεων, συνεργάζονται τακτικά αλλά και μεθοδικά με την πολιτεία και ευθυγραμμίζονται με τις τακτικές αλλαγές και διαφοροποιήσεις στο πεδίο των εποπτικών και ρυθμιστικών απαιτήσεων. ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

«ΜΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑ,

ΠΡΌΣ ΌΦΕΛΌΣ ΤΗΣ

τράπεζες

αντανακλαστικά και να προσαρμόζονται σε μεγάλο βαθμό και ιδιαίτερα συχνά. Οι τράπεζες συμβάλλουν θετικά στον μετασχηματισμό της οικονομίας όσον αφορά την κλιματική αλλαγή και την Ψηφιοποίηση. Βέβαια, ο διπλός αυτός μετασχηματισμός της οικονομίας

ψηλός πληθωρισμός και αυξημένο ενεργειακό κόστος, πλαισιωμένα από τον πόλεμο στην Ουκρανία, έχουν δημιουργήσει ένα περιβάλλον εντεινόμενων οικονομικών πιέσεων σε νοικοκυριά κι επιχειρήσεις όχι μόνο στην Κύπρο και στην Ευρώπη αλλά γενικότερα. Όλες οι επιχειρήσεις καλούνται να προσαρμόσουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο για αντιμετώπιση της κρίσης αυτής. Στην Κύπρο, βεβαίως, παρατηρούμε ότι παρά το γενικότερο αρνητικό κλίμα, που κυριαρχεί συνεπεία της αβεβαιότητας η οικονομία αποδεικνύεται ιδιαίτερα ανθεκτική σε εξωτερικούς κλυδωνισμούς. Το πραγματικό ΑΕΠ της χώρας αναμένεται ότι θα αυξηθεί κατά περίπου 6% το 2022,

Δεν θα ήταν υπερβολή να λεχθεί ότι η χρηματοδότηση της

οικονομικής ανάπτυξης του 2022 προήλθε σε σημαντικό βαθμό από τη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται και από το €1,7 δισ. των καθαρών

νέων δανείων, που παραχωρήθηκαν από την Τράπεζα Κύπρου, η οποία καταγράφει αύξηση 25% στον νέο δανεισμό σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2021. Έχει ξεπεράσει μάλιστα και τον νέο δανεισμό, που είχε παραχωρηθεί την αντίστοιχη περίοδο του 2019, προ πανδημίας, διατηρώντας παράλληλα αυστηρά κριτήρια. Αυτό το €1,7 δισ. κατανέμεται σε όλους τους τομείς με τη μεγαλύτερη αύξηση να καταγράφεται στα δάνεια του τομέα των μεγάλων επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, τα νέα δάνεια, που παραχωρήθηκαν σε μεγάλες επιχειρήσεις το εννιάμηνο του 2022 ανήλθαν στα €765 εκατ. και αναμένεται ότι θα προσεγγίσουν ή και να ξεπεράσουν το €1 δισ. μέχρι το τέλος του έτους. Ο νέος δανεισμός σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις ανήλθε στα €161 εκατ. το εννιάμηνο και εκτιμάται ότι θα κυμανθεί κοντά στα €200 εκατ. μέχρι το τέλος του 2022. Η Τράπεζα Κύπρου είναι ο μεγαλύτερος δανειστής στην Κύπρο με το μερίδιο αγοράς της επί των δανείων να ανέρχεται σε 41,1% στις 30 Σεπτεμβρίου 2022. ΙΣΧΥΡΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Παρατηρούμε ότι η τιτάνια προσπάθεια μιας ολόκληρης δεκαετίας, κατά την οποία ήρθαμε αντιμέτωποι και παλέψαμε

λώσουμε ότι η Τράπεζα Κύπρου είναι μια υγιής τράπεζα έτοιμη να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και να αξιοποιήσει τις προοπτικές. Ενδεικτική είναι η εκ νέου ισχυρή πρόοδος που σημείωσε κατά τη διάρκεια του 2022 το Συγκρότημα έναντι των στρατηγικών του στόχων. Επιβεβαιώθηκε η ορθότητα του επιχειρηματικού μας μοντέλου με καλά διαφοροποιημένα έσοδα και περιορισμό των εξόδων τα οποία παραμένουν υπό αυστηρό έλεγχο. Την ίδια ώρα το ποσοστό των ΜΕΔ έχουμε πετύχει να συρρικνωθεί, καθώς αντιπροσωπεύει πλέον μόλις το 4,5% του δανειακού μας χαρτοφυλακίου. Ο εφησυχασμός όμως δεν είναι στη φύση μας. Έτσι, αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες των καιρών διατηρούμε σε υψηλή ετοιμότητα τα αντανακλαστικά μας και είμαστε έτοιμοι να παρέμβουμε έγκαιρα εκεί και όπου χρειάζεται, εν αναμονή και της σταθεροποίησης των επιτοκίων εντός του 2023. Όσον αφορά την κερδοφορία, τα κέρδη €109 εκατ. μετά τη φορολογία και πριν τα μη-επαναλαμβανόμενα στοιχεία κατά το πρώτο εννιάμηνο του 2022 είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικά. Για τη νέα χρονιά αναμένουμε η Απόδοση Ενσώματων Ιδίων Κεφαλαίων (ROTE) της τράπεζας να είναι σε διψήφιο ποσοστό. Η πελατοκεντρική προσέγγιση σε όλα τα επίπεδα παραμένει το κύριο μέλημα στο λειτουργικό μας πλαίσιο. Για τον σκοπό αυτό επενδύουμε διαρκώς στη διαδικασία του Ψηφιακού Μετασχηματισμού της Τράπεζας. Δημιουργούμε

τον Οκτώβριο του 2022, στους πελάτες μας ένα νέο καινοτόμο προϊόν, τα QuickLoans. Πλέον, στα ψηφιακά μας κανάλια είναι διαθέσιμα τέσσερα νέα δανειοδοτικά

προϊόντα, τα οποία επιτρέπουν στους ιδιώτες πελάτες μας να υποβάλουν αίτηση για δάνειο και να ενημερωθούν για την απόφαση στην αίτησή τους. Ιδιαίτερα περήφανοι είμαστε επίσης για την πλατφόρμα Jinius η οποία διασυνδέει επιχειρήσεις και ιδιώτες σε ένα ενιαίο ψηφιακό περιβάλλον. Αισθανόμαστε ιδιαίτερη ευθύνη να συμβάλουμε στον εκσυγχρονισμό και την Ψηφιοποίηση της χώρας μας και θα αναλάβουμε ακόμα περισσότερες πρωτοβουλίες προς αυτήν την κατεύθυνση. Το 2023 αναμένεται ότι η οικονομική ανάπτυξη διεθνώς θα επιβραδύνει. Στην Κύπρο το Υπουργείο Οικονομικών προβλέπει ότι η οικονομία θα αναπτυχθεί με ρυθμό 3% του ΑΕΠ και πάλι σημαντικά πιο πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, όπως έχει συμβεί και το 2022. Οι ανησυχίες για τη νέα χρονιά φυσιολογικά αφορούν στην αποδυνάμωση του διαθέσιμου εισοδήματος των εγχώριων νοικοκυριών και των επιχειρήσεων λόγω του υψηλού πληθωρισμού. Σοβαρές ανησυχίες εκπηγάζουν όμως και από τα δεδομένα που θα επικρατήσουν στην Ευρώπη, τα οποία ενδεχομένως να έχουν άμεσο αντίκτυπο σε διάφορους τομείς της οικονομίας, όπως για παράδειγμα στον εισερχόμενο τουρισμό. Υπό αυτές τις συνθήκες, το όραμά μας για την τράπεζα παραμένει ξεκάθαρο. Θα συνεχίσουμε να υλοποιούμε τη στρατηγική μας ώστε να καταστεί ο οργανισμός σταθερά κερδοφόρος και να συνεχίσει να προσφέρει καινοτόμα και στοχευμένα τραπεζικά και ευρύτερα χρηματοοικονομικά προϊόντα και υπηρεσίες στην Κύπρο. Αναπόσπαστο μέρος του οράματός μας είναι να έχουμε ηγετική θέση στον Χρηματοοικονομικό Τομέα στην Κύπρο. Είναι πεποίθησή μας ότι η μετάβαση στη βιώσιμη οικονομία αποτελεί το μεγαλύτερο στοίχημα της εποχής μας. Ως εκ τούτου είμαστε αποφασισμένοι να ηγηθούμε της μετάβασης της χώρας σ’ ένα βιώσιμο μέλλον εφαρμόζοντας βέλτιστες περιβαλλοντικές και κοινωνικές πρακτικές, αλλά και κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης. Προς την ίδια κατεύθυνση ωθούμε και τους πελάτες μας να κινηθούν.

Τ

α τελευταία χρόνια η Ελληνική Τράπεζα έκανε αποφασιστικά βήματα εκσυγχρονισμού, στο πλαίσιο του Πλάνου Μετασχηματισμού της. Στη βάση του Ψηφιακού Μετασχηματισμού ο τρόπος εξυπηρέτησης για τις καθημερινές τραπεζικές συναλλαγές άλλαξε και συνεχίζει να αλλάζει διαρκώς, φέρνοντας τους πελάτες μας όλο και πιο κοντά στα εναλλακτικά κανάλια. Ο ανταγωνισμός, τόσο για τις τραπεζικές υπηρεσίες όσο και για τα προϊόντα που προσφέρονται είναι παγκόσμιας κλίμακας και οι εμείς δεν μπορούμε παρά να εκσυγχρονιστούμε, προσφέροντας έξυπνη εξυπηρέτηση με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Η στροφή των πελατών στην ψηφιακή εξυπηρέτηση

ξεπέρασε τις αρχικές μας προσδοκίες. Πλέον, το 82% των συναλλαγών των πελατών μας γίνεται μέσα από τα

εναλλακτικά κανάλια. Στον κατάλογο των αναβαθμισμένων προϊόντων της Ελληνικής Τράπεζας ξεχωρίζει το Hellenic Bank Mobile App, το οποίο άλλαξε ριζικά τον τρόπο που συναλλάσσονται οι πελάτες μας. Ενδεικτικά, το 97% των μεταφορών πραγματοποιείται μέσω του Online Banking, ενώ το 62% των καταθέσεων και το 95% των αναλήψεων πραγματοποιείται στις ΑΤΜ. Αρκεί να αναφέρουμε ότι τα ποσοστά αυτά ήταν στο 17% και στο 85% αντίστοιχα πριν από δύο χρόνια. Επίσης, το 95% των λογαριασμών κοινής ωφελείας πληρώνεται πλέον μέσα από τα ηλεκτρονικά

κανάλια. κανάλια και προσφέροντας σύγχρονες λύσεις με γνώμονα την καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινού. Ανταποκρινόμενοι στις σύγχρονες απαιτήσεις απλοποιούμε τις διαδικασίες, βελτιώνουμε το λειτουργικό μας μοντέλο και προσφέρουμε εναλλακτικά κανάλια στους πελάτες μας για αποτελεσματικότερη και ταχύτερη εξυπηρέτηση, χωρίς επιπρόσθετες χρεώσεις που ισχύουν στα ταμεία των καταστημάτων.

HELLENIC BANK MOBILE APP

Με φιλικό και ξεκάθαρο σχεδιασμό και ενσωματωμένα βιομετρικά χαρακτηριστικά, το ανανεωμένο Hellenic Bank Mobile App προσφέρει μια πραγματικά εύκολη τραπεζική εμπειρία. Με το Contact Pay ο χρήστης μπορεί να αποστείλει ή να λάβει χρήματα από και προς τις αποθηκευμένες επαφές του, από και προς λογαριασμούς της Ελληνικής Τράπεζας, μπορεί να έχει πρόσβαση στους λογαριασμούς του, στις κάρτες και στις συναλλαγές του, να πραγματοποιήσει πληρωμές ή να εξοφλήσει λογαριασμούς κοινής ωφελείας. Ο χρήστης μπορεί να πραγματοποιήσει απεριόριστες μεταφορές χρημάτων εντός Ελληνικής Τράπεζας εντελώς δωρεάν και σε πραγματικό χρόνο. ΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ONLINE BANKING Εξάλλου, όλες οι υπηρεσίες του Hellenic Bank Mobile App είναι διαθέσιμες και μέσω του Web Banking, το οποίο προσφέρει στους πελάτες τη δυνατότητα να μεταφέρουν χρήματα σε άλλες τράπεζες εντός Ε.Ε. (SEPA), εντελώς δωρεάν για ποσά μέχρι €1.000 και με «κανονική» ημερομηνία εκτέλεσης. Επίσης, οι πελάτες μας μπορούν να μάθουν και να εκτυπώσουν το ΙΒΑΝ τους, να πληρώσουν λογαριασμούς κοινής ωφελείας,

κάρτα τους, να παραγγείλουν βιβλιάρια επιταγών, να αιτηθούν τη δημιουργία λογαριασμών, δάνειων και ασφαλιστικών προϊόντων κ.ά.. Η εγγραφή στα ψηφιακά κανάλια μας είναι πολύ απλή και μπορεί να γίνει μέσω διαδικτύου, άμεσα από τους ίδιους τους πελάτες, με μια επίσκεψη στην ιστοσελίδα μας http://www.hellenicbank.com/connect.

«BOOK A MEETING» ΚΑΙ ΚΕΠ Παράλληλα, οι πελάτες δεν χρειάζεται να ταλαιπωρούνται στις ουρές των καταστημάτων για πιο εξειδικευμένες υπηρεσίες. Μπορούν απλά να ορίσουν διαδικτυακά ένα ραντεβού με λειτουργό της τράπεζας, είτε σε κατάστημα είτε διαδικτυακά μέσω της υπηρεσίας «Book a Μeeting» στην ιστοσελίδα της τράπεζας. Έτσι, μπορούν να εξυπηρετηθούν καλύτερα και ταχύτερα για υπηρεσίες όπως πιστωτικές διευκολύνσεις, άνοιγμα λογαριασμού, επικαιροποίηση στοιχείων, σύνδεση στο Online Banking, Ασφάλεια, Γενικές Πληροφορίες, Wealth & Investment Services και άλλα. Εξίσου εξυπηρετικό είναι και το Κέντρο Επικοινωνίας Πελατών μας το οποίο λειτουργεί με διευρυμένο ωράριο και προσφέρει πληθώρα επιλογών. Μεταξύ άλλων, μέσω του Κέντρου Επικοινωνίας Πελατών, οι πελάτες μας μπορούν να παραγγείλουν νέα χρεωστική κάρτα, να ενημερώνονται για τα υπόλοιπα των λογαριασμών και των δανείων τους, να ζητήσουν και να λάβουν το ΙΒΑΝ του λογαριασμού τους μέσω email, να τροποποιήσουν πάγιες εντολές πληρωμής, να προχωρήσουν σε αλλαγή των προσωπικών τους στοιχείων (διόρθωση ταυτότητας/ διαβατηρίου, αλλαγή διεύθυνσης, τηλεφώνου, κ.λπ.) και άλλα. ΟΛΑ ΣΤΙΣ ΑΤΜ Το ευρύ δίκτυο ATM νέας γενιάς της Ελληνικής Τράπεζας καλύπτει πέραν του 83% των χρηματικών συναλλαγών (καταθέσεις, αναλήψεις, μεταφορές, πληρωμές), παρέχοντας εξυπηρέτηση 24/7, χωρίς επιπλέον χρεώσεις. Εκεί οι πελάτες μας μπορούν να πραγματοποιήσουν βασικές τραπεζικές εργασίες όπως: δωρεάν αναλήψεις και καταθέσεις μετρητών με άμεση πίστωση χρημάτων στο λογαριασμό τους ακόμα και τα Σαββατοκύριακα, καταθέσεις επιταγών, να δουν υπόλοιπα λογαριασμών, να εκτυπώσουν

καταστάσεις λογαριασμών κ.ά. Επίσης, με χρεωστική κάρτα συνδεδεμένη με λογαριασμό Ταμιευτηρίου ή Λογαριασμό Basic της Ελληνικής Τράπεζας οι πελάτες μπορούν να κάνουν δωρεάν αναλήψεις μετρητών σε ευρώ από οποιαδήποτε ΑΤΜ, οποιασδήποτε τράπεζας στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Με €1,50 τον μήνα οι πελάτες μπορούν να δημιουργήσουν λογαριασμό Basic και να αποκτήσουν χρεωστική κάρτα για να μπορούν να διεκπεραιώνουν τις βασικές τραπεζικές υπηρεσίες χωρίς οποιαδήποτε επιπρόσθετη χρέωση. ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΙΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ Με στόχο την αποσυμφόρηση των ταμείων μας και την άρτια εξυπηρέτηση των πελατών οι εντατικές προσπάθειες για την εξοικείωσή τους με τα ψηφιακά κανάλια συνεχίζονται. Στα Connect Corners, εντός των καταστημάτων, οι πελάτες μπορούν να εκπαιδευτούν από τους Meeters Greeters στη χρήση των ψηφιακών καναλιών για τη δική τους ταχύτερη και ασφαλέστερη εξυπηρέτηση, ελαχιστοποιώντας την ανάγκη να επισκεφθούν κάποιο κατάστημα. Εξάλλου, από τα μέσα Δεκεμβρίου, για λογαριασμούς φυσικών προσώπων oι καταθέσεις και οι αναλήψεις μετρητών για ποσά μικρότερα των €500 πραγματοποιούνται αποκλειστικά στις ΑΤΜ, ενώ οι καταθέσεις από τρίτους (για οποιοδήποτε ποσό) δεν γίνονται δεκτές στα ταμεία. Για την καλύτερη εξυπηρέτηση των επιχειρηματικών πελατών υπάρχουν 11 μηχανές Cash360 coin και πέντε μηχανές Cash360 notes σε επιλεγμένα καταστήματα σε Λευκωσία, Λεμεσό και Λάρνακα, προσφέροντας τη δυνατότητα κατάθεσης μεγάλου όγκου κερμάτων με τη χρήση ειδικού κώδικα. Ταυτόχρονα, έχουν τοποθετηθεί «in lobby ATM» σε επιλεγμένα καταστήματα σε όλη την Κύπρο, οι οποίες δέχονται μεγαλύτερο αριθμό χαρτονομισμάτων για πιο γρήγορη και ασφαλή εξυπηρέτηση εντός του καταστήματος. Στόχος μας παραμένει η συνεχής βελτίωση της εξυπηρέτησης που προσφέρουμε, η αυτοματοποίηση των διαδικασιών και ο εκσυγχρονισμός των λειτουργιών σε όλο το φάσμα των υπηρεσιών και προϊόντων της τράπεζας, δίνοντας ταυτόχρονα την ευκαιρία στους πελάτες να εξυπηρετηθούν χωρίς επιπλέον χρεώσεις και με περισσότερη ευκολία.

Ο

δεύοντας προς το τέλος του χρόνου, το βέβαιο είναι ότι το 2022 αποτέλεσε μια χρονιά μεγάλων προκλήσεων για την οικονομία, η οποία επηρεάστηκε από διάφορα παγκόσμια γεγονότα, που άφησαν έντονα το στίγμα τους και στην κυπριακή οικονομία. Ταυτόχρονα

όμως, αποδείχθηκε για ακόμη μια φορά και η ανθεκτικότητα

της κυπριακής οικονομίας, η οποία παραμένει σταθερή μπαίνοντας στη νέα χρονιά με συγκρατημένη αισιοδοξία, καθώς οι προκλήσεις θα συνεχιστούν και εντός του 2023. Οι επιπτώσεις της πανδημίας, που επηρέασαν σημαντικά την

οικονομία τα τελευταία δύο χρόνια, έχουν καθορίσει μια νέα

τάξη πραγμάτων, τόσο στον εργασιακό τομέα όσο και στον

κοινωνικό. Αυτοί οι δύο τομείς είναι άρρηκτα συνυφασμένοι

με την οικονομία προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις. Ως εκ τούτου, το τραπεζικό σύστημα αναγκάστηκε να προσαρμοστεί, για να μπορέσει να ανταπεξέλθει στις αλλαγές που επέφερε η πανδημία. Σε αυτό βοήθησε η αυξημένη χρήση της τεχνολογίας και η παροχή εξελιγμένων χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Η Ancoria Bank, από την πρώτη στιγμή, ήταν προετοιμασμένη κι έτοιμη να αντιμετωπίσει την κάθε πρόκληση για την καλύτερη και απρόσκοπτη εξυπηρέτηση των πελατών της, μέσα από τις ψηφιακές υπηρεσίες και προϊόντα που προσφέρει. Η ψηφιοποίηση των τραπεζικών

υπηρεσιών και συναλλαγών είναι πλεονέκτημα τόσο για τα

τραπεζικά ιδρύματα όσο και για τους πελάτες τους, αφού

ενισχύεται η ασφάλεια των συναλλαγών, ενώ παράλληλα μειώνονται οι φυσικές υποδομές με θετικό αντίκτυπο και στη μείωση κόστους προς τους πελάτες. Το παραδοσιακό μοντέλο των τραπεζών σταδιακά αλλάζει με την αυξανόμενη χρήση της τεχνολογίας και των ψηφιακών καναλιών, ώστε να δημιουργηθεί μια εξελιγμένη και μοντέρνα τραπεζική εμπειρία μέσα από την προσφορά εξατομικευμένων και σε μεγάλο βαθμό αυτοματοποιημένων υπηρεσιών, τόσο σε επιχειρήσεις όσο και σε ιδιώτες. ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΥΞΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ Παράλληλα, ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία έχει επηρεάσει αρνητικά την παγκόσμια οικονομία και ιδιαίτερα τον τομέα της ενέργειας στις χώρες της Ευρώπης. Ως συνεπακόλουθο παρατηρείται αύξηση του κόστους ενέργειας με επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία και αύξηση στις τιμές των βασικών αγαθών. Η Κύπρος βιώνει κι αυτή τις συνέπειες με την αύξηση του πληθωρισμού και είναι ένα ζήτημα που θα απασχολήσει έντονα και τη νέα χρονιά. Οι τράπεζες καλούνται να σταθούν δίπλα στους πελάτες τους, οι οποίοι πιθανόν να αντιμετωπίσουν θέμα σχετικά με την αποπληρωμή των δανείων τους και να κάνουν προσεκτικά μελλοντικά βήματα για την αποφυγή μη εκπλήρωσης των υποχρεώσεών τους και την αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η αύξηση του πληθωρισμού οδήγησε και στην

πολιτική, η οποία μπορούμε να πούμε πως ήταν αναμενόμενη, έρχεται σε μια προσπάθεια της Ευρώπης για αντιμετώπιση του πληθωρισμού, ο οποίος στην Κύπρο μέχρι στιγμής κυμαίνεται στο 8.6%. Η άνοδος των επιτοκίων θα αυξήσει το κόστος δανεισμού των πελατών δημιουργώντας πίεση στη δυνατότητα αποπληρωμής, με πιθανό αποτέλεσμα να υπάρξουν περισσότερα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Η επιδείνωση της ενεργειακής κρίσης, ο αυξανόμενος πληθωρισμός και η άνοδος των επιτοκίων μπορεί να οδηγήσουν σε χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης και νέες προκλήσεις, που θα πρέπει να διαχειριστούμε, για να αποφύγουμε, όσο είναι δυνατό, την οικονομική αστάθεια με όλες τις αρνητικές συνέπειες που πιθανώς θα επιφέρει. Τα τραπεζικά ιδρύματα, ιδιαίτερα αυτήν την περίοδο, θα πρέπει να παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική αγορά και να ενεργούν προληπτικά, με ψυχραιμία και αποφασιστικότητα. ΠΡΑΣΙΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Μια ακόμη πρόκληση που θα κληθεί να αντιμετωπίσει το κυπριακό τραπεζικό σύστημα είναι και η στροφή προς μια πράσινη οικονομία με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής να γίνονται όλο και πιο εμφανείς. Η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη και εκμετάλλευση πόρων των προηγούμενων χρόνων οδήγησαν στην αναγνώριση ότι το μοντέλο ανάπτυξης που ακολουθείται δεν είναι βιώσιμο. Πλέον υπάρχει ανάγκη για μια περιβαλλοντικά προσανατολισμένη οικονομία, η οποία θα έχει στο επίκεντρο το μέλλον με βάση ένα νέο οικονομικό μοντέλο. Οι πολιτικές ESG (Περιβάλλον, Κοινωνία, Διακυβέρνηση), που άρχισαν να εφαρμόζονται στην Κύπρο, αλλά και η αλλαγή των καταναλωτών προς έναν πιο οικολογικό τρόπο ζωής, έχουν οδηγήσει τα τραπεζικά ιδρύματα στην προώθηση μιας οικονομίας ανάπτυξης, η οποία θα διασφαλίζει ταυτόχρονα την προστασία του περιβάλλοντος. Ο τραπεζικός τομέας θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο προς αυτήν την κατεύθυνση με τις κατάλληλες χρηματοδοτήσεις και ειδικά σχέδια για μείωση των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον.

ΕΓΡΗΓΟΡΣΗ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

Το 2023, με την επιφύλαξη και την ελπίδα ότι δεν θα επιδεινωθεί περαιτέρω η διεθνής οικονομία και ο τουρισμός της Κύπρου θα συνεχίσει να ανακάμπτει, θα μας βρει συγκρατημένους, αλλά αισιόδοξους, προσβλέποντας σε αργούς αλλά σταθερούς ρυθμούς ανάπτυξης. Ήδη τα τραπεζικά ιδρύματα ανάπτυξαν μηχανισμούς αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων και είναι προετοιμασμένα, αντλώντας εμπειρία από την κρίση που προκάλεσε η πανδημία, να ανταπεξέλθουν σε οποιεσδήποτε καταστάσεις. Η αβεβαιότητα που προκάλεσε η πανδημία στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα, έφερε και νέες ευκαιρίες ανάπτυξης, ιδιαίτερα όσον αφορά τη χρήση της τεχνολογίας στον χρηματοπιστωτικό τομέα, αλλά και την ανάπτυξη πολιτικών ESG και τη στροφή προς μια πράσινη οικονομία. Κατά τη νέα χρονιά ο τραπεζικός τομέας θα κληθεί να διαχειριστεί τις δυσκολίες, που η οικονομία θα έχει να αντιμετωπίσει, αλλά και να αποδείξει την προσαρμοστικότητα και ανθεκτικότητα που χαρακτηρίζει την κυπριακή οικονομία. Η Ancoria Bank έχει αποδείξει την ετοιμότητά της, με την ευελιξία που τη χαρακτηρίζει, να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες διαγράφοντας σταθερή πορεία ανάπτυξης με τη συνεχή στήριξη επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Έχει σταθεί αρωγός στους πελάτες της αναπτύσσοντας σχέσεις εμπιστοσύνης βάζοντας το δικό της λιθαράκι στην ανάπτυξη ενός υγιούς κυπριακού τραπεζικού συστήματος διατηρώντας το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων της στο 0%. Μέσα από τις βραβευμένες της υπηρεσίες και προϊόντα, αποτελεί υπόσχεση και δέσμευση να συνεχίσει να επαναπροσδιορίζει την τραπεζική εμπειρία προσφέροντας καινοτόμες λύσεις στους πελάτες, ιδιώτες και επιχειρήσεις, για

παρατεταμένη σύγκρουση στην Ουκρανία, της οποίας δεν μπορεί να προβλεφθεί το τέλος, ενδέχεται να οδηγήσει σε ασθενέστερο ρυθμό ανάπτυξης την Ε.Ε.. λόγω των συνεχιζόμενων κυρώσεων και αντικυρώσεων αλλά και της εξάρτησης της Ε.Ε. από τη ρωσική ενέργεια. Παρουσιάζεται μια παρατεταμένη αύξηση στις τιμές των αγαθών η οποία επηρεάζει τόσο την αγοραστική δύναμη των πολιτών όσο και την εμπορική δραστηριότητα, καθώς ενισχύεται η αβεβαιότητα. Σημειώνεται ότι η κρίση στην Ουκρανία δυσχεραίνει το ήδη ρευστό και αβέβαιο διεθνές οικονομικό περιβάλλον το οποίο δημιούργησε η κρίση του Kορωνοϊού. Την ίδια στιγμή οι

Πέραν από τον αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομία, όπως

σημείωσα και πιο πάνω, ο πληθωρισμός επηρεάζει και την

κοινωνία στο σύνολό της, εφόσον μειώνεται η αγοραστική

δύναμη των πολιτών. Η αύξηση των επιτοκίων αναμένεται

να προκαλέσει μείωση στην κατανάλωση αλλά και στις

στοιχεία τα οποία προκαλούν ύφεση στις

το κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων και ειδικά αυτών που έχουν υψηλά επίπεδα δανεισμού στους ισολογισμούς τους. Αυτό το γεγονός δημιουργεί και επιπρόσθετα προβλήματα στην εξυπηρέτηση τέτοιου δανεισμού. Οι επιχειρήσεις οι οποίες έχουν καταφέρει να μειώσουν τo κόστoς τους μέσω υιοθέτησης βέλτιστων πρακτικών και τεχνολογικής αναβάθμισης αναμένεται να αποδειχθούν πιο ανθεκτικές μέσα σε αυτές τις συνθήκες. Το πρώτο εξάμηνο του νέου έτους είναι άκρως σημαντικό ούτως ώστε να διαπιστωθεί αν η εγχώρια οικονομία δημιούργησε τους κατάλληλους μηχανισμούς για να αντιμετωπίσει το προβλεπόμενο κύμα ύφεσης που αναμένεται να παρουσιάσει η ευρύτερη ευρωπαϊκή οικονομία. Οι διάφορες αναλύσεις που συγκλίνουν σε ένα δύσκολο πρώτο τρίμηνο του 2023 για την κυπριακή οικονομία, προβληματίζουν τους διάφορους επενδυτές, επιχειρηματίες και καταναλωτές. ΥΓΙΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ Ο σωστός σχεδιασμός, η αξιολόγηση του οικονομικού και επιχειρηματικού περιβάλλοντος, ο σωστός έλεγχος των δαπανών αλλά και οι ασφαλείς επιλογές πρέπει να είναι υψηλά στην ατζέντα τόσο του Κράτους, όσο και των επιχειρήσεων. Η χώρα μας χρειάζεται να διατηρήσει υγιή οικονομικά δεδομένα και να δημιουργήσει ένα φιλικό προς τις επιχειρήσεις περιβάλλον, το οποίο θα τους δίνει χώρο να αναπτυχθούν. Η Πράσινη Οικονομία, η Βιώσιμη Ανάπτυξη και το ESG, καθώς και οι προοπτικές που δημιουργούνται μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αναμένονται

σημαντικό να συσταθούν ομάδες με ειδικούς, τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, για την κατάρτιση σχεδίων ανάπτυξης των τομέων που θέλουμε να αναπτύξουμε και να προστατεύσουμε. Η ανάπτυξη απαιτεί συστηματική παρακολούθηση και συγκεκριμένο πλάνο δράσης. Η σταθερή και βιώσιμη ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας πρέπει να βασιστεί σε γερά θεμέλια. Χρειάζονται, κατά τη άποψή μου, και όπως ανέφερα στο παρελθόν, να γίνουν αρκετές δομές, αρχίζοντας από τον εκσυγχρονισμό και την αυτοματοποίηση της κρατικής μηχανής, την απλούστευση και επιτάχυνση των αδειοδοτικών μηχανισμών και τη μετάβαση στην Ψηφιακή Οικονομία. Με αυτό τον τρόπο θα γίνουμε ανταγωνιστικοί στην προσπάθειά μας για προσέλκυση σημαντικών επενδύσεων στη χώρα μας. Ας μην ξεχνούμε ότι ανταγωνιζόμαστε με πολλές άλλες χώρες σ’ αυτόν τον τομέα. ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Υπάρχουν και από την άλλη κάποιες θετικές ενδείξεις, εφόσον φαίνεται πως ο στρατηγικός σχεδιασμός της κυβέρνησης για προσέλκυση εταιρειών από το εξωτερικό και δημιουργία βάσης και ενίσχυση των υφιστάμενων, αποφέρει καρπούς με όλες τις θετικές συνέπειες στη ευρύτερη οικονομία. Παραδοσιακά ισχυροί τομείς της κυπριακής οικονομίας, όπως ο τουρισμός, αναδείχθηκαν σταθεροί παρά την παρατεταμένη κρίση, ωστόσο, θα πρέπει να ενισχυθούν για να μπορέσει η οικονομία μας να αντέξει τις δύσκολες προκλήσεις που διαφαίνονται στον ορίζοντα. Μέσα από τα κίνητρα και τις διευκολύνσεις που δίνονται όσον αφορά τη φορολογία, τη διαδικασία για έκδοση αδειών παραμονής σε συνδυασμό με την ποιότητα ζωής στη χώρα μας, το ισχυρό νομικό πλαίσιο και το χαμηλό διοικητικό κόστος, αρκετές επιχειρήσεις και ειδικά αυτές που ασχολούνται με την τεχνολογία, επέλεξαν την Κύπρο για τη δημιουργία επιχειρηματικής βάσης. Η Κύπρος πρέπει να αξιοποιήσει τα ανταγωνιστικά της πλεονεκτήματα στο αβέβαιο οικονομικό περιβάλλον για να μπορέσει να διατηρήσει υγιή και σταθερά οικονομικά δεδομένα τα οποία θα την κατευθύνουν με σταθερά βήματα στην ανάπτυξη.

«ΟΙ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΙΣΧΥΡΕΣ ΠΛΗΘΩΡΙΣΤΙΚΕΣ ΠΙΕΣΕΙΣ, ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΕΓΙΝΑΝ ΕΝΤΟΝΟΤΕΡΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΣΟΟΥΚΡΑΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ, ΤΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

ΤΟΜΕΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση μέσα από ένα δύσκολο διεθνές οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον. Σημειώνεται ότι ο τομέας κλήθηκε να αναδιαρθρωθεί αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια και το έπραξε με επιτυχία. Υπάρχουν ξεκάθαρες αρνητικές συνέπειες όσον αφορά φυσικά και νομικά πρόσωπα και υπηρεσίες για τα οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιβάλει κυρώσεις και γίνεται αντιληπτό ότι δεν μπορούν να αποτελούν μέρος του πελατολογίου των παρόχων επαγγελματικών υπηρεσιών. Θα πρέπει να τονιστεί και κάτι το οποίο ενδεχομένως άθελά μας να μας διαφεύγει. Υπάρχουν κυπριακές εταιρείες των οποίων τα οικονομικά αποτελέσματά τους επηρεάζονται αρνητικά από την κατάσταση που επικρατεί και στις οποίες θα πρέπει να υπάρχει ανάλογη στήριξη. Ας μην ξεχνάμε ότι η αναμενόμενη μείωση στην υπόλοιπη οικονομική δραστηριότητα που προκάλεσε ο πόλεμος, όπως ο πληθωρισμός αναμένονται να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό πολλούς τομείς της οικονομίας και όχι μόνο τις επαγγελματικές υπηρεσίες. Οι συνέπειες του πολέμου, αν συνεχιστεί για μεγάλο διάστημα, αναμένονται να είναι αλυσιδωτές στην οικονομία και στις επαγγελματικές υπηρεσίες. Από την άλλη, όπως αναφέρω και πιο πάνω, το γεγονός ότι ως χώρα καταφέραμε να προσελκύσουμε αρκετές εταιρείες που δημιουργούν βάση στη Κύπρο ενεργεί πολλαπλασιαστικά για την κυπριακή οικονομία περιλαμβανομένων και των επαγγελματικών υπηρεσιών. Οι πάροχοι επαγγελματικών υπηρεσιών απέδειξαν ότι μπορούν να ανταποκριθούν με ταχύτητα στις νέες ανάγκες της αγοράς. Αυτή η νέα δυναμική που δημιουργείται αναμένεται να βοηθήσει στην ανάπτυξη της βιομηχανίας προσφοράς επαγγελματικών υπηρεσιών. Ο τομέας μας αποδείχθηκε αρκετά ευέλικτος και ανθεκτικός καταφέρνοντας να ανακάμψει μέσα από διάφορες δυσκολίες και προκλήσεις. Ως ένας από τους μεγαλύτερους Οίκους προσφοράς επαγγελματικών υπηρεσιών στη Κύπρο, στεκόμαστε δίπλα στους πελάτες μας για να τους βοηθήσουμε να ξεπεράσουν οποιαδήποτε προβλήματα τυχόν να αντιμετωπίζουν και να αναπτυχθούν ακόμα περισσότερο.

καινούρια χρονιά χαρακτηρίζεται από κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις των οποίων η πορεία δεν είναι ακόμη ξεκάθαρη. Ως επαγγελματίες και ενεργά μέλη της αγοράς, λοιπόν, πρέπει να κινηθούμε στρατηγικά και με ευελιξία, για να μετριάσουμε τις επιπτώσεις στην κοινωνία και την οικονομία, με στόχο τη δημιουργία

νέων ευκαιριών. Το 2022 αποτέλεσε για ολόκληρο τον πλανήτη ακόμη μια χρονιά γεμάτη προκλήσεις, αβεβαιότητα και κινδύνους, τόσο για την οικονομία όσο και για την κοινωνία. Έχοντας «κληρονομήσει» μια παγκόσμια υγειονομική κρίση από το 2021, τα πράγματα ήταν ήδη ρευστά. Σε αυτή την κατάσταση ήρθε να προστεθεί μια γεωπολιτική σύγκρουση στον ευρωπαϊκό χώρο, η οποία δημιούργησε αλυσιδωτές αντιδράσεις. Έτσι, γίναμε –και παραμένουμε–μάρτυρες

η αύξηση των επιτοκίων και των τιμών

της ενέργειας που προκάλεσε την υφιστάμενη ενεργειακή

κρίση. Όλες αυτές οι εξελίξεις δημιούργησαν ένα κλίμα αβεβαιότητας, το οποίο δεν άφησε ανεπηρέαστη τη χώρα μας. Ταυτόχρονα, το 2022, κληθήκαμε να διαχειριστούμε και να αντιμετωπίσουμε μια σειρά από εγχώριες προκλήσεις, όπως είναι η καθυστέρηση στην προώθηση μεταρρυθ-

μίσεων, ο αργός βηματισμός προς την ολοκλήρωση του Ψηφιακού Μετασχηματισμού, η Διόγκωση του Κρατικού Μισθολογίου, η Γραφειοκρατία του Δημόσιου Τομέα, η Αύξηση των Επιτοκίων, τα μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια και το Μεταναστευτικό. Παρόλα αυτά, χαρακτηριστικό παράδειγμα της στρατηγικής προσέγγισης και της ευελιξίας που (πρέπει να) επιδεικνύουμε είναι το γεγονός ότι το 2022 μας εξέπληξε ευχάριστα σε επίπεδο ρυθμού ανάπτυξης, ο οποίος κυμάνθηκε στο 5-6% του ΑΕΠ. ΠΡΩΤΟΦΑΝΗΣ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ Σήμερα, στην αφετηρία του νέου έτους 2023, η διεθνής και η παγκόσμια οικονομία δεν μοιάζει καθόλου με αυτή που υπήρχε πριν από την εισβολή στην Ουκρανία και το ξέσπασμα της πανδημίας. Οι πολυεπίπεδες επιπτώσεις των πιο πάνω προκλήσεων, οι αναταράξεις και οι ανατροπές στο οικονομικό και επιχειρηματικό γίγνεσθαι οδηγούν σε μια πρωτοφανή αβεβαιότητα, δίνοντας τη σκυτάλη στη νέα χρονιά με όχι και τόσο θετικούς οιωνούς. Μέσα στο 2023 θα κληθούμε να συνεχίσουμε να επιδεικνύουμε την απαιτούμενη ευελιξία, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε όλες αυτές τις προκλήσεις. Εφόσον διαχειριστούμε σωστά τόσο τα εσωτερικά όσο και

μετριασμένης ανάπτυξης και ανάκαμψης. Σύμμαχοί μας σε αυτόν τον αγώνα δρόμου θα είναι ο θετικός ρυθμός ανάπτυξης, η επαναφορά του τουρισμού σε ικανοποιητικά επίπεδα αφίξεων και εσόδων, η ανασύνταξη του Τομέα των Υπηρεσιών, η κινητικότητα του Tομέα των Aκινήτων, καθώς και οι καλές επιδόσεις του Εμπορίου, της Ναυτιλίας, της Ιδιωτικής Εκπαίδευσης, κ.ά. Απαιτείται ταυτόχρονα, όμως και Καινοτομία για να αναπτυχθούν νέες ευκαιρίες ανάπτυξης της χώρας μας και προσέλκυσης ξένων επενδυτών. ΟΙ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΜΑΣ Ως Deloitte εκτιμούμε ότι η διεθνής αβεβαιότητα θα μετριαστεί, οι πληθωριστικές πιέσεις θα υποχωρήσουν και γενικά το διεθνές οικονομικό περιβάλλον θα βελτιωθεί. Εάν, όντως, εξελιχθούν έτσι τα πράγματα, η κυπριακή οικονομία θα ευνοηθεί και θα μπορέσει να συνεχίσει την αναπτυξιακή τροχιά της. Αν, όμως, ο πόλεμος στην Ουκρανία πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις, οι ενεργειακές διαμάχες επεκταθούν και η αβεβαιότητα κορυφωθεί, τότε και η Κύπρος θα επηρεαστεί περισσότερο. Εν ολίγοις, εκτιμούμε ότι θα γίνουμε μάρτυρες μιας πάλης μεταξύ των παγκόσμιων αρνητικών στοιχείων που «κληρονομούμε» από το 2022 και των θετικών χαρακτηριστικών που διαφαίνονται στον κυπριακό οικονομικό

«ΕΝ ΟΛΊΓΟΊΣ, ΕΚΤΊΜΟΎΜΕ ΟΤΊ ΘΑ ΓΊΝΟΎΜΕ

η ανάγκη να επιλύσουμε άμεσα τα «του οίκου μας». Έτσι, μεγάλα στοιχήματα για τη νέα χρονιά θα αποτελέσουν ο εκσυγχρονισμός των δομών της οικονομίας μας, η πρόοδος στην ολοκλήρωση του μεταρρυθμιστικού προγράμματος της χώρας μας, η αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και

ο να διατυπώνεις προβλέψεις για τον καινούριο χρόνο έχει αποδειχθεί επικίνδυνη άσκηση τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, θα τολμήσω να πω ότι, σε μια εποχή που ο πληθωρισμός έχει εξελιχθεί σε κορυφαία πρόκληση τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τα νοικοκυριά, τέσσερα θέματα θα κυριαρχήσουν στην ατζέντα μας και θα καθορίσουν πώς θα αναπτυχθεί η παγκόσμια οικονομία το 2023: η νομισματική πολιτική, η ενέργεια, οι αλυσίδες εφοδιασμού και οι μεγάλες ελλείψεις δεξιοτήτων. Ανταποκρινόμενες στον αυξανόμενο πληθωρισμό, οι

κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια και περιορίζουν

την προσφορά χρήματος, μειώνοντας έτσι τη ρευστότητα και ασκώντας πίεση στις αποδόσεις, τις επενδύσεις και την κατανάλωση. Η εποχή του φθηνού χρήματος έχει ξεκάθαρα τελειώσει, δημιουργώντας μια ολόκληρη γενιά ηγετών επιχειρήσεων, αλλά και καταναλωτών, προκλήσεις που δεν έχουν αντιμετωπίσει ποτέ στο παρελθόν. Ακόμη και αν οι κεντρικές τράπεζες υιοθετήσουν σταδιακά μια πιο χαλαρή νομισματική πολιτική, λόγω των καθυστερήσεων στον μηχανισμό μετάδοσης της νομισματικής πολιτικής οι αυξήσεις

πρόσβαση σε αξιόπιστες πηγές ενέργειας, αυξάνοντας

την ανθεκτικότητα των οικονομιών μας σε μελλοντικούς

ενεργειακούς κραδασμούς, διασφαλίζοντας παράλληλα

προσιτές τιμές ενέργειας για τους καταναλωτές και τη

βιομηχανία. Ταυτόχρονα, οφείλουμε να παραμείνουμε προσηλωμένοι στον στόχο ενός νέου οικονομικού και επιχειρηματικού μοντέλου απεξάρτησης από τον άνθρακα. Οι εξελίξεις στις αγορές ενέργειας θα συνεχίσουν να επηρεάζουν τις οικονομικές προοπτικές, ιδίως στην Ευρώπη. Ο κίνδυνος της επιβολής δελτίου στην ενέργεια τον φετινό χειμώνα έχει μειωθεί, χάρη στα υψηλά αποθέματα φυσικού αερίου που δημιουργήθηκαν και στον σχετικά ζεστό καιρό των τελευταίων μηνών. Ωστόσο, καθώς οι ροές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη το 2023 θα είναι ελάχιστες, η αναπλήρωση των αποθεμάτων θα αποτελέσει μεγάλη πρόκληση. Το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία θα βοηθούσε στην ομαλοποίηση των τιμών της ενέργειας, καθώς και των τροφίμων, αλλά, ακόμη και σε ένα τόσο θετικό σενάριο, μια ισχυρή και γρήγορη ανάκαμψη είναι μάλλον απίθανη. ΠΙΕΣΗ ΓΙΑ ESG Η ανατροπές στις εφοδιαστικές αλυσίδες των τελευταίων τριών ετών, που προκλήθηκαν από την πανδημία και τις γεωπολιτικές εντάσεις, οδήγησαν στην αύξηση του κόστους για μια ευρεία γκάμα υλικών. Οι εταιρείες σε όλο τον κόσμο επανεξετάζουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους, με στόχο να αυξήσουν την ανθεκτικότητά τους και να μειώσουν την εξάρτησή τους από λιγότερο αξιόπιστες πηγές. Ταυτόχρονα, οι εταιρείες αντιμετωπίζουν αυξανόμενη πίεση, τόσο από τους καταναλωτές όσο και από τις ρυθμιστικές αρχές, για αλυσίδες εφοδιασμού συμβατές

διαθέτουν οι εργαζόμενοι σήμερα και εκείνων που θα χρειαζόμαστε αύριο οδηγεί σε σοβαρές ελλείψεις ανθρώπινου δυναμικού. Αυτό τορπιλίζει την ανάπτυξη, παρότι η σχετικά ισχυρή αγορά εργασίας λειτουργεί επί του παρόντος υποστηρικτικά για την κατανάλωση. Οι ελλείψεις ανθρώπινου δυναμικού επιδεινώνονται από το παγκόσμιο φαινόμενο της «μεγάλης παραίτησης», καθώς οι εργαζόμενοι, μαζί με καλύτερες αμοιβές, αναζητούν μεγαλύτερη ευελιξία, καλύτερες ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης και μεγαλύτερη έμφαση στην ευημερία τους. Λαμβάνοντας υπόψη τον συνδυασμό αυτών των παραγόντων, η εκτίμησή μου είναι ότι, παρότι η ύφεση μπορεί να αποδειχθεί σύντομη και ρηχή, η ανάκαμψη θα είναι πιθανότατα αργή και σταδιακή. Για την Κύπρο, αυτό το περίπλοκο και γεμάτο ανατροπές παγκόσμιο περιβάλλον, οδηγεί σε μεγάλες προκλήσεις, αλλά και σημαντικές ευκαιρίες, τόσο για τη νέα κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές του Φεβρουαρίου, όσο και για τον ιδιωτικό τομέα. Η αυστηρότερη νομισματική πολιτική και η αύξηση των επιτοκίων θα επηρεάσουν το κόστος εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους μας. Στο πλαίσιο αυτό, το γεγονός ότι το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί από 115% το 2020 σε περίπου 86% φέτος και ακόμη περισσότερο τα επόμενα χρόνια, είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικό. Ομοίως, ο τραπεζικός τομέας, μετά την αναδιάρθρωσή του και τη μείωση των δεικτών NPL, είναι σήμερα πιο ανθεκτικός. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις και θα πρέπει να ληφθεί ιδιαίτερη μέριμνα για να διασφαλιστεί ότι το αυξανόμενο κόστος δανεισμού δεν θα οδηγήσει σε ένα νέο κύμα κόκκινων δανείων.

ΠΡΟΣΗΛΩΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΣΤΟΧΟ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η πανευρωπαϊκή προσπάθεια για την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας αντιπροσωπεύει μια σημαντική ευκαιρία για την Κύπρο, ενόψει των πόρων φυσικού αερίου που διαθέτει. Η Κύπρος μπορεί πλέον να φιλοδοξεί ρεαλιστικά να καταστεί βασικός παίκτης στο ευρωπαϊκό δίκτυο ενεργειακού εφοδιασμού, αξιοποιώντας τη στρατηγική της θέση στην Ανατολική Μεσόγειο. Ταυτόχρονα, ωστόσο, πρέπει να παραμείνουμε προσηλωμένοι στον στόχο της Πράσινης Μετάβασης και στην αύξηση της διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μια διαδικασία που προσελκύει σημαντικό επενδυτικό ενδιαφέρον και θα το κάνει όλο και περισσότερο στο μέλλον. Η Κύπρος πρόκειται επίσης να επωφεληθεί από την αναδιάρθρωση των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού. Καθώς οι ευρωπαϊκές εταιρείες επιδιώκουν να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους πιο κοντά στην έδρα και τις αγορές τους (nearshoring and reshoring), η Κύπρος μπορεί να εξελιχθεί σε περιφερειακό κόμβο logistics, λόγω της θέσης της, αλλά και να προσελκύσει επενδύσεις στον τομέα της μεταποίησης. Σύμφωνα με τη φετινή Attractiveness Survey της ΕΥ, ένας στους τρεις επενδυτές θα εξέταζε την Κύπρο για μετεγκατάσταση της εφοδιαστικής αλυσίδας και των λειτουργιών logistics, ενώ ένα εντυπωσιακό 65% δήλωσε ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την Κύπρο για να αυξήσει τη μεταποιητική του παρουσία στην Ευρώπη. Για να προσελκύσουμε αυτούς τους επενδυτές, πρέπει να συνεχίσουμε να αναβαθμίζουμε τις υποδομές μας και να ενισχύσουμε τη συνδεσιμότητα της χώρας. Τέλος, πρέπει να αντλήσουμε σημαντικά διδάγματα από τις συνεχιζόμενες αλλαγές στις παγκόσμιες αγορές εργασίας. Η Κύπρος διαθέτει ένα καλά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό και τα εκπαιδευτικά της ιδρύματα βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος από το εξωτερικό. Ωστόσο, υστερούμε στον τομέα της επανακατάρτισης και της διαρκούς εκπαίδευσης, ενώ αντιμετωπίζουμε πλέον σοβαρές ελλείψεις ειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού, όχι μόνο στους τομείς που σχετίζονται με την τεχνολογία και τη βιωσιμότητα, αλλά, πρόσφατα και σε παραδοσιακούς τομείς. Για να τις αντιμετωπίσουμε, θα πρέπει να επικεντρωθούμε στην ανανέωση των δεξιοτήτων, στην επικαιροποίηση των προγραμμάτων σπουδών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ του επιχειρηματικού και του ακαδημαϊκού κόσμου, αλλά και στην προσέλκυση ειδικευμένου ανθρώπινου κεφαλαίου από άλλες αγορές, προσαρμόζοντας ανάλογα τη μεταναστευτική μας πολιτική. Την τελευταία δεκαετία και ιδιαίτερα κατά την παρούσα κρίση, η Κύπρος έχει αποδείξει την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητά της. Είμαι, επομένως, αισιόδοξος ότι μέσα σε ένα διεθνές περιβάλλον μεγάλων προκλήσεων, η Κύπρος θα μπορέσει να εκμεταλλευτεί τις αναδυόμενες ευκαιρίες για να ενισχύσει και να μετασχηματίσει την οικονομία της.

ο 2023 θα βρει τον Χρηματοπιστωτικό Τομέα της Κύπρου αλλά και της υπόλοιπης Ευρώπης με αυξημένη αβεβαιότητα (ειδικά το πρώτο τρίμηνο). Το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων θα συνεχίσει να δέχεται πιέσεις και να επηρεάζεται λόγω του πληθωρισμού, του αυξημένου κόστους της ενέργειας και γενικότερα των επιπτώσεων, που σχετίζονται άμεσα και έμμεσα με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Οι ανησυχίες σχετικά με την οικονομικά προσιτή πρόσβαση στην ενέργεια, οι ελλείψεις δεξιοτήτων και το κόστος εργασίας, συγκαταλέγονται μεταξύ των βασικών προκλήσεων για επιχειρήσεις, σε ολόκληρη την Ευρώπη. Είναι σαφές

Τα επόμενα χρόνια θα είναι δύσκολα και είναι υψίστης σημασίας η διατήρηση των δημοσιονομικών αποθεμάτων. Το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θεωρείται ως αναπόσπαστο μέρος της αναπτυξιακής πολιτικής της χώρας. Επίσης πρέπει να επιδιωχθεί η προσέλκυση και η ανάπτυξη ιδιωτικών επενδύσεων, οι οποίες θα αυξήσουν τα εισοδήματα και θα αντιμετωπίσουν στο μεσοπρόθεσμο το θέμα του πληθωρισμού μέσω της αύξησης των εισοδημάτων και της παραγωγής. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ

προϊόντων.

είδαμε τη μεγάλη πτώση της Κύπρου στην κατάταξη ανταγωνιστικότητας του IMD με θέματα στη γραφειοκρατία, διαφθορά, πληθωρισμό και αδυναμίες στην εφαρμογή Ψηφιακού Μετασχηματισμού και Τεχνολογικής Υποδομής.

τις επαγγελματικές υπηρεσίες με τη ρωσική και ουκρανική αγορά να είναι σημαντικές για τον τομέα. Αυτό είναι μόνο ένα μέρος που έχουν επηρεάσει τον τομέα, με τις δυσλειτουργίες στις εφοδιαστικές αλυσίδες και την εκτόξευση του πληθωρισμού επηρέασαν όλο το οικονομικό σύστημα διεθνώς. Σημαντικές εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις που να καλύπτουν όλους τους τομείς, όπως είναι η Δημόσια Υπηρεσία, η Δικαιοσύνη, η Τοπική Αυτοδιοίκηση, ο Ψηφιακός Μετασχηματισμός αλλά και ο Φορολογικός Μετασχηματισμός θα ενισχύσουν τις προσπάθειες για μετατροπή της χώρας σε περιφερειακό κέντρο ξένων επενδύσεων και επιχειρήσεων. Απαραίτητος πυλώνας ασφαλώς είναι και η ενδυνάμωση

οικονομιών. Τα

δεν

προκύπτουν από την Πράσινη

στο περιβάλλον,

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 2023 Οι μεταρρυθμίσεις είναι μονόδρομος για το μέλλον της Κύπρου. Τους τελευταίους μήνες το κράτος έχει προχωρήσει με τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, κάτι το οποίο θα αναβαθμίσει την ποιότητα των υπηρεσιών και θα βοηθήσει θεωρητικά στη μείωση των δαπανών. Μια άλλη ανάγκη είναι η μεταρρύθμιση της Δικαστικής Εξουσίας όπου οι χρονοβόρες διαδικασίες πλήττουν την αξιοπιστία του Θεσμού και ταυτόχρονα δημιουργούν αρκετές στρεβλώσεις. Είναι επίσης σημαντικό να αποκατασταθεί το κύρος του Θεσμού, καθώς η Κύπρος πρέπει να αντιμετωπίσει τη διαφθορά. Είναι με ευχαρίστηση που είδαμε την τροποποίηση του Συντάγματος ώστε να καταστεί δυνατή η μεταρρύθμιση και ο εκσυγχρονισμός της δομής και της λειτουργίας των δικαστηρίων. Επίσης, θετικές είναι οι προσπάθειες για μετάβαση στην Ψηφιακή Εποχή μέσω της προώθησης επενδύσεων στους Τομείς της Έρευνας και Καινοτομίας, του Ψηφιακού Μετασχηματισμού και της ενίσχυσης της Επιχειρηματικότητας, προσαρμόζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την ανάπτυξη της οικονομίας στις ανάγκες της σύγχρονης εποχής. Το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Κύπρου, μέσω του οποίου η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να αντλήσει μέχρι το 2026 από την Ε.Ε. €1,2 δις, είναι μια πολύ καλή ευκαιρία να προχωρήσουμε στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις έτσι ώστε η χώρα να προχωρήσει απρόσκοπτα στην υλοποίηση των στόχων της. Μεγάλη οικονομική πνοή θα προσφέρει επίσης και το πρόγραμμα Θάλεια, όπου μέχρι το 2027 θα διοχετευτούν €1,8 δις για την ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας. Είναι σημαντικό να παραμείνουμε πιστοί στο Όραμα 2035 για αναδιάρθωση και αναδιοργάνωση της κυπριακής οικονομίας. Παράλληλα, θα πρέπει να προχωρήσουν και να υλοποιηθούν οι μεταρρυθμίσεις που εκκρεμούν αλλά και να αναγνωρίσουμε τους κυριότερους τομείς οι οποίοι προσφέρουν μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία για μακροπρόθεσμη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Η ενίσχυση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας θα οδηγήσει στην καθιέρωση της Κύπρου ως ένα

από τα καλύτερα μέρη του κόσμου σε ό,τι αφορά τη διαβίωση, την εργασία και τη δραστηριοποίηση. Η ΠΡΆΣΙΝΗ ΆΝΆΠΤΥΞΗ

τομέας επαγγελματικών υπηρεσιών

αποτελεί αναμφίβολα μια από τις βασικότερες κινητήριες δυνάμεις

για την ανάπτυξη της χώρας. Σε συνδυασμό με το υψηλής ποιότητας

ανθρώπινο δυναμικό, την αποτελεσματική διοίκηση, τις

υποδομές και το φιλικό προς τις επιχειρήσεις εταιρικό

και φορολογικό καθεστώς, αποτελεί το πρωταρχικό μέσο προσέλκυσης ξένων για διεξαγωγή των διεθνών τους δραστηριοτήτων. Οι πάροχοι επαγγελματικών υπηρεσιών διαδραματίζουν

σημαντικότατο ρόλο στην οικονομία, προσφέροντας τις απαραίτητες υπηρεσίες για τη διεξαγωγή του επιχειρείν

και για να μπορούν οι εταιρείες να ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους. Για να συνεχίσει ο κλάδος να αποτελεί την αιχμή του δόρατος για την οικονομία μας, θα πρέπει να συνεχίσει να αναπτύσσεται λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές εγχώριες και παγκόσμιες εξελίξεις σε επαγγελματικό, πολιτικό και νομοθετικό επίπεδο.

την ξέραμε μέχρι πρόσφατα. Αναπόφευκτα, οι εξελίξεις αυτές έχουν επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό και τον τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών στην Κύπρο, όπως και

την κυπριακή οικονομία γενικότερα.

Από τη στιγμή που οι ρωσικές και ουκρανικές αγορές ήταν ανέκαθεν συνδεδεμένες με τη χώρα μας, οι κυρώσεις

έχουν επιβληθεί κατά της Ρωσίας και τα αντίμετρα

σημαντικά προβλήματα σε πολλούς τομείς της κυπριακής οικονομίας, συμπεριλαμβανομένου και του τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών, ο οποίος αντιμετωπίζει συρρίκνωση των δραστηριοτήτων του και σημαντικές δυσκολίες στην εξυπηρέτηση πελατών από τη Ρωσία. Σε συνδυασμό με τον αυξανόμενο διεθνή ανταγωνισμό, την άνοδο των τιμών γενικά, τις δυσκολίες και τους περιορισμούς στις πληρωμές, καθώς επίσης και τις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες των επενδυτών και επιχειρηματιών, οι πάροχοι επαγγελματικών υπηρεσιών στην Κύπρο καλούνται να αντιμετωπίσουν άμεσες και πιεστικές προκλήσεις. Είναι γεγονός ότι η διαχείριση της πρωτόγνωρης κατάστασης αποδεικνύεται περίπλοκη και προβληματική. Εν τούτοις, ειδικά στην Κύπρο, ο τομέας των υπηρεσιών επέδειξε και συνεχίζει να επιδεικνύει την απαραίτητη ευελιξία, προσαρμοστικότητα και ανθεκτικότητα απέναντι στα νέα δεδομένα. Οι επιχειρήσεις στις προαναφερθείσες επηρεαζόμενες χώρες αντιμετωπίζουν την κατάσταση δρομολογώντας τη μετακίνηση των διεθνών δραστηριοτήτων τους ή ακόμη και της έδρας τους. Το γεγονός αυτό αυξάνει τις επενδύσεις σε χώρες που διαθέτουν τις απαραίτητες δυνατότητες και υποδομές, όπως η Κύπρος, η οποία ήδη άρχισε να εξυπηρετεί αυτή την ανάγκη – με ακόμα μεγαλύτερες προοπτικές. Αυτό δένει και με την τεράστια προσπάθεια της Κύπρου στο να καθιερωθεί ως ένας από τους προτιμητέους προορισμούς για μετεγκατάσταση ξένων εταιρειών και προσωπικού ή ακόμη και τη μεταφορά έδρας (headquartering) στην Κύπρο. Μέσα από σειρά διάφορων σχετικών κινήτρων, έχει ήδη αναπτυχθεί μεγάλη δυναμική και έχει παρατηρηθεί σημαντική εισροή και από άλλες χώρες (π.χ. Ισραήλ), με ακόμα μεγαλύτερες προοπτικές, οι οποίοι έχουν επενδύσει σημαντικά σε ολοκληρωμένες επιχειρησιακές υποδομές στο νησί.

Από την άλλη πλευρά, είναι ξεκάθαρο ότι υπάρχει ανάγκη για πιο καταρτισμένο και έμπειρο ανθρώπινο δυναμικό σε ορισμένους εξειδικευμένους τομείς, κυρίως που σχετίζονται με τεχνολογία, όπως για παράδειγμα fintech, πληροφορική, νεοφυείς τεχνολογικές επιχειρήσεις και κρυπτονομίσματα. Ως αποτέλεσμα, ξένοι οργανισμοί και εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε αυτούς τους τομείς και που επιθυμούν να επενδύσουν στην Κύπρο συναντούν δυσκολίες στο να εντοπίσουν κατάλληλο προσωπικό από την εγχώρια αγορά εργασίας και αναγκάζονται να φέρουν άτομα από το εξωτερικό. ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 2023 Η σημαντικότερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η Κύπρος κατά τη γνώμη μου, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, είναι η ανάγκη διατήρησης και περαιτέρω βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας και αξιοπιστίας της ως επενδυτικού προορισμού. Τα γενικά πλεονεκτήματα που προσφέρει η Κύπρος είναι εκεί και δουλεύουν. Προσαρμόζονται και διαμορφώνονται συνεχώς με βάση τις νέες τάσεις αλλά και διεθνείς κανονισμούς. Σίγουρα όμως θα πρέπει να γίνει πιο έγκαιρη μελέτη και εφαρμογή για προσέλκυση πιο εξειδικευμένων τομέων δραστηριότητας, κάτι το οποίο άλλοι ανταγωνιστικοί προορισμοί έχουν ήδη κάνει. Ένα από τα μεγαλύτερα μας πλεονεκτήματα είναι ο φιλικός και έμπειρος τρόπος αντιμετώπισης, κατανόησης και χειρισμού ξένων πελατών/ συνεργατών από τους επαγγελματίες πάροχους υπηρεσιών. Αυτή την κουλτούρα την έχουμε εμπεδώσει μέσα από δεκαετίες και είναι πολύ αρεστή προς τους ξένους. Επιπλέον, παρατηρούνται αναντιστοιχίες μεταξύ δεξιοτήτων και επιχειρηματικών αναγκών σε τομείς της οικονομίας στους οποίους η Κύπρος στοχεύει για προσέλκυση επενδύσεων. Χρειάζεται διορατικότητα και μακροπρόθεσμη

πολιτική, με στόχο τον σωστό επαγγελματικό προσανατολισμό και εκπαίδευση των νέων επιστημόνων και επαγγελματιών, ούτως ώστε να αποκτούν τις απαραίτητες δεξιότητες που θα επιτρέπουν την κάλυψη των αναγκών. Άλλο σημαντικό θέμα που βλέπει κάποιος είναι η φήμη και η εικόνα του διεθνούς επιχειρησιακού προορισμού που θα επιλέξει. Μέσα στην τελευταία δεκαετία, η εικόνα της Κύπρου σίγουρα έχει πληγεί σε διάφορες φάσεις, άλλες γνωστές και άλλες όχι τόσο. Έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται διάφορες σωστές προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. Το στίγμα όμως παραμένει. Σίγουρα έχουμε αρκετό δρόμο μπροστά μας και αυτό εναπόκειται σε όλους μας. Τέλος, δεν νοείται ένα διεθνές επιχειρηματικό - χρηματοοικονομικό κέντρο, όπως η Κύπρος, να μην έχει υγιές, λειτουργικό και ελκυστικό τραπεζικό σύστημα – όχι μόνο στην πράξη αλλά και στην εικόνα που προβάλλει προς τα έξω. Ενώ σε μεγάλο βαθμό έχει βελτιωθεί, θεωρώ πως είναι ένα «καυτό» θέμα για το οποίο πρέπει άμεσα να βρεθούν οι λύσεις αλλά και να αλλάξουν διάφορες νοοτροπίες και πρακτικές. Οι τράπεζες επιβάλλεται να αφουγκραστούν τις απαιτήσεις των ξένων επενδυτών μέσω των συμβούλων τους και να εφαρμόσουν μία ευέλικτη προσέγγιση με τον κάθε επενδυτή ξεχωριστά. Τολμώ να πω ότι αυτή η προσέγγιση πρέπει να γίνει άμεσα. ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ Ως μικρή χώρα, αναπόφευκτα η οικονομία μας εξαρτάται υπερβολικά από μικρό αριθμό Τομέων, συγκεκριμένα του Τουριστικού, του Κτηματομεσιτικού, της Ναυτιλίας και των Επαγγελματικών Υπηρεσιών. Η νέα κυβέρνηση που θα αναλάβει τα ηνία το 2023, θα πρέπει να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για διαφοροποίηση του οικονομικού μοντέλου της χώρας, που να αποσκοπεί αφενός μεν σε περαιτέρω οικονομική ανάπτυξη, αφετέρου δε στην ενθάρρυνση επενδύσεων σε νέους τομείς όπως την Ψηφιακή Τεχνολογία, Έρευνα και Καινοτομία, Βιοεπιστήμες, Αειφορία, Εκπαίδευση και Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Απαραίτητη προϋπόθεση για οικονομική ανάπτυξη είναι η άρρηκτη και αγαστή συνεργασία ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Προς αυτή την κατεύθυνση και για να μπορεί η χώρα μας να ανταποκριθεί στις ανάγκες του προφίλ των επενδυτών που επιθυμούμε να προσελκύσουμε, υπάρχει επιτακτική ανάγκη εκσυγχρονισμού των θεσμών και υποδομών. Χρειάζονται δραστικές και πρακτικές μεταρρυθμίσεις στη Δημόσια Υπηρεσία, τη Δικαιοσύνη, καθώς και στον Τομέα της Φορολογίας. Θα πρέπει επίσης να αντιμετωπισθούν οι ελλείψεις σε εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και να υπάρξει αντιστοίχιση μεταξύ δεξιοτήτων και επιχειρηματικών αναγκών, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις τρέχουσες ανάγκες και τάσεις, όσο και τις μελλοντικές που προβλέπεται να προκύψουν μακροπρόθεσμα. Εν κατακλείδι, η διατήρηση και ενίσχυση της αξιοπιστίας της Κύπρου και της ελκυστικότητάς της ως επενδυτικός προορισμός θα πρέπει να είναι στην κορυφή των προτεραιοτήτων της νέας κυβέρνησης, και πάση θυσία να διατηρηθεί

ο 2022 ήταν μια σχετικά καλή χρονιά για την οικονομία και τις επιχειρήσεις στην Κύπρο δεδομένων και των προκλήσεων που αντιμετώπισαν. Προτού κοιτάξουμε στο 2022 και πηγαίνοντας ένα βήμα πίσω, τα δύο έτη πανδημίας και περιοριστικών μέτρων επηρέασαν σε κάποιο βαθμό τους διάφορους τομείς της οικονομίας, άλλους περισσότερο και άλλους λιγότερο, ενώ ορισμένοι τομείς παρέμειναν αλώβητοι. Ο Tομέας των Xρηματοοικονομικών Υπηρεσιών είναι ένας από τους πιο «προνομιούχους» τομείς, αφού μάλλον εμπίπτει στην τελευταία κατηγορία. Παρόλη τη μεταβλητότητα που χαρακτήρισε τις κεφαλαιαγορές διεθνώς, ο τομέας είχε θετική συνεισφορά στην οικονομία αφού πολλές επιχειρήσεις του επωφελούνται από τη μεταβλητότητα αυτή ενώ ταυτόχρονα οι υπηρεσίες τους

παρέχονται διαδικτυακά, χωρίς να είναι απαραίτητη η διαπροσωπική επαφή, και βασίζονται στην τεχνολογία, κάτι που βοήθησε στην απρόσκοπτη παροχή τους καθ’

όλη τη διάρκεια της πανδημίας.

Αυτό συνέχισε σε μεγάλο βαθμό και εντός

επιχειρήσεις η έναρξη της σύρραξης

στην Ουκρανία. Η διατήρηση της δραστηριότητας

στον Xρηματοοικονομικό Τομέα υποστήριξε την

ανάπτυξη της οικονομίας της χώρας και εντός του 2022. Το ενδιαφέρον για ίδρυση καινούργιων εποπτευόμενων σχημάτων από ξένους επενδυτές

στην Κύπρο, με έμφαση τις επιχειρήσεις παροχής

επενδυτικών υπηρεσιών, τα ιδρύματα πληρωμών και ηλεκτρονικού χρήματος και τα επενδυτικά ταμεία, καθώς και η ζήτηση για υπηρεσίες από υφιστάμενα σχήματα διατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια του έτους παρά το πρώτο μούδιασμα. Ενδιαφέρον καταγράφηκε επίσης και από επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών σε κρυπτονομίσματα, παρόλο που προς το τέλος του έτους με την κατάρρευση του δεύτερου μεγαλύτερου ανταλλακτηρίου κρυπτονομισμάτων διεθνώς επήλθε φυσιολογικά μια υποχώρηση. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ένας άλλος τομέας ο οποίος υποστήριξε την οικονομία κατά το 2022 είναι ο Τομέας της Εκπαίδευσης. Η έμφαση που δόθηκε στην τεχνολογία κατά τα δύο έτη της πανδημίας επιτάχυνε την προσαρμογή του μοντέλου εκπαίδευσης, με όλο και περισσότερα ιδρύματα να προσφέρουν διαδικτυακά προγράμματα που δεν απαιτούν φυσική παρουσία. Αυτό βοηθά περαιτέρω τον τομέα και υποστηρίζει την αύξηση του αριθμού των εκπαιδευομένων, ειδικά φοιτητών σε Τριτοβάθμια Ιδρύματα. Ήδη στη χώρα έχουν αδειοδοτηθεί και δραστηριοποιούνται αριθμός Τριτοβάθμιων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, ορισμένα εκ των οποίων διαθέτουν σημαντικούς αριθμούς φοιτητών και κρίσιμη μάζα, η οποία μπορεί να αυξηθεί περισσότερο μέσω επιπρόσθετων εξειδικευμένων και άλλων προγραμμάτων και με στοχοποίηση συγκεκριμένων γεωγραφικών χωρών με μεγάλους πληθυσμούς

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ 2023 Όσον αφορά στις προκλήσεις του 2023, κατ’ αρχήν, να αναφέρουμε ότι η κάθε εποπτευόμενη επιχείρηση που εγκαθίσταται στη χώρα πληρώνει φόρους, εργοδοτεί προσωπικό και επαγγελματίες συμβούλους, ενοικιάζει ή αγοράζει γραφεία, ενοικιάζει ή αγοράζει κατοικίες για προσωπικό που μεταφέρει στη χώρα από το εξωτερικό και μεταφέρει τεχνογνωσία σε εγχώριο προσωπικό μεταξύ άλλων, με πολλαπλάσια και πολυεπίπεδα οφέλη για την οικονομία. Εδώ και κάποια έτη, παρατηρούμε ότι η εποπτεία αυστηροποιείται και τα θέματα κανονιστικής συμμόρφωσης στο Χρηματοοικονομικό Τομέα ολοένα και αυξάνονται και ότι συνεχώς εισάγονται καινούργια νομοκανονιστικά πλαίσια ή και επικαιροποιούνται τα υφιστάμενα. Ταυτόχρονα, η διείσδυση και χρήση της κάθε είδους τεχνολογίας στο χρηματοοικονομκό τομέα ενισχύεται, για παράδειγμα η τεχνολογία συστημάτων παροχής υπηρεσιών, διαχείρισης πελατών, προστασίας από κυβερνοεπιθέσεις ή η ρυθμιστική τεχνολογία που εξυπηρετεί την αποτελεσματική εκπλήρωση των κανονιστικών υποχρεώσεων της κάθε εποπτευόμενης επιχείρησης. Οι τάσεις αυτές παρουσιάζουν προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες για τους διάφορους συμμετέχοντες στην αγορά – πελάτες, επαγγελματίες συμβούλους, εταιρείες πληροφορικής / παροχής αυτοματοποιημένων λύσεων και εποπτικές αρχές. Ειδικά για τους επαγγελματίες συμβούλους και τις εταιρείες παροχής πληροφορικής οι τάσεις είναι ευκαιρίες για περαιτέρω ανάπτυξη και πωλήσεις. Η αυξημένη χρήση της τεχνολογίας επιφέρει και κινδύ-

νους, ειδικά στο πεδίο της ασφάλειας των πληροφοριών. Το εποπτικό, νομικό και άλλο βάρος και οι αρνητικές επιπτώσεις στην καλή φήμη που ενδέχεται να επιφέρει σε μια επιχείρηση οποιοδήποτε ρήγμα στις πρακτικές ασφάλειας πληροφοριών και οποιαδήποτε διαρροή πληροφοριών σε μη εξουσιοδοτημένους τρίτους ενδέχεται να είναι μεγάλο και δυσανάλογο. Η σημασία που αποδίδεται σε αυτά τα θέματα από τις επιχειρήσεις, τις εποπτικές αρχές αλλά και τους νομοθέτες πιστεύω ότι θα συνεχίσει να αυξάνεται γεωμετρικά με την πάροδο του χρόνου. Αναμένω συνεπώς ότι οι πόροι – καταρτισμένο προσωπικό, συστήματα προστασίας και παρακολούθησης και έμπειροι σύμβουλοι – που θα αφιερωθούν τα επόμενη έτη στο πεδίο αυτό θα είναι αυξημένοι. Επιπλέον, οι εποπτικές αρχές καλούνται να αντεπεξέλθουν σε μια σειρά νέων και επικαιροποιημένων νομοκανονιστικών πλαισίων, περισσότερους και πολυπλοκότερους κινδύνους που προκύπτουν από νέα προϊόντα, νέες τεχνολογίες και νέες πρακτικές που ακολουθούν οι εποπτευόμενοι και αυξημένες απαιτήσεις από τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές αρχές στις οποίες λογοδοτούν. Μέσα σε όλα αυτά, οι αρχές καλούνται συχνά να εκτελέσουν τις εργασίες τους με δυσανάλογους πόρους. Λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία που πρέπει να αποδίδουμε στην ορθή, ταχεία και αποτελεσματική αδειοδότηση και εποπτεία για την καλή φήμη της χώρας μας, τονίζω ξανά ότι θα πρέπει να βρούμε τρόπους να θωρακίσουμε τις εποπτικές αρχές στο μέτρο του δυνατού έτσι ώστε να κατορθώσουμε τα προαναφερθέντα και ταυτόχρονα να παραμείνουμε ανταγωνιστικοί ως προορισμός για την προσέλκυση επενδυτών. Πέραν των προαναφερθέντων, πιστεύω πως ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στην περαιτέρω βελτίωση της εικόνας της χώρας μας διεθνώς και στην αποσύνδεσή της από θέματα που δημιούργησαν αρνητική εικόνα στο παρελθόν. Προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να πραγματοποιείται με συνέπεια άμεση επικαιροποίηση όλων των νομοκανονιστικών πλαισίων ειδικά του Χρηματοοικονομικού Τομέα αλλά και σε ό,τι αφορά θέματα οικονομικού εγκλήματος, να γίνεται συνεχής συντονισμός σε όλα τα επίπεδα με τις εποπτικές αρχές αλλά και μεταξύ των αρχών, να ενισχύονται οι αρχές με τους απαραίτητους και κατάλληλους πόρους – ανθρώπινο δυναμικό, συστήματα και τεχνογνωσία – και να τηρείται ανοικτή επικοινωνία με ευρωπαϊκές και άλλες αρχές μεταξύ άλλων. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να εργαστούμε στον επικοινωνιακό τομέα διεθνώς με τακτικές ενημερώσεις σημαντικών φορέων και μέσων, συναντήσεις με υψηλόβαθμα στελέχη ξένων κρατών, άρθρα σε διεθνή μέσα και ομιλίες σε συνέδρια από στελέχη της κυβέρνησης και άλλες πρωτοβουλίες που στόχο θα έχουν το ακροατήριο ξένων χωρών και τη βελτίωση της εικόνας της χώρας. Επιτυχία θα είναι εάν κατορθώσουμε να ελκύσουμε και άλλα γνωστά ονόματα στον Τομέα των Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών, όπως για παράδειγμα στον Τομέα της Παροχής Υπηρεσιών Θεματοφυλακής και Φύλαξης Χρηματοοικονομικών Μέσων, στον Τομέα των Επενδυτικών Ταμείων και στον Τομέα των Πληρωμών.

ο 2022 ο Τομέας των Επενδυτικών Υπηρεσιών συνέχισε να παρουσιάζει σταθερή άνοδο παρά τις προκλήσεις, συνεπεία κυρίως του πολέμου στην Ουκρανία από τη Ρωσία και της πανδημίας του Kορωνοϊού (COVID-19). Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς έλαβε όλα τα απαραίτητα μέτρα σε σχέση με τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν και προέβη άμεσα στην ενημέρωση και καθοδήγηση των εποπτευόμενων οντοτήτων της στη λήψη μέτρων. Μεγάλη βαρύτητα δόθηκε και στην αδιάλειπτη ενημέρωση των επενδυτών για όλες τις εξελίξεις που αφορούσαν τον Τομέα των Επενδυτικών Υπηρεσιών, μέσω εκστρατειών, προειδοποιήσεων και ανακοινώσεων που δημοσιεύονταν στον ειδικό χώρο στην ιστοσελίδα της ΕΚΚ. Οι εποπτικές αρμοδιότητες της ΕΚΚ έχουν διευρυνθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και έχουν συμπεριλη -

και της αποστολής μέσω της υπευθυνότητας, της Καινοτομίας και της Εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των εποπτευόμενων οντοτήτων

ανήλθε στις 822 από 806 το 2021, ενώ βρίσκονται υπό διαδικασία εξέτασης για αδειοδότηση πέραν των

90 νέων αιτήσεων.

ΕΠΟΠΤΙΚΟΙ ΕΛΕΓΧΟΙ ΚΑΙ ΚΥΡΩΣΕΙΣ Το 2022 δόθηκε βαρύτητα στην ενίσχυση των σε βάθος εποπτικών ελέγχων, ειδικά σε ό,τι αφορά οντότητες που ενέχουν το υψηλότερο ρίσκο, όπως οι διαδικτυακές πλατφόρμες συναλλαγών. Έμφαση δόθηκε επίσης στην παρακολούθηση των πρακτικών μάρκετινγκ που εφαρμόζουν οι εποπτευόμενες οντότητες, ειδικά οι ΚΕΠΕΥ και στην προώθηση των προϊόντων τους στους επενδυτές. Γενικά, οι πρακτικές της αγοράς, οι διεργασίες διακυβέρνησης και διαχείρισης κινδύνου, η προσέλκυση πελατών, οι προϋποθέσεις καταλληλότητας, καθώς και θέματα καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, είναι από τα θέματα που τίθενται κάτω από αυστηρό έλεγχο. Συγκεκριμένα, διενεργούνται επιτόπιοι έλεγχοι για να διαπιστωθεί η συμμόρφωση των εποπτευόμενων και έλεγχοι εξ αποστάσεως, δηλαδή επί σειρά εγγράφων, τα βασικά ευρήματα των οποίων δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα της ΕΚΚ. Στις περιπτώσεις όπου διαπιστώνεται από τους ελέγχους μη συμμόρφωση ή εντοπίζονται αδυναμίες ή και παραλείψεις, η ΕΚΚ επιβάλλει διοικητικά πρόστιμα και υποδεικνύει στους εποπτευόμενους τη λήψη σειράς μέτρων για σκοπούς διόρθωσης των εσωτερικών τους διαδικασιών, ρυθμίσεων και πρακτικών, με στόχο την πλήρη συμμόρφωση με τις νομικές τους υποχρεώσεις. Ως αποτέλεσμα των ερευνών και εποπτικών ελέγχων, η ΕΚΚ τα τελευταία δύο χρόνια επέβαλε διοικητικές κυρώσεις περίπου €4 εκατ. Από το 2013 μέχρι σήμερα επιβλήθηκαν

συμβιβασμούς σε ΚΕΠΕΥ για παράβαση της νομοθεσίας που διέπει τις επενδυτικές υπηρεσίες, γνωστή ως MiFID II. Άλλα €18,7 εκατ. τους εκδότες και τις τράπεζες και τα υπόλοιπα €2,2 εκατ. άλλους εποπτευόμενους για άλλες παραβάσεις της κείμενης νομοθεσίας. Όλα τα πρόστιμα που εισπράττει η ΕΚΚ κατατίθενται στο πάγιο Ταμείο της Δημοκρατίας. Επίσης, η ΕΚΚ έχει προχωρήσει σε ανάκληση και σε αναστολή της άδειας λειτουργίας σημαντικού αριθμού ΚΕΠΕΥ, ενώ έχει απαγορεύσει σε αριθμό φυσικών προσώπων τη δραστηριοποίηση στον τομέα για περίοδο έως 10 ετών, αναλόγως της περίπτωσης. ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ Παράλληλα, η ΕΚΚ βρίσκεται στη διαδικασία ανάπτυξης διαδικασιών και μεθοδολογιών, οι οποίες, με την κατάλληλη τεχνολογική υποδομή, θα ενισχύσουν την άσκηση εποπτείας με τη χρήση δεδομένων, που απορρέουν από Κανονισμούς όπως το EMIR, το MIFIR και το SFTR, προκειμένου να εντοπίζει αυτόματα πιθανούς κινδύνους και παρατυπίες σε πρώιμο στάδιο. Το έργο βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη και θα ολοκληρωθεί σε διάφορες φάσεις. Επίσης αναμένεται και η ολοκλήρωση του συστήματος εισαγωγής, επεξεργασίας, αποθήκευσης και αναφοράς δεδομένων συναλλαγών για την εποπτεία των οντοτήτων στην αγορά. Το σύστημα θα συνδέεται στον κόμβο της ESMA και θα πραγματοποιεί τη λήψη και εισαγωγή σχετικών δεδομένων, επιτρέποντας στην ΕΚΚ να τα αποθηκεύει με ασφάλεια. Εντός του 2022 τέθηκε σε λειτουργία και το Μητρώο Πραγματικών Δικαιούχων Ρητών Εμπιστευμάτων και Παρεμφερών Νομικών Διευθετήσεων, ένα πολύ σημαντικό έργο που αποτελεί ακόμη ένα εργαλείο ενίσχυσης

της διαφάνειας και των προσπαθειών καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Παράλληλα, στοχεύουμε στη μετατροπή του Κόμβου Καινοτομίας σε Regulatory Sandbox, ώστε σε αυτό το ελεγχόμενο περιβάλλον, οι νεοφυείς εταιρείες, εταιρείες τεχνολογίας και άλλες οντότητες θα μπορούν να δοκιμάσουν τα καινοτόμα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους σε πραγματικές συνθήκες υπό την επίβλεψη της εποπτικής αρχής.

ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ Εντός του 2022 εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο η πρόταση για την Εθνική Στρατηγική για την προώθηση του Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού και της Χρηματοοικονομικής Παιδείας στην Κύπρο, όπως αυτή κατατέθηκε από τα Υπουργεία Οικονομικών και Παιδείας. Η αντιμετώπιση του οικονομικού αναλφαβητισμού στην Κύπρο κατά τρόπο δραστικό μέσα από τη θέσπιση εθνικής στρατηγικής, είναι θέση την οποία η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς συμμερίζεται και έχει εκφράσει επανειλημμένως. Η χρηματοοικονομική επιμόρφωση είναι απαραίτητη ειδικά σήμερα, καθώς η συνεχής εμφάνιση νέων χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών, οι γοργοί ρυθμοί με τους οποίους κινούνται οι Κεφαλαιαγορές, η ραγδαία εξέλιξη και έντονη μεταβλητότητα στις αγορές, η παγκοσμιοποίηση και το άνοιγμα των αγορών, πολλαπλασιάζουν τις ευκαιρίες, αλλά και τους κινδύνους για τους επενδυτές. Στο πλαίσιο του στόχου της για καλλιέργεια και προώθηση της χρηματοοικονομικής επιμόρφωσης στην Κύπρο, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς συμμετείχε και φέτος στην Παγκόσμια Εβδομάδα Επενδυτή όπου ένωσε δυνάμεις με τις υπόλοιπες Εποπτικές Αρχές ανά το παγκόσμιο, με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του επενδυτικού κοινού για τη σημασία της χρηματοοικονομικής επιμόρφωσης. Στη φετινή διοργάνωση συμμετείχαν περισσότερες από εκατό χώρες οι οποίες εκπροσωπήθηκαν από τις Εποπτικές Αρχές τους, καθώς και έντεκα περιφερειακοί ή διεθνείς οργανισμοί, με στόχο την εκπαίδευση και προστασία των επενδυτών αλλά και του κοινού ευρύτερα. Φέτος η 6η Παγκόσμια Εβδομάδα Επενδυτή αφορούσε την ευαισθητοποίηση σε σχέση με την οικονομική ανθεκτικότητα των επενδυτών και τη βιώσιμη χρηματοδότηση και την ανάδειξη των διαφόρων πρωτοβουλιών των Εποπτικών Αρχών σε αυτούς τους δύο κρίσιμους τομείς. Παρά τις συνεχείς προκλήσεις στο χρηματοοικονομικό περιβάλλον, η Κεφαλαιαγορά στην Κύπρο εξακολουθεί να αναπτύσσεται και να εξελίσσεται με σταθερούς ρυθμούς. Προκειμένου η ΕΚΚ να συνεχίσει να ανταποκρίνεται επιτυχώς στον σημαντικό ρόλο που καλείται να επιτελέσει ως εποπτική αρχή, είναι υψίστης σημασίας να εξακολουθήσει να έχει στη διάθεσή της όλες τις δέουσες εξουσίες και να ενισχύεται συνεχώς με τους απαραίτητους πόρους.

Σ

τον Invest Cyprus κλείνουμε με θετικό πρόσημο τη χρονιά που φεύγει και ατενίζουμε με αισιοδοξία τη δύσκολη χρονιά που έρχεται. Η Κύπρος δηλώνει παρούσα στον επενδυτικό χάρτη ως ένας πολλά υποσχόμενος επενδυτικός προορισμός, ο οποίος παρά τις προκλήσεις διατηρεί τη δυναμική του. Γνωρίζουμε, βεβαίως, ότι η αισιοδοξία από μόνη της είναι γράμμα κενό. Ως εκ τούτου είμαστε έτοιμοι, δουλεύοντας συλλογικά με όλους τους εμπλεκόμενους στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, να κάνουμε όλα όσα χρειάζονται για να αποκτήσει περιεχόμενο και ουσία. ΤΟ ΣΤΙΓΜΑ ΤΟΥ 2022 Ας επιχειρήσουμε όμως πρώτα να σκιαγραφήσουμε το 2022, ένα έτος που έχει αφήσει έντονο το στίγμα του. Από την πρωτόγνωρη εμπειρία της πανδημίας, οδηγηθήκαμε στον πόλεμο στην Ουκρανία και σ’ ένα τοξικό διεθνές περιβάλλον με κεντρικό χαρακτηριστικό γνώρισμα την αβεβαιότητα. Παρά τις πολλές προκλήσεις η κυπριακή οικονομία κατέ-

θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης της τάξεως

6% του ΑΕΠ, ενώ το Υπουργείο Οικονομικών αναμένει ρυθμό ανάπτυξης 3% για το 2023. Επιπρόσθετα, το δημόσιο χρέος καταγράφει σταθερά πτωτική τροχιά

και προβλέπεται ότι θα μειωθεί, μετά από αρκετά χρόνια, κάτω από το 90%. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει

απαλλαγεί από το υψηλό ποσοστό μη εξυπηρετούμενων

δανείων και η κυπριακή οικονομία έχει προσφάτως

αναβαθμιστεί από διεθνείς οίκους αξιολόγησης.

Υπ’ αυτές τις συνθήκες έχουμε πετύχει με συλλογική Δράση

να υλοποιήσουμε στρατηγικές και να έχουμε απτά αποτελέσματα προσελκύοντας ξένες επενδύσεις στη χώρα μας. Κάθε άλλο παρά τυχαία είναι, για παράδειγμα, η αύξηση κατά 600% που καταγράφηκε στις επενδύσεις στον Τομέα της Τεχνολογίας το πρώτο εξάμηνο του 2022 σε σύγκριση με το 2019 και αποτυπώνεται στα στοιχεία του FDI Intelligence. Ενδεικτική είναι και η συμπερίληψη της Κύπρου στον κατάλογο με τις 10 κορυφαίες χώρες για την ανάκαμψη των επενδύσεων μετά την πανδημία, καθώς καταγράφηκε αύξηση 150% το πρώτο εξάμηνο του 2022 σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019. Είναι πολύ σημαντικό ότι αυτές οι επιδόσεις ακολουθούν αυτές του 2021 όταν η Κύπρος έκανε άλμα 50 θέσεων στον Greenfield FDI Performance Index ανεβαίνοντας στη 18η θέση διεθνώς. Έχουμε καταφέρει να προσελκύσουμε δεκάδες διεθνείς εταιρείες και χιλιάδες εργαζόμενους υψηλής εξειδίκευσης, κυρίως στον Τομέα της Τεχνολογίας, της Έρευνας και της Καινοτομίας, ενώ αναμένουμε ότι το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα θα υπάρξουν κι άλλες σημαντικές ανακοινώσεις. Επιπρόσθετα, έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικές ξένες επενδύσεις σε τομείς προτεραιότητας για την οικονομία, συμπεριλαμβανομένης της Πράσινης και Ψηφιακής Μετάβασης και έχει αυξηθεί ο αριθμός των ρυθμιζόμενων εταιρειών στον Χρηματοοικονομικό Τομέα και κυρίως των Επενδυτικών Ταμείων.

ΚΑΙ ΧΙΛΙΑΔΈΣ ΈΡΓΑΖΟΜΈΝΟΥΣ ΥΨΗΛΗΣ ΈΞΈΙΔΙΚΈΥΣΗΣ, ΚΥΡΙΩΣ ΣΤΟΝ TΟΜΈΑ ΤΗΣ TΈΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΈΡΈΥΝΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ, ΈΝΩ ΑΝΑΜΈΝΟΥΜΈ ΟΤΙ ΤΟ ΑΜΈΣΩΣ ΈΠΟΜΈΝΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΘΑ ΥΠΑΡΞΟΥΝ ΚΙ ΑΛΛΈΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΈΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΈΙΣ»

λένδετων, ανατροφοδοτούμενων οικονομικών προκλήσεων και γεωπολιτικών αναταράξεων τη διατηρούν στο προσκήνιο, ενώ και το περιβάλλον εκπέμπει μηνύματα κινδύνου. Οι οικονομικές προβλέψεις μετά και την ανάληψη Δράσης από τις κεντρικές τράπεζες για συγκράτηση και μείωση του πληθωρισμού φέρουν την παγκόσμια ανάπτυξη να επιβραδύνεται σημαντικά. Το ΔΝΤ, συγκεκριμένα, προβλέπει ότι το 2023 θα παρατηρηθεί η ασθενέστερη οικονομική ανάπτυξη (2,7%) από το μακρινό 2001, με εξαίρεση βεβαίως την περίοδο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και πιο πρόσφατα της πανδημίας. Ταυτόχρονα το τέλος της μακράς περιόδου χαμηλών επιτοκίων έχει ενεργοποιήσει και σειρά άλλων προκλήσεων, που επηρεάζουν την καθημερινότητα των πολιτών και των επιχειρήσεων. Σ’ αυτό το ομολογουμένως δυσμενές οικονομικό περιβάλλον το ενδιαφέρον της επενδυτικής κοινότητας δεν έχει ατονήσει. Συνεχίζει ν’ αναζητεί, να μελετά και ν’ αξιολογεί επενδυτικές ευκαιρίες και προοπτικές. Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι η κυβέρνηση έχει αυξήσει τον προϋπολογισμό του Invest Cyprus για το 2023, καθώς ο ανταγωνισμός στο διεθνές περιβάλλον είναι ιδιαίτερα έντονος. Από τις ΗΠΑ μέχρι την Ινδία και από τις χώρες του Κόλπου μέχρι την καρδιά της Ευρώπης, ο Invest Cyprus δηλώνει παρών και με σαφή προσανατολισμό σε τρεις άξονες Δράσεων. ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΜΑΣ Στοχεύουμε, πρώτον, στην προσέλκυση στη χώρα μας διεθνών εταιρειών και εργαζομένων υψηλής εξειδίκευσης,

κυρίως στον τομέα της τεχνολογίας. Δεύτερον, στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων σε τομείς προτεραιότητας για την οικονομία, συμπεριλαμβανομένης της Πράσινης και Ψηφιακής Μετάβασης και τρίτο στην προσέλκυση ρυθμιζόμενων εταιρειών στον Χρηματοοικονομικό Τομέα. Τα οφέλη είναι πολλά και μετρήσιμα. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα του πρώτου άξονα Δράσης μας. Σύμφωνα με μελέτη που διενεργήθηκε για λογαριασμό του Invest Cyprus, το 2021 η συνεισφορά του τομέα ICT στην οικονομία ήταν €1,9 δισ. και για το 2022 με βάση τις εξελίξεις, αναμένεται να είναι ακόμα μεγαλύτερη. Υπολογίζεται πως για κάθε 500 εργαζόμενους του τομέα, δημιουργούνται επιπρόσθετες 900 θέσεις εργασίας σε άλλους τομείς της οικονομίας. Επιπρόσθετα, η ανάπτυξη του τομέα συμβάλλει στη διαφοροποίηση του οικονομικού μοντέλου της χώρας και στη μείωση του εμπορικού ελλείμματος. Το στοίχημα είναι το οικοσύστημα τεχνολογίας να μεγαλώσει, να αυτονομηθεί και να συνδεθεί με τα εκπαιδευτικά μας ιδρύματα δημιουργώντας επιπρόσθετες ποιοτικές θέσεις εργασίας, αλλά και τη δυνατότητα να αναπτύξουμε οικοσυστήματα σε άλλους τομείς. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι υπάρχει σχέδιο για τον μετασχηματισμό της οικονομίας μας και αυτό που απαιτείται είναι η αποτελεσματική υλοποίησή του με γρήγορους ρυθμούς. Το «Όραμα 2035», η μελέτη που εκπονήθηκε για λογαριασμό του Συμβουλίου Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας περιλαμβάνει όλα τα απαραίτητα συστατικά για μια Κύπρο πρότυπο για να ζει, να εργάζεται και να επιχειρεί κάποιος. Προνοεί τη δημιουργία ακμάζουσας, ανθεκτικής και ανταγωνιστικής οικονομίας με βιώσιμη ανάπτυξη και μιας κοινωνίας χωρίς αποκλεισμούς. Πρόκειται για ένα φιλόδοξο, αλλά εφαρμόσιμο Σχέδιο με συγκεκριμένες Δράσεις και χρονοδιαγράμματα. Αυτό το Σχέδιο δεν είναι μονοδιάστατο. Αντίθετα απαιτεί ευελιξία και προσαρμοστικότητα στη βάση των ραγδαίων αλλαγών που συντελούνται. Ταυτόχρονα έχουμε ενώπιον μας το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας το οποίο εγκρίθηκε από την Ε.Ε., έχει αρχίσει να υλοποιείται και προβλέπει, επίσης, μια σειρά σημαντικών μεταρρυθμιστικών Δράσεων. Έχοντας λοιπόν επίγνωση των δυσκολιών διατηρούμε την αισιοδοξία μας. Αυτή μας η προσέγγιση συνοδεύεται από την ετοιμότητα και τη θέλησή μας να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε συλλογικά, εντείνοντας τη Δράση μας ώστε να συμβάλουμε αποφασιστικά στο κτίσιμο μιας ακόμη πιο ανθεκτικής οικονομίας. Είμαστε έτοιμοι να αξιοποιήσουμε νέες ευκαιρίες και να συνεχίσουμε την προσπάθειά μας για να προσελκύσουμε νέες επενδύσεις και ταυτόχρονα να βελτιώσουμε την εμπειρία των επενδυτών που επιλέγουν την Κύπρο.

αλωσορίζοντας το 2023 είναι σημαντικό ν’ αναγνωρίσουμε ότι θα είναι, κατά τα φαινόμενα, άλλο ένα δύσκολο έτος. Από τις αρχές του 2020 κι εντεύθεν ο κόσμος και οι οικονομίες κινούνται σε αχαρτογράφητα νερά λόγω των ραγδαίων μεταβολών, που συντελούνται. Η διετία του 2020-21 είχε την πανδημία και το 2022 τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αυτά τα δύο γεγονότα τροφοδότησαν και συνεχίζουν να τροφοδοτούν ένα σύνολο προκλήσεων, το οποίο συνθέτει ένα ισχυρό κράμα αβεβαιότητας, δύσκολο να διασπαστεί. Το 2023 αναμένεται ως εκ τούτου ότι θα επιμηκύνει αυτή την περίοδο της αβεβαιότητας. Αναπόφευκτα, οι προκλήσεις έχουν επίδραση και στον τομέα των Επενδυτικών Ταμείων, γεγονός το οποίο αποτυπώνεται με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο στα στοιχεία που δημοσιεύει ο European Fund and Asset Management Association (EFAMA). Συγκεκριμένα, τα τελευταία τρίμηνα καταγράφηκε παγκόσμια μείωση του ενεργητικού των επενδυτικών ταμείων. Η γενικότερη αυτή τάση, έχει επηρεάσει τον τομέα

και στην Κύπρο, εξού και παρατηρήθηκε ότι τα υπό

διαχείριση περιουσιακά στοιχεία των οργανισμών

συλλογικών επενδύσεων κατέγραψαν μικρή μείωση

τα δύο πρώτα τρίμηνα του 2022. Ωστόσο, σε ετήσια βάση η αξία των περιουσιακών στοιχείων, την υπό

αναφορά περίοδο, δεν παρουσίασε αυξομείωση. Τα υπό διαχείριση περιουσιακά στοιχεία ανέρχονται συνολικά στα €10,6 δισ., σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, ενώ εάν συγκρίνουμε το μέγεθος του τομέα με το 2016, παρατηρούμε ότι έχει τριπλασιαστεί. Παρά το αβέβαιο οικονομικό περιβάλλον ο τομέας στην Κύπρο είναι ανθεκτικός και πολλά υποσχόμενος. Η χώρα μας συνεχίζει να εξελίσσεται γοργά σε σημαντικό κόμβο επενδυτικών ταμείων, τα οποία επιδιώκουν να αξιοποιήσουν τις επενδυτικές ευκαιρίες που παρουσιάζονται τόσο στην Ευρώπη, όσο και στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Ως CIFA τα τελευταία χρόνια στρέφουμε το ενδιαφέρον μας σε συγκεκριμένες αγορές, στις οποίες διαβλέπουμε σημαντικές προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης. Για την αντιμετώπιση των προκλήσεων και την αξιοποίηση των προοπτικών, απαιτείται μεγάλη προσπάθεια στη βάση διαφόρων παραμέτρων τις οποίες πρέπει να αξιολογούμε διαρκώς ώστε να διατηρηθεί η δυναμική και η ανοδική πορεία του τομέα. Επιβάλλεται, να βρισκόμαστε στα ίδια και ιδανικά, σε καλύτερα επίπεδα από τους ανταγωνιστές μας διεθνώς σε θέματα πλαισίου λειτουργίας, φορολογικών κινήτρων και εποπτείας. Αν γυρίσουμε τον χρόνο

«Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΈΑ ΈΙΝΑΙ ΈΝΤΟΝΟΣ, ΚΑΘΩΣ ΈΧΟΥΜΈ Ν’ ΑΝΤΙΜΈΤΩΠΙΣΟΥΜΈ ΧΩΡΈΣ ΟΙ ΟΠΟΙΈΣ ΑΠΟΤΈΛΟΥΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΚΈΝΤΡΑ ΓΙΑ ΈΠΈΝΔΥΤΙΚΑ ΤΑΜΈΙΑ, ΈΧΟΥΝ ΈΜΠΈΙΡΙΑ ΔΈΚΑΈΤΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΥΠΟ ΔΙΑΧΈΙΡΙΣΗ ΈΝΈΡΓΗΤΙΚΟ ΤΟΥΣ ΈΙΝΑΙ ΜΈΡΙΚΈΣ ΔΈΚΑΔΈΣ ΤΡΙΣΈΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΈΥΡΩ»

πλεονεκτήματα της Κύπρου έναντι ανταγωνιστικών προορισμών με πολλά χρόνια παράδοσης στον τομέα. Σήμερα βλέπουμε ότι αυτή η προσπάθεια έχει αποδώσει καρπούς. Σ’ αυτό συμβάλλει καταλυτικά το γεγονός ότι έχουμε πετύχει να προσελκύσουμε επενδυτικά ταμεία, διαχειριστές αλλά και παρόχους παρεμφερών υπηρεσιών από διάφορες γεωγραφικές περιοχές. Κάποιοι από αυτούς είναι μεγάλα ονόματα στον τομέα, όπως είναι για παράδειγμα η MUFG Investors Services. Το γεγονός ότι επέλεξαν την Κύπρο είναι εξαιρετικά σημαντικό για την περαιτέρω επέκταση και καθιέρωση του τομέα. Παρά το γεγονός ότι είμαστε συγκριτικά μικρή δικαιοδοσία όλοι αναγνωρίζουν τη δυναμική που έχει αναπτύξει η Κύπρος τα τελευταία χρόνια. Ο ανταγωνισμός στον τομέα είναι έντονος, καθώς έχουμε ν’ αντιμετωπίσουμε χώρες οι οποίες αποτελούν παραδοσιακά κέντρα για Επενδυτικά Ταμεία, έχουν εμπειρία δεκαετιών και το υπό διαχείριση ενεργητικό τους είναι μερικές δεκάδες τρισεκατομμύρια ευρώ. Στόχος μας είναι η Κύπρος να καταστεί ιδανική επιλογή για Επενδυτικά Ταμεία μικρότερου μεγέθους που αναζητούν έναν προορισμό, ο οποίος να προσφέρει υψηλής ποιότητας υπηρεσίες, αλλά με σημαντικά χαμηλότερο κόστος. Και πιστεύουμε πως αυτό είναι κάτι που έχουμε αποδείξει. Ιδιαίτερης σημασίας είναι επίσης η ασφάλεια που παρέχεται στους επενδυτές και η ευκολία στη διεκπεραίωση των εργασιών. ΕΠΕΝΔΎΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΎΠΡΟ Τα οφέλη από τη μεγέθυνση και ανάπτυξη του τομέα των Επενδυτικών Ταμείων είναι πολλά. Έρχονται νέες επενδύσεις στην κυπριακή οικονομία, αυξάνονται τα κρατικά έσοδα και δημιουργούνται νέες, καλά

αμειβόμενες θέσεις εργασίας σε μία περίοδο που ο τομέας της παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών βρίσκεται υπό πίεση. Αν και η Κύπρος είναι ένας διασυνοριακός κόμβος για επενδυτικά ταμεία, με υψηλό ποσοστό οργανισμών, που είναι αδειοδοτημένοι στη χώρα, να επενδύουν σε άλλους προορισμούς, βλέπουμε με ικανοποίηση, ότι ένα σημαντικό ποσοστό των επενδύσεων τους πραγματοποιούνται εντός της Δημοκρατίας με μεγάλο αντίκτυπο στην κυπριακή οικονομία. Οι συνολικές επενδύσεις, που έχουν γίνει μέχρι σήμερα στην Κύπρο υπολογίζονται στα €2,6 δισ. και αντιστοιχούν στο 24% των υπό διαχείριση περιουσιακών στοιχείων. Το 71,8% των επενδύσεων στην Κύπρο είναι επενδυμένο σε ιδιωτικά κεφάλαια και το 11,7% σε ακίνητα. Πρέπει να σημειώσουμε ότι αυτές οι επενδύσεις λειτουργούν και ως υποκατάστατο ή και συμπληρωματικά του τραπεζικού δανεισμού. ΔΙΕΘΝ Η Σ ΑΝΑΓΝΏΡΙΣΗ Τα προαναφερθέντα στοιχεία θεωρούμε ότι επιβεβαιώνουν την καθιέρωση της Κύπρου ψηλά στις επιλογές των διαχειριστών κεφαλαίων διεθνώς. Το 2023 ο CIFA θα έχει την τιμή και τη χαρά να φιλοξενήσει στην Κύπρο το 36ο ετήσιο διεθνές συνέδριο του International Investment Funds Association (IIFA). Ο CIFA είναι μέλος του IIFA τα τελευταία χρόνια και η προσπάθειά του ήταν καταλυτική για τη συγκεκριμένη επιτυχία. Αναμφίβολα πρόκειται για ένα σημαντικό γεγονός για τον τομέα και την οικονομία γενικότερα, καθώς η θετική ψήφος των μελών του IIFA είναι ταυτόχρονα και ψήφος εμπιστοσύνης στο κυπριακό οικοσύστημα των Επενδυτικών Ταμείων, το οποίο με σκληρή δουλειά και μεθοδικότητα τυγχάνει διεθνούς αναγνώρισης. Αυτή η διεθνής αναγνώριση ήταν ευδιάκριτη και στο

8th International Funds Summit & Expo, το οποίο πραγματοποιήθηκε από κοινού με τον Invest Cyprus και συγκέντρωσε τους κορυφαίους του τομέα των επενδυτικών ταμείων διεθνώς. Συμμετείχαν περισσότεροι από 500 σύνεδροι από 30 και πλέον χώρες. Καταληκτικά θα ήθελα να επισημάνω ότι ως CIFA παραμένουμε συνετοί, ρεαλιστές και συνεπείς, αλλά, ταυτόχρονα, αισιόδοξοι και βέβαιοι ότι θα φέρουμε εις πέρας την αποστολή μας ενισχύοντας περαιτέρω τη θέση της Κύπρου ως κόμβου επενδυτικών κεφαλαίων. Όσο μεγαλώνει ο τομέας, τόσο θα αυξάνονται και οι επενδύσεις σε έργα και επιχειρήσεις στην κυπριακή οικονομία, δεδομένου πάντα ότι οι διαχειριστές αυτών των οργανισμών κρίνουν ότι πρόκειται για επωφελείς και επικερδείς επενδύσεις.

αναγκαίες

του λειτουργήματός τους, σύμφωνα με τις πρόνοιες του περί Δικηγόρων Νόμου. Η δικαιοσύνη και η λειτουργία της έχουν αναμφίβολα άμεση συσχέτιση και σύνδεση με την οικονομική ανάπτυξη μιας

χώρας και αυτό καταδεικνύει η ίδια η πραγματικότητα. Ένα γρήγορο και αξιόπιστο σύστημα απονομής δικαιοσύνης βοηθά το κοινωνικό σύνολο και τον επιχειρηματικό κόσμο στο σύνολό του. Ο δικηγόρος λοιπόν, ως συλλειτουργός της δικαιοσύνης, έχει ρόλο στην παραγωγική διαδικασία και την επιχειρηματικότητα. Ο ΠΔΣ ως θεσμικός φορέας του τόπου έχει αναπτύξει συνεργασία με όλες τις εξουσίες, Εκτελεστική, Νομοθετική, Δικαστική, για την αναβάθμιση της δικηγορίας και την προστασία του Κράτους Δικαίου. Προς την κατεύθυνση αυτή, κομβική εξέλιξη αποτελεί η ψήφιση της δικαστικής μεταρρύθμισης, όπου η συμβολή του ΠΔΣ υπήρξε καταλυτική σε όλα τα στάδια μέχρι και την ομόφωνη έγκριση των Νομοσχεδίων από την Ολομέλεια της Βουλής τον περασμένο Ιούλιο. Η κυπριακή δικαιοσύνη εισέρχεται σε μια νέα εποχή και θα πρέπει να κατακτηθεί επιτυχώς ο στόχος της εφαρμογής και λειτουργίας της μέσα από τη σωστή και συντονισμένη διαχείριση των όποιων δυσκολιών προκύπτουν. Σημαντική εξέλιξη είναι, επίσης, ο διορισμός δικηγόρων, μελών του ΠΔΣ, στο Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο και στο Ανώτατο Γνωμοδοτικό Συμβούλιο όπως επίσης και η δυνατότητα διορισμού δικηγόρων σε ανώτερες και ανώτατες δικαστικές θέσεις. Σε συνέχεια των αναγκών που είχαν προκύψει

-

«ΘΑ ΠΡΈΠΈΙ, ΣΥΝΈΠΏΣ, ΣΤΑΔΙΑΚΑ Η ΚΥΠΡΟΣ ΝΑ ΑΝΑΚΤΗΣΈΙ ΤΗ ΘΈΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΧΑΡΤΗ ΠΑΡΟΧΗΣ ΈΠΑΓΓΈΛΜΑΤΙΚΏΝ ΥΠΗΡΈΣΙΏΝ ΜΈΣΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΧΈΔΙΑΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΏΘΗΣΗ

των παρεχόμενων υπηρεσιών. Τα μέλη μας μπορούν πλέον να διεκπεραιώνουν μέσα από την ιστοσελίδα μας όλες τις εργασίες τους και να ενημερώνονται καθημερινά για όλα όσα αφορούν τον τομέα. Μια άλλη μεγάλη πρόκληση ήταν η διαχείριση των προβλημάτων που προέκυψαν σε σχέση με το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα (ΚΕΠ) λόγω της εμπλοκής μικρού αριθμού δικηγορικών γραφείων, όπου θα έπρεπε να ελεγχθούν συγκεκριμένες περιπτώσεις σύμφωνα με τις σχετικές εκθέσεις. Έτσι, προχωρήσαμε στην ενίσχυση του Τμήματος Εποπτικού Ελέγχου (AML) του ΠΔΣ, ώστε να καταστεί δυνατό σε σύντομο διάστημα να ολοκληρωθούν οι έλεγχοι και οι εκθέσεις να τεθούν ενώπιον του ΔΣ για να ληφθούν οι ανάλογες αποφάσεις. Οι αρνητικές εντυπώσεις οι οποίες έχουν δημιουργηθεί διεθνώς ως αποτέλεσμα καταχρήσεων του προγράμματος, σε συνδυασμό και με την τραπεζική και δημοσιονομική κρίση έχουν πλήξει σε σημαντικό βαθμό τον τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών, κεντρικού άξονα της οικονομίας μας, του οποίου βασικός παίκτης είναι και ο δικηγόρος. Θα πρέπει, συνεπώς, σταδιακά η Κύπρος να ανακτήσει τη θέση της στον παγκόσμιο χάρτη παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών μέσα από τον σχεδιασμό και την προώθηση συνεργειών, προκειμένου να ενισχυθούν τα θεμέλια για την επίτευξη δυναμικής και συγχρόνως βιώσιμης ανάκαμψης και ανάπτυξης. Η επαναπροώθηση της Κύπρου ως επιχειρησιακού και επενδυτικού κέντρου μπορεί να επιτευχθεί, για παράδειγμα, με την εστίαση σε νέους τομείς παροχής υπηρεσιών όπως π.χ. της διαιτησίας και διαμεσολάβησης, της αεροπλοΐας, της ναυτιλίας, της πνευματικής ιδιοκτησίας κ.ά. Ο ΠΔΣ αξιοποιώντας την εμπειρογνωμοσύνη των μελών του διαθέτει τα αντανακλαστικά προκειμένου να καταθέτει καινοτόμες προτάσεις, οι οποίες, αν εφαρμοστούν, θα συντελέσουν στη δημιουργία ασφαλούς προοπτικής για την οικονομία μας στο τοπίο των προκλήσεων που καλούμαστε να διαχειριστούμε.

ΔΡΟΜΟΛΟΓΕΙΤΑΙ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Λαμβάνοντας ιδιαιτέρως υπόψη ότι το τρίπτυχο εκπαίδευση - εξειδίκευση – διαρκής γνώση, δείχνει τον δρόμο για τους δικηγόρους, ώστε να επιτύχουν στο σύγχρονο ανταγωνιστικό και απαιτητικό περιβάλλον, ο ΠΔΣ δρομολογεί τη δημιουργία μόνιμης παροχής πλατφόρμας εκπαίδευσης, η οποία θα παρέχει τη δυνατότητα σε κάθε δικηγόρο οποιαδήποτε στιγμή το επιθυμεί να λάβει εκπαίδευση σε διάφορα θέματα. Θα πρέπει δε να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο της Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης Δικηγόρων πραγματοποιήθηκε μεγάλος αριθμός σεμιναρίων για θέματα Τεχνολογίας, Οικογενειακού Δικαίου, Διανοητικής Ιδιοκτησίας, Πτωχευτικού Δικαίου, Βιώσιμης Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, την Ευθανασία, το Προσφυγικό και Μεταναστευτικό, καθώς και σεμινάρια σε θέματα Δημόσιου, Αστικού και Διοικητικού Δικαίου. Επιπρόσθετα, ως ΠΔΣ έχουμε συμμετάσχει σε ένα μεγάλο πρόγραμμα του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΣτΕ) σε σχέση με την εκπαίδευση δικηγόρων για τους Νέους Θεσμούς Πολιτικής Δικονομίας. Το πρόγραμμα αυτό έχει ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριο του 2021 και έχουν εκπαιδευτεί 500 δικηγόροι. Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος σε συνεργασία πάντα με το ΣτΕ, συμμετέχουμε στην πλατφόρμα HELP όπου οι δικηγόροι μπορούν να παρακολουθήσουν τις νέες εξελίξεις και τους Νέους Θεσμούς που αναμένεται να τεθούν σε εφαρμογή το 2023. Όραμα του ΠΔΣ είναι να καταστεί εκπαιδευτικός φορέας για τα μέλη του και να μπορεί να προσφέρει συστηματική εκπαίδευση. Δεδομένης της συνεχούς μεταβαλλόμενης εποχής που διανύουμε με την τεχνολογία να επηρεάζει ολοένα και περισσότερο τη ζωή μας και κατ’ επέκταση το δικηγορικό επάγγελμα, οι δικηγόροι σήμερα καλούνται να προσαρμοστούν και να αναπτύξουν νέες δεξιότητες, παράλληλα με τη νομική γνώση. Πέραν της δικαστικής μεταρρύθμισης, ο ΠΔΣ συμμετείχε στις διαβουλεύσεις για τη σύσταση και λειτουργία της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς, την ίδρυση του Εμπορικού Δικαστηρίου και του Ναυτοδικείου, στον συντονισμό ενεργειών για τη βελτίωση και τον

εκσυγχρονισμό του Επ. Δικαστηρίου Λευκωσίας, στη διαχείριση των καθυστερημένων υποθέσεων (backlog).

Συμμετέχουμε, επίσης, σε μια νέα προσπάθεια που έχει

αρχίσει πρόσφατα για τη μεταρρύθμιση του Οικογενει-

ακού Δικαίου. Επιπλέον, συμμετέχουμε ως μέρος της ειδικής μονάδας που έχει συσταθεί για τη μεταρρύθμιση

της πρωτοβάθμιας δικαιοδοσίας υπό την αιγίδα της υπουργού Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης. Στο πλαίσιο

της συνεργασίας μας με τη Δικαστική Εξουσία έχουμε

συμμετάσχει στο πρόγραμμα που αφορά την ίδρυση της

Ανεξάρτητης Υπηρεσίας Δικαστηρίων, που αποσκοπεί στον διαχωρισμό των καθηκόντων της δικαστικής υπηρεσίας, της μεταφοράς, δηλαδή, της λειτουργίας των δικαστηρίων σε ανεξάρτητη υπηρεσία. Επάλληλα, καταβάλλεται συνεχής προσπάθεια για την ενί-

σχυση της θέσης του ΠΔΣ στο ευρωπαϊκό περιβάλλον μέσα

από τη συμμετοχή του στη CCBE και την επικοινωνία με

ευρωπαϊκούς θεσμούς. Ουσιαστική είναι επίσης η συμμετοχή του ΠΔΣ σε συνεδρίες

Επιτροπών της Βουλής: Νομικών, Οικονομικών, Ενέργει-

ας και Εμπορίου, Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Θεσμών, Ελέγχου, Υγείας, Μεταφορών, Περιβάλλοντος, καθώς και η πραγματοποίηση συναντήσεων με θεσμικούς φορείς και πολιτειακούς αξιωματούχους.

ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΥ

ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ

Συμπληρωματικά, μεταξύ των Δράσεων του ΠΔΣ κατά την

τρέχουσα περίοδο είναι και οι εξής:

• Η εφαρμογή του ijustice και η δημιουργία υποστηρικτικής

υποδομής για την ομαλή διεκπεραίωση των εργασιών.

• Συμμετοχή στην προπαρασκευαστική διαδικασία υλοποί-

ησης του ejustice.

• Η δημιουργία και προώθηση του Κυπριακού Κέντρου

Διαιτησίας και Διαμεσολάβησης (ΚΚΔΔ). Στόχος του ΠΔΣ

είναι να ενθαρρύνει το δικαστικό Σώμα την παραπομπή

ενός μεγάλου μέρους του backlog, για επίλυση στο ΚΚΔΔ.

• Δημιουργία του προγράμματος «Δικαιοσύνη για Όλους» με

στόχο την ισότιμη πρόσβαση σε δικηγόρο και κατ’ επέκταση

στη δικαιοσύνη συνανθρώπων μας που αδυνατούν να το

πράξουν. Δικαιούχοι του προγράμματος είναι μόνο φυσικά

πρόσωπα, λήπτες ΕΕΕ.

• Πιστοποίηση των λειτουργών συμμόρφωσης – ICA και

K2Integrity.

• AMLEX – Σύστημα κατηγοριοποίησης βάσει ρίσκου των

εποπτευόμενων οντοτήτων (ΔΕΠΕ, ΕΠΔΥ, δικηγόροι).

• Σύστημα αξιολόγησης των λειτουργών ΠΔΣ.

• Μελέτη για εφαρμογή συστήματος ηλεκτρονικής ψηφοφο-

• Ίδρυση Ταμείου Υποτροφιών.

• Παράδοση Εράνου: Στο πλαίσιο της κοινωνικής του ευθύνης, ο ΠΔΣ πραγματοποίησε έρανο για ενίσχυση των κοινοτήτων που έχουν πληγεί από τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2021 στην ορεινή Λεμεσό και Λάρνακα. Συγκεντρώθηκε και παραδόθηκε ισόποσα στους κοινοτάρχες των κοινοτήτων το ποσό των 10.000 ευρώ από εισφορές των μελών μας καθώς και εισφορά από το ταμείο του ΠΔΣ. • «Νομικός Γραμματισμός»: Ο ΠΔΣ υλοποιεί από κοινού με το Υπουργείο Παιδείας το πρόγραμμα του «Νομικού Γραμματισμού» για δεύτερη χρονιά. Μαθητές και εκπαιδευτικοί ενημερώνονται για το επάγγελμα του δικηγόρου για βασικές έννοιες της δικαιοσύνης, των δικαστηρίων και του Κράτους Δικαίου, έχοντας στόχο να συμβάλουμε στην απόκτηση και/ή ενίσχυση της νομικής κουλτούρας του συνόλου της κοινωνίας μας. •«Δράση Κοινής Αντίληψης για ενίσχυση της ισότητας των φύλων και καταπολέμησης των έμφυλων διακρίσεων στον εργασιακό χώρο της δικηγορίας». Η συνομολόγηση και υιοθέτηση της «Δράσης» αποτελεί μια πρωτοποριακή δέσμευση των δικηγορικών γραφείων σχετικά με απτές εφαρμοσμένες πολιτικές και πρακτικές στον εργασιακό χώρο και ειδικότερα στα δικηγορικά γραφεία, που στοχεύουν στην προώθηση και επίτευξη της έμφυλης ισότητας, πρόληψη και αντιμετώπιση των έμφυλων διακρίσεων στην εργασία.

ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ

δικηγορικής ύλης.

• Επανακυκλοφορία του Νομικού Βήματος σε ηλεκτρονική μορφή και αποστολή στα μέλη μας, συγκεντρωτικού ενημε-

ρωτικού δελτίου ανά τρίμηνο.

Προς τον στόχο της αναβάθμισης του δικηγορικού επαγγέλματος επικεντρώνονται και οι δυο προτάσεις του ΔΣ του ΠΔΣ, οι οποίες είναι υπό επεξεργασία στο Νομικό Συμβούλιο: Η μία αφορά τη μεταφορά του Μητρώου των δικηγόρων των μη ασκούντων τη δικηγορία στον ΠΔΣ. Τη διαχείριση αυτού του Μητρώου έχει σήμερα το Ανώτατο Δικαστήριο. Η δεύτερη πρόταση αφορά τον εκσυγχρονισμό των όρων εισδοχής των νέων δικηγόρων στο επάγγελμα, την αναβάθμιση και αλλαγή του πλαισίου των εξετάσεων καθώς και την αναβάθμιση των διαλέξεων που παρακολουθούν οι ασκούμενοι δικηγόροι για να εισέλθουν στο δικηγορικό Σώμα. Άλλες εκσυγχρονιστικές προτάσεις οι οποίες είναι οι ODR (Οnline Dispute Resolution) ακροάσεις. Να εκδικάζονται, δηλαδή, υποθέσεις ηλεκτρονικά και εξ αποστάσεως, όπου δεν είναι ανάγκη να ακουστεί μαρτυρία όπως επίσης και η μαγνητοφώνηση των πρακτικών στα δικαστήρια. Συνοψίζοντας, η δικαιοσύνη αποτελεί βασικό πυλώνα του Κράτους Δικαίου και της ομαλότητας στην οικονομική και κοινωνική ζωή. Παρόλα αυτά είναι ξεκάθαρο ότι υπάρχουν διαχρονικές αδυναμίες που απαιτούν εκσυγχρονισμό. Είναι ισχυρή πεποίθησή μας ότι με αποφασιστικότητα, συνδυαστική προσέγγιση, υπευθυνότητα, καλά μελετημένες και συντονισμένες δράσεις, η σταθερή παρουσία του ΠΔΣ μπορεί να συμβάλει εμπράκτως στις αναγκαίες τομές που απαιτεί το σύγχρονο περιβάλλον μέσα στο οποίο ασκείται το δικηγορικό επάγγελμα, για τη διαμόρφωση εντέλει μιας κουλτούρας, η οποία θα βοηθήσει τη μετεξέλιξη του δικαστικού μας συστήματος ούτως ώστε να ανταποκρίνεται στον διαρκή στόχο της εξειδίκευσης, της ποιότητας και της επιτάχυνσης της απονομής της δικαιοσύνης.

Τ

ο 2022 ήταν μια ασταθής χρονιά για την παγκόσμια οικονομία. Ο πληθωρισμός έφτασε στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 40 ετών σε πολλές χώρες και βασικοί δείκτες όπως η αύξηση

του πραγματικού ΑΕΠ (GDP) υποδεικνύουν ύφεση. Ως αποτέλεσμα, πολλές κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο αντέδρασαν αυξάνοντας τα βασικά επιτόκια για να προσπαθήσουν να καταπολεμήσουν τον πληθωρισμό. Ο αντίκτυπος του πληθωρισμού έγινε αισθητός από τα νοικοκυριά που είδαν το διαθέσιμο εισόδημά τους να διαβρώνεται, καθώς και τις επιχειρήσεις που έπρεπε επίσης να αντιμετωπίσουν ζητήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας και το κόστος εισαγωγής. Η συνολική αβεβαιότητα έχει αυξηθεί σε όλα τα μέτωπα. Το 2021 η παγκόσμια οικονομία παρουσίασε ανάπτυξη, η οποία μετρούμενη σε όρους πραγματικού ΑΕΠ, ανέκαμψε στο 5,8% μετά την πτώση κατά το πρώτο έτος της πανδημίας. Οι αναλυτές είχαν προβλέψει ανάπτυξη για το 2022 στο 5,6%, ωστόσο, η ανάπτυξη ήταν κατώτερη των προσδοκιών με τον ΟΟΣΑ (OECD) να προβλέπει ότι η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ για το 2022 θα κλείσει περίπου στο 3,0%. Κοιτάζοντας το 2023, ο ΟΟΣΑ αναμένει περαιτέρω υποτονική ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας κοντά στο 2,0%. Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ για το έτος εκτιμάται σε 5,6% για την Κύπρο (Ε.Ε.: 3,3%), από 6,6% (Ε.Ε.: 5,4%) το 2021. Το 2023

υψηλότερων επιτοκίων, χαλάρωσης των περιορισμών της εφοδιαστικής αλυσίδας και αύξησης των μισθών σε επίπεδα χαμηλότερα από τον πληθωρισμό. Η Παγκόσμια Τράπεζα (World Bank) προβλέπει ότι ο παγκόσμιος πληθωρισμός για το 2023 θα είναι περίπου 5%, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να προβλέπει τον πληθωρισμό στην Κύπρο σε πιο συγκρατημένο 4,2% (ΕΕ: 4,6%). Απαντώντας στον πληθωρισμό, οι κεντρικές τράπεζες αύξησαν σταθερά τα βασικά τους επιτόκια με σκοπό να μειώσουν τον πληθωρισμό. Οι πρώτες αυξήσεις στις ανεπτυγμένες χώρες ξεκίνησαν τον Δεκέμβριο του 2021, με επικεφαλής την Τράπεζα της Αγγλίας (Bank of England) και ακολούθησε η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Federal Reserve) τον Μάρτιο του 2022. Η ΕΚΤ (ECB) άργησε να αντιδράσει, αλλά ακολούθησε το ίδιο δρόμο το δεύτερο εξάμηνο του έτους και αύξησε τα βασικά επιτόκια κατά 200 μονάδες στο 2,25% (ΗΠΑ: 375 μονάδες αύξηση στο 4,0%). Αυτή η τάση αναμένεται να συνεχιστεί το 2023, με τον οίκο Goldman Sachs να προβλέπει ότι τα επιτόκια θα κορυφωθούν περίπου στο 3,0% στην ΕΕ (ΗΠΑ: 5,0%), αν και οι κεντρικές τράπεζες ενδέχεται να συνεχίσουν να αυξάνουν περαιτέρω τα επιτόκια εάν

10,6%), τα στοιχεία αυτά είναι δραματικά αυξημένα σε σύγκριση με το 2021, όταν ο πληθωρισμός στην Κύπρο ήταν 2,3% (Ε.Ε. 5,0%). Το 2023 ο πληθωρισμός αναμένεται να μειωθεί λόγω ενός συνδυασμού

Ωστόσο, τα αυξημένα επιτόκια συνέβαλαν στη βελτίωση της κερδοφορίας των τραπεζών, μετά από χρόνια χαμηλών και ενίοτε αρνητικών επιτοκίων. Οι τράπεζες θα πρέπει να γνωρίζουν ότι καθώς αυξάνεται το κόστος δανεισμού και σε συνδυασμό με άλλους υφεσιακούς παράγοντες, αυξάνεται και η πιθανότητα αθέτησης υποχρεώσεων των πελατών τους. Στην Κύπρο όπου το θέμα των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (ΜΕΔ) έχει μετατοπιστεί σε μεγάλο βαθμό εκτός τραπεζικού συστήματος, οι τράπεζες

ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ

Προχωρώντας από τα επιτόκια, ο αντίκτυπος του πληθωρισμού σε τοπικό επίπεδο είναι ορατός μέσω των υψηλότερων τιμών των τροφίμων, των πρώτων υλών και της ενέργειας. Αυτά μπορούν σε μεγάλο βαθμό να αποδοθούν στην ενίσχυση του αμερικανικού δολαρίου και στον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο Κυπριακός Δείκτης ΔΤΚ (CPI), όπως αναφέρει ο οίκος Moody’s, έχει αυξηθεί σημαντικά και διαμορφώθηκε στο 114,01 τον Οκτώβριο του 2022, σε σύγκριση με 105,1 τον Δεκέμβριο του 2021. Αυτό έχει πλήξει το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών που αντιμετωπίζουν επίσης αυξημένα επιτόκια στα δάνεια τους και σταθερούς μισθούς. Αυτή την ώρα, η κυπριακή Βουλή εξετάζει πρόταση για αύξηση της αμοιβής των δημοσίων υπαλλήλων κατά 4,7%, με τους εργοδότες του ιδιωτικού τομέα να αναμένεται να λάβουν παρόμοια μέτρα που θα βοηθήσουν στη διόρθωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών. Η αυξημένη ισχύς του δολαρίου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη «φυγή προς την ασφάλεια» κεφαλαίων που αναζητούν υψηλότερες αποδόσεις στις ΗΠΑ. Η συναλλαγματική ισοτιμία USD/EUR αυτή τη στιγμή είναι $1,02/€1,00, μειωμένη κατά περίπου 10% από την αρχή του έτους, όταν ήταν $1,13/€1,00. Αυτό έχει επηρεάσει πολύ την Κύπρο, καθώς εισάγουμε πολύ περισσότερα από όσα εξάγουμε. Οι προβλέψεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της ΕΚΤ, υποδεικνύουν πτώση του πληθωρισμού σε πιο ήπια επίπεδα το 2023 και τα επιτόκια κορυφώνονται όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Αυτά αναμένεται να οδηγήσουν σε σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία USD/EUR τα επόμενα δύο χρόνια, που θα κυμαίνεται μεταξύ $1,02/€1,00 και $1,04/€1,00. Ένας τομέας στον οποίο έχουν συνεισφέρει οι ΑΞΕ είναι η μεταφορά έδρας εταιρειών (Headquartering), όπου έχουν στοχευθεί για προσέλκυση διεθνείς εταιρείες, ως μέρος μιας κυβερνητικής πρωτοβουλίας να προσελκύσει εργοδότες και εργαζομένους υψηλού επιπέδου στο νησί. Τα τελευταία χρόνια, έχουμε δει μερικές αξιόλογες διεθνείς εταιρείες να εγκαθίστανται στην Κύπρο. Ενώ πολλές από αυτές τις εταιρείες προσλαμβάνουν προσωπικό τοπικά,

ορισμένες επιλέγουν να μεταφέρουν βασικό προσωπικό από το εξωτερικό. Το Υπουργείο Εσωτερικών ανακοίνωσε ότι περίπου 4.500 οικογένειες έχουν μετακομίσει στο νησί το 2022, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας. ΑΚΙΝΗΤΑ Ένας άλλος τομέας που επωφελήθηκε από τις ΑΞΕ είναι αυτός της ακίνητης περιουσίας, με τη ζήτηση για απόκτηση και ενοικίαση κατοικιών να συνεχίζεται. Σε αντίθεση με τις τάσεις στις ανεπτυγμένες χώρες, οι τιμές για αγορά και ενοικίαση κατοικιών έχουν αυξηθεί κατά τη διάρκεια του έτους, με τον Δείκτη Τιμών Κατοικιών (Residential Property Price Index), που εξέδωσε η Κεντρική Τράπεζα Κύπρου, να παρουσιάζει ετήσια αύξηση 4,7% το δεύτερο τρίμηνο του 2022 (2021: 0,2% ετήσια αύξηση). Εκτός από τους ντόπιους αγοραστές, αυξήθηκε το ενδιαφέρον και από γειτονικές χώρες όπως το Ισραήλ και ο Λίβανος, που βλέπουν την Κύπρο ως ένα σταθερό και ευκαιριακό επενδυτικό περιβάλλον κοντά στην πατρίδα τους. Η ζήτηση για ενοικιαζόμενα ακίνητα έχει επίσης αυξηθεί δραματικά, ενισχυμένη από έναν αυξημένο πληθυσμό που περιλαμβάνει περίπου 20.000 άτομα που μετεγκαταστάθηκαν λόγω του πολέμου και των κυρώσεων. Το ζήτημα έχει οξυνθεί από τα αυστηρότερα κριτήρια δανεισμού, τα οποία καθιστούν τα ενοίκια τη μόνη βιώσιμη επιλογή για ορισμένες οικογένειες. Ενδεικτικά, το μηνιαίο ενοίκιο για διαμέρισμα δύο υπνοδωματίων στη Λεμεσό κυμαίνεται μεταξύ €1.500 - €2.000 (2021: €1.100 - €1.750), προς μεγάλη απογοήτευση των ενδιαφερομένων ενοικιαστών. Οι τιμές των ενοικίων και των ακινήτων αναμένεται να συνεχίσουν την ανοδική τάση το επόμενο έτος λόγω της σχετικής έλλειψης προσφοράς ποιοτικών ακινήτων και της συνεχιζόμενης ζήτησης από το εξωτερικό. Αν και υπάρχει κάποιος λόγος για αισιοδοξία, θα πρέπει να περιμένουμε να αντιμετωπίσουμε μεγάλες προκλήσεις το 2023. Οι καταναλωτές θα πρέπει να επανεκτιμούν την οικονομική τους θέση και να ενημερώνουν τον προϋπολογισμό τους σε τακτική βάση. Η προετοιμασία ενός προϋπολογισμού είναι αναπόσπαστο μέρος του οικονομικού σχεδιασμού, διασφαλίζοντας ότι τα άτομα δεν ξοδεύουν χρήματα που δεν έχουν, και ρίχνει φως στις κακές συνήθειες δαπανών. Ο προϋπολογισμός επιτρέπει επίσης στους καταναλωτές να εστιάζουν στις ανάγκες έναντι των επιθυμιών τους και να διασφαλίζουν ότι ένα μέρος του τρέχοντος εισοδήματός τους αποθηκεύεται σε ένα προσωπικό ταμείο έκτακτης ανάγκης. Το Ινστιτούτο CFA (CFA Institute) συνιστά να κατανέμεται το μηνιαίο εισόδημα με βάση τις αποκλειστικές οικονομικές συνθήκες κάθε ατόμου, κατανέμοντας με ένα ανώτερο όριο το ποσοστό του μηνιαίου εισοδήματος που πρέπει να δαπανηθεί σε μη διακριτικές υποχρεώσεις (π.χ. λογαριασμούς, δάνεια κ.τλ.), έπειτα κατανέμοντας με ένα ανώτερο όριο το ποσοστό του μηνιαίου εισοδήματος που θα δαπανηθεί σε αντικείμενα διακριτικής ευχέρειας (π.χ. ταξίδια, ψώνια ή φαγητό) και τέλος, κατανέμοντας με ένα κατώτατο όριο, το ποσοστό του μηνιαίου εισοδήματος που θα διατεθεί

ο 2022 ήταν ομολογουμένως μια

ιδιαίτερα δύσκολη χρονιά, αφού την πανδημία διαδέχθηκε ο πόλεμος

στην Ουκρανία με διαδοχικά πακέτα κυρώσεων της Ε.Ε. κατά της Ρωσίας και με τη Ναυτιλία να βρίσκεται στο επίκεντρο

των εξελίξεων. Κληθήκαμε να διαχειριστούμε την εφαρμογή πλαισίου κυρώσεων που θα έπλητταν την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής Ναυτιλίας θέτοντας σε κίνδυνο τη βιωσιμότητά της. Η Κύπρος συμμετείχε ενεργά και εποικοδομητικά στις διαπραγματεύσεις για διαμόρφωση των κυρώσεων με γνώμονα τα μέτρα να είναι αποτελεσματικά, ενιαία εφαρμόσιμα και να περιορίζουν στο μέτρο του δυνατού τη συρρίκνωση της ευρωπαϊκής και κατ’ επέκταση της κυπριακής Ναυτιλίας. Σε αρκετές περιπτώσεις η προσπάθειά μας στέφθηκε με επιτυχία περιορίζοντας στο μέτρο του δυνατού τις διαγραφές πλοίων προς νηολόγια τρίτων κρατών. Οι απώλειες που καταγράφουμε, απόρροια των κυρώσεων, ανέρχονται γύρω στα 70 πλοία ολικής χωρητικότητας που ξεπερνά τα 2,2 εκατομμύρια. Την ίδια στιγμή δημιουργήσαμε το κατάλληλο πλαίσιο και προσφέραμε άμεση στήριξη και καθοδήγηση στις εταιρείες που κατέκλυσαν με αιτήματα το υφυπουργείο σε σχέση με την εφαρμογή των κυρώσεων, ενώ η κοινωνική μας ευθύνη και η στήριξή μας προς τη Ναυτιλιακή Βιομηχανία και ιδιαίτερα τους ναυτικούς συνεχίστηκε και το 2022. Συγκεκριμένα, στον επαναπατρισμό και στον εμβολιασμό χιλιάδων ναυτικών που κάναμε πράξη στο διάστημα της πανδημίας, προστέθηκε και η διαμόρφωση πλαισίου, σε συνεργασία με τον τραπεζικό τομέα, για άνοιγμα τρεχούμενων λογαριασμών στην Κύπρο με απλουστευμένες

ΟΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΜΑΣ

να ζήσουν τις οικογένειές τους.

του 2022 δεν πέφτει μόνο με τις πιο πάνω δυσμε-

εξελίξεις αλλά και με σημαντικά ορόσημα και επιτεύγματα που δημιουργούν τις προϋποθέσεις στο να καταστεί η Ναυτιλία μας πιο ανθεκτική στις κρίσεις και στις προκλήσεις αλλά και πιο ανταγωνιστική, ευέλικτη και αποτελεσματική.

Από τις 35 Δράσεις της Εθνικής Στρατηγικής «SEA Change 2030» που παρουσιάσαμε τον Οκτώβριο του 2021, εντός του 2022 υλοποιήσαμε τις 23, ενώ θέσαμε υπό σχεδιασμό και σε πορεία υλοποίησης τις υπόλοιπες 12 Δράσεις, σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα που έχουν τεθεί. Συγκεκριμένα, δημιουργήθηκε το πλαίσιο παροχής μονοθυριδικής εξυπηρέτησης (one-stop-shipping-shop) με δύο σημαντικές δράσεις που αποτελούσαν διαχρονικά αιτήματα της Ναυτιλιακής Βιομηχανίας και θα συμβάλουν καταλυτικά στη παροχή πιο ευέλικτης, άμεσης, αποτελεσματικής και ενιαίας πελατοκεντρικής εξυπηρέτησης. Πρόκειται για τη δημιουργία της Ναυτιλιακής Εταιρείας Περιορισμένης Ευθύνης με την προώθηση και ψήφιση του σχετικού Νόμου από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, η εφαρμογή του οποίου θα καταστήσει πιο ελκυστική την εγγραφή ναυτιλιακών εταιρειών στην Κύπρο και θα συμβάλει στην περαιτέρω ανάπτυξη του κυπριακού Νηολογίου. Επιπρόσθετα, ξεκίνησε και βρίσκεται σε εξέλιξη ο Ψηφιακός Μετασχηματισμός του υφυπουργείου ο οποίος αναμένεται να απλοποιήσει και να βελτιώσει τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Το έργο, το οποίο χρηματοδοτείται από την Ε.Ε. μέσω του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, αναμένεται να ολοκληρωθεί το πρώτο τρίμηνο του 2024, δημιουργώντας ένα περιβάλλον εργασίας και εξυπηρέτησης χωρίς χαρτί (paperless environment). Τα πρώτα δείγματα γραφής από την Ψηφιακή Μετάβαση θα έχουν την ευκαιρία να βιώσουν οι συναλλασσόμενοι με το υφυπουργείο από τις αρχές του 2023 με τη δημιουργία κινητής εφαρμογής (MobileApp), όπου η κάθε ψηφίδα που ολοκληρώνεται θα είναι διαθέσιμη στους χρήστες μέσω κινητού τηλεφώνου. Επιπρόσθετα, προωθείται άμεσα η δημιουργία «Ηλεκτρονικού Γραφείου Υποστήριξης» (eHelpdesk) και η δημιουργία «Ηλεκτρονικής Ναυτιλιακής Βιβλιοθήκης» (e-Maritime Library).

ενεργό παρουσία στις διεργασίες για το υπό διαμόρφωση νομοθετικό πλαίσιο της Ε.Ε. (Fitfor55) και του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού με προτάσεις που να είναι πρακτικά εφαρμόσιμες λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες του Ναυτιλιακού Τομέα. Σε εθνικό επίπεδο ενθαρρύνουμε τη Ναυτιλιακή Βιομηχανία στις προσπάθειες που καταβάλλει για μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της Ναυτιλίας θέτοντας σε εφαρμογή, μεταξύ άλλων, Πράσινα Φορολογικά Κίνητρα αλλά και χρηματοδοτικά εργαλεία για ενθάρρυνση της Έρευνας και Καινοτομίας στη Ναυτιλία, υλοποιώντας τη σχετική Συνεργασία με το ΙΔΕΚ. Επιπρόσθετα, μέσα από υβριδικές ημερίδες που απευθύνονται στην Παγκόσμια Ναυτιλία, η Κύπρος συμβάλλει στην ανάπτυξη ενός γόνιμου διαλόγου και εξαγωγής χρήσιμων συμπερασμάτων για την ανθρακοποίηση της Ναυτιλίας τροφοδοτώντας τις διεργασίες για διαμόρφωση ρυθμιστικού πλαισίου σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο. Μετά από δύο χρόνια πανδημίας όπου ήταν πρακτικά αδύνατη η στοχευμένη προβολή της κυπριακής Ναυτιλίας, επανεργοποιήθηκε η όλη προσπάθεια μέσα από εκστρατείες και επισκέψεις σε σημαντικά ναυτιλιακά κέντρα όπως η Ιαπωνία, Ολλανδία, Γερμανία και Ελλάδα, με ένα πολύ πιο πλούσιο οπλοστάσιο κινήτρων και επιχειρημάτων στη φαρέτρα μας, θέτοντας τις προϋποθέσεις προσέλκυσης νέων πλοίων και ναυτιλιακών εταιρειών στην Κύπρο. Άκρως επιτυχημένη ήταν και η διοργάνωση, μετά από τρία χρόνια, του Συνεδρίου «Ναυτιλιακή Κύπρος 2022» που ξεπέρασε κάθε προηγούμενο σε συμμετοχή από ναυτιλιακούς παράγοντες πέραν των 35 χωρών, όπου μας δόθηκε η ευκαιρία να προβάλουμε τη χώρα μας ως ένα διεθνές ποιοτικό ναυτιλιακό κέντρο. Η εφαρμογή των κυρώσεων μπορεί να οδήγησε σε διαγραφές πλοίων, την ίδια όμως στιγμή καταγράφονται και εγγραφές νέων πλοίων. Συγκεκριμένα κατά τους πρώτους 11 μήνες του 2022 έχουν καταγραφεί γύρω στις 130 νηολογήσεις πλοίων ολικής χωρητικότητας 2,7 εκατομμυρίων, ενώ σημαντική είναι και η αύξηση ναυτιλιακών εταιρειών που εντάσσονται στο Σύστημα Φόρου Χωρητικότητας του υφυπουργείου.

ΕΠΙΒΑΤΙΚΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ Το 2022 αποτέλεσε χρονιά ορόσημο για την επιβατική Ναυτιλία και τον θαλάσσιο τουρισμό. Η προσπάθεια για εναλλακτική συνδεσιμότητα με την επαναλειτουργία της θαλάσσιας επιβατικής σύνδεσης Κύπρου-Ελλάδας μετά από 21 χρόνια απέδωσε καρπούς, με πέραν των 7.000 συμπολιτών μας να κάνουν χρήση της υπηρεσίας. Αναφορικά με τον τομέα της κρουαζιέρας, η προσπάθεια που ξεκίνησε τους τελευταίους μήνες για προσέλκυση υψηλού επιπέδου κρουαζιερόπλοιων στην Κύπρο, συνεχίστηκε με επιτυχία και η χώρα μας θα αρχίσει να εδραιώνεται ως ποιοτικό κέντρο κρουαζιέρας με όλα τα συνεπακόλουθα οφέλη για τον Τουρισμό, τη Λιμενική Βιομηχανία και την Εθνική Οικονομία. Την ίδια περίοδο συνεχίστηκε η στήριξη της ακτοπλοΐας μέσα από στοχευμένο σχέδιο κρατικής ενίσχυσης (de minimis) συμβάλλοντας στον εκσυγχρονισμό του ακτοπλοϊκού μας στόλου για να προσφέρει ακόμη πιο ποιοτικές υπηρεσίες στον τουρισμό. Ένας από τους πιο σημαντικούς στόχους του υφυπουργείου είναι η καλλιέργεια θαλάσσιας και ναυτιλιακής κουλτούρας στους νέους μας. Γίνεται μια αξιοσημείωτη προσπάθεια να επικοινωνήσουμε και να προωθήσουμε τον συναρπαστικό τομέα της Ναυτιλίας. Με διαδραστικές δράσεις όπως το «SEA…your Horizon» και το Φεστιβάλ «ΘΑΛΑΣΣΑ», με πρωτότυπες εκστρατείες όπως το «Let’s DISCO», με τη σύσταση Ομάδας Καθοδήγησης από νεαρούς επιστήμονες που υπηρετούν τη Ναυτιλία και με σύσσωμη τη Ναυτιλιακή Βιομηχανία στο πλευρό μας, συζητάμε και διαφωτίζουμε μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς για τη σημασία και τις προοπτικές που προσφέρει ο τομέας. Παράλληλα έχει δημιουργηθεί Επιτροπή Προώθησης Ναυτιλιακών Σπουδών και Επαγγελμάτων όπου Υφυπουργείο και Ναυτιλιακή Βιομηχανία αξιολογούμε από κοινού προγράμματα σπουδών από όλα τα ακαδημαϊκά ιδρύματα για να προβούμε σε συστάσεις περαιτέρω βελτίωσής τους για να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες του τομέα. Επιδίωξή μας να τεθούν οι βάσεις για να βγάλουμε Κύπριους επιστήμονες που θα στηρίξουν τη Ναυτιλία μας. Το 2022 ολοκληρώθηκε επίσης η πιο βασική συνιστώσα της Γαλάζιας Οικονομίας της Κύπρου. Πρόκειται για το πλαίσιο που διέπει τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, μέσα από το οποίο θα μπορεί να μεγιστοποιηθεί η αναπτυξιακή δυναμική της θαλάσσιας επικράτειας της χώρας μας, κατά τρόπο ολιστικό και αειφόρο. Το 2023 χαράζει με τις ίδιες μεγάλες προκλήσεις, με δεδομένη τη γεωπολιτική αστάθεια και το έντονα ευμετάβλητο περιβάλλον που μοιραία επηρεάζει σημαντικά τη Ναυτιλία, ως αιμοδότη του παγκόσμιου εμπορίου. Στις πιο πάνω δύσκολες συνθήκες η κυπριακή Ναυτιλία έχει ξεκάθαρο όραμα και πορεία πλεύσης, όσο αυξάνεται το ποσοστό υλοποίησης της Εθνικής Στρατηγικής τόσο θα δυναμώνει και θα οχυρώνεται για να καταστεί ακόμη πιο ανθεκτική και ανταγωνιστική. Οι βάσεις που θέσαμε τα τελευταία χρόνια για ανάπτυξη της κυπριακής Ναυτιλίας είναι στέρεες. Εκφράζεται η πεποίθηση ότι με τη συνέχιση αυτής της πορείας, η Ναυτιλία μας θα έχει ευοίωνο μέλλον συνεισφέροντας περαιτέρω στην Εθνική Οικονομία, εδραιώνοντας τη θέση της στο παγκόσμιο και ευρωπαϊκό ναυτιλιακό πρεσβευτή

Τ

ο 2023 μόλις «άνοιξε πανιά» για

το ταξίδι του και πριν περάσουμε σε

μια ανασκόπηση των προκλήσεων

και προοπτικών που «μεταφέρει» το

νέο έτος, ας ξεκινήσουμε με έναν

απολογισμό στο απερχόμενο έτος 2022 και ιδιαίτερα πώς σημάδευσε τον Τομέα της Ναυτιλίας. Το 2022 έφερε μαζί του σταδιακά την επιστροφή στην κανονικότητα μετά από μια παρατεταμένη περίοδο αβεβαιότητας και παγκόσμιας ύφεσης λόγω της πανδημίας Covid-19. Ταυτόχρονα όμως, ανέδειξε τον Τομέα της Ναυτιλίας ως έναν από τους πιο σημαντικούς «αιμοδότες» της κυπριακής οικονομίας, ο οποίος συνέχισε να μεταφέρει το 90% του παγκόσμιου εμπορίου και να προσφέρει τις ζωτικές υπηρεσίες της στην ανθρωπότητα και να αποτελεί αναπόσπαστο

κομμάτι της αλυσίδας εφοδιασμού για την πλειονότητα

των επιχειρήσεων αυτή την κρίσιμη περίοδο, τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και διεθνώς. Η κυπριακή Ναυτιλιακή Βιομηχανία συνέχισε να αποτελεί

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Ωστόσο, στη συνέχεια του έτους, βρέθηκε αντιμέτωπη με τις αρνητικές επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία, που επηρέασε αρνητικά σε μεγάλο βαθμό την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα και τον Τομέα της Ενέργειας, που συνδέεται άμεσα με τη Ναυτιλία. Στο μέτωπο της «Πράσινης» Μετάβασής της η κυπριακή Ναυτιλία το 2022 είχε ενεργό ρόλο στις εξελίξεις στα θέματα προσπάθειας βιώσιμης εφαρμογής των περιβαλλοντικών κανονισμών που αφορούν τον Τομέα των Θαλάσσιων Μεταφορών. Αναδείχτηκε, ότι η συνεργασία μεταξύ της βιομηχανίας και των ρυθμιστικών οργάνων είναι το κλειδί προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά και ότι η άμεση εφαρμογή ενός παγκόσμιου ταμείου θα βοηθήσει τη Ναυτιλιακή Βιομηχανία να επιτύχει πιο γρήγορα τους στόχους απανθρακοποίησης που έχουν τεθεί από τον ΙΜΟ και θα διασφαλίσει ίσους όρους ανταγωνισμού ανά το παγκόσμιο για τη Ναυτιλιακή Βιομηχανία.

πλήρες εγκεκριμένο από την Ε.Ε., επέτρεψε τη διατήρηση υφιστάμενων και ακόμη την προσέλκυση περισσότερων, υψηλού επιπέδου ασφάλειας, πλοίων και ναυτιλιακών εταιρειών στην Κύπρο και τη διατήρηση τής απασχόλησης για πάνω από 9.000 υπαλλήλους στη στεριά και 55.000 ναυτικούς σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται από την Κύπρο.

ΒΕΛΤΙΩΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Για να μπορέσει όμως να συνεχίσει να αποτελεί, όπως για δεκαετίες τώρα, ένα σταθερό πόλο έλξης ξένων επενδύσεων, να προσφέρει απασχόληση σε Κύπριους αλλά και να στηρίζει και άλλες επιχειρήσεις με οικονομικές δραστηριότητες που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τον Ναυτιλιακό Τομέα και να προσφέρουν θέσεις εργασίας σε πολλούς εργαζομένους, διατηρώντας τα πιο πάνω βασικά και διαχρονικά χαρακτηριστικά της, απαιτείται να υλοποιηθούν τα πιο κάτω βελτιωτικά μέτρα: 1.Μονοθυριδικό Ναυτιλιακό Κέντρο Εξυπηρέτησης («One-Stop-Shipping-Centre») Με την ομόφωνη στήριξη όλων των πολιτικών κομμάτων στη

ενισχύει και προωθεί την ανάπτυξη της κυπριακής ναυτιλίας. Για να μπορέσει όμως να αναβαθμίσει τις παρεχόμενες υπηρεσίες του στην κυπριακή Ναυτιλιακή Βιομηχανία σε βαθμό που να ικανοποιούν τις συνεχώς μεταλλασσόμενες λειτουργικές ανάγκες του 11ου παγκοσμίως και 3ου μεγαλύτερου εμπορικού στόλου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι επάναγκες όπως δημιουργηθεί άμεσα, εξιδεικευμένο Μονοθυριδικό Ναυτιλιακό Κέντρο Εξυπηρέτησης («One-Stop-Shipping-Centre») στο Υφυπουργείο Ναυτιλίας. Η προτεινόμενη αυτή νέα υπηρεσία θα ασχολείται με θέματα σύστασης και λειτουργίας ναυτιλιακών εταιρειών, θέματα Κυπριακού Νηολογίου, φορολογικά ζητήματα Εμπορικής Ναυτιλίας, επιλεγμένα θέματα κράτους Σημαίας, θέματα εγγραφής στο Τμήμα Μετανάστευσης πολιτών χωρών Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) που θα εργοδοτούνται στην Κύπρο από ναυτιλιακές εταιρείες και έκδοσης σχετικών βεβαιώσεων, καθώς επίσης και θέματα έκδοσης αδειών παραμονής και εργασίας στην Κύπρο πολιτών χωρών εκτός Ε.Ε. που θα εργοδοτούνται από ναυτιλιακές εταιρείες. 2.Δημιουργία Ναυτιλιακής

εταιρειών, που είναι ιδιοκτήτες κυπριακών πλοίων, αποτελεί επίσης η πρόσφατη ομόφωνη έγκριση νομοσχεδίου για τη δημιουργία Ναυτιλιακής Εταιρείας Περιορισμένης Ευθύνης (Ν.Ε.Π.Ε.) από τη Βουλή των Αντιπροσώπων. Το Επιμελητήριο εργάζεται στενά με το Υφυπουργείο Ναυτιλίας για την άμεση εφαρμογή του χρόνιου αυτού αιτήματος της Ναυτιλιακής Βιομηχανίας.

3.Ψηφιοποίηση/Αυτοματοποίηση των υπηρεσιών του Υφυπουργείου Ναυτιλίας Η ολική Ψηφιοποίηση/Αυτοματοποίηση των υπηρεσιών του Υφυπουργείου Ναυτιλίας προς ναυτιλιακές εταιρείες, με την παροχή μίας πιο ευέλικτης, άμεσης, αποτελεσματικής και ενιαίας πελατοκεντρικής εξυπηρέτησης επί 24ωρης βάσης, θα καταστήσει την κυπριακή Ναυτιλία ουσιωδώς πιο ανταγωνιστική και αποτελεί μόνιμο αίτημα της Ναυτιλιακής Βιομηχανίας. Η Ψηφιοποίηση/Αυτοματοποίηση όλων των παρεχόμενων υπηρεσιών του ΥΦΥΝ, θα δημιουργήσει ένα αμιγώς ψηφιακό περιβάλλον, διαμορφώνοντας το πλαίσιο υποστήριξης μονοθυριδικής εξυπηρέτησης, κάτι που μπορεί να υλοποιηθεί μέσα από συγκεκριμένο έργο που χρηματοδοτείται από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 4.Δημιουργία Εξειδικευμένου Χρηματοδοτικού Οργανισμού Ναυτιλίας / Μεταφορών Η υπάρχουσα δομή δανεισμού αγοράς πλοίων από κυπριακές εμπορικές τράπεζες δεν μπορεί να καλύψει τις υψηλού μεγέθους και εξειδικευμένες ανάγκες παροχής λειτουργικής ρευστότητας σε πλοιοκτήτριες εταιρείες. Υπάρχει λοιπόν, η υπαρκτή ανάγκη δημιουργίας ενός Εξειδικευμένου Χρηματοδοτικού Οργανισμού στον Τομέα της Ναυτιλίας και ευρύτερα των μεταφορών, ο οποίος θα επικεντρώνεται αποκλειστικά στην παροχή δανείων για την αγορά πλοίων ή άλλων μορφών μεταφορές, μέσω της χρηματοδοτικής στήριξης άλλων περιφερειακών χρηματοδοτικών οργανισμών, υποστηρίζοντας τις προσπάθειες «πράσινου» μετασχηματισμού του τομέα.

5.Τουρκικό εμπάργκο σε κυπριακά πλοία Από το 1987, αποτελεί την «Αχίλλειο Πτέρνα» της κυπριακής Σημαίας, παρεμποδίζοντας την περαιτέρω ανάπτυξη του κυπριακού Νηολογίου. Καθίσταται λοιπόν επάναγκες, να ακολουθηθεί μία πολύ-επίπεδη διεκδικητική εκστρατεία από την κυπριακή Πολιτεία τόσον στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και διεθνώς για την άσκηση μέγιστης πίεσης στην Τουρκία να άρει άμεσα αυτή την παράνομη απαγόρευση, λαμβάνοντας υπόψη τις πρόσφατες γεωπολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη και ειδικά, τη στάση που τήρησε η Ε.Ε. στην Ουκρανία. Υπάρχουν αναμφισβήτητα προκλήσεις μπροστά μας, ιδιαίτερα καθώς ο Τομέας της Ναυτιλίας έχει μπροστά του ένα απαιτητικό ταξίδι με στόχο τον βιώσιμο εναρμονισμό του με τους στόχους απανθρακοποίησής του και της αντιμετώπισης των περίπλοκων ζητημάτων που προκύπτουν από το εύθραυστο γεωπολιτικό περιβάλλον, αλλά υπάρχουν επίσης ευκαιρίες και σ’ αυτές πρέπει να εστιάσουμε. Η ιστορία έχει δείξει ότι η κυπριακή Ναυτιλία έχει την κράση και η ναυτιλιακή κοινότητα που την αποτελεί, έχει στα θεμέλιά της, βαθιά χαραγμένο το αίσθημα της συνεργασίας, ευθύνης και αξιοπιστίας στην κυπριακή οικονομία και την κοινωνία. Το 2023 βρίσκει την κυπριακή Ναυτιλιακή Βιομηχανία, δεδομένου της υλοποίησης των πιο πάνω μέτρων, έτοιμη να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του νέου έτους να διασφαλίσει την απρόσκοπτη παροχή των αναγκαίων υπηρεσιών της αλλά και να συνεχίσει να ενισχύει έμπρακτα

χρονιά, αφού επιπρόσθετα των υφιστάμενων προκλήσεων, οι επιχειρήσεις οφείλουν να προσαρμοστούν σε ένα ολοένα και αυστηρότερο πλαίσιο λειτουργίας για εφαρμογή πληθώρας νομοθετικών απαιτήσεων και υποχρεώσεων.

ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Οι εργασιακές σχέσεις και η κοινωνική πολιτική κατά το 2022 επηρεάστηκαν από το πόλεμο στην Ουκρανία και τις επιπτώσεις του επί της οικονομίας και επί της βιωσιμότητας των επιχειρήσεων. Προτού καταστεί δυνατή η σταθεροποίηση από τις επιπτώσεις της πανδημίας του Κορωνοϊού, οι επιχειρήσεις βρέθηκαν αντιμέτωπες με νέες προκλήσεις, ειδικά τις έντονες πληθωριστικές πιέσεις, τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα και την επιδείνωση του προβλήματος εξεύρεσης ανθρώπινου δυναμικού σε όλους σχεδόν τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Μέσα στο κλίμα αβεβαιότητας που δημιουργήθηκε, η κυβέρνηση προχώρησε με την έκδοση Υπουργικού Διατάγματος για θέσπιση εθνικού

ότι η περαιτέρω αύξηση του εργατικού κόστους, σε μια περίοδο που η οικονομία παραμένει ευάλωτη σε εξωγενείς παράγοντες, ενδεχομένως να αποτελεί επιπρόσθετο αποσταθεροποιητικό παράγοντα. Με δεδομένη την πολιτική απόφαση για θέσπιση εθνικού

κατώτατου μισθού, η ΟΕΒ κατέβαλε κάθε προσπάθεια

προκειμένου να μειωθεί το αρνητικό αντίκτυπο που θα έχει

για λήψη απεργιακών μέτρων σε ημικρατικούς οργανισμούς κατά παράβαση των εργασιακών θεσμίων, έχουν καταστήσει επιτακτική ανάγκη την πρόταση της ΟΕΒ για νομοθέτηση της Συμφωνίας για τη Διαδικασία Επίλυσης Εργατικών Διαφορών στις Ουσιώδεις Υπηρεσίες, που συνομολόγησαν οι κοινωνικοί εταίροι το 1999 και την οποία οι συντεχνίες αρνούνται να εφαρμόσουν. Η ΟΕΒ προώθησε την έναρξη του διαλόγου για τον εκσυγχρονισμό της στρατηγικής απασχόλησης ξένου εργατικού δυναμικού και των σχετικών κριτηρίων, ώστε να συνάδουν με τη σημερινή πραγματικότητα και τις αναπτυξιακές ανάγκες της οικονομίας και των επιχειρήσεων, με σκοπό την επίλυση του προβλήματος έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού που αποτελεί τροχοπέδη στην ανάπτυξη. Η εκπνοή της «Μεταβατικής Συμφωνίας για την Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ)» σε ένα πληθωριστικό περιβάλλον, έδωσε το έναυσμα στο συνδικαλιστικό κίνημα να αξιώνει την επαναφορά της ΑΤΑ στο προηγούμενο σύστημα (με παραχώρηση της ΑΤΑ στο 100%) διακηρύσσοντας την ετοιμότητά του να προβεί σε μαζικές κινητοποιήσεις. Η ΟΕΒ διατηρώντας την πάγια θέση της για κατάργηση του αναχρονιστικού Θεσμού της ΑΤΑ που αναπαράγει τον πληθωρισμό, εργάζεται εντατικά και αξιολογεί τα δεδομένα όπως διαμορφώνονται, για την επίτευξη συμφωνίας που θα διασφαλίζει τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων χωρίς

δώδεκα

πολεμικής σύρραξης που σύντομα συμπληρώνονται, έχουν οδηγήσει την ανθρωπότητα σε αχαρτογράφητα νερά. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις, η αναταραχή στο διεθνές εμπόριο, το ψηλό κόστος ενέργειας, οι ανατιμήσεις σε προϊόντα και πρώτες ύλες, τα ναύλα και η αύξηση στα επιτόκια, έχουν συνθέσει ένα αβέβαιο και απρόβλεπτο επιχειρηματικό περιβάλλον, το οποίο όπως φαίνεται θα είναι η νέα κανονικότητα στο άμεσο μέλλον. Οι επιχειρήσεις έχουν επιδείξει γρήγορα αντανακλαστικά για αντιμετώπιση των προκλήσεων με επαναξιολόγηση σε ελάχιστο χρόνο των προτεραιοτήτων τους, προσαρμόζοντας συνεχώς τη στρατηγική στις νέες δυσκολίες για διασφάλιση της επιχειρησιακής τους συνέχειας και αντιμετώπιση εκτάκτων και απροβλέπτων καταστάσεων. Πιστεύω ότι το 2023 θα είναι ακόμη πιο δύσκολη χρονιά, αφού επιπρόσθετα των υφιστάμενων προκλήσεων, οι επιχειρήσεις οφείλουν να προσαρμοστούν σε ένα ολοένα και αυστηρότερο πλαίσιο λειτουργίας για εφαρμογή πληθώρας νομοθετικών απαιτήσεων και υποχρεώσεων. Ταυτόχρονα παραμένει επιτακτική η ανάγκη για Ψηφιακή και Πράσινη Μετάβαση, αφού η ταχύτητα με την οποία εξελίσσεται η τεχνολογία και η βιομηχανική επανάσταση 4,0, δεν αφήνουν περιθώρια για αναβολές. Ως εκ τούτου, η ΟΕΒ θεωρεί επιβεβλημένη τη βελτίωση του επιχειρηματικού οικοσυστήματος, την προώθηση της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης και της Καινοτομίας, την απλοποίηση των διαδικασιών, τη Φορολογική Μεταρρύθμιση και τη Μεταρρύθμιση του Δικαστικού Συστήματος για ταχύτητα στην απονομή δικαιοσύνης. Αναμένουμε από τη νέα κυβέρνηση, παρεμβάσεις πολιτικής σε συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας για ενίσχυση του τουριστικού κλάδου, προσέλκυση παραγωγικών ξένων επενδύσεων, υλοποίηση Δράσεων της Εθνικής Βιομηχανικής Πολιτικής, εκσυγχρονισμό του πλαισίου διαχείρισης Βιομηχανικών Περιοχών και Ζωνών, προστασία των κυπριακών προϊόντων από τον αθέμιτο ανταγωνισμό από τα κατεχόμενα, διασύνδεση της παρεχόμενης εκπαίδευσης με τις πραγματικές ανάγκες της οικονομίας ειδικά σε τεχνικά επαγγέλματα, προώθηση της αμυντικής βιομηχανίας και των προϊόντων διπλής χρήσης, ενίσχυση της πρόσβασης των κυπριακών προϊόντων και υπηρεσιών στις ξένες αγορές και στήριξη του πρωτογενή τομέα.

Αρκετές από αυτές τις προκλήσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν αξιοποιώντας το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η επιτυχής εφαρμογή του οποίου θα διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στην ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας. ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Οι τελευταίες εξελίξεις σε σχέση με τις αυξήσεις στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθιστούν αναγκαία την Πράσινη Μετάβαση. Οι αυξημένες τιμές αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου, σε συνδυασμό με τις πολύ ψηλές τιμές του φυσικού αερίου λόγω του πολέμου, δεν άφησαν ανεπηρέαστο το κυπριακό επιχειρείν. Με βάση την Eurostat, η κυπριακή βιομηχανία μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2022 κλήθηκε να αντιμετωπίσει μια αύξηση στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας που φτάνει περίπου το 63% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2021. Το 2023 εκτιμάται ότι δεν θα υπάρξουν μεγάλες διαφοροποιήσεις στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, συνεπώς οι επιχειρήσεις θα πρέπει να προβούν σε επενδύσεις εξοικονόμησης ενέργειας, Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και βελτίωσης της ενεργειακής τους απόδοσης. Παράλληλα, οι επιχειρήσεις θα χρειαστεί να επενδύσουν σε Δράσεις Ψηφιακού Μετασχηματισμού, σε Καινοτόμες Τεχνολογίες και στην αναβάθμιση των ικανοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού τους. Σ’ αυτή την προσπάθεια των επιχειρήσεων, το κράτος θα πρέπει να σταθεί αρωγός. Η άμεση υλοποίηση έργων εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης του ηλεκτρικού δικτύου, για την περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ είναι μια από τις κύριες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η Κύπρος με απώτερο σκοπό τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τη μετάβαση σε πιο πράσινο ενεργειακό μίγμα. Εξίσου σημαντική είναι η έλευση του φυσικού αερίου και η υλοποίηση της στρατηγικής για την ένταξη του πράσινου υδρογόνου κυρίως στις μεταφορές και της αξιοποίησής του ως μέσο αποθήκευσης ενέργειας. Επιπρόσθετα, η εφαρμογή της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΑΑΗ) θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα καθώς μεσοπρόθεσμα θα συμβάλει στη διασφάλιση καλύτερων τιμών ηλεκτρικής ενέργειας για τους καταναλωτές. Σαφέστατα, το κράτος σε συνδυασμό με τα πιο πάνω, θα πρέπει να παρέχει στοχευμένα οικονομικά κίνητρα για προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας και των ΑΠΕ στις επιχειρήσεις.

Α

βέβαιο και απρόβλεπτο σκηνικό για την οικονομία και το επιχειρείν ευρύτερα δημιούργησαν οι υγειονομικές, γεωπολιτικές και ενεργειακές κρίσεις, λόγω της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία. Η περίοδος 2021-2022 μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια από τις δυσκολότερες και πιο ανατρεπτικές περιόδους της

τελευταίας 20ετίας για την παγκόσμια οικονομία, γεγονός που δεν άφησε ανεπηρέαστη την κυπριακή οικονομία. Η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία αύξησαν την αβεβαιότητα και την αποσταθεροποίηση των αγορών, εκτόξευσαν τον πληθωρισμό σε πρωτόγνωρα επίπεδα 40ετίας, οδήγησαν τις τιμές της ενέργειας σε απαγορευτικά επίπεδα, με αποτέλεσμα να έχει διαταραχθεί εντελώς η προβλεψιμότητα του μακροοικονομικού περιβάλλοντος.

ΝΕΟΙ ΚΑΙ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Η διαμορφωθείσα κατάσταση δημιουργεί αναπόφευκτα νέους ή και ενισχύει υφιστάμενους κινδύνους για τη χρηματοοικονομική σταθερότητα, με αποτέλεσμα να θεωρείται πλέον βέβαιο ότι τους επόμενους 12-18 μήνες θα υπάρξει σημαντική επιβράδυνση της παγκόσμιας και κατ’ επέκταση και της κυπριακής οικονομίας. Η επικράτηση ψηλών ρυθμών

είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσουν σε μείωση του ρυθμού ανάπτυξης όλων σχεδόν των οικονομιών.

Όλα τα πιο πάνω προκαλούν ανησυχία ότι θα οδηγηθούμε

σε μειωμένους ενδεχομένως και σε μηδενικούς ρυθμούς

ανάπτυξης σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως προκύπτει και

από την πρόσφατη έρευνα των Ευρωεπιμελητηρίων.

Οι ανησυχίες σχετικά με την οικονομικά προσιτή πρόσβαση στην ενέργεια και στις πρώτες ύλες, οι ελλείψεις δεξιοτήτων και το κόστος εργασίας, συγκαταλέγονται μεταξύ των βασικών προκλήσεων που απασχολούν τις επιχειρήσεις. Είναι σαφές ότι για πολλούς από τους επιχειρηματίες το 2023 θα είναι μια χρονιά κατά την οποία θα δοθεί έμφαση στον βραχυπρόθεσμο περιορισμό των ζημιών, εις βάρος του πιο μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, των επενδύσεων και της ανταγωνιστικότητας. Οι αυξήσεις των επιτοκίων δημιουργούν πρόσθετη ανησυχία στις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, ιδιαίτερα σε αυτούς που έχουν πιστωτικές διευκολύνσεις, αφού οι αυξήσεις αυτές συνεπάγονται με αύξηση των δόσεων. ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Η κυπριακή οικονομία παρά τις πολλές δυσκολίες που αντιμετώπισε, το 2022 κατέγραψε αξιοσημείωτους ρυθμούς ανάπτυξης, 5,5% για το 2021, 6% για το πρώτο εξάμηνο του 2022. Η εικόνα αυτή οφείλεται κυρίως στην πολύ καλή πορεία του τουρισμού, στη θεαματική αύξηση των εγχώριων εξαγωγών (αύξηση 14% το 2021 και πέραν του 20% κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022), στη θετική πορεία στους Tομείς του Εμπορίου, της Ναυτιλίας και των Επαγγελματικών Υπηρεσιών, αλλά και του Τομέα των Ακινήτων παρά την κατάργηση του επενδυτικού προγράμματος. Ο πληθωρισμός για την περίοδο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου 2022 κυμάνθηκε στο 8,6% παραμένοντας σε ψηλά επίπεδα, ως αποτέλεσμα κυρίως της ψηλής τιμής της ενέργειας και των καυσίμων, της ψηλής τιμής του μεταφορικού κόστους, τις τιμές των τροφίμων, των εισαγόμενων προϊόντων και των πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή εγχώριων προϊόντων. Όσον αφορά το δημόσιο χρέος και παρά την έντονη στήριξη που παραχωρήθηκε κατά την περίοδο του Κορωνοϊού προς νοικοκυριά και επιχειρήσεις, αυτό μειώθηκε από 115% ως ποσοστό του

Η ανεργία για ολόκληρο το 2021 περιορίστηκε στο 7,5%, ενώ για την περίοδο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2022 κυμάνθηκε στο 8% ως αποτέλεσμα των μέτρων που εφάρμοσε το Υπουργείο Εργασίας. Παρουσιάζονται, ωστόσο, σοβαρότατα προβλήματα έλλειψης εργατικού δυναμικού για κάλυψη των αναγκών των επιχειρήσεων σε πολλούς Τομείς της Οικονομίας. Αν και η συνολική εικόνα της οικονομίας για την περίοδο 2021-2022 είναι σε γενικές γραμμές αρκετά ικανοποιητική, η ανησυχία του ΚΕΒΕ, για το τι θα ακολουθήσει τους επόμενους μήνες, είναι έντονη. Οι επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία είναι δυστυχώς πολλές και δεν φαίνεται ότι θα εκλείψουν σύντομα. Απαιτείται σωστή δημοσιοοικονομική πολιτική, με ταυτόχρονη παροχή στοχευμένων μέτρων στήριξης προς τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού και Τομέων της Οικονομίας που πλήττονται αποδεδειγμένα από τον πόλεμο και τις επιπτώσεις του. Οι αλλεπάλληλες κρίσεις έχουν αναδείξει για ακόμα μια φορά την πιεστική ανάγκη για εκσυγχρονισμό του τρόπου λειτουργίας του κράτους με ολοκλήρωση επιτέλους των βασικών μεταρρυθμίσεων, βασικού προαπαιτούμενου για να διασφαλιστεί η έγκαιρη και πλήρης αξιοποίηση των πόρων του ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Επιβάλλεται, επίσης, η επιτάχυνση του ψηφιακού μετασχηματισμού, Κράτους και Ιδιωτικού Τομέα και η ταχύτερη υλοποίηση των σχεδιασμών

Ρωσία, το ΚΕΒΕ είχε έγκαιρα διαγνώσει ότι ο πληθωρισμός θα αποτελούσε το κυριότερο πρόβλημα της επόμενης διετίας. Με βάση τα πιο πάνω, το ΚΕΒΕ προέβλεψε ότι τα κυριότερα προβλήματα που θα αντιμετώπιζε η Κύπρος μέσα στο επόμενο διάστημα, ενδεχομένως μέχρι και το 2023 θα ήταν τα πιο κάτω: (α) Ψηλός πληθωρισμός με διατήρηση των ψηλών τιμών σε αρκετά προϊόντα και υπηρεσίες για μεγάλο χρονικό διάστημα. (β) Ψηλό ενεργειακό κόστος (καύσιμα και ηλεκτρισμός) τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τα νοικοκυριά. (γ) Περιορισμένες ποσότητες σιτηρών για ανθρώπινη και κτηνοτροφική χρήση σε ψηλές τιμές. (δ) Ελλείψεις τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα, σε αρκετές πρώτες ύλες, ενδιάμεσα και τελικά προϊόντα, σε συνδυασμό με ψηλές τιμές που αναμένεται να επηρεάσουν την ομαλή λειτουργία αρκετών επιχειρήσεων και την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων τους. (ε) Μειωμένες πωλήσεις λόγω πληθωρισμού που θα προκαλέσουν προβλήματα ρευστότητας σε αρκετές επιχειρήσεις. Για αντιμετώπιση των επιπτώσεων το ΚΕΒΕ ζήτησε να εξαγγελθούν άμεσα πρακτικά και στοχευμένα μέτρα τόσο βραχυπρόθεσμου, όσο και μακροπρόθεσμου χαρακτήρα που να στοχεύουν μεταξύ άλλων: (α) Στην ελάφρυνση του αυξημένου κόστους που θα καταβάλουν οι πολίτες και οι επιχειρήσεις κυρίως στα θέματα των καυσίμων και της ενέργειας (ηλεκτρισμός) για όσο χρονικό διάστημα παρατηρούνται ψηλές τιμές στα καύσιμα. (β) Στην εξασφάλιση επαρκών ποσοτήτων σε σιτηρά, κυρίως για κτηνοτροφικούς σκοπούς. (γ) Στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας και απεξάρτησης της οικονομίας στα θέματα ενεργειακής αυτάρκειας με έμφαση στις επενδύσεις στους Τομείς των ΑΠΕ, της εξοικονόμησης ενέργειας και της έλευσης του ΦΑ. Για τον σκοπό αυτό προτείναμε όπως επισπευσθούν οι διαδικασίες ολοκλήρωσης του συστήματος λειτουργίας της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και υλοποίησης των επενδύσεων σε δίκτυα και υποσταθμούς. Πέραν των πιο πάνω γενικών εισηγήσεων και με στόχο την αποτελεσματική στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων, το ΚΕΒΕ πρότεινε επίσης σειρά μέτρων τομεακού χαρακτήρα. Πρέπει τέλος να εγκύψουμε και στα τρέχοντα καθημερινά προβλήματα της οικονομίας όπως είναι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, το κόστος χρήματος από τις τράπεζες, ο ψηφιακός μετασχηματισμός του κράτους η ενίσχυση των επενδύσεων, η έλλειψη εργατικού δυναμικού για συγκεκριμένους κλάδους η δημιουργία νέων υποδομών, κ.ά. Σφήνα σ’ αυτά τα θέματα εισέρχεται και το Μεταναστευτικό, το οποίο λαμβάνει πολύ ανησυχητικές διαστάσεις για τη χώρα μας. Η έλευση πολλών παράνομων μεταναστών από τα κατεχόμενα είναι μια νέα γάγγραινα για την οικονομία και την κοινωνία της Κύπρου. Το ΚΕΒΕ δηλώνει έτοιμο να συνεργαστεί με την εκάστοτε κυβέρνηση και με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, για αντιμετώπιση των πιο πάνω προκλήσεων και τη λήψη των αναγκαίων αποφάσεων και μέτρων για το καλό της οικονομίας και του τόπου.

Π

αρόλο που το μικρό μέγεθος της κυπριακής οικονομίας παρέχει τη δυνατότητα ευελιξίας και προσαρμοστικότητας, ωστόσο η Κύπρος ως Κράτος μέλος της Ε.Ε. και ως

χώρα με ανοιχτή οικονομία στην εποχή της παγκοσμιοποίησης αναπόφευκτα επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από εξωγενείς, αλλά και από ενδογενείς παράγοντες, τόσο αναφορικά με την κατάσταση της οικονομίας της, όσο και σε ό,τι αφορά σε άλλες πτυχές και τομείς της ευρύτερης δραστηριότητάς της. Η οικονομία της Κύπρου, παρά τις εκτιμήσεις ότι θα επηρεαζόταν δραματικά από το συνδυασμό των επιπτώσεων του

επίπεδα του 2019. Ο θετικός ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ οφείλεται κυρίως στον τουριστικό τομέα, αλλά και στην έντονη αύξηση της κατανάλωσης, που ενισχύθηκε κυρίως από την αύξηση της απασχόλησης. Αυξήθηκαν οι επενδύσεις με την εισροή ξένων εταιρειών ειδικότερα στον τομέα της τεχνολογίας της πληροφορικής, ενώ η ανάπτυξη στον τομέα των κατασκευών συνεχίστηκε αλλά με μειωμένους ρυθμούς. Ο δείκτης απασχόλησης έχει σταθεροποιηθεί γύρω στο 7%, ποσοστό πολύ ικανοποιητικό, σχεδόν κοντά σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης και χαμηλότερο του μέσου ευρωπαϊκού δείκτη. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Βεβαίως, παράλληλα προς τα πιο πάνω θετικά προαναφερόμενα, μαζί με τη μείωση του δημόσιου χρέους και του γεγονότος ότι έχει δημιουργηθεί ένα αποθεματικό ασφαλείας, οι συνέπειες του πολέμου και δευτερευόντως της πανδημίας έχουν επιφέρει αλυσιδωτά μεγάλες αυξήσεις σε βασικές πρώτες ύλες και αγαθά, στα καύσιμα και στον ηλεκτρισμό, που οδήγησαν στην πρωτοφανή αύξηση του πληθωρισμού και συνακόλουθα στην αύξηση των δανειστικών επιτοκίων. Όλα αυτά έχουν μειώσει τα διαθέσιμα εισοδήματα και την αγοραστική αξία, ειδικότερα των χαμηλόμισθων και των συνταξιούχων και κυρίως την οικονομική θέση ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού. Η κατάσταση αυτή κατέστησε επιτακτική την ανάγκη για έναρξη συζητήσεων ανάμεσα στην Κυβέρνηση, τους Εργοδοτικούς Συνδέσμους και τις Συντεχνίες για τον θεσμό της Αυτόματης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής (ΑΤΑ). Στην Κύπρο παραδοσιακά υπήρχε εργατική ειρήνη, η οποία

βασίστηκε στην τριμερή συνεργασία των κοινωνικών εταίρων. Η διαφύλαξη της εργατικής ειρήνης στον τόπο μας είναι πολύ σημαντική για την οικονομία, την ευημερία και την πρόοδο του τόπου. Ικανοποίηση και αισιοδοξία δημιουργεί η εκταμίευση της πρώτης δόσης από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, καθώς εκπληρώθηκαν τα προαπαιτούμενα για τα ορόσημα που τέθηκαν. Ο συνδυασμός χρηματοδότησης υπό μορφή χορηγίας και φθηνού δανεισμού μαζί με τις σημαντικές μεταρρυθμίσεις όπως η μεταρρύθμιση της Δημόσιας Υπηρεσίας, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, της Δικαιοσύνης και άλλες, αναμένεται να λειτουργήσουν πολλαπλασιαστικά για την οικονομία και τον εκσυγχρονισμό του Κράτους. Στόχος θα πρέπει να είναι η μη απώλεια έστω και ενός σεντ από το ποσό του 1,2 δισ. ευρώ που προβλέπεται στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για την Κύπρο. ΔΙΑΦΥΛΑΞΗ ΤΟΥ ΓΕΣΥ Όσον αφορά στον Τομέα της Υγείας, βασικό ζήτημα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει με αποτελεσματικότητα η νέα κυβέρνηση που θα αναδειχθεί, είναι η διαφύλαξη της λειτουργίας του Γενικού Συστήματος Υγείας (ΓεΣΥ). Κύρια μέριμνα και επιδίωξη θα πρέπει να αποτελεί η διατήρηση της όλης φιλοσοφίας και φυσιογνωμίας του,

«Η ΠΡΟΏΘΗΣΗ ΤΏΝ ΑΡΧΏΝ ΤΗΣ ΙΣΟΠΟΛΙΤΕΙΑΣ, ΤΗΣ ΑΞΙΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΧΡΗΣΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ Η ΠΑΤΑΞΗ ΟΠΟΙΏΝΔΗΠΟΤΕ

ΦΑΙΝΟΜΕΝΏΝ ΔΙΑΠΛΟΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ, ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΜΠΕΔΏΣΗ

Α

ναντίλεκτα το 2022 ξεκίνησε με διαφορετικούς οιωνούς και προοπτικές, μέσα και από το πρίσμα της προβλεπόμενης επιστροφής στην κανονικότητα, ως απότοκο και της ομαλοποίησης των κοινωνικοοικονομικών δεδομένων στη βάση της σημαντικής μείωσης των παρενεργειών της υγειονομικής κρίσης. Δυστυχώς όμως, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 δημιούργησε νέα προβλήματα και αβεβαιότητα, κυρίως σε συνάρτηση με τη χρονική διάρκεια και το εύρος της εισβολής. Η επέκταση των αρνητικών επιδράσεων και επιπτώσεων σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, ως απότοκο της προσφυγικής κρίσης, της επισιτιστικής κρίσης, με ελλείψεις σε τρόφιμα και βασικά αγαθά, όπως βέβαια και η τεράστια ενεργειακή κρίση, σε συνάρτηση με τη νέα γεωπολιτική πραγματικότητα, δημιούργησαν νέα δεδομένα και επέβαλαν νέες προτεραιότητες. Μέσα σ’ αυτό το νέο περιβάλλον η Κύπρος δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη, παρά το γεγονός πως, με εξαίρεση το πολύ ψηλό ποσοστό του πληθωρισμού, τη συνεπακόλουθη ακρίβεια και την αύξηση των δανειστικών επιτοκίων, δεν έχουν υπάρξει, συγκριτικά με την υπόλοιπη Ε.Ε., ισοπεδωτικές ανατροπές, ιδιαίτερα σε σχέση με τα

εργασιακά θέματα. Υπενθυμίζεται πως, κατά το 2022 δεν είχαμε ουσιαστική διαφοροποίηση σε ό,τι αφορά τα επίπεδα της ανεργίας, ενώ ανανεώθηκε σημαντικός αριθμός συλλογικών συμβάσεων στον ιδιωτικό τομέα με την παραχώρηση μισθολογικών αυξήσεων και βελτίωση παρεμφερών ωφελημάτων. Επιπρό

του ΑΕΠ από 25% σε 26,7 %, ως απότοκο και της οικονομικής στήριξης που έτυχαν από το κράτος, στο πλαίσιο της πολιτικής διαχείρισης των προβλημάτων που δημιουργήθηκαν από την πανδημία, σε αντίθεση με τους μισθούς, οι οποίοι κατέγραψαν μείωση, από 46,2% σε 44,3%. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί πως, η σύσταση του Υφυ-

πουργείου Κοινωνικής Πολιτικής δίνει τη δυνατότητα για πιο στοχευμένη και ισορροπημένη κοινωνική πολιτική, η οποία, σε συνάρτηση με τον σχεδιασμό μιας ισοζυγισμένης εισοδηματικής πολιτικής για επαρκείς μισθούς, τη συνολική φορολογική μεταρρύθμιση και τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού, μπορεί να δημιουργήσει γερές βάσεις για την ενίσχυση του Κοινωνικού Κράτους Δικαίου, στο πλαίσιο και της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς, προωθώντας την αξιοπρέπεια και την ποιότητα στην εργασία. Παράλληλα, αναμένεται πως, θα ολοκληρωθεί η διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη, σε ό,τι αφορά την πλήρη αποκατάσταση του θεσμού της Α.Τ.Α, στη βάση της Μεταβατικής Συμφωνίας, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η εργατική ειρήνη με τη συνομολόγηση συλλογικών συμβάσεων μεγαλύτερης χρονικής διάρκειας, όπως επίσης και να διατηρηθεί η αγοραστική δύναμη των μισθών που διασυνδέεται άμεσα με το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων. Αναπόφευκτα, η πορεία της οικονομίας και κατ’ επέκταση των δεδομένων στην αγορά εργασίας θα εξαρτηθούν σε σημαντικό βαθμό και από τις εξελίξεις στην Ουκρανία και τη δυνατότητα της Ε.Ε. να διαχειριστεί αποτελεσματικά τα προβλήματα, δημιουργώντας κυρίως τη δυνατότητα και τη σαφή προοπτική ενεργειακής αυτάρκειας και αυτονομίας. Επιπρόσθετα, η δυνατότητα πλήρους εφαρμογής των προνοιών του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων

ΤΡΙΜΕΡΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ Παράλληλα, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και το γεγονός πως, με τον νέο χρόνο, θα υπάρξει μια καινούργια κυβέρνηση, η οποία θα πρέπει να αξιοποιήσει ακόμη περισσότερο το θεσμικό πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου και της τριμερούς συνεργασίας, τόσο σε ό,τι αφορά το Εργατικό Συμβουλευτικό Σώμα, όσο και σε σχέση με τη Συμβουλευτική Οικονομική

και λειτουργία του συστήματος, τόσο για τους μισθωτούς εργαζόμενους όσο και για τους αυτοεργοδοτούμενους, αποτρέποντας τη μετακύλιση προβλημάτων και στρεβλώσεων στις επόμενες γενιές. Στο ίδιο μεταρρυθμιστικό πλαίσιο, θα πρέπει να δημιουργηθούν οι ικανές και αναγκαίες συνθήκες για αξιοποίηση, επέκταση και εδραίωση του Θεσμού των Ταμείων Προνοίας ως δεύτερος πυλώνας συνταξιοδοτικών παροχών, ενώ παράλληλα μπορεί και πρέπει να τύχει διαχείρισης το θέμα που αφορά την αναλογιστική αναπροσαρμογή. Η νέα στόχευση της Ε.Ε., για επέκταση της κάλυψης μέσω συλλογικών συμβάσεων στο 80% των εργαζομένων και η σύσταση προς τα Κράτη Μέλη, μέσω της Οδηγίας για τον Ευρωπαϊκό Κατώτατο Μισθό, για σχεδιασμό στρατηγικής που να οδηγεί στην επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου σε συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, δημιουργεί νέες δυνατότητες και προοπτικές για όλα τα θέματα που αποτελούν βασικές συνιστώσες των συλλογικών συμβάσεων, σε ό,τι αφορά την οριζόντια εφαρμογή τους. Η ΣΕΚ έχει θέσει ξεκάθαρα τη θέση πως δεν θα πρέπει να επικυρώνεται καμία δημόσια σύμβαση χωρίς την ισχύ συλλογικής σύμβασης. Η αγορά εργασίας αλλάζει με πολύ πιο έντονους ρυθμούς, ως απότοκο και των συνεπειών που επέφερε η πανδημία. Προς αυτή την κατεύθυνση, είναι σημαντική η ολοκλήρωση της συζήτησης στο Εργατικό Συμβουλευτικό Σώμα, για την αναθεώρηση της Στρατηγικής για την Απασχόληση Εργαζομένων από Τρίτες Χώρες, έτσι ώστε να δημιουργούνται συνθήκες καλύτερης διαχείρισης των αναγκών, αλλά και των δυνατοτήτων της αγοράς εργασίας. ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑΣ Επίσης, επείγει η αποστολή του Νομοσχεδίου για τη ρύθμιση της Τηλεργασίας, στη Βουλή για ψήφιση, όπως ακριβώς έχει εγκριθεί από τη Νομική Υπηρεσία μετά τον νομοτεχνικό έλεγχο. Μέσα από τη συγκεκριμένη ρύθμιση θα μπορέσουν να διασφαλιστούν οι συνθήκες ομαλής και ασφαλούς λειτουργίας αυτής της μορφής της εργασίας. Παράλληλα, είναι σημαντική και η δημιουργία συνθηκών ομαλής μετάβασης στην ψηφιοποιημένη οικονομία αποτρέποντας συνθήκες ψηφιακού αποκλεισμού και απομόνωσης. Τέλος, θα πρέπει να ξεκινήσει ο διάλογος που αφορά στην πράσινη φορολογική μεταρρύθμιση, έτσι ώστε να μπορέσει να προωθηθεί με επιτυχία η Πράσινη Ανάπτυξη και η Κυκλική Οικονομία, περιορίζοντας τη φορολογική επιβάρυνση της εργασίας και μεταφέροντας το βάρος στη ρύπανση, στο πλαίσιο και της εν γένει πολιτικής διαχείρισης των περιβαλλοντικών προκλήσεων και των κλιματικών αλλαγών. Το 2023 θα είναι έτος προκλήσεων αλλά και προοπτικών, μέσα από τις οποίες θα πρέπει να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη και συνοχή. Προς αυτή την κατεύθυνση, είναι ιδιαίτερα σημαντική η διασφάλιση της πλήρους και χωρίς αποκλείσεις εφαρμογής του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, τόσο για την υλοποίηση των μεταρρυθμιστικών δράσεων που έχει καταθέσει η Κυπριακή Δημοκρατία, όσο και για τη δυνατότητα απορρόφησης του συνόλου των κονδυλίων «Η ΣΕΚ ΕΧΕΙ ΘΕΣΕΙ ΞΕΚΆΘΆΡΆ ΤΗ ΘΕΣΗ ΠΩΣ ΔΕΝ ΘΆ ΠΡΕΠΕΙ ΝΆ ΕΠΙΚΥΡΩΝΕΤΆΙ ΚΆΜΙΆ ΔΗΜΌΣΙΆ ΣΥΜΒΆΣΗ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΙΣΧΥ ΣΥΛΛΌΓΙΚΗΣ ΣΥΜΒΆΣΗΣ» ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ

η

αναμένεται να έχει υποχωρήσει το 2023 σε σχέση με το 2022, εντούτοις θα

εξακολουθήσει να διαβρώνει τους μισθούς, τότε τα δεδομένα φυσιολογικά διαμορφώνουν και τις προτεραιότητες στις οποίες επικεντρωνόμαστε για το 2023. Η εισαγωγή Μηχανισμών και Θεσμών που να επαναρυθμίζουν την εργασία και να ξαναβάζουν στο επίκεντρο της διαμόρφωσης τους μισθούς και τους όρους απασχόλησης τη συλλογική σύμβαση, είναι το ένα μεγάλο ανοικτό ζήτημα για τους εργαζόμενους. ΚΕΝΑ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Οι αποφάσεις της προηγούμενης κυβέρνησης για τον κατώτατο μισθό άφησαν πολλά κενά και προβλήματα. Η εισαγωγή ρυθμίσεων που να καθορίζουν για όσους εργαζόμενους λαμβάνουν κατώτατο μισθό το πλαίσιο των εβδομαδιαίων ωρών εργασίας, την υπερωριακή αποζημίωση, τις αργίες, 13ο μισθό, η διασύνδεση του κατώτατου μισθού με την ΑΤΑ, είναι το ένα ανοικτό ζήτημα. Συνδεδεμένο με αυτό το ζήτημα είναι και η ανάγκη για εισαγωγή θεσμικών

συμβάσεις εργασίας να τις εφαρμόζουν για όλους τους εργαζόμενους του συγκεκριμένου κλάδου. Λαμβάνοντας υπόψιν την οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους κατώτατους μισθούς, στην οποία τίθεται ως στόχος στα κράτη μέλη της Ε.Ε. η λήψη συγκεκριμένων μέτρων για επέκταση της κάλυψης των εργαζομένων με Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας είναι υποχρέωση του Υπουργείου Εργασίας να καταθέσει ενώπιον μας Οδικό Χάρτη με Μέτρα και Δράσεις που να οδηγούν στην εκπλήρωση αυτού του στόχου. Στο κεφάλαιο της επαναρρύθμισης της εργασίας εντάσσεται και η θέση μας για μέτρα που να τερματίζουν τη συγκάλυψη της μισθωτής εργασίας με τη μέθοδο της αγοράς υπηρεσιών. ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΟΥ Η νέα κυβέρνηση οφείλει

63.

του συνταξιοδοτικού συστήματος. Σε

γραμμές αυτές είναι η βελτίωση των συντάξεων και

ανταποδοτικότητας του συστήματος έτσι που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των συνταξιούχων και των εισφορέων, η διαφύλαξη του πρώτου πυλώνα ως του βασικού συνταξιοδοτικού πυλώνα διατηρώντας τον κοινωνικό και δημόσιο του χαρακτήρα. Χρειάζεται επίσης να απαλειφθούν αναχρονιστικές πρόνοιες και διαδικασίες που ταλαιπωρούν τους εισφορείς.

Ταυτόχρονα η συζήτηση για εκσυγχρονισμό του συνταξιοδοτικού συστήματος πρέπει να περιλάβει, τα ζητήματα της σταδιακής δημιουργίας πραγματικού αποθεματικού του ΤΚΑ και την αποπληρωμή του χρέους του κράτους στο ΤΚΑ όπως και τη διεύρυνση της κάλυψης των εργαζομένων με Ταμεία Προνοίας ως δεύτερος συνταξιοδοτικός πυλώνας. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ Το 2023 πρέπει επιτέλους να ξεκινήσει και η συζήτηση για φορολογική μεταρρύθμιση. Φορολογική μεταρρύθμιση η οποία θα πρέπει να στοχεύσει σε φορολόγηση των υπερκερδών, αποφυγή και περιορισμό των οριζόντιων φορολογικών μέτρων. Η δε εισαγωγή των λεγόμενων πράσινων φορολογιών να συνοδεύεται με μόνιμα και γενναιόδωρα αντισταθμιστικά μέτρα που θα εμποδίζουν την περαιτέρω διολίσθηση των χαμηλών εισοδηματικών στρωμάτων και των ευάλωτων ομάδων στην ενεργειακή φτώχεια. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Μεγάλης σημασίας για τους εργαζόμενους είναι και τα ζητήματα της κοινωνικής πολιτικής. Ιδιαίτερα η στεγαστική πολιτική. Επιτέλους χρειάζεται να γίνει μια ουσιαστική δομημένη συζήτηση εμπλέκοντας το κεντρικό κράτος, την τοπική αυτοδιοίκηση και τους εκπροσώπους των εργαζομένων με στόχο τη δημιουργία ενιαίου φορέα στεγαστικής πολιτικής και της χάραξης ολοκληρωμένης πολιτικής κοινωνικής στέγης. Μαζί με αυτά τα ζητήματα είναι ανοικτό και το μέτωπο της ανανέωσης δεκάδων συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Οι εργαζόμενοι δικαιούνται το δίκαιο και λογικό μερίδιο της ανάπτυξης με βελτίωση των μισθών και των όρων απασχόλησης. Είναι προφανές λοιπόν ότι είναι πολλές οι προκλήσεις μπροστά μας το 2023. Για μας το κεντρικό ζήτημα είναι η εισαγωγή μέτρων και πολιτικών που θα οδηγούν στη βελτίωση της ζωής και της θέσης των εργαζομένων, η σμίκρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και η επαναφορά της ρυθμισμένης εργασίας με συλλογικές συμβάσεις στην καρδιά των εργασιακών σχέσεων.

Ό

ταν το 2006 η Hermes Airports αναλάμβανε την κατασκευή δύο σύγχρονων αεροδρομίων και τη διαχείρισή τους για τα επόμενα 25 έτη με τη μέθοδο ΚΕΕ (Κατασκευή-Εκμετάλλευση-Εξώνηση), η κυπριακή οικονομία βρισκόταν σε άνθηση, με τον τουρισμό να αποφέρει στα δημόσια έσοδα περίπου €1 δισ. Τη χρονιά εκείνη είχαν επισκεφθεί την Κύπρο 2,4 εκατ. τουρίστες, ενώ η συνδεσιμότητα περιοριζόταν σε 60 προορισμούς μέσω 20 αεροπορικών εταιρειών. Εντός τριών ετών, η Hermes παρέδωσε προς χρήση δύο αεροδρόμια παγκόσμιας κλάσης και τελευταίας τεχνολογίας σε Πάφο και Λάρνακα, που έκτοτε δεν σταμάτησαν να αναβαθμίζονται, με έμφαση στην άριστη εξυπηρέτηση των χρηστών και με μία επένδυση που έχει ξεπεράσει τα €640 εκατ. συνολικά. Έχοντας διανύσει περισσότερο από το ήμισυ της χρονικής διάρκειας της συμφωνίας παραχώρησης, μπορούμε πλέον με ασφάλεια να πούμε ότι η ανάληψη της διαχείρισης

αεροδρομίου από την Hermes, η χώρα κατέγραψε ρεκόρ αφίξεων με 4 εκατ. τουρίστες, με τα αεροδρόμια να σπάνε επίσης κάθε προηγούμενο ρεκόρ επιβατικής κίνησης (3 εκατ. η Πάφος και πέραν των 11 εκατ. συνολικά σε ένα έτος). Ο τουρισμός, όχι μόνο δεν επηρεάστηκε από τις σοβαρές

διαδοχικές κρίσεις που είχε κληθεί ως τότε να αντιμε-

τωπίσει, όπως τα μνημόνια, η αναστολή λειτουργίας αερογραμμών και μεγάλων ταξιδιωτικών πρακτόρων κ.ά., αλλά αντίθετα, μέσα από την ώθηση που έδωσε το

νέο σχήμα των αεροδρομίων στη συνδεσιμότητα και την επιβατική κίνηση, πάντα σε συνεργασία με τα αρμόδια υπουργεία, έγινε το όχημα για την ταχύτερη έξοδο της κυπριακής οικονομίας από την κρίση, συνεισφέροντας εκείνο το έτος με €2,7 δισ. στα δημόσια έσοδα. Η αιφνίδια έλευση της πανδημίας το 2020 υπήρξε μια άνευ προηγουμένου κρίση για τον αεροπορικό κλάδο διεθνώς, με την Κύπρο να μην αποτελεί εξαίρεση. Ως διαχειρίστρια εταιρεία των αεροδρομίων, ενώσαμε εξαρχής δυνάμεις με όλους τους φορείς του τουρισμού και την κυβέρνηση, καθώς ήταν ξεκάθαρο ότι μόνο με συνεργασία και ευελιξία θα επιτυγχάναμε να αναστρέψουμε την κατάσταση και να πετύχουμε την επανεκκίνηση του τουρισμού και την επιστροφή στην ανάπτυξη. Σχεδόν τρία χρόνια μετά, η προσπάθεια επαναφοράς της Κύπρου στις θεαματικές επιδόσεις που ανέκοψε η πανδημία, άρχισε να αποδίδει καρπούς και ενώ στο μεταξύ απωλέσαμε τη ρωσική και την ουκρανική αγορά από τον Φεβρουάριο του ’22, συνεπεία της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Το 2022 περισσότεροι από εννέα εκατομμύρια επιβάτες ταξίδεψαν από και προς τα αεροδρόμια Λάρνακας και Πάφου, αριθμός ο οποίος αντιστοιχεί περίπου στο 80% της επιβατικής κίνησης του 2019, ενώ η συνδεσιμότητα της χώρας μας έχει ενισχυθεί σημαντικά, μετρώντας πλέον 140 προορισμούς σε 38 χώρες μέσω 50 αεροπορικών εταιρειών. Πέραν δε των άλλων προκλήσεων, τα αεροδρόμιά μας κατάφεραν το περασμένο καλοκαίρι να αντιμετωπίσουν την πίεση των αυξανόμενων αριθμών ταξιδιωτών, χωρίς σοβαρά λειτουργικά προβλήματα και κυρίως χωρίς τις εικόνες χάους που είδαμε σε άλλα αεροδρόμια της Ευρώπης, χάρη στην καλή οργάνωση και συντονισμό όλης της αεροδρομικής κοινότητας.

διείσδυση της χώρας μας και σε άλλες αγορές, πέραν των παραδοσιακών, χάρη σε μια εντατική προσπάθεια και σχεδιασμούς χρόνων. Το φετινό καλοκαίρι προσελκύσαμε μεγάλο αριθμό ταξιδιωτών από ευρωπαϊκές χώρες, σε επίπεδα που δεν είχαμε ξαναδεί στο παρελθόν, μεταξύ των οποίων η Πολωνία, η Γαλλία, η Ιταλία, ενώ αξιοσημείωτη είναι η κινητικότητα και από χώρες όπως η Γερμανία, η Αυστρία και η Ελβετία. Η κατακόρυφη άνοδος του αριθμού των ταξιδιωτών προέκυψε αφενός διότι αυξήθηκαν οι πτήσεις από ευρωπαϊκές αγορές και αφετέρου μέσα από στοχευμένες εκστρατείες μάρκετινγκ από το Υφυπουργείο Τουρισμού -με συνεισφορά τόσο της Hermes Airports όσο και άλλων φορέων του τουρισμού- που δημιουργούν ζήτηση για τη χώρα μας. Είναι, επίσης, εμφανές ότι μετά από δύο χρόνια πανδημίας, ο κόσμος αποζητά τα ταξίδια και η Κύπρος άρχισε να παίρνει μεγαλύτερο μερίδιο από την ευρωπαϊκή τουριστική αγορά. Αξίζει όμως να τονιστεί ότι στη σημαντική επιβατική ανάκαμψη που καταγράφηκε φέτος, συνέβαλε αποφασιστικά και το σχέδιο κινήτρων προς αεροπορικές εταιρείες που εφαρμόζεται τα τελευταία δέκα χρόνια σε συνεργασία με το Υπουργείο Μεταφορών, στο οποίο η Hermes έχει επενδύσει πέραν των €120 εκατ., με τα αποτελέσματά του να είναι παραπάνω από εμφανή σε αυτό το διάστημα. Η ανανέωση του Σχεδίου τον προηγούμενο Νοέμβριο έως και το 2027, κρίνεται ως εξαιρετικής σημασίας για την περαιτέρω ανάπτυξη της αεροπορικής κίνησης, της οικονομίας και του τουρισμού, σε μια περίοδο που ο τομέας σε παγκόσμιο επίπεδο βρίσκεται υπό τη δαμόκλειο σπάθη του έντονου πληθωρισμού, των αυξήσεων στις τιμές των καυσίμων και των αυξημένων επενδύσεων που απαιτούνται για την αειφόρο ανάπτυξη. Οι πρόσφατες ανακοινώσεις από πλευράς Ryanair και Wizz Air για περαιτέρω ενίσχυση της βάσης τους στην

Κύπρο με την προσθήκη επιπλέον αεροσκαφών και ευρεία επέκταση των πτητικών τους προγραμμάτων, αποτελούν ισχυρή ψήφο εμπιστοσύνης προς την Κύπρο και τα κυπριακά αεροδρόμια και επιβεβαιώνουν με τον καλύτερο τρόπο την αναγκαιότητα του σχεδίου κινήτρων. Είμαστε βέβαιοι, πως πέραν των δύο αυτών εταιρειών, κατά τη διάρκεια του 2023 θα δούμε αντίστοιχες κινήσεις και από άλλες αεροπορικές εταιρείες. Σε ό,τι αφορά το 2023, στόχος μας είναι να συνεχιστεί η δυναμική που καταγράφηκε το 2022. Εργαζόμαστε προς την κατεύθυνση της περαιτέρω ενίσχυσης της συνδεσιμότητας του νησιού, ώστε να προσελκύσουμε περισσότερες αεροπορικές εταιρείες και να ενδυναμώσουμε τα υφιστάμενα πτητικά προγράμματα, με έμφαση σε προορισμούς με τους οποίους δεν υπάρχει επαρκής αεροπορική σύνδεση ή που μπορούν να επεκταθούν και τη χειμερινή περίοδο. Εστιάζουμε την προσοχή μας σε ευρωπαϊκές αγορές, κτίζοντας πάνω στα θεμέλια του 2022, με στόχο σύντομα να φτάσουμε και να ξεπεράσουμε τα επίπεδα επιβατικής κίνησης του 2019. Πιστεύουμε δε πως, εφόσον όλοι οι αρμόδιοι φορείς συνεχίσουμε σε αυτό το μοτίβο ενεργειών και συνεργειών, μπορούμε να φτάσουμε τον στόχο των 13,7 εκατομμυρίων επιβατών μέχρι το 2027. ΜΕΙΩΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ Την ίδια ώρα, συνεχίζουμε τους σχεδιασμούς μας για περαιτέρω βελτίωση των υπηρεσιών των αεροδρομίων, αλλά και μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος της Hermes. Ως προς το τελευταίο, τα φωτοβολταϊκά πάρκα που έχουμε δημιουργήσει στα αεροδρόμια Λάρνακας και Πάφου, θα καλύπτουν το 25% και 30% αντίστοιχα των ενεργειακών αναγκών των δύο αεροδρομίων, ενώ θα συμβάλουν αποφασιστικά στην επίτευξη τόσο των εθνικών στόχων χρήσης ΑΠΕ όσο και της δικής μας δέσμευσης ως αεροδρόμια για μηδενική εκπομπή ρύπων μέχρι το 2050. Πρωτίστως, για εμάς στην Hermes, η θέση μας ως στρατηγικός εταίρος στον τουρισμό και την ανάπτυξη του τόπου δεν περιορίζεται στους αριθμούς. Το όραμά μας για τα κυπριακά αεροδρόμια, είναι να αποτελούν ένα φιλόξενο καλωσόρισμα και αποχαιρετισμό στους επισκέπτες, μια ξενάγηση στον πολιτισμό της Κύπρου μέσα από τα έργα «Αίσθησης του Τόπου» που υλοποιούμε, αλλά και ένα βήμα στην Κύπρο του αύριο, καθώς ηγούμαστε της αλλαγής προς τη βιώσιμη ανάπτυξη μέσα από μια σειρά υπεύθυνων ενεργειών για την προστασία του περιβάλλοντος, τη στήριξη των κοινοτήτων και τη δημιουργία ενός ασφαλούς και παραγωγικού χώρου εργασίας. Με πίστη στο όραμα και τις δυνάμεις μας, θα πορευτούμε και στα επόμενα χρόνια, όπως κάναμε και στο παρελθόν, στοχεύοντας σε ακόμα μεγαλύτερες επιτυχίες που θα συνεχίσουν να συμβάλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη της οικονομίας του τόπου και ιδιαίτερα του κλάδου του τουρισμού.

Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΘΑ ΠΑΡΑΜΕΙΝΕΙ

ΑΤΜΟΜΗΧΑΝΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Με τη νέα χρονιά, ο Ξενοδοχειακός Τομέας καλείται να αντιμετωπίσει μια σειρά από σημαντικές προκλήσεις, που εντείνουν το αίσθημα της αβεβαιότητας, όπως οι συνεχιζόμενες πληθωριστικές τάσεις, τα αυξημένα επιτόκια, το αυξημένο κόστος της ενέργειας κ.ά.

ε τα βλέμματα στραμμένα στο 2023, βαδίζουμε τις τελευταίες ημέρες του 2022 το οποίο τουριστικά άφησε στην Κύπρο μία θετική νότα, αφού η εισροή τουριστών στο νησί μας ήταν της τάξης του 80% και τα έσοδα της τάξης του 88% του 2019. Ως ΠΑΣΥΞΕ χαρακτηρίσαμε το 2022 ως χρονιά-γέφυρα που θα μας οδηγούσε στην ανάκαμψη του τουρισμού, μετά τα δύο χρόνια πανδημίας, χωρίς να υπολογίζουμε

τον πόλεμο στην Ουκρανία στις αρχές του έτους, με αποτέλεσμα να απολέσουμε τη ρωσική και ουκρανική αγορά.

Ο πόλεμος πυροδότησε έντονες πληθωριστικές τάσεις, αύξηση τιμών και μία πρωτοφανή ενεργειακή κρίση.

Κατά γενική ομολογία, τόσο η πανδημική κρίση, όσο και

ο πόλεμος στην Ουκρανία περιόρισαν τη δυνατότητα των

πολιτών να ταξιδεύουν, στην πρώτη περίπτωση για υγειο-

νομικούς λόγους και στη δεύτερη λόγω της αύξησης των

τιμών, δημιουργώντας ένα ιδιαίτερα δύσκολο περιβάλλον.

ΕΙΜΑΣΤΕ ΣΤΟΝ ΣΩΣΤΟ ΔΡΟΜΟ Εντούτοις, με τις σωστές δράσεις του Υφυπουργείου Τουρισμού και τη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, η χρονιά ολοκληρώθηκε με μηνύματα αισιοδοξίας για ραγδαία ανάκαμψη του τουριστικού προϊόντος της Κύπρου το 2023. Κατά γενική ομολογία, η τουριστική μας βιομηχανία προσαρμόστηκε αμέσως στα δεδομένα που δημιούργησε η

κρίση και προς τούτο κρίνουμε ότι η συνεργασία δημόσιου

και ιδιωτικού τομέα είναι η μοναδική συνταγή για αντιμετώπιση κρίσεων. Παρά τα εμπόδια και τις δυσκολίες, τα αποτελέσματα της φετινής χρονιάς τεκμηριώνονται από

αριθμούς ότι είμαστε στον σωστό δρόμο, στο πλαίσιο

συνεχι-

ζόμενες πληθωριστικές τάσεις, τα αυξημένα επιτόκια, το αυξημένο κόστος της ενέργειας, με όλες τις παρεμφερείς αυξήσεις που έχουν άμεσο αντίκτυπο στις λειτουργικές δαπάνες των ξενοδοχειακών μονάδων, όπως το αυξημένο κόστος ενέργειας και το αυξημένο κόστος της εφοδιαστικής αλυσίδας και των πρώτων υλών. ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Εξίσου σημαντική παραμένει η συνεχιζόμενη έλλειψη εργατικού δυναμικού στον κλάδο, πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι πλείστοι κλάδοι της κυπριακής οικονομίας αλλά και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, πράγμα που δυσκολεύει ακόμη περισσότερο την αντιμετώπισή του. Προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να ενταθούν έγκαιρα εκείνες οι ενέργειες για να αμβλυνθεί το πρόβλημα, με ταχεία διαδικασία παραχώρησης αδειών για εισαγωγή προσωπικού από τρίτες χώρες, διευρύνοντας παράλληλα τον κατάλογο με τις ειδικότητες για απασχόληση και όχι μόνο για εξειδικευμένες θέσεις, που θα επιτρέψει στις ξενοδοχειακές μονάδες να στελεχωθούν και να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις και προσδοκίες των πελατών τους, ώστε να συνεχίσουμε ως τουριστική Κύπρος να προσφέρουμε το υψηλό επίπεδο υπηρεσιών μας. Σε αυτό το κλίμα αβεβαιότητας που διαμορφώνεται, θα πρέπει να συνεχιστεί και εντός του 2023 η προσπάθεια που ξεκίνησε φέτος με τις παραδοσιακές ευρωπαϊκές αγορές, αποφεύγοντας την υπερβολική εξάρτηση από συγκεκριμένες αγορές και διευρύνοντας συνεχώς τον κύκλο των αγορών από τις οποίες αντλούμε τουρίστες. Σημαντικό εργαλείο για τη στρατηγική μας αποτελεί το νέο Σχέδιο Κινήτρων για τις αεροπορικές εταιρείες με στόχο την περαιτέρω βελτίωση της αεροπορικής συνδεσιμότητας της Κύπρου, μέσα από τη δημιουργία νέων δρομολογίων και τη διατήρηση και εμβάθυνση των υφιστάμενων, ενώ αναμένεται ότι θα συμβάλει καθοριστικά στην προσπάθεια επέκτασης της τουριστικής περιόδου. Επίσης έχει επιτευχθεί η επέκταση της Συλλογικής Σύμβασης μέχρι τον Δεκέμβριο του 2023 που επιτρέπει στους ξενοδόχους να επικεντρωθούν σε συνθήκες εργατικής ειρήνης στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που μας επιφυλάσσει η νέα χρονιά. Ο ΠΑΣΥΞΕ παραμένει συγκεντρωμένος στους στόχους του για την πλήρη επάνοδο στην κανονικότητα, εστιάζοντας ταυτόχρονα στη βελτίωση των υπηρεσιών και των προϊόντων μας τόσο προς τους διεθνείς μας πελάτες όσο και προς τους ντόπιους. Ο τουρισμός λειτούργησε επί σειρά ετών ως η ατμομηχανή της κυπριακής οικονομίας και είμαστε αισιόδοξοι ότι παρά τις δύσκολες συγκυρίες, αυτό θα συνεχιστεί και στο μέλλον, έχοντας πάντοτε ως ασφαλή οδηγό την Εθνική Στρατηγική Τουρισμού 2030.

άθε χρόνο τέτοια περίοδο ανατρέχω στα αντίστοιχα άρθρά μου προηγούμενων ετών. Είναι εκπληκτικό που παρότι τα τελευταία χρόνια καταγράφηκαν κοσμογονικές αλλαγές γενικότερα αλλά και στον τουρισμό, εντούτοις, τα βασικά ζητήματα που μας απασχολούν παραμένουν τα ίδια. Μία ισχυρή ένδειξη πως τα μεγάλα ζητήματα του τομέα συνήθως τα

προσεγγίζουμε μόνο ακροθιγώς. Σήμερα για παράδειγμα επαληθεύεται πλήρως, η ορθότητα της πάγιας και διαχρονικής θέσης του ΣΤΕΚ, όπως διατυπώνεται από την ίδρυσή του το 1997, ότι είναι επιβεβλημένη η στροφή

στον ποιοτικό τουρισμό. Ευτυχώς, έστω και με καθυστέρηση, διακρίνουμε πως η συγκεκριμένη αναγκαιότητα σήμερα αναγνωρίζεται περισσότερο από ποτέ. Ενδεχομένως επειδή αυτό απαιτεί πλέον και ο σύγχρονος τουρίστας, ο τουρίστας

2001

αφίξεις τουριστών στην Κύπρο ήταν 2,7 εκατ. και τα έσοδα σχεδόν €2,2 δισ. Το 2019 που οι αφίξεις έφτασαν τα 3,9 εκατ., τα τουριστικά έσοδα ήταν μόλις €2,6 δισ. Δηλαδή οι αφίξεις αυξήθηκαν κατά περίπου 40% και τα έσοδα κατά μόλις 22%. Είναι ξεκάθαρο πως η Κύπρος μπορεί να καταστεί

πιο ποιοτικός προορισμός αν στοχευμένα και μεθοδικά αξιο-

ποιηθούν πλήρως τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας, όπως η ποικιλομορφία σε μικρό γεωγραφικό μέγεθος, η εγγύτητα των αποστάσεων, οι καθαρές και βραβευμένες παραλίες

συνθήκες. Επίσης, χρειάζεται περαιτέρω εμπλουτισμός του προσφερόμενου προϊόντος με πιο βιωματικές εμπειρίες για τον τουρίστα, καθώς επίσης βελτίωση και αναβάθμιση υποδομών. Επιπρόσθετα η διοργάνωση πολιτιστικών, καλλιτεχνικών, αθλητικών και άλλων εκδηλώσεων διεθνούς εμβέλειας, ελκύουν ποιοτικό τουρισμό και ενδυναμώνουν την αναγνωρισιμότητα της χώρας στο εξωτερικό. Για να μην υπάρχει παρεξήγηση, για τον ΣΤΕΚ ποιοτικός τουρισμός δεν σημαίνει μόνο τους τουρίστες υψηλής εισοδηματικής τάξης, αλλά πρωτίστως τουρίστες με Παιδεία, με την ευρύτερη έννοιά της. Αυτήν που θα επιτρέψει στον επισκέπτη να σεβαστεί τον πολιτισμό, να γνωρίσει την κουλτούρα, να εκτιμήσει και να απολαύσει τον τόπο μας χωρίς να επιβαρύνει το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον και την ίδια στιγμή να αποτελέσει ένα ακόμα πρεσβευτή της χώρας στο εξωτερικό. ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΟ 2023 Το 2022 ήταν δύσκολο αλλά εν τέλει εξελίχθηκε καλύτερα απ’ ό,τι αρχικά αναμενόταν, όταν δηλαδή ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Η καλή πορεία του τουρισμού συνέβαλε καθοριστικά και στους θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης οι οποίοι εκτιμώνται για ολόκληρο το έτος στο 6% του ΑΕΠ. Για το 2023 αυτό που κυριαρχεί είναι η αβεβαιότητα. Αβεβαιότητα που δημιουργείται από διάφορους παράγοντες όπως είναι η άνοδος του πληθωρισμού και η αποδυνάμωση της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών σε παραδοσιακές και αναδυόμενες αγορές όπως η

Αγγλία, η Γερμανία και η Γαλλία. Αβεβαιότητα εξακολουθεί να επικρατεί και για την έκβαση της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Σε κάθε περίπτωση όποτε κι αν υπάρξει εξομάλυνση της κατάστασης, τη ρωσική αγορά θα πρέπει να την αντιμετωπίσουμε ως μία καινούργια αγορά και να την προσεγγίσουμε ξανά εξαρχής. Αβεβαιότητα επικρατεί και σε σχέση με την πορεία των τιμών των τροφίμων και γενικότερα των πρώτων υλών, που χρησιμοποιούνται στην ξενοδοχειακή βιομηχανία όπως και με τις τιμές της ενέργειας. Για το 2022 λάβαμε τα εύσημα από οργανωτές ταξιδιών ότι ήμασταν από τους ελάχιστους προορισμούς που δεν αυξήσαμε τις χρεώσεις, αλλά εάν συνεχίσει η άνοδος των τιμών τότε θα τεθεί σε αμφιβολία η Βιωσιμότητα των επιχειρήσεων του τομέα. Γι’ αυτό και έχουμε ζητήσει επιτακτικά να επεκταθεί και στα ξενοδοχεία το Virtual Net Metering όσον αφορά τουλάχιστον το 80% της κατανάλωσης ενέργειάς τους χωρίς πλαφόν και περιορισμούς. ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ ΔΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Το κλίμα αβεβαιότητας που επικρατεί, επιβάλλει τη διαρκή παρακολούθηση των εξελίξεων και τη λήψη τολμηρών αποφάσεων όταν και όποτε κρίνεται αναγκαίο. Μία τέτοια απόφαση θα μπορούσε να αφορά την επιβολή πλαφόν στη δημιουργία νέων κλινών, ειδικά σε μονάδες με χαμηλά αστέρια. Σημαντικές ρυθμίσεις θα πρέπει να γίνουν και για τα ακίνητα που προσφέρονται για βραχυχρόνια μίσθωση. Ως ξενοδόχοι δεν αντιτασσόμαστε της λειτουργίας τους και αναγνωρίζουμε πως πρόκειται για μία τάση που ήρθε για να μείνει. Ωστόσο, ζητούμε ίση φορολογική μεταχείριση και πλαίσιο λειτουργίας. Όταν η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει τα ζητήματα που προκύπτουν και υποβάλλει πρόταση κανονισμού για την ενίσχυση της διαφάνειας και την παροχή βοήθειας στις δημόσιες Αρχές ώστε να διασφαλίσουν την ισόρροπη ανάπτυξη στο πλαίσιο του βιώσιμου τουρισμού, τότε καθίσταται σαφές ότι και η Κύπρος πρέπει να λάβει στοχευμένα μέτρα άμεσα. Τέτοιο μέτρο θα μπορούσε να είναι ο καθορισμός ελάχιστης περιόδου διαμονής

«ΣΗΜΑΝΤΙΚΈΣ ΡΥΘΜΙΣΈΙΣ ΘΑ ΠΡΈΠΈΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΑ ΑΚΙΝΗΤΑ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΈΡΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΑ ΜΙΣΘΩΣΗ. ΩΣ ΞΈΝΟΔΟΧΟΙ ΔΈΝ ΑΝΤΙΤΑΣΣΟΜΑΣΤΈ

Μ

ετά από τις διαδοχικές κρίσεις που βιώσαμε τα τελευταία χρόνια με την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία, χωρίς αμφιβολία η φετινή χρονιά

θα είναι κομβικής σημασίας. Η κρίση στην Ουκρανία ανέτρεψε κατά γενική ομολογία όλες τις προβλέψεις για την

εξέλιξη της φετινής χρονιάς, όμως την ίδια στιγμή, ανέδειξε

τη σημασία της ευελιξίας και την ανάγκη να συνεχίσουμε να επενδύουμε σε ένα πιο ποιοτικό τουριστικό προϊόν. Όπως είναι γνωστό, η αναπάντεχη κρίση στην Ουκρανία έκλεισε τη δεύτερη πιο σημαντική αγορά για την εισροή τουρισμού στην Κύπρο. Ωστόσο, η ευελιξία που επέδειξαν τόσο οι ξενοδόχοι όσο και το Υφυπουργείο Τουρισμού με

τη στροφή σε άλλες αγορές που δεν είχαν διερευνηθεί επαρκώς μέχρι σήμερα απέδωσε, περιορίζοντας σε μεγάλο βαθμό τη ζημιά από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Επιβάλλεται να συνεχίσουμε με την ίδια προσέγγιση και παράλληλα να

εργαστούμε πάνω στις αδυναμίες μας, ώστε να θωρακίσουμε καλύτερα την ξενοδοχειακή και την τουριστική βιομηχανία γενικότερα. Η ευελιξία και η συνεχής ανάπτυξη δεξιοτήτων είναι προϋπόθεση επιτυχίας σε αυτή την προσπάθεια.

ξέλθουμε στον έντονο ανταγωνισμό μεταξύ κρατών και επιχειρήσεων. Παράλληλα, παραμένει μείζονος σημασίας να επενδύσουμε περαιτέρω στην ποιότητα του τουριστικού προϊόντος που προσφέρουμε ως χώρα και ως ξενοδοχειακή βιομηχανία, για να παραμείνουμε ανταγωνιστικοί σε σχέση με κοντινούς προορισμούς όπως η Ελλάδα. Οφείλουμε να πιστώσουμε το Υφυπουργείο Τουρισμού ότι έχει κάνει σημαντικές βελτιώσεις στον τρόπο με τον οποίο προωθεί την αναβάθμιση του τουριστικού μας προϊόντος. Χρειάζεται όμως να γίνουν πολύ μεγαλύτερες επενδύσεις ούτως ώστε να πετύχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Για να βελτιώσουμε την ανταγωνιστικότητά μας θα πρέπει να γίνουν άμεσα περισσότερες επενδύσεις. Η αγορά κινείται με πολύ γρήγορους ρυθμούς και επιτυγχάνουν πρώτα αυτοί που μπορούν να καθοδηγούν τις εξελίξεις και να διαμορφώνουν ουσιαστικά τις τάσεις και όχι αυτοί που ακολουθούν τις εξελίξεις. Οι υπόλοιποι επικεντρώνονται στο να πουλούν το προϊόν τους σε χαμηλή τιμή υποβαθμίζοντας το εν ολίγοις σε ένα απλό εμπόρευμα. Τέλος, κάποιοι οδηγούνται στο περιθώριο και αναπόφευκτα τίθενται εκτός της αγοράς. Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η περαιτέρω ενίσχυση της συνδεσιμότητας της Κύπρου με αγορές με τις οποίες θέλουμε να αναπτύξουμε εμπορικές σχέσεις. Είναι κρίσιμο να επενδύουμε συνεχώς στη βελτίωση της συνδεσιμότητας τόσο σε ό,τι αφορά τη συχνότητα πτήσεων, όσο και στον αριθμό αεροδρομίων με τα οποία έχουμε σύνδεση. Όσο βελτιώνουμε το τουριστικό μας προϊόν και αυξάνεται η ζήτηση, τόσο η ανάγκη για οικονομική στήριξη στη συνδεσιμότητα θα μειώνεται και θα γίνεται πιο στοχευμένα βάσει προορισμού και εποχικότητας. Κατά γενική ομολογία η οικονομία της Κύπρου διαχρονικά στηρίζεται στην τουριστική βιομηχανία. Τόσο οι επιχειρήσεις όσο και το ίδιο το κράτος πρέπει να επικεντρωθούμε στη συνεχή βελτίωση του προϊόντος που προσφέρουμε στους επισκέπτες μας, για να συνεχίσει

Κύπρος με τα 4 εκατομμύρια αφίξεις το 2019 και τα σχεδόν 3 δισεκατομμύρια έσοδα, θα καταφέρει στο τέλος της χρονιάς του 2022 να μετρά απώλειες λιγότερες και από το 20%. νέλθει σχεδόν στην ομαλότητα και σε ρυθμούς του 2019. Η μικρή μας Κύπρος με τα 4 εκατομμύρια αφίξεις το 2019 και τα σχεδόν 3 δισεκατομμύρια έσοδα, θα καταφέρει στο τέλος της χρονιάς του 2022 να μετρά απώλειες λιγότερες και από το 20%, κάτι το οποίο αφήνει όλους εμάς τους ανθρώπους του τουρισμού ικανοποιημένους και αισιόδοξους για ένα ακόμη καλύτερο 2023. ΜΕ ΟΡΙΖΟΝΤΆ ΤΟ 2030 Αυτά που πρέπει όμως άμεσα να προβλέψουμε και να σχεδιάσουμε για να ετοιμάσουμε την Κύπρο του 2030 ώστε τα 6 εκατομμύρια επισκεπτών που εκτιμάται ότι θα έχουμε θα συνυπάρχουν με τους κατοίκους του νησιού, οι οποίοι και αυτοί προβλέπεται ότι θα αυξηθούν ραγδαία τα επόμενα χρόνια (όχι από τη γεννητικότητα των κατοίκων της Κύπρου αλλά κυρίως από τη μετανάστευση) χωρίς να επιβαρύνεται ιδιαίτερα το περιβάλλον και η καθημερινότητά μας και οι ζωές μας. Σημειώνω πιο κάτω αυτά που πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας εν συντομία: 1ον Ενίσχυση των πόρων και των υποδομών για επάρκεια παροχής νερού και ρεύματος. 2ον Εμπλουτιστικά έργα και έργα υποδομής στα ορεινά, ούτως ώστε να έχουμε την καλύτερη διασπορά των τουριστών στο νησί. 3ον Πέραν του μοντέλου ανάπτυξης

όπως ο αγροτουρισμός, ο αθλητικός τουρισμός, ο ιατρικός τουρισμός, ο συνεδριακός τουρισμός, ο θρησκευτικός τουρισμός, ο γαστρονομικός τουρισμός και γενικά τα ταξίδια ειδικού ενδιαφέροντος, σοβαρή αλλαγή στην Κύπρο όσον αφορά τις αφίξεις, θα γίνει με την ανάπτυξη του χειμερινού τουρισμού και παίζοντας το δυνατό χαρτί «Ήλιος και Θάλασσα». Όσον αφορά τον χειμερινό τουρισμό, πρέπει να αλλάξουμε στρατηγική και να μην επιζητούμε μόνο την επιμήκυνση της καλοκαιρινής τουριστικής περιόδου, αλλά την ανάπτυξη και τις αφίξεις κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Η ανάπτυξη του χειμερινού τουρισμού θα προσδώσει πολύ περισσότερα σε όλους. Εργαζόμενους, ξενοδόχους, τοπική κοινωνία αλλά και το ίδιο το κράτος. Βεβαίως για να πετύχει ο χειμερινός τουρισμός πρέπει συνδυαστικά να προωθηθούν και άλλα μεγάλα έργα ειδικότερα στην περιοχή Αμμοχώστου όπως άνοιγμα ή μεταφορά πανεπιστημιακών σχολών ή κέντρα για Rehabilitation και επίσης οι εκάστοτε κυβερνήσεις πρέπει να σταματήσουν να επιδοτούν την ανεργία αλλά την εργασία. 4ον Παρά τις προσπάθειές μας την τελευταία 10ετία να ανοίξουμε νέες αγορές, φαίνεται ότι δεν αλλάζει σημαντικά η διάρθρωση των αφίξεων και η χώρα συνεχίζει να στηρίζεται στις γνωστές της κυρίως αγορές της Μ. Βρετανίας, Ισραήλ, Γερμανίας, Πολωνίας, Ελλάδας και Σκανδιναβίας. Η Κύπρος μπορεί να αντλήσει ακόμα περισσότερους τουρίστες από τα 500 εκατομμύρια Ευρωπαίους και παρά το ότι δεν μπορεί να αντλήσει σημαντικές αφίξεις από τις γειτονικές μας χώρες, είμαι αισιόδοξος ότι μπορούμε να φτάσουμε εύκολα τα 6 εκατομμύρια αφίξεις το 2030, δεδομένου ότι και ο παγκόσμιος τουρισμός εκτιμάται ότι θα φτάσει το 1,8 δις εκατομμύρια. Η γειτονιά μας, οι χώρες της ευρύτερης Ανατολικής Μεσογείου (Ελλάδα, Τουρκία, Συρία, Ιορδανία, Λίβανος, Ισραήλ και Αίγυπτος)

«ΘΈΛΩ ΝΑ ΈΚΦΡΑΣΩ ΤΗΝ ΠΈΠΟΊΘΗΣΗ ΜΟΥ ΜΈΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΈΔΟΝ 40 ΧΡΟΝΊΑ ΠΟΥ ΈΡΓΑΖΟΜΑΊ ΚΑΊ ΔΡΑΣΤΗΡΊΟΠΟΊΟΥΜΑΊ

Π

λησιάζοντας στο τέλος μίας ακόμα απαιτητικής χρονιάς, δεν μπορούμε παρά να κάνουμε έναν απολογισμό του έτους και να θέσουμε με όραμα τους στόχους μας για την επόμενη χρονιά. Η περίοδος των τελευταίων χρόνων δοκίμασε έντονα και πολυεπίπεδα τις αντοχές των κρατών, των επιχειρήσεων και κατ’ επέκταση των πολιτών. Το 2022 είδαμε τον Covid-19 να «ξεθωριάζει», την ίδια στιγμή όμως, ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι γεωπολιτικές εξελίξεις πυροδότησαν μία νέα βαθύτερη κρίση. Το ενεργειακό, ο αυξημένος πληθωρισμός και τα προβλήματα που παρουσιάζονται στην εφοδιαστική αλυσίδα, ασκούν ιδιαίτερη πίεση στις αγορές με τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας να κινείται σε χαμηλά επίπεδα παγκοσμίως. Στο αβέβαιο αυτό οικονομικό περιβάλλον, οι επιχειρήσεις

προτάσσουν τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό και τη Βιώ-

σιμη Ανάπτυξη, στην κορυφή των προτεραιοτήτων τους.

Υιοθετώντας νέες τεχνολογίες, όπως τα δίκτυα Fiber και

5G που είναι ζωτικής σημασίας για την ομαλή λειτουργία

τους, έχοντας άμεση πρόσβαση σε πληροφορίες και τη

δυνατότητα να προσαρμόζονται έγκαιρα στις εξελίξεις.

Στην Epic παραμένοντας πιστοί στις αξίες της καινοτομίας και

της πρωτοπορίας που μας χαρακτηρίζουν όλα αυτά τα χρόνια, αναγνωρίσαμε τις ανάγκες των πελατών μας και αναλάβαμε

δράση για να παρέχουμε τις λύσεις που χρειάζονται.

Στο πλαίσιο αυτό επενδύσαμε σημαντικά στην περαιτέρω ανάπτυξη του αξιόπιστου και ιδιόκτητου δικτύου οπτικών ινών μας, κάτι που αποτελούσε βασικό πυλώνα

της στρατηγικής μας για το 2022. Μέσα από την επέ-

κταση της κάλυψης του δικτύου οπτικών ινών σε ακόμη

περισσότερα σημεία της Κύπρου, εξασφαλίσαμε σε περισσότερους χρήστες ταχύτητες σύνδεσης 1Gbps, πάντα με χαμηλές τιμές που απευθύνονται σε όλους. Χάρη στις λύσεις μας, η εμπειρία συνδεσιμότητας είναι καλύτερη από ποτέ, με τις οπτικές ίνες να παρέχουν αξιοπιστία, σταθερότητα και ταχύτητα, στοιχεία που αναβαθμίζουν και μεγιστοποιούν τις δυνατότητες των επιχειρήσεων και φυσικά την εμπειρία στο σπίτι. ΝΕΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ Το 2023 θα συνεχίσουμε με επενδύσεις εκατομμυρίων να αναβαθμίζουμε τις fiber υποδομές μας και να συμβάλλουμε ενεργά στην ψηφιακή ανάπτυξη της Κύπρου. Στόχος μας η ουσιαστική βελτίωση της καθημερινότητας του καταναλωτή και των επιχειρήσεων, προσφέροντας σε κάθε κάτοικο της χώρας εξαιρετικό fiber δίκτυο με πραγματική οικονομία. Το νέο εργασιακό περιβάλλον, αλλά και οι αυξημένες ανάγκες επικοινωνίας και ψυχαγωγίας, επιβάλουν απρόσκοπτη σύνδεση, από οπουδήποτε και με υψηλές ταχύτητες. Τη λύση σε αυτή την ανάγκη έρχεται να δώσει το 5G. Γι’ αυτό και τα δίκτυα πέμπτης γενιάς ήταν ο δεύτερος σημαντικός πυλώνας στον οποίο επικεντρωθήκαμε το 2022. Οι ενέργειές μας μάλιστα στέφθηκαν για ακόμα μία χρονιά με επιτυχία, καθώς η Epic απέσπασε το βραβείο Best Mobile Network in Test, από τη διεθνώς αναγνωρισμένη εταιρεία μετρήσεων και ελέγχου δικτύων umlaut και μέσα στο 2022. Μάλιστα, αυτή ήταν η τρίτη συνεχόμενη διάκριση της Epic στη συγκεκριμένη κατηγορία. Το 5G ενισχύει την προοπτική ενός πλήρως συνδεδεμένου κόσμου εκμηδενίζοντας τις αποστάσεις και αναβαθμίζει την εμπειρία

σημαντικό να μπορεί ο συνδρομητής να απολαμβάνει μία πραγματική εμπειρία 5G, χωρίς συμβιβασμούς και περιορισμούς στην ταχύτητα, αλλά με πραγματική ελευθερία και απίστευτες ταχύτητες που φθάνουν το 1Gbps και πάντα φυσικά σε χαμηλές τιμές.

ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Πέραν από την Ψηφιοποίηση και την Τεχνολογική Ανάπτυξη, σήμερα, οι επιχειρήσεις που επιθυμούν να βαδίσουν με ασφάλεια στη νέα εποχή που δημιουργείται, επιβάλλεται να επενδύουν σημαντικά και στη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Να λαμβάνουν αυτές τις αποφάσεις που θα έχουν αξία στις προσπάθειες για αντιστροφή της κλιματικής αλλαγής. Στην Epic η Βιωσιμότητα ήταν και είναι μέρος της στρατηγικής μας, με την Πράσινη Ανάπτυξη να εμπλέκεται σε μεγάλο βαθμό στις επόμενες κινήσεις μας, καθώς νιώθουμε υποχρεωμένοι απέναντι στους εαυτούς μας, τους ανθρώπους μας και τον πλανήτη ευρύτερα. Στο πλαίσιο αυτό, κατά το 2022 ολοκληρώσαμε σημαντικά έργα που έχουν σαν αποτέλεσμα τη μείωση του περιβαλλοντικού μας αποτυπώματος. Ένα από τα σημαντικότερα, ήταν η εγκατάσταση υβριδικών συστημάτων για την τροφοδοσία Σταθμών Βάσης Κινητής Τηλεφωνίας μας. Πολλοί από τους Σταθμούς Βάσης Κινητής Τηλεφωνίας που διαθέτουμε τροφοδοτούνται πλέον από ενέργεια που προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές (φωτοβολταϊκά συστήματα), ενώ παράλληλα έχουμε φροντίσει για την αποθήκευση της επιπλέον ενέργειας που παράγεται, μέσω συστημάτων μπαταριών τελευταίας τεχνολογίας. Ο στόχος μας είναι η πλήρης απεξάρτηση της εταιρείας από τη χρήση πετρελαίου και αντικατάστασή του με Πράσινη Ενέργεια στο άμεσο μέλλον.

ΣΤΟ ΠΛΕΥΡΟ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Σε ό,τι αφορά το επιχειρείν, σε έναν κόσμο που συνεχώς μεταμορφώνεται, το σπίτι και το γραφείο δεν είναι πλέον δύο διακριτές έννοιες, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Σήμερα, η εργασία εξ αποστάσεως καθιερώνεται και το υβριδικό μοντέλο γίνεται κανόνας και όχι η εξαίρεση, με μεγάλο ποσοστό της νέας γενιάς εργαζομένων να το θεωρεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάληψη μιας θέσης εργασίας. Συνειδητοποιώντας τον ρόλο μας σε αυτό το περιβάλλον, μέσα στη χρονιά που μας πέρασε δημιουργήσαμε και φέραμε πρώτοι στην Κύπρο το απόλυτο εργαλείο συνεργασίας, το Cloud Business Collaboration with Webex, που αναπτύχθηκε σε συνεργασία με τη διεθνώς αναγνωρισμένη αμερικανική εταιρεία CISCO. Το Cloud Business Collaboration with Webex παρέχει σε όλες τις επιχειρήσεις, τις απαραίτητες δυνατότητες για ευέλικτες και ασφαλείς λύσεις που προωθούν τη συνεργασία από οπουδήποτε και σε πραγματικό χρόνο. Πρόκειται για ένα προϊόν που φέρνει την επανάσταση στον τομέα της επικοινωνίας των επιχειρήσεων. Μία ουσιαστική υπηρεσία που δίνει σε κάθε επιχείρηση, ανεξαρτήτως μεγέθους, την ευχέρεια να παρέχει στο ανθρώπινο δυναμικό της τα απαραίτητα εργαλεία για να μπορεί να εργάζεται από παντού μέσω cloud, με την εμπειρία εργασίας να παραμένει ανεπηρέαστη και την παραγωγικότητα να αυξάνεται. Το 2022 συνεχίσαμε επίσης τη στήριξη στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις με ολοκληρωμένες και οικονομικές λύσεις Ψηφιοποίησης οι οποίες θα τους προσφέρουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και θα τους βοηθήσουν στις οικονομικές μεταβολές που αναμένουμε, αλλά και με σεμινάρια ειδικά για μικρομεσαίες επιχειρήσεις με στόχο την ανάδειξη και ανάπτυξή τους. Ο ρόλος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων είναι πάρα πολύ σημαντικός, με την κυπριακή οικονομία και την ανάπτυξή της να βασίζεται σε τεράστιο βαθμό πάνω στις ΜμΕ επιχειρήσεις. Γι’ αυτό και το 2023 θα συνεχίσουμε να δίνουμε ιδιαίτερη βαρύτητα στη στήριξη και ανάπτυξή τους με νέες υπηρεσίες και πρωτοβουλίες. Πλησιάζοντας στο κλείσιμο μιας ακόμη πετυχημένης χρονιάς και έχοντας απαντήσει με επιτυχία στα δύσκολα ερωτήματα του τελευταίου έτους, η σκέψη μας στρέφεται στις προκλήσεις της επόμενης μέρας. Το 2023 θα είναι κομβικό για την τεχνολογία με εντονότερη απήχηση στις ζωές μας και φέρνοντας πραγματική πρόοδο και εξέλιξη σε διάφορους τομείς. Πρώτιστο μέλημά μας είναι να συμβάλουμε ενεργά στην πορεία αυτή της τεχνολογικής επανάστασης, παραμένοντας πάντα πιστοί στην δέσμευσή μας, να προσφέρουμε εξαιρετικό δίκτυο σε συνδυασμό με πραγματική οικονομία. Με συνεχείς επενδύσεις και στη νέα χρονιά, θα βοηθήσουμε τη χώρα να επιταχύνει την Ψηφιακή Μεταμόρφωσή της έτσι ώστε όλοι οι πολίτες να απολαμβάνουν άμεσα τα οφέλη της νέας εποχής.

εποχή που διανύουμε, μεταξύ άλλων, χαρακτηρίζεται από διαρκείς μεταβολές στον διεθνή ενεργειακό χάρτη. Στην Κύπρο, πέρα από τις εξωγενείς επιπτώσεις

ενεργειακό κόστος, διανύουμε μια χρονική περίοδο γεμάτη αλλαγές και προκλήσεις που έρχονται ως αποτέλεσμα της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Αποστολή της ΑΗΚ είναι να προσφέρει ποιοτικές υπηρεσίες, τόσο στην ενέργεια όσο και σε άλλες δραστηριότητες, αξιοποιώντας νέες τεχνολογίες, πάντα με σεβασμό στην κοινωνία και στο περιβάλλον, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της χώρας. Κύριο ζητούμενο είναι να αποκτήσει ο Οργανισμός μεγαλύτερη εξωστρέφεια και περισσότερη ευελιξία, ώστε να είναι ικανός να πρωταγωνιστεί στον τομέα του. Στόχος της ΑΗΚ είναι να προσφέρει, αξιόπιστα και αδιάλειπτα, ηλεκτρική ενέργεια με σύγχρονες, εξελιγμένες υποδομές, μέσα σ’ ένα πλαίσιο βιώσιμης ανάπτυξης. Δεν χωρά αμφιβολία πως ο Οργανισμός αντιμετωπίζει

σημαντικές προκλήσεις. Αυτές περιλαμβάνουν την επιτυχημένη συμμετοχή του στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον, την έλευση και χρήση του φυσικού αερίου με την παράλληλη ολοκλήρωση των αναγκαίων μετατροπών στις μονάδες παραγωγής του Ηλεκτροπαραγωγού Σταθμού Βασιλικού, την εγκατάσταση νέας Μονάδας Παραγωγής στον Ηλεκτροπαραγωγό Σταθμό Βασιλικού, την υλοποίηση του προγράμματος ανάπτυξης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, την εγκατάσταση υποδομής έξυπνης μέτρησης, καθώς και τα έργα ανάπτυξης στα Δίκτυα Μεταφοράς και Διανομής. Ειδικά οι έξυπνοι μετρητές, μέσω των λειτουργικών τους δυνατοτήτων, προσφέρουν πολλαπλά οφέλη στους καταναλωτές. Για παράδειγμα αναλυτική πληροφόρηση για τον τρόπο που καταναλώνουν ηλεκτρική ενέργεια. Σύμφωνα με σχετική απόφαση της ΡΑΕΚ, σχεδιάζεται η αντικατάσταση 400.000 συμβατικών μετρητών με έξυπνους. Με βάση το χρονοδιάγραμμα, το έργο ξεκινά

SCADA/ADMS και το σύστημα MDMS (το σύστημα διαχείρισης των μετρητικών δεδομένων), που αποτελεί θεμέλιο αξιοπιστίας και διαφάνειας για την εύρυθμη και ομαλή λειτουργία της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρισμού, συνιστούν τη βάση των έξυπνων δικτύων που αναπτύσσονται εξελικτικά από την ΑΗΚ. ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΗΔΕΝΙΚΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ Σε στενή συνεργασία με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, η ΑΗΚ υλοποιεί τον στρατηγικό της σχεδιασμό. Στο επίκεντρό του είναι η μετάβαση στην οικονομία του μηδενικού άνθρακα, με καθοριστικό παράγοντα την καθολική διείσδυση και αποδοτική διαχείριση της Πράσινης Ενέργειας. Στο πλαίσιο του προγραμματισμού της ΑΗΚ για υλοποίηση Έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, σύντομα και μετά από πολλές προσπάθειες, ολοκληρώνεται και θα τεθεί σε λειτουργία το Φωτοβολταϊκό Πάρκο στο Ακρωτήρι Λεμεσού. Παράλληλα η ΑΗΚ αξιοποιώντας την τεχνογνωσία και εμπειρία της και σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, εγκατέστησε φωτοβολταϊκά συστήματα σε 405 σχολεία της Κύπρου, ένα έργο που συνιστά σημαντικό βήμα για το ενεργειακά βιώσιμο μέλλον του τόπου μας. Το όραμά μας είναι ξεκάθαρο: Ένα Πράσινο Ενεργειακά Μέλλον. Για τον λόγο αυτό και το αναπτυξιακό επενδυτικό πρόγραμμα του Οργανισμού περιλαμβάνει επέκταση στις ΑΠΕ, εκσυγχρονισμό τεχνολογικού και μηχανολογικού εξοπλισμού και υλοποίηση συναφών, σημαντικών έργων. Στη κατεύθυνση αυτή και με άξονα την ενίσχυση της ηλεκτροκίνησης στην Κύπρο η ΑΗΚ έχει αναπτύξει παγκύπριες υποδομές φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων. Σήμερα είναι σε λειτουργία 31 φορτιστές ημιταχείας και ταχείας φόρτισης σε διάφορα σημεία της ελεύθερης

Κύπρου, ενώ το επόμενο διάστημα προγραμματίζονται να εγκατασταθούν ακόμη 40 φορτιστές. Επιπλέον, στο πλαίσιο συνεργασίας της ΑΗΚ με όλες τις Κοινότητες και Δήμους, αντικαταστάθηκαν τα ενεργοβόρα φωτιστικά οδικού φωτισμού με λαμπτήρες LED. Σκοπός είναι η εξοικονόμηση ενέργειας, η μείωση του κόστους λειτουργίας αλλά και συντήρηση του οδικού φωτισμού με ταυτόχρονη συμβολή στην προστασία του περιβάλλοντος. Το επιχειρησιακό περιβάλλον στο οποίο λειτουργεί η ΑΗΚ, είναι πολύπλοκο και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από μη ελέγξιμους από τον Οργανισμό εξωγενείς παράγοντες. Συνεχής προσπάθεια είναι η εφαρμογή καλών πρακτικών σε όλους τους τομείς δράσης μας, με έμφαση στα θέματα περιβάλλοντος, κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης. Με πλήρη διαφάνεια, με Πιστοποίηση σύμφωνα με Διεθνή πρότυπα στους τομείς της ποιότητας, περιβάλλοντος, ασφάλειας και υγείας, στοχεύουμε μεταξύ άλλων, στην ενίσχυση της επιχειρησιακής συνέχειας και την ικανοποίηση πελατών και προμηθευτών, πάντα έχοντας ως θεμέλιο την εμπιστοσύνη της κοινωνίας την οποία υπηρετούμε. Η πλήρης συμμόρφωση με το ρυθμιστικό, κανονιστικό και νομοθετικό πλαίσιο, καθώς και τον νέο κώδικα δημόσιας διακυβέρνησης, αποτελεί για μας αυτονόητη υποχρέωση. Φέτος η ΑΗΚ συμπληρώνει 70 χρόνια ιστορικής πορείας και διαρκούς προσφοράς ως ο ενεργειακός πυλώνας της Κύπρου. Με την ενέργεια να αποτελεί αγαθό ζωτικής σημασίας, η ευθύνη του οργανισμού, σε αυτές τις δύσκολες εποχές για όλους, είναι να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και απαιτήσεις της κοινωνίας και της οικονομίας του τόπου. Και να το πράττει αυτό με ενσυναίσθηση, σύνεση και αυτοπεποίθηση. Στο νέο ενεργειακό περιβάλλον που διαμορφώνεται, η ΑΗΚ είναι ο εγγυητής της Πράσινης Ενεργειακής Μετάβασης της Κύπρου.

θα είναι

του εύρους του κλάδου της Εφοδιαστικής Αλυσίδας και των Επιχειρησιακών Λειτουργιών για το νησί μας, ο οποίος έχει τη μεγαλύτερη συνεισφορά στο ΑΕΠ της Κύπρου (13,66%).

Τ

ο 2022 ήταν μία χρονιά επανεκκίνησης των στρατηγικών πλάνων, για πολλές εταιρείες στην αγορά, μετά την έντονη 2ετία της υγειονομικής κρίσης του COVID-19. Ειδικότερα στην Εφοδιαστική Αλυσίδα και τις Επιχειρησιακές Λειτουργίες, μέσα από τις Παγκύπριες Έρευνες της iMinder το 2022, καταγράφηκαν αναπτύξεις ή/και ανάγκες ανάπτυξης ως ακολούθως στους πιο κάτω Πυλώνες: 1.Τεχνολογία: Η αναζήτηση εγκατάστασης μηχανογραφικών συστημάτων ERP/WMS από τις εταιρείες, αυξήθηκε κατά 3.15% σε σχέση με το 2021 και αντίστοιχα υπήρξε αυξητική τάση και στο 2022 με μελέτες για λύσεις αυτοματοποιήσεων (ραουλόδρομοι, ταινιόδρομοι, ρομποτικά συστήματα picking κ.λπ.). Επιπρόσθετα,

αντίστοιχες χρονιές. 3.Υποδομές: Η επανεκκίνηση του εμπορικού καναλιού HORECA, τα αυξημένα κόστη των προϊόντων, οι καθυστερήσεις στην Εφοδιαστική Αλυσίδα, τα αυξημένα λειτουργικά κόστη (ηλεκτρικό ρεύμα, αυξήσεις μισθών κ.ά.) αλλά και σε αρκετές εταιρείες οι αναπτύξεις του κύκλου εργασιών, οδήγησαν στην αναζήτηση νέων αποθηκευτικών χώρων για 114.372m² και νέων εγκαταστάσεων εργοστασίων για 9.768m². Επιπλέον, το 2022 έγινε πιο έντονη η επιθυμία για κεντρικοποίηση των αποθηκευτικών χώρων σε μεγαλύτερα ΚΑΔ, της τάξεως των 10.000-30.000m2. Ωστόσο, στους παραπάνω πυλώνες υπήρξαν σημαντικές προκλήσεις που εμπόδισαν την περαιτέρω ανάπτυξη το 2022, μιας και καταγράφηκαν οι ακόλουθες 3 μεγαλύτερες προκλήσεις από τις εταιρείες και οργανισμούς: • Υψηλό κόστος τεχνολογίας και κατασκευής νέων εγκαταστάσεων. • Περιορισμένοι οικονομικοί πόροι για αναπτύξεις έργων. • Έλλειψη προσωπικού και αποχωρήσεις στελεχών (7,4% turnover στα στελέχη 1ης γραμμής).

Συνεπώς, το 2022 για τις εταιρείες ήταν μία χρονιά πρωτοφανής αντίθεσης, μεταξύ ανάπτυξης και συγκράτησης κόστους.

Το 2023, άνευ απρόοπτων προκλήσεων στο παγκόσμιο προσκήνιο, θα κινηθεί στα ίδιο πλαίσιο προκλήσεων του 2022, με την Τεχνολογία ωστόσο να πρωταγωνιστεί με αρκετές υλοποιήσεις τεχνολογικών έργων, από τις εταιρείες και τους οργανισμούς. Οι προκλήσεις των περιορισμένων πόρων θα αντιμετωπιστούν με την εύρεση επενδυτών, είτε από την Κύπρο είτε από το εξωτερικό, σε συνδυασμό με τις τραπεζικές χρηματοδοτήσεις. Η χώρα μας άλλωστε προσελκύει επιτυχώς αρκετούς ξένους επενδυτές τα τελευταία χρόνια και ειδικότερα το 2022. Αφουγκραζόμαστε τις ανησυχίες για μία πιθανή οικονομική κρίση το 2023, αλλά η Κύπρος έχει αποδείξει ότι μπορεί να διαχειριστεί γρήγορα οποιαδήποτε κρίση, κυρίως λόγω του μικρού μεγέθους της αγοράς και της ανάπτυξης που έχει σημειωθεί τα προηγούμενα χρόνια. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι εταιρείες και οργανισμοί έχουν επωμιστεί τεράστιο κόστος το 2022, που επιβαρύνει την κερδοφορία τους και γι’ αυτό πρέπει να σχεδιαστεί ένα πλάνο πολλαπλής στήριξής τους για διατήρηση και ανάπτυξη. Η μεγαλύτερη πρόκληση της νέας κυβέρνησης για την οικονομία θα είναι η κατανόηση της σημαντικότητας του εύρους του κλάδου της Εφοδιαστικής Αλυσίδας και των Επιχειρησιακών Λειτουργιών για το νησί μας, ο οποίος έχει τη μεγαλύτερη συνεισφορά στο ΑΕΠ της Κύπρου (13,66%). Ο κλάδος συμπεριλαμβάνει την εισαγωγή πρώτων υλών/τελικών προϊόντων, τη μεταποίηση/ παραγωγή τελικού προϊόντος, τη μεταφορά, αποθήκευση και διανομή στους αγοραστές είτε από φυσικά λιανεμπορικά καταστήματα είτε διαδικτυακά, καθώς και την παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών. Υπό αυτή την έννοια, ο κλάδος υπερβαίνει πολλές άλλες οικονομικές δραστηριότητες του ΑΕΠ, που παραδοσιακά είχαν προτεραιότητα από το κράτος. Η αδυναμία κατανόησης του εύρους του κλάδου θα έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία μεγιστοποίησης της ανάπτυξης της αγοράς.

«ΔΕΝ ΕΊΝΑΊ ΚΑΘΌΛΌΥ ΥΠΕΡΒΌΛΉ ΝΑ ΑΝΑΦΕΡΌΥΜΕ ΌΤΊ

ΑΝΉΣΥΧΌΥΝ ΌΤΊ

θα γίνουν ακόμη πιο προσεκτικοί στα ψώνια τους. ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ Αδιαμφισβήτητα, η μεγαλύτερη πρόκληση του έτους για τον τομέα του λιανικού εμπορίου είναι ο πληθωρισμός ο οποίος παρουσιάζει ανοδική πορεία, από το 5,4% του Ιανουαρίου στο 8,7% του Νοεμβρίου, με το ψηλότερο ποσοστό του 10,9% να παρατηρείται τον Ιούλιο 2022. Βάσει των πιο πρόσφατων στοιχείων της Στατιστικής Υπηρεσίας Κύπρου (Νοέμβριος 2022), πλην των κατηγοριών Στέγασης, Ύδρευσης, Ηλεκτρισμού και Υγραερίου και Μεταφορών, η μεγαλύτερη αύξηση τιμών σε σύγκριση με τον Νοέμβριο του 2021 παρατηρείται στα Τρόφιμα και τα μη-Αλκοολούχα ποτά. Επίσης, η μεγαλύτερη αύξηση από τον Οκτώβριο στον Νοέμβριο 2022 είναι στην κατηγορία της Ένδυσης και Υπόδησης. Για το λιανικό εμπόριο οι πιο πάνω αυξήσεις στις τιμές μεταφράζονται στην ετήσια αύξηση του δείκτη αξίας κύκλου εργασιών της τάξης του 12%, από τον Οκτώβριο 2021 στον φετινό αντίστοιχο μήνα. Όμως, η μεγάλη αυτή αύξηση στον δείκτη αξίας δεν αντικατοπτρίζεται σε ανάλογη αύξηση στον δείκτη όγκου κύκλου εργασιών, ο οποίος αυξήθηκε μεν αλλά στο ποσοστό του 3%. Δηλαδή, η κίνηση των πελατών στα καταστήματα μπορεί να μην έχει μειωθεί παρά την αύξηση των τιμών, όμως πλέον ο καταναλωτής ψωνίζει με περισσότερη προσοχή: μελετά καλά την τιμή των προϊόντων, ψωνίζει μικρότερη ποσότητα, αποφεύγει τις «επιπλέον» αγορές και

αναζητά τις προσφορές. Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως τα εδώδιμα προϊόντα παρουσιάζουν 12% μεταβολή στον ετήσιο δείκτη αξίας κύκλου εργασιών, αλλά η αύξηση στον όγκο κύκλου εργασιών είναι μόνο στο 1%. Οι τελευταίοι αριθμοί παρουσιάζουν ξεκάθαρα τις τάσεις που έχουν για τις αγορές τους οι καταναλωτές στα βασικά προϊόντα τους, δηλαδή τα τρόφιμα. Οι επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου, όπως και οι υπόλοιπες επιχειρήσεις και πολίτες της Κύπρου, δεν έχουν ξεφύγει από τις δραματικές αυξήσεις στις τιμές των καυσίμων και του ρεύματος, με όλες τις συνέπειες που συνεπάγονται στα εταιρικά τους έξοδα και τα καθαρά τους έσοδα. Παρόλες τις δυσκολίες που επιφέρουν οι αυξημένες τιμές τόσο στις επιχειρήσεις του λιανικού εμπορίου όσο και στους καταναλωτές, ανάσα στην αγορά έδωσε ο τουρισμός του 2022 ειδικά στις επαρχίες Λεμεσού και Πάφου. Στη Λεμεσό οι εβδομαδιαίες αφίξεις περίπου 6000 τουριστών από κρουαζιερόπλοια είχαν θετική επιρροή στα καταστήματα της πόλης, ενώ στην

«ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΙΣ ΛΙΑΝΙΚΟΎ ΕΜΠΟΡΙΟΎ, ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΟΙ ΎΠΟΛΟΙΠΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΉΣ ΚΎΠΡΟΎ, ΔΕΝ ΕΧΟΎΝ ΞΕΦΎΓΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΑΎΞΉΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΤΙΜΕΣ ΤΩΝ ΚΑΎΣΙΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟΎ ΡΕΎΜΑΤΟΣ, ΜΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΣΎΝΕΠΕΙΕΣ ΠΟΎ ΣΎΝΕΠΑΓΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΕΤΑΙΡΙΚΑ ΤΟΎΣ ΕΞΟΔΑ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΘΑΡΑ ΤΟΎΣ ΕΣΟΔΑ»

λιγοστεύει, ενώ οι κοινοτικοί που για χρόνια είχαν γίνει σημαντικό μέρος των επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου επέστρεψαν στις χώρες προέλευσης τους κατά την πανδημία του Covid-19, χωρίς να ξαναγυρίσουν στην Κύπρο με το τέλος των περιοριστικών μέτρων. Η κάλυψη κενών θέσεων με αιτητές πολιτικού ασύλου δεν αποτελεί

χώρας. Σχετικά με το λιανικό εμπόριο, η νέα κυβέρνηση θα είναι απαραίτητο να βοηθήσει στην εξεύρεση προσωπικού, είτε με την παροχή αδειών εργασίας για ξένο προσωπικό, είτε με τη γρήγορη εξέταση των αιτήσεων πολιτικού ασύλου για να διαφανούν οι άνθρωποι στους οποίους μπορούν οι εργοδότες να βασιστούν για να καλύψουν τις ανάγκες τους ή με δυναμικά σχέδια εργοδότησης που θα προσφέρουν κίνητρο τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στους πιθανούς εργοδοτούμενους τους.

Έ

νας πόλεμος στην Ουκρανία αλλά και μια εύθραυστη παγκόσμια οικονομία οδήγησαν τις επιχειρήσεις να προσαρμόσουν τις ανάγκες αλλά και τις απαιτήσεις τους, σύμφωνα με τις σταθερά πια μεταβαλλόμενες συνθήκες. Έτσι, με τον πήχυ για την ανάπτυξη να έχει πέσει απότομα, τον πληθωρισμό και τις δραστικές αυξήσεις των επιτοκίων, τις δυσκολίες στην εφοδιαστική αλυσίδα ή και με μια πιθανή ύφεση, καταλαβαίνει κανείς πως το περιβάλλον έχει γίνει πολύ αγχωτικό για τις επιχειρήσεις. Όλα αυτά συντελούν στην πρόβλεψη πως το 2023, οι επενδυτές οφείλουν να επιδιώξουν διαφοροποίηση ή εναλλακτικές καθώς θα εμπεριέχει διακυμάνσεις και σημεία καμπής. ΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 2023 Παρόλα αυτά, οι προβλέψεις για το νέο έτος προμηνύονται αισιόδοξες, με τον δείκτη του πληθωρισμού τόσο σε Ευρώπη αλλά και ΗΠΑ να υποχωρεί αυτή τη χρονιά, ενώ στην Κύπρο, προβλέπεται ανάκαμψη για το 2023, τόσο από το Υπουργείο Οικονομικών όσο και από την Κεντρική Τράπεζα, με πληθωρισμό μεταξύ 3% και 4%.

Πιο αναλυτικά, προβλέπεται ότι ο πληθωρισμός αναμέ-

νεται να κυμανθεί στο 3%, σε σύγκριση με πρόβλεψη

για 7,7% για το 2022.

Σημαντικό σημείο της ανάκαμψης της οικονομίας μας είναι

και ο τουρισμός, καθώς διαβλέπεται ραγδαία ανάκαμψή

του από τους μεγαλύτερους τουριστικούς εταίρους της

Κύπρου, με τους αρμόδιους φορείς να υπογραμμίζουν

ότι το τοπίο θα ξεκαθαρίσει τον Ιανουάριο. Έτσι, παρότι

το κόστος των αεροπορικών εισιτηρίων είναι υψηλό, οι μέχρι στιγμής κρατήσεις αντιστοιχούν με εκείνες της

αντίστοιχης περιόδου του 2019. Εν αναμονή λοιπόν μιας πιο αισιόδοξης εποχής, θα περίμενε κανείς πως οι καταναλωτές θα επανέλθουν στις παλιές τους συνήθειες μα και σε μια αυξανόμενη τάση για δαπάνες, κάτι που όμως ίσως δεν συμβεί. ΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΑΛΛΑΞΑΝ ΡΙΖΙΚΑ Ο επίμονος πληθωρισμός, η εξάντληση των αποταμιεύσεων αλλά και η πιθανή οικονομική επιβράδυνση δεν είναι οι μόνοι λόγοι για το φαινόμενο αυτό. Καθώς η ρευστή εικόνα της οικονομίας παραμένει στην εφοδιαστική αλυσίδα και τις τιμές των καυσίμων, οι δραστικές αλλαγές στην ανθρώπινη συμπεριφορά και άρα στις καταναλωτικές συνήθειες, παρατείνονται. Σε ποιους τομείς; Ο πρώτος είναι η υγεία, η οποία είναι σήμερα πολύ σημαντική για τους καταναλωτές και μάλιστα, όχι μόνο η σωματική αλλά και η ψυχική, η συναισθηματική και η πνευματική υγεία που πλέον θεωρούνται περισσότερο αλληλένδετες. Η πλειοψηφία των καταναλωτών πλέον θα προχωρήσει σε σκόπιμες και προσεκτικές επιλογές προϊόντων και ειδών διατροφής, ενώ θα περάσει τον χρόνο της ποιοτικά, με σκοπό την πρόληψη ασθενειών και την καλή συνολική διάθεση και συναίσθημα. Όμως, η αναζήτηση της ποιότητας δεν σταματά στο σημείο πώλησης και τις επιχειρήσεις που επιλέγει κανείς. Η διαφάνεια αλλά και η σύνδεση του καταναλωτή με τα τρόφιμα και τις κοινότητες που τα παράγουν ή τα καλλιεργούν, είναι εξίσου σημαντική. Το ίδιο και οι συνθήκες παραγωγής αλλά και η προστασία του περιβάλλοντος.

απαιτητικός με το φαγητό του. Toυ αρέσει να δοκιμάζει νέες γεύσεις από όλο τον κόσμο και να πειραματίζεται στο μαγείρεμα αλλά θέλει και να ξέρει από πού προέρχεται η τροφή του, τι συστατικά περιέχει και ποιος την έφτιαξε. Νοιάζεται πολύ για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων και θέλει να γνωρίζει αν οι συνθήκες της παραγωγής ήταν δίκαιες και ανθρώπινες, ποιο είναι το οικολογικό αποτύπωμα των επιχειρήσεων που επιλέγει, ενώ προτιμά τη φιλικότερη προς το περιβάλλον παραγωγή της τροφής. Ο καταναλωτής σήμερα, απαιτεί γενικώς υψηλότερα πρότυπα και μέσα από τις εταιρείες που επιλέγει και την αγοραστική του δύναμη, κατευθύνει τις εταιρείες να εφαρμόζουν πιο δίκαιη και ανθρώπινη μεταχείριση σε ανθρώπους και ζώα. Όπως διαφαίνεται, οι δραστικές αυτές αλλαγές στις καταναλωτικές τάσεις, επιφέρουν δραστικές αλλαγές και στις επιχειρήσεις, οι οποίες αν θέλουν να ανταποκριθούν στις εξελισσόμενες ανάγκες των σύγχρονων καταναλωτών, οφείλουν να τις λάβουν υπόψη. Η LIDL ΚΥΠΡΟΥ ΣΕ ΑΠΟΛΥΤΗ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΙΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΥΠΡΙΟ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ Οι αξίες της Lidl Κύπρου αλλά και το όραμά της για ένα καλύτερο αύριο, πριν τον πόλεμο και την πανδημία, θεμελιώθηκαν σε αξίες που συναντάμε σήμερα. Το smart shopping αντί του shopping therapy, ήταν θέμα μιας ομιλίας μου μόλις από το 2019, καθώς η Lidl Κύπρου έχει στο dna της τη διαφάνεια, την ποιοτική σχέση αξίας - τιμής, τη διαρκή εξέλιξη και την προστασία του περιβάλλοντος. Στη Lidl Κύπρου, προσπαθούμε διαρκώς να βελτιώνουμε

τα προϊόντα μας, καθώς νοιαζόμαστε πολύ για την υγεία των καταναλωτών μας. Γι’ αυτό, για παράδειγμα, βάλαμε στόχο μέχρι το 2025 να μειώσουμε τη ζάχαρη και το αλάτι στο 20% για τα προϊόντα μας ιδιωτικής ετικέτας. Επίσης, αναγνωρίζουμε την ανάγκη για διαφάνεια και ιχνηλασιμότητα των τροφίμων γι’ αυτό, το κακάο και το τσάι που διαθέτουμε στα Lidl για παράδειγμα, είναι πιστοποιημένα από 100% βιώσιμες φυτείες, ενώ στη διαρκώς διευρυνόμενη γκάμα μας μπορεί κανείς να βρει όλο και περισσότερα βιολογικά τρόφιμα, χωρίς γλουτένη, χωρίς λακτόζη και προϊόντα με πιστοποιήσεις MSC & ASC. Επιπρόσθετα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής, στα Lidl Κύπρου διοργανώνουμε επίσης το Lidl Wellness Camp που φιλοξενεί καταναλωτές με τις οικογένειές τους και είναι αφιερωμένο στην υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή. Όσο για το περιβάλλον και τις ενέργειες της Lidl Κύπρου, τα απτά παραδείγματα είναι πολλά. Είμαστε η πρώτη εταιρεία στην Κύπρο που έλαβε πιστοποίηση EDGE για τα καταστήματά μας καθώς μειώνουμε διαρκώς το περιβαλλοντικό μας αποτύπωμα εξοικονομώντας 743 τόνους διοξειδίου του άνθρακα, 90.862 κυβικά μέτρα νερού και 1.551 MWh ενέργειας ετησίως. Ως προς τη μείωση της χρήσης πλαστικού, δώσαμε μεγάλη σημασία και όλες οι ενέργειές μας είναι σε σύνδεση με τη στρατηγική του ομίλου Schwarz «REset Plastic». Στη Lidl Κύπρου, σύμφωνα με το επιτυχημένο μοντέλο μας που κινείται στη φιλοσοφία «Βέλτιστη ποιότητα στην καλύτερη δυνατή τιμή», με τις Δράσεις μας για το περιβάλλον και τις ενέργειές μας για τον συνάνθρωπο, αντιπροσωπεύουμε ιδανικά το smart shopping καθώς σκοπός μας είναι να είμαστε πάντα προσιτοί σε όλους τους καταναλωτές με μια μεγάλη γκάμα ποιοτικών επιλογών. Είναι να προσφέρουμε με διαφάνεια, προϊόντα φιλικότερα στην υγεία και το περιβάλλον. Είναι ακόμη, να εφαρμόζουμε πρωτοπόρες πρακτικές Βιωσιμότητας και να συνεχίζουμε να ενσωματώνουμε στη στρατηγική μας, αξίες και πρακτικές υπεύθυνης επιχειρηματικότητας έχοντας πάντα σε πρώτο πλάνο τον πλανήτη μας και την περιβαλλοντική μας υπευθυνότητα. Η Lidl Κύπρου συνεχίζει να βαδίζει σταθερά «στον δρόμο για ένα καλύτερο αύριο», να επενδύει σημαντικά στους ανθρώπους της, να στηρίζει τα τοπικά προϊόντα και τους Κύπριους παραγωγούς και να βρίσκεται δίπλα στην κοινωνία με ουσιαστικό τρόπο. Υποδεχόμαστε τη νέα χρονιά με 20 «πράσινα» και υπεύθυνα καταστήματα, νέες Δράσεις και στρατηγικές συνεργασίες με τοπικούς και διεθνείς Οργανισμούς για το περιβάλλον, ενώ παραμένουμε πιστοί στο επενδυτικό μας πλάνο για περαιτέρω ανάπτυξη. Στη Lidl Κύπρου είμαστε αισιόδοξοι για το 2023 γιατί ως εκπτωτική αλυσίδα, καταφέρνουμε και επικεντρωνόμαστε στην ουσία ώστε να εγγυόμαστε άνετες αγορές με μια εξαιρετική σχέση ποιότητας-τιμής για όλους και γι’ αυτό, παραμένουμε η σταθερά αξιόπιστη επιλογή διαχρονικά.

πανδημία του COVID 19, ο πληθωρισμός, αλλά και ο πόλεμος στην Ουκρανία, έχουν διαδραματίσει καταλυτικό παράγοντα για τις οικονομίες σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι δεδομένο πλέον ότι έχουν επηρεάσει και διαμορφώσει την καταναλωτική συμπεριφορά και κατ’ επέκταση την αγορά τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και στη χώρα μας. Το 2022 ήταν η χρονιά μετά την πανδημία, τουλάχιστον μετά τη μεγάλη έξαρση και τους περιορισμούς, καθώς ακόμα δεν τελείωσε το θέμα αυτό. Αναπόφευκτα, οι εξελίξεις έχουν αλλάξει το σκηνικό με βάση τη νέα πραγματικότητα. Οι επιχειρήσεις γενικά προκειμένου να επιβιώσουν πρέπει να είναι ευέλικτες στις αλλαγές και να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα. Ειδικά, ο κλάδος των υπεραγορών στην Κύπρο άλλαξε έτσι κι αλλιώς πολύ τα τελευταία χρόνια. Οι ραγδαίες εξελίξεις σε όλα τα επίπεδα, οι διεθνείς τάσεις του λιανικού εμπορίου και οι εναλλασσόμενες ανάγκες του σύγχρονου καταναλωτή, μας έχουν αναγκάσει όλους να εξελιχθούμε και να ανταποκριθούμε στα νέα δεδομένα.

Η

ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ Ασχέτως αν

και θα βιώσουμε και στον επόμενο χρόνο, είναι η στροφή των καταναλωτών στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες και συγκεκριμένα η αναζήτηση του ηλεκτρονικού σουπερμάρκετ. Η επίσκεψη στο σουπερμάρκετ ήταν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας κάθε νοικοκυριού και τώρα βλέπουμε ότι αυτό διαφοροποιείται. Παρατηρήθηκε αλματώδης άνοδος στις online αγορές. Αυτός είναι και ο λόγος που όλοι, ειδικά στον κλάδο των υπεραγορών, προχωρήσαμε σε δραστικές αλλαγές και προσθέσαμε την υπηρεσία παράδοσης στο σπίτι. Το ποσοστό των online αγορών σε σχέση με το συνολικό τζίρο του κλάδου λιανεμπορίου έχει αυξηθεί. Σε αυτό συντέλεσε και η αλλαγή στις καθημερινές συνήθειες του κόσμου. Για παράδειγμα, στις αρχές του χρόνου παρατηρήθηκε αύξηση στο καλάθι τροφίμων και αυτό οφειλόταν στην μετά πανδημίας εποχή όπου υπήρξε έντονη ενασχόληση του κόσμου με τη μαγειρική, όπως επίσης και αύξηση στα προϊόντα καθαρισμού. Όλες αυτές οι νέες συνήθειες καθώς και η ευκολία, η ασφάλεια και η εξοικονόμηση χρόνου που σου παρέχουν οι αγορές μέσω διαδικτύου, ενδέχεται να παγιωθούν και να συνεχίσουν να υφίστανται και μελλοντικά. Η συγκεκριμένη τάση μπορεί να φάνταζε σαν μεγάλη πρόκληση στην αρχή, αλλά αποτελεί και θα αποτελέσει και σημαντική προοπτική για το μέλλον για τις επιχειρήσεις. H τάση που παρατηρήσαμε από τους καταναλωτές κατά τη διάρκεια της πανδημίας ήταν και η στροφή προς τα καταστήματα της γειτονιάς για να αποφευχθεί η πολυκοσμία - ειδικά στην αρχή της πανδημίας - και οι αγορές μέσω διαδικτύου. Σε αντίθεση με τους περισσότερους Ευρωπαίους, οι Κύπριοι συμπατριώτες μας, αμέσως μετά την άρση των περιορισμών στις αρχές του χρόνου άρχισαν

ΟΙ ΚΕΡΔΙΣΜΕΝΟΙ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Κερδισμένοι της αγοράς ήταν οι πλατφόρμες παράδοσης που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαδικτυακή αγορά των αγαθών, καθώς και όσοι από εμάς κατορθώσαμε να τροφοδοτούμε την αγορά καθόλη τη διάρκεια της πανδημίας διασφαλίζοντας ότι πληρούνται όλα τα μέτρα προστασίας του καταναλωτή μας. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι για πρώτη φορά καταγράφηκε μείωση στην κατηγορία «τρόφιμα, ποτά και καπνός», με βάση τα τελευταία στοιχεία της Στατιστικής υπηρεσίας. Ένας από τους κύριους λόγους για την πτώση του λιανικού εμπορίου είναι ο πληθωρισμός και η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος που τροποποίησε τις καταναλωτικές συνήθειες των Κυπρίων, σε σχέση τόσο με τις επιλογές των αγορών τους, όσο και στον τρόπο που τις πραγματοποιούν. Για παράδειγμα, πριν την εκδήλωση της πανδημίας επέλεγαν προϊόντα και υπηρεσίες με γνώμονα την ποιότητα και την τιμή. Τώρα πια παρατηρούμε ότι στρέφονται περισσότερο σε προϊόντα και υπηρεσίες με κύριο κριτήριο την εύκολη πρόσβαση και την τιμή τους. Ο σύγχρονος καταναλωτής έχει γίνει πιο απαιτητικός, επιλεκτικός και πιο διεκδικητικός. Έχει αλλάξει άρδην η καταναλωτική συμπεριφορά. Το διαθέσιμο κονδύλι τού κάθε καταναλωτή έχει μειωθεί και παράλληλα, αυξήθηκαν οι προσδοκίες και απαιτήσεις του όσον αφορά στην ποιότητα και στις τιμές. Το καλάθι των αγορών των καταναλωτών έχει συρρικνωθεί και παρατηρείται μεγαλύτερη κινητικότητα το πρώτο δεκαήμερο κάθε μήνα, ενώ μετά ο καταναλωτής γίνεται πιο συγκρατημένος. Ο καταναλωτής δεν είναι πια πιστός σε ένα προϊόν ή ένα κατάστημα. Αντιθέτως, κάνει έρευνα, δοκιμάζει, συγκρίνει και μετά αποφασίζει πού θα καταλήξει. Είναι αρκετά μεγάλη πρόκληση και μεγάλο στοίχημα για όλους μας να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις

απαιτήσεις των καταναλωτών και να κερδίσουμε την αφοσίωση και την δέσμευσή τους. Έντονη είναι και η τάση οι καταναλωτές να προτιμούν προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας έναντι των επωνύμων που αποτελούσαν τη νο1 επιλογή τους όλα αυτά τα χρόνια. Οι εξελίξεις στον τομέα των προϊόντων ευρείας κατανάλωσης θα είναι ραγδαίες και πιστεύω θα αφορούν όλες τις πτυχές του λιανεμπορίου. Θα έρθουμε αντιμέτωποι με προκλήσεις στον τρόπο διανομής, στον τρόπο συνεργασίας με τους προμηθευτές, σε θέματα που αφορούν τη ζήτηση συγκεκριμένων προϊόντων, καθώς και σε θέματα προσφορών και της σχέσης ποιότητας και τιμής των προϊόντων. Ο κλάδος μας αναμφίβολα χαρακτηρίζεται από έντονο και διαρκή ανταγωνισμό. Το 2023 λόγω κατάστασης, ο ανταγωνισμός θα είναι εντονότερος. Αυτό όμως είναι εξαιρετική ευκαιρία για εξέλιξη. Ο υγιής ανταγωνισμός μας παροτρύνει να γινόμαστε καλύτεροι και να αναβαθμίζουμε συνεχώς την ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών μας, προκειμένου να ανταποκριθούμε στις ανάγκες του σύγχρονου καταναλωτή. Επιβάλλεται όλοι μας να εκσυγχρονιστούμε, να βελτιώσουμε την εμπειρία που προσφέρουμε, να επικεντρωθούμε στην ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών μας και να προσφέρουμε δελεαστικές, ανταγωνιστικές τιμές. Το μέλλον του χώρου μας έχει πολλές προοπτικές, φτάνει να προσαρμοστούμε στις νέες συνθήκες και να αναπτύξουμε περισσότερους τρόπους αγοράς, πιο εστιασμένους στους καταναλωτές και πιο έξυπνους. Υπάρχουν πολλές προκλήσεις, οι οποίες ταυτόχρονα είναι και ευκαιρίες, που πιστεύουμε ότι επιφυλάσσει το 2023 για μας. Όπως για παράδειγμα η απλοποίηση των διαδικασιών, η στροφή στα ψηφιακά κανάλια και η καλύτερη διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας, καθώς πλέον παρατηρούνται αλλαγές στη ζήτηση για διάφορα προϊόντα. ΛΑΘΡΕΜΠΟΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Ομολογουμένως, η νέα κυβέρνηση θα κληθεί να αντιμετωπίσει αρκετές προκλήσεις. Τα τελευταία χρόνια ήταν δύσκολα και οι επιπτώσεις θα φανούν το επόμενο χρονικό διάστημα. Η κυβέρνηση θα κληθεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της ανεργίας που θα γίνει πιο έντονο, τον πληθωρισμό και την αύξηση τιμών όπου θα πρέπει να λάβει μέτρα για να προστατεύσει το συμφέρον του καταναλωτή. Από την άλλη θα πρέπει να βοηθήσει και τις ίδιες τις επιχειρήσεις να μπορέσουν να επιβιώσουν. Τέλος, ένα πρόβλημα το οποίο παίρνει σημαντικές διαστάσεις είναι και το λαθρεμπόριο διαφόρων προϊόντων στα κατεχόμενα όπου πολλοί καταναλωτές στρέφονται λόγω μεγάλης διαφοράς στην τιμή. Εμείς, στις υπεραγορές Παπαντωνίου, θα συνεχίσουμε να κάνουμε αυτό που κάνουμε τα τελευταία χρόνια. Να υπηρετούμε τον καταναλωτή με ειλικρίνεια και συνέπεια προσφέροντάς του αυτό που επιθυμεί. Πάντα σεβόμενοι τις ανάγκες του και προσαρμοσμένοι στις ανάγκες της εκάστοτε εποχής.

Η

Έρευνα, η Καινοτομία και ο Ψηφιακός Μετασχηματισμός κατείχαν ανέκαθεν εξέχουσα θέση στην αναπτυξιακή πολιτική της διακυβέρνησης Αναστασιάδη. Μια θέση που τεκμηριώνεται έμπρακτα τόσο μέσω της προώθησης δομικών μεταρρυθμίσεων, με κορωνίδα τη σύσταση του Υφυπουργείου, όσο και μέσω της αυξημένης κρατικής

επένδυσης στους τομείς αυτούς και της συμπερίληψης συναφών επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων ύψους πέραν των €350 εκατ. στο εθνικό μας Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Το Εθνικό Σχέδιο «Κύπρος - το αύριο» αποτελεί μία γενναία τομή, το κληροδότημα της διακυβέρνησης Νίκου Αναστασιάδη, τον οδικό χάρτη για τη ψηφιακή και την πράσινη μετάβαση και το άλμα στην κατεύθυνση της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας μας. Πρόκειται για ένα ολιστικό μετασχηματισμό που οδηγεί οικονομία, τεχνολογία, νοοτροπίες και θεσμούς σε μια νέα εποχή. Μετατρέποντας την κρίση σε ευκαιρία και δίνοντας τη δική μας απάντηση στις προκλήσεις της επόμενης μέρας. Μέσω μίας τολμηρής μεταρρυθμιστικής πολιτικής, η Κυβέρνηση δημιούργησε τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη μετάβαση σε ένα νέο, πιο βιώσιμο και ανθεκτικό

οικονομικό μοντέλο, βασισμένο στη γνώση, την αριστεία και την τεχνολογική ανάπτυξη. Προϋποθέσεις που διατυπώνονται ξεκάθαρα στα αποτελέσματα διεθνών και ευρωπαϊκών δεικτών, όπου η Κύπρος μας έχει επιτύχει άλματα τόσο ως προς τη μετάβασή της σε μία δυναμική και ανταγωνιστική ψηφιακή οικονομία και κοινωνία, όσο και ως προς την ουσιαστική ανάπτυξη του τομέα της Έρευνας

και Καινοτομίας (Ε&Κ) και την καθιέρωση της χώρας ως

κόμβου τεχνολογίας, καινοτομίας και επιχειρηματικότητας.

Συγκεκριμένα, η χώρα μας να κατατάσσεται πλέον στην

κατηγορία “Strong Innovators” σύμφωνα με την ετήσια

έκθεση European Innovation Scoreboard 2022, έχοντας καταγράψει τη μεγαλύτερη βελτίωση επιδόσεων σε Ε&Κ σε ολόκληρη την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Τα

αποτελέσματα αυτά αντικατοπτρίζουν τόσο τη δυναμική όσο και την εξέλιξη του εγχώριου οικοσυστήματος αλλά και τη σημασία της προσπάθειας που καταβάλλουμε ως Υφυπουργείο, σε συνεργασία με όλους τους φορείς του Εθνικού Συστήματος Διακυβέρνησης Ε&Κ. Η χώρα μας εξελίσσεται, το οικοσύστημα Ε&Κ μεγαλώνει και ενδυναμώνεται και η επιχειρηματική δραστηριότητα ενισχύεται και διευρύνεται. Η χώρα μας διαθέτει παγκοσμίου επιπέδου ακαδημαϊκά και ερευνητικά κέντρα, ταλαντούχο και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό καθώς και μία ραγδαία αναπτυσσόμενη κοινότητα νεοφυών και καινοτόμων επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων εταιρειών υψηλής τεχνολογίας.

ΣΤΗΡΙΞΑΜΕ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ Για την περίοδο 2020-21, μέσω των χρηματοδοτικών προγραμμάτων του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ), διαθέσαμε πέραν των €50 εκατ., στηρίζοντας νέους και νέες ερευνήτριες, ενισχύοντας περαιτέρω τις υποδομές μας, δημιουργώντας εκατοντάδες θέσεις εργασίας σε τομείς αιχμής, και ισχυροποιώντας τη θέση της χώρας μας ως περιφερειακού κέντρου έρευνας, καινοτομίας, επιχειρηματικότητας και τεχνολογικής ανάπτυξης. Η δράση μας βέβαια δεν περιορίζεται σε χρηματοδοτικά εργαλεία, αλλά επεκτείνεται στην παροχή πολυδιάστατης στήριξης και καθοδήγησης προς τους ερευνητικούς μας οργανισμούς και επιχειρήσεις, μέσω και του νέου Γραφείου Μεταφοράς Γνώσης που έχει λειτουργήσει τον Οκτώβριο εντός του ΙδΕΚ. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε τις προοπτικές εκείνες που θα επιτρέψουν στο επιστημονικό και επιχειρηματικό μας δυναμικό να συνεχίσει να εξελίσσει τη δημιουργικότητά του, να αναπτύσσει πρωτοβουλίες και να καταξιώνεται επαγγελματικά, με μακροπρόθεσμο και ουσιαστικό όφελος για τους ίδιους αλλά και την οικονομία και την κοινωνία του τόπου. Εφαρμόζοντας πολιτικές που επικεντρώνονται στην εξωστρεφή προσέγγιση, ως επίσης στη διασύνδεση

νης και της έρευνας με τον παραγωγικό ιστό, την αγορά εργασίας και την επιχειρηματική καινοτομία. Υιοθετώντας εργαλεία και κίνητρα που κεντρίζουν το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών και διεθνούς εμβέλειας εταιρειών και οδηγούν σε ουσιαστικές επενδύσεις, οι οποίες στηρίζουν την αναπτυξιακή πορεία της χώρας, αυξάνουν τη ζήτηση σε προϊόντα και υπηρεσίες, δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας με υψηλές απολαβές, διευρύνουν την επιχειρηματική και εμπορική δραστηριότητα και ενισχύουν τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της χώρας μας. Ενθαρρυντικές και άκρως σημαντικές είναι και οι εξελίξεις στην πορεία μετάβασης της χώρας μας στη νέα ψηφιακή πραγματικότητα. Ως αποτέλεσμα της δέσμευσης και των στοχευμένων δράσεων της Πολιτείας, η Κύπρος μας έχει επιτύχει τα τελευταία δύο χρόνια, άνοδο συνολικά τεσσάρων θέσεων στον ευρωπαϊκό ψηφιακό χάρτη, ως αποτυπώνεται στον δείκτη DESI για το έτος 2022, έχοντας καταγράψει βελτίωση σε όλες τις σχετικές διαστάσεις: συνδεσιμότητα, ψηφιακές υπηρεσίες, ψηφιακές δεξιότητες και ενσωμάτωση τεχνολογίας στον επιχειρηματικό κόσμο. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του ευρύτερου ψηφιακού μας προγράμματος, και ζωτικό παράγοντα εκσυγχρονισμού, παραγωγικότητας και αποδοτικότητας του κράτους. Μέσω τόσο της ψηφιοποίησης, όσο και της απλούστευσης των διαδικασιών, αναπτύσσουμε απλές και εύχρηστες ψηφιακές υπηρεσίες που ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες του πολίτη, διευκολύνουν την καθημερινότητά του και εξοικονομώντας χρόνο και κόστος τόσο για τον ίδιο όσο και για το κράτος. Αυτή είναι και η αποστολή του Digital Services Factory (DSF), της δομής εμπειρογνωμόνων που έχει συσταθεί εντός του Υφυπουργείου. Το DSF έχει διαμορφώσει νέες μεθοδολογίες και πρότυπα ανάπτυξης υπηρεσιών, τα οποία αναμένουμε να υιοθετηθούν και από τον ιδιωτικό τομέα, επιφέροντας μία ολιστική αλλαγή που αγγίζει όλο το φάσμα της κοινωνικοοικονομικής

δραστηριότητας. Παράλληλα, επενδύουμε σε εργαλεία διευκόλυνσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών, όπως η ηλεκτρονική υπογραφή, που γίνεται πλέον αποδεκτή από όλο το δημόσιο, αυξάνουμε τις δυνατότητες ηλεκτρονικών πληρωμών, ανασχεδιάζουμε τις κρατικές ιστοσελίδες και ενώνουμε όλα τα κρατικά κανάλια πληροφόρησης και εξυπηρέτησης του πολίτη σε μία κεντρική πύλη, το gov.cy. Παραμένουμε παράλληλα προσηλωμένοι στον στόχο μας για καθολική πρόσβαση όλων ανεξαιρέτως των πολιτών στην Κοινωνία των Gigabit, ούτως ώστε να διασφαλίσουμε πως όλοι θα μπορούν να συμμετέχουν ενεργά και να αντλήσουν τα μέγιστα οφέλη από τη ψηφιακή μετάβαση. Στη βάση του νέου Ευρυζωνικού μας Πλάνου, υλοποιούμε σειρά δράσεων που στοχεύουν αφενός στην άρση των διοικητικών φραγμών, την ομαλή λειτουργία μίας ανταγωνιστικής αγοράς, και τη διαμόρφωση ενός πιο φιλικού για τις επενδύσεις περιβάλλοντος, και αφετέρου, στην κάλυψη και διείσδυση των δικτύων υπερυψηλών ταχυτήτων σε ολόκληρο το νησί. Για τον σκοπό αυτό, θα ανακοινώσουμε τον Ιανουάριο του 2023 Σχέδιο Κουπονιών €10 εκατ. για στήριξη της σύνδεσης των νοικοκυριών με τέτοια δίκτυα, ενώ θα επιδοτήσουμε με €35 εκατ. την ανάπτυξη δικτύων πολύ υψηλής χωρητικότητας σε περιοχές όπου δεν υπάρχει ιδιωτικό ενδιαφέρον, γεφυρώνοντας έτσι το σχετικό κενό και επιτυγχάνοντας συλλογικά οφέλη για την κοινωνία και την οικονομία του τόπου. Ιδιαίτερη έμφαση αποδίδουμε στο ανθρώπινό μας κεφάλαιο. Στην ανάπτυξη και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων των εργαζομένων σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα αλλά και του γενικού πληθυσμού της χώρας, μέσω στοχευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων που ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας αλλά και της ψηφιακής κοινωνίας του μέλλοντος. Σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, προωθούμε τον ολιστικό ανασχεδιασμό του εκπαιδευτικού μας συστήματος, ούτως ώστε να αξιοποιεί καλύτερα τα ψηφιακά εργαλεία στις διαδικασίες διδασκαλίας και μάθησης, να καλλιεργεί τις δεξιότητες του μέλλοντος και να προωθεί την επαγγελματική σταδιοδρομία στους τομείς των STEM, που παρουσιάζουν ξεκάθαρες προοπτικές εργοδότησης και επαγγελματικής επιτυχίας. Ορόσημο το έργο της Ψηφιακής Ακαδημίας που θα ανακοινώσουμε σύντομα, μίας νέας πλατφόρμας η οποία θα παρέχει στους πολίτες την ευκαιρία να ενημερωθούν για τη διαθεσιμότητα εκπαιδευτικών προγραμμάτων αλλά και να παρακολουθήσουν με ευκολία και στο δικό τους χρόνο τα μαθήματα που ταιριάζουν στις ανάγκες, στα ενδιαφέροντα και στο επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων του καθενός. Είναι ξεκάθαρο πως η Κύπρος μας έχει ήδη πετύχει πολλά τα τελευταία τρία σχεδόν χρόνια λειτουργίας του Υφυπουργείου, δίνοντας σε ολόκληρη την κοινωνία μία ευδιάκριτη γεύση της νέας, καλύτερης πραγματικότητας που διαμορφώνει ο ψηφιακός μετασχηματισμός. Μίας πραγματικότητας γεμάτης ευκαιρίες και προοπτικές, σε προσωπικό, επαγγελματικό και συλλογικό επίπεδο. Προχωράμε δυναμικά για τη σύγχρονη Κύπρο του αύριο.

Τ

ο επιχειρείν στις μέρες μας είναι μια άσκηση ισορροπίας εν μέσω σημαντικών προκλήσεων τόσο σε οικονομικό όσο και σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο. Οι πληθωριστικές

πιέσεις λόγω του πολέμου στην Ουκρανία ενέτειναν τις

συνέπειες της κρίσης στην εφοδιαστική αλυσίδα, ενώ το αυξανόμενο κόστος της ενέργειας συγκρούεται με την αναγκαιότητα μιας ταχύτερης πράσινης μετάβασης για να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Σε αυτό το πλαίσιο, τόσο στη χώρα μας όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αναδεικνύεται η αναγκαιότητα ταχέως εκσυγχρονισμού και ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, με τρόπους που θα διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα και την αειφορία της εγχώριας και ευρωπαϊκής οικονομίας. Κινητήρια δύναμη αυτού του μοντέλου ανάπτυξης αποτελεί κατά ένα μεγάλο βαθμό το τετράπτυχο Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α) - Καινοτομία - Τεχνολογικός Εκσυγχρονισμός. Οι τέσσερις αυτοί πυλώνες διέπουν οριζόντια το σύνολο της οικονομίας, συνεισφέρουν στην ανταγωνιστικότητα της χώρας και αναβαθμίζουν το επιχειρηματικό περιβάλλον. Για τους λόγους αυτούς, βρίσκονται στην αιχμή του δόρατος

συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη του τόπου και στην πράσινη μετάβαση (όπως π.χ. μέσω της ανάπτυξης καινοτόμων περιβαλλοντικών τεχνολογιών). Επενδύοντας στα πιο πάνω και αναγνωρίζοντας τον ουσιαστικό τους ρόλο, η Κύπρος μετατρέπεται σε έναν δυναμικά αναπτυσσόμενο περιφερειακό κόμβο τεχνολογίας και καινοτομίας, με τα αποτελέσματα να είναι ήδη μετρήσιμα.

Η ΚΥΠΡΟΣ ΣΤΟΥΣ STRONG INNOVATORS

και θέσεις εργασίας. Αυτά αντικατοπτρίζονται, άλλωστε, στις επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις του Σχεδίου Ανάκαμψης

και Ανθεκτικότητας, «Κύπρος το Αύριο», καθώς και στη μακροπρόθεσμη στρατηγική του Συμβουλίου Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας, «Όραμα 2035», η οποία με ουσιαστικό πλάνο δράσεων και έμφαση στην Ε&Α, στην καινοτομία και στον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό,

Σύμφωνα με το European Innovation Scoreboard, η Κύπρος εντάσσεται για πρώτη φορά στους Strong Innovators της ΕΕ, επιδεικνύοντας τη μεγαλύτερη πρόοδο και βελτιώνοντας την επίδοσή της κατά 38% έναντι 10% του μέσου όρου των χωρών της Ένωσης. Παράλληλα, η Κύπρος αποτελεί την πρώτη ευρωπαϊκή χώρα με πληθυσμιακή κάλυψη 100% σε δίκτυα 5G. Η χώρα μας πιστώνεται επίσης την ύπαρξη ενός εξαιρετικά φιλικού προς την καινοτομία, την αγορά και τις νεοφυείς επιχειρήσεις, ερευνητικού και πανεπιστημιακού περιβάλλοντος. Βρισκόμαστε σε εξαιρετικό επίπεδο σε ό,τι αφορά τη διασύνδεση του ερευνητικού ιστού με τη βιομηχανία, τις συνεργασίες δημόσιου – ιδιωτικού τομέα σε επιστημονικές δημοσιεύσεις, καθώς και τις αιτήσεις για διεθνείς πατέντες καινοτομίας, ενώ το ταλαντούχο και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό μας, στελεχώνει παγκοσμίου φήμης ερευνητικά κέντρα. Έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς τα εμπρός. Επισημαίνουμε όμως την αναγκαιότητα διαρκούς αξιολόγησης και επικαιροποίησης του στρατηγικού μας σχεδιασμού, ώστε να διασφαλιστεί η περαιτέρω ενίσχυση της εξωστρέφειας του οικονομικού μας μοντέλου. Θεμελιώδης στόχος είναι η συνεχής ενδυνάμωση της καινοτόμου επιχειρηματικότητας. Αναγκαία είναι και η περαιτέρω διεύρυνση

ιδιαίτερη έμφαση στη νέα γενιά- μέσω της αναβάθμισης των επιστημονικών/ερευνητικών υποδομών αλλά και της ενίσχυσης των συνεργασιών με χώρες που έχουν ανεπτυγμένα οικοσυστήματα Ε&Κ. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, η κυβέρνηση υλοποιεί ένα νέο πλαίσιο δράσεων και ενεργειών με στοχευμένα μέτρα για ενίσχυση των νεοφυών επιχειρήσεων και ενθάρρυνση των επενδύσεων σε Ε&Κ. Η υιοθέτηση πρόσθετων φορολογικών κινήτρων σε εταιρείες που επενδύουν σε Ε&Α, καθώς και η λειτουργία του Cyprus Equity Fund –που δίνει νέα ώθηση στην επιχειρηματικότητα της χώρας με χρηματοδοτήσεις υψηλού ρίσκου για επενδύσεις σε startups και scaleups– βοηθούν τα μέγιστα ώστε να καταστεί η Κύπρος πιο ανταγωνιστική στο διεθνές περιβάλλον. ΞΕΚΑΘΑΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΝΟ Ηγετικό ρόλο στην προσπάθεια υποστήριξης του τετράπτυχου και περαιτέρω ενίσχυσης του εγχώριου οικοσυστήματος Ε&Κ, διαδραματίζει το ΙδΕΚ, μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων κι ενός ευρύτατου φάσματος υπηρεσιών και συνεργασιών. Κατά την περίοδο 2020-2021 διέθεσε χρηματοδότηση πέραν των €51 εκατ. για έρευνα και καινοτόμο επιχειρηματικότητα, δημιουργώντας εκατοντάδες θέσεις εργασίας σε τομείς αιχμής. Για την περίοδο 2021-2027, ο προϋπολογισμός χρηματοδοτήσεων που θα διατεθούν από το ΙδΕΚ σε στοχευμένες επενδύσεις ξεπερνά τα €150 εκατομμύρια. Σε αυτόν περιλαμβάνονται πόροι από το Σχέδιο Ανάκαμψης, το πρόγραμμα Πολιτικής Συνοχής «ΘΑΛΕΙΑ» καθώς και τον εθνικό προϋπολογισμό. Ανάμεσα στους τομείς της οικονομίας και τις τεχνολογίες που θα χρηματοδοτηθούν περιλαμβάνονται, ενδεικτικά, δραστηριότητες ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης, ενέργειες που αποσκοπούν στη δημιουργία νέας βιομηχανίας διττής χρήσης, καθώς και επιχειρηματικές δράσεις με συμβολή στην ψηφιακή, την πράσινη και τη γαλάζια ανάπτυξη. Επιπρόσθετα, ανακοινώνουμε νέα προγράμματα ύψους €34 εκατ. τα οποία θα καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα δραστηριοτήτων Ε&Κ στην Κύπρο. Θέτοντας ξεκάθαρες στρατηγικές κατευθύνσεις, καλούμε το οικοσύστημα να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που παρέχονται και να συμμετάσχει ενεργά στην προσπάθεια για δημιουργία μακροπρόθεσμων κοινωνικοοικονομικών οφελών για τον τόπο. Στόχος μας, η αναβάθμιση εξειδικευμένων υποδομών, η επιτυχής διασύνδεση του οικοσυστήματος

με τη βιομηχανία, η μεταφορά γνώσης και τεχνολογίας, η αύξηση της ιδιωτικής επένδυσης σε Ε&Α και η παροχή ευκαιριών στο ανθρώπινο δυναμικό της Κύπρου να αποκτήσει νέες δεξιότητες και ακαδημαϊκή μόρφωση. Επιπλέον, με ικανοποίηση βλέπουμε τα Μνημόνια Συνεργασίας που υπογράψαμε με κρατικούς και επιχειρηματικούς φορείς να γίνονται πράξη. Ενδεικτικά, στο πλαίσιο της συνεργασίας μας με το Υπουργείο Άμυνας της Κύπρου, έχουν ήδη ολοκληρωθεί δύο προγράμματα που στόχο έχουν την προώθηση τεχνολογιών διττής χρήσης μέσω Ε&Α. Πέραν των άμεσων χρηματοδοτήσεων, το ΙδΕΚ παρέχει μια διευρυμένη γκάμα υπηρεσιών στους φορείς και τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε Ε&Κ. Τον Οκτώβριο του 2022 ξεκίνησε τη λειτουργία του το Κεντρικό Γραφείο Μεταφοράς Γνώσης, ως κεντρικός κόμβος ανάδειξης του έργου των ερευνητικών οργανισμών της χώρας. Στόχος του ΚΓΜΓ είναι η ενθάρρυνση και υποστήριξη συνεργειών μεταξύ της ακαδημαϊκής και επιχειρηματικής κοινότητας. Εντός του ΙδΕΚ λειτουργεί επίσης το Innovation Factory παρέχοντας υπηρεσίες τομεακής εξειδίκευσης ώστε οι επιχειρήσεις να γίνουν πιο ανταγωνιστικές σε διεθνές επίπεδο. Τα τελευταία χρόνια, εξάλλου, αναπτύσσονται στρατηγικές συνεργασίες με χώρες όπως το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Γαλλία, οι οποίες διανοίγουν νέους δρόμους διεθνοποίησης του κυπριακού οικοσυστήματος. Μεγάλης σημασίας είναι και οι δράσεις για καλλιέργεια κουλτούρας Ε&Κ στη νέα γενιά. Έχουν ήδη πραγματοποιηθεί οι διαγωνισμοί, INNOVA Challenge, IN-U: Inspire Uniqueness (σε συνεργασία με το Υπ. Παιδείας) και Science Unfold, ενώ με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιείται κάθε χρόνο και η πανευρωπαϊκή εκδήλωση European Researchers’ Night. ΚΑΝΟΥΜΕ ΠΡΑΞΗ ΤΙΣ ΔΕΣΜΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΔΟΜΟΥΜΕ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Το βλέμμα όλων είναι πλέον στραμμένο στην επόμενη ημέρα για την Κύπρο. Οι δυσκολίες είναι αρκετές, το διεθνές περιβάλλον γεμάτο προκλήσεις, όμως οφείλουμε να βαδίσουμε προς τα εμπρός και να αδράξουμε κάθε ευκαιρία σε ευρωπαϊκό και εγχώριο επίπεδο ώστε να αποκομίσουμε οφέλη για την ερευνητική και επιχειρηματική κοινότητα. Υλοποιώντας την εθνική στρατηγική με πράξεις και επενδύσεις, διαμορφώνουμε μια οικονομία εύρωστη, σύγχρονη και δυναμική, βασισμένη στην έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτόμο επιχειρηματικότητα. Όραμά μας είναι να στηρίξουμε τη νέα γενιά και ενώνοντας δυνάμεις να χτίσουμε την Κύπρο του αύριο. Μέτρο της επιτυχίας μας θα είναι το κατά πόσον θα προβούμε στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις για να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον φιλικό στην Ε&Κ, ώστε οι φιλόδοξες ιδέες να βρίσκουν πεδίο εφαρμογής και να μετατρέπονται σε υπηρεσίες και προϊόντα προστιθέμενης αξίας με παγκόσμια προοπτική. Διαμέσου αυτής της οδού, της ανάπτυξης και της επιχειρηματικότητας, η Κύπρος θα συνεχίσει να διαδραματίζει ενεργό ρόλο στη διεθνή σκηνή και θα μετατραπεί σε πρωταγωνιστικό κόμβο

Ό

ταν η πανδημία χτύπησε το 2020, οι εταιρείες τεχνολογίας και τα στελέχη τους βρέθηκαν μπροστά σε τεράστιες προκλήσεις, καθώς έπρεπε να καθοδηγήσουν τις εταιρείες τους στις συνέπειες της πανδημίας. Οι πιο επιτυχημένες, οδήγησαν τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό πελατών και εργαζομένων και επιτάχυναν τη δημιουργικότητα και την Καινοτομία πολύ πιο γρήγορα από ό,τι νομίζαμε και από ό,τι αναμενόταν. Το 2022, αν και βρέθηκε να αποχαιρετά την περίοδο της πανδημίας, εντούτοις ήρθε να αντιμετωπίσει μια ακόμη μεγαλύτερη πρόκληση: την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.

ΒΑΣΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Με το 2023 να πλησιάζει, βλέπουμε σημάδια δύσκολων εποχών - πόλεμος, πληθωρισμός, προκλήσεις της εφοδιαστικής αλυσίδας και άλλα

Σύμφωνα με τον παγκόσμιο συμβουλευτικό οργανισμό Forrester, το 80% των εταιρειών θα στρέψει τις προσπάθειες Καινοτομίας από τη δημιουργικότητα στην ανθεκτικότητα. Οι εταιρείες θα συνεχίζουν να καινοτομούν, αλλά δεν έχουν πάντα τα οφέλη της εμπειρίας πελάτη (CX) που αναζητούν. Το 2023, τα στελέχη εταιρειών τεχνολογίας θα χρησιμοποιήσουν μια ρεαλιστική προσέγγιση στην καινοτομία, εστιάζοντας σε πρωτοβουλίες που στοχεύουν στον εκσυγχρονισμό των επιχειρηματικών διαδικασιών, την αυτοματοποίηση, τη διαχείριση κινδύνου προσφοράς και την εμπειρία των εργαζομένων.

επενδύσεις

για να πετύχουν μελλοντική ανάπτυξη, ενώ οι αργοπορημένοι θα ενεργήσουν συντηρητικά, περιορίζοντας το κόστος σε σημείο που θα μειωθεί η ανάπτυξη των εταιρειών τους.

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΑΛΕΝΤΩΝ Επιπλέον, ένα στα τρία στελέχη εταιρειών τεχνολογίας θα αντιμετωπίσει τις προκλήσεις εξεύρεσης ταλέντων με μια εναλλακτική προσέγγιση: Το τεχνολογικό ταλέντο που χρειάζεται για να αναπτύξει τις επιχειρήσεις παραμένει σε μεγάλη έλλειψη. Με μια σημαντική ανισορροπία προσφοράς-ζήτησης, οι ηγέτες των εταιρειών τεχνολογίας πρέπει να σκεφτούν διαφορετικά για το ταλέντο που αναζητούν. Για να καλύψουν το κενό, θα προχωρήσουν σε νέα στρατηγική αναβάθμισης δεξιοτήτων του υφιστάμενου ανθρώπινου δυναμικού ή σε μετεκπαίδευση ανθρώπινου δυναμικού από άλλους τομείς. Στο πλαίσιο αυτό, η Κύπρος σύμφωνα με τελευταία στατιστικά της Eurostat, είναι η πρώτη χώρα εντός Ε.Ε. με το μεγαλύτερο ποσοστό αποφοίτων. Την ίδια στιγμή, βρίσκεται στην 4η θέση από το τέλος σε ό,τι αφορά ποσοστό απόφοιτων STEM (Θετικές

ΑΕΠ κατά το 2021 ίσο με 10% σημειώνοντας αύξηση από το αντίστοιχο ποσοστό του 2020 που ήταν στο 7%, ενώ και κατά το 2022 αναμένεται να κατέγραψε ακόμη περισσότερη αύξηση, με σημαντικό αντίκτυπο στην οικονομία της Κύπρου, η οποία λόγω του Τομέα της Τεχνολογίας καταγράφει σημαντικό ρυθμό ανάπτυξης (6% αντί 2% που είχε αρχικά εκτιμηθεί ο ρυθμός ανάπτυξης). Το πιο πάνω γεγονός καθιστά τον Τομέα της Τεχνολογίας στην Κύπρο ως τομέα με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη, αφού μέσα σε 3 χρόνια κατέγραψε ανάπτυξη πάνω από 50%. Σε παγκόσμιο επίπεδο, παρατηρείται μια συνεχιζόμενη αύξηση των δραστηριοτήτων εταιρειών τεχνολογίας, ενώ και στην Κύπρο παρατηρείται τα τελευταία χρόνια μια συνεχής κάθοδος ξένων εταιρειών τεχνολογίας, οι οποίες επιλέγουν τη χώρα ως το κέντρο δραστηριοποίησής τους. Ωστόσο για να συνεχιστεί απρόσκοπτα η κάθοδος των εταιρειών τεχνολογίας στην Κύπρο και η επέκταση των δραστηριοτήτων των υφιστάμενων εταιρειών, το κράτος χρειάζεται να είναι υποστηρικτής και αρωγός, ούτως ώστε να μην υπάρχει καθυστέρηση και γραφειοκρατία που να καθιστά απαγορευτική την κάθοδο εξιδεικευμένου προσωπικού για τις εταιρείες αυτές. Επιπλέον, το Σχέδιο Δράσης προσέλκυσης εταιρειών για δραστηριοποίηση ή/και επέκταση των δραστηριοτήτων τους στην Κύπρο που ανακοινώθηκε από την Κυβέρνηση τον Οκτώβριο του 2021, έχει πετύχει σε τεράστιο βαθμό αφού ως αποτέλεσμα είχαμε την κάθοδο μεγάλου αριθμού εταιρειών τεχνολογίας, καθώς και τεράστιου αριθμού επαγγελματιών για τα δεδομένα της χώρας. Ως TechIsland, θεωρούμε ότι πλέον ικανοποιούνται βασικές ανάγκες εταιρειών παγκόσμιου βεληνεκούς, ούτως ώστε να θεωρηθεί η Κύπρος βασικός υποψήφιος προορισμός για την δραστηριοποίησή τους. Η περαιτέρω ανάπτυξη όμως του Τομέα Τεχνολογίας και Καινοτομίας στην Κύπρο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ψήφιση όλων των μέτρων που ανακοινώθηκαν τον περασμένο Οκτώβρη – όπου εκκρεμεί ακόμη το Νομοσχέδιο που προβλέπει την τροποποίηση της διαδικασίας πολιτογράφησης, ούτως ώστε να μπορέσουν οι εταιρείες να το χρησιμοποιήσουν ως μοχλό προσέλκυσης ταλέντου, που θα οδηγήσει με τη σειρά του στην περαιτέρω ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τους. Εν κατακλείδι, ο Τομέας της Τεχνολογίας αποτελεί αδιαμφισβήτητα ουσιαστικό μοχλό ανάπτυξης στην Κύπρο. Επωφελούμενοι από την κρατική υποστήριξη, τα μακροπρόθεσμα στρατηγικά σχέδια και το αναπτυσσόμενο επιχειρηματικό περιβάλλον, οι εταιρείες τεχνολογίας στην Κύπρο φαίνεται να διαθέτουν όλα τα απαραίτητα συστατικά για να μετατραπούν σε ιστορίες επιτυχίας. Ωστόσο, η εύρεση του κατάλληλου ταλέντου την κατάλληλη στιγμή είναι μια πρόκληση που μπορεί να βλάψει τον κλάδο της Τεχνολογίας συνολικά και να επηρεάσει τις νεοφυείς επιχειρήσεις και ειδικότερα τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις

εάν δεν υπάρχει η απαραίτητη στήριξη από το κράτος και την κοινωνία.

ανάπτυξη της χώρας μας, μέσα από την προσέλκυση σημαντικού αριθμού εταιρειών τεχνολογίας στα πλαίσια της στρατηγικής headquartering, της μετεγκατάστασης δηλαδή εταιρειών ξένων συμφερόντων στη Δημοκρατία. Ο σκοπός να καθιερωθεί η Κύπρος ως ένας ελκυστικός ευρωπαϊκός προορισμός

για διεθνείς εταιρείες ICT έχει επιτευχθεί.

λόγω της

την

ελκυστικών

επίκεντρο των προσπαθειών του την προώθηση της Κύπρου ως ιδανική επιλογή για εγκατάσταση διεθνών εταιρειών, με σκοπό να μεταφέρουν στη χώρα μας μέρος των δραστηριοτήτων και του προσωπικού τους. Αξίζει να αναφερθούμε σε εταιρείες κολοσσούς όπως η γαλλική Murex, η ιαπωνική MUFG αλλά και πολλές άλλες εταιρείες ξένων συμφερόντων που έχουν επιλέξει τη χώρα μας τους τελευταίους μήνες. Η στενή συνεργασία όλων των αρμόδιων φορέων και κυβερνητικών τμημάτων έχει συμβάλει στην άντληση Τεχνογνωσίας, Καινοτομίας και Κεφαλαίων και έχει πετύχει το άνοιγμα χιλιάδων ποιοτικών θέσεων εργασίας, με πολλαπλασιαστικά οφέλη για την οικονομία της χώρας μας. Παρά ταύτα, οι πρόσφατες επιτυχίες δεν επιτρέπουν εφησυχασμό. Είναι ακόμα πολλές οι προκλήσεις που οι αρμόδιοι και κατ’ επέκταση το νέο κυβερνητικό σχήμα, μετά τις προεδρικές εκλογές του 2023, θα κληθεί να αντιμετωπίσει και να λάβει επιπλέον μέτρα έτσι ώστε η χώρα να παραμείνει ανταγωνιστική στο διεθνές σκηνικό. Η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού στον Τομέα της Τεχνολογίας αποτελεί μια παγκόσμια πρόκληση, που και η Κύπρος καλείται να διαχειριστεί, μέσα από συγκεκριμένες Δράσεις, όπως η προώθηση των επαγγελμάτων τεχνολογίας στους νέους, η προσέλκυση ταλέντου από το εξωτερικό με την εφαρμογή επιπλέον κινήτρων αναθεώρησης της πολιτικής έκδοσης αδειών παραμονής και απασχόλησης εξειδικευμένου προσωπικού από τρίτες χώρες, καθώς και παροχή άδειας εργασίας στους Ψηφιακούς Νομάδες

(Digital Nomads). Επιπλέον, η διασύνδεση των πανεπιστημίων και δομών Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης της χώρας με την αγορά εργασίας θα πρέπει να βρίσκεται ψηλά στις προτεραιότητες της νέας διακυβέρνησης.

ΕΛΛΕΙΨΕΙΣ ΣΕ ΣΤΕΓΑΣΗ ΚΑΙ ΣΧΟΛΕΙΑ Οι ελλείψεις που παρουσιάζονται στον Τομέα της Στέγασης, ιδιαίτερα σε συγκεκριμένες περιοχές, με μεγάλη συνάθροιση εταιρειών τεχνολογίας, όπως επίσης και οι ελλείψεις θέσεων φοίτησης σε ξενόγλωσσα σχολεία για τα παιδιά των υπαλλήλων αυτών των εταιρειών, είναι θέματα που πρέπει να απασχολήσουν σοβαρά τους αρμόδιους φορείς. Άλλοι παράγοντες που αξίζουν προσοχής είναι η ταχύτητα και το κόστος της διαδικτυακής σύνδεσης, η αεροπορική συνδεσιμότητα της χώρας, η αναβάθμιση των μέσων μαζικής μεταφοράς, καθώς και ο συνεχής εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου και η διαφύλαξη της αποτελεσματικής λειτουργίας των Ρυθμιστικών Αρχών προς υποστήριξη των αναγκών, κυρίως των εταιρειών τεχνολογίας. Ο έντονος ανταγωνισμός που υπάρχει σε παγκόσμιο επίπεδο για προσέλκυση εταιρειών τεχνολογίας εξυπακούει τη συνεχή αναβάθμιση του οικοσυστήματος, πρωτίστως με τη διαχείριση της εικόνας της Κύπρου στο εξωτερικό αλλά και με την παροχή επιπλέον κινήτρων και την άμεση αντιμετώπιση τυχόν προκλήσεων. Η υιοθέτηση νέων κυβερνητικών πολιτικών και κινήτρων σε όλο το φάσμα της οικονομίας κρίνεται απαραίτητη για τη διατήρηση του ενδιαφέροντος ξένων εταιρειών να εγκατασταθούν στη χώρα μας. Η ανάδειξη της Κύπρου ως διεθνές επιχειρηματικό κέντρο έχει οικοδομηθεί με πολλές και συντονισμένες προσπάθειες από όλους τους αρμόδιους φορείς που πρέπει να συνεχίσουν προς αυτή την κατεύθυνση, διασφαλίζοντας έτσι τη σταθερότητα και την αειφόρο ανάπτυξη

«Η

Ψηφιοποίηση είναι ζωτικής σημασίας για την καθημερινή ζωή και για διάφορους κλάδους, συμπεριλαμβανομένου του Νομικού Τομέα. Εάν η Κύπρος αναπτύξει την Ψηφιοποίηση, θα μπορέσει να ξεχωρίσει και να καθιερωθεί ως ένα ψηφιακά φιλικό κράτος μέλος της Ε.Ε., ανοίγοντας νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες». Το 2022 ήταν μια χρονιά έντονων αντιθέσεων. Αντιμετωπίσαμε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία -ένας τεράστιος παράγοντας αναστάτωσης. Υποβληθήκαμε σε αλλαγές στην επιχειρηματική μας δομή τόσο όσον αφορά τη διοικητική

μέρους της οικονομικής εκμετάλλευσης στη Λευκορωσία). Ωστόσο, όλες αυτές οι αλλαγές και οι προκλήσεις δεν σταμάτησαν

την ανάπτυξή μας, αλλά μάλλον βοήθησαν να επικε -

ντρωθούμε και να την επιταχύνουμε. Επικεντρωθήκαμε

στη μετάβασή μας στο B2B, δημιουργήσαμε τη σειρά

προϊόντων και λύσεων B2B, συμπεριλαμβανομένης μιας

τέτοιας μοναδικής προσφοράς όπως το BAAS (business

as a service) και εμβαθύναμε επίσης την εσωτερική διαδικασία μετασχηματισμού B2B, τα αποτελέσματα της οποίας θα παρουσιαστούν σύντομα στο ευρύ κοινό. Συνολικά, θα έλεγα, παρά το αρνητικό κλίμα, το 2022 ήταν μια αρκετά δυνατή και επιτυχημένη χρονιά. Το 2023 αναμένονται πολλές καινοτομίες και δυναμικές στο πεδίο του περιεχομένου. Θα είναι μεγάλη πρόκληση για τους παρόχους B2B να δημιουργήσουν μοναδικά, ελκυστικά προϊόντα που θα τους ξεχώριζαν από τον ανταγωνισμό. Τα καλύτερα προϊόντα θα απαιτούσαν αρκετή εξατομίκευση, δεδομένα και μια τεχνικά εξελιγμένη προσέγγιση για να διατηρήσουν τη σταθερότητα και την ταχύτητα ολόκληρου του συστήματος σε υψηλά επίπεδα. Ακολούθως, η αυξημένη ζήτηση για εξατομίκευση απαιτεί μια πιο εκτεταμένη συλλογή δεδομένων πρώτης γραμμής, καθιστώντας το ζήτημα της προστασίας δεδομένων πιο επίκαιρο από ποτέ. Ο αποτελεσματικός χειρισμός δεδομένων είναι ζωτικής σημασίας σε πολλά επίπεδα - από την επιτυχημένη λειτουργία μιας εταιρείας έως τη σταθερότητα ολόκληρης της ψηφιακής υποδομής. Οι εταιρείες θα πρέπει να αντιμετωπίσουν αυτό το ζήτημα τόσο εντός, διασφαλίζοντας ότι τα προϊόντα τους συνάδουν με όλα τα σχετικά μέτρα ασφαλείας, όσο και εκτός με συνεργασίες εντός του κλάδου. Ευτυχώς, αυτή

παίκτες κατανοούν πλήρως τη σημασία του και στοχεύουν στη συνεργασία για την επίλυσή του. Δεν θέλω να κάνω καμία πρόβλεψη, αλλά είμαι αισιόδοξος. ΧΑΜΗΛΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Οι συνέπειες της πανδημίας του Covid-19 εξακολουθούν να επηρεάζουν έντονα την οικονομία και τις επιχειρήσεις στην Κύπρο. Λόγω της παγκόσμιας στροφής προς το διαδίκτυο, μία από τις κύριες προκλήσεις για τη νέα κυβέρνηση θα είναι η Ψηφιοποίηση στον Δημόσιο Τομέα, όπως η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη και οι νομικές λειτουργίες. Η Ψηφιοποίηση είναι ζωτικής σημασίας για την καθημερινή ζωή και για διάφορους κλάδους, συμπεριλαμβανομένου του Νομικού Τομέα. Εάν η Κύπρος αναπτύξει την Ψηφιοποίηση, θα μπορέσει να ξεχωρίσει και να καθιερωθεί ως ένα ψηφιακά φιλικό κράτος μέλος της Ε.Ε., ανοίγοντας νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Επιπλέον, η Ψηφιοποίηση θα βοηθήσει στην επίλυση του προβλήματος χρονοβόρων κρατικών υπηρεσιών και γραφειοκρατίας. Ίσως αξίζει να εξεταστεί από την κυβέρνηση η αναδιάρθρωση επιτάχυνσης λειτουργικών διαδικασιών. ΕΛΛΕΙΨΗ

που παραδοσιακά λείπει στην Κύπρο. Η τεχνολογία θα επηρεάσει ολοένα και περισσότερο την καθημερινή μας ζωή και τις επιχειρηματικές μας δραστηριότητες. Επομένως η κυβέρνηση θα πρέπει να αναπτύξει προγράμματα για να φέρει ταλέντα πληροφορικής στο νησί, να επενδύσει σε εκπαιδευτικά έργα που σχετίζονται με την πληροφορική ή να βελτιώσει

το φορολογικό περιβάλλον για να δημιουργήσει ένα σύμπλεγμα πληροφορικής στην Κύπρο.

ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ Ο πόλεμος που ξεκίνησε η Ρωσία στην Ουκρανία θα δημιουργήσει επιπρόσθετες προκλήσεις, κάτι που αντανακλάται ήδη στις τιμές και την αγοραστική δύναμη σε όλη την Ευρώπη. Βλέποντας τον αριθμό των Ουκρανών προσφύγων και την έλλειψη προοπτικής για ένα σύντομο τερματισμό του πολέμου, η κυβέρνηση θα πρέπει να συνεχίσει να αναπτύσσει πολιτικές προσωρινής προστασίας και να δημιουργήσει άνετες συνθήκες ζωής, συμπεριλαμβανομένης της υγειονομικής περίθαλψης και της πρόσβασης στην εκπαίδευση. Το χρονοδιάγραμμα για την υπηκοότητα μέσω της πολιτογράφησης είναι το κρίσιμο ζήτημα για τους Ουκρανούς στην τρέχουσα πραγματικότητα. Η μείωση του χρόνου για την απόκτηση της υπηκοότητας θα έχει θετικό αντίκτυπο τόσο στους Ουκρανούς ειδικούς που ζουν στην Κύπρο όσο και στην εικόνα του κράτους. ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Αξίζει, επίσης, να δοθεί προσοχή στην αύξηση εμπιστοσύνης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα επειδή η αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας της Κύπρου εξακολουθεί να είναι σε χαμηλό βαθμό επένδυσης. Ο Τομέας της Ενέργειας Λαμβάνοντας υπόψη τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος, η κυβέρνηση θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή σε προγράμματα που στοχεύουν στην ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η Κύπρος έχει μια μοναδική δυνατότητα για την ανάπτυξη συστημάτων ηλιακής ενέργειας, έτσι ώστε η ηλιακή ηλεκτρική ενέργεια να

Τ

ο 2022 ξεκίνησε με όλες τις προϋποθέσεις για να αποτελέσει μια εξαιρετική οικονομική χρονιά, αλλά πολύ γρήγορα οι παγκόσμιες εξελίξεις ανέτρεψαν την πορεία των πραγμάτων. Aπό την πανδημία του Κορωνοϊού όπου ζήσαμε το 2020 με τη βαθιά και απότομη οικονομική συρρίκνωση που προκάλεσε, το 2021 περάσαμε στη σταδιακή

ομαλοποίηση των συνθηκών και την ανάκαμψη και εκεί

που το 2022 αναμενόταν να είναι μια χρονιά κατά την οποία η οικονομική δραστηριότητα θα επανέρχετο στα

υγιή επίπεδα του 2019, ξεκίνησε η Ρωσική εισβολή

στην Ουκρανία. Ως αποτέλεσμα της εισβολής επιβλήθηκαν κυρώσεις κατά

της Ρωσίας, οι οποίες επηρέασαν και θα συνεχίσουν να επηρεάζουν δυσανάλογα την οικονομία μας, τόσο στον τουριστικό τομέα όσο και στους τομείς των υπηρεσιών και των ακινήτων. Επιπρόσθετα, δημιουργήθηκε παγκόσμια ενεργειακή κρίση και εκτοξεύτηκαν οι τιμές των καυσίμων με επακόλουθο ο πληθωρισμός που ήταν ήδη αυξημένος το 2021, λόγω και των προβλημάτων που παρουσιάστηκαν στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, να εκτοξευτεί σε επίπεδα που εδώ και πολλές δεκαετίες μας φαίνονταν αδιανόητα. Αναπόφευκτη αντίδραση στο σκηνικό που διαμορφώθηκε

ή ακόμα

και αρνητικά επιτόκια και ενέσεις ρευστότητας, ξαφνικά

υποχρεώθηκαν να ασκήσουν περιοριστική νομισματική

πολιτική, με αυξήσεις επιτοκίων και μείωση της πλεονάζουσας ρευστότητας. Όλα αυτά, σε μια προσπάθεια να συγκρατηθεί ο πληθωρισμός, με απροσδιόριστο ακόμα το μελλοντικό κόστος στον ρυθμό ανάπτυξης και την ανεργία! Ωστόσο, παρά τις πρωτόγνωρες δυσκολίες και ανατροπές

κατά το 2022, η κυπριακή οικονομία κατάφερε να κρατηθεί αρκετά καλά και να καταγράψει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης με τους βασικούς πυλώνες της οικονομίας να βελτιώνονται. Η σωστή δημοσιονομική πολιτική που ακολουθήθηκε τα προηγούμενα χρόνια από την κυβέρνηση, μακριά από υπερβολικές μη-παραγωγικές παραχωρήσεις, επέτρεψε το 2022 στα δημόσια οικονομικά να παραμείνουν υπό έλεγχο, παρά την αύξηση που καταγράφηκε στο δημόσιο χρέος κατά το 2020 λόγω της ανάγκης για στήριξη των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, καταγράφοντας μάλιστα σημαντικό δημοσιονομικό πλεόνασμα. Το τραπεζικό μας σύστημα συνέχισε την πορεία εξυγίανσης και βελτιστοποίησης των λειτουργιών του και μείωσε περαιτέρω τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, τα οποία, αν και ως επί το πλείστον εκτός τραπεζικού συστήματος πλέον, παραμένουν σημαντικό βάρος για την οικονομία μας για τα επόμενα χρόνια. Σημαντική εξέλιξη κατά το 2022 για το τραπεζικό σύστημα ήταν και η περαιτέρω μείωση του κόστους λειτουργίας που επήλθε μέσα από σχέδια εθελούσιας εξόδου σημαντικού μέρους του προσωπικού τους και μεγάλης μείωσης υποκαταστημάτων, με εφαλτήριο τη στροφή στις ηλεκτρονικές συναλλαγές, με τη σωστή πορεία να επιβραβεύεται μέσα από το αυξημένο ενδιαφέρον ξένων επενδυτών για να επενδύσουν στις 2 μεγαλύτερες τράπεζες του τόπου. Η κατανάλωση επίσης διατηρήθηκε σε ικανοποιητικά επίπεδα, παρά την αναστάτωση και το σοκ που προκάλεσε στους συμπολίτες μας ο πόλεμος στην Ουκρανία και η εκτίναξη των τιμών των καυσίμων και του πληθωρισμού. Σημαντικό παράγοντα για τη σταθερότητα στην εγχώρια κατανάλωση αποτελεί η βελτίωση που έχει καταγραφεί στους ισολογισμούς των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών κατά τα τελευταία χρόνια, μετά από σημαντική απομόχλευση του υπερβολικού δανεισμού, όπου μαζί με την υγιή κατάσταση στην αγορά εργασίας, παρείχαν σημαντική υποστήριξη στην οικονομία. Ο τουρισμός αν και με την έναρξη του πολέμου στην

«ΧΡΕΙΑΖΌΜΑΣΤΕ ΙΣΧΥΡΉ

ΕΤΑΙΡΙΚΌΥΣ ΙΣΌΛΌΓΙΣΜΌΥΣ ΚΑΙ ΡΕΥΣΤΌΤΉΤΑ ΓΙΑ

Ουκρανία πλήγηκε σημαντικά λόγω των κυρώσεων που επιβλήθηκαν κατά της Ρωσίας, στη συνέχεια κάλυψε σημαντικό μέρος από τις απώλειες, κυρίως προσεγγίζοντας πολύ υποσχόμενες ευρωπαϊκές αγορές όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Γερμανία, τις οποίες όλα τα προηγούμενα χρόνια δεν είχαμε προσεγγίσει με την απαραίτητη σοβαρότητα. Τέλος, η ζήτηση για εμπορικά και οικιστικά ακίνητα στην Κύπρο, όπως και η κατανάλωση, αυξήθηκαν επωφελούμενες από την αυξημένη ροή επιχειρήσεων ουκρανικών αλλά και ρωσικών συμφερόντων που αναζήτησαν σταθερότητα μεταφέροντας μέρος των εργασιών και του προσωπικού τους στην Κύπρο, με τα οφέλη από τις νέες αυτές επενδύσεις να αντισταθμίζουν εν μέρει και με πιο σωστό τρόπο, τις απώλειες από το καταργηθέν σχέδιο υπηκοότητας. ΤΑ ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΜΑΣ Ωστόσο, το 2023 ξεκινά με πολλές προκλήσεις και μεγάλη αβεβαιότητα, αφού πέραν των όσων ήδη αναφέρθηκαν, αποτελεί και χρονιά προεδρικών εκλογών. Με την είσοδό μας στη νέα χρονιά θα πρέπει να βεβαιωθούμε ότι τα διδάγματα από την τελευταία τριετία γίνονται μέρος του τρόπου σκέψης και λειτουργίας μας για το μέλλον: • Ο κόσμος στον οποίο ζούμε και επιχειρούμε είναι απολύτως απρόβλεπτος. • Η οικονομία της χώρας μας είναι πολύ μικρή και ευάλωτη σε εξωτερικά σοκ. • Η οικονομία δεν σηκώνει πειραματισμούς. Γνωρίζουμε πλέον καλά πώς πρέπει να λειτουργούμε στο ευρωπαϊκό και διεθνές οικονομικό περιβάλλον. • Χρειαζόμαστε ισχυρή οικονομία, βιώσιμα δημοσιονομικά, υγιή τραπεζικό σύστημα και ισχυρούς εταιρικούς ισολογισμούς και ρευστότητα για να μπορούμε να αντιμετωπίζουμε τις κρίσεις που αναπόφευκτα θα δημιουργηθούν στο μέλλον τις οποίες ούτε ελέγχουμε ούτε μπορούμε να προβλέψουμε. • Η εξωστρέφεια και η διασπορά κινδύνου στις επενδύσεις μας είναι απαραίτητοι σταθεροποιητές για τις

Μ

ια σειρά έντονων προκλήσεων έχει να αντιμετωπίσει τα τελευταία χρόνια ο κλάδος της φαρμακοβιομηχανίας, καθώς αναγκάζεται να λει -

τουργεί σ’ ένα ιδιαίτερα ασταθές περιβάλλον. Η Ευρώπη προετοιμάζεται για ένα δύσκολο χειμώνα. Σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα είχαμε γεγονότα παγκόσμιας εμβέλειας. Αρχικά η πρώτη πανδημία των τελευταίων 100 ετών που κρατά ακόμη και σήμερα και

ακολούθως ο πόλεμος της Ουκρανίας. Η πανδημία όμως, έπληξε τις οικονομίες και τις βιομηχανίες ανά το παγκόσμιο τόσο το 2020 όσο και το 2021 όσο αφορά την ομαλή λειτουργία των εφοδιαστικών

αλυσίδων για την παροχή των πρώτων υλών και την

αποστολή των τελικών προϊόντων, αλλά και τη διαθεσιμότητα του έμψυχου δυναμικού. Με όλα αυτά τα γεγονότα δεν μπορούσαν να μείνουν ανεπηρέαστες οι επιχειρησιακές λειτουργίες της φαρμακοβιομηχανίας Remedica, γι’ αυτό και η χρονιά 2022 ήταν ιδιαίτερα απαιτητική. Η εταιρεία κατάφερε να αντεπεξέλθει και το 2022 ξεκίνησε με νέα δυναμική αφού ο Κορωνοϊός τέθηκε υπό έλεγχο

ώστε να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη πρόσβαση των ασθενών στις θεραπείες τους. Με τις απαραίτητες παρεμβάσεις και με επίκεντρο τη βελτίωση της απόδοσης και τις δυνατότητες εξέλιξης, η εταιρεία μας πέτυχε με ταχύτητα τον απαραίτητο «μετασχηματισμό», παρέχοντας αποτελέσματα που είναι αντικειμενικά και μετρήσιμα. Η Remedica όχι μόνο άντεξε, αλλά έλαβε Δράσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης, Δράσεις που συνεχίζονται μέχρι και σήμερα, στηρίζοντας το Σύστημα Υγείας και τους επαγγελματίες υγείας της πρώτης γραμμής αλλά και την κοινωνία εν γένει.

τη δεδομένη στιγμή. Το βασικό ζητούμενο στη διαχείριση της πανδημίας του Κορωνοϊού ήταν η προάσπιση της υγείας των ασθενών και των πολιτών. Κληθήκαμε και ανταποκριθήκαμε άμεσα σε αυτή την πρόκληση, επιδεικνύοντας επιχειρησιακή ετοιμότητα,

ΡΗΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ Ωστόσο ο πόλεμος στην Ουκρανία προκάλεσε ρήγματα στην ομαλότητα και προβλήματα που κυρίως αφορούν το κόστος της ενέργειας και την ισοτιμία του ευρώ σε σχέση με το δολάριο. Ζούμε την πρώτη μείζονα στρατιωτική σύρραξη στο έδαφός της τα τελευταία 75 χρόνια, που πυροδότησε μια παγκόσμια ενεργειακή κρίση. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλές και σημαντικές ευρωπαϊκές οικονομίες θα οδηγηθούν σε ύφεση, με επιπτώσεις σε όλη την Ε.Ε., λόγω της διασύνδεσης των οικονομιών. Και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κανείς, ούτε η Κύπρος, μπορεί να μείνει στο απυρόβλητο μιας καθολικής κρίσης με τέτοια ένταση και εύρος. Το 2022 όμως η Remedica, παρόλες τις επιπρόσθετες αντιξοότητες και τις συνέπειες του πολέμου, κατάφερε να αυξήσει τον όγκο των εργασιών της σε διψήφιο ποσοστό και να απορροφήσει σε κάποιο βαθμό το επιπλέον κόστος παραγωγής που προέκυψε λόγω της αύξησης του κόστους της ενέργειας, μέσω βελτιστοποίησης και αυτοματοποίησης. Επιπλέον η εταιρεία

μία διά βίου διαδικασία, μέσα από τη σχετική επιτροπή τεχνολογικής αναβάθμισης που λειτουργεί στην εταιρεία. Προτάσεις υποβάλλονται και αξιολογούνται σε μόνιμη βάση με σκοπό ως Remedica να συμβαδίζουμε με τις σύγχρονες τεχνολογικές τάσεις. ΟΙ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΟ 2022 ΕΙΝΑΙ: α) Η συνέχιση της αυτοματοποίησης των γραμμών παραγωγής και συσκευασίας. Νέες υπερσύγχρονες αυτόματες γραμμές παραγωγής και συσκευασίας αποκτήθηκαν το 2022 και οι οποίες απαιτούν τη μικρότερη δυνατή ανθρώπινη παρέμβαση για τη ρύθμιση και λειτουργία τους και εξασφαλίζουν το ποιοτικό αποτέλεσμα. β) Η αυτοματοποίηση των εσωτερικών διαδικασιών μέσα από λογισμικά που αναπτύσσονται εντός της εταιρείας ή έχουν αγοραστεί με σκοπό τη μείωση της εξάρτησης από τον ανθρώπινο παράγοντα αλλά και την αύξηση της παραγωγικότητας. γ) Η ψηφιοποίηση των εγγράφων της εταιρείας στα πλαίσια του ψηφιακού μετασχηματισμού που επιτελείται τα τελευταία χρόνια. δ) Η περαιτέρω αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέσω της παραγγελίας νέου φωτοβολταϊκού πάρκου συνολικής ισχύος 1MW, το οποίο αναμένεται να εγκατασταθεί το 2023. ε) Η εγκατάσταση κτηριακών αυτοματισμών στα νέα αλλά και στα υφιστάμενα κτήρια με σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας. στ) Η ολοκλήρωση του συστήματος με δυνατότητα κωδικοποίησης Serialization (σειριοποίηση των φαρμακευτικών προϊόντων) με τη λειτουργία Αggregation σε κάποιες γραμμές συσκευασίας με σκοπό την πρόληψη της απάτης (μέσω της μείωσης των ευκαιριών εισαγωγής παραποιημένων φαρμάκων στην αλυσίδα εφοδιασμού) και

ως εκ τούτου την ενίσχυση της ασφάλειας των ασθενών. η) Η εγκατάσταση επιπλέον εξειδικευμένου εξοπλισμού τόσο στο τμήμα έρευνας και ανάπτυξης όσο και στο τμήμα παραγωγής με τη δυνατότητα νέων τεχνολογιών για την ανάπτυξη και παραγωγή νέων μορφών σκευασμάτων. Επιπλέον των πιο πάνω, όσον αφορά τις αναπτύξεις και τον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων της εταιρείας το 2022: α) Ξεκίνησε η οικοδομική ανάπτυξη που αφορά το νέο υπερσύγχρονο κέντρο εξαγωγών της εταιρείας (Κ12 south) και το οποίο θα παραδοθεί εντός του 2023. Πρόκειται για αυτοματοποιημένη αποθήκη εξαγωγών η οποία σχεδιάστηκε για να ικανοποιεί τις ανάγκες της εταιρείας στις επόμενες δεκαετίες. β) Ολοκληρώθηκε η αναμόρφωση και ο εκσυγχρονισμός του κτηρίου 9 της εταιρείας το οποίο πλέον αποτελεί ένα σύγχρονο μηχανουργείο προς υποστήριξη των λειτουργιών παραγωγής και συσκευασίας. γ) Ολοκληρώθηκε η επέκταση του τμήματος συσκευασίας του κτηρίου 1 της εταιρείας. δ) Ολοκληρώθηκε η αναμόρφωση και ο εκσυγχρονισμός των εργαστηρίων ποιοτικού ελέγχου της εταιρείας. Όσον αφορά τις εμπορικές μας δραστηριότητες το 2022 λανσάραμε με επιτυχία 3 νέα καινοτόμα προϊόντα δίνοντας σημαντική ώθηση στον όγκο των εργασιών μας. Βαδίζουμε προς το 2023 με αισιοδοξία και με συγκεκριμένους στόχους αλλά και προκλήσεις. Η περαιτέρω ανάπτυξη του όγκου εργασιών μας είναι σίγουρα ο πρωταρχικός μας σκοπός. Επιπλέον αυτού, η διασφάλιση της ποιότητας του παραγόμενου προϊόντος αλλά και η διατήρηση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος του προσιτού κόστους αποτελούν παράλληλους στόχους μας ισάξιας βαρύτητας. · Πιο συγκεκριμένα, θα συνεχίσουμε τον εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού μας με νέες τεχνολογίες και θα ολοκληρώσουμε τις τρέχουσες κτηριακές αναπτύξεις στις εγκαταστάσεις μας για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε στην υλοποίηση των επόμενών μας σχεδίων. Επιπλέον θα επενδύσουμε σε λύσεις αειφόρου ανάπτυξης και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για να αντεπεξέλθουμε στην πρόκληση του ακριβού κόστους ενέργειας. Θα κάνουμε σημαντικά βήματα στη μετάβασή μας από βιομηχανική μονάδα «παραδοσιακών συστημάτων» σε βιομηχανική μονάδα «έξυπνου εργοστασίου» εφαρμόζοντας τις βασικές αρχές της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. Θα προχωρήσουμε στο εμπορικό λανσάρισμα νέων καινοτόμων προϊόντων. Θα προχωρήσουμε στον σχεδιασμό και την ανάπτυξη νέων φαρμακευτικών σκευασμάτων. Το 2023 αναμένεται να είναι παραγωγικό και κερδοφόρο σύμφωνα με τις προβλέψεις μας. Προσβλέπουμε

Τ

ο 2023 θα είναι σίγουρα μια χρονιά γεμάτη σημαντικές προκλήσεις. Βρισκόμαστε μπροστά σε εξελίξεις που τείνουν να αλλάξουν τον ρου της ιστορίας. Είμαστε αντιμέτωποι με μια πολύπλοκη κατάσταση πραγμάτων, με έναν πόλεμο στην Ευρώπη να συνεχίζεται χωρίς άμεση προοπτική τέλους, με αναστατωμένες οικονομικές αγορές παντού στον κόσμο, με μια ενεργειακή κρίση που διαβρώνει την αγοραστική δύναμη τόσο των νοικοκυριών, όσο και των επιχειρήσεων. Αυτά, μαζί με τοπικά προβλήματα όπως τον πληθωρισμό, την ΑΤΑ, τις ουσιώδεις υπηρεσίες αλλά και το μεγάλο θέμα των μεταναστών που αγγίζει το 6% του πληθυσμού, το άλυτο κυπριακό πρόβλημα, δυσκολεύουν και σκοτεινιάζουν ακόμα περισσότερο κάθε πρόβλεψη. Παρόλα ταύτα, θα αποτολμήσω μερικά πράγματα, για να δούμε όσο γίνεται πιο κοντά τον παράξενο χρόνο

2023 που πλησιάζει.

Ο επιτυχημένος προϋπολογισμός που πέρασε στη Βουλή βάζει ένα θετικό πρόσημο στα θέματα οικονομίας, η ελάττωση της εμπορικής δραστηριότητας θα συμβάλει ενδεχομένως σε μια συρρίκνωση του πληθωρισμού και συνεπακόλουθη σταθεροποίηση των επιτοκίων με ελαττωμένη ανεργία.

Πιστεύω δε, ότι θα προχωρήσουμε κατά το 2023 με τις μεταρρυθμίσεις για την απονομή δικαιοσύνης με την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, η οποία θα μπορεί να προσφέρει και μερική αναδιάρθρωση της κρατικής μηχανής. ΦΑΡΜΑΚΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Η φαρμακοβιομηχανία δυστυχώς έχει υποστεί σοβαρά πλήγματα σε θέματα κόστους από πολλούς παράγοντες. Εκτός της ανόδου του εργατικού κόστους, η ενέργεια έχει συμβάλει πολλαπλώς στην αύξηση του κόστους μέσω του ηλεκτρισμού (η παραγωγή ενέσιμων είναι αρκετά ηλεκτροβόρα), της ακρίβειας του πετρελαίου και οι τιμές των αεροπορικών ναύλων που έχουν απογειωθεί μέχρι και το πενταπλάσιο σε σχέση με τα ναύλα που ίσχυαν το 2019, η συνεπακόλουθη αύξηση στα πλαστικά συσκευασίας, χαρτικών και κουτιών, η αύξηση κατά 50% πολλών πρώτων υλών, κυρίως αντιβιοτικών κ.λπ.. Σε ένα περιβάλλον όπου οι τιμές των φαρμάκων είναι καθηλωμένες και άσχετοι πολιτικοί ηγέτες προσπαθούν να ελαττώσουν ακόμη τις τιμές των ομοιοδραστικών - γενόσημων φαρμάκων (ειδικά δηλαδή τον τομέα εκείνο των φαρμάκων που προσφέρει εκατομμύρια ευρώ εξοικονομήσεων στα ταμεία της φαρμακευτικής περίθαλψης), προκαλεί δυσκολίες στη συντήρηση, στην αγορά ορισμένων ειδών - προβλέπω ελλείψεις ειδικά φθηνότερων φαρμάκων σε πολλές αγορές της Ευρώπης - κάτι που ήδη άρχισε να διαφαίνεται στην Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο. Θα ακολουθήσουν φυσικά και άλλες αγορές. Οι εξαγωγές επηρεάζονται σοβαρά από τις ψηλές τιμές των μεταφορικών, ειδικά των αεροπορικών και από δυσκολίες πρόσβασης ναυτιλιακών συνδέσμων με μακρινές, ασιατικές αγορές. Φύσει αισιόδοξος, προσδοκώ ότι θα εξακολουθήσουμε την ανοδική μας πορεία, με πιο ήπιους ρυθμούς και με περιορισμένα κέρδη, ειδικά στα ευρωπαϊκά μας

όπως αυτά

Διανύουμε χρονιές προκλήσεων και αβεβαιότητας. Αυτές τροφοδοτούνται από τη συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία, τις επιπτώσεις στον Eνεργειακό Tομέα και τις δυσκολίες στην εφοδιαστική αλυσίδα που επηρεάζουν παραγωγή και κατανάλωση. Χωρίς φυσικά να υποτιμάται και η πανδημία που, αν και έχει υποχωρήσει, συνεχίζει να επηρεάζει την παγκόσμια οικονομία. Υπό αυτές τις συνθήκες το 2022 ήταν μια χρονιά που δοκιμάστηκε η ανθεκτικότητα του κλάδου αυτοκινήτων διεθνώς. Ο τομέας άντεξε και είναι σε μια διαδικασία προσαρμογής στα νέα δεδομένα. Ασφαλώς όλη αυτή η κατάσταση, με επίκεντρο ζητήματα κάλυψης παραγωγής και διαθεσιμότητας νέων αυτοκινήτων, είχε άμεσο αντίκτυπο σε αυξήσεις τιμών από τα εργοστάσια. Για το 2023 προσβλέπουμε σε βελτιώσεις στη διαδικασία παραγωγής ώστε αυτή να ανταποκρίνεται σε μεγαλύτερο βαθμό στη ζήτηση. Στον Όμιλο Πηλακούτα είμαστε περαιτέρω αισιόδοξοι για την αγορά μας, καθώς αναμένουμε νέα συναρπαστικά μοντέλα από όλα τα brands που αντιπροσωπεύουμε, τόσο με συμβατικούς θερμικούς κινητήρες όσο και με ηλεκτρικούς. Τέλος, μια κομβική πρόκληση για όλον τον κλάδο είναι

τη θετική κοινωνική μας επίδραση. ΝΕΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Όσον αφορά τα σημαντικότερα προβλήματα/προκλήσεις που θα πρέπει να διαχειριστεί η νέα κυβέρνηση σε επίπεδο οικονομίας και επιχειρήσεων, πιστεύω πως σε μια ευρύτερη, συνολική θεώρηση για την οικονομία, η μεγαλύτερη πρόκληση που έχει να διαχειριστεί η νέα κυβέρνηση είναι ο προσανατολισμός σε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης που αξιοποιεί παραδοσιακές δυνάμεις και αναδεικνύει νέες. Αυτές, για παράδειγμα, είναι η προώθηση των start-up επιχειρήσεων, η επιτάχυνση του Ψηφιακού Μετασχηματισμού και η Αειφόρος Πράσινη Ενεργειακή Μετάβαση. Στον Τομέα Αυτοκινήτων υπάρχουν πράγματα που μπορούν να γίνουν και να συμβάλουν στην τόνωση του κλάδου που πέρα από τη συνεισφορά του στα δημόσια ταμεία, εργοδοτεί χιλιάδες εργαζόμενους. Για παράδειγμα, είναι γεγονός ότι η Κύπρος έχει τον πιο πεπαλαιωμένο στόλο αυτοκινήτων στην Ευρώπη. Χρειάζονται λοιπόν κίνητρα από την πολιτεία που θα δώσουν τη δυνατότητα αντικατάστασης των παλιών οχημάτων, κάτι που θα ωφελήσει το περιβάλλον (μέσα από μειωμένες εκπομπές ρύπων) και επιπρόσθετα, θα συμβάλει στην ασφάλεια στον δρόμο. Επιπλέον, ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο κινήτρων για απόκτηση ηλεκτρικού αυτοκινήτου θα είναι μία ακόμη κίνηση στη σωστή κατεύθυνση. Ένα τέτοιο σχέδιο συμβαδίζει με την επιλογή της ηλεκτροκίνησης που προωθεί η Ε.Ε. και θα κάνει περισσότερο προσιτά τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα σε όσους ενδιαφέρονται να τα αποκτήσουν, αλλά τους προβληματίζει η οικονομική πτυχή. Ταυτόχρονα, ενισχύονται οι προσπάθειες της

Έ

χοντας βιώσει μία τριετία έντονων προκλήσεων, η αγορά αναζητά τη σταθερότητα προκειμένου να αναπτυχθεί, να εξελιχθεί και να επιστρέψει στην επιθυμητή από όλους κανονικότητα.

Αποτελεί κοινό τόπο τα τελευταία χρόνια, αλλά η αλήθεια είναι

πως και το 2022 ήταν μία χρονιά με έντονες προκλήσεις.

Αυτή τη φορά, προστέθηκε ο πόλεμος στην Ουκρανία για να δημιουργήσει ακόμα μεγαλύτερα ζητήματα στη δυναμική της αγοράς του αυτοκινήτου. Θέλοντας να χαρτογραφήσουμε την αγορά του αυτοκινήτου, θα λέγαμε πως αυτή διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό από τους εξής παράγοντες: τις συνέπειες από την πανδημία, τα προβλήματα που δημιούργησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, τo αυξημένo κόστoς και την ηλεκτροκίνηση. Οι συνέπειες από την πανδημία δείχνουν ανθεκτικές στον χρόνο. Έτσι παρά τη σαφώς καλύτερη εικόνα της αγοράς το 2022 σε σχέση με το 2021, τα προβλήματα που έφερε, εμφανίζονται να έχουν μεγαλύτερη από την αναμενόμενη διάρκεια. Το βασικότερο είναι η έλλειψη ημιαγωγών, η οποία συνεχίζει να επηρεάζει τη γραμμή παραγωγής και να έχει αντίκτυπο στις παραδόσεις καινούργιων αυτοκινήτων. Αυτή η εικόνα της αγοράς, επιβαρύνθηκε ακόμα περισσότερο, από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, δημιουργώντας αφενός σημαντικές ελλείψεις τόσο σε εξαρτήματα όσο και σε ανταλλακτικά και αφετέρου πρόσθετα προβλήματα στην εφοδιαστική

των αυτοκινήτων να σημειώνουν σημαντικές καθυστερήσεις.

Παρόλα αυτά, η αγορά κατόρθωσε και σημείωσε αύξηση

εγγραφών καινούργιων αυτοκινήτων (private market) το

πρώτο ενδεκάμηνο με 7,12% σε σύγκριση με το 2021.

Πρόκειται για μία εξαιρετικά σημαντική επιτυχία του κλάδου, ο οποίος παρά τα όσα προβλήματα, συνεχίζει με επιμονή

και υπομονή να καταβάλλει προσπάθειες προκειμένου να ικανοποιήσει τη ζήτηση.

ΗΛΕΚΤΡΟΚΙΝΗΣΗ Η ηλεκτροκίνηση επίσης έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της αγοράς. Η ηλεκτροκίνηση γίνεται το παρόν της αυτοκίνησης και ο μονόδρομος της αναπτυξιακής της πορείας. Μπορεί η μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση να σημειώνεται σε μία ασταθή περίοδο αλλά η ανάγκη για βιώσιμη κινητικότητα και προστασία του περιβάλλοντος επιβάλλει την αμεσότητα αυτής της αλλαγής. Και προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται όλες οι τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις και προϊοντικές αναβαθμίσεις που λανσάρουν οι αυτοκινητοβιομηχανίες. Έτσι τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα έχουν εξαιρετικές επιδόσεις και αυτονομίες προσφέροντας στους ιδιοκτήτες τους μοναδικές εμπειρίες οδήγησης. Οι οποίες γίνονται ακόμα πιο αξιοσημείωτες αν αναλογιστεί κανείς τα οφέλη στο περιβάλλον, στην ηχορύπανση αλλά και στις συνθήκες διαβίωσης. Και βέβαια αξίζει να αναφερθεί πως η ηλεκτροκίνηση αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς προωθεί τη δημιουργία και χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας χαμηλών εκπομπών για τις μετακινήσεις και τις μεταφορές. Σε αυτό το σημείο και πριν αναφερθώ στο 2023, θα ήθελα να σημειώσω επιγραμματικά κάποιες σημαντικές ενέργειες της Unicars. Ενέργειες που εντάσσονται στη μακροχρόνια στρατηγική για τη βιωσιμότητα και την πρωτοπορία της εταιρείας που εφαρμόζουμε σταθερά και με συνέπεια. Τρεις είναι οι βασικές πτυχές της στρατηγικής μας: Ψηφιοποίηση, Εξηλεκτρισμός και Αναβαθμισμένη Εμπειρία του πελάτη. Σ’ αυτές τις πτυχές επενδύουμε και στηρίζουμε όλο το αναπτυξιακό πλάνο της εταιρείας. Καθώς στο επίκεντρο βάζουμε πάντα τον πελάτη και την καλύτερη εξυπηρέτηση του αποσκοπώντας στην παροχή μίας μοναδικής εμπειρίας σε κάθε σημείο επαφής! Συνεχίζουμε την Ψηφιοποίηση των εσωτερικών μας λειτουργιών, ολοκληρώσαμε και τη δημιουργία του μεγαλύτερου After Sales Hub στη Λευκωσία παρέχοντας εξατομικευμένες, προσωποποιημένες και αναβαθμισμένες υπηρεσίες στους πελάτες μας. Παράλληλα διαμορφώσαμε το μεγαλύτερο Sales Hub στη Λευκωσία όπου σε ένα μοναδικό εκθεσιακό χώρο που έχουν εφαρμοστεί οι πλέον σύγχρονες τεχνολογίες, παρουσιάζονται τα τελευταία μοντέλα των Volkswagen, Audi, SEAT, CUPRA και Skoda. Ως εταιρεία συνεχίζουμε να επενδύουμε με συνέπεια στους

άνοντας ένα απολογισμό της τρέχουσας χρονιάς, είμαι στην ευχάριστη θέση να επισημάνω πως παρόλες τις δυσκολίες και αντιξοότητες, η εταιρεία μας έχει

αναπτυχθεί περισσότερο και είχαμε αύξηση κύκλου εργασιών μέσα στο 2022. Συγκεκριμένα, ο κύκλος εργασιών μας ξεπέρασε κάθε προηγούμενο στην ιστορία της εταιρείας. Σε αυτό βοήθησε φυσικά και η αναγκαστική αύξηση τιμών, όμως ενισχύθηκε και από αύξηση πωλήσεων αφού πήραμε μεγαλύτερα μερίδια αγοράς από τον ανταγωνισμό. Αυτό το τελευταίο μας χαροποιεί ιδιαίτερα. Οι δυσκολίες που είχαμε να αντιμετωπίσουμε μέσα στο 2022 προήλθαν περισσότερο από το αυξημένο κόστος ενέργειας και την γενικότερη

ακρίβεια. Ο πόλεμος στην Ουκρανία επέφερε αρκετές

αρνητικές επιπτώσεις. Τα καύσιμα αυξήθηκαν σε επίπεδα

ρεκόρ. Κατ’ επέκταση, αυξήθηκε και ο ηλεκτρισμός σε

υπερβολικά ψηλά επίπεδα, όπως και πολλά άλλα αγαθά

και υπηρεσίες. Ο πόλεμος στην Ουκρανία προκάλεσε

και προβλήματα στην προμήθεια πρώτων υλών προς

τους κατασκευαστές. Ως αποτέλεσμα, σε αρκετά είδη

παρατηρήθηκαν καθυστερήσεις στην παραγωγή και

παράδοση. Όλες αυτές οι αυξήσεις έφεραν φυσικά ακρίβεια στην αγορά, πληθωρισμό και συρρίκνωση

της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών. Αυτό παρατηρήθηκε περισσότερο έντονα από το καλοκαίρι και μετά. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εισερχόμαστε και στο νέο έτος 2023. Η ακρίβεια και οι δυσκολίες των καταναλωτών να αντεπεξέλθουν στην καθημερινότητα θα είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που θα πρέπει να αντιμετωπισθεί και πολλές από τις προσπάθειές μας σαν εταιρεία θα πρέπει να επικεντρωθούν στη μείωση εξόδων και άλλων δαπανών. ΤΙ ΑΝΑΜΕΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟ 2023 Παρόλες τις δυσκολίες στην παγκόσμια οικονομία, έχω την αίσθηση πως η οικονομία γενικά θα κινηθεί κατά το 2023 στα ίδια περίπου επίπεδα με το 2022. Αυτό αποτελεί το απαισιόδοξο σενάριο κατά τη δική μου άποψη. Αν δω τα πράγματα όμως λίγο πιο αισιόδοξα, τότε ίσως το πρόσημο για την οικονομία του 2023 να είναι θετικό, εάν και εφόσον ο πόλεμος στην Ουκρανία σταματήσει. Σε περίπτωση που ο πόλεμος σταματήσει, τότε οι επιπτώσεις του πολέμου, όπως ακρίβεια στα καύσιμα, ρεύμα και γενικά το κόστος ενέργειας, πρώτες ύλες κ.λπ,, θα ομαλοποιηθούν κάπως, πράγμα που θα έχει σημαντικότατα οφέλη για τους καταναλωτές, το εμπόριο και την οικονομία γενικότερα. Ήδη παρατηρούμε

Ερχόμενος στον τομέα των ανταλλακτικών και του automotive aftermarket τώρα, αναμένω πως η αγορά για το 2023 θα έχει οριακά θετικό πρόσημο. Αυτό το αποδίδω στο γεγονός ότι ο πληθυσμός των αυτοκινήτων της Κύπρου γερνάει λόγω του ότι σταμάτησε τα τελευταία δύο χρόνια να ανανεώνεται με τους ρυθμούς που ανανεωνόταν στο παρελθόν. Πλέον ο καταναλωτής δυσκολεύεται να αγοράσει καινούργιο αυτοκίνητο λόγω των υπερβολικών καθυστερήσεων στις παραδόσεις των οχημάτων. Η αναμονή ξεπερνά τον ένα χρόνο στις περισσότερες περιπτώσεις. Αυτό φυσικά οφείλεται εν μέρει στα επακόλουθα της πανδημίας αλλά κυριότερα στον πόλεμο της Ουκρανίας. Αρκετές πρώτες ύλες και εξαρτήματα για τις αυτοκινητοβιομηχανίες προέρχονται από τη Ρωσία και Ουκρανία. Ταυτόχρονα, λόγω του Brexit, η εισαγωγή μεταχειρισμένων οχημάτων στην Κύπρο από την Αγγλία έχει μειωθεί στο ελάχιστο. Οι περιορισμοί της ηλικίας για εισαγωγή οχημάτων από χώρες εκτός Ε.Ε. και οι δασμοί αποτελούν αποτρεπτικό παράγοντα. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την ακρίβεια που επικρατεί γενικότερα, κάνουν τον καταναλωτή να κρατήσει περισσότερο το παλιό του αυτοκίνητο και αναγκαστικά να το επιδιορθώνει. Από την άλλη όμως, η ακρίβεια και η σμίκρυνση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών, δυνατόν να επηρεάσουν αρνητικά την αγορά της επιδιόρθωσης και των ανταλλακτικών λόγω του ότι ο καταναλωτής θα αναβάλλει την προληπτική συντήρηση και ίσως διανύει λιγότερα χιλιόμετρα. ΠΟΥ ΘΑ ΣΤΟΧΕΥΣΟΥΜΕ Η εταιρεία μας παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό και από αυτά που βλέπουμε δεν αναμένουμε κάτι συνταρακτικό να αλλάξει στον τομέα μας μέσα στο 2023. Η ηλεκτροκίνηση στην Κύπρο θα παραμείνει σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα και μέσα στο 2023. Οι πραγματικοί αριθμοί των αμιγώς ηλεκτρικών αυτοκινήτων παραμένουν ακόμα

σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα αναλογικά με τον πληθυσμό των οχημάτων στην χώρα μας. Η αυτοκίνηση, όπως την ξέρουμε σήμερα, θα συνεχίσει και μέσα στο επόμενο έτος, όπως και στα επόμενα 5-6 χρόνια και περισσότερο κατά την εκτίμησή μας. Παρά ταύτα, παρακολουθούμε πολύ προσεκτικά τις εξελίξεις στον κλάδο μας και θα προσαρμοζόμαστε σταδιακά και ανάλογα. Ήδη διαθέτουμε στην γκάμα μας και τα πρώτα ανταλλακτικά, εξοπλισμό και εργαλεία για ηλεκτρικά οχήματα. Ταυτόχρονα, θα συνεχίσουμε τη διαδικασία εκσυγχρονισμού της εταιρείας μας σε διάφορους τομείς, ειδικότερα ψηφιακά. Αυτή η διαδικασία άρχισε τα τελευταία χρόνια και συνεχίζεται εντατικότερα. Επιπρόσθετα, μέσα στο 2023 να προχωρήσουμε στην ανέγερση νέων καταστημάτων, αποθηκών και άλλων κτιριακών εγκαταστάσεων ή τουλάχιστον θα ξεκινήσουμε κάποια από αυτά τα έργα. ΝΑ ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΜΕ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ Η νέα κυβέρνηση θα έχει να διαχειριστεί φυσικά το αρνητικό κλίμα στην οικονομία λόγω του πληθωρισμού και της ακρίβειας. Όσο η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών μειώνεται, το κλίμα θα γίνεται αρνητικότερο. Η περικοπή δαπανών θα επηρεάσει την αγορά. Πληθωρισμός, μεταναστευτικό, αντίκτυποι της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία κ.λπ., θα είναι τα κυριότερα ζητήματα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση. Να μην ξεχνάμε επίσης και το κυπριακό πρόβλημα και τις ενέργειες της Τουρκίας που σε περιόδους εντάσεων επηρεάζουν αρνητικά την αγορά και την ψυχολογία των καταναλωτών. Μέσα σε όλα αυτά, η Κύπρος πιέζεται να συμβαδίζει με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη σε θέματα Πράσινης Ανάπτυξης, Βιωσιμότητας, Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Προστασίας γενικά του Περιβάλλοντος. Η πιεστική και ασφυκτική συμμόρφωση σε πολλά ζητήματα, αποτελεί από μόνη της μια τεράστια πρόκληση που κάθε κυβέρνηση στην Κύπρο θα πρέπει να διαχειριστεί αποτελεσματικά

ανάκαμψη

ταχεία εκβιομηχάνιση του σύγχρονου κόσμου, η άνοδος του παγκόσμιου πληθυσμού και κατ’ επέκταση η ανάγκη εκμετάλλευσης περισσότερων πόρων ενέρ-

είναι ένα μακρινό σενάριο, ο ΣΑΕΚ έχει στις προτεραιότητές του την αποτελεσματική αντιμετώπιση της υποασφάλισης, μέσω της ευαισθητοποίησης του κοινού, απέναντι στα νέα δεδομένα που δημιουργούνται. μας με τα έντονα φυσικά φαινόμενα να είναι συχνότερα, με αποκορύφωμα την πυρκαγιά στις ορεινές περιοχές των επαρχιών, Λεμεσού και Λάρνακας, το καλοκαίρι του 2021, που κατέκαψε στο πέρασμα της 55 τετραγωνικά χιλιόμετρα δασικής και γεωργικής γης. Η λήψη έγκαιρης δράσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αποτελεί μονόδρομο για όλους -τα κράτη, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία- καθώς τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν τη δύναμη να μεταμορφώσουν τον πλανήτη, να επηρεάσουν την προμήθεια τροφίμων

τις

2019, που προκάλεσαν συνολικές οικονομικές απώλειες που ανήλθαν σε 210 δισεκατομμύρια δολάρια, σημαντικά υψηλότερες από τα 166 δισεκατομμύρια δολάρια του 2019. Όσον αφορά τις ανθρώπινες απώλειες, τα ακραία φαινόμενα προκάλεσαν 8.200 θανάτους το 2020 σε σύγκριση με 9.435 του 2019. Σημαντικά όμως είναι και τα ευρήματα που αφορούν τις

ασφαλιστικές καλύψεις που το 2020 ανήλθαν σε 82 δισεκατομμύρια δολάρια, πολύ υψηλότερες από τα 57 δισεκατομμύρια δολάρια του 2019. Αποτελέσματα που αναδεικνύουν την κλιματική αλλαγή ως την κορυφαία πρόκληση της Ασφαλιστικής Βιομηχανίας παγκοσμίως. Κάτι που πιστοποιεί και η πρόσφατη έκθεση της EIOPA (European Insurance and Occupational Pensions Authority), στην οποία αναφέρεται πως οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα καταστούν «η νέα κανονικότητα» (the new normal) για τον ασφαλιστικό τομέα. Την ίδια στιγμή, η Insurance Europe, σημειώνει πως από τη δεκαετία του 1990 και μετά, οι ζημιές που σχετίζονται με καιρικά φαινόμενα έχουν εκτοξευτεί καταγράφοντας απώλειες δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ στην ΕΕ. Ενδεικτικά, η Swiss Re προέβλεψε πως μέχρι το 2040 οι κλιματικοί κίνδυνοι θα αυξήσουν κατά $183 δισεκατομμύρια το κόστος ασφάλισης ακινήτων. Με την επαναφορά του πλανήτη μας σε βιώσιμη τροχιά να καθυστερεί, τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα παραμείνουν για αρκετό καιρό στις προτεραιότητες της Ασφαλιστικής Βιομηχανίας. Σήμερα, ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι γεωπολιτικές εξελίξεις βύθισαν τις παγκόσμιες αγορές, τη στιγμή που προσπαθούσαν να ανακάμψουν από την πρόσφατη πανδημία. Η προβληματική λειτουργία της εφοδιαστικής αλυσίδας, το ενεργειακό και πληθωριστικές πιέσεις, προκάλεσαν οικονομική αβεβαιότητα σε ολόκληρο τον κόσμο, με τις αυξήσεις στις τιμές να αγγίζουν βασικά προϊόντα, όπως τα οικοδομικά υλικά. Με το κόστος αποκατάστασης των ζημιών να εκτοξεύεται στα ύψη, η υποασφάλιση αναδύεται στην επιφάνεια, αυξάνοντας περαιτέρω τον κίνδυνο της οικονομικής απώλειας των ανθρώπων, σε περίπτωση που η ακίνητη περιουσία τους καταστρέφεται από καιρικά φαινόμενα. Στο πλαίσιο αυτό επιβάλλεται να εκπαιδευόμαστε και να είμαστε σε εγρήγορση, εάν επιθυμούμε να έχουμε επαρκή ασφαλιστική κάλυψη της περιουσίας μας. Να γνωρίζουμε τις βασικές αρχές ασφάλειας και να έχουμε σαφή γνώση

της προστασίας που λαμβάνουμε. Μόνο έτσι θα ελαχιστοποιήσουμε τυχόν οικονομική απώλεια, ειδικότερα σε μία περίοδο όπου τα έσοδα με τα έξοδα είναι σε ισορροπία. ΥΠΟΑΣΦΑΛΙΣΗ Τι είναι όμως, η υποασφάλιση; Ας σκεφτούμε έναν καταναλωτή ο οποίος επιλέγει να ασφαλίσει κατά το ήμισυ το σπίτι του, το οποίο αξίζει €400.000. Δηλαδή, καθορίζει ως αξία της περιουσίας του τις €200.000 και καταβάλλει ένα αντίστοιχο ασφάλιστρο προς την ασφαλιστική εταιρεία. Στην περίπτωση που το σπίτι του υποστεί ζημιά ύψους €50.000, τότε η αποζημίωση θα ανέρχεται στο ήμισυ του κόστους αποκατάστασης, δηλαδή €25.000. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι γιατί ο καταναλωτής μετέφερε μόνο κατά το ήμισυ το ρίσκο προς την ασφαλιστική εταιρεία και το υπόλοιπο μισό το κράτησε για τον εαυτό του. Συνεπώς σε περίπτωση ζημιάς η ασφαλιστική εταιρεία θα καταβάλει αποζημίωση για τη μισή αξία της περιουσίας που καταστράφηκε. Ας μπούμε όμως, στη θέση ενός άλλου μέσου καταναλωτή με μια αντίστοιχη οικία την οποία έχει ασφαλισμένη για €350.000, όπως ίσως ήταν η αξία της πριν από μερικά χρόνια. Ο ασφαλιζόμενός μας στην περίπτωση αυτή αμελώντας να επικαιροποιήσει την αξία της περιουσίας του, ασφαλίζει το σπίτι του κατά 7/8 (350.000/400.000). Σε ενδεχόμενη ζημιά ύψους €50.000 θα εισπράξει 1/8 λιγότερο, δηλαδή €43.250 και θα κληθεί να πληρώσει ο ίδιος το υπόλοιπο 1/8 της αποκατάστασης, που αγγίζει τις €6.750. Αυτό είναι ένα κατανοητό παράδειγμα για όλους μας, για το πώς η αναθεώρηση του ασφαλιστικού μας συμβολαίου είναι σημαντικό να γίνεται ανά τακτά διαστήματα, εάν θέλουμε να έχουμε καλύψεις που θα ανταποκρίνονται στο κόστος αποκατάστασης της περιουσίας μας. Με τα καιρικά φαινόμενα να αυξάνονται δραματικά και με την οικονομική ανάκαμψη να είναι ένα μακρινό σενάριο, ο Σύνδεσμος Ασφαλιστικών Εταιρειών Κύπρου έχει στις προτεραιότητές του την αποτελεσματική αντιμετώπιση της υποασφάλισης, μέσω της ευαισθητοποίησης του κοινού, απέναντι στα νέα δεδομένα που δημιουργούνται. Η απρόσκοπτη συνέχεια της καθημερινότητάς μας μπορεί να διασφαλιστεί σε ένα μεγάλο βαθμό εάν θωρακίσουμε την οικογένειά μας και τον εαυτό μας με τις κατάλληλες καλύψεις. Οι ασφαλιστικοί σύμβουλοι και οι ίδιες οι ασφαλιστικές εταιρείες στέκονται δίπλα μας και μπορούν να μας βοηθήσουν ώστε να λάβουμε τις καλύψεις που επιβάλλονται.

ν κάτι στιγμάτισε τη χρονιά που μας πέρασε είναι χωρίς αμφιβολία η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η Ευρώπη αιφνιδιάστηκε, οι πολίτες της Ουκρανίας έχασαν πολλά, στράφηκαν στην

προσφυγιά ή προσπαθούν να ζήσουν και να συνεχίσουν να ονειρεύονται σε μια χώρα υπό την απειλή της πολιορκίας.

Παγκόσμια ο πληθωρισμός καλπάζει, η ενεργειακή κρίση

προβληματίζει πολίτες και ηγεσίες, βάζοντας σε δεύτερη

μοίρα άλλες προτεραιότητες όπως αυτήν της περιβαλλοντικής

κρίσης και της κρίσης βιοποικιλότητας.

Μπροστά σε αυτόν τον κατακλυσμό των εξελίξεων, οι κοινωνίες μας φαίνεται να πάσχουν επίσης κι από κρίση

ηγεσιών και ταυτότητας. Από τη μία τα εύηχα συνθήματα για την αποδοχή της διαφορετικότητας, τον προσανατολισμό στη

συμπερίληψη

κουλτούρας, ως χώρου παίδευσης της φοιτητικής κοινότητας, όχι μόνο στο αντικείμενο της ειδίκευσής της, αλλά κυρίως ενδυναμώνοντάς την για να κατανοήσει την επίδραση της συμπεριφοράς της στην ευρύτερη κοινωνία.

Η έρευνα από την άλλη αποσκοπεί στην ανακάλυψη νέας γνώσης και στην αξιοποίησή της για να κάνουμε καλύτερο τον κόσμο μας. Οι ερευνητικές μονάδες, τα ερευνητικά εργαστήρια του Πανεπιστημίου Κύπρου και τα Κέντρα Αριστείας του Ιδρύματος έχουν αναπτύξει συνέργειες που βελτιώνουν τη ζωή και την κοινωνία μας. Δώστε προσοχή σε μικρές και μεγάλες εφαρμογές που βελτίωσαν τον τρόπο λειτουργίας των συγκοινωνιών και εξυπηρέτησης του πολίτη και ίσως να ανακαλύψετε ότι ανάμεσα στους συντελεστές του έργου βρίσκεται και το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Όπως και ο κόσμος μας, έτσι και τα πανεπιστήμια καλούνται να εξελιχθούν και να προσαρμοστούν στα καλέσματα των καιρών. Για να διαδραματίσουμε ρόλο στον ευρωπαϊκό χώρο εκπαίδευσης και έρευνας που διαμορφώνεται τρία είναι τα σημεία στα οποία οφείλουμε να εστιάσουμε: 1. Διεθνοποίηση και εξωστρέφεια, 2. Ψηφιοποίηση, υβριδική και εξ αποστάσεως διδασκαλία ως συμπληρωματική της διά ζώσης διδασκαλίας και 3. Έμφαση στην επίδραση και την επικοινωνία της. Μιλώντας με ειλικρίνεια, γιατί αυτό οφείλεις να πράττεις συνεχώς, αλλά κυρίως σε ένα άρθρο κατάθεσης απόψεων για τη νέα χρονιά που υποδεχτήκαμε και τους στόχους που πρέπει να τεθούν και να υλοποιηθούν, στην Κύπρο έχουμε την τάση να ξύνουμε την επιφάνεια, να μιλάμε για αυτά που πρέπει να γίνουν, αλλά να λειτουργούμε στον αυτόματο πιλότο περιμένοντας κάποια αόρατη δύναμη να δράσει αντί για μας. Θεωρούσαμε για παράδειγμα το Brexit ως ευκαιρία να προσελκύσουμε

τρέξουμε για να ρυθμίσουμε τη νομοθεσία που διέπει την προσφορά προπτυχιακών ξενόγλωσσων προγραμμάτων στα πανεπιστήμια. Τα δημόσια πανεπιστήμια έχασαν λοιπόν μια τεράστια ευκαιρία η χώρα έχασε μια τεράστια αναπτυξιακή ευκαιρία. Βλέπετε τα βλέμματα ήταν στραμμένα αλλού, σε μία πολιτική προσέλκυσης επενδυτών με την παραχώρηση διαβατηρίων που ήταν καταδικασμένη να αποτύχει. Τα πανεπιστήμια της Δυτικής Ευρώπης έδρασαν με ταχύτητα, κέρδισαν σημαντικό μερίδιο, με την Κύπρο εκ των πραγμάτων να έχει να διαχειριστεί και το ζήτημα της συνδεσιμότητας. Χάσαμε λοιπόν μία συγκυρία και δεν χρειάζεται νομίζω να βλέπουμε και τις τρέχουσες και τις μελλοντικές συγκυρίες ανάπτυξης να μας προσπερνούν. ΝΑ ΔΡΑΣΟΥΜΕ ΣΗΜΕΡΑ Σήμερα πρέπει να δράσουμε και με τον πρώτο πληθυντικό απευθύνομαι στους φορείς με τους οποίους διαβουλευόμαστε για να καταλήξουμε στην ψήφιση των κανονισμών για την προσφορά των ξενόγλωσσων προπτυχιακών προγραμμάτων. Το προφίλ της φοιτητικής κοινότητας στο οποίο απευθυνόμαστε είναι συγκεκριμένο, τα κριτήρια εισδοχής όσον αφορά την ακαδημαϊκή τους επίδοση αυστηρά. Υπάρχει μία τεράστια αγορά στις γειτονικές ηπείρους την οποία μπορούμε και πρέπει να προσελκύσουμε. Εάν επιζητάμε την πραγματική ανάπτυξη πρέπει να τολμήσουμε, αν θέλουμε να έχουμε ρόλο πρέπει να τον διεκδικήσουμε. Προσδοκία μου είναι το 2023 να είναι η χρονιά που να κατανοήσουμε ότι τα πράγματα, μας αρέσει δεν μας αρέσει, αλλάζουν και μαζί τους πρέπει να αλλάξουμε κι εμείς. Δεν μπορούμε να είμαστε προσκολλημένοι σε εμμονικές τυπολατρίες που μας κρατούν καθηλωμένους. Ανάμεσα σ’ αυτά που πρέπει να αλλάξουν είναι βεβαίως και ο τρόπος που απευθυνόμαστε και συζητάμε με τις νέες γενιές. Οι ρυθμοί, οι απαιτήσεις, η εμπειρία ακόμα της πανδημίας και η παγκόσμια συνδεσιμότητα συνέβαλαν στην επιτάχυνση της κατανόησης ότι η εξ αποστάσεως επικοινωνία, εργασία και εκπαίδευση, η υβριδική μάθηση και συνεργασία ήρθαν για να μείνουν, αποτελούν μέρος πια της καθημερινότητάς

μας. Προχωράμε λοιπόν ως Πανεπιστήμιο Κύπρου και στην ανάπτυξη υβριδικών και εξ αποστάσεως προγραμμάτων, αρχικά σε μεταπτυχιακό επίπεδο, για να απευθυνθούμε στους ανθρώπους αυτούς που επιθυμούν την πρόσβαση στην παιδεία και στο πανεπιστήμιο με αυτόν τον τρόπο, γινόμαστε περισσότερο συμπεριληπτικοί στην πράξη, γιατί αυτό είναι στοιχείο της κουλτούρας και της ταυτότητάς μας. Πολλά είναι αυτά που γίνονται στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, τόσα που δεν μπορούν να περιοριστούν σ’ ένα άρθρο αποτίμησης της χρονιάς που πέρασε, αλλά και συνοπτικής καταγραφής των στόχων για το 2023. Το Πανεπιστήμιο Κύπρου επιμένει να στέκεται αντάξιο των προσδοκιών της κοινωνίας. Το πρώτο δημόσιο πανεπιστήμιο της Κύπρου συμπλήρωσε τη χρονιά που πέρασε τα τριάντα χρόνια διδασκαλίας και σε αυτή την περίοδο κατάφερε να συγκαταλέγεται σε όλες τις διεθνείς κατατάξεις κύρους (ανάμεσα στα κορυφαία 501-600 πανεπιστήμια σύμφωνα με τη λίστα της Σαγκάης – ARWU, στα καλύτερα 401-500 σύμφωνα με τους Times Higher Education World University Ranking και στα 473 καλύτερα διεθνώς σύμφωνα με τη διεθνή κατάταξη Quacquarelli Symonds (QS)). Σκεφτείτε την προοπτική και τις δυνατότητες εάν είχε τα εργαλεία στη διάθεσή του να αναπτυχθεί και να ανοίξει ακόμα περισσότερο τους ορίζοντές του.

ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΝΕΡΓΕΙΕΣ

Συνεχίζουμε με έμφαση στη δικτύωση και στις διεθνείς συνέργειες, γνωρίζουμε πόσο σημαντικές είναι οι συνεργασίες για την ανάπτυξη και την απόκτηση περαιτέρω εμπειρογνωμοσύνης. Η συμμετοχή του Πανεπιστημίου Κύπρου ως μέλους της συμμαχίας Young Universities for the Future of Europe, προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία εξέλιξης των λειτουργικών δομών του Πανεπιστημίου Κύπρου και προσέλκυσης ανθρώπινου δυναμικού για εργασία και φοίτηση. Θέτουμε μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της συμμαχίας τα θεμέλια ενός ευρωπαϊκού πανεπιστημίου σε δέκα τουλάχιστον πανεπιστημιουπόλεις σε όλη την Ευρώπη. Αυτό θέλουμε να προσφέρουμε στους ανθρώπους μας: τη δυνατότητα να φοιτήσουν και να συν-εργαστούν σε ένα απόλυτα ευρωπαϊκό περιβάλλον, να μπορούν να διασυνδεθούν με τον κόσμο, να αποκτήσουν εμπειρίες δικτύωσης και εργασίας πριν την ολοκλήρωση των σπουδών τους για να είναι έτοιμες/οι να επιδράσουν θετικά και να δημιουργήσουν το αύριο με τις

Ψηφιακός Μετασχηματισμός των Οργανισμών, ειδικότερα των Δημοσίων, κρίθηκε τα τελευταία χρόνια ακόμα πιο απαραίτητος και επιτακτικός λόγω και των ασταθών συνθηκών που προκάλεσε η πανδημία. Αρκετές υπηρεσίες του Δημόσιου και ευρύτερου Δημόσιου Τομέα, κλήθηκαν να δράσουν «πυροσβεστικά» και να αναπτύξουν σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, ψηφιακές λύσεις μέσω των οποίων θα μπορούσαν να συνεχίσουν

Ψηφιακών Μεταρρυθμίσεων.

προώθηση

Δημοσίων Οργανισμών. Τα τελευταία χρόνια έχουμε καταφέρει να υλοποιήσουμε σειρά επιτυχημένων και βραβευμένων - σε τοπικό και πανευρωπαϊκό επίπεδο- έργων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, επικεντρώνοντας τις προσπάθειές μας σε διαδικασίες που επηρεάζουν μεγάλο αριθμό εσωτερικών και εξωτερικών χρηστών. Εισαγάγαμε τις ψηφιακές κάρτες μέσω εφαρμογής κινητού (application) για όλη την πανεπιστημιακή κοινότητα, φοιτητές/τριες και μέλη του ακαδημαϊκού και διοικητικού προσωπικού. Δημιουργήσαμε και αυτοματοποιήσαμε το σύστημα διαχείρισης πληρωμών «e-payments», μέσω του οποίου η αρμόδια υπηρεσία διεκπεραιώνει πέραν των 10.000 οδηγιών πληρωμής ετησίως.

θέσει

«ΑLL-IN-ONE HR»

Εδώ και μερικά χρόνια το ΤΕΠΑΚ ανέπτυξε ένα πλήρως αυτοματοποιημένο, ψηφιακό και έξυπνο σύστημα («Αllin-One HR») που σχεδιάστηκε (πλήρως εσωτερικά) με βάση τις υπάρχουσες γνώσεις ανθρώπινου δυναμικού και υποδομή πληροφορικής και είναι προσαρμοσμένο για Οργανισμούς Δημοσίου και ευρύτερου Δημοσίου Τομέα. Το «All-in-One HR» έλαβε ευρωπαϊκή διάκριση ως καλή πρακτική ψηφιακής

ϊκό Ινστιτούτο Δημόσιας Διοίκησης (European Institute of Public Administration), ενός Θεσμού που επιβραβεύει τις προσπάθειες ενίσχυσης μιας Καινοτόμας, Πράσινης και Ψηφιακής Δημόσιας Διοίκησης. Επιστέγασμα των πρωτοβουλιών της Ψηφιακής Στρατηγικής του πανεπιστημίου, αποτελεί η πλήρης εφαρμογή της ηλεκτρονικής υπογραφής σε όλες τις εσωτερικές διαδικασίες του από τον Απρίλιο του 2021. Πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός, που δίνειστην πράξη - ώθηση στην εφαρμογή της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης στο πανεπιστήμιο και την επιτυχή του μετάβαση στη νέα ψηφιακή εποχή. Το ΤΕΠΑΚ είναι ο πρώτος Δημόσιος Οργανισμός που εφαρμόζει την ηλεκτρονική υπογραφή σε ευρεία κλίμακα και το πρώτο από τα δημόσια πανεπιστήμια της Κύπρου. Κρατικοί φορείς και αξιωματούχοι έχουν κατ’ επανάληψη αναγνωρίσει τον πρωτοποριακό χαρακτήρα του εγχειρήματός μας και έχουν καλέσει άλλους Οργανισμούς και πανεπιστήμια να ακολουθήσουν το παράδειγμα του ΤΕΠΑΚ. Τα στοιχεία για τη χρήση της ηλεκτρονικής υπογραφής αναδεικνύουν τη σημασία του έργου στη βελτίωση της λειτουργίας του Οργανισμού. Συνολικά το 2022 έχουν υπογραφεί

κανείς τον χρόνο που

χειρόγραφων υπογραφών

εγγράφων και εντολών και την προσπάθεια εξακρίβωσης της εξέλιξης τους, μπορεί να πει με σιγουριά ότι η ηλεκτρονική υπογραφή εκμηδένισε τον μη παραγωγικό χρόνο που μεσολαβούσε μεταξύ τού κάθε σταδίου των διαδικασιών. Πλέον η υπογραφή, γίνεται σε λίγα δευτερόλεπτα με εγκυρότητα, ασφάλεια και ακεραιότητα. Επίσης, το 2022 έχουμε πετύχει εξοικονόμηση περίπου 30% σε σχέση με το 2019, σε δαπάνες αγοράς χαρτιού και εκτυπωτικών μελανιών.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ Η καλλιέργεια ψηφιακής κουλτούρας αποτελεί δομική αλλαγή για Οργανισμούς του Δημόσιου και του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα και στην περίπτωση του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου κρίθηκε από μερικούς βασικούς παράγοντες. Ως ηγεσία του Οργανισμού, παρείχαμε πλήρη στήριξη στα διάφορα έργα που υλοποιούνται σ’ αυτή τη βάση, καθώς η Ψηφιακή Διακυβέρνηση (e-governance) και η αυτοματοποίηση (automation) των εσωτερικών διαδικασιών με την αξιοποίηση της τεχνολογίας ήταν ανέκαθεν και συνεχίζει να αποτελεί στρατηγικό στόχο υψηλής προτεραιότητας, που συνδέεται επίσης με την ετήσια αξιολόγηση απόδοσης του πανεπιστημίου, των διοικητικών υπηρεσιών και των στελεχών του. Η εμφανής ευθυγράμμιση με τη στρατηγική του Οργανισμού, αυξάνει από μόνη της το επίπεδο δέσμευσης και προσοχής που αποδίδουν τα στελέχη στα σχετικά θέματα. Εξαιρετικά σημαντική υπήρξε και η θετική βούληση του συμβουλίου του πανεπιστημίου το οποίο ενστερνίστηκε τον εκσυγχρονιστικό προσανατολισμό που είναι αναγκαίος για την πρόοδο και ανάπτυξη του πανεπιστημίου. Η συστηματική προσπάθεια του ΤΕΠΑΚ για την υλοποίηση έργων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης βασίζεται επίσης στην ευαισθησία που επιδεικνύει το πανεπιστήμιο ως Οργανισμός ευαίσθητος σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης. Οι ψηφιακές λύσεις που σχεδιάζονται και εφαρμόζονται είναι «πράσινες», ενσωματώνουν υπεύθυνα στοιχεία περιβαλλοντικής ευαισθησίας και μειώνουν στο ελάχιστο το αποτύπωμα που αφήνει ο Οργανισμός στο περιβάλλον. Είναι φανερό ότι το ΤΕΠΑΚ πρωτοπορεί και καινοτομεί για να παραμένει ένας σύγχρονος Δημόσιος Οργανισμός. Η πλήρης υιοθέτηση και εφαρμογή της ηλεκτρονικής υπογραφής αποτελεί ένα ισχυρό παράδειγμα της ψηφιακής κουλτούρας που χαρακτηρίζει το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου και συμπεριλαμβάνει όλα εκείνα τα στοιχεία που οι πολίτες θέλουν να έχει κάθε τους εμπειρία με τη Δημόσια Υπηρεσία: ταχύτητα στην εξυπηρέτηση, ευκολία, αξιοπιστία, συνετή χρήση και πλήρης αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων (οικονομικών και ανθρώπινων) και διαφάνεια.

Ε

άν κάτι μας δίδαξε η πανδημία της νόσου Covid-19, πέρα από την αξία της υγείας, της συνέργειας και της αλληλεγγύης, είναι τα απτά οφέλη της επένδυσης στο ευέλικτο εξ αποστάσεως μοντέλο εκπαίδευσης. Είναι γεγονός ότι, παρά τις δυσμενείς επιπτώσεις της, η πανδημία είχε καταλυτικό ρόλο στον μετασχηματισμό της Tριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και στάθηκε η αφορμή για αδιάψευστα άλματα σε βασικούς άξονες της λειτουργίας ενός πανεπιστημίου: ψηφιοποίηση

των διαδικασιών και βελτιστοποίηση της εξυπηρέτησης των φοιτητών και άλλων ενδιαφερόμενων μερών, επενδύσεις σε ψηφιακές υποδομές, πλατφόρμες και εργαλεία τηλεκπαίδευσης, ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων του διδακτικού προσωπικού και των φοιτητών και καλλιέργεια ήπιων δεξιοτήτων (π.χ., κριτική σκέψη, προσαρμοστικότητα, ομαδικότητα, ενσυναίσθηση), επενδύσεις σε διαδραστικό και πολυμεσικό εκπαιδευτικό υλικό κ.ά. Βέβαια, δεν είναι μόνο η πανδημία που τα τελευταία χρόνια επηρέασε την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Νέες έννοιες και απαιτήσεις, όπως οι ενήλικες φοιτητές, η διεθνοποίηση των σπουδών, οι κοινοπραξίες πανεπιστημίων, τα συστήματα αξιολόγησης και τα rankings, η παρείσφρηση της αγοράς στα δημόσια πανεπιστήμια, η μαζική εξ αποστάσεως εκπαίδευση, η ανοικτή πρόσβαση, τα MOOCs είναι πρωταγωνιστές στο παρόν σκηνικό.

ΝΕΟ «STATUS QUO» Τα

να διέπεται από συγκεκριμένα πλαίσια και κατευθυντήριες γραμμές, που στην πραγματικότητα έχει αυτή η ιδιαίτερη εκπαιδευτική μεθοδολογία. Το ψηφιακό εκπαιδευτικό οικοσύστημα, για να μπορεί να υποστηρίζει αποτελεσματικά την ποιοτική εξ αποστάσεως εκπαίδευση, χρειάζεται προσεκτικό σχεδιασμό, κατάλληλες τεχνολογικές

υποδομές, οργάνωση, αποτελεσματικές διδακτικές μεθόδους και κατάλληλη καθοδήγηση, ώστε οι φοιτητές, που σπουδάζουν από τον προσωπικό τους χώρο, στον δικό τους ρυθμό μάθησης και χρόνο, να έχουν ουσιαστική υποστήριξη. Η επιτυχημένη εξ αποστάσεως εκπαίδευση απαιτεί κατάλληλα μέσα διδασκαλίας και μάθησης, επικοινωνιακά μέσα που να επιτρέπουν τον συγχρονισμό φοιτητών και διδασκόντων όταν απαιτείται, κατάλληλες μεθόδους αξιολόγησης και επίτευξης των μαθησιακών αποτελεσμάτων, καθώς και ενίσχυση του ψηφιακού αλφαβητισμού όλων των συμμετεχόντων στην εκπαιδευτική πράξη. Στον δικό μας μικρόκοσμο, ένα πανεπιστήμιο ήταν καθόλα έτοιμο να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της πανδημίας και ήταν ήδη μπροστά από τα δεδομένα της «νέας εποχής». Το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΑΠΚΥ) συμπληρώνει φέτος 20 χρόνια ζωής και εξειδίκευσης στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Από την ίδρυσή του το 2002 και την εισδοχή των πρώτων φοιτητών του το 2006, το ΑΠΚΥ προσφέρει προγράμματα σπουδών και διά βίου μάθηση αποκλειστικά εξ αποστάσεως, με την αξιοποίηση των πλέον σύγχρονων εκπαιδευτικών τεχνολογιών, ώστε αγκυλώσεις της συμβατικής εκπαίδευσης, όπως περιορισμοί ηλικίας, τοπικότητας, χρονικοί περιορισμοί και συνθήκες ζωής να πάψουν να υφίστανται. Το προσωπικό του είναι εξειδικευμένο στην ψηφιακή εκπαίδευση και οι φοιτητές το επιλέγουν ακριβώς γι’ αυτή την εξειδίκευσή του. Εν ολίγοις, το εξ αποστάσεως μοντέλο εκπαίδευσης δεν ήταν για το ΑΠΚΥ μια προσωρινή αντίδραση απέναντι στην πανδημία ή μια συμπληρωματική μορφή εκπαίδευσης, όπως είναι τα δεδομένα για τα υπόλοιπα κυπριακά πανεπιστήμια, αλλά είναι η μοναδική αποστολή και η μακροπρόθεσμη στόχευσή του. Στον απόηχο της πανδημίας, η «νέα» εποχή της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης αμφισβητεί θέσφατα, όπως την από καθ’ έδρας διδασκαλία, την αποκλειστικά διά ζώσης επικοινωνία και αλληλεπίδραση, το ένα και μόνο εκπαιδευτικό εγχειρίδιο, την αναζήτηση νέας γνώσης χωρίς την παράλληλη καλλιέργεια κριτικής και αναλυτικής σκέψης. Αυτή η «νέα» εποχή έχει και κοινωνική διάσταση, διότι οφείλει να διασφαλίζει την ισότητα στην πρόσβαση και στην

με λιγότερες ευκαιρίες, όπως οι φοιτητές, εργαζόμενοι και άτομα από ευάλωτες ομάδες. Η ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση, την οποία υποστηρίζει και προάγει το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, επιτρέπει αυτές ακριβώς τις ίσες ευκαιρίες και την άρση του κοινωνικού αποκλεισμού. Με την κατάλληλη στήριξη από την Πολιτεία, όντας δημόσιο πανεπιστήμιο, το ΑΠΚΥ θα είναι σε θέση να πετύχει ακόμα πιο πολλά, πιο αποτελεσματικά, ακόμα πιο υποστηρικτικά στις ανάγκες των διαφόρων προφίλ ανθρώπων που συνθέτουν τη φοιτητική του κοινότητα. Αυτή η αναπτυξιακή πορεία και οι ευπροσάρμοστες στις ανάγκες των πολιτών ποιοτικές εκπαιδευτικές υπηρεσίες απαιτούν ανθρώπινους πόρους, υποστηρικτικές ψηφιακές υποδομές και πλατφόρμες, κατάλληλες κτηριακές εγκαταστάσεις, καινοτομίες, αυξημένα κονδύλια για ερευνητικές δράσεις, αποθέματα για την επιδότηση των αδύναμων οικονομικά φοιτητών, νέα προγράμματα σπουδών που να ανταποκρίνονται στις κατευθύνσεις της «νέας» οικονομίας και της «νέας» αγοράς εργασίας, ώστε οι απόφοιτοι να είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι για τον νέο ψηφιακό ανταγωνιστικό και διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Εν έτει 2023, η κοινωνία έχει διαφορετικές απαιτήσεις από το πανεπιστήμιο σε σχέση με τις απαιτήσεις που είχε στο παρελθόν και αυτές οι απαιτήσεις αποκρυσταλλώνονται ως τεράστιες προκλήσεις. Πώς τα πανεπιστήμια θα ανταποκριθούν στον εντεινόμενο ανταγωνισμό και στη μεγάλη ζήτηση για υψηλής ποιότητας εκπαίδευση; Ενδεχομένως να χρειαστεί να αναζητήσουν νέες αγορές, αξιοποιώντας την τεχνολογία για να προσελκύσουν νέα κοινά. Πώς ανταποκρίνονται τα πανεπιστήμια στην οικονομική κρίση; Στην Κύπρο, η περιορισμένη κρατική χορηγία και χρηματοδότηση των δημόσιων πανεπιστημίων είναι ο γενικός κανόνας, πόσο δε μάλλον όταν πρόκειται για το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, το οποίο λαμβάνει προϋπολογισμούς επιβίωσης και όχι ανάπτυξης. Προφανώς χρειάζεται μια αναθεώρηση του τρόπου κάλυψης των εξόδων για τη διδασκαλία και ιδιαίτερα την έρευνα, αλλά πώς χρηματοδοτούνται οι αναπτυξιακές δράσεις; Μήπως έφτασε η ώρα τα πανεπιστήμια να συνεργάζονται με την Πολιτεία για τη χρηματοδότηση της πρωτογενούς έρευνάς τους, της μη εμπορικής έρευνας, που έχει εθνική αξία και

αξία για την κοινωνία; Είναι τώρα η ώρα για πιο ουσιαστικές συνεργασίες ανάμεσα στα τρία δημόσια πανεπιστήμια, ώστε το καθένα με τα μοναδικά πλεονεκτήματά του να συνεργεί στην αναβάθμιση της δημόσιας Ανώτατης Εκπαίδευσης και στην επίτευξη του στόχου της Πολιτείας να καταστεί –έμπρακτα–περιφερειακό κέντρο εκπαίδευσης και έρευνας; ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Τα δεδομένα καταδεικνύουν ότι τα πανεπιστήμια πρέπει να αρχίσουν να προετοιμάζονται για μια εκπαιδευτική πραγματικότητα όπου η φήμη και το κύρος του ονόματός τους, αλλά και η γεωγραφική τους τοποθεσία θα έχει λιγότερη σημασία για τους υποψήφιους φοιτητές σε σχέση με τη μετρήσιμη ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης και τη χρηστικότητα του τίτλου σπουδών τους. Τα πανεπιστήμιά μας οφείλουν να αναγνωρίσουν αυτή τη δυναμική και να επανασχεδιάσουν τον τρόπο λειτουργίας, το εκπαιδευτικό χαρτοφυλάκιο, ενδεχομένως και τη στοχοθεσία τους. Οι ταχύτατα μεταλλασσόμενες ανάγκες της αγοράς απαιτούν εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό, σε συνεχή εξέλιξη. Για να ικανοποιηθούν αυτές οι απαιτήσεις θα πρέπει τα πανεπιστήμια από τη μια, να προσφέρουν περισσότερες θέσεις Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και από την άλλη, οι θέσεις αυτές να προσανατολίζονται στους στόχους «οικονομικής ανάπτυξης» των εκάστοτε κυβερνήσεων, ώστε να αντιμετωπίζονται τα δομικά προβλήματα της υποαπασχόλησης και της ανεργίας, ιδίως των νέων και να ενισχύεται η παραγωγικότητα και καινοτομία της εθνικής οικονομίας. Σε μια κρίσιμη καμπή στην ιστορία μας, όταν οι κοινωνίες και οι οικονομίες βασίζονται ολοένα και περισσότερο στη γνώση, στην καινοτομία και στην επιχειρηματικότητα, πρέπει όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς - Πολιτεία, πανεπιστήμια, αγορά εργασίας, οικονομικοί φορείς, κοινωνικοί εταίροι, πολίτες- να αναλογιστούμε πώς τα ακαδημαϊκά ιδρύματα θα ανταποκριθούν στις επιταγές της νέας εποχής και πώς θα παρέχουν οικονομικά προσιτή, υψηλής ποιότητας εκπαίδευση σε ευρύτερα κοινά με διαφοροποιημένες ανάγκες και προσδοκίες. Οικοδομώντας στα 20 χρόνια εμπειρίας και στα κεκτημένα της πρόσφατης περιόδου, το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου προχωρά με σταθερά βήματα και κύρια αποστολή του την παροχή ποιοτικής, σύγχρονης, συμπεριληπτικής, ευέλικτης και εμπλουτισμένης με κατάλληλα ψηφιακά μέσα εκπαίδευσης. Η παιδεία του τόπου μας οφείλει να αλλάξει συνολικά στην πράξη και η όποια νέα κυβέρνηση να υποστηρίξει τα κυπριακά πανεπιστήμια προς την κατεύθυνση της ουσιαστικής αναβάθμισης της Ανώτατης Εκπαίδευσης του τόπου μας. Έμπρακτα, διότι αυτό αξίζει στην κοινωνία μας. Στρατηγικός δε στόχος πρέπει να είναι να οδηγηθούν τα πανεπιστήμια στον μετασχηματισμό τους σε edupreneurial πανεπιστήμια όπως απαιτεί ο 21ος αιώνας. Δηλαδή, να μάθουν πώς να λειτουργούν μέσα στην πολυπλοκότητα του σημερινού κόσμου δίνοντας εξίσου βαρύτητα τόσο για το τι γίνεται εντός του πανεπιστημίου, όσο και για το τι γίνεται εκτός,

ον Φεβρουάριο του 2023 το τιμόνι της Κυπριακής Δημοκρατίας θα βρίσκεται στα χέρια ενός άλλου προέδρου και το νέο Υπουργικό Συμβούλιο θα έχει να διαχειριστεί μια σειρά από σημαντικότατα προβλήματα και προκλήσεις. Εκτός του εθνικού μας προβλήματος, η Οικονομία, τα Ενεργειακά Θέματα, η Πράσινη και Ψηφιακή Μετάβαση, η Ανάπτυξη του Τουρισμού, η Ανάπτυξη της Ανώτερης Εκπαίδευσης, το Μεταναστευτικό, η Προστασία του Περιβάλλοντος και η υλοποίηση της Στρατηγικής 2030 των Ηνωμένων Εθνών για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα αποτελέσουν, μεταξύ άλλων, τις μεγαλύτερες προκλήσεις που θα έχει να διαχειριστεί η νέα κυβέρνηση. Η πανδημία, η συνεχιζόμενη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση που έχει δημιουργηθεί, είχαν και συνεχίζουν να έχουν τεράστιο αντίκτυπο στην οικονομία της χώρας μας, εκτοξεύοντας τον πληθωρισμό σε επικίνδυνα

Τ

της βιωσιμότητάς τους και κατά συνέπεια στη μη κατάρρευση της οικονομίας. Οι τεχνολογικές εξελίξεις λοιπόν αλλάζουν ραγδαία τη ζωή μας και διαταράσσουν την αγορά εργασίας, επιτάσσοντας έναν πλήρη ανασχεδιασμό της στρατηγικής για την Ψηφιακή Μετάβαση. Η πανδημία έχει ήδη επιταχύνει την Ψηφιακή αυτή Μετάβαση.

Οι κοινωνικές ανισότητες και οι δημογραφικές αλλαγές ασκούν πίεση στο κοινωνικό μας σύστημα, ενώ το Μεταναστευτικό δημιουργεί μεγάλα προβλήματα. Η κοινωνικοοικονομική ισότητα και η δημιουργία μιας πιο δίκαιης κοινωνίας αποτελούν μεγάλες προκλήσεις. Εν μέσω όλων αυτών, καταθέτω πιο κάτω δύο εισηγήσεις σε σχέση με τον ρόλο των πανεπιστημίων στην καλύτερη αντιμετώπιση των προκλήσεων που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση.

ΕΠΙΤΡΟΠΏΝ ΣΕ ΚΆΘΕ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ/ ΥΦΥΠΟΥΡΓΕΙΟ Τα πανεπιστήμια, ως κορυφαίοι Θεσμοί παραγωγής και μετάδοσης γνώσης, αλλά και ως πηγές νέων ιδεών και ανακαλύψεων, οφείλουν να ανταποκρίνονται πάντα στις προκλήσεις των καιρών. Οφείλουν να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στο όραμα για κοινωνική αλλαγή και εξέλιξη του κόσμου μας σε ένα καλύτερο, πιο συμπεριληπτικό και ειρηνικό μέρος, χωρίς ανισότητες και αδικίες, χωρίς πείνα και φτώχεια, με στόχο την καλή υγεία και την ευεξία όλων των πολιτών.

Η πανδημία αποτέλεσε πηγή πολλών διδαγμάτων και εκτός από τα πολλά κακά, έχει επιφέρει και κάποια καλά. Έχω ήδη αναφερθεί στην επιτάχυνση της Ψηφιακής Μετάβασης ως ένα από τα διδάγματα και οφέλη της πανδημίας. Ένα δεύτερο σημαντικότατο δίδαγμα είναι ότι η εμπειρογνωμοσύνη και η τεχνογνωσία των πανεπιστημίων αποτέλεσαν κύριο παράγοντα στην επιτυχημένη

χείριση της πανδημίας

Κυβέρνηση για πρώτη φορά στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας εμπιστεύθηκαν σε τόσο μεγάλο βαθμό τα πανεπιστήμιά μας. Οι Συμβουλευτικές Επιτροπές του Υπουργείου Υγείας και του προέδρου της Δημοκρατίας, αποτελούμενες από ειδήμονες σε θέματα της Ιατρικής και της πανδημίας είχαν πολύ σημαντικό ρόλο στη λήψη των σωστών αποφάσεων σε σχέση με την πανδημική κρίση και απέδειξαν ότι τα πανεπιστήμια μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο ως σύμβουλοι της κυβέρνησης σε όλα τα θέματα. Δεν πρέπει όμως τέτοιες Συμβουλευτικές Επιτροπές να δημιουργούνται μόνο στις περιπτώσεις κρίσεων και στην επίλυση προβλημάτων, αλλά να είναι θεσμοθετημένες και να έχουν ενεργή συμμετοχή στον σχεδιασμό Στρατηγικών και Δράσεων. Ως εκ τούτου, εισηγούμαι όπως θεσμοθετηθεί η δημιουργία Συμβουλευτικής Επιτροπής για κάθε υπουργείο/ υφυπουργείο της χώρας μας. Η κάθε Συμβουλευτική Επιτροπή θα αποτελείται από ακαδημαϊκούς και άλλους ειδήμονες και θα συμβουλεύει

και συνεχίζει να επιτελεί σημαντικότατο έργο σε σχέση με τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό και την Ψηφιακή Μετάβαση της χώρας μας. Η δημιουργία του Υφυπουργείου Τουρισμού έχει επίσης βοηθήσει πολύ στην ανάπτυξη της οικονομίας του νησιού μας. Τέλος, το νεοσύστατο Υφυπουργείο Πολιτισμού έχει ήδη επιτελέσει σημαντικό έργο αποδεικνύοντας την αναγκαιότητα της ύπαρξής του. Παραμένει, λοιπόν, κατά τη γνώμη μου επιτακτική η δημιουργία Υφυπουργείου Ανώτερης Εκπαίδευσης, έτσι ώστε να αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο η πανεπιστημιακή παιδεία και να ενισχυθεί έτσι περισσότερο η οικονομία της χώρας μας. Η προσφορά Ανώτατης/Πανεπιστημιακής εκπαίδευσης αποτελεί έναν από τους κύριους συντελεστές του εγχώριου ακαθάριστου προϊόντος της Κύπρου, συμβάλλοντας σε αυτό με ποσοστό τουλάχιστον 5%. Η εκτίμηση είναι ότι μέχρι το 2023 το ποσοστό αυτό θα ανέλθει πάνω από το 7%, το οποίο μεταφράζεται σε 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ και σε περισσότερες από 10.000 θέσεις εργασίας. Η συνεισφορά αυτή προέρχεται, μεταξύ άλλων, από τα δίδακτρα, τα έξοδα διαμονής των ξένων φοιτητών στην Κύπρο, τα ερευνητικά προγράμματα και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στην εκπαίδευση και στις υποστηρικτικές υπηρεσίες. Η ανάπτυξη της περιοχής της πανεπιστημιούπολης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας είναι ενδεικτική της συνεισφοράς αυτής. Πέραν φυσικά της άμεσης αυτής συμβολής, τα πανεπιστήμια αποτελούν σημαντικό παράγοντα για την ανάπτυξη της οικονομίας και έμμεσα με πολλαπλούς τρόπους, όπως π.χ. την παροχή άρτια καταρτισμένων αποφοίτων στην αγορά εργασίας και την αναβάθμιση του μορφωτικού επιπέδου των πολιτών της χώρας. Τέλος, πιστεύω ότι είναι εξίσου σημαντικό να δημιουργηθεί και Υφυπουργείο Αειφόρου Ανάπτυξης, Κλιματικής Αλλαγής και Περιβάλλοντος, προκειμένου να υπάρξει συντονισμένη Στρατηγική και Δράσεις σε σχέση με τον Στρατηγικό Στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πράσινη Μετάβαση και για την υλοποίηση της Στρατηγικής 2030 των Ηνωμένων Εθνών για Αειφόρο Ανάπτυξη. Κλείνοντας, θα ήθελα να επαναλάβω τη σημασία της θεσμικής συμμετοχής των πανεπιστημίων ως αρωγών της πολιτείας για την αντιμετώπιση των προβλημάτων και των προκλήσεων που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση.

Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής, το οποίο έχει επιτελέσει

αυτή τη θέση τότε θα πρέπει να στηρίξει περαιτέρω την Ανώτερη Εκπαίδευση και να επενδύσει πολύ περισσότερο, τόσο στα κρατικά όσο και στα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Όσο πιο δυνατά και ποιοτικά είναι τα πανεπιστήμιά μας, τόσο περισσότερο θα βοηθήσουν την κυβέρνηση και την κοινωνία μας. Επένδυση στα πανεπιστήμια σημαίνει επένδυση στη διακυβέρνηση της χώρας μας, επένδυση στην οικονομία μας και επένδυση στην κοινωνία μας.

Τ

ο 2022 ήταν μια χρονιά γεμάτη προκλήσεις τόσο για την κυπριακή όσο και για την παγκόσμια οικονομία. H χώρα μας όμως έχει αποδείξει ακόμη μια φορά την ευελιξία και την ανθεκτικότητά

της, καθώς και την ικανότητά της να μετατρέπει τις κρίσεις σε ευκαιρίες. Ο ρυθμός ανάπτυξης που προβλέπεται στο

6% είναι άκρως ενδεικτικός για τις τεράστιες δυνατότητες της κυπριακής οικονομίας. Σίγουρα ο πληθωρισμός, η ενεργειακή κρίση και οι αναταράξεις στην εφοδιαστική

αλυσίδα από τις τελευταίες γεωπολιτικές εξελίξεις έχουν τεράστιες επιπτώσεις στην ανάπτυξη αλλά και αρνητικές κοινωνικές προεκτάσεις. Η Κύπρος, όμως, είναι μια μικρή και πολύ ευέλικτη οικονομία, έτσι με τους οικονομικούς δείκτες να βελτιώνονται τα τελευταία χρόνια, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας σε εξέλιξη και την καλή κατάσταση των δημοσίων οικονομικών, δημιουργείται συγκρατημένη αισιοδοξία για το μέλλον της κυπριακής οικονομίας. Για να αντιμετωπιστεί όμως αποτελεσματικά αυτή η συγκυρία, απαιτείται επιτάχυνση του μετασχηματισμού της οικονομίας, επίσπευση των μεταρρυθμίσεων και συντονισμένοι χειρισμοί από όλους τους φορείς και

κονομίας, τη διασύνδεση της Εκπαίδευσης, της Έρευνας και της Καινοτομίας με την Επιχειρηματικότητα, αλλά και την προώθηση της Πράσινης Ανάπτυξης. Επίσης το κράτος θα πρέπει να επιταχύνει τις διαδικασίες για τη δημιουργία ενός πιο αποτελεσματικού και φιλικού προς τις επιχειρήσεις ψηφιακού χώρου. Παρομοίως, υπάρχουν νέες προκλήσεις που σχετίζονται με την ανάγκη αναβάθμισης του εργατικού δυναμικού, εντοπισμού και ανάπτυξης νέων ταλέντων. Αυτή η ώθηση πρέπει να επιταχυνθεί παρά τις νέες πληθωριστικές πιέσεις στην παγκόσμια και τοπική οικονομία.

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ

Το έχουμε επαναλάβει αρκετές φορές ότι η κυπριακή οικονομία έχει τις δυνατότητες να αναπτύξει ένα σύγχρονο, ανταγωνιστικό, ανθεκτικό, πράσινο και ψηφιακό αναπτυξιακό μοντέλο, εστιάζοντας σε παραγωγικές επενδύσεις και σε νέους τομείς. Αυτό μπορεί να γίνει κατορθωτό κυρίως μέσω της αξιοποίησης των σύγχρονων τεχνολογιών και της Ψηφιοποίησης της Οι-

την άποψή μου ο Πανεπιστημιακός Τομέας θα αναπτυχθεί και το 2023 με ρυθμούς που θα ξεπερνούν τον μέσο ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας. Ο Πανεπιστημιακός Τομέας στην Κύπρο στην ολότητά του αντιπροσωπεύει περίπου το 7% του ΑΕΠ και είναι ένας οικονομικός τομέας με άριστες προοπτικές ανάπτυξης. Στη δεκαετία που πέρασε, τα πανεπιστήμια μας είχαν έναν αξιοζήλευτο ρυθμό ανάπτυξης, κατέβαλαν τεράστια προσπάθεια και προχώρησαν σε μεγάλες επενδύσεις για να φτάσουν σε ένα ποιοτικό ακαδημαϊκό επίπεδο και στήριξαν αποτελεσματικά και έμπρακτα πολλούς άλλους Τομείς της Οικονομίας όπως τον Κατασκευαστικό Τομέα, την Εστίαση και τις Υπηρεσίες. Η δημιουργία ενός Εθνικού Φορέα για την προώθηση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στο εξωτερικό είναι πλέον επιτακτική ανάγκη, κάτι που θα προσδώσει νέα διάσταση στη μελλοντική προοπτική του Τομέα της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης στον τόπο μας. Είναι καιρός για την πολιτεία αλλά και την κυβέρνηση να αξιοποιήσουν στρατηγικά και άμεσα την ευκαιρία αυτή. Στην εποχή της παραπληροφόρησης

«Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ

ΕΘΝΙΚΟΥ ΦΟΡΕΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΏΘΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΕΞΏΤΕΡΙΚΟ

αστάθειας, είναι καθήκον του κράτους και της κοινωνίας να επανατοποθετήσουμε την πίστη μας στη δύναμη της γνώσης, στην αξία της εκπαίδευσης, της επιστήμης και της έρευνας.

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΜΑΣ Όσον αφορά το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου πρέπει να αναφέρω ότι τα τελευταία χρόνια με μια ολοκληρωμένη στρατηγική με πυρήνα τη διεθνοποίηση, τη σύνδεση με την κοινωνία-βιομηχανία και την κουλτούρα καινοτομίας και βιώσιμης ανάπτυξης, εδραιώσαμε τη φήμη του πανεπιστημίου ως περιφερειακού κέντρου ποιοτικών πανεπιστημιακών σπουδών και έρευνας. Οι συνεχόμενες επενδύσεις της Galileo Global Education μάς επιτρέπουν να αναπτύξουμε φιλόδοξους στρατηγικούς σχεδιασμούς που θα ενισχύσουν ακόμη περισσότερο την πετυχημένη πορεία μας, καθώς και να υλοποιήσουμε τους νέους μας στόχους. Για το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου το 2022 σηματοδότησε η έναρξη της Ιατρικής Σχολής μας στη Φρανκφούρτη και η κίνηση αυτή αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο του οράματός μας για εξωστρέφεια και στρατηγική διεθνούς επέκτασης. Το νέο παράρτημα Ιατρικής στη Φρανκφούρτη είναι ένα σημαντικό ορόσημο που εγκαινιάζει μια νέα εποχή για την κυπριακή πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Είναι η πρώτη φορά που κυπριακό πανεπιστήμιο επιχειρεί τέτοιου είδους ανάπτυξη στο εξωτερικό. Αποδεικνύει ταυτόχρονα ότι η Κύπρος και ειδικότερα η πανεπιστημιακή εκπαίδευση έχει τεράστιες δυνατότητες και αυτή η κίνηση αποτελεί μία ισχυρή απόδειξη. Ξεκινώ όμως από το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου έχει καταστεί κορυφαίο ίδρυμα στην ιατρική εκπαίδευση. Έχουμε ένα διεθνώς αναγνωρισμένο πρόγραμμα στην Ιατρική Σχολή- το μοναδικό πρόγραμμα στην ευρύτερη περιοχή που έχει

ο 2022 ζωντάνεψαν ξανά οι χώροι του Πανεπιστημίου Frederick, αφού σύσσωμη η πανεπιστημιακή μας κοινότητα επέστρεψε και γέμισε με τη φυσική της παρουσία αλλά

και με αισιοδοξία τις δύο Πανεπιστημιουπόλεις

μας σε Λευκωσία και Λεμεσό. Ο ενθουσιασμός των

φοιτητών/τριών ενίσχυσε την εκπαιδευτική διαδικασία

και μας ενθάρρυνε να συνεχίσουμε τις προσπάθειες για την περαιτέρω ανάπτυξη του πανεπιστημίου μας μέσα από καινοτόμες μεθόδους ποιοτικής διδασκαλίας. Η ποιότητά μας στη διδασκαλία και την έρευνα και η καθιέρωσή μας ως ένα πανεπιστήμιο με ουσιαστική κοινωνική προσφορά, διεθνή αναγνώριση και ακτινοβολία επαναβεβαιώθηκε φέτος χάρη και στα άριστα αποτελέσματα της αξιολόγησης των προγραμμάτων και τμημάτων μας από τον Φορέα Διασφάλισης και Πιστοποίησης της

κοθεραπείας και σχεδιάζουμε τη δημιουργία καινοτόμου Τμήματος Επιστημών Ζωής, με έδρα και πάλι, τη Λεμεσό. Παράλληλα συνεχίζουμε την αναβάθμιση των κτηριακών και εργαστηριακών μας υποδομών στη Λευκωσία. Μεταξύ άλλων, παραδόθηκαν πρόσφατα δύο νέα ερευνητικά εργαστήρια για το Τμήμα Φαρμακευτικής, στα οποία εκτελούνται ερευνητικές δραστηριότητες σε διάφορα πεδία: το Laboratory of Biochemistry Molecular Biology and Biotechnology Research Unit και το Synthesis, formulation, evaluation of Pharmaceuticals Research Unit. Και τα δύο εργαστήρια προορίζονται για την εκπόνηση έρευνας αιχμής στον τομέα της Φαρμακευτικής / Ιατρικής από ερευνητές/τριες, πτυχιακούς/ ες και μεταπτυχιακούς/ές φοιτητές και φοιτήτριες. ΦΟΙΤΗΤΙΚΕΣ ΕΣΤΙΕΣ Επιπλέον, στη Λευκωσία ξεκινήσαμε τη δημιουργία των δικών μας φοιτητικών εστιών οι οποίες θα μπορούν να φιλοξενήσουν τους πρώτους φοιτητές και τις πρώτες φοιτήτριες το ακαδημαϊκό έτος 2023-24 και σχεδιάζουμε την περαιτέρω ανάπτυξη του πανεπιστημίου, ώστε να καλυφτούν οι ανάγκες για το υπόλοιπο της δεκαετίας. Απαντούμε έτσι σε ένα σημαντικό πρόβλημα που ταλανίζει τη φοιτητική κοινότητα της Κύπρου και που φανερώθηκε στην ολότητά του μέσα στη χρονιά που φεύγει. Για μας το 2022 κορυφώθηκε στα μισά της χρονιάς, όταν στις 27 Ιουλίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την επιτυχή αξιολόγηση και συνέχιση της κοινοπραξίας EUCONEXUS Plus για ακόμη τέσσερα χρόνια στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι γι’ αυτή την ευρωπαϊκή διάκριση που μας καθιστά το μοναδικό μη δημόσιο πανεπιστήμιο

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ Η ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ Μέγιστη προτεραιότητα για εμάς είναι η συμβολή μας στην επίτευξη των 17 Στόχων που έχουν καθοριστεί από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Το Πανεπιστήμιο Frederick είναι μέλος του Δικτύου Λύσεων των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και ανήκει στα κύρια ιδρυτικά μέλη του Κυπριακού Τμήματος του Δικτύου Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης. Στόχος μας είναι να γίνουμε φορείς της αλλαγής που θέλουμε να δούμε στον κόσμο μας και ήδη η στρατηγική μας για τη βιώσιμη ανάπτυξη έχει ενσωματωθεί στο περιεχόμενο των προγραμμάτων σπουδών μας, στην ερευνητική μας δραστηριότητα, στη λειτουργία μας και στους δεσμούς μας με την κοινωνία. Αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ταυτότητάς μας. Η δέσμευσή μας για ένα καλύτερο αύριο αποδεικνύεται και φέτος από τα εξαιρετικά αποτελέσματα που είχαμε στα Times Higher Education University Impact Rankings 2022, τη μοναδική κατάταξη παγκοσμίως που αξιολογεί τα πανεπιστήμια σε σχέση με τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, αναγνωρίζοντας τον αντίκτυπο που έχουν τα πανεπιστήμια στον σύγχρονο κόσμο. Η φετινή κατάταξη τοποθέτησε το Πανεπιστήμιο Frederick στη θέση 101200 παγκοσμίως στις τέσσερις κατηγορίες που έχουν προσμετρήσει στην τελική του βαθμολογία κατατάσσοντας το πανεπιστήμιό μας πρωτοπόρο σε Κύπρο και Ελλάδα: Στον Στόχο 4 που αφορά την Ποιοτική Εκπαίδευση, στον Στόχο 7 που αφορά την Προσιτή και Καθαρή Ενέργεια, στον Στόχο 10 για Λιγότερες Ανισότητες και στον Στόχο 17 που αφορά τη Συνεργασία για τους Στόχους. Για το 2023, τόσο για το δικό μας πανεπιστήμιο αλλά και για τη συνολική ανάπτυξη της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στη χώρα μας, σημαντική πρόκληση παραμένει η προσέλκυση μη Κύπριων φοιτητών για σπουδές στα κυπριακά πανεπιστήμια. Το γεγονός ότι τα κυπριακά πανεπιστήμια χειρίστηκαν αποτελεσματικά την κρίση δίνει ψήφο εμπιστοσύνης στη χώρα μας και στην πανεπιστημιακή της εκπαίδευση και θα πρέπει να αποτελέσει κίνητρο για επιλογή της ως προορισμού για σπουδές, τόσο από Κύπριους όσο και από ξένους φοιτητές. Αυτό αποτελεί μεγάλη ευκαιρία ενδυνάμωσης του προφίλ της χώρας μας ως ποιοτικού και αξιόπιστου προορισμού για σπουδές. Το Πανεπιστήμιο Frederick, αλλά και άλλα ιδιωτικά και δημόσια πανεπιστήμια του τόπου, πρέπει να νιώθουν υπερήφανα όχι μόνο για τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίστηκαν την πανδημία, αλλά και για όσα έχουν πετύχει την τελευταία δεκαετία. Στόχος μας είναι η αριστεία αυτή να αναδειχθεί διεθνώς. Για να γίνει αυτό, χρειάζεται συντονισμένη προσπάθεια με τους συνδεόμενους φορείς αλλά και με την Πολιτεία και προς αυτή την κατεύθυνση εργαζόμαστε. Η ανάπτυξη στον τομέα της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης θα δημιουργήσει ποιοτικές θέσεις εργασίας, σημαντική εισροή κεφαλαίων και αειφόρα ανάπτυξη. Η στήριξη της Πολιτείας σε αυτή

την προσπάθεια είναι απαραίτητη.

ι διάφορες προκλήσεις, τις οποίες κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε κατά τη διάρκεια της δύσκολης αυτής χρονιάς με κυριότερη το ξέσπασμα της πολεμικής σύγκρουσης στον ευρωπαϊκό χώρο για πρώτη φορά μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο και μάλιστα μετά το πέρας της περιόδου της πανδημίας και τις αλλαγές

που επέφερε αυτή λειτουργία και παροχή της Ανώτατης

Εκπαίδευσης, έθεσαν νέα ζητήματα ανθεκτικότητας και

επιχειρησιακών πολιτικών άμεσης προσαρμογής στις αιφνίδια μεταβαλλόμενες συνθήκες σηματοδοτώντας

παράλληλα ένα μέλλον πλήρους αβεβαιότητας και υπό προϋποθέσεις νέων ευκαιριών.

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΣΕ ΤΕΣΣΕΡΙΣ

ΑΞΟΝΕΣ Επιγραμματικά, μπορούμε να κατατάξουμε τις προκλήσεις για τη νέα χρονιά σε τέσσερις άξονες - πυλώνες

περαιτέρω ανάπτυξης. •Μεγαλύτερη διεθνοποίηση της ακαδημαϊκής κοινότητας

παράλληλα με την προσφορά ανταγωνιστικών υπηρεσιών και Προγραμμάτων Σπουδών με βέλτιστους διεθνείς δείκτες ποιότητας και ακαδημαϊκής αριστείας. •Ένταξη σε ευρωπαϊκά και διεθνή χρηματοδοτικά ερ-

και υλοποίηση ερευνητικών και αναπτυξιακών

σε συνεργασία με διεθνείς εταίρους από τον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης για την ανάπτυξη της πρωτογενούς έρευνας και καινοτομίας, της κινητικότητας του ακαδημαϊκού προσωπικού και μεγαλύτερη διασύνδεση της academia με τις τοπικές

διεθνοποιημένες αγορές εργασίας.

στην παροχή καινοτόμου γνώσης μέσω της

με πλήρη διασύνδεση των νέων εργασιακών μοντέλων στο διεθνές επίπεδο. Η δημιουργία επίσης και παροχή νέων Προγραμμάτων Σπουδών απευθυνόμενα - μέσω της Διά Βίου Μάθησης και Εκπαίδευσης- σε ενηλίκους, είναι μια σημαντική πρόκληση για όλα τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, έχοντας τη δυνατότητα κινητοποίησης και χρήσης σημαντικών πόρων από χρηματοδοτικά εργαλεία της Ε.Ε.. •Εκσυγχρονισμός του επιχειρησιακού μοντέλου λειτουργίας των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων και πλήρη ενσωμάτωση και επέκταση των τεχνολογικών καινοτομιών στις παρεχόμενες υπηρεσίες, στη λειτουργία τους και την εκπαιδευτική διαδικασία. Ειδικότερα για το Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου οι αυξημένες επενδύσεις, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια στο ανθρώπινο διοικητικό και ακαδημαϊκό προσωπικό, την πιστοποίηση και παροχή σημαντικών νεών Προγραμμάτων Σπουδών, στις ψηφιακές υποδομές του, στην ενσωμάτωση νέων καινοτόμων τεχνολογιών στην εξ αποστάσεως εκπαιδευτική διαδικασία, στην εναρμόνιση των Προγραμμάτων Σπουδών - μέσω της αυστηρής διαδικασίας αξιολόγησης- με τα βέλτιστα διεθνή ακαδημαϊκά πρότυπα καθώς και στην ανάπτυξη της τεχνογνωσίας του εκπαιδευτικού και διοικητικού προσωπικού μας, διασφάλισαν τη δυνατότητα προσαρμογής στα νέα δεδομένα, συνεχίζοντας τη στήριξη και ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής της τοπικής κοινωνίας και συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας στην πατρίδα μας. ΝΕΕΣ ΣΎΝΘΗΚΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΎΣΗΣ Περαιτέρω, η αποκτηθείσα γνώση και εμπειρία από την προσαρμογή στις νέες συνθήκες εκπαίδευσης και κοινωνικού περιβάλλοντος, σε συνάρτηση με τους διευρυμέ-

νους πόρους και εργαλεία, που έχει ενεργοποιήσει η Ε.Ε. για την έρευνα σε ιατρικό, κοινωνικό και επιχειρησιακό επίπεδο έχουν ήδη προσδώσει στα Ερευνητικά Κέντρα των Πανεπιστημίων μεγαλύτερη δυναμική για έρευνα, συνεργασίες με Ιδρύματα του εξωτερικού, ανταλλαγή επιστημονικών δεδομένων, ανάπτυξη νέων ερευνητικών εργαλείων και αξιοποίηση νέων ερευνητών. Ως αποτέλεσμα μας δόθηκε η δυνατότητα της αύξησης του διεθνούς αποτυπώματος του Πανεπιστημίου μας με την ένταξη και συμμετοχή σε σειρά Διεθνών Ευρωπαϊκών δικτύων Ανώτατης Εκπαίδευσης, όπως της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ιδρυμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης (EURASHE), της Ένωσης Μεσογειακών Πανεπιστημίων (UNIMED), της Ένωσης Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων (European University Association/EUA) καθώς και η παροχή νέων ποιοτικών Προγραμμάτων Σπουδών μεταπτυχιακού και διδακτορικού επιπέδου σε συνεπίβλεψη με σημαντικά Πανεπιστήμια του ευρωπαϊκού χώρου και η συμμετοχή σε διεθνή consortia για υλοποίηση δράσεων στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας για τα Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια. Επίσης, η αξιοποίηση και θεσμική θωράκιση της εξ αποστάσεως και της μικτής (blended) εκπαίδευσης, η οποία επιτεύχθη σε συνεργασία με τους θεσμικούς φορείς της Πολιτείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας

ψηφιακής παροχής διδασκαλίας, έχει προσδώσει ένα επιπλέον συγκριτικό πλεονέκτημα και ανθεκτικότητα στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος. ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η αυξημένη ανάγκη διασύνδεσης των Προγραμμάτων Σπουδών με την αγορά εργασίας και της πρωτογενούς ερευνητικής δραστηριότητας για τη δημιουργία και πα-

ροχή εφαρμοσμένης καινοτόμου γνώσης, δεν προκύπτει πλέον μόνο ως αναγκαία ακολουθία των κατευθύνσεων της Bolognia, αλλά και από την αυξημένη ευθύνη των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων στη νέα ψηφιακή εποχή για την καλλιέργεια νέων ψηφιακών ικανοτήτων και τη βελτίωση των υποστηρικτικών δεξιοτήτων των νέων επιστημόνων και μελλοντικών εργαζομένων, όπως η συνεργατική ικανότητα, η δημιουργική αντιμετώπιση - λύση προβλημάτων και η δυνατότητα σύλληψης και υλοποίησης καινοτόμων ιδεών. Γεγονός παραμένει πως η εξέλιξη της τεχνολογίας και η ανάδυση νέων αναγκών στη σύγχρονη κοινωνία δημιουργεί διαρκώς νέες προοπτικές στην αγορά εργασίας. Ως εκ τούτου, θα συνεχίσουμε την ενίσχυση της πρωτογενούς ακαδημαϊκής ερευνητικής δραστηριότητας του ακαδημαϊκού προσωπικού μας παράγοντα νέα γνώση αιχμής, με εξωστρέφεια και διεθνή αναγνώριση και με νέα Προγράμματα Σπουδών, τα οποία απευθύνονται στη διεθνή φοιτητική κοινότητα και ανταποκρίνονται στις νέες συνθήκες της 4IR (Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης), στη νέα ψηφιακή εποχή και το νέο γεωπολιτικοοικονομικό περιβάλλον των παγκοσμίων αγορών. Ήδη όμως, όπως προαναφέραμε με την αβεβαιότητα ως προς την πορεία και κατάληξη της πολεμικής σύρραξης, που πιθανόν δημιουργήσει νέα γεωπολιτικά δεδομένα, την επακόλουθη κρίση στην ενέργεια και την τροφοδοτική αλυσίδα, έχει καθυστερήσει η ανάκαμψη της πραγματικής οικονομίας, επιβαρύνοντας ακόμα περισσότερο τις εθνικές οικονομίες, τα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά στην πατρίδα μας, αλλά και διεθνώς με δυσμενή επίπτωση στα χρηματοοικονομικά δεδομένα και πόρους των Ανωτάτων Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων. Μέσα σε αυτό το ομιχλώδες και αβέβαιο περιβάλλον καθόσον αφορά τον τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης συνολικά, αλλά και σαν Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος, τα κυπριακά πανεπιστήμια συνθέτουν έναν παράγοντα σταθερότητας και συνοχής για τον τόπο μας και δυνητικά πολύτιμο μοχλό κοινωνικής και οικονομικής ανάταξης για τις μέλλουσες δύσκολες ημέρες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Ήδη τα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα συμμετέχουν ενεργά, σε συνέχεια πρόσκλησης και αγαστής συνεργασίας με τα θεσμικά όργανα της Δημοκρατίας στις αναπτυξιακές δράσεις για τη βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας στον τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης, στη νέα χρηματοδοτική περίοδο 2021-2027 του Προγράμματος Θ.αλ.Ε.Ι.Α της Ε.Ε. με έμφαση ιδιαίτερα στον άξονα ανάπτυξης της έρευνας και της Καινοτομίας, οι οποίες με την υλοποίησή τους προσφέρουν πολλαπλασιαστική επίδραση και οφέλη, τα οποία στηρίζουν τους πυλώνες ανάπτυξης της επόμενης ημέρας στη χώρα μας, αλλά και διαχέονται άμεσα και οριζόντια στη κυπριακή κοινωνία και οικονομία στη δύσκολη σημερινή συγκυρία.

Ε

δώ και τρία χρόνια η ανθρωπότητα

ζει μια νέα πραγματικότητα, με πολλές αστάθειες και πολλές προκλήσεις, έχοντας πολλά ερωτηματικά για την εξέλιξη και την κατάληξη αυτών. Εδώ και τρία χρόνια με την εμφάνιση της πανδημίας, ως πολιτεία και κοινωνία, καλεστήκαμε να αντιμετωπίζουμε και να ανταποκρινόμαστε καθημερινά σε συνθήκες πρωτόγνωρες, συνεχώς μεταβαλλόμενες, με μέλημά μας τη διατήρηση της ακεραιότητά μας. Το 2022, ως χώρα, εκτός από την υγειονομική κρίση, είχαμε να αντιμετωπίσουμε και την εξελισσόμενη οικονομική κρίση που προέκυψε από πολλούς παράγοντες, κυρίως την πανδημία και τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, τα οποία επηρέασαν όλους τους τομείς, πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή και κατ’ επέκταση τη βιωσιμότητα της χώρας μας. Προσπαθώντας να ισορροπήσουμε ανάμεσα σε αυτές τις προκλήσεις, ως Ινστιτούτο συνεχίσαμε τις δραστηριότητές μας διατηρώντας την αριστεία και την ποιότητά μας, δυο στοιχεία τα οποία είναι απαραίτητα για τη σωστή λειτουργία μας. Άλλωστε, αν κάτι μας έμαθε η πανδημία, είναι να μην εφησυχάζουμε, να είμαστε ευέλικτοι και έτοιμοι να προσαρμοζόμαστε σε νέες συνθήκες, έχοντας όμως στον ορίζοντα το πλάνο πορείας για την επίτευξη των στόχων μας. Ως τριτοβάθμιο ιατρικό ακαδημαϊκό κέντρο, στοχοπροσηλωμένο στην αποστολή μας, μέσα από το πολυδιάστατο πλαίσιο των δραστηριοτήτων

μας, προσπαθούμε να αναπροσαρμοζόμαστε στις ανάγκες

του σήμερα, οραματιζόμενοι το αύριο, έχοντας επίκεντρο τους ασθενείς μας, τους φοιτητές μας, τους συμπολίτες μας, κάτω από οποιαδήποτε συνθήκη.

Οι υπηρεσίες μας, προσφερόμενες ως επί το πλείστον, μέσα από το Γενικό Σύστημα Υγείας της χώρας μας, αποτελούν μια συνεχή προσπάθεια αλλά και δέσμευση όλων στο Ινστιτούτο για τη διατήρηση και παροχή ψηλής ποιότητας υπηρεσιών. Επτά χιλιάδες περίπου ασθενείς τυγχάνουν κατά μέσο όρο τον χρόνο ιατρικής περίθαλψης και φροντίδας από το Ινστιτούτο, ενώ πάνω από 90.0000 υπηρεσίες προσφέρονται ετησίως, καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα ιατρικών και εργαστηριακών υπηρεσιών. Η αναγνώριση και η συμμετοχή μας σε ευρωπαϊκά δίκτυα αναφοράς επιβεβαιώνουν το επίπεδο γνώσης, τεχνογνωσίας και εμπειρίας που κατέχουν οι επιστήμονες και γιατροί μας, ενώ παράλληλα γίνεται προσπάθεια αναγνώρισής μας και σε εθνικό επίπεδο σε τομείς της εξειδίκευσής μας, προσπάθεια η οποία βρίσκεται σε τελικό στάδιο. Να σημειώσω εδώ ότι η δημιουργία κλινικών κέντρων αριστείας και αναφοράς στη χώρα μας ήταν μια ανάγκη πολλών χρόνων, η οποία κατέστη δυνατή έπειτα από πολλές προσπάθειες όλων των εμπλεκόμενων φορέων και θα πρέπει να πιστώσουμε θετικά το κράτος για την επίτευξη αυτή. Μέσω αυτών, οι ασθενείς θα έχουν πρόσβαση σε συγκεκριμένα κέντρα που χειρίζονται συγκεκριμένες ασθένειες. Το επόμενο βήμα θα είναι η δημιουργία αντίστοιχων κέντρων αριστείας και αναφοράς για εργαστήρια. Με τη δημιουργία και αυτών, θα μιλάμε πλέον για ένα ολοκληρωμένο σύστημα παροχής υπηρεσιών από εξειδικευμένα κέντρα τα οποία διαθέτουν την απαιτούμενη εμπειρογνωμοσύνη. Το Ινστιτούτο Νευρολογίας & Γενετικής Κύπρου παραμένει ένα μεταφραστικό κέντρο έρευνας, το οποίο με τα χρόνια ενδυναμώνεται ακόμη περισσότερο

θυνση. Το ενδιαφέρον της έρευνάς μας ενισχύεται χρόνο με τον χρόνο, τόσο από τους ερευνητές μας αλλά και με τους διδακτορικούς μας φοιτητές. Οι θεματικές παραμένουν από τη μια οι ίδιες με στόχο την εμβάθυνση και διερεύνηση σε νέα δεδομένα, ενώ παράλληλα, εξετάζονται και διερευνώνται και άλλες θεματικές, σε ευρύτερα πεδία της υγείας, τα οποία όμως συσχετίζονται με τις παθήσεις με τις οποίες ασχολούνται τα Τμήματα του ΙΝΓΚ. Θεματικές όπως αυτή του Κορωνοϊού, σαφώς απασχόλησαν το Ινστιτούτο το 2022 και όπως φαίνεται θα είναι μια θεματική που θα πρέπει πλέον να ενταχθεί στις θεματικές ρουτίνας, όπως επίσης οι νευρολογικές, νευρομυϊκές και γενικά γενετικές παθήσεις, παθήσεις για τις οποίες υπάρχει εξειδίκευση και στον ερευνητικό τομέα από τον κόσμο του ΙΝΓΚ, με στόχο τα αποτελέσματα των ερευνών να είναι εφαρμόσιμα στους ασθενείς μας. Τα τελευταία χρόνια, με την καθιέρωση και του τομέα της βιοπληροφορικής και βιοστατιστικής στο Ινστιτούτο μας, έρευνες μέσω των τομέων αυτών άρχισαν να πραγματοποιούνται. Η εκπαίδευση, ο τρίτος και εξίσου σημαντικός πυλώνας, είναι αυτή που καθορίζει την εξέλιξη του γένους. Έντεκα χρόνια πετυχημένης πορείας με την παροχή των μεταπτυχιακών και διδακτορικών μας προγραμμάτων, με υπερηφάνεια βλέπουμε τους απόφοιτούς μας να διαπρέπουν σε ιδρύματα και πανεπιστήμια τόσο στο εξωτερικό όσο και εντός της Κύπρου, ακόμη και στον δικό μας χώρο. Ωριμάζοντας ως τριτοβάθμιο εκπαιδευτικό κέντρο, η εισαγωγή νέων προγραμμάτων σε ευρύτερους τομείς της υγείας, απόλυτα συνυφασμένες με τις δραστηριότητες του ΙΝΓΚ, προσαρμοσμένα και εφαρμόσιμα στις τρέχουσες ανάγκες της χώρας μας

αλλά και τις ανάγκες τους μέλλοντος, μας απασχόλησε ιδιαίτερα. Αποτέλεσμα των προσπαθειών αυτών είναι η δημιουργία ενός νέου μεταπτυχιακού προγράμματος (ΜSc) στον τομέα της βιοτεχνολογίας, το οποίο θα προφέρεται από το νέο ακαδημαϊκό έτος, τον Σεπτέμβριο του 2023, φέρνοντας κοντά τον τομέα της υγείας και της βιομηχανίας. Το νέο αυτό πρόγραμμα θα παρέχεται σε συνεργασία με ιδρύματα και εταιρείες από τον τομέα της βιομηχανίας, τομείς μείζονος και ιδιάζουσας σημασίας για τη χώρα μας. Η εκπαίδευση παραμένει ένας τομέας, τον οποίο θα πρέπει να διαφυλάσσουμε, είτε σε καιρό πανδημίας, είτε σε καιρό πολέμου, είτε σε καιρό οικονομικής κρίσης. Η εκπαίδευση θα πρέπει να παραμένει ο πυρήνας, ο όρος αναφοράς για το βιοτικό επίπεδο μιας χώρας και κατ’ επέκτασης πολλών άλλων παραμέτρων που απορρέουν από αυτό. ΚΡΙΣΙΜΗ Η ΑΤΖΕΝΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΑ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Παρόλες τις εξελίξεις, τις δυσκολίες και τα προβλήματα που προκύπτουν από εξωγενείς παράγοντες, το όραμά μας, το οποίο προσπαθούμε καθημερινά να κτίζουμε, να δυναμώνουμε και να υλοποιούμε μέσα από κάθε μας δράση παραμένει το ίδιο πάντα. Η αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των συμπολιτών μας, απευθείας με την προσφορά υπηρεσιών και έμμεσα μέσα από τις ερευνητικό-ακαδημαϊκές μας δραστηριότητες. Ένα όραμα το οποίο αναμένουμε να εκπληρωθεί στο μέγιστο και με τη δημιουργία του νέου μας κτηρίου, δίνοντάς μας τη δυνατότητα να αναπτυχθούμε ακόμη περισσότερο και να προσφέρουμε ακόμη περισσότερα. Δίπλα μας όπως πάντα το κράτος, το οποίο μας στηρίζει στις προσπάθειές μας, παρέχοντάς μας τα κατάλληλα εργαλεία που θα βοηθήσουν να αναπτυχθούμε, αφού αναγνωρίζει και συμμερίζεται τον σκοπό και την αποστολή μας, η επίτευξη της οποίας γίνεται πιο απαιτητική με τις δυσκολίες που περνά η ανθρωπότητα. Από την άλλη, η Κυπριακή Δημοκρατία, έχει να αντιμετωπίσει κάθε τι που προκύπτει και στην προκειμένη δεν είναι λίγα αυτά, η συνέχιση της πανδημίας, η υγειονομικοοικονομική κρίση και άλλες επιπτώσεις από τον πόλεμο και τα επακόλουθα αυτού, η ενεργειακή κρίση, η κλιματική αλλαγή, αλλά και το μεταναστευτικό καθώς και η ανάγκη μετατροπής σε ένα πιο ψηφιακό περιβάλλον, ανάγκη η οποία αναδείχθηκε μέσα από την πανδημία, χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Είναι γεγονός ότι η νέα κυβέρνηση έχει να διαχειριστεί μια μακροσκελή και κρίσιμη ατζέντα με φλέγοντα θέματα τόσο στον τομέα της υγείας, της παιδείας όσο και σε πιο κοινωνικοπολιτικούς τομείς. Όπως πάντα το Ινστιτούτο είναι στη διάθεση της Κυπριακής Δημοκρατίας να προσφέρει, να στηρίξει και να συνεισφέρει με όποιον τρόπο δύναται στους τομείς που

υλοποιεί ένα μακρόπνοο σχέδιο

υψηλών επενδύσεων σε ποιότητα, εγκαταστάσεις, καινοτόμο εξοπλισμό και ανθρώπινο δυναμικό που σκοπό έχει την ταύτιση των υπηρεσιών του στη συνείδηση των πολιτών με το τρίπτυχο Ποιότητα, Καινοτομία & Αξιοπιστία.

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΜΕ ΚΑΙΝΟΤΟΜΟ ΠΡΟΦΙΛ Με πυλώνα αυτές τις αρχές, δημιούργησε παγκύπριο δίκτυο υπηρεσιών που περιλαμβάνει 2 υπερσύγχρονα εργαστήρια, 16 κέντρα δειγματοληψίας, 2 κέντρα ακτινοδιαγνωστικών εξετάσεων και ένα Πολυδύναμο Κέντρο στη Λευκωσία (εγκαινιάστηκε το Δεκέμβρη 2022), με τον πλέον σύγχρονο εξοπλισμό Κλινικού Εργαστηρίου και Ακτινοδιαγνωστικής. Είναι το πρώτο Κέντρο που συνδυάζει τις υπηρεσίες του Χημείου Γιαννουκά και του αEvresis, εξυπηρετώντας ταυτόχρονα εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις σε ένα χώρο.

& ΒΛΕΠΕΙΣ Στο Πολυδύναμο Κέντρο του Ομίλου λειτουργεί το πιο σύγχρονο ίσως εργαστήριο στην Κύπρο, με εκτεταμένη αυτοματοποίηση, καινοτόμο λογισμικό, διαπίστευση, μηχανήματα BackUp και έμπειρο στελεχιακό δυναμικό υψηλής εξειδίκευσης. Το εργαστήριο αναπτύχθηκε σε συνεργασία με κορυφαίες εταιρείες όπως η SIEMENS Healthineers, η INFOMED, η Scientronics κα. Όλες οι διαδικασίες ολοκληρώνονται ρομποτικά, από την παρα-

Μια ακόμη καινοτομία είναι ότι όσοι επισκέπτονται το Κέντρο έχουν πλήρη οπτική επαφή με όλες τις διαδικασίες του Εργαστήριου. ΚΟΡΥΦΑΊΑ ΑΠΕΊΚΟΝΊΣΗ Στο ίδιο Κέντρο έχει εγκατασταθεί η τελευταία λέξη της απεικονιστικής τεχνολογίας. Ο εξοπλισμός περιλαμβάνει μεταξύ άλλων: • Μαγνητικό Τομογράφο 3Τesla με λογισμικό Τεχνητής νοημοσύνης, με χαρακτηριστικά που ελαχιστοποιούν το χρόνο της εξέτασης, ενώ εγγυώνται υψηλή ευκρίνεια απεικόνισης και μέγιστη αξιοπιστία στη διάγνωση. • Αξονικό Τομογράφο 128 τομών με ειδικό λογισμικό εξατομικευμένης βελτιστοποίησης δόσης, Ultra-lowdose scanning, χάρη στο οποίο όλοι οι εξεταζόμενοι βάση σωματότυπου και είδους εξέτασης λαμβάνουν την ελάχιστη δυνατή δόση ακτινοβολίας κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για όλους και ειδικά για τα παιδιά. • Δύο συστήματα υπερήχων τελευταίας τεχνολογίας με δυνατότητες ελαστογραφίας • Ψηφιακό τομογράφο με δυνατότητες τομοσύνθεσης • Digital X-Ray για Ψηφιακή Ακτινογραφία χαμηλής ακτινοβολίας

• DEXA, μονάδα μέτρησης Οστικής Πυκνότητας με δυνατότητα λιπομέτρησης - ψηφιακής σύστασης σώματος

ΔΥΝΑΜΊΚΗ ΣΥΝΕΧΕΊΑ ΤΟ 2023 Ο Όμιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ υπήρξε από τους πρώτους φορείς που έμπρακτα στήριξαν το ΓεΣΥ, διαθέτοντας σε αυτό όλα τα κέντρα και υπηρεσίες του χωρίς εξαιρέσεις. Παράλληλα, είναι ήδη σε εφαρμογή και θα συνεχιστούν και τη νέα χρονιά σημαντικές συμφωνίες με μεγάλες ασφαλιστικές εταιρείες της Κύπρου, όπως η Universal και η Eurolife, με ευρύ φάσμα προσφερόμενων υπηρεσιών για τους κατόχους συμβολαίων. Τη νέα χρονιά συνεχίζονται τα σταθερά επενδυτικά βήματα του Ομίλου, πάντα με γνώμονα το τρίπτυχο Ποιότητα –Αξιοπιστία – Καινοτομία. Σε επίπεδο ποιότητας, ο Όμιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ συμμετέχει ενεργά στις προσπάθειες να αναγνωριστεί η ανάγκη ένταξης ποιοτικών κριτηρίων στην παροχή των υπηρεσιών υγείας, την αξιολόγηση των μονάδων και τη διασύνδεση της αποζημίωσης με την ποιότητα. Θεωρούμε πως είναι πλέον ώρα ο Κύπριος πολίτης να διεκδικήσει και απαιτήσει την ενημέρωσή του σχετικά με την ποιότητα των υπηρεσιών που λαμβάνει και για το πώς αυτή εξασφαλίζεται και αμείβεται. ΓεΣΥ και ΟΑΥ έχουν δώσει τον απαραίτητο χρόνο προσαρμογής σε φορείς και οφείλουν τώρα να επιφέρουν αλλαγές στον τρόπο αποζημίωσης με έμφαση στην ποιότητα των υπηρεσιών, επιβραβεύοντας φορείς που επενδύουν σε αυτή και παρακινώντας και άλλους να ακολουθήσουν. Ο Όμιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ πρωτοστάτησε και θα συνεχίσει να πρωτοστατεί στην παροχή VIP υπηρεσιών προς όλους, χωρίς διακρίσεις. Η δέσμευσή μας προς τον Κύπριο πολίτη είναι ότι θα συνεχίσουμε να επενδύουμε σε ποιότητα χώρων, λειτουργίας, εξυπηρέτησης και αποτελεσμάτων. Σε επίπεδο καινοτομίας, ο Όμιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ, θα εντείνει τις προσπάθειες του για λογισμικό εκσυγχρονισμό και ομογενοποίηση των παρεχόμενων υπηρεσιών του, κάνοντας αυτές ευκολότερες στην πρόσβαση και ταχύτερα διαθέσιμες στον πολίτη. Ταυτόχρονα, θα διευρύνει περαιτέρω το εύρος των

«ΘΕΩΡΟΎΜΕ ΠΩΣ

εξειδικευμένων εξετάσεων που προσφέρει αξιοποιώντας τον πρόσφατα αποκτημένο και εγκατεστημένο εξοπλισμό του, ενώ θα προβεί και σε εγκατάσταση νέου σύγχρονου συστήματος (PACS), που θα αναβαθμίσει και θα κάνει πιο προσιτή την απεικονιστική πληροφορία – αξιολόγηση για τους ιατρούς. Ακόμη, στα σχέδια του είναι η διεύρυνση του θεσμού των πολυδύναμων κέντρων, σε συνεργασία και με άλλους φορείς και σε άλλες πόλεις, κάνοντας διαθέσιμες τις συνδυαστικά προσφερόμενες υπηρεσίες του σε όλο και περισσότερους πολίτες της ΚΔ. Σε επίπεδο αξιοπιστίας, παραμένει διαρκής η προσπάθεια του Ομίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ να παρέχει βέλτιστα αποτελέσματα επενδύοντας όχι μόνο στην ποσότητα, αλλά κυρίως στην ποιότητα των διαγνώσεων. Σκοπός μας είναι η ταύτιση του Ομίλου, των μονάδων και των ιατρών του με την ίδια την έννοια της αξιοπιστίας στη συνείδηση του πολίτη. Για αυτό και ταυτόχρονα με τις βραβεύσεις και διαπιστεύσεις που επιτυγχάνει ο Όμιλος και παράλληλα με τις επενδύσεις του σε σύγχρονο και καινοτόμο εξοπλισμό, επενδύει διαρκώς σε εμπειρία και εξειδίκευση, δημιουργώντας μια επιστημονική ομάδα ειδικών επιστημόνων και ιατρών (Βιοπαθολόγων –Μικροβιολόγων & Ακτινοδιαγνωστών) που αφενός καλύπτει ολιστικά το σύνολο των απαιτήσεων της διαγνωστικής Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, αφετέρου διασφαλίζει την αξιοπιστία αποτελεσμάτων και διαγνώσεων.

συμπεριλαμβάνονται και επενδύσεις σε ειδικές μορφές παροχής υπηρεσιών υγείας, όπως ενδεικτικά ο Ιατρικός Τουρισμός. Ένα πεδίο στο οποίο ο Όμιλος διαθέτει ήδη δική του εταιρεία με ευρεία τεχνογνωσία, και εμπειρία, που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και επεκταθεί και στην Κύπρο, βοηθώντας να καταστεί η χώρα πρότυπο κέντρο παροχής υπηρεσιών Ιατρικού τουρισμού. Ο Όμιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ θα συνεχίσει να επενδύει στηρίζοντας την κυπριακή αγορά, οικονομία και απασχολησιμότητα, παρέχοντας εύκολη πρόσβαση σε ποιοτικές, καινοτόμες και αξιόπιστες υπηρεσίες υγείας χωρίς διακρίσεις, μετουσιώνοντας σε πράξη την πεποίθηση «Είμαστε εδώ για όλη την Κύπρο».

ΕΤΟΣ ΧΡΟΝΙ Ά ΠΡΟΚΛΗΣΕ Ώ Ν

ΤΟ 2023 Η Κύπρος άλλωστε, όπως κάθε κράτος μέλος της Ε.Ε. είναι δεσμευμένη στους Στόχους «Fit for 55». Καθότι όμως τα αναγκαία μέτρα για την επίτευξη των Στόχων καθορίζονται σε εθνικό

ΑΛΛΑΓΏΝ

ως χώρα έχουμε πολλά να κάνουμε εντός του 2023 προκειμένου να πετύχουμε τις επιδόσεις που χρειάζονται.

Α

ν κάτι χαρακτήρισε την προηγούμενη χρονιά, αυτό ήταν οι απρόσμενες -και δυσάρεστεςεξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Πριν ξεπεράσουμε πλήρως την πανδημία, η έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, η αύξηση του πληθωρισμού και η εκτόξευση του κόστους ενέργειας, μεταφορών και πρώτων υλών, αποτέλεσαν τη νέα κανονικότητα. Μεγάλες οικονομίες πέρασαν ήδη σε περίοδο ύφεσης πριν το κλείσιμο του έτους, ενώ άλλες εισέρχονται στο 2023 με αναπόφευκτη αυτή την εξέλιξη. Σε αυτό το διεθνές περιβάλλον, που είναι γεμάτο προκλήσεις, η Κύπρος ασφαλώς δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστη. Ωστόσο υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις

ότι οι οικονομικές επιδόσεις της χώρας θα επιβεβαιώσουν περισσότερο τις αισιόδοξες, παρά τις απαισιόδοξες προβλέψεις. Η χώρα μας άλλωστε, λόγω του μικρού της μεγέθους, αλλά και των χαρακτηριστικών της οικονομίας της, έχει αποδείξει ότι είναι

θεμελιώδεις ανακατατάξεις, όπως συνέβη το 2013, να πετυχαίνει σε λίγα μόλις χρόνια την υπέρβαση των δυσκολιών. Αυτό δείχνει τις δυνατότητες της χώρας, των επιχειρήσεων και γενικά των Κυπρίων.

λούσε διαχρονικά προτεραιότητα των Κυπρίων. Επαφίεται επομένως στο κράτος, μέσα από τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου αλλά και τον σχεδιασμό συγκεκριμένων προγραμμάτων και την παροχή κινήτρων, να διασφαλίσει τη συνέχιση της ανάπτυξης για έναν Τομέα της Οικονομίας που απασχολεί πέραν των 35.000 επαγγελματιών. ΠΩΣ ΘΑ ΛΥΘΕΙ ΤΟ ΣΤΕΓΑΣΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ; Όπως προκύπτει από τα στατιστικά στοιχεία για το 2022, υπήρξε μείωση του αριθμού των οικοδομικών αδειών. Η εξέλιξη αυτή μπορεί να θεωρηθεί εύλογη, αν αναλογιστούμε τις συνθήκες που επικράτησαν πέρσι. Αν θέλουμε να ακριβολογούμε, η τάση αυτή δεν αναμένεται να αντιστραφεί για όσο διάστημα ο πληθωρισμός και τα επιτόκια παραμένουν υψηλά και το κράτος, πλην μεμονωμένων περιπτώσεων, δεν εφαρμόζει μία συνεκτική στεγαστική πολιτική κινήτρων. Η πιθανή συνέχιση της μείωσης των νέων κατασκευών δεν πρέπει να θεωρείται πρόβλημα που δεν αγγίζει την κοινωνία και αφορά μόνο όσους ασχολούνται επαγγελματικά με τον κλάδο. Μία από τις βασικότερες επιπτώσεις, είναι η διατήρηση των ενοικίων σε υψηλά επίπεδα, λόγω της μειωμένης διαθεσιμότητας οικιστικών μονάδων και αυξημένης παράλληλα ζήτησης. Σε αυτές τις συνθήκες τα νοικοκυριά υποχρεώνονται να διαθέτουν σημαντικό μέρος του μηνιαίου εισοδήματός τους για σκοπούς στέγασης. Η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, απευθυνόμενη στο Eurogroup έχει περιγράψει αυτό το πανευρωπαϊκό πρόβλημα, που δεν αναμένεται να λυθεί, παρά μόνο όταν αυξηθεί ο διαθέσιμος αριθμός ακινήτων. Ως Παγκύπριος Σύνδεσμος Επιχειρηματιών Ανάπτυξης Γης και Οικοδομών έχουμε επανειλημμένα αναφερθεί σε κρατικές παρεμβάσεις που θα λειτουργούσαν βοηθητικά στην αντιμετώπιση του θέματος και κατά συνέπεια στην τόνωση της κατασκευαστικής βιομηχανίας. Στόχος δεν μπορεί να είναι άλλος, παρά η αύξηση των διαθέσιμων οικιστικών μονάδων. Ο περιορισμός της φορολόγησης της κατοικίας, η χορήγηση χαμηλότοκων ή επιδοτούμενων εν μέρει από το κράτος στεγαστικών δανείων, η πολλαπλή ενίσχυση αγοραστών που επιλέγουν «πράσινες κατοικίες» αποτελούν ορισμένες

«ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΟ ΡΟΛΟ ΣΤΟ ΠΟΣΟ ΕΎΚΟΛΑ Η ΚΎΠΡΟΣ ΘΑ ΑΝΤΕΠΕΞΕΛΘΕΙ

ΑΎΤΩΝ

INTERNATIONAL VALUATION STANDARDS COUNCIL

Α

πό τους σημαντικότερους πυλώνες της κυπριακής οικονομίας είναι

το Real Estate και ο Κλάδος των Κατασκευών. Πιο συγκεκριμένα, για το έτος 2021 οι δραστηριότητες συναφείς

με Real Estate συνεισέφεραν στο 16% του συνόλου του ΑΕΠ της χώρας, ενώ το 2022 αναμένεται να κλείσει στα ίδια επίπεδα. Παρά τις συνεχιζόμενες αλλαγές και προκλήσεις (κούρεμα καταθέσεων, αναδιαρθρώσεις, ψηλά κτήρια, πανδημία, αύξηση στο κόστος των δομικών υλικών, φορολογία στη γη, φορολογίες στα κτήρια και εσχάτως και ο πληθωρισμός) το κυπριακό Real Estate ακολούθησε ανοδική πορεία και οι αξίες των ακινήτων φαίνεται να βρίσκονται στο υψηλότερο σημείο της τελευταίας δεκαετίας. Σε αρκετές περιπτώσεις (κυρίως στη Λεμεσό, ενώ ακολουθούν Λάρνακα και Πάφος) η αύξηση στις αξίες είναι τόσο μεγάλη που πλέον τα ακίνητα δεν είναι προσιτά για

των γυναικών περί τα 1.800 ευρώ / μήνα, βάσει στοιχείων από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Έχοντας υπόψη όμως ότι ένα νέο νοικοκυριό θα αποτελείται από νέους

της ηλικιακής ομάδας 25- 35 ετών μπορούμε να υποθέσουμε ότι έχουν συνολικό εισόδημα περίπου 3.000 με 3.200 ευρώ τον μήνα το ζευγάρι (λογική υπόθεση αφού σε αυτές τις ηλικίες βάσει και εργασιακής εμπειρίας, οι μισθοί είναι μικρότεροι). Με βάση τα σημερινά δεδομένα, μια κατοικία περίπου 200 τ.μ. σε προάστιο σε μια μέση περιοχή κοστίζει περίπου 400.000 ευρώ. Άρα για να την αποκτήσει το νέο ζευγάρι θα χρειαστεί 100.000 προκαταβολή και 300.000 ευρώ δάνειο. Αν υποθέσουμε επιτόκιο 6% (λογικό λόγω πληθωρισμού) και διάρκεια αποπληρωμής 25 έτη, η μηνιαία δόση δανείου είναι περί τα 1.950 ευρώ – δηλαδή πρακτικά και ουσιαστικά τα 2/3 του συνολικού εισοδήματος. Αν πάλι, υποθέσουμε δανεισμό όλου του ποσού, η μηνιαία δόση είναι σχεδόν 2.600 ευρώ (πάλι με 6% σταθερό επιτόκιο και αποπληρωμή σε 25 χρόνια). Επομένως η αγορά κατοικίας για ένα νέο ζευγάρι με το παραπάνω εισόδημα είναι πρακτικά αδύνατη. Αν κάποιος προσθέσει και τα έξοδα για τον εξοπλισμό της κατοικίας αλλά και για συντήρηση, ενέργεια κ.τλ., εύκολα μπορεί να διαπιστώσει το μέγεθος του προβλήματος. Ενώ λοιπόν οι ξένοι αγοραστές (επενδυτές ή για ιδιοκατοίκηση) συνεχίζουν να βρίσκουν την Κύπρο ελκυστικό προορισμό για αγορά ακινήτου διατηρώντας και αυξάνοντας τις αξίες σε ψηλά επίπεδα, ο εγχώριος πληθυσμός δυσκολεύεται και η κατοικία φαίνεται ως άπιαστο όνειρο.

παραπάνω πρόβλημα; Η αξία ενός ακινήτου φυσικά διαμορφώνεται από τη ζήτηση (ανάλογα με τοποθεσία, κατάσταση συντήρησης, τελειώματα, σχέδιο, branding, κ.τλ.) και φυσικά έχουμε ελεύθερη οικονομία και το κράτος δεν μπορεί και δεν δικαιούται να επεμβαίνει. Αν αναλύαμε λοιπόν την αξία σε 3 βασικές συνιστώσες θα είχαμε: Αξία γης, αξία οικιστικού ακινήτου, αξία υποδομών και βελτίωσης. Κέρδος Επιχειρηματία Ανάπτυξης Γης: Περιλαμβάνει το branding, το ρίσκο, τα έξοδα για δανεισμό του επιχειρηματία, αμοιβές για προώθηση κ.τλ.. Δεν γίνεται λοιπόν να υπάρχει ανάπτυξη αν μειωθεί το κέρδος, ενώ δεν μπορεί να υπάρξει έλεγχος σε περίπτωση υπερκερδών. Φυσικά και υπάρχουν φαινόμενα προμηθειών πέραν του 10% αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις οι αγοραστές δεν ήταν Κύπριοι. Το κέρδος των developers παραδοσιακά είναι της τάξης του 12% έως και 25% επί της μεικτής αξίας ανάπτυξης. Κατασκευαστικό Κόστος: Περιλαμβάνει τα έξοδα των υλικών, τους μισθούς του εργατικού δυναμικού μαζί με κοινωνικές ασφαλίσεις, ΓεΣΥ, αμοιβές μηχανικών και συμβούλων, κ.τλ.. Τα κατασκευαστικά υλικά σημείωσαν αύξηση της τάξης του 60% ανεβάζοντας σημαντικά και το κόστος. Μπορούμε να ελέγξουμε όμως το κόστος αυτό; Η ελεύθερη οικονομία ρυθμίζεται από μόνη της και εισάγουμε σχεδόν το 95% του συνόλου των υλικών, οπότε και πάλι δεν μπορούν να γίνουν πολλά πράγματα όσο συνεχίζει να υπάρχει ο ίδιος τρόπος κατασκευής και δεν προωθούνται λύσεις τύπου 3D printing. To σύνολο του κατασκευαστικού κόστους είναι κατά κανόνα περί το 40 με 60% επί του συνόλου της μεικτής αξίας ανάπτυξης. Αξία γης: Άφησα επίτηδες τελευταία την αξία της γης γιατί ίσως είναι και η μόνη συνιστώσα που θα μπορούσαν οι πολιτικοί να επηρεάσουν. Η γη στην Κύπρο είναι υπερφορολογημένη. Για κάθε συναλλαγή έχουμε φόρο κεφαλαιουχικών κερδών, μεταβιβαστικά τέλη και προστέθηκε και το ΦΠΑ για να δυσκολέψει ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Η αξία της γης είναι συνήθως το 20 με 30% επί της μεικτής αξίας ανάπτυξης. Τα μέτρα που θα μπορούσαν να ληφθούν για να «μειώσουν» την αξία της γης (χωρίς να μπορεί να ανακληθεί κάποια από τις υφιστάμενες φορολογίες) φαίνεται να είναι τα εξής δυο: Το πιο ριζοσπαστικό είναι η φορολόγηση του αδρανούς

πλούτου. Είναι γεγονός πως υπάρχει μεγάλη κατακράτηση γης και ως συνέπεια - ασυνέχεια του αστικού ιστού. Ακόμη και σε βασικούς εμπορικούς οδικούς άξονες των πόλεων με τον επιτρεπόμενο αριθμό ορόφων να είναι 8 και πάνω, παρατηρούμε ισόγεια κτήρια και κενά οικόπεδα. Σε αμιγώς οικιστικές ζώνες παρατηρούνται χιλιάδες τετραγωνικά «χωραφιών» που δεν έχουν καν διαχωριστεί σε οικόπεδα. Ενώ λοιπόν ο φόρος αγριεύει όταν πρόκειται να αναπτυχθεί / πωληθεί ένα τεμάχιο, κοιμάται σχετικά όταν η γη παραμένει αδρανής, αφού ο Φόρος Ακίνητης Ιδιοκτησίας είναι αρκετά χαμηλός. Αν λοιπόν αυξηθεί ο φόρος αυτός, κάποιοι από τους ιδιοκτήτες θα πιεστούν και θα διαθέσουν τα τεμάχιά τους αυξάνοντας την προσφορά γης και οι αξίες αναμένεται να μειωθούν λόγω της αύξησης της προσφοράς. Είναι εφικτό όμως ένα τέτοιο μέτρο; Βάσει της διάρθρωσης του πολιτικού συστήματος και του lobbying των μεγαλοϊδιοκτητών γης θα έλεγα πως είναι δύσκολο. Σε μια ποιο φιλελεύθερη προσέγγιση, μια λύση θα ήταν η αύξηση του επιτρεπόμενου συντελεστή δόμησης. Αν διπλασιάσουμε για παράδειγμα τους υφιστάμενους συντελεστές και αν οι αξίες γης παραμείνουν σταθερές, απλοϊκά επιτυγχάνουμε μείωση του κόστους γης στη συνολική μεικτή ανάπτυξη της τάξης του 50% και συνολική μείωση της τάξης του 10 με 15%. Είναι αρκετό όμως αυτό για να είναι προσιτή η κατοικία; Μάλλον όχι. Είναι εύκολο ακόμη να διπλασιάσουμε το Συντελεστή Δόμησης σε μια περιοχή (άρα πρακτικά καταργούμε τις κατοικίες και η ανάπτυξη περιορίζεται σε διαμερίσματα); Σίγουρα όχι, αν αναλογιστούμε τις συνέπειες στα υφιστάμενα κτήρια και τις συνθήκες ζωής, ενώ δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και την έλλειψη υποδομών στις σημερινές πόλεις. Βάσει της -σίγουρα επιφανειακής- ανάλυσης παραπάνω διαπιστώνουμε πως η μέγιστη μείωση στις αξίες μέσω ρηξικέλευθων ίσως και ακραίων παρεμβάσεων για την αξία της γης το μέγιστο που θα μπορούσε να επιφέρει είναι συνολική μείωση της τάξης του 10% (και κατά πάσα πιθανότητα θα είναι κάτι προσωρινό) που δεν είναι σε καμία περίπτωση η λύση στο πρόβλημα. ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ Ως κατακλείδα λοιπόν στο πρόβλημα προσιτότητας της κατοικίας θα εισηγούμουν μια πιο ολιστική λύση: • Προσαρμογή σε μικρότερου μεγέθους οικιστικές μονάδες – ο καλύτερος σχεδιασμός και πιο οικονομικοί μέθοδοι κατασκευής θα βοηθούσαν. Τα προγράμματα σπουδών των αρχιτεκτονικών σχολών και των σχολών μηχανικών γενικότερα θα πρέπει να προσαρμοστούν ανάλογα. • Δημιουργία υποδομών στις πόλεις, ώστε να μπορεί να αυξηθεί η πυκνότητα του πληθυσμού χωρίς να υποβαθμίζεται το βιοτικό επίπεδο. • Δικαιοσύνη και ισονομία στην κατανομή των φορολογικών βαρών. Αναφορικά με τα ακίνητα να μη φορολογούνται κατά την αποξένωση / απόκτηση αλλά να υπάρχει και φορολόγηση της αδρανούσας γης (οικιστικά

ο 2022 ήταν μια ιδιαίτερη χρονιά για την Κύπρο αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο αφού σημαδεύτηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ήταν επίσης ουσιαστικά η χρονιά κατά την οποία έχουν ανά το παγκόσμιο αρθεί τα περιοριστικά μέτρα τα οποία λήφθηκαν λόγω της πανδημίας COVID-19. Φαίνεται ότι η πανδημία έχει κλείσει τον κύκλο της, αν και οι αναταράξεις που προκάλεσε στην παγκόσμια οικονομία είναι ακόμη μαζί μας. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΤΑΣΙΜΟΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ Όσον αφορά τα κυριότερα προβλήματα/προκλήσεις που θα κληθεί να διαχειριστεί η νέα κυβέρνηση, κορυφαίο ζήτημα είναι η αντιμετώπιση του στασιμοπληθωρισμού (υψηλού πληθωρισμού και εύθραυστης ανάπτυξης) ως απότοκο της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία. Αυτό σε συνδυασμό με την αύξηση των επιτοκίων θα πιέσει πολύ τα νοικοκυριά και το δημόσιο. Για το 2022 η κυπριακή οικονομία έδειξε ανθεκτικότητα, αλλά το 2023 οι πιέσεις θα ενταθούν. Συνεπώς απαιτείται η συνέχιση της προσπάθειας εκσυγχρονισμού του κράτους, απλοποίησης και Ψηφιοποίησης των διαδικασιών ακολουθώντας την αρχή του Leonardo da Vinci «Simplicity is the ultimate sophistication». Η συνταγή είναι απλή: απλοποίηση, έξυπνες ρυθμίσεις και πολιτική βούληση για αποτελεσματική επιβολή. Απαραίτητα συστατικά είναι η ύπαρξη οράματος, η Ψηφιοποίηση και η μάχη για αλλαγή κουλτούρας και νοοτροπιών. Επίσης δεν θα πρέπει να κάνουμε εκπτώσεις σε μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς και στόχους προς όφελος του κοινού καλού, χάριν μικροπολιτικών και βραχυπρόθεσμων επιδιώξεων.

Ο ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Το δεύτερο αφορά τις τιμές της ενέργειας και ειδικότερα του ηλεκτρισμού και την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Σ’ αυτόν τον τομέα ως ΕΤΕΚ έχουμε εισηγηθεί δέσμη προτάσεων όπως: Κύμα ανακαινίσεων με πρωταγωνίστριες τις τράπεζες, ενεργειακές κοινότητες και αξιοποίηση του ήλιου και των ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) με τρόπο που να επωφελείται το σύνολο της κοινωνίας και όχι μόνο ορισμένοι επιχειρηματίες. Το ΕΤΕΚ κατέθεσε επίσης εισηγήσεις για να διαφοροποιηθούν παράμετροι του μοντέλου της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, το οποίο δημιουργεί τις προϋποθέσεις απροσδόκητων κερδών σε ορισμένους παραγωγούς ΑΠΕ και τους συνδεδεμένους με αυτούς προμηθευτές. ΠΡΟΣΙΤΗ ΣΤΕΓΗ Το τρίτο το οποίο σίγουρα θα είναι εξαιρετικής σημασίας ζήτημα της επόμενης διακυβέρνησης είναι το θέμα της προσιτής στέγης. Στον τομέα αυτό τα πράγματα είναι δύσκολα. Μαγικές και εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν αλλά θεωρούμε ότι το κλειδί βρίσκεται σε μια ολιστική προσέγγιση. Στοιχεία της προσέγγισης αυτής αφορούν τη θεσμοθέτηση εργαλείων αλλά και κίνητρων/αντικινήτρων για ενεργοποίηση αδρανούσας/περίκλειστης γης, τις ανακαινίσεις και την ένταξη κενών και εγκαταλειμμένων κτηρίων στην αγορά στέγης. Επίσης αξιολογούνται εναλλακτικοί τρόποι δόμησης και διαφοροποίηση οικοδομικών απαιτήσεων οι οποίες προσθέτουν κόστος, χωρίς να δημιουργούν επιπρόσθετη αξία.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Σε ό,τι αφορά τις κατασκευές θα πρέπει να γίνει διαχωρισμός, των δημόσιων έργων και των ιδιωτικών έργων, καθώς δεν υπάρχει ομοιογένεια. Κατά την τρέχουσα χρονιά φαίνεται πως υπάρχουν μεγάλα δημόσια κατασκευαστικά έργα σε φάση κατασκευής. Κυρίως αυτά αφορούν υπεραστικούς ή και μεγάλους αυτοκινητόδρομους/δρόμους. Συγκυριακά υπάρχει και αριθμός μεγάλων δημόσιων οικοδομικών έργων (κτήρια), τα οποία είναι ώριμα εδώ και πολύ καιρό και θα στεγάσουν κρατικές υπηρεσίες ή αφορούν άλλες επείγουσες υποδομές και τα οποία είναι και αυτά σε φάση υλοποίησης. Να σημειωθεί πως διανύουμε έτος προεδρικών εκλογών, αλλά και ότι αρκετά δημόσια έργα χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης, το οποίο έχει στενά και αυστηρά χρονικά πλαίσια για την υλοποίηση, κάτι που μάλλον σχετίζεται με την τρέχουσα συγκυρία και κατάσταση. Το γεγονός ότι μεγάλο μέρος των αναπτυξιακών δαπανών σε κατασκευαστικά έργα συνεχίζει να αφορά δρόμους είναι κάτι που επίσης πρέπει να προβληματίσει. Για τα ιδιωτικά έργα το σκηνικό είναι κάπως διαφορετικό. Το υψηλό κόστος βασικών οικοδομικών υλικών, η αύξηση της τιμής της ενέργειας και η αύξηση των δανειστικών επιτοκίων έχουν οδηγήσει σε μούδιασμα και μείωση της κατασκευαστικής δραστηριότητας. Απαιτείται προσοχή, καθώς μπορεί η αυξημένη δραστηριότητα σε δημόσια έργα να υποκαθιστά σε όγκο τη μείωση της κατασκευαστικής δραστηριότητας ιδιωτικών έργων, αλλά από πλευράς κατανομής υπάρχει πρόβλημα. Καλώς ή κακώς τα μεγάλα κατασκευαστικά έργα του Δημοσίου υλοποιεί ένας πολύ μικρός αριθμός εργοληπτικών εταιρειών. Συνεπώς επιβάλλεται καλύτερος προγραμματισμός σε σχέση με την προκήρυξη μεγάλων δημόσιων έργων, έτσι ώστε να υπάρχει καλύτερη χρονική κατανομή αλλά και πιο ισορροπημένη κατανομή σε ό,τι αφορά το μέγεθος των έργων. Με αυτό τον τρόπο υπάρχει μεγαλύτερη ανταποδοτικότητα

του δημόσιου χρήματος και λιγότερες ανισορροπίες στον κλάδο. Σε ό,τι αφορά τώρα τον Τομέα Ανάπτυξης Γης και πάλι θα πρέπει να γίνει διαχωρισμός. Της ντόπιας αγοράς και της αγοράς που απευθύνεται σε ξένους. Και εδώ παρατηρείται μια ανισορροπία. Η ντόπια αγορά παγκύπρια είναι αρκετά μουδιασμένη, λόγω της οικονομικής αβεβαιότητας, της αύξησης των επιτοκίων και της αύξησης της τιμής κατασκευαστικών υλικών και της ενέργειας. Η αναμενόμενη αλλαγή των κριτηρίων μειωμένου ΦΠΑ για πρώτη κατοικία θα επιδεινώσει περαιτέρω την κατάσταση. Από την άλλη σε συγκεκριμένες αστικές περιοχές η ζήτηση που αφορά ικανοποίηση των αναγκών που δημιουργεί η πολιτική του headquartering τόσο σε γραφειακούς χώρους όσο και για ικανοποίηση στεγαστικών αναγκών των στελεχών που θα εγκατασταθούν στη Δημοκρατία έχει αυξήσει την κατασκευαστική δραστηριότητα για τις συγκεκριμένες αυτές αναπτύξεις. Και εδώ απαιτείται προσοχή. Οι ανισορροπίες στον Τομέα Ανάπτυξης Γης δεν είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμες, η όποια ανάπτυξη δεν κατανέμεται δίκαια και τέλος δημιουργούνται παράπλευρα μελλοντικά προβλήματα… όπως η επιδείνωση του προβλήματος της προσιτής στέγης. Σε σχέση με το μέλλον τώρα. Ο Κλάδος των Κατασκευών θα πρέπει να ενισχύσει τη ανθεκτικότητά του. Οι προκλήσεις της Ψηφιοποίησης, Πράσινης Μετάβασης και Κυκλικής Οικονομίας είναι ακόμη μπροστά του. Σε αυτές προστίθεται και η πρόκληση προσέλκυσης ικανοποιητικού αριθμού καλά καταρτισμένων τεχνιτών / επιστατών / εργοδηγών. Από πλευράς κυβέρνησης πρέπει να ληφθούν μέτρα τα οποία να μειώσουν τις ανισορροπίες του κλάδου. Επίσης σημειώνεται πως η τρέχουσα αυξημένη σε αξία κατασκευαστική δραστηριότητα δημόσιων έργων είναι μάλλον συγκυριακή. Απαιτούνται πιο βιώσιμες και αειφόρες προσεγγίσεις. Μεταρρυθμίσεις, νομοθετικές πρωτοβουλίες και πολιτικές των οποίων η τελική έκβαση σχετίζεται, θα επηρεάσει το πώς θα είναι τα επόμενα χρόνια ο Κλάδος των Κατασκευών / Τομέας Ανάπτυξης Γης, είναι η εγκαθίδρυση και λειτουργία των επαρχιακών Αρχών Αδειοδότησης και ελέγχου της ανάπτυξης, το στοίχημα της Νέας Πολιτικής Αδειοδότησης και της συνυφασμένης με αυτό ηλεκτρονικής υποβολής και διαχείρισης της διαδικασίας αδειοδότησης (σύστημα ΙΠΠΟΔΑΜΟΣ), το κύμα ενεργειακών ανακαινίσεων, η θεσμοθέτηση της τακτικής επιθεώρησης οικοδομών που θα οδηγήσει σε κουλτούρα προληπτικής συντήρησης και επιδιορθώσεων, το νομοσχέδιο που αφορά τις κοινόκτητες οικοδομές το οποίο επιχειρεί να λύσει υφιστάμενα προβλήματα και στρεβλώσεις, ο ρόλος και η συμβολή των δημόσιων έργων (έμφαση στην ποιότητα, καλύτερος και πιο μακρόπνοος προγραμματισμός, καλύτερη κατανομή χρονικά και σε μεγέθη) και η ανάληψη πρωτοβουλιών που

ΧΡΟΝ Ί Α ΠΡΟΚΛΗΣ Έ ΩΝ

σωστής στρατηγικής, η οποία θα ανταποκρίνεται στα «σημερινά» «θέλω» και «πιστεύω» των καταναλωτών. Ο τρόπος και τα μέσα επικοινωνίας εξαρτώνται αποκλειστικά από τον κοινό-στόχο της κάθε επιχείρησης. Όσον αφορά τα μέσα με τα οποία θα πρέπει να επικοινωνήσει ένα προϊόν ή υπηρεσία, αυτό μπορεί να σημαίνει από τηλεόραση, διαδικτυακά μέσα και κοινωνικά δίκτυα, ραδιόφωνο, τύπο, πινακίδες ή ακόμα και διοργάνωση ή συμμετοχή σε εκδηλώσεις/ εκθέσεις, αρθρογραφία, συνεντεύξεις και πολλά άλλα. Τα μηνύματα και το δημιουργικό μιας εκστρατείας πρέπει να βασίζονται σε σωστή στρατηγική. Ο κόσμος πλέον δεν θέλει να βλέπει ή να ακούει περιαυτολογίες. Θέλει να μάθει πώς το προϊόν ή η υπηρεσία θα μπορέσει να στηρίξει ή να βοηθήσει τον ίδιο. Υπάρχει επίσης μια έντονη τάση ο κόσμος Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΒΑΣΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΑ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Χρειάζεται εξυπνάδα, καθαρό μυαλό, κατανόηση και εκτίμηση των δεδομένων και τόλμη για να μπορέσει η Κύπρος να μη φτάσει στα χάλια του 2013.

να προτιμά προϊόντα ή υπηρεσίες ΤΗΣ ΔΈΣΠΩΣ Λ Έ ΥΚΑΡΊΤΗ ΠΡΟΈΔΡΟΥ ΣΥΝΔΈΣΜΟΥ ΔΙΑΦΉΜΙΣΉΣ ΚΑΙ ΈΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΥΠΡΟΥ

ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑ

–

περιβαλλοντικά, κοινωνικά, κ.λπ.. Και αυτό πρέπει να είναι αναπόσπαστο μέρος της Στρατηγικής όλων των επιχειρήσεων. Τα μέλη του ΣΔΕΚ έχουν και τις γνώσεις και τη δημιουργικότητα και είναι σε θέση να στηρίξουν τις επιχειρήσεις σε αυτό το πολύ σημαντικό εγχείρημα. Η βασική πρόκληση για τη νέα κυβέρνηση είναι η διαχείριση της οικονομίας και η στήριξη καταναλωτών και επιχειρήσεων, η οποία βασίζεται 100% στη διαχείριση της οικονομίας. Με μια δυνατή οικονομία το κράτος θα μπορεί να στηρίξει τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις. Αν η οικονομία δεν το επιτρέψει θα έχουμε τεράστια προβλήματα. Χρειάζεται εξυπνάδα, καθαρό μυαλό, κατανόηση και εκτίμηση των δεδομένων και τόλμη για να μπορέσει η Κύπρος να μη φτάσει στα χάλια του 2013. ΖΗΤΗΜΑΤΑ

μας, το οποίο ήδη συζητήσαμε με το γραφείο του Γενικού Λογιστή, και ήδη βάλαμε κάποιες προδιαγραφές, είναι η ανάθεση των εκστρατειών του κράτους στη βάση της αποδοτικότητας των προτάσεων και όχι μόνο στη βάση της χαμηλότερης τιμής. Αρκετοί

φορείς που στο παρελθόν προχώρησαν σε ανάθεση στη βάση της χαμηλότερης τιμής, έχουν σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις με τον ΣΔΕΚ εκφράσει προβληματισμό για την επιλογή αυτή και πλέον προσπαθούν να «κτίσουν» στις προκηρύξεις ποιοτικά εχέγγυα και προδιαγραφές. • Ένα άλλο θέμα είναι η τροποποίηση της νομοθεσίας ώστε να επιτρέπει σε εταιρείες να προχωρούν με ενέργειες δώρων προς τους καταναλωτές. Αυτό θα στηρίξει και τις επιχειρήσεις, αλλά κυρίως τους καταναλωτές. Έχουμε έρθει σε επικοινωνία με τους αρμόδιους φορείς που κατανοούν ότι οι οικονομικές συνθήκες συνηγορούν για την αλλαγή της νομοθεσίας ώστε να επιτρέπεται σε επιχειρήσεις να ανταμείβουν τους πελάτες τους με δώρα, η διάθεση των οποίων γίνεται με κλήρωση. • Σε συνεργασία με την Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου θεωρούμε ότι θα ήταν σκόπιμο να υπάρξουν αλλαγές στη νομοθεσία, ώστε τα ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο σε τηλεόραση και ραδιόφωνο να μπορούν πιο εύκολα και άμεσα να προσεγγίσουν το καταναλωτικό κοινό. Στο πλαίσιο αυτό θα συνδράμουμε στην προσπάθεια αυτή με προτάσεις και εισηγήσεις προς την Αρχή για να προταθούν αλλαγές στη νομοθεσία. Θα ήταν καλό να μελετηθούν οι διάφορες νομοθεσίες που υπάρχουν στην Ευρώπη και σε άλλες αναπτυγμένες χώρες και να γίνουν αλλαγές σε νομοθεσίες που τυχόν εμποδίζουν την ανάπτυξη εταιρειών.

ΚΥΡΙΑΚΌΣ E. ΓΕΩΡΓΙΌΥ Εργάτης Γνώσης

Με την αλλαγή του έτους είθισται να γίνεται ένας απολογισμός του απερχόμενου και μια εκτίμηση για το επερχόμενο. Οι μόνες σταθερές των καιρών είναι η αβεβαιότητα και η αλλαγή και με αυτές θα πρέπει να πορευτούμε. Η απαισιόδοξη επιστήμη των οικονομικών για ακόμη μια φορά αποτελεί ταυτόχρονα μια πυξίδα και ένα εργαλείο ανάλυσης των δεδομένων και αναζήτησης των δεδομένων. Παρά τις νότες αισιοδοξίας από διάφορες πλευρές θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και λίγο συντηρητικοί ως προς τις προβλέψεις και έτσι να είμαστε λίγο πιο ασφαλείς. Η παγκόσμια οικονομία είναι πιθανό να οδεύει σε μια νέα ύφεση και συνολικά σε μια εποχή δυσκολιών οντολογικής φύσεως. Οι λόγοι της αβεβαιότητας έχουν να κάνουν με την πανδημία που ενώ έχει υποχωρήσει δεν φαίνεται να έχει εξαλειφθεί και μάλλον θα μας ταλαιπωρεί για κάποιο ακόμη διάστημα. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν προβλέπεται να λήξει σύντομα και αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις την παγκόσμια οικονομία και ιδιαίτερα την ευρωπαϊκή. Σε αυτά θα πρέπει να συνυπολογισθούν και κάποιες δομικές αδυναμίες της οικονομίας στο τοπικό και διεθνές επίπεδο. Φαίνεται να βρισκόμαστε για ακόμη μια φορά μπροστά σε μια νέα δομική αναδιάταξη της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία δεν επηρεάζει μόνο τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα της οικονομίας αλλά και τον τριτογενή.

Η ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΤΟΥ ΥΨΗΛΟΥ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ

Σε μακροοικονομικό επίπεδο ο υψηλός πληθωρισμός, της τάξης του 10%, δεν φαίνεται να είναι ένα συγκυριακό φαινόμενο που σύντομα θα αναστραφεί. Αυτή ήταν η αντίδραση όταν πρωτοξεκίνησε η ανοδική τάση του πληθωρισμού, τότε που πολλοί υποστήριξαν ότι ήταν απλώς το προσωρινό αποτέλεσμα του τρόπου επανεκκίνησης των οικονομιών που δημιούργησε μια απότομη αύξηση της ζήτησης, η προσφορά δεν μπορούσε άμεσα να ανταποκριθεί και το αποτέλεσμα ήταν η αύξηση των τιμών. Τώρα αποδεικνύεται ότι υπάρχει μια πιο δομική διάσταση στον πληθωρισμό, που κυρίως έχει να κάνει με την προσφορά, τα προβλήματα στην οργάνωση των εφοδιαστικών αλυσίδων και το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις προσπαθούν να διατηρήσουν υψηλά περιθώρια λειτουργικών κερδών ή και να καλύψουν ζημίες των προηγούμενων ετών, μέσα από συνεχείς αυξήσεις των τιμών. Σε αυτή τη λογική η προσπάθεια συγκράτησης του πληθωρισμού με τις συνεχείς αυξήσεις των επιτοκίων ίσως να μην είναι η σοφότερη πολιτική. Δυστυχώς ο πληθωρισμός δημιουργεί πλήθος προβλημάτων και υπονομεύει την κοινωνική συνοχή, καθώς λειτουργεί και ως μηχανισμός αναδιανομής εισοδήματος σε βάρος των λαϊκών στρωμάτων. Δεν είναι τυχαίο ότι, ιδίως στην Ευρώπη, ήδη η «κρίση του κόστους ζωής» ιδιαίτερα όσον αφορά το υψηλό κόστος ενέργειας αποτελεί σημαντική παράμετρο κοινωνικής

Quo Vadis Oeconomia?

ΣΕ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚ Ο ΕΠ Ι ΠΕΔΟ Ο ΥΨΗΛ Ο Σ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜ Ο Σ, ΤΗΣ ΤΑ ΞΗΣ ΤΟΥ 10%, ΔΕΝ ΦΑ Ι ΝΕΤΑΙ ΝΑ Ε Ι ΝΑΙ Ε ΝΑ ΣΥΓΚΥΡΙΑΚ Ο ΦΑΙΝ Ο ΜΕΝΟ ΠΟΥ Σ Υ ΝΤΟΜΑ ΘΑ ΑΝΑΣΤΡΑΦΕ Ι

δυσαρέσκειας και συχνά πολιτικής κρίσης. Οι εργαζόμενοι σε διάφορες χώρες και επαγγελματικούς χώρους έχουν αρχίσει να αντιδρούν δυναμικά ζητώντας την αποκατάσταση του χαμένου εισοδήματός τους και του επιπέδου ζωής τους. Τις τελευταίες δεκαετίας η κατανομή του εθνικού εισοδήματος ευνοεί τις πλουσιότερες τάξεις εις βάρος των εργαζομένων. Είναι γενικά παραδεκτό ότι ο υψηλός πληθωρισμός έχει δυσμενείς παρενέργειες στην ομαλή λειτουργία της οικονομίας και επομένως αναγκάζει τις κυβερνήσεις και τις κεντρικές τράπεζες να προχωρήσουν σε μια αντιπληθωριστική πολιτική και αυτό κατεξοχήν σημαίνει, μια πολιτική υψηλότερων επιτοκίων και μείωση της ρευστότητας ώστε να περιορισθεί η ζήτηση και να μειωθεί ο πληθωρισμός. ΜΕ Ι ΩΣΗ ΔΑΠΑΝ Ω Ν, ΕΠΕΝΔ Υ ΣΕΩΝ ΚΑΙ ΔΑΝΕ Ι ΩΝ Σε ένα τέτοιο περιβάλλον οι χώρες, οι επι-

χειρήσεις και τα νοικοκυριά περιορίζουν τα έξοδα, τις επενδύσεις και τα δάνεια ώστε να υπάρξει μείωση της ζήτησης και υποχώρηση των τιμών. Μικρή σημασία έχει ότι η τρέχουσα αύξηση του πληθωρισμού δεν προέρχεται από τη ζήτηση, όπως έχουμε σημειώσει πιο πάνω. Για τις κεντρικές τράπεζες είναι πρακτικά αδύνατο να αποφύγουν μια πολιτική δραστικής αύξησης των επιτοκίων μεταξύ 50 και 75 Μονάδες βάσης ή 0,50 – 0,75% σε σύντομα, τακτά χρονικά διαστήματα. Ως αποτέλεσμα τα υψηλά επιτόκια οδηγούν στην επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας, προσελκύουν κεφάλαια από την περιφέρεια προς το αναπτυγμένο κέντρο (σε ασφαλέστερες επενδύσεις) και αυξάνουν το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους σε όλα τα επίπεδα. Η απληστία, η άγνοια και ο ελλιπής θεσμικός έλεγχος έχουν συνδράμει ώστε τις τελευταίες δεκαετίες να δημιουργηθούν, σε διάφορες αγορές φαινόμενα που εξελίχθηκαν σε «φούσκες». Το είδαμε με διάφορες παραλλαγές χρηματιστηριακών φουσκών στις αρχές του αιώνα ( dot.com bubble και την καταστροφή του κυπριακού και του ελληνικού χρηματιστηρίου), τις αγορές τιτλοποιημένου ιδιωτικού χρέους που οδήγησε στην κατάρρευση της Lehman Brothers και ακολούθως την παγκόσμια κρίση του 2008 – 2015, με τις αγορές ενέργειας και πολύ πρόσφατα με τις αγορές κρυπτονομισμάτων. Ένα τελευταίο παράδειγμα αφορά τις αγορές ομολόγων, με πιο χαρακτηριστική πρόσφατη περίπτωση τα όσα έγιναν στη Μεγάλη Βρετανία που οδήγησαν και στην κατάρρευση της

κυβέρνησης της Liz Truss μέσα σε 45 μέρες από την ανάληψη της εξουσίας. Το πρόβλημα με τα ομόλογα είναι σημαντικό, γιατί ενώ παραδοσιακά αποτελούσαν το σίγουρο θεμέλιο ενός καλού χαρτοφυλακίου, πλέον αντιμετωπίζονται περισσότερο ως βάση για την ανάπτυξη ιδιαίτερα επιθετικών πρακτικών στις αγορές, οι οποίες εμπεριέχουν τον κίνδυνο να οδηγήσουν σε σοβαρή κρίση ρευστότητας με αντίκτυπο στο σύνολο της οικονομίας. Βεβαίως αν δεν μπορείς να εμπιστευθείς τα ομόλογα τι θα εμπιστευθείς ως σταθερή και ασφαλή επένδυση; ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΌΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣ Ι Α Η παραγωγικότητα είναι μια πολύ σημαντική, αν και μάλλον παραγνωρισμένη πα-

ράμετρος, η οποία καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη της οικονομίας. Από τη δεκαετία του 1970 άρχισε ένας διάλογος για το παράδοξο της παραγωγικότητας. Τότε είχε να κάνει με τη συνεισφορά της πληροφορικής στην παραγωγικότητα και την ανάπτυξη της οικονομίας (η οποία αποδείχτηκε σημαντικά θετική ιδιαίτερα όταν συνδυασθεί με αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των οργανισμών). Η τρέχουσα εκδοχή του «παράδοξου της παραγωγικότητας», αφορά ότι στον αναπτυγμένο κόσμο οι ρυθμοί αύξησης της παραγωγικότητας είναι μικρότεροι σε σχέση με προηγούμενες ιστορικές περιόδους παρά την εξέλιξη της τεχνολογίας. Αυτό έχει να κάνει με διάφορες παραμέτρους, όπως την αυξημένη βαρύτητα των υπηρεσιών, όπου η εργασία και ο ανθρώπινος νους δεν μπορούν τόσο εύκολα να αντικατασταθούν από μηχανικές λειτουργίες και την τεχνολογία. Επίσης αρκετές ψηφιακές τεχνολογικές εξελίξεις δεν σημαίνουν απαραίτητα την παραγωγή μεγαλύτερου όγκου αγαθών με μικρότερη εργασία. Ακόμη υπάρχει η εγγενής αδυναμία μέτρησης της παραγωγικότητας στις υπηρεσίες ιδιαίτερα σε σχέση και με την ποιότητα. Σε κάποιο βαθμό η μειωμένη παραγωγικότητα περιορίζει και τις αυξήσεις στα εισοδήματα των εργαζομένων και έτσι διογκώνεται η διαφορά μεταξύ του πλούτου των εργαζομένων και των εργοδοτών. Το γεγονός όμως παραμένει ότι μια οικονομία χωρίς τομές στην παραγωγικότητα

-

τότητες διεύρυνσης της κερδοφορίας με όρους παραγωγής. Έχοντας αυτό υπόψη συχνά οι επιχειρήσεις αυξάνουν τα συνολικά τους κέρδη μέσα από χρηματιστηριακές επενδύσεις που υπόσχονται υψηλές αποδόσεις αλλά εμπεριέχουν αυξημένο κίνδυνο από «απότομες» διορθώσεις. Αυτή η δραστηριότητα εμπεριέχει τον κίνδυνο μιας νέας στασιμότητας που θα επιτείνει το φαινόμενο που καταγράφηκε μετά την κρίση του 2008 όταν η ανάκαμψη ήταν γενικά αναιμική. Συναφής με το παράδοξο της παραγωγικότητας είναι και ένα άλλο παράδοξο αυτό της εργασίας. Μετά την πανδημία παρατηρείται το φαινόμενο της μειωμένης ανεργίας στην οικονομία αλλά και η διαθεσιμότητα κενών θέσεων εργασίας σε τομείς που έχουν πληγεί από την πανδημία όπως η ξενοδοχειακή και επισιτιστική βιομηχανία. Με την επιστροφή σε κανονικούς ρυθμούς της οικονομίας πολλοί εργαζόμενοι στους τομείς αυτούς επέλεξαν να απέχουν από την αγορά εργασίας ή να παραμείνουν σε τομείς όπως το εμπόριο και οι υπηρεσίες οι οποίες αποδείχτηκαν πιο ανθεκτικοί. Έτσι παρατηρούνται σε παγκόσμιο επίπεδο κενές θέσεις εργασίας. Παράλληλα πολλές εταιρείες στους τομείς των υπηρεσιών, των τραπεζικών υπηρεσιών, της πληροφορικής και των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης έχουν ανακοινώσει μαζικές απολύσεις προσωπικού ενίοτε μέχρι και 20% των εργαζομένων σε μια προσπάθεια να μειώσουν το κόστος του προσωπικού ως αποτέλεσμα του μειωμένου κύκλου εργασιών ( κύρια από διαφημίσεις) και της αναμενόμενης, επερχόμενης ύφεσης. Σε αρκετές περιπτώσεις οι μειώσεις αφορούν σε αλλαγές στο επιχειρηματικό μοντέλο όπως την περίπτωση του τραπεζικού τομέα με την έμφαση στην ψηφιακή τραπεζική, άλλες όμως αφορούν την παραδοχή ότι το υφιστάμενο επιχειρηματικό μοντέλο έχει κλείσει τον κύκλο του όπως στην περίπτωση της Meta (Facebook) η οποία απολύει 10.000 ανθρώπους ή 13% του προσωπικού. Άλλες πολύ γνωστές εταιρείες αφορούν την Amazon, Microsoft,

Twitter, H&M, Tesla, GP Morgan, Gap και τη Novartis . H τάση αυτή μπορεί και να είναι μη αναστρέψιμη μια και πολλές εταιρείες φαίνεται να επαναξιολογούν τις στρατηγικές τους.

ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚ Ε Σ ΔΙΑΣΤΑ ΣΕΙΣ Σε όλες αυτές τις αντιθέσεις έρχονται να προστεθούν και νέες γεωπολιτικές διαστάσεις. Ανεξαρτήτως της έκβασης της σύγκρουσης στην Ουκρανία, είναι σαφές ότι οι κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας θα διατηρηθούν και θα συνεχίσουν να επηρεάζουν την παγκόσμια οικονομία σε τρεις τουλάχιστον τομείς, αυτούς της ενέργειας των λιπασμάτων και των τροφίμων (δημητριακά, σπορέλαια, ζωοτροφές και κατ’ επέκταση παραγωγή γάλακτος και άλλα ζωικά προϊόντα). Το ίδιο ισχύει και για την προσπάθεια των ΗΠΑ να περιορίσουν την πρόσβαση της Κίνας σε υψηλή τεχνολογία και τη μείωση της δύναμής της στην παγκόσμια αγορά. Και αυτές είναι αλλαγές που επηρεάζουν τις δυναμικές της παγκόσμιας οικονομίας, ακόμη και με τη μορφή «παρενεργειών» όπως το υψηλότερο κόστος ενέργειας. Πάνω από όλα ανοίγουν το ενδεχόμενο εκτεταμένων αναδιατάξεων στις εφοδιαστικές αλυσίδες που μπορεί και να σημαίνουν και μεγαλύτερό κόστος ή λιγότερες «ευκολίες» για ορισμένες από τις δυτικές πολυεθνικές. Μια τάση που παρατηρείται έντονα είναι η επιστροφή των βιομηχανικών μονάδων στην Ευρώπη και ΗΠΑ σε μια προσπάθεια να μειώσουν την εξάρτηση και αντιγραφή προϊόντων από την Κίνα αλλά τη μείωση του κόστους και χρόνου αποστολής. Αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στους τομείς της τεχνολογίας. Αυτό εξηγεί επίσης και την προσεκτική στάση ή και ταλάντευση ιδίως των ΗΠΑ ως προς τον βαθμό στον οποίο θα κλιμακώσουν ιδίως σε σχέση με την αντιπαράθεση με την Κίνα. Οι ΗΠΑ φαίνεται ότι έχουν

Ιαπωνία, η Αυστραλία και ο Καναδάς και η Νότιος Κορέα μεταξύ άλλων. Σε αυτό τον σχεδιασμό δεν φαίνεται να υπάρχει χώρος για τη Ρωσία, την Κίνα, το Ιράν αλλά και μέχρι πρότινος συμμάχους όπως την Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία χώρες οι οποίες φαίνεται να προωθούν μια πιο ανεξάρτητη και καιροσκοπική πολιτική. Υπάρχει όμως αυξημένος χώρος για την Ελλάδα και την Κύπρο ως «προκεχωρημένα φυλάκια» της Δύσεως στην περιοχή, κατά το πρότυπο του Ισραήλ και ίσως της Αιγύπτου. Η σταθερότητα, η σοβαρότητα και η μετριοπάθεια που επιδεικνύουν οι δύο χώρες τους επιτρέπουν ένα αυξημένο ρόλο και μεγαλύτερη ασφάλεια έναντι της γείτονος, η οποία έχει χάσει κάθε μέτρο και μπούσουλα. Αυτό είναι εμφανές σε σχέση με τις ΗΠΑ και τη συνεργασία με τις δύο χώρες με το λιμάνι στην Αλεξανδρούπολη και την αναβάθμιση της σχέσης με την Κύπρο και την υποβάθμιση της Τουρκίας σε θέματα εξοπλισμών και συνεργασίας.

H ΠΡΌΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚ Η Σ ΑΛΛΑΓ Η Σ / ΚΡ Ι ΣΗΣ Πρόσφατα στα πλαίσια μιας συνάντησης με Ευρωπαίους συναδέλφους για την ετοιμασία μαθημάτων για την κλιματική αλλαγή που την αποκαλώ πλέον κρίση, μου έκαναν παρατήρηση ότι δεν χρησιμοποιώ ακαδημαϊκά ορθό όρο. Η αλήθεια όμως είναι ότι βρισκόμαστε ενώπιον μιας κρίσης παγκόσμιου μεγέθους που ξεπερνά κατά πολύ την τρέχουσα οικονομική κρίση ή την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Δυστυχώς, δεν είναι βέβαιο εάν θα μπορέσουμε να συγκρατήσουμε ή και να αναχαιτίσουμε την κλιματική αλλαγή. Το πιο πιθανό είναι να αποτύχουμε ως προς τους στόχους οι οποίοι έχουν τεθεί. Το σίγουρο είναι ότι η κλιματική αλλαγή ούτως ή άλλως δημιουργεί μεγάλο κόστος και μεγάλες προοπτικές για ανάπτυξη σε νέους τομείς. Το κόστος συμπεριλαμβάνει μεταξύ άλλων το κόστος της «Πράσινης Μετάβασης» και το κόστος που θα κληθούν χώρες (αλλά και ασφαλιστικές εταιρείες) να καταβάλουν για τις

επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή. Σε αυτό προστίθεται και το εάν θα υπάρξει πίεση για περιορισμό δραστηριοτήτων που παίζουν ρόλο στην παγκόσμια οικονομία, από τα αεροπορικά ταξίδια και τον τουρισμό έως την ανατροφή αγελάδων και την κατανάλωση κόκκινου κρέατος. Αυτό σημαίνει ότι παρότι σημαντικές πλευρές της «Πράσινης Μετάβασης» είναι αφετηρίες για μια «Πράσινη Ανάπτυξη» (μεγάλες επενδύσεις, νέες τεχνολογίες, αναβάθμιση κλάδων όπως οι ΑΠΕ), εντούτοις είναι πιθανό η κλιματική αλλαγή να λειτουργήσει και ως «περιοριστικός» παράγοντας στην παγκόσμια οικονομία σε ορισμένους παραδοσιακούς τομείς της οικονομίας.

ΑΒΈΒΑΙ Ό ΜΈΛΛ Ό Ν Όλα αυτά διαμορφώνουν ένα πολύ πιο αντιφατικό, αβέβαιο και δυναμικό περιβάλλον σε βάθος χρόνου σε σχέση με τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας. Σε αυτό μπορεί να προστεθεί και μια άλλη σημαντική παράμετρος που είναι η ίδια η «ωρίμανση» της κινεζικής οικονομίας. Ήδη η δεύτερη οικονομία του πλανήτη δεν συνεισφέρει με τους ίδιους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης προηγούμενων δεκαετιών που την έκαναν να είναι «ατμομηχανή» της παγκόσμιας οικονομίας. Επίσης, η Ινδία έχει ξεπεράσει την Κίνα σε πληθυσμό και επιζητεί ένα μεγαλύτερο ρόλο στο παγκόσμιο γίγνεσθαι και οι ΗΠΑ έχουν επιστρέψει δυναμικά. Η παγκόσμια οικονομία αντιμετωπίζει σημαντικές οντολογικές προκλήσεις, γεωπολιτικά συμφέροντα και βαθύτερες αντιφάσεις και δυναμικές. Πράγμα που σημαίνει ότι ακόμη και εάν υπάρξουν συγκυριακές, προσωρινές βελτιώσεις τις οποίες θα προσπαθήσουν να αξιοποιήσουν κράτη και επιχειρήσεις στο βάθος του χρόνου θα πρέπει να επιλυθούν σημαντικά προβλήματα και να απαντηθούν δύσκολα ερωτήματα . Η εστίαση στην επομένη περίοδο θα πρέπει να είναι στην αλλαγή υποδείγματος, στη δημιουργική καταστροφή και στη διαχείριση της αλλαγής.

Οθωμανολόγος/Τουρκολόγος και Συνεργάτης του Εργαστηρίου Τουρκικών και Ευρασιατικών Μελετών του Πανεπιστημίου Πειραιώς μιλά στο Economy Today, παραθέτοντας μια οικονομική ανάλυση της Τουρκίας μέσα από το πρίσμα των ιστορικών και πολιτικών τεκταινομένων των τελευταίων χρόνων και όσων αναμένονται να τεθούν επί τάπητος με τις επερχόμενες εκλογές του Ιουνίου 2023. Περαιτέρω εξετάζεται πως η τουρκική οικονομία συνθέτει την εξωτερική της πολιτική σύμφωνα με τις επενδύσεις σε χώρες της περιοχής μας, αλλά και πώς η Τουρκία στηρίζει την οικονομία των κατεχομένων σε δημόσιο τομέα αλλά και με την παρουσία τουρκικών επιχειρήσεων. Στο πρίσμα αυτό η γνωριμία με την Τουρκία αντιμετωπίζεται από τον δρα Δημήτρη Σταθακόπουλο δυναμικά μιας και ο ίδιος είναι Οθωμανολόγος, Τουρκολόγος και Νομικός με ιδιαίτερη γνώση Οικονομικών και Ναυτιλίας και συγγραφέας 27 βιβλίων. Ποιοι είναι οι κύριοι πυλώνες της τουρκικής οικονομίας και πώς συνδέονται με την άσκηση εξωτερικής πολιτικής. Σε ποιες χώρες γίνονται επενδύσεις, ποια είναι τα μεγαλύτερα έργα αλλά και οι αριθμοί των επενδύσεων; Η Τουρκία στηρίζει την οικονομία της στις διεθνείς σχέσεις/ συναλλαγές, με όλες τις χώρες του κόσμου, στη συμμετοχή της ως μέλος ή ως παρατηρητής σε πάμπολλους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς, αλλά και στη λεγόμενη «μαύρη» οικονομία, της οποίας τα μεγέθη είναι μάλλον άγνωστα, εκ του αποτελέσματος όμως,

Η ΧΏΡΑ ΟΛΟ ΤΑΧΑ ΠΤΏΧΕΥΕΊ, αλλά τελικά ουδέποτε πτωχεύει, ενώ δεν παρατηρούνται μαζικές κοινωνικές εκρήξεις με αφορμή ή αιτία την οικονομία

βλέπουμε πως πρέπει να είναι τεράστια, αφού η χώρα, όλο τάχα πτωχεύει, αλλά τελικά ουδέποτε πτωχεύει, ενώ δεν παρατηρούνται μαζικές κοινωνικές εκρήξεις με αφορμή ή αιτία την οικονομία. Ειδικότερα :

To Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) στην Τουρκία ανερχόταν σε 815,27 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας. Η αξία του ΑΕΠ της Τουρκίας αντιπροσωπεύει το 0,61 τοις εκατό της παγκόσμιας οικονομίας. Ο δείκτης τιμών καταναλωτή αυξήθηκε τον Οκτώβριο για 17ο συνεχόμενο μήνα, «αγγίζοντας» το 85,51% σε ετήσια βάση. Πρόκειται για το υψηλότερο ποσοστό του από το 1997, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που δόθηκαν σήμερα στη δημοσιότητα. Οι τιμές των τροφίμων ήταν 99% υψηλότερες από την ίδια περίοδο πέρυσι, οι κατοικίες αυξήθηκαν κατά 85% και οι μεταφορές αυξήθηκαν κατά 117%, ανέφερε την Πέμπτη η τουρκική Στατιστική Υπηρεσία. Ο δείκτης εγχώριων τιμών παραγωγού παρουσίασε αύξηση 157,69% σε ετήσια βάση και σημείωσε άνοδο 7,83% σε μηνιαία βάση. Η μηνιαία άνοδος των τιμών καταναλωτή ήταν 3,54%. Μια άλλη πτυχή του πληθωριστικού προβλήματος της Τουρκίας είναι η ανορθόδοξη πολιτική της κεντρικής τράπεζας της χώρας, η οποία, υπό την πίεση του Τούρκου προέδρου, μείωσε το βασικό της επιτόκιο παρά την άνοδο των τιμών. Από την 1η Ιανουαρίου 1996, όταν τέθηκε σε ισχύ η Συμφωνία Τελωνειακής Ένωσης με την Ε.Ε., οι εξαγωγές των χωρών της Ε.Ε. προς την Τουρκία αυξήθηκαν σημα-

ντικά, όμως δεν αυξήθηκαν οι εξαγωγές της Τουρκίας προς τις χώρες της Ε.Ε. με τον ίδιο ρυθμό. Την περίοδο 1996-2000, οι συνολικές εξαγωγές της Ε.Ε. προς την Τουρκία ήταν 93.499 δισεκατομμύρια δολάρια και οι συνολικές εξαγωγές της Τουρκίας στις χώρες της Ε.Ε. ήταν 51.625 δισεκατομμύρια δολάρια. Μια αναλογία μεγέθους που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Περαιτέρω, η ανάπτυξη διμερών εμπορικών σχέσεων μεταξύ Βαλκανικών χωρών και Τουρκίας, όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία έχει ολοκληρωθεί και η Τουρκία είναι μεταξύ των δέκα κορυφαίων επενδυτικών χωρών και στις δύο χώρες. Ο όγκος των συναλλαγών επί του συνολικού εμπορίου στην περιοχή, είναι 1.633 δισεκατομμύρια δολάρια, εκ των οποίων τα 670 εκατομμύρια είναι με τη Ρουμανία και τα 530 εκατομμύρια με τη Βουλγαρία. Ο τουρκικός Τραπεζικός Τομέας αγοράζει διάφορες δημόσιες τράπεζες, με έξι τουρκικές τράπεζες να λειτουργούν ως υποκαταστήματα ή αντιπροσωπείες τραπεζών στη Ρουμανία, τρεις στη Βουλγαρία και από μία στην Αλβανία, τη Β.Μακεδονία/Σκόπια και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Η Τουρκία προσπαθεί να επωφεληθεί από τις υπηρεσίες θεσμών και μηχανισμών όπως το

Balkan Countries Trade Development Regional Center, η Union of Balkan Countries Chambers, η Southeast European Countries Cooperation Initiative, το Κέντρο Οικονομικής Συνεργασίας Ευξείνου Πόντου, το Κέντρο Προώθησης Εξαγωγών κ.ά.. Εν τούτοις λόγω του ρευστού διεθνούς περιβάλλοντος, υπάρχουν ακυρώσεις έργων υποδομής π.χ. της Ceylan Holding στη Βουλγαρία και της Τράπεζας Bayındır Holding στη Ρουμανία. Η Τουρκία προσπαθεί να αναπτύξει περαιτέρω, τις διαχρονικές της εμπορικές και οικονομικές σχέσεις με τις αραβικές χώρες. Σαφώς, οι χώρες του Κόλπου βρίσκονται σε ισχυρότερη οικονομική θέση σε σύ γκριση με πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής και έχουν τη δύναμη να επενδύσουν και να εισάγουν. Ωστόσο, παρατηρείται ότι οι χώρες αυτές προτιμούν να συνεργάζονται με άλλες χώρες, παρά με την Τουρκία, έστω και εάν το Κατάρ πρωτοστατεί σε κάποιες επενδύσεις ή/και δανεισμούς στην Τουρκία και παρότι η Τουρκία είναι μεγαλομέτοχος στην Ισλαμική Αναπτυξι ακή Τράπεζα ( 3 Α, μηδέν risk ). Ο συνο λικός όγκος εμπορίου της Τουρκίας με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπα χρέιν, το Κατάρ, το Κουβέιτ, το Ομάν, τη Σαουδική Αραβία και την Υεμένη, που ήταν 2.298.041.000 δολάρια

το 1998, μειώθηκε σε 19.773.000

δολάρια στην τρέχουσα εποχή. Οι

αραβικές χώρες της αφρικανικής ηπείρου αποτελούν επίσης σημαντική αγορά για την Τουρκία, στο πλαίσιο του «Σχεδίου Δράσης για το άνοιγμα της Αφρικής».

Οι Δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, θεωρούνται τουρκογενείς και φιλικά προσκείμενες στο εμπόριο με την Τουρκία. Ο όγκος του εμπορίου έφτασε στο 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια στα τέλη του 2000, ενώ συνολικά 6,5 δισεκατομμύρια δολάρια επενδύθηκαν στην περιοχή από Τούρκους επιχειρηματίες και οι εργολαβικές κατασκευαστικές υπηρεσίες ξεπέρασαν τα 4 δισεκατομμύρια δολάρια, με τάσεις ανόδου μέχρι σήμερα. Περισσότερες από 2.500 τουρκικές εταιρείες διαφόρων μεγεθών δραστηριοποιούνται στην Κεντρική Ασία, λόγω της εγγύτητας γλώσσας, θρησκείας, ιστορίας και πολιτισμού. Η Τουρκία μετέχει ως παρατηρητής και στο Σύμφωνο της Σαγκάης , ενώ πρωτοστατεί στην Ένωση τουρκογενών χωρών, όπου θέλησε να βάλει ως παρατηρητή και το ψευδοκράτος, δηλαδή των κατεχομένων. έχουν δημιουργηθεί με ορισμένες χώρες της Αφρικής, ιδιαίτερα τη Σομαλία, την Αιθιοπία, το Σουδάν, την Ερυθραία και το Τζιμπουτί, ήδη από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κατέχοντας η Τουρκία ιδιαίτερη θέση στην περιοχή, σε σύγκριση με άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Μεταξύ 1990 και 2000, ο όγκος του εμπορίου της Τουρκίας με τις αφρικανικές χώρες

σε αξιόλογα επίπεδα ακόμα. Η ίδρυση οργανισμών όπως η Οικονομική Κοινότητα Χωρών Δυτικής Αφρικής (ECOWAS), η Κοινή Αγορά Ανατολικής και Νότιας Αφρικής (COMESA), καθώς και η μείωση δασμών μεταξύ των χωρών μελών, έχουν κάνει τις αφρικανικές χώρες ελκυστική αγορά για τον ιδιωτικό τομέα της Τουρκίας, ιδιαίτερα στον Τομέα της Άρδευσης, της Γεωργίας, της Δασοκομίας και της Ενέργειας. Η συμμετοχή της Τουρκίας στην Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης ως χώρα δωρητής, έχει αυξήσει τις πιθανότητες των εταιρειών της, να κερδίζουν τους δημόσιους διαγωνισμούς ανάληψης

και

και την Ε.Ε.. Η Ευρασία θα φιλοξενήσει το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, θα παράγει το 50%+ του παγκόσμιου ακαθάριστου εθνικού προϊόντος και το 40%+ του παγκόσμιου εμπορίου θα γίνεται με ασιατικές χώρες. Παρατηρείται ότι οι ασιατικές χώρες διερευνούν τα πεδία και τις δυνατότητες συνεργασίας τους με την Τουρκία, αφού θεωρείται σημαντικό προγεφύρωμα στους άξονες Μέσης Ανατολής-Κεντρικής Ευρώπης. Για τις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των χωρών της περιοχής

Τον τελευταίο κρίσιμο χρόνο του πολέμου υπήρξε εισροή ύποπτων χρημάτων με τα ανεξήγητα μετρητά να χρηματοδοτούν τα δύο τρίτα του κενού τρεχουσών συναλλαγών

και της Τουρκίας, δημιουργήθηκε ο μηχανισμός JEC με την Αυστραλία, το Μπαγκλαντές, τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (ΛΔΚ), την Ινδονησία, τις Φιλιππίνες, τη Νότια Κορέα, την Ινδία, τη Μαλαισία, το Πακιστάν, τη Σρι Λάνκα, την Ταϊλάνδη, Βιετνάμ και Νέα Ζηλανδία. Επιπλέον, ο MCPA μεταξύ της Τουρκίας, της Αυστραλίας, του Μπαγκλαντές, της ΛΔΚ, της Ινδονησίας, της Νότιας Κορέας, της Ινδίας, της Ιαπωνίας, της Μαλαισίας, του Πακιστάν και της Σιγκαπούρης. Η μαύρη οικονομία της Τουρκίας και το ξέπλυμα Περαιτέρω, η τουρκική οικονομία δεν στηρίζεται μόνο στο εσωτερικό και εξωτερικό της εμπόριο, τις συνεργασίες, τον τουρισμό, τα οπλικά συστήματα κ.ά., αλλά κυρίως στηρίζεται στη «μαύρη οικονομία». Τον τελευταίο κρίσιμο χρόνο του πολέμου, υπήρξε εισροή ύποπτων χρημάτων, η οποία βοήθησε την τουρκική οικονομία να ενισχύσει τα συναλλαγματικά της αποθέματα, σύμφωνα με αναφορές του Bloomberg και των Financial Times, όπου αυτά τα ανεξήγητα μετρητά χρηματοδοτούν τα δύο τρίτα του κενού τρεχουσών συναλλαγών. Το κυβερνών Κόμμα (AKP) του Τούρκου Προέδρου φαίνεται πως μεταφέρει μυστικά κεφάλαια από το εξωτερικό στην τουρκική οικονομία, ενώ έκανε έκκληση στους Τούρκους επιχειρηματίες να φέρουν τα αδήλωτα χρήματά τους από το εξωτερικό πίσω στη χώρα. Η πρώτη «αμνηστία αδήλωτου πλούτου» τέθηκε σε ισχύ τον Νοέμβριο του 2008 και διήρκεσε μέχρι το τέλος του 2009. Ο Τούρκος πρόεδρος εξέδωσε διάταγμα στις 31 Δεκεμβρίου 2021, παρατείνοντας τον νόμο περί αμνηστίας αδήλωτου πλούτου μέχρι τις 31 Μαρτίου 2023. Το άρθρο των Financial Times, με τίτλο «Ποιος γεμίζει την Τουρκία;» που δημοσιεύτηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2022, ρίχνει φως στο πώς η Τουρκία έλαβε 24,4 δισεκατομμύρια δολάρια περισσότερα από όσα θα μπορούσε να δικαιολογήσει από το εξωτερικό, τους πρώτους επτά μήνες του τρέχοντος έτους. Το Al-Monitor ανέφερε επίσης ότι τέτοιες εισροές άγνωστης προέλευσης έχουν αυξηθεί από τότε που ο πρόεδρος ανέλαβε πλήρεις εκτελεστικές εξουσίες το 2018 αποτελώντας το κύριο μέσο χρηματοδότησης ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών συνολικού ύψους περίπου 98 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Μάλιστα, ο πρώην υπουργός Οικονομικών και βουλευτής του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) Abdüllatif Şener κατηγόρησε το AKP ότι χρησιμοποιεί την Τουρκία ως κέντρο ξεπλύματος χρήματος από το 2009. Ο αρχηγός του CHP Kemal Kılıçdaroğlu καταγγέλλει εδώ και πολλά χρόνια ότι η Τουρκία έχει γίνει το «κέντρο ξεπλύματος χρήματος στην Ευρώπη». Ο πρόεδρος Ερντογάν, κατάφερε να καλύψει τις έρευνες για διαφθορά που έγιναν δημοσίως στις 17-25 Δεκεμβρίου 2013, που ενέπλεκαν στον στενό κύκλο του και τον διαβόητο Τουρκο-Ιρανό Reza Zarrab μαζί με κάποιους γιους υπουργών του AKP. Ο Zarrab διέφυγε από την Τουρκία και συνελήφθη στο αεροδρόμιο του Μαϊάμι, τον Μάρτιο του 2016 με την κατηγορία της τραπεζικής απάτης, του ξεπλύματος χρήματος και της βοήθειας της ιρανικής

κυβέρνησης να αποφύγει τις αμερικανικές κυρώσεις. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ ανακοίνωσε στις 15 Οκτωβρίου 2019 ότι η «TÜRKİYE HALK BANKASI AS, γνωστή και ως «Halkbank», κατηγορήθηκε με έξι κατηγορίες για απάτη, ξέπλυμα χρήματος και κυρώσεις που σχετίζονται με τη συμμετοχή της τράπεζας σε σχέδιο αποφυγής των αμερικανικών κυρώσεων στο Ιράν, ύψους δισεκατομμυρίων. Το Bloomberg ανέφερε επίσης ότι μια μυστηριώδης τουρκική εταιρεία βοήθησε τον Μαδούρο να μεταφέρει 900 εκατομμύρια δολάρια σε χρυσό στο Ιράν μέσω Τουρκίας. Οι Greek City Times ανέφεραν τον Μάιο του 2022, ότι η Τουρκία κατέχει ηγετική θέση στην περιοχή στις οδούς διέλευσης ναρκωτικών ουσιών από τη Λατινική Αμερική, αναφέροντας πως ο Mehmet Ağar, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης και Εσωτερικών, μαζί με τον Erkam Yıldırım, γιο του πρώην πρωθυπουργού της Τουρκίας Binali Yıldırım, ελέγχουν τη διακίνηση. Η Τουρκία είναι στην «γκρίζα λίστα» για το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Ήδη, η Τουρκία αντιμετωπίζει τώρα κατηγορίες για παραβίαση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Ο βετεράνος Τούρκος δημοσιογράφος Αχμέτ Νεσίν κατηγόρησε τον Μπιλάλ Ερντογάν, γιο του προέδρου, ότι ξέπλυνε ρωσικά χρήματα καθώς η Τουρκία αρνήθηκε να συμμετάσχει στις κυρώσεις των δυτικών χωρών στη Ρωσία και επειδή υπήρξε αύξηση των Ρώσων ολιγαρχών που εγκαταστάθηκαν στην Τουρκία. Ο γιος του Ερντογάν ερευνήθηκε για ξέπλυμα χρήματος στην Ιταλία το 2016 και παραδέχτηκε στην εθνική τηλεόραση ότι έφυγε από την Ιταλία λόγω των καταγγελιών για ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Ωστόσο, οι Ιταλοί εισαγγελείς αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την υπόθεση εναντίον του, καθώς ο Hakan Uzan, ο Τούρκος επιχειρηματίας υπεύθυνος για την υποβολή της ποινικής μήνυσης κατά του Bilal Erdoğan, δεν εμφανίστηκε στο δικαστήριο για να καταθέσει στις αρχές του 2017. Επιπλέον, ο Τούρκος υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού, έχει φωτογραφηθεί πολλές φορές δίπλα σε διαβόητους εγκληματίες, συμπεριλαμβανομένων βιαστών, εμπόρων ναρκωτικών και αφεντικών της μαφίας. Ωστόσο, η MASAK/ Υπηρεσία ελέγχου μαύρου/βρώμικου χρήματος, δεν ερευνά πλέον τα δισεκατομμύρια δολάρια που εισέρχονται στην Τουρκία, αλλά επιλέγει να εστιάσει την προσοχή της στην καταδίωξη και τη σύλληψη εκατοντάδων μελών του κινήματος Γκιουλέν. ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΈΝΈΙΑΣ ΈΡΝΤΟΓΑΝ Ποια είναι η οικονομική δύναμη της

πλέγμα των τουρκικών και αλλοδαπών εταιρειών, offshore και συναλλαγών σε μετρητά είναι μετρήσιμη με ασφάλεια

η περιουσία της οικογένειας. Πάντως ο γιος του προέδρου, μέλος της Ανώτατης Συμβουλευτικής Επιτροπής του Ιδρύματος Νεολαίας Τουρκίας (TÜGVA) Μπιλάλ Ερντογάν, δήλωσε ότι η οικονομική του κατάσταση είναι καλή και είπε: «Δεν έχω καμία σχέση με το κράτος. Η δική μου επιχείρηση είναι η επιχείρηση εστιατορίου. Ο τόπος μας, που έχει οικοδομικές εργασίες ως μέλη της οικογένειας, δεν έχει σχέση με το κράτος, δεν συμμετέχει στον διαγωνισμό», ενώ ανέφερε περαιτέρω: «Ο κόσμος μιλά για την οικογένεια τού προέδρου, τον γιο του. Όλοι μιλούν λες και είμαστε η βρετανική βασιλική οικογένεια ( sic, ειπώθηκε με ειρωνικό ύφος). Ξεκίνησα με το πρώτο μου εισόδημα όταν ήμουν στο Λύκειο. Δούλεψα εκεί για λίγο. Μετά πήγα στην Αμερική. Έκανα διάφορες δραστηριότητες εκεί, όχι για να κερδίσω χρήματα. Εργασία στην Παγκόσμια Τράπεζα για 2 χρόνια. Εργάστηκα ως βοηθός όταν ξεκίνησα το διδακτορικό μου. Ήμουν βοηθός καθηγητή. Στη συνέχεια ξεκινήσαμε μια επιχείρηση εστιατορίου με τους φίλους μου από το γυμνάσιο. Σήμερα η οικονομική μου κατάσταση στο ενεργητικό μου είναι καλή. Δεν έχω καμία δουλειά με το κράτος. Η δική μου επιχείρηση είναι επιχείρηση εστιατορίου, επίσης οικοδομικές εργασίες και λίγο ναυτιλία. Δόξα τον Θεό, έχουμε να συντηρήσουμε τον εαυτό μας. Νομίζω

Κύπρου» δηλαδή του ψευδοκράτους χρησιμοποιεί την τουρκική λίρα ως νόμισμά της. Το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν

400 εκατομμύρια δολάρια από τον Τομέα της Εκπαίδευσης, ποσά που περίπου αντιστοιχούν και σήμερα. Τουλάχιστον στα επίσημα έγγραφα. Το 2010 η «ΤΔΒΚ» είχε εμπορικό έλλειμμα 1.507 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με εξαγωγές 96.419.909 δολαρίων έναντι εισαγωγών 1.694.180.655 δολαρίων Ενώ ο λόγος των εξαγωγών προς τις εισαγωγές ήταν περίπου 15% το 2002, μειώθηκε συνεχώς τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Μειώθηκε στο 10% το 2003 και σε περίπου 5% το 2006 με σταθεροποιητικές τάσεις μέχρι σήμερα. Το 47% των εξαγωγών του 2010 έγινε στην Τουρκία, το 32% σε ισλαμικές χώρες, το 12% στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 5% σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και το 4% σε άλλες χώρες. Τα σημαντικότερα αγαθά που εισάγονται στη χώρα είναι τα οχήματα. Τα εσπεριδοειδή και τα γαλακτοκομικά προϊόντα κατέχουν τη σημαντικότερη θέση στις εξαγωγές της χώρας. Το 2010, τα εσπεριδοειδή ήταν στην πρώτη θέση στις εξαγωγές της χώρας με 27.166.238 δολάρια και ακολουθούν τα γαλακτοκομικά προϊόντα με 25.826.381 δολάρια, κάτι που συνεχίζεται αδιαλείπτως μέχρι σήμερα. Σαφώς ο Τουρισμός και τα καζίνο είναι τομείς εσόδων, ενώ σαφέστατα υπάρχει σοβαρή οικονομική ενίσχυση από τον Τομέα Διακίνησης «Μαύρου Χρήματος». Οι εκλογές του 2023 Πώς η οικονομική ανισότητα σε δυτική και ανατολική Τουρκία ενδέχεται να επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα των αναμενόμενων εκλογών του Ιουνίου 2023; Νομίζω το ίδιο όπως πάντα. Δηλαδή η Σμύρνη, τα παράλια, μεγάλες περιοχές της Πόλης και αρκετές της Άγκυρας ψήφιζαν και ψηφίζουν σταθερά, κυρίως το CHP. Η υπόλοιπη Τουρκία έχει πειστεί και ακολουθεί τον Babacim/ πατερούλη Τούρκο πρόεδρο μ’ ένα μόνιμο ποσοστό κοντά στο 30-35%, που σαφώς δεν αρκεί, αλλά είναι πυλώνας στήριξής του. Όσο το μέτωπο της αντιπολίτευσης δεν ορίζει τον επικεφαλής του και το «αντίπαλον δέος» του προέδρου Ερντογάν, τόσο θα διατηρεί το «παράστημα νίκης» ο Τούρκος πρόεδρος, κερδίζοντας την ψήφο των αναποφάσιστων. Το ζητούμενο είναι τι θα κάνουν στον Β’ γύρο των εκλογών οι Κούρδοι. Προς το παρόν τους βοήθησε να μπουν πιο εύκολα στη Βουλή, αφού μείωσε το ποσοστό εισόδου ενός κόμματος στην εθνοσυνέλευση, από το 10% στο 7%. Παρότι το έκανε για να βοηθήσει το κόμμα του Μπαχτσελί, εν τούτοις εξ αντανακλάσεως ωφελούνται και οι Κούρδοι. Περαιτέρω τους

ήταν 12,40% το 2009 ενώ σήμερα έχει αυξηθεί σε απροσδιόριστα ύψη. Από το 2011 περίπου 400 εκατομμύρια δολάρια προέρ χονται από τον Τουρισμό και

του και έγινε κόμμα του Ινονού. Επίσης τους θυμίζει πώς, Τούρκους και Κούρδους τους ενώνει η θρησκεία αλλά και πνευματικοί άνθρωποι όπως ο Ζιγιά Γκιοκάλπ από το Ντιγιάρμπακιρ, όταν το 1923 η Τουρκία αναγεννιόταν από τις στάχτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τέλος ξεχωρίζει τα 27 περίπου εκατομμύρια Κούρδων αστών ή εκτουρκισμένων Κούρδων, από τα περίπου 3 εκατομμύρια Κούρδων ανταρτών, λέγοντάς τους πως δεν έχουν κάτι να χωρίσουν. Η οικονομική κατάσταση της Τουρκίας σήμερα, όπου το τυρί είναι πιο ακριβό από το κρέας!! σαφώς και θα επηρεάσει το Εκλογικό Σώμα, αλλά παράσταση νίκης προς το παρόν έχει ο Τούρκος πρόεδρος, αφού δεν υπάρχει αντίπαλο δέος και ο Τούρκος πολίτης, πέραν της ανέχειας, έχει ανάγκη και από κάποιον ηγέτη να τον διοικήσει.

ακόμα, αφού οι άλλες χώρες είχαν και έχουν επιφυλάξεις προς τις προθέσεις της Τουρκίας διαχρονικά. Οι Δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, θεωρούνται τουρκογενείς και φιλικά προσκείμενες στο εμπόριο με την Τουρκία. Ο όγκος του εμπορίου έφτασε στο 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια στα τέλη του 2000, ενώ συνολικά 6,5 δισεκατομμύρια δολάρια επενδύθηκαν στην περιοχή από Τούρκους επιχειρηματίες και οι εργολαβικές κατασκευαστικές υπηρεσίες ξεπέρασαν τα 4 δισεκατομμύρια δολάρια, με τάσεις ανόδου μέχρι σήμερα. Περισσότερες από 2.500 τουρκικές εταιρείες διαφόρων μεγεθών δραστηριοποιούνται στην Κεντρική Ασία, λόγω της εγγύτητας γλώσσας, θρησκείας, ιστορίας και πολιτισμού. Η Τουρκία μετέχει ως παρατηρητής και στο Σύμφωνο της Σανγκάης, ενώ πρωτοστατεί στην Ένωση τουρκογενών χωρών, όπου θέλησε να βάλει ως παρατηρητή και το ψευδοκράτος της Β. Κύπρου( κατεχόμενων).

ανέτειλε από τη βοήθεια των Μπολσεβίκων, των Γάλλων και στη συνέχεια πολλών δυτικών και αραβικών χωρών που άρχισαν να πλουτίζουν λόγω πετρελαίου, ενώ με χαρά λειτουργούσα ως «επιτήδειος ουδέτερος» (σχετικά βλ. Frank weber, Temple University) στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρίστανε την ουδέτερη, ωφελούμενη και από τους Γερμανούς και από τους Συμμάχους. Το ίδιο μπορούμε να πούμε πως συμβαίνει και σήμερα, σύμφωνα με τα προαναφερόμενα, αναφορικά με το ποιοι και πώς στηρίζουν την οικονομία της, δείχνουν ανοχή στα όσα κάνει και απεργάζεται, ενώ συνεργάζεται απροκάλυπτα

ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ AΣΏΤΟΥ, τον σιτευτό μόσχο τον τρώει ο Άσωτος υιός (Τουρκία) και όχι το καλό παιδί-δεδομένο (βλέπε Ελλάδα/ Κύπρος)

τη ζώνη επιρροής της την Τουρκία. Κυρίως το ΝΑΤΟ, αφού η Τουρκία έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό της συμμαχίας, κάνει τη «βρώμικη» δουλειά όπου απαιτηθεί , αντί για το ΝΑΤΟ, οι Ρώσοι της πουλάνε όπλα και έχουν στον έλεγχό τους το πυρηνικό εργοστάσιο στο Ακκούγιου, οι Ουκρανοί αγοράζουν, επίσης, όπλα. Ο αραβικός κόσμος δανείζει την Τουρκία και θέλει τα χρήματά του εξασφαλισμένα. Η Κίνα και η Ιαπωνία, καθώς και άλλες χώρες, όπως και χώρες της Ε.Ε., έχουν ακόμα μεγάλα οικονομικά ανοίγματα στην Τουρκία. Υπερπολλαπλάσια απ’ ό,τι στην Ελλάδα, οπότε σαφώς και τις ενδιαφέρει περισσότερο η οικονομία της Τουρκίας, απ’ ό,τι της δεδομένης «Ναι σε όλα Ελλάδας» διαχρονικά. Εξάλλου στην παραβολή του Ασώτου, τον σιτευτό μόσχο τον τρώει ο Άσωτος υιός ( βλέπε Τουρκία ) και όχι το καλό παιδί, το δεδομένο ( βλέπε Ελλάδα/Κύπρος ).

να απολέσουν τα χρήματα αυτών των επενδύσεων. Όπως προανέφερα με στοιχεία, η διεθνής κοινότητα κάνει πολλές από τις αδιαφανείς συναλλαγές της στην επικράτεια της Τουρκίας, οπότε και εξ αυτού του λόγου δεν θα ήθελε να χάσει από

Ποια η πολιτική και οικονομική εμπλοκή της Τουρκίας στον πόλεμο στην Ουκρανία; Ορατά σχετίζεται με την πώληση όπλων στην Ουκρανία - όχι χάρισμα , αλλά πώληση. Στο μη ορατό σκέλος σχετίζεται με τη μη φανερή διακίνηση όπλων, πετρελαίου, ενέργειας γενικά και σιτηρών. Περαιτέρω η Τουρκία μέσω των κατασκευαστικών της εταιρειών ευελπιστεί στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας και στο εργολαβικό όφελος. Πιστεύετε θα υπάρξει μια γενικευμένη σύρραξη μεταξύ των δύο χωρών μέχρι το 2025; Και γιατί; Και πώς θα επηρεαστεί η Ελλάδα και η Κύπρος οικονομικά; Πιστεύω πως δεν θα υπάρξει κάποια σύρραξη γενικευμένη μέχρι και το τέλος του 2023. Ενδεχομένως ένταση στρατιωτικού χαρακτήρα να υπάρξει μετά το 2024 και σε κάθε περίπτωση γενικός πόλεμος μόνον εάν η Τουρκία έχει αποφασίσει να φύγει από το ΝΑΤΟ οριστικά και να πάει σε Ευρασιατικές συμμαχίες αποκλειστικά. Όσο Ελλάδα και Τουρκία είναι στο ΝΑΤΟ, ενδοΝΑΤΟϊκή σύγκρουση δεν μπορεί να υπάρξει. Εξάλλου η Τουρκία έχει χάσει και το στοιχείο αιφνιδιασμού. Πλέον την αναμένουμε επαρκώς εξοπλισμένοι. Η Τουρκία θα συνεχίσει τις λεκτικές απειλές, τις διπλωματικές κυκλωτικές κινήσεις πολιορκίας και έχοντας σύμμαχο τον χρόνο και την υπομονή, θα ευελπιστεί να σύρει Ελλάδα και Κύπρο να συμβιβαστούν στα θέλω της Τουρκίας χωρίς ένοπλη σύρραξη. Εξάλλου και δυστυχώς τα τελευταία 100 χρόνια, ο Ελληνισμός συμβιβάζεται με την Τουρκία, μέχρι και με τη Β. Μακεδονία/Σκόπια συμβιβάστηκε, παρουσιάζοντας τους συμβιβασμούς ως αξιοπρεπείς ή ως νίκες, με το ψευδοδίλλημα στους Πολίτες «και τι θέλατε να κάνουμε, πόλεμο;» Όχι δεν θέλουμε πόλεμο, αλλά καλύτερες διαπραγματεύσεις, κόκκινες γραμμές και διεκδικήσεις από την Τουρκία των νομίμων δικαιωμάτων του Ελληνισμού. Όχι να αλωνίζει η Τουρκία στα διεθνή φόρα και τελικά αντί για απολογούμενη να κουνάει το δάχτυλο και να απειλεί.

χρήσης των ψηφιακών μας συσκευών είναι πλέον μεγαλύτερη, με την τηλεργασία, την τηλεκπαίδευση και τις ηλεκτρονικές αγορές να έχουν γίνει πλέον τρόπος ζωής για τους περισσότερους συμπολίτες μας, χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι το επίπεδο του ψηφιακού αλφαβητισμού του γενικού πληθυσμού της χώρας μας είναι ικανοποιητικό. Ωστόσο, οι προσπάθειες για ψηφιακό μετασχηματισμό συνεχίζονται και βρίσκουν πρόσφορο έδαφος, καθώς ήδη έχουν γίνει τα πρώτα βήματα σε δημόσιες υπηρεσίες, όπως είναι για παράδειγμα ο ανασχηματισμός των κρατικών ιστοσελίδων με σύγχρονη εικόνα και πρόσβαση μέσω της διαδικτυακής πύλης «gov.cy» και η πλήρης ψηφιακή μετάβαση του Τμήματος Εφόρου Εταιρειών και Διανοητικής Ιδιοκτησίας, που ανακοίνωσε το Υφυπουργείο Έρευνας και Καινοτομίας ότι πρόκειται να υλοποιήσει από το 2023. Βέβαια η νέα χρονιά φαίνεται πως φέρνει ακόμη μια καινοτομία στη χώρα μας. Όπως ανέφερε στο Economy Today ο υφυπουργός Έρευνας και Καινοτομίας Κυριάκος Κόκκινος, αναμένεται ότι μέσα στον Ιανουάριο έρχεται το πολυσυζητημένο

είναι μια έξυπνη εφαρμογή που επιτρέπει στον κάτοχό του να κάνει πληρωμές – συνήθως μικρών ποσών - σε τρίτους χωρίς τη φυσική ανταλλαγή μετρητών. «Νοείται και εξυπακούεται ότι για να γίνει αυτό κατορθωτό και το αντισυμβαλλόμενο μέρος – αυτός δηλαδή που θα πάρει την πληρωμή – έχει την κατάλληλη εφαρμογή για να μπορεί να πάρει την πληρωμή. Ενώ αυτή η ιδέα και η βασική τεχνολογία ήταν διαθέσιμες εδώ και αρκετές δεκαετίες χρειάστηκε πολύ περισσότερος χρόνος από ό,τι αναμενόταν ώστε πρώτον τα διάφορα συστήματα πληρωμών να μιλήσουν μεταξύ τους και δεύτερον να δημιουργηθεί η κρίσιμη μάζα χρηστών ώστε να μπορεί η εφαρμογή να γενικευτεί». Όσον αφορά στον τρόπο λειτουργίας του, ο κ. Τελώνης σημειώνει ότι η λειτουργία του ηλεκτρονικού πορτοφολιού ως ιδέα είναι απλή. «Στην πιο βασική

ΤΑ ΚΎΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΎ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΎ ΠΟΡΤΟΦΟΛΙΟΎ Όπως διευκρινίζει, τα κύρια χαρακτηριστικά του ηλεκτρονικού πορτοφολιού είναι η ευχέρεια τροφοδότησής του από διάφορες πηγές, η ασφάλεια που δυνητικά προσφέρει, αφού σε αντίθεση με άλλα μέσα ηλεκτρονικών πληρωμών ο κίνδυνος απώλειας μεγάλου ποσού χρημάτων περιορίζεται από την ιδία τη χρήση του και η ευκολία χρήσης. Και ενώ στα αρχικά στάδια η εφαρμογή απαιτούσε ένα φυσικό μέσο (για παράδειγμα μια πλαστική κάρτα) οι σημερινές εφαρμογές βρίσκονται όλες σε ηλεκτρονικά μέσα για παράδειγμα στο κινητό, συμπληρώνει. Κληθείς να σχολιάσει ποιες ανάγκες το οδήγησαν να μπει πλέον σε εφαρμογή, ενώ συζητιέται εδώ και δεκαετίες απαντά ότι αρχικά η βασικότερη ανάγκη ήταν η ασφάλεια με την αποφυγή κράτησης μεγάλου ποσού μετρητών για μικροπληρωμές. «Εξίσου σημαντικό ήταν η ευκολία και ταχύτητα διεκπεραίωσης της συναλλαγής. Μια τρίτη παράμετρος ήταν η καλύτερη διαχείριση των χρημάτων. Η ιδέα ως ιδέα άρχισε να μελετάται από τα μεγάλα διεθνή συστήματα πληρωμών όπως η VISA και η Mastercard στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Και ενώ τα πρώτα συστήματα ήταν έτοιμα από τα μέσα του ’80 η πρακτική εφαρμογή ήταν άλλο θέμα αφού έπρεπε πρώτα να δημιουργηθεί και να διαδοθεί το ηλεκτρονικό σύστημα αντισυμβαλλόμενων (εκείνη την εποχή οι εγκρίσεις δίνονταν τηλεφωνικά) ώστε να μπορεί να μαζικοποιηθεί το σύστημα και ταυτόχρονα να δημιουργηθεί ένας κρίσιμος όγκος χρηστών. Η πραγματική έκρηξη στη χρήση ήρθε με τη διάδοση του διαδικτύου και της

σης όχι μόνο εφικτό αλλά και σημαντικά πιο οικονομικό». Σύμφωνα με τον κ. Τελώνη, η έλευση της πανδημίας – με όλα τα κακά της -είχε και ένα θετικό. Οι ανέπαφες συναλλαγές που επέβαλε η προφύλαξη από τον ιό ανάγκασαν και τους πιο δύσπιστους καταναλωτές / χρήστες να μάθουν να χρησιμοποιούν το μέσο. Με τη χρονική διάρκεια της πανδημίας η εξοικείωση σχεδόν όλου του καταναλωτικού κοινού επέτρεψε και τη διείσδυση του ηλεκτρονικού πορτοφολιού ως απαραίτητο μέρος της καθημερινότητάς μας, καταλήγει.

ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΟΎ ΨΗΦΙΑΚΟΎ ΠΟΡΤΟΦΟΛΙΟΎ Την ίδια ώρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί τη χρήση του ηλεκτρονικού πορτοφολιού στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επισημαίνοντας ότι κάθε πολίτης της Ε.Ε. που διαμένει στην Ένωση θα μπορεί να χρησιμοποιεί ένα προσωπικό ψηφιακό πορτοφόλι, το οποίο θα είναι διαθέσιμο στους πολίτες, τους κατοίκους και τις επιχειρήσεις της Ε.Ε. που επιθυμούν να αποδείξουν την ταυτότητά τους ή να επιβεβαιώσουν ορισμένες προσωπικές πληροφορίες και θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για διαδικτυακές όσο και για μη διαδικτυακές δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κάθε πρόσωπο που δικαιούται να έχει εθνικό δελτίο ταυτότητας, δικαιούται να έχει και ψηφιακό πορτοφόλι, το οποίο αναγνωρίζεται οπουδήποτε στην Ε.Ε., ενώ παράλληλα είναι ένας απλός και ασφαλής τρόπος ελέγχου των πληροφοριών που επιθυμεί να μοιραστεί με υπηρεσίες που απαιτούν ανταλλαγή πληροφοριών. Επίσης σημειώνεται ότι πρόκειται για ένα εργαλείο, το οποίο λειτουργεί σε εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα και άλλες συσκευές για ταυτοποίηση εντός και εκτός διαδικτύου, για αποθήκευση και ανταλλαγή πληροφοριών που παρέχονται από κυβερνήσεις, όπως για παράδειγμα ονοματεπώνυμο, ημερομηνία γέννησης, ιθαγένεια, για αποθήκευση

Επιτροπή διαθέτει μια διαδικτυακή πλατφόρμα για τη συγκέντρωση παρατηρήσεων από όλους τους ενδιαφερόμενους για τη διαμόρφωση των μελλοντικών ευρωπαϊκών πορτοφολιών ψηφιακής ταυτότητας. Η διαδικτυακή πλατφόρμα θα παραμείνει ανοικτή για την υποβολή σχολίων καθ’ όλη τη διάρκεια των νομοθετικών διαπραγματεύσεων και έως ότου η κοινή εργαλειοθήκη αναπτυχθεί από τα κράτη μέλη, ώστε τα ευρωπαϊκά πορτοφόλια ψηφιακής ταυτότητας να καταστούν πρακτικό εργαλείο για όλους, σημειώνεται. «Χρησιμοποιώντας το ευρωπαϊκό ψηφιακό πορτοφόλι, ο χρήστης πρέπει μόνο να επιλέξει τα απαραίτητα έγγραφα που είναι αποθηκευμένα τοπικά στο ψηφιακό του πορτοφόλι ώστε να απαντήσει στο αίτημα της τράπεζας. Στη συνέχεια, δημιουργούνται και αποστέλλονται με ασφάλεια ψηφιακά έγγραφα για επαλήθευση στην τράπεζα, η οποία στη συνέχεια μπορεί να συνεχίσει τη διαδικασία υποβολής της αίτησης. Μόνο το 14% των παρόχων βασικών δημόσιων υπηρεσιών σε όλα τα κράτη μέλη επιτρέπουν τη διασυνοριακή επαλήθευση ταυτότητας με σύστημα ηλεκτρονικής ταυτοποίησης, για παράδειγμα για την απόδειξη της ταυτότητας ενός προσώπου στο διαδίκτυο χωρίς την ανάγκη κωδικού πρόσβασης. Ο αριθμός των περιπτώσεων επιτυχούς διασυνοριακής επαλήθευσης ταυτότητας ανά έτος είναι πολύ μικρός, αν και καταγράφεται αύξηση». Ωστόσο, ο δρόμος για την πλήρη ψηφιοποίηση των υπηρεσιών είναι ακόμη μακρύς, αφού σήμερα μόνο το 60% περίπου του πληθυσμού της Ε.Ε. σε 14 κράτη μέλη είναι σε θέση να χρησιμοποιεί την εθνική του ηλεκτρονική ταυτότητα σε διασυνοριακό επίπεδο. Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, το 72% των χρηστών επιθυμούν να γνωρίζουν τον τρόπο επεξεργασίας των δεδομένων τους όταν χρησιμοποιούν λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το 63% των πολιτών της Ε.Ε. επιθυμούν μια ασφαλή ενιαία ψηφιακή ταυτότητα για όλες τις διαδικτυακές υπηρεσίες. Το ηλεκτρονικό πορτοφόλι είναι πλέον διαθέσιμο σε κάθε πολίτη της Ε.Ε., κάτοικο ή επιχείρηση στην Ε.Ε. που επιθυμεί να το χρησιμοποιήσει, ενώ προσφέρει πολλαπλές δυνατότητες χρήσης ως μεθόδου ταυτοποίησης ή επιβεβαίωσης ορισμένων προσωπικών χαρακτηριστικών, με σκοπό την πρόσβαση σε δημόσιες και ιδιωτικές ψηφιακές υπηρεσίες σε ολόκληρη την Ε.Ε., τονίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Απομένει λοιπόν να το καλωσορίσουμε και εμείς στην Κύπρο με σεβασμό και σύνεση στη χρήση του, ως ένα κομμάτι της τεχνολογικής μας εξέλιξης και των νέων αναγκών που ήρθαν για να μείνουν στη ζωή μας.

πωλήσεις καταγράφονται στα κυπρολογικά βιβλία, δηλαδή αυτά που αναφέρονται στη νεότερη ιστορία της Κύπρου, Η ΑΎΞΗΣΗ ΣΤΙΣ ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΦΑΝΕΡΩΝΕΙ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΤΟΎ ΚΟΣΜΟΎ και την προσπάθειά του, ώστε να μη χαθεί αυτή η μαγεία που προσφέρει ένα βιβλίο στα παιδιά

με

ενίσχυση

την οποία έχουν εισηγηθεί

την προώθηση του βιβλίου, των εκδοτών και των συγγραφέων στο ευρύτερο κοινό. Ο

ΣΤΑΘΈΡΗ

ΤΟΥ»

μη

παιδικών παραμυθιών είναι τεράστια, οι προτάσεις είναι πιο ελκυστικές και σίγουρα το κάθε παιδί κάθε ηλικίας θα βρει κάτι να του κερδίσει το ενδιαφέρον. Πιστεύω ότι οι γονείς δεν θα πουν ποτέ όχι σε ένα παιδί που θέλει να χαθεί στις σελίδες ενός παραμυθιού. Αν δυσκολεύονται οικονομικά, θα στερηθούν οι ίδιοι από κάτι άλλο και θα προσφέρουν στο παιδί τους το βιβλίο που επιθυμεί. Όσον αφορά στους εκδότες παιδικού βιβλίου στην Κύπρο είναι σταθεροί και είναι θετικό το γεγονός ότι οι νέες εκδόσεις, σε σχέση με το τι γινόταν λίγα χρόνια πριν, είναι πολύ προσεγμένες σε ό,τι αφορά στο κείμενο, στην εικονογράφηση και γενικά στην παρουσίαση του βιβλίου και σίγουρα δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τους ξένους εκδοτικούς». Όπως σημειώνει οι κυπριακές εκδόσεις που εκδίδουν παιδικά βιβλία κυμαίνονται περίπου στις δέκα, με μερικές από αυτές να είναι οι Εκδόσεις Τελεία, Πάργα, Ηλίας Επιφανίου, Κώστας Επιφανίου, Εν τύποις, Sofita, Πήλιο και εκδόσεις Naylia. Σχετικά με το τι γίνεται εκτός συνόρων, η κα. Μπαλαούρα μάς ενημερώνει ότι οι Η.Π.Α κατέχουν την πρώτη θέση σε πωλήσεις, ωστόσο αυτό είναι λίγο παραπλανητικό μιας και απευθύνονται στην παγκόσμια αγορά. Οι μεγαλύτεροι βιβλιοφάγοι, λοιπόν, είναι οι Ινδοί και στην Ευρώπη οι Νορβηγοί, οι Φινλανδοί, οι Σουηδοί, οι Τσέχοι και οι Εσθονοί, ενώ στην τελευταία θέση βρίσκεται η Αφρική όπου υπολογίζεται ότι ένας άνθρωπος στους τρεις δεν γνωρίζει να διαβάζει. «ΤΟ ΡΊΣΚΟ ΠΟΥ ΠΑΊΡΝΕ Ί Κ Α ΘΕ ΦΟΡΑ ΕΝΑΣ ΕΚΔΟΤΗΣ ΕΊΝΑΊ ΤΕΡΑΣΤΊΟ» Επιστρέφοντας στα δικά μας, όπως εξηγεί το γεγονός ότι το κράτος δεν έχει κάποιους επίσημους φορείς για προώθηση του βιβλίου σίγουρα δεν βοηθά στη στήριξη και στην άνοδο της αγοράς του. «Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι Κύπριοι εκδότες, είναι η μείωση παραγωγής νέων τίτλων λόγω της μη ύπαρξης χορηγιών. Δυστυχώς η αγορά της Κύπρου, λόγω του μεγέθους μας ως νησί, είναι περιορισμένη. Ένα βιβλίο στην Κύπρο δεν θα πουλήσει τα χιλιάδες αντίτυπα όπως γίνεται στο εξωτερικό. Αποτέλεσμα αυτού αφενός είναι το περιορισμένο κεφάλαιο που μπορεί να διαθέσει ένας εκδότης για την παραγωγή του και αφετέρου ο περιορισμός στα κείμενα που θα προχωρήσει προς έκδοση. Το ρίσκο που παίρνει κάθε φορά ένας εκδότης με την επιλογή και έκδοση ενός κειμένου είναι τεράστια και εδώ είναι

δονται δεν πουλάνε στην αγορά. «Η πραγματική πρόκληση είναι τα βιβλία που πουλάνε να καταφέρουν να καλύψουν τα έξοδα όλης της παραγωγής και να βγάλουν και κάποια έξτρα έσοδα, έτσι ώστε να θεωρείται ο εκδότης βιώσιμος. Βλέπουμε λοιπόν, ότι για να ενισχυθεί η αγορά του βιβλίου, πρέπει να θέσει το κράτος κάποιες αρχές στήριξης προς τους εκδότες, επαναφέροντας χορηγίες που θα δώσουν μια τεράστια βοήθεια στη διαδικασία παραγωγής ενός βιβλίου. Δυστυχώς αυτό που λαμβάνει ο κλάδος μας, είναι ότι το βιβλίο αποτελεί μια από τις τελευταίες προτεραιότητες του κράτους για τον πολιτισμό, χωρίς να

προσυπολογίζουν ότι αποτελεί τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στην ανάπτυξη και την ευημερία των πολιτών του». «Ο ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΚΔΟΤΏΝ ΚΥΠΡΟΥ ΒΡΊΣΚΕΤΑΊ ΣΤΑ ΣΚΑΡΊΑ» Ερωτηθείσα για το τι πρέπει να γίνει για να τονωθεί η αγορά του βιβλίου απαντά ότι είναι αρκετοί οι παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν θετικά τη δυναμική του βιβλίου στην αγορά. «Αρχικά, όπως ήδη προανέφερα είναι η υποστήριξη του κράτους. Η ανάσα «βοηθείας» του κράτους με διάφορες χορηγίες και μέτρα στήριξης προς τους εκδότες αλλά και τις δράσεις προς το βιβλίο, είναι το άλφα και το ωμέγα για την ενδυνάμωση της αγοράς μας. Η προσπάθεια δημιουργίας συνδέσμου εκδοτών Κύπρου βρίσκεται ήδη στα σκαριά. Ο σύνδεσμος θα αποτελέσει τη φωνή όλων μας και θα προσπαθήσει να επαναφέρει αλλά και να ενισχύσει τα μέτρα στήριξης από το κράτος. Με χαρά είδαμε τις δηλώσεις του υφυπουργού πολιτισμού στα πλαίσια της κρατικής έκθεσης βιβλίου στη Λεμεσό, ότι σκοπεύουν να στηρίξουν τους εκδότες αλλά και το ότι είναι ανοικτοί προς συζήτηση και διάλογο. Άρα

ότι με τη δημιουργία του συνδέσμου και

υποστήριξη του υφυπουργού θα ξεκινήσουν διάλογοι με θετικά αποτελέσματα». Προσθέτει ότι μια ακόμη μεγάλη δυσκολία που κλονίζει σήμερα την αγορά, είναι η τεράστια αύξηση της τιμής του χαρτιού και κατ΄ επέκταση του βιβλίου. «Οι συνεχείς αυξήσεις των τιμών του βιβλίου σίγουρα περιορίζουν τις πωλήσεις και η πολιτεία πρέπει να στηρίξει τον κλάδο. Ένα μέτρο που θα βοηθήσει σίγουρα, είναι η αποφορολόγηση του βιβλίου όπως εφαρμόζεται ήδη στη Μεγάλη Βρετανία. Αντιθέτως στην Κύπρο ξεκίνησαν τα τελευταία χρόνια να επιβάλλονται ακόμα και τέλη ανακύκλωσης του βιβλίου, χωρίς κάποια κατηγοριοποίηση. Θα έπρεπε τα συγκεκριμένα

τέλη να επιβαρύνουν μόνο βιβλία επιμορφωτικού σκοπού, εφημερίδες και περιοδικά, τα οποία όντως θα ανακυκλωθούν τέλος της χρονιάς ή όταν τα διαβάσουμε». ΔΩΡΟΚΟΥΠΟΝΊΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΓΊΑ ΑΓΟΡΑ ΒΊΒΛΊΩΝ Επίσης, όπως υπογραμμίζει, κάτι πολύ σπουδαίο που γίνεται στην Ιταλία και στην Ελλάδα είναι η παροχή δωροκουπονιών από την κυβέρνηση για αγορά βιβλίων. «Όποιο και να είναι αυτό το ποσό, έστω και ένα βιβλίο να αγοραστεί, η κίνηση μετρά πάρα πολύ. Έτσι ουσιαστικά μπορεί να αποκτήσουν βιβλία, παιδιά που δεν έχουν τη δυνατότητα ή την ευκαιρία να φυλλομετρήσουν ένα παραμύθι! Τα σχολεία που θεωρούνται τα σπίτια των γραμμάτων, πρέπει να αφιερώσουν κάποια ώρα σταθερή και όχι περιστασιακή, μέσα στην εβδομάδα, για φιλαναγνωσία. Εκεί τα παιδιά θα μπορούν να διαβάζουν βιβλία της ελεύθερης επιλογής των εκπαιδευτικών, να προάγουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους. Το λογοτεχνικό βιβλίο μπορεί να αποτελέσει ένα σπουδαίο εργαλείο για τους δασκάλους και τους μαθητές. Αν δουλέψουμε όλοι μας και δημιουργήσουμε την ανάγκη των παιδιών να διαβάζουν, το κέρδος στην κοινωνία του αύριο θα είναι τεράστιο. Πρέπει να διατεθούν μεγαλύτερα κονδύλια από το κράτος για εκσυγχρονισμό και εμπλουτισμό των βιβλιοθηκών κάνοντας το βιβλίο προσβάσιμο από όλους». Επιπλέον αναφέρει ότι τα φεστιβάλ βιβλίου που πραγματοποιούνται πλέον σε αρκετές πόλεις προωθούν τον κόσμο του βιβλίου και είναι ένας τρόπος, παιδιά και μεγάλοι να έρθουν σε επαφή με πολλά βιβλιοπωλεία, εκδότες διαφόρων κατηγοριών, συγγραφείς κλ.π.. «Η συμμετοχή των εκδοτών και βιβλιοπωλείων όμως, θα έπρεπε να ήταν δωρεάν

ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΙΝΔΟΙ και στην Ευρώπη οι Νορβηγοί, οι Φινλανδοί, οι Σουηδοί, οι Τσέχοι και οι Εσθονοί

μέσα από κρατικές χορηγίες και όχι με ιδίαν συμμετοχή. Με αυτό τον τρόπο θα μπορούν να λαμβάνουν μέρος όλοι οι εμπλεκόμενοι του κλάδου. Είναι πολλά τα πράγματα που μπορούν να γίνουν από την πολιτεία και όλους μας, για να βοηθήσουν το βιβλίο, φτάνει να υπάρχει θέληση και ενδιαφέρον συλλογικά από όλους τους φορείς».

ΤΑ ΕΊΔΗ ΤΟΥ ΠΑΊΔΊΚΟΥ ΒΊΒΛΊΟΥ Όπως σημειώνει σύμφωνα με τον μελετητή της παιδικής λογοτεχνίας John Spink «κάθε βιβλίο που διαβάζει ένα παιδί είναι παιδικό βιβλίο». Το παιδικό βιβλίο μπορεί να χωριστεί σε πολλές κατηγορίες, εξηγώντας ότι οι βασικές είναι τα εικονοβιβλία, τα παραμύθια, η παιδική λογοτεχνία, η νεανική λογοτεχνία και τα βιβλία γνώσεων. «Τα εικονοβιβλία και τα παραμύθια, τα οποία δεν ξεπερνούν τις 500 λέξεις, απευθύνονται κυρίως σε παιδιά νηπιαγωγείου. Το κείμενο και η εικόνα έχουν ισάξια βαρύτητα. Σ’ αυτή την ηλικία τα παιδιά μπορούν να ερμηνεύσουν πιο εύκολα την εικόνα από το κείμενο και εννοείται ότι μια όμορφη εικονογράφηση προσελκύει άμεσα την προσοχή τους. Η παιδική και νεανική λογοτεχνία έχουν ως βάση το κείμενο, χωρίς καθόλου ή με ελάχιστη εικονογράφηση. Τα βιβλία γνώσεων αφορούν θεματικά βιβλία που παρέχουν πληροφορίες για ένα ή/ και περισσότερα θέματα. Συνήθως είναι εγκυκλοπαιδικά, επιστημονικά και ανάλογα με την ηλικία που στοχεύουν, περιέχουν και τις αντίστοιχες πληροφορίες». «ΟΊ ΝΗΠΊΑΚΕΣ ΗΛΊΚΊΕΣ ΝΑ ΚΕΡΔΊΖΟΥΝ ΟΛΟ ΚΑΊ ΠΕΡΊΣΣΟΤΕΡΟ ΕΔΑΦΟΣ» Κληθείσα να απαντήσει αναφέρει ότι οι ηλικίες που διαβάζουν ή τους διαβάζουν περισσότερα βιβλία είναι από ενός μέχρι και 12 χρόνων, με τις νηπιακές ηλικίες να κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος. «Αυτό συμβαίνει δυστυχώς γιατί τα μεγαλύτερα παιδιά έχουν βεβαρυμμένο πρόγραμμα με τις απαιτήσεις του σχολείου και των φροντιστηρίων. Εκτός του ότι δεν έχουν πλέον καθόλου ελεύθερο χρόνο, δημιουργείται και ένα σύννεφο άρνησης προς το βιβλίο και το διάβασμα, λόγω του λάθος συστήματός μας». Όπως εξηγεί, οι περισσότεροι γονείς αντιλαμβάνονται ότι η επαφή με το βιβλίο βοηθά τόσο στη γλωσσική -νοητική όσο και στην ψυχολογική ανάπτυξη των παιδιών, με αποτέλεσμα να έχουμε όλο και περισσότερους μικρούς «βιβλιοφάγους». «Μαθαίνουν τα παιδιά από μικρά να ακούνε παραμύθια, να ερμηνεύουν πιο εύκολα ενα κείμενο και να μπαίνουν στους φανταστικούς κόσμους των βιβλίων. Αναζητούν και τα ίδια τα παιδιά όλο και περισσότερες ιστορίες, όλο και περισσότερες εικόνες, γεμίζοντας έτσι τα ράφια τους με πριγκίπισσες, δράκους και μάγισσες. Η καλλιέργεια της παιδικής φιλαναγνωσίας ξεκινά από το σπίτι και ευτυχώς οι περισσότεροι γονείς κάνουν την αρχή από νηπιακή ηλικία και καλλιεργούν μικρούς αναγνώστες». Μάλιστα διευκρινίζει ότι τα παιδιά του Δημοτικού επιλέγουν ιστορίες μυστηρίου και χιούμορ, ενώ τα παιδιά του Νηπιαγωγείου παραμύθια που κυριαρχεί η εικονογράφηση, το σύντομο κείμενο και το ευτυχισμένο τέλος.

ΆΝΝΆ

ΠΟΎΛΟΎ

διαμφισβήτητα, οι δημόσιες σχέσεις έχουν ως βασικό πυλώνα στρατηγικής, την επικοινωνία η οποία κτίζει αμοιβαία επωφελείς σχέσεις, ειδικότερα στη σύγχρονη εποχή, η οποία απαρτίζεται -κατά κόρον- από την ψηφιακή τεχνολογία και καταλήγει στο εφαρμοστικό management. Για να επιτύχεις, βεβαίως, ένα τέτοιο δυνατό αποτέλεσμα, θα πρέπει να έχεις το κατάλληλο πρόσωπο. Σαφώς, στην αγορά υπάρχουν αρκετά άτομα που γνωρίζουν πώς να το κάνουν αυτό, αλλά μόνο λίγοι μπορούν να το θέσουν σε εφαρμογή. Ένα απο εκείνα τα δυνατά «χαρτιά» με έδρα την Ελλάδα, είναι η International PR & Communication Manager Άννα Πούλου, η οποία διαθέτει όλα τα «όπλα» στρατηγικής που χρειάζεται για να φθάσει στην κορυφή, μια επιχείρηση! Οι δημόσιες σχέσεις και η επικοινωνία παίζουν καταλυτικό ρόλο στον σχηματισμό ενός αποτελεσματικού PR. Εσείς, εδώ και χρόνια, φροντίζετε πάντοτε να βρίσκετε «παραθυράκι» ακόμη και με τις επιπτώσεις που άφησε στο «διάβα» της, η πανδημία. Ποια είναι η στρατηγική κατεύθυνση που σας βοηθά να βρίσκεστε στην «πρώτη γραμμή»; Είμαι ένα άτομο, το οποίο λατρεύει τους ανθρώπους. Όταν μιλάμε για δημόσιες σχέσεις (PR), μιλάμε

για την αλληλεπίδραση των εμπορικών σημάτων με τον κόσμο, που στο τέλος της ημέρας χτίζει και πάλι σχέσεις. Η στρατηγική μου, είναι η οικοδόμηση σχέσεων. Με τον τρόπο που βοηθάω τα brands, να επικοινωνούν με τον κόσμο, επικοινωνώ με τα ίδια τα brands. Θέλω να γνωρίσω ανθρώπους, να παραμείνω περίεργη και να είμαι η πρώτη που θα «βουτήξει» και θα καινοτομήσει μέσα από καινούργιες ευκαιρίες. Αυτό, σαφώς, ήταν που εκτιμούσαν ανέκαθεν οι άλλοι στη δουλειά που έκαναν μαζί μου και αυτό που κατέληξε να «ανοίξει» πολλές συναρπαστικές νέες πόρτες. Σαφώς, η πανδημία του Covid-19, ανέδειξε τον κομβικό ρόλο της τεχνολογίας και των social media. Φαντάζομαι, ότι εσείς, με τον ρόλο που έχετε, είχατε το προβάδισμα, όσον αφορά την τεχνολογική «σκακιέρα». Παρόλα, αυτά, υπήρχε κάτι που να σας δυσκόλεψε; Κακά τα ψέματα, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, του Covid 19, όλοι παλέψαμε. Αν και ενδεχομένως, να είχα την τύχη να ασχοληθώ εις βάθος με την τεχνολογία, όλοι μας είδαμε μια μεγάλη αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι χρησιμοποιούν την τεχνολογία και στον τρόπο που -επίσης- λαμβάνουν πληροφορίες. Αυτό ήταν μια μεγάλη πρόκληση για μένα, διότι ξαφνικά, έπρεπε να προσέξω πώς να γράφω, τι να δημοσιεύσω και πώς να αλληλεπιδράσω με τους ανθρώπους. Όλοι μας, ήμασταν ευάλωτοι, λόγω αυτής, της πολύ άγνωστης περιόδου. Για να επικοινωνήσουμε με σοφό και αξιόπιστο τρόπο, έπρεπε να ξανασκεφτούμε

πραγματικά τις σκέψεις και τα συναισθήματα που είχαν οι άνθρωποι, μέσω του διαδικτύου. Θεωρείτε, ότι το υβριδικό μοντέλο εργασίας (μετάβαση στην ψηφιακή εργασία), που εφαρμόστηκε κατά την περίοδο του εγκλεισμού, επιτάχυνε τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό; Απολύτως! Ζούμε σε έναν απίστευτα παγκοσμιοποιημένο κόσμο και πάντα αναρωτιόμουν, διότι παραμένουμε τόσο πολύ στους κλασικούς και τοπικούς τρόπους, ενώ όλα προχωρούν με γρήγορους ρυθμούς. Πιστεύω ότι, με το να δουλεύεις υβδρικά, αυτομάτως, δείχνει την ευελιξία και αυτό σου ανοίγει ευκαιρίες για διασύνδεση με έναν πιο γρήγορο, πιο προοδευτικό και κοινό τρόπο. Μεταξύ άλλων, ασχολείστε με τη διαχείριση φήμης και το (διαδικτυακό) branding κορυφαίων οίκων. Πώς καταφέρνετε να διαχειριστείτε το ψηφιακό αποτύπωμα του κάθε πελάτη που αναλαμβάνετε; H διαχείριση φήμης είναι τεράστιας σημασίας για μια εταιρεία, είναι το άυλο κεφάλαιό της. Αντιμετωπίζοντας ένα πρόβλημα εταιρικής εικόνας στο διαδίκτυο και κατανοώντας τον τρόπο με τον οποίο οι χρήστες-πελάτες αντιλαμβάνονται ένα προϊόν ή μια υπηρεσία, απαιτεί πολλές δεξιότητες (επικοινωνία, πληροφορική, μάρκετινγκ ακόμα και ψυχολογία) και όλες αυτές οι δεξιότητες μπορούν να αποκτηθούν μόνο με άμεση εμπειρία και πολλές πραγματικές περιπτώσεις. Product feedback, talent & capital, brand awareness , amplify sales, new products, customer support είναι βασικά goals για μια πετυχημένη εταιρεία. Για να γίνει πλήρως κατανοητή η σημαντικότητά της, για παράδειγμα -κάτι που δεν αναφέρεται συχνά - η διαχείριση φήμης του CEO μιας εταιρείας είναι κομβική. Οι πληροφορίες που υπάρχουν στο διαδίκτυο γι’ αυτόν θα επηρεάσουν το εμπορικό σήμα της εταιρείας, τις επιχειρηματικές σχέσεις καθώς και την ικανότητά τους, να επηρεάσουν σε ζητήματα σημαντικά. Θα πρέπει να έχουν εντυπωσιακό προφίλ στο διαδίκτυο που δείχνει ότι είναι ικανά, μορφωμένα και σεβαστά άτομα. Επιβάλλεται, να θεσπιστεί μια επικοινωνιακή στρατηγική για να δημιουργηθεί μια σταθερή, αυθεντική ηλεκτρονική εικόνα. Είναι απαραίτητο, πλέον, η κάθε εταιρεία να δώσει μεγάλη βαρύτητα, διότι η φήμη είτε καλή είτε κακή διαδίδεται με εκθετικούς ρυθμούς. Η διαχείριση του ψηφιακού «αποτυπώματος» θα πρέπει να γίνεται με σύνεση. Πιστεύετε, ότι η Ελλάδα και η Κύπρος, έχουν εξελιχθεί στον τομέα των δημοσίων σχέσεων; Είδαμε την Ελλάδα, να εξελίσσεται σε ένα απίστευτο μέρος αλλά και πλατφόρμα για διεθνή brands και ονόματα. Πιστεύω ακράδαντα, ότι κάνουμε άλματα διεθνώς, η Ελλάδα και η Κύπρος, έχουν τόσο πολύ ταλέντο, οι ίδιες που πρέπει να υποστηριχθούν και

να τους δοθεί μια πλατφόρμα. Πριν από λίγο καιρό, γνώρισα έναν Γερμανό με ελληνική κληρονομιά που είχε την ίδια ακριβώς άποψη γι’ αυτό. Εργάζεται εξ αποστάσεως στο Βερολίνο και στο Λονδίνο, στον τομέα των δημοσίων σχέσεων για πολλά γνωστά brands και έχει αποτελέσει βασικό πύλωνα για την ανάπτυξη αυτών των επωνυμιών στην Ελλάδα. Πιστεύουμε, ότι η αγάπη μας, γι’ αυτή τη χώρα σε συνδυασμό με την τεχνογνωσία και τις γνώσεις μας, θα δημιουργήσουν μια τόσο όμορφη συνέργεια, διότι αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε κάτι όμορφο που θα στηρίξει τους ντόπιους και θα στείλει ένα σαφές μήνυμα για τις δυνατότητες που έχει αυτή η χώρα. Όσον αφορά, το branding και το PR, ποιοι είναι οι πυλώνες που χρειάζονται για να συμβαδίσει με το όραμα εκείνου που εκπροσωπείτε; Οι βασικοί πυλώνες της δουλειάς μου, είναι η ακρίβεια, ο προγραμματισμός, η επικοινωνία και οι σχέσεις. Πρέπει να κατανοήσετε όλα όσα συμβαίνουν στη «σφαίρα» της δουλειάς, στην οποία βρίσκεστε και πρέπει να χτυπήσετε ανάλογα τους χρόνους και τις τάσεις. Ταυτόχρονα, πρέπει να είστε σε θέση να συνδεθείτε και να έχετε κατανόηση για τους ανθρώπους, τα συναισθήματα και την ατμόσφαιρα. Θεωρείτε ότι οι τιμές και το κόστος διαφήμισης που υπάρχουν στην Ελλάδα και στην Κύπρο «αντανακλούν» τη συνολική εικόνα που προάγει ο τομέας της επικοινωνίας; Βασικά δεν το νομίζω. Αναπτύσσουμε μια κουλτούρα «ελεύθερων». Οι άνθρωποι, ξεχνούν τη σημασία και την αξία της διαφήμισης και δεν πιστεύουν ότι πρέπει να επενδύσουν τόσο πολύ σε αυτήν. Αυτό ισχύει για τη διαφήμιση στο διαδίκτυο και εκτός σύνδεσης. Φυσικά, πρέπει να είμαστε σοφοί με το τι χρειάζεται η διαφήμιση και να είναι σημαντικό για το τι, αλλά για το τι μπορούμε να πετύχουμε με τα μέσα εδώ στην Ελλάδα, νομίζω ότι είμαστε σε καλό μέρος. Όντας, γυναίκα σε αυτό τον ανδροκρατούμενο χώρο, πώς αντιμετωπίζετε τις διακρίσεις που ενδεχομένως να προκύπτουν; Μπορεί να είναι ανδρικό πεδίο, αλλά βλέπουμε oλοένα και περισσότερες γυναίκες να κερδίζουν έδαφος.

Αυτό είναι μια μεγάλη ενθάρρυνση για μένα που είμαι γυναίκα, καθώς θέλω να αποδείξω στις επόμενες γενιές, ότι το φύλο δεν κάνει τη διαφορά. Στην πραγματικότητα, είναι δική μας ευθύνη να κάνουμε αυτή την αλλαγή. Προσωπικά, θα είμαι πάντα εκπρόσωπος αυτής της αλλαγής. Οι προκλήσεις εξακολουθούν να υπάρχουν, εντούτοις, οι γυναίκες είναι ισχυρές και έμπειρες, έτσι ώστε να δείξουν το αντίθετο.

Θεωρείται ότι κατέχει σημαντικό ρόλο στη διαχείριση φήμης μιας επιχείρησης, εάν η γυναίκα βρίσκεται σε θέση «κλειδί»; Φυσικά και κατέχει σημαντικό ρόλο στη διαχείριση φήμης μιας επιχείρησης -και όχι μόνο. Η επιστήμη αναφέρει ότι ο γυναικείος εγκέφαλος διαθέτει τρομακτικές και μοναδικές δεξιότητες – θαυμάσια λεκτική ευελιξία, μια σχεδόν ψυχική αύρα να διαβάζει πρόσωπα και τόνο φωνής ανιχνεύοντας συναισθήματα και νοητικές καταστάσεις αλλά έχει και την ικανότητα να εξουδετερώνει τις συγκρούσεις! Χαρακτηριστικά που είναι απαραίτητα για να μπορείς να διαχειριστείς τη φήμη εταιρείας η προσωπική! Οι Chief Reputation Strategists ανά τον κόσμο, έχουν καταλήξει ότι όταν οι γυναίκες κάθονται στη διευθυντική καρέκλα, έχουν αποδείξει ότι το φύλο τους δεν είναι πλέον θέμα, διότι αυτό που μετρά στο τέλος της ημέρας είναι τα επιχειρηματικά αποτελέσματα. Όταν τα αποτελέσματα είναι υπέρ του δέοντος ικανοποιητικά, δεν υπάρχει κανένα περιθώριο αρνητικής μετάφρασης!

Με την εμπειρία που έχετε, μπορείτε να αντιληφθείτε ποια start-up εταιρεία μπορεί να πετύχει; Αυτή είναι μια καλή ερώτηση. Αυτή τη στιγμή, βλέπουμε τη βιομηχανία της τεχνολογίας να εκρήγνυται και όλο και περισσότερες νεοφυείς επιχειρήσεις πληροφορικής να αναπτύσσονται. Αυτή είναι μια φανταστική πρόοδος, ωστόσο, οι προκλήσεις συνοδεύονται από αυτό. Οι άνθρωποι φοβούνται ότι οι διαπροσωπικές σχέσεις απειλούνται μέσω της σύγχρονης τεχνολογίας. Γι’ αυτό πιστεύω πολύ στις κοινωνικές επιχειρήσεις και τις επιχειρήσεις που ενώνουν ανθρώπους και μυαλά. Σε παλαιότερη συνέντευξή σας, είχατε πει ότι δεν νιώθετε ότι έχετε κάνει το μεγαλύτερο επαγγελματικό σας βήμα. Ποια είναι η κορυφή του παγόβουνου, για εσάς; Κάθε φορά που πετυχαίνω κάτι μεγάλο, ξαφνικά εκπλήσσομαι από το πώς με περιμένει η επόμενη ευκαιρία. Πιστεύω ότι η επιτυχία δεν μπορεί να οριστεί από μια στιγμή, είναι μια συνεχής διαδικασία. Είμαι απίστευτα ευγνώμων που βιώνω στιγμές που πραγματικά με αφήνουν άφωνη και ταυτόχρονα υπερήφανη, γι’ αυτό που έχω κάνει, αλλά είμαι ακόμη πιο ευγνώμων που οι άνθρωποι πιστεύουν στο όραμα και τα όνειρα που πρέπει να συνεχίσω να κυνηγώ,

1996

Μελετώντας επισταμένα την αγορά και τις προτιμήσεις των καταναλωτών, πραγματώνεται η πρώτη παραγωγής Ζιβανίας σε βιομηχανική κλίμακα. Η παραγωγή της Ζιβάνας ΛΟΕΛ, της πρώτης Ζιβανίας της Κύπρου.

Κυπρίων, κυρίως σε Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, Αμερική και Αυστραλία.

ξεκινά

κατάθεσης φακέλου της

ετοιμασίας

ως προϊόν PGI (Protected Geographical Identification). Η ΛΟΕΛ με την εμπειρία της, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην όλη διαβούλευση και γενικά στην διαδικασία αυτή.

Η ΛΟΕΛ καινοτομεί ξανά και με συστηματική μελέτη και έρευνα, προχωράει στο λανσάρισμα της πρώτης παλαιωμένης Ζιβανίας. Της γνωστής Ζιβάνας Gold. Παλαιωμένη 3 χρόνια σε γαλλικά δρύινα βαρέλια Ζιβανία. Η ιδέα για την παλαιωμένη Ζιβάνα ξεκίνησε το 2011 και έτσι στα τέλη του 2012 ξεκινά η πρώτη διαδικασία παλαίωσης του προϊόντος.

Ολοκληρώνεται η διαδικασία ανακαίνισης και εκμοντερνισμού του αποστακτηρίου και του εμφιαλωτηρίου της Ζιβάνας. Παράλληλα, ανακαινίζονται οι χώροι παλαίωσης του προϊόντος, ούτως ώστε να δοθεί η δυνατότητα παλαίωσης μεγαλύτερου όγκου.

Η Ζιβάνα ΛΟΕΛ, ως το κατεξοχήν προϊόν του Κύπριου καταναλωτή, ως

There are new competitors with a fresh vision.

Using innovative tools, thinking and frameworks, KPMG can help adapt your business in the face of constant disruption. Learn more at kpmg.com.cy

Is your company agile enough to outpace them?

©2023 KPMG Limited, a Cyprus limited liability company and a member firm of the KPMG global organization of independent member firms affiliated with KPMG International Limited, a private English company limited by guarantee. All rights reserved. The KPMG name and logo are trademarks used under license by the independent member firms of the KPMG global organization.