Kick-off
Sam en Lou zijn erg goede skaters. Als ze vrij zijn, zijn ze te vinden in het skatepark en maken ze filmpjes. Die filmpjes delen ze op hun sociale media met hun volgers uit de hele wereld. Ook de burgemeester van de stad heeft dit gezien. Op de officiële opening van het nieuwe skatepark in de stad mogen ze hun kunsten komen tonen. Na schooltijd nemen Sam en Lou de bus naar de halte die het dichtst bij het skatepark ligt. Daarna gaan ze te voet (of skatend) naar het skatepark.
Welke tools ken je om je weg terug te vinden in een stad die je niet kent?
Welke tool zou je aanraden aan Sam en Lou? Waarom?
Eén van de tips die je aan Lou kon geven, is het gebruiken van een gps-app op de smartphone. Leg aan Lou uit hoe dit juist werkt. hulpmiddel
kaart
Sam en Lou zoeken het skatepark op een kaart op. Ze zien dat het skatepark vlak bij het stadhuis ligt en op wandelafstand van een bushalte.
Duid op de kaart het skatepark en de dichtsbijzijnde bushalte aan.
Duid de kortste weg aan van de bushalte tot aan het skatepark.
Vergelijk met iemand anders in de klas. Hebben jullie dezelfde weg gekozen?
Legende Schaal school 1 : 5 000 skatepark bushalte stadhuis
De verhouding tussen de afstand op een kaart en de afstand in werkelijkheid.
De betekenis van de symbolen op de kaart.
windroos
Denkwijs
‘Met alle beschikbare technologie is het niet meer nodig om te kunnen kaartlezen.’
Ben je het eens (of oneens) met deze stelling? Waarom?
Duid jouw mening met een pijltje aan op de fact-o-meter.
Geef twee redenen waarom je die mening hebt.
Dat heet ‘argumenteren’
Lees hieronder eerst nog eens goed hoe je moet argumenteren.
ARGUMENTEREN, HOE DOE JE DAT?
ONEENS EENS
Soms kom je in situaties terecht waarin je de ander wilt of moet overtuigen van jouw standpunt. Dat doe je door goede argumenten te geven.
1
JE NEEMT EEN STANDPUNT IN:
Ik vind dat … Ik denk dat … Volgens mij …
argument 1
2
JE LEGT UIT WAAROM JE IETS VINDT: want … omdat … aangezien … = argumenteren
argument 2
Bespreek je standpunt met je buur.
Gooi het ten slotte in de groep. Wat denkt de klas hierover?
Wat is een kaart?
Er bestaan vele soorten kaarten: een plattegrond van een pretpark of van je school, een plan van je gemeente of stad, een wereldkaart ...
In welke omstandigheden heb jij al eens een kaart gebruikt?
Kijk rond in je klaslokaal of op school. Welke kaarten of plattegronden zijn aanwezig?
Welke kenmerken stel je vast? Duid de juiste kenmerken aan in het lijstje hieronder.
Een kaart bevat evenveel informatie als een luchtfoto.
Op een kaart zijn afstanden en gebouwen kleiner dan in realiteit.
Op een kaart staat altijd aangegeven wat het noorden is.
Op kaarten staat de schaal altijd op dezelfde manier voorgesteld.
In de legende staan kleuren, symbolen ...
Op een kaart worden veel details getekend.
Op een kaart kun je de hoogte van gebouwen, bergen, vulkanen ... aflezen.
Eenzelfde gebouw kan op de ene kaart meer verkleind weergeven worden dan op een andere kaart.
Een kaart is een verkleinde, vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid op een plat vlak.
Elementen van een kaart
Bekijk de kaart van België.
BELGIË
Staatkundig
Welke elementen merk je op?
Duid aan welke elementen je op de kaart ziet. een schaal een legende een windroos
Welk element uit de vorige vraag ontbreekt op de kaart?
Wat betekent dat?
2.1 De legende
Oostende
Brugge-Oostende
Brugge
Nieuwpoort-Bad Lombardsijde
Oostduinkerke-Bad
Koksijde-Bad
Op de kaart staat een legende. Daarin kan je verschillende soorten symbolen terugvinden.
Zoek in de legende telkens twee voorbeelden en teken het symbool erbij.
Een puntsymbool is een symbool waarmee een kerk, stad, luchthaven, huis, mast … wordt weergegeven. Een duidelijk punt in het landschap.
Een lijnsymbool is een lijn op de kaart waarmee een weg, spoorweg, waterloop ... wordt weergegeven. Een duidelijke lijn in het landschap.
Een kleurvlak is een gekleurd gebied op de kaart waarmee een zee, bos, rivier, weiland … wordt weergegeven. Een groter gebied in het landschap.
2.2 De schaal
Een kaart is vele malen kleiner dan de realiteit. Daarom moet die realiteit ook verkleind worden om op de kaart te passen. Om aan de lezer van de kaart duidelijk te maken “hoeveel keer” de realiteit verkleind is, is het belangrijk dat dit op de kaart staat vermeld. Dit gebeurt aan de hand van een schaal.
schaal 1:1 800 000 één cm op de kaart = 18 km
0
De verkleining staat hier op drie manieren weergegeven. Die betekenen drie keer hetzelfde. De manieren om die schaal te gebruiken zijn echter verschillend.
In Max-wiskunde 2B module Schaal leer je meer over de schaal.
Breukschaal
De eerste notatievorm is een breukschaal.
De breukschaal geeft de schaal weer in de vorm van een breuk.
Je kunt een breukschaal op drie manieren noteren: schaal 1:1 800 000 = schaal 1 1 800 000 = schaal 1/1 800 000
Alle notaties betekenen hetzelfde: 1 cm op de kaart is 1 800 000 cm in werkelijkheid.
Hoeveel meter en kilometer is 1 800 000 cm?
1 800 000
Je kan ook de methode van de trap gebruiken. 1 cm op de kaart 1 800 000 cm in werkelijkheid 1:1 800 000
=
De afstand op de kaart is 4 cm. Hoeveel km is de afstand dan in werkelijkheid?
op de kaart 1 cm 4 cm in werkelijkheid 1 800 000 cm km 100 m 10 m m dm cm mm
De werkelijke afstand is km.
TIP 18 36 54 72 90 108 126 144 162 180 km 0
Maak gebruik van een verhoudingstabel en een omzettingstabel om de afstand in cm om te zetten naar meter of kilometer.
Werken met een breukschaal
1 Lees de schaal af.
2 Meet op de kaart de afstand tussen twee punten.
3 Vermenigvuldig de gemeten afstand in cm met de noemer van de schaal.
4 Je komt een groot getal uit: dat is de werkelijke afstand in cm.
5 Zet de afstand in cm om naar meter of kilometer.
Lijnschaal
1 cm op de kaart komt overeen met 18 km in werkelijkheid.
De lijnschaal geeft de schaal weer langs een getekende lijn.
Werken met een lijnschaal
1 Neem een lat en plaats de 0 onder de 0 van de lijnschaal.
2 Bepaal hoeveel km overeenkomt met 1 cm op de lijnschaal.
3 Meet op de kaart de afstand tussen twee punten.
4 Vermenigvuldig de gemeten afstand in cm met het aantal km waarmee 1 cm overeenkomt.
De afstand op de kaart is 3 cm. Hoeveel km is de afstand dan in werkelijkheid? x 4 x 4
TIP
1 Skatefilmpje gaat viraal
Na hun performance aan het skatepark delen Sam en Lou hun filmpjes op sociale media. Hun vrienden in andere landen zijn razend enthousiast.
Noorwegen
IJsland
Hey vrienden! Ik ben zo jaloers op jullie prachtige skatepark. In mijn stad bestaat dat niet en moeten we voortdurend andere plekken opzoeken. Blijf zo doorgaan! Quinn
Geweldige tricks hebben jullie! Jullie talent is vet cool! Waar hebben jullie trouwens die prachtige planken gekocht? Geniet ervan! Théo
Malta Hallo! Jullie filmpje is echt geweldig, ik ben blij dat jullie in België de kans krijgen om te schitteren. Veel succes! Noa
Bulgarije
Jullie zijn echt natuurtalenten, de koningen van het park. Ik kijk altijd uit naar jullie filmpjes en jullie nieuwste tricks. Hier kunnen we sinds enkele maanden ook weer skaten. Bedankt burgemeester! Dani
Je wil berekenen op hoeveel kilometer de buitenlandse vrienden van Sam en Lou wonen. Bereken de afstand tussen de hoofdsteden van de landen waar de vrienden wonen en de hoofdstad van België.
Je gebruikt hiervoor de kaart van Europa.
In je atlas is dat kaart:
De schaal op de kaart is:
1 cm op de kaart komt overeen met cm.
1 cm op de kaart komt overeen met km. km 100 m 10 m m dm cm mm
Weet je niet hoe je een atlas moet gebruiken? Of heb je hulp nodig bij het herleiden van de lengtematen? Gebruik dan de hulpkaarten.
De hoofdstad van België is .
Zoek in een atlas de hoofdsteden van de landen op. Vul de tabel hieronder in.
Meet de afstand tussen de hoofdstad van België en de hoofdstad van het land. Vul de tabel in.
Bereken de werkelijke afstand in km.
LAND HOOFDSTAD
IJsland
Noorwegen
Bulgarije
Malta
2.3 De windroos
Meestal kan je op een kaart ook een windroos terugvinden. Staat die er niet? Dan is het noorden de bovenkant van je kaart.
Ken jij alle hoofdwindrichtingen nog? Vul ze in op de windroos.
Kan je ook de tussenwindrichtingen benoemen?
In de naam komt eerst noord of zuid.
Je kan de volgorde van de windrichtingen onthouden door het ezelsbruggetje:
Nooit Opstaan Zonder Wekker.
Welke instrumenten of hulpmiddeltjes kan je gebruiken om te weten te komen waar het noorden zich bevindt ten opzichte van jou?
Het bepalen van het werkelijke noorden zul je nodig hebben bij het oriënteren.
Een windroos is een tekening waarop de windrichtingen worden weergegeven. Als er geen windroos op de kaart staat, is de bovenkant van de kaart het noorden. geheugensteuntje
TIP
Aan de slag met kaarten
3.1 Oriënteren
In een stad, een pretpark, een gebouw … is het handig om te weten waar je bent en welke richting je uit moet. Daarvoor zijn kaarten, plattegronden, stadsplannen … de ideale hulpmiddelen.
Als we willen weten waar we ons precies bevinden, dan doen we aan oriënteren. We kunnen ons op verschillende manieren oriënteren.
Als je wil weten waar je jezelf bevindt in een bepaalde omgeving én je wil de weg vinden, dan doe je aan oriënteren.
Oriënteren met het landschap
Ga op de speelplaats staan met een plattegrond van je school. Bepaal waar het werkelijke noorden ligt aan de hand van je plattegrond.
Hoe ging je te werk om de kaart in de juiste richting te leggen?
TIP
Je kan een kaart van de schoolomgeving (of eender welke plek in Vlaanderen) opvragen via het GeoPunt van de Vlaamse Overheid.
Hoe oriënteer je een kaart door het landschap te observeren?
STAP 1
Zoek enkele duidelijke elementen in het landschap. Zoek dezelfde elementen op de kaart.
STAP 2
Draai je kaart tot de elementen op de kaart in dezelfde richting liggen als in het landschap.
2 Oriënteren met het landschap
Jack staat op straat voor het huis van een vriend. Duid op de plattegrond rechts aan waar Jack precies staat.
Oriënteren met een kompas
We weten al dat een kaart ofwel altijd een windroos bevat ofwel de bovenkant van de kaart altijd het noorden is. Om nu te weten waar het werkelijke noorden zich bevindt, kunnen we een kompas gebruiken.
Hoe oriënteer je een kaart met behulp van een kompas?
STAP 1
Bepaal met een kompas het werkelijke noorden.
STAP 2
Zoek op de kaart het noorden. Het noorden is aangeduid met een windroos. Als er geen windroos op de kaart staat, dan is de bovenkant van de kaart het noorden.
STAP 3
Draai de kaart zodat het noorden op de kaart overeenkomt met het werkelijke noorden.
Ga op de speelplaats staan en oriënteer de kaart van je schoolomgeving door gebruik te maken van een kompas.
3 Oriënteren met de windroos
Je merkte aan de berichten (pagina 11) dat de vrienden van Sam en Lou uit verschillende Europese landen komen. Kan je die landen situeren ten opzichte van België? Om dit te kunnen doen, heb je de hoofd- en tussenwindrichtingen van de windroos nodig.
Neem een kaart van Europa bij de hand.
Malta ligt ten van België en ten van Griekenland.
Bulgarije ligt ten van België en ten van Roemenië.
IJsland ligt ten van België en ten van Noorwegen.
Noorwegen ligt ten van België en ten van Finland.
België ligt ten van Malta en ten van Portugal.
De berichten van de buitenlandse vrienden krijgen ook veel likes uit andere landen: Frankrijk, Duitsland, Denemarken, Zweden …
Frankrijk ligt ten van Litouwen en ten van België.
Denemarken ligt ten van Duitsland en ten van Zweden.
Duitsland ligt ten van Denemarken en ten van Italië.
Zweden ligt ten van België en ten van Tsjechië.
België ligt ten van Ierland en ten van Duitsland.
Wist je dat …
je best geen kompas binnen gebruikt? Het kompas kan worden beïnvloed door metaal of leidingen in het gebouw.
je best geen magneten in de buurt legt van een kompas? Het kan het kompas zelfs helemaal onbruikbaar maken.
je op jouw smartphone ook een kompas kan gebruiken? In elke smartphone zit een kompas-chip.
je je ook kan oriënteren met de zon? We zien de zon ‘s ochtends in het oosten. In de winter zien we de zon om 12 uur en in de zomer om 13 uur in het zuiden. ’s Avonds gaat de zon onder in het westen.
het lijkt alsof de zon beweegt maar dit eigenlijk een schijnbeweging is? In werkelijkheid is het de aarde die draait.
je je zonder zon ook kan oriënteren? Ga ‘s nachts op zoek naar de Poolster. Deze wijst het noorden aan. Een app kan je helpen om de Poolster te vinden.
Als je de windrichtingen gebruikt om een plek te situeren, doe je dat altijd ten opzichte van een andere plek: ‘Nederland ligt ten noorden van België’. Dat is niet altijd nauwkeurig. Soms moet je specifieker een plaats kunnen bepalen. Dan doen we aan lokaliseren
3.2 Lokaliseren
Bekijk deze rij van huisjes. Beschrijf waar het gevraagde huis staat.
Kies uit: links – rechts
Het roze huis staat van het oranje huis.
De kerk staat van het roze huis.
Het huis van het oranje huis heeft een dakterras.
Het huis met de boom voor de deur staat van het blauwe huis.
Het bruine huis staat van het roze huis en van het blauwe huis.
4 Wegbeschrijving
Je locatie is op onderstaande kaart met een rode pin aangeduid. Je wil graag een museum bezoeken en vraagt de weg aan een voorbijganger. Hij geeft volgende beschrijving van de route die je moet volgen:
Verlaat deze straat richting de Stationsstraat en sla links af. Je neemt de derde straat links en slaat de tweede straat rechts af. Loop door tot aan het park en sla vervolgens de derde straat links af. Voorbij het volgende kruispunt vind je het museum.
Duid de weg aan op de kaart. Zet een kruisje op de plaats waar het museum staat.
Noordstraat
Parklaan
Nieuwstraat
Stationsstraat
Bij een plattegrond of een kaart wordt het veel moeilijker om je precieze locatie te omschrijven met links en rechts. We gebruiken daarom vaak een rooster om ons te helpen.
De auto vind je in vak C3. We lezen eerst horizontaal en daarna verticaal.
van links naar rechts van boven naar beneden
Op welke plaats is de parking?
In vak A1 staat een …
Op welke plaats is het ziekenhuis?
Als je wil weten waar een plaats, gebouw, punt, persoon … zich bevindt, dan doe je aan lokaliseren
Ka a r t va n Be l g i ë
5 Kaart van België
Kortrijk ligt in vak ...
Luik ligt in vak ...
Dinant ligt in vak ...
Welke steden liggen in B2?
Leuven ligt in vak
In welk vak ligt het meest zuidelijke punt van België?
Spa ligt in vak
Kortrijk ligt in vak
In welk vak ligt de hoofdstad van België?
Welke stad ligt het dichtst bij de zee? Leuven Spa Kortrijk
Welke steden liggen in B1?
6 Plattegrond van een pretpark
Hieronder zie je de plattegrond van een pretpark. Beantwoord de vragen.
Het reuzenrad ligt in vak
De bruine rollercoaster ligt in de vakken
In vak A2 en A3 vind ik de
De circustent ligt in
Ten noordoosten van de circustent ligt de
Die vindt je in de vakken
Soms kan het handig zijn om nog nauwkeuriger te zijn en dus de precieze locatie te kennen.
In een stad kan je jouw locatie makkelijk beschrijven aan de hand van referentiepunten (gebouwen, standbeelden, restaurants of winkels die je ziet …). Maar dat is niet altijd het geval. Stel: je wandelt in een bos en valt, je been lijkt gebroken en je hebt dringend hulp nodig. Dan wordt het moeilijk om je plaats aan de hand van de bomen te omschrijven. Je kan de hulpdiensten dus niet vertellen waar je precies bent … of toch?
Nauwkeurige plaatsbepaling met coördinaten
De skatefederatie van Vlaanderen heeft het filmpje van Sam en Lou ook gezien. Ze worden uitgenodigd op hun kantoor.
Van het kantoor krijgen ze de coördinaten van de locatie. Zo komen ze zeker op het juiste adres aan. De coördinaten zijn: 50.8057408164994, 4.918041555822562.
Ga naar www.google.com/maps en geef in het zoekkader de coördinaten in: 50.8057408164994, 4.918041555822562
Let op voor het juiste gebruik van punten en komma’s: in de delen van de coördinaat staat een punt, tussen de twee delen van de coördinaat staat een komma.
Wat is het adres dat bij de coördinaat hoort?
Hoe wordt een coördinaat nog geschreven?
Om een plaats nauwkeurig te bepalen, gebruiken we coördinaten.
In Max-wiskunde 1B module Coördinaten leer je meer over coördinaten.
TIP
Om goed te kunnen werken met coördinaten moeten we eerst een aantal dingen weten over onze aarde. We kunnen de aarde verdelen in verschillende zones. Daarvoor gebruiken we twee denkbeeldige lijnen: de evenaar en de nulmeridiaan.
De noordpool is het noordelijkste punt van de aardbol, de zuidpool is het zuidelijkste punt. De aarde wordt halverwege in twee gedeeld door een denkbeeldige horizontale lijn: de evenaar. Ten noorden van die evenaar ligt het noordelijk halfrond, ten zuiden ligt het zuidelijk halfrond. Ieder punt op de evenaar is even ver verwijderd van de noordpool als van de zuidpool.
De nulmeridiaan is de denkbeeldige lijn die loopt van de noordpool tot de zuidpool. Ten oosten van de nulmeridiaan ligt het oostelijk halfrond. Ten westen van de nulmeridiaan ligt het westelijk halfrond
oostelijk halfrond (E) westelijk halfrond (W) noordpool zuidpool evenaar
7 De vier delen van de wereldbol
Kleur de delen van de aarde in de gevraagde kleur.
De zone die zowel in het noordelijk als in het oostelijk halfrond ligt in het rood
De zone die zowel in het zuidelijk als in het oostelijk halfrond ligt in het blauw.
De zone die zowel in het noordelijk als in het westelijk halfrond ligt in het groen
De zone die zowel in het zuidelijk als in het westelijk halfrond ligt in het oranje noordelijk halfrond (N) zuidelijk halfrond (S)
nulmeridiaan
nulmeridiaan
evenaar
We kunnen de coördinaat van de skatefederatie ook schrijven als 50,8° N en 4,9° E.
Een coördinaat bestaat dus uit twee delen: de breedteligging en de lengteligging.
Het eerste deel van een coördinaat is de breedteligging. Dit is de afstand van de plaats tot de evenaar. In het noordelijk halfrond gebruiken we de letter N en in het zuidelijk halfrond de letter S.
Het tweede deel van een coördinaat is de lengteligging. Dit is de afstand van de plaats tot de nulmeridiaan. In het westelijk halfrond gebruiken we de letter W en in het oostelijk halfrond gebruiken we de letter E
Een coördinaat bestaat uit twee delen:
Het eerste deel geeft aan hoeveel graden de locatie ten opzichte van de evenaar ligt.
Het tweede deel geeft aan hoeveel graden de locatie ten opzichte van de nulmeridiaan ligt.
Duid aan wat past.
De locatie van Skate Vlaanderen ligt ten NOORDEN / ZUIDEN van de evenaar.
De locatie van Skate Vlaanderen ligt ten OOSTEN / WESTEN van de nulmeridiaan.
je de coördinaten van een locatie met Google Maps kan vinden?
1. Zoek de plek op via Google Maps.
2. Klik op de plek met de rechtermuisknop.
3. Er zal een kadertje verschijnen. De getallen die je helemaal bovenaan ziet zijn de coördinaten.
de afkortingen N, S, E en W uit het Engels komen? Ze staan voor North (Noord) South (Zuid) East (Oost) en West (West).
er bij de veiligheidsfunctie van een smartwatch gebruikgemaakt wordt van coördinaten? Wanneer een persoon een (sport)ongeval heeft of in nood verkeert, dan worden de coördinaten doorgestuurd naar de ICE-contact (In Case of Emergency). Hij of zij krijgt dan te zien waar de persoon in nood zich bevindt.
8 Monumenten en bijzondere plaatsen
Hieronder vind je coördinaten van bijzondere monumenten. Zoek de locaties op.
Welk monument is het, in welk land ligt het en wat is de naam van de hoofdstad van dat land?
COÖRDINATEN
27.175 N, 78.042 E
13.226 S, 72.497 W
VAN HET MONUMENT
Wat is de naam van de bijzondere plaatsen die je op volgende coördinaten kan vinden?
COÖRDINATEN
90 N
90 S
51.478 N, 0 E
71.94 S, 23.34 E
NAAM VAN DE PLAATS
Wist je dat …
de nulmeridiaan ook wel ‘de meridiaan van Greenwich’ wordt genoemd? Dit komt omdat de nulmeridiaan door het Engelse stadje Greenwich loopt.
de Zuidpool zich op het continent Antarctica bevindt en er onder het ijs nog land is? Het is het enige onbewoonde continent op aarde.
de Noordpool geen continent of werelddeel is? De Noordpool wordt gedeeld onder de vijf Arctische kuststaten: Rusland, Canada, de Verenigde Staten, Noorwegen en Denemarken/Groenland.
de Zuidpool van geen enkel land deel uitmaakt? Voor de Zuidpool is er wel een VNverdrag afgesloten waarin staat dat er alleen ‘vredevolle activiteiten’ mogen gebeuren.
de Prinses Elisabethbasis de Belgische basis is op de Zuidpool? Hier wordt aan wetenschappelijk onderzoek gedaan.
een kompas op het noordelijk halfrond het noorden aanduidt maar niet op het zuidelijk halfrond? Ten zuiden van de evenaar zal een kompas het zuiden aanduiden. Dat komt omdat de aarde twee polen heeft (de noordpool en de zuidpool) die magnetisch geladen zijn.
9 Locatie zoeken
Een leerling uit de klas kiest een locatie in de wereld en zoekt er de coördinaten van op.
Noteer de coördinaten:
Het eerste deel van de coördinaat bevindt zich in het NOORDELIJK / ZUIDELIJK HALFROND
Het tweede deel van de coördinaat bevindt zich TEN OOSTEN / TEN WESTEN van de nulmeridiaan.
Ik zoek de coördinaat op met behulp van een atlas of digitale toepassing.
Op dit punt ligt
Soorten kaarten
4.1
Plattegrond
Als je in een atlas kijkt of bladert, zal je merken dat er meerdere soorten kaarten bestaan.
Plattegronden of (grond)plannen zijn vaak eenvoudige kaarten waarop een bepaald gebied of bepaalde regio wordt voorgesteld. Hiernaast vind je een eenvoudige plattegrond van het skatepark in de gemeente van Sam en Lou.
Naast fervente skaters zijn Sam en Lou ook grote fans van wintersport. Iedere winter gaan ze een week snowboarden in de Alpen. Daarvoor hebben ze een pistenplan nodig. Deze winter gaan ze naar Les Karellis in Frankijk.
Vergelijk de twee plattegronden.
Welke elementen zijn aanwezig?
Welk standpunt wordt er gebruikt?
Waarom is het wel of niet leesbaar voor jou?
SKATEPARK
Windroos Schaal Legende
Bovenaanzicht
Vogelperspectief (schuin) Zijaanzicht
Windroos Schaal Legende
Bovenaanzicht
Vogelperspectief (schuin) Zijaanzicht
Een (grond)plan of plattegrond is (meestal) een bovenaanzicht van een bepaalde regio of bepaald gebied. Vaak is het plan of de plattegrond bewerkt of sterk vereenvoudigd om een goed overzicht te hebben.
4.2 Staatkundige kaart
De dag na hun prestatie in de stad gaan Sam en Lou weer naar school. Hun vrienden op de speelplaats zagen de filmpjes. Ze zijn super enthousiast en ook de leerkracht van ruimte is erg geïnteresseerd. Hij had gezien dat ze vele berichten kregen uit andere landen. Samen met de hele klas gaan ze de landen situeren op de kaart en meteen ook de hoofdstad opzoeken.
Daarvoor maken ze gebruik van een staatkundige kaart. Dat zijn kaarten waarop landen, grenzen en belangrijke steden duidelijk zijn aangegeven. Natuurlijke elementen zijn daarop niet (of beperkt) aanwezig. Als je dus wil weten waar een land ligt, wat de naam van de hoofdstad is of wat de buurlanden zijn … gebruik je best een staatkundige kaart.
10 Staten
Neem je atlas erbij en ga op zoek naar een staatkundige kaart van Europa. Los volgende vragen op.
Wat is de hoofdstad van IJsland?
Wat is de hoofdstad van Malta?
Wat zijn de buurlanden van België?
Wat is de hoofdstad van Bulgarije?
Wat is de hoofdstad van Noorwegen?
Wat zijn de buurlanden van Noorwegen?
4.3 Natuurkundige kaart
Wanneer de leerlingen van de klas meer informatie willen krijgen over gebergten, zeeën, rivieren, reliëf ... hebben ze een andere soort kaart nodig.
Welke kaart van Europa uit de atlas kunnen de leerlingen hiervoor gebruiken?
Bekijk de kaart. Vul onderstaand schema aan.
Welke elementen zijn aanwezig?
Windroos Schaal
1 cm op de kaart is km in werkelijkheid.
Legende
11 Natuur
Neem je atlas erbij en ga op zoek naar een natuurkundige kaart van Europa. Los volgende vragen op.
Welk gebergte ligt in Bulgarije?
Aan welke zee ligt Bulgarije?
Welk gebergte ligt er in Noorwegen?
In welke zee ligt Malta?
In welke oceaan of zee ligt IJsland?
Wat is de naam van het smalle stukje zee tussen Europa en Afrika?
4.4 Thematische kaart
Wanneer de winter voorbij is, maken Sam en Lou wilde plannen. De verantwoordelijke van een reisbureau zag hun filmpjes en is erg enthousiast. Zij wil hen dan ook graag een surfvakantie cadeau doen om filmpjes te kunnen maken voor het reisbureau. Ze mogen de bestemming zelf kiezen. Vol enthousiasme zeggen ze ja! Sam en Lou willen weten welke plekken in Europa het meest geschikt zijn. Daarvoor heb je nog meer informatie nodig die op specifieke kaarten staat. Die kaarten gaan over specifieke thema’s en noemen we dus thematische kaarten
Sam en Lou gaan op gesprek in het reisbureau en één van de medewerkers raadt hen Biarritz of San Sebastian aan als bestemming. Dat zouden de allerbeste kuststeden zijn om te surfen.
Ga in je atlas op zoek naar een kaart over toerisme in Europa.
Welk symbool wordt in de legende gebruikt voor kuststeden?
Waarom denk je dat Biarritz of San Sebastian goede surfbestemmingen zijn?
Welk symbool wordt in de legende gebruikt voor kunst- of historische steden?
Welk symbool wordt in de legende gebruikt voor bedevaartplaatsen?
Als je wil wandelen in de bergen zijn er in Europa meerdere mogelijkheden. Naar welke regio’s kan je gaan?
Ibiza, Menorca en Mallorca zijn in de Middellandse Zee.
Samen vormen ze een eilandengroep, de .
Sam en Lou zijn heel erg enthousiast en kiezen vol overtuiging voor Biarritz.
Gebruik een staatkundige kaart.
Biarritz ligt in het land en aan de Golf van
Gebruik een natuurkundige kaart.
Ze zoeken in hun atlas op hoe warm het er gemiddeld is in juli en komen uit op deze thematische kaart over het weer en klimaat.
B Gemiddelde julitemperaturen
Hoe warm is het gemiddeld in Brussel in juli?
Hoe warm is het gemiddeld in Biarritz in juli?
Heb je nog een andere kaart nodig om het antwoord te vinden?
Reykjavik
12 Kaarten vergelijken
Zoek in je atlas een staatkundige kaart, een natuurkundige kaart en een thematische kaart. Vergelijk de drie kaarten die je koos.
Vink aan welke elementen je kan terugvinden op je gekozen kaarten.
STAATKUNDIGE KAART
Windroos Schaal
1 cm op de kaart is km in werkelijkheid. Legende
Windroos Schaal
1 cm op de kaart is km in werkelijkheid. Legende
Windroos Schaal
1 cm op de kaart is km in werkelijkheid. Legende
In een atlas wordt de windroos praktisch nooit weergegeven. Wat betekent dit?
13 Kies de kaart
Kruis aan welke kaart of kaarten je nodig hebt om een antwoord te vinden op je vraag.
Je wil weten ...
welke landen de buurlanden zijn van de Verenigde Staten.
waar Kaapstad ligt en welke berg er vlakbij ligt.
in welk land het gebergte ‘de Apennijnen’ ligt.
in welk land de Rocky Mountains liggen.
hoeveel het per jaar regent in Biarritz.
waar de belangrijkste luchthavens van Europa liggen.
Weet je niet hoe je een atlas moet gebruiken? Gebruik dan de hulpkaart. TIP
Als je een land of plaats moet situeren, gebruik je een staatkundige kaart.
Als je een natuurkundig element moet situeren of terugvinden, gebruik je een natuurkundige kaart
Als je informatie nodig hebt over een specifiek thema of onderwerp, gebruik je een thematische kaart.
Er is een skatewedstrijd in Bologna. Sam en Lou worden hierop uitgenodigd om een vlog te maken. Van elk land van de Europese Unie doet er iemand mee.
Bologna
Sam en Lou willen weten in welk land de stad Bologna ligt.
Welk soort kaart moeten ze hiervoor gebruiken?
Wat is het kaartnummer?
In welk land ligt Bologna?
Europese unie
Sam en Lou willen weten welke landen deel uitmaken van de Europese Unie.
Welk soort kaart moeten ze hiervoor gebruiken?
Wat is het kaartnummer?
Hoeveel landen telt de Europese Unie op dit moment?
Welke landen behoren tot de Europese Unie?
het Verenigd Koninkrijk ooit deel uitmaakte van de Europese Unie? Op 31 januari 2020 verlieten ze de Europese Unie omdat de inwoners hiervoor kozen.
het de eerste keer in de geschiedenis was dat een land koos om uit de EU te stappen? Een woord dat veel gebruikt wordt om deze gebeurtenis te omschrijven is ‘Brexit’.
Wist je dat …
15 Rebussen
Los de rebussen op. Elke rebus stelt een land voor.
Waar ligt het land ten opzichte van België? h = n n = w l = n w = p m = tu t = l
i = st t2 = r s = k g = s
16 Anagrammen
Plaats de letters in de juiste volgorde.
De verhouding tussen de afstand op de kaart en de afstand in werkelijkheid.
A L A H C S
Wat je doet als je wil weten waar een bepaald gebouw zich bevindt.
N E R L K A O L I S E
Een symbool in de legende dat een precies gebouw kan aanduiden (een kerk, station …).
T S O O Y B M L U N P
17 Woordzoeker
Zoek de onderstaande woorden in de woordzoeker.
H F E B G L W B G E D N O R F L A H
Y B N S V A I F K I J D F Z Z E N T
T I U G P A R Y J B P E R I U V E T
K I T I O H C E D N E G E L Q I H K
Y T S D V C W U J X K R Y N S E D L
A E O U U K T V Y V L A A A B A Q D
B R N K G U B D R Q I A K V H W S N
P E X R O E C O N D T A T C E W K S
R T Q U K R H Y I K A G S X Y E O O
T R K N L I F N N D R O O N U R S N Y O W U G B M E B O T R A A K D U I
E J N W J N A L P M G V Y K P N T W
BREUKSCHAAL HALFROND KAART KOMPAS LEGENDE LOKALISEREN LIJNSCHAAL
NATUURKUNDIG NOORD NULMERIDIAAN OOST
ORIËNTEREN PLAN SCHAAL
STAATKUNDIG
SYMBOOL
THEMAKAART WEST
WINDROOS ZUID
18 Van breukschaal naar lijnschaal
Maak van deze breukschalen een lijnschaal en vul de getekende lijnschaal aan.
1/100 000
1 cm op de kaart is in werkelijkheid
cm. Dat is km.
1/25 000
1 cm op de kaart is in werkelijkheid
cm. Dat is km.
19 Landen en hoofdsteden
Combineer de landen met hun hoofdsteden. Probeer eerst zonder atlas en zonder internet.
1 België
2 Frankrijk
3 Italië
4 Verenigd Koninkrijk
5 Oostenrijk
6 Oekraïne
7 IJsland
8 Duitsland
Hoofdstad
20 Vlaggen van Europa
A Rome
B Kiev
C Parijs
D Wenen
E Reykjavik
F Londen
G Berlijn
H Brussel
Kun jij de vlaggen van Europa linken aan hun land? Scan de QR-code.
21 Kies de kaart
Zoek naar de kaart die je het best gebruikt om het antwoord op je vraag te vinden en beantwoord de vraag.
1 De buurlanden van Frankrijk.
SOORT KAART KAART UIT ATLAS ANTWOORD
2 De zee tussen Engeland en Ierland.
SOORT KAART KAART UIT ATLAS ANTWOORD
3 De klimaatzones in de wereld.
4 De hoogste berg op Antarctica. SOORT KAART KAART UIT ATLAS ANTWOORD
5 De Nederlandse provincies die grenzen aan België.
SOORT KAART KAART UIT ATLAS ANTWOORD
Denkwijzer
We herbekijken nu even de stelling van ‘Denkwijs’.
‘Met alle beschikbare technologie is het niet meer nodig om te kunnen kaartlezen.’
Toen was ik het met de stelling. Nu ben ik het met de stelling.
Staaf je antwoord met twee nieuwe argumenten.
ARGUMENTEREN, HOE DOE JE DAT?
Soms kom je in situaties terecht waarin je de ander wilt of moet overtuigen van jouw standpunt. Dat doe je door goede argumenten te geven.
1
JE NEEMT EEN STANDPUNT IN: Ik vind dat … Ik denk dat … Volgens mij …
argument 1
2
JE LEGT UIT WAAROM JE IETS VINDT: want … omdat … aangezien … = argumenteren
argument 2
Finale
Om je te oriënteren, kan je gebruikmaken van een kaart. Kaarten bestaan al vele eeuwen. De oudste landkaart ter wereld bestaat al sinds de 6e eeuw voor Christus. Natuurlijk zien de oude kaarten er niet hetzelfde uit als de kaarten (en gps-toepassingen) zoals wij die nu kennen. Het was pas in de 19e eeuw dat men voor de eerste keer foto’s kon maken vanuit de lucht en het is pas sinds het einde van de 20e eeuw dat we satellieten in de ruimte hebben die we gebruiken voor onze gps-toepassingen.
ORIËNTATIE
Onderzoeksvraag
Hoe kan je zelf een kaart maken?
Hypothese
Ik denk dat
VOORBEREIDING
Materiaal
Miniatuurfiguurtjes: huisjes, grote gebouwen, bomen ... Een smartphone met fototoestel
Twee bladen papier (A4 of A3)
Kleurpotloden
UITVOERING
Stappenplan
1 Maak of kies de gebouwen en huisjes die je in je stad wil plaatsen. Zet ze op het eerste blad papier. Schik alles zoals je zelf wil! Zet je alle huisjes samen? Of verspreid je liever alles? Maak je een groot bos met bomen dat aan de rand van je stad ligt? Alles kan.
2 Met een potlood kun je nu de gebouwen en andere elementen met elkaar verbinden door er wegen tussen te tekenen. Misschien loopt er ook een rivier of een spoorweg door je dorp?
3 Maak met je smartphone of fototoestel een foto van naast je dorp en van recht boven je dorp. Zie je het verschil?
4 Druk de foto van het bovenaanzicht af.
kaarttekenaar
5 Ga aan de slag als een echte cartograaf en neem er het tweede blad bij.
6 Teken de vormen over en kleur ze in: gebouwen kleur je zwart, een bos wordt groen, een rivier blauw en een weg rood. Mocht er een spoorweg door je stad lopen, dan teken je die best met een streeplijn.
7 Vergeet de legende en de windroos niet!
REFLECTIE
Besluit
Gefeliciteerd! Je maakte zonet zelf een kaart.
Kan jij de stappen in de juiste volgorde zetten? Nummer van 1 tot en met 4.
Keuzes maken: wat blijft er op de kaart staan? Hoe kleuren we die in? Wat gaan we vereenvoudigen? Wat gaan we overdrijven?
Er wordt een luchtfoto gemaakt. Er worden gegevens aangevuld: de naam van een straat of de hoogte van een berg stonden niet op de foto.
Kun jij een voorbeeld geven vanop je eigen kaart?
Lijnsymbool
Puntsymbool
Een vlak
De kaart wordt getekend: vroeger door een cartograaf, nu door een computer.
gebruikmaken van een eenvoudige kaart. een schaal op een kaart aflezen en interpreteren. afstanden op een kaart meten (in cm) en omzetten naar afstanden in werkelijkheid (in km). de windrichtingen gebruiken. een kompas juist gebruiken. een plaats situeren of mezelf oriënteren met behulp van de windrichtingen. aan de hand van een coördinaat een locatie opzoeken. opzoeken in de atlas door gebruik te maken van het register. een juiste kaart kiezen om informatie te vinden.
Woordenlijst
Kaart: verkleinde en vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid op een plat vlak
Schaal: de verhouding tussen de afstand op een kaart en de afstand in werkelijkheid
Windroos: een kruis of ster waarop de windrichtingen staan aangeduid
Legende: een verklaring van de symbolen die op de kaart gebruikt worden
Lijnsymbool: een duidelijke lijn op de kaart waarmee een weg, spoorweg, waterloop ... wordt weergegeven
Puntsymbool: een duidelijk punt in het landschap waarmee een kerk, stad, luchthaven, huis, mast ... wordt weergegeven
Breukschaal: de schaal die wordt weergegeven in de vorm van een breuk
Lijnschaal: de schaal die wordt weergegeven door gebruik te maken van een lijn
Evenaar: de denkbeeldige horizontale lijn die de aarde in twee delen verdeelt
Nulmeridiaan: de denkbeeldige verticale lijn die de aarde in twee delen verdeelt
Noordelijk halfrond: alles wat zich ten noorden van de evenaar bevindt
Zuidelijk halfrond: alles wat zich ten zuiden van de evenaar bevindt
Oostelijk halfrond: alles wat ten oosten van de nulmeridiaan ligt
Westelijk halfrond: alles wat ten westen van de nulmeridiaan ligt
Staatkundige kaart: een kaart waarop landen, grenzen en belangrijke steden worden aangegeven
Natuurkundige kaart: een kaart waarop gebergten, zeeën, rivieren, meren … worden weergegeven
Themakaart: een kaart over een specifiek thema
Colofon
Auteur Stephan Fiers
Design & Lay-out die Keure
Eerste druk 2023/43
ISBN 978 90 4864 927 3 - KB D/2024/0147/167
Bestelnummer 90 850 0170 - NUR 127 - Thema YPMP5
Verantwoordelijke uitgever die Keure, Kleine Pathoekeweg 3, 8000 Brugge
RPR 0405 108 325 - © Copyright by die Keure, Brugge
Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No parts of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. De uitgever heeft naar best vermogen getracht de publicatierechten volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Zij die niettemin menen nog aanspraken te kunnen doen gelden, kunnen dat aan de uitgever kenbaar maken.
Die Keure wil het milieu beschermen. Daarom kiezen wij bewust voor papier dat het keurmerk van de Forest Stewardship Council® (FSC®) draagt. Dit product is gemaakt van materiaal afkomstig uit goed beheerde, FSC®-gecertificeerde bossen en andere gecontroleerde bronnen.