15 minute read
Δόμνα Παστουρματζή. H Eλληνίδα ιέρεια της Έ.Φ
Η ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΙΕΡΕΙΑ ΤΗΣ Ε.Φ.
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
Η δρ Δόμνα Παστουρματζή είναι καθηγήτρια στον τομέα Αμερικανικής Λογοτεχνίας και Πολιτισμού του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με διδακτορικό στην αγγλική και αμερικανική λογοτεχνία. Διδάσκει, ανάμεσα σε άλλα, Επιστημονική Φαντασία και Λογοτεχνία της Φαντασίας και έχει πάμπολλες δημοσιεύσεις και δράσεις στο χώρο. Δικαίως, λοιπόν, τη θεωρήσαμε ως το καταλληλότερο πρόσωπο για να μας παραχωρήσει μια αποκλειστική συνέντευξη.
Συνέντευξη στον Βαγγέλη Κράτσα, vantor@digicon.gr
ΗΔόμνα Παστουρματζή γεννήθηκε στις Σέρρες το 1958. Έχει δημοσιεύσει πάμπολλα δοκίμια και άρθρα για την επιστημονική φαντασία και το φανταστικό, έχει βεβαίως συμμετάσχει σε σχετικά συνέδρια και ημερίδες ως ομιλήτρια, έχει συγγράψει και επιμεληθεί σχετικά βιβλία, υπήρξε μέλος της κριτικής επιτροπής των βραβείων Ικαρομένιππος για Έλληνες συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας και θεωρείται ως μία από τις πλέον ειδικές ερευνήτριες και αναλύτριες για το φανταστικό και την Ε.Φ. στη χώρα μας αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Από το πλήθος των άρθρων της μνημονεύουμε τίτλους όπως «Το όραμα της τεχνολογικής αθανασίας: ουτοπία ή εφιάλτης;», «Φουτουριστικά οράματα της βιολογικής μηχανής», «Φεμινιστική επιστημονική φαντασία – Η λογοτεχνία σήμερα: όψεις, αναθεωρήσεις, προοπτικές», «Η επιστημονική φαντασία στην Ελλάδα: μια λογοτεχνία δεσμώτης», «Ούρσουλα Κ. Λε Γκεν: η γκουρού της φανταστικής λογοτεχνίας». Εξαιρετικά σημαντική είναι, βεβαίως, η πανεπιστημιακή ιδιότητα της καθηγήτριας Δόμνας Παστουρματζή, από την οποία προσεγγίζει το φανταστικό και την επιστημονική φαντασία μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα από αυτό των αναγνωστών βιβλίων ή των θεατών κινηματογραφικών και τηλεοπτικών έργων. Επειδή, φυσικά, το να διδάσκεις fantasy και Ε.Φ., να αναλύεις και να κρίνεις τα διδάγματά τους και να εμβαθύνεις σε αυτά, σημαίνει πως μπορείς να πας πιο πέρα κι από τον ίδιο το συγγραφέα και, με αφορμή την ιστορία που διηγήθηκε, να προχωρήσεις σε άλλα επίπεδα, κάτι που συχνά προϋποθέτει να αφουγκράζεσαι αυτό που κρύβεται πίσω από τις λέξεις. Ας αφήσουμε όμως τη φλυαρία για να περάσουμε σε όσα έχει να μας πει η ίδια…
Fantastic!: Καλησπέρα σας και ευχαριστούμε θερμά για τη συνέντευξη! Ας ξεκινήσουμε με λίγα λόγια για την ιστορία σας στο χώρο: Ποια ερείσματα σας έκαναν να ασχοληθείτε τόσο με το χώρο του φανταστικού όσο και με την ακαδημαϊκή διδασκαλία και ποιους θεωρείτε τους κυριότερους «σταθμούς» της ενασχόλησής σας όλα αυτά τα χρόνια;
Δόμνα Παστουρματζή: Η επαφή μου με τη λογοτεχνία του φανταστικού έγινε όταν ήμουν μεταπτυχιακή φοιτήτρια στις ΗΠΑ στη δεκαετία του 1980. Μου ανατέθηκε να διδάξω ένα προπτυχιακό μάθημα με μυθιστορήματα φαντασίας. Τότε ανακάλυψα τα έργα του Τόλκιν και της Ούρσουλας Λε Γκεν. Το ενδιαφέρον μου για το φεμινισμό με οδήγησε στην ανάγνωση του βιβλίου της Λε Γκεν Το Αριστερό Χέρι του Σκότους. Έτσι ξεκίνησε το ενδιαφέρον μου για την επιστημονική φαντασία, για αφηγήματα γραμμένα από Αμερικανίδες συγγραφείς που επέλεξαν αυτό το λογοτεχνικό είδος για να εξερευνήσουν φεμινιστικά, κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Όταν, το 1991, γύρισα στην Ελλάδα και ανέλαβα τη θέση μου στον Τομέα Αμερικανικής Λογοτεχνίας και Πολιτισμού στο Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ, πρότεινα ένα μάθημα για την αγγλόφωνη επιστημονική φαντασία. Έκτοτε το διδάσκω ανελλιπώς κάθε ακαδημαϊκό έτος. Ένας από τους κυριότερους σταθμούς ήταν τον Οκτώβριο του 2001, όταν οργάνωσα το πρώτο διεθνές συνέδριο επιστημονικής φαντασίας στην Ελλάδα. Δυστυχώς, οι καλεσμένοι Αμερικανοί συγγραφείς (Greg Bear και Joan L. Slonczewski) ανέβαλαν το ταξίδι τους γιατί προηγήθηκαν τα θλιβερά γεγονότα της 9ης Σεπτεμβρίου 2001 και φοβήθηκαν μήπως δεν μπορούσαν να γυρίσουν στις ΗΠΑ. Ήρθαν όμως η Καναδή συγγραφέας Candas Jane Dorsey, ο Αυστραλός συγγραφέας Russel Blackford, o Αμερικανός συγγραφέας Gerald David Nordley, ο καθηγητής και κριτικός Darko Suvin, μαζί με αρκετούς καθηγητές/μελετητές που ασχολούνται με την επιστημονική φαντασία. Μετά το συνέδριο εκδόθηκε και το βιβλίο Biotechnological and Medical Themes in Science Fiction (Βιοτεχνολογικά και Ιατρικά Θέματα στην Επιστημονική Φαντασία).
F: Πολύς κόσμος ίσως δε γνωρίζει πως η λογοτεχνία της φαντασίας και της επιστημονικής φαντασίας αποτελεί αντικείμενο ακαδημαϊκής διδασκαλίας στο ΑΠΘ. Πού επικεντρώνετε τη διδασκαλία σας σε αυτούς τους τομείς και ποιες είναι οι εμπειρίες που έχετε αποκομίσει από τις αντιδράσεις και τα σχετικά ενδιαφέροντα των φοιτητών;
Δ.Π.: Ως Αγγλόφωνο Τμήμα που επικεντρώνεται όχι μόνο στην αγγλική γλώσσα αλλά και στη βρετανική και αμερικανική λογοτεχνία και πολιτισμό, είναι αδιανόητο να λείπουν από τις σπουδές μας μαθήματα που μελετούν τη λαϊκή κουλτούρα. Αν αναλογιστούμε ότι η επιστημονική φαντασία άρχισε να διδάσκεται σε αμερικανικό πανεπιστήμιο τη δεκαετία του 1970, τότε δε θα πρέπει να εκπλήσσεται κανείς για την παρουσία τέτοιων μαθημάτων και σε ελληνικό πανεπιστήμιο. Στις μέρες μας υπάρχουν στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ μεταπτυχιακά και διδακτορικά προγράμματα αποκλειστικά για την επιστημονική φαντασία. Το μάθημά μου επικεντρώνεται σε θέματα που έχουν να κάνουν με τις κοινωνικές αλλαγές, τις επιπτώσεις και τα ηθικά διλήμματα που φέρνουν οι εξελίξεις στην επιστήμη και την τεχνολογία. Για παράδειγμα, μελετώνται τρέχοντα ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη ρομποτική, τη βιοτεχνολογία, τη γενετική και την κλωνοποίηση. Επίσης, μελετώνται διηγήματα ή μυθιστορήματα που εξερευνούν το φιλοσοφικό ερώτημα του τι σημαίνει να είναι κανείς άνθρωπος σε έναν υπερτεχνολογικό κόσμο, καθώς και οι σχέσεις του ανθρώπου με το Άλλο (ρομπότ, τεχνητή νοημοσύνη,
εξωγήινος, κυβερνητικός οργανισμός και οποιοδήποτε πλάσμα μη ανθρώπινο). Άλλες φορές μελετάται η σχέση μηχανής και ανθρώπων ή η μετατροπή του βιολογικού ατόμου σε κάτι μετα-ανθρώπινο ή σε άβαταρ. Κάποια εξάμηνα μελετήθηκαν κλασικά κείμενα με ουτοπικό ή δυστοπικό όραμα. Τα θέματα που διαπραγματεύεται η επιστημονική φαντασία είναι απεριόριστα. Στο Τμήμα μας αριθμητικά υπερτερούν τα κορίτσια, πολλά από τα οποία είτε δεν έχουν καμία επαφή με την επιστημονική φαντασία είτε έχουν εκτεθεί μόνο σε ταινίες του Χόλιγουντ ή σε τηλεοπτικές σειρές. Οπότε, για αυτό το ακροατήριο, το μάθημα καθίσταται ένα βάπτισμα στα γραπτά αφηγήματα του λογοτεχνικού είδους. Στα χρόνια που το διδάσκω, αρκετοί φοιτητές/τριες έχουν συγγράψει ερευνητικές, διπλωματικές ή μεταπτυχιακές εργασίες και έτσι έχουν αποκτήσει μια πιο βαθιά γνώση του είδους. Το αν αρέσει ή όχι η επιστημονική φαντασία εξαρτάται από τα ενδιαφέροντα και τις ανησυχίες κάθε ατόμου. Γενικά όμως υπάρχει ενδιαφέρον. Το μάθημα για τη λογοτεχνία της φαντασίας είναι πιο πρόσφατο. Η δημοτικότητα του Τόλκιν και της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ, ύστερα από την κινηματογραφική μεταφορά της τριλογίας Ο Άρχοντας των Δακτυλιδιών και της σειράς τού Χάρι Πότερ, συνέτεινε στην αναγνωσιμότητα αυτού του λογοτεχνικού είδους. Αν και τα δύο αυτά λογοτεχνικά είδη υπέστησαν αρνητική κριτική και υποβιβασμό για αρκετές δεκαετίες, στις μέρες μας μεσουρανούν, αποδεικνύοντας ότι η καλή λογοτεχνία δεν εξαρτάται από το είδος αλλά από τις ικανότητες και τη διορατικότητα κάθε συγγραφέα.
F: Ποια θεωρείτε ως τα σημαντικότερα έργα φαντασίας και επιστημονικής φαντασίας, αυτά που πρέπει οπωσδήποτε να διαβάσει κάποιος που θέλει να ασχοληθεί σοβαρά με το χώρο; Και ποια τα «κρυμμένα διαμάντια», αυτά που ίσως δεν έγιναν τόσο γνωστά ή δημοφιλή, αλλά έχουν κάτι σημαντικό να πουν και αξίζουν την ανάγνωση και τη μελέτη μας;
Δ.Π.: Ύστερα από μια διαδρομή εκατό και πλέον ετών, ο λογοτεχνικός κανόνας του φανταστικού έχει εμπλουτιστεί και διευρυνθεί σε τέτοιο σημείο, που είναι αδύνατο να επιλέξει κανείς έργα με αντικειμενικά κριτήρια. Υπάρχουν αρκετές λίστες που απαριθμούν τα 50 ή 100 έργα που πρέπει να έχει διαβάσει κανείς. Κατά τη γνώμη μου, το τι πρέπει να διαβάσει κάποιος εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες, ειδικά αν μιλάμε για ελληνικό αναγνωστικό κοινό, που δε γνωρίζει την αγγλική γλώσσα ώστε να μπορεί να διαβάσει τα κείμενα στο πρωτότυπο. Αν τα επιστημονικά και τεχνολογικά ζητήματα κεντρίζουν το ενδιαφέρον ενός αναγνώστη ή αναγνώστριας, τότε θα πρέπει να προτιμήσει αφηγήματα της λεγόμενης σκληρής επιστημονικής φαντασίας. Αν η προτίμηση είναι για κοινωνικά, πολιτικά, ψυχολογικά ή οικολογικά θέματα, τότε θα πρέπει να επιλέξει σύγχρονους συγγραφείς που ασχολούνται με αυτή τη θεματολογία. Η επιλογή εξαρτάται βέβαια από το αν συγκεκριμένα έργα ή συγγραφείς έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά και αν τα βιβλία τους είναι διαθέσιμα στην αγορά. Αρκετά από τα έργα κλασικών συγγραφέων του είδους τα οποία είχαν μεταφραστεί στα ελληνικά τις δεκαετίες του 1970 και 1980 δεν είναι πλέον διαθέσιμα. Επίσης, στην ελληνική αγορά του βιβλίου μπορεί κανείς να βρει εύκολα έργα του φανταστικού γραμμένα από λευκούς άντρες συγγραφείς που έχουν αποκτήσει κάποια φήμη ή έχουν λάβει κάποια
βραβεία, αλλά είναι πολύ δύσκολο να βρει ανάλογα έργα γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς διαφορετικών εθνικοτήτων και φυλών. Είναι η φεμινιστική επιστημονική φαντασία που διαπραγματεύεται ζητήματα που έχουν να κάνουν με το ρατσισμό, το σεξισμό, τη σεξουαλική ταυτότητα, τις διακρίσεις και τις ανισότητες. Θα μπορούσα να αναφέρω κάποια ονόματα και τίτλους, αλλά θεωρώ ότι είναι καλύτερα το ελληνικό αναγνωστικό κοινό να κάνει την έρευνα και να αποφασίσει ποια βιβλία και ποιους συγγραφείς θα διαβάσει, χωρίς τη δική μου υποκειμενική γνώμη. Υπάρχουν αρκετοί Έλληνες εκδότες που ασχολούνται με τη λογοτεχνία του φανταστικού. Μια ματιά στις ιστοσελίδες τους ή στα βιβλιοπωλεία αρκεί για την προσωπική επιλογή καθενός και καθεμίας. Όσον αφορά στους καταξιωμένους Αμερικανούς συγγραφείς του φανταστικού, η Αμερικανική Βιβλιοθήκη (Library of America) -ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που έχει δημιουργήσει τον πιο έγκυρο και αξιόπιστο λογοτεχνικό κανόνα και ο οποίος προβάλλει με επίσημες εκδόσεις έργων την εθνική πολιτισμική κληρονομιά των ΗΠΑ- έχει επιλέξει να εντάξει μόνο έξι συγγραφείς του φανταστικού: τους Έντγκαρ Άλαν Πόου, Ρέι Μπράντμπερι, Φίλιπ Κ. Ντικ, Ούρσουλα Κ. Λε Γκεν, Σαμουήλ Ντιλένι και Οκτάβια Μπάτλερ. Τα κύρια κριτήρια είναι η ποιότητα του συγγραφικού λόγου και η άχρονη διάσταση των έργων τους. Η μελέτη του φανταστικού είναι ακαδημαϊκό ζήτημα και χρειαζόμαστε φοιτήτριες και φοιτητές που θα ερευνήσουν και θα συμβάλουν με τον κόπο τους στην προβολή ξενόγλωσσων και ελληνόφωνων έργων φαντασίας και επιστημονικής φαντασίας. Ήδη έχει γίνει μια καλή αρχή με τις παρακάτω μεταπτυχιακές διατριβές: 1) «To Είδος της Επιστημονικής Φαντασίας στον Κινηματογράφο τον 21o αιώνα» (2016) της Ευδοκίας Στεφανοπούλου, 2) «Worldbuilding: Βασικά βήματα για την κατασκευή ενός φανταστικού κόσμου» (2018) της Αγγελικής Παντελίδη, οι οποίες εκπονήθηκαν στο Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστήμιου Δυτικής Μακεδονίας. 3) «Αναπαραγωγική Κλωνοποίηση: Η ανθρώπινη ταυτότητα των κλώνων, οι αρνητικές συνέπειες της κλωνοποίησης και η ορθή απόφαση περί απαγόρευσης αυτής, βασισμένα στα έργα Where Late the Sweet Birds Sang της Kate Wilhelm και Never Let Me Go του Kazuo Ishiguro» (2018) της Δάφνης Παπαστεργίου, που εκπονήθηκε στο διατμηματικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Σπουδές Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας και Πολιτισμού», της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ. 4) Η πρόσφατη μεταπτυχιακή διατριβή με τίτλο: «Προς μια διαλεκτική κριτική του φασματικού είδους της ελληνικής Επιστημονικής Φαντασίας: Ουτοπία και Αλληγορία στον Νίκο Α. Μάντη και στην Ιωάννα Μπουραζοπούλου» (2021) του Πάνου Σταθάτου, που εκπονήθηκε στο Τμήμα Φιλολογίας του ΕΚΠΑ. Δε θα παραλείψω να αναφέρω και τη διδακτορική διατριβή του Παναγιώτη Κρητικού, που εκπονήθηκε και ολοκληρώθηκε το 2017 στο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με τίτλο: «Κόμικς Κόσμοι του Φανταστικού: Οπτικοποίηση και Ιδεολογικές Αναπαραστάσεις στα fantasy comics». Δεν αναφέρω καθόλου τις ακαδημαϊκές μελέτες σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο που έχουν γίνει στο Τμήμα μου επειδή είναι γραμμένες στην αγγλική γλώσσα. Θα ήθελα εδώ να επαινέσω και την πρωτοβουλία του Δημήτρη Κολοβού και της Δήμητρας Φήμη για τη μετάφραση και επιμέλεια του βιβλίου Επιδράσεις της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στο Έργο του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν (Κέδρος 2021).
F: Τα graphic novels έχουν διαδραματίσει και αυτά το ρόλο τους στην εξέλιξη και διάδοση του fantasy/Ε.Φ. genre. Βοηθά το είδος η οπτικοποίηση των ιστοριών; Ισχύει το ίδιο και για τις μεταφορές έργων στην τηλεόραση ή στον κινηματογράφο;
Δ.Π.: Τα graphic novels είναι ένας ολόκληρος ξεχωριστός κόσμος. Σίγουρα βοηθούν στη διάδοση, την αναγνωσιμότητα και τη δημοφιλία έργων του φανταστικού. Όμως, όπως και οι μεταφορές έργων στην τηλεόραση ή στον κινηματογράφο, προσφέρουν την οπτική και ερμηνεία του εκάστοτε καλλιτέχνη ή σκηνοθέτη. Το γραπτό αφήγημα αφήνει μεγαλύτερη ελευθερία στους αναγνώστες να ενεργοποιήσουν τη φαντασία τους και να εκλάβουν τα φανταστικά γεγονότα και τους χαρακτήρες δομημένους με λέξεις σύμφωνα με τη δική τους αντίληψη και βιωματική εμπειρία. Το θέαμα και τα ειδικά εφέ είναι συνήθως τα κυρίαρχα στοιχεία στον κινηματογράφο και όχι κάποιος φιλοσοφικός, ηθικός ή κοινωνικοπολιτικός στοχασμός. Η γραπτή λογοτεχνία του φανταστικού είναι αναντικατάστατη. Κάποια πράγματα δεν μπορούν να αποδοθούν με οπτικές εικόνες. Αυτό, βέβαια, δε σημαίνει ότι μια ταινία επιστημονικής φαντασίας ή μια τηλεοπτική σειρά δεν μπορεί να είναι αξιόλογη. Επειδή ο κινηματογράφος έχει πολύ μεγαλύτερη απήχηση και μεγαλύτερο κοινό, η μεταφορά ενός βιβλίου του φανταστικού βοηθά τις πωλήσεις. Όταν η Τζ. Κ. Ρόουλινγκ άρχισε να εκδίδει τα βιβλία του Χάρι Πότερ, πολλοί γονείς, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, ευχαριστήθηκαν επειδή τα παιδιά τους ξεκόλλησαν από την τηλεόραση και τις εικόνες και επανήλθαν στην ανάγνωση των βιβλίων. Όλα τα είδη τέχνης είναι ευπρόσδεκτα και όλα προσφέρουν, ανάλογα με τα εκάστοτε στοιχεία που τα αποτελούν.
F: Μια και καταπιαστήκαμε με το θέμα των οπτικοποιημένων ιστοριών, ας δούμε λίγο και το επίκαιρο θέμα της προσπάθειας που γίνεται, ιδίως σε τηλεοπτικές σειρές και μάλιστα υψηλού προσδόκιμου τηλεθέασης, να υπάρξει επαρκής αντιπροσώπευση και προβολή χαρακτήρων κάθε φύλου, χρώματος και σεξουαλικής ταυτότητας, ανεξάρτητα από το τι προέβλεπε το πρωτότυπο κείμενο. Αυτό ίσως ξενίζει κάποιους, π.χ. αν και ο Neil Gaiman έχει δηλώσει πως ο Lucifer Morningstar στα κόμικς του Sandman δεν έχει ιδιαίτερο φυλετικό προσδιορισμό, ορισμένοι βλέπουν περίεργο να τον υποδύεται γυναίκα στην τηλεόραση, ή ο Lucien να γίνεται Lucienne, ο Ancient One του Doctor Strange να γίνεται γυναίκα στον κινηματογράφο κ.λπ. Πιστεύετε πως πρέπει να κάνουμε αυτού του είδους την αναπροσαρμογή στα λογοτεχνικά έργα του παρελθόντος ώστε να καλύπτονται επαρκώς όλα τα φύλα, οι εθνότητες και οι σεξουαλικοί προσανατολισμοί ή αποτελεί «ιεροσυλία» να επεμβαίνουμε σε αυτά;
Δ.Π.: Θα πρέπει να λάβει κανείς υπόψη του τα καυτά και επίκαιρα κοινωνικά ζητήματα που απασχολούν τις αγγλόφωνες χώρες και ειδικά αυτές όπου κυριαρχεί το αγγλοσαξονικό στοιχείο. Υπάρχει το ιστορικό προηγούμενο της πατριαρχίας και της ανδροκεντρικής αντίληψης. Ας μην ξεχνάμε ότι για δεκαετίες το γκέτο του φανταστικού και ειδικά της επιστημονικής φαντασίας ήταν ανδροκρατούμενο. Στα αγγλικά χρησιμοποιούνται ακόμα οι όροι man και mankind όταν αναφέρεται
Σε γνωρίζω. Έλεγες την αλήθεια, ΑΛΛΑΓΗ ΦΥΛΟΥ... ΣΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ Υπερήφανε Άρχοντα του Ψεύδους. Η Κόλαση είναι πια μια διαρχία. Αν και ο Neil Gaiman έχει δηλώσει πως ο Lucifer Morningstar στα κόμικς του Sandman δεν έχει ιδιαίτερο φυλετικό προσδιορισμό, ορισμένοι βλέπουν περίεργο να τον υποδύεται γυναίκα στην τηλεόραση, ή ο Lucien να γίνεται Lucienne, ο Ancient One του Doctor Strange να γίνεται γυναίκα στον κινηματογράφο κ.λπ. (από τη συνέντευξη)
ΑΠΟ ΕΔΩ Ο ΣΥΝ-ΜΟΝΑΡΧΗΣ ΜΑΣ, Ο ΒΕΕΛΖΕΒΟΥΛ. Ο ΑΡΧΟΝΤΑΣ ΤΩΝ ΜΥΓΩΝ.
ΚΙ ΟΜΩΣ, ΟΧΙ. ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΤΡΙΑΡΧΙΑ.
Ο ΑΖΑΖΕΛ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΤΟΜΑ ΜΑΖΙ ΜΑΣ. ΕΙΝΑΙ Ο ΤΡΙΤΟΣ ΑΡΧΟΝΤΑΣ ΤΗΣ ΚΟΛΑΣΗΣ.
Ο Ancient One στο πρωτότυπο κόμικ και η Tilda Swinton στον ίδιο ρόλο στο σινεμά.
ΜΕΡΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ, ΣΚΟΤΟΣ, ΤΟ ΣΚΙΩΔΕΣ ΤΟ ΚΙΝΗΘΗΚΕ ΑΥΤΟ ΠΛΑΣΜΑ, ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΥ. ΤΟ ΣΥΜΒΑΝ ΕΛΗΞΕ... ΑΣ ΠΟΥΜΕ ΣΕ ΙΣΟΠΑΛΙΑ.
ΟΜΩΣ Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ ΣΤΗΝ ΚΟΛΑΣΗ ΑΛΛΑΞΕ ΤΗΝ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ.
ΗΓΟΥΜΑΣΤΕ ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΕΝΟΙ ΠΙΑ, Ο ΑΖΑΖΕΛ, Ο ΒΕΕΛΖΕΒΟΥΛ ΚΙ ΕΓΩ.
11/24/21 11:21 AMSandman.
ΤΙ ΣΥΝΕΒΗ; ΕΙΣΤΕ Η ΕΝΣΑΡΚΩΝΣΗ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΟΝΕΙΡΟΧΡΟΝΟΥ, ΑΡΧΟΝΤΑ ΜΟΥ.
ΚΑΙ ΜΟΛΙΣ ΧΑΘΗΚΑΤΕ, ΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΡΧΙΣΕ ΝΑ ΦΘΙΝΕΙ, ΝΑ ΚΑΤΑΡΡΕΕΙ...
κάποιος στον άνθρωπο και στην ανθρωπότητα. Ο σεξισμός στην αγγλική γλώσσα αντικατοπτρίζει τις διαχρονικά προβληματικές σχέσεις των φύλων σε αυτές τις κοινωνίες. Από τη δεκαετία του 1970 και έπειτα, ο φεμινισμός και οι φεμινιστικές θεωρίες ανέδειξαν τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει και εξακολουθεί να δημιουργεί η έννοια του κοινωνικού φύλου και οι ρόλοι που επισυνάπτονται στη βιολογική ταυτότητα κάθε ατόμου. Οι παράγοντες φύλο, φυλή, και σεξουαλική ταυτότητα δεν μπορούν πλέον να αγνοηθούν. Αρκετοί αγγλόφωνοι συγγραφείς προσπαθούν να απαλλαγούν από την παραδοσιακή αναγκαιότητα να προσδιορίζουν το φύλο κάθε πρωταγωνιστή ή χαρακτήρα. Ο ρατσισμός, η εχθρικότητα, η περιφρόνηση και οι διακρίσεις που βιώνουν στην αληθινή ζωή τους ορισμένες ομάδες ανθρώπων που δεν ανήκουν σε κοινωνικά αποδεκτές και διακριτές ταυτότητες έχουν ευαισθητοποιήσει αρκετούς συγγραφείς. Ένας τρόπος να ανταποκριθεί κάποιος συγγραφέας ή καλλιτέχνης στις κοινωνικοπολιτικές απαιτήσεις των καιρών είναι να οραματιστεί εναλλακτικές λύσεις στα ζητήματα του φύλου, της φυλής και της σεξουαλικής ταυτότητας. Αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο στην επιστημονική φαντασία. Γιατί να δεχτούμε ότι επιτρέπεται σε άντρες ηθοποιούς να παίζουν γυναικείους ρόλους στα έργα του Σέξπιρ αλλά να μας ξενίζει όταν γυναίκες παίζουν ανδρικούς ρόλους σε τηλεοπτικές σειρές ή σε φιλμ;
F: Πώς θα απαλλαγούμε από τα στερεότυπα προηγούμενων αιώνων;
Δ.Π.: Η δημιουργική γραφή είναι όργανο της ελευθερίας, μας απελευθερώνει από τις προκαταλήψεις μας και από την υποκειμενική μας αντίληψη, μας δείχνει ότι ο κόσμος μας δεν είναι απαραίτητο να είναι όπως τον βρήκαμε αλλά μπορεί να είναι διαφορετικός. Η όποια αναπροσαρμογή σε λογοτεχνικά έργα του παρελθόντος δε σημαίνει και την εξαφάνισή τους. Είναι καλό να έχει κανείς πρόσβαση και στο κλασικό πρωτότυπο κείμενο και στη νέα εκδοχή του, για να συγκρίνει την αλλαγή στον τρόπο σκέψης και να ανακαλύψει την πολιτική στάση του σύγχρονου συγγραφέα που δεν αρκείται πλέον να αναμασά εδραιωμένες κοινωνικές φόρμουλες. Ο κόσμος αλλάζει συνεχώς και πολλοί σύγχρονοι συγγραφείς προσπαθούν να ανταποκριθούν στα σημεία των καιρών. Υπάρχει ένα μεγάλο αναγνωστικό και τηλεοπτικό κοινό που περιμένει να δει τον εαυτό του να αναπαριστάται στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο, για να βγει από την αφάνεια, για να ακουστεί η φωνή του και να διεκδικήσει την ανθρώπινη υπόστασή του και τη θέση του στο σύμπαν. Αυτή είναι και η απαίτηση μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας, η αποδοχή και ενσωμάτωση όλων των ζωντανών πλασμάτων και πολιτών. Αυτό βέβαια μπορεί να επιτευχθεί πολύ πιο εύκολα σε ένα φανταστικό αφήγημα απ’ ό,τι στον αληθινό κόσμο. Η πολιτική στάση κάθε συγγραφέα σε αυτά τα θέματα κρίνεται από τους αναγνώστες. Αυτοί οι οποίοι θεωρούν «ιεροσυλία» όποια διαφορετική ματιά μπορούν να απέχουν από την κατανάλωση τέτοιων έργων. Στην τέχνη όλα επιτρέπονται, ειδικά ο πειραματισμός με νέους τρόπους έκφρασης, με νέα πρότυπα, που ίσως να προκαλούν κάποιους, αλλά πιστεύω ότι η περιφρούρηση ή η λογοκρισία δεν είναι η λύση. Με λίγα λόγια, προτού μιλήσουμε για «ιεροσυλία», θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας το γενικό πολιτισμικό πλαίσιο μέσα από το οποίο αναδύονται τέτοια σενάρια και αναπαραστάσεις και σε τι είδους ανατροπές στοχεύει ο/η συγγραφέας.
Η συζήτησή μας, όμως, με τη δρ Δόμνα Παστουρματζή δεν τελειώνει εδώ. Στο επόμενο τεύχος του “Fantastic!” θα δημοσιεύσουμε την πολύ ενδιαφέρουσα συνέχεια.
