14 augustus 2017 Duizenden mensen getuige van lostrekken Chinees containerschip
15 augustus 2017 Ondergelopen straten door onweersbui Overijssel
16 augustus 2017 Schip Westerschelde liep aan de grond door defect roer → Al zeker 300 doden bij overstromingen Zuid-Azië → Vijf jaar na de aardbeving die Groningen wakker schudde
17 augustus 2017 Giftig schuim vult de straten van Bangalore → Straten vol schuim, maar spelen is gevaarlijk
18 augustus 2017
19 augustus 2017 Brabantse Aa-rivier vervuild met ammonium → Brabantse Aa-rivier nog weken vervuild
7 De dijk—gebruikers Het gastvrije recreatienetwerk
Wielrenners, vogelaars, ruiters, dagjesmensen, toeristen, bewoners of boeren: zomaar wat mensen die je tegen zou kunnen komen op een dijk. Zeker op zonnige dagen is de dijk meer een wandel- en fietspad dan een waterkering. Voor veel waterschappen is het best even wennen, al die recreanten op de dijk.
beschadigingen aan de dijkbekleding willen de waterschappen natuurlijk liever niet zien. Liever zouden de waterschappen helemaal geen recreanten op de dijk zien: recreatie wordt eigenlijk gedoogd. Wil je polsstok verspringen of rijden met je motor of paard buiten de daarvoor bestemde paden, dan moet je daar een vergunning voor aanvragen.
MET Z’N ALLEN DE DIJK OP Nederlanders hebben steeds meer vrije tijd gekregen en besteden die graag op de dijk. Het aantal (elektrische) fietsen, motoren en auto’s is verder toegenomen. De aantrekkingskracht van dijken is gemakkelijk te verklaren: sierlijk slingerende wegen langs de natuur van uiterwaarden. Oude dijken verbinden pittoreske dijkdorpen en historische boerderijen. Het Nederlandse systeem van dijken is dan ook een prachtig netwerk voor dagjesmensen. Maar dijken hebben ook beperkingen: de wegen zijn smal, de bochten zijn nog al eens onoverzichtelijk. Al die recreanten op de dijk, vooral op drukke weekenddagen neemt de drukte op de dijk toe en verstoort het lawaai van de een de rust van de ander. Zo vormen motorrijders op de Lekdijk bij Lopik een bron van ergernis. “Zeker in het weekend als het mooi weer is, zijn het er honderden,” vertelde wethouder Gerrit Spelt dit jaar aan de NOS: “Die motorrijders genieten hier van de dijk. Maar de mensen die er wonen genieten daar niet van.” Reden voor de gemeente Lingewaard om tijdens de weekenden de motor van de dijk te weren, door het plaatsen van verbodsborden.1 Naast de ergernissen zijn er ook verkeersongelukken tussen motorrijders en fietsers. Of fietsers en wandelaars. En bovendien: de recreanten veroorzaken ook schade aan de dijk. Bandensporen in de kruin of
‘Een gastvrije recreatiedijk kan de promotie van het werk van het waterschap positief beïnvloeden’
OP WEG NAAR EEN GASTVRIJE RECREATIEDIJK Nu de recreatiedruk op de dijken toeneemt, zijn er ook steeds meer plannen voor dijkrecreatie. En ook plannen die daarbij koppeling zoeken aan de dijkversterkingsprojecten. De dijkversterkingen van de noordelijke Waaldijk zijn voor de ANWB aanleiding om een visie te vormen op het recreatieve gebruik van dit dijkenlandschap. 2 Rob Gremmen werkt voor de belangenbehartiging bij de ANWB en is vanuit die hoedanigheid bij de Waaldijk betrokken. Hij signaleert een groot verschil tussen beide kanten van de Waal: de noordelijke dijk mist de fijnmazigheid en het lokale maatwerk, dat wel aanwezig is aan de zuidkant. De ANWB ziet het moment van dijkversterkingen als een kans: de tribune voor de recreatieve beleving van het rivierenlandschap wordt verbouwd. De organisatie stelt voor om de dijk meer als een lijn te benaderen, op een grotere schaal, en niet als vier onafhankelijke dijkversterkingsprojecten. Dit is volgens Rob Gremmen relevant vanuit recreatief oogpunt, maar ook voor landschappelijke waarde en natuurwaarde. ANWB is initiatiefnemer: samen met waterschap, provincie en de (zes) gemeenten is in de context van de dijkversterking
Projecten 2018 Recreatieve dijken met hoge intensiteit Recreatieve dijken met gemiddelde intensiteit Recreatieve dijken met lage intensiteit Ongebruikte dijklijnen
De intensiteit van wandelen en fietsen op en aan dijken Gegevens op basis van Strava Heatmap
150
151
20 augustus 2017
21 augustus 2017 Rode Kruis zoekt kaartenmakers voor overstromingen Azië → Proef zorgt voor verschuiving dijkbekleding bij Hollandse IJsseldijk Gouderak
een advies opgesteld voor een recreatief-toeristisch programma. “We beseffen ons goed dat het waterschap geen wegbeheerder is, maar de waterschappen hebben wel een faciliterende rol. De dijkversterkingen kunnen een goede aanleiding zijn om de recreatieve paden aan te pakken en om de relatie binnendijks-buitendijks te versterken. Het gaat ons er niet om of er wel of niet ergens een bankje wordt geplaatst – dat kan iedere gemeente best zelf organiseren – en van ons hoeft echt niet op elke meter een fruitstalletje te staan. Het gaat erom hoe je het landschap ervaart en hoe je de tribune inricht.”
‘Voor Waterschap Limburg is het allemaal net even omgekeerd: daar waren de recreanten er eerder dan de dijken’
Het recreatiegebruik op de Waaldijk gaat volgens Gremmen in golfbewegingen. Het vaak smalle profiel zorgt dat het op die piekmomenten gewoonweg te druk is, terwijl er op andere momenten niemand te bekennen is. De bevraagde mensen in het onderzoek onderschrijven dit en noemen vooral de verkeersdrukte als groot aandachtspunt, meer nog dan de aanwezigheid van voorzieningen op dijken. Het degraderen van dijkwegen tot brede recreatiepaden lijkt daarvoor een ideale oplossing, maar wat doe je dan met het (bestemmings) verkeer dat er het hele jaar door gebruik van moet maken? Bepaalde voertuigen uitsluiten is niet aan de orde, maar hierin ligt wel een grote uitdaging voor het wegontwerp.
Dijken hebben een belangrijke functie in het recreatief gebruik van Nederland. De zuidelijke Waaldijk in het rivierengebied biedt zeker kansen voor verbetering. Kijkend naar de meest befietste dijken van Nederland zijn er meer kansen: er zijn druk bereden en bewandelde dijken, zoals in de gegevens van Strava te zien is, maar er zijn ook ontbrekende stukken in het netwerk, zoals langs de IJssel. Daar kan de dijkfietser op meerdere trajecten niet over de dijk rijden. Wat daarnaast opvalt is dat de dijken van Flevoland en langs de Waddenzee niet bepaald populaire fietsverbindingen zijn. Wellicht komt dit door het gebrek aan grote steden in de nabijheid,
22 augustus 2017
of is de unieke openheid van het landschap hier iets te unheimlich voor de doorsnee recreatiefietser. Recreatie is voor het waterschap nog te vaak ‘slechts’ een meekoppelkans, vanuit de benadering dat dijkversterkingen ‘sober en doelmatig’ moeten zijn. Een recreatiepad wordt pas aangelegd als dit ook een functie kan hebben als onderhoudspad, terwijl het zoveel meer kan zijn dan dat. Uiteraard blijft het zaak om de verschillende recreatiebehoeften zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen. Dit vereist een slim ontwerp en een visie over de rol van de dijk op de grotere schaal: als schakel in het recreatieve deltalandschap. Het weren van bepaalde groepen recreanten met hekken en gebodsborden is niet van deze tijd. Dijkversterkingsprojecten bieden de eerste aanknopingspunten om het recreatief gebruik structureel te verbeteren.
23 augustus 2017 Tropische storm ontregelt Hongkong → Doden en gewonden in Hongkong en Macau door tropische wervelstorm → Nederlands veen stoot steeds meer CO2 uit, bijna zo veel als een kolencentrale
In de zuid-westelijke Randstad ligt een zeer fijnmazig netwerk van recreatieve dijken. Gegevens op basis van Strava Heatmap
DE ‘HOE-VRAAG’ Voor Waterschap Limburg is het allemaal net even omgekeerd: daar waren de recreanten er eerder dan de dijken. Er zijn niet veel dijken, en de dijken die er zijn, zijn relatief jong. Bij de Eerste Toetsing werden ze allemaal afgekeurd op hoogte en op sterkte. Het gevolg: er komen nieuwe, dan wel beduidend hogere dijken op plekken waar mensen nu van de Maas, de kastelen, watermolens en kloosters genieten. De nieuwe dijken kunnen de recreatieve economie ernstig verstoren en versnipperen, en dat is niet de bedoeling. “Het zou fantastisch zijn als de versterkingsopgave er aan bijdraagt om het recreatieve netwerk te verbeteren en de toeristische economie te versterken,” aldus Marita Cals van Waterschap Limburg. Toch blijft de 'hoe-vraag' nog even onbeantwoord, de projecten zijn immers net begonnen. Steyl bijvoorbeeld, het kloosterdorp van Nederland bij uitstek. Daar komt een kering van drie meter tussen het dorp en de rivier. Of in Arcen, daar loopt een kering dwars door achtertuinen, terrasjes aan het water en zelfs het restaurant. Dat de kering versterkt moet worden, daar is geen twijfel over. Maar de vraag is: hoe? Daarbij wordt ook gekeken naar de mogelijkheden voor de toeristische ondernemingen. Het opgestelde Kader Ruimtelijke Kwaliteit biedt met een palet aan typisch Limburgse dijken een belangrijk houvast. De droom is dat de dijken er in 2050 uit zien alsof het altijd al zo heeft moeten zijn: een logische toevoeging binnen de identiteit van het landschap van Limburg.
De intensiteit van wandelen en fietsen op en aan dijken in de Randstad Gegevens op basis van Strava Heatmap
152
24 augustus 2017 Echte vanille fors duurder na orkaan → Dit is 'Henk the water guy', de Nederlander die de wereld leert niet te verzuipen Vrij Nederland
153
25 augustus 2017 Amerikaanse staat Texas bereidt zich voor op orkaan Harvey → Vaargeul bij Bath moet voor oktober hersteld zijn
26 augustus 2017 Instorting en ravage in VS door zwaarste orkaan in tien jaar → Harvey beukt in op kust Texas, zoektocht naar slachtoffers → 'Amerika vindt kustbescherming te duur, ze sturen liever hulptroepen achteraf'
27 augustus 2017 Overstromingen in miljoenenstad Houston door orkaan Harvey → Storm Harvey eist zeker vijf levens, komende dagen 'ongekende' regenbuien → 'Drie kwartier lang gutste het water naar binnen.' → Smelten ijs op de Noordpool laat ook permafrost verdwijnen → Nederlandse onderzoekslocatie Siberië onder water gelopen → Bejaarden VS tot hun middel in het water door storm Harvey → Nederlanders in Houston vrezen voor wat er gaat komen
28 augustus 2017 Duizend inwoners Houston gered na overstromingen door Harvey → Het dilemma van Houston: vluchten of erop gokken dat het meevalt? → Besluit om Houston niet te evacueren was goed → 'Veel aandacht voor Texas, maar in Zuid-Azië voltrekt zich een stille ramp' → Had Houston zich op deze hoeveelheid water kunnen voorbereiden? → Klimaatakkoord Parijs houdt nog geen rekening met dooiende permafrost → Duizenden reservisten naar overstromingsgebied Houston → Zwitserland: modderlawine Bondo komt door opwarming → Experimenten op de Wadden in de strijd tegen stijging zeespiegel
29 augustus 2017 Opvang overstroming Houston overvol de nacht in → Giftige vuurmieren drijven door overstroomde straten Houston → Tienduizenden in Houston op de vlucht voor het water → Dit is de reis naar de ontdooiende aarde → Harvey treft ook NASA: 'Houston, we have a hurricane' → Trump in rampgebied Texas: we willen het beter doen dan ooit → Waarom iemand toch naast een rivier gaat wonen die elk jaar overstroomt → Feiten en fabeltjes: de do's en don'ts voor het klimaat
30 augustus 2017 Dooiende permafrost: een reis naar het einde van de wereld → Broedeiland Griend gered van ondergang, vogels floreren → Watersnoodrampen: waarom krijgt Houston meer aandacht dan Bangladesh? → Schade en overlast door hevige regen en wind → Door noodweer geteisterd Houston stelt avondklok in → Mumbai overstroomd, openbare leven stilgevallen → 'Weinig aandacht voor enorme ramp in kwetsbaar Azië' → Watersnoodrampen: waarom krijgt Houston meer aandacht dan Bangladesh? → Moesson eist 1500 levens in India, Nepal en Bangladesh → Schade en overlast door hevige regen en wind
DE RECREANT ALS KIEZER De vraag is wat het waterschap terugkrijgt voor deze inspanning. Alleen maar meer recreanten? Nee, ook meer betrokkenheid en meer begrip voor het werk van het waterschap. De afstand tussen de taken van het waterschap en de dagelijkse wereld van de burger is soms groot, maar daarmee zeker niet minder belangrijk. Hier ligt een grote kans om de bekenheid en populariteit van de waterschapsverkiezingen te vergroten. Al deze recreanten zijn immers mogelijke kiezers, en dat zijn er inmiddels veel. De dijk is de mentale verbinding tussen het waterschap en de burgers. Een gastvrije recreatiedijk kan de promotie van het werk van het waterschap positief beïnvloeden. Dit is een natuurlijke manier om mensen te betrekken bij dijkversterkingen, zonder de noodzaak van participatietrajecten en bewonersavonden.
‘Een gastvrije recreatiedijk kan de promotie van het werk van het waterschap positief beïnvloeden’
Recreëren is op dit moment een van de belangrijkste activiteiten in Nederland, en wandelen en fietsen in het Nederlandse landschap is daar onderdeel van. Dijken zijn dragers van het Nederlandse recreatielandschap, maar dit wordt (nog) niet erkend: qua gebruik ligt de dijk (nog) niet op gelijk niveau met de Veluwe, het ZuidLimburgse heuvelland of de Drentse hei. Een sterk ontwikkeld recreatief gebruik en de waardering van dijken en het Nederlandse deltalandschap, is een kans voor de waterschappen en hun verkiezingen. —
154
1 Motorrijders geweerd van dijkwegen: we voelen ons gediscrimineerd, NOS 27 mei 2017 http://nos.nl/ artikel/2175251-motorrijders-geweerd-van-dijkwegen-we-voelen-ons-gediscrimineerd.html 2 https://www.anwb.nl/belangenbehartiging/recreatie/ gastvrije-dijken
Onverwachte vorm van dijkrecreatie: "Zo glad was deze dijk in Amsterdam-West door de ijzel, dat geen slee nodig was voor steedse wintersport: een stuk papier was al voldoende." Algemeen Nederlands Persbureau – Fotoarchief, 1963-1968
De IJssel kent drukke delen dijk en hele rustige (niet toegankelijke) trajecten Gegevens op basis van Strava Heatmap
155
31 augustus 2017 Harvey zwakt af, maar nieuwe overstromingen dreigen → Twee explosies chemiebedrijf Houston, zwarte rook uit fabriek → Jakarta strijdt tegen water: 'Zonder ingrijpen wordt het onbewoonbaar' → Waterschap gaat schade claimen bij giflozer Helmond → Honderdduizend huizen in Texas beschadigd door Harvey