6 september 2016
7 september 2016 We wonen in onveiligste land van Europa (qua mogelijke natuurramp)
8 september 2016 Shell en Exxon zeggen sorry voor overlast in Groningen
9 september 2016 Kerken in Groningen luiden noodklok tegen gaswinning
1 De dijk—overlevers
10 september 2016 Groningen vraagt aandacht voor beschadigde 'prachtige pareltjes' → 'Dit monument was eerst een trouwlocatie, nu is het ernstig beschadigd'
Verhalen als blijvende herinnering
Na een watersnoodramp is de vanzelfsprekende gedachte: dit nooit weer. Verhalen van overlevenden herinneren aan de gevolgen van de ramp en spreken tot de verbeelding. Daarmee zijn ze misschien wel de beste manier om de noodzaak van de dijkversterkingsopgave te onderstrepen. Het overdragen van verhalen is dus van belang voor de waterveiligheid van Nederland. Het aantal mensen met daadwerkelijke ‘watersnoodervaring’ neemt echter snel af. Hoe kan de herinnering aan een ramp in het collectieve geheugen bewaard blijven?
de overkant bij de buren, daar waren we veilig. Die huizen stonden net iets hoger. De kou voelde ik eigenlijk niet tijdens het zwemmen, daar dacht ik niet aan. Ondanks dat ik goed kon zwemmen, ging ik toch een beetje schuin vanwege de stroming. Via het hek van het politiebureau kon ik bij de buren door het raam naar boven klimmen. We mochten met zijn allen in een bed slapen, mijn vriendin, m’n broer en zussen, dan werd je toch een beetje warm op een gegeven moment.” 1
DE OOGGETUIGE De meest aangrijpende recente overstroming in ons land is de Watersnoodramp van 1953, inmiddels 64 jaar geleden. Marie Jansen was 12 jaar en woonde bij haar ouders in het dorp Kruiningen op Zuid-Beveland, toen daar op 31 januari 1953 de dijken doorbraken. Nu is Maria 76 jaar en woont ze niet meer in Kruiningen maar in Oosterhout. Maar het water is ze nooit vergeten. Met fotoboeken en krantenknipsels vertelt ze het verhaal door aan haar kleinkinderen. “Het was ontzettend slecht weer. Rond middernacht sloeg onverwachts de klok van de kerktoren. Mijn vader zei: “Er gaat iets niet goed.” Hij ging naar het politiebureau aan de overkant van de straat waar hij op de hoogte werd gebracht van het gevaar van een doorbraak. “Nou,” zei mijn vader, “dan fiets ik even naar mijn ouders om ze te waarschuwen.” Zij woonden even verderop onder aan de dijk. Maar hij werd teruggestuurd door de politie: “Jansen ga terug, de dijken kunnen zo doorbreken.” Bij terugkomst zei mijn vader dat we de belangrijkste spullen naar boven moesten brengen. M’n moeder was met de drie kleinsten al naar de overkant van de straat, waar mijn vriendin woonde. Dus alleen mijn vader en ik waren er nog om wat spullen op te bergen. Toen ik beneden kwam, siste de kachel uit, de eerste golf water stroomde al binnen. Kort daarop zei m’n vader: “We kunnen hier niet blijven. We moeten zien dat we naar de overkant komen.” Het water steeg razendsnel. Aan
Foto van Kruiningen genomen vanaf de kerktoren in zuidoostelijke richting G. vd Werff, ANP Photo
De Watersnoodramp van ‘53 voltrok zich in de nacht van zaterdag op zondag. Marie en haar familie overleefden de ramp, maar 1.836 Nederlanders niet. Veel mensen waren ondanks het noodweer op visite of naar een feestje: voor velen de enige avond van de week waarop zoiets kon. In menig café was het hoge water hét onderwerp van gesprek, maar weinig mensen maakte zich echt zorgen. De dijken hadden het altijd gehouden, dus waarom die nacht niet? De reconstructiegeschiedenis De Ramp van Kees Slager verhaalt hierover: “In café de Hoop in ’s-Gravendeel maakten mensen er grappen over,: “Er was er een – ik zal z’n naam niet noemen – die zei: ‘Morgenochtend roepen we door het dakraam ‘goeiemorgen!’ naar mekaar’. We hebben er allemaal om gelachen, maar de andere morgen zat-ie wel op zolder.”2 Herstel van de dijk na de Watersnoodramp bij 'Schelphoek', Schouwen, Zeeland 1953 Dolf Kruger, De Watersnoodramp gefotografeerd, Nederlands Fotomuseum
36
37
11 september 2016