30 oktober 2016 Waterschappen staan te springen om jonge dijkwachters Binnenlands Bestuur
31 oktober 2016
1 november 2016
2 november 2016
3 november 2016
4 november 2016 Gedeputeerde Staten keurt versterking Houtribdijk goed Noordhollands Dagblad
2 De dijk—preppers Altijd voorbereid op een overstroming
Vandaag de dag blijkt dat 80% van de Nederlanders zich geen zorgen maakt over een overstroming, terwijl 65% van het landoppervlak kan overstromen. En dat terwijl de zeespiegel steeds verder stijgt en het land voortdurend zakt. Nederlanders zijn veelal slecht of helemaal niet voorbereid op een ramp en is er weinig besef welke gevaren er zijn bij overstromingen en dijkdoorbraken. ¹ Bij een grote dijkdoorbraak kan slechts 15% van de mensen in de Randstad wegkomen. Maar liefst 85% van de bevolking moet dan tijdelijk voor zichzelf zorgen. Snelwegen staan onder NAP, hulpdiensten staan vast, Water Water veel ziekenhuizen zijn ondergelopen en de gemalen staan onder water. Voor het grootste deel van de bevolking een DENK VOORUIT onheilspellende gedachte, voor de enkeling reden om zich Noodpakket voor te bereiden.
PREPPEN ALS LEVENSHOUDING Voor sommige burgers is een zekere mate van voorbereiding op een ramp een ware levenshouding: de preppers (afgeleid van het Engelse ‘to prepare’). En echt, er zijn preppers die proberen voorbereid te zijn op een overstroming als gevolg van een dijkdoorbraak. Deze klimaatpreppers of dijkpreppers kiezen het zekere voor het onzekere en laten zich niet verrassen wanneer het echt misgaat.
WEES VOORBEREID! De kans op een overstroming wordt doorgaans afgezet tegen de tijd: eens in de zoveel duizend jaren. Het gevaar van deze meeteenheid is echter dat het een soort van schijnzekerheid wekt. Pas dan gaat het een keer mis, maar nu nog niet. Een ramp lijkt ver weg, maar de kans is echter altijd aanwezig. “Die ene storm in de tienduizend jaar kan ook die van morgen zijn”, aldus minister Schultz van Haegen. ² Zo deed de Nederlandse overheid in 2015 een oproep aan de bevolking om een noodpakket in huis te halen, inclusief zaklamp, deken en waxinelichtjes. De overheid adviseert sindsdien haar burgers om drie dagen zelfredzaam te zijn. Daarnaast ontwikkelde de overheid de app Overstroom ik? waar iedereen kan opvragen in hoeverre zijn woning zou kunnen overstromen en hoe te handelen bij een overstroming: thuisblijven of vluchten? Voor de Randstad is bekend dat een grootschalige ramp kan worden voorkomen als niet iedereen tegelijk op de vlucht slaat. Dit zou in korte tijd het openbaar vervoer ontregelen en de snelwegen blokkeren, wat de impact van de ramp vergroot. “In jouw regio kan bijna niemand op tijd het gebied verlaten. De rest moet blijven en een droge plek thuis of in de buurt zoeken,” aldus het zorgwekkende advies van Overstroom ik? voor de regio Rotterdam. En dan is het belangrijk goed voorbereid te zijn.
54
Zoals Jeroen Klaassen. Hij verhuisde van het laaggelegen Rotterdam-Zuid naar een terp in de Bommelerwaard, met het overstromingsrisico in het achterhoofd: “Het klimaat verandert, het weer daardoor ook, we hebben in Nederland een gevoelige infrastructuur op alle gebied. Als je dat beseft, word je wat onrustig”. ³ Naast het inslaan van ingeblikt voedsel zette hij die onrust om naar een compleet zelfredzaam leven. Hij is niet de enige: er is sprake van een heuze preppers community die online met elkaar in contact staat. “Het is heel goed dat we met elkaar de vinger aan de pols houden en ons voorbereiden op het ergste. Blijf ermee doorgaan, verslap niet, zet door mensen, blijf elkaar aanmoedigen,” klinkt het online. Klaassen is mede-eigenaar van de Prepshop, de online winkel voor preppers. Hier kunnen mensen spullen kopen die van pas komen bij een eventuele ramp. Zo verdubbelden tijdens de afleveringen van ‘Als de dijken breken’ de aanvragen naar zandzakken, waterfilters, opwindbare radio’s (mocht de stroom uitvallen) en noodrantsoenen. Aandacht voor het watervraagstuk strekt verder dan bewustwording alleen, en zet aan tot handelen.
Projecten 2018-2023 2-3 dagen reactietijd 4-5 dagen reactietijd Reactietijd bij een overstroming Fundamental of flood protection, ENW (Expertisenetwerk Waterveiligheid) 2016
55
5-10 dagen reactietijd Overstroombaar gebied
5 november 2016 Eerste uitzending van de hitserie ‘Als de dijken breken’
6 november 2016 Noodweer in Italië eist twee levens
HISTORISCHE DIJKPREPPERS Op bepaalde plekken in het land is het preppen zeker niks nieuws. Dordrechters in de historische binnenstad leven soms al hun hele leven met het risico van een overstroming. Het NRC plaatste recent een portret van Bert Vervoort uit Dordrecht die al bijna 50 jaar in een historisch huis woont. In zijn kelder liggen de zandzakken klaar: bij hoogwater legt hij hiermee met behulp van een stuk plastic en een vloedschot een tijdelijke waterkering aan zoals gebruikelijk was voor de komst van de Deltawerken.4
Water
7 november 2016 Laatste dijken en duinen versterkt: Noordzeekust kan er weer even tegen → Ergste smog in New Delhi in bijna 20 jaar Nederland is weer ‘superstormbestendig’ de Volkskrant
8 november 2016 Minister: Nooit meer ‘Wulpen’ in Zeeland BN De Stem
brengt echter ook een aantal randvoorwaarden met zich mee, zoals de beschikbaarheid van nuts- en ICTvoorzieningen, de aanwezigheid van voldoende voorraad drinken, voedsel en medicijnen en het opzetten van richtlijnen voor reddinsoperaties.6 Belangrijk voor deze vorm van preppen is de publieke bewustwording van deze vluchtplaatsen in de stad. Mentaliteit en kennis zijn hierin belangrijkere aspecten voor een succesvolle prepper dan welke overlevingstool dan ook. In Rotterdam is vluchten in hoge gebouwen een zeer relevant scenario, benadrukt ook burgemeester Aboutaleb; in een interview met The New York Times zei hij dat evacuatie voor de stad geen optie is, slechts 15% van de inwoners zou weg kunnen vluchten7. Als oplossing noemt hij een sterker bewustzijn van de vluchtroutes die de stad al biedt. Waterbewustzijn is in feite de meest basale vorm van preppen.
Groningen
A28
A32
A37 A28 Zwolle A50 Amsterdam A9
56
A1 A2
Den Haag
A1 Utrecht
A12
A12
Rotterdam A15
A59 A58
Noodpakket
‘Het preppen kent een dunne grens tussen realisten en extremisten’
10 november 2016 De dag na de uitslag: demonstraties, Trump bij Obama en beursrecord
Leeuwarden
DENK VOORUIT
Het voorbereiden op overstromingen is echt geen verschijnsel van nu. Zie bijvoorbeeld de huisterpen en terpdorpen in Friesland en Groningen als een eerste vorm van preppen. Tussen 500 voor Chr. en 1.200 na Chr. bouwden boeren hier voor zichzelf hoogtes in het land, soms tot wel zes meter: zeker voor die tijd een flinke investering. In de rivierstreek woonde men vanwege de wateroverlast het liefst op natuurlijke hoogten die ‘donken’ werden genoemd. Voor het vee wierp men vliedheuvels op. Laaggelegen polderboerderijen waren op overstromingen ingericht. Een voorbeeld van zo’n adaptieve boerderij is te vinden in de Alblasserwaard boven Dordrecht, die een onderkelderd deel bevatte dat via een hoge vloeddeur toegankelijk is. Koeien kunnen zo bij hoogwater vanaf een dwarsdeel via een loopbrug op de ‘waterzolder’ in veiligheid gebracht worden. Deze oeroude gedachte om de hoogte in te vluchten is nog steeds relevant. In het rapport ‘Kleine kansen, grote gevolgen’ stelde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in 2014 dat de Nederlandse steden bij een overstroming uitstekende vluchtmogelijkheden bieden, maar dat de meeste mensen dit niet weten. Om te voorkomen dat mensen massaal proberen te vluchten met de auto, dienen de hogere gebouwen in steden als moderne terpen; hier kan volgens het PBL maar liefst 90% van de bevolking tijdelijk een veilig onderkomen vinden. 5 De optie van verticaal evacueren
9 november 2016 Met het uur groeit de verbazing: Trump wint!
Water
Water DENK VOORUIT
Noodpakket
VERZEKERING Terpwoningen, aangepaste woningen en vluchtwegen naar hogere grond zijn zo oud als de Nederlanders zelf. Maar het vraagt om een actieve houding. Wanneer de hele straat overstroomt, is de prepper voorbereid en degene die het thuis het langst uithoudt. Wie weet bepaalt dat net het verschil tussen overleven of verdrinken. Zeer actief, dat zijn de bewoners van dijkring 72 bij Kessel in Waterschap Limburg in 2017. De kleinste dijkring van Nederland beschermt 1,1 ha achterland en een rij van elf woningen. De dijk is afgekeurd en volgens berekeningen moet de dijk anderhalf tot twee meter omhoog. Dat zagen de bewoners niet zitten. Liever bereidden zij zichzelf voor op een dijkdoorbraak in plaats van op een dijk. Ze berekenden daartoe zelf de mogelijke schade van een dijkdoorbraak en concludeerden dat het risico acceptabel was. Met een petitie stellen zij voor de dijkring uit de Waterwet te halen en zo het waterschap van zijn taak de dijk te verhogen te ontslaan. Het preppen kent een dunne grens tussen realisten en extremisten. Het beeld dat kleeft aan de preppers community is dat van een stel fanatiekelingen, die worden weggezet als doemdenkers en onrealisten.
A32 A28
Zwolle
A7 A6 Amsterdam
A2
A4
A28
A27
A1 A1
N11 Den Haag
A50
A12
Utrecht Arnhem
Rotterdam A15 A16
Nijmegen
A29 Den Bosch
A4 Breda
A50 A73
A2
Eindhoven A67
A67 A73
Overstroombaar gebied vanuit zee (boven) en vanuit de rivieren (onder), met de bijbehorende vluchtroutes naar brochure "Snelwegen bij een evacuatie", Rijkswaterstaat
57
11 november 2016
12 november 2016
13 november 2016 'Trump wil binnen jaar af van klimaatakkoord Parijs'
14 november 2016 Door aardbeving ontstane dam Nieuw-Zeeland doorgebroken
15 november 2016 Dijksma: Trump houdt gemoederen in Marrakech flink bezig → Vervuilend China neemt voortouw in klimaatdebat → Druk op Trump om klimaatakkoord te respecteren
16 november 2016 Kerry ziet klimaatvisie Trump mogelijk nog veranderen
‘Tijdens de afleveringen van “Als de dijken breken” verdubbelden de aanvragen naar zandzakken, waterfilters, opwindbare radio’s (mocht de stroom uitvallen) en noodrantsoenen’
Voor de meeste mensen gaat het inslaan van zandzakken wellicht te ver en is het idee om een tonnetje op zolder te leggen overdreven. De zin van preppen wordt ook betwijfeld door Han Vrijling, emeritus professor Waterbouw aan de TU Delft. Die roept juist op tot meer vertrouwen in de veiligheid van de dijk. Hij zet zich af tegen het noodpakket van Schultz: “Het is dan vast nacht, het is steenkoud, het stormt. We moeten niet denken dat er nog veel te redden valt. Door op het noodpakket in te zetten, verslapt de aandacht voor de dijk.”8 Dat de bewoners van dijkring 72 zichzelf willen beschermen is een uitzondering, en een noodpakket op zolder kan nooit kwaad. Maar bij de Dijkwerkers verslapt de aandacht daardoor zeker niet: zij hebben de aandacht altijd gericht op de dijk. En in die zin zijn zij de echte dijkpreppers. Door te werken aan robuuste waterkeringen, hoeft niet iedereen in overstromingsgevoelig gebied een hardcore prepper te zijn.
1 Onderzoek Rode Kruis, 2015 http://www.rodekruis.nl/ actueel/nieuws/nederlander-weet-niet-wat-te-doenbij-overstroming 2 Nederland niet goed voorbereid op watersnoodramp, de Volkskrant 26 januari 2013 http://www.volkskrant.nl/vk/ nl/2686/Binnenland/article/ detail/3383240/2013/01/26/ Nederland-nietgoed-voorbereid-opwatersnoodramp.dhtml 3 Een prepper is op álles voorbereid, Trouw 19 augustus 2015 https://www.trouw.nl/groen/ een-prepper-is-op-alles-voorbereid~a9ea3b70/ 4 Nederland Waterland, NRC 8 februari 2017 https://www.nrc.nl/ nieuws/2017/02/08/nederland-waterland-a1544217 5 Bij watersnood zijn flats de nieuwe terpen, Trouw 28 mei 2014 https://www.trouw.nl/ home/bij-watersnoodzijn-flats-de-nieuwe-terpen~a3934154/ 6 Randvoorwaarden voor verticaal evacueren, Bas Kolen, Teun Terpstra en Maureen Turina, Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing, nummer 3, 2015 http://www.hkv.nl/ upload/publication/ Randvoorwaarden_voor_ verticaal_evacueren_BK_ TT.pdf 7 The Dutch have solutions to rising seas; the world is watching, New York Times 15 juni 2017 https://www.nytimes.com/ interactive/2017/06/15/ world/europe/climate-change-rotterdam.html 8 Vertrouw op de dijk, Trouw 23 mei 2013 https://www.trouw.nl/ home/vertrouw-op-dedijk~a3f52479/
—
wad
dijken
Groene Wierde
1000 na Chr.
Leens
Trappen naar vloedhuizen langs de Durgerdammerdijk, 2013 Foto LOLA landscape architects
Foudgum
De Paddepoel
Ezinge
Tritzum
Hatzum (Dld)
700 na Chr. 200 v. Chr. 500 v. Chr.
Terpen van verschillende ouderdom en de stijgende zeespiegel. Links (schematisch) de Waddeneilanden, rechts het Pleistocene 'vasteland'
Ligging van historische terpen en wieren, geprojecteerd op de huidige kaart van Nederland
naar Boersma e.a. 1972
naar Bosatlas van Nederland
58
59
Hoge gronden Terpen (Noord-Nederland) en wierden (rivierengebied)