10 april 2017 Wereldprimeur: 'opdrijvende waterkering' beschermt voortaan Spakenburg Dankzij een wakkere Kampenaar blijft Spakenburg een ramp bespaard NRC Handelsblad → De Grebbedijk wordt weer versterkt
11 april 2017 Werving start voor het Dijkwerkerspanel. Dijkwerkers kunnen hierin meedenken over ontwikkelingen in waterveiligheid en dijkenprojecten
12 april 2017
13 april 2017
14 april 2017
5 De dijk—werkers Reformatorisch Dagblad
Community van vakmensen
Heel vroeger legden de boeren zelf dijken aan om Nederland droog te houden. Later huurden de waterschappen en Rijkswaterstaat daar steevast werknemers en aannemers voor in. Wie waren zij, en wat was door de tijd heen hun onderlinge relatie?
de inzet van amateurs. Het uitbesteden van dijkwerk aan aannemers paste in de economische ontwikkeling naar handelskapitalisme, die in deze periode zichtbaar werd.1
DE ARME CALISSEN De eerste werknemers en aannemers waren niet bepaald toegewijd aan het dijkwerken. In de tijd van waterbouwkundige Andries Vierlingh (1507-1579) waren de toestanden rond de dijkwerken in één woord erbarmelijk, zoals beschreven in zijn Tractaet der dyckagie. Dijkwerkers en aannemers waren meer van zins ‘om de biercan en de bierton te bestormen dan om den dijck te maecken.’ Ze stonden onder zogenaamd justitieel toezicht van soldaten gewapend met hellebaard. De Dijkwerkers van toen waren helemaal niet geschikt om dijken aan te leggen, ze werden alleen ingehuurd omdat je ze voor verdraaid weinig geld kon laten werken. Om de hierarchische verhouding te benadrukken, werden niet zelden een paar van die Dijkwerkers en aannemers opgeknoopt, zo ook door Andries Vierlingh. Dit deden dijkgraven regelmatig bij ernstige overtredingen, dus waarom hij niet? Sommige dijkgraven lieten de dijksaboteurs levend begraven, met een stok door hun lijf gestoken. Dus mochten ze blij zijn als ze alleen werden opgehangen. En reken maar dat na zo’n executie de andere Dijkwerkers en aannemers ‘zoo gedwee als lammerkens gaen wercken.’ In de late vijftiende en zestiende eeuw bleek er duidelijk iets mis met de waterverdediging van ons land, bij iedere storm brak er wel ergens een dijk en verdronken er mensen. Omdat het landschap steeds intensiever gebruikt werd, was het steeds minder acceptabel dat grote delen onderliepen door het nalatige onderhoud van de ander. Bovendien gingen nieuwe constructies, zoals slikkerdijken en wierdijken de kennis van ‘meedijkende’ boeren te boven. De kwaliteit van zeeweringen en rivierdijken kon kortom niet langer afhankelijk zijn van
108
Dijkwerkers aan het werk van Noordzeekanaal Tekening van J.C. Greive jr. (1865)
Aannemers waren eeuwenlang de sterksten en slimsten onder de dijkwerkers. Was het eerst gangbaar het werk in kleine stukken te verdelen, door het vele werk groeiden halverwege de negentiende eeuw enkele aannemerijtjes uit tot zeer grote bedrijven. Zo vormde zich een trotse beroepsgroep, die zich afzette tegen de conservatieve techneuten van de Waterstaat, beschrijft A. den Doolaard in zijn roman: “De Waterstaatsingenieurs vormen een kaste, die onaantastbaar is door haar onkreukbaarheid. De aannemers hebben er heidens plezier in bij tijd en wijle de ambtenaren te bedotten. Als het lukt, dan lachen ze; lukt het niet, dan lachen ze ook. En dan voelen ze niet schuldiger dan een kind dat suiker heeft gesnoept; als moeder dat niet goed vindt, dan moet ze maar beter opletten. De Waterstaat en de aannemerswereld zijn aan elkaar getrouwd: geen kan buiten de ander.”2 Zomerpostzegel Nederland 1950: Dijkwerker in actie Postzegelontwerpen, postzegels en affiches; Museum voor Communicatie
‘Het werken aan dijken was een mannenwereld. Een man bouwt een dijk met andere handen dan waarmee hij zijn vrouw streelt.’
109
15 april 2017 Zeker 35 doden bij overstromingen Iran