Περιεχόμενα
ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 3
1. Θεωρητικό και μεθοδολογικό πλαίσιο της έρευνας 3
1.1 Οριοθέτηση του προβλήματος 3
1.2 Σκοπός, στόχοι και ερωτήματα της έρευνας 4
1.3 Τεχνική συλλογής των δεδομένων 5
1.4 Η διεξαγωγή της έρευνας 7
1.5 Το δείγμα της έρευνας7
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 10
2. Αποτελέσματα της έρευνας 10
1.2 2.1 Αναγκαιότητα της επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ εκπαιδευτικών και γονέων 10
2.1.2. Βοήθεια στις κατ’ οίκον εργασίες από τους γονείς 13
2.1.3. Ανταλλαγή πληροφοριών 15
2.1.4. Ψυχολογική και συναισθηματική τόνωση των μαθητών 17
2.2 Μορφές επικοινωνίας εκπαιδευτικών και γονέων 20
2.2.1 Επίσκεψη (μεμονωμένων) των γονέων στο σχολείο 21
2.2.2 Ομαδικές συγκεντρώσεις 27
2.2.3 Άλλες μορφές επικοινωνίας 30
2.3 Συνθήκες επικοινωνίας35
2.4 Περιεχόμενο των συναντήσεων 43
2.5 Παράγοντες που επηρεάζουν την επικοινωνία και συνεργασία εκπαιδευτικών και γονέων 51
2.5.1 Μορφωτικό επίπεδο γονέων 52
2.5.2 Η περιοχή στην οποία βρίσκεται το σχολείο 58
2.5.3 Η σχολική τάξη του μαθητή63
2.5.4 Η επίδοση του μαθητή
2.5.5 Το φύλο του μαθητή73
2.5.6 Χαρακτηριστικά και συμπεριφορά
75
σχολείο, που αποτελούν τις ΄΄δύο
ενός μηχανισμού κοινωνικοποίησης΄΄ (Παπάζογλου,1984)
οικογένεια είναι η πρώτη μορφή κοινωνίας στη οποία το παιδί συμμετέχει. Στο
περιβάλλον της οικογένειας, το παιδί διαμορφώνει χαρακτηριστικά της
προσωπικότητας του, ανακαλύπτει τον εαυτό του και τους άλλους και ικανοποιεί τις
ανάγκες του. Μετά την οικογένεια, το σχολείο αναλαμβάνει τη ευθύνη κοινωνικοποίησης του παιδιού. Το σχολικό περιβάλλον αποτελεί για κάθε παιδί μια μικρή κοινωνία μέσα στην οποία εντάσσεται. Για να είναι ομαλή η ένταξη θα πρέπει να μάθει κάποιους ρόλους και να αναλάβει συγκεκριμένες υποχρεώσεις. Η συνεργασία των δύο αυτών θεσμών αποτελεί καθοριστική συνιστώσα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, αφού η ανατροφή και η εκπαίδευση των παιδιών είναι η ουσιαστική αποστολή τόσο του σχολείου όσο και της οικογένειας. Συνεπώς, η υλοποίηση των εκπαιδευτικών στόχων απαιτεί τη συνεργασία σχολείου οικογένειας. Με την είσοδο του παιδιού σ’ ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα (παιδικό σταθμό, νηπιαγωγείο, δημοτικό, κ.λ.π.) δημιουργείται αυτόματα ένα διπολικό σύστημα αγωγής. Στο σύστημα αυτό συμμετέχουν δύο ομάδες παιδαγωγών
Ανιχνεύοντας ερευνητικά τις σχέσεις σχολείου και οικογένειας θα διερευνήσουμε τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των δυο βασικών θεσμών κοινωνικοποίησης, σε ποιο βαθμό η οικογένεια και το σχολείο αποτελούν δυο αρμονικά συνεργαζόμενουςθεσμούς.Επίσηςδιερευνούμεανυπάρχειεπικοινωνίακαιουσιαστική
συνεργασία μεταξύ τους και ποια η μορφή της. Και τέλος ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν τις σχέσεις εκπαιδευτικών και γονέων και καθορίζουν τη
συχνότητα και ποιότητα της επικοινωνίας.
Μελετάμε τις απόψεις και αντιλήψεις των εκπαιδευτικών για την αναγκαιότητα γνήσιας συνεργασίας ανάμεσα στους δυο θεσμούς, καθώς και τους παράγοντες που επηρεάζουν τη μεταξύ τους επικοινωνία. Επίσης διερευνούμε τις προοπτικές και τη μορφή που μπορεί να έχει η συνεργασία. Η έρευνα ξεκίνησε µε βιβλιογραφική επισκόπηση του θέματος της επικοινωνίας σχολείου και οικογένειας σε θεωρητικό επίπεδο αλλά και πως παρουσιάζεται στον ελληνικό και διεθνή χώρο. Από τις παραπάνω έγκυρες επιστημονικά έρευνες αλλά και από απόψεις περισσότερο ή λιγότερο κάθε φορά τεκμηριωμένες που διατυπώνονται σποραδικά στη βιβλιογραφία και σε συζητήσεις στους κύκλους των εκπαιδευτικών, προκύπτει πως το σχολείο και η οικογένειααποτελούνθεσμικέςπεριοχέςτωνοποίωνησυμβολήείναιιδιαίτερασημαντική στην ομαλή μετεξέλιξη του νέου ανθρώπου. Αφού, λοιπόν, βασικοί στόχοι και των δύο θεσμών είναι η κοινωνικοποίηση και η πρόοδος του παιδιού στο σχολείο, θα ανέμενε κανείςότιθαυπήρχεκαισεμεγάλοβαθμόσυμβατότηταανάμεσά
Ανιχνεύοντας ερευνητικά τις σχέσεις σχολείου και οικογένειας
Παράλληλα κάναμε διερευνητικές συζητήσεις µε άλλους εκπαιδευτικούς για να
μπορέσουμε να καθορίσουμε το εννοιολογικό πλαίσιο, γύρω από το οποίο θα κινηθούν
οι τελικές συνεντεύξεις .
Λόγω της ιδιαιτερότητας του ζητήματος, της συνεργασίας εκπαιδευτικών και σχολικής
μονάδας, η άντληση πληροφοριών από τους εκπαιδευτικούς κρύβει πολλούς κινδύνους
για την αξιοπιστία και την εγκυρότητα της έρευνας . Έπρεπε να αποφασίσουμε τι είδους
πληροφορίες έχουμε ανάγκη, ποιον θα πλησιάσουμε για να πάρουμε τις πληροφορίες αυτές, τι θα πρέπει να πούμε στους πληροφοριοδότες
αυτές
την έρευνα, και πως θα
παρούσα έρευνα
περιοριστεί
εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι λόγοι είναι κυρίως πρακτικοί καθώς η επέκταση της διερεύνησης του θέματος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση χρειάζεται διαφορετική αντιμετώπιση. Πρέπει να επισημανθεί επίσης, ότι στην παρούσα έρευνα θα εξεταστεί η επικοινωνία εκπαιδευτικών-γονέων όπως αυτή παρουσιάζεται στις διαπροσωπικές τους επαφές κι όχι η επικοινωνία που αναπτύσσεται ανάμεσα στο Σύλλογο Διδασκόντων και το Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων.
1.2 Σκοπός, στόχοι και ερωτήματα της έρευνας Σκοπός Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να συμβάλλει
Ανιχνεύοντας ερευνητικά τις σχέσεις σχολείου και οικογένειας
δ) Να αναζητηθούν οι παράγοντες που επηρεάζουν την επικοινωνία εκπαιδευτικών και γονέων, ώστε να προσδιοριστούν οι αιτίες που οδηγούν στην ελλιπή επικοινωνία..
ε) Να διερευνηθεί αν οι εκπαιδευτικοί είναι θετικοί απέναντι στην προοπτική
και συνεργασίας με τους γονείς πέρα από τις καθιερωμένες.
προβληματική που κατευθύνει αυτήν την ερευνητική
παρακάτω ερωτήματα και υποθέσεις έρευνας:
συμπυκνώνεται
εκπαιδευτικοί του δείγματος θεωρούν αναγκαία την επικοινωνία τους με τους
και για ποιους λόγους;
Σε ποιο βαθμό είναι γνωστό στους εκπαιδευτικούς το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει
σχέσεις που πρέπει να αναπτύσσουν με τους γονείς των μαθητών τους;
Πόσο συχνά συναντιούνται εκπαιδευτικοί και γονείς και ποια η θεματολογία των συναντήσεών τους;
Ποιες μορφές έχει η επικοινωνία εκπαιδευτικών και γονέων στον ελληνικό χώρο;
Σε ποιο βαθμό είναι σταθερές και συστηματικές οι επαφές εκπαιδευτικών γονέων ή περιστασιακές και τυχαίες;
Ποιοι παράγοντες διαμορφώνουν το φαινόμενο της επικοινωνίας εκπαιδευτικών και γονέων; Συγκεκριμένα, εξετάστηκε κατά πόσο οι ακόλουθοι παράγοντες, σύμφωνα με τους εκπαιδευτικούς, δρουν ως εμπόδια στη συνεργασία τους με τους γονείς των μαθητών τους: 1) το πολιτιστικό και μορφωτικό επίπεδο των γονέων, 2) η σχολική επίδοση, 3) η τάξη, 4) το φύλο του μαθητή, 5) η περιοχή που βρίσκεται το σχολείο, 6) η επαγγελματική απασχόληση και 6) τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των γονέων. Τέλος,
Ανιχνεύοντας ερευνητικά τις σχέσεις σχολείου και οικογένειας
χρήσιμες που να μπορούν να γενικευθούν. Αυτή η ποιοτική έρευνα έχει χαρακτήρα
διαλεκτικό και συμμετοχικό. Αποβλέπει κυρίως στη λύση των πρακτικών ανησυχιών
των προσώπων που βρίσκονται σε προβληματική κατάσταση, στη διάγνωση των παραγόντων της κατάστασης αυτής, στη συμμετοχή των μελών της ομάδας που προβληματίζονται στην αντιμετώπισήτης,στη συγκέντρωση τουαναγκαίουυλικούαπό τα μέλη της ομάδας και την εκτέλεση των απαραίτητων πειραματισμών. Από τα προηγούμενα γίνεται φανερό ότι η ποιοτική έρευνα είναι ένα δείγμα διερεύνησης, συμμετοχής και παρέμβασης
βάθος
η συνέντευξη και ειδικά η ημικατευθυνόμενη συνέντευξη. Στον ημικατευθυνόμενο τύπο συνέντευξης το υποκείμενο έχει αρκετή πρωτοβουλία στη διατύπωση των απαντήσεών του, ο ειδικός περιορίζει στο ελάχιστο τις παρεμβάσεις του, αλλά φροντίζει να κατευθύνει το υποκείμενο στο να ομιλεί για θέματα που ο σκοπός της έρευνας απαιτεί να καλυφθούν στη διάρκεια του διαθέσιμου χρόνου. (Βάμβουκας, 2006). Ειδικότερα σύμφωνα με τους R. Ghiglione και B. Matalon, στον ημι-κατευθυνόμενο τύποσυνέντευξηςυπάρχειένασχήμασυνέντευξης,αλλάηδιάταξηστηνοποίαταθέματα θίγονται είναι ελεύθερη. Στην περίπτωση που ο ερωτώμενος δεν θίγει αυθόρμητα ένα ή περισσότερααπό ταθέματα του σχήματος,ο ερευνητής οφείλει να τουπροτείνει τοθέμα. Στο πλαίσιο του κάθε θέματος οι μέθοδοι πλησιάζουν αυτές του ελεύθερου τύπου συνέντευξης. Σε αυτή την περίπτωση το υποκείμενο προσκαλείται να απαντήσει λεπτομερώς
Ανιχνεύοντας ερευνητικά τις σχέσεις σχολείου και οικογένειας
η ανάγκη για επικοινωνία(Grawitz, 2006). Αυτή η ανάγκη ήταν ο οδηγός της δικής μας
προσπάθειας για την εξαγωγή των δικών μας συμπερασμάτων. Διότι με την παρούσα έρευνα εξετάζουμε πρωτίστως τις απόψεις και αντιλήψεις των υποκειμένων ακόμη και συναισθήματα. Μας ενδιέφεραν λεπτομέρειες όπως κάποια
περιστατικά και εμπειρίες που ενδεχομένως έχουν επηρεάσει τις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά τους, έχουν αποτυπωθεί στη μνήμη τους και αποκαλύπτονται μέσα από τη συνέντευξη. 1.4 Η διεξαγωγή της έρευνας
Είχε προηγηθεί πιλοτική έρευνα με έξι συνεντεύξεις εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας
εκπαίδευσης. Μέσα από την πιλοτική έρευνα αποκτήσαμε σχετική εξοικείωση με το
εργαλείο της συνέντευξης και ανέκυψαν σημεία τα οποία θα έπρεπε να εξεταστούν εκτενέστερα. Απόρροια της βιβλιογραφικής αναζήτησης και όλης της προσπάθειας ήταν η καταγραφή των ερωτήσεων για εκπαιδευτικούς(Λιοντάκη, 1999). Οι ερωτήσεις αποτελούνται από επτά βασικές θεματικές ενότητες (Παράρτημα). Η πρώτη θεματική ενότητα αφορά τα βιογραφικά στοιχεία του ερωτώμενου. Η δεύτερη αναφέρεται στις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών και των γονέων για την αναγκαιότητα της μεταξύ τους επικοινωνίας και συνεργασίας.Η τρίτηθεματική αποτελείταιαπόερωτήσειςπουθα΄΄φωτογραφίσουν΄΄ τη μορφή που παίρνει το φαινόμενο της επικοινωνίας και συνεργασίας εκπαιδευτικών και γονέων σήμερα. Η πέμπτη περιστρέφεται γύρω από
την ποιότητα της
αναπτυσσόταν μεταξύ μας κατά τη διάρκεια της συνέντευξης (Burgess,1985).
Για να αμβλύνουμε τους κινδύνους επιλέξαμε να απευθυνθούμε σε εκπαιδευτικούς από
σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης που δούλεψα τα τελευταία χρόνια.
Πριν
απέναντι στο µέσο ηχοχράφησης, µεαποτέλεσμα να αντιμετωπίσουμε προβλήματα στην ηχογράφηση των συνεντεύξεων. Οι περισσότεροι
είχαν την αίσθηση ότι παρακολουθούνται ή ότι εξετάζονται. Στην προσπάθεια μας να αμβλύνουμε τις αντιρρήσεις τους τονίσαμε ότι η ανωνυμία των συνεντεύξεων είναι δεδομένη και προσπαθήσαμε να κάνουμε κατανοητότερους τους στόχους της έρευνας, με την επισήμανση ότι η συνέντευξη γίνεται μόνο στα πλαίσια της διπλωματικής μας εργασίας Οι συνεντεύξεις γίνονταν σε όποιο μέρος επιθυμούσε το υποκείμενο της συνέντευξης (σχολείο, σπίτι,χώρος συνάθροισης)γιαναμπορείο ερωτώμενος να αισθάνεταιάνετα. Αρκετές συνεντεύξεις αναβλήθηκαν µε την προβολή διαφορών αφορμών, όπως έλλειψη χρόνου ή ύπαρξη άλλων υποχρεώσεων και χρειάστηκε να καθοριστεί νέα συνάντηση Κάποιες προγραμματισμένες συνεντεύξεις τελικά δεν πραγματοποιήθηκαν. Παρά όμως τις όποιες αρχικά επιφυλάξεις ή δυσκολίες παρουσιάστηκαν, από τη στιγμή που συμμετείχαν στη συνέντευξη υπήρξε αλλαγή στη διάθεση τους. Το κλίμα
Ανιχνεύοντας ερευνητικά τις σχέσεις σχολείου και οικογένειας ανάλυση του υλικού Για να διατηρήσουμε τηναυθεντικότητα του αρχικού ερεθίσματος χρησιμοποιήσαμε αρκετά και εκτενή αποσπάσματα από τις συνεντεύξεις. Τα τμήματα των συνεντεύξεων που παραθέτουμε καταγράφηκαν με πιστότητα. Στο τέλος του κάθε παραθέματος σημειώνουμε τον αύξοντα αριθμό της συνέντευξης μέσα σε παρένθεση. Οι απόψεις εκείνες