Κόμπος–Φιόγκος–Παπούτσι: Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής, Βήμα-Βήμα | Ειδική Αγωγή / Γκιουζένη Αθηνά

Η Γκιουζένη Αθηνά σπούδασε στο Τμήμα Εργοθεραπείας, Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας ΤΕΙ, στο Τμήμα Ειδικής Αγωγής, Ευρωπαϊκό Κολλέγιο Αθηνών, έκανε Μεταπτυχιακό στο ΔιαπανεπιστημιακόΔιατμηματικό πρόγραμμα σπουδών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, «Ψυχοπαιδαγωγική της ένταξης: ένα σχολείο για όλους, με κατεύθυνση, Ψυχοπαιδαγωγικές συνιστώσες των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών», κατέχει Πιστοποιητικό Παιδαγωγικής και Διδακτικής Επάρκειας (Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.) καθώς και Πιστοποιητικό Ειδίκευσης στη Συμβουλευτική και τον Προσανατολισμό (Π.Ε.Σ.Υ.Π) από την Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. στη Ρόδο. Συμμετείχε στη σύνταξη και υλοποίηση έργων, χρηματοδοτούμενων από τα Κοινοτικά Προγράμματα: POVERTY III, «ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ, HORIZON II και ΨΥΧΑΡΓΩΣ, Γ ́ΚΠΣ. Εργάσθηκε ως εργοθεραπεύτρια - Ειδική Παιδαγωγός στο Κέντρο Σπαστικών Παιδιών «Ο Καλός Σαμαρείτης» Αθήνα, ως εργοθεραπεύτρια στο Τμήμα Εργοθεραπείας στον Ψυχιατρικό Τομέα του «Σισμανόγλειου» Γενικού Περιφερειακού Νοσοκομείου Αττικής, στο 1ο Ειδικό Δ.Σ. Ρόδου, στο ΕΕΕΕΚ Ρόδου, στο Πρότυπο Ειδικό Πειραματικό Δ.Σ. Ρόδου, Διευθύντρια και Εργοθεραπεύτρια στο Ειδικό Δημοτικό Σχολείο Καλύμνου και από τον Οκτώβριο του 2020 έως σήμερα, ως Προϊσταμένη και Εργοθεραπεύτρια στο ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. Καλύμνου.

Δραστηριότητες Καθημερικής Ζωής «Βήμα – Βήμα» Ανάλυση έργου είναι η συστηματική καταγραφή των διακριτών σταδίων - βημάτων μιας εργασίας/έργου για εκπαιδευτικό κυρίως σκοπό. Η ανάλυση κάθε έργου, που πρόκειται να διδαχθεί σε ανθρώπους με προβλήματα στην κατανόηση ή την κινητική διεκπεραίωση, ακολουθεί μια λογική σειρά. Ξεκινά με την συγκέντρωση των πληροφοριών για τον εκπαιδευόμενο και το εργασιακό περιβάλλον που θα δράσει ο εκπαιδευόμενος και ολοκληρώνεται με την αναλυτική καταγραφή των σταδίων που απαιτούνται για την εκτέλεση του έργου. Για παράδειγμα η ανάλυση έργου της προετοιμασίας ενός γεύματος είναι διαφορετική για τον άνθρωπο που μετρά και διαφορετική για αυτόν που δεν έχει κατακτήσει την ικανότητα της μέτρησης, είναι διαφορετική για αυτόν που έχει κινητικές δυσκολίες από αυτόν που έχει κινητική αυτονομία. Οι περισσότερες εργασίες, αποτελούνται από μια αλληλουχία τυπικών διαδικασιών, τις οποίες ένας εκπαιδευτής μπορεί να παρατηρήσει και να καταγράψει αναλυτικά βήμα προς βήμα.

Το κάθε βήμα που καταγράφεται, πρέπει να περιέχει σαφείς ενέργειες και ξεκάθαρη δράση. Για παράδειγμα πρώτα μαθαίνω τους αριθμούς μέχρι το πέντε και έπειτα μετρώ πέντε φακέλους ή πέντε κουμπιά ή πέντε φασόλια. Ο αριθμός των βημάτων είναι σχετικός, αλλά ένα κριτήριο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί είναι, να είναι τόσα όσα, ώστε ακλουθώντας τα, ένας "μέσος" εργαζόμενος να είναι σε θέση να εκτελέσει την εργασία με επάρκεια. Τα βήματα, μπορούν συνεχώς να αναλύονται, και να εξειδικεύονται ώστε να φτάσουν στο "ιδεώδες" σημείο να κατανοούνται από τον μεγαλύτερο αριθμό εργαζομένων μιας ομάδας με κοινές δυσκολίες. Σημαντικό στοιχείο της ανάλυσης έργου είναι, ο εκπαιδευτής να κατανοήσει τα βήματα που απαιτούνται για την εκτέλεση του. Η ανάλυση θα πρέπει να είναι κατανοητή από όλους, γι’ αυτό αποφεύγεται η χρήση εξειδικευμένων όρων. Η σειρά «ΔΚΖ Βήμα-Βήμα», αναπτύσσεται σε δύο άξονες: κίνηση και αντίληψη και λαμβάνει υπ’ όψη της αρχές που διέπουν την ανάπτυξη της κινητικής λειτουργίας και της αντιληπτικής ικανότητας καθώς και το πώς μέσω αυτών, ο άνθρωπος «μαθαίνει».

Σύμφωνα με το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας με τον όρο κίνηση εννοούμε τη μεταβολή της θέσης ενός σώματος μέσα στο χώρο σε σχέση με ένα σταθερό σημείο και σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Κίνηση είναι η διαδικασία με την οποία μέσω της ωρίμανσης και εκπαίδευσης, το άτομο χρησιμοποιεί το σώμα του (Κοκαρίδας χχχχ). Ενώ με τον όρο κινητικότητα εννοούμε την ικανότητα ή την τάση για κίνηση, την έντονη δραστηριότητα. Κοινό σημείο όλων των θεωριών και μεθόδων μάθησης είναι ό τρόπος απόκτησης της γνώσης, δηλαδή το «πώς μαθαίνει ο άνθρωπος;» παρότι παρουσιάζουν πολλές διαφορές ως προς το επίπεδο της ερευνητικής μελέτης, τη μεθοδολογική πρόσβαση, το είδος της γνωστικής δομής και τον τρόπο απόκτησής της (Κολιάδης 1997). Οι μέθοδοι και οι τεχνικές που αφορούν την ανάπτυξη του αντιληπτικό - κινητικού συστήματος δίνουν έμφαση στην από νωρίς κινητική μάθηση και οπτικοχωρική εξέλιξη του ατόμου. Ο Sherrinfton (1984) δηλώνει ότι το πρώτο νευρολογικό σύστημα που πρόκειται να αναπτυχθεί είναι το κινητικό κατά την διάρκεια του εμβρυϊκού σταδίου της ανάπτυξης. Μόλις καταστεί λειτουργικό αναπτύσσεται και το αντιληπτικό σύστημα και τέλος αναπτύσσεται το συσχετικό σύστημα. Κατά πόσον το τελευταίο εμφανίζεται όταν έχουν αναπτυχθεί τα δύο προηγούμενα είναι κάτι που επιδέχεται κάποιες αντιρρήσεις σήμερα.

Η νοημοσύνη αφορά το πεδίο της γνώσης. Η απόκτηση γνώσης εξαρτάται από τη νοητική ικανότητα ενός ατόμου. Η νοητική ικανότητα φτάνει να εκφραστεί ως γνώση, μέσω των αντιληπτικών διεργασιών του ατόμου. Η αντιληπτική λειτουργία είναι αυτή που θα επεξεργασθεί τα πάσης φύσεως ερεθίσματα (αισθητηριακά ) και θα δώσει το τελικό προϊόν, τη γνώση. Ο Sherrinfton (1984) αναφέρει ότι η νοημοσύνη είναι το είδος της μηχανής που κινεί ένα αυτοκίνητο, η βενζίνη είναι τα διάφορα ερεθίσματα (πχ από τις αισθήσεις), η αντίληψη είναι το σύστημα που οδηγεί τη βενζίνη στη μηχανή, η γνώση είναι το τελικό προϊόν αυτού του συστήματος, όπως για το σύστημα του αυτοκινήτου είναι η κίνηση. Σε αρχική φάση η γνώση στον άνθρωπο δομείται με ερεθίσματα που λαμβάνει από τις αισθητηριακές οδούς (ερεθίσματα οπτικού, ακουστικού, οσφρητικού, γευστικού, απτικού και κινητικού τύπου). Δεν είναι τυχαίο ότι πρωτογενή εκπαιδευτικά προγράμματα, συνήθως περιέχουν παραμέτρους αισθητηριακές (λαμβάνω ερέθισμα), αντιληπτικές/γνωστικές (το κατανοώ, το αφομοιώνω κριτικά) και κινητικές (εκτελώ πράξη - έργο χρησιμοποιώντας την κατακτημένη γνώση).

Με την προσοχή το άτομο συλλέγει δεδομένα, με τη μνήμη τα συγκρατεί, με την κρίση τα επεξεργάζεται και με την αφαιρετική σκέψη συγκρατεί το μέρος εκείνο της δεδομένης εμπειρίας που μπορεί αργότερα να τη συσχετίσει με κάποια παρόμοιά της, να τη μεταβιβάσει και να τη γενικεύσει. Σε δεύτερη φάση (υψηλότερο επίπεδο) έρχεται η αφηρημένη γνώση. Η μορφή αυτή της γνώσης, προϋποθέτει την κατάκτηση ικανοτήτων μεταβίβασης, γενίκευσης . Αφηρημένη γνώση είναι η συμβολική γνώση. Κινητική ωρίμανση Υπάρχει μια διαδικασία ωρίμανσης κοινή στο ανθρώπινο είδος. Αυτή ορίζει τη σειρά, αλλά και τα χρονικά περιθώρια μέσα στα οποία θα κινηθεί η ανάπτυξη των δεξιοτήτων του κάθε ανθρώπου. Πριν έλθει αυτό το σημείο για κάθε ικανότητα, δεν μπορούμε να εκπαιδεύσουμε σ’ αυτήν. Όσον αφορά την φυσική ωρίμανση, ακολουθεί πορεία (κεφαλουριέα) από το κεφάλι προς τα κάτω άκρα, και από το κέντρο του σώματος προς την περιφέρεια. Η λειτουργικότητα των κινήσεων προϋποθέτει επίτευξη των ίδιων κινήσεων από την αριστερή αλλά και την δεξιά πλευρά του σώματος.

Ο κινητικός έλεγχος επιτυγχάνεται σταδιακά από τον έλεγχο μεγάλων μυϊκών ομάδων (περπάτημα, τρέξιμο) στον έλεγχο εξειδικευμένων μυϊκών ομάδων (λεπτή κινητικότητα).

Προϋποθέσεις για ομαλή κινητική εξέλιξη είναι: -Φυσιολογικό νευρικό σύστημα.

-Φυσιολογική νοημοσύνη.

-Όραση.

-Ακοή.

-Οπτικοκινητική αντίληψη (συνέργεια ματιού -χεριού, ματιού - ποδιού).

-Αντίληψη της εικόνας του σώματος στο χώρο. Λεπτή κίνηση και κινητικότητα Όσον αφορά τη λεπτή κίνηση και κινητικότητα για ολοκληρωμένες και αυτόνομες Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής προϋπόθεση είναι η κατάκτηση των ακόλουθων κινητικών χειρισμών:

Παλαμιαίος χειρισμός: Όσον αφορά την κινητική ταξινόμηση της παλάμης από το ανώριμο στάδιο και καταλήγοντας στο λειτουργικό πρότυπο παρατηρούμε τα ακόλουθα στάδια: 1. Απουσία ενεργητικής κίνησης του καρπού και των δακτύλων.

2. Μικρού εύρους κίνησης του καρπού και των δακτύλων.

3. Μαζική λαβή αλλά χωρίς απελευθέρωση των δακτύλων.

4. Παλαμιαία σύλληψη, αδέξια εκτελεσμένη και με περιορισμένη λειτουργική χρήση.

5. Παλαμιαία σύλληψη με απαγωγή και κάμψη του αντίχειρα κάτω από το δείκτη – μέσο – παράμεσο - μικρό.

6. Παλαμιαία σύλληψη και ελεύθερη κάμψη του αντίχειρα προς το δείκτη – μέσο – παράμεσο - μικρό.

7. Σύλληψη αντικειμένου με αντίχειρα και δείκτη.

8. Τετραποδική λειτουργική σύλληψη.

9. Τριποδική λειτουργική σύλληψη. Τα δάχτυλα και ο καρπός θα πρέπει να έχουν καλή νευρομυϊκή συναρμογή (συντονισμό), ικανοποιητικό εύρος κίνησης, εκούσια έκταση σε πλήρη τροχιά και μεμονωμένες κινήσεις για να επιτυγχάνεται τελικά ομαλή και ακριβής κίνηση. (Βάσιος Στεργιούλης, Σαρρής, χχχχ)

Αισθητηριακή αντίληψη: Σύμφωνα με τη θεωρία της Dr Ayres Jean: «η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι μια νευροβιολογική διαδικασία που οργανώνει τις αισθήσεις από το σώμα μας και από το περιβάλλον και έτσι μας δίνεται η δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε το σώμα μας αποτελεσματικά μέσα στο περιβάλλον. Οι χωρικές και χρονικές πλευρές της εισροής από τις διάφορες αισθητηριακές οδούς ερμηνεύονται, συσχετίζονται και ενώνονται. Η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι η επεξεργασία πληροφοριών ενώ η ικανότητα να ενεργείς μία πράξη και η αντίληψη είναι τα τελικά προϊόντα της αισθητηριακής ολοκλήρωσης. Η ικανότητα να ενεργούμε μία πράξη περιλαμβάνει όχι μόνο να ξέρουμε τι θέλουμε να πράξουμε αλλά και πως να το πράξουμε. Η επιδεξιότητα στην ενέργεια μίας πράξης είναι ουσιαστική για τις σκόπιμες δραστηριότητες» (Ayres, 1986,σ. 9). Η αποτελεσματικότητα της αλληλεπίδρασης ατόμου / περιβάλλοντος για την προώθηση της ανθρώπινης ανάπτυξης είναι σε λειτουργική εξάρτηση με την ευπλαστότητα του κεντρικού νευρικού συστήματος του ατόμου.

Ουσιαστικά η συγκεκριμένη θεωρία πρεσβεύει ότι η αποδιοργανωμένη αισθητηριακή ολοκλήρωση ευθύνεται για κάποιες μαθησιακές διαταραχές και η ενίσχυση της αισθητηριακής ολοκλήρωσης καθιστά τη μάθηση πιο εύκολή, για τα άτομα που έχουν προβλήματα σ’ αυτό τον τομέα. Οπτική αντίληψη: Αδυνατούν να εντοπίσουν ομοιότητες ή διαφορές ανάμεσα σε δύο εικόνες ή σχήματα. Η οπτική διάκριση είναι η ικανότητα να αναγνωρίζουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές σχημάτων και μεγεθών, μεταξύ διαφορετικών στοιχείων. Αμφίπλευρος κινητικός συντονισμός: Έτσι αποκαλούμε την κινητική επάρκεια και των δύο πλευρών του σώματος και την μεταξύ τους κινητική συνεργασία. Χωροχρονικός προσανατολισμός: Η ικανότητα για αναγνώριση θέσης και κατεύθυνσης μέσα στο χώρο και το χρόνο. Οπτικο-κινητικός συντονισμός: Η συνεργασία οπτικών και κινητικών δυνατοτήτων για την επίτευξη ενός έργου.

Με τη σειρά «ΔΚΖ Βήμα - Βήμα», προσπαθήσαμε: 1) να αναλύσουμε δραστηριότητες καθημερινής ζωής σε βήματα έργου (task analysis), 2) να καταγράψαμε δεξιότητες λεπτής κινητικότητας που απαιτείται να έχουν κατακτηθεί, για να μπορεί να διεκπεραιωθεί το κάθε βήμα έργου, καθώς και, 3) να προτείνουμε παιχνίδια ή ασκήσεις λεπτής κινητικότητας και αισθητηριακής αντίληψης που θα προετοιμάσουν για την επίτευξη της επιθυμητής λεπτής κίνησης και του στοχευόμενου έργου. Αναλύοντας δραστηριότητες σε βήματα έργου μας δίνεται η δυνατότητα να εντοπίζουμε ποια είναι τα βήματα που ο εκπαιδευόμενός μας μπορεί να διεκπεραιώσει και σε ποια δυσκολεύεται. Η εντοπισμένη δυσκολία, μας δίνει τη δυνατότητας της εντοπισμένης παρέμβασης. Εντοπισμένη παρέμβαση σημαίνει: μικρότερο κόπο παρέμβασης, λιγότερο χρόνο παρέμβασης, αποτελεσματικότερη παρέμβαση. Πως άραγε θα μπορούσαν αν συνεργασθούν παράμετροι όπως κίνηση, αισθήσεις, ανάλυση, αντίληψη, πώς να αλληλεπιδράσουν και να αποκαλύψουν αποτελεσματικότερες τακτικές, πρακτικής μάθησης;

Αντιπαράθεση παλάμης με παλάμη

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Παλαμιαίος βηματισμός σε επίπεδη επιφάνεια (οριζόντια ή κάθετη). Κάμψη – έκταση αντίχειρα Παλαμάκια (“περνά-περνά η μέλισσα”).

Αντίθεση αντίχειρα και διαδοχικοί ταλανισμοί μεταξύ αντίχειρα και τεσσάρων δακτύλων

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Παίζω με τις σκιές κάνοντας «παπάκια» στον τοίχο. Συλλέγω μεγάλα αντικείμενα. Πλάθω και πιέζω μπάλες από πλαστελίνη.

MORE FOR THE BOOK...