ΘΕΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η αξιολόγηση στη διοίκηση των εκπαιδευτικών μονάδων
ΘΕΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η αξιολόγηση στη διοίκηση των εκπαιδευτικών μονάδων
ΚΕΦΑΛΑΙΑ Εισαγωγή 1 Η σημασία του στρατηγικού προγραμματισμού 1 Από ποιους ασκείται ο εκπαιδευτικός στρατηγικός προγραμματισμός στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα 2 Προβληματισμοί, προϋποθέσεις και η επιθυμητή διαδικασία λήψης αποφάσεων για θέματα στρατηγικού προγραμματισμού 2 Προβληματισμοί για τον τρόπο άσκησης του στρατηγικού προγραμματισμού 3 Προϋποθέσεις για έναν ουσιαστικό στρατηγικό σχεδιασμό 4 Η διαδικασία του λειτουργικού σχεδιασμού σε μια εκπαιδευτική μονάδα 5 Πώς λαμβάνονται οι λειτουργικές αποφάσεις στην εκπαιδευτική μονάδα 5 Με βάση αυτήν την εκπαιδευτική πραγματικότητα τι αποτελέσματα μπορούν να έχουν οι λειτουργικές αποφάσεις που λαμβάνονται; 6 Η διαδικασία λήψης αποφάσεων για θέματα λειτουργικού σχεδιασμού 7 Εκτέλεση / εφαρμογή της εκπαιδευτικής διαδικασίας 8 Συμπεράσματα 9 Διοίκηση Εκπαιδευτικών Μονάδων ΙΙ 10 Εισαγωγή 11 Διοίκηση Εκπαιδευτικών Μονάδων ΙΙΙ 22 Εισαγωγή 23 Η αναγκαιότητα της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, οι διατυπωμένοι στόχοι και σκοποί της πολιτείας 24 Αρχές, όροι και προϋποθέσεις μιας εκπαιδευτικής πολιτικής που υποστηρίζει την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών 26 Συμπεράσματα 30 Διοίκηση Εκπαιδευτικών Μονάδων ΙΙΙΙ 32 Εισαγωγή 33 Θεωρητική προσέγγιση της έννοιας της αξιολόγησης και η αναγκαιότητά της 33 Η αναγκαιότητα της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου 34 Φυσιογνωμία της σχολικής μονάδας. 35 Σκοποί και στόχοι της προκαταρκτικής αξιολόγησης. 36 Συγκεκριμενοποίηση ερωτημάτων της προκαταρκτικής αξιολόγησης, μεθοδολογία και τεχνικές. 37 Ερμηνεία των αποτελεσμάτων και συμπεράσματα 41 ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ι 44
ΘΕΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η αξιολόγηση στη διοίκηση των εκπαιδευτικών μονάδων
Περίληψη 45 Εισαγωγή 46 Κεφάλαιο 1ο 47 1.α Διεθνή ερευνητικά δεδομένα που δείχνουν την αναπαραγωγή της κοινωνικής ανισότητας στο σχολείο. 47 1.β. Ελληνικά ερευνητικά δεδομένα σε Α/θμια και Β/θμια Εκπ/ση. 47 1γ. Ελληνικά ερευνητικά δεδομένα για την Ανώτατη Εκπαίδευση. 48 Κεφάλαιο 2ο 49 Η εξέλιξη των ιδεών για την ισότητα στην εκπαίδευση 49 Σύνοψη 50 ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΙΙ 52 Περίληψη 53 Εισαγωγή 54 Κεφάλαιο 1ο 55 Αιτίες και αντιμετώπιση της χαμηλής σχολικής επίδοσης μαθητών με διαφορετική από την πρότυπη γλωσσική ποικιλία 55 1.1.Αιτίες της χαμηλής σχολικής επίδοσης μαθητών με διαφορετική από την πρότυπη γλωσσική ποικιλία 55 Αιτίες 56 1.2.Πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί η χαμηλή επίδοση των μαθητών με διαφορετική από την πρότυπη γλωσσική ποικιλία 56 Κεφάλαιο 2ο 58 Αιτίες και αντιμετώπιση της σχολικής αποτυχίας των δίγλωσσων μαθητών 58 2.1. Αιτίες της σχολικής αποτυχίας των δίγλωσσων μαθητών 58 2.2. Πώς πρέπει να αντιμετωπιστούν οι δίγλωσσοι μαθητές, ώστε να μην οδηγούνται σε χαμηλή επίδοση 59 Σύνοψη 61 ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΙΙΙ 63 Προσπάθειες πολυπολιτισμικής προσέγγισης στο ελληνικό σχολείο. Από τη θεωρία στην πράξη 63 Εισαγωγή 64 Οι παραδοχές του αναλυτικού προγράμματος - κριτική 65 Συμπεράσματα 66 Τα όρια και οι δυσκολίες προγραμμάτων κατά του ρατσισμού στην καθημερινή εκπαιδευτική πράξη και τα αποτελέσματά τους στους εμπλεκόμενους φορείς 67 Εισαγωγή 68
ΘΕΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η αξιολόγηση στη διοίκηση των εκπαιδευτικών μονάδων
Οι αντιλήψεις που διαφαίνονται στο λόγο του καθηγητή 68 Πώς βιώνει η μαθήτρια τη διαφορά και την ομοιότητα; 69 Πώς το πρόγραμμα επηρέασε τους μαθητές; 69 Συμπέρασμα 70 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 70 ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΙΙΙΙ 71 Το ελληνικό έθνος και ο ελληνικός πολιτισμός μέσα από τα σχολικά βιβλία, πώς παρουσιάζονται και πώς επηρεάζουν έλληνες και ξένους μαθητές 71 Εισαγωγή 72 Το ελληνικό έθνος και ο ελληνικός πολιτισμός στα εγχειρίδια της ιστορίας 72 1.1. Πώς παρουσιάζουν τα βιβλία της ιστορίας τους «άλλους» 73 1.2. Πώς παρουσιάζουν τα εγχειρίδια της γλώσσας το ελληνικό έθνος 74 1.3. Οι επιπτώσεις αυτής της παρουσίασης για τους αλλοεθνείς και τους έλληνες μαθητές 74 ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΙΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ 81 ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΜΕ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΔΥΣΛΕΞΙΑ 81 Κεφάλαιο πρώτο 82 1.1. Εντοπισμός μαθητή 82 1.2. Σχολιασμός της συμπλήρωσης της Πρώτης καταγραφής και του LDDI 82 Κεφάλαιο δεύτερο 84 Εκπαιδευτική Αξιολόγηση του μαθητή 84 Κεφάλαιο τρίτο 87 Τεκμηρίωση και διατύπωση Στόχου 87 Τι αποφάσισα να διδάξω και γιατί 87 Διδακτικοί στόχοι 88 Είδος διδακτικής παρέμβασης 88 Βιβλιογραφία στην οποία βασίστηκα 89 Σε ποιο γνωστικό αντικείμενο και σε ποια ενότητα έγινε η παρέμβαση 89 Οι συνθήκες υλοποίησης της διδακτικής μου παρέμβασης 90 Κεφάλαιο τέταρτο 91 Υλοποίηση παρέμβασης 91
ΘΕΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η αξιολόγηση στη διοίκηση των εκπαιδευτικών μονάδων
4.1 Περιγραφή της πρώτης διδασκαλίας 91 4.2. Περιγραφή της δεύτερης διδασκαλίας 94 δέντρο 95 4.3. Περιγραφή της τρίτης διδασκαλίας 97 Μέθοδος: Ομαδική διδασκαλία 97 Βήματα Διδασκαλίας 97 Κεφάλαιο πέμπτο 104 Αξιολόγηση της παρέμβασης 104 Συμπεράσματα από τη διδακτική μου παρέμβαση 104 Εμπειρίες από την εφαρμογή του υλικού της Λογοτεχνίας στο Μειονοτικό Γυμνάσιο Ξάνθης 105 Σαν πρόλογος 105 Το μάθημα της λογοτεχνίας στο Γυμνάσιο 106 Ποια είναι η θέση των μειονοτικών μαθητών στη σχολική τάξη; Δυσκολίες και προβλήματα 106 Οι επιμορφώσεις και το υλικό του ΠΕΜ 107 Η εμπειρία του ΔΩ, τα θετικά αποτελέσματα και οι δυσκολίες 108 Δυσκολίες στο ΔΩ 109 Σαν Επίλογος 109
ΘΕΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η αξιολόγηση στη διοίκηση των εκπαιδευτικών μονάδων
Εισαγωγή Ένα από τα σημαντικότερα θέματα στη διοίκηση ενός οργανισμού είναι αφενός η διαδικασία λήψης αποφάσεων για θέματα στρατηγικού και λειτουργικού σχεδιασμού και αφετέρου η αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργούνται κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας. Στην εργασία αυτή, λοιπόν, θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε τόσο τις ιδιαιτερότητες της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, όταν αφορά σε έναν εκπαιδευτικό οργανισμό, ( ειδικά στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί συγκεντρωτικό1), όσο και τα ζητήματα που προκύπτουν κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας ανάμεσα στα πρόσωπα που συμμετέχουν. Διαδικασίες λήψης αποφάσεων για θέματα στρατηγικού προγραμματισμού Πώς συνδέονται οι αποφάσεις και ο προγραμματισμός; Όπως όλοι οι οργανισμοί έτσι και ένας εκπαιδευτικός οργανισμός στηρίζεται στη λήψη αποφάσεων για την πορεία και την ανάπτυξή του. Άρα όταν μιλούμε για στρατηγικό ή λειτουργικό προγραμματισμό, εννοούμε ουσιαστικά τις αποφάσεις που παίρνονται τόσο για το σχεδιασμό των στόχων και της φιλοσοφίας του οργανισμού όσο και για την ανάλογη καθημερινή του λειτουργία, η οποία καλείται να οδηγήσει στην επίτευξη του στρατηγικού προγραμματισμού. Ας δούμε όμως πρώτα τη σημασία του στρατηγικού προγραμματισμού για μια εκπαιδευτική μονάδα. Η σημασία του στρατηγικού προγραμματισμού Είναι φανερό ότι ο στρατηγικός προγραμματισμός έχει πολύ μεγάλη σημασία για κάθε εκπαιδευτική μονάδα ξεχωριστά αλλά και για το σύνολο της εκπαίδευσης γενικά. Παράλληλα όμως έχει μεγάλη σημασία για την εξέλιξη των «μετόχων»2 του εκπαιδευτικού οργανισμού, την ανάπτυξή τους αλλά και την ανάπτυξη του ευρύτερου κοινωνικού –οικονομικού περιβάλλοντος της περιοχής στην οποία βρίσκεται η σχολική μονάδα.
1 2
Κουτούζης,1999, σελ.36-37 Everard και Morris,1999, σελ.171
ΘΕΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η αξιολόγηση στη διοίκηση των εκπαιδευτικών μονάδων
Επίσης μεγάλη είναι και η πολιτική σημασία του στρατηγικού προγραμματισμού, αφού ο εκπαιδευτικός σχεδιασμός γίνεται από την πολιτική εξουσία και πάντα με πολιτικά κριτήρια. Από ποιους ασκείται ο εκπαιδευτικός στρατηγικός προγραμματισμός στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα Όπως φαίνεται από τα παραπάνω, ο στρατηγικός – μακροχρόνιος προγραμματισμός επηρεάζει το σύνολο των εκπαιδευτικών οργανισμών αλλά και το σύνολο της κοινωνίας στην οποία ανήκει κάθε εκπαιδευτική μονάδα. Είναι φυσικό, λοιπόν, ο στρατηγικός προγραμματισμός, αφού επηρεάζει ένα τόσο ευρύ κοινωνικό σύνολο, να ασκείται κυρίως από την κεντρική πολιτική εξουσία. Εξίσου φυσικό θα ήταν όμως να συμμετέχουν στη διαμόρφωση των μακροπρόθεσμων στόχων και στη χάραξη της εκπαιδευτικής πολιτικής και όλοι οι ενδιαφερόμενοι. Εννοούμε τους βασικούς «μετόχους» της εκπαιδευτικής διαδικασίας, δηλαδή τους μαθητές, τους γονείς τους, τους εκπαιδευτικούς αλλά και την ευρύτερη τοπική κοινωνία. Κάτι τέτοιο όμως δεν ανταποκρίνεται στην εκπαιδευτική πραγματικότητα της χώρας μας. Αυτό οφείλεται στο συγκεντρωτικό3 χαρακτήρα της ελληνικής εκπαίδευσης και οδηγεί σε μια περίεργη αντίφαση. Η κεντρική πολιτική εξουσία αποφασίζει τους μακροπρόθεσμους στόχους, επιλέγει το αναλυτικό πρόγραμμα και διαμορφώνει και τις συνθήκες με τις οποίες αυτά θα εφαρμοστούν. Αντίθετα, όλοι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι χωρίς να έχουν συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων, καλούνται να εφαρμόσουν στην πράξη τα θεωρητικά πλαίσια της εκπαίδευσης. Εκτός από τον ουσιαστικό αποκλεισμό των άμεσα ενδιαφερομένων από το στρατηγικό προγραμματισμό της εκπαίδευσης, δημιουργούνται και μια σειρά άλλων προβλημάτων που θα προσπαθήσουμε να σχολιάσουμε παρακάτω. Προβληματισμοί, προϋποθέσεις και η επιθυμητή διαδικασία λήψης αποφάσεων για θέματα στρατηγικού προγραμματισμού Ας ξεκινήσουμε κάνοντας μια αναγκαία διευκρίνιση. Όταν μιλούμε για εκπαιδευτικό οργανισμό, σ’ αυτήν την εργασία, αναφερόμαστε κυρίως στα δημόσια σχολεία. Οπωσδήποτε τα πράγματα είναι διαφορετικά τόσο για τα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, όσο και για τα Ιδιωτικά Εκπαιδευτήρια ή τα διάφορα κέντρα σπουδών, όπου υπάρχει
3
Κουτούζης, 1999, σελ.36-37
ΘΕΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η αξιολόγηση στη διοίκηση των εκπαιδευτικών μονάδων
μια σχετική αυτονομία και αυτοδιοίκηση, πάντα στα πλαίσια των ορίων που θέτει η κεντρική διοίκηση.
Προβληματισμοί για τον τρόπο άσκησης του στρατηγικού προγραμματισμού Για οποιοδήποτε όμως εκπαιδευτικό οργανισμό ο στρατηγικός προγραμματισμός έχει πολύ μεγάλη σημασία και διπλό ρόλο. Προστατευτικό από τη μεριά, ώστε να μην υπάρχουν απρόοπτες καταστάσεις και επιθετικό ρόλο από την άλλη μεριά, για να προετοιμάζεται ο οργανισμός να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες, όταν εμφανιστούν ή και να προκαλέσει την ανάπτυξή του με τις κατάλληλες κινήσεις. Είναι όμως αυτό δυνατό, όταν ο σχεδιασμός ασκείται από μια απρόσωπη και απόμακρη κεντρική διοίκηση; Υπάρχει η άμεση επαφή με τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των μαθητών κάθε σχολικού οργανισμού ή έστω με τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες της τοπικής κοινωνίας, της τοπικής οικονομίας αλλά και του τοπικού περιβάλλοντος; Η απάντηση είναι μάλλον αρνητική. Εδώ λοιπόν φαίνεται η αναγκαιότητα της έκφρασης αυτών των αναγκών μέσα από το σύλλογο των διδασκόντων , το σύλλογο των γονέων, των μαθητών αλλά και των κοινωνικών φορέων του τόπου. Θεωρούμε άρα ότι οι άμεσοι «μέτοχοι» έχουν μια ουσιαστική επαφή με τις ανάγκες του εκπαιδευτικού οργανισμού και θα έπρεπε να έχουν και την ανάλογη συμμετοχή στον στρατηγικό σχεδιασμό του. Έχουν όμως και αντικρουόμενες απόψεις που κάνουν τη λήψη αποφάσεων πολύ δύσκολη. Αυτό θα λέγαμε ότι αποτελεί ένα από τα σημαντικά ζητήματα που προκύπτουν σε σχέση με το στρατηγικό προγραμματισμό ενός εκπαιδευτικού οργανισμού. Πώς λαμβάνονται λοιπόν οι αποφάσεις για το στρατηγικό σχεδιασμό; Όπως έγινε φανερό λαμβάνονται ερήμην των ενδιαφερομένων, με πολιτικά κριτήρια και με μια επίφαση συμμετοχής όλων. Έτσι οδηγούμαστε στην πληθώρα εγκυκλίων με τις οποίες η κεντρική εξουσία προσπαθεί να επιβάλλει τις αποφάσεις της και να ελέγξει την εφαρμογή τους. Οι αποφάσεις αυτές δεν ανταποκρίνονται στα ιδιαίτερα προβλήματα κάθε εκπαιδευτικής ομάδας, ενώ και οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν την δυνατότητα να τις προσαρμόσουν στις δικές τους συνθήκες, έστω και αν κατά την εφαρμογή τους αντιληφθούν την αναποτελεσματικότητά τους. Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν πολλά στο θέμα του αναλυτικού και ωρολογίου προγράμματος το οποίο είναι δεσμευτικό και δεν αφήνει στον εκπαιδευτικό περιθώρια ευελιξίας.
ΘΕΜΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: Η αξιολόγηση στη διοίκηση των εκπαιδευτικών μονάδων
Εδώ παρατηρούμε μία ακόμη αντίφαση. Ενώ έχουμε εκχώρηση αρμοδιοτήτων στους εκπαιδευτικούς οργανισμούς, αυτή δε συνοδεύεται και από την αντίστοιχη παραχώρηση εξουσίας. Γι’ αυτό ο ρόλος των εκπαιδευτικών μονάδων περιορίζεται απλά στη διαχείριση των αποφάσεων της πολιτείας. Όταν όμως μια εκπαιδευτική μονάδα περιορίζεται σε ρόλο διαχειριστικό χωρίς την προσωπική εμπλοκή των «μετόχων» της στις αποφάσεις που καθορίζουν το μέλλον της, οδηγούμαστε στην έλλειψη δράσεων που εξασφαλίζουν την εξέλιξη του οργανισμού και την επιτυχία των στόχων του. Άρα δεν έχουμε πρόοδο αλλά και κανέναν υπεύθυνο γι’ αυτήν την στασιμότητα. Προϋποθέσεις για έναν ουσιαστικό στρατηγικό σχεδιασμό Από τις παραπάνω διαπιστώσεις γίνεται φανερό ότι για έναν αποτελεσματικό στρατηγικό σχεδιασμό είναι απαραίτητη καταρχήν η ουσιαστική και δημοκρατική συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων φορέων στη λήψη των σχετικών αποφάσεων.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ…