2 ΕΙΣΑΓΩΓΗΚΕΦΑΛΑΙΑ 1 1 ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ 2 1.1 Εισαγωγή – Επισκόπηση Κεφαλαίου2 1.2 Το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των ΣΔΕ στην Ελλάδα 2 1.3 Προγράμματα σπουδών στα ΣΔΕ 6 1.4 Ο ρόλος των σύγχρονων εκπαιδευτικών τεχνικών στα ΣΔΕ 7 1.5 Η αξιοποίηση των σύγχρονων εκπαιδευτικών τεχνικών στα ΣΔΕ 9 1.6 Ο ρόλος του εκπαιδευτή στα ΣΔΕ 9 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ 12 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 19 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I. 19 ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 19 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II 28 Ο ΟΔΗΓΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ 28 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III. 32 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ 32 Παράθεση απομαγνητοφωνημένων συνεντεύξεων 33 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V. 57 ΠΙΝΑΚΕΣ ΔΙΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ ΣΥΧΝΟΤΗΤΩΝ ΜΕ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΣΥΝΑΦΕΙΑ (CROSSTABS) 57
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τοσχολείο Δεύτερηςευκαιρίαςείναιένακαινοτόμοσχολείοτοοποίο απευθύνεταισεενήλικες. Εξίσου καινοτόμο είναι και το πρόγραμμα εκπαίδευσης που ακολουθείται και διαφοροποιείται από αυτό της τυπικής εκπαίδευσης. Η λειτουργία των ΣΔΕ ως θεσμός στηρίζει τον κοινωνικό αποκλεισμό κάποιων ατόμων που δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν την φοίτησή τους στο τυπικό σχολείο. Βασικός σκοπός των ΣΔΕ είναι η απόκτηση βασικών γνώσεων και δεξιοτήτων, η κοινωνική ένταξη και η δημιουργία ίσων ευκαιριών για την ένταξη των ατόμων στην εύρεση Όπωςεργασίας.ειπώθηκε παραπάνω, τα ΣΔΕ εφαρμόζουν ένα καινοτόμο πρόγραμμα διδασκαλίας ως προς το περιεχόμενο διδασκαλία, τη διδακτική μεθοδολογία και τον τρόπο αξιολόγησης των εκπαιδευομένων. Πρωταρχικός ρόλος του σχολείου είναι να προωθήσει την ενεργητική συμμετοχήτωνεκπαιδευομένωνμέσααπότηνεφαρμογήκατάλληλωνεκπαιδευτικώνμεθόδωνπου αναπτύσσουν τόσο την αλληλεπίδραση μεταξύ των εκπαιδευομένων όσο και μεταξύ εκπαιδευτή και εκαπιδευομένου(Κόκκος,1999). Μέσω αυτών των τεχνικών που εφαρμόζονται, ο εκπαιδευόμενος συμμετέχει ενεργά στην εκπαιδευτική διαδικασία με συνέπεια την αποτελεσματική μάθηση και την ανάπτυξη του κριτικού στοχασμού. Οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν στο ΣΔΕ οφείλουν να προωθούν και να εφαρμόζουν αυτές τις τεχνικές,όπουκατάβάσηοενήλικαςείναιαυτός πουαποφασίζει τιθαμάθει.Γιατηνεφαρμογή της βιωματικής μάθησης, απαραίτητα είναι η ενεργός εμπλοκή των εκπαιδευομένων σε όλα τα στάδια της μαθησιακής διεργασίας με στόχο να οδηγούνται οι τελευταίοι τόσο στην πράξη όσο και στο στοχασμό σχετικά με όσα έπραξαν (Φραγκούλης & Φραντζής, 2010). Με τις συμμετοχικές τεχνικές δίνεται η ευκαιρία στους εκπαιδευομένους να αξιοποιήσουν προηγούμενες εμπειρίες και γνώσεις τους, προκειμένου να οδηγηθούν στην απόκτηση νέας γνώσης και νέων εμπειριών(Jarvis,1999).
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ 1 ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ 1.1 Εισαγωγή Επισκόπηση Κεφαλαίου Στο κεφάλαιο αυτό θα παρουσιαστεί το θεωρητικό πλαίσιο λειτουργίας των ΣΔΕ στην Ελλάδα ως φορέα Εκπαίδευσης Ενηλίκων σε σχέση με τα προγράμματα σπουδών και την χρήση των σύγχρονων εκπαιδευτικών τεχνικών. Τα ΣΔΕ αποτελούν καινοτόμα σχολεία ενηλίκων όπου το πρόγραμμα σπουδών είναι εντελώς διαφοροποιημένο ευέλικτο και ανοιχτό και δημιουργήθηκαν κάτω από την ανάγκη της καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού. Στη συνέχεια θα γίνει αναφορά στην αξιοποίηση των Σύγχρονων Εκπαιδευτικών Τεχνικών και στο ρόλο του εκπαιδευτή στα ΣΔΕ σχετικά με την αποτελεσματικότητα στην μαθησιακή διεργασία. 1.2 Το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των ΣΔΕ στην Ελλάδα Τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ) ήταν μια ιδέα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία διατυπώθηκε ρητά στη Λευκή Βίβλο του 1995. Η φιλοσοφία της απόπειρας δημιουργίας αυτών των σχολείων περιστρεφόταν γύρω από την έννοια της προσφοράς μιας «δεύτερης ευκαιρίας» στην εκπαίδευση, για όσους νέους δεν είχαν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση (European Commission, 1995). Σκοπός ήταν η κοινωνική επανένταξη αυτού του πληθυσμού που βίωνε τον κοινωνικό αποκλεισμό, μέσω της παροχής γνώσεων και της απόκτησης προσόντων (European Commission, 1995). Η θεσμοθέτηση της ιδέας των ΣΔΕ στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε με το νόμο Ν.2525/1997 άρθρο 5 ΦΕΚ Α 188/23 09 1997, αλλά η υλοποίησή της ξεκίνησε το 2000, όπου λειτουργεί το πρώτο ΣΔΕ στο περιστέρι (Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης, 2013). Μέχρι σήμερα, 2016, έχουν ιδρυθεί στην Ελλάδα 58 ΣΔΕ και παράλληλα λειτουργούν και αρκετά παραρτήματά τους σε χώρους εκτός της κεντρικής δομής των σχολείων (Γενική Γραμματεία Δια Βίου
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ Μάθησης, 2013). Σύμφωναμε τονΚανονισμόΟργάνωσης και Λειτουργίας τωνΣχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας, «τα ΣΔΕ υπάγονται στη Γενική Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης (Γ.Γ.Δ.Β.Μ.) του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων (Υ.ΠΑΙ.Θ.), η οποία έχει και την ευθύνη λειτουργίας τους» (ΦΕΚ Β 1861/08 07 2014). Στους αποφοίτους των σχολείων αυτών χορηγείται τίτλος ισότιμος με το απολυτήριο Γυμνασίου (ΦΕΚ Β 1861/ 08 07 2014). Σκοπός των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.) σύμφωνα με τον κανονισμό λειτουργίας των ΣΔΕ (ΦΕΚ Β 1861/ 08 07 2014 αρ. 2) είναι η συνολική ανάπτυξη των εκπαιδευομένων και η πληρέστερη συμμετοχή τους στο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι, καθώς και η αποτελεσματικότερη συμμετοχή τους στο χώρο της εργασίας. Ειδικότερα, όπως αναφέρεται στο ίδιο άρθρο, οι στόχοι των Σ.Δ.Ε. είναι: α. Η ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης πολιτών 18 ετών και άνω. β. Η επανασύνδεση των εκπαιδευομένων με τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης. γ. Η απόκτηση σύγχρονων γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων που θα τους βοηθήσουν στην κοινωνική οικονομική ένταξη και ανέλιξη. δ. Η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των εκπαιδευομένων. ε.Ησυμβολήστηνένταξήτουςήστηβελτίωσητηςθέσηςτουςστονχώροτηςεργασίας. Για την επίτευξη του σκοπού των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.) θεωρούνται τρεις βασικές αρχές ως στοιχεία ταυτότητας του θεσμού (ΦΕΚ Β 1861/ 08 07 2014 αρ. 3 παρ 1): α. Τα εκπαιδευτικά μέσα που αξιοποιούνται για την επίτευξη του βασικού σκοπού είναι ευέλικτα, ώστε να υποστηρίζουν κάθε εκπαιδευόμενο. β. Οι ανάγκες των εκπαιδευομένων προσεγγίζονται εν όλo και όχι εν μέρει. Για να επιτύχουν στην προσπάθειά τους οι εκπαιδευόμενοι, πρέπει να υποστηριχθούν στην αντιμετώπιση δυσκολιών σε άλλους τομείς, όπως στην υγεία, την οικογένεια, τον εργασιακό χώρο, τον άμεσο κοινωνικό περίγυρο γ. Το σύνθετο και η ποικιλία των εκπαιδευτικών αναγκών απαιτούν πολυεπιδέξιο εκπαιδευτικό και επιστημονικό δυναμικό, το οποίο μπορεί να ανταποκριθεί στην πολυπλοκότητα των καθηκόντων που θα του ανατεθεί. Στο πλαίσιο των παραπάνω αρχών τα Σ.Δ.Ε. (ΦΕΚ Β 1861/ 08 07 2014 αρ. 3 παρ 2): α. Επιδιώκουν τη συνεργασία και τη σύμπραξη με όλους τους αρμόδιους κοινωνικούς φορείς για την ευαισθητοποίηση των κοινωνικών ομάδων στις οποίες απευθύνονται τα σχολεία. β. Ακολουθούν παιδαγωγικές προσεγγίσεις που εστιάζουν στις ατομικές ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητες των εκπαιδευομένων.
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ γ. Δίνουν έμφαση στην απόκτηση βασικών γνώσεων και δεξιοτήτων. δ. Καλλιεργούν κοινωνικές δεξιότητες και βοηθούν τους εκπαιδευομένους να διαμορφώνουν θετικές στάσεις, ως ενεργοί πολίτες και μέλη της κοινωνίας, σε τοπικό, εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. ε. Διαμορφώνουν ευέλικτο πρόγραμμα σπουδών ώστε να αξιοποιούνται όλοι οι κοινωνικοί χώροι στους οποίους υπάρχει γνώση και συσσωρευμένη εμπειρία (χώροι εργασίας, κοινωνικής συνάθροισης, καλλιτεχνικής δημιουργίας, πολιτιστικών εκδηλώσεων κ.ά.). στ. Συνεργάζονται μεταξύ τους και αναπτύσσουν κοινές δράσεις. Στα ΣΔΕ στην Ελλάδα μπορούν να φοιτήσουν «νέοι ηλικίας άνω των 18 χρόνων και ενήλικοι κατά προτεραιότητα έως 30 χρόνων, χωρίς να αποκλείονται και οι ενδιαφερόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας» (Βεργίδης, 2005), οι οποίοι έχουν απολυτήριο Δημοτικού Η διάρκεια φοίτησης είναι 18 μήνες (δύο διδακτικά έτη), και η επιτυχής ολοκλήρωσή της πιστοποιείται με τίτλο ισότιμο με το απολυτήριο του Γυμνασίου. Τα κριτήρια επιλογής των ατόμων που θα φοιτήσουν στα ΣΔΕ εκτός από την ηλικία είναι και κοινωνικά κριτήρια, προηγούνται οι ευπαθείς κοινωνικάομάδες, τα άτομαμε χρόνιες παθήσεις,οι χρήστες ουσιών,οι προσφυγές και παλιννοστούντες Άλλο κριτήριο είναι η διαθεσιμότητα του και η δέσμευση παρακολούθησης (Γλαρούδη και Καγκαλίδου, 2003). Όλοι οι υποψήφιοι εκπαιδευόμενοι πρέπει να περάσουν από διαδικασία συνέντευξης ενώπιον επιτροπής, η οποία συστήνεται με απόφαση του διευθυντή του ΣΔΕ και αποτελείται μόνο από εκπαιδευτικούς και συμβούλους του ΣΔΕ (ΦΕΚ Β 1861/08 07 2014 αρ. 8). Αναφορικά με τα κριτήρια αξιολόγησης για την επιλογή των εκπαιδευόμενων, αυτά ορίζονται από τον γενικό γραμματέα της ΓΓΔΒΝΓ (ΦΕΚ Β 1861/ 08 07 2014 αρ. 8). Το προσωπικό των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας (Σ.Δ.Ε.) αποτελείται από τον Διευθυντή, τον Υποδιευθυντή,τους εκπαιδευτικούς,τοΣύμβουλοΣταδιοδρομίας και τονΣύμβουλοΨυχολόγο και τους Διοικητικούς Υπαλλήλους. (ΦΕΚ Β 1861/ 08 07 2014 αρ. 6). Ο βασικός πυρήνας του προγράμματος σπουδών (ΦΕΚ Β 1861/ 08 07 2014 αρ. 4) συγκροτείται από: α. Τον Γλωσσικό Γραμματισμό (ελληνική γλώσσα) β. Τον Αριθμητικό Γραμματισμό γ. Τον Πληροφορικό Γραμματισμό δ. Τον Γλωσσικό Γραμματισμό (αγγλική γλώσσα) ε. Τον Κοινωνικό Γραμματισμό
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ στ. Τον Επιστημονικό Γραμματισμό ζ. Τον Περιβαλλοντικό Γραμματισμό η. Την Πολιτισμική Αισθητική Αγωγή Δραστηριότητες που σχετίζονται με την ελεύθερη έκφραση των εκπαιδευομένων, μέσω των τεχνών και του αθλητισμού, με απώτερο στόχο την ποιοτική διαχείριση του ελεύθερου χρόνου τους, και οι οποίες αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας πραγματοποιούνται καθ’ όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους. Η αξιολόγηση στα ΣΔΕ είναι περιγραφική, οπότε αφενός τονίζονται οι αδυναμίες του εκπαιδευόμενου και τα σημεία που χρήζει βελτίωση αφετέρου ενισχύονται οι δεξιότητες του και οι γνώσεις του. Η αξιολόγηση των εκπαιδευομένων, λόγω του καινοτομικού χαρακτήρα του προγράμματος και της ενήλικης ζωής τους, επικεντρώνεται στη συμμετοχή των ίδιων των εκπαιδευομένων (ΦΕΚ Β 1861/ 08 07 2014 αρ. 10) Ως απαραίτητες εναλλακτικές μέθοδοι αξιολόγησης καθορίζονται: α. Οι φάκελοι υλικού β. Τα σχέδια δράσης γ. Οι συνθετικές εργασίες και δ. Οι Γενικότερααυτοαξιολογήσεις.τοΣΔΕμέσα από τα καινοτόμα προγράμματα διδασκαλίας που εφαρμόζει και τη χρήση των σύγχρονων εκπαιδευτικών τεχνικών (ΦΕΚ 1861/2014) στοχεύει να αναγνωρίσει τα βασικά χαρακτηριστικά των ενηλίκων εκπαιδευομένων, να συμβάλει στη σωστή χρήση εκπαιδευτικών τεχνικών και εποπτικών μέσων, έτσι ώστε να επιτρέπουν την ενεργή συμμετοχή των εκπαιδευομένων, να κατανοήσουν την αναγκαιότητα της βιωματικής προσέγγισης της γνώσης, την ομαδοσυνεργατική μάθηση και τις διαθεματικές προσεγγίσεις. Όσοι εκπαιδευόμενοι αποφοιτούν από τα Σχολεία Δεύτερης ευκαιρίας τους χορηγείται τίτλος ισότιμος με το απολυτήριο Γυμνασίου (ΦΕΚ Β 1861/ 08 07 2014) Το εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα έχει διάρκεια 25 ωρών, από τις οποίες 20 ώρες καλύπτονται από Γραμματισμούς, 3 από σχέδια δράσης και 2 από υπηρεσίες συμβουλευτικής. Επιπλέον, το πρόγραμμα δύναται να τροποποιηθεί ανάλογα με εκπαιδευτικές ανάγκες που θα προκύψουν και προτεραιότητες που θα τεθούν (ΦΕΚ Β 1861/08 07 2014). Σύμφωνα με τον κανονισμό λειτουργίας των ΣΔΕ οι εκπαιδευόμενοι είναι ηλικίας 18 24 (ΦΕΚ Β 1861/ 08-07-2014), ωστόσο Ελλάδα, σε μια προσπάθεια γεφύρωσης της «δεύτερης ευκαιρίας» και της Εκπαίδευσης Ενηλίκων, δέχεται εκπαιδευόμενους χωρίς όριο ηλικίας προς τα πάνω (Βεργίδης, Ευστράτογλου,2007).
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ Έπειτα από την επιτυχή ολοκλήρωση της φοίτησής τους στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας οι απόφοιτοι, έχοντας πλέον ισότιμο απολυτήριο Γυμνασίου (ΦΕΚ Β 1861/ 08 07 2014 αρ. 1), έχουν την ευκαιρία να συνεχίσουν τις σπουδές τους στα ΕΠΑΛ ή Γενικά λύκεια. Επιπλέον κάποιοι εκπαιδευόμενοισυνεχίζουνκαι στηντριτοβάθμιαεκπαίδευσηόπου και ολοκληρώνουν με επιτυχία της σπουδές τους. Το ΣΔΕ αποτελεί ένα πετυχημένο εκπαιδευτικό θεσμό στην Ελλάδα ,γιατί έχει συμμετάσχει στην επίλυση πολλών κοινωνικών προβλημάτων όπως η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, η βελτίωση της επαγγελματικής θέσης, η ευκαιρία για την ένταξη στην αγορά εργασίας. 1.3 Προγράμματα σπουδών στα ΣΔΕ…
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ…