Η Διδασκαλία των Τεχνών στο Νηπιαγωγείο - Κωτσιοπούλου Δήμητρα
Η Διδασκαλία των Τεχνών στο Νηπιαγωγείο - Κωτσιοπούλου Δήμητρα
ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 2 1.1. Η διαδικασία της δημιουργικής σκέψης 3 1.2 Θεωρίες δημιουργικότητας 5 1.3.Η καλλιέργεια της δημιουργικότητας 7 1.4. Ο εκπαιδευτικός ως παράγοντας καλλιέργειας της δημιουργικότητας 9 1.5. Χαρακτηριστικά ενός δημιουργικού εκπαιδευτικού 10 1.6. Παράγοντες που επηρεάζουν θετικά τη δημιουργικότητα των παιδιών 11 1.7. Παράγοντες που αναστέλλουν τη δημιουργικότητα 11 1.8. Σχολικά προγράμματα και στόχοι ανάπτυξης της δημιουργικότητας 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 14 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ 14 2.1. Προσωπικά και κοινωνικά οφέλη των τεχνών 16 2.2. Η συμβολή των τεχνών σε ένα συμπεριληπτικό μοντέλο μάθησης 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 21 Πρόγραμμα Εικαστικών Δραστηριοτήτων 21 3.1. Δημιουργικές καινοτόμες στρατηγικές 22 3.1.1. Ευαισθητοποίηση των μαθητών στην αναζήτηση της σωστής απάντησης 22 3.1.2. Ανάπτυξη αυθεντικών δραστηριοτήτων 23 3.1.3. Ενθάρρυνση των μαθητών να μαθαίνουν πώς να μαθαίνουν 24 3.1.4. Τα σχέδια εργασίας προωθούν την ενεργητική βιωματική μάθηση 25 3.1.5. Μετατρέψτε τις τάξεις σας σε εργαστήρια χαράς και δημιουργίας 26 3.1.6. Δημιουργία μόνιμου εκθεσιακού χώρου 29 3.1.7. Οργανώστε τη τάξη σας με βάση τις αρχές της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας 29 3.1.8. Επισκέψεις σε πολιτιστικούς χώρους 30 3.1.9. Εκθέσεις ζωγραφικής 31 3.1.10. Τι συνίσταται προς αποφυγή 31 3.2. Ανάπτυξη δημιουργικών Δραστηριοτήτων 32 3.2.1. Γράφημα - σχέδιο 32 3.2.1.1. Η σημαντικότητα του σχεδίου 33 3.2.1.2. Η σημαντικότητα της καλλιέργειας της παρατήρησης 34 3.2.1.3. Η μεθοδολογία της «Διαπραγματευτικής σχεδίασης» 34 3.2.1.4. Πρακτικές διαδικασίες ενίσχυσης ικανοτήτων σχεδίασης 38 3.2.1.5. Παιχνίδια που βοηθούν τα παιδιά να αυξήσουν τις σχεδιαστικές τους ικανότητες 42
Η Διδασκαλία των Τεχνών στο Νηπιαγωγείο - Κωτσιοπούλου Δήμητρα
3.2.2. Πλαστικές συνθέσεις 43 3.2.3 Προσέγγιση και γνωριμία εικαστικών έργων 44 3.2.3.1. Δραστηριότητες ενίσχυσης της προσδοκίας και της επαφής με τα εικαστικά έργα 45 3.2.3.2. Μέθοδοι προσέγγισης του εικαστικού έργου 47 3.2.3.3. Στάδια προσέγγισης του έργου τέχνης – Μοντέλο δημιουργικού στοχασμού – Ανάπτυξη μοντέλου 49 3.2.4.Παραγωγή - Δημιουργία 58 3.2.5. Έκθεση 59 3.3. Καλλιέργεια προφορικού λόγου 59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 61 ΤΟ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΩΝ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ 61 4.1. Tα συναισθήματα ως κινητήριος δύναμη 62 4.2. Ψυχική ανθεκτικότητα 63 4.3. Η συναισθηματική αγωγή στη προσχολική εκπαίδευση 65 4.4. Η σημασία και ο ρόλος των τεχνών στη ψυχική ενδυνάμωση των μαθητών 67 4.5. Ανάπτυξη θετικών συναισθημάτων 69 4.5.1. Χαρά 70 4.5.2. Ενδιαφέρον 71 4.5.3. Ικανοποίηση 71 4.5.4. Αγάπη 72 ΕΠΙΛΟΓΟΣ 73 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 74 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 85
Η Διδασκαλία των Τεχνών στο Νηπιαγωγείο - Κωτσιοπούλου Δήμητρα
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η επαφή του παιδιού από τα πρώτα χρόνια της ζωής του με την τέχνη, αποτελεί γερή παρακαταθήκη για τη διαμόρφωση της αισθητικής του, παράμετρος που θέτει γερές βάσεις για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας και του χαρακτήρα του. Οι άνθρωποι χρειάζεται να έρχονται σε επαφή με όλες τις μορφές των τεχνών, να αναζητούν τη ψυχική ανάταση μέσα από το ωραίο μέσα από το φαντασιακό. Η φαντασία μας λειτουργεί σαν εκπυρσοκροτητής αφού πυροδοτεί και φέρνει στην επιφάνεια στοιχεία πέρα από την κοινή λογική. Η τέχνη ευαισθητοποιεί και διδάσκει τον άνθρωπο να κατανοεί ευκολότερα όλα όσα συμβαίνουν γύρω του,και του δείχνει τον τρόπο να διαβάσει κρυμμένα νοήματα και να αποκωδικοποιήσει τα αφανέρωτα. Βοηθά τον άνθρωπο να γνωρίσει καλύτερα τις δυνατότητες και τα όρια του, τον οδηγεί πως να μαθαίνει και πως να αναζητά λύσεις στα πολλαπλά προβλήματα των σύγχρονων κοινωνιών. Λειτουργεί αφυπνιστικά και προσφέρει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να αποκτήσει ενσυναίσθηση και ψυχικά αποθέματα. Με τα εφόδια αυτά η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά, δείχνοντάς στον άνθρωπο μια διαφορετική διαδρομή, μια διαδρομή γεμάτη εκπλήξεις και αποκαλύψεις που σίγουρα θα του επιτρέψει να προβεί σε πλήθος διανοητικών και ψυχικών διεργασιών που θα τον κάνουν να νιώσει ένα αναπόσπαστο κομμάτι της απεραντοσύνης του κόσμου ολόκληρου.
Η Διδασκαλία των Τεχνών στο Νηπιαγωγείο - Κωτσιοπούλου Δήμητρα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ
Η Διδασκαλία των Τεχνών στο Νηπιαγωγείο - Κωτσιοπούλου Δήμητρα
Tα τελευταία 70 χρόνια oι ερευνητές παγκοσμίως ασχολούνται με το ζήτημα της δημιουργικότητας. Υπάρχουν περίπου τόσοι ορισμοί, θεωρίες και ιδέες για τη δημιουργικότητα όσοι και οι άνθρωποι που έχουν γράψει τις ιδέες τους πάνω σ ένα κομμάτι χαρτί (Davis, 1992 ). Από το 1950 μέχρι το 1970 τα Αναλυτικά Προγράμματα σπουδών θέτουν ως βασικό σκοπό τους την καλλιέργεια της δημιουργικότητας και από το 1970 και έπειτα γίνεται λόγος για τη δημιουργική σκέψη ως αντικείμενο ενδιαφέροντος για την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας. Το αυξημένο ερευνητικό ενδιαφέρον εντείνετε καθώς σύμφωνα με τον Pink (2005) η δημιουργικότητα θεωρείτε ολοένα και πιο σημαντική και αποτελεί πρόκληση σε μια εποχή με καταιγιστικές εξελίξεις και αλλαγές που επιβάλλονται από την ανάπτυξη της τεχνολογίας (Robinson & Azzam 2009). Σύμφωνα με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (αριθ.1350/2008/ΕΚ), η «Ευρώπη χρειάζεται να ενισχύσει την ικανότητα δημιουργικότητας και καινοτομίας για κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους, προκειμένου να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στην ανάπτυξη της κοινωνίας της γνώσης. Η ικανότητα καινοτομίας συνδέεται στενά με τη δημιουργικότητα ως προσωπικό χαρακτηριστικό των ατόμων, και για να αξιοποιηθεί πλήρως χρειάζεται να διαδοθεί ευρέως στον πληθυσμό, γεγονός που απαιτεί προσέγγιση βασισμένη στη δια βίου μάθηση και εκπαίδευση. Επιπλέον τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να φροντίζουν επαρκώς και σε όλα τα επίπεδα για την ανάπτυξη των βασικών ικανοτήτων που στηρίζουν τη δημιουργικότητα και την καινοτομία, ενόψει της εξεύρεσης καινοτόμων και πρωτότυπων λύσεων για την προσωπική, την εργασιακή και την κοινωνική ζωή». 1.1. Η διαδικασία της δημιουργικής σκέψης Ο Guilford (1967), τόνισε ότι η δημιουργικότητα καλύπτει τις πιο χαρακτηριστικές ικανότητες των ατόμων, οι οποίες εκδηλώνονται με την εφευρετικότητα, τη σύνθεση και το σχεδιασμό και πραγματοποίησε σημαντικό έργο στον τομέα αυτό, διακρίνοντας τη σε συγκλίνουσα (Convergent Thinking) και σε αποκλίνουσα σκέψη (Divergent Thinking).Σύμφωνα με τη θεωρία του η συγκλίνουσα κριτική σκέψη είναι ένας τρόπος σκέψης που χρησιμοποιείται για την επίλυση προβλημάτων που επιδέχονται μία και μόνο απάντηση. Η συγκλίνουσα σκέψη αντιστοιχεί στον παραδοσιακό τρόπο αντίληψης, όπου η σκέψη οδηγείται σε μία μόνο λύση, με
Η Διδασκαλία των Τεχνών στο Νηπιαγωγείο - Κωτσιοπούλου Δήμητρα
δομημένους προκαθορισμένους τρόπους που στηρίζονται στη λογική και συνήθως τα αποτελέσματα είναι κατά κάποιον τρόπο προκαθορισμένα. Από την άλλη η αποκλίνουσα σκέψη είναι ένας τρόπος σκέψης που ακολουθεί ασυνήθιστες διαδικασίες και τα αποτελέσματα τα οποία προκύπτουν δε θα μπορούσαμε να τα εντάξουμε στην κατηγορία των αναμενόμενων. Θα λέγαμε λοιπόν πως με την αποκλίνουσα δημιουργική σκέψη το άτομο απομακρύνει τη σκέψη από τις γνωστές και συνηθισμένες απαντήσεις. Η συγκλίνουσα σκέψη περιλαμβάνει τους στόχους για μια ενιαία και σωστή λύση σ’ ένα πρόβλημα, ενώ η αποκλίνουσα σκέψη περιλαμβάνει ένα σύνολο από πολλαπλές απαντήσεις. Η έρευνα σχετικά με την δημιουργική σκέψη έχει αντλήσει πολλά στοιχεία από τις απόψεις του Guilford (1950), ο οποίος τη θεωρεί αφηρημένη σκέψη και τη συνδέει με τη διαδικασία επίλυσης προβλήματος. Υποστηρίζει πως η δημιουργικότητα είναι σταθερή σε όλη τη διάρκεια της ζωής και πως τα δημιουργικά άτομα εμφανίζουν ξεχωριστά χαρακτηριστικά όπως: ευαισθησία στα προβλήματα, παραγωγικότητα στη σύλληψη ιδεών, καινοτόμες ιδέες, ευελιξία, και δεξιότητες συνθετικής και αναλυτικής σκέψης. Εν κατακλείδι θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Guilford (1950) θεωρεί τη δημιουργικότητα ως το αποτέλεσμα της δράσης όλων αυτών των πολλών διαφορετικών χαρακτηριστικών ενός ατόμου τα οποία, συχνά είναι ανεξάρτητα μεταξύ τους και εκφράζονται με διαφορετικό τρόπο και μέσο. Εκτός από τον Guilford είναι αρκετοί οι ερευνητές που επικεντρώνονται στη διαδικασία της δημιουργικής σκέψης (Wallach και Kogan (1965)). Η δημιουργική σκέψη αποτελεί μια εγκάρσια ικανότητα απαραίτητη σε ένα κόσμο που συνεχώς μεταβάλλεται. Επιτρέπει στο άτομο να παραμένει ευέλικτο ώστε να μπορεί να δρα και να ανακαλύπτει τρόπους που θα δίνουν διέξοδο και θα διευκολύνουν την καθημερινή διαβίωση του σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον (Runco, 1996). Αν αναλογιστούμε τα λόγια του Toynbee (1964) που πριν μερικές δεκαετίες δήλωσε ότι «το να δοθεί μια πραγματική ευκαιρία στη δημιουργικότητα αποτελεί ζήτημα ζωής και θανάτου για κάθε κοινωνία» θα δούμε πως το μήνυμά του είναι πιο επίκαιρο από ποτέ καθώς τα πολλαπλά προβλήματα των σύγχρονων κοινωνιών «απαιτούν πλέον λύσειςαπό δημιουργικά ταλέντα» (Wang, 2012).
Η Διδασκαλία των Τεχνών στο Νηπιαγωγείο - Κωτσιοπούλου Δήμητρα
Είναι επιβεβλημένη ανάγκη ο πολίτης να μπορεί να διαχειρίζεται τον καταιγισμό των πληροφοριών και να έχει προσωπική άποψη. Είναι κοινή απαίτηση να μπορούν όλοι να αντιμετωπίζουν την πραγματικότητα κάτω από το πρίσμα του κριτικού συλλογισμού και να μη δέχονται άκριτα πληροφορίες αξίες και δεδομένα . Τη δημιουργική σκέψη δε μπορούμε να τη θεωρήσουμε σαν κάτι αόριστο και αφηρημένο, αλλά αποτελεί την ικανότητα των ανθρώπων να δημιουργούν νέες ιδέες. Δημιουργικότητα εκ του μηδενός δεν υπάρχει (Κωσταρίδου Ευκλείδη, 1997) και μάλιστα ο Perkins (1984) αναφέρει ότι «αυτή ακριβώς τη διαδικασία ακολουθεί και η φύση. Πάνω στην ίδια τεχνική επαναστατικής λογικής στηρίχθηκε η βιολογική εξέλιξη, η εμφάνιση και η τελειοποίηση της ζωής». 1.2 Θεωρίες δημιουργικότητας Υπάρχει ένα πλήθος από ορισμούς αλλά και προσεγγίσεις (ψυχολογικές, κοινωνικές, γνωστικές, παιδαγωγικές) και στην πορεία αναζήτησης του ορισμού της δημιουργικότητας θα διακρίνουμε πολλές και ενδιαφέρουσες απόψεις. Και μιας και μιλάμε για τη δημιουργικότητα και την παγκόσμια απαίτηση για την καλλιέργειά της μέσα από τα εκπαιδευτικά συστήματα θα ξεκινήσουμε την αναζήτηση του εννοιολογικού προσδιορισμού της από τους ίδιους τους μαθητές για το πως δηλαδή τα παιδιά αντιλαμβάνονται την εννοιολόγηση της και θα καταγράψουμε τις απόψεις τους.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ…