Αμοντάριστα Πλάνα - Γιάννης Δεβελέγκας
www.lefkomelani.gr
Αμοντάριστα Πλάνα - Γιάννης Δεβελέγκας
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ Στιγμές, εικόνες, μνήμες, πρόσωπα αγαπημένα, ένα βλέμμα ξεχωριστό, μια πρόσκληση, μια πρόκληση! Και συναισθήματα μοναδικά και δάκρυα και γέλια αυθόρμητα και χαρές και τραγικά συμβάντα! Κι άλλα πολλά! Κι αγγίγματα πολύχρωμα στο μέσα της ψυχής, στο ανάγλυφο της διψασμένης σάρκας και στο χείλος των αισθήσεων και των συναισθημάτων! Κι άλλα πολλά! Πάθη ανθρώπινα, οργή, γνώση, αισιοδοξία, απογοήτευση, πατρίδα, μάνα, εγκατάλειψη, σημαία, θυσία, οικογένεια, μίσος, φθόνος, δόξα, ενοχές, ήττες! Κι άλλα πολλά! Κι όλα αυτά, περιμένουν υπομονετικά ένα σύνθημα, ένα ερέθισμα, ένα σινιάλο, μια τυχαία συνάντηση, μια σύμπτωση, μια φωτογραφία τσακισμένη από το χρόνο ή μία καλή ζαριά, προκειμένου να δραπετεύσουν από τα βάθη του υποσυνείδητου και να μας συναντήσουν ξανά. Για να βρεθούν κοντά μας και να μας συντροφεύσουν όπως παλιά. Για να μας δώσουν ενέργεια και ώθηση ή για να μας καθηλώσουν νοσταλγικά. Κι ύστερα πάλι, να επιστρέψουν ράθυμα στη θέση τους, στις γραμμένες σελίδες του ημερολογίου της ζωής μας. Στις σελίδες εκείνες που… γυρίζουμε κάθε φορά που παίρνουμε μία απόφαση, κάθε φορά που διαλέγουμε ένα μονοπάτι, κάθε φορά που
www.lefkomelani.gr
Αμοντάριστα Πλάνα - Γιάννης Δεβελέγκας
ακολουθούμε μια Θεία ένδειξη ή που παραδινόμαστε στη μοίρα μας. Μερικές τέτοιες γραμμένες σελίδες περιέχει αυτό το βιβλίο, διαμορφωμένες σε σύντομες ιστορίες που σέβονται το χρόνο σας και που φιλοδοξούν, φιλτραρισμένες μέσα από ένα πλαίσιο διαχρονικών αξιών, να σας μεταφέρουν κάτι σημαντικό. Κάτι από εκείνα τα διδάγματα που μας προσφέρει η ζωή. Κι αυτό, γιατί οι σελίδες αυτές είναι μια σειρά από αυτοτελή επεισόδια της ίδιας της ζωής. Είναι μια σειρά από σκόρπια, αμοντάριστα πλάνα, που τραβήχτηκαν τα τελευταία πενήντα χρόνια στην Ελλάδα! Γιάννης Β. Δεβελέγκας
www.lefkomelani.gr
Αμοντάριστα Πλάνα - Γιάννης Δεβελέγκας
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ Όλα άρχισαν ένα γκρίζο πρωινό στο υπασπιστήριο του Κέντρου Εκπαιδεύσεως Νεοσυλλέκτων, όταν χτύπησε το τηλέφωνο: «Γιάννη, ο Νίκος χάθηκε σε τροχαίο! Ένα ταξί τους παρέσυρε αυτόν και την αρραβωνιαστικιά του, ενώ βαδίζανε πάνω στο πεζοδρόμιο έξω από την ταβέρνα του Μπάρμπα Θωμά»! Κατέβασα το ακουστικό, ανήμπορος να το πιστέψω! Ήταν μόλις εικοσιοκτώ! Στα αμέσως επόμενα δευτερόλεπτα αναθεώρησα ολοκληρωτικά τη στάση μου απέναντι στη ζωή και σε ότι συνέβαινε γύρω μου. Εκτός από το σοκ που ένοιωσα από την τόσο άδικη απώλεια του καλύτερού μου φίλου, συνειδητοποίησα πως ζούσα και διακρινόμουνα, μέσα σε μια πλασματική πραγματικότητα, πως έδινα τεράστια αξία σε πράγματα και καταστάσεις που ξάφνου φάνταζαν παντελώς ασήμαντα. Αντιλήφθηκα για πρώτη ίσως φορά, πως άθελά μου είχα απομονωθεί μέσα σε έναν μίζερο μικρόκοσμο, που διαμόρφωναν αυταρχικά, οι συνθήκες του εργασιακού μου περιβάλλοντος.
www.lefkomelani.gr
Αμοντάριστα Πλάνα - Γιάννης Δεβελέγκας
Έναν μικρόκοσμο, που αποτελείτο από τέσσερις τηλεφωνικές συσκευές που κουδούνιζαν αδιάκοπα τοποθετημένες σε απόλυτη τάξη πάνω στο γραφείο μου και από δεκάδες έγγραφα και φακέλους αρχείου. Περιελάμβανε ακόμη ο μικρόκοσμός μου μια ατέλειωτη παράταξη στρατιωτών, αξιωματικών, γονέων, προμηθευτών, πολιτευτών, εργολάβων, ιερέων και αστυνομικών, που περίμεναν να συναντήσουν τον Διοικητή, είτε για να απολογηθούν για κάποια τους παράλειψη είτε για να αποσπάσουν την εύνοιά του σε κάποιο ζήτημα που τους απασχολούσε. Και τον συμπλήρωνε απελπιστικά, αυτόν τον τόσο δα μικρό μου κόσμο, μια τεράστια λίστα με ανούσιες επιτελικές διαδικασίες και ημερομηνίες περατώσεως. Μια λίστα υποχρεώσεων που με ακολουθούσε σα σκιά όπου κι αν πήγαινα, βαλτή να μου χαλάει τη διάθεση και να μου στραγγαλίζει τις χαρές. Στάθηκε αφορμή εκείνη η τραγική είδηση, για να παραδεχθώ πως είχα αποδεχθεί παθητικά, ως φυσιολογική, την τεράστια πίεση που ασκούσε πάνω μου το ύπουλο γραφειοκρατικό σύστημα. Πως είχα ζωστεί ακούσια έναν εκρηκτικό μηχανισμό, που απειλούσε την υγεία μου και την ευτυχία των ανθρώπων που με περιβάλλανε, που αγαπούσα και με αγαπούσαν! Έπρεπε να αντιδράσω! Έφυγα από το γραφείο χωρίς χρονοτριβή και χωρίς να ενημερώσω κανέναν. Κατευθύνθηκα προς το πλησιέστερο βιβλιο-
www.lefkomelani.gr
Αμοντάριστα Πλάνα - Γιάννης Δεβελέγκας
πωλείο και προμηθεύτηκα ένα στυλό με οκτώ διαφορετικά χρώματα, καθώς και ένα σημειωματάριο. Αποφάσισα πως από εκείνη τη στιγμή και έπειτα, όλα όσα συνέβαιναν μέσα στον μικρόκοσμο του χώρου της εργασίας μου, θα έπρεπε να μένουν εκεί. Να μη με ακολουθούν στο σπίτι και στον ελεύθερο χρόνο μου και να με βασανίζουν. Και σε κάποιο βαθμό, τα κατάφερα! Σημείωνα στο σημειωματάριο όλες μου τις υποχρεώσεις, χρωματίζοντάς τες ανάλογα με την προτεραιότητα που επέλεγα και όταν έφευγα το απόγευμα από τη δουλειά για το σπίτι, ήμουνα ξέγνοιαστος. Ήξερα πως την επομένη θα ήταν εκεί, πάνω στο γραφείο μου αραδιασμένες, να με περιμένουν για τα… περαιτέρω! Με τον καιρό, άρχισα να χρησιμοποιώ και ένα δεύτερο σημειωματάριο, κάτι ας πούμε σαν ημερολόγιο, στο οποίο καταχωρούσα ορισμένα αξιοσημείωτα συμβάντα ή σκέψεις μου, όχι μόνο από το χώρο της εργασίας, αλλά και από όσα συνέβαιναν γενικότερα στον τόπο. Αυτό το σημειωματάριο στάθηκε η αφορμή να γραφεί το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας. Ένα βιβλίο που περιέχει μικρές ιστορίες, μέσα από τις οποίες αναδύονται μηνύματα και διδάγματα, όχι δικά μου, αλλά της ίδιας της ζωής. Είναι σύντομες ιστορίες, απαλλαγμένες από περιττές και ανούσιες φλυαρίες, για να μπορείτε να τις διαβάζετε αργά, με το
www.lefkomelani.gr
Αμοντάριστα Πλάνα - Γιάννης Δεβελέγκας
πάσο σας, χωρίς να απαιτείται να επιστρατεύσετε τις τεχνικές της… γρήγορης ανάγνωσης. Είναι σελίδες με αυτοτελή επεισόδια ζωής, σκόρπια στο αγνάντεμα του χρόνου! Κάτι, ας πούμε, σαν… αμοντάριστα πλάνα, παρμένα πριν και μετά το ξέσπασμα της κοινωνικής και οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα. Μιας κρίσης που μπορεί να την ακούμπησε, μα δεν την γκρέμισε! Καθώς: «Η Ελλάς, προώρισται να ζήση και θα ζήση».
www.lefkomelani.gr
Αμοντάριστα Πλάνα - Γιάννης Δεβελέγκας
1. ΕΛΛΑΔΑ ΜΑΝΑ
Πενήντα χρόνια είχαν περάσει κιόλας από τότε που ο κυρ Μιχάλης πάτησε για πρώτη φορά το πόδι του στην προβλήτα του λιμανιού της Αδελαΐδας, στη μακρινή Αυστραλία. Δεν είχε προλάβει να διπλώσει στα τέσσερα το απολυτήριο που πήρε από τον Ελληνικό Στρατό, όταν τον κάλεσε η μεγάλη του αδελφή που ήταν παντρεμένη εκεί, να πάει να τη δει για
www.lefkomelani.gr
Αμοντάριστα Πλάνα - Γιάννης Δεβελέγκας
μερικές βδομάδες. Πού να το φανταζόταν τότε ο εικοσάχρονος Μιχάλης, πως του έμελλε να εγκατασταθεί εκεί για πάντα. Παντρεύτηκε και έκανε δική του οικογένεια στην Αυστραλία και ούτε που θα ξαναγυρνούσε στην πατρίδα, αν δεν έπαιρνε εκείνο το γράμμα από έναν Δικηγόρο της Αθήνας που του ζητούσε πληροφορίες για μια υπόθεση κληρονομιάς. Τότε ήτανε που θέριεψε και πάλι μέσα του, μετά από τόσα χρόνια, η επιθυμία να γυρίσει πίσω. Πόθησε να δει ξανά τον τόπο και το σπίτι που μεγάλωσε και έκανε εκεί τα πρώτα του όνειρα. Και νάτος τώρα εδώ στο πατρικό του στην Ελλάδα, να στέκεται ολομόναχος ανάμεσα σε αναμνήσεις μακρινές και μικροπράγματα αγαπημένα. Απείραχτα στην ίδια θέση, όπως τα είχε αφήσει η μακαρίτισσα η μάνα του. Ένα δάκρυ γλίστρησε πάνω στο τσακισμένο από το χρόνο και τις αγκούσες της ξενιτιάς πρόσωπο του κυρ Μιχάλη… «Το σπίτι μας ρήμαξε, το πελέκησε η ερημιά». Έσκυψε και σήκωσε από το σκονισμένο πάτωμα μιαν ασπρόμαυρη παλιοκαιρίτικη φωτογραφία, θαμπή από την υγρασία και την εγκατάλειψη. Τη γέμισε με χνώτο και την έτριψε απαλά πάνω στο μανίκι του, μέχρι που καθάρισε τελείως και ζωντάνεψε μέσα στο άσπρο της το πλαίσιο η πρώτη μέρα του στο εργαστήρι του Χατζηκυριάκου, του αργυροχρυσοχόου. Ήτανε αυτός, παιδί ακόμα, μαζί με τον πατέρα του και τον μάστορα τον
www.lefkomelani.gr
Αμοντάριστα Πλάνα - Γιάννης Δεβελέγκας
ξακουστό, όρθιοι ανάμεσα στα βαθιά ξύλινα ράφια του εργαστηρίου, που βάραιναν γεμάτα με αριστουργήματα παραδοσιακά, γιαννιώτικα. Ήταν εκείνη η μέρα που τον άρπαξε ο πατέρας του από το χέρι, πρωί, πριν πάει στο σχολείο, και του το ξέκοψε ορθά κοφτά πως δεν μπορούσε πια να τον σπουδάζει και πως θα έπρεπε να μάθει μία τέχνη. Έμαθε γρήγορα την τεχνική του νιέλλο ο Μιχάλης και πριν ακόμα πάει φαντάρος, άρχισε με επιμέλεια και φαντασία να δημιουργεί δικά του έργα, χαράζοντας το μέταλλο με απίστευτο ταλέντο και ευχέρεια. Κι όταν μετά το στρατιωτικό ταξίδεψε στην Αυστραλία, ήρθε και τον συνάντησε εκεί η μοίρα! Καθώς βάδιζε μια μέρα αμέριμνος στους δρόμους της Αδελαΐδας, στάθηκε εμπρός σε μια βιτρίνα με έργα τέχνης, λαϊκά, με διαφορετική όμως από αυτή που γνώριζε τεχνοτροπία. Του άρεσαν πολύ, κι έτσι ανήσυχος καθώς ήταν, πετάχτηκε απέναντι στα χαρτικά, αγόρασε ένα μπλοκ ζωγραφικής κι ένα μολύβι μαλακό και βάλθηκε να αντιγράφει τα σχέδια και τα εκθέματα απ τη βιτρίνα. Σαν τον επήρε όμως χαμπάρι ο Αυστραλός ο μαγαζάτορας, βγήκε έξω από το μαγαζί του και τον ερώτησε όλος περιέργεια, γιατί το κάνει. «Αυτή είναι η δουλειά μου, του απάντησε ο Μιχάλης, μπορώ κι εγώ να φτιάξω τέτοια στην Ελλάδα».
www.lefkomelani.gr
Αμοντάριστα Πλάνα - Γιάννης Δεβελέγκας
Ο Αυστραλός δεν έχασε την ευκαιρία και του ζήτησε να μπει στο εργαστήρι του και να του φτιάξει κάτι από την τέχνη τη δική του, την ελληνική. Η εξέλιξη ήταν ραγδαία! Ο Αυστραλός ενθουσιάστηκε από τη δουλειά του Μιχάλη κι έτσι του πρότεινε συνεργασία. Τα έργα που έφτιαχνε το Ελληνόπουλο είχαν μεγάλη απήχηση στους ξένους και αγαπήθηκαν πολύ. Πολύ αγαπηθήκανε και ο Μιχάλης με την Λίνα, τη μονάκριβη κόρη του νέου του αφεντικού κι έτσι σε λίγους μήνες ο Αυστραλός, τον έκανε γαμπρό και συνεταίρο. Προχώρησε προσεκτικά ο κυρ Μιχάλης τώρα πάνω στο σανίδι και τράβηξε προς τη μεριά του παραθύρου που έβλεπε στο στενοσόκακο. Τίποτε δεν είχε αλλάξει τόσα χρόνια σε τούτη εδώ τη γειτονιά που είχε προσφάτως χαρακτηρισθεί παραδοσιακή και τα παλιά της σπίτια διατηρητέα. Στο περβάζι ήταν ακόμα έντονα αποτυπωμένο το ίχνος της γλάστρας με την ορχιδέα που φρόντιζε η μάνα του τα απογεύματα, χειμώνα καλοκαίρι. «Το λουλούδι της μεγαλοπρέπειας» έλεγε με καμάρι η μακαρίτισσα. Όλοι οι ξένοι που περνούσαν από αυτό το καλντερίμι, στεκόντουσαν συνεπαρμένοι για να φωτογραφήσουν ή και για να ζωγραφίσουν το παραθύρι αυτό. Κι αυτή, την πήλινη τη γλάστρα, την αγαπημένη.
www.lefkomelani.gr
Αμοντάριστα Πλάνα - Γιάννης Δεβελέγκας
Στιγμή δεν έχασε ο κυρ Μιχάλης! Πετάχτηκε απέναντι στα χαρτικά κι αγόρασε ένα μπλοκ ζωγραφικής κι ένα μολύβι μαλακό. Ύστερα, κάθισε απέναντι από το σπίτι σ´ ένα πεζούλι, και βάλθηκε να σχεδιάζει την κάθε αμυχή, την κάθε του πληγή, που έφερε πάνω του αυτός ο τοίχος. Και το μακρόστενο παράθυρο και τη γλαστρούλα με την ορχιδέα και τη μάνα! Ναι, και τη μάνα! Αυτή τη μάνα που μεγάλωσε πέντε παιδιά και της τα πήρε η ξενιτιά γιατί δεν είχε να τα θρέψει! «Μάνα, ψιθύρισε ο κυρ Μιχάλης, μητέρα των αποικιών, των δυο ηπείρων και των πέντε θαλασσών, παγκόσμια μάνα. Μάνα της τέχνης, του πολιτισμού και της σοφίας, που δεν μπορείς στην αγκαλιά σου να κρατήσεις τα παιδιά σου. Για σένα Ελλάδα Μάνα θα σκαλίσω πριν πεθάνω, το πιο μεγάλο μου έργο, το πιο σπουδαίο μου επίτευγμα και θα σε πάρω εκεί, μαζί, στην ξενιτιά. Να μη σε ξαναχάσω»! Υ.Γ.: Αυτή είναι η ιστορία του Μιχάλη, ενός εικοσάχρονου Ελληνόπουλου που ακολούθησε το μακρινό μονοπάτι που του χάραξε η μοίρα , από τα Γιάννενα ως την Αδελαΐδα. Όταν τον συνάντησα, πολλά χρόνια μετά τον ξενιτεμό του στην Αυστραλία, να στέκεται συγκινημένος απέναντι από το πατρικό του σπίτι, διαπίστωσα από τα λεγόμενά του ότι γι αυτόν οι έννοιες Μάνα, Πατρίδα, Σπιτικό, ήταν ταυτόσημες.
www.lefkomelani.gr
2. Η «ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΣΜΕΝΗ» ΓΕΦΥΡΑ
Όλα ξεκίνησαν στην αίθουσα υποδοχής του πολιτικού γραφείου του υπουργού Εθνικής Άμυνας στις αρχές της δεκαετίας του ¨80. Η επιτροπή που κατέβηκε από το χωριό να τον συναντήσει, ήταν αποφασισμένη: «Ή τώρα ή ποτέ κύριε υπουργέ». «Αν δεν μας φτιάξεις αυτή την αναθεματισμένη γέφυρα που θα συνδέσει το χωριό με το επαρχιακό οδικό δίκτυο και την πόλη, θα σβήσουμε από τον χάρτη
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ