3. Enkele NARDIS-ideeën

NARDIS als leidraad helpt om nieuwe ecologische, economische en sociale ideeën te bedenken.

Hier zijn enkele NARDIS-ideeën ter inspiratie: • #1_op_7 en de volkstuin 2.0 ➔ twee ecologische

NARDIS-ideeën

• De nieuwe onderneming ➔ een economisch NARDISidee

• De duurzame jam ➔ een sociaal NARDIS-idee

24 3

Ecologische NARDIS-ideeën

We moeten allemaal ecologischer worden: meer recycleren, minder of geen vlees meer eten, consuminderen (in plaats van consumeren)... Allemaal goede ideeën. Maar om echt impact te genereren, moeten we onze inspanningen combineren. Als individu je gedrag aanpassen en ecologischer worden is goed. Samen een ecologisch initiatief opzetten is beter! Hier zijn alvast #1_op_7 en de volkstuin 2.0: twee ecologische NARDIS-ideeën.

#1_op_7_________________________

Een slimme manier om je ecologische voetafdruk te verkleinen is overschakelen op een plantaardig dieet. Dat biedt heel wat voordelen: • Het is beter voor het milieu (minder CO2 uitstoot) • Het is beter voor de dieren (minder dierenleed) • Het is beter (gezonder) voor ons, mensen Allemaal goede argumenten maar helemaal stoppen is moeilijk en dus doen we gewoon verder zoals voorheen. De stap lijkt veelal erg groot: vlees helemaal laten gooit hoe je kookt overhoop en ook wanneer je uit eten gaat, is het opletten geblazen. Voor vegetariërs is de stap naar veganisme trouwens ook best groot: geen kaas, melkproducten of eieren meer eten klinkt misschien ietsjes minder drastisch maar wanneer je de proef op de som neemt, valt pas op in hoeveel producten dierlijke ingrediënten zijn verwerkt. Die pizza zonder mozzarella smaakt toch anders.

Overstappen naar een vegetarisch of veganistisch dieet vergt dus wel wat aanpassing.

Het alles-of-niets-probleem

Het probleem met kiezen voor vegetarisme of veganisme? De keuze wordt te zwart-wit voorgesteld en dus eten vegetariërs nooit vlees en veganisten nooit iets dierlijks. Maar dat debat is te binair: het is een alles-of-niets verhaal. Je eet zus of zo en er is weinig ruimte tussenin. Er lijken weinig parttime vegetariërs of veganisten te zijn. Het resultaat? Wanneer het alles of niets is, kiezen velen onder ons voor niets.

Met #1_op_7 wordt de stap naar een gedeeltelijk vegetarisch of veganistisch voedingspatroon een pak minder groot. Daarenboven zet je de stap samen met anderen, wat het allemaal doenbaarder maakt. De redenering achter #1_op_7 is heel eenvoudig: wanneer zeven mensen één dag in de week vegetarisch of veganistisch eten, is er één extra vegetariër of veganist. Het is een slimme optie voor wie zijn ecologische voedsel-voetafdruk wil verlagen zonder meteen 100% vegetariër of veganist te worden. Dit is de #1_op_7 uitdaging:

• 7 vleeseters die 1 dag per week vegetarisch eten = 1 extra

vegetariër

• 7 vegetariërs die 1 dag per week veganistisch eten = 1 extra

veganist

Stap voor stap

Met #1_op_7 zetten we samen een iets kleinere stap naar een plantrijker dieet, zonder meteen “cold turkey” af te kicken van onze gewoontes. In plaats van meteen voor de volle 100% vegetariër of veganist te worden, word je het gedurende één dag per week. Als jij dat samen met nog zes andere mensen doet, dan is er één extra vegetariër of veganist! Zo simpel is het. Deelnemers aan #1_op_7 worden samen duurzamer, wat het een stuk makkelijker maakt om vol te houden. Je bent niet alleen! Als je nieuwe dieet meevalt, besluit je na enige tijd misschien wel om over te gaan tot #2_op_7. Wie weet word je zo stilaan part time vegetariër of veganist? Daarenboven is de kans groot dat je partner of kinderen ook meedoen, waardoor jullie meteen de duurzame impact van jullie ganse gezin vergroten.

Makkelijk haalbaar

Voltijds vegetariër of veganist worden is voor velen een erg grote stap maar één dag op zeven vegetarisch of veganistisch eten is voor zo goed als iedereen haalbaar. Het is een snelle, makkelijke en smakelijke manier om samen onze wereld ietsjes duurzamer te maken.

Wat je zoal nodig hebt om #1_op_7 te doen slagen: • Vind zes vrienden, collega’s of familieleden die mee de uitdaging aangaan om één dag per week vegetarisch of veganistisch te eten. • Moedig elkaar online en via sociale media aan om vol te houden.

• Deel gerechten met elkaar: zo krijgt iedereen extra inspiratie om vegetarisch of veganistisch te kokkerellen. Waarom geen maandelijkse “samen (online) koken” sessie opzetten? • Kies zelf welke dag van de week jouw #1_op_7 dag wordt. Komt het vandaag minder goed uit? Dan ga je er gewoon morgen voor. • Vergroot de impact door je gezinsleden te betrekken.

Smakelijk!

De volkstuin 2.0 __________________

De volkstuin 2.0 is een ecologisch NARDIS-idee dat het eeuwenoude concept van de volkstuin naar vandaag vertaalt. Bij de volkstuin 2.0 komen mensen uit een buurt samen rond een gezamenlijk beheerde biologische moestuin. In dat gezamenlijke zit meteen ook de belangrijkste nieuwigheid: in de volkstuin 2.0 worden er geen individuele tuintjes meer beheerd. Nee, de ganse tuin wordt er gezamenlijk, in groep, gecultiveerd. Met een volkstuin 2.0 verkleinen we samen onze ecologische voetafdruk.

Enkele principes om aan te voldoen:

• De volkstuin 2.0 is uiteraard een biologische moestuin: er wordt enkel gewerkt met natuurlijke meststoffen en pesticiden worden er geweerd. Om ongedierte en uitputting van de grond te vermijden, worden verschillende variëteiten regelmatig gewisseld. • Het bewerken van de lap grond gebeurt zoveel mogelijk manueel.

Afgezien van het één- of tweemaal per jaar machinaal goed zetten van de tuin, worden machines er geweerd. Ook zo wordt het ecologische karakter van de volkstuin 2.0 bewaakt.

• De volkstuin brengt zowel ervaren als nieuwbakken tuinders samen. Mensen met minder groene vingers leren zo van meer ervaren tuinders.

• Uiteraard wordt de volkstuin 2.0 direct democratisch beheerd: alle tuinders bepalen samen wat er in welke hoeveelheden wordt gezaaid en geteeld en hoe de taakverdeling voor het onderhouden van de volkstuin 2.0 wordt georganiseerd.

Toegegeven, door in de eigen buurt biologische groenten te kweken, zullen we niet in al onze voedingsnoden kunnen voorzien. Maar het is

wel een goede bijkomende stap om onze ecologische voetafdruk verder te verkleinen.

Een tuin voor iedereen

Een moestuin opstarten en onderhouden is voor de meesten onder ons een perfect haalbare kaart. Zowat iedereen kan dus aan een volkstuin 2.0 deelnemen.

Wat we zoal nodig hebben: • Tijd: met een investering van enkele uren per persoon per week kom je als groep tuinders al een heel eind. • Tuinmaterieel: heel wat mensen hebben nu al spaden en schoffels liggen die ze makkelijk kunnen meebrengen wanneer er in de tuin wordt gewerkt.

• Expertise en kennis: wat je wanneer en hoe plant, hoe je de tuin optimaal en op biologische wijze onderhoudt, wanneer en hoe je het beste oogst... online en in allerlei boeken vind je heel wat informatie, al is de kans groot dat vooral de menselijke expertise van de meer ervaren tuinders de meest cruciale factor voor succes zal zijn.

Sociaal en economisch duurzaam

Elke tuinder weet dat seizoenen piekmomenten hebben: oogstperiodes leiden nu eenmaal vaak tot een opbrengst die groter is dan de vraag. Op zulke momenten beslissen de volkstuinders 2.0 wat er met de meeropbrengst moet gebeuren. Wordt een deel ervan aan een goed doel geschonken, bijvoorbeeld een volkskeuken of lokaal armoedenetwerk? Of bied je het aan de buren aan die niet meer actief mee tuinieren vanwege hun ouderdom bijvoorbeeld. De volkstuin 2.0 wordt op die manier bijkomend sociaal duurzaam. Of waarom niet een deel op de wekelijkse markt verkopen? Met de opbrengst ervan kunnen jullie dan nieuwe zaden of tuinmaterieel

aanschaffen. Wanneer jullie de groenten aan de op dat moment gangbare prijs verkopen, hoeven de bestaande kleine ondernemingen van groentenverkopers en marktkramers geen oneerlijke concurrentie te vrezen en krijgt de volkstuin 2.0 meteen ook een economisch duurzaam karakter.

Een tuin voor zowat overal

Volkstuinen 2.0 kunnen zowel in een stedelijke als een plattelandsomgeving worden ingeplant: eender waar een lap grond te vinden is die braak ligt en (gratis of voor weinig geld) gehuurd of gebruikt en verbouwd kan worden. Zo zorgt een volkstuin 2.0 voor lokale, biologische seizoensgroenten het hele jaar rond waarmee de deelnemende personen en families lekker kokerellen. Aangezien de volkstuin 2.0 altijd lokaal is, gebeurt de verplaatsing ernaartoe te voet of met de fiets, wat de uitstoot verder helpt reduceren. Uiteraard zullen we met de volkstuin 2.0 alleen de opwarming van de aarde niet stoppen. Maar het houdt ons wel enkele uren per week ecologisch en sociaal duurzaam bezig. Tijd die we dan niet besteden aan andere, minder duurzame activiteiten. Als we met velen zijn om dat te doen, komen we opnieuw een eind verder.

De samentuin: een volkstuin 2.0 avant la lettre

Velt, de Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren, ondersteunt verschillende zogenaamde samentuinen. De naam zegt het al: het is een tuin waarin mensen samen ecologisch tuinieren. Een heuse volkstuin 2.0 avant la lettre dus.

Je vindt meer info op velt.be/samentuinen.

Wat wordt jouw ecologisch NARDIS-idee?

#1_op_7 en de volkstuin 2.0 zijn slechts twee nieuwe, ecologische NARDIS-ideeën. Er zijn er vast nog veel meer te bedenken: • Waarom geen gezamenlijke winkeldienst opzetten? Dan hoeft niet iedereen iedere keer met de wagen naar de winkel. Via een beurtrol wordt het aantal trajecten verminderd en is er tegelijkertijd weer meer sociaal contact wanneer de boodschappen worden afgezet. • Een “vanavond-koken-wij” initiatief? Heel wat mensen koken minder vaak en rekenen vooral op afhaalmaaltijden, maar wat als je één of enkele avonden per week met buren of vrienden afspreekt en om beurten kokkerelt voor elkaar?

• Waarom geen herstelatelier oprichten? Het is ronduit absurd hoe snel en makkelijk we dingen weggooien. Combineer het herstelatelier meteen met een maandelijks ruilhandelcafé. • Wat met een uitleendienst voor elektronisch tuin- en doe-het-zelf materiaal?

• Is een netwerk van insectenhotels doorheen de stad of buurt een goed idee om de bijenpopulatie opnieuw te laten floreren? • Is er ergens ruimte voor een boomplantinitiatief?

Tel al die (en nog veel meer andere) ideeën op, en de druppel op een hete plaat wordt stilaan een flinke plas.

En, ben je al aan het denken over een goede plek voor een volkstuin 2.0 in jouw buurt? Wie zie je al warm lopen voor #1_op_7? Of richt je jouw pijlen liever op een ander, nieuw, ecologisch NARDIS-idee?

De nieuwe onderneming__________

In de nieuwe onderneming - een economisch NARDIS-idee - staat duurzaamheid centraal en beslissen de medewerkers zelf op direct democratische wijze over het reilen en zeilen.

Onderneming zonder hiërarchie

In de direct democratische onderneming is er geen ‘baas’ of ‘manager’ meer die vertelt wat er moet gebeuren. De medewerkers bepalen via overleg en in consensus zelf hoe ze de zaken zullen aanpakken. Alle medewerkers staan er op gelijke voet en er zijn geen hiërarchische verschillen meer.

Het basisprincipe is dit: medewerkers kunnen meebeslissen over die besluiten waar ze impact van ondervinden, gaande van het bepalen van de strategie als besluiten waarin te investeren of de werkverdeling. Dat wil niet zeggen dat iedereen over elke beslissing altijd moet meebeslissen. Dat zou inderdaad weinig werkbaar zijn. Maar het betekent wel dat er binnen de nieuwe onderneming systematisch ruimte wordt gecreëerd om mee te beslissen. Uiteraard zullen medewerkers met meer expertise en ervaring in een bepaald domein zwaarder wegen op de discussie. Maar uiteindelijk beslist elke medewerker zoals zij of hij dat wil: in het beslissingsproces weegt iedereen even zwaar. Mee beslissen lukt pas wanneer je goed bent geïnformeerd. Daarom is informatie in de nieuwe onderneming geen privilege maar een basisrecht van elke medewerker: iedereen heeft er vrijelijk toegang tot de financiële, operationele en andere informatie. Om zeker te zijn dat iedereen de bedrijfsinformatie ook begrijpt en kan interpreteren, worden er opleidingen en infosessies georganiseerd.

Een duurzame onderneming

De nieuwe onderneming is ecologisch duurzaam: ze streeft ernaar volledig CO2-neutraal te zijn. Medewerkers voeren de eigen activiteiten zo milieuvriendelijk mogelijk uit en de negatieve impact van de bedrijfsactiviteiten op het milieu die onvermijdbaar zijn, worden er regelmatig berekend en gecompenseerd, door bijvoorbeeld investeringen in andere, ecologisch duurzame projecten. De nieuwe onderneming is ook economisch duurzaam: ze probeert een faire meerwaarde voor alle betrokkenen te realiseren. Alle “stakeholders” staan er centraal, niet enkel de “shareholders” . Winstmaximalisatie is er niet langer het hoogste doel waarvoor al de rest moet wijken. Tegelijk probeert de nieuwe onderneming om niet (structureel) verlieslatend te zijn, want ook dat zou niet duurzaam zijn. Ten slotte is de nieuwe onderneming sociaal duurzaam: de medewerkers houden er het eigenbelang en het groepsbelang in balans. Wat goed is voor de groep en het bedrijf (een duurzaam economisch beleid) wordt er gekoppeld aan wat goed is voor het individu (een job moet voldoening, een faire verloning en winstdeling). Zo zoekt de nieuwe onderneming steeds opnieuw naar situaties waarbij het individu beter af is als de groep het goed doet en omgekeerd. De nieuwe onderneming profileert zich ook naar buiten toe door bijvoorbeeld een deel van de winst of een deel van de tijd van de medewerkers te investeren in sociaal duurzame initiatieven buiten de bedrijfsmuren. Denk aan de ondersteuning van een lokaal sociaal initiatief of een andere vorm van engagement binnen de lokale gemeenschap.

Financiële fairplay

Idealiter is de nieuwe onderneming een onderneming zonder eigenaar(s) en zijn er dus geen aandeelhouders meer. De medewerkers beslissen zelf, samen, hoe de gecreëerde welvaart fair en duurzaam wordt herverdeeld:

• Welk deel van de winst wordt geherinvesteerd in de onderneming? • Welk deel wordt verdeeld onder de medewerkers (via een systeem van winstdeling)? • Welk deel wordt gebruikt om (externe) duurzame initiatieven te ondersteunen?

De winst wordt zo niet langer van de onderneming vervreemd. Doordat er meer transparantie is, worden ook de erg grote loonverschillen die in huidige ondernemingen vaak voorkomen vermeden.

Een financieel gezonde onderneming

Kapitaal om een nieuwe onderneming op te starten kan gevonden worden bij de initiatiefnemers, via crowdfunding of een lening. Hoe minder investering er nodig is, hoe beter. Uiteindelijk leidt externe financiering tot afhankelijkheid waardoor er druk van buitenaf kan ontstaan om winstmaximalisatie boven duurzaamheid en de direct democratische besluitvorming te plaatsen. Onafhankelijkheid biedt de nieuwe onderneming de beste garanties om trouw te blijven aan de eigen principes.

Enkele ideeën voor nieuwe ondernemingen

• De nieuwe gerecycleerde onderneming.

Veel van wat we vandaag al doen, kunnen we even goed binnen een nieuwe onderneming doen. Dat is de idee achter de nieuwe gerecycleerde onderneming: we blijven doen wat we vandaag al doen (en goed kunnen), maar dan duurzamer en direct democratischer. De welvaart die wordt gecreëerd, wordt fairder verdeeld en we krijgen er meer voldoening voor terug. • Outsourcen van bestaande activiteiten.

Wat als jij en je collega’s, als huidige medewerkers van een departement of team, het huidige takenpakket naar jullie zelf

outsourcen? Niet langer als medewerkers van de huidige onderneming maar als medewerkers van een nieuwe onderneming die voortaan deze taken opneemt. De kost die het bedrijf betaalt voor de huidige medewerkers wordt dan een externe kost. De medewerkers zetten de taken gewoon verder maar organiseren zichzelf ondertussen direct democratisch en duurzaam. Het huidige bedrijf optimaliseert zijn kostenstructuur terwijl de nieuwe onderneming meteen een vaste stroom van inkomsten heeft, die het duurzaam beheert. Een win-win situatie.

• De nieuwe consultancy onderneming.

IT, marketing, sales, finance... voor elke denkbare activiteit binnen ondernemingen staan er een hele resem consultancy bedrijven klaar ter ondersteuning. Laten we zoveel mogelijk van die activiteiten naar nieuwe (direct democratische en duurzamere) consultancy ondernemingen overhevelen! • De nieuwe ecologische supermarkt.

Iets helemaal anders is de ecologische supermarkt. Geen wegwerp meer maar enkel nog recycleerbare materialen. Zo verkleinen we als consumenten onze afvalberg.

En wat met de nieuwe crèche, de nieuwe thuisverpleging, de nieuwe pakjesdienst, de nieuwe school, de nieuwe...

Wat wordt jullie nieuw, economisch idee?

Stel je voor dat je datgene wat je vandaag doet nog steeds kan doen, maar dan duurzamer en direct democratisch?

Zou je daar dan niet voor tekenen? Welke economische activiteit zien jullie zitten om samen met anderen uit te bouwen binnen jullie eigen nieuwe onderneming?

Met andere woorden, wat wordt jullie economisch NARDIS-idee?

De duurzame jam________________

Als sociale wezens van nature zijn de mogelijkheden om nieuwe sociale NARDIS-ideeën te bedenken enorm. Eén zo’n idee is de duurzame jam: lokale muzikanten die min of meer spontaan en onvoorbereid musiceren voor een lokaal publiek. Door alles lokaal te houden, worden verplaatsingen beperkt (= ecologisch duurzaam) terwijl er samen van muziek wordt genoten (= sociaal duurzaam).

Muzikale jams hebben altijd al bestaan: zodra mensen spontaan samenspelen, heb je een jam. Nieuw aan deze jam is dat alles zo duurzaam en direct democratisch mogelijk wordt georganiseerd, door de verplaatsingen zo veel mogelijk te beperken en zowel muzikanten als publiek te laten meebeslissen wat er wordt gespeeld.

Een actieplan

Wat je zoal nodig hebt om de duurzame jam van de grond te krijgen: • Actie 1 = verzamel geïnteresseerde muzikanten.

Spreek enkele lokale medemuzikanten aan die samen met jou het idee willen realiseren. Kies eventueel voor een kleine, vaste muzikale kern: met zo’n vaste minimale bezetting is de kans groter dat jullie iets muzikaals neerzetten, ongeacht hoeveel muzikanten er nog langs komen, wat ook aangenamer is voor het publiek.

• Actie 2 = vind een plek om te spelen.

Er zijn vast enkele cafés in jullie buurt te vinden die de jam willen verwelkomen. Dit is ook een goed moment om het tijdstip en de frequentie van de jams te bepalen. Opteer voor een maandelijkse of tweemaandelijkse jam, afhankelijk van hoe groot de muzikale

vijver is waaruit jullie vissen. Misschien is een zondagnamiddag een goed moment? Of toch eerder een gezellig drukke donderdagavond?

• Actie 3 = werk het idee verder uit.

Waarom niet per jam rond een thema werken? Zo nemen jullie verschillende repertoires onder de loep en worden de musici telkens opnieuw uitgedaagd. Nodig het publiek ook uit om op voorhand suggesties van nummers in te sturen.

• Actie 4 = promoot het idee

Promoot de jams actief op sociale media en in allerhande groepen en maak gebruik van “word-of-mouth” om zoveel mogelijk lokale muzikanten en lokaal publiek te bereiken. Hang enkele affiches op in de aanloop naar de jam. Waarom niet een voorgestelde speellijst via een van de streaming platformen beschikbaar maken, samen met enkele akkoordenschema’s? Wie wil kan zo op voorhand al wat songs inoefenen.

• Actie 5 = jammen maar!

Wat wordt jouw nieuw, sociaal idee?

De duurzame jam is een nieuw idee rond cultuur maar er zijn vast nog veel meer sociale NARDIS-ideeën te bedenken.

• Stamp een gespreksgroep uit de grond en discussieer samen over de grote vragen van het leven. Gedachten uitwisselen is een uitstekende manier om je eigen ideeën te toetsen, te versterken of bij te stellen. Blijven jouw ideeën overeind of veranderen ze in discussie met anderen?

• Beeld een stukje geschiedenis over je dorp, streek of regio uit in een strip of tekenfilm. Maak bijvoorbeeld een stop-motion film met alleen maar gerecycleerde materialen of een stripverhaal dat verleden met heden verbindt. Zo ontstaat er een kunstzinnig en multidisciplinair project waar inwoners met verschillende talenten samen aan werken.

• Lanceer een nieuwe vrouwenbeweging. • Wat met een nieuwe jeugd- of jongerenbeweging die ecologische duurzaamheid hoog op de agenda plaatst en direct democratisch door de jongeren zelf wordt beheerd? • En wat met de huidige sociale organisaties waar jullie deel van uitmaken? Hoe kunnen jullie die direct democratischer en duurzamer beheren? Veel lokale organisaties hebben een beperkt aantal leden en iedereen kent er iedereen. Dat biedt mogelijkheden om de huidige sociale activiteit (van sportclub over lokaal feestcomité en nog zoveel meer) verder te zetten maar dan duurzamer en direct democratischer.

Wat wordt jullie nieuw sociaal NARDIS-idee?