NL
DIVA,
a Brilliant Story Het Antwerpse diamantverhaal
Gelieve deze bezoekersgids in te leveren na jouw bezoek. Je kan een online versie terugvinden op www.divaantwerp.be.
402
Welkom Beste bezoeker, Namens het hele team heet ik je welkom in het museum voor diamant, juwelen en zilver: DIVA. Je hebt gekozen om vandaag de diamanten in onze collectie te ontdekken. In deze tour nemen we je mee in de wondere wereld van diamant en de belangrijke rol die Antwerpen daarin speelt, zowel in het heden als in het verleden. Verschillende vragen komen hierbij aan bod, zoals: Wat is diamant? Waar komen diamanten vandaan? Hoe wordt de steen (tegenwoordig) geslepen? Hoe onderscheid je een echte van een imitatiediamant? En hoe werd Antwerpen de diamanthoofdstad van de wereld? Bewonder DIVA’s diamantjuwelen van de 15de tot en met de 21ste eeuw en ontdek subliem vakmanschap. Ik wens je een mooie tour door ons museum. Eva Olde Monnikhof Directeur DIVA
Laat je ogen even wennen aan de donkere zalen waarin DIVA haar juwelen laat schitteren. 1
2
Wonderkamer: verzamelen en inspireren Antwerpen was tijdens de 16de en in het begin van de 17de eeuw een wereldcentrum voor luxe. Luxeobjecten uit alle windrichtingen komen samen in DIVA’s Wonderkamer. De Antwerpse verzamelcultuur tijdens de Gouden Eeuw en haar nazomer vormde de inspiratie voor een hedendaagse interpretatie van een kunstkamer.
Wandel bij het betreden van de Wonderkamer meteen naar links. Het eerste juweel, een HANGER met roosgeslepen diamanten, vind je Aan de linker wand terug, waar ook de kruik met tulpenmotief staat.
3
Gouden Eeuw Tijdens de 16de eeuw groeide Antwerpen uit tot een ware metropool, een ontmoetingsplaats voor kooplieden en goederen vanuit de hele wereld. Die internationale handel was de motor voor de productie van kunst en luxeproducten, zoals (edelsmeed)kunst en juwelen.
Hanger met roosgeslepen diamanten en email
West-Europa, 1640-1660 Collectie Sint-Willibrorduskerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B503/4 Deze hanger is aan de voorzijde bezet met diamanten in Amsterdams roosslijpsel. Dit slijpsel is ouder dan de briljant en geeft minder schittering. Een Amsterdams roosslijpsel bestaat uit 24 driehoekige facetten, waarvan zes facetten bovenaan in een punt samen komen. Onderaan is het slijpsel vlak. Kenmerkend voor het roosslijpsel is dat deze diamanten op een folie werden gezet, meestal was dit bladzilver of bladtin, een zilverkleurige folie die de witte kleur en schittering van de diamant benadrukt. Het juweel had achteraan een doosje, maar het deksel is verdwenen. De achterzijde is versierd met bloemen en tulpen in email. Rond 1634 ontstond er een speculatieve handel in tulpenbollen die in 1637 abrupt in elkaar stortte. Tulpen waren erg kostbaar en er werden tijdens de ‘tulpengekte’ zelfs tulpenbollen voor Amsterdamse grachtenpanden geruild.
4
Het tulpmotief kwam ook veelvuldig voor in de kunst in het midden van de 17de eeuw. Dit juweel is een zeldzaam overblijfsel uit die periode. Verschillende portretten en ontwerptekeningen leren ons dat vergelijkbare hangers werden voorzien van een lint met een strik, dat ook deel uitmaakte van het juweel. Wie goed kijkt, ontdekt onderaan de hanger een ringetje waaraan waarschijnlijk ooit een parel hing.
Gouden clusterring met diamanten en email
Europa, ca. 1670-1690 Collectie Koning Boudewijnstichting, Fonds Christian Bauwens, in depot bij DIVA, B512/25 Deze 17de-eeuwse ring is een bijzonder zeldzaam juweel en een belangrijke toevoeging aan DIVA’s collectie. Ovale clusterringen met scharnierend deksel en miniatuurportret aan de binnenzijde komen niet vaak voor. Een ring waarbij dicht op elkaar geplaatste kleinere diamanten een grotere centrale diamant omringen, noemt men een clusterring. De ring kan als een herinnering aan een overledene of als een verlovingsring opgevat worden. In het eerste geval verwijst het figuurtje naar de verrezen Christus die voor Maria Magdalena als tuinman verschijnt. In het tweede geval staat de vruchtbaarheid van de lente centraal. Het touw op de schouders van de tuinman is een bewijs van zijn toewijding en de roos symboliseert de liefde. Ontdek meer diamantjuwelen in de kleine, zwarte vitrinekasten onderaan.
Strikhanger met roosgelepen diamanten Laatste kwart 17de eeuw Collectie de Breyne
Rozetring met roosgelepen diamanten en email
Vermoedelijk Frankrijk, 2de helft 17de eeuw Collectie de Breyne
Gouden broche in de vorm van een rozet met roosgeslepen diamanten Ca. 1675 Collectie de Breyne
5
Gouden ring met puntgeslepen diamant West-Europa, 15de eeuw Collectie DIVA, DMK01/14
Tot de ontdekking van diamantmijnen in Brazilië rond 1720 werden diamanten uitsluitend vanuit India en in mindere mate ook vanuit Borneo ingevoerd. Het puntslijpsel is de vroegst gekende slijpvorm van diamant. De vlakken worden geslepen, terwijl de natuurlijke vorm van de diamant, een octaëder of achtvlak, met punten aan onder- en bovenzijde, behouden blijft. Deze diamant lijkt misschien donker, maar diamanten kunnen pas schitteren door weerkaatsing van licht. Licht wordt weerkaatst door verschillende facetten of geslepen ‘vlakjes’. Aangezien het puntslijpsel slechts acht facetten heeft, schittert deze veel minder dan een hedendaags rond briljantslijpsel met 57 of 58 facetten. De zetting omsluit meer dan de helft van de diamant. Dit heeft eveneens invloed op de slechte weerkaatsing van het licht en op de schittering. Dit juweel bevindt zich in de vitrine links van de Uilenbeker.
6
Gouden leeuwhanger met tafelgeslepen diamanten, robijnen, smaragden, saffieren, parels en email Vermoedelijk Duitsland, eind 16de eeuw Collectie de Breyne
Hangers met grillige, grote parels in de vorm van een dier waren zeer geliefd tijdens de renaissance. Deze stijl verspreidde zich in Europa via prenten. In deze hanger werden tafelgeslepen diamanten gebruikt. Het tafelslijpsel bestond reeds in het begin van de 15de eeuw. De natuurlijke vorm van diamant, octaëder, werd zowel aan de boven- als onderzijde vlak gemaakt. Tafelslijpsels tooiden juwelen tot het begin van de 18de eeuw. De vraag naar meer schittering leidde ertoe dat ze herslepen werden naar het toen modieuze oude mijnslijpsel. Dit juweel bevindt zich links van de nooddeur. Ontdek meer diamantjuwelen in de KLEINE, zwarte vitrinekasten aan deze wand.
Gouden hanger in de vorm van een rozet met tafelgeslepen en roosgeslepen diamanten en email Ca. 1625 Collectie de Breyne
Gouden collier met 14 rozetverbindingen met tafelgeslepen diamanten en email Duitsland of Oostenrijk, eind 16de eeuw Collectie de Breyne
7
Loop verder naar de volgende ruimte, neem hiervoor de doorgang naast het schilderij met godin Flora. Voor jou duikt een wand vol snuifdozen op.
De inloopkast met luxueuze gebruiksvoorwerpen Gouden snuifdoos met diamant
C.M. Weishaupt, Hanau, ca. 1875-1883 Collectie Koning Boudewijnstichting, Fonds Christian Bauwens, in depot bij DIVA, B512/9 Dozen voor snuiftabak waren vooral modieus tijdens de 18de eeuw, maar ook in de 19de eeuw bleven ze populair. De uitvoering kon variëren van eenvoudige koperen tot zeer kostbare exemplaren met diamanten, email en miniaturen. Net als zakhorloges toonden snuifdozen welstand, maar ook persoonlijke voorkeur en smaak van de eigenaar. In koninklijke kringen waren snuifdozen populaire en prestigieuze relatiegeschenken, zoals deze snuifdoos ter gelegenheid van de geboorte van aartshertogin Elisabeth Maria van Oostenrijk, dochter van kroonprins Rudolf van Oostenrijk-Hongarije en Prinses Stefanie van België.
8
Onafgewerkte gouden snuifdozen werden in de 19de eeuw vaak in Hanau, bij de firma C.M. Weishaupt aangekocht en door hofjuweliers zoals Auguste Dufour aangepast naar de wens van de opdrachtgever. Voor dit exemplaar gaf Koning Leopold II in ca. 1883 de opdracht om zijn portret te integreren, omgeven door diamanten.
Loop door naar de ruimte met de zitbank.
Het exotisch salon Zeldzame en exotische objecten en materialen uit Azië en Afrika bleven de Europese elite doorheen de eeuwen fascineren en verwonderen. Er ontstonden ware rages: Chinoiserie, Turquerie, Indomanie, Egyptomanie en Japonisme. De inspiratie uit Azië en Afrika had een grote invloed op de beeldende kunst, vormgeving, mode en juwelen.
Turquerie en Indomanie Pauwenbroche met diamant, saffier, smaragd, robijn en parels Naar ontwerp van Gustave Baugrand, Frankrijk, 1867 of later Collectie DIVA, DMK05/1
De pauwenbroche getuigt van hoogstaand vakmanschap. De met edelstenen bezette veren van de vogel zijn ieder afzonderlijk en tremblant gezet, waardoor ze trillen bij de minste beweging en zo extra schitteren in het (kaars)licht. De robijnen zijn van uitzonderlijk hoge kwaliteit en afkomstig uit Birma, het huidige Myanmar. De saffieren komen uit Ceylon, het huidige Sri Lanka, en de smaragden uit India. In 1867 presenteerde Gustave Baugrand een pauwenbroche op de Exposition Universelle in Parijs. Hij stelde de broche samen met andere juwelen, zilverwerk en objecten in Egyptische stijl tentoon. Zo speelde de juwelier in op de toenmalige interesse voor de opgravingen in Egypte en de naderende oplevering van het Suezkanaal.
9
Aigrette met diamanten in roosslijpsel en tafelslijpsel Vermoedelijk Groot-Brittannië, ca. 1780 Collectie DIVA, DMK02/2
De Europese aigrette is geïnspireerd op een sarpech, een Indisch tulbandornament. Vaak werd dit met edelsteen bezette ornament voorzien van veren in combinatie met een parel. Vanaf de 17de eeuw werden in Europa de vogelveren geleidelijk vervangen door veervormige juwelen waarbij diamanten gezet in zilver werden gebruikt. Veranderingen in de mode zorgden ervoor dat aigrettes in de 18de eeuw ook konden worden vastgespeld. Europese mannen droegen het juweel op hun hoed, vrouwen bevestigden het in hun kapsel of op hun kleding. Bij dit voorbeeld werd ter hoogte van de tweede pluim een speld toegevoegd, zodat het juweel als broche gedragen kon worden.
Aigrette met drie veren met diamanten in roosslijpsel
Vermoedelijk Rusland, eind 18de eeuw Collectie Boelens-Hellemans
Gouden demi-parure met zwart email en diamanten in roosslijpsel West-Europa, 1850-1870 Collectie Sint-Gummaruskerk Lier, in depot bij DIVA, B519/2
Gouden broche met diamant, robijn, parels en email
India, ca. 1860 Collectie Boelens-Hellemans 10
Gouden haarjuweel bezet met diamanten en robijnen, in etui Vermoedelijk Frankrijk, 18de eeuw Collectie The Phoebus Foundation, in depot bij DIVA, B541/1
In dit haarjuweel zit een hoornblazende aap op een karos, een gesloten koets. Het is een zogenaamde singerie, Frans voor “aperij” of apenstreken. Dat is een kunstgenre waarin apen zich gedragen en kleden als mensen. Dergelijke komisch-satirische schilderijen verschenen in de 16de eeuw in de Zuidelijke Nederlanden. Onder meer David Teniers en Jan Brueghel maakten meerdere varianten. Na een hoogtepunt in de 18de eeuw, tijdens de rococoperiode, nam de populariteit van singeries sterk af. Dit juweel bevindt zich links van de kabinetkast in schildpad.
11
Goddelijk vertoon
Vlaamse harten Het Vlaams hart is een typisch juweel dat vaak geschonken werd aan de kerk. De exacte betekenis van de Vlaamse harten is niet bekend. De uitgesproken devotie van het volk voor Onze-LieveVrouw, die vooral vanuit Antwerpen in de 18de en 19de eeuw een grote verspreiding kende, lijkt de grondslag te zijn geweest van de Vlaamse harten. De verbondenheid van de Scheldestad met de Maagd Maria als beschermvrouw uitte zich al sinds de 12de eeuw. Het Vlaams hart bestaat uit een hartvormig gedeelte met een diamant als kern en een bekroning. Die bekroning of dat bovendeel kan een kroon zijn of een trofee. Een trofee bestaat uit een toorts, een pijlkoker en een boog, verwijzend naar de attributen van de liefdesgod Cupido en symboliseert de overwinning van de liefde. Volgens sommige juwelenhistorici symboliseert de centrale diamant ‘het hart van Maria zelve’. DIVA bewaart meerdere Vlaamse harten. Het verschil in materiaalgebruik en kwaliteit toont aan dat het juweel geliefd was bij verschillende sociale klassen.
12
2. Corsagejuweel met diamanten in roosslijpsel
West-Europa, ca. 1780-1830 Collectie Sint-Gummaruskerk Lier, in depot bij DIVA, B519/1
3. Gouden kruishanger met diamanten in roosslijpsel Portugal, ca. 1700 Collectie DIVA, S75/179
4. Kruishanger met vijf diamanten in roosslijpsel
7. Hanger/broche bezet met diamanten in roosslijpsel
Petrus Victor Van Herendael, Antwerpen, 1867-1875 Collectie Sint-Guibertuskerk Schilde, in depot bij DIVA, B518/1
8. Vlaams hart met trofeebekroning en roosgeslepen diamant
Parijs, ca. 1800 Collectie DIVA, S75/183
Dionisius Suerickx, Mechelen, 1832-1869 Collectie DIVA, S75/182
5. Paar oorhangers met diamanten in roosslijpsel
9. Gouden kruishanger met filigraan
West-Europa, ca. 1850 Collectie Sint-Andrieskerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B516/4
6. Schildvormige hanger met diamanten in roosslijpsel West-Europa, 1870-1885 Collectie Sint-Anna-tenDrieënkerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B517/3
Charles Denys, Mechelen, 1770 Collectie DIVA, S2013/42
10. Kruishanger met diamanten in roosslijpsel en oud briljantslijpsel Groot-Brittannië, ca.1820 Collectie DIVA, DMK94/2
13
11. Ruitvormige broche met diamanten in roosslijpsel
West-Europa, 1ste helft 19de eeuw Collectie Sint-Andrieskerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B516/3
12. Vlaams hart met kroon en roosgeslepen diamant Jozef Rombaut Louis De Backer, Dionisius Suerickx, Mechelen, 1832-1869 Collectie DIVA, S75/181
13. Vlaams hart met trofeebekroning, in zilver en diamant Zuidelijke Nederlanden, 17011850 Collectie DIVA, S70/2
14. Hartvormige hanger met diamanten in roosslijpsel West-Europa, 1850-1890 Collectie Sint-Anna-tenDrieënkerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B517/2
14
15. Zilveren Vlaams hart met roosgeslepen diamant West-Europa, ca. 1800 Collectie DIVA, S87/121
16. Vlaams hart met trofeebekroning
West-Europa, 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans
17. Vlaams hart met kroon en drieplak diamant West-Europa, 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans
18. Vlaams hart met strikbekroning met roosgeslepen diamanten
West-Europa, ca. 1800 Collectie DIVA, S88/151
19. Vlaams hart met trofeebekroning
West-Europa, 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans
20. Vlaams hart met trofeebekroning
West-Europa, 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans
21. Vlaams hart met kroon West-Europa, 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans
22. Vlaams hart met kroon West-Europa, 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans
23. Vlaams hart met kroon West-Europa, 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans
24. Vlaams hart met trofeebekroning West-Europa, 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans
25. Kruishanger met diamanten in tafelslijpsel Mogelijk Pierre L. Dandelooy, Antwerpen, ca. 1800 Collectie DIVA, S74/3
26. Kruishanger met loofwerk bezet met diamanten in roosslijpsel, drieplakken, zesplakken en diamantschilfers West-Europa, 1ste helft 19de eeuw Collectie DIVA, S71/105
15
Egyptomanie Broche met Egyptische motieven in platina bezet met diamant, robijn, onyx en smaragd Lacloche Frères, Parijs, 1926 Collectie DIVA, DMK03/7
Centraal in de broche en omgeven door diamanten ligt een Egyptische figuur die een papyrusblad vasthoudt. De papyrusplant staat symbool voor de vruchtbare en groene noordelijke helft van Egypte en verwijst naar groei, jeugd en kracht. Egyptenaren verwerkten papyrus tot materiaal om op te schrijven. Via het hiërogliefenschrift werd heel wat kennis en inzicht over de Egyptische beschaving doorgegeven. Aan de zijkanten van de broche en boven de figuur zijn hiërogliefen uitgespaard. Napoleons expeditie in 1798 naar Egypte ontketent een grote interesse in Europa. De echte Egyptomanie komt op gang na de ontdekking en opgraving van het graf van Toetanchamon in 1922. Zowel de film- als de luxe-industrie raakt doordrongen van de Egyptische vormgeving, wat zich vertaalt in juwelen, kleding, meubels, interieurs en allerlei accessoires. Dit juweel bevindt zich aan de wand RECHTs van de lift.
Slangvormige broche in goud en zilver bezet met diamanten, robijn en saffier
16
West-Europa, 1850-1890 Collectie Sint-Andrieskerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B516/5
Japonisme Art-nouveauhanger in geelgoud met plique-à-jour email, diamanten in oud briljantslijpsel, labradoriet en demantoïde granaten Léopold Van Strydonck, Brussel, ca. 1900 Collectie DIVA, S87/39
Dit juweel bevindt zich aan de wand links van de lift.
Art-nouveauhaarkam met diamanten in briljantslijpsel, robijnen en opaal Joaillier Feys, Brussel, 1890-1910 Collectie DIVA, DMK95/2
Gouden uurwerk met diamanten in roosslijpsel
Zwitserland, ca. 1900 Collectie Sint-Andrieskerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B516/2
17
18
Atelier: creatie en vakmanschap Edelsmeedkunst en diamantbewerking versmelten in een tijdloos atelier. Een blik achter de schermen verbindt heden en verleden. Kijk eens naar het gereedschap aan de wand. In de ateliers wordt al honderden jaren min of meer hetzelfde gereedschap gebruikt. Ook vele technieken zijn al eeuwen oud en worden nog steeds toegepast, zij het soms op een aangepaste manier. Echte vernieuwing is vooral te vinden in het gebruik van computers, lasers en 3D-printers. Deze ontwikkelingen maken het mogelijk om nog preciezer te werk te gaan.
19
Film In Antwerpen worden diamanten vandaag op hoogtechnologische wijze geslepen. De film toont de productie van een ring in de Antwerpse diamantwijk.
Diamantbewerking Het gereedschap aan de wand getuigt van een lange geschiedenis aan vakmanschap. Neem plaats op een krukje aan de touchscreens en ontdek hoe en sinds wanneer ruwe diamant bewerkt wordt tot schitterende juwelen. De verschillende technieken worden besproken in de touchscreens, net als de geschiedenis en ontwikkeling van diamantbewerking en persoonlijke verhalen van diamantslijpers.
Wist je dat … diamant het hardste natuurlijke materiaal ter wereld is? Het heeft een hardheid 10 op de schaal van Mohs. Dat wil zeggen dat diamant enkel door zichzelf gekrast of bewerkt kan worden. Diamant dankt zijn naam zelfs aan die hardheid. De Grieken noemden de edelsteen: adamas. Dit betekent onoverwinnelijk, onverwoestbaar, ontembaar, onbreekbaar.
20
Wat is diamant? Diamant is een gekristalliseerd mineraal samengesteld uit koolstofatomen. Door koolstof onder hoge druk (ca. 50.000 tot 70.000 kg/cm²) en hoge temperatuur (1.200 tot 1.400°C) samen te persen ontstaat diamant. Deze uitzonderlijke omstandigheden komen voor op een diepte van 140 tot 250 km in de aardkorst. Vulkanische activiteit stuwt diamanten naar het aardoppervlak. Deze reis overleven ze enkel dankzij een omhulsel uit vulkanisch gesteente, meestal kimberliet. Het gewicht van diamant wordt uitgedrukt in karaat (kt). Karaat is afgeleid van keration, de Griekse benaming voor de pit van de vrucht van de Johannesbroodboom. Vermits de pitjes hiervan allemaal ongeveer 0,2 gr wegen, werden zij in Byzantium als gewichtseenheid gebruikt voor parels en edelstenen. In 1911 werd het metrieke karaat van exact 0,2 gr ingevoerd, die onderverdeeld is in 100 punten. Eén punt is dus 0,002 gr.
Beleef het atelier Ontdek hoe kleur en onzuiverheden de waarde van een diamant beïnvloeden. Haal de diamantbewerker in jou naar boven en speel het spel in de touchscreens.
21
Open de lades aan de linker wand om enkele diamantjuwelen en slijpvormen te bekijken.
1
2
3
Lade 1
Broche met diamanten in achtkantslijpsel, robijn, smaragd en saffier Ca. 1920-1930 Bruikleen Adelin
Lade 2
Paar oorhangers met diamanten in Antwerps roosslijpsel
Collectie DIVA, DMKXX/5
Paar oorhangers met diamanten
22
België, 1850-1870 Collectie Sint-Willibrorduskerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B503/5
4 5
6 7
8
9
Lade 3
Vier ringen De vier seizoenen met diamanten in briljantslijpsel
Ira Van De Vondel, Antwerpen, 1996 Collectie DIVA, DMK01/4
Broche A Lightened Skyline met diamanten in briljantslijpsel, prinsesslijpsel, driehoekslijpsel en emerald slijpsel Marjan Verachtert, Antwerpen, 2005 Collectie Intralcor bvba, in depot bij DIVA, B535/1
Lade 4
Ring met diamanten in briljantslijpsel 1960 Collectie DIVA, DMK02/22A
Ring met diamanten in Antwerps roosslijpsel
Vermoedelijk België, 1950 Collectie DIVA, DMK02/21
23
Entouragering naar 18de-eeuws model met diamanten in Amsterdams roosslijpsel Nederland, 1953-2000 Collectie DIVA, DMK00/8
Ring met diamant in Flanders briljantslijpsel Collectie Lewy-Friedrich, in depot bij DIVA, B537/1
Ring met diamant in Flanders briljantslijpsel Collectie Lewy-Friedrich, in depot bij DIVA, B537/3
Ring met diamant in Flanders briljantslijpsel Collectie Lewy-Friedrich, in depot bij DIVA, B537/2
Ring met diamant in markiesslijpsel
Wim Pieters, 1994 Collectie DIVA, DMK94/4
24
Lade 5
Ring met diamant in prinsesslijpsel
Gerhild Kirchner, Antwerpen, 2017 Bruikleen Gerhild Kirchner - Sieraden
Pin met diamant in J.C. Millenium slijpsel Daisy Verheyden, Antwerpen, 2000 Collectie DIVA, DMK01/6
Ring met diamanten in briljantslijpsel Wim Meeussen, Antwerpen, 2014 Bruikleen Wim Meeussen
Lade 6
Bloembroche, onderdeel van een juweel, met diamanten in tafelslijpsel, facetstenen (drieplak en zesplak) en Antwerps roosslijpsel West-Europa, ca. 1850 Collectie DIVA, S75/185
Broche met lintmotief met diamanten in roosslijpsel, baguetteslijpsel en facetstenen Massaux en Charles Habib, Antwerpen, 1940-1950 Collectie DIVA, S89/3
25
Lade 7
Partijbriefjes
In partijbriefjes worden diamanten opgeborgen. Ze worden op een specifieke manier gevouwen zodat de diamant er niet kan uitvallen.
Lade 8
Slijpvormen: evolutie naar meer schittering
De mogelijkheid van weerkaatsing van het licht in een diamant bepaalt de schittering. Facetten werken als een soort spiegels en reflecteren het licht in de diamant. Hierbij zijn de grootte, plaats en verhouding van de facetten cruciaal. Ook de helderheid van de diamant speelt een belangrijke rol. Insluitsels in de diamant of aan het oppervlak voorkomen dat het licht weerkaatst kan worden en remmen daarmee de schittering. Het ronde briljantslijpsel met 57 of 58 facetten zorgt ervoor dat een diamant optimaal schittert. Een diamant kan echter in eender welke vorm geslepen worden. Deze slijpvormen worden fantasieslijpsels genoemd. Open lade nr. 8 en bekijk zowel oude als hedendaagse (fantasie)slijpvormen.
Lade 9
Snuifdoos met voorstelling diamantslijper
Schoonhoven, 1924 Collectie DIVA, DMK98/5
26
Replica Lesotho Promise Collectie DIVA, S2017/12 Met dank aan DIAMCAD
Hoewel het aantal Antwerpse slijperijen in de afgelopen eeuwen verminderd is, staat Antwerpen nog steeds bekend als leverancier van topkwaliteit. Enkele hoogtechnologische slijperijen in de Antwerpse diamantwijk leggen zich vooral toe op het bewerken van grote, zeer waardevolle diamanten. Zo werd er in 2006 een ruwe diamant van 603 karaat gevonden in de Letsengmijn in Lesotho. De steen was op dat moment de vijftiende grootste diamant die ooit werd gevonden en kreeg de naam Lesotho Promise. Safdico en Graff Diamonds kochten de ruwe diamant voor 12,36 miljoen dollar en besloten de steen te laten onderzoeken en slijpen in Antwerpen. Tijdens een proces van 18 maanden werd hij hier getransformeerd in 26 diamanten in verschillende slijpvormen. Met de kleurgradatie D (exceptioneel wit +) werd de gezamenlijke waarde van de geslepen diamanten geschat op 50 miljoen dollar. Hier zie je reproducties van zowel de ruwe steen als de geslepen diamanten die samen het Lesotho Promise collier vormen. Deze replica bevindt zich links van het tv-scherm en rechts van de snuifdoos.
27
28
Handelskamer: Netwerk en vertrouwen De handel in diamant verloopt al eeuwen via internationale netwerken. Vertrouwen is hierbij cruciaal, want met een eenvoudige handdruk kunnen miljoenendeals worden gesloten. In Antwerpen wordt al meer dan 550 jaar diamant verhandeld. Deze lange periode kent hoogtepunten, maar ook dieptepunten. Een constante in de diamanthandel is de internationale dimensie en de verschillende nationaliteiten en geloofsgemeenschappen die eraan deelnemen. Deze multiculturaliteit speelt ook een rol in de hedendaagse diamantwijk in Antwerpen, waar 84% van alle ruwe diamant en 50% van alle geslepen diamant ter wereld verhandeld wordt. Antwerpen kan met recht een diamantstad worden genoemd.
29
Diamantontginning Ontdek waar ruwe diamant vandaan komt en hoe de steen ontgonnen wordt, in de touchscreens rondom de wereldbol. Hierin worden de belangrijkste diamantvindplaatsen van vroeger tot nu uitgelicht. Je vindt hier de types diamantontginning, de hoeveelheid diamanten en welke soorten diamanten eigen zijn aan het desbetreffende land terug.
Wist je dat … de eerste diamanten gevonden werden in India, waarschijnlijk al in de 4de eeuw voor Christus.
30
Diamanthandel in Antwerpen van vroeger tot nu De wereldbol illustreert hoe diamant sinds de 16de eeuw naar Antwerpen reisde. De verschillende wereldkaarten zijn gelinkt aan zeven kortfilms. Ze belichten zes historische personages die een belangrijke rol speelden in de Antwerpse diamanthandel doorheen de eeuwen. De laatste kortfilm geeft een blik achter de schermen van de hedendaagse diamanthandel.
Kortfilm 1: 16de eeuw
Tijdens de 16de eeuw domineerden Italianen, Portugezen en Vlamingen de diamanthandel met India vanuit Lissabon en Antwerpen. De Italiaanse familie Affaïtati speelde toen een belangrijke rol in de handel van diamanten, kruiden en andere luxeproducten.
Ring met diamant in puntslijpsel Gevonden in Nieuwlande (Zeeland), ca. 1500-1530 Collectie DIVA, S91/6
Kortfilm 2: 17de eeuw
Tijdens de 17de eeuw namen de Nederlanders het roer stilaan over. Na 1668 domineerden de Engelsen en de Indiërs de diamanthandel. De van oorsprong joodse familie Duarte verhuisde eind 16de eeuw vanuit Portugal naar Antwerpen waar toen een grote Portugese handelsgemeenschap actief was. Diego Duarte was superintendant van de Portugese Natie en leider van het protest tegen de oprichting van de Natie voor Diamant- en Robijnsnijders. Gaspar Duarte nam de zaak van zijn vader over toen hij stierf in 1628. Hij werd leverancier aan het Engelse hof en was een naaste vriend van Constantijn Huygens. Zij speelden een belangrijke rol in de Antwerpse diamanthandel.
31
Laça hanger met diamanten in Antwerps roosslijpsel, drieplak en zesplak Portugal of Spanje, ca. 1800 Collectie Boelens-Hellemans
Demi-parure met diamanten in roos- en tafelslijpsel
Vermoedelijk Portugal, eind 17de eeuw Collectie de Breyne
Ring met diamanten in tafelslijpsel Vermoedelijke Iberisch Schiereiland, 1690-1730 Collectie DIVA, S75/180
Ring met diamanten in roosslijpsel Vermoedelijk Iberisch Schiereiland, 1650-1675 Collectie DIVA, S75/184
Corsagejuweel met diamanten in tafelslijpsel
Vermoedelijk Iberisch Schiereiland, 2de helft 17de eeuw Collectie DIVA, DMK 96/1
32
Dit juweel bestaat uit een breed gebogen motief, een kroon en vijf hangertjes. De meer dan 100 tafelgeslepen diamanten zijn gezet in een ajour uitgewerkt floraal motief. De stijl verwijst naar het Iberisch schiereiland waar eind 17de eeuw het edelsmeedwerk even hoog gewaardeerd werd als de edelstenen zelf.
Kortfilm 3: 18de eeuw
Na de ontdekking van diamant in Brazilië rond 1720 vaardigde de Portugese overheid een ontginnings- en handelsmonopolie uit. De Portugezen gunden Engelse en Nederlandse handelaars het alleenrecht op de Europese handel in Braziliaanse diamant. James Dormer, een Engelsman gevestigd in Antwerpen, was een belangrijke 18de-eeuwse handelaar in Braziliaanse diamant.
Takbroche met diamanten in oud briljantslijpsel West-Europa, ca. 1800-1830 Collectie DIVA, DMK98/6
Ring met portretminiatuur met diamanten in oud briljantslijpsel Frankrijk, ca. 1780-1820 Collectie DIVA, S71/104
Strikbroche met losse hanger met diamanten in roosslijpsel Midden 18de eeuw Collectie de Breyne
Broche of hanger in de vorm van een gestileerd bloemboeket met diamanten in Antwerps roosslijpsel
Frankrijk of Groot-Brittannië, ca. 1750
33
Collectie DIVA, S85/1
Kortfilm 4 en 5: 19de eeuw
De ontdekking van diamant in Zuid-Afrika in 1867 schudde de verhoudingen opnieuw door elkaar. Tegen het eind van de 19de eeuw kwam het monopolie op ruwe diamant uit Zuid-Afrika in handen van De Beers en het Londens Syndicaat, maar de bewerking van de stenen vond plaats in Antwerpen en Amsterdam. Hun systeem van zichthouders, vaste afnemers van ruwe diamant, speelde in het voordeel van Antwerpen omdat de kapitaalkracht hier groter was. Diamanthandelaars ontmoetten elkaar aanvankelijk in cafés in de buurt van het Centraal Station om zaken te doen. Een toenemende behoefte aan privacy en veiligheid resulteerde in 1892 in de oprichting van de ‘Diamantclub’. Deze organisatie vergrootte de internationale uitstraling van de Antwerpse diamantsector die zich meer en meer concentreerde rond de Pelikaanstraat.
Kortfilm 4: Louis Coetermans
Louis Coetermans was een tot de verbeelding sprekende diamanthandelaar die de opgang van de Antwerpse diamanthandel illustreert.
Vlaams hart met trofeebekroning en centraal een roosgeslepen diamant Henricus Franciscus Coetermans, Antwerpen, 1832-1869 Collectie DIVA, S90/48
34
Kortfilm 5: Juwelenhuis Anthony
Clip met diamanten in briljantslijpsel en centraal een diamant in markiesslijpsel Wolfers Frères, Brussel, na 1942 Collectie DIVA, S89/14
Clip met diamanten in briljantslijpsel en achtkantslijpsel Massaux, Antwerpen, ca. 1935 Collectie DIVA, S89/15
Takbroche
E. Anthony & Wolfers Frères, Antwerpen, ca. 1880 Collectie DIVA, S86/1
Kortfilm 6: 20ste eeuw
Vanaf de jaren 1920 werd ruwe diamant vanuit Belgisch-Congo rechtstreeks ingevoerd. In enkele decennia tijd groeide Antwerpen uit tot hét centrum voor geslepen diamant. Tijdens de Tweede Wereldoorlog weken veel joodse handelsfamilies, die een belangrijke rol speelden in de Antwerpse diamanthandel, uit naar New York en Palestina. Bekijk de kortfilm en ontdek het verhaal van Romi Goldmuntz, een jood die opklom van diamantbewerker naar diamanthandelaar.
Wapenschild met diamanten in briljantslijpsel, achtkantslijpsel, baguetteslijpsel, roosslijpsel, drieplakken, trapezium
Romi Goldmuntz, Antwerpen, ca. 1936-1937 Collectie Stad Antwerpen, in depot bij DIVA, B177/1 35
Tijdens de jaren 1960 groeide het aandeel van de Indiërs in de diamanthandel opnieuw. Ze kregen zichthouderschap en ook de ontdekking van diamant in Australië speelde in hun voordeel.
Kortfilm 7: Hedendaagse diamanthandel
Het internationale karakter en de multiculturaliteit kenmerken ook vandaag de Antwerpse diamantwijk of Diamond Square Mile, waar de wereld nog steeds samenkomt om diamant te verhandelen.
ECC Tennisracket
Peter Varozza, Arent & Van Leeuw, Antwerpen, ca. 1986 Collectie AWDC, in depot bij DIVA, B534/1 Dit gouden tennisracket bezet met 1.617 diamanten illustreert niet alleen het Antwerpse vakmanschap, maar ook de beschikbaarheid aan diamanten van topkwaliteit. Alle diamanten kregen de beoordeling E tot F, wat betekent dat ze zeldzaam tot uitzonderlijk wit van kleur zijn. De letters ECC verwijzen naar het European Community Championship tennistornooi, dat tot 1998 in Antwerpen plaatsvond. In 1985 mocht Ivan Lendl de eerste uitvoering van het racket mee naar huis nemen nadat hij het tornooi voor de derde keer won in vier jaar tijd. Geen enkele mannelijke tennisser slaagde er na hem in deze prestatie te herhalen waardoor dit exemplaar hier te bewonderen is.
36
37
38
Eetkamer: Luxeconsumptie en distinctie Een tafel vol zilver gold lange tijd als statussymbool. In de loop van de 18de eeuw werd de eettafel uitgerust met allerlei voorwerpen in functie van een steeds verfijndere eetcultuur: stellen voor olie en azijn, zouten mosterdvaten, strooiers voor peper en suiker, sauskommen en terrines. Ontdek in DIVA’s eetkamer tafelzilver van de 18de tot en met de 20ste eeuw.
39
Aan de wand aan de overkant vind je onderstaande juwelen terug.
Aan tafel met een demi-parure De term parure verwijst naar een set bij elkaar horende juwelen, bedoeld om samen te dragen. Dergelijke bij elkaar passende ensembles kunnen bestaan uit een haarkam, een diadeem, oorhangers, een collier, een borstspeld, een gesp en armbanden. Een demi-parure bestaat meestal uit een collier of broche met bijpassende oorhangers of armband.
Demi-parure met saffieren, natuurparels en diamanten in roosslijpsel
Arthur Dufour, Brussel, 1869-1877 Collectie Koning Boudewijnstichting, Fonds Christian Bauwens, in depot bij DIVA, B512/8
40
In dit geval gaat het om een broche die omgevormd kan worden tot een hanger en twee oorhangers. De set juwelen wordt bewaard in het originele etui met de goudstempel van Belgisch hofjuwelier Arthur Dufour. Het juweel past uitstekend binnen de Franse mode van het Tweede Keizerrijk (1852-1870), wat het voorbeeld was voor de rest van Europa. Rijke dames hulden zich in zijden crinolinejurken en droegen bij feestelijke en officiële gelegenheden opvallende diamantjuwelen, die prachtig schitterden bij kaarslicht. Vanaf 1867 was diamant gemakkelijker verkrijgbaar na de ontdekking van diamantmijnen in Zuid-Afrika. Dat gaf een boost aan grote juwelenhuizen.
Ontdek meer parures Demi-parure met robijnen en diamanten in roosslijpsel Frankrijk, ca. 1780-1810 Collectie DIVA, S2016/4
Parure met amethist en diamant in briljantslijpsel van gravin Vilain XIIII geschonken door Napoleon Frankrijk, ca. 1810 Collectie Sint-Pieterskerk Bazel
Deze parure behoorde toe aan Sophie Louise Zoé de Feltz (1780-1853). In 1802 huwde ze met Philippe Vilain XIIII (1778-1856) die deel uitmaakte van een van de oudste adellijke geslachten van Vlaanderen. Als hofdame van de Franse keizerin Marie-Louise onderhield Zoé de Feltz een vriendschappelijke band met keizer Napoleon Bonaparte. Bij het doopsel van zijn zoon in 1811 mocht gravin Vilain XIIII de zilveren waterkan en het zoutvaatje vasthouden. Als aandenken aan deze plechtige gebeurtenis schonk Napoleon haar deze parure met diamant en amethist. Zijn wapenschild siert het etui. In 1852 schonk de gravin de parure aan de kerk van Bazel. Tot de jaren 1970 werden de juwelen rondgedragen met het Mariabeeld tijdens de jaarlijkse processie van deze kerk.
De volgende zaal, de Kluis, vind je op de eerste verdieping. Volg de signalisatie naar de trap en vervolg je bezoek aan de tentoonstelling.
41
42
Kluis: authenticiteit en transparantie Is het echt of vals? De intrinsieke waarde van edelstenen en edele metalen oefent een grote aantrekkingskracht uit op vervalsers en oplichters.
43
Wat bepaalt de waarde van diamant? De waarde van een diamant wordt bepaald door de 4 C’s: carat (karaat/grootte), colour (kleur), clarity (helderheid) en cut (slijpvorm). Ontdek meer informatie over de eerste C in kluislade 3022. Daarnaast onderscheiden we recent ook een vijfde C: compliance. Scherm 2121 gaat hier dieper op in.
Authenticiteit en transparantie De waarde en uitzonderlijke eigenschappen van diamant zorgen ervoor dat de mens al eeuwen op zoek is naar andere materialen met dezelfde kenmerken aan een goedkopere prijs. Vandaag zijn cubic zirconia en synthetische moissaniet de belangrijke diamantsimulanten. Een diamant koop je daarom best enkel wanneer hij vergezeld is van een certificaat of grading report. Dat objectieve document kun je beschouwen als de identiteitskaart van de diamant.
Wat is synthetische diamant? Synthetische diamant (ook gekend als lab grown of man made) is een term die gebruikt wordt om diamanten te beschrijven die werden geproduceerd door middel van een technologisch proces. Synthetische diamant heeft exact dezelfde chemische en fysische eigenschappen als natuurlijke diamant, maar werd vervaardigd in een laboratorium in plaats van in de natuur.
44
Vandaag kunnen we twee verschillende types van synthetische diamant van edelsteenkwaliteit onderscheiden: HPHT (High Pressure High Temperature – Hoge Druk Hoge Temperatuur) en CVD (Chemical Vapour Deposition). Ontdek in de film in kluis 2052 hoe deze technieken precies werken.
45
Straffe diamantweetjes Lees hieronder enkele weetjes over diamant. In de tekst verwijzen we je ook door naar bijkomende informatie verborgen in de kluis. • Een expert weet of de steen in jouw ring een echte diamant is. Op basis van gewicht, hardheid, lichtreflectie en thermische geleidbaarheid kunnen de simulanten onderscheiden worden van diamant. Cubic zirconia vertoont eerder uitwendige beschadigingen omdat het een lagere hardheid heeft dan diamant. Het verschil tussen diamant en synthetische moissaniet is het eenvoudigst te zien door de dubbelbreking van de facetten van synthetische moissaniet, maar zodra een dergelijke steen in een juweel is gezet, is dat moeilijker te testen. Een losse diamant kan je eenvoudiger herkennen. Open kluislade 2110 en probeer het zelf! • Kom te weten waar je het best op let bij het kopen van diamant. Bekijk de video op scherm 2121. • Natuurlijke diamanten zijn niet altijd kleurloos. Bekijk de video op scherm 2078 en kom meer te weten over gekleurde diamanten. • Diamant vervalsen is erg moeilijk. Toch is het geen recent en hoogtechnologisch fenomeen. Reeds in 1447 verbieden de burgemeester en schepenen van Antwerpen de verkoop van valse stenen. Open kluislade 2025 en 2026 voor meer informatie. • Valse stenen zijn niet altijd waardeloos! Bekijk de video op scherm 2035 en ontdek de waardering voor imitatie tijdens de 16de eeuw.
46
• Rijke dames in de 18de eeuw haalden hun neus niet op voor fonkelende nepjuwelen. Open kluislade 2138 en ontdek meer. Bekijk een echt nepjuweel in kluislade 2140.
Paar oorhangers in zilver en stras Portugal, ca. 1790 Collectie Boelens-Hellemans
Hanger in zilver en stras met roze folie Ca. 1800 Collectie Boelens-Hellemans
• Niet alle natuurlijke diamanten zijn kostbaar. Natuurlijke diamanten van mindere kwaliteit worden op andere manieren gebruikt. Ontdek hoe in de video op scherm 3019. • Juweliers gingen vroeger zelf achter dieven aan. Bekijk de video op scherm 1060. • De diamantsector vecht tegen conflict- of bloeddiamant. Bekijk de video op scherm 1004 en kom te weten welke maatregelen er genomen worden. • Wat allerlei films en verhalen je ook doen geloven, diamanthandel is niet ideaal om geld wit te wassen. Ontdek de anti-witwas maatregelen in de diamantsector via de video op scherm 1032. • De diamantindustrie heeft plichten tegenover mens en milieu. Open kluislade 1076 en ontdek enkele maatregelen. In kluislade 1079 vind je een voorbeeld van een duurzaam diamantjuweel: ring Couronne van het duurzame juwelenmerk My Fair Diamond.
47
48
Boudoir: Diamond Diva’s Diamanten spreken tot de verbeelding, net als de spraakmakende diva’s die ermee pronken. Laat je verblinden in DIVA’s boudoir. DIVA stelt enkele tendensen uit de 19de- en 20ste-eeuwse juweelmode tentoon. De nadruk ligt op diamantjuwelen en de tot de verbeelding sprekende vrouwen die de fonkelende kostbaarheden tot leven wekten. Op bepaalde plaatsen zijn schermen geïntegreerd waarop je meer informatie vindt over de getoonde juwelen, en door wie en hoe ze gedragen werden.
Het eerste uitgelichtE juweel, het slangenjuweel, vind je in de eerste vitrinekast aan de rechterkant als je van de Kluis komt.
49
Tijdens de 19de eeuw bepaalden vooral koninginnen, prinsessen en adellijke dames de juweelmode. Zij bezaten fonkelende diamantparures die ze droegen volgens voorgeschreven etiquetteregels en op gepaste momenten. Florale motieven waren gedurende de hele eeuw modieus en diamanten werden bij voorkeur in zilver (op goud) gezet.
Uitgelicht Slangenjuweel met diamanten in oud briljantslijpsel en roosslijpsel en robijn
Anoniem, Frankrijk, ca. 1860 Collectie DIVA, DMK99/4 Het juweel is vervaardigd in goud en bedekt met transparant email op een schubvormig gegraveerde ondergrond, waardoor de illusie van een slangenhuid ontstaat. Het juweel is opgebouwd uit conische schakels die in elkaar grijpen. Dankzij die flexibiliteit kan de slang, wellicht een adder, zowel hals als arm sieren. Het is gemaakt in 1860, een periode waarin slangenjuwelen heel geliefd waren. Dat was ooit anders: eeuwenlang associeerde het christelijke geloof de slang met de duivel. Daarin kwam tijdens de 18de eeuw stilaan verandering door de ontdekking van artefacten uit de oudheid. Als juweelmotief werd de slang pas echt populair nadat koningin Victoria een slangenarmband droeg tijdens haar eerste politieke optreden als kersverse koningin van Engeland in 1837. Door die armband te dragen toonde ze dat ze de ‘wijsheid van een slang’ had of nastreefde.
50
Meer diamantjuwelen Demi-parure met diamanten in oud mijnslijpsel en roosslijpsel Frankrijk, 1860-1870 Collectie Boelens-Hellemans
Parure bestaande uit tiara/armband en drie broches die tot een hanger geschakeld kunnen worden, bezet met diamanten in roosslijpsel België, 1832-1869 Collectie Boelens-Hellemans
Demi-parure met pampilles met zwart email en diamanten in roosslijpsel Ca. 1850 Collectie Boelens-Hellemans
Twee sterbroches met diamanten Ca. 1880 Collectie Cathérine Rochtus
Gouden ring met monogram Leopold I in email en diamanten
Jean Baptiste Dees, Brussel, 1835 Collectie Koning Boudewijnstichting, Fonds Christian Bauwens, in depot bij DIVA, B512/10/1
51
Gouden armband met monogram in email en diamanten in roosslijpsel en parels
Charles Jacques Buls, Brussel, 1834-1869 Collectie Koning Boudewijnstichting, Fonds Christian Bauwens, in depot bij DIVA, B512/23
Tiara met zeven waaiervormige motieven met diamanten in oud briljantslijpsel en roosslijpsel Vermoedelijk Groot-Brittannië, 1830-1860 Collectie DIVA, S88/38
Takbroche in de vorm van een klimoprank met diamanten in briljantslijpsel
Vermoedelijk Groot-Brittannië, ca. 1865 Collectie DIVA, DMK97/1
Takbroche in de vorm van een viooltje en tremblant gezet en bezet met diamanten in roosslijpsel Ca. 1870 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1944
Takbroche, met bloemen en bloesemtakken bezet met diamanten in oud briljantslijpsel, kussenslijpsel, roosslijpsel en een modern geslepen diamant 52
Vermoedelijk België, ca. 1850 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1943
Takbroche met centrale bloem en tremblant gezet en bezet met diamanten in roosslijpsel Ca. 1850 Collectie Smidt van Gelder, Sm.1946
Sikkelvormige broche met diamanten in oud briljantslijpsel en roosslijpsel Edouard Bourdon, Gent, 1880-1890 Collectie Sint-Pancratiuskerk Ranst, in depot bij DIVA, B521/1
Sterbroche met diamanten in roosslijpsel Nederland, 1853-1906 Collectie DIVA, DMK 02/21a
Gouden broche met pampilles met zwart email, parels en diamanten in roosslijpsel Ca. 1870 Collectie Boelens-Hellemans
Gedemonteerde bloembroche en tremblant gezet met diamanten in oud mijnslijpsel en roosslijpsel België, ca. 1850 Collectie Boelens-Hellemans
53
Bloembroche met korenbloem en tremblant gezet met diamanten in roosslijpsel Ca. 1850 Collectie Boelens-Hellemans
Bloembroche met diamanten in roosslijpsel 2de helft 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans
Bloembroche en tremblant gezet met diamanten in oud mijnslijpsel en roosslijpsel Nederland, ca. 1850 Collectie Boelens-Hellemans
Les belles courtisanes Rond de voorlaatste eeuwwisseling beleefden Europa en de Verenigde Staten een periode van welvaart, bekend als de belle époque. Diamantjuwelen waren toen niet meer uitsluitend het privilege van vorstinnen en adellijke vrouwen. Nieuwe rijken, vaak industriëlen of investeerders uit de Verenigde Staten, werden belangrijke klanten van de Parijse haute joaillerie huizen. Daarnaast zouden theateractrices en courtisanes een belangrijke invloed op de juweelmode uitoefenen. Zij belichaamden het toenmalige vrouwbeeld van de femme fatale.
54
Diamanten waren modieus en betaalbaarder geworden sinds de ontdekking van diamant in Zuid-Afrika. In Antwerpen konden modieuze vrouwen terecht bij juwelenhuis Anthony en juwelenhuis Ruys-Ramboux.
Uitgelicht Halsjuweel in guirlandestijl met diamanten in oud Europees slijpsel, roosslijpsel, oud briljantslijpsel en achtkantslijpsel Vermoedelijk Lacloche Frères, Parijs, 1900-1910 Collectie DIVA, DMK05/2
Sensuele en weelderige stoffen, excessieve hoeveelheden kant en uitgewerkte details bepaalden de mode tijdens de belle époque. Het S-vormige silhouet, gevormd door een nieuw type korset, zorgde ervoor dat de buste en de hals de aandacht trokken. Hooggesloten tulen en kanten kragen werd ’s avonds ingeruild voor laag uitgesneden decolletés, die zich uitstekend leenden voor kantachtige colliers. Het raffinement en de delicate structuur van de juwelen uit de belle époque waren ongezien. Guirlandes, bloemen en strikken konden heel fijn uitgevoerd worden door het gebruik van platina. Dat edelmetaal is sterker en lichter dan zilver en goud en is dus uitstekend geschikt voor de productie van uiterst fijne juwelen. Dit diamanten collier is een uitstekend voorbeeld van de slingerachtige guirlandestijl.
Meer diamantjuwelen Collier met franjes en diamanten in roosslijpsel
Emile Anthony & Wolfers Frères, Antwerpen, 1880-1890 Collectie Sint-Anna-tenDrieënkerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B517/1
55
Rivière met diamanten in roosslijpsel
Vermoedelijk België, ca. 1850 Collectie Boelens-Hellemans
Hanger met strikmotieven bezet met diamant en cabochongeslepen smaragd
West-Europa, 2de helft 19de eeuw Collectie DIVA, S87/120
Tiara met geometrisch motief bezet met parels en diamanten in oud briljantslijpsel en roosslijpsel Oostenrijk, ca. 1910 Collectie DIVA, DMK93/2
Rivière met markiesvormige roosgeslepen diamanten Groot-Brittannië, ca. 1880 Collectie DIVA, DMK00/11
Armband/collier de chien met diamant in oud briljantslijpsel
Vermoedelijk België, ca. 1880 Collectie Sint-Andrieskerk Antwerpen, in depot bij DIVA, B516/1
Hanger/broche met diamanten in roosslijpsel
56
Ruys-Ramboux, Antwerpen, 1895-1910 Collectie DIVA, DMK09/2
Hanger/broche met diamanten in briljantslijpsel en roosslijpsel Maison Simonet-Deanscutter, Brussel, ca. 1910 Collectie DIVA, DMK08/1
Ronde hanger/broche in platina met diamanten in oud briljantslijpsel en roosslijpsel en een collier van parels West-Europa, 1901-1910 (sluiting collier uit jaren 1960) Collectie DIVA, DMK01/3
Armband met bloemmotief met diamant in roosslijpsel Eind 19de eeuw Collectie Boelens-Hellemans
57
Modieuze muzen Tijdens de jaren 1920 capteerden modefotografen diamantjuwelen zoals nooit tevoren. Fotomodellen en filmactrices showden in zwart-wit de geometrische lijnen van de art-decostijl. Het rechtlijnige silhouet leende zich uitstekend voor een uitgebreid assortiment aan juwelen. Briljant geslepen diamanten wisselden af met allerlei nieuwe slijpvormen in bijna onzichtbare platina zettingen. Antwerpen was op dat moment hét diamantslijperscentrum bij uitstek en kon de internationale juwelenhuizen moeiteloos bevoorraden.
Uitgelicht Veelkleurige broche met bloemmotieven in koraal, malachiet, lapis lazuli en bezet met diamanten in oud briljantslijpsel Ontwerp Boucheron, Parijs, 1923-1925, Collectie DIVA, DMK03/1
58
Tijdens de jaren 1920 werden juweelontwerpers beïnvloed door het intense kleurgebruik en de geometrische vormentaal van kunststromingen zoals het fauvisme, kubisme, suprematisme en het futurisme. Juweelontwerpers creëerden kleurrijke juwelen door edelstenen te gebruiken zoals topaas, aquamarijn, toermalijn en turkoois. Verder zochten ze contrast door transparante, gefacetteerde edelstenen te combineren met matte, ondoorzichtige stenen. Koraal, jade en lapis lazuli staken af tegen diamant, smaragd, saffier en robijn. Deze broche met bloemmotieven illustreert uitstekend de polychrome stijl uit de jaren 1920. Fruitmanden, bloemen en exotische vogels kwamen vaak voor en werden gesneden uit gekleurde edelstenen.
Meer diamantjuwelen Gouden armband/broche bezet met parels en diamanten in roosslijpsel Frankrijk, ca. 1850 Collectie Boelens-Hellemans
Gouden broche met strikmotief met synthetische robijnen en diamanten in briljantslijpsel Ca. 1940-1950 Collectie DIVA, S89/2
Gouden broche met knoopmotief met synthetische robijnen en diamanten in roosslijpsel Ca. 1940-1950 Collectie DIVA, S89/1
Boonvormige hanger in platina met diamanten in briljantslijpsel Cartier, Parijs, 1920 Collectie DIVA, DMK95/1
Dasspeld met vlieg op een trommel met lapis lazuli, translucide email en diamant Meester R, België, 1832-1869 Collectie DIVA, 2017/9
59
Dasspeld met slang met saffier en diamant
Meester P, België, 1832-1869 Collectie DIVA, 2017/8
Handtas Le Brilliant met diamant in briljantslijpsel Delvaux, Brussel, 1998 Collectie DIVA, B531/1
Art-decobroche in platina met synthetische saffieren, diamanten in oud briljantslijpsel, briljantslijpsel en achtkantslijpsel Vermoedelijk België, ca. 1930 Collectie DIVA, Legaat Gilberte Ghesquière, S2018/11
Dubbele clips in platina met robijn en diamanten in briljantslijpsel en achtkantslijpsel Ca. 1942-1950 Collectie DIVA, S92/10
Demi-parure bestaande uit een armband en broche met witgouden appliques, franjes van geelgouden getorseerde draden, diamanten in briljantslijpsel en smaragden Wolfers Frères, Brussel, ca. 1960 Collectie DIVA, DMK98/1 60
Art-decobroche in platina met diamanten in briljantslijpsel Liboire Sauvage, Gent, ca. 1925 Collectie DIVA, S2020/7
Oorhangers met diamanten rozetten in oud mijnslijpsel en roosslijpsel Ca. 1830 Collectie Boelens-Hellemans
61
Diva’s in de schijnwerpers
Diamanten schitteren nog feller in de spotlight. Zowel historische als hedendaagse juwelen gelinkt aan de theater- of filmwereld zijn hier te zien.
Uitgelicht Tiara met vleugels met diamanten in briljantslijpsel en roosslijpsel
Anoniem, Frankrijk, ca. 1899 Collectie DIVA, DMK00/7 Een diamanten tiara draag je niet elke dag. Dit prachtexemplaar is dan ook op ingenieuze wijze om te toveren tot twee broches. De vleugels zijn op rails gezet, waardoor ze niet alleen verplaatst kunnen worden, maar zelfs volledig demonteerbaar zijn. Met zijn vleugels speelde dit juweel rond 1900 in op een modetrend binnen de haute joaillerie. Gerenommeerde juwelenhuizen zoals Chaumet brachten vergelijkbare ontwerpen uit. Wellicht waren deze gevleugelde tiara’s oorspronkelijk geïnspireerd op de gevleugelde zonneschijf van het Oude Egypte. Ook de internationale opvoeringen van Wagners opera Die Walküre oefenden invloed uit. Zijn strijdgodinnen uit de noordse mythologie, Walkuren genoemd, droegen gevleugelde helmen. Het vrouwelijke publiek zou de stijl hebben overgenomen ter ere van de componist. Voor de rijke elite was een diamanten tiara het juweel bij uitstek om de exuberante en welvarende levensstijl van het begin van de 20ste eeuw uit te dragen.
62
Meer diamantjuwelen Parure La Dame aux Camelias bestaande uit ring en hanger met diamanten in briljantslijpsel Asako Ohtsuki, 2007 Collectie Intralcor, in depot bij DIVA, B535/4
Armband met zwaanmotief met saffier, robijn en diamanten in oud briljantslijpsel Vermoedelijk Duitsland, ca. 1850-1870 Bruikleen Cathérine Rochtus
Oorbellen Birds of a Feather met diamant, robijn, smaragd en halfedelsteen Reema Shah, ca. 2007 Bruikleen Kapriss World
63
Beleef het boudoir Neem plaats voor de spiegel, doe de test en ontdek welke DIVA jij bent! Deel je foto #DIVAantwerp.
dank voor je bezoek. Gelieve de bezoekersbrochure af te geven bij de daarvoor voorziene inleverpunten wanneer je de zaal verlaat.
Colofon Deze brochure is een productie van DIVA, museum voor diamant, juwelen en zilver. Redactie: Els Crollet, Leonie Maerevoet, Catherine Regout Grafische vormgeving: Gunter Segers Afbeeldingen © DIVA, foto: Frederik Beyens, Dominique Provost, Reinier RVDA, Donald Woodrow © Graff Diamonds © 2021 DIVA voor deze uitgave, alle rechten voorbehouden. v.u.: Eva Olde Monnikhof, Directeur DIVA, Gildekamersstraat 9, 2000 Antwerpen D/2021/14.608/10 Disclaimer: DIVA heeft geprobeerd om alle rechten te regelen in overeenstemming met de betreffende wetgeving. Diegene die meent rechten te kunnen laten gelden, kan zich richten tot de uitgever.
Volg ons
DIVA.Antwerp
DIVAantwerp
www.divaantwerp.be Deel je ervaring #DIVAantwerp Schrijf je in op onze maandelijkse nieuwsbrief