DO BRASIL Magazine - Edition 4 / SEP 2015 by DO BRASIL Magazine

A V ! O A N X TA

ENVIO 300€ PA

POR UMA TAXA DE

Taxa vá entre 5 MÉXICO

ECUADOR

CHILE

ARGENTINA

BRAZIL

*Western Union verdient ook geld aan het wisselen van valuta. Maak bij uw keuze voor een money transfer service een zorgvuldige vergelijking van zowel overschrijvingskosten als Republiek, Colombia, Ecuador, Peru en Brazilië. Bovenop de transactiekosten kan Western Union ook inkomsten halen uit de wisselkoersen. Onderworpen aan de algemene voorw land van bestemming, beschikbaarheid van valuta, conform de reglementering, voorwaarden rond identificatie, openingsuren van verkooppunten en verschillende tijdszones. Ander

7€

E TRANSFERÊNCIA

ARA O BRASIL

álida para o envio 50.01€ e 350€

s wisselkoersen. Tarief is geldig vanaf 11 juni 2015 voor alle geldtransacties in Nederland bij Dedicated locaties, Sub locaties en Tabaronde om geld te verzenden naar Dominicaanse waarden van de dienst. De betaling kan wijzigen of de dienst kan niet beschikbaar zijn door bepaalde voorwaarden verbonden aan de transactie, waaronder: het verzonden bedrag, re beperkingen kunnen toegepast worden, meer details kunt u vinden op het verzendformulier.

issue no. 4 / 2015 SEP

INHOUD ÍNDICE

28 34

Ambassadeur van Brazilië in Nederland schrijft aan DO BRASIL.

Tropische garnalensalade met avogado, mango en wasabi/gemberdressing.

Piragibe TarragÔ:

iTaÚNaS:

Historisch en ecologisch erfgoed en hoofdstad van de dans forró pé-deserra!

LiLiaN Vieira:

Zangeres vertelt over haar 25 jarige muzikale carrière in Nederland.

iVeNS SigNOriNi:

Handelsattaché van de ambassade van Brazilië in Nederland en de organisator en de verantwoordelijke van BND.

riO 2016:

Brazilië doet zijn uiterste best om de 31e Olympische Spelen goed voor te bereiden.

aPeX braSiL: DAvID BARIONI NetO President Apex Brasil: ‘Nederland is een grote markt voor braziliaanse producten’.

issue no. 4 / 2015 SEP

CUiSiNe:

LaUra FYgi:

Internationaal bekende jazz-zangeres, over haar 25 jaarige carrière als soloartiest.

gaY PriDe aMSTerDaM: Amsterdam is de echte homohoofdstad van Europa.

beN MOSer:

Gerespecteerde intellectuele Amerikaan, bekend als ‘de missionaris van de Braziliaanse literatuur’.

aS SaNDÁLiaS De POTira:

Era uma vez, uma floresta cheia de encantos e perigos onde vivia a pequena índia.

WaX OF LaSer:

Verschillen en voordelen van elke methode van ontharing.

46 38

issue no. 4 / 2015 SEP

Team Colophon POLLYANE DOS REIS

CRISTIANE BUENO

JOSANE MARY AMORIM

FOUNDER / CEO CREATIVE DIRECTOR Editorial Director GRAPHIC DESIGNER MARKETING | PR EDITOR INTERVIEWS & NEWS

Executive director finance & administration MANAGING EDITOR

editor in chief WRITER PORTUGUESE | english EDITOR

EDITOR SPORT

DO BRASIL Magazine 6 editions per year 60 pages | 5.000 copies Dutch & Portuguese Free distributed in The Netherlands Free Available on the App Store & Google Play

WE LIKE SOCIAL

MARGÔ DALLA

FABIO MANGIA

TANJA TE BEEK

JOURNALIST WRITER PHOTOGRAPHER

ECONOMIST WRITER

DUTCH EDITOR TRANSLATOR

EDITOR CULTURE & TOURISM

EDITOR BUSINESS & ECONOMY

dobrasilmagazine dobrasilpublicidade @dobrasilpublici dobrasilpublicidade dobrasilpublicidade

ELAINE DE OLIVEIRA

LUCIANA PAULO

ELIANA ARP

nutritionist Chinese medicine LIFE COACHING

beautician SKIN & BODY SPECIALIST

chef kok

EDITOR LIFE STYLE & HEALTH

EDITOR BEAUTY & HEALTH

EDITOR cuisine

here advertising? hier adverteren? anunciar aqui? +31 20 223 2686 Advertising | Partners Sponsors | Subscriptions + INFO contact:

PUBLICITY

CÁSSIA JANEIRO

JUUN AKKERMAN

WRITER POET

DUTCH EDITOR TRANSLATOR

OFFICE | ESCRITÓRIO Delflandlaan 1 1062 EA AMSTERDAM, The Netherlands Wilhelmine Tower, 8th floor.

Publishing & Publicity Public Relations & Marketing DO BRASIL Publicity www.dobrasilpublicity.com

EDITOR KIDS LITERATURE

PUBLICITY

Pollyane dos Reis +31 6 84 73 60 13 Cristiane Bueno +31 6 85 74 21 55 www.dobrasilmagazine.com info@dobrasilmagazine.com

issue no. 4 / 2015 SEP

Van de redactie

Voor ons van Do Brasil Magazine zijn er twee belangrijke dagen in het leven: de dag dat we werden geboren en de dag dat we ontdekten waarvoor we geboren zijn. DO BRASIL Magazine is geboren om de brug tussen Brazilië en Nederland te zijn. Met veel voldoening, passie en professionaliteit volgen wij dit traject. Veel leesplezier en een warme abraço van ons team!

PORTUGUÊS Caro leitor, bem-vindo a 4a. edição da DO braSiL Magazine!

Beste lezer, Welkom bij de vierde editie van DO BRASIL Magazine!

oen wij ons tijdschrift in 2013 lanceerden, wisten we goed voor welke uitdagingen we stonden. Inmiddels weten we precies waar die uitdagingen zitten, welke onvermijdelijk zijn, en vooral, dat al die uitdagingen ons dagelijks de hoogte en dieptepunten duidelijk maken die ons zo inspireren om door te gaan met de voortdurende zoektocht naar vernieuwing en duurzaamheid. We zijn niet alleen een brug tussen Brazilië en Nederland, maar ook het eerste en enige tweetalige (Portugees en Nederlands) gratis tijdschrift in Nederland. Daar zijn we trots op! Vanaf deze editie verschijnen we in een nieuw formaat: A4, daarnaast hebben we nieuwe redacteuren, nieuwe rubrieken en inhoud is rijker en uitgebreider. We zijn, l e t t e r l i j k , gegroeid! Ons doel is dat elke editie vol evenementen en interessante artikelen staat, en een belangrijk medium is. Niet alleen voor de levendige Braziliaanse gemeenschap in Nederland, maar ook voor Nederlanders die geïnteresseerd zijn in Brazilië. Al vier eeuwen zijn Nederland en Brazilië verbonden met elkaar. tegenwoordig hebben de twee landen sterke economische banden en een gedeelde rijke culturele geschiedenis. Bovendien hebben ze gemeenschappelijke ideeën over vredespolitiek en internationale veiligheid. Het was niet voor niets dat Nederland in 2011 stilstond bij honderd jaar Nederlandse immigratie in Brazilië. Het recente bezoek van de koninklijke familie aan Brazilië was zelfs een handelsmissie, waar de zakelijke focus tussen beide landen duidelijk werd. En dan hebben we nog niet eens gezegd dat Nederlanders de grootse buitenlandse investeerders in Brazilië zijn, en dat Braziliaanse multinationals steeds meer interesse hebben om hun europese hoofdkantoor in Nederland neer te zetten, dat zij zien als toegangspoort voor Europa. Nederland staat ook in de top 20 van landen die Brazilië het meest bezoeken. en Nederland is solidair als het gaat om belangrijke sociale zaken. Op 17 mei, de Internationale dag tegen homofobie en transgenderfobie, hees de Nederlandse ambassade in Brasília de regenboogvlag. Zonder twijfel zijn dat relevante feiten voor een voorspoedige relatie tussen Brazilië en Nederland. Dat geldt ook voor de ongelooflijke toewijding en inzet, talent en plezier van Brazilianen in het land van de tulpen, die hun bedrijven runnen en onze rijke en aanstekelijke cultuur verspreiden en zo de interesse van Nederlanders wekken om ons land te leren kennen, er vakantie te vieren, en, in een volgend stadium, en erin te investeren.

Quando lançamos a nossa revista, em 2013, não tínhamos noção dos desafios que enfrentaríamos. Hoje, sabemos exatamente onde eles se encontram, o quanto são constantes e inevitáveis, e acima de tudo, que tais desafios representam, cotidianamente, os altos e baixos que tanto nos inspiram a seguir na contínua busca por inovação e sustentabilidade. Somos não somente uma ponte entre o Brasil e os Países Baixos, mas também a primeira e a única revista bilíngue [portuguêsholandês] oferecida gratuitamente no solo holandês. Isto nos enche de orgulho! E a partir desta edição temos um novo formato A4, novos editores, novas rúbricas e conteúdo mais rico e abrangente. Estamos crescendo, l i t e r a l m e n t e ! Nosso objetivo é que cada edição seja repleta de eventos e matérias jornalísticas marcantes, destacando-se, cada vez mais, como importante mídia não somente para a vibrante comunidade brasileira na Holanda, mas também para os holandeses interessados no Brasil. Afinal, as relações entre o Brasil e os Países Baixos somam mais de quatro séculos. Hoje em dia, os dois países têm laços econômicos intensivos e uma rica história cultural em comum, bem como valores compartilhados em termos de políticas de paz e segurança internacional. Não foi à toa que, em 2011, a Holanda comemorou o centenário de imigração holandesa na terra brasilis. Tanto que, a última visita da família Real ao Brasil foi numa missão de negócios, onde o foco corporativo entre ambos países ficou evidenciado, inclusive para a próxima Olimpíada. Isso sem mencionar que os holandeses são um dos maiores investidores estrangeiros no Brasil, e que, as multinacionais brasileiras estão cada vez mais interessadas em estabelecer as suas sedes européias na Holanda, que é a porta de entrada para a Europa. A Holanda também está entre os Top 20 países que mais visitam o Brasil. Por razões óbvias, o país também tem sido solidário ao nosso em cruciais causas sociais, como no último 17 de Maio, no “Dia Internacional contra a Homofobia e Transfobia’, quando a embaixada do Reino dos Países Baixos em Brasília hasteou a bandeira LGBT. Sem sombra de dúvidas, fatores relevantes para esta próspera relação entre o Brasil e os Países Baixos também se dão ao empenho e inegáveis garra, talento e alegria dos brasileiros nas terras das tulipas, explorando os negócios e disseminando nossa rica & contagiante cultura, fazendo crescer o interesse dos holandeses em conhecer o nosso país, em usufruir férias nele, e, consequentemente, em investir. Para nós da DO BRASIL Magazine existem dois dias mais importantes na vida: o dia em que nascemos e o dia que descobrimos o que nascemos para fazer ou ser. A DO BRASIL Magazine nasceu para ser - e é - a ponte entre o Brasil e os Países Baixos. É com muita satisfação, paixão e profissionalismo que seguimos a nossa trajetória. Ótima leitura e grande abraço da nossa equipe!

issue no. 4 / 2015 SEP

SHARING

FROM THE brazilian

EMBASSY

CARTA DO EMBAIXADOR DO BRASIL PARA A DO BRASIL MAGAZINE

PORTUGUÊS

‘

issue no. 4 / 2015 SEP

Ik geloof dat het tijdschrift in zijn eerste jaar erin geslaagd is de lezers een braziliaans communicatiekanaal te bieden, dat het veelzijdige karakter van ons land weergeeft. Het tijdschrift bevat een waaier aan informatie, van culinaire tot politieke onderwerpen, voor een breed publiek. Piragibe Tarragô Ambassadeur van Brazilië in Nederland

et veel plezier richt ik mij tot de lezers van Do Brasil, dat een referentiepunt is geworden voor de Portugeessprekende gemeenschap in Nederland, evenals voor Nederlandse burgers, kenners van onze taal, en mensen die in contact willen staan met ons land. Ik geloof dat het tijdschrift in zijn eerste jaar erin geslaagd is de lezers een Braziliaans communicatiekanaal te bieden, dat het veelzijdige karakter van ons land weergeeft. Het tijdschrift bevat een waaier aan informatie, van culinaire tot politieke onderwerpen, voor een breed publiek. Ik lees met interesse de pagina´s met gevarieerde informatie, van cultureel tot commercieel, en typische Braziliaanse onderwerpen, waardoor

we ons thuis voelen. Het tijdschrift is een geschikte plaats voor verspreiding van commerciële mogelijkheden en initiatieven tussen Nederland en Brazilië, die interessant kunnen zijn voor zowel Braziliaanse professionals, die aansluiting zoeken met Nederlandse bedrijven, als voor lokale bedrijven die nieuwsgierig zijn wat Brazilië ze te bieden heeft. De ambassade is ook tevreden met de promotie van evenementen zoals de BND, de Brazilian Network Day. We waarderen ook de artikelen op cultureel gebied. De informatie over muziekshows, theaterstukken, exposities en audiovisuele presentaties is belangrijk om de Braziliaanse cultuur in dit land te promoten. Ik herinner mij bijvoorbeeld de editie bij het Viva Brasil Festival van 2014, die heel goed ontvangen werd.

En denk ook aan de hulp die wordt gegeven aan beginnende Braziliaanse talenten die in Nederland wonen of vers uit Brazilië komen. Ook moet de aandacht genoemd worden die het tijdschrift besteedt aan grote evenementen zoals het Internationale Film Festival Rotterdam (IFFR), dat belangrijke promotie voor de Braziliaanse film is. Do Brasil gaf nuttige informatie over het programma Wetenschap zonder grenzen, dat Braziliaanse studenten de mogelijkheid biedt hun post-doc in Nederland te doen. Tenslotte is het tijdschrift Do Brasil handig voor Brazilianen die ervoor kiezen een vakantie in Nederland door te brengen of er te gaan wonen, omdat ze er gratis en in de eigen taal relevante informatie in kunnen vinden. Ik wil graag iedereen die is betrokken bij de totstandkoming en de publicatie van het tijdschrift Do Brasil feliciteren en wens hen veel succes met dit initiatief.

Piragibe Tarragô Ambassadeur van Brazilië in Nederland

issue no. 4 / 2015 SEP

TOURISME

NET IN THE HER LAN DS

itaúnas

IN B

RAZ

Nudistenparadijs en hoofdstad van “Forró pé-de-serra” Historisch en ecologisch erfgoed en hoofdstad van de dans forró pé-de-serra! In de noordelijke regio Espírito Santo ligt een verborgen paradijs: Vila de Itaúnas! by JOSANE MARY AMORIM

De duinen van Vila de Itaúnas kunnen tot wel 30 meter hoog worden

Een historisch erfgoed van geweldige schoonheid! De duinen lopen kilometers door, de zeeschildpadden zwemmen rustig in het intens blauwe water en de mensen kunnen niet zonder forró pé-de-serra, de dans van het noordoosten van Brazilië. Het droomdorp vila de Itaúnas ligt in de buurt van de stad Conceição da Barra, en is zo magisch en speciaal dat iedereen er met open mond, én met heimwee vandaan komt. We spreken uit ervaring! Daarom, beste lezer, nodigen we u uit om te reizen naar de geschiedenis van dit mooie dorp en haar magie te ervaren, en te ontdekken hoe het komt dat het dorp begraven is geraakt, waardoor het Braziliaans historisch en ecologisch erfgoed werd. De geschiedenis van vila de Itaúnas: Wie door de duinen van vila de Itaúnas wandelt, die tot wel 30 meter hoog kunnen worden, wandelt door de legenden en sprookjes van een eenvoudig volk; de arbeiders, vaak caboclos (halfbloed van Indiaanse en blanke ouders) die er tussen 1950 en 1970, verbijsterd en bedroefd, hun dorp zagen sterven, doordat het bedolven werd onder fijn goudkleurig zand. Maar wie daar op de zandheuvels wandelt, loopt ook op de vele jaren die voorbij zijn gegaan, en die geresulteerd hebben in een geweldig spektakel. Hij zal zich overgeven aan de verblindende schoonheid van de natuur, en zal het zonder haast bewonderen, terwijl hij de mensen leert kennen en de verhalen hoort die vila de Itaúnas doen herleven. Er was een uitgestrekt bos, met

issue no. 4 / 2015 SEP

PROJETO TAMAR

goudkleurig zand

een eigen dorpje waar, ondanks de rivier. Je kunt nog bewoners tegenslechte bereikbaarheid, veel handel komen van het oude dorp die een zuiwerd gedreven. De rivier die langs het vere religie aan hun nakomelingen dorp liep was niet heel breed, en het doorgeven, wat te zien is in religieuze water was donker vanwege de zwarte folklorisische feesten zoals Ticumbi stenen op de bodem. Deze rivier heette en het feest van São Sebastião en traItaúnas, een Indianennaam, en gaf het ditionele gerechten zoals moqueca dorp zijn naam. capixaba. En de eenvoud van een volk Door de aderen van de mensen vertaalt zich in de vrijmoedige manier die er woonden, stroomde bloed van van leven! de indianen, de oorspronkelijke inwoDe oprichting van het Staatspark ners van Brazilië. Deze mensen hielden Itaünas in 1991 zorgde ervoor dat de varkens en plantten maniok. voor de ecosystemen (duinen, moerassen, mensen van het dorp was de rivier de zandbanken, Atlantisch bos en overItaúnas hun belangrijkste toegangsstroomde gebieden) en stranden beweg. Over de rivier werd per kano van schermd zijn. Bovendien zorgt het Proalles aangevoerd: zakken meel, grote ject tamar voor de bescherming van boomstammen en mensen die leefden zeeschildpadden. van deze handel. Hoe kun je het best genieten van Wat de handel van het dorp ook Itaúnas? hielp, was het overzetten van hout, Voor wie van strand, duinen en aan elkaar vastgemaakt op vlotten van natuurlijke zwembaden houdt, is vila soms wel 300 meter die, begeleid door de Itaúnas met zijn landelijke geboupontjes, de rivier afgleden van het Rijk wen een plek die je niet mag missen. van Pedro Canário tot de schuur van Als je daar bent, is een bezoek aan de Conceição da Barra bereikt was. ruïnes van het eerste dorp een op zijn In de loop der jaren raakte het minst bijzondere wandeling. Je kunt gebied ontbost en de natuur presenook kiezen voor de trilha Buraco do teerde de rekening aan de mensen, Bicho, een wandeltocht van vier kilodie haar misbruikt hadden. Het zand meter door zandbanken en duinen in klopte aan de deur van het dorp, en de schaduw van pitanga en cashewbegroef het langzaam, zodat de bewobomen. Als je van varen houdt, maak ners één voor één vertrokken. dan een tochtje met de kano over de lataN Uit die tijd stammen verschillende rivier Itaúnas. aosseP oãoJ legendes die tot op vandaag vertelt Als je van forró houdt, de mueficeR worden. Er zijn mensen die geloven ziek- en dansstijl van het noordoossaogalA dat het de schuld is van São Brás datóeiepcaigMreSten van Brazilië, is er geen betere plek carA de kerk verlaten werd, en dat daar- újadan vila de Itaúnas, want dat geldt als voor in plaats São Sebastião kwam, de hoofdstad van forró pé-de-serra! Je én de vloek dat het dorp begraven zou hebt wel veel uithoudingsvermogen worden. nodig, want het dansen begint midden Een tijdje later is vila de Itaúnas in de nacht en gaat door tot de zon op‘herboren’ aan de andere kant van de komt.

Hoe kom je er? Als je uit de richting van São Paulo of van Rio de Janeiro komt, volg je de BR-101 tot Conceição da Barra, na São Mateus. Van daar is het 20 kilometer naar Itaúnas over een grotendeels onverharde weg. Het dichtstbijzijnde vliegveld is dat van Vitória-ES. Het dorp heeft overnachtingsmogelijkheden voor alle smaken én budgetten. We eindigen onze ‘reis’ met u uit te nodigen om dit paradijs te bezoeken, in de duinen te wandelen, te bibberen bij het horen van de legendes van een eenvoudig dorp, dat bedolven raakte onder fijn goudkleurig zand en om u te verbazen over de weergaloze schoonheid die moeder natuur heeft gemaakt, en waar niets verdwijnt, maar alles verandert.

Natal Natal João Pessoa Pessoa João Recife Recife

Alagoas Alagoas

Maceió Maceió

Sergipe Sergipe Aracajú

Aracajú

otnaS otirípsE

Espírito Santo Santo Espírito

airótiV

Vitória Vitória

orienaJ ed oiR orienaJ ed oiR

Rio de de Janeiro Janeiro Rio

issue no. 4 / 2015 SEP

ART

SHE MAKES ART WILMA KUN was born in São Paulo in 1967. After had lived for decades in Italy, she has been living in Rotterdam and taking part in many local exhibitions and art fairs, as such: the “Open Studio-borgestraat 24’, “About A womam’- ‘De Witte Slagerij’, ‘2013 Freedom’ – ‘Arte sin Limites Gallery’ – Den Hague to name a few.

by JOSANE MARY AMORIM Atelier: Borgestraat 24- st.116A, 3027 EB - Rotterdam mobil : +31 0643226917 skype : Wilma.kun emails : wilmakun@gmail.com www.vilmakun.com

WILMA KUN

Her talent and passion for sculpture art are supported by an impressive curriculum which includes: “Painting - Fine Arts Academy Brera-Milan’ and “Bachelor Degree of Visual Art, specialization in Sculpture’ - Faculty of Art Santa Marcelina-SP.

The artistic work that I have been developing for some years is focused on the concept of identity. This concept is declined, in all my works, through the use of my image. There are different aspects of the concept of identity which I have considered in my artistic research, such as: the sexual identity; the capacity of perception of ourselves; the reconstruction of identity’s idea through the personal and collective memory; as well as the influence of media in the contemporary culture from the definition of identity.

issue no. 4 / 2015 SEP

BUSINESS

bradutch

de brug voor business en culturele betrekkingen BR-NL by JOSANE MARY AMORIM

Deze stichting is recent opgericht in Nederland door een groep mensen die het belang van het promoten van zakelijke, culturele en sociale relaties tussen Nederland en Brazilië inzag. BRADUtCH heeft politiek invloedrijke leden in beide landen en heeft als beschermheer de heer Reinier Russel, honorair consul van Brazilië in Nederland. Het primaire doel van Bradutch is het vergroten van economische en culturele uitwisseling tussen Nederland en Brazilië met de achterliggende gedachte dat dat goed is voor beide landen.

professionals, commercieel advies, een da- tabank met alle leden en veel meer. Voor meer informatie: kijk op www.bradutch.com

PORTUGUÊS

BRADUtCH: A PONte eNtRe BRASIL e HOLANDA PARA ReLAÇÕeS De NeGÓCIOS e CULtURA

Om dit doel te behalen, wil BRADUtCH een netwerkplatform voor zijn leden zijn, en de benodigde hulp bieden zodat ze de markt van hun interesse kunnen betreden.

Esta fundação foi recentemente criada nos Países Baixos por um grupo que observou a importância de promover as relações comerciais, culturais e sociais entre o Reino dos Países Baixos e a República Federativa do Brasil.

Deze hulp biedt BRADUtCH door middel van handelsconferenties, marktonderzoek, culturele trainingen, hulp bij het zoeken naar

A BRADUtCH tem membros politicamente influentes em ambos os países e por patrono o Sr. Reinier Russel, Cônsul Honorário do Brasil nos

BRADUTCH

Países Baixos. Seu objetivo primordial é maximizar as trocas econômicas e culturais entre Brasil e Holanda, tendo em mente que tal feito trará benefícios para todos envolvidos. Para realizar essa meta, a BRADUtCH almeja ser uma plataforma de networking para seus membros e fornecer o apoio necessário para que possam entrar nos seus mercados de interesse. Esse apoio virá na forma de rodadas de negócios, pesquisa de mercado, treinamento cultural, auxílio no recrutamento de profissionais, assessoria comercial, banco de dados com todos os membros e muito mais. Para saber mais, acesse: www.bradutch.com

REINIER RUSSELL Patroon en directeur van de Raad van Advies van Bradutch

Economic growth in Brazil offers the Netherlands many opportunities for further expansion of its position as a gateway to Europe. From an economic point of view, there is a lot of cooperation between both countries in various areas: ports and inland waterways, biofuels, education, science, technology and innovation, defence and airports. Brazil’s major export products to the Netherlands include agricultural products, fruit, raw materials (seeds, metal ore, iron ore). Dutch major export products to Brazil include chemicals, agriculture (dairy, vegetable seeds and seed potatoes), medical equipment and machinery. Connecting with other entrepreneurs, enhancing the knowledge of both markets, sharing knowledge and a good preparation before investing are reasons to join bRaDUTCH.

issue no. 4 / 2015 SEP

INTERVIEW

de ziel van het

woord Josane mary amorim: de nieuwe hoofdredacteur van do brasil magazine by POLLYANE DOS REIS

Db - Het is een eer om je in ons team te hebben! JMA - Pollyane en Cristiane, jullie uitnodiging emotioneerde me! Bedankt voor het vertrouwen in mijn werk. Ik wil meedoen met het levendige team van het tijdschrift, en met ons mooie groen-gele hart, artikelen schrijven die niet alleen recht doen aan deze bijzondere uitnodiging, maar ook aan de Braziliaanse gemeenschap in Nederland. Db - Als ik vraag iets over zichzelf te vertellen, zegt Josane: JMa - Nu ik volwassen ben, praat ik liever wat minder over mezelf; ik heb liever dat mensen me ontdekken. Maar ik begrijp dat dat niet het antwoord is dat je wilt horen. Van huis uit ben ik advocate, maar sinds ik Brazilië heb verlaten, in 2000, doe ik dat werk niet meer. In mijn vrije tijd werk ik graag in de tuin, als het tenminste geen winter is. Ik hou ervan om te genieten van de natuur, en te luisteren naar stilte óf naar goede muziek. en ik houd van koken en dingen decoreren. Nieuwe dingen zeggen me niets; ik houd van dingen met een geschiedenis, daarom hergebruik ik zoveel mogelijk spullen. Ik hou van eenvoud en van goede manieren. Ik denk dat het belangrijk is in te zien hoeveel het contact met anderen waard is,

liefde te omarmen, geliefd te zijn, en altijd zo veel mogelijk te delen met anderen. Maar het allerbelangrijkste is volgens mij om vertrouwen en plezier in het leven te hebben, en dat ik elke dag in harmonie leef met mijn familie en vrienden. Db - Vertel eens iets over je leven als schrijver, en over je boeken. Hoe is dat allemaal begonnen? JMa - Ik hield altijd al van schrijven, maar het begon echt te worden in het jaar 2000, toen ik drie literatuurprijzen won op de University of Harvard. In 2011 had mijn eerste roman ‘Mevrouw Jane’ al een tweede druk, en had ik er de literatuurprijs Claudio de Souza mee gewonnen, in de categorie ‘roman van het jaar’. ‘Mevrouw Jane’ gaat over een leven dat verandert door contacten met mensen die anders zijn. Over mijn tweede roman citeer ik de woorden van professor Else vieira van de Queen Mary University van Londen: ‘In ‘More than perfect sex’ voert Josane een dialoog op met de Braziliaanse schrijver Jorge Amado, over een update van de ideeën van de twee geslachten over sexualiteit, met de blik van een internationale schrijfster van de éénentwintigste eeuw.’ Ik heb prijzen gewonnen zoals de Londense Press Award in 2012, uitgereikt door Focus Brasil, dat de Braziliaanse cultuur in engeland promoot. Zo kwamen er langzamerhand ook steeds meer uitnodigingen binnen om te werken onder andere voor Rebra (Netwerk van Braziliaanse schrijvers). Maar ik ben een visje dat nog leert zwemmen in de enorme zee van de literaire wereld. Ik ben een schrijver en een expat, en dat levert een caleidoscoop vol tegenstellingen

photo Regina Mester

Josane Mary Amorim: een gevoelige, beschaafde en creatieve vrouw die ons hart heeft gestolen zonder een woord te zeggen! Josane is een schrijfster die prijzen heeft gewonnen, en ze is cultureel activiste. Toen we haar uitnodigde om hoofdredacteur van DO BRASIL Magazine te worden, konden we onze oren niet geloven toen ze ‘ja’ zei.

issue no. 4 / 2015 SEP

op: elk moment biedt mogelijkheden om mijn kennis over mensen, talen en de wereld te vergroten, maar ook de moeilijkheden van het leven in een land dat de taal van mijn literatuur, het Portugees van Brazilië, niet beheerst. Db - En hoe is je relatie met brazilië? Heb je heimwee? JMa - Heel veel! Braziliaan zijn is alles. Dat betekent dat we, naast andere talenten, kunnen liefhebben, verzorgen, respecteren, dromen, creëren en de hoop met groot enthousiasme omarmen. Braziliaan zijn betekent je realiseren dat we een mix van rassen zijn, en dat dat ons een geweldige kracht geeft om in harmonie samen te leven met mensen van verschillende afkomst. We moeten het alleen nog dóén. We moeten weg van de onbeschaamdheid, de corruptie, de sluipweggetjes, we moeten ons innerlijke paradijs ontmoeten, dat trots glanst in de kleuren van de Braziliaanse vlag: groen, geel, blauw en wit. Db - Wat kun je vertellen over ‘De eerste tweetalige braziliaans-Nederlandse bloemlezing’? JMa - De eerste tweetalige Braziliaans-Nederlandse bloemlezing bevat werk van tweeëntwintig Braziliaanse en drie Nederlandse auteurs. Ik hoop dat het een nuttig werk zal zijn voor studenten en docenten van beide talen. En ik hoop ook dat dit initiatief zich voortzet. DB - Heb je nog nieuwe projecten in het vizier? JMA - Jazeker! Een boekje voor Braziliaanse kinderen die in Nederland wonen: ‘Escrever é pra lá de divertido – Verhalen schrijven is erg leuk!’. Mijn doel is talent voor literatuur wakker te schudden. Zoals de Italiaanse dichter en schrijjver Cesare Pavese al zei: ‘Alle passies komen voorbij en doven uit, behalve de oudste: die uit de kindertijd’.

PORTUGUÊS

A ALMA DA PALAVRA JOSANe MARY AMORIM: mulher sensível, sofisticada e criativa que roubou o nosso coração sem dizer uma palavra! Ela é escritora premiada e ativista cultural. Quando a convidamos para ser a editora chefe da DO BRASIL Magazine nem acreditamos quando nos disse “SIM’. DB - É uma honra tê-la em nossa equipe! JMA - Polly e Cris, fiquei muito emocionada com o convite! Agradeço pela confiança em meu trabalho. Quero somar com o vibrante time da revista, escrevendo com a nossa linda alma verde-amarelo, fazendo jus não somente e a este ímpar convite, mas também à comunidade brasileira na Holanda. DB - Quando pedi que falasse um pouco de si... JMA - A maturidade tem me feito falar menos de mim mesma, tenho preferido que as pessoas me descubram; mas sei que não é isto que você quer ouvir. Sou advogada mas longe dessa profissão desde quando saí do Brasil, em 2000. Além do trabalho e dos afazeres domésticos, gosto de encontrar tempo para jardinar e ouvir tanto o silêncio quanto a boa música. Curto muito culinária e decoração, mas coisas novinhas não me dizem

nada, gosto de coisas com estória, por isso reciclo sempre que possível. Sou fã de simplicidade e bons modos. Acima de tudo, creio que indispensável mesmo é a fé na vida, a alegria de viver, e um cotidiano harmonioso com minha família e amigos. DB - Conte um pouquinho sobre ser escritora e seus livros. Como tudo começou? JMA - Sempre gostei de escrever, mas tudo começou efetivamente a partir de 2000 ao ganhar três prêmios literários na Universidade de Harvard-US. Em 2011, meu primeiro romance ‘Mevrouw Jane’ estava na 2a. edição e recebeu o ‘Prêmio Literário Cláudio de Souza’ na categoria romance do ano. É um livro que fala de uma vida que se renova em contato com a alteridade. Quanto ao meu segundo romance, cito as palavras da Prof.a Else vieira (catedrática da Queen Mary University of London): “em “Mais que sexo perfeito’ Josane engaja um diálogo com o brasileiríssimo Jorge Amado, numa atualização da agenda de gênero e sexualidade com os olhares de uma escritora transnacional no século XXI.’. Tenho tido também a honra de receber prêmios como o Press Award de Literatura-Londres-2012, oferecido pela Focus do Brasil. Assim, aos pouco vieram convites para representar entidades como a REBRARede de Escritoras Brasileiras. Mas sou um peixinho aprendendo a nadar na imensidão do mar do mundo literário; inclusive por viver numa cultura que não domina o meu idioma literário, o português do Brasil. DB - E você e o Brasil? Sente saudades? JMA - Muitas! Ser Brasileiro é tudo! Ser Brasileiro significa, entre tantos talentos, ser dotado de potencial para amar, zelar, respeitar, sonhar, criar e abraçar a esperança com nosso melhor entusiasmo. Ser brasileiro é se lembrar que somos genuinamente de muitas misturas de raças, e que isto deveria nos garantir uma inigualável força capaz de promover uma convivência harmoniosa entre pessoas das mais diversas procedências; é só fazer acontecer; é só ir além do descaramento, da corrupção e do jeitinho, encontrando nosso Shangri-La interior, brilhando verde-amarelo-azul-ebranco, orgulhosamente e sempre avante! DB - E sobre a 1ª. Antologia Bilíngue Brasil-Holanda? JMA - Este trabalho tem a honra de contar com vinte e dois coautores brasileiros e três holandeses. Espero que se torne uma ferramenta útil para estudantes, professores e simpatizantes de ambos idiomas; e que a iniciativa frutifique. DB - Novos projetos a caminho? JMA - Sim, para os brasileirinhos na Holanda: ‘Escrever é pra lá de divertido – Verhalen schrijven is erg leuk!’. Meu objetivo é despertar, incentivar e promover o talento para a Literatura. Como já dizia o escritor e poeta italiano Cesare Pavese, “Todas as paixões passam e se apagam, exceto as mais antigas, aquelas da infância.’

issue no. 4 / 2015 SEP

LIFESTYLE

EERLIJK

by ELAINE DE OLIVEIRA

NEE KUNNEN ZEGGEN

‘Nee’ is een complete zin. Het heeft geen uitleg, rechtvaardiging en duizend toevoegingen nodig. Maar waarom hebben we zoveel moeite om ‘nee’ te zeggen? Misschien omdat we vanaf onze geboorte, continue zoeken naar drie belangrijke dingen: liefde, goedkeuring en waardering (daar ga ik in een ander artikel dieper op in). We denken dat we, door ‘nee’ te zeggen, die drie dingen in gevaar brengen. En wat als de ‘ja’ die we tegen iemand anders zeggen, een enorme ‘nee’ voor onszelf wordt? Dat was niet wat we wilden doen, waar we wilden gaan, wat we wilden eten, het was niet de film die we wilden zien, of de reis die we wilden boeken. In extreme, maar niet uitzonderlijke, gevallen, leiden we zo een leven dat we niet willen leiden! En als we dan eindelijk ‘nee’ zeggen, gaat dat gepaard met een lang verhaal vol rechtvaardigingen en uitleg, alsof we ons enorm verontschuldigen omdat we niet kunnen of willen voldoen aan wat de ander vroeg. Het probleem is dat deze situatie voor frustratie zorgt die vroeger of later tevoorschijn komt. Echter, diepe relaties zijn eerlijk en

zoals ik altijd zeg: sommige dingen zijn onbetaalbaar, of ze bestaan in relaties, of ze kunnen niet verplicht worden. Eis niet van de ander wat je zelf niet kunt bieden, en dat geldt ook voor onszelf. Als trouw aan jezelf en de ander een prioriteit is die je als heillig beschouwt, wordt het vanzelf nodig de situatie opnieuw te evalueren.

PORTUGUÊS

PODER DIZER UM ”NÃO” SINCERO ”Não” é uma frase completa e não deveria necessitar de explicações e justificativas. Mas porque temos tanta dificuldade em dizer ”não”? Talvez porque desde que nascemos buscamos incessantemente os 3 ”As”: Amor, Aprovação e Apreciação (pretendo aprofundar sobre isto em outro tópico), e em nossa mente, ao dizer ”não” a alguém estaríamos colocando em risco o obter estas 3 coisas de outras pessoas. E quando o “sim’ que dizemos

Life Coaching at Kentui.com Want to know more? Quer saber mais? +31(0) 6 55 28 64 64

para o outro torna-se um enorme ‘não’ para nós? Não era o que queríamos fazer, onde queríamos ir, o que queríamos comer, não era o filme que queríamos assistir, não era a viagem que queríamos marcar... Em situações extremas, mas não incomuns, acaba sendo a vida que não queríamos ter. E quando chegamos a dizer ”não”, este vem acompanhado de uma extensa história de justificativas e explicações, como que nos desculpando enormemente por não poder ou não querer atender o pedido da outra pessoa e nos enchemos de culpa. O problema é que estas situações geram uma tremenda frustração que, mais cedo ou mais tarde, aflora. Relações concretas, profundas e reais são honestas; e como sempre digo, algumas coisas não podem ser cobradas, ou existem nas relações ou não têm como serem exigidas; não se exige do outro o que ele não tem para dar e isso vale para nós mesmos também. Quando a lealdade a si e ao outro deixa de ser prioridade e se torna um sacrifício, a reavaliação se faz urgente e necessária.

LATIN JAZZ & BRASIL AT THE NORTH SEA JAZZ CLUB VR 11 SEP TANIA MARIA VR 23 OKT DANILO PÉREZ, JOHN PATITUCCI, BRIAN BLADE CHILDREN OF THE LIGHT TRIO WO 28 OKT MARCOS VALLE VR 13 NOV ED MOTTA PUBLICITY

MEDIAPARTNER

Foto: JoelBessa

VR 27 NOV MARIA MENDES

issue no. 4 / 2015 SEP

INTERVIEW

25 JAAR BOSSA in nederland

by JOSANE MARY AMORIM photo cover Marie Jose Eldering

Brasilectro is gebaseerd op het mixen van drum & bass met maracatú en samba. Het was een heel nieuwe stijl.

In een exclusief interview met DO BRASIL Magazine, vertelt zangeres Lilian vieira over haar 25 jarige muzikale carrière in Nederland.

photo Marie Jose Eldering

DB - Meer dan vijfentwintig jaar swing hier in Nederland! LV - Ja, ik woon hier zesentwintig jaar en toen ik zeventien was begon ik te zingen in barretjes in Teresópolis. DB - Vertel ons eens wat over hoe dat begon. LV - In Brazilië was ik verpleegkundige en in de weekenden zong ik. Maar pas in Nederland begon ik me se- rieuzer met muziek bezig te houden. Ik ging naar de Bar van Jacob, Canecão in Amsterdam, waar elke dag live muziek was. Daar heb ik een flinke tijd gewerkt. Toen ik naar Nederland kwam kon ik weer als verpleegkundige aan de slag, maar daar had ik wel geld en een hoop andere dingen voor nodig, en om te overleven begon ik te zingen. DB - Heb je de liefde voor muziek geërfd van je familie? LV - Ja! Mijn hele familie was bezig met muziek. Mijn moeder zong en had een bandje, ‘As irmãs serranas’ (‘de bergzussen’). Mijn vader was de directeur van een sambaschool in ons stadje, mijn oom speelde saxofoon, een andere oom piston. De hele familie was autodidact. Maar niemand hield zich alleen maar met muziek bezig. Ik zal niet zeggen dat het mijn bedoeling was me helemaal aan muziek over te geven, want muziek zit al in ons, maar het was een kwestie van overleven hier in Nederland. Nadat ik een tijd in de Bar van Jacob had gewerkt, (die veel muzikanten, onder wie Leonardo

“SAMBA IS ALLES VOOR ME, IK BEN ERMEE OPGEGROEID’

Amuedo, een kans heeft gegeven door ze hier te laten optreden), kreeg ik een bultje op mijn stembanden en moest ik geopereerd worden. En op het moment dat ik dacht: ’Oei, misschien kan ik wel nooit meer zingen’, verloor ik mijn stem helemaal. Ik had vaak gezongen van middernacht tot vier uur ’s nachts en stond toch weer vroeg op. Ik leefde van de muziek! Pas toen ik mijn stem kwijt was geweest (je realiseert je pas wat je hebt als je het kwijt bent, nietwaar) ging ik naar een logopediste en ben ik gaan studeren aan het conservatorium van Rotterdam. Daar ben ik in 1997 afgestudeerd. In die tijd zong ik met Alaor in ‘Treme Terra’ en

‘Bacan’ en deden we veel andere muzikale projecten. DB - Van amateur naar professional; hoe ging dat? LV - Het was overleven, en dat is het nog steeds! (Grote glimlach). We hadden bands, maar niet een eigen project. Op het conservatorium leerde ik Stefan kruger kennen, een Nederlander die gek is op jazz, en Stefan Schmid, een Duitser die van electronische geluiden houdt, en bovendien een geweldige pianist is. Ze stonden beiden heel open voor Braziliaanse muziek. De basis van mijn muziek is samba. Samba is alles voor me, ik ben er-

issue no. 4 / 2015 SEP

mee opgegroeid. Beide Stefans vroegen me te zingen op hun muziek en dat is gelukt. Dus we begonnen onze ideeën over muziek uit te wisselen, maar daarna gingen we ieder onze weg. Dat is een paar keer zo gegaan. Na een jaar of vier stelden ze voor dat we iets nieuws zouden doen in dezelfde stijl. Dat was in 1999. We konden toen niet bedenken dat de term ‘Brasilectro’, (Braziliaanse electronische muziek, term bedacht door Stefan Schmid) de wereld rond zou gaan en een muziekstijl zou worden en dat we die term zelfs moesten registreren. Brasilectro was gebaseerd op het mixen van drum & bass met maracatú en samba. Het was een heel nieuwe stijl. Wij hielden ervan, maar dat betekende nog niet dat het publiek het ook leuk vond, dus het was moeilijk om werk te vinden. Maar toevallig draaide een bevriende dj onze demo op een feest in New York waar producer Béco Dranoff was. Die nam ons mee naar Crammed Disc, en zo konden we onze eerste cd ‘O outro lado’ (‘De andere kant’) in 2000 uitbrengen in Nederland. Vanaf dat moment gebeurden er een hoop dingen, zoals ‘Zuco 103’ dat het eerste project was waarbij ik ook componeerde. Het voelde alsof ik mijn nek onder de guillotine legde! In die tijd hield ik al erg van muziek uit de jaren 70, zoals Tim Maia en Carlos Dafe. Ik heb me tien jaar helemaal op ‘Zuco 103’ toegelegd. We werkten heel goed en democratisch samen; we hebben veel gedaan en reisden de wereld rond (en dat terwijl ik vliegangst heb!). Op een gegeven moment deden we tachtig shows per jaar en toerden we door Japan, Afrika, de verenigde Staten en heel veel andere plekken. Maar na een jaar of zeven begon het een beetje aan me te knagen. Ik kreeg kinderen en ik had er behoefte aan dicht bij mezelf te blijven. DB - En het aanpassen in Nederland? LV - Als je in een vreemd land komt, lijd je, nietwaar? Ik heb mijn portie wel gehad. Er is wel een groot verschil tussen nu en vijfentwintig jaar geleden. Er was bijvoorbeeld geen internet. En we hebben de neiging om alles in een nieuw land eerst geweldig te vinden. We raken verblind en zien niet dat er behalve leuke mensen ook slechte mensen zijn. We komen groen als gras aan, en willen alleen maar zingen en muziek maken. Ik was pas zes maanden in Nederland toen ik te maken kreeg met een producer die slechte bedoelingen had. Ik was geshockeerd! Alleen doordat God me heeft beschermd en doordat ik altijd veel dingen deed, kon ‘Zuco 103’ tot stand komen. Maar de eerste twee jaar werkte ik ook in de garderobe van poptempel Paradiso in Amsterdam. van dat salaris leefde ik, want het geld dat de band

issue no. 4 / 2015 SEP

INTERVIEW opleverde was nodig om de muzikanten te betalen. Door elke week in München te zingen, kon ik mijn studie betalen. Pas daarna begonnen we geld te verdienen. Nu is er niet veel veranderd, maar wat me echt gelukkig maakt is dat we nog steeds kunnen doen wat we leuk vinden: Braziliaanse muziek maken! DB - Ervoer je een muzikale shock? LV - Het muzikale niveau hier is hoog! er is veel talent! Veel cultuur in een klein land. Iedereen heeft iets te bieden. DB - Hoe is het volgens jou met de MPB (Populaire Braziliaanse Muziek) en haar stromingen in Brazilië? LV - Voor mij bestaat er geen slechte muziek! Muziek begint met iets heel simpels: je neemt wat er goed aan is, en verbetert dat. Ooit hoorde ik funk gespeeld door een tamboerijnspeler. Hij voegde blaasinstrumenten toe, zoals klarinetten en andere erudiete instrumenten en het resultaat was geweldig. Prachtig! Nog zoiets; ik zing in het Portugees voor een publiek dat die taal niet verstaat en zich dus meer op het ritme concentreert. In deze tijd moet je steun hebben van de media, je moet veel geld hebben en veel geluk! En dat allemaal zien te behouden. Voor ‘Zuco 103’ hadden we het geluk dat het tijdschrift ‘Billboard in NY’ geïnteresseerd was in onze band en erover schreef. Soms heb je geluk, een andere keer weer niet. Mensen behandelen me alsof ik een glamourleven leid! Alsof het feit dat ik soms op de radio speel of op tv te zien ben een bewijs van succes is! Maar zo is het niet. Muziek maken blijft moeilijk hier! Mijn collega’s weten dat net zo goed als ik. Zo nu en dan sta je in de schijnwerpers, maar ook ik heb periodes waarin ik onzichtbaar lijk, omdat ik op dat moment geen interessant project heb. Er is altijd een publiek dat je volgt, dat je kracht geeft, maar je moet jezelf steeds opnieuw uitvinden. Bijvoorbeeld: toen ik wegging bij ‘Zuco 103’ en er vijf jaar niets mee deed, heb ik samen met Wiboud Burkens mijn band ‘Lilian vieira’ opgezet, die zich toelegt op muziek uit de ‘samba soul’- jaren. We spelen ook eigen nummers, maar deze muziek, met veel samba, vertelt meer mijn verhaal, en weerspiegelt mijn liefde voor de Braziliaanse muziek.

PORTUGUÊS EM entrevista exclusiva à DO BRASIL Magazine, a cantora e compositora Lilian Vieira nos contou sobre sua trajetória musical que comemora 25 anos NA HOLANDA DB - Mais de 25 anos de muito swing aqui na Holanda! LV - É... Eu moro aqui há 26 anos e comecei a cantar aos 17 em barzinhos de Teresópolis. DB - Conte-nos um pouquinho sobre esse início. LV - No Brasil eu fazia enfermagem, e, nos finais de semana, cantava; mas minha relação mais séria com a música começou já na Holanda, lá no Bar do Jacob, no Canecão em Amsterdam, onde tinha música ao vivo todos os dias; trabalhei lá um bom tempo! Quando vim para a Holanda eu poderia voltar a fazer enfermagem mas na época tinha que ter grana e mais um monte de coisa e para sobreviver também comecei a cantar. DB - A paixão pela música foi herdada de família? LV - Sim! A família é inteirada de música! Mamãe cantava, tinha a bandinha dela que era ‘As irmãs serranas’; meu pai era o presidente de uma escola de samba de nossa cidadezinha, meu tio tocava saxofone, um outro tio tocava piston; a família era toda assim, autodidata. Mas nunca houve alguém que se entregasse completamente à música.

E no meu caso não vou dizer que foi minha intenção me entregar à música porque ela já está dentro da gente -, foi questão de sobrevivência mesmo aqui na Holanda. Depois de trabalhar um bom tempo no Bar do Jacob - que deu muita chance para muita gente, muitos músicos ele acolheu alí (e músicos maravilhosos digase de passagem), entre eles o Leonardo Amuedo - eu tive um calo nas cordas vocais e tive que operar. E foi naquele momento que falei ‘caramba, pode ser que nunca mais eu possa cantar’; perdi a voz completamente. era muito tempo cantando de meianoite às quatro, e acordando cedo. Eu vivia da música! E quando vi que a voz tinha mesmo ido embora - a gente só percebe que gosta quando perde, né? fiz meus tratamentos com Logopedia, e depois fui para o Conservatório de Roterdam estudar canto, e em 1997 eu me formei. Mas nesse meio tempo, eu já fazia várias coisas, cantei com Alaor no ‘Treme Terra’, ‘Bacan’, e eram tantas coisas que fazíamos... DB - De amador para profissional? Como foi isso? LV - Era sobrevivência, como agora também é! [Ela mostra um largo sorriso e continua] Tínhamos bandas, mas nada direcionado a um projeto próprio. No Conservatório conheci o Stefan kruger, holandês apaixonado por jazz, e o Stefan Schimid, um alemão que gosta de sons eletrônicos além de ser um ótimo pianista; ambos eram muito abertos à música brasileira. A minha base é o samba – samba é tudo para mim, foi nessa que fui criada – e eles me

issue no. 4 / 2015 SEP

chamaram para colocar voz numa música e deu certo! Então começamos a misturar nossas ideias de músicas, mas depois cada um foi para o seu lado; fiz vários projetos assim. Depois de uns quatro anos eles me propuseram que fizéssemos algo novamente no mesmo estilo; isso foi em 1999. E foi uma coisa muito louca pois nem sabíamos que o termo ‘Brasilectro’ – criado pelo Stefan Schmid - ia rodar o mundo, ia virar um estilo de música – a música brasileira eletrônica – devíamos ter registrado. Era baseado em misturar drum & bass com maracatu e samba. Era um estilo muito novo; gostávamos dele mas não siginificava que as pessoas gostavam, então encontrar trabalho foi difícil. Só que um DJ amigo nosso rodou nosso demo numa festa em Nova York, e apareceu um produtor chamado Béco Dranoff que nos levou para a CRAMMED DISC, que lançou o nosso primeiro disco ‘O outro lado’ aqui na Holanda em 2000. E partir daí começou a aparecer um monte de coisas, como o ‘Zuco 103’, que foi na verdade o primeiro projeto onde eu participava compondo - depois da ‘Bacan’ -, colocando o pescoço na guilhotina... Na época, eu já tinha uma paixão pela música dos anos 70, tipo tim Maia e Carlos Dafe. eu me dediquei ao ‘Zuco 103’ por uns dez anos, trabalhamos muito bem juntos e éramos bem democráticos; conseguimos fazer muitas coisas e viajamos o mundo inteiro – e eu sofria pois tinha pavor de avião -; chegamos a fazer 80 shows num determinado ano; tour para o Japão, para a África, para os Estados Unidos e tantos outros lugares; só que depois de uns sete anos comecei a ficar um pouco desgastada. E vieram os filhos também, e eu tinha muita necessidade de ficar perto do meu.

vista ‘Billboard in NY’ escrever sobre a banda para que surgisse um interesse. e às vezes a gente vai bem, noutras nem tanto... As pessoas me tratam como se minha vida fosse de glamour! Como que se por tocar, às vezes, no rádio ou estar, vez ou outra, na tv fosse sinal de sucesso! Mas não é assim! Fazer música aqui continua difícil! Eu e meus colegas é quem sabemos... Às vezes a gente aparece mas também tenho minhas fases de desaparecer por não ter algum projeto muito interessante; mas tem sempre um público que te segue, que te dá uma força, mas você tem que estar sempre se recriando. Por exemplo, sai do ‘Zuco 103’ e fiquei cinco anos afastada, e nesse período montei junto com o Wiboud Burkens minha banda ‘Lilian vieira’, dedicada à música dos anos ‘Samba Soul’, também músicas próprias mas que contam mais a minha estória, com muito samba, que reflete todo o meu amor pela Música Brasileira! direção: pollyane dos reis ENTREVISTA DE VÍDEO: ALINE MILk

LV - Quando a gente chega num país que não é o nosso, a gente sofre mesmo, né? Passei meus pedacinhos também... Só que há uma grande diferença entre o hoje e há 25 anos. Por exemplo, não havia internet. E a gente tem a tendência de chegar num país novo e achar que tudo é de primeira; a gente chega meio deslumbrado e não sabe que além das pessoas legais também existem as mal-intencionadas, que nos veem chegar tão saudosos; a gente chega tão puro, só querendo cantar e fazer música. Com apenas seis meses de Holanda pude experimentar o desprazer de trabalhar com um produtor mal-intencionado. Fiquei bem chocada. Só que sou muito protegida por Deus, e segui fazendo muitas coisas, mas com o pé-atrás, até que aconteceu o ‘Zuco 103’! Mas nos primeiros dois anos eu também trabalhava no Paradiso pendurando casacos, que era a minha sobrevivência, pois a grana que a banda fazia era para pagar os músicos. Paguei meus estudos no Conservatório cantando todos os finais de semana em Munique. Só depois que começamos a ganhar dinheiro. Hoje em dia não mudou muito não, mas atualmente o que me deixa feliz é saber que somos sortudos de ainda poder fazer o que gostamos: música brasileira! DB - Houve choque cultural-musical? LV - O nível musical aqui é alto! Há muito talento! Muita cultura num país muito pequeno, entendeu? Todo mundo tem uma coisa própria a oferecer. DB - Na sua opinião como está a MBP no Brasil e as suas tendências? LV - Para mim não existe música ruim! A música começa de uma coisa muito básica; é só pegar o que ela tem de bom e melhorar. Certa vez ouvi um funck tocado por um pandeirista; ele colocou sopros, quer dizer, clarinetes e um monte de instrumentos eruditos e o resultado foi um arrazo! Lindo! Outra coisa, eu canto em Português para uma galera que não domina o idioma, e logicamente percebo que eles se ligam mais no ritmo! Hoje em dia é preciso ter apoio da mídia, muita grana e muita sorte! E manter tudo isso. No caso do ‘Zuco 103’ só tivemos a sorte da re-

photo Marie Jose Eldering

DB - E a adptação na Holanda?

issue no. 4 / 2015 SEP

BUSINESS

BRAZILIË, DE MOEITE

WAARD OM NAAR TE KIJKEN

by fabio mangia

Ivens Signorini is al 20 jaar senior handelsattaché van de ambassade van Brazilië in Nederland en is organisator en verantwoordelijke van BND (Brazilian Network Day), het evenement waar Braziliaanse en Nederlandse ondernemers elkaar ontmoeten. Eberhard van der Laan

Burgemeester van Amsterdam

Ivens Signorini Filho Trade, Investment and Tourism Office of the Embassy of Brazil

Do Brasil Publicity deed verslag van de laatste BND, die op 8 april 2015 in Amsterdam plaatsvond. Bij deze gelegenheid spraken de Braziliaanse ambassadeur Tarragô Piragibe en de burgemeester van Amsterdam, Eberhard van der Laan over het belang van dit evenement waar meer dan 600 bedrijven aan deelnamen. In een exclusief vraaggesprek met Do Brasil Publicidade benadrukte de burgemeester dat de BND cruciaal is voor de handelsmogelijkheden tussen Nederland en Brazilië, net als Bric & Business, de bijeenkomst die wordt georganiseerd door Nederlandse Cultuur, en die gaat over de samenwerking op cultureel gebied tussen Nederland en de ‘BRIClanden’ Brazilië, Rusland, India en China. Op wereldschaal gezien, schept de groeiende en zelfverzekerde rol van Brazilië mogelijkheden voor cultureel ondernemers. Een paar weken geleden vertelde de heer Ivens Signorini ons in een exclusief interview over de groeiende zakelijke relaties tussen Nederland en Brazilië. Volgens het tijdschrift The Economist heeft Nederland één van de aantrekkelijkste investeringsklimaten van de wereld. DB - Wat is BND en wat zijn de belangrijkste doelen? IS - De Brazilian Network Day, kortweg BND, is een evenement dat we sinds 2011 twee keer per jaar organiseren. We willen ermee bereiken dat Braziliaanse bedrijven en Nederlandse bedrijven die handel drijven of investeren in Brazilië elkaar ontmoeten. Ook overheidsinstellingen, de pers en opiniemakers zijn welkom. DB - Welk soort onderneming komt vooral naar de BND? Is - Er zijn bedrijven die handel drijven in Brazilië, maar ook bedrijven die de mogelijkheden nog aan het bekijken zijn. Op de BND hebben zij de kans om te spreken en ervaringen

uit te wisselen met bedrijven die al langer met het bijltje hakken. Het is een goede gelegenheid om ondernemers bij elkaar te brengen. DB - Welke sectoren van de Braziliaanse maatschappij zijn volgens u het meest populair bij Nederlandse investeerders? IS - Op dit moment helpt de president infrastructurele plannen. Deze sector zal veel investeringen brengen van bouwbedrijven en aanverwante bedrijven . Twee andere sectoren die groeien zijn onderzoek en ontwikkeling. Er is contact geweest tussen Nederlandse en Braziliaanse universiteiten om de mogelijkheden op dit gebied te onderzoeken. DB - Dus u adviseert, ondanks de recessie, om in Brazilië te investeren? IS - Ik denk dat wat er nu gebeurt in Brazilië een opgaande spiraal is. Als je nu de kans wilt grijpen, kun je aandelen kopen, bijvoorbeeld van Petrobras, tegen een koers die veel lager ligt dan twee jaar geleden. Je weet dan zeker dat je investeert in de toekomst van een bedrijf dat zich waarschijnlijk steeds verder ontwikkelt. DB - Wat zijn de grootste uitdagingen voor een Braziliaans bedrijf dat besluit te investeren in Nederland en zich op de Nederlandse markt begeeft? IS - Er zijn eigenlijk verschillende uitdagingen. Brazilië heeft 150 tot 300 internationaal opererende bedrijven. De grote bedrijven hebben geen problemen. Ze zoeken altijd de beste plaatsen om hun hoofdkantoren te vestigen, in Europa in dit geval. Voorheen bood Oostenrijk een goede kansen, maar Nederland was een goede tweede. Maar nu Oostenrijk zijn fiscale wetten heeft veranderd, wint Nederland terrein op dit gebied.

issue no. 4 / 2015 SEP

Maar om terug te komen op je vraag: ik geloof dat er voor grote consultancybedrijven zoals Deloitte, kPMG en PriceWaterHouseCoopers geen enkel probleem is. Het is een kwestie van beslissingen nemen. Voor de kleine bedrijven is het nog een uitdaging goed te onderzoeken waar ze zich het beste kunnen vestigen en waar de markt en de concurrenten zijn. Maar ik denk dat Nederland een goede locatie is voor Braziliaanse bedrijven. Op dit moment staan er vijfendertig geregistreerd. Daar zijn grote namen bij, zoals Brastemp, Petrobras, Sucos Continental en Samarco. Het is tweerichtingsverkeer. Ik denk dat de belangrijkste Nederlandse bedrijven al in Brazilië zitten. Philips bijvoorbeeld zit er al meer dan negentig jaar, en ook Shell en AkzoNobel hebben er vestigingen. Nu verwachten we een nieuwe stroom bedrijven met interesse in Brazilië. Bijvoorbeeld: bedrijven die hypermoderne technologie hebben, kunnen hun kennis overbrengen naar Brazilië. Er is nog een interessante sector: familiebedrijven met een omzet van zo’n 300 miljoen euro. Zij zijn steeds meer geneigd verschillende soorten investeerders te zoeken. En Brazilië biedt nog altijd veel mogelijkheden. Ik denk dat het een interessant land is om door de ogen van een ondernemer naar te kijken, maar je moet natuurlijk wel je huiswerk goed doen om resultaten te bereiken. DB - Tenslotte, afgezien van alle economische argumenten: waarom Brazilië? IS - Waarom Brazilië? Ik denk dat het een land is dat rijk is aan mineralen, en er is een grote consumentenmarkt. En ik geloof dat het, als één van de BRIC-landen, de moeite waard is om met ondernemersogen naar te kijken. DB - Hartelijk bedankt voor uw tijd en tot op de volgende BND. IS - We zien elkaar daar. Bedankt.

PORTUGUÊS BRASIL, APESAR DE TUDO, VALE MUITO A PENA Ivens Signorini é o Adido Comercial Sênior da embaixada do Brasil nos Países Baixos. Com sua expressiva experiência está há 20 anos nesse cargo e é o responsável e organizador do BND Brazilian Network Day, evento que agrega brasileiros e holandeses do mundo dos negócios. A DO BRASIL Publicity fez a cobertura do último BND, realizado em Amsterdam no dia 8 de abril. Naquela ocasião, o embaixador do Brasil na Holanda, Sr. Tarragô Piragibe, e o Prefeito de Amsterdam, Sr. Eberhard van der Laan, falaram da importância daquele evento, que contou com a presença de mais de 600 empresas. Em entrevista exclusiva à DO BRASIL Publicidade, o prefeito de Amsterdam fez questão de enfatizar que a importância do BND é crucial para as oportunidades de negócios entre a Holanda e o Brasil, assim como a BRIC & Business, reunião promovida pela Cultura Holandesa, que trata sobre a cooperação cultural entre a Holanda e os países: Brasil, Rússia, Índia e China. Mundialmente falando, o papel crescente e confiante do Brasil, cria oportunidades para empreendedores culturais. Há poucas semanas, em entrevista exclusiva, o Sr. Ivens Signorini nos falou sobre as crescentes relações comerciais entre o Brasil e os Países Baixos.Vale a pena lembrar que, segundo a revista, The Economist, os Países Baixos oferecem um dos ambientes empresariais mais atraentes do mundo. DB – A DO BRASIL MAGAZINE está aqui hoje em Den Hague, na Embaixada do Brasil para falar com o Sr. Ivens Signorini, responsável pelo Escritório de Comércio, Investimento e Turismo desta Embaixada, e por consequência, falar sobre o BND – Brazilian Network Day. Mr. Signorini, obrigado por nos receber. IS – É um prazer! DB – Vamos começar? O que é o BND e quais são os seus principais objetivos? IS – O Brazilian Network Day – ou BND, como chamamos - é um evento que temos organizado duas vezes por ano, desde 2011. A intenção ou objetivo por trás de cada BND é reunir empresas brasileiras, empresas holandesas que fazem negócios ou investem no Brasil.

Somando-se a isso, as autoridades governamentais, imprensa, formadores de opinião etc. DB – Especificamente, quais empresas participam do BND? IS – Há empresas que estão fazendo negócios no Brasil e também aquelas que estão prospectando oportunidades. Através do BND elas encontram uma oportunidade para conhecer e discutir, trocar experiências com empresas que já estão lançando mão dessa ferramenta há tempos. É uma espécie de local propício para unir as pessoas de negócios. DB – E o que você diria que são os setores mais populares na economia brasileira para os investidores holandeses? IS – No momento, sem dúvida alguma, devido à notícia de que a Presidente apoiará planos de infra-estrutura, este setor trará muito investimento vindo das empresas de construção e daquelas de interesses a fins. Outros dois setores que também estão crescendo são o de pesquisa e o de desenvolvimento; tem havido uma interação crescente entre universidades holandesas e brasileiras para prospectar oportunidades neste campo. DB – Então, apesar da recessão, você aconselharia a um investidor a investir no Brasil atualmente? IS – Acho que o que está acontecendo no Brasil é um ciclo que vai ficar melhor. Se você fizer uso da oportunidade agora, neste momento, você pode comprar ações, talvez da Petrobras, com um valor muito reduzido em relação ao que era há dois anos. Mas certamente você estará investindo no futuro de uma empresa que provavelmente continuará a desenvolver, cada vez mais. DB – Quais são os principais desafios que uma empresa brasileira pode enfrentar se decidir investir nos Países Baixos e entrar no mercado holandês? IS – Na verdade, existem diferentes tipos de desafios. Como você sabe, no Brasil nós temos, dependendo de seus critérios, entre 150 a 300 empresas internacionalizadas. Os grandes não têm problemas. Eles sempre procuram o melhor local para estabelecer as suas operações; na Europa neste caso. No passado, tivemos, por exemplo, a Áustria como uma boa oportunidade, mas os Países Baixos estavam bem atrás como a segunda melhor escolha. Porém, atualmente, com a mudança que a Áustria implementou em suas decisões fiscais, os Países Baixos passaram a ganhar terreno neste campo. Mas para voltar à sua pergunta, eu acredito que para as grandes empresas e os consultores como Deloitte, kPMG e PriceWaterHouseCooper, não há problema algum. É uma questão de tomada de decisões. Para os pequenos ainda é um desafio que precisa ser bem conhecido e contornado. Mas eu acho que os Países Baixos é um local agradável para as empresas brasileiras. No momento, temos 35 empresas registadas nos Países Baixos. Temos grandes nomes como: BRASteMP, Petrobras, Sucos Continental, e Samarco. É como uma rua de mão dupla. Eu acho que as mais importantes empresas holandesas já estão no Brasil. Por exemplo: a Philips já está estabelecida lá há mais de 90 anos. Temos também a Shell e a AkzoNobel. Então, agora estamos prospectando um novo fluxo de empresas interessadas no Brasil. Por exemplo: empresas que têm tecnologia de ponta que pode ser usada para transferir conhecimento para o Brasil. Outro setor que também é muito interessante: as empresas de família com um volume de negócios com cerca de 300 milhões de euros. Há uma inclinação para procurar diversificar seus investimentos. E o Brasil ainda está com um monte de possibilidades. Acho que é um país interessante para se olhar com olhos de negócio; mas é claro, você precisa fazer bem a sua lição de casa para garantir resultados. DB – Finalmente, apesar de todos os argumentos econômicos, por que o Brasil? IS – Por que o Brasil? Eu acho que é um país rico em termos de minerais e de mercado consumidor. E eu acredito que sendo um dos países do BRIC, vale a pena dar uma olhada nele com olhos de negócio. DB – Muito obrigado pelo seu tempo, e nos vemos no próximo BND. IS – Nos vemos lá então. Obrigado.

issue no. 4 / 2015 SEP

SPORT

ONDERWEG NAAR RIO 2016 Brazilië doet zijn uiterste best om de 31e Olympische Spelen goed voor te bereiden.

Do Brasil Publicity deed de verslaggeving van het wk beachvolleybal in Nederland, vooral van de wedstrijden van Brazilië. en dat waren bijna perfecte dagen voor Brazilië in Nederland! Met zijn optreden op het wk bevestigde Brazilië zijn overheersing bij het beachvolleybal, door zowel bij de mannen als bij de vrouwen te winnen. In totaal deden er aan het wk 48 mannelijke en 48 vrouwelijke koppels mee, uit verschillende landen. Maar eigenlijk telde alleen Brazilië mee. Brazilië sloot zijn deelname aan het wk af met goud, zowel bij de mannen als bij de vrouwen. Het podium was bij de vrouwen, voor de eerste keer, zelfs 100% Braziliaans! Ágatha en Bárbara werden voor het eerst in hun carrière kampioen, door in de finale te winnen van Fernanda en Lima. In de strijd om de derde plaats wonnen Juliana en Maria elisa van het Duitse tweetal katrin Holtwick en Ilka Semmler. Na 54 minuten strijd in de finale bij de mannen, hadden Alison Cerutti en Bruno Schmidt vijf matchpoints verzameld en versloegen ze het Nederlandse duo Reinder Nummerdor en Christiaan varenhorst op het veld dat op de Hofvijver in Den Haag was gebouwd. Toen de Braziliaans Bruno Schmidt de beker ontving, zei hij euforisch: ‘Het geheim om te winnen was vertrouwen te houden tot het einde, weten dat we fouten konden voorkomen en de score verhogen’.

Brazilië doet zijn uiterste best om de 31e Olympische Spelen goed voor te bereiden. Het is nog een jaar tot aan de Olympische Spelen, en na deze geweldige Braziliaanse overwinning zal beachvolleybal één van de best voorbereide sporten zijn van de Spelen, die van 5 tot 21 augustus plaatsvinden in Rio de Janeiro. De directrice van het merk ‘Rio 2016’, Bete Lula, zei over het symbool van de spelen, de fakkel: ‘Het innovatieve ontwerp, dat geinspireerd is op de warmte van het Braziliaanse volk, heeft segmenten die bewegen, zichzelf verticaal vergroten, om de kleuren van Brazilië te laten zien, op het moment dat deze wordt overgedragen aan de volgende olympische fakkeldrager.’. De driehoekige vorm van de fakkel verwijst naar de drie Olympische waarden: uitmuntendheid, vriendschap en respect, terwijl het golven van zijn verschillende segmenten de inspanning van de atleten voorstelt’. De prijs van kaartjes kan variëren van 20 real (halve prijs) tot 4600 real (voor de openingsceremonie). De eerste periode van reserveringen loopt tot 30 april en in juni wordt er geloot wie de kaartjes krijgt in het geval de vraag groter is dan het aantal beschikbare kaarten. Acht weetjes over de toegangskaarten voor de Olympische Spelen in Rio in 2016: 1 - Wanneer begint de verkoop? De periode om je in te schrijven

by cristiane bueno

issue no. 4 / 2015 SEP

voor kaarten is begonnteleen op 31 maart 2015. 2 - Wat moet ik doen om een kaartje te kopen? Om een toegangskaart te kopen moet je je registreren op www.rio2016.com/ingressos. Dat kan van juli 2015 tot augustus 2016. Op die site staat een compleet schema met de dagen en tijden van elke wedstrijd. In eerste instantie worden de kaarten allen via internet verkocht. Betaling kan alleen met een Visacard. 3 - Ben je verzekerd van een kaartje als je je hebt ingeschreven? Of je echt een kaartje krijgt, hangt af van de vraag. Als er voor een bepaalde wedstrijd meer geïnteresseerden dan beschikbare kaarten zijn, verloot het Comité Rio 2016 de kaarten. 4 - Wat zijn de meest begeerde toegangskaarten? Het Organisatiecommittee Rio 2016 heeft van al zeker 350 duizend mensen inschrijvingen ontvangen voor minstens 7,5 miljoen kaartjes voor de Olympische Spelen. 5 - Hoeveel kost een toegangskaart? De prijs hangt vooral van twee factoren af: welke sport en wat voor een zitplaats, dus waar in het Olympisch stadion je zit. Een kaart voor een wedstrijd in de voorronde voor de Olympische Spelen is bijvoorbeeld goedkoper dan een kaartje voor de finale. 6 - Kan ik korting krijgen? Zestigplussers hebben recht op 50% korting op de prijs van alle toegangskaarten. Studenten en gehandicapten betalen half geld voor de goedkopere categorieën. Er zijn geen vrijkaarten. De goedkoopste kaart kost, met 50% korting, 20 real.

Brazilië sloot zijn deelname aan het wk af met goud, zowel bij de mannen als bij de vrouwen

Meer dan de helft van de kaarten wordt verkocht voor maximaal 70 real. 7 - Hoeveel kaarten mag ik kopen? Iedere ingeschreven toeschouwer mag vier tot zes kaarten kopen voor maximaal twintig verschillende wedstrijden. Bij de meest populaire evenementen, zoals de openingsceremonie en de finale van het volleybal, mag je maximaal vier kaarten kopen. Bij minder gewilde evenementen is het maximum zes. 8 - Zijn er andere mogelijkheden om een kaartje te kopen? De verkoop kent verschillende fasen. Wie bij de eerste loting geen kaartje heeft kunnen bemachtigen, heeft een nieuwe kans tussen juli en augustus van dit jaar. Net zoals in de eerste fase, hangt ook hier de verkoop af van de vraag en de loting. Overgebleven kaarten worden later verkocht via internet en bij kaartloketten. Hier geldt wel ‘wie het eerst komt, het eerst maalt’. Meest gewilde toegangskaarten 1- Volleybal De kaartjes voor volleybal gaan het hardst van allemaal op deze Olympische Spelen. De wedstrij-den worden gespeeld in de sporthal van Maracanãzinho. Van 6 tot 21 augustus is er elke dag een wedstrijd. 2 - Voetbal Het is de bedoeling dat de voetbalwedstrijden in zes steden worden gespeeld: Rio de Janeiro, São Paulo, Salvador, Brasilia, Belo Horizonte en Manaus. Het wedstrijdschema is nog niet rond omdat het nog niet zeker is of São Paulo meedoet. 3 - Zwemmen De zwemwedstrijden vinden plaats in het zwembad in het Olympisch park in Barra da Tijuca in Rio de Janeiro. 4 - Atletiek De Engenhão is de plek waar de atlethiekwedstrijden plaatsvinden, en wel van 12 tot en met 20 augustus, één dag voor het sluiten van de Olympische Spelen. 5 - Basketbal De basketbalwedstrijden worden gespeeld op twee velden in Rio, tussen 6 en 21 augustus. De selectiewedstrijden voor de vrouwen zijn in het Deodoro Park. De wedstrijden van de mannen zijn allemaal in het Olympische park in Barra. We zien elkaar in 2016! Voor meer informatie over toegangskaarten: ga naar www.rio2016.com/ingressos en schrijf je in.

issue no. 4 / 2015 SEP

SPORT

PORTUGUÊS

rumo ao rio 2016 A DO BRASIL PUBLICIDADE fez a cobertura de imprensa de divulgação deste campeonato, principalmente nos jogos do Brasil. Foram dias praticamente perfeitos para o Brasil na Holanda! O desempenho do Brasil na WK consolidou o seu domínio no vôlei de praia ao triunfar nas chaves masculina e feminina, que contou com 48 duplas femininas e 48 duplas masculinas de diversos países. Só deu Brasil! O Brasil encerrou sua participação no Mundial da Holanda com medalhas de ouro. O Brasil foi imbatível na chave feminina pois, pela primeira vez, o pódio do Mundial foi 100% brasileiro. Ágatha e Bárbara foram campeãs pela primeira vez em suas carreiras, coroando uma campanha perfeita com uma vitória sobre Fernanda e Lima na final. Na decisão do 3º. lugar, Juliana e Maria Elisa venceram as alemãs Katrin Holtwick e Ilka Semmler. Após 54 minutos de confronto na grande decisão masculina, Alison Cerutti e Bruno Schmidt salvaram cinco matchpoints e calaram a arena montada em Haia, ao venceram a dupla da casa formada por Reinder Nummerdor e Christiaan Varenhorst. O brasileiro Bruno Schmidt, após receber e erguer o troféu do Mundial na cerimônia de premiação, comentou euforicamente: “O segredo para ganhar foi manter a confiança até o fim, saber que podíamos evitar os erros e recuperar o placar’. O Brasil se prepara com seu melhor empenho para receber os XXXI Jogos Olímpicos. Há um ano dos Jogos Olímpicos, e após esta avaçaladora vitória brasileira, o vôlei de praia prova ser um dos esportes mais preparados para as Olimpíadas 2016 que acontecerá no Rio de Janeiro entre os dias 5 e 21 de agosto. A diretora da marca ‘Rio 2016’, Bete Lula, assim definiu sobre o símbolo dos jogos, a tocha olímpica, “O design inovador, que é inspirado pelo calor do povo brasileiro, apresenta segmentos móveis que se expandem verticalmente para revelar as cores do Brasil, quando a chama olímpica é passada de um portador da tocha para outro. A forma triangular da tocha faz alusão aos três valores olímpicos: excelência, amizade e respeito; enquanto o efeito de flutuação de seus diferentes segmentos representa o esforço dos atletas.’ 8 -DICAS PARA SABER ANTES DE COMPRAR SEU INGRESSO:

O preço dos bilhetes oscilará entre R$ 20 (com meia-entrada) e R$ 4.600 (cerimônia de abertura). A primeira fase de reservas foi até 30 de abril 2015; um sorteio foi realizado em junho para definir quem ficará com as entradas caso haja demanda superior à carga de bilhetes disponibilizada.

sorteio, quem não conseguir comprar uma entrada terá nova janela para solicitação de bilhetes até entre agosto deste ano. Assim como na etapa inicial, a distribuição dependerá da demanda e de sorteio. Futuramente, ingressos restantes serão vendidos por ordem de chegada na internet e em bilheterias.

1 - Quando será aberta a venda? O período para solicitação de ingressos começou em 31/03/2015 e vai até agosto de 2016. 2 - O que preciso fazer para comprar um ingresso? O torcedor deve acessar o www. rio2016.com/ingressos e se registrar. No site haverá uma tabela completa com dias e horários de cada competição. Inicialmente, a venda será feita exclusivamente pela internet. O pagamento só pode ser feito com cartões da bandeira Visa. 3 - A inscrição garante o ingresso? A confirmação da compra depende da demanda. Se houver mais interessados do que ingressos para um determinado evento, um sorteio será realizado pelo Comitê Rio-2016. 4 - Quais ingressos são os mais disputados? O Comitê Organizador Rio-2016 já recebeu inscrições de pelo menos 350 mil pessoas interessadas em comprar ao menos um dos 7,5 milhões de bilhetes da Olimpíada. 5 - Quanto custa um ingresso? O preço depende basicamente de dois fatores: o evento e a categoria do ingresso (que dependerá de seu posicionamento nas arenas olímpicas). Por exemplo, um ingresso para uma etapa preliminar de um torneio olímpico, é mais barato do que uma entrada para uma decisão. 6 - Posso pagar meia? Maiores de 60 anos têm direito a desconto de 50% no preço de todos os ingressos. Estudantes e pessoas com deficiência podem pagar metade em entradas de categorias mais barata. Não haverá qualquer gratuidade nos eventos da Olimpíada. O ingresso mais barato dos Jogos, já com desconto da meia-entrada, custará R$ 20. Mais da metade dos bilhetes serão vendidos por até R$ 70. 7 - Quantos ingressos posso comprar? Cada torcedor cadastrado poderá solicitar entre quatro e seis entradas para até 20 eventos olímpicos diferentes. Nos eventos mais concorridos, como a cerimônia de abertura e a final do vôlei, o limite é até quatro ingressos. Para os eventos menos disputados, está liberada a solicitação de seis entradas. 8 – Haverá outras chances de comprar ingressos? O programa de venda de ingressos terá várias fases. Depois do primeiro

INGRESSOS MAIS CONCORRIDOS

1º. Vôlei de quadra

Os ingressos do vôlei são os mais concorridos da Rio-2016. Os jogos acontecerão no ginásio do Maracanãzinho. As disputas começam no 6 de agosto e acontecem todos os dias, até o encerramento dos Jogos (dia 21).

2º. Futebol

Os jogos de futebol devem acontecer em seis cidades: Rio, São Paulo, Salvador, Brasília, Belo Horizonte e Manaus. A tabela do torneio ainda não está pronta porque a participação de São Paulo nos Jogos Olímpicos ainda está indefinida.

3º. Natação

As competições olímpicas de natação acontecerão no Centro de Esportes Aquático do Parque Olímpico, na Barra da Tijuca.

4º. Atletismo

O Engenhão será o local das competições de atletismo na Olimpíada de 2016. As disputam começam no dia 12 de agosto e irão até o dia 20, um dia antes do encerramento dos Jogos Olímpicos.

5º. Basquete

Os jogos de basquete acontecerão em duas arenas do Rio, entre o dia 6 e 21 de agosto. A fase preliminar do torneio feminino será disputada no Parque Olímpico de Deodoro. Os jogos masculinos acontecerão todos no Parque Olímpico da Barra.

Nos 2016!

encontramos

então

Mais informações sobre os ingressos acesse o site e faça seu registro: www.rio2016.com/ingressos

issue no. 4 / 2015 SEP

INTERVIEW

dE “BRAzILIAANSHEId“

VAN MARGÔ dALLA photo Camila Dalla

Margô Dalla: vol energie en dynamiek houdt ze nederland bezig met haar activiteiten en reportages over Europa.

Journaliste en fotografe Margô Dalla woont sinds zes jaar in Amsterdam en houdt zich bezig met de Braziliaanse cultuur in Nederland. Margô betovert met haar dynamiek, vrolijkheid, energie en sympathie. Ze werkte als journaliste bij verschillende media (radio, kranten en televisie) in vitória, Salvador, São Paulo, en New York. In Brasília was ze communicatieadviseur in het Nationaal Congres. In 2014 werd ze, als deelnemer aan de vrijwilligersorganisatie ‘bewonersraad van Nederland’ die verbonden is met het consulaat van Brazilië in Rotterdam, gekozen tot coördinator van de Cultuurtafel. Tijdens discussies over de uitvoering van de tafel, vergrootte ze het bereik daarvan, door een collectief te vormen van in Nederland wonende Brazilianen die zich bezig hielden met verschillende disciplines van cultuur, zoals literatuur, muziek, beeldende kunst enzovoort. Uit deze groep kwam Ricultura (Internationaal Cultuur Netwerk) voort, met het doel de groep internationaal uit te breiden. Met dit recent opgerichte collectief heeft ze talloze evenementen

by POLLYANE DOS REIS

Bloco Amsterdam É aqui. Carnaval de Manguinhos Vitória Espírito Santo

gepromoot, van kunstexposities tot uitgaven van boeken en muziekshows. In de zomer van 2015 werd ze uitgenodigd om coördinator van cultuur en diplomatieke relaties te worden van de in Nederland gevestigde stichting BRADUtCH. De kortgeleden opgerichte stichting heeft als doel het bevorderen en versterken van de culturele banden en handelsrelaties tussen Brazilië en Nederland. Zelfs met zoveel werk vindt ze nog tijd om de wereld rond te reizen en verschillende fotoseries te maken. Daarnaast schrijft ze op haar site margodalla.com over Brazilianen die succes hebben in het buitenland en publiceert ze interviews en reportages op verschillende media in Brazilië. De afgelopen jaren heeft ze internationale fotografie-exposities in Amsterdam gehad, met als thema ‘Pannen van Goiabeiras’, gesteund door de Braziliaanse ambassade in Nederland, en in Wenen, met als titel ‘Reis naar Brazilië’, met steun van de Braziliaanse ambassade in Oostenrijk. Dit jaar heeft ze een foto-installatie gemaakt; een paneel van vier meter met objecten van zo’n veertig fotografen in reliëf. Het onderwerp is ‘Brasilidade’, (‘Braziliaans zijn’ of

‘Braziliaansheid’) en het paneel bevat foto’s over eten, folklore, milieu; de verscheidenheid van Brazilië in al zijn aspecten. tijdens deze jaren in Nederland, waren we samen bij talloze evenementen terwijl we bezig waren met interviewen en de wereld het beste van Brazilië te laten zien. Margô Dalla is behalve een uitstekende professional ook een grote vriendin! In deze nieuwe editie van DO BRASIL kunnen we met trots aankondigen dat Margô onze uitnodiging heeft geaccepteerd om redacteur van de culturele agenda van Do Brasil Magazine te zijn.

PORTUGUÊS

A BRASILIDADE DE MARGÔ DALLA Vivendo há 6 anos em Amsterdã, a jornalista e fotógrafa capixaba Margô Dalla movimenta a Cultura Brasileira

issue no. 4 / 2015 SEP

photo Cristiane Bueno

photo Priscila Vivacqua

photo Pollyane dos Reis

LILIAN VIEIRA

‘RIETVELD CHAIR

DJAVAN

na Holanda e encanta com seu dinamismo, alegria, energia e simpatia. Como profissional de jornalismo, trabalhou em inúmeros veículos de comunicação-, rádios, jornais e televisões, em Vitória, Salvador, São Paulo, Nova York e por último em Brasília onde foi assessora de comunicação no Congresso Nacional. Integrante do Conselho de Cidadania dos Países Baixos (organização de voluntários e ligado ao Consulado Geral do Brasil em Roterdã) em 2014 foi eleita Coordenadora da Mesa de Cultura. Nas discussões sobre sua pasta, ampliou as atribuições da Mesa, criando um coletivo com as diversas disciplinas existentes na cultura, como literatura, música, artes plásticas, visuais etc... com brasileiros moradores da Holanda, e este grupo deu origem à RICULtURA - Rede Internacional de Cultura, com vistas a expandir internacionalmente o grupo.

Com este coletivo, recém criado, tem promovido e divulgado inúmeros eventos, desde exposições de arte, lançamento de livros e shows de música. No verão de 2015 foi convidada para ser Coordenadora Cultural e de Relações Diplomáticas da Fundação Bradutch sediada na Holanda. Dentre os objetivos da Fundação, recém fundada, o de promover e fortalecer relações de negócios e cultura entre o Brasil e a Holanda. Mesmo com tantas atribuições, ainda arranja tempo para viajar pelo mundo fazendo vários ensaios fotográficos e escreve em seu site margodalla.com sobre brasileiros que fazem sucesso no exterior, publica entrevistas e reportagens em veículos de comunicação no Brasil. Nos últimos anos, fez várias exposições internacionais de fotografias em Amsterdã

com o tema “Paneleiras de Goiabeiras’, patrocinadas pela Embaixada do Brasil na Holanda e em Viena/Áustria, intitulada “Passagem pelo Brasil’, com a chancela da Embaixada da Áustria. Este ano, 2015, fez uma foto/instalação, um painel de 4 metros com objetos em alto relevo e cerca de 40 fotografias sobre a “Brasilidade’-, fotos de culinária, folclore, meio ambiente... a diversidade brasileira em todos seus aspectos. Durante estes anos de Holanda, estivemos juntas em inúmeros eventos, divulgando, entrevistando e mostrando para o mundo o melhor do Brasil. Margô Dalla além de uma excelente profissional é uma grande amiga! Nesta nova edição da DO BRASIL podemos com orgulho anunciar que Margô aceitou nosso convite para ser editora da agenda cultural da DO BRASIL Magazine.

issue no. 4 / 2015 SEP

BUSINESS

APEX BRASIL:

NEDERLAND IS EEN

GROTE MARKT VOOR BRAZILIAANSE PRODUCTEN

by fabio mangia

“ONgEVEER 20.000 bEDRIjVEN IN bRazIlIË ExPORTEREN. DaT MOETEN ER MEER wORDEN” David Baroni Neto - President apex brasil

DB - Wat zijn de doelen van ApexBrazilië? De missie van Apex-Brazilië (het Braziliaans agentschap ter promotie van export en investeringen) is het concurrentievermogen van Braziliaanse bedrijven te versterken door ze internationaal te promoten en buitenlandse investeringen aan te trekken. In nauwe samenwerking met de private sector stimuleert het agentschap de export door Braziliaanse bedrijven en trekt het buitenlandse investeringen voor Brazilië aan. Om de export te stimuleren, organiseert APEX handelsmissies en zakenconferenties, helpt het Braziliaanse bedrijven deel te nemen aan grote internationale markten, draagt het bij aan bezoeken van buitenlandse kopers en opiniemakers om de Braziliaanse productiestructuur te leren kennen, en ondersteunt het andere bedrijfsorganisaties die ook als doel hebben het merk Brazilië te versterken en producten en diensten in het buitenland te verkopen. Wat betreft het aantrekken van directe buitenlandse investeringen, richt het agentschap zich op bedrijven die interesse hebben in het investeren in productie, zodat er werk gecreëerd wordt, en technologie ontwikkeld kan worden. DB - Hoe ondersteunt Apex bedrijven specifiek? De steun aan Braziliaanse bedrijven om te exporteren en investeringen aan te trekken doen we bijvoorbeeld met PeIeX (Programma ter uitbreiding van industriële export), dat zo’n 3400 bedrijven in 38 kerngebieden verspreid over het hele land bedient. PeIeX is een ondersteuningsprogramma dat

het concurrentievermogen en de exportcultuur van bedrijven, die net beginnen met handel in het buitenland, verstevigt door middel van verbeterd beheer en innovatieve technologieën. We hebben nog andere programma’s, zoals InterCom (Internationalisatie en concurrentievermogen) en Wereldpaspoort, een online platform met meer dan 1800 gebruikers in bijna 900 bedrijven. DB - Welke maatregelen zijn er genomen om bedrijven te internationaliseren? Ons Internationaliseringsprogramma helpt bedrijven die internationaal willen uitbreiden en ook bedrijven die al internationaal bezig zijn, maar die hun handelsmodel willen verbeteren. We bieden een scala aan technische oplossingen, aangepast aan de doelen en interesses van de klanten. Het programma heeft bedrijven geholpen het internationaliseringsproces te versnellen en de risico’s te verminderen, bijvoorbeeld door te helpen de kosten voor vestiging in het buitenland te berekenen en optimale handelsmodellen voor een bepaalde markt vast te stellen. We bieden ook continu individuele technische hulp waarbij we gebruik maken van een internationaliseringsmethodologie voor bedrijven. DB - Wat zijn op dit moment de grootste uitdagingen voor Apex-Brasil? De uitnodiging van de minister van Ontwikkeling, Industrie en Buitenlandse Handel, Armando Monteiro, om ApexBrasil op me te nemen, was een grote uitdaging. Het doel dat hij me stelde was het doen toenemen van de Braziliaanse export en zorgen dat het aantal bedrijven dat APEX helpt, toeneemt. Ik

denk dat dat kan. Eén van mijn eerste uitdagingen is te voldoen aan de noodzaak van snelheid van de private sector en het snel nemen van besluiten. Ik denk dat dat mogelijk is door te vereenvoudigen. Met eenvoud kun je meer snelheid bereiken. Dat wil ik gaan doen. Ons doel hier bij Apex-Brasil is op één lijn blijven met de strategische politiek van Brazilië en de MDIC. Wij zijn er voor promotie van export en om investeringen aan te trekken. We steunen de industrie bij het verbeteren van de productie. Ongeveer 20.000 bedrijven in Brazilië exporteren. Dat is niet veel voor de zevende economie van de wereld. We zijn er erg op gebrand om dat aantal omhoog te krijgen. We moeten het vooroordeel dat het vanwege bureaucratie moeilijk is om te exporteren, ontkrachten. Het is niet zo moeilijk als het lijkt. De ondernemer kan er zeker van zijn dat we managen en uitbreidingsplanen begeleiden op basis van efficiëntie. Ik ga mijn ervaring in de private sector gebruiken om meer snelheid in de projecten van APEX te krijgen en bij te dragen aan een sterkere benadering van de productieve sector. Ik geloof dat we vergroting van de export alleen kunnen verkrijgen door samen te werken. DB - Hoe is Brazilië gepromoot op de Expo in Milaan in 2014? Denkt ApexBrasil erover om aan een dergelijk evenement in Nederland deel te nemen? Apex-Brasil was op de laatste twee edities van de Universele Expositie verantwoordelijk voor de organisatie van het Braziliaanse paviljoen; in 2010 in Sjanghai en in 2014 in Milaan.

issue no. 4 / 2015 SEP

PAVILHÃO BRASIL APEX- BRASIL EXPO MILAAN 2015

David Baroni Neto President Apex Brasil

We waren verantwoordelijk voor de bouw, de inhoud en het programma in het paviljoen, maar ook voor het onderhoud gedurende de zes maanden die het evenement duurde. Bij de Expo in Milaan werkten we met het thema ‘De wereld voeden met oplossingen’, waarbij we in het paviljoen lieten zien dat Brazilië een grote producent en exporteur van voedingsmiddelen is. Dat is het gevolg van investeringen in onderzoek, technologie en innovatie, waarbij we een balans zoeken tussen hoge productiviteit en natuurbehoud. Als de Expo ooit in Nederland wordt gehouden, doen we zeker weer mee. DB - Is er interesse om de handelsrelaties met Nederland uit te breiden? Welke sectoren van de Braziliaanse economie hebben de meeste kans om zich uit te breiden op de Nederlandse markt? Ja, we hebben interesse om de relaties met Nederland uit te breiden, want het is een grote markt voor onze exportproducten. Al meer dan tien jaar staat Nederland op de vierde plaats van Braziliaanse exportproducten. In 2014 vertegenwoordigden de handelsstromen tussen de twee landen een waarde van meer dan 16 miljard dollar. De export van Brazilië naar Nederland bedraagt 13 miljard dollar en Nederland exporteert voor 3 miljard dollar naar Brazilië. Dat levert Brazilië dus een exportoverschot van 10 miljard dollar op. De belangrijkste exportproducten van Brazilië zijn dierenvoeding (14,7 %), minerale brandstoffen en bitumineuse materialen (12,9%), ertsen (8,6%), oliehoudende zaden en vruchten (8,0%), houtpulp en papier en karton voor de re-

cycling (7,0%). De belangrijkste kansen voor Braziliaanse producten zijn te vinden bij de voedingsmiddelen, dranken en landbouwproducten, bijvoorbeeld geraffineerde suiker, fruit zoals banaan, meloen, limoen, kastanje, cashewnoten, cacaopoeder, rundvlees en gevogelte. Er zijn ook kansen voor producten voor de huizenbouw, bepaalde chemische producten en halffabricaten van ijzer en staal DB - Brazilië is een landbouwgigant, maar hoe ziet de toekomst voor de duurzame landbouw eruit? Dat is precies één van de punten waar we het op de expo Milaan over hadden, zowel door middel van presentatie in het Braziliaanse paviljoen als op de evenementen die we organiseren. We hebben al verschillende workshops en debatten gehad over de strijd tegen honger en over het belang van rietsuiker om de wereld te voorzien van duurzame voeding en energie. We hebben al gesproken over oplossingen voor de internationale handel in voedingsmiddelen. We hebben, in samenwerking met SebraE, laten zien hoe kleine bedrijven zich met internationale handel kunnen bezighouden en in september hebben we een belangrijke workshop over het thema duurzaamheid. Al onze activiteiten op de expo Milaan lieten zien dat het mogelijk is dat Brazilië, momenteel nummer vijf op de wereldranglijst van voedselexporteurs, door innovatie en geavanceerde technologieën die wij in Brazilië al decennia gebruiken, zijn productie vergroot om aan de groeiende vraag te voldoen, maar tegelijk zijn milieu beschermt.

DB - U zei eerder dat van de zestien miljoen Braziliaanse bedrijven er maar twintigduizend exporteren. Hoe kan dat veranderen? Het aantal exporterende bedrijven stagneert al tien jaar rond twintigduizend. Maar door de actviteiten van Apex-Brasil is dat aantal sinds 2011 wel gestegen, dankzij onze activiteiten op het gebied van informatieversterking, de versterking van concurrentievermogen, het faciliteren van en toegang geven tot markten. Ons resultaat in termen van export is positief. In 2014 exporteerden de bedrijven die Apex-Brasil had geholpen voor 62 miljard dollar, wat 28% van het totale volume geëxporteerd uit Brazilië betekent. Meer dan tienduizend bedrijven die APEX geholpen heeft, bereiken samen 200 markten over de hele wereld. Bovendien kenden de bedrijven die APEX hielp een groei van 33,8%. De bedrijven die we niet hielpen, krompen 7%. Dat betekent dat het mogelijk is om, met de hulp die wij bieden, succes te hebben op de internationale markt. We moeten het vooroordeel dat het moeilijk is om te exporteren, ontkrachten. Het is niet zo moeilijk als het lijkt. Ons doel is om bedrijven die exporteren te stimuleren meer te exporteren, bedrijven die gestopt zijn te exporteren terug te brengen naar de internationale markt en bedrijven die nog niet exporteren voor te bereiden om daar wel mee te beginnen. Dat doen we op verschillende manieren: onder andere door informatie, handelsconferenties, deelname aan grote evenementen en door bedrijfsinformatie beschikbaar te stellen.

issue no. 4 / 2015 SEP

BUSINESS

PORTUGUÊS

APEX BRASIL: A HOLANDA É UM GRANDE MERCADO PARA O PRODUTO BRASILEIRO. Em entrevista exclusiva o novo presidente da Apex Brasil, Sr. DAVID BARIONI NETO, fala à DO BRASIL sobre os objetivos desta Agência. DB - Quais são os objetivos da Apex-Brasil? DBN - A missão da Apex-Brasil (Agência Brasileira de Promoção de Exportações e Investimentos) é desenvolver a competitividade das empresas brasileiras, promovendo a internacionalização dos seus negócios e a atração de investimentos estrangeiros diretos. Em estreita parceria com o setor privado, a Agência atua no sentido de promover as exportações das empresas brasileiras e atrair investimentos estrangeiros para o Brasil. Para promover as exportações, a Agência realiza missões prospectivas e comerciais, rodadas de negócios, apoio à participação de empresas brasileiras em grandes feiras internacionais, visitas de compradores estrangeiros e formadores de opinião para conhecer a estrutura produtiva brasileira, entre outras plataformas de negócios que também têm por objetivo fortalecer a marca Brasil e valorizar os produtos e serviços brasileiros no exterior. Em relação à atração de investimentos estrangeiros diretos (IeD), a Agência atende empresas interessa-

das em estabelecer operações e investimentos produtivos no país, com o viés da geração de trabalho ou da transferência e geração de tecnologia. DB - Como a Apex capacita as empresas especificamente? DBN - A capacitação das empresas brasileiras para exportar e atrair investimentos se dá por meio de ações como o PeIeX (Programa de extensão Industrial exportadora), que atende cerca de 3400 empresas em 38 núcleos operacionais espalhados pelo país. O PeIeX é um programa de capacitação que promove a competitividade e a cultura exportadora das empresas iniciantes no comércio exterior, por meio de melhorias gerenciais e inovações tecnológicas. Temos outras ações como os programas Inter-Com (Internacionalização e Competitividade) e Passaporte para o Mundo, uma plataforma online que tem mais de 1.800 usuários em quase 900 empresas. DB - Quais medidas são tomadas para internacionalizar as empresas? DBN - Nosso Programa de Internacionalização atende empresas que buscam se expandir internacionalmente e também aquelas já internacionalizadas, mas interessadas em ampliar ou otimizar seu modelo de atuação global. Oferecemos um conjunto de soluções técnicas, customizadas de acordo com os objetivos e interesses dos clientes. O programa tem auxiliado empresas a acelerar o processo de internacionalização e reduzir riscos, ajudando por exemplo a identificar custos para instalação no exterior e

modelos de negócios ideais para o mercado selecionado. Ainda prestamos atendimento técnico contínuo, individual e customizado utilizando metodologia de internacionalização de empresas. DB - Quais são os maiores desafios da Apex-Brasil hoje? DBN - O convite para assumir a Apex-Brasil, feito pelo Ministro do Desenvolvimento, Indústria e Comércio Exterior, Armando Monteiro, representou um grande desafio. A meta que ele me colocou é incrementar as exportações brasileiras e ampliar o número de empresas atendidas pela Agência. E acredito que isso é possível. Um dos meus principais desafios será conciliar a necessidade de rapidez do setor privado e ter decisões mais ágeis. Creio que isso seja possível na medida em que procuramos simplificar. A simplicidade ajuda a ganhar agilidade e rapidez. E é isso que pretendo fazer. Nossa meta aqui na Apex-Brasil é manter um alinhamento absoluto com a política estratégica do Brasil e do MDIC. Somos uma ferramenta de promoção das exportações e atração de investimentos. Em um curto espaço de tempo, vamos atuar na capacitação da indústria e na otimização da produção. Apenas 20 mil empresas exportam no Brasil. Isso é pouco para a sétima economia do mundo. Teremos um foco extremo na ampliação desse número. Temos que desfazer a imagem preconcebida de que é difícil e burocrático exportar. Não é tão complexo quanto parece. O empresário pode estar certo que teremos uma gestão calcada na eficiência e com uma ideia expan-

sionista. Vou usar a minha experiência no setor privado para imprimir maior agilidade nas ações e nos projetos da Agência e contribuir para uma aproximação mais forte com o setor produtivo. Acredito que só conseguiremos aumentar as exportações com um trabalho conjunto. DB - Como o Brasil foi promovido na Expo Milão 2015? A Apex-Brasil consideraria participar de um evento similar na Holanda? DBN - Por determinação da Presidência da República, a Apex-Brasil foi responsável pela organização do Pavilhão do Brasil nas duas últimas edições da exposição Universal: em 2010 em Xangai, China; e em 2014 em Milão, Itália. Fomos responsáveis por construir, organizar o conteúdo e a programação do Pavilhão, bem como por sua manutenção ao longo dos seis meses de duração do evento. Na expo Milão, trabalhamos o tema ‘Alimentando o Mundo com Soluções’, mostrando no Pavilhão que o Brasil é um grande produtor e exportador de alimentos, resultado de investimentos em pesquisa, tecnologia e inovação, conciliando alta produtividade com preservação do meio ambiente. Com certeza, participaríamos novamente se o evento ocorresse na Holanda. DB - Há interesse em expandir relações comerciais na Holanda? Quais setores da economia brasileira teriam maior perspectiva de expansão no mercado holandês? DBN - Sim, temos interesse em expandir as relações com Holanda, que é um grande mercado para nossas expor-

issue no. 4 / 2015 SEP

tações. Por mais de 10 anos, os Países Baixos têm sido o 4o destino das exportações brasileiras. Em 2014, os fluxos comerciais entre os dois países alcançaram mais de US$ 16 bilhões. As exportações brasileiras para o mercado holandês somaram US$ 13 bilhões em 2014 e os fluxos de importações somaram US$ 3 bilhões, resultando em saldo comercial superavitário em favor do Brasil de US$ 10 bilhões. As principais exportações brasileiras foram alimentos para animais (14,74% do total); Combustíveis minerais e matérias betuminosas (12,89%); minérios (8,6%), sementes e frutos oleaginosos (8,01%); Pastas de madeira e papel ou cartão para reciclar (6,95%), entre outros. As principais oportunidades para os produtos brasileiros encontram-se entre os alimentos, bebidas e produtos do agronegócio, a exemplo do açúcar refinado, frutas como banana, melão, e limão, castanha de caju, cacau em pó, e as carnes de aves e bovinos. Também há oportunidades para produtos dos setores de casa e construção civil, alguns produtos químicos e semi manufaturados de ferro ou aço. DB - O senhor mencionou uma vez que das 16 milhões de empresas brasileiras somente 20 mil exportam. Como mudar esse cenário? DBN - O número de exportadoras no Brasil está estagnado em torno das 20 mil nos últimos 10 anos. Mas dentro das atividades da Apex-Brasil, o número de exportadoras apoiadas cresce consistentemente desde 2011, graças às nossas ações de capacitação, promoção de competitividade, facilitação e acesso a

mercados. Nosso resultado em termos de exportações também é positivo. Em 2014 as empresas apoiadas pela Apex-Brasil exportaram 62 bilhões de dólares, o que representa 28% do volume total exportado pelo Brasil. São mais de 10.000 empresas apoiadas pela Agência que, juntas, acessam 200 mercados ao redor do mundo. E mais. As empresas apoiadas pela ApexBrasil tiveram um crescimento de 33,8%. As não apoiadas tiveram uma redução de 7%. Isso significa que com a orientação e o apoio que nós oferecemos é possível ter sucesso no mercado internacional. Como eu disse anteriormente, estamos alinhados com o MDIC e com a estratégia do Plano Nacional de Exportações e estamos trabalhando para reverter esse cenário. Temos que desfazer a imagem preconcebida de que é difícil e burocrático exportar. Não é tão complexo quanto parece. Nosso objetivo é estimular as empresas exportadoras a exportar mais; as que pararam de exportar a retornar ao mercado internacional; e preparar as que ainda não exportam para iniciar o processo. Isso está sendo feito de diversas formas: programas de capacitação, encontros de negócios, participação em grandes eventos e inteligência comercial, entre outros serviços que oferecemos.

issue no. 4 / 2015 SEP

CUISINE

tropische garnalensalade

cuisine

by eliana arp

( voor twee porties )

PORTUGUÊS

SALADA TROPICAL DE CAMARÃO PARA O MOLHO

1/4 xícara de vinagre de arroz - 2 colheres de sopa de açúcar - 1 colher de sopa de raspa de gengibre fresco - 1 dente de alho finamente ralado - 1 colher de sopa de molho de soja - 2 colheres de chá de pasta de wasabi - 1/4 xícara de óleo de canola - Sal e pimenta a gosto

Di Leonardo tOH! Friulano 2012 uit Friuli (€ 9,30 Les Généreux) past er uitstekend bij. De wijn heeft een volle, rijpe smaak, met peer, exotisch fruit, vanille, boter en een likje honing.

Para a SaLaDa:

INGREDIËNTEN:

BEREIDEN:

Voor de dressing: - 1/4 kopje rijstazijn - 2 opscheplepels suiker - 1 opscheplepel fijngeraspte verse gember - 1 teentje knoflook, fijngeraspt - 1 opscheplepel sojasaus - 2 theelepels kant-en-klare wasabipasta - 1/3 kopje koolzaadolie - Peper en zout naar smaak

VOOr De DreSSiNg: Meng alle ingrediënten, maar voeg de olie als laatste toe. Proef of er voldoende peper, zout en wasabi in zit. De dressing kan van tevoren worden gemaakt. Roer in dat geval de ingrediënten kort voor gebruik nog een keer door.

- 450 grs. camarão descascados e limpos - 1 colher de chá de cominho em pó - Sal e pimenta - Óleo de oliva - Suco de um limão - 5 xícaras de rúcula bebê (ou verde à escolha) - 1 manga descascada e cortada - 1/4 xícara de cebola roxa em fatias finas - 1 abacate descascado, cortado e regado com suco de limão

VOOr De SaLaDe:

COMO FaZer O MOLHO:

Voor de salade: - 450 gram garnalen, gepeld en ontdaan van darmkanaal - 1 theelepel komijnpoeder - Zout en peper - Olijfolie - Sap van 1 limoen - 5 kopjes rucola - 1 mango, geschild en in plakjes gesneden - 1/4 kopje fijngesneden rode ui - 1 avogado, geschild, in plakjes gesneden en besprenkeld met limoensap

Verhit een koekepan met anti-aanbaklaag op middelhoog vuur. Kruid de garnalen met komijn, zout en peper. Doe een beetje olie in de pan en voeg de garnalen toe. Bak 1-2 minuten tot ze roze worden en de staart begint te krullen. Haal de pan van het vuur en voeg limoensap toe. verdeel intussen de andere ingrediënten van de salade over twee schaaltjes en besprenkel met de gemberdressing. Leg de warme garnalen erop en serveer.

bom apetite!

Misture todos os ingredientes deixando o óleo por último. Prove para ver se precisa de mais sal ou pimenta. Pode ser feito com antecedência e guardado na geladeira. Misture novamente antes de servir.

COMO FaZer a SaLaDa:

Pré-aqueça uma frigideira antiaderente em fogo médio. Tempere o camarão com o cominho, sal e pimenta. Adicione um fiozinho de azeite na frigideira e adicione o camarão. Cozinhe-o por 1-2 minutos, até atingir a coloração rosa e as caudas começarem a enrolar. Retire do fogo e adicione o suco de limão. Enquanto isso, prepare os outros ingredientes para a salada e misture com o molho de gengibre. Cubra com o camarão quente e sirva.

issue no. 4 / 2015 SEP

INTERVIEW

LAURA FYGI VIERT

25 JAAR SOLO Ik zie mezelf niet als jazz-zangeres, Ik ben meer een verhalenteller!

Laura Fygi, internationaal bekende jazz-zangeres, ontving DO BRASIL in haar huis, en vertelde ons over haar carrière als solo-artiest, die dit jaar al 25 jaar duurt. Zelf zegt ze: ‘Dat moet gevierd worden!’, en daar zijn wij het helemaal mee eens. Haar liefde voor Braziliaanse muziek begon al toen ze kind was en vaak met haar ouders naar het carnaval in Rio ging. LaUra FYgi: Ik heb al meerdere keren in Brazilië opgetreden. Dat komt door mijn derde cd, The lady wants to know, uit 1994. Dat was een Braziliaans getint ritme, waar ik voor het eerst ook in het Portugees gezongen heb. Dat sloeg erg aan, en die cd is goed ontvangen daar. En dan wordt er gevraagd of je wilt komen optreden. Zo ben ik langzaamaan Brazilië in gekomen. Eén van de eerste concerten was in São Paulo, in de Olimpia. Dat was voor mij een beetje nieuw. Het is geen echt theater; er staan heel veel tafels in. Het Braziliaanse publiek is erg uitgesproken, heel temperamentvol, waar ik erg van houd hoor. Latino’s laten hun gevoel spreken. Ik heb ook gemerkt dat Braziliaanse vrouwen heel jaloers zijn, héél jaloers. Ik heb een act waarin ik zogenaamd een man verleid. Dan ga ik op zijn schoot zitten. En één keer, toen zat zijn vriendin achter mij, en toen pakte ze me bij mijn haar! Maar wat ik fantastisch vind van dat soort landen: er is muziek; overal! en altijd! Of je nou op een plein loopt, of in een cafeetje, er is muziek. Mijn connectie met Brazilië was er al veel eerder, want ik heb als kind in Uruguay gewoond. Met carnaval gingen mijn ouders en ik altijd naar Rio. Als je in Uruguay de radio aanzet, dan krijg je Braziliaanse muziek. Ik was altijd al muzikaal. Muziek was gewoon mijn grootste passie. Ik was altijd aan het zingen, of aan het dansen. Er zijn meisjes, die stewardess willen worden, of verpleegster. Maar ik wilde alleen maar showbizz. De invloed van mijn egyptische moeder is vooral dat zij heel veel muziek opzette. Ook oude muziek uit oude films, Ginger Roger, Franse muziek, Spaanse muziek, Michel Legrand. Mijn moeder was gek van Michel Legrand, die draaide dat altijd, dus ik kende alle nummers. Ze heeft mijn hele solo-carrière niet meegemaakt, ze heeft mijn kinderen ook niet meegemaakt. Dat vind ik echt heel jammer. Voordat ze trouwde, was ze buikdanseres. Ze heeft mij ook leren buikdansen. Maar toen ze mijn vader ontmoette, die directeur van Philips was, moest zij stoppen met dansen. Dat kon niet, in die tijd zeker al niet, dat was minderwaardig. Dus moest ze alles wegdoen. Alle kostuums, alle muziek, alles. Maar één kostuum heeft ze verstopt. En die heeft ze aan mij gegeven. Die moet nu zeventig jaar oud zijn. Elk van mijn veertien cd’s is eigenlijk een gedeelte uit mijn

by POLLYANE DOS REIS

leven. Het is altijd een herinnering. Turn out the lamp light zijn herinneringen uit mijn tienertijd, waarin ik naar discotheken ging. Ook The lady wants to know is een herinnering aan dat gevoel dat ik mee heb gekregen als kind; het Braziliaanse gevoel; de bossa. Mijn favoriete Braziliaanse artiest is Gal Costa. Ze heeft zo een fluwelen stem. Ik denk dat onze stemmen ook heel mooi bij elkaar zouden passen. Net wat ik heb met Ella Fitzgerald, dat heb ik met Gal Costa. Ja, en João Gilberto vind ik ook heerlijk om te luisteren. Als ik kies welke muziek ik wil spelen, luister ik eerst naar de composities. De tekst versta ik niet, dus ik ga uit van de warmte die uitstraalt van de compositie, de melodie. Daarna wil ik wel weten waar het over gaat. Want ook al is het een hele mooie compositie; als de tekst niks is, dan ga ik het niet doen. Ik hou niet van liedjes die zomaar rijmen. De mooiste verhalen vind ik verhalen die mij ook zijn overkomen. Dan kan ik het vertellen, op mijn manier. Dit jaar is mijn jubileum: 25 jaar solo-carrière. Dat moet gevierd worden! En daarvoor heb ik dubbel cd gemaakt. Op cd1 staan 20 nummers die uitsluitend door mijn fans over de hele wereld zijn uitgekozen. Op cd2 staan 12 stukken die nooit eerder zijn uitgebracht maar door de jaren heen wel opgenomen zijn. Op Facebook vragen veel Brazilianen wanneer ik weer naar Brazilië. Ik weet het niet. We hebben geen contact meer met de mensen die ons destijds hebben gepromoot. en zonder promotor een concert geven heeft geen zin. Dus: als je een promotor weet, dan kom ik wel!

PORTUGUÊS

LAURA FYGI COMEMORA 25 ANOS DE CARREIRA SOLO Laura Fygi, jazzista conhecida internacionalmente, recebeu a DO BRASIL em sua casa para nos contar um pouquinho sobre os seus 25 anos de carreira solo completada este ano de 2015. Como ela mesma diz, “isto deve ser comemorado’ e concordamos plenamente. Sua paixão pela música popular brasileira começou desde a infância, quando, junto com seus pais, frenquetava carnavais no Rio de Janeiro. LaUra FYgi: Já fiz vários show no Brasil, por causa do meu terceiro CD, The lady wants to know, lançado em 1994 tinha um ritmo brasileiro onde cantei português pela primeira vez. Gostei muito e o CD foi muito bem recebido e aí te perguntam se você quer fazer shows. E foi assim que eu, aos poucos, entrei no Brasil. Um dos primeiros concertos foi em São Paulo no Olímpia,

issue no. 4 / 2015 SEP

Bar Garota de Ipanema, Rio de Janeiro, 1998

“Não me considero uma cantora de jazz, sou mais uma contadora de histórias’

que não é exatamente um teatro, lá tinha muitas mesas. Tudo era um pouco novo para mim. O público brasileiro é um público aberto e apaixonado, e isto eu gosto muito. Os latinos expressam os seus sentimentos. Eu também notei que as mulheres brasileiras são muito ciumentas, muito. Tenho uma parte no show onde interpreto a música seduzindo um homem e sentome em seu colo. Certa vez, a namorada de um deles foi atrás de mim e puxou meu cabelo. Mas o que mais acho fantástico é o fato de ter música em todos os lugares e o tempo todo! Há música independentemente se você caminha numa praça ou num barzinho. Minha conecção com o Brasil começou muito cedo, porque quando criança vivi no Uruguai. Meus pais e eu fomos diversas vezes ao carnaval do Rio de Janeiro. E no Uruguai todas as vezes que ligava o rádio ouvia música brasileira. Sempre fui muito musical. Música sempre foi minha grande paixão. Sempre cantei e dancei. Existia moças que queria se tornar aeromoças ou enfermeiras; mas sempre quis o showbizz. A grande influência da música egípcia em mim é devido à minha mãe, que era egípcia e louca por música; também apaixonada por filmes antigos como, Ginger Roger e músicas espanhola e francesa. Minha mãe era totalmente louca pela música de Michel Legrand e o ouvia o tempo todo; por isso sei todas as suas músicas. Infelizmente ela morreu sem ter tido a chance de participar de minha carreira assim como ver os netos crescerem - o que acho uma grande pena. Antes de minha mãe se casar, ela era dançarina de dança do ventre, e me ensinou também a dançar; mas quando co-

nheceu meu pai, que era diretor da Philips, ela teve que parar devido as pressões decorrentes do elevado cargo profissional que o marido exercia. Minha mãe se desfez absolutamente de tudo, roupas, fantasias, músicas, tudo; mas escondeu uma fantasia que guardou por anos para mim; hoje, tal fantasia tem mais de 70 anos. Cada um dos meus 14 CD’S é uma parte de minha vida. Há sempre uma memória. Do Turn out the lamp light, me lembro da minha adolecência e de meus tempos de discoteca. Já o The Lady Wants to Know, me faz lembrar de meus tempos de infância, do sentimento brasileiro e da bossa. Minha cantora brasileira favorita é a Gal Costa. Ela tem uma voz de veludo! Acho que nossas vozes poderiam combinar, da mesma forma penso em relação a voz de Ella Fitzgerald. Claro, João Gilberto também adoro e escuto muito! Quando escolho que tipo de música cantarei, deixo-me levar pela melodia; o texto não é prioridade, só me preocupo com ele depois. A melodia pode ser linda mas se a letra não for, desisto da canção. Não gosto de canções com muitas rimas. As canções que mais acho bonitas são aquelas que contam histórias que também aconteceram comigo; esta identificação me permite cantá-las com um toque muito pessoal. Este ano, comemoro minhas bodas de prata, 25 anos de minha carreira solo. Isto tem que ser comemorado e eu o fiz gravando uma coletânia de 2 CD’s. O primeiro CD contém 20 canções que foram escolhidas pelos meus fãns de todo o mundo. O segundo são canções que foram gravadas nestes 25 anos. Na minha página do Facebook muitos brasileiros perguntam quando acontecerá o meu retorno ao Brasil, e isto eu realmente não sei. Perdemos o contato com o produtor e sem um não há concerto. Por isso, assim que eu tiver um produtor por lá, certamente retorno ao Brasil.

issue no. 4 / 2015 SEP

“share” je leven en je sexualiteit

by MARGÔ DALLA

20 JAAR GAY PRIDE AMSTERDAM

Het thema van de Amsterdam Gay Pride 2015 was ‘delen’ (share). ‘Delen is vermenigvuldigen! Gedeelde vreugd is dubbele vreugd en dat geldt ook op het gebied van de liefde’, zeggen de organisatoren over het thema van dit jaar. Tachtig boten, waaronder van het Ministerie van Defensie, Veiligheid en Justitie, en van politieke partijen, voeren door de grachten en de Amstel om diversiteit te vieren en te laten zien hoe breed de gemeenschap van homo’s, lesbiennes, bisexuelen, travestieten en transsexuelen in Nederland en de rest van de wereld is. In twintig jaar is de Gay Pride een populair feest geworden. De stad Amsterdam is de winnende kandidaat om de Europride 2016 te organiseren, zo hebben directeuren van alle Gay Prides van Europa beslist. De directeur van de Amsterdamse organisatie, Lucien Spee, zegt: ‘Amsterdam is de echte homohoofdstad van Europa. Iedereen doet mee en in de hele stad waren er activiteiten.’ Het idee is om van negen naar vijftien dagen van festiviteiten, debatten en verbroedering te gaan’. Geholpen door de politieke partij D66 wordt de Europride 2016 volgend jaar tijdens de Gay Pride in Amsterdam gehouden. Op de zonovergoten dag van de botenparade laten de boten boodschappen van vrede, harmonie, broederschap zien, en vooral van de noodzaak om de wereld op een duurzame manier te delen, met respect voor verschillen in generatie, ras, land enzovoort. Thema’s zoals vluchtelingen, dakloze jongeren, emancipatie in andere delen van de wereld passeerden de revue en lieten aan de 600.000 mensen die samengepakt op de bruggen en straten van Amsterdam stonden, zien wat het is om vrij te zijn en zich te kunnen uitspreken. Door de jaren heen is de Gay Pride een feest geworden voor buitenlanders en Nederlanders die meer vrijheid hadden op het gebied van sexuele oriëntatie, in de strijd tegen discriminatie

en uitsluiting van LGBT. Maar tegelijk staat de acceptatie van diversiteit in veel gemeenschappen nog in de kinderschoenen. Een minderheid heeft zijn plek veroverd en huwelijken tussen mensen van hetzelfde geslacht zijn in steeds meer landen mogelijk, maar homosexualiteit wordt in tachtig landen nog steeds gezien als misdaad. Homo’s in Iran, Afghanistan, Irak, Rusland en Oeganda hebben nog altijd een zware tijd. Vluchten is vaak de beste optie, maar als ze dan aankomen in een ander land, bijvoorbeeld Nederland, worden ze door hun eigen landgenoten alsnog uitgesloten en gediscrimineerd. Volgens Ilias Mahtab, leider van de vluchtelingenboot (één van de belangrijkste van de Gay Parade) staat acceptatie van sexuele diversiteit door vluchtelingen nog aan het begin, en de steun van heterosexuele jongeren aan deze groep is van groot belang om zich geaccepteerd en thuis te voelen. Meer dan 150 LGBT-vluchtelingen hebben zich ingeschreven om mee te varen op de boot, wat een idee geeft van de omvang van het probleem. Tijdens de vaartocht hadden sommige vluchtelingen maskers op, uit angst voor wraak. Taboes zijn er om doorbroken te worden en deze discussie begint bij de familie. Boten die prijzen wonnen In de jury van de Amsterdam Gay Pride zaten journalisten Cornald Maas, Rik van de Westelaken en Margriet van der Linden, mode-ontwerper Bas koster en de voorzitter LGBT van de Gay Pride Amsterdam Irene Hemelaar, die de tachtig boten beoordeelde. De prijs voor de beste boodschap was voor de boot van COC Nederland: ‘het is tijd voor acceptatie van de liefde tussen mensen van hetzelfde geslacht’. Op de boot ging een enorme lift in de kleuren van de regenboog omhoog

issue no. 4 / 2015 SEP

met afwisselend twee vurig zoenende mannen óf vrouwen, als een hommage aan de kus. Poz & Proud ontving de eerste prijs voor de uitbeelding van het thema ‘delen’. Het is al de vierde keer dat DO BRASIL meedoet met de Gay Pride Amsterdam en we kunnen vaststellen dat de feesten zichzelf elk jaar overtreffen. Laat 2016 maar komen. Wij zijn er klaar voor!

PORTUGUÊS

“COMPARTILHE’ SUA VIDA E SUA SEXUALIDADE O tema da Amsterdam Gay Pride 2015 foi Compartilhar (Share). ‘Sharing é se multiplicar! Alegria compartilhada é alegria dupla e isso também inclui o campo do amor’, disseram os organizadores sobre o tema deste ano. Oitenta barcos, entre eles, os dos Ministério da Defesa, Segurança e Justiça e de partidos políticos, desfilaram pelos principais canais e rio de Amsterdã saudando a diversidade e mostrando como é ampla a comunidade de gays, lésbicas, bissexuais, travestis e transexuais nos Países Baixos e no mundo. Os barcos decorados com diferentes motivos, fantasias e inscrições com DJ’s famosos animavam a parada. No programa, atividades culturais, sociais e esportivas que aconteceram

nas ruas da cidade com cerca de 160 entre grandes e pequenos eventos. Em vinte anos, o Orgulho Gay tornou-se uma festa popular e a cidade de Amsterdã sediará a Europride 2016. O diretor da organização em Amsterdã, Lucien Spee disse: “Amsterdã é a verdadeira capital gay da Europa. Todo mundo participa e a cidade inteira se envolve no programa e atividades.’. A ideia é aumentar de 9 para 15 dias de festividades, debates e confraternização. Apoiada pelo partido político D66, a Europride 2016 será realizada em Amsterdã durante o Orgulho Gay do próximo ano. O público que geralmente participa do movimento, dita as políticas para o setor e tem mais compromisso com a luta pelos direitos humanos da comunidade LGBT. A escolha, unanimidade entre os participantes, aconteceu na cidade de Vilnius, capital da Lituânia. O Europride foi realizado pela primeira vez em 1992, em Londres e em 1994, Amsterdã organizou a reunião. No ensolarado dia da Parada no Canal, temas como refugiados, jovens sem-teto, emancipação em outras partes do mundo vieram a tona e mostraram para cerca de 600.000 mil pessoas debruçadas sobre as pontes, canais e ruas de Amsterdã o que é ser livre e poder se expressar. Um exemplo a ser seguido por outras comunidades LGBT (lésbicas, gays, bissexuais e transgêneros) que ainda lutam por respeito e reconhecimento. Uma festa pública onde todos participam sem pagar por qualquer ingresso.

Ao longo dos anos, o Orgulho Gay tornou-se uma festa para estrangeiros e cidadãos holandeses, que tiveram mais liberdade de orientação sexual, na luta contra a discriminação e a exclusão de LGBT; no entanto, em inúmeras comunidades a aceitação da diversidade ainda está no início. As minorias têm conquistado seu lugar e o casamento entre pessoas do mesmo sexo tem avançado, mas a homossexualidade ainda é considerada um crime em cerca de 80 países. Os tempos ainda são difíceis no Irã, Afeganistão, Iraque, Rússia e Uganda. Fugir muitas vezes é a melhor opção mas quando chegam em outros países, como por exemplo à Holanda, são excluídos e discriminados pelos próprios compatriotas. De acordo com Ilias Mahtab, líder do barco dos refugiados (um dos mais importantes da Parada Gay), a aceitação da diversidade sexual entre os refugiados ainda está no início e o apoio de jovens heterossexuais a este grupo é de fundamental importância para que se sintam abrigados e aceitos. Para se ter uma ideia do grande número de refugiados em situação dificílima, mais de 150 refugiados LGBT se inscreveram para participar e sair no barco, o que indica o quão grande é o problema. Durante o desfile, alguns refugiados usaram máscaras por medo de represálias. Tabus existem para serem quebrados e esta discussão começa no seio da família.

COC Nederland Human Rights Boat (Barco dos Direitos Humanos)

RONALD PLASTERK EX-Minister van Cultuur, Onderwijs en Wetenschap

photos: Margô Dalla ASKV Steunpunt Vluchtelingen boot (barco dos Refugiados

PRISCO CONSULTING SERVICES

Consultoria Jurídica em Imigração e Empresarial

Tudo o que você precisa saber para residir, estudar, investir e abrir sua empresa na Holanda! NOSSOS SERVIÇOS: • • • • • •

Abertura de Empresa na Holanda, Assistência Jurídica em Imigração, Assistência para brasileiros em situação irregular, Pedidos de residencia, Vistos e Legalizações, Cidadania Italiana e Portuguesa, Contabilidade e Gestão Empresarial entre outros serviços.

FAÇA-NOS UMA CONSULTA

INTEIRAMENTE

GRÁTIS

PRISCO CONSULTING SERVICES - KvK 61706809 Endereço: WIBAUTSTRAAT 192 - 1091GS - Amsterdam Fone: +31 (0) 68 747 1611 / +31 (0) 20 752 9736 E-mail: info@priscoservices.nl

www.priscoservices.nl

issue no. 4 / 2015 SEP

INTERVIEW

ik heb clarisse gekozen, maar sontag koos mij

photos Margô Dalla

by julia abreu de souza & mARGÔ DALLA

Benjamin Moser, 38 jaar, grote blauwe ogen, glimlach. Ben, zoals hij genoemd wordt, is schrijver, historicus, auteur van ‘Clarice, een biografie’. Hij is tegelijk erudiet, eenvoudig en spontaan. De gerespecteerde intellectuele Amerikaan, bekend als ‘de missionaris van de Braziliaanse literatuur’ heeft een indrukwekkend cv en spreekt zeven of acht talen vloeiend. Ben Moser ontvangt ons voor een interview over zijn nieuwste werk; een biografie van de New Yorkse Susan Sontag, schrijfster, kunstcritica en mensenrechtenactivist, en natuurlijk over Clarice Lispector. > Geloof je dat de focus, de visie van de biograaf het onderwerp van de biografie altijd interessanter maakt? Blijkbaar wel, want de mensen zijn niet erg interessant... > Welke mensen? Niemand, ook niet Susan Sontag of Claire Lispector, is interessant, ik ook niet, jij ook niet. We leven onze levens. We gaan naar de supermarkt, vergeten rekeningen te betalen. We kunnen interessante dingen doen, maar de kunst van de biografie

is een leven een richting te geven. Dat lukt niemand in zijn eigen leven. Het leven gaat alle kanten op, maar voor de lezer moet je een verhaal maken. Dat is het verschil. In een biografie vertel je veel. Ik vergelijk een biografie met een portret van een schilder of een fotograaf. Er is een heel leuk Nederlands televisieprogramma waar ze een bekend persoon uitnodigen en drie artiesten vragen hem te schilderen. Elk portret, tegelijk gemaakt van dezelfde persoon onder dezelfde omstandigheden, is heel verschillend van de andere twee. > Denk je dat de biografie een beetje voyeurisme is, een beetje gluren? Het ligt eraan hoe je het bekijkt, en het ligt eraan hoe ik de persoon neerzet. Je kunt zelfs de schattigste persoon als monster afschilderen. Hier een zinnetje weghalen, daar een slecht humeur neerzetten, een boze ex, zonder dat dat per se de waarheid over de persoon is. Ik weet alles over ze. Ik weet vreselijke dingen. Maar de vraag is of ik alles erin moet zetten. Wat voor indruk wil ik wekken? Een eerlijke indruk, die ook het waarom van het boek uitlegt. Ga ik jaren werk besteden

aan iemand die ik lelijk of onwaardig vind? God beware me! Het is belangrijk wat je als biograaf wel en niet opneemt in je boek, want een biografie is een groot compromis. Het leven van de hoofdpersoon ligt in je handen. Daarom moet je het met liefde en respect behandelen, zoals je zou willen dat een toekomstig biograaf met het jouwe zou omgaan. Je moet de mensen begrijpen, zelfs als ze slechte dingen doen. We doen allemaal slechte dingen, we liegen allemaal. Dat is dus niet de vraag. voor een biograaf, net als voor een romanschrijver of een psycholoog, is de vraag: ’Waarom?’ > Ben, wat is de grootste fout die een biograaf kan maken? Interessant, die vraag heeft niemand me ooit gesteld. Ik denk dat het is: teveel vertellen. Niet kunnen kiezen, alles op tafel leggen, vertellen dat ze op een bepaalde woensdag vis met tomatensaus at. Dat interesseert niemand. Schrappen dus. Maar ik weet dat dat moeilijk is. Voor Sontag bijvoorbeeld, heb ik meer dan vijfhonderd interview

gedaan. Ik heb genoeg materiaal om een biografie van achttien delen te schrijven. En ik wil alles vertellen! Maar als ik dat zou doen, zou niemand het lezen. Ik wil dat mensen mijn boek lezen en het werk ontdekken. > We zaten te denken, Ben, over het interviewen van mensen, het geheugen van mensen. Herinneren zij het zich wel goed? Een biografie is subjectief. In hoeverre is een biografie betrouwbaar? Niemand is betrouwbaar!Ik niet, jij niet. Iedereen heeft een manier van kijken, een visie die je hebt op wat er is gebeurd. Iedereen heeft zijn eigen versie. Bovendien wil iedereen intelligenter, rijker en mooier lijken dan hij is. In het geval van Clarice wilde iedereen haar beste vriendin zijn en zei iedereen: ‘Oh, ik wandelde elke dag met Clarice.’ Ik hoorde dat en wist dat het niet waar was. Want na het interviewen van honderden mensen weet je veel. Het is niet het punt dat mensen liegen, want iedereen liegt. Het is de manier van liegen die interessant is. Waar liegen ze over? Hoe vertellen ze een verhaal? Dat is interessant. Je moet dus vertrouwen en vervolgens je eigen conclusies trekken. Ik vertrouw, maar vooral op mijn eigen intuïtie omdat die het product is van veel werk, van jaren lezen, van ontelbare reizen en interviews. Ik vertrouw ook op het onverwachte. Je gaat altijd op weg met een lijstje met vragen, en als je terug komt heb je hele andere dingen gehoord. Hoe ben je begonnen? Werd je ingehuurd door een uitgever, of was het een project van jezelf? Bij Clarice heb ik alles zelf gedaan. Ik heb het hele project vijf jaar geleid en betaald met de hoop op een positief resultaat. Maar zonder zekerheid, want alles ging zonder uitgever, omdat niemand wist wie zij was. In Brazilië kende men haar wel, maar daar kom ik niet vandaan en mijn idee was niet om een boek te maken voor Brazilië. Mijn idee was een deel van Brazilië naar buiten te brengen. Susan is al bekender. Dat is anders. Buiten Brazilië was Clarice onbekend en ik wilde haar bekend maken. Susan was bekend en ik wil haar laten zien tot aan het moment dat ze ontdekt werd. Wat je denkt dat je weet, weet je niet. > Fernando Morais zei dat het het veel moeilijker is een biografie te schrijven van iemand die nog leeft. Hoe zie jij dat? Ik denk ook dat het moeilijk is een biografie van een nog levende persoon te maken. In het leven van Clarice is er een continuïteit die voltooid wordt met haar dood. Elk leven heeft een begin en een einde, en het einde is erg belangrijk. Toen ik met mevrouw Tânia, de zus van Clarice, sprak, vroeg ik of ze wel besefte hoe groot de literaire nalatenschap is die haar zus voor de wereld achter liet. Ze was heel serieus en zei dat ze dat zeker wel wist. De dood was de afsluiting van iets. Met

issue no. 4 / 2015 SEP

Sontag was het andersom. Ze dacht dat ze niet deugde en stierf teleurgesteld. Om Clarice en Sontag te vergelijken: Clarice was op een bepaalde artistieke manier intelligenter, niet op een intellectuele manier. Ze heeft nog geen vijf procent van de boeken die Sontag las, gelezen. Ze hield ervan in de Botanische tuin te zitten, verhalen te bedenken en te denken over de wereld. > Hoe is het zo gekomen dat u schreef over twee geweldige vrouwen, van verschillende nationaliteit en persoonlijkheid? Clarice heb ik gekozen. Sontag koos mij. Ik was in Rio en iemand belde me. ‘Ben, we hebben besloten dat jij degene bent die over Susan Sontag moet schrijven.’ Er bleek een heel comité te zijn met een uitgever, een agent en Sontags zoon om te kijken wie het Sontags biografie moest schrijven. Ze hadden Clarice gelezen en zeiden: ‘Deze man moet het zijn.’ Ik nam het vliegtuig naar New York. Ik vond het een goed idee en accepteerde het. Wie heeft je gekozen om Clarice te schrijven? Er zijn mensen die zeggen dat zij mij heeft gekozen. Haar geest heeft me gekozen. Wie zal het zeggen? > We weten nu dat de twee vrouwen van ben schrijfsters waren, joods en sterk. Maar terwijl de één wist wat ze deed en het belang begreep van wat ze schreef, wilde de ander vooral haar eigen onzekerheden overwinnen.

PORTUGUÊS

escolhi clarisse, sontag me escolheu Benjamin Moser, 38 anos, olhos grandes e azuis, sorridente. Ben, como é chamado, é escritor, historiador, autor de “Clarice, uma biografia’, cativa pela erudição mesclada à simplicidade e à espontaneidade. O respeitado intelectual americano, conhecido como “o missionário da literatura brasileira’, tem um currículo impressionante e fala sete ou oito línguas- quase sem sotaque. Ben Moser nos recebeu para uma entrevista sobre seu novo trabalho que é a biografia de nova-iorquina Susan Sontag, escritora, crítica de arte e ativista dos direitos humanos e, é claro, sobre Clarice Lispector. > Você acredita que o enfoque, a visão do biógrafo torna o biografado sempre mais interessante? Claro que sim-, porque a gente não é muito interessante… > A gente quem? Ninguém…nem Susan Sontag, nem Clarice Lispector são interessantes, nem você, nem eu…a gente leva nossas vidas. Vamos ao supermercado, esquecemos de pagar as contas. Podemos fazer coisas interessantes, mas a arte do biógrafo e dar

um sentido a uma vida. Isso, na própria vida, ninguém consegue fazer. A vida da gente vai a todas as direções, mas para o leitor, você precisa fazer uma narrativa-, essa é a diferença. to…

> Então um biógrafo se coloca mui-

Eu comparo uma biografia a um retrato de um pintor ou de um fotógrafo. Tem um programa de televisão holandesa muito legal, eles convidam uma celebridade e trazem três artistas para pintá-los. E cada retrato, feito na mesma hora, da mesma pessoa, nas mesmas condições, é totalmente distinto do outro. > Você acha que o biógrafo é um pouco “voyeur”, um pouco “bisbilhoteiro”? Depende do olhar, depende de como eu coloco a pessoa. Você pode transformar até a pessoa mais fofa num monstro. Pegando uma frase aqui, um mau humor lá, um ex-namorado ressentido… sem que isso seja a verdade sobre a pessoa. Eu sei mesmo tudo sobre elas. Sei coisas horríveis. E vem a pergunta: será que coloco isso tudo dentro? Que impressão quero deixar? Uma impressão honesta, mas também que explique o porquê do livro. Vou trabalhar anos em prol de uma pessoa que acho feia ou indigna? Deus me livre! É importante isso… o que você como biógrafo inclui e o que omite-, porque a biografia é um compromisso muito forte. Sim. A vida da pessoa está entre as suas mãos. Então você precisa andar com amor, com o mesmo respeito com que você gostaria que algum futuro biógrafo te tratasse. Tem que entender as pessoas, até quando fazem coisas ruins. Todos nós fazemos coisas ruins, todos nós mentimos. Então a pergunta não é essa. Para o biógrafo, como para o romancista ou o psicólogo, a pergunta é: por quê. > Ben, qual o maior erro que um biógrafo comete? Interessante, ninguém nunca me perguntou isso. Eu diria que é contar demais. Não saber escolher, tentar botar tudo, falar que na quarta-feira tal ela comia peixe com molho de tomate. Ninguém quer saber disso. > Cortar palavras... Sim. Mas falo isso sabendo como é difícil. Para a Sontag, por exemplo, já fiz mais de 500 entrevistas. Tenho material para uma biografia de 18 volumes. E eu quero contar tudo! Mas se fizesse isso ninguém ia ler. Quero estimular as pessoas a ler o meu livro, e depois passar a descobrir a obra. > Estávamos pensando, Ben… essa questão de entrevistar as pessoas, a memória das pessoas. Será que elas se lembram? Existe uma subjetividade em relação ao biografado. Até que ponto isto é confiável? Não é confiável. Ninguém é confiável! Eu não, você não. Porque tudo

issue no. 4 / 2015 SEP

INTERVIEW

tem a ver como o seu olhar, que foco você dá a tal história. Todo mundo tem sua versão. Além disso, muita gente quer ficar parecendo mais inteligente, mais rico, mais bonito do que é. No caso da Clarice, todos queriam ser o seu melhor amigo e diziam: “Ah eu ia passear diariamente com Clarice, etc…’ E eu estou lá escutando e sei que não era verdade. Porque depois de entrevistar centenas de pessoas você sabe muito. Não é o fato das pessoas mentirem, porque, de novo, todo mundo mente. É a maneira de mentir é que é interessante. Sobre o quê? Como é que contam a história? Aí que fica interessante. Então você tem que confiar e depois tirar suas próprias conclusões. Eu confio sim, mas confio no meu gosto e nas minhas intuições porque são produto de muito trabalho, de anos de leituras, de inúmeras viagens e entrevistas. Confio também no imprevisto. Você sempre parte para uma série de perguntas, e sai depois aprendendo algo totalmente diferente. Como é que você começa? Uma editora te contrata ou é um projeto pessoal seu? Com Clarice, todos os recursos foram meus. Eu banquei todo o projeto por cinco anos, com a esperança de um resultado positivo. Mas sem saber. Porque fiz tudo sem editora, risco total, porque poucos sabiam quem era ela. No Brasil sabiam, mas eu não sou de lá e minha idéia não era de fazer o livro para o Brasil. Pretendia

trazer uma parte do Brasil para fora. Já a Susan é mais conhecida… Lá é diferente. Fora do Brasil, Clarice era desconhecida e queria torná-la famosa. Susan era famosa e agora pretendo mostrar até que ponto ela era desconhecida. Que o que você pensa que sabe, não sabe. > Fernando Morais disse que é muito mais difícil escrever a biografia de uma pessoa que está ainda viva. Como você vê isso? Acho também muito difícil fazer a biografia de uma pessoa viva. Na vida da Clarice, há uma continuação que se completa na morte. Toda vida tem um começo e um fim, e o fim é muito importante. Conversando com dona Tânia, a irmã de Clarice, perguntei se ela tinha noção da obra que estava deixando para o mundo. Ela ficou muito séria e disse que ela sabia sim. A morte era o encerramento de alguma coisa. Com a Sontag era o contrário. Ela pensava que não prestava, morreu decepcionada. Fazendo uma comparação entre a Clarice e a Sontag… Clarice era mais inteligente, de certa forma, de uma forma artística, não de uma forma intelectual. Ela não tinha lido 5% dos livros que a Sontag havia lido. Não era muito disso. Ela gostava de ficar no Jardim Botânico inventando histórias e pensando sobre o mundo. > Como aconteceu de você escrever sobre duas mulheres brilhantes, de nacionalidades e personalidades diferentes? A Clarice eu escolhi. A Sontag me escolheu. Estava no Rio e uma pessoa ligou: “Ben, a gente resolveu que tem que ser você para fazer a Susan Sontag.’ Parece que tinha um comitê, o editor, o agente e o filho dela se juntaram para ver quem faria. Eles tinham lido “Clarice’ e falaram: “Tem que ser este cara’. Peguei um vôo para Nova York. Gostei da idéia e terminei aceitando. > Quem te escolheu para fazer Clarice? Há quem diga que “ela’ me escolheu. O espírito dela me escolheu. Quem sabe? Entendemos que as duas mulheres de Ben eram escritoras, judias, fortes, mas enquanto uma sabia o que fazia e a importância do que escrevia, a outra queria sempre superar suas próprias inseguranças. interview gepubliceerd in de magazine: caros amigos, bRASIL

issue no. 4 / 2015 SEP

KIDS

as sandálias de

potira

BRASI

by cássia janeiro (Karunamayii)

Era uma vez, uma floresta cheia de encantos e perigos onde vivia a pequena índia Potira. Ao contrário dos outros indiozinhos, Potira não tinha amigos. Vivia a andar pela floresta praguejando, achando tudo muito chato e as outras crianças, bobas. Assim, ela nunca conseguiu ver beleza na floresta. Ao contrário, aquele lugar era, para ela, feio e perigoso. Dizia que seu pé doía, ao que a mãe resolveu fazer sandálias para que sua pequena pudesse caminhar sem dor. Pegou folhas de bananeira e, com cuidado e carinho, fez um par de sandálias que daria inveja a qualquer indiozinho. Potira, no entanto, não quis usar. - Filha, algumas pessoas têm o pé mais sensível... Você se machucará menos se usar algo para se proteger – dizia a mãe. Potira deu de ombros e saiu sem dar atenção à mãe. Andando pela floresta, ela sempre topava com alguma coisa. Um dia ela pisou tão forte numa pedra pequena que soltou um grito. - Olha o que você fez! – Gritou. A pedra, assustada com a reação da menina, disse: - Desculpe, não quis machucar você. Mas não consigo me mover sozinha, não posso sair do lugar quando alguém passa. - Ah, é? Então, vou te dar uma ajuda! – respondeu a menina lançando a pedra bem longe. Outro dia, saiu para ir ao riacho e bateu com a ponta do dedão num enorme galho que estava em seu caminho. - Aiiiiiii!!!!! – Gritou. O galho olhou para a pequena índia e ficou com pena. - Olha o que você fez!– Continuou

a indiazinha. - Desculpe, indiazinha. Não foi minha culpa. Você deveria olhar por onde anda. Potira não quis saber de desculpas. Chutou várias vezes o galho, sem notar que estava se machucando cada vez mais. - Ei, menina, tenha calma. Eu não sinto dor. Você vai se machucar feio. E foi aí que ela viu seu pé cheio de sangue. Cansada e com dor, ela se sentou e começou a chorar. O galho, penalizado, disse a ela: - Não chore, pequena índia. Você precisa ter mais calma. Volte para sua oca e seus pais cuidarão do seu pé. A menina, contudo, não dava o braço a torcer. - Não fale comigo, seu galho idiota! Não viu o que você fez? - Mas eu não fiz nada, pequena índia. Eu estava aqui, como sempre, desde que caí da árvore. Na verdade, eu tirava uma soneca quando você apareceu. - Viu? E isso é hora de dormir? Você é um galho feio que gosta de machucar as pessoas. Já perdendo a paciência, o galho lhe respondeu: - Olha aqui, eu não tenho culpa de você vir em minha direção. Da próxima vez, preste mais atenção! Potira saiu mancando, com uma tremenda dor. Ao verem seu pé sangrando, seus pais correram em sua direção. - Que foi isso, minha filha? - Nada, papai. Foi um galho idiota que me machucou. - Mas como um galho poderia fazer isso? Ele caiu em cima de você? - Não, papai, eu estava andando, bati o pé no galho, que me machucou.

Aí eu fiquei com raiva e chutei o galho. - Ah, então não foi o galho, não é, minha filha? – Disse a mãe sorrindo. Os indiozinhos foram visitá-la e disseram que, quando estivesse boa, poderia brincar com eles. Potira disse que não gostava de brincar com ninguém e os indiozinhos foram embora. O pé da menina ficou bom em pouco tempo. Logo ela estava de novo andando pela floresta e, de novo, se machucando. Aconteceu, então, algo inesperado. Potira encontrou um indiozinho chamado Abá. Ele andava com uma linda sandália de cipó e corria de um lado para outro. Ele chamou Potira para brincar e, como sempre, ela deu de ombros. Abá sentou-se ao lado dela e contou sua história: - Eu também era emburrado e malcriado. Mas eu era assim porque sentia muita dor, porque meus pés doíam muito. Meu pai me fez uma sandália e eu não queria usar. Mas aí, a minha avó me contou que tem gente que é assim mesmo e que precisa proteger os pés, porque senão as coisas vão continuar machucando a gente – e as coisas não têm culpa. Acho que você deveria experimentar! Abá deu um beijo na bochecha de Potira e saiu correndo. Depois de uma semana, Potira calçava os sapatos que sua mãe tinha feito e brincava com Abá. Ela se tornou uma criança feliz e com muitos amigos – e até falava com as pedras e com os galhos da imensa floresta!

issue no. 4 / 2015 SEP

SHARING

braziliaans theater

by JOSANE MARY AMORIM

GROOT SUCCES IN ALKMAAR

We zijn blij dat we het verhaal van ‘Theater Vrij Zijn’ in Alkmaar hebben leren kennen. De oprichter, de Braziliaanse acteur Anderson Farah, vertelt er vol enthousiasme en trots over, en besmet Do Brasil Magazine met zijn creatieve gave en zijn charisma. DB - Dank je wel dat je met ons wilt praten. Het is een eer om hier in ‘Theater Vrij Zijn’ te zijn. Hoe is het idee voor dit theater begonnen, en hoe heb je het gerealiseerd? AF - Ik ben ook blij met jullie komst! Deze plaats was een bouwval en ik ontdekte hem bij toeval. Ik wilde op een boot klimmen, en terwijl ik zocht naar een goede plek om op te stappen, zag ik dit gebouw en was ik meteen verliefd op deze plek! Ik ging praten met mensen die ik kende. ‘Jongens, zien jullie al de mogelijkheden van deze plek?’ Maar als antwoord kreeg ik: ‘Nee. Onmogelijk, Anderson. Het gaat je nooit lukken om deze plek te toveren tot iets moois.’ DB - Maar je artistieke kant voorzag waar deze plek in kon veranderen? AF - Ken je dat gevoel als je ergens binnenkomt, dat je in de war raakt en denkt: ‘Ik ben thuisgekomen!’ ? Daar begon het mee. Ik schreef op Facebook: ‘Mensen, help me! Ik heb stenen nodig. Help! Ik heb buizen nodig. Ik heb hout nodig.’ En de giften kwamen binnen. Mensen hier in Alkmaar begonnen materiaal te brengen, maar er waren ook mensen die zeiden: ‘Ik heb geen geld, maar ik kan je twee dagen per week helpen; ik ben bouwvakker.’ ‘Ik heb geen geld, maar ik ben electriciën.’ En zo heb ik deze ruimte gemaakt. Op dit moment zijn er 120 vrijwillligers die me

helpen om dit te doen. En al het materiaal dat we gebruiken is gerecycled!’ DB - Hoe ging dat proces van ondernemerschap en theaterproducent? Hoe was het om stukken te schrijven over de geschiedenis van Brazilië, over de verwantschap tussen Brazilië en Nederland? AF - O, ik was zo trots! We openden het theater met het stuk ‘Expeditie Brazilië’, dat vertelt over Maurits van Nassau die naar Recife in Brazilië ging om van daaruit Brazilië te veroveren. Dat was althans het plan van Nederland. Braziliaanse en Nederlandse acteurs werkten samen om deze Braziliaans/Nederlandse geschiedenis te vertellen, die bijna niemand kent; dat is heel bijzonder. Het was een flinke uitdaging, want ik werkte al dertig jaar als acteur, en heb wat kleine dingen geregisseerd, maar de ondernemer in mezelf ontdekken was een lastige klus. Ik had geluk: ik heb mijn opleiding in Duitsland gehad en daar heb ik discipline en vastberadenheid geleerd. Dat heeft mij gemaakt tot wie ik nu ben. Maar je kunt je voorstellen hoe het was om hier aan te komen als artiest, en ineens een bedrijf van 25 afdelingen op te bouwen en 120 mensen te hebben die voor je werken. DB - Heb je veel hulp gekregen van de Braziliaanse overheid? Hoe is dat geweest? AF - Ah, dat is een speciale vraag! Eerlijk gezegd ben ik heel trots op het feit dat jullie hier zijn, want jullie zijn de eersten. We hebben verschillende mensen uitgenodigd. Ik moet Reinier Russel, honorair consul van Brazilië, bedanken voor zijn aanwezigheid. Hij was hier, toonde zijn interesse en

issue no. 4 / 2015 SEP

gaf me boeken over de geschiedenis van Maurits van Nassau in Brazilië. Maar verder kwam er niemand. Dus ik ben heel blij dat ik mijn verhaal aan jullie kwijt kan en dat het via jullie naar Brazilië gaat. Want dit theater is van ons allemaal; het is onze cultuur die we hier bekend proberen te maken. Ik vind het heel belangrijk dat we samenwerken om dat op een goede manier en met liefde te doen. En ik denk dat het iets is waar we allemaal trots op kunnen zijn! DB - Hoeveel mensen hebben er al een voorstelling gezien in je theater? AF - Elke voorstelling trekt ongeveer tweeduizend bezoekers. Dit was onze vijfde voorstelling, dus er moeten zo’n tienduizend mensen hier geweest zijn. Maar we organiseren ook workshops: mensen kunnen hier een dans-, theater- of schildercursus doen. Het theater raakt vol! Meer informatie: www.af-vrijzijn.eu

PORTUGUÊS

TEATRO BRASILEIRO ESBANJANDO SUCESSO EM ALKMAAR. Agradecidos pela oportunidade daquele bate-papo mais que prazeroso, a DO BRASIL Magazine conheceu a história do Teatro Vrij Zijn em Alkmaar. Repleto de entusiasmo e orgulho, o seu criador, o ator brasileiro Anderson Farah nos contagiou com sua habilidade criativa e inegável carisma. DB - Muito obrigada por nos receber! É uma honra estar aqui no Teatro Vrij Zijn!Como foi conceber a ideia deste teatro e construí-lo? AF - O prazer é todo meu! Este lugar era uma ruína e eu o descobri por acaso. Estava montando um barco para uma parada de barcos, procurando um lugar para montá-lo, e quando cheguei aqui eu me apaixonei pelo lugar! Comecei a contar para algumas pessoas diretamente ligadas a mim ‘Gente vocês estão vendo as muitas possibilidades neste local? ’ E eu ouvia: ‘Não. Impossível Anderson. Você jamais conseguirá transformar este lugar’. DB - Mas sua capacidade artística previu o que este lugar poderia se transformar. AF - Sabe aquela sensação de você entrar num lugar, se arrepiar e falar ‘eu cheguei em casa’! E a partir daí comecei. Colocava no Facebook: ‘Gente socorro! Estou precisando de tijolo. Gente socorro! Estou precisando de cano. Estou precisando de madeira’. E as doações começaram a chegar. As pessoas aqui de Alkmaar começaram a trazer material e a oferecer possibilidades falando: ‘Eu não tenho dinheiro mas venho ajudar dois dias por semana, eu sou pedreiro.’; ‘Olha, eu não tenho dinheiro mas sou eletricista’; e foi assim que criei este espaço. São, no momento, 120 voluntários que me ajudam a fazer isso aqui! E tudo aqui é de material reciclado! DB - Como foi este processo de empreendedorismo e produtor teatral? Como foi começar a escrever peças que contam a História do Brasil; desse namoro entre a terra da tulipa e a nossa tupiniquim? AF - Ah! Isso é um orgulho! A abertura do teatro foi feita com a peça “Expedição Brasil’ que contava a história de quando o Maurício de Nassau foi ao Brasil, ao Recife, para a partir de lá conquistar o Brasil; este era o plano da Holanda. Atores brasileiros e holandeses trabalhando juntos para contar a História do Brasil e a Holanda, que quase ninguém conhece, e isso é muito especial. Foi realmente um desafio porque trabalhei como ator por 30 anos, dirigia coisas pequenas, mas descobrir o empresário em mim foi trabalho árduo. Eu tenho sorte; minha formação profissional foi feita na Ale-

manha, e lá realmente aprendi o que é disciplina e determinação. Coloquei estas coisas juntas para ser a pessoas que sou hoje. Mas gente, vocês podem imaginar como é chegar num lugar como artista e, de repente, montar uma firma com 25 departamentos e ter 120 pessoas trabalhando com você. DB - Tem recebido muito apoio do governo brasileiro? Como é esta necessidade de ter garra, de tirar de onde não tem para manter a sustentabilidade? Como tem sido isto? AF - Ah, pergunta muito especial! Para falar a verdade, estou muito orgulhoso com o fato de vocês estarem aqui, porque são os primeiros. Mandamos convites para várias pessoas... Eu tenho que agradecer a presença do Cônsul Honorário Geral do Brasil, Sr. Reinier Russell, pois esteve aqui, se mostrou apaixonado, me deu livros que contam fatos do momento histórico do Maurício de Nassau no Brasil; mas até então mais ninguém. Por isso estou muito feliz de poder passar estas informações para vocês, e vocês passarem para o Brasil, porque este teatro é de todos nós; é a nossa cultura que estamos tentando divulgar aqui. Acho muito importante nos unirmos para fazer isto de uma forma correta, justa, e com este amor que a gente tem para dar. E acho que é uma coisa que todos nós podemos nos orgulhar! DB - Quantas pessoas já passaram pelo seu teatro como público e quando começa a próxima peça? AF - Toda temporada traz aproximadamente umas 2 mil pessoas. Esta foi a nossa 5ª, ou seja, 10 mil pessoas que vivenciaram isso aqui; mas fora isso há os seminários; as pessoas vêm fazer cursos de dança, de teatro e de pintura. O teatro fica lotado!A próxima peça começa em outubro e se chama “Relação aberta’. Por esta obra prima o “Dario Fo’, que é um escritor italiano, ganhou o prêmio Nobel de literatura. Uma comédia trágica, com uma explosão de temperamento com dois atores Brasileiros nos papéis principais. Direção será do renomado Marius Prein. Esperamos ver vocês lá! Mais informações: www.af-vrijzijn.eu

BOEKHOUDER CONTADOR Clínica Dentária | Tandarts www.bellamytandarts.nl +31 20 78 60 941 tandartsbellamy@gmail.com Bellamy Tandartspraktijk Amsterdam

Administratie | Belasting en Jurisch adviesbureau português | nederlands

Peter Waaijer +31 6 53 77 80 04 juri_account@planet.nl

Paixão Webshop with Brazilian products www.allesuitbrazilie.nl +31 6 81 23 1867 info@allesuitbrazilie.nl AllesUitBrazilie Witteveen

Brasil Language School

www.paixaobrasil.nl +31 6 36 56 0282 info@paixaobrasil.nl Paixão Brasil Taalinstituut

WWW.RISOBRASIL.NL | tanja@risobrasil.nl

Aprenda a falar Holandês ou Inglês.

NDÊ A L O H S

INGLÊ

MVGEVRING

INBUR

ltoria, Consuo e aulas. ocess

INBUR, aanvraag Adviens lessen e

mos q

* aceita

os ara tod p s la u -A is os níve amen MVV ex - Basis ring ge - Inbur xamen I & II o se nhecid o - Staat c e r o cad - Certifi erno ov pelo G FALE CONOSCO: +31 6 - 332 144 26 English & Nederlands

+31 6 - 470 955 33 Português, Spañol & English

www.meanderlc.nl info@meanderlc.nl meanderlc.nl

VISITE-NOS:

Meander Language Coaching Krelis Louwenstraat 1, room- 1B10 1055 KA - Amsterdam

design | marketing by DOBRASILPublicity.com

MVGEVRING

! pteerd geacce cumento n te n e o rd cum alle do ualque

issue no. 4 / 2015 SEP

TOURISME

bici, bikes

magrelas fiets, bicicletas para todos os gostos PORTUGUÊS

Estava mochilando pela Europa há alguns anos, quando decidi vir a Amsterdã. Chegando aqui, a primeira coisa que me deparei foi com o enorme número de bicicletas; não resisti e procurei logo um lugar para alugar uma delas; desavisada, achei que era só sair pedalando e pronto! Mas não é bem assim! Os ciclistas podem ser muito perigosos, até a pessoa se habituar a olhar para todos os lados, acostumar com os trim trim das buzidas, e entender que aquela pista vermelha é para elas, já levou muito susto e deixou de ser atropelada várias vezes. Existem regras que os turistas ciclista e moradores devem respeitar, aprender as sinalizações e obedecer as normas de trânsito; ainda assim, acho que a melhor maneira de conhecer a cidade é de bicicleta. A cidade tem inúmeras locadoras e as mais conhecidas são a Yellow Bike e Mac Bike e eles

IN TH NETHER E LANDS

by MARGÔ DALLA aceitam cartão de crédito e a pessoa deve levar o passaporte. Nestas empresas, eles oferecem mapas com rotas completas e para todos os gostos. A cidade é toda cortada por ciclovias e este é o transporte preferido dos amsterdammers. Existem inúmeras rotas pelo país inteiro. Segundo estatísticas, existem mais bicicletas do que pessoas na cidade de Amsterdã.

As rotas Uma das primeiras coisas que a criança holandesa aprende é a andar de bicicleta e se costuma dizer que os ne-derlanders nasceram em cima de uma. As políticas da Holanda incentivem esse tipo transporte criando ciclovias que cortam o país. É muito comum vermos em programas de televisão, a família real, os ministros indo para o trabalho de bicicleta, que em Amsterdã é a

RIJKSMUSEUM AMSTERDAM

VONDEL PARK AMSTERDAM

issue no. 4 / 2015 SEP

NA MAC BIKE.NL VC ALUGA SUA BIKE

photos: Margô Dalla and web

alternativa número 1 de transporte, porque estacionar um carro no centro é tarefa difícil e cara. O valor é de 5 euros a hora. Uma dica é também explorar os arredores de Amsterdã. São cerca de 100 rotas e mais de 20.000 quilômetros de ciclovias. Separe um dia para sair da cidade e poderá conhecer o “way of life’ dos holandeses com novas paisagens, vacas holandesas, os moinhos de vento e os diques. Autênticos quadros de pintores famosos como “Vermeer“ que pintou os campos, as casas e camponeses. Um roteiro interessante é ir até as vilas de pescadores Marken, Volendam, Monnickendam e Zuiderwoude pertinho do lago IJsselmeer. São 55 km de pedaladas em ciclovias organizadas e com infra-estrutura perfeita.

Se quiser conhecer um castelo medieval, vá até Muiden. Lá perto, Weesp, Abcoude e Ouderkerk aan de Amstel. Uma vila-, doorp como os holandeses chamam, pequeno vilarejo muito charmoso. E para voltar, acompanhe o rio Amstel e logo estará em Amsterdã. Em muitos lugares do país existem estacionamentos onde milhares de bikes se amontoam. Experimente esquecer onde estacionou a sua… Garanto que não é uma boa ideia. De vez em quando perco a minha e enlouqueço procurando… Mas sempre acho! Sugiro assistir a este vídeo antes de alugar uma bilke em Amsterdã. w w w . y o u t u b e . c o m / watch?v=TjNNDPXVvT0

issue no. 4 / 2015 SEP

HEALTH

WAT IS BETER?

by luciana paulo

LASER of WAXING?

Beautician at Bem Estar.nl Want to know more? Quer saber mais? +31 (0) 20 422 6696

Verschillen en voordelen van elke methode van ontharing.

Er zijn verschillende methodes. Lees hier welke het meest geschikt is voor jou. Waxontharing: Er zijn verschillende soorten wax, maar in alle gevallen gaat het erom de haar bij de wortel uit te trekken. Deze methode wordt al generaties lang gebruikt en kan toegepast worden bij elk type huid en haar. De pijn hangt af van de gevoeligheid van de klant, en van de plek op het lichaam. Na 28 dagen, de cyclus van haargroei, moet je terugkomen om je weer te laten ontharen. Sommige mensen zijn allergisch voor het product en ontwikkelen folliculitis, beter bekend als ingegroeid haar. In dat geval kun je beter flitslicht of laser gebruiken. Flitslicht, of IPL: Met deze methode wordt geadverteerd als ‘definitieve ontharing’, maar of het echt definitief is, hangt van een aantal factoren af. De lichtflitsen verspreiden zich in de huid, waar de melanine het opvangt en het haar en het haarzakje verwarmt. Daardoor krijgen nieuwe haren geen voeding. Gewoonlijk geeft dit het beste resultaat bij donkere haren op een lichte huid. Meestal heb je zeven tot tien sessies nodig om 80% van de haren te verwijderen. Met de nieuwe technieken die er nu op de markt zijn is het ook mogelijk om lichter haar met een donkere huid te behandelen, maar dan zijn er wel meer sessies nodig. Er zijn apparaten die wel pijn veroorzaken, maar die heel effectief zijn. Maar er zijn ook nieuwe technologieën zoals SHR, dat erom bekend staat dat het vrijwel pijnloos is. Bij alle methodes moet je voorzorgsmaatregelen nemen: niet zonnen kort voor en na de behandeling, een professionele behandelaar kiezen die het risico op verbranden

uitsluit, geen antibiotica gebruiken, en niet ontharen tijdens zwangerschap of het geven van borstvoeding. Andere voorzoorgsmaatregelen zal uw behandelaar u vertellen wanneer u, voordat de behandeling begint, een formulier invult met uw persoonlijke gegevens. Dat formulier is een contract tussen u en uw behandelaar. Het is heel belangrijk dat uw behandelaar uw huid, je haar en sommige van jouw gewoontes kent om een langduriger resultaat te kunnen behalen. Laser of Diode laser: Hierbij worden laserstralen direct op de haren gericht, zonder zich in de huid te verspreiden. Het werkt ook op basis van melanine. Het is pijnlijker dat IPL en het vrijwel pijnloze SHR. In Nederland mogen alleen dokters en huidspecialisten laser gebruiken, vanwege het gevaar van verbranding. Het is een methode die de haren sneller verwijdert, maar bij donker haar moet je voorzichtig zijn. Na de behandeling is de huid gevoelig en verkleurd, en het is altijd nodig een kalmerende crème op basis van aloë vera of calendula te gebruiken. In alle gevallen is het belangrijk om eerst een test te doen en rekening te houden met hormonale factoren. De prijzen verschillen per methode en per salon. Het is dus de moeite waard om prijzen em resultaten te vergelijken. We hopen dat we je hebben geholpen om je zekerder te voelen bij de keuze van jouw methode.

laser

issue no. 4 / 2015 SEP

PORTUGUÊS WAXING

Conheça as diferenças e vantagens de cada método de eliminação de pêlo.

Existem vários metódos. Veja aqui qual deles se adequa mais ao seu caso: Depilação à cera: com diferentes tipos de ceras, o metódo se basea na retirada do pêlo pela raiz. Metódo usado a gerações e que pode ser usado por qualquer tipo de pele e pêlo. O dor varia conforme a sensibilidade do cliente e o local, sendo muitas vezes bastante tolerado. A duração é em torno de 28 dias, conforme o ciclo do pêlo, quando se deve voltar a fazer a retirada do mesmo. Algumas clientes têm alergia ao produto e criam um processo de folículite, mais conhecido como pêlo encravado, sendo o ideal utilizar o processo de Luz intensa pulsada (IPL) ou o laser. Luz Intensa Pulsada (IPL): este método é vendido como definitivo, o

que na verdade tem vários fatores para que isso seja verdade. O IPL é uma radiação de luz em fleches que se espalha na pele onde a melanina capta a aquece o pêlo, consequentemente o bulbo, e gradativamente elimina a alimentação para novos pêlos; por isto, normalmente dizemos que o resultado é melhor em pele brancas com pêlos escuros. Basicamente é necessário uma variação de 7 a 10 sessões para uma eliminação em torno de 80% do pêlo na aréa tratada. Na verdade, hoje, com toda a nova tecnologia no mercado, é possível tratar peles negras e pêlos mais claros, sendo necessário apenas mais sessões de tratamento. Existem aparelhos que ainda causam dor, mas que são super efetivos e novas tecnologias com o sistema SHR, que é conhecido por ser quase indolor. Todos os métodos requerem cuidados: evitar sol antes a após o tratamento,

ter certeza do profissional que o atende para evitar os riscos de queimaduras, o não uso de antibióticos, não uso quando estiver grávida e no período de amamentacão. Outros cuidados o seu profissional avisará no momento que iniciar o seu tratamento com um formulário de dados pessoais, e contrato de acordo entre a ambas as partes. É muito importante que seu profissional conheça sua pele, e seu pêlo e alguns de seus hábitos para um resultado mais duradouro e efetivo. Laser ou Diodo Laser: é uma radiação de laser direto sem se espalhar na pele, somente no local. Também age através da melanina. Mais dolorido que o IPL também já possui o sistema SHR sem dor. Na Holanda somente médicos e especialistas em pele podem usar o laser pelo risco de queimaduras profundas. Costuma ser um método que elimina mais rapidamente os pêlos, mas é necessário um cuidado maior em caso de peles negras. Após o tratamento a pele fica mais sensível e avermelhada sendo sempre necessário um creme calmante à base de aloe vera ou calêndula. Em todos os casos acima é sempre importante fazer um teste antes, e levar sempre em questão os fatores hormonais de cada indivíduo. Os preços variam sempre em relação ao tipo de aparelho e da clínica, sendo sempre interessante fazer uma pesquisa de valor e método. Espero ter ajudado a se sentir mais confortável e confiante com o método a escolher.

issue no. 4 / 2015 SEP

AGENDA

AGENDA TIPS by MARGÔ DALLA

issue no. 4 / 2015 SEP

AGENDA

5/sep 2015

OUViraNDÔ , O griTO Da braSiLiDaDe – Mesa de Cultura do Conselho

CeV DeLa- eUrOPeaN CHaMPiONSHiP WOMeN

de Cidadania dos Países Baixos organizará um evento cultural para celebrar a brasilidade. facebook/mesadeculturanaholanda.

6-7/sep 2015 COrSO ZUNDerT – VaN gOgH.

Met ruim 10.000 man kun je genieten van de beste speelsters, de leukste wedstrijden, groots entertainment en de heerlijke ambiance van Ahoy. www.eurovolley2015.eu

10/sep 2015 braZiL bUSiNeSS CLUb – 3th edition.

Kyocera Stadion – Naast de unieke samenstelling van ondernemers uit diverse branches is er ruimte voor entertainment en culinaire verrassingen. www.businessbeurshaaglanden.nl

12-15/sep 2015 PriNSeJeSDag – 200 jaar Konin-

krijk. Een groot evenement in Den Haag, met koninklijke ceremoniële optredens en vele activiteiten op het gebied van cultuur, historie, gastronomie en mode. www.prinsjesdagdenhaag.nl

VreDeSLOOP DeN Haag.

Een parcours van 10 km met obstakels dwars door de Rotterdamse Waalhaven. Een evenement zoals je nog niet eerder hebt gezien. www.harbourrun.nl

22/mei -22/sep arTZUiD – De vierde editie.

Op de 2.5 km route zijn beeldengroepen van 21 internationaal bekende hedendaagse kunstenaars te zien. www. artzuid.nl

23/sep 2015 NeDerLaNDS FiLM FeSTiVaL

35e editie - tien dagen lang is Utrecht de filmhoofdstad van Nederland. Films van kort tot lang, van arthouse tot mainstream, van analoog tot digitaal. www.filmfestival.nl

16/okt -14/nov 2015 DiaNa bLOK - Photo expositie: “l Challing you to love me’ - Galery Witteveen visual Art - Diana Blok is door de Nederlandse Ambassade in Brazilië gevraagd om de LGBT-gemeenschap vast te leggen. www.dianablok.com

braZiLiaN NaVY TraiNiNg SHiP Ne “braSiL” – O navio, Ne Brasil,

toonstelling word je geïnspireerd door meer dan 200 van Europa’s mooist getunede auto’s met carwrap, audio, spoilers en dikke velgen. www.ahoytuning.nl

20/sep -21/sep estará aberto para visitação pública das 14:00 às 17:00 horas. Local: Cruise Terminal Rotterdam (Holland America Quay), Rotterdam.

17-18/okt 2015 100% TUNNiNg - Op deze autoten-

19/sep 2015 De vredesloop Den Haag wordt gehouden op een parcours rond het Vredespaleis. www.vredesloopdenhaag.nl

11/okt 2015 HarbOr rUNiNg rOTTerDaM.

Business netwerk voor nederlandse, braziliaanse bedrijven en ondernemers. Inschrijf je snel in. www.brazilbusinessclub.com

01/okt 2015 bUSiNeSS beUrS HaagLaNDeN

Het is het grootste dahliacorso ter wereld. In 2015 staat staat Bloemencorso Zundert in het teken van Vincent van Gogh. www.corsozundert.nl

26/sep -04/10 2015

25/sept 17/jan 2016

VaN gOgH 125 Jaar Dit wordt herdacht met een internationaal cultureel programma ‘125 jaar inspiratie’. www.vangoghmuseum.nl

agenda online

do brasil

www.dobrasilmagazine.com

Mais de AmsterdĂŁ

Entradas gratuitas para museus, passeio nos canais, transporte pĂşblico e muito mais

iamsterdam.com/citycard