Stara planina - lepotica koja inspiriše

Dragulj koji najviše privlači turiste u Istočnu Srbiju je Stara planina, najveća planina u istočnoj Srbiji, oko 300km udaljene od naše prestonice. Visokoplaninski masiv prostire se kao prirodna granica prema Bugarskoj fascinantne lepote i netaknute prirode. Prirodne lepote koje krase Staru planinu, gotovo da su nestvarne, pa zato i nosi naziv „lepotica” među planinama, najlepša među svim srpskim planinama.

Stara planina, ne samo da je lepotica po prirodi, već je i ogromna planina koja po svojoj lepoti inspiriše mnoge turiste koji se iz godine u godinu vraćaju i uživaju u n jenim lepotama. Stara planina nosi i naziv Balkan, što na persijskom jeziku znači ‚‚onaj koji se uzdiže i ide u visine“. Izdvaja se pre svega po ogromnom broju vodopada, planinskim rekama sa brojnim slapovima sa kristalno čistom vodom koja se može piti, neobičnim stenama, bujnom vegetacijom (lekovita bilja, borovnica, malina, makrogljive..) i životnjskim svetom (116 vrsta leptira, 6 vrsta vodozemaca; 12 vrsta gmizavaca, 26 vrsta riba; 203 vrste ptica (53,1% od ukupnog broja poznatih ptica u Srbiji)).S obzirom na svoje prirodno geografske karakteristike još 1997. godine proglašena je parkom prirode.

Stara planina je podjednako atraktivna i u zimskim i u letnjim mesecima. Leti turisti mogu uživati u rekreaciji, šetnji brojnim stazama, osvajati vrhove planine tj. planinariti, brati divlju borovnicu, malinu, kupinu, brojno lekovito samoniklo bilje, posmatrati leptire i ptice, jahati konje, voziti bicikl ili jednostavno se sunčati i uživati u svežem vazduhu.

U zimskom delu godine planina se transformiše u najmlađi i jedan od najperspektivijih skijaških centara u Srbiji. Nadmorska visina na kojoj se prostire je od 1.100 i 1.900m i gotovo pet meseci godišnje ova srpska lepotica nalazi se pod snegom. Više od 13km odlično uređenih staza povezanih žičarama, ski liftovima, prvom gondolom u Srbiji, različitih težina, na raspolaganju su skijašima svih kategorija. Sadržaj skijaškog centra „Babin zub” čine staze na lokacijama „Konjarnik”, „Sunčana dolina”, kao i „Markova livada”. Skijalište „Babin zub” poseduje žičaru četvorosed – „Konjarnik” sa pokretnom trakom za ukrcavanje skijaša, kapaciteta 1.400 skijaša na sat i ski lift „sidro” „Sunčana dolina” kapaciteta 1.200 skijaša na sat. Na lokaciji „Jabučko ravnište” nalazi se prva gondola u Srbiji. Osmosedna gondola prevozi skijaše od hotela u dalji sistem žičara i staza. U okviru ovog dela skijališta izgrađena je i četvorosedna žičara, i ski lift tako da je povezan sa delom skijališta na „Babinom zubu”. Za ljubitelje ekstremnijih sportova, obezbeđena je staza za slobodnu vožnju. Ski centar je opremljen sistemom za veštačko osneživanje, te nema bojazni od nedostatka kvalitetnog snežnog pokrivača.

Smeštaj na Staroj planini postoji po svačijem ukusu. Ukoliko turisti žele uživati na samom vrhu planine te koristiti uslugu evropskog kvaliteta tu su renomirani hotel Jabučko Ravnište Hotel Stara planina **** i Hotel „Babin zub“ i Planinarski dom Midžor. Ukoliko su posetioci ljubitelji boravaka u mirnijem okruženju uz tradicionalni način života i namirnica sa „lokalnim“ poreklom tu su seoska turistička domaćinstva rasuta po padinama planine. Domaćinstva se nalaze podno Stare planine u selima Kalna, Inovo, Jalovik Izvor, Ćuštica, Crni Vrh, Balata Berilovac, Mezdreja, Vrtovac. Savke godine se javljaju nova domaćinstava koja svoja ognjišta pretvaraju u vile, kuće za odmor, sobe za izdavanje i trenutno na planini postoje više od 60 kategorisanih seoskih domaćinstava.

Stara planina predstavlja idealno područje za ljubitelje lovnog turizma. Najzastupljenija je srneća divljač, divlja svinja, šakali, lisice, vidre, i mnoge druge. Sem divljači, može se i pecati riba poput pastrmke, krkuše i belice, u nekom od mnogih potoka Stare planine.

Na putu do Stare planine nezaobilaznu stanicu turiste predstavlja crkva Svete Bogorodice, Manastir Svete Trojice i svojevrsna prirodna atrakcija vodopad Bigar.

Pirot - zanimljivo poseban

Dragan Novaković

Istrajavajući na očuvanju lokalnog govora, prizrensko-timočkog dijalekta, koji se sve više doživljava kao kulturna vrednost Pirota, ima još mnogo toga što ove južnjake izdvaja od drugih, čineći ih zanimljivo posebnima. U zalog im je data i briga o jednom izuzetno lepom gradu, koji je u tokom XVI i XVII veka, podignutom u XIV veku na sredokraći dva velika grada, Niša i Sofije, i kao takav bio važna saobraćajnica i trgovište, što je uticalo na njegov rast i razvoj.

Pirot danas

Pirot danas ima oko 50.000 stanovnika i diči se svojom prošlošću, snažnim argumentima podržava sadašnjost. Dragan Novaković, direktor Turističke organizacije Pirot, u svojstvu domaćina predlaže najprivlačnije turističke tačke ove varoši: - Pirot je grad meraka, bogate kulturne tradicije i istorijsko-duhovnog nasleđa, grad dobrih, vrednih i marljivih ljudi. Na samom ulazu u grad nalazi se Tvrđava Kale, poznata kao Pirotski ili Momčilov grad, podignuta za vladavine kneza Lazara (1371- 1389), nazvana po junaku sa južnih Rodopa Momčilu. Uz nju je i gradski park - Kale, u kojem se održavaju sve gradske manifestacije.

Pirot je bio u duhovnoj vezi sa Pećkom patrijaršijom, manastirima Studenicom, Dečanima, Gračanicim i Hilandarom. Imao je četiri metoha, konačišta za putnike koji su odlazili na hodočašća u srpske manastire. Zbog velikog broja hodočasnika (hadžija) u Svetu zemlju, nazvan je Mali Jerusalim. U pirotskoj opštini je i danas aktivno 45 crkava i manastira. Obavezno treba posetiti Manastir Svetog Đorđa (XIV) u selu Temska, Manastir Sveti Jovan Bogoslov, poznatiji kao Manastir Poganovo (kraj XIV i početak XV veka), a na desnoj obali reke Jerme, u blizini sela Sukovo, u podnožju brda Carev kamen, smešten je manastir posvećen Uspenju Presvete Bogorodice, Manastir Sukovo (sredina XIX veka).

Kulturna dimenzija Pirota za svakog turistu počinje od Muzeja Ponišavlja, kuće porodice Hristić, najbolje očuvanom spomeniku tradicionalne arhitekture iz sredine XIX veka. Pripadala je uglednom pirotskom trgovcu Hristi Jovanoviću, zbog niskog rasta nazvanom „mali Rista“. Porodična kuća završena je 1848., o čemu svedoči urezan tekst na spratu kuće. Poslužila je kao scenografija za domaće serije Zona Zamfirova i Ivkova slava.

Pirotski ćilimi Damskog srca i Stara planina

Spoj kulturno-istorijskih, duhovnih vrednosti pirotskog kraja ispisuju se i danas na čuvenim pirotskim ćilimima. Piroćanka Slavica Ćirić, direktorka je jedine radionice, Zanatske zadruge za izradu ćilima i suvenira „Damsko srce”. U njoj vredno radi 10 tkalja, od 5.000 koliko ih je bilo pre Drugog svetskog rata, dovoljno mladih da nastave tradiciju njihove izrade još neko vreme. Mistična simbolika isatkanih šara na ćilimima smatra se slikovnim pismom koje priča priču o nastanku čovečanstva. Ove šare po predanju imaju moć da otklone negativnu energiju, sačuvaju porodičnu slogu i zaštite vlasnika ćilima. Zahvaljujući znanju turista o njihovim moćima, pirotski ćilimi su otišli u sve krajeve sveta.

Gospodin Novaković podseća i na prirodno nasleđe, Staru planinu (Balkan) na koju se Pirot naslanja: - Stara planina površinom od 114 hiljada hektara pripada opštini Pirot, a Piroćanci je od milja zovu - Večno mlada planinska lepotica. Ispresecana je mnogim potocima i rečicama, sa brojnim vidikovcima. „Kozji kamen“ jedan je od najlepših vidikovaca na Staroj planini i u Srbiji, „Smilovica“, „Sarlah“, „Basarski kamen“ Tumba takođe pružaju nezaboravan pogled; kanjoni „Rosomački lonci“, „Temštice“, pećine od kojih je najgrandioznija „Vladikine ploče“,

otkrivena 2018, na 20 km od Pirota, u istoimenom kanjonu između sela Pakleštica i Rsovci, su neki od fenomena ovog kraja. Neki od vodopada Stare planine ubrajaju se u najlepše u našoj zemlji: Tupavica, u

Pirot - zanimljivo poseban

blizini sela Dojkinci, Piljski, Čungulja, Kurltelski kod sela Topli Do, Bigar kod sela Kalna, vodopad kod sela Temska. Na Staroj planini je uređeno i obeleženo više od 350 km biciklističkih i pešačkih staza u netaknutoj i ničim zagađenoj prirodi. Na 20 km od Pirota se nalazi i Zavojsko jezero, nastalo 1963. godine urušavanjem zemljišta i pregrađivanjem reke Visočice, procesom koji je doveo do potapanja sela sportovimа nа vodi, sa vrlo lepim mestima za kupanje.

Turisti vole Pirot

- Broj dolazaka i noćenja turista u Pirot se iz godine u godinu povećava, a Stara planina je posebno prošle godine doživela turistički pik. Najtraženija destinacija bila je selo Dojkinci, gde se nalazi, pre 4 - 5 godina renovirana stara karaula, danas Planinarski dom. On je „povukao“ mnoge meštane da urede porodične kuće, urade kategorizaciju i počnu sa izdavanjem. Tim primerom krenula su i druga sela - kaže gospodin Novaković.

U Srbiji se svuda dobro jede, a Piroćanci vole da kažu: „Kod nas je najbolje“. I jeste gastronomija grada Pirota izuzetno bogata. Iz njega dolaze Pirotski kačkavalj i Peglana pirotska kobasica, za koje čeka dobijanje se Sajam Pirotske peglane kobasice održava poslednje nedelje januara, a sve ljubitelje Pirotskog kačkavalja, domaćini pozivaju 18. septembra na Festival sira i kačkavalja, na kojem se predstavi 30-tak proizvođača sira i kačkavalja, kao i lokalne vinarije, jer sir bez vina ne ide.

Ako se kaže Pirotski kačkavalj ne može da se ne pomene Mlekarska škola sa domom učenika „Dr Obren Pejić“, koja svake godine regrutuje kadar i održava proizvodnju kačkavalja na tradicionalni način dužu od 200 godina, svakodnevno prerađujući 4.000 litara mleka. Originalni Pirotski kačkavalj, rađen po tradicionalnoj recepturi proizvodi se i u Manastiru Sukovo, i to je

Zavoj, po kojem je i dobilo ime. Odlikuje se velikom čistoćom i prozirnošću vode, a letnje temperature do 24°C, osim izleta i ribolova, pružаju mogućnost bаvljenja evropske oznake zaštićenog geografskog porekla, kao potrvrde izuzetnosti. Upravo je kvalitet bio presudan da oba proizvoda dobiju svoju manifestaciju. Već 10 godina nešto što čini obaveznu ponudu pirotskih kafana, gde se priprema najbolji roštilj na svetu, jer kafana je uvek bila mesto gde počinje i završava priča o Pirotu.