Projekt koncepcyjny rewaloryzacji zieleńca w Sierakowie - Dominik Osyczka

Nr 4

ZESZYT NAUKOWY IZiIR PWSZ W SULECHOWIE KSZTAŁTOWANIE TERENÓW ZIELENI

2010

PROJEKT KONCEPCYJNY REWALORYZACJI ZIELEŃCA NA TERENIE NIECZYNNEGO CMENTARZA EWANGELICKIEGO W SIERAKOWIE DOMINIK OSYCZKA Streszczenie: W sierakowskiej strukturze urbanistycznej można zaobserwować brak dobrze zorganizowanej zieleni przeznaczonej do użytku publicznego. W związku z tym opracowany został koncepcyjny projekt rewaloryzacji zieleńca na terenie nieczynnego sierakowskiego cmentarza. Artykuł opisuje koncepcję oraz wyjaśnia przyczyny lokalizacji terenu o zgoła odmiennej funkcji w miejscu charakteryzującym się pewnego rodzaju ‘sacrum’. Dodatkowo przytoczono opisy wybranych założeń parkowych zlokalizowanych na terenach dawnych nekropolii w innych miastach polskich.

WPROWADZENIE Dla większości ludzi, tereny zieleni – parki, ogrody, zieleńce – pełnią rolę bardzo ważną w życiu. Trudno sobie wyobrazić mieszkanie w mieście, gdzie nie można wyjść na spacer z bliską osobą, dzieckiem, czy psem, gdzie nie ma dostępu do „świeżego powietrza” . Równie trudno sobie wyobrazić, że istnieją nadal miasta, w których zieleni mogącej pełnić taką funkcję brakuje.

Jednym z takich miasteczek jest, położony na zachodzie województwa wielkopolskiego, Sieraków. Jedyną występującą tam formą zieleni urządzonej jest skwer na rynku. Brakuje natomiast tych wszystkich wspomnianych wcześniej form przestrzeni publicznej: ogrodów, parków, zieleńców. Sieraków kryje jednak ogromny, ukryty potencjał – w miejscach ‘strategicznych’ miasta znajduje się blisko 5 ha terenów zieleni, które mogłyby stać się, obok wspaniałych zabytków architektury, dodatkową wizytówką miasta. Ich stan zachowania jest tragiczny, ale pod czujnym okiem projektanta mogą tam powstać tereny codziennego wypoczynku sierakowian.

W skład tych 5 ha wchodzi między innymi cmentarz ewangelicki mieszczący się przy ulicy XXV-lecia PRL. Miejsce to cmentarzem jest już tylko w ewidencji, gdyż większość grobów, kapliczek, czy alejek już dawno przestała istnieć. Dla osób spoza Sierakowa, o fakcie, że mieściła się tam niegdyś nekropolia informuje już tylko charakterystyczna brama główna, na której murowanych słupach widoczne są dwa krzyże.

ZIELEŃCE I ICH ROLA W MIEŚCIE W publikacjach poświęconych terenom zieleni pojawiają się różne definicje zieleńców, a autorzy zwracają uwagę na ich odmienne funkcje. Według Mitkowskiej i Siew-

78

D. Osyczka

niaka [1998] zieleniec, czyli inaczej skwer, stanowi specyficzny rodzaj terenów zieleni miejskiej. Charakteryzuje się on bardzo małą powierzchnią i pełni funkcję głównie ozdobną. Zdarza się jednak, że w pewnym zakresie spełnia również rolę wypoczynkową. Z kolei Pokorski i Siwiec [1998] definiują zieleńce jako założenia zieleni o powierzchni od jednego do dwóch hektarów, które zlokalizowane są na terenach osiedli mieszkaniowych. Autorzy uznali również, że główna funkcja skwerów to ta, którą Mitkowska i Siewniak potraktowali jako drugorzędną. Według nich zieleńce zakładane w dzielnicach mieszkaniowych są podstawowymi miejscami wypoczynku dla ich mieszkańców. Stwarzają one możliwość rekreacji na świeżym powietrzu dla osób, między innymi ludzi starszych i matek z małymi dziećmi, które nie mają sposobności korzystania z bardziej oddalonych terenów zieleni, przede wszystkim parków.

PARKI I ZIELEŃCE NA TERENACH POCMENTARNYCH W związku z okolicznościami w jakich ma powstać zieleniec przy ulicy XXV-lecia PRL w Sierakowie, należy przytoczyć kilka innych obiektów, które powstały na dawnych terenach cmentarnych. Pierwszym przykładem może być Park Tysiąclecia w Zielonej Górze. Największe zielonogórskie założenie parkowe, znajdujące się przy ulicy Wazów, powstało na terenie zamkniętego w latach 50. XX wieku Cmentarza Zielonego Krzyża (niem. Grüner Kreuz Friedhof).

Nekropolia ta założona została w I połowie XVII wieku jako niewielki cmentarz.

Szybko jednak jego rozmiary zwiększały się, co miało związek między innymi z zamknięciem mieszczącego się w centrum miasta Cmentarza Św. Trójcy. Jak podaje Twarowska [2003], Grüner Kreuz Friedhof był podzielony na dwie zasadnicze części, wyraźnie od siebie oddzielone. Pierwsza z nich to część katolicka (niem. Katolischer Begräbnisplatz), a druga, protestancka, to tzw. część miejska (niem. Communal-Friedhof).

W 1918 roku powiększono część protestancką, odkupując od gminy katolickiej fragment jej obszaru.

Jak podaje Jackiewicz [2006], zamysł przekształcenia cmentarza na park pojawił się w połowie lat 60. W związku z tym faktem, Prezydium Miejskiej Rady Narodowej przyjęło w 1965 roku projekt koncepcyjny, a niecały rok później, w marcu 1966, gotowe już było pełne opracowanie i dokumentacja techniczna. Projekt ten zakładał, że cały obszar parku, nazywanego z początku Miejskim, bądź Centralnym, podzielony zostanie na strefy, z których każda będzie pełniła inną funkcję. I w ten sposób na planie pojawiły się trzy główne sektory: wypoczynkowo-spacerowy, rozrywkowy i sportowy.

Jackiewicz, powołując się na artykuł z Gazety Zielonogórskiej, przytacza informacje dotyczące zieleni i wyposażenia nowopowstającego parku. Autor opracowania projektowego założył zachowanie istniejących drzew i krzewów występujących na obszarze dawnego cmentarza oraz w razie konieczności, uzupełnienie braków. Planowano również założenie trawników i licznych rabat kwiatowych. Wszystkie główne aleje powstającego obiektu zieleni publicznej miały zostać pokryte nawierzchnią utwardzoną.

Analizując układ przestrzenny i komunikacyjny Parku Tysiąclecia, można zauważyć, iż aleje główne i wyznaczone przez nie kwatery pokrywają się z tymi istniejącymi tam za czasów, gdy teren ten funkcjonował jako Grüner Kreuz Friedhof. Z czasów

Projekt koncepcyjny rewaloryzacji …

79

cmentarnych zachowała się również charakterystyczna rzeźba terenu: park obniża się tarasowo w kierunku północnym.

Do niedawna nie dbano o to, aby podkreślić w jakiś sposób dawną funkcję tego miejsca – nie urządzono lapidarium, ani żadnego innego miejsca pamięci. Pozostało jedynie kilka niewielkich nagrobków oraz monumentalny grobowiec rodziny Georga Beuchelta – jednego z wybitniejszych zielonogórskich przemysłowców. Nie jest on jednak w żaden sposób opisany i funkcjonuje obecnie jako ‘dziki szalet’. Krokiem w kierunku przypomnienia zielonogórzanom faktu istnienia w tym miejscu cmentarza było ustawienie w 1994 roku tablicy informacyjnej.

Na terenie Szczecina również znajduje się kilka dawnych nekropolii, które w wyniku intensywnego rozwoju miasta zostały przekształcone na parki i zieleńce. Ich rozmieszczenie pozwala na wypoczynek mieszkańców praktycznie wszystkich dzielnic.

Na terenie Śródmieścia znajdują się dwa duże parki: Park im. Jana Kasprowicza oraz Park im. Stefana Żeromskiego. Drugi z nich został założony w 1900 roku na terenie dawnych cmentarzy. Historia Parku Żeromskiego rozpoczęła się około 1721 roku, kiedy to powstał w tamtych okolicach cmentarz ewangelicki (niem. Französische Gemaide Reformierte Kirchhof) należący do gminy mniejszości francuskiej [Kotla 2009].

Kolejnym etapem było powstanie kilkadziesiąt lat później, około 1802 roku, cmentarza komunalnego, zwanego od nazwy pobliskiej wsi Cmentarzem Grabowskim (niem. Grabower Friedhof). Obiekt ten powstał w związku z wprowadzeniem zakazu grzebania zmarłych na cmentarzach przykościelnych i został zlokalizowany opodal cmentarza gminy francuskiej. Od tego momentu cmentarz ten pełnił swoją funkcję przez około 100 lat. Jak podaje Kotla, decyzję zamknięcia Cmentarza Grabowskiego podjęto w 1900 roku, a jego likwidację rozpoczęto rok później i trwała do 1903. Wydarzenie to miało związek z bardzo intensywnym procesem zabudowywania tej części miasta. Podczas likwidacji postanowiono zachować cześć nagrobków – głównie cenniejszych dla historii miasta.

To właśnie wtedy, na początku XX wieku, rozpoczęto budowę obecnego Parku im.

Stefana Żeromskiego, który podobnie jak w przypadku zielonogórskiego założenia opiera się na kompozycji cmentarza. Zachowano większość starodrzewu porastającego jego obszar, a w północnej części dawnej nekropolii urządzono ogród botaniczny. Jak zauważyli Kownas i Piskorski [1958] zachowanie pierwotnego układu dendroflory nadało parkowi niepowtarzalny charakter, ale również utrudniło rozplanowanie większych powierzchni otwartych, cienistych alei, czy kwietników. W związku z tym, w parku przeważają trawniki z rosnącymi pojedynczo i nieregularnie drzewami oraz skupiska krzewów. W opisie Kotli [2009] możemy przeczytać, iż w południowej części powstał typowy park rekreacyjny. Znalazła się tam restauracja, oranżeria, muszla koncertowa, fontanna i sieć ścieżek spacerowych.

Okres powojenny to czas dużych zmian w historii dawnej nekropolii. Istniejący park został po 1945 roku przemianowany na Park im. Stefana Żeromskiego, a pozostałości cmentarza ostatecznie zlikwidowane. Od tego czasu powoli zatracał swój blask, choć jak to ocenia Kotla, w ostatnich latach zaczyna się to wszystko zmieniać.

Kolejnym przykładem założenia parkowego na terenie pocmentarnym jest położony w południowej dzielnicy Wrocławia Park Grabiszyński. Jak podają Burak i Okólska [2007], założenie to powstało na terenie byłego cmentarza komunalnego na Grabiszynie (niem. Kommunal Friedhof in Gräbschen). Nekropolia swoją historią sięga 1867 roku,

80

D. Osyczka

kiedy to powstała jej najstarsza część. Utworzenie nowego cmentarza wiązało się z sukcesywną likwidacją drobnych cmentarzy śródmiejskich. Pierwszymi użytkownikami nekropolii była wrocławska gmina starokatolicka, a także dwie pobliskie parafie ewangelickie. Już wtedy rozpoczęto kształtowanie układu kwater, jaki później można było zaobserwować w całym grabiszyńskim zespole cmentarnym: aleje dzieliły cały obszar na równe, prostokątne pola.

Po 14 latach oddana do użytku została część druga, największa z wszystkich wchodzących kiedykolwiek w skład cmentarza. Układ alei był jak napisano wcześniej, regularny z wyznaczonymi przez nie prostokątnymi kwaterami. Wyjątek stanowił fragment wysunięty najbardziej na zachód, gdzie układ komunikacyjny rozplanowano swobodnie. Wiązało się to z nieregularnym kształtem terenu sektora drugiego. W ten sposób, jak podają Burak i Okólska [2007], na jednym z krańców powstało założenie krajobrazowe, gdzie sieć ścieżek opierała się na trzech powiązanych ze sobą pętlach.

Z biegiem lat na grabiszyńskiej nekropolii chowano coraz więcej zmarłych. W związku z tym w 1916 roku powstała część trzecia. Założona została na południe względem części pierwszej i połączona została z nią wąskim łącznikiem przebiegającym wzdłuż zabudowań ogrodnictwa cmentarnego. W tej części cmentarza wydzielony został Cmentarz Żołnierzy Włoskich, który obok Cmentarza Dzieci Polskich i Niemieckich oraz powstałego po 1945 roku Cmentarza Żołnierzy Polskich, jest jednym z ostatnich śladów założenia wskazujących na fakt, iż dawnej na terenie obecnego parku mieściła się nekropolia [Burak, Okólska 2007].

Likwidacji części pierwszej i trzeciej dokonano w 1963 roku, a na ich miejscu powstał Park Grabiszyński. Układ alei zachowano, a podział na części pozostał czytelny do dziś. Powstała w 1881 roku część druga nekropolii funkcjonuje nadal jako jedyny użytkowany fragment dawnego zespołu cmentarza komunalnego na Grabiszynie.

Brak jest opracowań odnośnie programu i wyposażenia dzisiejszego Parku Grabiszyńskiego. W internetowych serwisach regionalnych Wrocławia można jedynie przeczytać o licznych boiskach trawiastych, trasach spacerowych i rowerowych oraz placach zabaw. Warto jednak odnotować odsłonięcie w październiku 2008 roku, Pomnika Wspólnej Pamięci, który zlokalizowany został w miejscu, gdzie niegdyś mieściło się krematorium. Jest to monument upamiętniający dawną funkcję terenu oraz wszystkich mieszkańców Wrocławia pochowanych na cmentarzach, które już nie istnieją. Rzeźba, stworzona została w postaci pewnego rodzaju lapidarium, gdyż do jej budowy użyto nagrobki zebrane m.in. na zamkniętych częściach grabiszyńskiej nekropolii. Pomnik dokumentuje wielokulturowość społeczności śląskiej, nagrobki posiadają symbole religii katolickiej, prawosławnej, protestanckiej i żydowskiej.

LOKALIZACJA, FUNKCJA I STAN ZACHOWANIA TERENU OBJĘTEGO OPRACOWANIEM

Obszar podlegający opracowaniu znajduje się przy ulicy XXV-lecia PRL w mieście Sierakowie, leżącym na terenie powiatu międzychodzkiego (województwo wielkopolskie). Zlokalizowany jest na zachód od historycznego centrum miasta. Jego otoczenie stanowią dwa osiedla: pierwsze, domów jednorodzinnych (Os. Sikorskiego) i drugie, domów dwurodzinnych, czyli tzw. ‘bliźniaków’ (Os. XXV-lecia PRL) oraz pola upraw-

Projekt koncepcyjny rewaloryzacji …

81

ne i ogródki działkowe. Projektowany teren znajduje się w obrębie dwóch działek: 1049 oraz 1055/4.

Pierwotnie teren ten był wykorzystywany, jako miejsce pochówku pobliskiej parafii ewangelickiej, której kościół znajduje się przy obecnej ulicy 8 stycznia w Sierakowie. Gmina ewangelicka w mieście została założona w 1750 roku. Andrzejewska i in.

[2007] podają, iż samą świątynię wzniesiono w latach 1783 – 1785, więc można podejrzewać, iż nekropolia powstała w podobnych latach. Nie jest znana data zamknięcia cmentarza, ale jeden z niewielu zachowanych nagrobków opisany jest jako grobowiec rodzinny i oznaczony datą 1864. Stąd pojawia się wniosek, iż nekropolia działała przynajmniej do lat 60. XIX wieku. Ponadto, Andrzejewska i in. nadmieniają, że kościół ewangelicki działał do 1945 roku, więc istnieje prawdopodobieństwo, że cmentarz funkcjonował nawet do końca wojny.

Pomimo faktu, że większość nagrobków została już usunięta, teren formalnie nadal jest cmentarzem ewangelickim. Nie zważając na to, okoliczni mieszkańcy traktują go jako popularny cel spacerów z psami, a młodzież jako miejsce spotkań. Dotyczy to jednak tylko okolic alei lipowej prowadzącej od bramy głównej. Dodatkowo, w części najbardziej wysuniętej na zachód, mieszczącej się przy Os. Sikorskiego, jego mieszkańcy zorganizowali sobie we własnym zakresie boisko sportowe. Nie jest to obiekt profesjonalny – przypomina raczej klepisko. Jego tworzenie polegało jedynie na wykarczowaniu roślinności i ustawienie dwóch stalowych bramek oraz dwóch koszy. Pozostała część nekropolii nie jest użytkowana.

W związku z tym faktem, stan zachowania terenu należy określić jako zaniedbany.

Wiele drzew, ze względu na stan zdrowotny wymaga intensywnych zabiegów pielęgnacyjnych, a w skrajnych przypadkach nawet usunięcia. Nieliczne elementy małej architektury również są w złym stanie technicznym. Wielokrotnie niszczone przez wandali, były później naprawiane i ustawiane ponownie. Zaobserwowano również znaczne zanieczyszczenie terenu odchodami zwierzęcymi oraz śmieciami pozostawionymi przez ludzi skracających sobie tędy drogę.

PROGRAM FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNY Teren objęty opracowaniem zajmuje 1,3 ha powierzchni. Przekomponowany zieleniec pełnił będzie funkcje komunikacyjne, co wiąże się z jego położeniem i dotychczasową rolą. Ze względu na ten fakt, system komunikacyjny został specjalnie dostosowany i właśnie na jego podstawie budowany był układ wnętrz.

Założono, że teren zostanie podzielony na pięć stref (ryc. 1), z których każda pełnić będzie odmienną funkcję. Wyróżniono między innymi strefę rekreacyjną, w której znajdą się dwa wnętrza, służące aktywnemu wypoczynkowi (obiekt sportowy, place zabaw). Zaplanowano również powstanie strefy wypoczynkowej, w której znaleźć się ma polana przeznaczona dla osób nastawionych na wyłącznie bierny wypoczynek i relaks. Strefa następna, to wydzielenie, w którym zlokalizowane zostanie lapidarium.

Jest to tzw. ‘strefa pamięci’ i ma na celu podkreślić dawną funkcję terenu i pełnić również rolę dydaktyczną. Ostatnie dwie strefy mają mieć charakter użytkowy (wydzielone miejsce dla psów) oraz ozdobny (łąka kwietna i zieleń towarzysząca ciągom pieszym).

82

D. Osyczka

Ryc. 1. Program funkcjonalno-przestrzenny dla sierakowskiego zieleńca. Kolorami oznaczono: zielonym - wnętrza o charakterze ozdobnym oraz zieleń towarzyszącą ciągom komunikacyjnym, czerwonym oznaczono wnętrza pełniące funkcję rekreacyjną, błękitnym oznaczono wnętrze przeznaczone do biernego wypoczynku, żółtym oznaczono wnętrze lapidarium, fioletowym wnętrze pełniące funkcję gospodarczo-użytkową, a kolorem szarym oznaczono ciągi komunikacyjne (aut. 2009).

OPIS I UZASADNIENIE KONCEPCJI Teren cmentarza ewangelickiego w Sierakowie zostanie zrewaloryzowany, czyli jak to definiuje Majdecki [1993], przeprowadzone zostaną zabiegi ujawniające jego estetyczne i historyczne wartości. Uszczegóławiając, przeprowadzany zostanie proces rekompozycji. W tym przypadku oznaczać to będzie dostosowanie historycznej struktury terenu do współczesnych użytkowników i ich potrzeb.

Struktura i podział na wnętrza opracowywanego terenu opiera się na układzie komunikacyjnym o charakterze swobodnym. Wyróżniono sześć wnętrz, z których każde posiada swój odmienny charakter, a część pomysłów wykorzystanych w czasie wykonywania projektu opierała się na informacjach zebranych w opracowanej wcześniej ankiecie.

Najdalej na zachód znajduje się wnętrze, w którym zlokalizowano boisko wielofunkcyjne o nawierzchni elastycznej. Zaplanowano umieszczenie przy nim dwóch bramek do piłki nożnej i dwóch koszy do piłki koszykowej, a za tymi elementami – specjalnych siatek ochronnych, mających na celu zapobieganie zbyt dalekiemu ‘uciekaniu’ piłki. Oprócz wcześniej wymienionych, planowane jest również umieszczenie przy boisku specjalnych ławek młodzieżowych ustawionych w formie trybun oraz stojaka na rowery, dla osób przyjeżdżających tu z dalszych zakątków miasta.

W tym samym wnętrzu, na południe od boiska uwzględniono powstanie małego placu rozrywek dla dzieci starszych. Zaprojektowano na nim różnego rodzaju urządzenia umożliwiające aktywną zabawę oraz pomagające w rozwoju fizycznym. Dodatkowo uwzględniono umieszczenie nowoczesnych ławek o rzadko spotykanej formie. Ta część wnętrza oddzielona jest od pobliskich ciągów pieszych krzewami berberysu i śnieguliczki.

Projekt koncepcyjny rewaloryzacji …

83

Od północnego-wschodu, granicą tego wnętrza ma być aleja lipowa, będąca jedynym zachowanym fragmentem cmentarnego układu komunikacyjnego. Na wschód od niej zaplanowano polanę stanowiącą samodzielne wnętrze, gdzie można na przykład rozłożyć koc i spokojnie odpocząć. Dla zapewnienia bardziej kameralnej atmosfery dla tego typu wypoczynku, wnętrze to zamknięte jest od trzech stron. Od południa i północy ograniczeniem są krzewy złotlinu i laurowiśni, a od wschodu linia starodrzewu.

Ważnymi elementami tego wydzielenia są również dwa solitery. Stanowią je dwa, stare dęby szypułkowe, które mają szansę zostać zakwalifikowane jako pomniki przyrody.

Za linią starodrzewu, zaplanowano kolejne wnętrze rekreacyjne, gdzie miałby powstać plac zabaw dla dzieci młodszych. Zaprojektowane na nim urządzenia mają przyciągnąć uwagę młodych użytkowników zieleńca. Podobnie jak na placu przy boisku umieszczono tu te same nowoczesne ławki. Projektowane nasadzenia stanowiące granice wnętrza to kępy krzewów tworzone przez derenie i krzewuszki.

Przemieszczając się dalej w kierunku północno-wschodnim, napotykamy kolejną wydzieloną przestrzeń. Wnętrze to ma za zadanie pełnić rolę ‘ekranu wygłuszającego’, który oddziela od siebie gwarny plac zabaw dla dzieci od spokojnego wnętrza lapidarium, które zostanie opisane poniżej. Ta przestrzeń graniczna jest wnętrzem wyłącznie ozdobnym, na które składa się wymagająca małych nakładów pracy pielęgnacyjnej roślinność niska oraz kępy krzewów, nawiązujące swoją kompozycją do tych otaczających plac zabaw. Tym razem jednak, proponowane gatunki należą do rodzajów: forsycja i irga.

Wspomniane wcześniej lapidarium, to wnętrze, które różni się swoją kompozycją od pozostałych. Jest to przestrzeń, w której znajduje się jedyny zachowany grobowiec.

Zaprojektowano tu regularny układ komunikacyjny oraz usytuowanie elementów małej architektury, odmiennego typu niż w pozostałych częściach zieleńca. Zaplanowano również oddzielenie i wyciszenie tego miejsca od pozostałej części założenia poprzez zastosowanie otuliny z wysokich i gęsto nasadzonych krzewów. W centralnej części wnętrza uwzględniono miejsce na umieszczenie innych nagrobków, które obecnie rozmieszczone są w obrębie całego terenu opracowania. Przy samym grobowcu planowane jest ustawienie niewielkiej tablicy informacyjnej, która swoją formą nie będzie zakłócać kompozycji otoczenia.

Ostatnie zaplanowane wnętrze będzie znajdować się w zachodnim krańcu terenu i pełnić ma funkcję ‘gospodarczą’. Jest to jedyna przestrzeń, gdzie można będzie wprowadzić na trawnik psa, aby mógł załatwić swoje potrzeby. Uwzględniono w nim niezbędne wyposażenie: śmietnik na psie odchody wraz z jednorazowymi zmiotkami i workami. Jest to niewielka polana, odgrodzone od ciągów komunikacyjnych krzewami: tawułą oraz ostrokrzewem. Ten drugi rodzaj został specjalnie tak dobrany, aby zniechęcić psy do robienia szkód w nasadzeniach. Jest to miejsce, którego przeznaczenie ma być oznakowane specjalnymi tablicami.

Jedną z ważniejszych zmian wprowadzonych w istniejący stan zagospodarowania terenu jest przedłużenie istniejącego muru wzdłuż południowej granicy zieleńca.

Umieszczono w nim również drugą bramę, od której została wytyczona ścieżka ciągu pieszego mająca nawiązywać do istniejącej alei lipowej.

Warto nadmienić fakt, iż skrzyżowania ścieżek zaprojektowane zostały jako ‘bezkolizyjne’, a na powstałych przez to trójkątnych trawnikach zaplanowano umieszczenie

84

D. Osyczka

cebul i bulw rośli kwitnących w różnych porach roku. Są to między innymi: pojawiające się wczesną wiosną szafrany, czy jesienne zimowity.

Przy trzech najważniejszych wejściach na teren zieleńca (dwie bramy od strony ul.

XXV-lecia PRL oraz wejście od strony wschodniej) planuje się ustawienie stylizowanych tablic informacyjnych, na których opisana może być historia założenia wraz z jego planem i zaznaczonymi ciekawymi punktami oferowanego przezeń programu.

FUNKCJA HISTORYCZNA, A WSPÓŁCZESNA Niejednokrotnie można spotkać się z głosami sprzeciwu wobec zmian, jakie planowane są między innymi na sierakowskim cmentarzu ewangelickim. Jednak przekształcenie dawnej, nieczynnej nekropolii na teren użyteczności publicznej o innym charakterze jest próbą jej ocalenia. Obecnie niszczejący, coraz bardziej zarastający teren w niczym nie przypomina dawnego cmentarza, a młodzi mieszkańcy miasta często nie mają pojęcia o tym, że w miejscu ich ‘spotkań na ławce’ dawniej chowano zamarłych.

Przekształcenia mają na celu jednoczesne umożliwienie ludziom dalszego swobodnego korzystania z tego terenu, jak również przypomnienie czemu ten obszar służył kiedyś.

Zieleniec, który jest przestrzenią publiczną, powinien nie tylko umożliwiać nam rozrywkę i wypoczynek, rozwijać naszą wrażliwość na piękno natury i sztuki, ale także pobudzać do refleksji nad historią.

Ryc. 2. Koncepcja rewaloryzacji zieleńca na terenie cmentarza ewangelickiego w Sierakowie (aut. 2009).

Projekt koncepcyjny rewaloryzacji …

85

Ryc. 3. Wizualizacja przedstawiająca widok całego terenu z lotu ptaka. Widok od strony południowej (aut. 2009).

86 D. Osyczka

Ryc. 4. Jedno z bardziej charakterystycznych elementów projektowanego zieleńca – regularne wnętrze lapidarium (aut. 2009).

Projekt koncepcyjny rewaloryzacji …

87

Ryc. 5. Przykładowe wnętrze rekreacyjne – plac zabaw dla dzieci młodszych (aut. 2009).

88 D. Osyczka

Projekt koncepcyjny rewaloryzacji …

89

LITERATURA 1. Andrzejewska H., Andrzejewski T., Tomczak P.: Perła wśród jezior. Wydawnictwo Kwartet, Poznań 2007.

2. Burak M., Okólska H.: Cmentarze dawnego Wrocławia. Wydawnictwo Via Nova, Wrocław 2007.

3. Jackiewicz A.: Park Tysiąclecia w Zielonej Górze – różne formy ogrodu publicznego. [W:] Rocznik lubuski (red. W. Eckert). T. 32, cz. 1. Wydawnictwo Lubuskiego Towarzystwa Naukowego, Zielona Góra 2006.

4. Kotla R.: Zapomniane cmentarze. Cz. 2. Portal regionalny Stetinum.pl. http://www.turystyka.stetinum.pl/pl/wiadomosci/Odkryj_Szczecin_z_Ryszardem_K Kotl/Zapomniane_cmentarze_cz_II. Listopad 2009.

5. Kownas S., Piskorski C.: Szczecin – miasto parków i zieleni. Polskie Wydawnictwo Naukowe. Warszawa 1958.

6. Majdecki L.: Ochrona i konserwacja zabytkowych założeń ogrodowych. Wydawnictwo PWN. Warszawa 1993.

7. Mitkowska A., Siewniak M.: Tezaurus sztuki ogrodowej. Oficyna Wydawnicza RYTM. Warszawa 1998.

8. Pokorski J., Siwiec A.: Kształtowanie terenów zieleni. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Warszawa 1998.

CONCEPTUAL DESIGN OF SQUARE REVALUATION ON THE AREA OF DISUSED EVANGELICAL CEMETERY IN SIERAKÓW Summary: In urban structure of Sieraków, can be observed lack of well-organized green areas intended for public use. Therefore, this conceptual design of square revaluation has been developed. The article presents the concept and explains the reasons for the location of an area of quite a different function in place, characterized by a kind of 'sacrum'. It also presents other green areas designed on areas of closed cemeteries in polish cities.