Jaarverslag 2014

JAARVERSLAG 2014

1 3

2

Voorwoord Wanneer in 2014 het aantal hogeschoolstudenten in Brussel met 5% toenam, stegen de studentenaantallen van de basisopleidingen van de Erasmushogeschool Brussel ruim 6%. Goed nieuws in de wetenschap dat – in tijden van besparingen – studenten centen zijn en hierdoor de nefaste gevolgen van deze besparingen enigszins gemilderd worden.

Groei is en blijft voor EhB een sleutelbegrip, niet alleen in aantallen maar evenzeer in kwaliteit van onderwijs, onderzoek en de beoefening der kunsten. Een mooie illustratie is de nieuwe en vernieuwende opleiding Idea & Innovation Management die kon starten met meer dan 80 studenten en daarmee de sterkste nieuwkomer is in de geschiedenis van de hogeschool.

Kwaliteit kan de EhB maar verzekeren indien de ambities en realisaties doordacht, realistisch en gedragen zijn. Vandaar onder meer de aandacht voor het verder optimaliseren van de organisatie en de werking. Eén belangrijk objectief in deze is het actief stakeholdersengagement.

De hogeschool wil de participatie verhogen van zowel de studenten, de onderwijspartners als het personeel. Daarom wordt ingezet op intensieve betrokkenheid, vorming en begeleiding van de diensten, departementen en

Inhoudstafel Schools als onderdeel van de vernieuwde, doorgedreven kwaliteitscultuur van de EhB. Het afgelopen jaar konden we ook weer lovende woorden terugvinden in verschillende visitatie- en accreditatierapporten van onze opleidingen. Onze hoofdopdracht is daarmee bereikt: kwaliteitsvolle diploma’s afleveren, zodat onze afgestudeerde studenten met brede, diepgaande kennis en gedegen vakmanschap het werkveld kunnen betreden.

Wanneer het onderzoek in de kunsten binnen de Schools of Arts verder hoge toppen scheert, werd met betrekking tot projectmatig onderzoek ingezet op de vernieuwing van de kenniscentra. Deze zijn gekoppeld aan onze professionele bachelors. De kenniscentra Nanomedicijnen, Tuin+, Urban Integrated Care, Urban Coaching & Education, Mobile Wearables en Podiumtechnieken zullen zich met hun expertise verder ten dienste stellen van KMO’s en andere organisaties.

U leest over deze en andere realisaties meer in dit jaarverslag. Alles wat we presteren, was enkel mogelijk dankzij de grote inzet en het sterke enthousiasme van alle medewerkers; een woord van dank is hier op zijn plaats!

Laten we samen genieten van de behaalde resultaten en vooral op hetzelfde elan verder doen.

1.

Het onderwijsaanbod van de Erasmushogeschool Brussel

2

2.

Missie en Visie

5

3.

EhB zet in op stakeholderengagement

6

4.

Onderwijs

12

5.

De internationale relaties

17

6.

Onderzoek en dienstverlening

20

7.

Nieuws van onze opleidingen

24

8.

Stuvo EhB

48

9.

Personeel

51

10. Financiën

54

11. Facility

56

12. Bestuursorganen

58

13. Structuur

61

14. Samenwerkingsverbanden

64

Verantwoordelijk uitgever Luc Van de Velde algemeen directeur Fotografie Valéry De Smet, Jan Sents, Jochem Jurgens, Laura Vandewynckel, ToekomstAtelierdelAvenir.

Onze excuses indien er referenties ontbreken.

Teksten, foto’s en illustraties mogen enkel overgenomen worden na schriftelijke toestemming van de uitgever.

Samengesteld door de dienst Communicatie in mei 2015.

Ontwerp: dARTel

Luc Van de Velde Algemeen directeur

Bart De Schutter Voorzitter

3

1. Het onderwijsaanbod van de Erasmushogeschool Brussel

RITS | School of Arts

ba ba ba ba

•

Kleuteronderwijs Lager Onderwijs Secundair Onderwijs Pedagogie van het Jonge Kind

• • •

Design & Technologie

ba Audiovisuele Kunsten Production Management ba Audiovisuele Kunsten Beeld, Geluid, Montage ba/ma of Arts Audiovisuele Kunsten Documentaire, Film, Schrijven, Televisie, Animatiefilm, Radio ba/ma of Arts Drama Acteren, Regie

Koninklijk Conservatorium Brussel | School Of Arts

Ba Multimedia & Communicatietechnologie (Multec) ba Toegepaste Informatica (Dig-X)

• ba Musical • ba/ma of Arts in de Muziek, Directie, Instrument/Zang, Jazz Muziektheorie/Schriftuur, Compositie • Specifieke Lerarenopleiding Muziek

Gezondheidszorg & Landschapsarchitectuur ba Biomedische Laboratoriumtechnologie ba Verpleegkunde ba Voedings- & Dieetkunde ba Vroedkunde ba Landschaps- & Tuinarchitectuur Banaba Pediatrische en Neonatale Gezondheidszorg Banaba Zorgmanagement

Onderwijs & Pedagogie

Management, media & maatschappij ba ba ba ba ba ba ba

Communicatiemanagement Hotelmanagement Office Management Toerisme- & Recreatiemanagement Journalistiek Sociaal Werk Idea & Innovation Management

4

5

2. Missie en visie

KORTOM • Vier departementen en twee Schools of Arts • Twintig professionele bacheloropleidingen • Drie academische bachelor- en masteropleidingen in de kunsten • Ruim veertig postgraduaten en bij- en nascholingen • 4933 studenten in de basisopleidingen gespreid over 7 campussen.

Missie De Erasmushogeschool Brussel is dé pluralistische hoger onderwijsinstelling van Brussel. Haar voornaamste stakeholders zijn haar verscheiden studentenpopulatie, Brussel als internationale en multiculturele stad én een open en verdraagzaam Vlaanderen.

De EhB biedt aantrekkelijk onderwijs aan, gericht op de professionele en/of artistieke praktijk, in synergie

5.000 4.500 4.000 3.500 3.000 2.500

Studentenevolutie tijdens de laatste jaren: In september 2014 mochten we weer mooie groeicijfers optekenen. Ten opzichte van het jaar voordien stegen we met een 6,5%. Het Vlaams gemiddelde aan de hogescholen bedroeg 3%. Op elf jaar tijd zien we bij onze professionele bachelors en Schools of Arts een stijging van 46%!

met onderzoek, kunstontwikkeling en dienstverlening ten bate van de maatschappij.

De EhB leidt studenten op tot humanistische, geëngageerde en kritische wereldburgers, die hun vak onder de knie hebben en tevens respectvol met mens en maatschappij omgaan.

2.000 1.500

Visie

1.000

De Erasmushogeschool Brussel streeft naar meer, duurzame en tevreden klanten en naar een sterkere financiële situatie. Daarom evalueert en innoveert de EhB permanent haar aanbod. Opleiding, onderzoek, dienstverlening en kunstontwikkeling zijn maatschappelijk relevant, noodzakelijk en doelgericht. Het aanbod wordt uitgediept waar nodig en verbreed waar opportuun. Daarbij gaat de EhB uit van haar positie als Vlaamse hogeschool die verankerd is in het internationale Brussel. Ondersteund door een doelgerichte externe communicatie, werkt de EhB aan een aantrekkelijke uitstraling.

Een sterk en relevant aanbod vereist een optimaal functionerende organisatie. De EhB blijft dan ook werken aan het verhogen van efficiëntie en transparantie, evenals aan een doorgedreven kwaliteitscultuur

500 0 2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

in al haar geledingen. Het personeelsbeleid schraagt deze werking door het aanscherpen van professionalisme, creativiteit en proactiviteit en het bieden van zo aangenaam mogelijke werkomstandigheden. Op financieel vlak stelt de EhB zich niet louter afhankelijk op van de overheid, maar gaat de organisatie actief op zoek naar externe bronnen van financiering.

In permanent overleg met haar stakeholders (studenten, alumni, beroepenveld en samenleving) is de Erasmushogeschool Brussel een onmisbare speler in het Brusselse en Vlaamse hoger onderwijslandschap, een school die werkt voor tevreden en gesteunde studenten.

6

7

3. EhB zet in op stakeholderengagement Om verder uit te groeien tot een hogeschool die al haar stakeholders maximaal in haar beleid betrekt, wordt gekozen voor een actief stakeholderengagement. Het verschil tussen engagement en management is fundamenteel, daarom werd het onderscheid uitgelegd in een bijzondere workshop door Elke Jeurissen en Cato Léonard van Glassroots. Met duidelijke voorbeelden toonden zij aan dat het ook voor de Erasmushogeschool interessant is om partners te zoeken buiten de eigen context, om bepaalde problemen of projecten succesvol aan te pakken. Door de krachten van verschillende stakeholders te bundelen en hen bij een project te betrekken, is de kans veel groter op een geslaagde uitwerking.

Via zo’n stakeholderengagement wil EhB iedereen dus mee rond de tafel krijgen, heterogeen maar gelijkwaardig. Op de eerste plaats staat uiteraard de tevredenheid van de studenten. Zo mobiliseert EhB haar studenten om steeds meer te participeren en mee haar aanbod vorm te geven. Wat de medewerkers betreft, kiest de instelling voor een sociaal onthaalbeleid dat verder gaat dan enkel het overbrengen van functiegebonden informatie. De resonantiecommissies per opleiding betrekken dan weer professionals actief bij het onderwijs. Kortom, stakeholderengagement maakt iedereen volwaardig lid van de ganse organisatie. Voor minder gaan we niet.

Strategische doelstellingen • SD 1 We focussen op de noden van onze stakeholders, in de eerste plaats de studenten. We stellen scherp op opleidingsaanbod, studiebegeleiding, studentenbegeleiding en -voorzieningen.

• SD 2 We gaan voor een goed geoliede organisatie, met aandacht voor integrale kwaliteitszorg.

• SD 3 We evalueren én verbeteren voortdurend onze decretale kerntaken - onderwijs, onderzoek, dienstverlening en ontwikkeling & beoefening van de kunsten.

• SD 4 Ons personeelsbeleid blinkt uit in empowerment, maximale waardering van medewerkers en sterke professionalisering.

• SD 5 We versterken onze financiële situatie.

• SD 6 Onze communicatie is modern, transparant en wervend.

8

9 Digitale tools vergemakkelijken de opvolging In overleg met de beleids- en kwaliteitszorgadviseurs van EhB ontwikkelde de dienst Informatiebeheer een opvolgingstool voor de beleids- & actieplannen van diensten en departementen. Deze tool werd volledig geïntegreerd in het Informatieplatform Sharepoint. De opvolgingstool is een gebruiksvriendelijk werkinstru-

ment die elke EhB-werknemer actief bij de strategische planning van de hogeschool betrekt. De tool begeleidt het volledige proces van strategische doelstellingen, via generieke en gewone beleidsdoelstellingen tot het uitwerken en opvolgen van concrete actiepunten in de jaaractieplannen.

Integrale kwaliteitszorg (IKZ) als rode draad door alle geledingen De kwaliteit van de opleidingen kadert in een hogeschoolbrede visie op integrale kwaliteitszorg. De hogeschool opteert immers voor een integrale aanpak op alle niveaus (hogeschool - departement - opleiding). Met oog op de instellingsaudit, die in 2016 op de agenda staat, werkt de EhB nu al met een intern kwaliteitszorgsysteem (TRIS) en met jaaractieplannen op het niveau van de instelling en de departementen.

Begeleid door de centrale kwaliteitsdienst, heeft elk departement een kwaliteitscoördinator.

Die is samen met het departementshoofd verantwoordelijk voor het aansturen van het kwaliteitsbeleid binnen het departement en de opleidingen.

De basis voor IKZ zijn de be-

vragingen bij de stakeholders. De studenten-, alumni- en medewerkersbevraging, maar ook de focusgroepen met studenten, de resonantiecommissies en de studietijdmetingen vormen het uitgangspunt van de verbeteracties.

Om de beweging naar een doorgedreven kwaliteitscultuur te stimuleren, werd in september 2014 een eerste kwaliteitsdag georganiseerd voor de centrale diensten.

Alle medewerkers werden hierop uitgenodigd en actief gestimuleerd om mee te werken aan het verbeteren van de kwaliteit van de eigen dienstverlening. Via een interne stakeholderengagement-oefening rond het verbeteren van de interne communicatie, werden door de collega’s heel wat sterke ideeën aangebracht. Tijdens de workshop rond de jaaractieplannen zette elke dienst verdere stappen in het evalueren van de voorbije acties en het formuleren van verbeteracties voor de komende jaren.

10

11

Accreditaties en visitaties in 2014

Communicatiemanagement levert snel inzetbare alumni

Een overzicht van de visitatierapporten die we in 2014 ontvingen, zou een saai lijstje opleveren. Vandaar dat we per opleiding er enkele lovende woorden overnemen om aan te geven waar hun sterktes liggen.

De opleiding slaagt erin brede profielen te ontwikkelen die snel inzetbaar zijn en stelt zich daarbij uitdrukkelijk tot doel om ‘(zelf)kritisch denkende doeners‘ op te leiden.

De afgestudeerden zijn snel inzetbaar op de werkvloer. De kennis en vaardigheden van de afgestudeerden zijn dan ook aan de maat. Het brede profiel maakt de studenten breed inzetbaar in vele deelsectoren van het vakgebied Communicatiemanagement.

De tewerkstellingsgraad van de alumni vlak na afstuderen is hoog. In oktober zoeken nog nauwelijks afgestudeerden werk. Het merendeel van de afgestudeerden heeft ook een communicatiegerelateerde

Verpleegkunde kan bogen op actief netwerk De opleiding mikt op cultuursensitieve zorgverlening en kan rekenen op verschillende werkveldpartners binnen Brussel.

Dat netwerk biedt veel mogelijkheden die de opleiding ook actief inzet. De opleiding benut de voordelen van haar ligging naast het Universitair Ziekenhuis Brussel en de faculteit Geneeskunde en Far-

macie van de VUB. Ook de voorzieningen in het vaardigheidscentrum zijn in orde en tonen aandacht voor zowel verpleegkundig-technische als communicatieve vaardigheden. De huidige praktijklokalen zullen in de toekomst nog uitgebreid worden met een simulatiecentrum.

Het werkveld is tevreden over de afgestu-

deerden van deze opleiding. De alumni voelen zich goed voorbereid op hun instap naar het werkveld, of studeren verder. De verschillende stagemogelijkheden op alle soorten terreinen die de opleiding biedt, vinden zij een meerwaarde. Afgestudeerden komen vlot terecht op verloskundige of verpleegkundige diensten.

Leraar Kleuteronderwijs komt innoverend uit de hoek Over het algemeen vindt de commissie het programma van de opleiding, waarin zeer gericht gewerkt wordt aan cultuureducatie en dit niet alleen in de muzische vakken, origineel en innoverend.

Er is een variatie aan werkvormen aanwezig om het onderwijs vorm te geven.

Volgens de commissie zijn daarbij het project Vertellen in de grootstad (vertel-

Meervoudige stage van Journalistiek is uniek

sessies voor kleuters), Filosoferen in de grootstad (filmreportage maken over een wijk in Brussel en leren filosoferen met kinderen) en Matinee (een kunstzinnig en muzisch spektakel voor kleuters uitwerken) verrassende en innovatieve good practices.

De afgestudeerde kleuterleraren van de EhB zijn volgens het werkveld inzetbaar

en staan stevig in hun schoenen. Het werkveld waardeert de explorerende en onderzoekende houding van de student, het cultuureducatieve aspect en het kunstzinnig omgaan met kinderen. Afgestudeerden vinden vlot werk, zeker in de Brusselse context.

lemaal in Brussel of de omgeving rond Brussel en behoren tot alle netten. De samenwerking verloopt niet enkel met het reguliere basisonderwijs maar ook

met methodescholen en buitengewoon onderwijs. De vele contacten tussen docenten en mentoren is een belangrijke factor in de vlotte communicatie.

Leraar Lager Onderwijs is geëngageerd De commissie stelt vast dat er een sterk engagement is voor de stage zowel bij de opleiding als de stagescholen. De stageplaatsen bevinden zich nagenoeg al-

job, de helft werkt in de eigenlijke communicatiesector. Drie op de vier werkt daarbij op bachelorniveau, een vierde daarboven.

De opleiding Communicatiemanagement is een labo van de communicatiewereld waar gepassioneerde docenten jonge mensen met diverse talenten inspireren, coachen en stimuleren. Ze leren hen omgaan met alle facetten van het voortdurend en snel veranderend globaliserend werkveld zodat ze kunnen uitgroeien tot gedegen communicatieprofessionals en (zelf)kritische denkende doeners die meteen kunnen meedraaien in het professionele leven zoals zich dat vandaag ontvouwt.

In de opleiding wordt het ambacht van de journalist centraal gesteld. Studenten worden vanuit een sterke basis in print opgeleid tot generalisten die ook hebben kennisgemaakt met tv-, radio- en onlinejournalistiek. Bij het afstuderen beschikken ze over de nodige competenties om vlot een job te vinden of om verder te studeren. Wie over de juiste attitude beschikt, kan vaak aan de slag als beroepsjournalist, en beschikt over een solide uitgangspositie om in een redactionele omgeving door te groeien tot de moeilijker genres, zoals de politieke of onderzoeksjournalistiek. De verworven competenties zijn echter ook nuttig in een breder spectrum van functies in media en communicatie.

Vertegenwoordigers van het werkveld zijn tevreden over de kwaliteit van de afgestudeerden. Zij

vinden dat deze de voorbije jaren stelselmatig is toegenomen. Afgestudeerden vinden relatief snel een job.

De commissie waardeert dat de studenten zowel in de tweede opleidingsfase (een inloopstage van 6 weken) als in de derde opleidingsfase (een meewerkstage van 12 weken) een stage kunnen lopen. Dit is uniek in Vlaanderen. Door deze stages krijgen de studenten de kans om kennis te maken met twee verschillende werkcontexten, al dan niet binnen het zelfde medium. Zo krijgen zij een realistisch beeld van de tewerkstellingsmogelijkheden na de opleiding en leren zij de verworven competenties toepassen binnen een reële context.

12

13

4. Onderwijs Wat bewoog er op vlak van ons curriculum?

Het academiejaar 2013-14 luidde een nieuw tijdperk is. Op 1 oktober 2013 integreerden de academische opleidingen in de Vrije Universiteit Brussel zodat het onderwijsaanbod van de Erasmushogeschool Brussel zich vanaf academiejaar 13-14 volledig toespitst op artistieke bachelor- en masteropleidingen enerzijds en professionele bacheloropleidingen anderzijds. Daarnaast vormde de niet-artistieke professionale bachelor in de Audiovisuele Technieken zich om tot een artistieke professionele bacheloropleiding in de kunsten, in de schoot van RITS | Schools of Arts.

Maar opvallender was wellicht dat in oktober 2014 het startschot gegeven werd voor de nieuwe professionele bacheloropleiding Idea & Innovation Management. Dit werd ten gronde voorbereid in de loop van 2013-2014. Deze bachelor wil op vraag van het werkveld junior profielen afle-

veren die duurzame markt- en maatschappij gedreven innovaties en business ontwikkelen. Ze vertalen innovatieprocessen naar succesvolle nieuwe producten, diensten, concepten, processen en strategieën.

Dat deze opleiding met veel succes van start ging, meldden we elders al.

Tenslotte ging de Erasmushogeschool Brussel in augustus 2014 een samenwerkingsverband aan met het CVO-COOVI, het CVO-VOLT en het Paramedisch Instituut Mechelen met het oog op gezamenlijke diplomering vanaf 2014-2015 van HBO5 opleidingen, en dit onder de naam HBO5 Erasmus. In 2013-2014 werd de werking van dit samenwerkingsverband voorbereid door de installatie van een HBO5-raad, de aanstelling van een HBO5-coördinator, publicitaire bekendmaking van het aanbod en afstemming van het HBO5-onderwijsreglement onder de partners.

Digitale onderwijsvernieuwing stond centraal In 2014 werden heel wat stappen vooruit gezet met betrekking tot (digitale) onderwijsvernieuwing. Zo werd er voor beginnende docenten een structureel traject opgezet bestaande uit een aantal didactische workshops. Zij konden zich verdiepen in activerende werkvormen, de kwaliteit van toetsing, zelfreflectie en motivatie. Dit traject zal de komende jaren nog verder worden verankerd en uitgebreid.

Ter ondersteuning van het toetsbeleid werden nieuwe leidraden voorgesteld rond de ontwikkeling van beoordelingsschalen, evaluatie van papers, peer evaluatie en feedback.

Het gebruik van het digitaal leerplatform nam verder toe, ondermeer dankzij de integratie van een vernieuwd portfolio-tool en een peer assessmenttool. Ook werd de assessment-tool QuestionMark Perception gebruiksklaar gemaakt. Hierbij worden

de examens opgemaakt in een beveiligde digitale omgeving, wat het werk voor docenten in grote mate vereenvoudigd. Tijdens de druk bijgewoonde stimuleringsdag voor het gebruik van het digitaal leerplatform werden de docenten wegwijs gemaakt in deze tools.

Vooral in de werktrajecten, maar ook in de reguliere trajecten, wordt steeds meer ingezet

op blended learning met degelijke digitale ondersteuning van het leerproces. Een tevredenheidsenquête afgenomen bij de werkstudenten geeft trouwens een grote tevredenheid aan over de kwaliteit van het onderwijs en de (digitale) begeleiding in de werktrajecten.

EhB blijft inzetten op begeleiding In het kader van het beleidsplan Trajectbegeleiding 2012-16 werkten de trajectbegeleiders in het academiejaar 2013-14 voornamelijk aan het uitstroombeleid. Enerzijds werd de algemene informatie voor afgestudeerden op de EhB-website vernieuwd. Studenten vinden er nu algemene praktische informatie rond (inter-)nationale stages, verder studeren en een eerste job. Anderzijds werden binnen meerdere opleidingen initiatieven genomen om afstuderende studenten opleidingsspecifieke informatie en netwerkmomenten aan te bieden over vervolgstudies in binnen- en buitenland en over potentiële werkgevers. Dit gebeurde via een bedrijven- en/of afstudeerbeurs op campusniveau of een sessie binnen de opleiding.

Op aanzet van de Universitaire Associatie Brussel werden gesprekken vervolgd tussen hogeschool- en universitaire opleidingen rond heroriëntering en doorstroom om de aansluiting tussen hogeschoolopleidingen en universitaire opleidingen te optimaliseren.

In 2013-2014 werden opnieuw alle eerstejaarsstudenten uit de professionele bacheloropleidingen gescreend op leerstijl enerzijds en op aanvangsniveau academisch Nederlands anderzijds. Het aanbod aan respectievelijk studievaardigheidstrainingen en taalbegeleiding is afgestemd op de deelaspecten die gescreend worden.

Een systematische instroommeting kadert binnen het algemene oriënteringsbeleid van de instelling.

148 studenten kregen het statuut ‘studeren met een functiebeperking’ toegekend. Dit is een stijging ten opzichte academiejaar 2012-13 (112). Koploper in de types functiebeperking blijft traditiegetrouw de leerstoornis (65%). Onder deze noemer

14

15 vallen functiebeperkingen zoals dyslexie, dyscalculie, dysorthografie e.d. De EhB heeft daarom de compensatiesoftware Sprint (voor studenten met een leerstoor-

nis) aangekocht, hetgeen kadert binnen de doelstelling uit het diversiteitsbeleid om te streven naar verhoogde toegankelijkheid voor alle studenten.

EhB+ Centrum voor permanente vorming EhB+ biedt postgraduaten en bij- en nascholingen aan die verbonden zijn met de beroepspraktijk en gericht op professionals. De opleidingen komen tot stand in nauwe samenwerking met het werkveld, beroepsverenigingen en kenniscentra. In 2014 telde EhB+ niet minder dan 468 deelnemers. De opleidingen in

de gezondsheidszorg blijven erg in trek. Zo bijvoorbeeld scoorde de opleiding ‘Stoma-, Incontinentie- en Fistelzorg’ hoge toppen evenals de opleidingen ‘Referentieverpleegkunde in de ziekenhuishygiëne’ en ‘Mindfulness-Based Eating Awareness Therapy voor hulpverleners’. Ook de postgraduaten ‘Diabeteseducator’ en ‘Forensisch onderzoek’ konden bogen op een enorme interesse.

16

17

5. De internationale relaties

Bibliotheek De centrale Bibliotheekdienst ondersteunt permanent de studielandschappen rond de drie pijlers uit het beleidsplan, te weten collectievorming, ontsluiting en informatievaardighedentraining.

Collectievorming krijgt steeds meer vorm De bibliotheekcollectie van Toerisme Vlaanderen werd in bewaring gegeven aan het departement Management, Media & Maatschappij. Ongeveer 2.300 volumes, hoofdzakelijk vakliteratuur, publicaties van internationale organisaties, onderzoeksrapporten en statistieken over toerisme en recreatie, kregen op campus Dansaert-Bloemenhof een nieuwe thuis in het studielandschap. Door de verhuizing verdubbel-

de het informatieaanbod voor studenten van de opleidingen Toerisme & Recreatie- en Hotelmanagement.

Het departement Gezondheidszorg & Landschapsarchitectuur werkte een collectiemanagementplan uit. Dat resulteerde alvast in drie nieuwe abonnementen op databanken voor de gezondheidsopleidingen (CINAHL, BSL Totaalcollectie en de Cochrane Library).

Ontsluiting succesvol verdergezet De overkoepelende zoekinterface EhBIB Search, geïntroduceerd in 2013, bewijst ook in 2014 haar waarde. Omdat alle collecties in één beweging doorzocht kunnen worden, vinden steeds meer studenten de weg naar de digitale bibliotheek. Deze omvatte in 2014 meer dan 27.000 e-books, bijna 10.000 e-journals en 15 we-

tenschappelijke databanken. Het aantal geraadpleegde tijdschriftartikels steeg met 57%, terwijl de raadpleging van e-books zelfs meer dan verdrievoudigde. Om EhBIB Search nog beter bekend te maken organiseerde de dienst Bibliotheek in 2014 vier informatiesessies voor meer dan 50 docenten.

Collecties van de Schools of Arts in beweging En ook in de Schools of Arts beweegt er heel wat op bibliotheekgebied. De bibliotheek van het Koninklijk Conservatorium Brussel verzamelde via het crowdfunding project “Lively, lovely libretti” 1.500 euro om twaalf operaboekjes professioneel te laten restaureren. Samen met vier andere instellingen organiseerde de Conservatoriumbibliotheek ook de jaarlijkse IAML-conferentie (International Association of Music Libraries). In het RITS gingen twee

Mainstreamen van internationalisering Het verruimen van de internationaliseringsopdracht – die voordien voornamelijk beperkt was tot mobiliteit – vormt het uitgangspunt van het beleidsplan Internationalisering 2012-2016. Internationalisering mist immers haar doel wanneer ze niet kadert binnen

een geïntegreerde visie op hoger onderwijs en niet meer is dan een verzameling losse initiatieven van onderwijs in het Engels of samenwerkingsovereenkomsten met buitenlandse partners.

Verdieping door een buitenlandse ervaring De Erasmushogeschool Brussel wil meer internationale studentenmobiliteit. Het is een doeltreffend instrument voor studenten om internationale en interculturele competenties te verwerven of te verdiepen en de kwaliteit van de opleiding te verbeteren. Een stage in Gambia, een jaar op studiemobiliteit in Madrid, onderzoek doen in Tanzania of meelopen in een theaterproject in Cuba zijn enkele voorbeelden. Ook met het oog op het behalen van de Europese en Vlaamse mobiliteitsnormen, streven we naar een verdere groei

van de studentenmobiliteit.

In 2013-14 had zo’n 20% van de afgestudeerden een internationale mobiliteit in het kader van de opleiding achter de rug. Een kwart van de mobiele studenten ging in de loop van het studietraject naar een buitenlandse partner voor studiemobiliteit (Erasmus), de anderen trokken naar het buitenland voor stage of onderzoek.

Onderwijs reikt uit naar het buitenland onderzoeksters aan de slag die met hun studiewerk de heropstart van de bibliotheekwerking voor audiovisuele en dramatische kunst en techniek voorbereiden. Nog aan de Schools of Arts realiseerden twee stagiaires van de masteropleiding Archivistiek (Vrije Universiteit Brussel) in het kader van hun masterscriptie respectievelijk een inventaris van het archief van het KCB uit de periode 1967-1995 en een databank van afstudeerfilms van RITS-alumni.

Ook in 2014 zette de EhB in op de versterking van de onderwijscapaciteit in de Maghreb regio.

Zo werd er ter afronding van het TEMPUS UMEI project dat we coördineerden een CASAM (Cellule d’accompagnement, de sensibilisation d’appui et de médiation) opgericht in elk van de tien deelnemende partneruniversiteiten met als doel het inclusief onderwijs in de toekomst ook verder uit te bouwen. RUMI,

een vervolgproject dat zich o.a. toespitst op gendergelijkeheid aan Marokkaanse universiteiten werd goedgekeurd en ging in 2014 van start. Een studententeam van het RITS zorgt voor een film ter sensibilisering van het diversiteitsbeleid aan de universiteit.

Verder engageerden we ons ook in twee andere Capacity Building TEMPUS-projec-

18

19 ten in de Maghreb regio. Zo verleende Stuvo in het kader van het VIETUD-project haar actieve medewerking aan de organisatie van een driedaagse training voor Maghrebijnse stafleden verantwoordelijk voor de uitbouw van studentenvoorzieningen. In het kader van het CREMARproject bereidt EhB een programma voor ter verwerving van inzichten in de toepassing van het Europese kredietsysteem (ECTS).

In het kader van het nieuwe Erasmus+ Programma, werden twee nieuwe projecten m.b.t curriculumontwikkeling goedgekeurd. Zo wordt de opleiding Biomedische Laboratoriumtechnologie partner in het European Forensic Educational Network (EFEN). Samen zullen ze een “European Forensic Science” module uitwerken die in de toekomst de huidige opleiding zeker zal verrijken. Ook de RITS-opleiding Podiumtechnieken levert expertise aan in het European Theatre Technicians Education (ETTE) project dat de competenties van podiumtechniekers op Europees niveau zal beschrijven en op basis hiervan een Europese module zal uitwerken. Beide projecten zullen in 2014-15 van start gaan.

De opleiding Toegepaste Informatica zet haar samenwerking met ICTU uit Thai Nguyen (Vietnam) verder binnen een nieuw Zuidinitiatief gefinancierd door VLIR UOS. Doel van het project is het ontwikkelen van draadloze sensornetwerken die kunnen worden ingezet in de Vietnamese landbouw.

Het Ontwikkelingseducatieproject MAONO blikt terug op een succesvolle noordzuidproject. MAONO betekent ‘visie’ in het Swahili en het is de titel van het ontwikkelingseducatieproject dat gedurende de afgelopen drie jaar plaatsvond. In die tijd verkenden 41 studenten van EhB en VUB samen met 40 studenten uit Lubumbashi, en 15 Congolese kunstenaars toekomstmogelijkheden in het Noorden en het Zuiden.

De interculturele uitwisseling leidde tot ongewone perspectieven op de toekomst in het algemeen en op die van de Democratische Republiek Congo in het bijzonder.

t-

20

21

6. Onderzoek en dienstverlening Praktijkonderzoek krijgt boost Om de continuïteit van het praktijkgericht onderzoek aan de Erasmushogeschool Brussel te verzekeren, werd in 2014 voor de vierde maal een oproep gelanceerd voor nieuwe PWO-projecten. De nieuwe PWO-projecten hebben als doel centra uit te bouwen die fungeren als kenniscentra en als laagdrempelige dienstverleningscentra. In deze oproep werden onderzoekers gestimuleerd om op zoek te gaan naar strategisch gekozen multidisciplinaire en opleidingsoverstijgende praktijkgerichte onderzoeksthema’s die aansluiten op regionale, nationale en Europe beleidsaccenten in onderzoek. Dankzij de laagdrempelige dienstverleningcentra krijgen studenten de kans relevante ervaring op te doen via vraaggedreven opdrachten uit het werkveld. In combinatie met de onderzoekscellen hebben ze als doel om onderzoeksoutput te stimuleren, externe financiering te verhogen en onderzoek binnen de betrokken opleidingen te verweven. Er werden na deze oproep acht projecten weerhouden:

• ‘Kenniscentrum Podiumtechnieken’ met de opleidingen Podiumtechnieken en Muscial • ‘Kenniscentrum Urban Coaching & Education’ met de drie lerarenopleidingen en Pedagogie van het Jonge Kind.

• ‘Kenniscentrum Mobile & Wearable’ met de opleidingen Toegepaste Informatica en Multimedia & Communicatietechnologie • ‘Kenniscentrum Nanomedicijnen’ met de opleiding Biomedische Laboratoriumtechnologie • ‘Kenniscentrum Brussels Integrated Care’ met de opleidingen Verpleegkunde & Vroedkunde en Voedings- & Dieetkunde • ‘Kenniscentrum Tuin+’ met de opleiding Landschaps- & Tuinarchitectuur • ‘Kenniscentrum Toekomstonderzoek’ met de opleidingen Idea & Innovation Management, Office Management en Communicatiemanagement • ‘Kenniscentrum Brussels@Work’ met de opleidingen Office Management en Hotelmanagement

Laagdrempelige Expertise- en Dienstverleningscentra (LED’s) meteen succesvol Het LED-netwerk dat startte in West-Vlaanderen, werd op initiatief van minister Kris Peeters uitgeplooid over alle Vlaamse provincies.

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wordt hierbij gerekend bij de provincie Vlaams-

Brabant. Laagdrempelige expertise- en dienstverleningscentra stellen hun expertise op een laagdrempelige manier ter beschikking van (voornamelijk) KMO’s. Hieruit kunnen nieuwe PWO-projecten en/of dienstverleningscontracten groeien.

De opleidingen Toegepaste Informatica en Multimedia & Communicatietechnologie zijn in het kader van dit initiatief begin 2013 gestart met een LED ‘Mobiele Applicaties’.

Een opportuniteit die dit LED vrijwel onmiddellijk creëerde, is de kans die studenten krijgen om onder leiding van een onderzoeker enkele unieke vraaggedreven projecten uit te werken. Zo kregen enkele studenten

de mogelijkheid om een mobiele app “AccesSEAble” te ontwikkelen voor de vzw Mobiel 21 en Westkans. Het project werd opgezet als een actieve samenwerking tussen Westkans, de onderzoekers en de studenten. Na de release van de app op 19 augustus werden ze op 18 september reeds laureaat van de Prijs voor Digitale Communicatie.

Onderzoek en dienstverlening in de kijker In 2014 was EhB in totaal in 26 onderzoeksen dienstverleningscontracten actief. Negen van deze projecten waren van het type contractonderzoek. Dit zijn opdrachten van een onderneming of organisatie om onderzoek op maat uit te werken. Het onderzoek vertrekt van de expertise van de EhB en beantwoordt aan specifieke onderzoeksnoden van de betrokken partner. Daarnaast werd er ook con-

tractonderwijs aangeboden, waarbij de EhB specifieke opleidings- of consultancy-opdrachten uitwerkt in opdracht van een externe partner.

In 2014 werden er zo drie nieuwe contractonderwijsprojecten opgestart.

Wtnschp.be toont onderzoek van EhB een grote publiek Sinds 2014 bundelt de expertisecel Wetenschapscommunicatie alle initiatieven onder de noemer ‘Wtnschp’ en de bijhorende website wtnschp.be. Deze site biedt correct populair wetenschapsnieuws van de EhB en de VUB aan, met gastblogs van onderzoekers en nog veel meer. Via sociale media en gerichte acties wordt extra zichtbaarheid gegeven aan dit wetenschapsnieuws. Wtnschp.be volgt

een community marketing strategy: het publiek wordt op een actieve manier geëngageerd in een dialoog over wetenschap.

Maatschappijbrede initiatieven zoals de wetenschapscafés, de Dag van de Wetenschap en de wetenschapswinkels kenden in 2014 een groeiend succes.

Zo vonden acht after-work

22

23 wetenschapscafés - de Science Bar Brussel - plaats in het Rits Café. De volgende onderwerpen kwamen aan bod: “Klimaat in de Media, the inconvienent truths”, “De goede dood, een wetenschapscafé over euthanasie en palliatieve zorg”, “Martens MD – House MD doorgrond”, “Brusselse Mobiliteit: Het grote debat (i.s.m.

Crosstalks en Muntpunt)”, “Science Bar on Tour: In het hart van de robot”, “The war on drugs, een verloren strijd? (i.s.m. Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid)”, “De Groote Oorlog” en “Taboe in de wetenschap”.

Goed voor 20 communicerende onderzoekers en 476 geboeide luisteraars van alle leeftijden.

Al deze initiatieven dragen op belangrijke wijze bij aan het basisbeleid van de hogeschool, omdat ze de zichtbaarheid van kwaliteitsvol en maatschappijrelevant onderzoek versterkt en de verwevenheid van onze instelling met de stad aantonen.

Science Technology Engineering and Mathematics Jongeren vormen nog steeds een groot aandachtspunt, en in het bijzonder het verhogen van de instroom in STEM-opleidingen (Science,Technology Engineering and Mathematics). Via STEM-gerelateerde projecten

zorgt EhB er op termijn mee voor dat meer jongeren interesse hebben in STEM en hierin voldoende opleiding krijgen. Zo startte de expertisecel Wetenschapscommunicatie Brussel in 2014 twee brugprojecten “FabLaB Junior” en “Make IT Work” gefinancierd door het Agentschap Ondernemen Wetenschapscommunicatie voor en door onderzoekers De brochures ‘wtnschp’, de website www. wtnschp.be en een voorstelling bij de departementen en de Schools of Arts werden aangewend om de expertisecel Wetenschapscommunicatie binnen de instelling bekender te maken. Een ondersteunende taak vervult ze deels door specifieke workshops voor onderzoekers aan te bieden: mediatraining, schrijftraining en workshops over onderzoek overbrengen naar kinderen en jongeren. In 2013 startte de expertisecel met een summerschool over wetenschapscommunicatie. In 2014 vond dit opnieuw plaats en werd het aantal plaatsen verdubbeld. Maar liefst 323 jonge onderzoekers uit heel Vlaanderen werden ondergedompeld in een driedaags communicatiebad.

24

25

7. Nieuws van onze opleidingen Design & Technologie

Switch2IT : uniek werk-leertraject voor werkzoekenden in IT Met Switch2IT slaan EhB, VDAB en Agoria de handen in elkaar voor een uniek werk-leertraject.

Werkzoekenden worden via een gecombineerd traject van contactonderwijs (VDAB), afstandsleren (Erasmushogeschool Brussel), stage en werkplekleren opgeleid tot bachelor in de Toegepaste Informatica.

Neelie Kroes en Alexander De Croo bezoeken EhB-MediaLab Neelie Kroes, Europees Commissaris voor Digitale Agenda, en Alexander De Croo, federaal minister bevoegd voor Digitale Agenda, kwamen in oktober naar het nieuwe MediaLab. Daar vond Coderdojo plaats. Samen met deze non-profitbeweging werden er IT-workshops voor jongens en meisjes van 7 tot 18 jaar aangeboden.

Speelpleinbegeleiders maken kennis met het FabLabdomein voor Limburg Meer dan dertig speelpleinbegeleiders verzamelden in juli op campus Kaai om te werken met state of the art apparatuur zoals een lasersnijder en 3D-printers. De speelpleinwerkingen schreven zich in voor

FabLab Junior, het mobiele laboratorium dat 1500 kinderen laat kennismaken met techniek, wetenschap en kunst.

EhB start MiniFabLab in school in Erpe Mere Het departement plaatste ook al een ‘minifablab’ in de Sint-Jozefschool in Erpe Mere. Hierdoor kunnen de leerlingen terecht in een uniek technologielaboratorium op hun school. Deze samenwerking fungeert als pilootproject voor de Erasmushogeschool Brussel.

EhB-studenten winnen hoofdprijs VDAB Jobapp wedstrijd Studenten Toegepaste Informatica hebben voor de tweede keer op rij de wedstrijd ‘Create your digital jobadvisor’ van VDAB gewonnen. Hun jobapplicatie ‘JobOrNot’, die geïnspireerd is op datingapps, werd door de jury omschreven als creatief, origineel en technisch sterk uitgewerkt.

Nominatie Prijs Digitale Communicatie voor app AccesSEAble van studenten Multec AccesSEAble was laureaat voor de Prijs voor Digitale

26

27 Communicatie, uitgereikt door Kortom. AccesSEAble werd ontwikkeld door studenten van de opleiding Multec in opdracht van Westkans. In de app vinden gebruikers een overzicht van de beter toegankelijke restaurants en cafés aan de kust.

Studenten Design & Technologie organiseren EHACKB Meer dan 200 studenten en IT-liefhebbers ‘kraakten’ op een vrijdag in april zo veel mogelijk computersystemen en netwerken. Ze deden dat op het event EHACKB, een initiatief dat de studenten van het departement Design & Technologie zelf lanceerden. Doel: meer inzicht krijgen in de strategieën die een hacker gebruikt bij het aanvallen van een systeem. De boswachters werden dus voor één dag stroper. Een tweede even succesvolle editie volgde in december.

Digital Convention Brussels Digital Convention Brussels is een bijeenkomst met gerenommeerde internationale sprekers die er hun expertise delen met de studenten Toegepaste Informatica en Multimedia & Communicatietechnologie. Grote namen zoals Mats-Olov Eriksson (Big Data Architect bij King, het bedrijf achter de succesvolle game Candy Crush Saga) en Erik De Jong (Lead Expert Cybercrime bij het Nederlandse FOX-IT) waren bij de gastsprekers.

Bedrijven stellen hun vacatures voor tijdens Career Launch Jaarlijks stellen bedrijven uit de IT-wereld hun vacatures voor aan de tweede- en derdejaarsstudenten. Tweedejaarsstudenten gaan op zoek naar een stageplaats, terwijl de laatstejaarsstudenten hun eerste stappen zetten in de zoektocht naar een job.

UXperts, hét event voor mobiele communicatietechnologie Laatstejaarsstudenten en applicatieontwikkelaars, creatieve geesten en managers uit de professionele wereld, delen hun kennis omtrent user experience design en digitale value creation tijdens de derde editie van UXperts. Met sprekers als Johan Verhaegen (New Trends, Senior Project Manager Human Interface Group), Valentijn Destoop (Digital Value Creation, Founder LittleMissRobot) en Kathryn Rotondo (UXdesign for kids, interactive designer/developer, DE) was het opnieuw een succesvolle editie op de campus van EhB.

Pediatrische & Neonatale Gezondheidszorg Brusselt De EhB is de enige Vlaamse hogeschool die een Banaba in de Pediatrische & Neonatale Gezondheidszorg aanbiedt. Ze doet dit bovendien vanuit een pluralistische levensbeschouwing met bijzondere aandacht voor de hoofdstad. Om dit te concretiseren gingen de studenten 3 dagen op stap in Brussel en bezochten CAW’s en gezins- en kindercentra met aandacht voor bijzondere hoofdstedelijke situaties.

Studiedag forensisch onderzoek bij zware verkeersongevallen De opleiding Biomedische Laboratoriumtechnieken organiseerde een druk bijgewoonde studiedag voor de lokale en de federale politie, waarbij verschillende deskundigen aan het woord kwamen, die elk vanuit hun specifieke discipline de mogelijkheden en beperkingen van forensisch onderzoek in beeld brachten Journaliste wordt tuinarchitect en krijgt prompt tuinrubriek in de krant Eef Coolen is een werkstudente Landschaps- & Tuinarchitectuur aan de EhB die in een vorig leven journalist was bij het Belang van Limburg. De krant vernam over haar carrièreswitch en vroeg haar om met een wekelijkse tuinrubriek in de krant te starten.

Tips moeten burn-out bij verpleegkundigen helpen te voorkomen Met een minisymposium in juni maakte de EhB verpleegkundigen bewust van het gevaar van een burn-out. Het erkennen van burn-out en het herkennen van de eerste signalen zijn de beste preventieve maatregelen.

Studenten Verpleegkunde gingen jobhoppen in Brussel Het Huis voor Gezondheid organiseert jaarlijks het event ‘Jobhoppen in Brussel’. Dan leren alle tweedejaarsstudenten Verpleegkunde uit de Brusselse (hoge)scholen het Brusselse zorgaanbod kennen. Ook minister van Onderwijs Pascal Smet was aanwezig.

Brusselse kinderen genieten van dagje Verpleegkunde In januari ontving de opleiding Verpleegkunde een veertigtal kinderen van het ToekomstATELIERdelAvenir (TADA). Dit initiatief richt zich tot kinderen uit Brusselse aandachtswijken. Zij krijgen een aantal zaterdagen workshops en activiteiten die hen in contact brengen met allerhande vakgebieden. In februari bezochten de Brusselse kinderen ook het FabLab van EhB.

Gezondheidszorg & Landschapsarchitectuur

28

29 Prins Filipfonds laat Vlaamse en Waalse vroedkundestudenten samenwerken Hoe ga je als vroedvrouw om met vrouwen die in kansarmoede leven of die het slachtoffer zijn van familiaal geweld? Rond dat thema werkten de vroedkundestudenten van de Erasmushogeschool Brussel en de Haute École de Namur in maart samen.

Brusselse EhB-VUB-website LeraarXL bundelt bijscholingen voor leraren en andere vormers EhB en VUB hebben hun expertise gebundeld in de nieuwe webtool LeraarXL. Het platform biedt een bijzonder handig overzicht van alle opleidingen die zich richten tot leraren en andere onderwijsprofessionals (CLB’s, hoger onderwijsmedewerkers, ...).

Alumna Lotte Selders is BrusseLeraar van het jaar Ze won de wedstrijd die het Brussels Expertisenetwerk Onderwijs samen met FM Brussel organiseerde.

Meer dan 700 van de bijna 1700 stemmers kozen voor wiskundelerares Lotte Selders. Ze is 29 jaar en geeft al 9 jaar les in de middelbare school De Toverfluit in Sint-Jans-Molenbeek.

Frank Noten nieuwe directeur Onderwijs & Pedagogie In september kwam Frank Noten aan het hoofd van vier opleidingen: de Lerarenopleidingen Kleuter-, Lager en Secundair Onderwijs en de opleiding Pedagogie van het Jonge Kind.

Studenten organiseren wellnessdag voor kankerpatiënten In het kader van hun eindwerk organiseerden laatstejaarsstudenten bachelor Secundair Onderwijs BioEsthetiek & Biologie in mei een gratis wellnessdag

© TADA

voor kankerpatiënten. Ze nodigden hen uit voor een dagje op de campus om zich te laten verwennen.

Flashmob in Centraal Station door studenten LO In oktober namen studenten Leraar Secundair Onderwijs - Lichamelijke Opvoeding actief deel aan een flashmob ter gelegenheid van de Europese ‘Restart a heart’-dag. De choreografie van de dansact ‘Jouw handen kunnen levens redden’ werd begeleid docenten Dans. Binnen de lerarenopleidingen doet EhB onderzoek naar een methodiek voor reanimatie in schoolcontext. De flashmob haalde heel wat pers.

Symposium Eerste hulpverlening: leerstrategieën en werkvormen De onderzoekers van de lerarenopleidingen bundelden tijdens deze dag een aantal wetenschappelijke inzichten rond training en vorming van EHBO en reanimatie binnen een Vlaamse onderwijscontext. Centraal staan EHBO en Basic Life Support (BLS) en de wijze waarop dit in het schoolcurriculum kan geïmplementeerd worden.

Onderwijs & Pedagogie

30

31 Eerste pedagogische coaches zwaaien af In juni studeerden de eerste ‘pedagogische coaches’ (bachelor Pedagogie van het Jonge Kind) af. Dat werd passend gevierd in de Kind & Gezin-Academie in Brussel. Op het programma stonden stagegetuigenissen, lezingen van onder meer Vlaams minister Jo Vandeurzen, een stagefilm tot zelfs een mise-en-scène van een sollicitatie-interview.

Topsportstudente LO wint Belgische Kampioenschap Junioren in Veldlopen Astrid Verhoeven is studente Leraar Secundair Onderwijs - Lichamelijke Opvoeding en combineert haar studies met sportambities. Zij heeft al vijf nationale titels in het veldlopen gewonnen. In 2014 werd ze ook nationaal kampioen bij de junioren.

Event Sportprikkels voor 450 scholieren De studenten van het 2 de en 3 de jaar Leraar Secundair onderwijs - Lichamelijke Opvoeding & Bewegingsrecreatie organiseerden in het voorjaar in samenwerking met BLOSO en de Stichting Vlaamse Schoolsport het event Sportprikkels. 450 leerlingen van het laatste humaniorajaar maakten kennis met allerhande sporttakken.

Studenten Sociaal Werk zorgen in bib voor knutselpret Studenten van de opleiding Sociaal Werk boden zich aan als vrijwilliger in de bib van Sint-Pieters-Leeuw om er voorlees- en knutseluurtjes voor kleuters te organiseren. Het initiatief werd druk bijgewoond.

Studenten Toerisme- & Recreatiemanagement verzorgen ontspanning van 39 koren Studenten van de Toerisme- & Recreatiemanagementopleiding hielpen bij de organisatie van het toeristisch programma van het herdenkingsproject ‘1000 voices for peace’, waarbij 39 koren uit binnen- en buitenland, in het kader van 100 jaar WOI, Vlaanderen bezochten.

Studenten Journalistiek winnen Karel Van Miert-prijs Opnieuw winnen EhB-studenten Journalistiek de prestigieuze Karel Van Miert-prijs, dit keer met een TV-reportage uit het EUrasmix-project.

Reportage studenten Journalistiek brengt grootschalig zwartrijden-probleem aan het licht Erasmix-reporters posteerden zich enkele uren in de Brusselse metrostations en filmden het wel en wee aan de MIVB-poortjes. Zij stelden vast dat de

poortjes het probleem met zwartrijden niet oplossen. De Erasmix-reportage kreeg heel wat nationale aandacht.

EhB ontvangt bibliotheekcollectie Toerisme Vlaanderen De bibliotheekcollectie van Toerisme Vlaanderen verhuisde naar het departement Management, Media & Maatschappij, waar de opleiding Toerisme& Recreatiemanagement wordt georganiseerd.

Het gaat om ongeveer 2.300 volumes, hoofdzakelijk vakliteratuur, publicaties van internationale organisaties, onderzoeksrapporten en statistieken over toerisme en recreatie uit het Documentatiecentrum van Toerisme Vlaanderen.

Sterrenchefs verzamelen op EhB voor iTQi Superior Taste Award Op uitnodiging van de opleiding Hotelmanagement ontving het Restaurant-Bloemenhof eind april tientallen sterrenchefs voor de iTQi Superior Taste Award. Een uitzonderlijke jury van zestig topkoks kwam samen om er voedingsmiddelen te evalueren.

Management, Media & Maatschappij

32

33 Nieuwe bacheloropleiding ‘Idea & Innovation Management’ In september startte EhB, als tweede hogeschool in Europa, met een gloednieuwe bacheloropleiding ‘Idea & Innovation Management’. Het gaat om een zeer praktijkgerichte opleiding voor jongeren die een fundamentele bijdrage willen leveren aan innovatieprocessen en change management in zowel de profit- & non-profitsector. Met meer dan 80 eerstejaars is de opleiding een bijzonder groot succes.

Boek en studiedag over thuiswerken voor management assistants Onderzoek van docent Annie Verhaeghe leidde tot het boek ‘Thuiswerken voor management assistants en administratieve medewerkers. Hype, utopie of droomjob?’ waarmee kmo’s aan de slag kunnen. De resultaten werden voorgesteld tijdens een succesvolle studiedag.

Studiedag voor maatschappelijk werkers over partnergeweld met mannen als slachtoffer De opleiding Sociaal Werk organiseerde de studiedag ‘Zij leidt, hij lijdt’, waarbij het taboe rond partnergeweld met mannelijke slachtoffers bespreekbaar werd gemaakt.

Studenten maken videoportretten in kader van doctoraatsonderzoek De studenten van het derde jaar Montage namen deel aan het doctoraatsproject Rochester’s world: the world of a/the Monkey. Een anatomie van de barokke theatraliteit. van Pol Dehert. Ze deden onderzoek naar de vier stamvaders van het project en maakten daarna videoportretten van de vier kunstenaars. Dit werk werd gemaakt ter voorbereiding van de openbare verdediging van het doctoraat in januari 2015.

Bachelor Montage neemt deel aan onderzoeksproject ‘Nordic light’ Sven Vilain en Patrick Geeraerts namen deel aan het onderzoeksproject ‘Nordic Light’ van de firma Limecraft. Samen met de derdejaarsstudenten van de professionele Bachelor Montage testten ze browsergebaseerde pre-productionele werkmethode ‘Flow for Factual’ uit.

Een eerste kick-off meeting werd gehouden in de gebouwen van iMinds in Gent op maandag 6 januari 2014, samen met andere onderzoekspartners uit Europa: Sundance festival (UK), Tools of Directing (UK) en Taglight Media (D). Dit onderzoeksproject wordt gesteund door het MEDIA programma, een initiatief van de Europese Unie voor de audiovisuele industrie.

CU filmfestival en RITS Winterschool Scriptwriting Na New York en Los Angeles brengen het RITS, de Scenaristengilde en Columbia University Club of Belgium voor de derde maal het Columbia University Film Festival naar België. In het kader van de RITS Winterschool Scriptwriting gaf Trey Ellis een masterclass rond ‘personageontwikkeling in de kortfilm’. Deze Emmy-genomineerde regisseur en schrijver schreef scenario’s voor grote productiehuizen als Columbia Pictures en HBO. Naast verschillende prijzen werd hij met zijn film “THE TUSKEGEE AIRMEN” (1995) ook genomineerd voor een Emmy Award.

Lancering nieuwe televisiezender YA-tv!

‘YA!’ (You Are Television) was een nieuwe zender gemaakt als bachelorproef door 11 enthousiaste studenten uit het derde jaar Televisie. Ze realiseerden een talkshow over Vlaamse helden, een sitcom over een echte ‘mancave’, een nieuwsprogramma met leuke weetjes uit onze grootstad, een quiz met échte BV’s, een muziekshow met Marcel Vanthilt als presentator en een human(ity)interest programma. Het werd in mei 2014 aan het grote publiek getoond.

RITS | School of Arts

34

35 RITS-studente Inès Eshun laureate Interuniversitaire Literaire prijs 2014 Inès Eshun, studente Audiovisuele Kunsten, is met haar tekst Gebroken Water (proza solo 2de jaar) een van de drie Laureaten voor de Interuniversitaire Literaire Prijs 2014. Er waren 120 inzendingen.

Het niveau lag volgens juryvoorzitter Dirk De Geest bijzonder hoog. Bekende laureaten van deze wedstrijd die reeds aan haar 37ste Editie toe was, zijn o.a. Dirk van Bastelaere, Erik Spinoy, Koen Peeters, Anne Provoost, Ortwin de Graef, Johan Reyniers, Sigrid Bousset, Bert Gabriëls en Saskia De Coster. De prijzen werden op 6 mei uitgereikt in de promotiezaal van de Universiteitshallen in Leuven.

Walking the Dog door Cartoon Tributes uitgeroepen tot Europees animatiefilmproducent van het jaar De Vlaamse animatiestudio en -producent Walking The Dog van Eric Goossens en RITS-docent Anton Roebben is door Cartoon Tributes uitgeroepen tot Europees animatiefilmproducent van het jaar. Ook de Frans-Belgische animatiefilm Jack & The Cuckoo-Clock Heart, een coproductie van Walking The Dog, was genomineerd in de categorie regisseur van het jaar.

Met de uitreiking van Cartoon Tributes bekroont het Europese coproductie-event Cartoon Movie het kruim van de Europese animatiefilms van het afgelopen jaar en de meest actieve bedrijven binnen de animatiesector.

Lizzie Borden, een voorstelling door master spel RITS, op bezoek in Antwerpen De voorstelling Lizzie Borden is een geweldige uitdaging voor studenten en maakt deel uit van het parcours van de Masterstudenten Spel. Samen met de studenten Podiumtechniek hebben ze twaalf weken aan deze voorstelling gewerkt. Tijdens dat proces hebben ze alle stappen doorlopen die bij het maken van een theaterproductie horen. Het project maakt deel uit van een initiatief van het RITS, Abattoir Fermé en NONA om een brug te slaan tussen het onderwijs en het werkveld. Dit initiatief wordt enthousiast ondersteund door verschillende partners uit het veld.

Winter School RITS strijkt opnieuw neer in de Brakke Grond (met steun van het Vlaams-Nederlands huis deBuren) voor haar Winter School. Na een eerste werkperiode in KC Nona in Mechelen, bezetten Vlaamse en Nederlandse studenten van het RITS (Theater, Film, Radio, Schrijven, Televisie, Documentaire, Animatie), de Mime-opleiding (Amsterdam) en de Rietveldacademie (Amsterdam) een week lang het Vlaamse cultuurhuis in Amsterdam om er met elkaar in de clinch te gaan. ‘Art as Rhetoric, Rhetoric as Art’ was het thema van deze Winter School.

Reconstruction of the day I left van RITSalumnus Renée Goethijn in KC Nona in het kader van “Ritsen verplicht” De theaterafdeling van het RITS heeft onder de titel “Ritsen verplicht” een structureel samenwerkingsverband met Kunstencentrum Nona in Mechelen. Jaarlijks nemen ze een afgestudeerde van de Regie-opleiding een jaar lang onder dak om in verschillende stappen naar een voorstelling toe te werken en ondertussen de werking van het huis van binnenuit te leren kennen. De eerste theatermaker om een dergelijk in-house-parcours te volgen is Renée Goethijn (2013). Op 20 mei 2014 presenteerde ze haar eerste voorstelling.

Theaterafdeling RITS in de prijzen op het ITS-festival Greet Jacobs, Linda Lugtenborg en Femke Stallaert (Master Spel) kaapten met hun versie van Metamorphosen (tekst van Benjamin Verdonck) op het ITS-festival de belangrijke Debuutprijs weg. Robbert De Neve, student 2BA Podiumtechnieken, voorzag de voorstelling van een prachtige vormgeving en stond mee in voor de technische begeleiding. Onder de naam “Het debuut” mag het RITS-ploegje door Nederland op tour. De tour wordt georganiseerd door Theaterzaken Via Rudolphi.

Uit het juryrapport: “De voorstelling is een

36

37 theatraal feest, visueel overweldigend en met veel lef en plezier gespeeld.”

Confetti van en met Micha Goldberg (MA Regie 2014) werd eveneens vertoond op het ITS festival en The Primal Money Scream van en met Micha Goldberg i.s.m.

Sophia Rodriguez, het eindwerk waarmee Michael Bijnens in 2013 aan de regieopleiding afstudeerde, stond op het programma van Theater aan Zee.

Boekvoorstelling Kleine Vlaamse Mythologieën, van RITS-docent Karel Vanhaesebrouck, Jan Baetens en Brecht Van Maele Op 13 mei werd het boek Kleine Vlaamse Mythologieën voorgesteld in boekhandel De Zondvloed (Mechelen), met een inleiding door Bart Vervaeck. Het is een zoektocht naar de Vlaamse identiteit, als fictie én als realiteit. Wie of wat is die Vlaming? Wat betekent het om Vlaming te zijn (of zich Vlaming te voelen)? Hoe kan men Vlaming worden (of kan dat net niet)?

Academisch onderzoek In de uitbouw van RITS | School of Arts als artistieke onderzoeksomgeving werden in 2014 belangrijke stappen gezet. Maurits Wouters verwierf, als eerste RITS-onderzoeker, een beurs voor vier jaar als aspirant van het FWO (Fonds Wetenschappelijk Onderzoek) voor zijn doctoraatsonderzoek ‘Belslijntje’ or the Re-Imagination of a Memorial Site. The (Analogue) Home Video as an Artistic Strategy. Pol Dehert legde de laatste hand aan zijn doctoraatsonderzoek Rochester’s World: the World of a/the Monkey. Een anatomie van de barokke theatraliteit.

Naast de doctoraatsonderzoeken blijft RITS ook verder onderzoeksprojecten ondersteunen die een actieve verbinding maken tussen het artistieke werkveld en artistieke pedagogie, projecten die tegelijk onderzoeksattitudes aanbrengen en stimuleren. Het meest zichtbaar is hier wellicht de Winter School,

met Sanja Mitrovic, Felix Kubin en Jan Bucquoy als externe begeleiders/onderzoekers.

In het kader van het PWO (Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek, verbonden met professionele bacheloropleidingen) bouwde de vakgroep Podiumtechniek verder het Kenniscentrum Podiumtechnieken uit, waarin zowel de nieuwste technologische ontwikkelingen als theatertechnisch erfgoed aandacht krijgen. In september lanceerde het Kenniscentrum het boek “RecoEP – een praktische gids” tijdens de PULSE trefdag in de Antwerpse Trix. REcoEP kwam tot stand met de steun van het Fonds voor Duurzaam Energie- en Materiaalbeheer, in samenwerking met het Sociaal Fonds voor de Podiumkunsten, STEPP vzw, OPENDOEK vzw.

38

39 RITS-alumni op festivals Het RITS is bijzonder trots op haar alumni. En terecht. Oud-studenten uit al de afstudeerrichtingen behalen prijzen en onderscheidingen op nationale en internationale festivals. Hier een greep uit de bekroonde eindwerken.

De weg van alle vlees Humo Award: Publieksprijs en Prijs van de Jury Vlaams Audiovisueel Fonds: | Wild Card Fictie International Student Filmfestival Tel Aviv 2014: Prijs Beste Kortfilm Festival International du Film d’Aubagne 2014: Award for Best International Fiction Short Film Filmfest Gent 2014: ACE Publieksprijs Brussels Short Filmfestival 2014: Nationale Grote Prijs Regie en scenario: Deben Van Dam (Film 2013) Productieleiding: Ben Vandendaele (Montage 2006) DOP: Wim Vanswijgenhoven (Beeld 2007) Sound Design: Arnout Colaert (Geluid 2011) Montage: Thijs Van Nuffel (Montage 2011) Alfons Tblisi International Student Filmfestival 2014: Award Beste Documentaire Regie en scenario: Judith Devlieger (Documentaire 2014) Camera: Judith Devlieger Sound Design: Karen Vandenberghe (Geluid 2014) Montage: Maarten Dekort (Montage)

The lost Voice Dubai International Filmfestival 2013: Best Shortfilm Award Regie en scenario: Abdellah Bavi (Film 2013) DOP: Hyun De Grande Montage: Martijn Peeters (Montage 2011) Geluid: Arnout Colaert (Geluid 2011)

2014) Animatie: Fabyan Pasteleurs Slapend rijk NTR Radioprijs 2013: Tweede prijs Wederik De Backer (Radio 2013) Metamorphosen

2 benen en ondankbaar Prix Europa: Nominatie Radio Drama of the year 2014 Lucas Derycke (Radio 2014) Het Paradijs Filmfest Gent 2013: Selectie Studentencompetitie Regie en scenario: Laura Vandewynckel (Animatie 2014) Animatie: Laura Vandewynckel Camera: Laura Vandewynckel en Johanna Vanhaecke (Beeld 2013) Sound Design: Lode Wellens (Geluid 2014) Montage: Robin De Praetere Imaginary Friends Filmfest Gent 2013: Selectie Studentencompetitie Regie en scenario: Fabyan Pasteleurs (Animatie

International Theatre School Festival Amsterdam Greet Jacobs (Acteren 2014) Linda Lugtenborg (Acteren 2014) Femke Stallaert (Acteren 2014) Technische ondersteuning: Robbert De Neve (Podiumtechnieken) ADHD NTR Radioprijs 2013 Celine De Mulder (Radio 2013) Wetteren, mei 2013 NTR Radioprijs 2013: Tweede prijs Wederik De Backer (Radio 2013)

40

41 Nieuwjaarsconcert 2014

Koninklijk Conservatorium Brussel

Elk jaar start het Koninklijk Conservatorium Brussel (KCB) met twee nieuwjaarsconcerten, één voor het personeel en de genodigden van de Erasmushogeschool en één voor het publiek van het Conservatorium. In 2014 werd naast het impressionante ‘The Planets’ van Gustav Holst gekozen voor een minder traditioneel werk: de ‘Star Wars Suite’ van John Williams. Het symfonieorkest KCB stond onder leiding van gastdirigent Lukas Vis en ook de koor-klas van het KCB had een belangrijke inbreng.

Partnerships In februari 2014 werd een zeer succesvolle samenwerking met De Munt opgezet. Howard Moody dirigeerde er zijn eigen compositie.

‘Sindbad, a journey through living flames’ is een productie waarbij het Symfonieorkest KCB een koor van 150 Brusselse schoolkinderen begeleidde. Dit werd maandenlang voorbereid met workshops en repetities. De studenten van het KCB werden gecoacht door de professionele muzikanten van het Munt-orkest. Als resultaat van dit project kregen enkele studenten de kans om te fungeren als begeleider of deel te nemen aan een orkeststage. Recent werd bekend gemaakt dat deze productie genomineerd

is voor de prestigieuze YEAH-award 2015.

Voor het eerst organiseerde het KCB een masterclass in samenwerking met BOZAR, met gastpianist Herbert Schuch. Een geslaagde formule met zeer enthousiaste studenten die overdag de masterclass konden volgen en in de avond het concert bijwoonden.

Eind februari bundelden de twee kamermuziekensembles Oxalys en Odysseia hun krachten voor een orkestproject. Met werken als ‘Serenade Op. 7’ van Richard Strauss, de ‘Summer Music’ van Samuel Barber, het ‘Konzertstück’ van Felix Mendelssohn en de ‘Frank Bridge Variations’ van Benjamin Britten werd voor een zeer uitdagend programma gekozen. Een pupiter bestond uit één student en één professionele muzikant zodat elke deelnemende student kon genieten van een individuele coaching. Het moeilijke programma verplichtte onze jonge musici hun grenzen te verleggen.

Dit was een uitzonderlijk gebeuren omdat verschillende muzikanten van zowel Oxalys als Odysseia zelf alumnus zijn van het KCB. Muzikale projecten De Koninklijke Muziekkapel van de Gidsen was dit jaar te gast in maart en opnieuw in mei. Zij begeleidden de studenten Nele Tiebout, saxofoniste, met ‘Fantasia’ van C. T. Smith en fluitist Paulius Gefenas die het fluitconcerto van Robert Groslot vertolkte.

De tweede productie van het symfonieorkest KCB had, net zoals het Nieuwjaarsconcert, een programma met werken uit de twintigste eeuw. Met ‘De Wonderbare

42

43 Mandarijn’ van Bela Bartok en ‘Originel’ en ‘Messagesquisse’ van Pierre Boulez, vervolledigd met ‘Isoldes Liebestot’ van Richard Wagner was dit een kolfje naar de hand van gastdirigent Arturo Tamayo. Zijn voorliefde voor hedendaagse muziek maakt dat hij al talrijke wereldcreaties dirigeerde.

Het jaarlijks Percussieconcert zorgt altijd voor spektakel, ook dit jaar stond het podium van de concertzaal vol met traditionele en minder traditionele percussie-instrumenten. Als proloog op een masterclass die in het voorjaar 2015 plaatsvindt werd ‘Tutuguri VI’ van Wolfgang Rihm uitgevoerd. Verder beten de studenten zich vast in ‘Mikrofonie I’ van Karlheinz Stockhausen.

Het symfonieorkest werd in het najaar opnieuw verwend met een gastdirigent van formaat. Peter Gülke leidde het orkest in een romantisch programma met de tweede symfonie van Brahms, het hoboconcerto van Richard Strauss met Frauke Elsen als soliste voorafgegaan door de ouverture uit ‘De Hebriden’ van Felix Mendelssohn.

Musical De eerste productie van 2014 van de musicalafdeling was het - op ‘t eerste zicht - nogal luchtige ‘Legally Blonde’, naar

het boek van Amanda Brown. De vele solistische en klein bezette scenes, maakte het voor de studenten een zeer intense productie en zette hen elk individueel in de spotlights. Het academiejaar werd afgesloten met Romeo & Julia, een klassieker, maar onontbeerlijk op het curriculum van elke musicalacteur.

Jazz Reeds voor het achtste opeenvolgende jaar werd de Toots Thielemans Jazz Award uitgereikt en dit jaar viel de keuze van de jury op drummer Antoine Pierre. Hij was al een vaste waarde in de jazz-scene nog voor hij afstudeerde. In september ruilde hij Brussel in voor New York om daar verder te studeren aan de New York School of Jazz & Contemporary Music.

Masterclasses Traditiegetrouw organiseert het KCB een hele reeks masterclasses voor de opleidingen Muziek, Jazz en Musical. Zo mochten we onder andere Ron Tijhuis ontvangen, Engelse hoornist van het Rotterdams Filharmonisch Orkest.

In december was Marcelo Nisinman, befaamd bandoneonspeler, te gast voor een masterclass rond tango. Omdat zowel studenten klassiek als jazz konden deelnemen aan deze masterclass resulteerde dit project in een interessante match waarbij studenten van de beide studierichtingen de grenzen van hun stijl en technieken konden aftasten.

Cd-opname De zangklas had in november een bijzondere primeur: de opname van een cd met liederen van Franz Schubert.

Tijdens het academiejaar 2012-2013 schonk professor Nicholas Rast een «Abschrift» uit 1835 die 21 liederen van Franz Schubert bevat. De zangklas besloot om de bundel in zijn geheel in te studeren en te interpreteren. Na enkele uitvoeringen werd besloten deze op te nemen en dat resultaat kon op het einde van het jaar aan het publiek voorgesteld worden.

Symposium De afdeling Historische Instrumenten werd in september herdoopt tot ‘HIPP’-afdeling: Historically Informed Performance Practice.

Om deze gebeurtenis in de bloemen te zetten werd in november een Symposium georganiseerd rond het werk van Bach. Verschillende gastsprekers uit binnen- en buitenland kwamen hun expertise rond dit thema delen. Voorafgaand aan de lezingen stond het HIPP-ensemble onder leiding van afscheidnemend docent Barthold Kuijken in een programma met werk van – uiteraard – Bach.

44

45 Andere fijne feitjes Schitterende inschrijvingscijfers voor EhB 2014-2015 Ook in 2014 kan de Erasmushogeschool Brussel schitterende inschrijvingscijfers voorleggen.

Voor de Erasmushogeschool Brussel zien we een stijging van 6,5%, dat is het dubbele van het Vlaamse gemiddelde.

EhB actief op facebook en twitter De hogeschool is bijzonder actief op de sociale media. Er is een hogeschoolbreed account, maar ook de opleidingen en departementen hebben eigen pagina’s. Wat de facebookpagina van de hogeschool betreft, steeg het aantal volgers op een jaar tijd met een kwart, tot bijna 4000 likes. Twitter is goed voor 2000 volgers, en de hogeschool stuurde al 1900 tweets de ether in. De instroomenquête wees trouwens uit dat bijna één op de twee eerstejaars EhB kende van op facebook.

Drones, robots en apps lokken 300 scholieren naar Brussel 300 leerlingen van de 3de graad ASO & TSO brachten in oktober een bezoek aan Brussel voor het kick-off event van Make IT Work. Dit project van de EhB en de VUB zet de jongeren op weg naar een STEMstudiekeuze (Science, Technology, Engi-

neering & Mathematics) met demo’s van de modernste technologieën.

Werkstudenten willen carrièreswitch en betere kansen op arbeidsmarkt De EhB telt 386 werkstudenten, dat is 8% van alle studenten. Op twee jaar tijd is er een stijging van ruim 30%. Bijna de helft van hen heeft al een diploma hoger onderwijs, maar volgt de opleiding om een carrièreswitch te maken. 15% van de werkstudenten studeert louter voor het plezier. Bijna 10% van de studenten ontvangt tijdens de studie een uitkering van VDAB. Deze bevindingen komen uit een enquête die de hogeschool uitvoerde bij haar werkstudenten.

Hersenonderzoek en comedy tijdens Dag van de Wetenschap De Brussels Health Campus (het oude Campus Jette) bruist elke dag van de wetenschap, maar op 23 november kon iedereen dat uitzonderlijk met eigen ogen en handen gaan bekijken én voelen. De EhB, VUB en het UZ Brussel boden jong en oud een unieke en gratis blik achter de schermen tijdens de jaarlijkse Dag van de Wetenschap.

EhB opent met heuse show het academiejaar 2014-2015 De departementen Management, Media & Maatschap-

pij en Design & Technologie stonden in voor de organisatie van de feestelijke opening 2014-2015 en het mocht gezien worden. Wim Helsen was uitgenodigd als gastspreker en met videoprojecties, muziek en boeiende Helsiaanse debatten kreeg het publiek een verrassende show.

EhB gaat voluit voor stakeholderengagement Bij de start van het academiejaar kregen de medewerkers een workshop over stakeholderengagement.

Met duidelijke voorbeelden werd getoond hoe nuttig het is om partners te zoeken buiten de eigen context om projecten succesvol aan te pakken. De nadruk werd gelegd op stakeholderengagement, in tegenstelling tot stakeholdermanagement. Door de krachten van verschillende stakeholders te bundelen en hen bij een project te betrekken, is de kans op succes veel groter.

Nieuw logo voor het Koninklijk Conservatorium Brussel Bij aanvang van het nieuwe academiejaar stelde directeur Peter Swinnen met de nodige trots het nieuwe logo voor. Het illustratieve element, dat rood is om de band met EhB te tonen, mag oprecht dynamisch en hedendaags genoemd worden. Zeer snel was het voor iedereen een vertrouwd beeld.

46

47 Erasmushogeschool Brussel investeert in toegankelijkheid en gendergelijkheid Maghrebuniversiteiten EhB stond aan de basis van een grootschalig Europees project om de universiteiten in drie Maghreblanden te begeleiden bij het ontwikkelen van inclusief onderwijs. Met het eindrapport is er nu een houvast voor een aangepast onderwijsconcept. Het vervolgonderzoek dat zich toespitst op gendergelijkheid in het Maghrebijns hoger onderwijs staat al in de stijgers.

Erasmushogeschool Brussel ziet verdubbeling aantal inschrijvingen in februari 73 studenten startten in februari 2014 met een bacheloropleiding aan de EhB. Dat is bijna een verdubbeling tegenover vorig academiejaar. Door in februari van studierichting te veranderen, verliezen studenten tot de helft minder leerkrediet.

Talrijke opkomst op de Onderwijsdag In januari woonden ruim 100 docenten van EhB de Onderwijsdag bij op campus Kaai.

De keuze voor het thema dit jaar kwam overeen met ÊÊn van de elementen in de instellingsaudit: beleidsthema’s zoals internationalisering, multi- en interdisciplinariteit, verwevenheid onderwijs en onderzoek, flexibilisering, sociale dimensie, levenslang leren, attitudevorming, ondernemerschap en innovatie en duurzaamheid kwamen aan bod.

48

49

8. Stuvo EhB In 2014 was Stuvo voor 100% een dienst binnen de hogeschool. Dat leidde tot belangrijke aanpassingen aan het beleidsplan, rekening houdende met een nieuwe budgettaire context. Onveranderd bleef echter de inzet van de dienst: zoals vanouds werden de studenten opgevolgd en verwend binnen de verschillende aspecten van studentenvoorzieningen. Zij kennen de dienst studentenvoorzienin-

gen trouwens in de eerste plaats via de studentenagenda, maar ook dankzij de presentaties bij het begin van het jaar en de infowaaier. De dienst wil steeds gebruik maken van de online communicatiekanalen (website en facebook), onder andere met het geanimeerde promotiefilmpje dat in 2014 door een RITS-student werd gemaakt. Hierna volgt een korte beschrijving van de verschillende taken van Stuvo.

nomen. Sinds 2012 is er een daling in het aantal. In november 2014 studeert 80,26 % van de huurders in SHJ aan EhB. In het Studentenhome Dansaert (SHD) is dit 89%. De stelselmatige opwaardering van de infrastructuur werd in 2014 verder gezet. Het beheer van de studentenhomes wordt trouwens geëvalueerd en bijgestuurd in de bewonerscommissies.

Stuvo geeft ook bijzondere aandacht aan de openbaar vervoerstrajecten, met name aan de voor studenten voordelige formules. Ook fietsen in Brussel wordt steeds meer onder de aandacht gebracht. Voor dit werkveld is de samenwerking met Br(ik van cruciaal belang.

8.3. Een luisterend oor en een helpende hand 8.1. Onze restaurants Sinds september 2014 worden alle resto’s uitgebaat door ISS. Na enkele normale groeipijnen loopt dit beter en beter. ISS is een werkelijke partner in het realiseren van onze decretale

opdracht inzake voeding. Stuvo is permanent waakzaam om de kosten te minimaliseren en verliezen te beperken in dit werkveld.

8.2 Kot en vervoer De belangrijkste doelstellingen voor de dienst Huisvesting zijn een betaalbare en kwaliteitsvolle huisvesting, een financieel gezonde exploitatie, veiligheid, hygiëne, een huiselijke sfeer en betrokkenheid, een goede adviesverlening, flexibiliteit en toegankelijkheid. We bereiken deze doelen door het eigen beheer van goedkopere kamers in de studentenhomes, de krachtenbundeling met VUB voor huisvesting in Jette en Etterbeek en een stevige participatie in Br(ik.

Het is onze hoop dat het aantal goedkopere kamers in eigen beheer in de toekomst

wordt uitgebreid, voornamelijk in het centrum van Brussel. De krachtenbundeling met VUB is voornamelijk gericht op het aanbieden van kamers en het uitwisselen van juridische en beleidsmatige informatie. Met Br(ik wordt samengewerkt op verschillende niveaus. Zij bieden een ruim aantal kamers aan voor EhB-studenten en geven bij huurproblemen advies.

Br(ik rapporteert alle huurproblemen met EhB-studenten aan Stuvo, zodat samen naar een oplossing wordt gezocht.

Het aantal EhB-studenten in het Studentenhome Jette (SHJ) was tussen 2008 en 2011 sterk toege-

Het totaal aantal sociale dossiers daalde met 15,60%, ook het aantal dossiers waarin we een sociale toelage hebben toegekend is licht gedaald met 4%, de studieleningen zelfs met 24%. Stuvo zal deze cijfers verder evalueren. Kijken we naar de gegevens van de jobdatabank in samenwerking met de Vrije Universiteit Brussel, dan zien we een lichte stijging (4,7%) van het aantal tijdens het academiejaar aangeboden jobs en een daling (10,5%) van het aantal (zomer)vakantiejobs.

In 2014 bereikte de psychologische dienst

qua individuele begeleidingen 40 studenten. Aan één student werd een noodkot toegekend. In de loop van het jaar werd beslist om dit werkveld fundamenteel te herstructureren. Zo zal er worden samengewerkt met externe diensten voor de begeleiding. Er wordt ook werk gemaakt van sensibilisatie en communicatie rond welzijn en gezond leven.

8.4. Cultuur Stuvo EhB heeft de afgelopen jaren een doelgroepgericht cultuurbeleid uitgebouwd om u tegen te zeggen. Met een minimum aan personeel heeft het via strategische partnerships een maximaal activiteitenprogramma gerealiseerd, met focus op kwaliteit in plaats van kwantiteit. Door bedachtzaam om te springen

met budgetten bleek er meer mogelijk met minder. We kunnen dan ook terugblikken op een succesvol jaar met enkele zeer bijzondere hoogtepunten.

De focus blijft liggen op

50

51 Brussel, studententalent en muziek, een combinatie die zeer goed aanslaat bij de student. In 2015 is het belangrijk te streven naar de integratie van verschillende werkvelden van Stuvo binnen het cultuurbeleid. Voor cultuurcommunicatie is er

belangrijke input van BILL (het vernieuwde CJP), die net zoals de activiteiten van studentenwerking de regel hanteert ‘voor en door’ studenten en die zich focust op lokale cultuurpromotie.

8.5. Sport In 2014 zette UAB Sport, het initiatief van de Universitaire Associaitie Brussel, een uitgebreid sportaanbod neer op de drie campussen in Etterbeek, Brussel en Jette en investeerde in communicatie. Terugblikkend

stelt Stuvo EhB echter vast dat er een relatief lage participatiegraad is in verhouding met de geleverde arbeid. Voor de toekomst streven we er daarom naar een sportbeleid te ontwikkelen dat in de eerste plaats de EhBstudent ten goede komt.

8.6. Andere evenementen De Kickoff, het onthaalevenement voor nieuwe studenten, is vlot en goed verlopen. De vernieuwde communicatie zag er fris uit. In vergelijking met vorig jaar kreeg de website echter iets minder unieke bezoekers. Opvallend was de vaststelling dat er meer Engelstalige bezoekers waren.

De reden hiervoor kan te vinden zijn in de flyer die dit jaar heel erg handig was.

Enkele jaarlijkse projecten werden ook in 2014 suc-

cesvol herhaald. Zo blijven de projecten ‘Kot Cuisine’ (gezond koken op kot) en ’Bloedserieus’ (bloedinzamelingsactie gericht op studenten) het goed doen. Meer en meer studenten vinden in Stuvo een partner voor de realisatie van hun evenementen en de ontwikkeling van hun talent. De studentenvoorzieningen moeten hier sterk op blijven inzetten, niet alleen om een platform te bieden voor studenten maar ook omdat veel van de studenteninitiatieven een belangrijke meerwaarde bieden aan het sociale aspect van het studentenleven.

9. Personeel Het personeelsbeleid van de EhB zette in 2014 sterk in op vorming en professionalisering van haar personeel. De collectief georganiseerde vormingen telden niet minder dan 648 inschrijvingen. In het totaal ging het om 3720 uren vorming.

Het professionaliseringsaanbod betrof de volgende thema’s: • Voorbereiding van het onderwijzend personeel op de vereisten van de nieuwe taalregeling zodat ze als titularis kunnen aangeduid worden van een vak dat in het Engels gegeven wordt.

• Didactische en onderwijskundige ondersteuning van het onderwijzend personeel.

• Verdere uitwerking van het strategisch plan SPE² door het ontwikkelen van indicatoren en het uitWie werkt er aan de EhB? Bijna zeven op de tien medewerkers van EhB behoort tot het onderwijzend personeel (68,14%). Dit aandeel is licht gedaald, hetgeen wordt verklaard door de integratie van de sociale voorzieningen (Stuvo EhB). In actieve voltijdse equivalenten uitgedrukt, ziet de verdeling over verschillende personeelscategorieën er als volgt uit : 1

werken van stakeholderengagement.

• Ondersteuning in het rekruteren van studenten door het bepalen van een sterke marktpositionering van de opleidingen.

• Ondersteuning m.b.t. leidinggeven en management (functioneringsgesprekken en overtuigen van anderen als niet-hiërarchisch leidinggevende).

• Ondersteuning m.b.t. het werken met SharePoint en courante kantoorsoftware.

In 2014 werd er € 81.643 uitgegeven aan externe of centrale bijscholingen voor het onderwijzend en administratief personeel. Daarnaast waren er ook nog heel wat interne vormingen.

FTE

2011

2012

2013

2014

OP

334,75 341,82 348,42 313,92

ATP

95,96 94,49 109,08 106,87

gastprofessor

44,74 46,02 41,51 42,66

contractueel administratief medewerker en onderzoekers

46,64 52,95 44,31 38,50

contractueel technisch medewerker

31,90 32,07 40,75 33,03

MVD

2

2

2

2

OHP

3,5

2,92

2,5

2,5

Totaal

559,49 572,27 588,57 539,48

ATP = statutair administratief en technisch personeel; OHP = opvoedend hulppersoneel (uitdovend kader); MVD = meester-, vak- en dienstpersoneel (uitdovend kader); OP = statutair onderwijzend personeel

52

53 38,62% van het personeel is vrouwelijk.

De meeste vrouwen werken in de groep lectoren/hoofdlectoren en bij de technisch bedienden (hoofdzakelijk schoonmaak). Ze zijn het minst vertegenwoordigd in de groep van de gastprofessoren en in de ambten van het artistiek onderwijzend personeel. Bij het administratief personeel zijn ongeveer vier op de tien vrouwen. Het directiecomitĂŠ van EhB bestaat zoals de voorgaande jaren uit

50% vrouwen.

De Erasmushogeschool Brussel verjongt gestaag! 35% van alle personeelsleden is ouder dan 50 jaar, tegenover 37,41 % in 2013 en 39 % in 2012. Het valt op dat er in de categorie van administratief bedienden relatief weinig personeelsleden zijn van boven de 50 jaar.

90 80 70 60 50 40 30 20 10

ATP

0

OP

54

55

10. Financiën De financiële dienst van EhB registreert op een efficiënte en professionele wijze de geldstromen binnen de hogeschool en communiceert hierover aan de bevoegde externe stakeholders en aan de decision makers en bestuursorganen van de hogeschool.

Zo worden de nodige elementen aangeleverd om het gevoerde beleid te evalueren en bij te sturen.

len en het studierendement te verhogen en 3) door de inkomsten uit onderzoek, dienstverlening, sponsoring en infrastructuurexploitatie te verhogen.

Daarnaast moeten de kosten dalen door de reguliere werkingskosten van departementen en diensten te verlagen en de huurkosten te verminderen, waarbij ingezet wordt op investeringen en rationeel gebruik.

De hogeschool wil tegen 2016 een betere concurrentiepositie bekleden binnen het Vlaamse hogeschoollandschap. Zij hanteert daarvoor een dubbele strategie: één van groei (gericht op de stakeholders en klanten) en één van stijgende productiviteit (gericht op de interne werking).

Om deze doelstelling waar te maken, moeten de opbrengsten stijgen door 1) de markt beter te bespelen, 2) door het aantal opgenomen studiepunten op te trekken, de drop-out te laten da-

Dat betekent dat de opleidingen hun financiële situatie zullen moeten versterken. Er wordt gestreefd naar een verhoging van de studentgerelateerde financieringsparameters, van het studierendement, van het aantal studenten (en afgeleverde diploma’s) en van de secundaire financieringsbronnen.

2014 was het eerste volledige boekjaar nà integratie van de academische niet-kunstenopleidingen in de VUB.

De cijfers van 2014

2011

2012

2013

2014

Balanstotaal

84.111.330

84.271.288

90.900.179

91.167.989

Winst van het boekjaar

2.691.750

1.915.534

6.381.190

2.913.830

Netto cashflow

2.921.526

-428

6.353.642

2.353.406

Investeringen

2.282.331

2.456.383

2.743.111

2.787.492

Quickratio

4,0

4,6

5,6

7,95

Graad financiële

73,9%

76,9%

80,6%

84%

onafhankelijkheid

De winst van het boekjaar 2014 bedraagt 6,6% van de totale opbrengsten van het boekjaar 2014. In vergelijking met 2013 is de winst substantieel gedaald doch dit is het resultaat van de éénmalige opbrengsten in 2013 van de verkoop van onroerend goed.

De liquiditeit bedraagt 8 maal het toegelaten minimum en de solvabilteit is als zeer gunstig te

bestempelen. Vanuit de algemene financiële resultaten kunnen we zoals andere jaren stellen dat EhB een solide financiële basis kent.

56

57

11. Facility De dienst Facility ondersteunt alle opleidingen en diensten van de hogeschool met haar onroerende investeringen zoals verbouwingswerken en de inrichting van lokalen en restaurants.

Bouwplannen krijgen vorm In 2014 werd de bouwaanvraag ingediend voor de nieuwe campus Onderwijs & Pedagogie in de Brusselse binnenstad. Om zo goed mogelijk aan de noden van een hedendaagse opleiding te voldoen, wordt de grondoppervlakte maximaal benut. Onder andere daarom worden twee grote auditoria ondergronds gebouwd. Als gevolg hiervan nemen we versterkte maatregelen op vlak van brandpreventie, zoals rookafzuiging, sprinklers e.a. De hiervoor vereiste strenge aanvraagprocedure konden we op het einde van het jaar positief afsluiten. De verwachting is dat eind 2015 de werken zullen starten.

Permanente infrastructuurverbetering De renovatie van de Kleine Zavel, waar de conservatoriumstudenten les krijgen, leidde tot nieuwe leslokalen voor de jazz-afdeling, maar ook tot een een state-of-the-art opnamelokaal.

Op campus Kaai werd vooruitgang geboekt

op het digitale vlak: het MediaLab, het grote praktijklokaal met onder andere een green key scherm is gericht op de studenten Multec en laat hen toe de modernste technieken in hun studie te integreren. De PC-lokalen werden bovendien volgens een nieuw concept ingericht: grote vierkante tafels die de samenwerking bevorderen en het creatieve proces van de studenten stimuleren. Ook werden op campus Kaai de bureaus van de centrale administratie aangepakt.

Naast de opfrissingsbeurt voor de lokalen werd er ook in een airco-installatie voorzien.

Ook op de andere sites werden verfraaiings- en verbeteringswerken uitgevoerd. Op de campus DansaertBloemenhof werd een volledig vernieuwd restaurant in gebruik genomen, in het RITS werd de akoestiek in alle klassen op punt gesteld, enzovoort.

De dienst Facility wil ook de collega’s sensibiliseren waar het gaat om verstandig energieverbruik. Door de publicatie van de verbruiksgegevens van alle sites van EhB en de nieuwe milieuvergunning voor de Kleine Zavel met onder andere een uitgebreide energieaudit, worden hierin duidelijke stappen gezet.

Van een andere orde is het verkrijgen van de ‘Vergunning voor ingeperkt gebruik’ voor de laboratoria op campus Jette. Hiermee mogen activiteiten en proeven met genetisch gewijzigde organismen uitgevoerd worden. Door het toepassen van strikte veiligheidsmaatregelen wordt er wel gewaakt over de bioveiligheid.

58

59

12. Bestuursorganen Raad van Toezicht

Het College van Bestuur

De Raad van Bestuur van de EhB telt 23 leden, onder wie afgevaardigden van het personeel, studentenvertegenwoordigers en verder vertegenwoordigers uit het GO!, de VUB, de VGC, en uit het sociale, economische en culturele milieu. 2/3 van de leden bestaat uit personen van hetzelfde geslacht.

Luc Van de Velde (Algemeen Directeur) Bart De Schutter (Voorzitter) GO! - Gemeenschapsonderwijs Jacky Goris Ludy Van Buyten Arlette Verkruyssen Steven Vervoort (VGC) Henri Eisendrath (VUB)

Vertegenwoordiger sociale, culturele milieu Els Ampe Paul De Ridder Raymond Engelen Yamila Idrissi Liesbeth Peeters Joris Tiebout Eva Vanhengel Guido Vissers

economische

en

Personeelsvertegenwoordigers Veronique Carlier Gerlinde De Clercq Geert De Raedemaeker Frank Lanssens Danny Siroyt Ilse Somers Peter Swinnen Katy Vancoillie Studentenvertegenwoordigers Nicolaas Vanermen Anahita Nikdast

Anita Ruttens (Regeringscommissaris) Ann Meeus (Secretaris)

Technisch Lid Ann Langenakens Gilles Rasson Ignace Van Dingenen

Bart De Schutter (Voorzitter) Luc Van de Velde (Algemeen Directeur) Raymond Engelen Yamila Idrissi Eva Vanhengel Guido Vissers Anita Ruttens (Regeringscommissaris) Ann Meeus (Secretaris)

Technisch Lid Ignace Van Dingenen Ann Langenakens Gilles Rasson

60

61

13. Structuur De Erasmushogeschool Brussel telt 20 professioneel gerichte bacheloropleidingen en 3 academische bachelor-masteropleidingen in de kunsten. Heel wat van deze opleidingen worden aangeboden als afstandsonderwijs. Daarnaast biedt de hogeschool meerdere voortgezette opleidingen, HBO 5-opleidingen en

via het Centrum voor Permanente Vorming EhB+ ook postgraduaten en bij- en nascholingen aan.

De Erasmushogeschool Brussel is samengesteld uit vier departementen, twee Schools of Arts, de centrale diensten en Stuvo EhB.

Stuvo EhB Nijverheidskaai 1701, 1070 Anderlecht, www.ehb.be Directeur: Joeri Van den Brande De studentenvoorzieningen binnen de EhB hebben tot doel de gelijkwaardige toegang tot en de deelname van alle studenten aan het hoger onderwijs te bevorderen door de basisvoorwaarden bij het studeren te verbeteren. Ze streven dat doel na door materiĂŤle en immateriĂŤle hulp- en dienstverlening te bieden en door studiebelemmerende factoren weg te nemen.

62

63 Schools of Arts

Departementen Departement Management, Media & Maatschappij (Campus Dansaert-Bloemenhof) Zespenningenstraat 70, Brussel, www.ehb.be/mmm

RITCS | Royal Institute for Theater, Cinema and Sound | School of Arts * A. Dansaertstraat 70, Brussel, www.rits.be

Directeur: Luc De Boever

Directeur: Dieter Lesage

Opleidingen: ba Communicatiemanagement ba Journalistiek ba Office Management ba Sociaal Werk ba Toerisme- & Recreatiemanagement ba Hotelmanagement ba Idea & Innovation Management

Opleidingen: ba Audiovisuele Kunsten Production Management ba Audiovisuele Kunsten Beeld, Geluid, Montage ba/ma of Arts Audiovisuele Kunsten Documentaire, Film, Schrijven, Televisie, Animatiefilm, Radio ba/ma of Arts Drama Acteren,Regie

Departement Gezondheidszorg & Landschapsarchitectuur (Campus Jette) Laarbeeklaan 121, 1090 Jette, www.ehb.be/gl Directeur: Gerlinde De Clercq Opleidingen: ba Biomedische Laboratoriumtechnologie ba Verpleegkunde ba Voedings- & Dieetkunde ba Vroedkunde ba Landschaps- & Tuinarchitectuur (LTA) banaba Zorgmanagement banaba Pediatrische & Neonatale Gezondheidszorg.

Departement Onderwijs & Pedagogie (Campus Jette) Laarbeeklaan 121, 1090 Jette, www.ehb.be/edu Directeur: Frank Noten Opleidingen: ba Pedagogie van het Jonge Kind Lerarenopleidingen ba Kleuteronderwijs ba Lager Onderwijs ba Secundair Onderwijs.

Departement Design & Technologie (Campus Kaai) Nijverheidskaai 170, 1070 Anderlecht, www.ehb.be/dt Directeur: Frank Lanssens Opleidingen: ba Toegepaste Informatica (Dig-X) ba Multimedia & Communicatietechnologie (Multec).

* Naamswijziging van RITS naar RITCS: mei 2015 Koninklijk Conservatorium Brussel | School of Arts (Campus Conservatorium) Regentschapsstraat 30, Brussel, www.kcb.be Directeur: Peter Swinnen Opleidingen: ba/ma of Arts in de Muziek, de Specifieke Lerarenopleiding Muziek ba Musical.

64

65

14 . Samenwerkingsverbanden

UAB - Universitaire Associatie Brussel

De Erasmushogeschool Brussel onderhoudt heel wat samenwerkingsverbanden op alle niveaus, onder andere deze zes overkoepelende: VLHORA - Vlaamse Hogescholenraad De vzw Vlaamse Hogescholenraad, afgekort VLHORA, werd in 1996 opgericht. De raad verdedigt de belangen van het hoger onderwijs en van de hogescholen in het bijzonder, organiseert overleg tussen de hogescholen en treedt met

standpunten, voorstellen en adviezen naar buiten.

De VLHORA is een in de Vlaamse onderwijswereld niet meer weg te denken advies- en overlegorgaan én de spreekbuis van ruim 110.000 hogeschoolstudenten en de bijna 10.000 personeelsleden.

VLUHR - Vlaamse Universiteiten en Hogescholen Raad De VLUHR is sinds 2010 het gemeenschappelijk aanspreekpunt in en voor het hoger onderwijslandschap en verstrekt adviezen aan de bevoegde overheden op vraag en op eigen initiatief. Het is een platform voor de voorbe-

reiding van en de standpuntinname bij de werking van het Vlaams Onderhandelingscomité voor het hoger onderwijs, wat de hogescholen, associaties en universiteiten betreft.

HBO5 Erasmus De Erasmushogeschool Brussel en het GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap hebben sinds 2013 een HBO5-samenwerkingsovereenkomst met verschillende partners

in Brussel en Vlaanderen. Onder de naam HBO5 Erasmus bieden ze een tiental opleidingen aan. Partners zijn CVO Coovi, CVO Volt en het Paramedisch Instituut.

Sinds 2003 vormen de Vrije Universiteit Brussel en de Erasmushogeschool Brussel de vzw Universitaire Associatie Brussel (UAB), met als voorzitter Caroline Gennez. De UAB vertegenwoordigt zo’n 20.000 studenten, ofwel ongeveer 2/3 van alle Nederlandstalige hogeschool- en universiteitsstudenten in Brussel.

Binnen de UAB zijn tientallen werkgroepen actief die

op allerhande vlakken samenwerken: onderwijs, innovatie, onderzoek, bibliotheekbeheer, studentenvoorzieningen, professionalisering, sportbeleid, vorming, Brussel, … deze en vele andere thema’s worden door beide instellingen waar opportuun samen aangepakt.

UPHO - Unie van de Publiekrechtelijke Hogescholen UPHO bestaat uit de AP Hogeschool Antwerpen, de Erasmushogeschool Brussel, HoGent, Hogeschool PXL, Howest en de Hogere Zeevaartschool. Het statuut ‘publiekrechtelijke hogeschool’ is toegekend aan hogescholen die ontstaan zijn uit het officieel onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, de provincies en de steden en uit het vrij niet-confessioneel onderwijs.

UPHO wil het pluralistische karakter en het pedagogische project van deze partners vertegenwoordigen, versterkt en aangepast aan de tijd. Samen vertegenwoordigen ze meer dan een derde van het Vlaamse hogescholenonderwijs.

De opdracht van UPHO bestaat uit: • de maatschappelijke opdracht en de specificiteit van de publiekrechtelijke hogescholen bewaken en bewaren • gemeenschappelijke standpunten innemen t.a.v. het beleid en deze ook samen naar buiten brengen • ondersteuning bieden bij gemeenschappelijke problemen • de samenwerking tussen de onderwijsinstellingen bevorderen.

BR(IK – Brussel&ik Br(ik zet Brussel nog beter op de kaart als een plek waar het voor Vlaamse studenten goed leren én leven is. Br(ik ontsluit voor de student alles wat mooi, makkelijk, goed, leerzaam, leuk en interessant is. Dankzij de verschillende werkgroepen met leden uit alle

Brusselse Nederlandstalige instellingen van hoger onderwijs, wordt er werk gemaakt van een gezamenlijk beleid rond communicatie, city marketing, sport, events en huisvesting.

Erasmushogeschool Brussel Nijverheidskaai 170 1070 Brussel tel. 02/523 37 37 fax. 02/523 37 57

www.erasmushogeschool.be www.facebook.com/ erasmushogeschool www.twitter.com/ ehbrussel