ਵਾਤਾਵਰਣੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਡਾ. ਡੀ. ਪੀ. ਸਿੰਘ, ਕੈਨੇਡਾ ਨਾਲ ਇਕ ਮੁਲਾਕਾਤ (ਮੁਲਾਕਾਤੀ: ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਖੋਖਰ)

ਵਵਾਤਵਾਵਰਣਣੀ ਵਵਵਸ਼ਿਆਆਂ ਦਦੇ ਲਦੇ ਖਕ ਡਵਾ. ਡਣੀ. ਪਣੀ. ਵਸਸਿੰ ਘ, ਕਕੈਨਨੇਡਵਾ ਨਵਾਲ ਇਕ ਮਮੁਲਵਾਕਵਾਤ ਮਮੁਲਵਾਕਵਾਤ ਕਰਤਵਾ : ਸ਼ਿਸ਼ਣੀਮਤਣੀ ਮਨਦਣੀਪ ਕਕ ਰ ਖਖੋਖਰ ਅਸਸਸਟਟੈਂਟ ਪਪਫ ਪ੍ਰੋ ਫੈਸਰ ਇਇੰ ਨ ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ, ਜਬ. ਟਬ. ਬਬ. ਖਜਾਲਸਜਾ ਕਜਾਲਜ ਫਜਾਰ ਵਪ੍ਰੋਮਫੈਨ, ਦਸਸੂਹਜਾ, ਹਹੁਸਸ਼ਿਆਰ ਪਹੁਰ

ਡਵਾ. ਡਣੀ. ਪਣੀ. ਵਸਸਿੰ ਘ, ਕਕੈਨਨੇਡਵਾ

ਸ਼ਿਸ਼ਣੀਮਤਣੀ ਮਨਦਣੀਪ ਕਕ ਰ ਖਖੋਖਰ, ਹਮੁਵਸ਼ਿਆਰ ਪਮੁਰ

ਮਨਦਣੀਪ ਖਖੋਖਰ : ਡਵਾ. ਸਵਾਵਹਬ ! ਤਮੁਸਸੀਂ ਆਪਣਦੇ ਵਪਛਖੋਕੜ ਬਵਾਰਦੇ ਦਦੱ ਸਖੋ ਅਤਦੇ ਇਹ ਵਣੀ ਜਵਾਣਕਵਾਰਣੀ ਵਦਉ ਵਕ ਪਦੇਸ਼ਿਦੇ ਵਜਜੋਂ ਵਕਸ ਖਦੇਤਰ ਵਵਚ ਸਦੇਵਵਾ ਵਨਭਵਾਈ । ਡਵਾ. ਵਸਸਿੰ ਘ : ਮਮੇਰਜਾ ਜਨਮ ਸਇੰ ਨ 1956 ਦਦੌਰਜਾਨ, ਭਜਾਰਤ ਦਮੇ ਸਸੂਬਮੇ ਪਇੰ ਜਜਾਬ ਦਮੇ ਸ਼ਿਸਹਰ ਹਹੁਸਸ਼ਿਆਰਪਹੁਰ ਸਵਖਮੇ ਸ. ਅਰਜਨ ਸਸਇੰ ਘ ਅਤਮੇ ਮਜਾਤਜਾ ਪਪਕਜਾਸ਼ਿ ਕਦੌ ਰ ਦਮੇ ਪਸਰਵਜਾਰ ਸਵਚ ਸਵਚ ਹਪ੍ਰੋਇਆ। ਮਹੁਮੁੱ ਢਲਬ ਸਵਸਦਆ ਸਰਕਜਾਰਬ ਹਜਾਈ ਸਕਸੂਲ, ਬਬਰਮਪਹੁਰ ਤਤੋਂ ਪਪਜਾਪਤ ਕਬਤਬ। ਸਇੰ ਨ 1976 ਸਵਚ ਸਰਕਜਾਰਬ ਕਜਾਲਜ, ਟਟਾਂਡਜਾ ਉੜਮਹੁੜ ਤਤੋਂ ਬਬ. ਐਸ ਸਬ. ਦਬ ਸਡਗਰਬ ਪਪਜਾਪਤ ਕਬਤਬ। ਉਪਰਇੰ ਤ ਸਇੰ ਨ 1978 ਸਵਚ ਪਇੰ ਜਜਾਬ ਯਸੂਨਬਵਰਸਸਟਬ, ਚਇੰ ਡਬਗੜੜ੍ਹ ਤਤੋਂ ਸਫਸਜ਼ਿਕਸ ਸਵਸ਼ਿਮੇ ਸਵਚ ਐਮ. ਐਸ ਸਬ. ਦਬ ਸਡਗਰਬ ਹਜਾਸਸਲ ਕਬਤਬ। ਉਸਮੇ ਸਜਾਲ ਗਹੁਰਸੂ ਗਪ੍ਰੋਸਬਇੰ ਦ ਸਸਇੰ ਘ ਖਜਾਲਸਜਾ ਕਜਾਲਜ, ਚਇੰ ਡਬਗੜੜ੍ਹ ਸਵਖਮੇ ਸਫਸਜ਼ਿਕਸ ਸਵਸ਼ਿਮੇ ਦਮੇ ਅਸਧਿਆਪਕ ਵਜਤੋਂ ਸਮੇਵਜਾ ਸਇੰ ਭਜਾਲਬ। ਸਫਰ ਸਮਮੇਂ ਦਮੇ ਬਬਤਣ ਨਜਾਲ ਖਜਾਲਸਜਾ ਕਜਾਲਜ, ਅਇੰ ਸਮਪਤਸਰ, ਅਤਮੇ ਸਸ਼ਿਵਜਾਸਲਕ ਕਜਾਲਜ ਨਇੰਗਲ ਸਵਖਮੇ ਵਬ ਸਮੇਵਜਾ ਸਨਭਜਾਈ। ਇਸਮੇ ਕਜਾਲ ਦਦੌਰਜਾਨ ਸਇੰ ਨ 1986 ਸਵਚ ਭਦੌਸਤਕ ਸਵਸਗਆਨ ਸਵਸ਼ਿਮੇ ਸਵਚ ਖਪ੍ਰੋਜ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਸਮੇਵਜਾਵਟਾਂ ਲਈ ਗਹੁਰਸੂ ਨਜਾਨਕ ਦਮੇਵ ਯਸੂਨਬਵਰਸਸਟਬ ਤਤੋਂ ਪਬ. ਐਚ ਡਬ. ਦਬ ਸਡਗਰਬ ਵਬ ਪਪਜਾਪਤ ਹਪ੍ਰੋਈ। ਸਸ਼ਿਵਜਾਸਲਕ ਕਜਾਲਜ ਨਇੰਗਲ ਦਮੇ ਸਰਕਜਾਰਬਕਰਣ ਤਤੋਂ ਬਜਾਅਦ ਪਇੰ ਜਜਾਬ ਦਮੇ ਹਪ੍ਰੋਰ ਸਰਕਜਾਰਬ ਕਜਾਲਜਟਾਂ ਸਵਚ ਵਬ ਅਸਧਿਆਪਨ ਕਜਾਰਜ ਕਰਨ ਦਜਾ ਮਦੌਕਜਾ ਸਮਸਲਆ। ਇਸ ਤਰੜ੍ਹਟਾਂ ਭਜਾਰਤ ਸਵਖਮੇ ਸਇੰ ਨ 2008 ਤਕ ਲਗਭਗ 30 ਸਜਾਲ ਭਦੌਸਤਕ ਸਵਸਗਆਨ ਸਵਸ਼ਿਮੇ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਅਸਧਿਆਪਨ ਤਮੇ ਖਪ੍ਰੋਜ ਕਜਾਰਜ ਕਬਤਮੇ । ਇਸਮੇ ਕਜਾਲ ਦਦੌਰਜਾਨ ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਯਸੂਨਬਵਰਸਸਟਬ, ਪਸਟਆਲਜਾ ਅਤਮੇ ਥਜਾਪਰ ਐ ਟਫੈਕਨਜਾਲਪ੍ਰੋ ਜਬ, ਪਸਟਆਲਜਾ ਦਬਆਐ ਸਫੈਨਨੇਟ ਸਭਜਾਵਟਾਂ ਅਤਮੇ ਬਪ੍ਰੋਰਡ ਆਫ਼ ਸਟਮੁੱ ਡਬਜ਼ਿ ਦਮੇ ਮਟੈਂਬਰ ਇਇੰ ਸਟਬਸਚਊਟ ਆਫ ਇਇੰ ਜਨਬਅਸਰਇੰ ਗ ਐਡ ਵਜਤੋਂ ਸਮੇਵਜਾ ਸਨਭਜਾਉਣ ਦਜਾ ਮਜਾਣ ਵਬ ਪਪਜਾਪਤ ਹਪ੍ਰੋਇਆ ਹਫੈ। ਉਪਰਪ੍ਰੋਕਤ ਸਮੇਵਜਾ-ਕਜਾਲ ਦਦੌਰਜਾਨ, ਦਮੇਸ਼ਿ-ਸਵਦਮੇਸ਼ਿ ਸਵਚ, ਸਫਸਜ਼ਿਕਸ ਸਵਸ਼ਿਮੇ ਦਮੇ ਖਪ੍ਰੋਜ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਅਨਨੇਕ ਕਜਾਨਫਰਟੈਂਸਟਾਂ ਸਵਚ ਭਜਾਗ ਲਫੈ ਣ ਦਜਾ ਮਦੌਕਜਾ ਵਬ ਸਮਸਲਆ। ਇਸਮੇ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿ ਸਵਚ ਸਇੰ ਨ 1987 ਸਵਚ ਲਇੰਡਨ (ਇਇੰ ਗਲਟੈਂ ਡ), 1988 ਸਵਚ ਸ਼ਿਇੰ ਘਜਾਈ (ਚਬਨ), 1988 ਸਵਚ ਹਟਾਂਗਕਟਾਂਗ ਅਤਮੇ 2006 ਐਡਸਮਇੰ ਨਟਨ (ਕਫੈਨਨੇਡਜਾ) ਦਬ ਯਜਾਤਰਜਾ ਵਬ ਕਬਤਬ। ਰਜਾਸ਼ਿਟਰਬ ਤਮੇ ਅਇੰ ਤਰ-ਰਜਾਸ਼ਿਟਰਬ ਕਜਾਨਫਰਫੈਸਟਾਂ/ਸਫੈਮਬਨਜਾਰਟਾਂ ਦਬ ਪਪਧਿਜਾਨਗਬ ਦਜਾ ਮਜਾਨ ਵਬ ਪਪਜਾਪਤ ਹਪ੍ਰੋਇਆ। ਹਹੁਣ ਤਕ ਮਟੈਂ ਸਫਸਜ਼ਿਕਸ ਸਵਸ਼ਿਮੇ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਲਗਭਗ 70 ਖਪ੍ਰੋਜ ਪਮੁੱ ਤਰ ਸਲਖ ਚਹੁਮੁੱ ਕਜਾ ਹਟਾਂ ਜਪ੍ਰੋ ਅਮਰਬਕਜਾ, ਇਇੰ ਗਲਟੈਂ ਡ, ਜਰਮਨਬ, ਕਫੈਨਨੇਡਜਾ, ਚਬਨ ਤਮੇ ਭਜਾਰਤ ਦਬਆਐ ਪਪਮਖ ਹੁਮੁੱ ਖਪ੍ਰੋਜ ਪਸਤਪਕਜਾਵਟਾਂ ਸਵਚ ਛਪਮੇ ਹਨ। ਇਸਮੇ ਕਜਾਲ ਦਦੌਰਜਾਨ ਦਮੇਸ਼ਿਸਵਦਮੇਸ ਸਵਚ ਸਵਸ਼ਿਮੇਸ਼ਿ ਸਮੁੱ ਦਮੇ ਉੱਤਮੇ ਲਫੈ ਕਚਰ ਦਮੇਣ ਦਜਾ ਮਜਾਣ ਵਬ ਪਪਜਾਪਤ ਹਪ੍ਰੋਇਆ। ਅਮਰਬਕਜਾ, ਕਫੈਨਨੇਡਜਾ, ਚਬਨ ਤਮੇ ਭਜਾਰਤ ਦਬਆਐ ਸਫਸਜ਼ਿਕਸ

1

ਸਵਸ਼ਿਮੇ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਪਪਸਸਧਿ ਖਪ੍ਰੋਜ ਪਸਤਪਕਜਾਵਟਾਂ ਦਜਾ ਸਰਸਵਊ ਪਫੈਨਲ ਮਟੈਂਬਰ ਵਬ ਰਸਹ ਚਹੁਮੁੱ ਕਜਾ ਹਟਾਂ ਅਤਮੇ ਭਜਾਰਤ ਤਮੇ ਕਫੈਨਨੇਡਜਾ ਦਬਆਐ ਸਵਸਗਆਨ ਅਤਮੇ ਅਸਧਿਆਪਨ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ 6 ਪਪਮਖ ਹੁਮੁੱ ਸਇੰ ਸਇੰ ਥਜਾਵਟਾਂ ਦਜਾ ਲਜਾਈਫ਼ ਮਟੈਂਬਰ ਹਟਾਂ। ਸਇੰ ਨ 2008 ਤਤੋਂ ਟਪ੍ਰੋਰਟਾਂਟਪ੍ਰੋ (ਕਫੈਨਨੇਡਜਾ) ਸਵਖਮੇ ਸਫੈਕਇੰਡਰਬ ਅਤਮੇ ਸਡਗਰਬ ਪਮੁੱ ਧਿਰ ਉੱਤਮੇ ਅਸਧਿਆਪਨ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਸਵਚ ਕਜਾਰਜ਼ਿਸ਼ਿਬਲ ਹਟਾਂ। ਸਵਮੁੱ ਸਦਆ ਪਪਦਜਾਨ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ, ਸਇੰ ਨ 2013 ਸਵਚ ਮਟੈਂ ਕਟੈਂਬਸਰਜ ਲਰਸਨਇੰਗ ਸਇੰ ਸਥਜਾ ਦਬ ਸਥਜਾਪਨਜਾ ਕਬਤਬ ਸਜਸ ਦਮੇ ਬਜਾਨਬ ਡਜਾਇਰਫੈਕਟਰ ਵਜਤੋਂ ਮਟੈਂ ਅਮੁੱ ਜ ਵਬ ਅਸਧਿਆਪਨ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਨਜਾਲ ਜਹੁਸੜਆ ਹਪ੍ਰੋਇਆ ਹਟਾਂ। ਮਨਦਣੀਪ ਖਖੋਖਰ : ਆਪਣਦੇ ਸਵਾਵਹਤਕ ਸਫ਼ਰ ਬਵਾਰਦੇ ਥਖੋੜਣੀੜ ਜਵਾਣਕਵਾਰਣੀ ਵਦਉ? ਡਵਾ. ਵਸਸਿੰ ਘ : ਘਰ ਸਵਚ ਸਜਾਸਹਤਕ ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ ਤਮੇ ਮਫੈਗਜਬਨਟਾਂ ਦਮੇ ਪੜੜ੍ਹਣ ਦਜਾ ਮਜਾਹਦੌਲ ਸਬ। ਸਜਸ ਕਜਾਰਣ ਸਜਾਸਹਤਕ ਪਠਣ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਦਬ ਲਗਨ ਬਚਪਨ ਤਤੋਂ ਹਬ ਲਗ ਗਈ । ਸਕਸੂਲਬ ਪੜੜ੍ਹਜਾਈ ਦਦੌਰਜਾਨ ਵਬ ਅਸਧਿਆਪਕਟਾਂ ਨਨੇ ਅਸਜਹਮੇ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਸਵਚ ਉਤਸ਼ਿਜਾਸਹਤ ਕਬਤਜਾ। ਸਜਸ ਕਜਾਰਣ ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਦਮੇ ਪਪਮਖ ਹੁਮੁੱ ਲਮੇ ਖਕਟਾਂ ਖਜਾਸਕਰ ਨਜਾਨਕ ਸਸਇੰ ਘ, ਜਸਵਇੰ ਤ ਸਸਇੰ ਘ ਕਇੰ ਵਲ, ਕਰਤਜਾਰ ਸਸਇੰ ਘ ਦਹੁਮੁੱ ਗਲ, ਅਇੰ ਸਮਪਤਜਾ ਪਪਬਤਮ, ਸਸ਼ਿਵ ਬਟਜਾਲਵਬ, ਭਜਾਈ ਵਬਰ ਸਸਇੰ ਘ, ਸਪ੍ਰੋਹਣ ਸਸਇੰ ਘ ਸਬਤਲ, ਦਲਬਪ ਕਦੌ ਰ ਸਟਵਜਾਣਜਾ, ਅਤਮੇ ਅਜਬਤ ਕਦੌ ਰ ਆਸਦ ਨਸੂਇੰ ਪੜੜ੍ਹਣ ਦਜਾ ਮਦੌਕਜਾ ਸਮਸਲਆ। ਸਹਇੰ ਦਬ ਦਮੇ ਪਪਮਖ ਹੁਮੁੱ ਲਮੇ ਖਕਟਾਂ ਸਜਵਮੇਂ ਸਕ ਮਹੁਨਸ਼ਿਬ ਪਪਮੇਮ ਚਇੰ ਦ, ਸਕਪਸ਼ਿਨਜਾ ਸਪ੍ਰੋਬਤਬ, ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮਇੰ ਟਪ੍ਰੋ, ਆਸਦ ਵਬ ਪੜੜ੍ਹਮੇ। ਕਜਾਲਬਦਜਾਸ, ਰਜਾਸਵਇੰ ਦਰ ਨਜਾਥ ਟਫੈਗਪ੍ਰੋਰ ਤਮੇ ਸ਼ਿਰਤ ਚਇੰ ਦਰ ਚਟਪ੍ਰੋਪਜਾਸਧਿਆਇ ਆਸਦ ਦਬਆਐ ਰਚਨਜਾਵਟਾਂ ਦਜਾ ਸਹਇੰ ਦਬ ਰਸੂਪਟਾਂਤਰਣ ਵਬ ਪਸੜੜ੍ਹਆ। ਸਕਸੂਲਬ ਸਦਨੜ੍ਹਟਾਂ ਸਵਚ ਸਜਾਸਹਤਕ ਲਮੇ ਖ ਮਹੁਕਜਾਬਸਲਆ ਸਵਚ ਭਜਾਗ ਲਫੈ ਣ ਕਰ ਕਮੇ ਸਜਾਸਹਤਕ ਸਲਖਣ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਸਵਚ ਵਬ ਰਹੁਚਬ ਪਫੈਦਜਾ ਹਪ੍ਰੋ ਗਈ। ਸਰਕਜਾਰਬ ਕਜਾਲਜ, ਟਟਾਂਡਜਾ ਉੜਮਹੁੜ ਸਵਖਮੇ ਪੜਜਾਈ ਦਦੌਰਜਾਨ, ਮਮੇਰਬ ਪਸਹਲਬ ਰਚਨਜਾ - "ਸਪਬ ਗਹੁਰਸੂ ਤਮੇਗ ਬਹਜਾਦਹੁਰ ਜਬ ਦਜਾ ਜਬਵਨ ਤਮੇ ਰਚਨਜਾ" ਕਜਾਲਜ ਦਮੇ ਮਫੈਗਜ਼ਿਬਨ "ਤਜਾਸਰਕਜਾ ਮਇੰ ਡਲ" ਸਵਚ ਸਇੰ ਨ 1975 ਦਦੌਰਜਾਨ ਛਪਬ। ਉਪਰਇੰ ਤ ਸਇੰ ਨ 1988 ਤਤੋਂ ਮਮੇਰਬਆਐ ਰਚਨਜਾਵਟਾਂ, ਸਨਯਸਮਤ ਰਸੂਪ ਸਵਚ, ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਦਮੇ ਸਵਸਭਇੰ ਨ ਮਫੈਗਜ਼ਿਬਨਟਾਂ ਤਮੇ ਅਖਬਜਾਰਟਾਂ ਸਵਚ ਛਪਣਬਆਐ ਸਹੁਰਸੂ ਹਪ੍ਰੋ ਗਈਆ ਸਨ। ਸਮਮੇਂ ਨਜਾਲ ਮਮੇਰਬਆਐ ਅਨਨੇਕ ਰਚਨਜਾਵਟਾਂ ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਦਮੇ ਪਪਮਖ ਹੁਮੁੱ ਅਖਬਜਾਰਟਾਂ ਖਜਾਸ ਕਰ ਅਜਬਤ, ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਸਟਪਸਬਊਨ, ਨਵਟਾਂ ਜ਼ਿਮਜਾਨਜਾ, ਦਮੇਸ਼ਿ ਸਮੇਵਕ, ਜਗਬਜਾਣਬ, ਅਤਮੇ ਚੜੜ੍ਹਦਬ ਕਲਜਾ ਦਜਾ ਸਸ਼ਿਇੰ ਗਜਾਰ ਬਣਬਆਐ। ਸਵਦਮੇਸ਼ਿਟਾਂ ਸਵਚ ਮਮੇਰਬਆਐ ਰਚਨਜਾਵਟਾਂ ਇਇੰ ਡਪ੍ਰੋ-ਕਨਨੈਡਬਅਨ ਟਜਾਇਮਜ਼ਿ, ਡਮੇਲਬ ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ, ਪਰਵਜਾਸਬ ਵਬਕਲਬ ਤਮੇ ਪਇੰ ਜਜਾਬ ਟਜਾਇਮਜ਼ਿ ਆਸਦ ਅਖਬਜਾਰਟਾਂ ਸਵਚ ਵਬ ਛਪਬਆਐ ਤਮੇ ਹਹੁਣ ਵਬ ਛਪਦਬਆਐ ਰਸਹਇੰ ਦਬਆਐ ਹਨ। ਇਇੰ ਝ ਹਬ ਮਮੇਰਬਆਐ ਰਚਨਜਾਵਟਾਂ ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਦਮੇ ਜਜਾਣਮੇ -ਪਛਜਾਣਮੇ ਮਫੈਗਜ਼ਿਬਨਟਾਂ ਸਜਵਮੇਂ ਸਕ ਜਜਾਸਗਪਤਬ, ਜਨ-ਸਜਾਸਹਤ, ਪਪਬਤ ਲੜਬ, ਤਸਵਬਰ, ਮਸਹਰਮ, ਸਵਸਗਆਨ ਦਮੇ ਨਕਸ਼ਿ, ਯਪ੍ਰੋਜਨਜਾ (ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ), ਤਰਕਸ਼ਿਬਲ, ਸਸਮੁੱ ਖ ਫਹੁਮੁੱ ਲਵਜਾੜਬ, ਸਜਾਡਜਾ ਸਵਰਸਜਾ-ਸਜਾਡਜਾ ਗਪ੍ਰੋਰਵ, ਗਹੁਰਮਸਤ ਪਪਕਜਾਸ਼ਿ, ਪਇੰ ਖੜਬਆਐ, ਪਪਜਾਇਮਰਬ ਸਸਮੁੱ ਸਖਆ, ਬਜਾਲ-ਸਇੰ ਦਮੇਸ਼ਿ, ਅਲੜੜ੍ਹ-ਬਲੜੜ੍ਹ, ਅਤਮੇ ਸਨਨਿੱਕਬਆਐ ਕਰਸੂਬਲਟਾਂ ਆਸਦ ਸਵਚ ਛਪਬਆਐ ਹਨ। ਹਹੁਣ ਤਕ ਛਪਬਆਐ ਇਨੜ੍ਹਟਾਂ ਰਚਨਜਾਵਟਾਂ ਦਬ ਕਹੁਮੁੱ ਲ ਸਗਣਤਬ ਲਗਭਗ 900 ਹਫੈ। ਪਜਾਸਕਸਤਜਾਨ ਤਤੋਂ ਛਮੁੱ ਪ ਰਹਮੇ ਬਜਾਲ ਸਜਾਸਹਤ ਮਫੈਗਜ਼ਿਬਨ "ਪਇੰ ਖਮੇਰਸੂ" ਸਵਚ ਵਬ ਮਮੇਰਬਆਐ ਹਹੁਣ ਤਕ ਦਪ੍ਰੋ ਦਰਜਨ ਰਚਨਜਾਵਟਾਂ ਛਪਬਆਐ ਹਨ। ਮਮੇਰਬਆਐ ਲਗਭਗ ਡਮੇਢ ਦਰਜਨ ਲਮੇ ਖ /ਕਹਜਾਣਬਆਐ ਸਵਸਭਇੰ ਨ ਸਵਦਵਜਾਨਟਾਂ ਵਲਤੋਂ ਸਇੰ ਪਜਾਸਦਤ ਕਬਤਬਆਐ ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ ਸਵਚ ਸ਼ਿਜਾਸਮਲ ਐ ਰਬਜ਼ਿ ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਯਸੂਨਬਵਰਸਸਟਬ ਦਹੁਆਰਜਾ ਪਪਕਜਾਸਸ਼ਿਤ ਕਬਤਮੇ ਗਏ ਕਬਤਬਆਐ ਗਈਆਐ ਹਨ। ਮਮੇਰਮੇ ਦਹੁਆਰਜਾ ਸਲਖਤ ਲਗਭਗ 25 ਐਟ

"ਸਚਲਡਰਨ ਇਇੰ ਨਸਜਾਸਕਲਪ੍ਰੋ ਪਬਡਬਆ" ਸਵਚ ਸ਼ਿਜਾਸਮਲ ਕਬਤਬਆਐ ਗਈਆਐ ਹਨ। ਲਗਭਗ 50 ਰਚਨਜਾਵਟਾਂ ਸਹਇੰ ਦਬ ਦਮੇ ਪਪਕਜਾਸ਼ਿਨਜਾ ਖਜਾਸ ਕਰ ਅਜਬਤ ਸਮਜਾਚਜਾਰ ਅਖਬਜਾਰ, ਜਜਾਸਗਪਤਬ (ਸਹਇੰ ਦਬ) ਮਫੈਗਜ਼ਿਬਨ ਤਮੇ ਸਸ਼ਿਵਜਾਸਲਕ ਪਮੁੱ ਸਤਪਕਜਾ ਵਬਕਲਬ ਸਵਚ ਵਬ ਛਪ ਚਹੁਮੁੱ ਕਬਆਐ ਹਨ। ਮਮੇਰਬਆਐ 25 ਕਹੁ ਰਚਨਜਾਵਟਾਂ ਅਇੰ ਗਰਮੇਜ਼ਿਬ ਦਮੇ ਅਖਬਜਾਰਟਾਂ "ਦਜਾ ਸਟਪਸਬਊਨ", "ਇਇੰ ਡਬਅਨ ਐਕਸਪਪਫੈਸ" ਅਤਮੇ "ਇਇੰ ਪਲਜਾਇਮਟੈਂਟ ਸਨਊਜ਼ਿ ਵਬਕਲਬ" ਸਵਚ ਵਬ ਸਮਮੇਂ ਸਮਮੇਂ ਛਮੁੱ ਪਦਬਆਐ ਰਹਬਆਐ ਹਨ। ਇਸ ਤਤੋਂ ਇਲਜਾਵਜਾ ਮਮੇਰਬਆਐ 150 ਕਹੁ ਰਚਨਜਾਵਟਾਂ ਅਇੰ ਗਰਮੇਜ਼ਿਬ ਦਮੇ ਮਫੈਗਜਬਨਟਾਂ ਖਜਾਸ ਕਰ ਸਜਾਇਇੰ ਸ ਸਰਪਪ੍ਰੋਰਟਰ, ਸਜਾਇਇੰ ਸ ਇਇੰ ਡਬਆ, ਇਇੰ ਨਵਟੈਂਨਸ਼ਿਨ ਇਇੰ ਨਟਫੈਲਬਜਟੈਂਸ, ਯਸੂਨਬਅਰ ਸਜਾਇਇੰ ਸ ਡਜਾਇਜਫੈਸਟ, ਐਡਵਟਾਂਸ, ਅਲਜਾਇਵ, ਵਪ੍ਰੋਮਫੈਨ ਇਰਜਾ,

2

ਆਇਡਟੈਂਸਟਟਬ, ਦਜਾ ਸਸਮੁੱ ਖ ਰਬਸਵਊ, ਦਜਾ ਸਸਮੁੱ ਖ ਬਸੂਲਫੈਸਟਨ, ਅਇੰ ਡਰਸਟਟੈਂਸਡਇੰ ਗ ਸਸਮੁੱ ਖਇਜ਼ਿਮ, ਅਤਮੇ ਯਪ੍ਰੋਜਨਜਾ (ਅਇੰ ਗਰਮੇਜ਼ਿਬ) ਸਵਚ ਵਬ ਛਮੁੱ ਪ ਚਹੁਮੁੱ ਕਬਆ ਹਨ। ਮਟੈਂ, ਸਵਸਗਆਨ, ਧਿਰਮ ਅਤਮੇ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਸਵਸਸ਼ਿਆਐ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ, ਹਹੁਣ ਤਕ 21 ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ ਦਬ ਰਚਨਜਾ ਕਰ ਚਹੁਮੁੱ ਕਜਾ ਹਟਾਂ। ਸਜਨੜ੍ਹਟਾਂ ਸਵਚ ਮਦੌਸਲਕ ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ ਤਤੋਂ ਇਲਜਾਵਜਾ ਸਇੰ ਪਜਾਸਦਤ ਅਤਮੇ ਅਨਹੁਵਜਾਸਦਤ ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ ਵਬ ਸ਼ਿਜਾਸਮਲ ਹਨ। ਇਨੜ੍ਹਟਾਂ ਸਵਚਤੋਂ 10 ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ ਆਮ ਪਜਾਠਕਟਾਂ ਲਈ, ਤਮੇ ਸਮੁੱ ਤ ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ ਬਮੁੱ ਸਚਆਐ ਲਈ ਸਲਖਬਆ ਗਈਆ ਹਨ ਅਤਮੇ ਚਜਾਰ ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ ਅਨਹੁਵਜਾਸਦਤ ਕਬਤਬਆਐ ਗਈਆਐ ਹਨ। ਇਹ ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਯਸੂਨਬਵਰਸਸਟਬ, ਪਸਟਆਲਜਾ, ਭਜਾਸ਼ਿਜਾ ਸਵਭਜਾਗ ਪਇੰ ਜਜਾਬ, ਪਸਟਆਲਜਾ, ਪਇੰ ਜਜਾਬ ਸਟਮੇਟ ਯਸੂਨਬਵਰਸਸਟਬ ਟਫੈਕਸਟ ਬਹੁਮੁੱ ਕ ਬਪ੍ਰੋਰਡ, ਚਇੰ ਡਬਗੜੜ੍ਹ, ਨਨੈਸ਼ਿਨਲ ਬਹੁਮੁੱ ਕ ਟਰਮੁੱ ਸਟ, ਸਦਮੁੱ ਲਬ ਅਤਮੇ ਸਸਇੰ ਘ ਬਪਦਰਜ਼ਿ ਅਇੰ ਸਮਪਤਸਰ ਵਲਤੋਂ ਛਜਾਪਬਆਐ ਗਈਆਐ ਹਨ। ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਦਮੇ ਕਈ ਸਵਦਵਜਾਨਟਾਂ ਦਬਆਐ ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ ਦਜਾ ਮਹੁਮੁੱ ਖਬਇੰ ਧਿ ਸਲਖਣ ਦਜਾ ਅਤਮੇ ਲਗਭਗ 15 ਸਵਦਵਜਾਨਟਾਂ ਦਬਆਐ ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ ਦਜਾ ਸਰਵਬਊ ਕਰਨ ਦਜਾ ਵਬ ਮਜਾਣ ਹਜਾਸਸਲ ਹਦੌਇਆ ਹਫੈ। ਨਇੰਗਲ, ਰਦੌਪੜ ਦਬ "ਅਮੁੱ ਖਰ" ਸਜਾਸਹਤ ਸਇੰ ਸਇੰ ਥਜਾ ਦਜਾ ਬਜਾਨਬ ਪਪਧਿਜਾਨ ਸਰਹਜਾ ਹਟਾਂ ਅਤਮੇ "ਪਇੰ ਜਜਾਬ ਸਵਸਗਆਨ ਸਜਾਸਹਤ ਸਭਜਾ" ਦਜਾ ਬਜਾਨਬ ਜਨਰਲ ਸਕਮੁੱ ਤਰ ਰਸਹ ਚਹੁਮੁੱ ਕਜਾ ਹਟਾਂ। ਮਮੇਰਬਆਐ ਪਹੁਸਤਕਟਾਂ ਅਤਮੇ ਲਮੇ ਖਣ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਭਜਾਸ਼ਿਜਾ ਸਵਭਜਾਗ ਪਇੰ ਜਜਾਬ, ਪਸਟਆਲਜਾ, ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਸਮੁੱ ਥ ਜਲਇੰਧਿਰ, ਸਜਾਰਇੰ ਗ ਸਇੰ ਸਥਜਾ, ਚਇੰ ਡਬਗੜੜ੍ਹ, ਪਬਸ ਆਨ ਅਰਥ ਸਇੰ ਸਇੰ ਥਜਾ, ਕਫੈਨਨੇਡਜਾ ਅਤਮੇ ਅਨਨੇਕ ਹਪ੍ਰੋਰ ਸਜਾਸਹਤਕ ਸਇੰ ਸਇੰ ਥਜਾਵਟਾਂ ਵਲਤੋਂ ਮਫੈਨਇੰ ਸੂ ਦਮੇਸ਼ਿ -ਸਵਦਮੇਸ਼ਿ ਸਵਚ ਸਨਮਜਾਸਨਤ ਵਬ ਕਬਤਜਾ ਜਜਾ ਚਹੁਮੁੱ ਕਜਾ ਹਫੈ। ਮਨਦਣੀਪ ਖਖੋਖਰ : ਤਮੁਸਸੀਂ ਵਕਹੜਣੀਆਆਂ ਵਕਹੜਣੀਆਆਂ ਵਵਧਵਾਵਵਾਂ ਵਵਚ ਵਲਵਖਆ? ਡਵਾ. ਵਸਸਿੰ ਘ : ਮਟੈਂ ਸ਼ਿਹੁਰਸੂ ਸਵਚ ਵਜਾਰਤਕ ਸਵਧਿਜਾ ਉੱਤਮੇ ਹਮੁੱ ਥ-ਅਜ਼ਿਮਜਾਈ ਕਬਤਬ। ਮਮੇਰਬਆਐ ਬਹਹੁਤਬਆਐ ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ ਇਸਮੇ ਸਵਧਿਬ ਸਵਚ ਹਨ। ਇਸ ਖਮੇਤਰ ਸਵਚ ਯਪ੍ਰੋਗਦਜਾਨ ਲਈ ਸਇੰ ਨ 1994 ਸਵਚ ਸਜਾਰਇੰ ਗ ਸਇੰ ਸਇੰ ਥਜਾ, ਚਇੰ ਡਬਗੜੜ੍ਹ ਵਲਤੋਂ ਮਫੈਨਇੰ ਸੂ, ਸਫਸਜ਼ਿਕਸ ਸਵਸ਼ਿਮੇ ਦਮੇ ਨਨੋਬਲ ਇਨਜਾਮ ਜਮੇਤਹੁ ਭਜਾਰਤਬ ਸਵਸਗਆਨਬ "ਸਬ. ਵਬ. ਰਮਨ" ਦਮੇ ਜਬਵਨ ਉੱਤਮੇ ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਭਜਾਸ਼ਿਜਾ ਸਵਚ ਪਹੁਸਤਕ ਸਲਖਣ ਲਈ "ਹਫੈਨਬਬਲ ਸਜਾਸਹਤ ਰਤਨ ਪਹੁਰਸਕਜਾਰ" ਨਜਾਲ ਸਨਮਜਾਸਨਤ ਕਬਤਜਾ ਸਗਆ। ਸਇੰ ਨ 2000 ਸਵਚ, ਮਮੇਰਬ ਵਜਾਰਤਕ ਸਕਤਜਾਬ "ਸਵਸਗਆਨ ਪਪਜਾਪਤਬਆਐ ਅਤਮੇ ਮਸਲਮੇ " ਲਈ, ਭਜਾਸ਼ਿਜਾ ਸਵਭਜਾਗ ਪਇੰ ਜਜਾਬ ਵਲਤੋਂ ਮਫੈਨਇੰ ਸੂ "ਡਜਾ. ਐਮ. ਐਸ. ਰਇੰ ਧਿਜਾਵਜਾ ਸਗਆਨ ਸਜਾਸਹਤ ਪਹੁਰਸਕਜਾਰ" ਦਮੇ ਕਮੇ ਸਨਮਜਾਸਨਤ ਕਬਤਜਾ ਸਗਆ। ਸਫਰ ਸਮਮੇਂ ਨਜਾਲ ਕਹਜਾਣਬ ਰਚਨਜਾ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਵਮੁੱ ਲ ਸਦਲਚਸਪਬ ਹਪ੍ਰੋ ਗਈ। ਬਜਾਲਟਾਂ ਲਈ ਕਹਜਾਣਬ ਸਵਧਿਜਾ ਰਜਾਹਹ ਸਵਸਗਆਨ ਦਜਾ ਸਗਆਨ ਪਪਸਜਾਰ ਕਰਨ ਦਮੇ ਯਤਨ ਕਬਤਮੇ ਹਨ। ਮਮੇਰਬਆਐ ਇਸ ਸਵਧਿਜਾ ਸਵਚ ਰਚਬਆਐ ਦਪ੍ਰੋ ਪਹੁਸਤਕਟਾਂ "ਸਤਰਇੰ ਗ" ਅਤਮੇ "ਰਪ੍ਰੋਬਟ, ਮਨਹੁਮੁੱਖ ਅਤਮੇ ਕਹੁਦਰਤ" ਨਸੂਇੰ ਕਪਮਵਜਾਰ ਸਇੰ ਨ 1991, ਅਤਮੇ ਸਇੰ ਨ 1997 ਸਵਚ ਭਜਾਸ਼ਿਜਾ ਸਵਭਜਾਗ ਪਇੰ ਜਜਾਬ ਵਲਤੋਂ ਦਪ੍ਰੋ ਵਜਾਰ "ਸਰਵਪ੍ਰੋਤਮ ਬਜਾਲ ਸਜਾਸਹਤ ਪਹੁਸਤਕ ਪਹੁਰਸਕਜਾਰ" ਪਪਦਜਾਨ ਕਬਤਜਾ ਸਗਆ ਹਫੈ। ਉਪਰਇੰ ਤ ਮਟੈਂ ਸਵਸਗਆਨ ਅਤਮੇ ਧਿਜਾਰਸਮਕ ਸਵਸਸ਼ਿਆਐ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਕਸਵਤਜਾਵਟਾਂ ਵਬ ਸਲਖਬਆਐ ਹਨ। ਸਪਛਲਮੇ ਸਦਨੜ੍ਹਬ ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਸਵਚ ਬਜਾਲ-ਨਜਾਟਕਟਾਂ ਦਮੇ ਖਮੇਤਰ ਸਵਚ ਵਬ ਹਮੁੱ ਥ-ਅਜਮਜਾਈ ਕਬਤਬ ਹਫੈ। ਇਸ ਖਮੇਤਰ ਸਵਚ ਮਮੇਰਮੇ 12 ਨਜਾਟਕ, ਪਰਵਜਾਸਬ ਵਬਕਲਬ ਅਖਬਜਾਰ, ਕਫੈਨਨੇਡਜਾ, ਜਜਾਗਰਣ (ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ), ਜਲਇੰਧਿਰ, ਤਮੇ ਪਇੰ ਖੜਬਆਐ ਮਫੈਗਜ਼ਿਬਨ, ਮਹੁਹਜਾਲਬ ਸਵਚ ਛਪਮੇ ਹਨ। ਇਹ ਨਜਾਟਕ, ਸ਼ਿਜਾਹਮਹੁਖਬ ਸਲਪਬ ਸਵਚ ਪਸਕਸਤਜਾਨ ਤਤੋਂ ਛਮੁੱ ਪਦਮੇ ਬਜਾਲ ਸਜਾਸਹਤ ਮਫੈਗਜ਼ਿਬਨ "ਪਇੰ ਖਮੇਰਸੂ" ਸਵਚ, 2017-18 ਦਦੌਰਜਾਨ ਲਗਜਾਤਜਾਰ ਛਮੁੱ ਪਦਮੇ ਰਹਮੇ ਹਨ। ਮਨਦਣੀਪ ਖਖੋਖਰ : ਸਮਕਵਾਲ ਵਵਚ ਵਨਬਸਿੰ ਧਵਾਂ ਦਵਾ ਕਣੀ ਯਖੋਗਦਵਾਨ ਹਕੈ? ਡਵਾ. ਵਸਸਿੰ ਘ : ਸਜਾਸਹਤ ਲਮੇ ਖਣ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਦਬ ਸਮੁੱ ਭ ਤਤੋਂ ਸਦੌਖਬ ਸਵਧਿਜਾ ਸਨਬਇੰ ਧਿ ਰਚਨਜਾ ਹਬ ਹਫੈ । ਜਪ੍ਰੋ ਸਕਸਮੇ ਵਬ ਸਵਸ਼ਿਮੇ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਤਮੁੱ ਥਟਾਂ ਦਜਾ ਵਰਨਣ ਹਬ ਹਹੁਇੰ ਦਜਾ ਹਫੈ। ਇਸ ਸਵਧਿਜਾ ਸਵਚ ਲਮੇ ਖਕ ਦਬ ਸਸਰਜਣਜਾਤਮਕਤਜਾ (creativity) ਦਜਾ ਪਮੁੱ ਖ ਕਹਜਾਣਬ, ਕਸਵਤਜਾ, ਨਜਾਟਕ ਜਟਾਂ ਨਜਾਵਲ ਆਸਦ ਦਮੇ ਰਚਨਜਾ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਨਜਾਲਤੋਂ ਕਜਾਫ਼ਬ ਘਮੁੱ ਟ ਹਹੁਇੰ ਦਜਾ ਹਫੈ । ਪਰ ਸਨਬਇੰ ਧਿ ਲਮੇ ਖਣ, ਸਗਆਨ ਸਵਸਗਆਨ ਪਸਜਾਰ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਲਈ ਕਜਾਫ਼ਬ ਲਜਾਹਮੇਵਇੰਦ ਸਵਧਿਜਾ 3

ਹਫੈ। ਅਖਬਜਾਰਟਾਂ ਤਮੇ ਮਫੈਗਜਬਨ ਅਕਸਰ ਇਹਪ੍ਰੋ ਸਵਧਿਜਾ ਦਬ ਹਬ ਵਰਤਤੋਂ ਕਰਦਮੇ ਹਨ। ਖਪ੍ਰੋਜ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਦਬ ਸਰਪਪ੍ਰੋਰਟ ਸਤਆਰਬ ਸਮਮੇਂ ਵਬ, ਸਰਪਪ੍ਰੋਰਟ ਦਮੇ ਸਭਇੰ ਨ ਸਭਇੰ ਨ ਭਜਾਗਟਾਂ ਦਮੇ ਰਚਣ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਲਈ ਅਕਸਰ ਇਸਮੇ ਸਵਧਿਬ ਦਬ ਵਰਤਤੋਂ ਕਬਤਬ ਜਜਾਦਬ ਹਫੈ । ਇਇੰ ਟਰਨਨੈਨਿੱਟ ਅਤਮੇ ਹਪ੍ਰੋਰ ਇਲਫੈ ਨਿੱਕਟਪਜਾਸਨਕ ਮਬਡਬਆ ਵਬ ਇਸ ਸਵਧਿਬ ਦਬ ਵਰਤਤੋਂ ਬਹਹੁਤ ਹਬ ਸਹੁਚਜਾਰਸੂ ਢਇੰ ਗ ਨਜਾਲ ਕਰ ਸਰਹਜਾ ਹਫੈ। ਅਜਕਲ ਲਘਸੂ ਸਨਬਇੰ ਧਿ ਸਲਖਣ ਦਜਾ ਰਹੁਝਜਾਣ ਵਬ ਪਪਚਸਲਤ ਹਪ੍ਰੋ ਚਹੁਮੁੱ ਕਜਾ ਹਫੈ। ਮਨਦਣੀਪ ਖਖੋਖਰ : ਸਮਕਵਾਲਣੀ ਸਵਾਵਹਤਕ ਰਚਨਵਾਵਵਾਂ ਬਵਾਰਦੇ ਤਮੁਹਵਾਡਦੇ ਕਣੀ ਵਵਚਵਾਰ ਹਨ? ਡਵਾ. ਵਸਸਿੰ ਘ : ਸਮਕਜਾਲਬ ਸਮਮੇਂ ਦਦੌਰਜਾਨ ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਸਜਾਸਹਤ ਸਵਚ ਸਮਜਾਸਜਕ, ਆਰਸਥਕ, ਰਜਾਜਨਬਤਕ, ਸਵਸਗਆਨਕ, ਤਕਨਬਕਬ, ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ, ਧਿਜਾਰਸਮਕ ਤਮੇ ਸਸਭਆਚਜਾਰਕ ਸਵਸਸ਼ਿਆਐ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਬਹਹੁਤ ਹਬ ਸਜਾਰਥਕ ਯਤਨ ਕਬਤਮੇ ਜਜਾ ਰਹਮੇ ਹਨ। ਵਜਾਰਤਕ, ਕਹਜਾਣਬ, ਕਸਵਤਜਾ, ਗਬਤ, ਗਜ਼ਿਲ, ਨਜਾਟਕ, ਅਤਮੇ ਨਜਾਵਲ ਦਮੇ ਮਜਾਸਧਿਅਮਟਾਂ ਦਬ ਸਹੁਯਪ੍ਰੋਗ ਵਰਤਤੋਂ ਕਬਤਬ ਜਜਾ ਰਹਬ ਹਫੈ । ਸਮਇੰ ਨਬ ਕਹਜਾਣਬ ਤਮੇ ਹਜਾਇਕਸੂ ਰਚਨਜਾਵਟਾਂ ਦਜਾ ਵਬ ਸਵਕਜਾਸ ਹਪ੍ਰੋਇਆ ਹਫੈ। ਦਹੁਮੁੱ ਖ ਹਫੈ ਸਕ ਕਹੁਝ ਕਹੁ ਗਬਤਕਜਾਰ/ਗਜਾਇਕ ਸਮਜਾਜ ਪਪਤਬ ਆਪਣਬ ਜਹੁਇੰ ਮਮੇਵਜਾਰਬ ਤਤੋਂ ਅਵਮੇਸਲਜਾਪਣ ਸਦਖਜਾਉਂਦਮੇ ਹਪ੍ਰੋਏ, ਸਸਰਫ਼ ਵਪਜਾਸਰਕ ਤਮੇ ਸਵਮੁੱ ਤਬ ਲਜਾਭਟਾਂ ਲਈ, ਗਬਤਟਾਂ ਸਵਚ ਲਮੁੱਚਰਤਜਾ ਤਮੇ ਸਹਇੰ ਸਕ ਸਬਰਤਬਆਐ ਨਸੂਇੰ ਉਤਸਜਾਸਹਤ ਕਰਨ ਵਜਾਲਬਆਐ ਰਚਨਜਾਵਟਾਂ ਰਚ/ਗਜਾ ਰਹਮੇ ਹਨ। ਜਪ੍ਰੋ ਬਹਹੁਤ ਹਬ ਨਕਜਾਰਤਮਕ ਰਹੁਝਜਾਣ ਹਫੈ। ਸਜਸ ਉੱਤਮੇ ਬਇੰ ਦਸ਼ਿ ਲਗਣਬ ਜ਼ਿਰਸੂਰਬ ਹਫੈ। ਸਜਾਸਹਤ ਸਮਜਾਜ ਨਸੂਇੰ ਸਜਾਰਥਕ ਸਮੇਧਿ ਦਮੇਣ ਵਜਾਲਜਾ ਹਪ੍ਰੋਣਜਾ ਚਜਾਹਬਦਜਾ ਹਫੈ। ਇਹ ਲਮੇ ਖਕ ਦਬ ਖਜਾਸ ਜਹੁਇੰ ਮਮੇਵਜਾਰਬ ਹਹੁਇੰ ਦਬ ਹਫੈ। ਇਕ ਹਪ੍ਰੋਰ, ਬਹਹੁਤ ਹਬ ਸਦਲਚਸਪ ਖਮੇਤਰ ਹਫੈ ਜਪ੍ਰੋ ਸਮਕਜਾਲਬ ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਸਜਾਸਹਤ ਸਵਚ ਅਣਗਪ੍ਰੋਸਲਆ ਹਬ ਸਪਆ ਹਫੈ।ਇਹ ਖਮੇਤਰ ਹਫੈ ਸਵਸਗਆਨ ਗਲਪ। ਇਸ ਖਮੇਤਰ ਸਵਚ ਕਹੁਝ ਕਹੁ ਨਵਮੇਂ ਤਜਰਬਮੇ ਸਜਾਹਮਣਮੇ ਆਏ ਹਨ। ਅਸਜਹਮੇ ਲਮੇ ਖਕਟਾਂ ਸਵਚ ਅਮਨਦਬਪ ਸਸਇੰ ਘ, ਅਜਮਮੇਰ ਸਸਮੁੱ ਧਿਸੂ, ਜਸਵਬਰ ਭਹੁਮੁੱ ਲਰ ਆਸਦ ਨਨੇ ਸਫਲ ਕਪ੍ਰੋਸਸ਼ਿਸਟਾਂ ਕਬਤਬਆ ਹਨ। ਮਟੈਂ ਖਹੁਮੁੱ ਦ ਇਸ ਖਮੇਤਰ ਸਵਚ ਦਪ੍ਰੋ ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ ਰਚ ਚਹੁਮੁੱ ਕਜਾ ਹਟਾਂ। ਇਸ ਸਵਧਿਜਾ ਸਵਚ ਮਮੇਰਬ ਪਸਹਲਬ ਸਕਤਜਾਬ "ਭਸਵਮੁੱ ਖ ਦਬ ਪਫੈੜ" (ਕਹਜਾਣਬ ਸਇੰ ਗਪਸਹ), ਸਸਇੰ ਘ ਬਪਦਰਜ਼ਿ ਪਬਸਲਸ਼ਿਰਜ, ਅਇੰ ਸਮਪਤਸਰ ਵਲਤੋਂ ਸਇੰ ਨ 2003 ਸਵਚ ਛਜਾਪਬ ਗਈ ਅਤਮੇ ਮਮੇਰਬ ਦਸੂਸਰਬ ਸਕਤਜਾਬ "ਸਮਮੇਂ ਦਮੇ ਵਸਹਣ" (ਕਹਜਾਣਬ ਸਇੰ ਗਪਸਹ), ਸਸਇੰ ਘ ਬਪਦਰਜ਼ਿ ਪਬਸਲਸ਼ਿਰਜ਼ਿ, ਅਇੰ ਸਮਪਤਸਰ ਕਪ੍ਰੋਲ ਪਪਕਜਾਸ਼ਿਨ ਅਧਿਬਨ ਹਫੈ। ਪਰ ਇਸ ਖਮੇਤਰ ਸਵਚ ਅਜਮੇ ਹਪ੍ਰੋਰ ਬਹਹੁਤ ਕਜਾਰਜ ਕਰਨਨੇ ਬਜਾਕਬ ਹਨ। ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਲਮੇ ਖਕਟਾਂ ਨਸੂਇੰ ਸਮੁੱ ਦਜਾ ਹਫੈ ਸਕ ਉਹ ਇਸ ਖਮੇਤਰ ਦਮੇ ਸਵਕਜਾਸ ਸਵਚ ਆਪਣਜਾ ਯਪ੍ਰੋਗਦਜਾਨ ਪਜਾਣ। ਮਨਦਣੀਪ ਖਖੋਖਰ : ਸਮਕਵਾਲ ਵਵਚ ਵਵਾਤਵਾਵਰਣ ਦਣੀ ਸਮਦੱ ਵਸਆ ਲਗਵਾਤਵਾਰ ਵਦੱ ਧਦਣੀ ਜਵਾ ਰਹਣੀ ਹਕੈ । ਇਸ ਦਦੇ ਕਣੀ ਕਵਾਰਣ ਹਨ? ਤਦੇ ਤਮੁਸਸੀਂ ਵਕਸ ਨਨਸਿੰ ਵਜ਼ਸਿੰ ਮਦੇਵਵਾਰ ਮਸਿੰ ਨਦਦੇ ਹਖੋ? ਡਵਾ. ਵਸਸਿੰ ਘ : ਅਜਪ੍ਰੋਕਮੇ ਸਮਮੇਂ ਸਵਚ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਸਮਮੁੱ ਸਸਆਵਟਾਂ ਦਮੇ ਵਮੁੱ ਧਿਣ ਦਮੇ ਅਨਨੇਕ ਕਜਾਰਣ ਹਨ ਸਜਨੜ੍ਹਟਾਂ ਨਸੂਇੰ ਕਹੁਝ ਕਹੁ ਸ਼ਿਬਦਟਾਂ ਸਵਚ ਸਬਆਨ ਕਰਨਜਾ ਸਇੰ ਭਵ ਨਹਹ ਹਫੈ। ਸਫਰ ਵਬ ਸਇੰ ਖਮੇਪ ਸਵਚ ਅਸਹ ਕਸਹ ਸਕਦਮੇ ਹਟਾਂ ਸਕ ਵਮੁੱ ਧਿਦਬ ਆਬਜਾਦਬ, ਸ਼ਿਸਹਰਬਕਰਣ, ਉਦਯਪ੍ਰੋਗਬਕਰਣ, ਜਇੰ ਗਲਟਾਂ ਦਬ ਲਪ੍ਰੋ ੜਤੋਂ ਵਮੁੱ ਧਿ ਕਟਜਾਈ, ਆਵਜਾਜਜਾਈ ਦਮੇ ਵਜਾਹਣਟਾਂ ਸਵਚ ਬਮੇਸਮਸਜਾਲ ਵਜਾਧਿਜਾ ਤਮੇ ਫ਼ਜਾਸਸਲ ਸਫਊਲਜ਼ਿ ਦਬ ਬਹਹੁਤ ਵਧਿਮੇਰਮੇ ਵਰਤਤੋਂ ਇਸ ਸਮਮੁੱ ਸਸਆ ਦਮੇ ਮਹੁਖ ਕਜਾਰਣ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ ਵਧਿਮੇਰਮੇ ਸਹੁਮੁੱ ਖ ਸਹੁਸਵਧਿਜਾਵਜਾ ਦਬ ਪਜਾਪਾ੍ਰਜਾਪਤਬ ਦਮੇ ਲਜਾਲਚ ਵਮੁੱ ਸ, ਮਨਹੁਮੁੱਖ ਦਬ ਕਹੁਦਰਤ ਉੱਤਮੇ ਕਜਾਬਜ਼ਿ ਹਪ੍ਰੋਣ ਦਬ ਲਜਾਲਸਜਾ ਹਬ, ਇਸ ਪਹੁਆੜਮੇ ਦਬ ਮਸੂਲ ਜੜੜ੍ਹ ਹਫੈ। ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਸਮੁੱ ਮਸਸਆ ਦਮੇ ਕਹੁਝ ਕਹੁਦਰਤਬ ਕਜਾਰਣ ਵਬ ਹਨ ਸਜਵਮੇਂ ਸਕ ਜਵਜਾਲਜਾਮਹੁਮੁੱ ਖਬਆਐ ਦਜਾ ਫਮੁੱ ਟਣਜਾ, ਪਮੁੱ ਤਝੜੜ੍ਹ ਦਜਾ ਵਜਾਪਰਣਜਾ, ਹੜੜ੍ਹਟਾਂ ਤਮੇ ਭਹੁਚਜਾਲਟਾਂ ਦਜਾ ਆਉਣਜਾ। ਪਰ ਕਹੁਦਰਤ ਇਕ ਸਇੰ ਤਹੁਲਨ ਸਵਚ ਕਇੰ ਮ ਕਰਦਬ ਹਫੈ। ਅਮੁੱ ਜ ਨਜ਼ਿਰ ਆ ਰਹਬਆਐ ਵਮੁੱ ਡਮੇ ਪਫੈਮਜਾਨਨੇ ਦਬਆਐ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਤਬਦਬਲਬਆਐ ਅਤਮੇ ਸਵਸ਼ਿਵ-ਸਵਆਪਬ ਤਜਾਪਮਜਾਨ ਵਜਾਧਿਮੇ ਦਬਆਐ ਸਮਮੁੱ ਸਸਆਵਟਾਂ ਦਜਾ ਮਹੁਮੁੱ ਖ ਕਜਾਰਕ ਮਨਹੁਮੁੱਖਬ ਸਕਪਆਵਟਾਂ ਹਬ ਹਨ ਜਪ੍ਰੋ ਕਹੁਦਰਤਬ ਸਇੰ ਤਹੁਲਨ ਨਸੂਇੰ ਡਜਾਵਟਾਂਡਪ੍ਰੋਲ ਕਰਨ ਸਵਚ ਅਸਹਮ ਰਪ੍ਰੋਲ ਅਦਜਾ ਕਰ ਰਹਬਆਐ ਹਨ। ਮਨਦਣੀਪ ਖਖੋਖਰ : ਵਜਸ ਢਸਿੰ ਗ ਨਵਾਲ ਵਵਾਤਵਾਵਰਣ ਪਸ਼ਦਨਵਸ਼ਿਤ ਹਮੁਸਿੰ ਦਵਾ ਜਵਾ ਵਰਹਵਾ ਹਕੈ ਇਸ ਉਪਰ ਕਵਾਬਨ ਪਵਾਉਣ ਦਦੇ ਹਦੱ ਲ ਕਣੀ ਹਨ?

4

ਡਵਾ. ਵਸਸਿੰ ਘ: ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਪਪਦਸੂਸ਼ਿਣ ਉੱਤਮੇ ਕਜਾਬਸੂ ਪਜਾਉਣ ਲਈ ਹਰ ਮਨਹੁਮੁੱਖ ਨਸੂਇੰ ਆਪਪ੍ਰੋ ਆਪਣਜਾ ਸਹਬ ਰਪ੍ਰੋਲ ਅਦਜਾ ਕਰਨ ਦਬ ਲਪ੍ਰੋ ੜ ਹਫੈ। ਸਮੁੱ ਭ ਤਤੋਂ ਪਸਹਲਟਾਂ ਤਟਾਂ ਹਰ ਸਕਸਮੇ ਨਸੂਇੰ ਸਹੁਮੁੱ ਧਿ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣ ਦਮੇ ਲਜਾਭਟਾਂ ਪਪਤਬ ਚਮੇਤਇੰਨ ਹਪ੍ਰੋਣ ਦਬ ਲਪ੍ਰੋ ੜ ਹਫੈ। ਉਪਰਇੰ ਤ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਪਪਦਸੂਸਣ ਦਮੇ ਕਜਾਰਣਟਾਂ ਨਸੂਇੰ ਸਮਝਦਮੇ ਹਪ੍ਰੋਏ ਉਨੜ੍ਹਟਾਂ ਦਮੇ ਮਜਾੜਮੇ ਪਪਭਜਾਵਟਾਂ ਦਮੇ ਮਮੁੱ ਦਮੇ -ਨਜ਼ਿਰ ਉਸਚਤ ਕਜਾਰਵਜਾਈ ਲਈ ਲਜਾਮਬਇੰ ਧਿ ਹਪ੍ਰੋਣ ਦਬ ਲਪ੍ਰੋ ੜ ਹਫੈ। ਦਸੂਸਰਜਾ ਸਰਕਜਾਰਬ ਸਇੰ ਸਇੰ ਥਜਾਵਟਾਂ, ਗਫੈਰ ਸਰਕਜਾਰਬ ਸਇੰ ਸਇੰ ਥਜਾਵਟਾਂ ਤਮੇ ਸਵਫੈਸਮੇਵਬ ਸਇੰ ਸਇੰ ਥਜਾਵਟਾਂ ਨਹੁਇੰ ਆਪਪ੍ਰੋ ਆਪਣਜਾ ਰਪ੍ਰੋਲ ਸਹਬ ਰਸੂਪ ਸਵਚ ਸਨਭਜਾਉਣ ਦਬ ਲਪ੍ਰੋ ੜ ਹਫੈ, ਤਟਾਂ ਜਪ੍ਰੋ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਪਪਦਸੂਸ਼ਿਣ ਦਮੇ ਭਸੂਤ ਨਸੂਇੰ ਨਮੁੱਥ ਪਜਾਈ ਜਜਾ ਸਕਮੇ । ਸਮਕਜਾਲਬ ਸਰਕਜਾਰਟਾਂ ਨਸੂਇੰ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਸਵਮੁੱ ਛਤਜਾ ਦਬ ਬਰਕਰਜਾਰਬ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਕਜਾਨਸੂਇੰਨਟਾਂ ਦਬ ਪਜਾਲਣਜਾ ਸਖ਼ਤਬ ਨਜਾਲ ਕਰਨਬ ਚਜਾਹਬਦਬ ਹਫੈ ਅਤਮੇ ਸਕਸਮੇ ਵਬ ਉਦਯਪ੍ਰੋਸਗਕ, ਘਰਮੇਲਸੂ ਜਟਾਂ ਵਪਜਾਸਰਕ ਅਦਜਾਰਮੇ ਨਸੂਇੰ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣ ਪਪਦਸੂਸ਼ਿਣ ਕਰਨ ਤਤੋਂ ਸਖਤਬ ਨਜਾਲ ਰਪ੍ਰੋਸਕਆ ਜਜਾਣਜਾ ਚਜਾਹਬਦਜਾ ਹਫੈ।

ਸਵਸਦਅਕ ਅਦਜਾਸਰਆਐ, ਖਜਾਸ ਕਰ ਸਕਸੂਲਟਾਂ ਅਤਮੇ ਕਜਾਲਜਟਾਂ ਸਵਚ ਸਵਸਦਆਰਥਬਆਐ ਨਸੂਇੰ ਪਪਦਸੂਸ਼ਿਣ ਦਮੇ ਕਜਾਰਣਟਾਂ, ਪਪਭਜਾਵਟਾਂ ਤਮੇ ਰਪ੍ਰੋਕਥਜਾਮ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਬਜਾਰਮੇ ਜਜਾਣਕਜਾਰਬ ਪਪਦਜਾਨ ਕਰਨਜਾ ਤਮੇ ਉਨੜ੍ਹਟਾਂ ਨਸੂਇੰ ਪਪਦਸੂਸ਼ਿਨ ਦਮੇ ਰਪ੍ਰੋਕਥਜਾਮ ਕਜਾਰਜ ਕਰਨ ਲਈ ਲਜਾਮਬਇੰ ਧਿ ਕਰਨਜਾ ਲਜਾਹਮੇਵਇੰਦ ਹਪ੍ਰੋ ਸਕਦਜਾ ਹਫੈ। ਅਖਬਜਾਰਟਾਂ, ਮਫੈਗਜਬਨਟਾਂ, ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ, ਇਲਫੈ ਕਟਰਜਾਸਨਕ ਮਬਡਬਆ ਤਮੇ ਹਪ੍ਰੋਰ ਸਇੰ ਚਜਾਰ ਮਜਾਸਧਿਅਮ ਇਸ ਖਮੇਤਰ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਸਗਆਨ ਪਪਸਜਾਰ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਤਮੇ ਰਪ੍ਰੋਕਥਜਾਮ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਜਜਾਣਕਜਾਰਬ ਆਮ ਲਪ੍ਰੋ ਕਟਾਂ ਤਕ ਪਹਹੁਇੰ ਚਜਾਣ ਸਵਚ ਬਹਹੁਤ ਮਦਦਗਜਾਰ ਸਜਾਬਤ ਹਪ੍ਰੋ ਸਕਦਮੇ ਹਨ ਅਤਮੇ ਅਸਜਹਜਾ ਰਪ੍ਰੋਲ ਉਹ ਸਨਭਜਾ ਵਬ ਰਹਮੇ ਹਨ। ਮਨਦਣੀਪ ਖਖੋਖਰ : ਤਮੁਹਵਾਡਦੇ ਵਵਚਵਾਰ ਵਵਚ ਵਵਾਤਵਾਵਰਣ ਨਨਸਿੰ ਬਚਵਾਉਣ ਦਣੀ ਵਜ਼ਸਿੰ ਮਦੇਵਵਾਰਣੀ ਵਕਸ ਨਨਸਿੰ ਵਦਦੱ ਤਣੀ ਜਵਾ ਸਕਦਣੀ ਹਕੈ ? ਡਵਾ. ਵਸਸਿੰ ਘ : ਵਜਾਤਜਾਵਰਣ ਨਸੂਇੰ ਬਚਜਾਉਣ ਦਬ ਸਜ਼ਿਇੰ ਮਮੇਵਜਾਰਬ ਸਜਾਡਬ ਸਮੁੱ ਭ ਦਬ ਸਟਾਂਝਬ ਜਹੁਇੰ ਮਮੇਵਜਾਰਬ ਹਫੈ । ਸਜਥਮੇ ਸਰਕਜਾਰਟਾਂ ਦਜਾ ਇਹ ਮਹੁਮੁੱ ਖ ਰਪ੍ਰੋਲ ਹਫੈ ਸਕ ਉਹ ਆਪਣਮੇ ਨਜਾਗਸਰਕਟਾਂ ਨਸੂਇੰ ਸਸਹਤਮਇੰ ਦ ਜਬਵਨ ਬਸਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸਜਾਫ਼ ਸਹੁਥਰਜਾ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣ ਉਪਲਬਧਿ ਕਰਜਾਉਣ ਉਥਮੇ ਹਰ ਨਜਾਗਸਰਕ ਦਜਾ ਵਬ ਇਹ ਫ਼ਰਜ਼ਿ ਬਣਦਜਾ ਹਫੈ ਸਕ ਉਹ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣ ਨਸੂਇੰ ਸਵਮੁੱ ਛ ਰਮੁੱ ਖਣ ਲਈ ਬਣਜਾਏ ਕਜਾਨਸੂਇੰਨਟਾਂ ਦਬ ਉਸਚਤ ਰਸੂਪ ਸਵਚ ਪਜਾਲਣਜਾ ਕਰਣ। ਸਜਾਨਸੂਇੰ ਸਮੁੱ ਭ ਨਸੂਇੰ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਸਟਾਂਭ ਸਇੰ ਭਜਾਲ ਸਵਚ ਆਪਪ੍ਰੋ ਆਪਣਜਾ ਯਥਜਾਯਪ੍ਰੋਗ ਸਹਬ ਰਪ੍ਰੋਲ ਅਦਜਾ ਕਰਨ ਦਬ ਵਮੁੱ ਡਬ ਲਪ੍ਰੋ ੜ ਹਫੈ ਸਜਸ ਨਸੂਇੰ ਅਣਗਪ੍ਰੋਸਲਆ ਕਰਨਜਾ ਆਉਣ ਵਜਾਲਬਆਐ ਪਬੜੜ੍ਹਬਆਐ ਦਮੇ ਜੜੜ੍ਹਬ ਕਹੁਹਜਾੜਜਾ ਮਜਾਰਨ ਵਜਾਲਬ ਗਮੁੱ ਲ ਹਪ੍ਰੋਵਮੇਗਬ। ਮਨਦਣੀਪ ਖਖੋਖਰ : ਸਵਾਵਹਤ ਕਣੀ ਰਖੋਲ ਅਦਵਾ ਕਰ ਸਕਦਵਾ ਹਕੈ ਵਵਾਤਵਾਵਰਣ ਨਨਸਿੰ ਬਚਵਾਉਣ ਵਵਚ? ਡਵਾ. ਵਸਸਿੰ ਘ : ਜਬ! ਸਜਾਸਹਤ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣ ਨਸੂਇੰ ਬਚਜਾਉਣ ਸਵਚ ਬਹਹੁਤ ਹਬ ਸਜਾਰਥਕ ਰਪ੍ਰੋਲ ਅਦਜਾ ਕਰਨ ਦਬ ਯਪ੍ਰੋਗਤਜਾ ਰਖਦਜਾ ਹਫੈ। ਸਜਾਸਹਤਕ ਸਵਧਿਜਾਵਟਾਂ, ਸਜਵਮੇਂ ਸਕ ਵਜਾਰਤਕ, ਕਹਜਾਣਬ, ਨਜਾਵਲ, ਕਸਵਤਜਾ, ਨਜਾਟਕ, ਤਮੇ ਦਸਤਜਾਵਮੇਜ਼ਿਬ ਸਫ਼ਲਮਟਾਂ ਆਸਦ ਵਜਾਤਵਰਣਬ ਮਹਮੁੱ ਤਵ, ਇਸ ਦਬ ਸਟਾਂਭ ਸਇੰ ਭਜਾਲ ਤਮੇ ਰਪ੍ਰੋਕਥਜਾਮ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਬਜਾਰਮੇ ਸਜਾਰਥਕ ਜਜਾਣਕਜਾਰਬ ਆਮ ਲਪ੍ਰੋ ਕਟਾਂ ਤਕ ਪਹਹੁਇੰ ਚਜਾਣ ਦਜਾ ਕਜਾਰਜ ਸਫ਼ਲਤਜਾ ਪਸੂਰਨ ਕਰਨ ਦਬ ਯਪ੍ਰੋਗਤਜਾ ਰਮੁੱ ਖਦਬਆਐ ਹਨ।

ਉਦਜਾਹਰਣ ਵਜਤੋਂ ਅਮਰਬਕਬ ਸਸਅਸਤਦਜਾਨ ਤਮੇ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਮਜਾਸਹਰ ਐਲ ਗਪ੍ਰੋਰ ਦਬ ਸਕਤਜਾਬ:"ਐਮੇਨ

ਐ ਟਰਹੁਮੁੱ ਥ" ਦਬ ਸਇੰ ਨ 2006 ਸਵਚ ਛਪਜਾਈ ਨਨੇ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਮਸਸਲਆਐ ਨਸੂਇੰ ਸਵਸ਼ਿਵ ਸਵਆਪਬ ਪਮੁੱ ਧਿਰ ਉੱਤਮੇ ਉਭਜਾਰਣ ਸਵਚ ਇਇੰ ਨਕਹੁਨਵਬਨਬਐਟ ਵਮੁੱ ਡਬ ਸਫ਼ਲਤਜਾ ਹਜਾਸਸਲ ਕਬਤਬ। ਸਮਮੇਂ ਨਜਾਲ ਸਵਸ਼ਿਵ ਭਰ ਦਬਆਐ ਸਰਕਜਾਰਟਾਂ ਇਨੜ੍ਹਟਾਂ ਮਸਸਲਆਐ ਦਮੇ ਹਮੁੱ ਲ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਸਹੁਯਪ੍ਰੋਗ ਕਜਾਰਵਜਾਈਆਐ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸਚਤ ਤਦੌਰ ਉੱਤਮੇ ਕਜਾਰਜ਼ਿਸ਼ਿਬਲ ਹਪ੍ਰੋ ਗਈਆ। ਸਪਸ਼ਿਟ ਹਫੈ ਸਕ ਸਜਾਸਹਤ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣ ਨਹੁਇੰ ਬਚਜਾਉਣ ਸਵਚ ਅਸਹਮ ਰਪ੍ਰੋਲ ਅਦਜਾ ਕਰਨ ਦਮੇ ਸਮਰਥ ਹਫੈ ਤਮੇ ਇਹ ਅਸਜਹਜਾ ਰਪ੍ਰੋਲ ਸਨਭਜਾ ਵਬ ਸਰਹਜਾ ਹਫੈ। ਅਜਪ੍ਰੋਕਮੇ ਸਮਮੇਂ ਦਦੌਰਜਾਨ ਪਇੰ ਜਜਾਬ ਸਵਚ ਵਬ ਸਵਸਭਇੰ ਨ ਸਵਸਦਅਕ ਅਦਜਾਰਮੇ ਸਜਵਮੇਂ ਸਕ ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਯਸੂਨਬਵਰਸਸਟਬ, ਪਸਟਆਲਜਾ ਆਸਦ ਅਤਮੇ ਰਜਾਸ਼ਿਟਰਬ ਪਮੁੱ ਧਿਰ ਉੱਤਮੇ ਨਨੈਸ਼ਿਨਲ ਬਹੁਮੁੱ ਕ ਟਰਸਟ, ਸਦਮੁੱ ਲਬ, ਅਤਮੇ ਸਸੂਚਨਜਾ ਅਤਮੇ ਪਪਸਜਾਰਨ ਮਇੰ ਤਰਜਾਲਜਾ, ਭਜਾਰਤ ਸਰਕਜਾਰ, ਵਜਾਤਜਾਵਰਣ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਜਜਾਣਕਜਾਰਬ ਭਰਭਸੂਰ ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ ਛਜਾਪ ਕਮੇ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਸਟਾਂਭ-ਸਇੰ ਭਜਾਲ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਨਸੂਇੰ ਉਤਸ਼ਿਜਾਸਹਤ ਕਰਨ ਸਵਚ ਅਸਹਮ ਰਪ੍ਰੋਲ ਅਦਜਾ 5

ਕਰ ਰਹਮੇ ਹਨ। ਕਈ ਸਨਨਿੱਜਬ ਪਪਕਜਾਸ਼ਿਨ ਅਦਜਾਸਰਆਐ ਸਜਵਮੇਂ ਸਕ ਸਸਇੰ ਘ ਬਪਦਰਜ਼ਿ, ਅਇੰ ਸਮਪਤਸਰ ਆਸਦ ਨਨੇ ਵਬ ਇਸ ਖਮੇਤਰ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ ਛਜਾਪ ਕਮੇ ਲਪ੍ਰੋ ਕਟਾਂ ਤਕ ਉਸਚਤ ਜਜਾਣਕਜਾਰਬ ਪਹਹੁਇੰ ਚਜਾਣ ਸਵਚ ਸ਼ਿਲਜਾਘਜਾਯਪ੍ਰੋਗ ਯਤਨ ਕਬਤਮੇ ਹਨ। ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਸਵਸ਼ਿਫੈ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਬ ਕਹਜਾਣਬਆਐ ਤਮੇ ਨਜਾਟਕ ਸਵਧਿਜਾ ਦਬ ਵਰਤਤੋਂ ਬਮੁੱ ਸਚਆਐ ਤਕ ਲਪ੍ਰੋ ੜਹਦਜਾ ਸਇੰ ਦਮੇਸ਼ਿ ਪਹਹੁਇੰ ਚਜਾਣ ਸਵਚ ਬਹਹੁਤ ਹਬ ਸਫ਼ਲ ਸਜਾਸਹਤਕ ਸਵਧਿਜਾਵਟਾਂ ਹਨ। ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਸਵਸਸ਼ਿਆਐ ਬਜਾਰਮੇ ਜਜਾਣਕਜਾਰਬ ਪਪਸਜਾਰ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਸਵਚ ਸਇੰ ਚਜਾਰ ਮਜਾਸਧਿਅਮ ਖਜਾਸਕਰ ਇਲਫੈ ਨਿੱਕਟਪਜਾਸਨਕ ਅਤਮੇ ਸਫਲਮਬ ਮਜਾਸਧਿਅਮ ਸਜਾਸਹਤ ਦਬਆਐ ਕਹਜਾਣਬ ਤਮੇ ਨਜਾਟਕ ਸਵਧਿਜਾਵਟਾਂ ਦਬ ਵਰਤਤੋਂ ਕਰਦਮੇ ਹਪ੍ਰੋਏ, ਅਜਪ੍ਰੋਕਮੇ ਸਮਮੇਂ ਅਇੰ ਦਰ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣ ਨਸੂਇੰ ਬਚਜਾਉਣ ਕਜਾਰਜਟਾਂ ਲਈ ਵਮੁੱ ਡਮੇ ਪਮੁੱ ਧਿਰ ਉੱਤਮੇ ਸਹਜਾਇਕ ਹਪ੍ਰੋਣ ਦਮੇ ਸਮਰਥ ਹਫੈ। ਮਨਦਣੀਪ ਖਖੋਖਰ :ਪਸ਼ਖੋ. ਅਮਰ ਕਖੋਮਲ ਅਨਮੁਸਵਾਰ ਵਜਸਿੰ ਨੜਣੀ ਵਜ਼ਆਦਵਾ ਮਨਮੁਦੱਖ ਨਨੇ ਤਰਦੱ ਕਣੀ ਕਣੀਤਣੀ ਹਕੈ ਉਨੜਵਾਂ ਹਣੀ ਉਹ ਵਵਾਤਵਾਵਰਣ ਨਨਸਿੰ ਬਚਵਾਉਣ ਪਸ਼ਤਣੀ ਅਸਦੱ ਵਭਅਕ ਪਸ਼ਵਾਣਣੀ ਦਦੇ ਰਨਪ ਵਵਚ ਪਦੇਸ਼ਿ ਹਖੋ ਵਰਹਵਾ ਹਕੈ। ਕਣੀ ਤਮੁਸਸੀਂ ਇਸ ਕਥਨ ਨਵਾਲ ਸਵਹਮਤ ਹਖੋ? ਡਵਾ. ਵਸਸਿੰ ਘ : ਪਪਪ੍ਰੋ. ਅਮਰ ਕਪ੍ਰੋਮਲ ਦਜਾ ਕਥਨ ਕਜਾਫ਼ਬ ਹਮੁੱ ਦ ਤਕ ਸਹਬ ਹਫੈ । ਅਸਜਹਜਾ ਮਨਹੁਮੁੱਖ ਦਬ ਕਹੁਦਰਤ ਉੱਤਮੇ ਕਜਾਬਜ਼ਿ ਹਪ੍ਰੋਣ ਦਬ ਲਜਾਲਸਜਾ ਕਜਾਰਣ ਵਜਾਪਸਰਆ ਹਫੈ। ਇਸ ਸਇੰ ਦਰਭ ਸਵਚ ਰਜਾਸ਼ਿਟਰ ਸਪਤਜਾ ਮਹਜਾਤਮਜਾ ਗਟਾਂਧਿਬ ਦਜਾ ਇਹ ਕਥਨ ਬਹਹੁਤ ਹਬ ਉਸਚਤ ਹਫੈ :"ਧਿਰਤਬ ਉੱਤਮੇ ਹਰ ਮਨਹੁਮੁੱਖ ਦਬਆਐ ਲਪ੍ਰੋ ੜਟਾਂ ਦਬ ਪਸੂਰਤਬ ਲਈ ਤਟਾਂ ਉਸਚਤ ਸਰਪ੍ਰੋਤ ਮਦੌਜਸੂਦ ਹਨ, ਪਰ ਹਰ ਮਨਹੁਮੁੱਖ ਦਬ ਲਜਾਲਚ ਦਬ ਪਸੂਰਤਬ ਲਈ ਇਹ ਕਜਾਫ਼ਬ ਨਹਹ ਹਨ।" ਪਪਇੰ ਤਸੂ, ਨਵਬਆਐ ਖਪ੍ਰੋਜਟਾਂ ਸਦਕਜਾ ਅਜਪ੍ਰੋਕਜਾ ਮਨਹੁਮੁੱਖ ਇਸ ਤਮੁੱ ਥ ਤਤੋਂ ਜਜਾਣਸੂ ਹਪ੍ਰੋ ਚਹੁਮੁੱ ਕਜਾ ਹਫੈ ਸਕ ਉਸ ਨਸੂਇੰ ਕਹੁਦਰਤ ਨਜਾਲ ਸਸਹਹਹੌਂਦ ਸਵਚ ਰਸਹਣਜਾ ਵਧਿਮੇਰਮੇ ਜ਼ਿਰਸੂਰਬ ਤਮੇ ਲਜਾਹਮੇਵਇੰਦ ਹਫੈ। ਇਸ ਲਈ ਬਹਹੁਤਜਾ ਸਨਰਜਾਸ਼ਿ ਹਪ੍ਰੋਣ ਵਜਾਲਬ ਵਬ ਗਮੁੱ ਲ ਨਹਹ ਹਟੈਂ । ਅਜਪ੍ਰੋਕਮੇ ਸਮਮੇਂ ਦਜਾ ਮਨਹੁਮੁੱਖ ਕਜਾਫ਼ਬ ਹਮੁੱ ਦ ਤਕ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਮਸਸਲਆਐ ਦਬ ਗਇੰ ਭਬਰਤਜਾ ਪਪਤਬ ਚਮੇਤਇੰਨ ਹਪ੍ਰੋ ਸਗਆ ਹਫੈ ਤਮੇ ਇਨੜ੍ਹਟਾਂ ਮਮੁੱ ਸਸਲਆਐ ਦਮੇ ਸਹੁਯਪ੍ਰੋਗ ਹਮੁੱ ਲ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ਿਬਲ ਵਬ ਹਫੈ। ਮਨਦਣੀਪ ਖਖੋਖਰ : ਵਵਾਤਵਾਵਰਣ ਨਵਾਲ ਸਸਿੰ ਬਸਿੰ ਵਧਤ ਤਮੁਹਵਾਡਣੀਆਆਂ ਵਕਹੜਣੀਆਆਂ ਵਕਹੜਣੀਆਆਂ ਪਮੁਸਤਕਵਾਂ ਹਨ? ਡਵਾ. ਵਸਸਿੰ ਘ : ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਮਸਸਲਆਐ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਮਟੈਂ ਹਹੁਣ ਤਕ ਸਤਇੰ ਨ ਸਕਤਜਾਬਟਾਂ ਸਲਖ ਚਹੁਮੁੱ ਕਜਾ ਹਟਾਂ। ਇਸ ਸਵਸ਼ਿਮੇ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਮਮੇਰਬ ਪਸਹਲਬ ਸਕਤਜਾਬ "ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਪਪਦਸੂਸ਼ਿਣ" ਸਬ, ਜਪ੍ਰੋ ਸਸਇੰ ਘ ਬਪਦਰਜ਼ਿ ਪਬਸਲਸ਼ਿਰਜ਼ਿ, ਅਇੰ ਸਮਪਤਸਰ ਵਲਤੋਂ ਸਇੰ ਨ 2004 ਸਵਚ ਛਜਾਪਬ ਗਈ। ਇਹ ਪਹੁਸਤਕ ਅਜਪ੍ਰੋਕਮੇ ਪਇੰ ਜਜਾਬ ਅਤਮੇ ਸਵਸ਼ਿਵ ਦਮੇ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਮਸਸਲਆਐ ਦਜਾ ਸਵਸਥਜਾਰਪਸੂਰਣ ਵਰਨਣ ਕਰਦਬ ਹਫੈ। ਇਸ ਸਵਸ਼ਿਮੇ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਮਮੇਰਬ ਦਸੂਸਰਬ ਸਕਤਜਾਬ ਹਫੈ;"ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਮਸਲਮੇ ਅਤਮੇ ਸਮਜਾਧਿਜਾਨ"। ਇਹ ਸਕਤਜਾਬ ਮਮੇਰਮੇ ਦਹੁਆਰਜਾ ਸਇੰ ਪਜਾਸਦਤ ਸਕਤਜਾਬ ਹਫੈ ਸਜਸ ਸਵਚ ਪਇੰ ਜਜਾਬ ਦਮੇ ਪਪਮਖ ਹੁਮੁੱ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਮਜਾਸਹਰਟਾਂ ਦਮੇ 15 ਲਮੇ ਖ ਸ਼ਿਜਾਸਮਲ ਕਬਤਮੇ ਗਏ । ਇਹ ਸਕਤਜਾਬ ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਭਜਾਸ਼ਿਜਾ ਸਵਕਜਾਸ ਸਵਭਜਾਗ, ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਯਸੂਨਬਵਰਸਸਟਬ, ਪਸਟਆਲਜਾ ਵਲਤੋਂ ਸਇੰ ਨ 2008 ਸਵਚ ਛਜਾਪਬ ਗਈ, ਅਤਮੇ ਅਗਲਮੇ ਰਮੇ ਕਈ ਸਜਾਲਟਾਂ ਤਕ ਯਸੂਨਬਵਰਸਸਟਬ ਦਮੇ ਬਬ. ਏ. ਸਡਗਰਬ ਕਪ੍ਰੋਰਸ ਸਵਚ ਪਜਾਠ-ਪਹੁਸਤਕ ਦਮੇ ਤਦੌਰ ਉੱਤਮੇ ਪੜੜ੍ਹਜਾਈ ਜਟਾਂਦਬ ਰਹਬ ਹਫੈ। ਸਪਛਲਮੇ ਸਦਨੜ੍ਹਬ ਮਟੈਂ ਇਸ ਸਵਸ਼ਿਮੇ ਸਇੰ ਬਇੰ ਧਿਤ ਆਪਣਬ ਤਬਜਬ ਸਕਤਜਾਬ "ਸਤਰਇੰ ਗਬ ਪਹਘ ਤਮੇ ਹਪ੍ਰੋਰ ਨਜਾਟਕ" ਰਚਬ ਹਫੈ ਜਪ੍ਰੋ ਬਜਾਲਟਾਂ ਸਵਚ ਵਜਾਤਜਾਵਰਣਬ ਮਸਸਲਆ ਨਸੂਇੰ ਨਜਾਟਕ ਸਵਧਿਜਾ ਰਜਾਹਹ ਜਜਾਣਕਜਾਰਬ ਪਪਦਜਾਨ ਕਰਦਬ ਹਫੈ। ਇਹ ਸਕਤਜਾਬ ਦਜਾ ਸ਼ਿਜਾਹਮਹੁਖਬ ਸਲਮੁੱਪਬਅਇੰ ਤਰਣ ਜਨਜਾਬ ਅਸ਼ਿਰਫ਼ ਸਹੁਹਮੇਲ ਨਨੇ ਕਬਤਜਾ ਹਫੈ ਅਤਮੇ ਇਹ ਸਕਤਜਾਬ ਅਦਜਾਰਜਾ "ਪਇੰ ਜਜਾਬਬ ਬਜਾਲ ਅਦਬਬ ਬਪ੍ਰੋਰਡ", ਲਜਾਹਦੌਰ, ਪਜਾਸਕਸਤਜਾਨ ਵਲਤੋਂ ਛਪਜਾਈ ਅਧਿਬਨ ਹਫੈ। ਆਸ ਹਫੈ ਇਹ ਸਕਤਜਾਬ ਇਸਮੇ ਸਜਾਲ ਛਮੁੱ ਪ ਕਮੇ ਪਜਾਠਕਟਾਂ ਦਮੇ ਰਸੂਬਰਹੁ ਪਹਹੁਇੰ ਚ ਜਜਾਵਮੇਗਬ।

6