O V E R
D E
S T R I P A U T E U R S
V A N
U I T G E V E R I J
L
NAJAAR 2013 UITGEVERIJ L
STRIPS NUMMER 17
GRATIS
HEIN DE KORT Het beste van 2013!
Va n d e a u t e u r v a n L A N F E U S T
DE E L
MARTEN TOONDER EERSTE en LAATSTE GESPREKKEN
JARRY
3
DEPLANO
FABRIS
Drakenoog
k
Nieuw! Nieuw! Nieuw! YTHAQ LANFEUST ODYSSEY DE WOUDEN VAN OPAAL HUURLINGEN
.
1 1
De langste adem
arleston - pellet
Deel 8 – De horden van het duister
Zijn naam is klein, zijn daden...
HEIN DE KORT 2013 – HET JAAR VAN HEIN NU IN PAPERBACKEDITIE! €12,50 Van de troebelen in de politiek en van crisis naar crisis naar de troonswisseling, de festiviteiten en het Koningslied en, hoe kan het ook anders, terug naar de crisis. Alles komt op uiterst vermakelijke en relativerende wijze aan bod in 2013 – Het jaar van Hein*, een must voor elke Hein-liefhebber en een fijn geschenkboek voor de cadeaumaanden.
*2012 - Het Jaar van Hein won de Stripschappenning voor Het Beste Album in de categorie Avontuur & Vermaak
R O B I N
L U T Z
MARTEN TOONDER EERSTE EN LAATSTE GESPREKKEN
Robin Lutz (1950) is al jaren auteur, producent, fotograaf en regisseur. En met succes. Voor zijn documentaire- en bedrijfsfilms ontving hij bij herhaling internationaal eervolle vermeldingen en verschillende prijzen, onder meer de Gold Camera Award in Hollywood (in 2006 en 2007). In 1993 draaide Lutz in Ierland met meesterlijk resultaat een documentaire over leven en werk van de legendarische stripkunstenaar Marten Toonder, Een heer vertelt (1994), een bron van inspiratie voor persoonlijke vrijheid en onafhankelijk denken. Tussen regisseur en auteur ontstond gaandeweg de opnamen in Ierland een vertrouwelijke relatie die resulteerde in meer dan dertig lange gesprekken; het eerste in 1993, het laatste in 2005, vijf dagen voor het overlijden van Marten Toonder. De weerslag van deze gesprekken vindt u terug in Marten Toonder – Eerste en laatste gesprekken, waarin Toonder zich op de voor hem typerende Bommeleriaanse toon op de vragen van Lutz mijmerend, filosoferend en – soms – foeterend uitlaat over die zaken die hem zeer na aan het hart lagen: zijn werk, zijn relaties, het streven naar geluk, aardse zaken en niet te vergeten die zaken die zich afspelen tussen hemel en aarde. Kortom, het leven en denken van Toonder komt in de volle breedte aan bod. Al met al redenen genoeg voor een proeve uit deze uitgave, die niemand zich mag en zal ontzeggen:
heb. En toch heb ik dat niet altijd als prettig ervaren. Het stuitte me. Bijvoorbeeld een foto waar ik aan hechtte, of een beeldje, aan een instrument van mijn vader ging ik me hechten. Daar waarschuwde Boeddha tegen, dat daar stof overheen kwam en dat het vergaan zou. Nu ik negentig jaar ben kan alles me eigenlijk niets meer schelen. Ik heb daar niet voor zitten bidden of mediteren. Ik heb nooit gedacht, je moet je niet hechten. Dat gebeurde op een natuurlijke manier, tot mijn verbazing soms. Ik mis hier allerlei dingen waar ik vroeger vreselijk aan gehecht was. Een verzamelingetje boeken bijvoorbeeld dat mij dierbaar was. Het is niet meegekomen met de verhuizing naar dit appartement. Ik heb alles nagezocht, het is er niet. En tot mijn verbazing ben ik niet tot razernij vervallen. Dat gebeurde vroeger wel. Een toornig iemand voor zoiets als dit? Oh, ja. Het enige wat blijft zijn je hersens, je geest! Dat blijft, daar komt geen stof op. Tenminste, dat dacht ik. En nu, de laatste tijd, begin ik daaraan te twijfelen omdat ik bijvoorbeeld alle namen vergeet. Ik vergeet ze. Dat zijn dus overblijfselen van mijn geheugen waar stof opkomt. Of dat belangrijk is, weet ik nog niet. Het geheugen als zodanig verandert niet. De dingen die gebeurd zijn, zie ik helder en duidelijk. Soms hoor ik ze, de stemmen, bekende stemmen van vroeger. Die zijn dus niet verstoft. Maar een hoop dingen worden vager, trekken er ertussenuit. Ik weet absoluut niet meer wat ik in het jaar 1972 gedaan heb en dat vind ik niet eens erg. Ik vind het erg dat ik dat niet erg vind, want dat betekent dus dat ik ook het verstoffen van de gedachten betrekkelijk ga vinden. Dus je gaat je afvragen tot hoever dit gaat; tot Boeddha, de totale onthechting? Totdat je een totaal vrij mens bent? Dat is een van zijn beloftes, een toezegging eigenlijk, en daar zal het wel naartoe gaan. MARTEN TOONDER:
Terwijl ik in Ierland woonde en graag dingen verzamelde,
Toen ik nog jong was en me veel bezighield met het christen-
is en dat ik daar niet in moest geloven. Het idee om daar
dom, waren de ‘geboden van de Heer’ een van de ergste din-
afstand van te moeten doen vond ik heel pijnlijk en naar. Dat
gen die ik me voor kon stellen. ‘Gij zult niet dit’, ‘gij zult niet
gevoel duurde totdat ik hier in het Rosa Spier Huis in een
heb ik er nooit bij stilgestaan dat eigenlijk alle materie stof
dat’! Later ben ik daarvan afgedwaald en ben ik meer de kant
vreemde omgeving terechtkwam en in het begin een vrij
van Boeddha opgegaan. Maar na een poosje dacht ik, die
ongelukkige tijd had. Ik merkte langzamerhand dat ik niet
man is even erg, van ‘Gij zult u niet hechten’! Hechten maakt
zoveel meer om materie gaf en begon het idee te krijgen dat
ongelukkig, want van alles waar je aan hecht blijft niets over.
het allemaal stof was. Ik vind het leuk te weten dat mijn
Alles verstoft. Kortom, het verschil tussen die twee gods-
spullen er zijn, maar ik kan er niet bij. Het ligt allemaal
diensten is eigenlijk niet zo groot.
opgeslagen ergens in een pakhuis. Er wordt wel goed op
Hoe ouder ik werd, hoe meer ik zag dat dit niet juist was. Wat
gepast hoor, schilderijen en tekeningen die ik gemaakt heb,
Onze Lieve Heer gezegd heeft, ‘Gij zult niet doden’, zit nog
schilderijen die Phiny (overleden vrouw van Toonder – red.)
even stevig in mij. Maar het ontstoffen, gij zult u niet hech-
gemaakt heeft, maar voor mijn gevoel begint dat lang-
ten, daar hoef ik niets aan te doen. Ik heb een poos met het
zamerhand allemaal te verdwijnen. Het idee van ja, maar dat
idee rondgelopen dat ik me niet moet hechten aan dat wat ik
is het leven niet.’
Wat betekent dat voor jou, ‘het leven’?
Heb jij voorbeelden van universele waarheden uit de Bijbel?
Dat je ervan uitgaat dat het doel van het leven het leven zelf
Een van die universele waarden is voor mij bijvoorbeeld nog
is, het bewust dingen doen. Dat maakt het bijvoorbeeld
altijd de liefde. Jezus praat vrij veel over de liefde, vaak wan-
mogelijk dat je een ander mens aanvoelt. Dat is niet echt
neer Hij over God praat. En als je je geloof in God hebt afge-
aanvoelen, je voelt niet echt aan, het is een overeenstem-
schaft of een andere vorm hebt gegeven, zoals de geest is God
ming in de geest. Dit klinkt allemachtig bijgelovig. Je zit op
of jijzelf bent God, dan begrijp ik Hem. Er is een deel van
dezelfde golflengte, dat klinkt minder bijgelovig.
jezelf dat boven alle andere dingen staat. De geest is godde-
Mag ik nog even iets zeggen over het ontstoffen? Ik kreeg
lijk en dus in staat om dingen te verwerpen en dingen te
veel ondersteunende opmerkingen van goede vrienden in
behouden. De dingen die hij behouden wil, voel je op het
de trant van ‘Je hebt een interessant en mooi leven gehad en
moment dat ze ter sprake komen. De echte godsdienst is niet
je hebt zoveel te vertellen’. Inderdaad, het was een mooi
altijd een dienst van een groep mensen die in een God gelo-
leven en ik heb veel herinneringen, maar ook die herinne-
ven. Alles is God! Met dát verschil dat het ene deel stoffelijk
ringen vergaan tot stof. Maar hoe komt het dan dat je je hele
is en vergaat en dat het echte deel, de geest, blijft bestaan.
leven lang geloofd hebt in die dingen, in materie en dat ik
Dat is een vrij sterk geloof. Je kunt ook zeggen: bijgeloof,
op dit moment bezig ben daar afstand van te nemen, zonder
maar dan geloof je dus ook in reïncarnatie en eeuwigheidbe-
dat ik dat per se met m’n hersens doe? Ik kreeg het idee dat
staan. Daar geloof ik meer en meer in. Dat wordt sterker. Ik
de mens voor een deel bestaat uit materie en je gelooft in die
kwam daar via de theosofen mee in aanraking en ben dat een
materie. Een godsdienstig geloof. Het christendom is stof.
poosje als een soort hobby gaan beschouwen. Dat geeft steun
Dat vergaat allemaal, daar blijft niets van over...
vooral als je jong bent. Nu ik ouder ben, heb ik dat zelf erva-
Dit geklets gaat eigenlijk te ver, want er zijn wel degelijk
ren. Nadat ik mensen heb zien sterven, mensen van wie ik
dingen die overblijven. Dat kan ik nu beter zeggen dan ik
hield, heb ik niet de ziel zien sterven. Ik wist dat die ziel
het vroeger kon, omdat ik het merk. De geboden van ‘Gij
overging naar iets anders.
zult dit’ en ‘Gij zult dat’, dat gaat weg. Maar er zijn dingen uit de Bijbel, waarheden, die ik ervaar als eeuwige waarheid.
Robin Lutz – Marten Toonder – Eerste en laatste gesprekken, 320 blz,
En die helpen mij eigenlijk om verder te gaan.
met 32 blz. kleurkatern en dvd Een heer vertelt, € 24,95
Met Ekhö – De spiegelwereld lanceert Uitgeverij L dit najaar een fonkelnieuwe reeks – een combinatie van steampunk en fantasy van de onbetwiste meester-verteller Christophe Arleston!
Pik in, De avonturen die Arleston eerder schreef en schrijft spelen zich bij voorkeur af op landschappen op Troy (Lanfeust, Trollen van Troy), en ver daarbuiten (De Wouden van Opaal, Ythaq), waar magie en heroïs-
Magnifiek!
me doorgaans goed gedijen. Wat de verhalen bindt, is vooral de vertellersstem van Arleston. Immers, allemaal kregen ze zijn oorspronkelijke signatuur mee. Zo ook zijn nieuwste project, de reeks Ekhö, waarvan wij hier met gepaste trots het eerste deel, New York, presenteren. Het begint allemaal met een vliegtuig op weg naar New York. Met een geheimzinnige en bijzonder gewelddadige draak. Met een erfenis die al twintig jaar op een erfgenaam wacht. En met een alternatief Manhattan dat het, bijvoorbeeld, zonder elektriciteit moet stellen. Behalve rond de overweldigende heldin, Fourmille, centreert de plot van het verhaal rond een geheimzinnig buitenaards ras, de Preshaunen, die het voor het zeggen hebben in dit
UK DERDE DR
DE
BEPROEVING
COMPLEET!
’t is winter! wonderlijk en levensgevaarlijk paralleluniversum, de spiegelwereld... Ekhö. Arlestons tekenaar van dienst, het formidabele talent Alessandro Barbucci, maakte eerder naam met het sfeervolle SkyDoll.
EL EERSTE DE EN G N LI HUUR IN N E E ALL DECEMBER 2013 € 4,95
Van Eric Heuvel, die momenteel in opdracht van de Anne Frank Stichting werkt aan het eigentijdse verhaal De vriendschap, verschijnt dit najaar de alweer derde druk van De terugkeer. Bij monde van de vertellers, de Nederlander Bas en de Indonesiër Amir, krijgt de lezer een beeld van de vooroorlogse koloniale samenleving, de Japanse bezetting en de ontmanteling van een koloniaal rijk, voorheen ‘Ons Indië’. De reeks Ythaq beleeft in deel 11 een nieuw hoogtepunt. Wij van Uitgeverij L stellen: ‘Een nieuw album van het koningskoppel Arleston/Floch stelt nooit teleur.’ Gelukkig staan wij daarin niet alleen, eerder meldde Stripspeciaalzaak.be over Ythaq deel 10: ‘De tweede cyclus begint een heel stuk beter dan de eerste. De helden zijn volledig ingespeeld op elkaar. En Arleston pakt direct uit met een aantal knappe vondsten. Je moet het hem toch nageven dat hij het blijft doen! Ook tekenaar Adrien Floch beseft dat er nog veel rek zit in Ythaq, hij steekt nog maar eens een tandje bij. En zo is verassend genoeg deel 10 van Ythaq het beste album van de reeks geworden. (...) Het moet niet gekker worden.’ En dat wordt het dus wel. Ook helemaal terug op het oude niveau: Lanfeust Odyssey. In deel 5, Valstrik in het zand – de verschijningsdatum van de albums in deze rubriek treft u elders in dit magazine – zetten Arleston en Tarquin de duistere toon voort die een nieuw Lanfeust-tijdperk inluidde. De daad die Lanfeust pleegde (we verklappen hier niet meer dan dat), waarmee hij vriend en vijand schokte, werkt nog steeds door. Wellicht vallen alle problemen in één klap op te lossen als Lanfeust – eindelijk – de legendarische Magohamoth weet te vinden. Maar dat betekent dat hij moet gaan waar geen mens ooit voet zette... In het derde deel van Huurlingen, Drakenoog, wacht de Meute van de Griffioen, krijgers van legendarische statuur die zijn bijeengebracht om de Muur, die een machtige vijand herbergt, overeind te houden, een nieuwe uitdaging. Hun queeste voert hen naar onbekende streken en daar wacht een confrontatie met een machtige en vooral onverwachte vijand. En natuurlijk wordt er reikhalzend uitgezien naar deel 8, De horden van het duister, van De Wouden van Opaal, dat enig tijd op zich liet wachten. De nimmer aflatende queeste van Darko om de Vijf Koninkrijken te bevrijden van de tirannie van de Priesters van het Licht is nog niet ten einde. Weliswaar hebben de Klöpteken zich onderworpen aan de zielen van de Titanen – dankzij de bijzondere gaven van Sleilo, die de steen beheerst die de bron is van de Duisternis – maar daarmee is het pleit nog niet beslecht. De steen is echter de laatste kans Darko te helpen het Ware Licht te brengen en de onderdrukker te verslaan. Wordt vervolgd, maar nu snel verder naar de volgende vier pagina’s voor een introductie van Arlestons en Barbucci’s magnifieke Ekhö!
Helemaal niet! Als je verder gaat dan frontaal naakt wordt het platvloers!
Perfect, meisjes! Maar denk er wel aan dat je genoeg moet laten zien, hè?
Ze is weer normaal geworden.
Da’s de bedoeling...!
Heb je wat gedaan? Waar hebt u ’t over?
Juffrouw, u was eventjes bezeten door de geest van uw tante odelalie.
Maar ze is toch gestruikeld toen ze een duif wilde pakken?
Ze herinnert zich nu dat ze geduwd is.
Rechtdoor, tot aan het meer! Makkelijk!
En ‘t lijkt erop dat zij vermoord is.
En als magiër kan ik u vertellen: deze juffrouw zal geen rust kennen en zal bezocht worden door de geest van haar tante zolang de moord niet is opgelost!
Bovendien ben ik een volwassene, er is geen reden waarom ik ’s nachts in het bos bang zou moeten zijn!
Verdorie! Dat ontbrak er nog maar aan!
Hiiiiiiiiiiii!
Welnee.
Kwaaak!
ik loop nu al twee uur... ik zou nu toch al aan de andere kant van het park beland moeten zijn!
Rustig maar, het is gewoon central park.
Maar waar is dat meer?
Tsja, central park in een of andere klotige toverwereld, met stomme draken, notariseekhoorns en bossen waar geen eind aan komt!
...vol met de meest vreemde geluiden.
Hiermee kan ik wel een everzwijn te lijf! Of minstens een konijn...
Powell gaat me niet betalen, ik moet in m’n eentje op jacht en ik moet vooral de uitgang vinden!
Maar misschien ben ik inmiddels toch op dat verboden terrein terechtgekomen.
You promised me broadway was waiting for me. you were handsome you were pretty...
Powell! Jagers! Zijn jullie daar?
And the boys from the nypd choir were singing galway bay...
ik win vast geen darwin award als ik hier doodga, verdwaald in central park!
And the bells were ringing out for Christmas day.
M’n instinct zegt me dat dit de goeie kant op is...
Godverd...
Arghf!
Smerig everzwijn... ik had liever dat konijn gehad!
Stik, mijn lantaren!... ach, misschien maar goed ook, dat licht heeft vast dat beest aangelokt...
Waahhh!
Gh...?!?
Verdomme, dit bestaat niet, dit kan toch niet...
Ughnf!
ik ga dood! ik ga Dood!
VERSCHIJNINGSKALENDER
Reeds verschenen
softcover, 978 90 245 6211 4, € 8,95, 48 blz. hardcover, 978 90 245 6212 1, € 16,95
hardcover, 978 90 245 6217 6, € 19,95, 160 blz.
November
Oktober
November
November Va n d e a u t e u r v a n L A N F E U S T
D EEL
11
De langste adem
gebonden, 978 90 245 6296 1, € 24,95, 288 blz
softcover, 978 90 245 6297 8, € 12,50, 192 blz.
softcover, 978 90 245 6301 2, € 8,90, 48 blz. hardcover, 978 90 245 6302 9, € 16,95
Oktober
Oktober Eclips Fantasy & Eclips Strips is een uitgave van Uitgeverij Luitingh ~ Sijthoff B.V. Postbus 289 1000 AG Amsterdam Uitgever Jacques Post Redactie Maarten Basjes Eindredactie Floor Appelman Yvonne Verschuur
softcover, 978 90 245 6114 8, € 8,90, 48 blz.
softcover, 978 90 245 6298 5, € 8,90, 52 blz. hardcover, 890 245 629 9010 1, € 16,90
Redactionele medewerkers Floor Appelman, Jesse van Dijk, Kim van Dijk, Lideke Kruizinga, Marco Lap, Michiel Rigters, Jorry Rosman, Derk Venneman, Yvonne Verschuur, Paul Wilders Vormgeving Rudy Vrooman Productie Lideke Kruizinga Paul Wilders
Februari
Februari
arleston - pellet
Publiciteit Michiel Rigters mrigters@lsamsterdam.nl Copyright © 2013 Uitgeverij Luitingh ~ Sijthoff B.V. Alle rechten voorbehouden. Omslagillustratie Eclips Strips © 2013 (copyrighthouder Alessandro Barbucci)
Deel 8 – De horden van het duister
Omslagillustratie Eclips Fantasy © 2013 (copyrighthouder Lee Gibbons)
Deze editie van Eclips, narjaar 2013, is G R A T I S verkrijgbaar in boekhandel en speciaalzaak in Nederland en België.
softcover, 978 90 245 6305 0, € 8,90, 56 blz. hardcover, 978 90 245 6306 7, € 16,90
softcover, 978 90 245 6303 6, € 8,90, 48 blz. hardcover, 978 90 245 6304 3, € 16,90
In verband met de vroegtijdige bekendmaking van de in deze Eclips opgenomen titels wordt voor de vermelde verkoopprijzen, omvangen en verschijningsmaanden een voorbehoud gemaakt.