Arjan den Boer

VERDWENEN HORECA IN UTRECHT

Hotel Kasteel van Antwerpen aan de Oudegracht

Tekst: Arjan den Boer / Fotogra e: Het Utrechts Archief

Vanaf de overkant zie je boven de schoenenwinkels aan de Oudegracht 129 nog de gouden letters 'Hotel Kasteel van Antwerpen' staan. Ze herinneren aan een van de oudste hotels van de stad, waar vele beroemdheden verbleven. Het pand kreeg in 1882 z'n huidige vorm en werd in 1931 verbouwd. Nog geen twintig jaar later sloot het hotel plotseling.

In 1593 begon Commertgen Rijcken een logement aan de Oudegracht onder de naam 't Casteel van Antwerpen. Via een poort aan de Lange Elisabethstraat (nu deel van De Roode Winkel) kwam men bij de stalling voor paarden en koetsen. In de loop der eeuwen overnachtten er beroemde gasten, zoals de schilder Pieter Paul Rubens, de Toscaanse groothertog Cosimo III de' Medici en in 1780 de Habsburgse keizer Jozef II, die reisde onder de schuilnaam Graaf Falkenstein. De Schotse schrijver James Boswell vond het er 'zo verschrikkelijk, dat ik er niet kon blijven', maar in 1794 noemde de gothic novel-schrijfster Ann Radcliffe het Kasteel van Antwerpen 'een uitstekend logement'.

Nieuwbouw en verbouwing

In 1882 verrees er een nieuw hotel, waarbij het middeleeuwse achterhuis bleef staan. De voorgevel kreeg een neobarokke stijl met horizontale witte banden en een rijkversierde kroonlijst. Onder de dakkapellen op de uiteindes kwamen de aanduidingen 'ANNO' en '1882'. Sommige kamers hadden een al dan niet Frans balkon met een hardstenen balustrade. De naam Hotel Kasteel van Antwerpen kwam in grote letters op de gevel, maar boven de deur stond Hotel du château d'Anvers voor de internationale clientèle.

In 1896 adverteerde het hotel met: 'Prachtig gelegen op het schoonste gedeelte der stad met mooien tuin en terras', waarmee men het binnenterrein bedoelde. Het Kasteel van Antwerpen bood de gasten een 'Table d'hôte 4½ en 5¾ uur', toch heel andere etenstijden dan tegenwoordig gangbaar in de horeca. De advertentie sloot af met 'Aanbevelend, J.G. Jansen'. Drie generaties Jansen zouden er van 1882 tot 1949 hotelier zijn. "Het hotel Kasteel van Antwerpen heeft in onze stad en in den lande, maar ook daarbuiten steeds een goeden roep gehad. Het was een der logementen dat een renommé had, dat het zelfs niet verloor toen het in den wedloop naar meer luxe en meer comfort langzamerhand achteraan kwam. Maar toch leek het den directie zaak om ingrijpende verbouwingen te doen aanbrengen, die dit hotel-restaurant meer zoude doen beantwoorden aan de eischen, die het moderne verkeer stelt."

Bovenstaande schreef het Utrechtsch Nieuwsblad in 1931 na een grote verbouwing door de architecten Daan Jansen en Charles Quéré (later NSB-wethouder). Zij maakten een nieuwe pui op de begane grond, met twee winkelruimtes aan weerszijden van de nieuwe hotelingang. Een zware, brede betonbalk droeg de gevel, afgewerkt met lavabasalt met daarop koperen letters en lampen in art deco-stijl. Deze moderne onderzijde wijkt nog altijd opvallend af van de neobarokke bovengevel. Wel werd bij de verbouwing van 1931 de oude gevelsteen met de tekst ‘IN KASSTEL TANTWERPEN’ herplaatst. Deze had men bij de vernieuwing in 1882 bewaard. 'Een bijzonder fraaie combinatie vormen onderpui en bovengevel niet', aldus de krant, die wel positief was over het interieur. "De benedenverdieping maakt thans een uitmuntenden indruk, men treedt de hall binnen door een revolverdeur (draaideur). Deze hall biedt een rustig zitje en zij is zeer gezellig gestoffeerd met bijzonder prettige fauteuils, terwijl de lambri betimmerd is met Californisch Redwood. Daarachter bevindt zich de groote nieuwgebouwde eetzaal die door harmonicadeuren in 3 deelen te splitsen is. Zij is zeer gezellig gemeubeld. Zij biedt plaatsruimte aan 140 à 160 personen."

Behalve bruiloften, dans- en muziekopvoeringen, vergaderingen van vele organisaties en jubilea van sportverenigingen, waren in het Kasteel van Antwerpen vaak bijeenkomsten van studentenverenigingen. Zo vierde Veritas er het vijfde lustrum met een feestmaaltijd en de opvoering van Vondels toneelstuk Jephta. En in 1942, toen studentenverenigingen door de bezetter verboden waren, hield Unitas een clandestien eerstejaarsdiner in het hotel (zie foto).

Poorten gesloten

Terwijl er in de eerste maanden van 1949 nog allerlei bijeenkomsten waren, stond op 3 mei een plotseling berichtje in de krant. "Het hotel Kasteel van Antwerpen aan de Oude Gracht te Utrecht zal morgen, nadat de nog aanwezige gasten ontbeten hebben, worden gesloten." Later die maand was er een openbare veiling van de inventaris. Vervolgens werd het pand door de C&A-familie Brenninkmeijer, die inmiddels eigenaar bleek te zijn, verkocht aan de gemeente Utrecht. Die bracht er tijdelijk enkele diensten van de politie onder, totdat in 1951 de nieuwe vleugel van bureau Paardenveld gereed kwam. Daarna diende het Kasteel van Antwerpen decennialang als gemeentelijk Huisvestingsbureau, rond 1990 gevolgd door de stads- en migrantenomroepen die later RTV Utrecht vormden. In 1999 werden er appartementen gerealiseerd in het voormalige hotel. Binnen is het originele trappenhuis uit 1882 bewaard gebleven. a