Fotoreportage

De laatste rondes van de vuilnismannen

In steeds meer Utrechtse wijken wordt de grijze vuilniszak op straat een zeldzaamheid. Door de overstap naar Het Nieuwe Inzamelen verdwijnt het afval in ondergrondse containers, die op willekeurige momenten worden geleegd. Fotograaf Jons Jeronimus reed mee tijdens de allerlaatste ophaaldag in de buurten rondom de Amsterdamsestraatweg. Na de melkman verdwijnt daarmee ook de vuilnisman in veel Utrechtse straten.

Tekst: Charlie van Dijk / Fotogra e: Jons Jeronimus

Je hoort de zware vuilniswagen vaak al voordat hij de hoek van je straat omslaat. Een onmiskenbaar bulderen en sissen, gevolgd door het geluid van de stevige veterschoenen die op het wegdek neerkomen. De vuilnismannen in hun fuorescerende uniform gaan grondig te werk. Met regelmaat gaat het gepaard met korte commando’s, als ‘kom maar’ en ‘pas op’, ‘effe wachten’, Ze gooien de grijze, meurende en soms lekkende vuilniszakken met meerdere tegelijk in het achterste van de puffende rood-witte wagen. Als al het afval van straat is verdwenen, springen de vuilnismannen weer op hun opstapje op de wagen. Met een seintje naar de bestuurder verdwijnt de wagen weer een andere straat in.

Ophaaldag

Voor heel veel Utrechters is het een bekend ritueel geweest: één keer per week komt de vuilniswagen om het huisvuil op te halen. De vuilniszakken stapelen zich al op vanaf de avond voor de ophaaldag, op verschillende hoeken van de straat. Het is een beeld dat op steeds minder plekken voorkomt in de stad Utrecht. De bulten met vuilniszakken verdwijnen uit het straatbeeld, maar de vuilnismannen daarmee ook. Op steeds meer plekken in Utrecht wordt Het Nieuwe Inzamelen ingevoerd; bewoners dumpen hun zakken met huisvuil en ander afval in ondergrondse containers. De vuilnisman is daarmee een uitstervend beroep, net als dat van de kolenboer, de melkman en de schillenboer.

Reinigingsdienst

Hoe lang lopen er al vuilnismannen rond in Utrecht? Het Utrechts Archief heeft daar een sluitend antwoord op. In 1876 richtte de gemeente Utrecht de Reinigingsdienst op, een voorloper van de Reinigings-, Markt- en Havendienst. Tot aan het eind van de 19de

Fotograaf Jons Jeronimus ging mee op pad met Adbel, Charro en Khalid op de laatste ronde

eeuw werd het inzamelen van het afval nog door particulieren gedaan, maar de gemeente heeft het daarna in eigen beheer genomen. Het was volgens de gemeente toch meer een publieke zaak dan een particuliere. Een van de belangrijkste taken van de Reinigingsdienst was destijds het leeghalen van de openbare beerputten. De inhoud daarvan werd naar het Vaaltterrein aan de Biltse Grift gebracht. Daar kon men het verwerken tot meststof. Ook moesten de mannen van de Reinigingsdienst zorgen voor het ‘schoonhouden van alle straten, stegen, sloppen, pleinen, bruggen en werven’. De lijst met taken gaat nog door. Inmiddels zijn veel van die taken verdwenen, of op een andere manier door de gemeente georganiseerd. En nog steeds verandert het werk van de vuilnisman.

Reportage

De Utrechtse fotograaf Jons Jeronimus besloot om de rondes van de vuilnismannen door de straten van Utrecht vast te leggen in een reportage, nu het nog kan. Hij ging op pad met Khalid, Abdel en Charro die een laatste ronde door de buurten rondom de Amsterdamsestraatweg maakten. Ook daar zijn de ondergrondse containers nu de norm. “Om half acht kwam ik aan op het hoofdkantoor. Daar werd ik aan dit ploegje gekoppeld. Ik heb bij ze in de cabine gezeten en meegekeken met het zakken tillen. Zelf heb ik ook in een paar straten meegedaan met tillen.” Het is zwaar werk, vindt Jeronimus. “De ene zak weegt 1 kilo en de andere weegt 20 kilo. Je weet niet precies wat je allemaal tegenkomt. En die mannen pauzeren nauwelijks. Het is niet dat ze om 11 uur even stoppen om koffe te doen.”

Contactmoment

Maar het werk als vuilnisman heeft ook een hele sociale kant, valt de fotograaf op wanneer hij met de ploeg meeloopt. “Er zijn veel mensen die vanachter de ramen zwaaien, kinderen die het maar interessant vinden wat er gebeurt en ook mensen in hun badjas die snel nog een volle zak meegeven. In een volksbuurt waar meer oudere mensen wonen, zetten de vuilnismannen het containertje terug in de tuin en soms bellen ze even aan bij de mensen die ze door hun wekelijkse bezoek kennen.” Jeronimus ziet dat er met de invoering van Het Nieuwe Inzamelen voor zowel de vuilnismannen als de wijkbewoners een jarenlange traditie en saamhorigheid verdwijnen. “Jammer, want dat contactmoment verlies je dan. Over een tijdje komt er op een willekeurig moment een wagen aanrijden om de ondergrondse container te legen.”

Het Nieuwe Inzamelen

Maar het Nieuwe Inzamelen is wel dé manier waarop Utrecht afval moet inzamelen, laat een woord-

voerder van de gemeente Utrecht weten. Deze manier van vuilnis ophalen wordt al sinds 2015 over de verschillende delen van de stad uitgerold. Voor de meeste huishoudens betekent het dat zij hun afval zelf naar de ondergrondse containers brengen. Andere huizen, met bijvoorbeeld een tuin of een stratje achterom, kunnen kliko’s krijgen voor oud papier en groenafval. In de historische binnenstad van Utrecht is gekozen voor een andere werkwijze. Het restafval moet hier voorlopig nog in vuilniszakken of kliko’s aan de weg worden gezet. Vanwege de grote kwetsbaarheid en historische betekenis van dit gebied, worden hier lichtere of elektrische wagens ingezet.

In sommige wijken is Het Nieuwe Inzamelen nog niet helemaal ingevoerd, geeft de woordvoerder van de gemeente aan. Daar wordt de ‘traditionele grote vuilniswagen’ nog regelmatig ingezet voor het ophalen van oud papier of grofvuil. Voorlopig is Het Nieuwe Inzamelen met ingang van het jaar 2022 volledig ingevoerd in de wijken Overvecht, Zuid, Zuidwest, Vleuten-De Meern, Leidsche Rijn en Noordoost. In de wijken West, Noordwest en Oost is de gemeente nodig bezig. Noordwest staat al vroeg op de planning: de rest van de wijken moet in het eerste kwartaal van 2022 nog overgaan op Het Nieuwe Inzamelen. In Utrecht Oost wordt er nog gepraat over de locaties van de te plaatsen ondergrondse containers en verzamelplekken voor afvalbakken. Voor bewoners van de Kanaalstraat en omgeving is het wachten op de herinrichting, die volgens de plannen eind 2023 klaar moet zijn. a