Achter de Schermen

Wat vind je achter de voordeur van de grootste moskee van Nederland?

De deuren van de Ulu-moskee aan het Utrechtse Moskeeplein staan altijd open – zo hoort dat volgens Yücel Aydemir, de voorzitter van de grootste moskee van Nederland. Toch is het niet voor iedereen vanzelfsprekend om even binnen te lopen. Wat vind je eigenlijk achter de voordeur van de moskee? Dat laat Aydemir zien aan de lezers van DUIC.

Tekst: Charlie van Dijk / Fotogra e: Robert Oosterbroek

Tijdens de ramadan vieren moslims wereldwijd de gezegende maand op de islamitische kalender. De maand is er één van onthouding en van bezinning, maar staat voor velen ook in het teken van samenkomen. Afgelopen twee jaar werd dat bemoeilijkt door de bekende spelbreker, het coronavirus. Maar sinds dit voorjaar zijn de maatregelen tegen de verspreiding van het virus opgeheven en kunnen de festiviteiten weer in volle gang doorgaan.

Yücel Aydemir heeft tussen de gebeden door net tijd om een rondleiding door de moskee te geven. Hij gaat voorop naar de grote gebedsruimte in het gebouw. Voor je de gebedsruimte binnengaat, kom je in een wasruimte. Hier doen de bezoekers van de moskee hun schoenen uit en kunnen ze voorafgaand aan het gebed hun voeten wassen.

“In de moskee is hygiëne erg belangrijk. Je mag de gebedsruimte niet betreden met schoenen of natte voeten”, legt Aydemir uit. In de wasruimte hangen briefjes die de bezoekers daaraan herinneren. Je schoenen laat je achter in een van de vakken van een grote kast, die gaan niet mee naar binnen.

Balkons

In de gebedsruimte ligt een hemelsblauw tapijt dat veert onder je voeten. Hier en daar zitten mensen te bidden, in deze ruimte zijn dat alleen mannen. Zij konden niet bij het gezamenlijke gebed zijn en halen dat nu in. Met een koran op schoot lezen ze de verzen door. De meesten doen dat in stilte, maar een van de bezoekers prevelt hardop mee.

Het is voor mannen en vrouwen niet toegestaan om gemengd te bidden, legt Aydemir uit. Vrouwen volgen het gebed daarom vanaf een andere verdieping, maar wel in dezelfde grote gebedsruimte. Hoe dat werkt? Rondom de gebedsruimte hangen grote balkons. Vanaf een andere verdieping volgen de vrouwelijke bezoekers van de moskee het gebed. Een derde verdieping in de gebedsruimte biedt nog extra plaats voor mannen óf vrouwen.

De gebedsruimte baadt in het daglicht dat door de hoge ramen binnenvalt. Aan alle kanten fonkelen goudkleurige details in de zonnestralen. Yücel Aydemir: “De binnenkant van de moskee is ontworpen door een Turkse architect. In zijn ontwerp heeft hij een connectie tussen Nederland en Turkije terug laten komen: tulpen. Die zie je overal.” En inderdaad, van de patronen op het dakgewelf, tot de ornamenten aan de kroonluchter en de tekeningen in het tapijt. Overal zie je tulpen terugkomen in de decoraties.

In het midden voorin de gebedsruimte staat de mihrab. Het is een gebedsnis die de richting van Mekka aanwijst. Tijdens het gebed neemt hier de imam plaats; de nis zorgt ervoor dat zijn stemgeluid wordt versterkt, wat het makkelijker maakt om gelijktijdig te bidden. moskee wordt opgeroepen tot gebed is echter niet die van de imam. Meer achterin de ruimte is er een speciale plek voor de muezzin, dat is de persoon die de oproep doet. De omroepinstallatie, de minaret, speelt de oproep buiten af. Sinds 1983 gebeurt dat elke dag twee keer. “Niet iedereen kan of mag dat zomaar doen”, vertelt Yücel Aydemir. “Je moet wel een goede stem hebben om de oproep tot gebed te kunnen doen. Dat is niet voor iedereen weggelegd.”

Máximazaal

Niet alleen voor het gebed komen Utrechters naar de Ulu Moskee. De moskee is een plek waar de deuren altijd openstaan, benadrukt Aydemir. Ook voor huiswerkklassen, trouwerijen, vergaderingen en voor de gezelligheid komen mensen naar de moskee. Zo is er op de eerste verdieping een kantine waar bezoekers van de moskee samen een kopje kof lijke bezoekers is er de Máximazaal. In deze zaal, vernoemd naar onze koningin, kunnen zij samenkomen.

Aydemir neemt ons mee naar de onderste verdieping van het gebouw. Hier laat hij een keurig opgeruimd klaslokaal zien. De tafels staan in drie rijen van twee. Hier wordt ook koranles gegeven aan kinderen tot een jaar of 13. Ernaast ligt een zelfstandig jongerencentrum. Het zit in de moskee, maar heeft een eigen bestuur. Hier kunnen jongere mannen samenkomen. Het is er vooral druk als er gevoetbald wordt. Ajax, Fenerbahçe en Galatasaray zijn populaire clubs.

Andere geloven

Een ruimte die Aydemir speciaal wil laten zien is de stilteruimte voor andere geloven. “Dit is een plek waar we heel trots op zijn.” Waarom is er in een moskee ook ruimte voor andere geloven? “Het idee moest even weken bij zowel orthodoxe moslims als bijvoorbeeld de orthodoxe christenen.”

Volgens Aydemir waren sommige moslims het er niet mee eens dat de moskee ook aan andersgelovigen ruimte voor gebed bood. Orthodoxe gelovigen zouden ervan overtuigd zijn dat de moskee hiermee zieltjes wilde winnen. De voorzitter van de moskee wuift het idee weg. “De profeet heeft ruimte voor andere geloven gegeven, daarom moet die er ook in de moskee zijn.” En hoewel het voor sommige mensen even wennen was, is er inmiddels vanuit de verschillende partijen begrip ontstaan.

Het moment van het volgende gebed nadert. Op het zonnige Moskeeplein beginnen zich groepjes mensen te verzamelen voordat zij het gebouw betreden. Het is nog een bétje wennen, na een lange tijd vol maatregelen en restricties, maar volgens Aydemir raakt de gebedsruimte langzaamaan weer steeds voller. Zeker tijdens de ramadan komen moslims veel samen in de moskee en gelukkig mag dat weer. De deuren van de moskee horen immers altijd open te staan.