lang geleden,

Veel monumenten gaan alleen over lijden, maar jouw ontwerp gaat ook over verzet?

“Dat is inderdaad een bewuste keuze. Tot slaaf gemaakte mensen lieten zich niet als makke schapen naar de schepen leiden, wat veel mensen nog denken. Ik ben een beetje moe van beelden dat zwarte mensen alleen maar geleden hebben. Ze waren vanaf het begin in opstand gekomen. Het was natuurlijk verschrikkelijk, maar ze hebben ook gestreden. Daar wilde ik de nadruk opleggen. Dat wil ik ook meegeven aan de jongere generaties; dat je, als je wil dat er iets verandert in de samenleving, best in opstand mag komen. Ten strijde trekken. Ik zie daar ook een link in met de huidige Black Lives Matter-beweging.”

Je werkt veel met symboliek, wat zien we nog meer in het monument?

“De vorm van het kunstwerk is een driehoek, die verwijst naar een schip maar ook naar de driehoekshandel tussen Europa, Afrika en Amerika (handel waarbij onder meer tot slaaf gemaakte mensen werden gekocht door Europese mogendheden en verscheept naar Amerika, red.). Dit is overigens ook een belangrijke schaduwzijde van de Vrede van Utrecht uit 1713. De Vrede van Utrecht is groots gevierd en wordt gezien als belangrijk moment in de geschiedenis. Maar wat vaak weggemoffeld wordt, is dat met de verdragen ook de slavenhandel gereguleerd werd. De grote mogendheden die al met slavenhandel bezig waren, kwamen namelijk tot de conclusie dat ze een heel lucratieve handel misliepen als ze elkaar bleven bevechten. Daarom werd Utrecht gekozen als neutrale plek om het verdrag te ondertekenen en kon de slavenhandel tot volle bloei komen. Onderdeel van die driehoekshandel is dat schepen uit de Malediven kauri-schelpen meenamen en met twintigduizend schelpen een mens konden kopen in Afrika. Ik vind dat onvoorstelbaar. Onder het monument laat ik uit symboliek daarom twintigduizend van dit soort schelpen storten.” monument?

“Die komen uit een Caribische slavenlegende, dat vertelt dat tot slaaf gemaakte mensen stopten met zout eten omdat ze dachten dat ze zo lichter werden en konden terugvliegen naar Afrika. Daarmee staan ze symbool voor de kracht van verbeelding. Iemand kan je lichaam gevangennemen, maar in verbeelding kan je jezelf altijd vrijdenken. Dat is ook een vorm van verzet.”

Klopt het dat aan de zijkanten inhammen komen om in te liggen?

“Het is confronterend, het is schurend. Maar dat moet ook met kunst. De inhammen hebben de exacte maten van de ruimte die tot slaafgemaakte mensen hadden op slavenschepen. De inhammen hebben de maten van een jongen, een meisje, een man en een vrouw. Maanden lagen ze op deze manier, in hun eigen uitwerpselen. Het is verschrikkelijk. Als je die formaten leest als cijfers heb je eigenlijk niet door hoe dat is. Toen ik het zelf zag op het monument kreeg ik er buikpijn van. Wat een leed. Anderen kunnen straks ook beter begrijpen hoe klein deze ruimtes waren.”

Toen de locatie van het slavernijmonument bekend werd ontstond er discussie over de locatiekeuze. Het monument komt naast de bekende bult in het park en een losstaand gedeelte komt op de bult. Een groep omwonenden zag het monument liever op een andere plek in het park komen. Het CDA in Utrecht vroeg in de gemeenteraad nog om aandacht voor het onderwerp. Het college van B&W heeft toen nogmaals benadrukt bij deze locatiekeuze te blijven.

Hoe kijk jij naar de discussie over de locatie?

“De gemeente had een aantal locaties op het oog, waar ik nog over mee kon denken. Toen ben ik gaan kijken waar het ontwerp het beste tot zijn recht zou komen en kwamen we op deze plek. Ik ben natuurlijk als kunstenaar niet helemaal vrij in de locatiekeuze, daar gaat uiteindelijk de gemeente over. Achteraf bleek dat een aantal bewoners niet zo blij is met deze locatie. Ik ben daarover ook in gesprek geweest met enkele omwonenden. De alternatieve locatie is niet geschikt, daar zou ook een boom gekapt moeten worden. Ik vind dat je geen bomen moet kappen voor een monument. Natuurlijk kan je nooit iedereen tevredenstellen. En er mag natuurlijk ook geprotesteerd worden, daar moet ook naar geluisterd worden. Al met al denk ik dat de gekozen locatie wel de beste is.”

Het monument met de naam Vlucht en Verzet wordt op 30 juni onthuld. Die dag, tijdens de herdenking van Keti Koti, wordt stilgestaan bij het moment dat 150 jaar geleden tot slaaf gemaakte mensen hun vrijheid terugkregen.

Utrechts Gemaakt

In de rubriek staat een creatief, ambachtelijk of historisch product uit de stad centraal. In deze editie: Vrouwen die muren afbreken