Duinengordel Structuurvisie Bijlagen by Project Duinengordel

Bijlagen

Structuurvisie Duinengordel Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos februari 2013

Inhoudsopgave 1 Bijlage - Werkgroepen april-mei 2011:

6 Bijlage - Uitwerking van enkele

2.5.1 Huidige situatie

concepten

2.5

verslaggeving

Landschap en cultuurhistorie

Recreatie en toerisme

2.5.2 Potenties

6.1

Karakter doorgaande wegen

1.1.1

Verslagwerkgroep 1

2.5.3 Knelpunten

6.2

Bosranden en bosomvorming rondom het 58

1.1.2

Opmerkingen na de werkgroep

landduinenlandschap

1.1

3 Bijlage - Europese natuur in de duinen-

gordel: Behoud en duurzame ontwikkeling

Opmerkingen na de werkgroep

3.1

Landschap en cultuurhistorie

Duinengordel

1.3.1

Verslagwerkgroep 1

1.3.2

Opmerkingen na de werkgroep

1.2 Natuurontwikkeling 1.2.1 1.2.2 1.3

Verslagwerkgroep 1

de Duinengordel

2.1

Figuren (zie achteraan deze bijlage)

3.2

Visie schets landduinenlandschap naar

2.2

Bronnen

aanleiding van het S-IHD proces

2.3

Recreatie en toerisme

3.3

Streefbeeld Vlaams Natuurreservaat

2.3.1 Huidige situatie

Oudsberg

2.3.2 Potenties

2.3.3 Knelpunten

Zonering houtproductie

6.3.1 Houtaanwas en houtkwaliteit

Duinengordel

Natuurontwikkeling

6.2.2 Bosomvorming dennenbossen 6.3

3.1.1 Huidig beeld van de Europese natuur in de 47

stuifzand

6.3.2 Doelstellingen boomsoortensamenstelling 61

3.1.2 Doelstellingen voor de Europese natuur in 48

2.4

6.2.1 Golvende bosrand langsheen

OntwerpIHD voor de Europese natuur in de 47

2 Bijlage - Gebiedsinventarisatie

in openbare bossen 6.3.3 Zonering van productief naaldbos in

bosdomein Duinengordel 6.3.4 Uitwerking in beheerplanning en

beheer 6.3.5 Uitwerking in beheerplannings-

procedures

4 Bijlage - Werelderfgoed Duinengordel

6.4

7 Bijlage - Communicatiestrategie

Differentiatie landbouwlandschap

2.4.1 Huidige situatie

5 Bijlage - Toegankelijkheidsregeling

2.4.2 Potenties

5.1 Toegankelijkheidsregeling

2.4.3 Knelpunten

5.2

Toelichtingsnota bij de

toegankelijkheidsregeling

Structuurvisie Duinengordel

februari 2013

1 Bijlage - Werkgroepen april-mei 2011: verslaggeving Om een draagvlak te creëren voor het project en de

1.1 Recreatie en toerisme

nachtspelen, picknicken, trouw- en communiefoto’s,

verschillende actoren mee te betrekken bij het proces

Tijdens de werkgroep recreatie en toerisme wordt

…).

van visievorming worden verschillende werkgroepen

nagegaan waar speelzones, recreatieve routes of

•

Één groot aaneengesloten gebied.

opgericht. Deze werkgroepen fungeren als discussieforum

verbindingen daartussen, ontvangstruimtes, horeca en

•

Stil en rustig gebied.

waarbinnen per thema het draagvlak afgetoetst wordt.

logies,… noodzakelijk dan wel gewenst zijn. Ook wordt

•

Moeilijke oriëntatie als je van de wandelpaden afwijkt.

er in deze werkgroep nagegaan in welke mate specifieke

•

Er is in elk seizoen recreatie mogelijk.

Concreet bestond de werkgroep uit een interactieve

recreatievormen niet met elkaar verzoenbaar zijn. Wat zou jij hier verwezenlijken als je onbeperkte

vergadering waarbij input van de aanwezigen gevraagd werd. Tijdens deze eerste werkgroep werden 3 vragen

1.1.1 Verslag werkgroep 1

middelen had?

behandeld:

Typeer het gebied zoals jij het kent.

•

Typeer het gebied zoals jij het kent.

•

Wat zou jij hier verwezenlijken als je onbeperkte

is verscheidenheid binnen de verschillende

•

Bijkomende ruiterroutes.

middelen had?

deelgebieden: Donderslag (vennen), Oudsberg

•

Natuurwaarden verhogen zodat het gebied nog

Wat stoort je in het gebied? Heb je het gevoel dat hier

(landduin), Solterheide (gemengd bos), …

aantrekkelijker wordt (bijvoorbeeld meer water en

Duinengordel is een trekpleister voor Vlaamse

vennen).

•

iets aan gedaan wordt?

•

In het verslag van elke werkgroep worden deze drie vragen opgelijst met hierbij telkens de antwoorden /

•

bemerkingen die door de personen, aanwezig op het overleg, werden gegeven. Vervolgens worden de verschillende werkgroepen apart besproken.

Meeuwen-Gruitrode, Zavelbos, Donderslag , …

Het lijkt één groot dennenbos te zijn, maar er

jeugdgroepen vanwege de vele bivak/kampplaatsen.

•

Een duidelijke vermelding waarom bepaalde gebieden niet toegankelijk zijn.

Het is een bekend gebied omwille van de landduinen, ruiter-, fiets-, wandelen mountainbikeroutes.

Toegangspoorten: bijvoorbeeld aan het kasteel in

•

Het gebied met gidsen toegankelijk maken om zo de natuurwaarden van het gebied te duiden.

•

Orshof, Kasteel van Gruitrode, het Zavelbos.

•

Tussenliggende landbouw.

•

Diversiteit in recreatieve mogelijkheden (fietsen,

twee wegen doorheen het hele gebied. Het zou leuk

wandelen, mountainbiken, kamperen, Nordic

zijn moest er bijvoorbeeld een grote dagwandeling

walking, paardrijden, skiën, snowboarden, droppings,

uitgestippeld worden, of een meer gevarieerde

•

Bijkomende wegen. Op dit moment lopen er maar

ruiterweg.

Structuurvisie Duinengordel

februari 2013

• •

Kindvriendelijker: natuureducatieve speeltuin met

te gaan, een zwemvijver in het gebied aan te leggen,

infoborden (over specifieke natuur).

…

Meer en avontuurlijkere speelbossen, gelegen rond

•

in de rand van het gebied aanbieden, niet gekoppeld

jeugd. Huidige speelbossen in het gebied zijn slecht

aan een bivakplaats zodat iedereen er baat bij heeft. •

onbezonnen om met het omkappen van bomen.

•

Vast mountainbikeparcours.

Zorgen dat er sprokkelhout voorhanden is.

•

De link leggen met het archeologische park De Rieten.

•

Website Duinengordel.

•

Bivaks upgraden. Kwalitatieve en duurzame, mooie

Wat stoort je in het gebied? Heb je het gevoel dat hier

gebouwen van maken (zonne-energie). Binding

iets aan gedaan wordt?

tussen bivakplaats en Duinengordel versterken door

•

jeugd bijvoorbeeld met gids op pad te sturen. •

Paardenlogementen mogen toenemen. Meer picknicken. Paard laten zwemmen, gecombineerd

•

• •

•

Geluidsoverlast: F16’s Kleine Brogel, bezoekers met muziekinstallatie, motorcrossers in het gebied.

•

Kampvuurbeleid voor heel gebied nodig. Gebruik van vuurwerk tijdens het kampvuur.

•

Meer respect voor elkaar, gedragsregels voor elk soort recreant.

•

Paarden en mountainbikeroutes mogen niet kruisen.

•

Schade na bosexploitatie is storend op Solterheide, Gruitroderbos, …

•

Het stijgend aantal slagbomen. Worden te pas en te onpas geplaatst.

Ruiters die soms afwijken van de ruiterpaden en in

•

Sluikstorten. Zorgen dat er voldoende vuilbakken zijn.

aanrijding komen met kinderen.

•

Zorgen dat groei aan bezoekers dieren niet wegjagen.

Veel kampplaatsen liggen zonevreemd. Dit biedt

•

Er kunnen nog verblijfplaatsen (hotels,...) bijkomen

met een achterhuis voor oude paarden.

onzekerheid. Uitbaters van een kampplaats willen

zonder dat het storend is. De regelgeving ruimtelijke

Primitief kamperen op vaste plaatsen zodat je een

investeren mits zij de zekerheid hebben dat zij hun

ordening voorziet hier weinig ruimte voor omdat de

kampplaats op lange termijn kunnen exploiteren.

gebieden zonevreemd liggen. Groot hotel met 20

Beperkte toegankelijkheid, gebieden die soms ineens

kamers kan nergens geplaatst worden.

trektocht kan doen. •

•

Meer horeca en logies.

Overlast quads en moto’s in de buurt van de

Meer informatie over het recreatieve aanbod. Meer infoborden in gebied.

Oudsberg.

plaatsen waar je je paard kan stallen zodat je kan

Thema-activiteiten zoals bijvoorbeeld een ‘Vennen

•

wandeling’.

niet meer toegankelijk zijn. Stoort mensen die al lang

Water is een aantrekkingspool voor mensen. Hierop

in gebied komen.

inspelen door bijvoorbeeld met een vlot op het water

Sprokkelruimte voor kampvuren. Leiding gaat

het echte bos houden. •

•

Alternatieve activiteiten zoals motorcross, paintball

de bivakplaatsen en speelbossen voor de plaatselijke toegankelijk. Via de speelbossen kan je de jeugd uit

aantal bivakplaatsen.

•

Te weinig speelbossen rekening houdend met het

•

Meer verblijfstoerisme in Meeuwen-Gruitrode specifiek.

Bijkomende opmerkingen • •

Lokale bevolking mag toeristen attent maken op het

•

terugvinden, dit is niet wettelijk

•

Verjaardagsfeestje vieren met picknick

kampeerders hebben keuze genoeg in de buurt om

•

Met school gaan spelen en met plastic zakken van de

toegankelijkheidsreglement van het gebied.

legaal te kamperen, afstanden in het bos zijn immers

Oudsberg afglijden, foto’s worden er gemaakt (trouw-,

Zoeken naar extra aanbod voor lokale bevolking

beperkt tot campings

communiefoto’s)

(tewerkstelling).Het project Duinengordel is niet

•

op campings worden kampeerders wettelijk

•

enkel een toeristisch project. We moeten bewaken

geregistreerd, wordt het afval selectief ingezameld, is

keren per jaar naar het gebied voor bv. bosspelen,

dat de lokale bewoners hun eigen vrijheid niet

er sociale controle, zijn er sanitaire voorzieningen, is er

nachtspel, sluipspelen, honkbal, ook alleen met

weggeven. Er kunnen bijvoorbeeld ruiterroutes en

aandacht inzake brandveiligheid

de leiding. De afgelopen winters ook met plastic

mountainbikeroutes enkel voor de lokale bevolking

•

zakken van de Oudsberg in de sneeuw afgegleden.

worden aangelegd. Deze worden dan niet naar de

Door de jeugdraad van Meeuwen-Gruitrode werden

Jeugdverenigingen uit Meeuwen en Wijshagen geven

toeristen vermarkt.

de vragen van de werkgroep tijdens een denkronde

aan weinig tot niet naar het gebied te trekken, wegens

De jeugd die vroeger naar bivakplaatsen kwam,

besproken. De resultaten hiervan worden vervolgens

te ver weg.

kan als ambassadeur voor het gebied worden

weergegeven.

ingeschakeld.

1.1.2 Opmerkingen na de werkgroep

Wat zou je hier verwezenlijken als je onbeperkte middelen Typeer het gebied zoals jij het kent.

had?

•

Op jonge leeftijd vaak gaan ravotten, oudere

Door de welzijnsambtenaar van Meeuwen-Gruitrode

kinderen/’groten’ stoorden wel eens -> geen

werd aangegeven dat zij in de seniorenraad geregeld de

alleenrecht voor bepaalde (leeftijds)groepen

opmerking/vraag krijgen naar voldoende zitbanken in

•

wandelen fietsgebieden. Door Lode Nulmans, de eigenaar van o.a. Zavelbos werden de volgende opmerking inzake wildkamperen gegeven: vanuit de kampeersector kunnen we ons hier niet in

Structuurvisie Duinengordel

•

Liefst het behoud van het gebied zoals het is, niet teveel extra’s voorzien of zaken gaan uitbouwen (5 x)

•

Veel zand… als kind met de school in de Week van het Bos richting de Oudsberg

Wandel- of fietsGPS’en voor gebruikers voorzien, eventueel via de toeristische diensten

Jeugdverblijven in de buurt van de Oudsberg en Donderslag

•

Vanuit jeugdvereniging in Gruitrode: enkele

Een grote boomhut bouwen waarin vrij gespeeld kan worden

•

Bepaald stuk voorzien met speeltoestellen (2 x) <->

Met lagere school op uitstap naar de Oudsberg:

het promoten van het ‘anders’ spelen in het gebied

spelen, natuurspelen,…

(kinderen en jongeren creatief leren spelen zonder er

februari 2013

toestellen neer te zetten)

gekoppeld gaat worden: gebruikers mogen niet

beantwoordt aan hun verwachtingen. Er wordt nagedacht

•

Extra bergjes maken

afgeschrikt worden! Het is ook niet haalbaar voor

over zones waar het recreatieluw maken een aantoonbare

•

Het toelaten van wandelen met de hond, zonder

inwoners/gebruikers om een heel reglement te

meerwaarde zou leveren. Specifieke vragen over

leiband

kennen alvorens er gebruik van te maken.

kenmerkende natuur, zowel uit de open als gesloten sfeer

Sluik storten/afval: hier mag streng tegen opgetreden

komen aan bod in deze werkgroep.

•

Langlaufverhuur in de winter, liefst met een bar erbij

•

Een ravotstuk voor kinderen voorzien, los van andere

1.2.1 Verslag werkgroep 1

stappen in dat gebied

gaan dat deze in gebieden komen waar ‘zwakkere’

Typeer het gebied zoals jij het kent:

Enkele georganiseerde gebieden: enkele zitplaatsen

gebruikers zijn. Bv. duidelijk aangeven dat voertuigen

•

langs fietsroutes (gezien er dan meer sociale controle

niet voorbij slagbomen of afbakening mag & hier ook

is) + een open plaats om te verzamelen/af te spreken

op controleren.

•

Groot gebied, opgedeeld in deelgebieden

Er zijn verwilderde stukken in het gebied/wildgroei…

•

Restanten heidelandschap & nieuwe stukken heide

Bekendmaking van hetgeen je in het gebied kan doen

maar anderen vinden dit ook charme hebben binnen

•

Zandgronden: stuifzand & vennen die aan het

voor bv. een aparte website met de mogelijkheid om

het gebied

indien je met een groep het gebied bezoekt •

gegevens uit te printen bv. wandel/fiets/speelkaarten •

worden Gemotoriseerde voertuigen: proberen tegen te

gebruikers… met borden dat bv. fietsers dienen af te •

• •

•

Er zijn bepaalde wegen in het gebied die eindigen

kunnen we veel rond doen.

dichtgroeien zijn •

Bosbeekvallei: vochtigere stukken & sterke verschillen,

Er zijn enkele jeugdbivakken in het gebied, maar

op het erf van inwoners, kunnen er plaatjes geplaatst

afwisseling > waterscheiding

een aparte mogelijkheid om zonder al te veel

worden waarmee men aangeeft dat dit een

voorzieningen op een kampweide terecht te kunnen

doodlopend wegje is of dat mensen er beter niet in

Solterheide) Te veel aan bos > vooral dennenbos

(back to basic) – extra voorzien van een kampweide

verder wandelen? Voor inwoners is het niet leuk om

> overwoekering Amerikaanse Vogelkers en

mensen in je achtertuin binnen te krijgen…

Amerikaanse eik > Weinig eigen vegetatie, die is

•

Wat stoort je in het gebied? Heb je het gevoel dat hier iets

Duinen zijn heel aangenaam, heel aaibaar. Daar

Loofbossen & naaldbossen: monotone bossen (vb.

weggekwijnd. Wel nog wat mooie oude inlandse

aan gedaan wordt?

1.2 Natuurontwikkeling

•

Schrik leeft dat er een uitgebreid

De werkgroep natuurontwikkeling gaat na of een

•

Reliëfrijk & aanwezigheid breuklijn

toegankelijkheidsreglement aan het gebied

eerste opzet van streefbeelden voor de deelgebieden

•

Relictpopulaties: mieren, nachtzwaluw, zandbijen,

eiken.

•

zwarte specht, witsnuitlibel,…

Op welke plaatsen zijn overgangen typerend?

Wat zou jij hier verwezenlijken als je onbeperkte

Relictlandschap: Oudsberg& heide, jeneverbes,

•

Feldbissbreuk, vlakte van Bocholt die overgaat in

middelen had?

Maasvlakte

•

brem,… •

Onbekend en onbemind

•

Rustig & weinig bewoning

•

Kwetsbaar gebied (toegankelijkheid)

Maar door de bebouwing zijn de natuurwaarden beperkt.

•

Goed ontsloten recreatiegebied: fietsroutes,

Regio Kattenbeek en de Bosbeek gaan vrij snel omhoog

wandelingen, …

naar een droog terrein (rand zélf is weinig spectaculair).

•

Overgang beekvalleien en overgang landbouwgebieden zou wel veel beter kunnen

Centrale assen door het gebied:

Stuivende stuifduinen met een houtkant/houtwallen om stuifduinen tegen te houden.

•

Terug naar open heide landschap, waar dat kan en hoort.

•

Gordel van loofbossen: Uitbreiden richting het landbouwgebied

•

Solterheide> meer ecologische bosranden creëren

Opglabbeek-Gruitrode> veel kleine percelen,

Tegenstelling

> scherpe belijning tussen akker & bos wegwerken.

weekendverblijven met eigenaren vanuit Antwerpen

Onbekend is onbemind, maar het is wel een recreatief zeer

Naaldbos grenst nu heel vaak aan maïsvelden en

etc.

goed ontsloten natuurgebied.

dergelijke. Bijna nergens meer eikenranden te

Landbouw aan de rand

Veel mensen wandelen rond in het gebied, maar weten

bespeuren. Aan de noordflanken van de Oudsberg

weinig van de schoonheid ervan. Moeten we de mensen

staan er wel nog eiken. Dreven met Amerikaanse

Geschiedenis

meer en beter leren kijken of komt het niet tot uiting in het

eiken (exoten) wegwerken en in de plaats vb. een

Jaren 50 was de Duinengordel effectief één grote duin,

gebied?

groot gebied met graanakkers en inlandse eiken

weg erdoor heen getrokken en bebouwd,

Probleem = ontsluiting loopt los doorheen het gebied,

maken > je maakt er een andere habitat van én

Vroeger was er een mooi uitkijkpunt > herstellen?

maar je beseft niet dat je erin zit … Te veel recreanten

een meer logische overgang van dorpskernen naar

beschouwen het als hùn speeltuin, één grote zandbak, …

weiden. (Aan de andere kant typeert die scherpe

Randgebieden

Ze beseffen het unieke ervan niet. Dit is niet alleen bij de

begrenzing het gebied wel door een muur van bomen

Moeten we het ook specifiek over de randgebieden van de

Oudsberg zo, Ruiterskuilen is net hetzelfde. Men loopt,

en dan plots open ruimte/vlakte …)

Duinengordel hebben & niet enkel over de natuurwaarden

fietst, wandelt, … er los doorheen.

•

in het projectgebied zelf?

gehad, vb. bramen sproeit men stuk. •

Structuurvisie Duinengordel

Landschapselementen hebben veel te verduren Exoten (Amerikaanse vogelkers en Amerikaanse eik)

februari 2013

•

verdrijven;

verstoring tegen te gaan (cfr. RLKM / NPHK in Genk) Vb.

Corridor voor de gladde slang voorzien

Ook op de privéstukken > integrale aanpak! Voor

geen betreding bij nachtzwaluw toelaten etc.

Langs de duinengordel voorzien> kan zeker interessant

privé-eigenaars een aantrekkelijke regeling uitwerken

Poorten/onthaalpunten trekken bezoekers naar je toe,

zijn.

naar subsidies en dergelijke toe, zeker als ze hun bos

en zij blijven meestal op de paden. Het probleem in de

willen behouden.

Oudsberg is dat het de lokale mensen zijn, die de unieke

Wat stoort je in het gebied? Heb je het gevoel dat hier

Privé-eigenaars van chalets en dergelijke, die ver

plaatsen (te) goed kennen en die moet je op sommige

iets aan gedaan wordt?

wonen én willen verkopen >

plaatsen op andere manieren tegenhouden.

•

Snel actie richting hen ondernemen. • •

•

is = Acuut probleem voor natuurwaarden >

Seizoensgebonden afsluiting voor recreatie in het

Dambordpatroon verwijderen

sensibilisering van toeristen&inwoners gooien

leven roepen.

Nu is het terrein te makkelijk begaanbaar met té veel open

tuinafval weg > exoten verspreiden zich vb. Japanse

Bivakken herlokaliseren naar de randen van het

lanen (dwars- en kruiswegen). Het is een dambordpatroon

duizendknoop

gebied > goede inrichting naar bespeelbaarheid

van wegen (té toegankelijk en makkelijk begaanbaar).

creëren, MAAR de meeste bivakken lijken toch aan de

Het gebied moet meer in elkaar overvloeien, zodat je

Oudsberg, hele gebied, dwars door alles heen >

rand te liggen, alleen aan de Oudsberg vormt dit een

gebonden wordt aan de paden. Dwz fysiek ook een

Slagbomen blijken net aan te trekken

knelpunt.

aantal bestaande paden opheffen. (Wel checken qua

•

Bivak bij de Oudsberg

Beekvallei bij de Oudsberg > Enkele huizen >Afval

brandveiligheid.)

•

Weekendverblijven > Die er nu zijn, zijn standvastig

•

in de beek. Beken proberen proper te houden en te •

Overrecreatie, waardoor er meer en meer zwerfvuil

Wildcrossers, quads, mountainbikes: Solterheide,

en blijven (maar er is geen grote oppervlakte van

vrijwaren moet één van onze doelstellingen zijn.

Natuurleerpad / ervaringspad oprichten

verwaarloosde weekendverblijven) > uitdoofbeleid,

Dichtgemaakte en dichtgroeiende vennen herstellen

Uitzichttoren van vroeger op de Oudsberg terug oprichten.

maar echt een issue om aan te pakken, omdat die

Zo geef je de mensen een overzicht over het gebied, vb.

net op de mooiste plekjes liggen. Is ook storend voor

Toegangsplekken creëren

langs de Geuzenbaanroute >

andere mensen/bezoekers die gewoon van de natuur

Duidelijk onthaalpunt per gemeente creëren & verkeer of

interessant naar natuurbeleving toe & ligt goed voor ANB.

willen genieten.

toegang leiden naar één plaats. Voordeel voor de natuur.

&een gidsenwerking, om mensen te begeleiden, terug

We sensibiliseren de mensen en leiden ze meer om zo

leven in blazen.

•

Fietsroutenetwerk>Ruiterskuilen = waardevol gebied, maar wordt echt nu niet zo geduid (ongelukkige

positie en slechte communicatie nu)

creëren!

sterker in de verf gezet worden.

•

Te dicht dennenbos

•

Illegale storten van vroeger >Op Solterheide en in

Bed van takkenhout als weg

1.3.1 Verslag werkgroep 1

Louwel ligt er een illegaal stort, niet goed afgedekt,

tegen bodemverdichting > is een gangbare techniek /

Typeer het gebied zoals jij het kent

rechtstreeks de ondergrond in > beschrijvend

Bosexploitatie zonder beetje schade, kan niet, deze

•

bodemonderzoek > aangeduid als ‘historisch

techniek biedt zelfs minder schade

gaat net naast Donderslag, wat een interessant

vervuilde site’ •

De lijn die het gebied Duinengordel afbakent, cultuurhistorisch gebied is. Er verscheen intussen een

de kwestie van het statuut van het polyvalent terrein

1.2.2 Opmerkingen na de werkgroep

in Waterloos (net buiten de Duinengordel).

Geen opmerkingen

boek van domein Donderslag. •

Heksenberg: verhalen rond zwarte missen, volksverhalen.

Camping

1.3 Landschap en cultuurhistorie

Camping in ontwikkeling: Zavelbos breidt uit >

De werkgroep landschapen cultuurhistorie tracht na te

onthaalpunt eventueel?

gaan in welke mate landschappelijke waarden aanwezig

•

De Vennen.

Wel lozingen in de Bosbeek

zijn, versterkt moeten worden, maar vooral welke de

•

De Ruiterskuilen.

(gewenste) landschappelijke identiteit van het gebied is.

•

De hei: bijenteel.

Dit gebeurt op verschillende niveaus.

•

De ‘Auwelenberg’ (Oudsberg): dansende kaboutertjes,

Intensivering en uitbreiding landbouw

•

De blauwe steen: historische grenspaal uit de tijd van Napoleon.

Verscherpte grenzen

dansgroep in Opglabbeek werd hiernaar genoemd.

Bemestingsproblemen

Op macroniveau landschapsstructuren die over

Bermen niet platsproeien rond de gebieden

het gehele gebied versterkt kunnen worden en op

•

‘Heilig boske’: hier werd een tabernakel teruggevonden dat eerder uit een kerk gestolen werd.

mesoniveau de check of de beeldkwaliteit van de gekozen

•

Kasteel de Schans in Opoeteren.

Kapot gereden boswegen

natuurtypologieën past bij de landschapswaarden. Op

•

Verzonken kerk in Louwel.

Schaalvergroting én goede bosexploitatie zijn nodig >

microniveau wordt vervolgens nagegaan of de elementen

•

Automobielsweg (landeigenaar Roberti).

Vb. potenties voor salamanderplaatsen verdwijnen nu >

van relictzones of waardevolle (beschermde of erkende)

•

Schaapsven waar de schapen werden gewassen.

Wegen verharden en ernaast poelen creëren? Biotopen

erfgoedelementen behoed moeten worden, dan wel

•

Archeologische vondsten in het gebied: sporen

Structuurvisie Duinengordel

februari 2013

Hele gebied archeologisch scannen om te weten

Wat stoort je in het gebied? Heb je het gevoel dat hier

occupatie. In het Westen van de Duinengordel lagen

welke schatten er in het gebied zitten. Nu zijn er

iets aan gedaan wordt?

akkercomplexen, nederzettingen en grafvelden uit de

slechts hier en daar steekproeven uitgevoerd. Gordel

•

De F16’s (nachtoefeningen).

Keltische periode of Metaaltijd.

zelf onderzoeken op prehistorische bezettingen.

•

Quads, moto’s, wildcrossers.

Dateren van duinfenomeen: nu vermoedt men dat

•

Landbouw, maïs is storend element waar we iets aan

van mesolithische, neolithische en bronstijd

• •

Nat gebied (vennen), gecombineerd met droog

•

gebied (duinen).

de duinen in het westen van het gebied uit de IJstijd

willen doen. Grootschalige monoteelt. Maïs verstoort

Solterheide wordt niet als kenmerkend aangehaald:

dateren en de Oudsberg uit de middeleeuwen. Via

het zicht doordat het zo hoog komt, je kan er niet

veel kiezels, stenen, grind, kleinschalig akkergebied.

boringen zou men dit exact te weten kunnen komen.

overheen kijken, saai beeld. Liever een subtielere

Privé-bossen onderhouden. Ploeg opstarten die deze

overgang tussen bos en landbouw, eerder een buffer.

oude eiken, kastanjebomen, holle wegen (interessant

gaat onderhouden. Deze gebieden cultuurhistorisch

Bufferzone rond het bos kan ook geluidsoverlast

voor de mountainbikers).

herstellen, eruit halen wat er niet in hoort (exotische

verminderen (beperkt), zorgt dat je tractoren niet ziet,

Opletten met algemene naam als Duinengordel, je

dieren en planten bijvoorbeeld).

en creëert een visueel mooie bosrand.

Scherpe grens door breuklijn. Wordt gekenmerkt door

•

zou hierdoor andere typerende elementen uit het

•

Leerpad aanleggen voor scholen, speelbossen,

•

Paarden zijn storend voor andere recreanten (vooral in

gebied vergeten/geen eer aandoen (natte delen,

beleving, de jeugd betrekken bij wat er te zien is.

Solterheide, Ophovenderheide). Ruiters moeten niet

vennen).

Interessant gebied hiervoor: aardkundige fenomenen

op alle paden komen, enkel op het ruiternetwerk.

aan de breuklijn, overgang beekvallei- duinengebied, Wat zou jij hier verwezenlijken als je onbeperkte middelen had? •

Heiderelicten rond vennen: geven historisch karakter weer. Zone met vennen uitbreiden. Historisch

•

Bijkomende opmerkingen

Per gemeenten een toegangspoort (Donderslag,

Waarom eindigt het projectgebied in het Westen aan

Oudsberg, ergens waar al horeca, speeltuin, … is).

de Abeek? Waarom zijn andere duinen uit de gemeente

Eind jaren ‘60 werd ongeveer 10 meter van de top

landschap als kern binnen het nat gebied.

van de Oudsberg afgegraven voor de motorcross. Bij

•

Kleine boekweitakkers aanleggen op Solterheide.

onbeperkte middelen, top er terug opleggen.

•

Er wordt meermaals en stellig aangegeven dat maïsteelt landschappelijk geen meerwaarde is.

•

vennen).

Meeuwen-Gruitrode er niet in opgenomen (Kolisberg)?

een antwoord hiervoor trachten te geven, maar het is

Er liggen een groot militair domein en de Abeek tussen.

duidelijk dat alleen een verder geïntegreerd onderzoek

Bewust gekozen om één samenhangend gebied af te

(archieven, toponymie, bodemkunde, archeologie) hierop

bakenen. (ANB staat ook in voor beheer militair domein).

een antwoord zal kunnen geven. M.i. ligt hierin ook een kans voor dit project: in Nederland zijn er in het verleden

1.3.2 Opmerkingen na de werkgroep

al dergelijke onderzoeken uitgevoerd, o.a. op de Veluwe

Door Guido Creemers, de curator van het Gallo Romeins

(Kootwijkerzand etc.) die een heel nieuw beeld hebben

museum werd de volgende opmerking doorgestuurd:

kunnen ophangen van de ontstaansgeschiedenis van een

“Er is één aspect dat ik maar ten dele in de notulen zie

dergelijk landschap. Hierin zou dan ook vb. een onderzoek

verschijnen, en dat m.i. van groot belang is voor het

naar de ‘windwallen’ die we op recente beelden van het

gebied: het stuifzandgebied Oudsberg wordt grotendeels

Digitaal Hoogtemodel menen te zien, kunnen inbegrepen

gekenmerkt door recente stuifzanden. Voor België is

worden. Dit zou een aanzienlijke aanvulling kunnen zijn

het een vrijwel uniek landschap. Mogelijk wordt het

wanneer we een culturele biografie van dit gebied willen

westelijk gedeelte voor een stuk gekarakteriseerd door

schrijven.”

tardiglaciale duinengordels, maar het grootste geheel wordt toch gekarakteriseerd door recente stuifzanden. De vraag rijst hoe dit unieke landschap is kunnen ontstaan. Meestal wordt er gezegd dat dit een gevolg is van een ‘ongecontroleerde’ bedrijfsvoering tijdens de middeleeuwen, en dit logischerwijze in de omgeving ten zuiden/westen van het de stuifzanden: dit is het gebied Louwel/ Opglabbeek. In het boek ‘Opglabbeek, een rijk verleden’ (red. J. Mertens en J. Molemans, 1984) hebben o.a. Jos Molemans en Etienne Paulissen een aanzet tot

Structuurvisie Duinengordel

februari 2013

2 Bijlage - Gebiedsinventarisatie 2.1 Figuren (zie achteraan deze bijlage)

Structuurplannen:

Bos- en natuurbeheerplannen:

Figuur 2.1: Situering projectgebied

•

Figuur 2.2: Wandelroutes

Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Meeuwen-

Uitgebreid en gezamenlijk bosbeheerplan voor

Gruitrode

openbaar en privébos binnen de gemeente Meeuwen-Gruitrode (in opmaak)

Figuur 2.3: Fiets- en moutainbikeroutes

•

Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Opglabbeek

Figuur 2.4: Men- en ruiterroutes

•

Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Maaseik

Figuur 2.5: Oriëntatieloop

•

Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Bree

Figuur 2.6: Overzicht horeca en verblijfsaccommodatie

•

Ruimtelijk Structuurplan Limburg

Figuur 2.7: Overzicht bivakterreinen en speelzones

•

Uitgebreid en gezamenlijk bosbeheerplan voor openbar en privébos binnen de stad Bree

•

Beheerplan Vlaams Natuurreservaat De Oudsberg

•

Uitgebreid bosbeheerplan domeinbos

Figuur 2.8: Beschermingszones

Milieubeleidsplannen en gemeentelijke

Gruitroderheide

Figuur 2.9: Biologische waarderingskaart

natuurontwikkelingsplannen:

Figuur 2.10: Waardering volgens de BWK

•

Milieubeleidsplan Meeuwen-Gruitrode

Andere

Figuur 2.11: Deelgebieden

•

Milieubeleidsplan Opglabbeek

•

Figuur 2.12: Bosleeftijd

•

GNOP Opglabbeek

Figuur 2.13: De Ferraris

•

GNOP Maaseik

Figuur 2.14: Traditionele landschappen

•

Milieubeleidsplan Bree

Ruimtelijke visie voor landbouw, natuur en bos (Vlaamse Overheid, 2008)

•

Gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan ‘zonevreemde logies en horeca’ (Meeuwen-Gruitrode, in opmaak)

Figuur 2.15: Landschapsatlas Figuur 2.16: Landschapskenmerkenkaart

Actieplannen:

De inventarisatie, per thema vervolgens beschreven, is

Figuur 2.17: Historische landgebruikskaart

•

Meeuwen-Gruitrode: Boskrekel

gebaseerd op bovenstaande documenten en betreft een

Figuur 2.18: Actuele landgebruikskaart

•

Opglabbeek: Vinpootsalamander

beknopte weergave van elementen die een rol kunnen

•

Maaseik: Bosbeekjuffer

spelen bij de visievorming.

•

Bree: Grauwe Klauwier

2.2 Bronnen Om een duidelijk beeld te krijgen van het projectgebied

2.3 Recreatie en toerisme

werden volgende bronnen geraadpleegd.

Door de recreatieve en toeristische invulling op het niveau van het hele onderzoeksgebied te bekijken, ontstaan extra

Structuurvisie Duinengordel

februari 2013

kansen en mogelijkheden op vlak van het aanbieden van een gediversifieerd recreatief aanbod, het creëren van

-•

relaties tussen afzonderlijke parcours en het zoneren in functie van belangrijke natuurwaarden.

•

2.3.1 Huidige situatie De toeristische infrastructuur bestaat uit gebiedsdekkende

•

recreatieve netwerken met bijhorende randinfrastructuren

Route van de watermolens op de Abeek (28 km)

met aansluitend 1 vakantiewoning

Mountainbikeroutes

aangeboden

enkel semi-vaste mountainbikeroutes

Men- en ruiterroutes(figuur 2.4)

Tievishoeve

Men- en ruiternetwerk

Familie Jehoul: Akkerstraat te Meeuwen

Geen eventing, wel endurance

•

Oriëntatieloop (figuur 2.5) --

3 oriëntatiezones

toeristische troeven in het projectgebied bestaan

Horeca en verblijfsaccommodaties

voornamelijk uit de natuurlijke en landschappelijke

Wat betreft horeca en verblijfsaccommodaties kan men

rijkdommen.

stellen dat het aanbod vrij beperkt is in de omgeving van het projectgebied (figuur 2.6).

•

De Bosbeekpoort

Aan de Lindeboom

Kampeerterreinen --

•

Kleinschalige verblijfsaccomdaties / hotels

Camping Zavelbos

Weekendverblijven --

•

Vakantiewoning in de Ophovenstraat 108 te Gruitrode.

Netwerken

een aantal zones met weekendverblijven (zonevreemd en grotendeels onvergund)

omgeving van het projectgebied gelegen. Deze worden

Orshof(32 kamers)

•

vervolgens opgelijst:

The Longhorn

De regio van het projectgebied staat aan de top wat

•

Wandelroutes (figuur 2.2)

De Blauwe Maaten

betreft jeugdbivaks met een ruim aanbod van eenvoudige

De Duinengordel: wandellussen opgedeeld in drie

Brouwershuis (6 kamers)

tot goed uitgeruste accommodaties gaande van specifieke

gebieden: Solterheide, Oudsberg en Donderslag

‘tDorpshuys

bivakhuizen en omgebouwde hoeves tot weilanden voor

(RLKM)

Hostellerie Lux

tentenkampen bij een hoeve (figuur 2.7).

•

Vakantiewoning --

zoals horeca en overnachtingsmogelijkheden. De

Er zijn verschillende recreatieve netwerken in en in de

In Hoeve Dirix (ten oosten N76) worden logies

Fietsroutes (figuur 2.3) --

Fietsenknooppuntennetwerk

Geuzenbaanroute (26 km)

•

Hoevetoerisme (slechts zeer beperkt aanwezig --

Neermolenhoeve: een modern kalverenbedrijf

Bivakterreinen

De bivaks in de omgeving van de Duinengordel zijn:

Chiroheem Hovenbempden

De Limburgse Dravers

Caubergshof

Meuren

Landelijke rijvereniging Meeuwen

De Loo Bosch

Riet

New Nordic Horses

Heidedal

Flipper

Paardenhandel Raf Vermeulen

Sparrenheem

Sjöttekamer

Orshof

Berkenheem

Berkenhof - Den Houw

Longhorn

Zandhoek

Leo en Geert Kesters

Stoeterij Dorperheide

De Kariboe

De Geer

Kempenridders

Lutgardhof

Klein Stukkenhof

De Volmolen

Pexhof

De Viggel

De Warre

Solterheide

Panhoven

De Schutterij

KSJ- lokaal Roy

Attractiepunten voor dagtochten en evenementen

Heideweelde I, II en III

Royer Brem (in opbouw)

Wat betreft musea en andere publiekstrekkende attracties

Kimpenhof

De Nachtegaal

In de omgeving van deze bivakterreinen, maar ook verder

attractief aanbod heeft. Er is bijgevolg nood aan enige

Het Zavelheem

hier vandaan, zijn een aantal speelbossen (figuur 2.7)

toeristische attractiviteit in samenspel met de toeristische

Klazenhof

gelegen. Een aantal hiervan zijn reeds aangeduid als

netwerken.

De Melkweg

speelbos (bron AGIV), anderen worden in beheerplannnen

Chirolokalen Mago-Dobo

in opmaak aangeduid als toekomstig speelbos (Uitgebreid

Het Orshof te Neerglabbeek is een Kempische boerderij,

Kamphuis De Start

bosbeheerplan gemeentebossen Meeuwen-Gruitrode).

gelegen aan het natuurgebied ‘Solterheide’. Het beschikt

’t Driege

Chiroheem Opoeteren

---

blijkt dat het projectgebied een vrij beperkt en weinig

over aangelegde tuinen en wintertuinen. Museum Maneges

‘‘t karrewiel’ te Gestel is een heemkundig museum

Volmolen

Pacha’s hoeve

waar oude landbouwwerktuigen en huishoudelijke

Houtenveld

Derbyclub

gebruiksvoorwerpen worden tentoongesteld. In het

Structuurvisie Duinengordel

•

februari 2013

Tabaksmuseum te Meeuwen, in een woning langs de Weg

De deelgemeente Opitter fusioneerde in 1977 met Bree.

2.3.2 Potenties

naar Helchteren (nr. 32), wordt een privé-verzameling van

De beschermde gotische Maaslandse Sint-Trudokerk

Er is reeds een ruim en continu aanbod aan recreatieve

allerlei oude en nieuwe rookartikelen, tabakssoorten en

bepaalt het dorpsbeeld. In de kerk bevindt er zich een

routes. Deze zijn tot nu niet integraal afgestemd. Een

bijhorende attributen getoond aan het publiek.

uitzonderlijk Antwerps Retabel uit de 16de eeuw. Het werd

belangrijk aspect is de aanwezigheid van speelbossen in

volledig gerestaureerd. Het park Itterdal en de gebieden

functie van jeugdrecreatie en dus in de omgeving van de

rond Pollismolen nodigen uit tot lange wandelingen.

bivaks.

Ook zijn er een aantal oude hoeves in de kern langs

In Opglabbeek zijn de een aantal mooie vennen gelegen.

2.3.3 Knelpunten

de Breekiezel en Leemakkerstraat die waardevol

In het Turfven werd vroeger turf gestookt. De ondergrond

Enkele knelpunten zijn de druk op het landduin in de

zijn maar ook deels onderkomen. In Gruitrode is

van dit ven bestaat nog steeds uit een ondoordringbare

Oudsberg door betreding en de beeldkwaliteit van de

de blauwbessenplantage gelegen. Deze plantage

turflaag. Ruiterskuilen was volgens de overleveringen

dorpen en gehuchten rondom het bosgebied. Ook op het

kan bezocht worden en er worden rondleidingen

een pleisterplaats voor de paarden. In 1798 vonden

vlak van het cultuurhistorisch patrimonium is het aanbod

georganiseerd. Het Archeologisch park ‘De Rieten’, nabij

ondergedoken lotelingen hier een geschikte schuilplaats.

beperkt en hebben enkel de kernen van

In Gruitrode heeft de site van de commanderij van Gruitrode in relatie tot de St. Gertrudiskerk waarde.

de kern Wijshagen aansluitend op het recreatieterrein

Gruitrode en Neerglabbeek enige landschappelijke

Levensbos, is een wandelgebied met infopanelen over de

Naast de dorpskernen zijn de molens op zowel de Bosbeek,

belangrijke vondsten uit de prehistorie en Romeinse tijd.

de Itterbeek als de Abeek kenmerkend.

waarde. Er is geen duidelijke sturing van toegankelijke en niet

In Neerglabbeek heeft de site en de landschappelijke

De Blauwe steen vormt de grens met Wijshagen,

toegankelijke natuurgebieden en geen afstemming

setting rond de St. Hubertuskerk aan de bron van de

Gruitrode en Opglabbeek en betekende het einde van

van het recreatief gebruik op de ecologische en

Baatsbeek enige waarde maar deze wordt danig verstoord

de ondergrondse mijnconcessie van de Kempische

landschappelijk kwetsbare natuurgebieden (bivakhuis

door de zeer onoordeelkundige ruimtelijke inplanting van

Steenkoolmijnen. Het is het herkenningspunt voor de

aan Oudsberg, recreatie Bosbeek, weekendverblijven in

twee grootschalige landbouwschuren die het fraaie zicht

venputten in de bos -en heidegordel.

natuurgebied). Ook is er slechts een beperkt aanbod aan

vanaf de N771op de kerk en het open landbouwareaal ontnemen.

speelbossen.

De zonevreemde ligging van weekendhuizen en

Aan de zuidzijde doorkruist het projectgebied het

De habitats waarvoor dit gebied is aangemeld, worden

bivakhuizen vormen ook een knelpunt. Hierdoor is een

habitatrichtlijngebied ‘Bosbeekvallei en aangrenzende

weergegeven in tabel 2.2. Er zijn geen soorten voor dit

afname van het aanbod van bivakhuizen mogelijk. Een

bos- en heidegebieden te As – Opglabbeek – Maaseik’

habitatrichtlijngebied aangemeld.

aantal bivaks zorgen bovendien voor overlast op enkele

(BE2200043).

woongebieden in de omgeving.

2.4 Natuurontwikkeling Het hele gebied herbergt diverse natuurwaarden van Vlaams en van internationaal belang. Om deze natuur optimaal te beschermen en tot ontwikkeling te laten komen, biedt een overkoepelende benadering

Code

Naam

Habitats 2310

Psammofiele heide met Calluna- en Genista-soorten

2330

Open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten op landduinen

3130

Oligotrofe wateren van het Middeneuropese en peri-alpiene gebied met Littorella- of Isoëtes-vegetatie of met eenjarige vegetatie op drooggevallen oevers (Nanocyperetalia)

4010

Noordatlantische vochtige heide met Erica tetralix

4030

Droge heide (allesubtypen)

2.4.1 Huidige situatie

6430

Voedselrijke ruigten

Beschermingszones (figuur 2.8)

7140

Overgangs- en trilveen

•

7150

Slenken in veengronden (Rhynchosporion)

Het projectgebied is gedeeltelijk gelegen in het

9190

Oude zuurminnende bossen met Quercusrobur op zandvlakten

habitatrichtlijngebied ‘Mangelbeek en heide- en

91E0

Overblijvende of relictbossen op alluviale grond (Alnionglutinoso-incanae)

vengebieden tussen Houthalen en Gruitrode’ (BE2200030).

Soorten

De habitats en soorten waarvoor dit gebied is aangemeld,

1042

fundamentele bijkomende kansen.

habitatrichtlijngebied

worden weergegeven in tabel 2.1.

Structuurvisie Duinengordel

Leucorrhiniapectoralis – Gevlekte witsnuitlibel

Tabel 2.1: Habitats en soorten waarvoor het habitatrichtlijngebied ‘Mangelbeek en heide- en vengebieden tussen Houthalen en Gruitrode’ is aangemeld

februari 2013

Aan de noordzijde ligt het habitatrichtlijngebied ‘Itterbeek met Brand, Jagersborg en Schootsheide en Bergerven’ (BE2200034). •

Vogelrichtlijngebied

Aan de westzijde bevindt zich het vogelrichtlijngebied ‘Houthalen-Helchteren, Meeuwen-Gruitrode en Peer’ (BE2220313). De soorten, gebonden aan dit vogelrichtlijngebied, worden weergegeven in tabel 2.3. •

Ven-gebied

Het Vlaams ecologisch netwerk (VEN) is eveneens gelegen in het projectgebied, meer bepaald de grote eenheid natuur (GEN) ‘Ruiterskuilen – Oudsberg – Solterheide’. Verder wordt het projectgebied begrensd door drie grote eenheden natuur, meer bepaald de ‘bovenloop Bosbeek’ in het zuiden, de ‘Wijshagerbeek – Itterbeek’ in het noorden en de ‘Abeek’ in het westen.

Code

Naam

Soort

Seizoen

Blauwborst

Broedvogel Annex I

Open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten

Boomleeuwerik

Broedvogel Annex I

op landduinen

Bosruiter

Nietbroedend Annex I

4010

Noordatlantische vochtige heide met Erica tetralix

Bruine Kiekendief

Broedvogel Annex I

4030

Drogeheide (alle subtypen)

Duinpieper

Broedvogel Annex I

5130

Juniperuscommunis-formaties in heidevelden of

Grauwe Kiekendief

Broedvogel Annex I

Ijsvogel

Broedvogel Annex I

Kemphaan

Nietbroedend Annex I

Korhoen

Broedvogel Annex I

Kraanvogel

Nietbroedend Annex I

Nachtzwaluw

Broedvogel Annex I

Porseleinhoen

Broedvogel Annex I

Roerdomp

Broedvogel Annex I

Tafeleend

Wintergast of doortrekker niet Annex I

lei en aangrenzende bos- en heidegebieden te As – Opglabbeek – Maaseik’ is

Velduil

Nietbroedend Annex I

aangemeld

Visarend

Nietbroedend Annex I

Wespendief

Broedvogel Annex I

Wilde Eend

Wintergast of doortrekker niet Annex I

Wintertaling

Wintergast of doortrekker niet Annex I

Zwarte Specht

Broedvogel Annex

Habitats 2330

kalkgrasland 6430

Voedselrijke ruigten

6510

Laaggelegen, schraalhooiland (Alopecuruspratensis, Sanguisorbaofficinalis)

9190

Oude zuurminnende bossen met Quercusrobur op zandvlakten

91E0

Overblijvende of relictbossen op alluviale grond (Alnionglutinoso-incanae)

Tabel 2.2: Habitats en soorten waarvoor het habitatrichtlijngebied ‘Bosbeekval-

Tabel 2.3: Soorten vogelrichtlijngebied ‘Houthalen-Helchteren, MeeuwenGruitrode en Peer’

Biologische waarderingskaart

weergegeven. Hierop is te zien dat het overgrote deel

droge heide naar natte heide en hooiland. Belangrijk

(figuur 2.9 en figuur 2.10)

van de bossen recent is. Verspreid komen enkele oudere

knelpunt is de intensivering van de landbouw op de

De Biologische Waarderingkaart werd op het terrein

bossen voor. De oudste bossen (van voor 1775) zijn reeds

zuidelijke flank.

opgenomen tussen 1999 en 2004. Ze geeft een indicatie

te zien op de Ferrariskaart (figuur 2.13).

over de biologische waarde volgens de methodiek van

•

Gruitroderbos

het INBO. Het grootse deel van het projectgebied bestaat

Deelgebieden (figuur 2.11)

Gruitroderbos is een groot boscomplex met bijna

uit aanplant van Grove den en andere naaldhoutaanplant

Het projectgebied kan opgedeeld worden in en aantal

uitsluitend eenvormige naaldhoutbestanden.

(al dan niet met ondergroei). Wat betreft loofhout komt

deelgebieden, met elk een eigen karakter wat betref

Plaatselijk leidt een omvormingsbeleid tot belangrijke

er voornamelijk eiken-berkenbos voor, verspreid over het

natuur. Deze worden vervolgens besproken.

betere resultaten (bijvoorbeeld een bestand ten

projectgebied. Tussenin zijn akkers op zandige of lemige bodem en graslanden gelegen. Ook is er een aanzienlijke

westen van de Weg naar Opoeteren-Neerglabbeek). Solterheide

Het zuidelijk deel is een groot stuifzandgebied

oppervlakte droge struikheide vegetatie met struik of

Solterheide is een uitgestrekt boscomplex, met vooral

met plaatselijk heide en bomenrijke heide en met

boomopslag.

in de randzone een grootmazige afwisseling tussen

het Staatsnatuurreservaat ‘De Oudsberg’ (hoogste

akkers en bospercelen. Heiderelicten beperken zich

Limburgse duintop 95 m). Belangrijk is hier de

Er is een hoog aantal biologisch zeer waardevolle

tot bermen en brandgangen en kapvlakten. Hoewel

overgangszone naar de Bosbeek, met de Kattebeek

gebieden of complexen van elementen in de beekvalleien.

de bossen in hoofdzaak bestaan uit éénvormige

als zijbeek.

Als we de biologische waarderingskaart vergelijken met de

naaldhoutaanplantingen, treden plaatselijke

boskarteringskaart zien we dat overige zeer waardevolle

spontane of gestuurde omvormingsprocessen op. Van

gebieden gelegen buiten de beekvalleien samenvallen

uitzonderlijk ecologisch en landschappelijk belang is

Ophovenderheide is een grootmazig landschapstype

met de loofhoutbossen. Verder vallen de naaldhout- en

een deel van een droog valleitje in het noord-westelijk

met een afwisseling van blokvormige percelen

heidecomplexen op als biologisch waardevol vanwege de

deel. Niet alleen vormt het een ongeschonden

akkers (maïs) en bos (naaldhout). In het westen

uitgestrektheid en het ongeschonden karakter.

overgangsgebied tussen de zandgronden van

bevindt zich het gebied Donderslag met waardevolle

het plateau en het venig beekdal (Itterbeek), de

eiken en beuken. In het oosten bevinden zich

Om een indicatie te geven van de leeftijd van de bossen

gradiënten van droog naar nat zijn opmerkelijk. Op

een reeks kleinere stuifduinen met plaatselijk

in het projectgebied wordt in figuur 2.12 de bosleeftijd

slechts enkele meters evolueert de vegetatie van

gevarieerde bomenrijke heide met waardevolle

Structuurvisie Duinengordel

•

Ophovenderheide

februari 2013

korstmosvegetaties. In het centrale deel van dit

Beheerplannen openbare bossen

totale jaarlijkse houtaanwas 9,5 m³ per ha per jaar, in

gebied bevindt zich een ven, omgeven door

De beheervisie voor openbaar bossen van ANB streeft

totaal 3500 m³ per jaar voor het ganse domeinbos. Dat

natte heide. Ook zijn er een aantal ecologisch

op langere termijn naar bossen met minimaal 80 %

is ook ongeveer de gemiddelde jaarlijkse houtoogst

waardevolle vennen gelegen, waaronder Turfvennen

gemengde inheemse bestanden. Dat betekent dat

door reguliere dunningen in de bestanden. Hierin zijn

en Ruiterkuilen die deel uitmaken van een groter

op termijn inheemse boomsoorten het meest zullen

de verjongingskappen, kappingen voor het creëren van

vennengebied.

voorkomen in openbare bossen.

open plekken voor de ecologische functie en eventuele veiligheids - of sanitaire kappingen niet meegerekend.

•

Donderslagse heide en oostelijke rand van Groot Schietveld (militair domein)

De directe geldelijke return uit de openbare bossen omvat

Het overgrote deel van de Donderslagse heide is in

houtopbrengst en verpachting van jachtrechten.

gebruik als militair schietveld. Plaatselijk is echter over

belangrijkste beheerdoelstelling mbt de ecologische

grote oppervlakte een structuurrijke droge en natte

Grote boscomplexen leggen/houden CO2 vast. Ze leveren

functie om het bos te laten uitgroeien tot een oud,

heide bewaard gebleven. De aanwezige vennen lijden

ook de hernieuwbare grondstof/energiebron hout. Grote

gevarieerd en structuurrijk bos met veel loofhout en

sterk onder verdroging. Het noordelijk deel is sterk

boscomplexen op hoge zandgronden hebben in principe

inheemse boomsoorten. Inheemse soorten moeten

verbost (en bebost) met stuifduinen. Het oostelijk

een positieve invloed op kwaliteit en kwantiteit van

op termijn minimaal 72% van het bestandsgrondvlak

deel valt samen met het brongebied van de Abeek.

waterinfiltratie. Dit kan in de toekomst verbeteren door

innemen. Door het verderzetten van dunningen zullen

Het noordelijk deel aansluitend op de gemeente

verhoging van het aandeel loofhout. De bescherming

de subassociaties typisch Wintereiken-Beukenbos en

Houthalen is een waardevol loofbos gelegen en deels

tegen wind- en watererosie is over het algemeen positief,

Adelaarsvaren Wintereiken-Beukenbos geleidelijk meer

parkbos (Domein Masy). Het domein Masy bevat een

maar kan in het licht van de waardevolle landduinbiotopen

tot expressie komen. De genoemde subtypes hebben

grote verscheidenheid aan uitheemse en inheemse

in de Duinengordel ook weer een beperking zijn.

echter meer dan 120 jaar nodig om zich te ontwikkelen

bomen en planten, door de vroegere eigenaar geplant. Zeer bekend zijn een aantal reuzensequioa’s.

en komen vandaag hier nog niet voor. Ze zullen pas op de •

Beheerplan Domeinbos Gruitroderheide

Met een totale oppervlakte van 365 ha bedraagt de

Omdat het gebied nu circa 150 jaar bos is, is een

(zeer) lange termijn het bosaanzicht van Gruitroderheide bepalen.

Hierdoor zullen op termijn ook meer dier - en

speelterrein. De bestanden die in het vorige beheerplan

Voor in totaal 186 ha bos in het beheerplan Bree, wordt

plantensoorten van oude bossen in Gruitroderheide

als “speelbos” waren aangeduid (32a eb b en 40 a tot c)

een kapkwantum ingesteld van 1400 m³ per jaar.

gaan opduiken. Maar deze eerste doelstelling mag

blijven behouden en mogelijk worden extra speelbossen

niet betekenen dat een onoverkomelijke barrière zou

na overleg met de jeugdraad worden aangeduid. Het

In beide beheerplannen wordt net als in Gruitroderheide

ontstaan voor dier -en plantensoorten die gebonden zijn

beheerplan zal de recreanten sturen langs routes, maar

een dooradering voorzien voor soorten van open terrein

aan de meer open (natuur)gebieden in de omgeving.

ook recreatieluwe zones aanduiden waar betreding

en worden inheemse, gemengde bestanden in een bos

Daarom voorzien we anderzijds in een “dooradering”

of verstoring de draagkracht van flora en fauna zou

met structuurvariatie nagestreefd.

van het bos met meer lichtrijke en open plaatsen die

overschrijden.

in staat is de barrière tussen open gebied en gesloten bos te doorbreken zonder het boskarakter van

De recreatieve ontwikkeling wordt vooropgesteld, binnen Uitgebreid en gezamenlijk bosbeheerplan voor

de grenzen van de ecologische draagkracht (o.a. 5%

Gruitroderheide te schaden. De openbare dreven die

openbaar en privé-bos binnen de gemeente

van de oppervlakte reserveren voor sterke ecologische

door het bos lopen alsook enkele zeer brede brandwegen

Meeuwen-Gruitrode (in opmaak)

invulling). Hoewel de bestaande recreatieve routen geen

Uitgebreid en gezamenlijk bosbeheerplan voor

echte knelpunten opleveren, zijn er wel talloze boswegen

openbaar en privébos binnen de stad Bree

als niet officiële wandelpaden in gebruik. De aanwezige

komen daarvoor in aanmerking (verbindingslinten). [Dit is ook een aanknopingspunt voor een integrale

•

brandpreventieaanpak voor heel de Duinengordel, noot

speelbossen worden in dit beheerplan geactualiseerd.

RHK] Tevens zullen stapstenen worden voorzien onder de

De oppervlakte gemeentebos in het beheerplan

vorm van enerzijds verjongingsgroepen (tijdelijke open

Meeuwen-Gruitrode bedraagt 815 ha (zonder de

plekken) en anderzijds permanente open plekken met een

bestaande open plekken), de bossen van het OCMW/

schrale vegetatie.

kerkfabrieken nemen 46,5 ha in en de deelnemende

Binnen het streefbeeld voor De Oudsberg vormt de

•

Natuurbeheerplan Vlaams Natuurreservaat De Oudsberg

privéboseigenaars hebben 43 ha. De gemiddelde aanwas

duinenpartij het sturend element. De gordel van

In de omgeving van domeinbos Gruitroderheide liggen

en daarmee de voorspelde houtoogst is 8000 m³ per jaar

duinen zal landschappelijk herkenbaar zijn als een

verschillende bivakplaatsen en campings. Voornamelijk

voor het gemeentebos, 350 m³ voor de andere openbare

west-oost-georiënteerde halfopen as die zowel zuidelijk,

tijdens vakantieperiodes verblijven daar regelmatig

bossen en 320 m³ voor de privébossen.

noordelijk als oostelijk overgaat in eikenberkenbos met

jeugdverenigingen met het bos als geliefkoosd

Structuurvisie Duinengordel

bijmenging van Grove den. Hier wordt droge heide en

februari 2013

open graslandvegetatie ontwikkeld rond deze gordel

Op plaatsen met geaccidenteerd reliëf rond de

Volgens het gemeentelijk structuurplan Meeuwen-

van duinen, omdat het uitgesproken microreliëf de beste

gordel van duinen en aansluitend op bestaande

Gruitrode zijn er ruime mogelijkheden tot het vormen

garanties biedt.

heide- en buntgrasvegetaties kunnen bestanden

van nieuwe samenwerkings-en samenlevingsverbanden

Meer concreet worden de volgende principes gehanteerd:

van Grove den en Corsicaanse den gekapt

tussen landbouw, natuur en recreatie onder de noemer

worden.

van Plattelandsvernieuwing. Pattelandstoerisme, milieu-

Het halfopen karakter rond de gordel van duinen, zal niet evolueren naar een volledig

Spontane oververstuiving zal hooguit lokaal en

educatieve recreatie en beheerslandbouw in allerlei

open landschapstype. Dit betekent dat de schaal

kleinschalig kunnen optreden. De landduinen

vormen (beheer landschappen, KLE’s,…) kunnen de sociale

waarop de verschillende successiestadia van

zullen dus altijd beheer blijven vergen om

en economische structuur van het buitengebied positief

open zand tot eikenberkenbos in stand worden

dynamisch te blijven.

beïnvloeden.

gehouden niet wordt toegesneden op zeer kritische broedvogelsoorten van open heide en

In de beekdalen (Bosbeek, Busselzijp) wordt elzenbroekbos ontwikkeld.

stuifzand als Tapuit of Duinpieper, of een open

Het behoud en de ontwikkeling van schraalgrasland vanuit

Limburg wordt gestreefd naar een grondige ‘vernieuwing’

soort als Veldleeuwerik, Graspieper en in mindere

grasland dan wel akker krijgt hoge prioriteit.

van het buitengebied. Deze ingrijpende ontwikkeling

mate Roodborsttapuit. De nagestreefde mozaïek

moet tot stand komen door onderlinge samenwerking

moet wel voldoen aan de habitatvereisten van

2.4.2 Potenties

van bewoners, landbouwers, natuurverenigingen en

bosrandvogels, nl. Groene Specht, Boompieper,

Het is een ecologisch, biologisch en landschappelijk

recreanten.

Boomleeuwerik, Geelgors, Nachtzwaluw,

waardevol gebied. Het uitgestrekte, aaneengesloten en

Gekraagde Roodstaart en Draaihals. Voor deze

ongerepte karakter van de vele natuurlijke gebieden

2.4.3 Knelpunten

laatste soort is voorts de aanwezigheid van oude

draagt bij aan de hoge natuurwaarden en biedt potenties

De volgende knelpunten met betrekking tot natuur

loofbomen belangrijk. Ook blijven ten zuiden van

voor het creëren van waardevolle en grootschalige

worden gesignaleerd:

de Oudsberg enkele langgerekte boomgroepen

stiltegebieden. De uitzonderlijke natuurlijke waarde in

•

behouden. In de huidige, vrij gesloten situatie

combinatie met rijke landschappelijke waarden maken de

initiatieven van vervanging en inmenging met

zijn de meeste kritische schraallanddiersoorten

gemeente toeristisch attractief voor natuurliefhebbers en

loofhout en inheemse soorten.

(met uitzondering van de Kommavlinder) nog

natuurrecreanten.

aanwezig binnen het reservaat. 24

In de structuurvisie van het Streekplatform Noord-

•

De grote monocultuur van naaldbossen ondanks

Druk op maatschappelijk waardevolle en

•

kwetsbare gebieden (Oudsberg, Ophovenderheide,

2.5.1 Huidige situatie

Belangrijke beeldbepalende elementen zijn het bos- en

Gruitroderbos) door toerisme en recreatie (ruitersport,

In het projectgebied zijn een aantal structuurbepalende

heidegebied zelf, de beekvalleien, het landduinmassief

wildcross, mountainbike, zonevreemde bivakplaatsen

elementen aanwezig waaronder de natuurlijke structuur

Oudsberg en de reliëfovergang van de rand van het

en weekendverblijven)

(bossen, heide en duinen), het reliëf, de waterlopen en

Kempisch plateau. Ook de hoogspanningsleiding heeft

De landduinen van de Oudsberg zijn kwetsbare

enkele beeldbepalende elementen.

een visuele impact op een groot deel van het grondgebied.

Deze zijn bijgevolg interessante trekpleisters voor

De noordoostelijke rand van het Kempisch plateau

Traditionele landschappen (figuur 2.14)

laagdynamische recreatie. Het juiste kader moet

is gedeeltelijk gelegen in het projectgebied. Deze

Het grootste deel van het projectgebied is gelegen in het

hiervoor worden aangegeven.

structurerende reliëfovergang die deel uitmaakt van de

traditionele landschap ‘Limburgs heide- en bosgebied’

Het grote verblijfsrecreatiegebied Oudsberg is zeer

bekende Feldbissbreuklijn loopt door tot in Nederland

(340040). De structuurdragende matrix bestaat uit een

slecht ontsloten en werkt storend naar de natuurlijke

en is geselecteerd als ecologische infrastructuur van

vlakke tot golvende topografie versneden door valleien,

hoofdfunctie. Momenteel ondervindt het waardevol

bovenlokaal belang. Voorts vallen er nog een aantal

uitgestrekte compartimenten van heide, bos, bewoning

natuurgebied hiervan hinder.

zeer plaatselijke reliëfverschillen op, waaronder de

en industrie. De zichtbarre open ruimte bestaat uit grote

De samenwerking tussen landbouwers, recreanten en

Oudsberg. Deze maakt deel uit van de oost-west lopende

open ruimte, kleine tot middelmatige ruimten en gerichte

natuurbeheerders is nog onvoldoende uitgebouwd.

duinengordel.

vergezichten. De grote zichtbare open ruimte bestaat uit

maar markante plekken in de natuurlijke structuur.

•

• •

Beperkte verbindingen met de omliggende bosrijke gebieden

heidegebieden met een begrenzing door de topografie De belangrijkste beken in de omgeving van het

(duinen, valleien) of door de vegetatie (bossen), de kleine

projectgebied zijn de Abeek, de Itterbeek en de Bosbeek.

tot middelmatige ruimten in de beboste gebieden, de

2.5 Landschap en cultuurhistorie

Al deze beken snijden diep in het reliëf in en vormen

valleien en bebouwde zones en de gerichte vergezichten

Het gehele gebied bevat diverse monumenten,

zo natte, bosrijke lagergelegen valleien temidden van

bepaald door topografie (valleien, steilranden). De open

landschappen en waardevol erfgoed, al dan niet

het zacht afhellend plateau. Het zijn daardoor duidelijk

bebouwing is zowel ruimte structurerend als begrenzend

beschermd. Ook landbouwgebruik maakt deel uit van het

herkenbare ruimtelijke entiteiten die de open ruimten

voor open ruimte relicten, geïsoleerde bebouwing

gebied.

tussenin afbakenen en begrenzen. De beekvalleien zijn

in de bossen is niet ruimtebegrenzend. De kleine

daarom niet enkel ruimtelijk structurerend maar ook

landschapselementen (talrijke natuurwaarden met zowel

beeldbepalend. Structuurvisie Duinengordel

februari 2013

een ecologische, geomorfologische als culturele betekenis

het Kempens plateau. Bij het Gruitroderbos en Solterheide

samen met cultuurgronden rond bewoningskernen,

(vennen, plassen, beekdalen, heide, duinen)) zijn echter

gebeurde de bebossing volgens een strak geometrisch

geriefhoutbosjes, hooi-en weilanden in het beekdal. Begin

zelden ruimtestructurerend.

patroon van bospaden en brandgangen.

19de eeuw ging de betekenis van de heide verloren en werden hele oppervlakten ervan samen met de duinen

Aan de noordzijde is het ‘Land van Peer-Meeuwen’

Verder grenst het projectgebied aan ‘Vallei van de

met naaldhout beplant. Toch bleven hier heiderestanten

(340030) gelegen en ten noordoosten de ‘Vlakte van

Itterbeek’ (R70024), ‘Vallei van de boven- en middenloop

behouden en verschillende duinen zijn nog vrij van

Bocholt’ (420000).

van de Abeek’ (R70021), ‘Groot Schietveld’ (R70034), Vallei

begroeiing (de Oudsberg). Sommige van de duinen in de

van de Bosbeek’ (R70030) en ‘Communautaire Akker

omgeving zijn minstens gedeeltelijk laat-historisch en

Neeroeteren’ (R70078).

ontstonden wellicht tijdens de middeleeuwen als gevolg

Landschapsaltlas (figuur 2.15) •

Relictzones

van verwaaiingen na overexploitatie en ontginning

De ‘Paraboolduin Opglabbeek’ (R70025) is een zeer

•

Ankerplaatsen

van heidegebieden. Opvallend is de samenhang

grillige paraboolduin, een waardevol geomorfologisch

De ankerplaats ‘Duinengordel van Opglabbeek –

met de grootte van de voormalige akkergordel. Bij

relict, inclusief uitwaaiingspannen. De duin is meerdere

Gruitrode’ (A70043) is gelegen in het projectgebied.

Opoeteren kreeg het duincomplex mede zijn vorm door

malen secundair verwaaid omwille van de aanwezigheid

Landduinen zijn één van de meest uitgesproken

de niet aflatende inzet van de dorpsbewoners om het

van overstoven horizonten. Het is een uiterst interessant

reliëfvormen in Vlaanderen. De laat-historische

opschuivend stuifzand d.m.v. begroeiing en houtwallen

gebied vanuit archeologisch standpunt vanwege

duinen zijn, naast rivierbeddingen, bovendien de

tegen te houden. Bovendien zijn de duinen en hun

steentijdsites, Metaaltijdsites, Romeinse nederzettingen

meest dynamische landschapseenheden. Zij hebben

omgeving belangrijke archeologische vindplaatsen.

met oa grafvelden uit de bronstijd en grafvelden uit de

uitzonderlijke geomorfologische waarde. Het areaal

Middeleeuwse tijd. De paraboolduin heeft het kortste

landduinen dat hier voorkomt behoort tot één van

Aan de zuidzijde van het projectgebied is de ankerplaats

been langsheen de Bosbeekvallei, omarmt Louwel en

de grootste duinencomplexen van de Limburgse

‘Vallei van de Bosbeek en De Houw’ (A70022) gelegen.

strekt zich westelijk uit tot op het militair domein. Zowel de

Kempen, 5 à 6 km lang en 500 m breed. Eeuwenlang

Het landschap strekt zich uit in de Bosbeekvallei, diep

paraboolduin als het omliggende heidelandschap werden

hield hier een gevarieerd cultuurlandschap stand. Het

ingesneden in het Kempens Plateau. De Bosbeekvallei is

tijdens de 19e eeuw bebost hetgeen aanleiding gaf tot een

vormde een onmisbaar onderdeel van de toenmalige

er grotendeels uitgesproken asymmetrisch en heeft een

zeer uitgestrekt boscomplex dat reikt tot aan de rand van

landbouweconomie. Daarin gingen heidevlakten

hoge geomorfologische waarde. Zij wordt gekenmerkt

door een belangrijke dalbodem, met verschillende

wegen die beide met elkaar verbonden. Het gehucht De

broekbossen, moerassen en plassen, en de overgangen

erosieniveaus, waarin de relatief zuivere beek in talrijke

Houw is daar een voorbeeld van. Achter de bebouwing

naar heidevelden, stuifduinen (Kolisbergen) en vennen

meanderbochten Maaswaarts kronkelt. De asymmetrie

bleef de opstrekkende percelering behouden. Talrijke

(Donderslag) brengen bovendien een ecologische

van de vallei uit zich op verschillende manieren, met

molens drukten hun stempel op de vallei, relicten van

waarde met zich mee. Van belang is hier de historische

o.a. een complexe noordwestelijke en een zeer steile

energieaanwending in het verleden. In de Bosbeekvallei

samenhang tussen het straatgehucht Plockroy en het

zuidoostelijke valleiwand. Het pediment van de Bosbeek,

werden gedurende de 15de en 16de eeuw ook een aantal

complex van akkers, heide en beekvallei, waarvan de

op de linkeroever, wordt als één van de belangrijkste

schansen opgericht. Eén daarvan is o.a. deze van Niel-

kleine landbouwgemeenschap afhankelijk was. De meeste

beschouwd, omdat het gevormd werd doorheen een

bij-As aan de Schansbroekstraat, opgericht in 1636. Het

van de cultuurhistorische elementen zijn herkenbaar en de

dik pakket plateaugrinden. Een ander, waardevol fysisch

kasteel De Schans te Opoeteren dateert van het midden

landschapsovergangen bieden een hoge belevingswaarde.

landschapselement op de linkeroever zijn de duinreliëfs

van de 17de eeuw en bleef tot op heden vrij intact.

Het stroomopwaartse gedeelte van het landschap is

in de buurt van kasteel De Schans. Het voorkomen

bovendien rijk aan archeologica. De geschiedenis van het

van verschillende reliëfelementen en gradiënten

Verder grenst het projectgebied aan de ‘Vallei van de

domein Donderslag werd recent neergeschreven in het

(bodem, vochtigheid enz.) zijn de basis voor een grote

Itterbeek en Eetsevelderbeek van Gruitrode tot Opitter’

boek Wel en Wee van de donderslaghoeve te Wijshagen in

landschappelijke en ecologische verscheidenheid. In

(A70038) en ‘Vallei van de Abeek (bovenloop) en straatdorp

de Limburgse Kempen (1209-1968) (Martin Vliegen, 2012).

de alluviale vlakte komen laagveengebieden voor. Het

Plokrooi’ (A70021).

landschap is bijzonder interessant voor wat betreft

•

Lijn en punttrelichten

de historische nederzettingsgeografie en de daarmee

Ankerplaats Vallei van de Abeek (bovenloop) en straatdorp

In het projectgebied komen slechts twee lijnrelicten

gepaard gaande evolutie van het bodemgebruik. De

Plokrooi (A70021)

voor, meer bepaald de ‘Steilrand tussen het Kempens

verbindingsweg As-Neeroeteren dateert waarschijnlijk

Het straatgehucht Plockroy wordt gekenmerkt door

Plateau en de Vlakte van Bocholt’ (L70011) en de ‘Bosbeek’

van tijdens de Romeinse overheersing. Vanaf de 7de en

langgevelhoeven, kapelletjes en kruisen en een

(L70010). De steilrand bestaat uit een 15 à 20 meter hoge

8ste eeuw zijn er aanwijzingen dat men de nederzettingen

historisch stabiel opstrekkend patroon van paden en

steile rand ingesneden door meerdere beken die het

aan de rand van de beekdalen optrok. Vanuit deze

wegen in de plaggenbodems achter het gehucht en

plateau afwateren (Bosbeek, Itterbeek, ...) en droge dalen.

woonkernen werden de vallei en het Kempens plateau

het patroon van vloeibeemden met grachten in de

De Bosbeek wordt gekenmerkt door zijn relatief goed

steeds verder ontgonnen via een net van parallelle

Abeekvallei. De afwisseling van verruigde hooilanden,

bewaarde meandering. Op de beek is een toposequentie van watermolens gelegen tussen As en Opoeteren.

Structuurvisie Duinengordel

februari 2013

Verder zijn rondom het projectgebied een groot aantal lijn-

historische gehuchten en dorpskernen liggen complexen

2.5.2 Potenties

en puntrelicten aanwezig (zie figuur 2.15). De lijnrelicten

van plaggenbodems. Het gaat om oud akkerland waar

De belangrijkste waardevolle landschappelijke gehelen en

bestaan voornamelijk uit de omliggende waterlopen en de

eeuwenlang organisch materiaal vanuit bossen, heide

gave landschappen overlappen sterk met de waardevolle

puntrelicten voornamelijk uit kappelletjes en molens.

en beekvalleien werd ingewerkt als bodemverbetering

elementen van de ruimtelijke natuurlijke structuur

en bemesting. Mogelijk vanaf de late middeleeuwen

bestaande uit bossen, heiderestanten, stuifduinen en

Landschapskenmerkenkaart (figuur 2.16)

en zeker in de 18e en 19e eeuw gebeurde dat via het

beekvalleien. Door de uitzonderlijke natuurlijke waarde

Op de landschapskenmerkenkaart worden de beekvalleien

potstalsysteem.

in combinatie met rijke landschappelijke waarden is het

(cluster vlakvormige elementen), naaldbossen, landduinen In figuur 2.18 wordt de actuele landgebruikskaart

weergegeven. De zuidwest-noordoost georiënteerde

weergegeven (exclusief de bossen). Hierop zijn

patroon van duinen is op meerdere plaatsen goed

de verschillende dorpskernen zichtbaar met de

2.5.3 Knelpunten

zichtbaar.

tussenliggende landbouwakkers. Op deze kaart wordt

De relicten van landduinen en de vennen zijn ingesloten

eveneens de wegenstructuur weergegeven. Hieruit blijkt

binnen aaneengesloten bossen. Ze liggen in kleine open

Landgebruik

dat het projectgebied door twee secundaire wegen en één

plekken en vrijwel nergens kunnen meerdere vennen of

In figuur 2.17 wordt een historische landgebruikskaart

verbindingsweg wordt doorsneden.

duinen tegelijk gezien worden. Hun onderlinge ligging en

weergegeven. Deze kaart is gebaseerd op de bodemkaart. Centraal in het projectgebied zijn de bodems die vroegere landduinen indiceren aanwezig. De grootste oppervlakte van het projectgebied wordt ingenomen door podzolbodems. Dit zijn bodems die sinds de laatste ijstijd bos hebben gedragen of gedurende historische periodes (Romeinse tijd (?) of zeker late middeleeuwen tot half 19e eeuw degradeerden tot heide, maar recent niet meer verstoven zijn (geen landduinen). Aansluitend bij

gebied toeristisch attractief voor natuurliefhebbers en

en heide in Limburg en gedeeltelijk in Antwerpen

natuurrecreanten.

context is niet duidelijk.

ZU ID

Bocholt

Peer

Kinrooi W

ITTE RB

S HA

GE R

SV AA

K BEE

G AA

TER

ZIE

ABEEK

BAA T

SBE EK

WIJ

ITT ER BE EK

WA R

Bree

TB WI

Meeuwen-Gruitrode GIELISBEEK

WIT

Maaseik BEE

BU SSELZ IEP

N BEEK

Legenda

Dilsen-Stokkem

Projectgebied Waterlopen Gemeentegrenzen

DTM (mTAW) High : 125 Low : 24

Opglabbeek

Titel: Situering projectgebied Project: Duinengordel

Houthalen-Helchteren

Structuurvisie Duinengordel

Datum:

Schaal:

07-02-2013

1:60000

Figuur:

Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

2.1 Haskoning Belgium NV/SA Schaliënhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56

500

1.000

1.500

2.000 Meters

Bron:

(fax) +32 (0)15 40.56.57 info@haskoning.be © NAT IO NA A L G EOG RAF IS CH I NS TI TUUT AB DIJ TE R K AM E REN 13 1000 BRUS S EL TE L 02/ 629 82 82

www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\400_819882.mxd

KATTE

februari 2013

( !

( ! ( !

( !

( ! ( !

Titel: Wandelroutes Project: Duinengordel

Legenda Projectgebied

( !

Lussen Donderslag

2.2 Haskoning Belgium NV/SA Schaliënhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56

Lussen Oudsberg Lussen Solterheide

Schaal: 1:50000

Figuur:

Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

Startborden

Datum: 07-02-2013

500

1.000

1.500

2.000 Meters

Bron:

(fax) +32 (0)15 40.56.57 info@haskoning.be © NAT IO NA A L G EOG RAF IS CH I NS TI TUUT AB DIJ TE R K AM E REN 13 1000 BRUS S EL TE L 02/ 629 82 82

www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\401_819882.mxd

( !

ITTE RB

Titel: Fiets- en mountainbikeroutes Project: Duinengordel

Projectgebied

500

1.000

1.500

2.000 Meters

Structuurvisie Duinengordel

2.3 Haskoning Belgium NV/SA SchaliĂŤnhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56

Fietsroutenetwerk Mountainbikeroutes (semi vast)

Schaal: 1:60000

Figuur:

Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

Legenda

Datum: 07-02-2013

Bron:

(fax) +32 (0)15 40.56.57 info@haskoning.be ÂŠ NAT IO NA A L G EOG RAF IS CH I NS TI TUUT AB DIJ TE R K AM E REN 13 1000 BRUS S EL TE L 02/ 629 82 82

www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\402_819882.mxd

februari 2013

ITTE RB

New Nordic Horses

Landelijke rijvereniging Meeuwen (LRV)

Paardenhandel Raf Vermeulen Orshof

De Limburgse Dravers Stoeterij Dorperheide De Volmolen

De Warre

Derbyclub Titel: Men- en ruiterroutes

Legenda Ruiterij

Project: Duinengordel

Manège

Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

Pacha's hoeve

Men- en ruiternetwerk endurance ruiterroute

Schaal: 1:60000

Figuur:

Paardenhandel Projectgebied

Datum: 07-02-2013

2.4 Haskoning Belgium NV/SA Schaliënhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56

1.000

2.000 Meters

Bron:

(fax) +32 (0)15 40.56.57 info@haskoning.be © NAT IO NA A L G EOG RAF IS CH I NS TI TUUT AB DIJ TE R K AM E REN 13 1000 BRUS S EL TE L 02/ 629 82 82

www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\403_819882.mxd

Kempenridders

Titel: Oriëntatieloop

Legenda

Project: Duinengordel

Projectgebied Oriëntatieloop Masy

1.000

2.000 Meters

Structuurvisie Duinengordel

2.5 Haskoning Belgium NV/SA Schaliënhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56

Opglabbeek Solterheide

Schaal: 1:60000

Figuur:

Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

Gruitroderbos

Datum: 07-02-2013

Bron:

(fax) +32 (0)15 40.56.57 info@haskoning.be © NAT IO NA A L G EOG RAF IS CH I NS TI TUUT AB DIJ TE R K AM E REN 13 1000 BRUS S EL TE L 02/ 629 82 82

www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\404_819882.mxd

februari 2013

Neermolenhoeve

Meylaertshoeve

p n

Ò Í

't Welthof

Ò Í

De Nysenhoeve

Ò Í

Stukkenheidehof

Kempenheuvel

't Rorenijsje

Ò Í

` ^

Duxhof

` ^

Kapelhof

De Vostert

` ^

Itterdal Brouwershuis

` ^ `^ ^ `

Ò Í

De Passerel Fietscafé Hagerhof

` ^

Café chretien

Ò Í

` ^ ` ^

't Eeuwig Lempke

` ^

Pollismolen

De Witte

't Sjapooke

Café de Coster

` ^

De Blauwe Maaten

Ò Í

Café den Tip

` ^

Café 't Smisje

Ò Í

` ^ ` ^

Taverne Beno

`^ ^ `

De Kastelein

Brasserie Scholtiseyck

` ` ^^

Restaurant De Lepelaar Orshof

Ijssalon Da vinci Hostellerie Lux Café Sportkring Sonja's café Café restaurant Oud Oteren Café het Raadshof Brasserie D' Olivio

` ^

Fietscafé De Krukar

` ^

Gasthof 't Bakkemieske

` ^

Ò Í

Vakantiehuis Moskou

Fietscafé 't Bakhoes

Café De Smid

Ophovenstraat 108

` `^ `^ Ò^ Í ^ ` ` ^ p n

Camping 't Eilandje

The Longhorn

Vakantieverblijf De Warre

Òn Í p

Ò Í

Camping/verblijfpark Bergerven 't Dorpshuys

` ^

Ò Í

Taverne De Twee Spanten

` ^ `Í ^ Ò

Café De Oeter

Taverne ijssalon Trammelant

Villa Reynaert

` ^ Restaurant Winston

p n

Camping Zavelbos

` ^

Sentower Park

` ^

Ò Í

Buntinx Vera eethuis

Recreatiedomein De Wouterbron

` ^

Café Dennenhof

Pariguette

Legenda

Cozy Corner taverne

Slagmolen restaurant

Brouwershuis

Titel: Overzicht horeca en verblijfsaccommodatie

Tievishoeve ijssalon

Zoete Ijssalon

Projectgebied

` ^

Moonlight café

` `^ `^ `^ `^ `^ `^ ^ ` ^

Pizzeria La Panza Taverne de Buren

Café Bandolero

Project: Duinengordel

` ^

Recreatie legenda

n p ` ^ Ò Í

Horeca Overnachtingsmogelijkheden

` ^

Taverne Gregory's

` ^ ` ^

D'n Luie Hoek

Ò Í

Recreatieoord Wilhelm Tell

Schaal: 1:65000

Figuur:

Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

Restaurant Het Forellenfof

Camping

Datum: 07-02-2013

2.6 Haskoning Belgium NV/SA Schaliënhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56

500

1.000

1.500

2.000 Meters

Bron:

(fax) +32 (0)15 40.56.57 © NATIONAAL GEOGRAFISCH INST ITUUT ABDIJ TER KAMEREN 13 1000 BRUSSEL TEL 02/629 82 82

info@haskoning.be www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\405_819882.mxd

` ^ De Bullenschool

# 7 De Viggel

# 7

IT TE

Kariboe

# 7 De Geer

# 7 De Melkweg

Klazenhof

# 7

KSJ-Roy

# 7 Caubergshof

# 0

Chirolokalen Mago dobo

# 7 # 7

Solterheide

De Loo Bosch

Pexhof

# 7

Bivak 't Driege

# 7 # 7 7 # 7#

Royer Brem

# 7 Kamphuis De Start

Jomahei

Chiroheem Hovenbempden

Bivak Houtenveld

# 7

Lutgardhof Meuren

# 7

Kimpenhof Schutterij Dorne

# 7 # 7

Sjöttekamer

Berkenheem Sparrenheem Zavelheem Heidedal

7# 7# ## 7 7

Chiroheem Opoeteren

# 7

Bivak zandhoek

SSD Opoeteren

Nachtegaal

# 7

# 7 Berkenhof Den Houw

Legenda

# 0 # 7

Titel: Overzicht bivakterreinen en speelzones

Projectgebied bivak in opbouw

Project: Duinengordel

bivak

speelzones huidig nieuw

500

1.000

1.500

2.000 Meters

Structuurvisie Duinengordel

2.7 Haskoning Belgium NV/SA Schaliënhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56

te behouden voorstel

Schaal: 1:65000

Figuur:

Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

af te schaffen

Datum: 07-02-2013

Bron:

(fax) +32 (0)15 40.56.57

info@haskoning.be www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\406_819882.mxd

# 7

februari 2013

ITTE RB

Itterbeek met Brand, Jagersborg en Schootsheide en Bergerven De Brand-Jagersborg De Abeek

Itterbeek met Brand, Jagersborg en Schootsheide en Bergerven

Gebieden gelegen te Peer en Hechtel-Eksel

De Wijshagerbeek-Itterbeek

Abeek met aangrenzende moerasgebieden

De Middenloop Bosbeek De Zanderbeek De Ruiterskuilen-Oudsberg-Solterheide Itterbeek met Brand, Jagersborg en Schootsheide en Bergerven

Mangelbeek en heide- en vengebieden tussen Houthalen en Gruitrode

De Bovenloop Bosbeek

Bosbeekvallei en aangrenzende bos- en heidegebieden te As-Opglabbeek-Maaseik

Gebieden gelegen te Houthalen-Helchteren en Meeuwe

Titel: Beschermingszones Project: Duinengordel

Legenda Projectgebied Habitatrichtlijngebied

2.8

Mechelse heide en vallei van de Ziepbeek

Vogelrichtlijngebied VEN-gebied

Schaal: 1:60000

Figuur:

Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

De Klaverberg en Heiderbos

Datum: 07-02-2012 De Hoge Kempen

1.000

2.000 Meters

Bron:

Haskoning Belgium NV/SA SchaliĂŤnhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56 (fax) +32 (0)15 40.56.57 info@haskoning.be

ÂŠ NAT IO NA A L G EOG RAF IS CH I NS TI TUUT AB DIJ TE R K AM E REN 13 1000 BRUS S EL TE L 02/ 629 82 82

www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\402_819882.mxd

Het Bergerven

Legenda Projectgebied Mesofiel eikenbos Vallei-, moeras- en veenbossen Mesofiek beukenbos Populierenaanplanten Andere loofhoutaanplanten

Titel: Biologische waarderingskaart

Naaldhoutaanplanten KLE etc

Project: Duinengordel

Struwelen Heiden Moerassen

Akkers

1.000

2.000 Meters

Structuurvisie Duinengordel

2.9 Haskoning Belgium NV/SA SchaliĂŤnhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56

Urbane gebieden Stilstaande wateren

Schaal: 1:50000

Figuur:

Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

Graslanden

Datum: 07-02-2013

Bron:

(fax) +32 (0)15 40.56.57 info@haskoning.be ÂŠ NAT IO NA A L G EOG RAF IS CH I NS TI TUUT AB DIJ TE R K AM E REN 13 1000 BRUS S EL TE L 02/ 629 82 82

www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\408_819882.mxd

februari 2013

Titel: Waardering volgens de BWK

Legenda Project: Duinengordel

Projectgebied Biologisch minder waardevol Complex van biologisch minder waardevolle en waardevolle elementen Complex van biologisch minder waardevolle en zeer waardevolle elementen Biologisch waardevol

2.10 Haskoning Belgium NV/SA SchaliĂŤnhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56

Complex van biologisch waardevolle en zeer waardevolle elementen Biologisch zeer waardevol

Schaal: 1:50000

Figuur:

Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

Complex van biologisch minder waardevolle, waardevolle en zeer waardevolle elementen

Datum: 07-01-2013

1.000

2.000 Meters

Bron:

(fax) +32 (0)15 40.56.57 info@haskoning.be ÂŠ NAT IO NA A L G EOG RAF IS CH I NS TI TUUT AB DIJ TE R K AM E REN 13 1000 BRUS S EL TE L 02/ 629 82 82

www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\408_819882.mxd

Legenda

Projectgebied

Solterheide

Ophovenerheide

Donderslagse heide Titel: Deelgebieden Project: Duinengordel

Datum:

Schaal:

07-02-2013

1:50000

Figuur:

Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

2.11 Haskoning Belgium NV/SA SchaliĂŤnhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56

1.000

2.000 Meters

Structuurvisie Duinengordel

Bron:

(fax) +32 (0)15 40.56.57 info@haskoning.be ÂŠ NAT IO NA A L G EOG RAF IS CH I NS TI TUUT AB DIJ TE R K AM E REN 13 1000 BRUS S EL TE L 02/ 629 82 82

www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\410_819882.mxd

Gruitroderbos

februari 2013

Titel: Bosleeftijd Project: Duinengordel

Legenda Bos1775

2.12 Haskoning Belgium NV/SA Schaliënhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56

Bos1850 Bos1910-1940

Schaal: 1:50000

Figuur:

Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

Projectgebied

Datum: 07-02-2013

1.000

2.000 Meters

Bron:

(fax) +32 (0)15 40.56.57 info@haskoning.be © NAT IO NA A L G EOG RAF IS CH I NS TI TUUT AB DIJ TE R K AM E REN 13 1000 BRUS S EL TE L 02/ 629 82 82

www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\410_819882.mxd

Legenda Projectgebied

Titel: De Ferraris Project: Duinengordel

Datum:

Schaal:

07-02-2013

1:45000

Figuur:

Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

2.13 Haskoning Belgium NV/SA Schaliënhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56

1.000

2.000 Meters

Structuurvisie Duinengordel

Bron:

(fax) +32 (0)15 40.56.57 info@haskoning.be © NAT IO NA A L G EOG RAF IS CH I NS TI TUUT AB DIJ TE R K AM E REN 13 1000 BRUS S EL TE L 02/ 629 82 82

www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\413_819882.mxd

februari 2013

Legenda N

Projectgebied

Traditionele landschappen Land van Peer-Meeuwen Limburgs heide- en bosgebied Maasvlakte en het terrassenland

Titel: Traditionele landschappen Project: Duinengordel

Datum:

Schaal:

07-02-2012

1:50000

Figuur:

Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

2.14 Haskoning Belgium NV/SA SchaliĂŤnhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56

1.000

2.000 Meters

Bron:

(fax) +32 (0)15 40.56.57 info@haskoning.be ÂŠ NAT IO NA A L G EOG RAF IS CH I NS TI TUUT AB DIJ TE R K AM E REN 13 1000 BRUS S EL TE L 02/ 629 82 82

www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\414_819882.mxd

Vlakte van Bocholt

De Brand

Keyaertmolen

Kapel van Onze-Lieve-Vrouw-Troostere der bedrukten.

St.-Trudokerk

Pollismolen Berenheidehoeve

Kern vlakte van Bocholt Zu i

Berenheidemolen, Achterstemolen, Slagmolen Luythegge hoeve

e Eets

Oud gemeentehuis met schoolgebouw Dorpsmolen (Dorpermolen)

Nijsenhof

eek lderb

Rooiermolen

Woutershof

Vallei van de boven- en middenloop van de Abeek

Schoolhuis

e rbe Itte

O.L.V. Van Rustkapel

De Pastorie

Kapel 'De Drie Gezusters' St.-Antoniuskapel

Willebrorduskapel

Kasteel Commanderie

va St ar ei t lra nd en tu Communautaire Akker de sse Neeroeteren Vl n h ak e te t K va em n p Bo en ch s P ol l a t te au

Valleien van Itterbeek en Eetsevelderbeek van Gruitrode tot Opitter

De Pastorie

dW ill

De Tösh, Langeren e

Schaarhof De Pastorie St.-Hubertuskerk

St.-Gertrudiskerk (totale kerkgebouw)

Neermolen

De Pastorie

Klaaskensmolen, Kluyskens

e Ab

Vallei van de Itterbeek

Leverenmolen

s Bo

Duinengordel van Opglabbeek - Gruitrode

Volmolen

St.-Aldegondakerk Dorpermolen

Wateringen-Armenbos

Vallei van de Abeek (bovenloop) en straatdorp Plokrooi

Kapel

Legenda

Vallei van de Bosbeek en De Houw

Hoeve

Projectgebied Puntrelicten Lijnrelicten

Zinkfabriek van Rotem

Ankerplaatsen

St.-Lambertuskerk

Relictzones

Bo s

Kapelstraat 1: Gemeentehuis (Voormalige Witheren Pastorie m.

Titel: Landschapsatlas

Slagmolen

Project: Duinengordel

Vallei van de Bosbeek

1.100

Bron:

2.200 Meters

d Ou

Structuurvisie Duinengordel

n se

Datum:

Schaal:

07-02-2013

1:50000

Figuur:

e as

Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

Kasteel Masy en stallen Groot Schietveld

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\412_819882.mxd

Maasterrassen en Schootsheide Paraboolduin Opglabeek

e as

Driepaalhoeve

2.15 Haskoning Belgium NV/SA

Meanderterrein van Stokkem Schaliënhoevedreef 20D

2800 Mechelen

(tel) +32 (0)15 40.56.56 (fax) +32 (0)15 40.56.57 info@haskoning.be

www.royalhaskoning.com

februari 2013

Legenda

Projectgebied Provinciegrens Cluster vlakvormige elementen

Vlakvormige landschapselementen Landduinen Naaldbos

Titel: Situering landduinen in Limburgse en Antwerpse kempen (landschapskenmerkenkaart) Project: Duinengordel Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

5.000

10.000 Meters

Bron:

Datum:

Schaal:

07-02-2013

1:250000

Figuur:

2.16 Haskoning Belgium NV/SA SchaliĂŤnhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56 (fax) +32 (0)15 40.56.57 info@haskoning.be

ÂŠ NAT IO NA A L G EOG RAF IS CH I NS TI TUUT AB DIJ TE R K AM E REN 13 1000 BRUS S EL TE L 02/ 629 82 82

www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\415_819882.mxd

Heide

Legenda

Projectgebied Duin Podzol Plaggenbodems

Titel: Historische landgebruikskaart

Datum:

Schaal:

07-02-2013

1:50000

Figuur:

Project: Duinengordel Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

2.17 Haskoning Belgium NV/SA Schaliënhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56

1.000

2.000 Meters

Structuurvisie Duinengordel

Bron:

(fax) +32 (0)15 40.56.57 info@haskoning.be © NAT IO NA A L G EOG RAF IS CH I NS TI TUUT AB DIJ TE R K AM E REN 13 1000 BRUS S EL TE L 02/ 629 82 82

www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\416_819882.mxd

Alluviaal

februari 2013

Legenda Projectgebied Secundaire weg

Titel: Actuele landgebruikskaart

Verbindingsweg Belangrijke lokale weg Urbane gebieden Braakland

Opdrachtgevers: Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree en het Agentschap voor Natuur en Bos

Gebouwen/industrie Graangewassen Grasland

2.18 Haskoning Belgium NV/SA SchaliĂŤnhoevedreef 20D 2800 Mechelen (tel) +32 (0)15 40.56.56

Mais N-arme gewassen

Schaal: 1:50000

Figuur:

Project: Duinengordel

Andere gewassen

Datum: 07-02-2013

1.000

2.000 Meters

Bron:

(fax) +32 (0)15 40.56.57 info@haskoning.be ÂŠ NAT IO NA A L G EOG RAF IS CH I NS TI TUUT AB DIJ TE R K AM E REN 13 1000 BRUS S EL TE L 02/ 629 82 82

www.royalhaskoning.com

I:\819882\Technical_Data\figuren\T_hoofddocumenten\Figuren_rapport\417_819882.mxd

3 Bijlage - Europese natuur in de Duinengordel: behoud en duurzame ontwikkeling 3.1 OntwerpIHD voor de Europese natuur in de

Maar de Duinengordel wordt in samenhang met

In het landschap van de heide, vennen en bossen op het

Duinengordel

het militaire Schietveld wél als kernnatuurgebied

Schietveld en de duinengordel vinden we psammofiele

3.1.1 Huidig beeld van de Europese natuur in de

vooropgesteld.

en droge heide, landduinen, vochtige en venige heide,

Duinengordel

tal van vennen en enkele uitgestrekte boscomplexen. De

Het zuidwestelijk deel van de Duinengordel is opgenomen

In het “Landschap van heide, vennen en bossen op en

heide situeert zich hoofdzakelijk op het militair domein

in het habitatrichtlijngebied BE2200030 Mangelbeek en

rond het Schietveld en de duinengordel” komen volgende

met daarnaast versnipperde relicten in de oostelijke

heide- en vengebieden tussen Houthalen en Gruitrode.

habitattypen en soorten voor, waarvoor de SBZ op Vlaams

boscomplexen. De SBZ is essentieel voor de psammofiele

Het proces tot vaststelling van de doelstellingen voor de

niveau essentieel tot zeer belangrijk is:

heide (2310), dystrofe vennen (3160) en eiken-berkenbos

habitatrichtlijngebieden loopt tot eind 2012. Het ontwerp

•

Landduinhabitats: 2310 en 2330

(9190) en zeer belangrijk voor bijna alle overige

van doelstellingen staat in het rapport ANB (2012)1 .Niet

•

Overgangen van droge naar natte heide: 4030, 4010,

habitattypes (2330, 4010, 4030, 6230, 7140). Naast de vele

7140, 7150

habitattypische soorten die hun leefgebied vinden in dit

•

Halfnatuurlijke graslanden: 6230

heidelandschap zoals onder andere gentiaanblauwtje,

•

Waterhabitats in de voedselarme sfeer: 3130, 3160

heideblauwtje, heivlinder, kommavlinder, wulp,

•

Amfibieën zoals rugstreeppad, heikikker, knoflookpad,

geoorde fuut, veldkrekel, maanwaterjuffer, noordse

poelkikker

witsnuitlibel, levendbarende hagedis of boslandschap

•

Reptiel zoals gladde slang

zoals fluiter, bonte vliegenvanger, gekraagde roodstaart,

•

Ongewervelden zoals gevlekte witsnuitlibel

houtsnip, havik, bont dikkopje, boskrekel zijn er tal van

•

Broedvogels: boomleeuwerik, nachtzwaluw, grauwe

habitatrichtlijnsoorten waarvoor deze SBZ essentieel of

klauwier, grauwe kiekendief, wespendief, zwarte

zeer belangrijk is zoals gevlekte witsnuitlibel, knoflookpad,

specht

heikikker, rugstreeppad, poelkikker, gladde slang. Tot slot

Loofbossen: eikenberkenbos (9190) en elzenbroekbos

maakt dit landschap ook deel uit van het leefgebied van de

(91E0)

essentiële of zeer belangrijke vogelrichtlijnsoorten grauwe

over de gehele oppervlakte van een habitatrichtlijngebied wordt topnatuur als doel gesteld, dat is te kostbaar.

Illustratie 3.1: Habitats in het habitatrichtlijngebied Mangelbeek en heide- en vengebieden tussen Houthalen en Gruitrode

Agentschap voor Natuur en Bos (2012) S-IHD-rapport 24 – BE2200030 Man-

gelbeek en heide- en vengebieden tussen Houthalen en Gruitrode en BE2220313

•

kiekendief, grauwe klauwier, nachtzwaluw, boomleeuwerik , wespendief en zwarte specht. Ondanks het feit dat het

Houthalen-Hlechteren, Meeuwen-Gruitrode en Peer – ontwerprapport

Structuurvisie Duinengordel

februari 2013

hier één van de grootste aaneengesloten heidegebieden

processen op landschapsschaal (natuurlijke hydrologie,

Voor de verschillende voorkomende habitats en

van Vlaanderen betreft met nog zeer veel kritische

natuurlijke zandverstuivingen, …). Door de grootte van

soorten zijn doelen geformuleerd in het ontwerp S-IHD

habitattypische soorten van vennen en heide is voor

het gebied zijn er mogelijkheden om voldoende rust voor

rapport (ANB, 2011). Voor een aantal doelstellingen zijn

veel van deze soorten de habitatkwaliteit onvoldoende

de fauna te waarborgen.

bijkomende inspanningen noodzakelijk. De inspanningen

om duurzame populaties te vormen. Belangrijk doel is

kunnen onafhankelijk van elkaar worden uitgevoerd.

dan ook om dit landschap kwantitatief en kwalitatief te

3.1.2 Doelstellingen voor de Europese natuur in

Niet al deze inspanningen zijn op dezelfde termijn

versterken zodat het gebied voor deze soorten opnieuw

de Duinengordel

realiseerbaar. De realiseerbaarheid hangt onder andere af

als brongebied kan fungeren naar de omliggende kleinere

Binnen dit landschap staat de uitbreiding, de

van de kostprijs van de inspanningen, de maatschappelijke

heideterreinen.

kwaliteitsverbetering en het duurzaam beheren van

context en de technische kennis. Vervolgens worden

heidehabitats en habitattypische soorten voorop. Dit

de doelstellingen van toepassing voor de duinengordel

De SBZ is één van de grootste heidegebieden in

gebied is één van de grootste heidekernen van Vlaanderen.

opgelijst. Deze vinden hun uitwerking in het project

Vlaanderen. Dankzij het militaire gebruik sinds 1835 is

Er zijn van verschillende habitatrichtlijnsoorten

Duinengordel.

dit vroegere open heide landschap behouden gebleven.

(nachtzwaluw, boomleeuwerik, rugstreeppad) en

Met de omliggende grote heidegebieden op het

habitattypische soorten als heivlinder leefbare populaties

Kempens plateau (Mechelse heide, Kamp van Beverlo,

aanwezig. Anderzijds zijn er veel soorten in een kritieke

Teut-Tenhaagdoornheide en Oudsberg) vormen ze de

toestand omdat er onvoldoende geschikt leefgebied is

Actueel zijn tal van doelsoorten uit de SBZ verdwenen

grootste concentratie aan heide- en landduinhabitattypen

voor een duurzame populatie. Het gebied moet in de

of staan ze op de rand van uitsterven. Door gerichte

in Vlaanderen. Samen hebben deze heidegebieden –

toekomst kunnen fungeren als Vlaams brongebied voor

habitatuitbreidingen kunnen we deze soorten extra

ook met deze van de Antwerpse Kempen - een grote

kritische soorten van heiden en vennen: dit vergt een

kansen bieden zodat de SBZ opnieuw als brongebied

verantwoordelijkheid in het voortbestaan van vele

sterke verbetering van de kwaliteit van landduinen, heiden

kan fungeren naar de omliggende kleinere SBZ. Deze

habitattypische soorten in Vlaanderen.

en vennen en een uitbreiding van heidehabitats. Op die

habitatuitbreidingen kaderen grotendeels in de realisatie

manier kan opnieuw één samenhangend leefgebied

van de gebiedsvisie die is opgemaakt in samenwerking

Door de grote aaneengesloten oppervlakte en het

ontstaan van waaruit deze soorten omliggende SBZ

met de militaire overheid.

ontbreken van infrastructuur is er ruimte voor natuurlijke

gebieden kunnen koloniseren.

•

Vergroten van heidelandschap in functie van habitats met een te kleine oppervlakte en doelsoorten.

Ten zuiden en oosten van het Schietveld dienen

“paraplu”-soort van de natte heide, het gentiaanblauwtje

knoflookpad, met rond de laatste stronghold aanleg van

landbouwgronden omgevormd te worden tot een

dat actueel, door de grootschalige droogtrekkingen, is

nieuwe voortplantingsbiotopen. Als kwaliteitsdoel voor de

bloemrijk heidelandschap. Dit zal opnieuw kansen bieden

teruggedrongen tot een smalle strook aan de rand van de

voortplantingsbiotopen is essentieel het tegengaan van

aan de knoflookpad die hier enkel nog voor komt op een

SBZ.

eutrofiëring en het visvrij houden van de poelen.

aansluitend ven, het is noodzakelijk voor het herstel van de natte voedselarme habitats in de bovenloop van de

Robuust ecologisch netwerk doorheen de SBZ voor

Het vergroten van het leefgebied van heikikker en gladde

Laambeek en de Abeek, het zal een belangrijk aanvullend

•

amfibieën- en reptielenpopulaties en soorten van het

slang in de omgeving van het vennencomplex Turfven en

leefgebied zijn van de grauwe kiekendief, velduil, grauwe

heidecomplex.

Ruiterskuilen en het verbinden van deze populaties met de

klauwier en tal van habitattypische heidesoorten die deze

Om duurzame populaties te bekomen van kritische

bronpopulaties op het militair domein moet deze soorten,

bloemrijkere habitats gebruiken zoals kommavlinder,

habitatrichtlijnsoorten in heel de SBZ, zoals knoflookpad,

en tal van andere habitattypische soorten (zoals bv

heivlinder en tot slot zal het sterk de connectiviteit

heikikker en gladde slang is het belangrijk dat ze vrij

maanwaterjuffer) de kans geven om duurzame populaties

verbeteren met de SBZ die gelegen zijn ten zuiden van het

kunnen migreren tussen geschikt habitat. De populatie

te vormen.

Schietveld (Opglabbekerzavel en Tenhaagdoornheide). Op

van knoflookpad en de oostelijke populatie van gladde

deze manier wordt binnen SBZ onder andere een invulling

slang zijn bovendien zo klein dat op korte termijn de

gegeven aan de noodzakelijke verbinding voor gladde

samenhang, niet alleen bewaard, maar grondig hersteld

slang (G-IHD) en tal van andere heidesoorten.

moet worden. Momenteel staan soorten als knoflookpad

De SBZ is voor Vlaanderen essentieel voor landduin-en

zelfs in hun laatste Vlaamse stronghold op de rand van

heidehabitats, de grootste landduingordel van Vlaanderen

uitsterven.

is actueel echter grotendeels onder bos gelegen.

Aansluitend op Sonnisheide willen we de laatste relicten heide en nat heischraal grasland vergroten door een

•

Uitbreiding en kwaliteitsverbetering van landduinen heidevegetaties.

Hierdoor zijn tal van habitattypische soorten actueel

effectieve uitbreiding van nat heischraal grasland en natte

Op korte termijn moeten inspanningen genomen worden

reeds uit het gebied verdwenen. Het herstellen van deze

heide. Op deze manier willen we enerzijds de oppervlakte

voor versterking van het leefgebied van de knoflookpad

landduinen heidevegetaties enerzijds en het versterken

nat heischraal grasland duurzaam herstellen en anderzijds

rond Kelchterhoef. Het herstellen en uitbreiden van

en zorgvuldig beheren van het grote heidecomplex op het

voldoende kansen bieden aan de habitattypische

land- en voortplantingsbiotoop is er cruciaal voor de

Schietveld is een belangrijke doelstelling. Dit vergt een nauwgezette samenwerking tussen alle betrokken partijen

Structuurvisie Duinengordel

februari 2013

en gebruikers en de inzet van financiële middelen en

Het herstellen van de hydrologie in de beekvalleien moet

bv. bij opmaak van uitvoeringsplannen, nog aangepast

mankracht voor uitvoering van het ecosysteembeheer van

een invasie van reuzenbalsemien voorkomen.

worden aan bepaalde kenmerken op het terrein. Ze

de heide (tegengaan vergrassing en verbossing, behoud successiestadia van de heide, …).

werden als uitgangspunt voor pijler 1 van de structuurvisie

3.2 Visie schets landduinenlandschap naar

genomen.

aanleiding van het S-IHD proces •

Omvormen van naaldbossen en voorzien

In januari 2012 maakte de Cel Beheer, team ondersteuning

Centraal in de duinengordel wordt een open

structuurrijke bosranden

terreinbeheer van het ANB Limburg een visieschets

duinenlandschap gecreëerd, meer bepaald het hele

Naaldbossen moeten door gericht beheer worden

voor het kerngebied van de Duinengordel, binnen

centrale deel van de Oudsberg en een centrale blok op

omgevormd naar loofbossen op droge zandgronden,

habitatrichtlijngebied. Dit naar aanleiding van het

Ophovenderheide worden opengemaakt. Tussen deze

preferentieel op gronden die een verdrogende of

ontwerp doelstellingenrapport voor het betrokken

twee centrale blokken wordt een oost-west-georiënteerde

verzurende impact kunnen hebben op open habitats

Habitatrichtlijngebied.

corridor gecreëerd. Langsheen de corridor worden

of waar doelsoorten in de bossfeer aanwezig zijn.

Zes landschapsstructuren werden op een schetskaart

een zone van structuurrijke heide en een parelsnoer

Daarnaast moet op overgangen naar heide of graslanden

richtinggevend afgebakend. Ze kunnen in een latere fase,

van heischrale elementen ingericht. Dit volledige

(preferentieel waar doelsoorten als nachtzwaluw,

duinenlandschap wordt omgeven door loofbossen.

boomleeuwerik, gladde slang, wespendief ) een structuurrijke overgang gerealiseerd worden.

Centraal duinenlandschap

Structuurrijke bosranden en open plekken als onderdeel

Centraal in de Duinengordel wordt een open

van het bos zijn van belang voor habitattypische soort

duinenlandschap gecreëerd. Het belangrijkste habitat

kleine ijsvogelvlinder

is hier de cluster 2310 / 2330_bu. Het habitattype 2310 is psammofiele heide, dit is een droge heidevegetatie

•

Exotenbestrijding uitvoeren.

Illustratie 3.2: Visieschets van het duinenlandschap

op een profielloze bodem van zand (bodem zonder

Het uitvoeren van een exotenbestrijding in de

podsolvorming). Het habitattype 2330_bu is open

boscomplexen moet opnieuw kansen bieden aan de

grasland op duin met buntgrasvegetaties en open zand.

typische soorten in de kruid- en struiklaag van de bossen.

Beide habitattypes gaan met gradiënten in mekaar over,

mee bepaald door de intensiteit en periodiciteit van het

komen te liggen met vochtige heide en landduinen. Voor

heide in de kruidlaag. Deze corridor maakt in de toekomst

beheer. Het betreft hier een open landschap, waarin open

de vennen zelf wordt het habitattype 3160 - dystrofe

migratie mogelijk voor minder mobiele soorten als gladde

zandplaatsen onontbeerlijk zijn. Aan de andere kant

vennen nagestreefd. Deze vennen hebben in het bijzonder

slang, heivlinder en kommavlinder.

betekent dit niet dat er geen ruimte zou zijn voor struweel

een grote faunistische waarde en zijn bijzonder interessant

en boomgroepen. In het bijzonder wintereiken kennen

voor amfibieën (heikikker en rugstreeppad) en libellen

Structuurrijke heide Ophovenderheide

hier een natuurlijke standplaats en boccages zijn voor

(maanwaterjuffer, gevlekte en noorse witsnuitlibel).

Het belangrijkste leefgebied van de gladde slang

tal van de doelsoorten belangrijk als oriëntatiepunt, als

situeert zich op heden in een structuurrijk gebied aan Corridor

de noordzijde van Ophovenderheide met droge heide,

Tussen de centrale open plaats van de Oudsberg en die

oude wintereiken, mooie bossen, ... . Het beheer bestaat

Meer in detail wordt het hele centrale deel van de

van Ophovenderheide wordt in het meest oostelijke

momenteel uit eerder kleinschalige heideherstelprojecten

Oudsberg opengemaakt .Hier liggen uitgesproken, hoge

deel van Ophovenderheide een gunstig oost-west-

en regulier bosbeheer. Herpetoloog Engelen heeft

landduintoppen in een kenmerkend patroon van parallelle

georiënteerde corridor gecreëerd op structuren van

aangegeven dat deze aanpak in dit gebied in deze fase

ruggen. Hier is het zand geaccumuleerd aan het oostelijke

duinen onder Corsicaanse den. Deze corridor is gemiddeld

de juiste is. Er wordt hier bijgevolg gekozen voor een

uiteinde van de oorspronkelijke stuifduinband. Ook op

30 m breed, maar deze kan plaatselijk zowel smaller als

structuurrijk landschap met oude wintereiken, bossen,

Ophovenderheide wordt één centrale blok opengemaakt

breder zijn, afhankelijk van de terreinomstandigheden.

herstelde psammofiele heide op de meest kansrijke

die oostelijk bestaat uit het mooiste stuk van het

Aansluitend bij deze corridor worden in twee zones

plaatsen (o.a. zuidoostelijk op duin), … en dit via een

duinencompex (sterk geaccidenteerd gebied) en westelijk

oude wintereikenstoven op duinen vrijgesteld van

kleinschalig en in de tijd gevarieerd beheer. Soorten als

uit het vennengebied. Nachtzwaluw, boomleeuwerik en in

de omstaande Corsicaanse dennen. Zo worden hier

de rode bosmier blijven hier geschikt habitat vinden. Via

de toekomst misschien zelfs duinpieper en tapuit vinden in

ook plaatselijk de duinen vrijgesteld met kans voor

een proefproject wordt de impact van heideherstel in

dit landschap hun habitat. Rond deze vennen is het habitat

ontwikkeling van psammofiele heide, evenwel met

de psammofiele heide op de zeldzame rode dopheide

4010 een erg belangrijk habitat. Dit habitattype is de

volledig behoud van de wintereiken. Hier wordt dan ook

geëvalueerd en indien gunstig verder toegepast.

natte heide met dopheide en talrijke andere waardevolle

het habitattype 9190 (= zuurminnend eikenbos op zand)

planten. Het wordt zo ontwikkeld dat de vennen opnieuw

aan gegeven, maar wel als een bostype met tegen de

Na uitvoering van de grootschalige werken in de centrale

in hun ecologische en landschappelijke samenhang

corridor een lage kroonsluiting, zonder struiklaag en met

zone wordt de impact hiervan op de gladde slang na een

temperatuurregulator, als schuilplaats, …

Structuurvisie Duinengordel

februari 2013

aantal jaren geëvalueerd. Op dat moment kan de visie

Ophovenderheide en het Schietveld Helchteren.

op het hier besproken aansluitende gebied eventueel

3.3 Streefbeeld Vlaams Natuurreservaat Oudsberg Binnen het visiegebied van het beheerplan van het

bijgestuurd worden volgens de bevindingen van dat

Wanneer deze verbindingen worden gerealiseerd, is er een

Vlaams Natuurreservaat (ANB, 2004) de Oudsberg is

moment.

functionele ecologische verbinding van de Mangelbeek

een streefbeeld opgenomen met de ecotopen in het

tot in de Bosbeek.

eindbeeld. Intussen is hier een deel van ingericht.

Parelsnoer van heischrale elementen Helemaal oostelijk in Ophovenderheide wordt een min of

Omliggende bossen

meer aan elkaar gesloten en voldoende robuust parelsnoer

Omliggend rond het centrale duinenlandschap

van open heischrale elementen ontwikkeld. Het doel-

worden bossen behouden, omgevormd en uitgebreid.

habitattype is 6230, heischrale graslanden. Dit is één van

Belangrijk hierbij is het streven naar zuurminnende

de voor Europa prioritaire habitats. Het is een voedselarm

eikenbossen op zand, habitattype 9190. Belangrijk in dit

graslandtype met ook een belangrijke faunistische waarde

duinenlandschap is dat wordt gestreefd naar voldoende

(o.a. kleine parelmoervlinder en kommavlinder). Dit

structuur in de bossen : plaatselijk dicht bos met goed

parelsnoer sluit aan bij de heischrale elementen in het

ontwikkelde struiklaag wordt afgewisseld met meer open

noordwestelijk deel van de Oudsberg.

bossen met een kruidlaag van psammofiele heide op duinen en met kleinschalige open plaatsen of bredere

Ecoverbindingen

dreven. Zwarte specht en op de randen met de open

Eén van de belangrijke doelstellingen van voorliggend

landschapsstructuren ook wespendief zullen hier geschikt

Illustratie 3.3: Streefbeeld met ecotopen in het visiegebied natuurreservaat

project is het aan elkaar sluiten van leefgebieden van

habitat vinden.

Oudsberg

waardevolle fauna (gladde slang, heikikker, rugstreeppad, …) op de Oudsberg, Ophovenderheide en het Schietveld van Helchteren. Het sluitstuk van dit aan mekaar sluiten wordt gevormd door twee ecoverbindingen, één tussen de Oudsberg en Ophovenderheide en één tussen

4 Bijlage - Kandidaat Werelderfgoed Duinengordel Werelderfgoed is cultureel en natuurlijk erfgoed dat wordt

waarde hoog maakt. De intacte samenhang van de hoge

berg. Het projectbureau Nationaal Park Hoge Kempen

beschouwd als onvervangbaar en uniek. Deze monu-

duin met het brongebied van al dat zand, maakt dit relict

(Regionaal Landschap Kempen en Maasland) heeft een

menten, natuurgebieden, gebouwen en landschappen

potentieel ook heel erg leesbaar in het landschap.

aanvraagdossier ingediend om de Hoge Kempen te laten

zijn zó bijzonder dat ze voor de mensheid behouden

registreren als werelderfgoed. Unesco nomineerde hen tot

moeten blijven: ze hebben een unieke, universele waarde,

Momenteel zijn er in België 10 locaties aangeduid als

ofwel een outstanding universal value. Alleen sites die zijn

werelderfgoed:

ingeschreven op de Werelderfgoedlijst van Unesco mogen

•

De begijnhoven van Vlaanderen

De speciale waarde het gebied is op natuurgebied de

de titel ‘Werelderfgoed’ dragen.

•

de Grote Markt van Brussel

speciale geologische, geomorfologische en fysiologi-

•

De vier scheepsliften van La Louvière

sche kwaliteiten. Het gebied Hoge Kempen is het best

De speciale waarde het gebied is op natuurgebied de

•

Belgische belforten

bewaarde voorbeeld in Europa van een intacte, grote rivier

speciale geologische, geomorfologische en fysiologi-

•

De vier herenhuizen van architect Victor Horta in

sedimentkegel gevormd tijdens de meest recente ijstijden.

Brussel

Alle representatieve elementen (keien, grinddeposities,

sche kwaliteiten. Het gebied Hoge Kempen is het best

de gekwalificeerden.

bewaarde voorbeeld in Europa van een intacte, grote rivier

•

De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Doornik

glaciale grondprofielen, droge valleien, zanddeposities

sedimentkegel gevormd tijdens de meest recente ijstijden.

•

Het historische centrum van Brugge

door wind) verklaren overtuigend de (late) glaciale

Alle representatieve elementen (keien, grinddeposities,

•

De vuursteenmijnen van Spiennes

vorming van West-Europa.

glaciale grondprofielen, droge valleien, zanddeposities

•

Plantin-Moretusmuseum

door wind) verklaren overtuigend de (late) glaciale

•

Stocletpaleis

vorming van West-Europa.

Het aanvraagdossier heeft de Oudsberg specifiek opgenomen omdat stuifduinen een kenmerkend onderdeel van

De Hoge Kempen is een unieke streek. Centraal ligt het

het heidecultuurlandschap is. De Oudsberg is geomorfo-

Het aanvraagdossier heeft de Oudsberg specifiek opge-

eerste en enige Nationaal Park in België met een opper-

logisch uitzonderlijk van omvang en bovendien ook heel

nomen omdat stuifduinen een kenmerkend onderdeel

vlakte van 6.000 hectare, maar ook de aangrenzende mijn-

sterk gekaderd in de Duinengordel, wat de belevings-

van het heidecultuurlandschap. De Oudsberg is geomor-

sites en tuinwijken van Eisden, Waterschei, Winterslag en

waarde hoog maakt. De intacte samenhang van de hoge

fologisch uitzonderlijk van omvang en bovendien ook

Zwartberg. Daarnaast zijn er nog de cultuurlandschappen

duin met het brongebied van al dat zand, maakt dit relict

heel sterk gekaderd in de Duinengordel, wat de belevings-

van onder andere de Bosbeekvallei, de Klaver- en de Ouds-

potentieel ook heel erg leesbaar in het landschap.

Structuurvisie Duinengordel

februari 2013

5 Bijlage - Toegankelijkheidsregeling 5.1 Toegankelijkheidsregeling Zie document toegankelijkheidsregeling, kaart toegankelijkheid en bebordingsplan.

5.2 Toelichtingsnota bij de toegankelijkheidsregeling Zie document toelichtingsnota bij enkele principes van de toegankelijkheidsregeling.

6 Bijlage - Uitwerking van enkele concepten 6.1 Karakter doorgaande wegen

Daarvoor zijn er vier aanzetten mogelijk:

Belangrijk is een visuele en gevoelsmatige link voor de

Op een aantal plaatsen zijn er effectief visuele

De toeristische infrastructuur in de rand van de

doorkijken van de duinen naar het kleinschalige

bewoners en de passanten met het duinenlandschap. Dat

Duinengordel ligt waar mogelijk op de rand van

landbouwlandschap tegen de dorpen.

is niet evident want de kernzone ligt goed ingebed in de

de bebouwing en ook goed zichtbaar. De instap-

bosschil.

plaatsen staan ook ten dienste van de bewoners die

landschappelijk goed zichtbaar uitgewerkt langs de

een uitstapje maken. Er is bewegwijzering langs de

doorgaande wegen.

Aspecten van het natuurkerngebied worden

Enerzijds moet de sterke invloed op de beleving van een

dorpsstraten naar deze locaties en bij voorkeur lopen

natuurlandschap van bebouwing aan de horizont getem-

er ook trage wegen naartoe vanuit de dorpscentra

In de volgende paragrafen wordt voor de vier doorgaande

perd/gefilterd worden. Anderzijds moeten bewoners ook

(en de verblijfsaccommodaties). De partners van de

wegen doorheen het projectgebied een concept uitge-

regelmatig, in hun dagelijkse beleving zien of voelen dat

Duinengordel erkennen de bewoners in hun positie

werkt om deze wegen te integreren in het landschap

het landduinenlandschap vlakbij hun dorp ligt.

als bevoorrechte bezoekers. Dat betekent geen vrijge-

en de beleving voor de passanten vanop deze wegen te

leide voor ongebreidelde toegankelijkheid. Maar aan

optimaliseren. De vier wegen worden weergegeven op

de aspecten van beheer, inrichting en toegankelijk-

illustratie 6.1.

heid die eerder op hen zijn gericht (bijvoorbeeld hondenzones, kleine parkings, toegankelijkheid voor lokale fietsers en ruiters buiten de aangeduide routes, brandhoutloten) wordt bijzondere aandacht besteed.

Structuurvisie Duinengordel

februari 2013

Bosdreef N771

Duinwallen N730 Duin- en beekvallei Kasteelstraat

Legenda

Duinenlandschap Duinenlandschap Centraal duinenlandschap Centraal duinenlandschap

Ecopassages N76

Wintereikenstoven Wintereikenstoven Structuurrijke heide Structuurrijke heide

Parelsnoer heischraleParelsnoer elementen heischrale elemente Vennen

Bossen

Vennen

Bossen

Landbouwlandschap Landbouwlandschap Dorpskernen

fototekst 6.1: Vier doorgaande wegen doorheen het projectgebied Illustratie

0,5 0 1 0,5

1 2

2 3 km

3 km

Dorpskernen

BedrijventerreinBedrijventerrein

Concept 1: Ecofaunapassages (N76)

Concept 2: Duinwallen (N730)

Concept 3: Bosdreef (N771)

Het concept van de ecofaunapassage wordt weergegeven

Het concept van de duinwal wordt weergegeven in

Het concept van de bosdreef wordt weergegeven

in illustratie 6.2. Onderaan wordt de huidige situatie weer-

illustratie 6.3. Onderaan wordt de huidige situatie weer-

inillustratie 6.4. Onderaan wordt de huidige situatie

gegeven, bovenaan het concept. De ecofaunapassages

gegeven, bovenaan het concept. De N730 doorkruist de

weergegeven, bovenaan het concept. Opoeteren en

tussen de Donderslag/Grote Heide (Duinengordel) en den

Duinengordel ter hoogte van de duinen zelf. Hier worden

Neerglabbeek worden verbonden door de N771. Deze weg

Damp (militair schietveld Helchteren) worden opgevat

duinwallen langsheen de weg aangelegd. Zo ondervindt

doorkruist het bos ter hoogte van Solterheide. Hier wordt

als technische ingrepen. Het ligt helemaal niet vast dat

de gebruiker geen storend effect van voorbijrijdende

een bosdreef aangelegd om het achterliggende bos te

dit een groot ecoduct over de weg moet zijn. Ook tunnels

auto’s en kunnen de voorbijrijdende auto’s een glimp

accenturen.

voor amfibieën en kleine zoogdieren en een fly-over voor

opvangen van het achterliggende duinenlandschap.

vliegende insecten als vlinders zijn mogelijk. Principe is dat het wel zichtbare infrastructuurelementen mogen zijn, bijvoorbeeld zoals bij de Kikbeek over de E314. Ook de N76 heeft hier een zeer technisch, functioneel karakter.

Illustratie 6.3: Concept Duinwallen

Illustratie 6.4: Concept Bosdreef

Illustratie 6.2: Concept Ecopassages

Structuurvisie Duinengordel

februari 2013

Concept 4: Duin en beekvallei (Kasteelstraat)

6.2 Bosranden en bosomvorming rondom het

6.2.1 Golvende bosrand langsheen stuifzand

Het concept van de duin en beekvallei wordt weergegeven

landduinenlandschap

Momenteel zijn er zeer veel boswegen aanwezig in de

inillustratie 6.5. Onderaan wordt de huidige situatie

Volgende concepten vormen een aanvulling op

vorm van een onregelmatig rasterpatroon. Dat is geĂŤnt op

weergegeven, bovenaan het concept. Langsheen de

de visieschets van de cel Beheer van ANB Limburg

de ontginningen van de gemeentelijke heides eind 19e,

Kasteelstraat zijn op korte afstand van elkaar duinen en

(weergegeven in 3.2).

begin 20e eeuw.

een beekvallei gelegen. Deze worden beiden zichtbaar gemaakt vanaf de weg om zo de link tussen de duinen en

Aan de bosrand rondom het kerngebied van de band van

de Bosbeek te accentueren.

landduinen, zullen een heel aantal van deze boswegen op de open plekken en corridors uitkomen. Dit gegeven heeft zijn weerslag op de landschapsbeleving, maar ook op de toegankelijkheid. Er wordt een selectie gemaakt. Enerzijds wordt een beperkt aantal boswegen breed uitgewerkt met schrale bermen, mantels en een inhamvorm. Dat creĂŤert meer bosrandlengte, maar op een beheerbare manier. De bosweg verliest hier wel zijn functie en gaat op in de open vegetatie. Bovendien kunnen deze inhammen ook zichtlijnen worden en meer afgelegen recreatieve routes attractiever maken. Dat kan gaan om wandel-, fietsen ruiter/menroutes. De landschappelijke meerwaarde van het duinenlandschap wordt zo veel breder beleefbaar binnen de ecologische draagkracht. De corridors tussen de open plekken in het duinenlandschap

Illustratie 6.5: Concept Duin en beekval-

kunnen wel of niet geënt worden op bestaande boswegen, afhankelijk van de terreinsituatie. Door anderzijds tussenliggende boswegen te laten dichtgroeien in de loofbosstrook wordt de toegankelijkheid tot de kernzone beter gezoneerd en vermindert de visuele verstoring voor fauna in delen van de kernzone. Het wegbeheer richt zich dan op de wandelroutes en op de praktische ontsluiting voor het bosomvormingsbeheer en het bosrandbeheer. •

De exploitatiepistes lopen bij voorkeur niet door tussen omringende boswegen en de open plekken in de kernzone.

•

De wandelroutes lopen afwisselend in de loofbosstrook en steken op enkele plaatsen door de kernzone.

Het afsluiten van de talrijke boswegen versterkt ook visueel deze afwisseling tussen gesloten bos, halfopen bos en open plekken. Er wordt vermeden dat de wandelaar in één oogopslag de hele open plek heeft gezien (illustratie 6.6).Er zijn nog Landscaping principes die kunnen bijdragen aan een mooi duinenlandschap, bijvoorbeeld het behoud van solitairen en groepen van loofbomen op Illustratie 6.6: Concept wandelroutes door en omheen open plekken in de kernzone

Structuurvisie Duinengordel

februari 2013

of langs zichtassen en het bewust richten van paden door

zaadaanvoer vanuit naastgroeiende dennenbestanden

lage of hoge punten op het duinenreliëf.

gestopt worden. Het alternatief is vrijwel jaarlijks honderdduizenden zaailingen te verwijderen. In praktijk is

Het principe van de gezoneerde verdunning van het

een versnelde omvorming naar inheems loofbos nodig in

boswegennet wordt in de toegankelijkheidsregeling

een brede strook rondom de stuifzandstrook.

geconcretiseerd.

6.3 Zonering houtproductie 6.3.1 Houtaanwas en houtkwaliteit Duurzame houtproductie kan op twee parameters beïnvloed worden: houtaanwas en houtkwaliteit.

Naast het praktische beheeraspect van de

6.2.2

Bosomvorming dennenbossen

landduinhabitats levert deze omvorming ook directe

A. Houtaanwas

Landduinhabitats vormen een extreme omgeving,

input voor het realiseren van boshabitats. Het oude,

Deze wordt bepaald door het aanwaspeil, m³ hout die

waaraan eerder weinig, maar wel zeer specifieke planten

zure eikenbos op zandvlaktes (9190) is een Europees

aangroeit per ha en per jaar. Dit aanwaspeil is op zijn

en diersoorten zijn aangepast. Het kale zand doorloopt

boshabitat. In zijn beste vorm ontwikkelt het zich op

beurt afhankelijk van drie factoren:

een bijzonder proces van kolonisatie en successie van

extreem arme vastgelegde duinzanden. De loofbosstrook

1. Boomsoort

mossen, algen, korstmossen, grassen en hogere planten.

rondom het kerngebied zal op dergelijke bodems groeien.

Voor het boomsoortenpallet van gemiddelde

Grove den blijkt zeer goed in staat om zich spontaan

Het aspect oud bos zal niet onmiddellijk waargemaakt

zandgronden (niet te leemarme, matig droge podsol)

te vestigen in vroege stadia van stuifduinenvegetaties.

kunnen worden in dit gebied en daarom is het behoud

in Vlaanderen geldt de volgorde:

De successie verloopt dan zo snel dat stuifduinhabitats

van oude eikenstoven langs wegen en duinwallen bij het

Douglas > Corsicaanse den > Lork > Grove den >

binnen enkele tot tientallen jaren bos worden. Inheemse

maken van de open plekken essentieel.

Amerikaanse eik > zomereik > berk

Een goede controle van Amerikaanse vogelkers is

2. Groeikracht van de standplaats

Zoals vrijwel alle stuifzandlandschappen in onze streken

een andere voorwaarde in deze strook, omdat die

De bodemvruchtbaarheid van zandbodems neemt toe

ligt ook de kernzone van de Duinengordel vandaag in

de heideterreinen rondom de stuifzanden snel kan

van

dennenbos (Grove den en Corsicaanse den). Om herstel

koloniseren (ervaringen DANAH Life project Defensie en

Droge profielloze duinbodems op leemarm zand

en instandhouding van de landduinhabitats doenbaar

ANB).

Droge podsolbodems op leemarm zand

loofsoorten hebben veel meer moeite zich hier te vestigen.

te houden voor de beheerders moet de voortdurende

Matig droge podsolen op lemig zand

Matig droge podsolen op licht zandleembodems

Voor naaldhoutstammen van meer dan

opzichte van bestanden met grove den en inheemse

bulkhoutkwaliteit, geldt dat ze in de eerste plaats recht

loofboomsoorten. Ze hebben een hogere jaarlijkse

3. Leeftijdsopbouw van de bestanden

moeten zijn over minimale lengtes van 6 m. Daarnaast

aanwas (1,5 zo hoog als grove den en tot 2 keer zo

Erg jonge bestanden groeien minder aan (< 20 jaar),

neemt de kwaliteit toe als ze minder en/of kleinere

hoog als inheems loofhout). De bereikte stamdiameters

middeloude bestanden groeien het hardst (20-70 jaar),

noesten hebben en als de diameter toeneemt.

liggen hoger dan bij grove den en mits de stammen

oudere bestanden groeien weer trager (> 70 jaar). Voor

Voor loofboomstammen van meer dan

zaaghoutkwaliteit halen, is de prijs per m³ ook 1,25 tot 2

het op peil houden van de aanwas is het nodig om met

brandhoutkwaliteit, geldt dat ze in de eerste plaats

keer zo hoog. Amerikaans eik heeft ook voordelen voor de

regelmaat voor een voldoende oppervlakte verjonging

knoestvrij hout moeten bevatten. Rechte stamstukken

houtproductie boven inheemse loofboomsoorten, maar

te zorgen, die gemiddeld 20 jaar later weer doorgroeit

hoeven minder lang te zijn (minimale rechte lengtes

de bosbeheerkundige nadelen zijn te groot bij deze soort.

naar de meest productieve fase.

van 3 m). Daarnaast neemt de kwaliteit sterk toe als de diameter toeneemt.

6.3.2 Doelstellingen boomsoortensamenstelling in openbare bossen

Uiteraard zijn permanente open plekken, ijle bossen en bosranden met een korte kapcyclus ook plaatsen waar

Financieel volgt de te verwachten jaarlijkse

De structuurvisie overspant de gehele bosoppervlakte

de houtaanwas sterk afneemt.

houtopbrengst uit de combinatie van houtaanwas

in het projectgebied van de Duinengordel en kan dus

en houtkwaliteit, m³/ha/jr x €/m³ = € /ha/jr.

op het niveau van dat bosdomein afgetoetst worden

B. Houtkwaliteit

Vermenigvuldigd met de productieve oppervlakte in

aan de Criteria Duurzaam Bosbeheer en de Beheervisie

Deze wordt bepaald door het gebruikssortiment dat

ha levert dit de bruto houtinkomsten, € per jaar.

van ANB voor openbare bossen. Beide gaan uit van de

uit de (onder)stammen van de bomen kan gezaagd

vaststelling voor het Vlaamse bos dat te veel homogene,

worden. De ladder van Lansink voor duurzaam

2 Soms kunnen de boomwortels doorheen het stuifzand doordringen in

gelijkjarige bestanden voorkomen, dat op te veel plaatsen

materialengebruik bepaald dat de sortimenten

bedolven rijkere bodemprofielen, dan is de productiviteit toch vergelijkbaar

niet-inheemse soorten domineren en dat specifiek voor

met de hoogste kwaliteitseisen de meeste

met rijkere bodemtypes.

bossen op zandgronden de soorten van (half )open,

toepassingsmogelijkheden. Algemeen wordt voor sortimenten met hogere kwaliteit ook een hogere prijs betaald per m³.

Structuurvisie Duinengordel

In de praktijk blijkt voor bos op zandgrond dat bestanden met Corsicaanse den, Lork en Douglas vanuit houtproductieoogpunt twee voordelen combineren ten

schrale biotopen weinig goed leefgebied hebben. Een aantal criteria zijn specifiek relevant, omdat ze –terecht– beperkingen opleggen aan het ongeremd doortrekken

februari 2013

van de principes van een hoge houtopbrengst (6.3.1).

6.3.3 Zonering van productief naaldbos in bosdo-

bos volgens de boskartering in het projectgebied buiten

Hier wordt verder abstractie gemaakt van het feit dat

mein Duinengordel

de contour met duinbodems.

een aandeel van het bosdomein privébos omvat, waar

Er is geen gebiedsdekkende inventarisatie, behalve in

In tabel 6.2 wordt een overzicht gegeven van de

de Beheervisie van ANB voor openbare bossen niet

gemeentebossen van Meeuwen-Gruitrode en Bree en in

oppervlakte bos volgens de Boskartering binnen de

afdwingbaar is.

domeinbos Gruitroderheide. Er wordt daarom uitgegaan

contour met duinbodems. Open delen van de Oudsberg

van de Bosreferentielaag (Boskartering Bos & Groen, 2000),

zijn daarbij niet opgenomen als bos, dus deze tabel omvat

die binnen het projectgebied 1930 ha effectieve aanwe-

ook bossen in de strook rond de natuurkernzone van het

zige bosoppervlakte aangaf.

landduinenlandschap. In tabel 6.3 wordt een overzicht

Criteria Duurzaam Bosbeheer minimaal 20% van het bosdomein bestaat uit gemengde, inheemse bestanden, na één beheerplanperiode (20 jaar) 30% bijmenging van inheems loofhout in niet-inheemse

(1) (2)

bestanden stand-still principe: bestanden van inheemse soorten (inclusief

(3)

grove den) niet omvormen naar exotenbestanden 5 tot 15% van het bosdomein moet bestaan uit open plekken of

(4)

struwelen (bosranden) met een ecologische functie

Beheervisie van ANB voor openbare bossen niet meer dan 20% van het bosdomein bestaat uit andere dan

(5)

gegeven van de oppervlakte bos volgens de boskartering De structuurvisie geeft in de natuurkernzone een combinatie van open landduinhabitats en berken-eikenbos. Ook in het aangrenzende bos is een versnelde omvorming

bos

m³/ha/jaar

m³/jaar

naar berken-eikenbos met op middellange termijn een zo

loofhout

240

laag mogelijk aandeel grove den het meest aangewezen.

grove den

271

1623

Als werkhypothese gaan we ervan uit dat de volledige

Corsicaanse den

111

1330

oppervlakte binnen de contour met X-bodems (profielloze

totaal

430

duingronden) een ijl inheems berken-eikenbos wordt.

(2’)

bestanden en grovedennenbestanden Tabel 6.1: Relevante criteria voor duurzaam bosbeheer en voor openbare bossen

In wordt een overzicht gegeven van de oppervlakte bos volgens de Boskartering binnen de contour met duinbodems. Open delen van de Oudsberg zijn daarbij niet opgenomen als bos, dus deze tabel omvat ook bossen in de strook rond de natuurkernzone van het landduinenlandschap. In wordt een overzicht gegeven van de oppervlakte

3187

Tabel 6.2: Oppervlakte bos per boomsoort volgens de Boskartering binnen de contour met duinbodems met geschat aanwaspeil

gemengde, inheemse bestanden op lange termijn 30% bijmenging van inheems loofhout in niet-inheemse

in het projectgebied buiten de contour met duinbodems.

bos loofhout

m続/ha/jaar

m続/jaar

252

1770

inheems inheems of niet-inheems

grove den

712

7140

inheems

Corsicaanse den

497

7460

niet-inheems

lork

340

niet-inheems

fijnspar

110

niet-inheems

Douglas

niet-inheems

totaal

1500

16830

Tabel 6.3: Oppervlakte bos per boomsoort volgens de Boskartering in gehele Duinengordel buiten de contour met duinbodems met geschat aanwaspeil

Zoals in de structuurvisie aangegeven wordt de bovengrens van 15% permanente open ruimte, struwelen en bosranden voor natuur nagestreefd in de Duinengordel (criterium 4 in tabel 6.1). Dat is het resultaat van de hoge ambities in het duinenlandschap, in combinatie met een aandeel open plekken en brede boswegen voor de ecologische kwaliteit in de rest van het projectgebied. Deze 15% ligt voornamelijk op onvruchtbare duinbodems, waar de houtaanwas sowieso voor elke boomsoort lager uitvalt.

Structuurvisie Duinengordel

Illustratie 6.7: Overlay van de niet-inheemse naaldboombestanden volgens de Boskartering op de bodemkaart (textuur en profielontwikkeling als indicatie voor bodemvruchtbaarheid: geel duinbodems, oker zandige podsolen, roze lemig zandige podsolen, bruin licht zandlemige podsolen)

februari 2013

De versnelde omvorming van dennenbestanden binnen

bestanden door omvorming van vooral een deel

hout per dunning is groter. In de omgeving van deze

de contour met duinbodems naar berken-eikenbos

van de grovedennenbestanden (700 ha), van het

productieve bestanden is de aanleg en onderhoud van

versterkt de omvorming in de grovedennenbestanden

uitheems loofbos en ook van een deel van de exotische

rationele exploitatiewegen en houtstapelplaatsen dan ook

in de rest van het bosdomein. Het criterium van 20%

naaldbestanden (150 ha). Zo wordt op lange termijn

relatief belangrijker.

gemengde, inheemse bestanden binnen 20 jaar is

zowel de houtproductiefunctie geoptimaliseerd als dat de

daarmee haalbaar (criterium 1 in tabel 6.1).

natuurfuncties vervuld worden.

Douglas en lork kunnen al op gemiddelde leeftijd massaal gaan verjongen. Dat is een sterk punt voor het verzekeren

De 20% van de bosoppervlakte van het bosdomein

De beschouwingen rond productief naaldbos staan niet

van een geschikte dichtheid in de verjongingsfase op

Duinengordel, 385 ha, kan gedomineerd blijven door

in de weg om ook in bestanden van grove den en van

een betaalbare manier en een argument om Corsicaanse

niet-inheemse (productie)soorten (criterium 5 in tabel 6.1),

inheemse loofbomen naar optimale houtaanwas en

den te vervangen door deze soorten. Het kan echter een

weliswaar met een bijmenging in de bestanden van 30%

houtkwaliteit te streven. Berk biedt hiertoe perspectieven,

beheerkost worden als ze in aangrenzende inheemse

inheems loofhout (criterium 2 in tabel 6.1). Van de 537 ha

maar alleen mits een aangepast beheer gericht op de

bestanden uitzaaien.

nietâ&#x20AC;&#x201C;inheems naaldbos op standplaatsen vruchtbaarder

snelle ontwikkeling van bomen met vitale kronen en dikke

dan de duinbodems (donkerder kleuren in illustratie 6.7)

stammen.

kan 385 ha behouden worden of verjongd worden met

Om beide bovenstaande redenen is het aangewezen om de productieve naaldbestanden in aaneengesloten

niet-inheemse naaldboomsoorten, zonder bovendien

6.3.4 Uitwerking in beheerplanning en beheer

blokken aan te houden. De snippers, die her en der

het stand-still principe op bestandsniveau te schaden

Ruimtelijke uitwerking

zichtbaar zijn in illustratie 6.7 worden dus best omgevormd

(criterium 3 in tabel 6.1).

De hogere aanwas (mÂł per ha per jaar) in de productieve

tot gemengde, inheemse bestanden, zelfs op de betere

In praktijk zal in de openbare bossen op Gruitroderheide,

naaldboombestanden moet zoveel mogelijk samengaan

bodems.

Solterheide, Royerheide en ook Dorperheide een

met het optimaliseren van de kwaliteit van het

grotere oppervlakte aan productief naaldhout

voorgebrachte hout (zaaghout) door vroege selectieve

Verjongingsscenarioâ&#x20AC;&#x2122;s

kunnen aangehouden worden dan voorzien in de

dunningen en opsnoei. Productieve naaldboombestanden

Een mogelijke problematiek is de verjonging van

aparte bosbeheerplannen. Dit kan parallel met

leveren aanzienlijke hoeveelheden oogstbaar hout. Er kan

bestanden van Corsicaanse den. Op de hoge leeftijd

de algemene toename van gemengde, inheemse

frequenter rendabel gedund worden en de hoeveelheid

waarop deze goed zaad begint de dragen, treedt vaak

ook verjonging van grove den en loofbomen op vanuit de omgeving. De zaailingen van Corsicaanse den zijn weinig

concurrentiekrachtig. Lork en Douglas zijn beperkt aanwezig in de Duinengordel. Een eventuele toename van deze soorten bij de verjonging van bestanden van Corsicaanse den zal door aanplanting moeten gebeuren, wat een zekere investering met zich meebrengt. Kleinschalige aanplant in groepjes kan hier een werkwijze zijn, maar dan duurt het een generatie langer vooraleer een aanzienlijk aandeel in de houtaanwas van deze soorten zal komen. Legenda Duinenlandschap Centraal duinenlandschap Wintereikenstoven Structuurrijke heide Parelsnoer heischrale elementen Vennen

Bossen Landbouwlandschap Dorpskernen Bedrijventerrein Kleinschalig landschap

0,5

3 km

Grootschalig landschap

6.3.5 Uitwerking in beheerplanningsprocedures Aangewezen is een overkoepelend beheervisiedocument voor bosdomein Duinengordel, dat leidend is voor de nog op te stellen bosbeheerplannen en kan ingezet worden bij een tussentijdse evaluatie van de (bijna) goedgekeurde bosbeheerplannen. Het alternatief is een samenvoeging tot ĂŠĂŠn overkoepelend uitgebreid bosbeheerplandocument.

Illustratie 6.8: Verscheidenheid in landbouwlandschap

Structuurvisie Duinengordel

februari 2013

6.4 Differentiatie landbouwlandschap

Kleinschalig landbouwlandschap ten zuiden

Het werken in deze zone met een versnipperde

In het kaartbeeld van de open ruimteschil springt duidelijk

Het eerder kleinschalige landbouwlandschap vraagt om

eigendomssituatie is ambitieus en van een andere orde

een verscheidenheid in schaal van het landbouwlandschap

versterking om samen met de loofbosgordel een gepaste

dan het bos- en natuurbeheer op terreinen van ANB en

naar voren (illustratie 6.8).

overgang te maken tussen de dorpsbebouwing en het

de gemeenten. Anderzijds biedt dit ĂŠĂŠn van de aanzetten

landduinlandschap. Op een aantal plaatsen moet ook

voor betrokken burgers bij de Duinengordel.

Aan de zuidzijde van de Duinengordel vullen eerder

een visuele link gelegd worden tussen de landduinen en

kleine landbouwpercelen de ruimte tussen het bos en

het cultuurlandschap van de dorpen. Deze aanpak zal in

Grootschalig landbouwlandschap ten noorden

de rafelige bebouwingsranden van Opglabbeek, Louwel,

elk geval noodzakelijk zijn om de landschapsecologische

De noordkant van het langgerekte naaldboscomplex zal

Opoeteren en de zuidkant van Waterloos. De percelering

verbinding tussen de zuidelijke uitloper van de

blijven werken als de landschappelijke begrenzing van

is kleinschalig en onregelmatig. De ligging maakt dit een

Duinengordel en de valleien van de Kattenbeek, Busselziep

het grootschalige open landschap ten noorden. Door

ideaal gebied voor hobbylandbouw, tuinen en weides voor

en Bosbeek te realiseren.

het karakter van beide landschappen te behouden en te versterken zal deze grens vanzelf functioneren. In het

paardenliefhebbers. Deze zone moet ten volle dienstig zijn voor de

oosten ligt precies op deze grens de steilrand van het

Ten noorden en ten oosten ligt het open

aangrenzende dorpsbewoners, maar tegelijk behoed

Kempens Plateau, waardoor de beleving van het reliĂŤf nog

landbouwlandschap van Peer-Meeuwen dat doorloopt

worden voor verrommeling. Een streekeigen en

versterkt wordt.

doorheen Meeuwen-Gruitrode, Bree en Maaseik naar het

functioneel element hiervoor is alvast de haag of houtkant

noorden. Boscompartimenten, lintbebouwing en valleien

van zomereik op perceelsranden. Een dergelijke structuur

doorsnijden het landschap, maar de kavels zijn uitgestrekt

kan goed beleefd worden door de wandelaar via kleinere

en regelmatiger van vorm.

straten en paden.

De uitstraling van de Duinengordel naar deze open ruimte schil is dan ook verscheiden. Alle bezoekers, ruiters, fietsers en wandelaars, moeten deze landschappelijke grens op vele plaatsen en heel vlot kunnen doorsteken.

7 Bijlage - Communicatiestrategie

Structuurvisie Duinengordel

februari 2013

Campus Mechelen SchaliĂŤnhoevedreef 20 D 2800 Mechelen +32 15 405656 info@mechelen.royalhaskoning.com www.royalhaskoning.com Besturen van Meeuwen-Gruitrode, Opglabbeek, Maaseik en Bree

telefoon e-mail internet

opdrachtgever

en het Agentschap voor Natuur en Bos 819882

nummer

Eindrapport

status

februari 2013

datum

Liesbet Van den Schoor, Guy Geudens

naam

Collegiale toets Bart Vercoutere februari 2013

naam datum

Vrijgegeven door: Marieke Gruwez februari 2013

naam datum