Editie december 2014
Kansen voor de suikerbietchemie Doen wat je zegt, was de insteek van het congres Duurzaam Geproduceerd.
A-Cover.indd 1
Respect voor mens en milieu bepaalt bedrijfsvoering bij papierproducent.
Wie zijn de winnaars van de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014?
10-12-14 15:20
Conditiebewaking Veiligheid Maintenance Expertise - Techniek Netwerk en?
aan! e j d l Me o.nl d v n . w ww schap at
> lidma
Deel kennis en ervaring >> word lid! Ervaar netwerken in groter verband
De Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud
houdsprofessionals biedt de NVDO een ongeëvenaard
(NVDO) is de toonaangevende branchevereniging op het
netwerk van branchegenoten. De NVDO kent diverse bran-
gebied van onderhoud. Het overdragen van kennis en het
che- en aspectgerichte secties en regionale kringen. De
realiseren en in stand houden van het grootste onder-
vereniging draagt bij aan (wetenschappelijk) on-
houdsnetwerk van Europa, ziet de NVDO als belangrijke
derzoek en brengt trends, ontwikkelingen en visies
doelstelling. Met een groeiend aantal leden van onder-
binnen de branche in kaart.
Lidmaatschap van de NVDO biedt vele voordelen • • • • • • • • • •
Professioneel netwerk op het gebied van onderhoud Kringbijeenkomsten en seminars over specifieke thema’s Cursussen over onderhoudsmanagement Studiedagen met actuele thema’s Secties en werkgroepen gericht op specifieke onderhoudsaspecten Vacaturebank Lidmaatschap van de NVDO Group op LinkedIn (wetenschappelijke) Onderzoeken NVDO Corrosie Helpdesk Jongerenboard
• • • •
NVDO Onderhoudskompas Platform Materiaalkunde (wetenschappelijke) publicaties, waaronder Visiedocumenten Kortingen op ons cursusaanbod van de NVDO Maintenance Academy • Korting op NVDO-studiedagen • (gratis) abonnement op de vakbladen iMaintain/MaintNL en MaintWorld Asset Management, Duurzaamheid en Veiligheid zijn belangrijke thema’s waaraan de NVDO regelmatig en in breder verband aandacht besteedt!
Ga naar www.nvdo.nl en meld je aan... NVDO - Lange Schaft 7G - 3991 AP Houten | Postbus 138 - 3990 DC Houten Telefoon 030 - 634 60 40 | Fax 030 - 634 60 41 | E-mail info@nvdo.nl | www.nvdo.nl
A-Cover.indd 2
10-12-14 15:20
Twintro
@DGeproduceerd Stroom uit planten zorgt voor licht op brug en in pand #duurzaam #verlichting http://bit.ly/1yH9q5k
Stroom uit planten zorgt voor licht op brug en in pand Een baanbrekende innovatie én een wereldwijde primeur. Dat is Plant-e: een systeem waarbij met levende planten elektriciteit wordt opgewekt om ’s avonds als openbare verlichting te gebruiken. Op twee plekken in het land, Ede en Zaandam, is begin november die verlichting ontstoken. Onder invloed van de zon produceren planten organisch materiaal. Een deel daarvan wordt via de wortels uitgescheiden. Bacteriën rond de plantenwortels breken dit materiaal af en daarbij komen elektronen vrij. Een koolstofelektrode vangt die energie op. Door koppeling van een tweede elektrode aan de
december 2014
B-Twintro.indd 3
eerste, stromen elektronen van de ene elektrode naar de andere en wordt stroom geproduceerd. In Ede voedt het systeem de tijdelijke verlichting in een vangrail naar een viaduct over de A12. Op termijn wordt deze verlichting vervangen door een lichtkunstwerk boven de A12. In Zaandam gaat het om het monumentale pand de HEMbrug van eigenaar het Rijksvastgoedbedrijf. Die onderzoekt innovatieve technologieën om bij te dragen aan energiebesparing en CO2-reductie in de rijkshuisvesting. Meer informatie op www.plant-e.com. 3
10-12-14 15:22
Column
Colofon nummer 4 - 2014 ISSN: 2214-7608
Uitgave van Industrielinqs pers en platform Veembroederhof 7, 1019 HD AMSTERDAM Uitgever Wim Raaijen 020 3122 081 Mark Oosterveer 020 3122 293 Hoofdredactie Wim Raaijen 020 3122 081 Eindredactie Liesbeth Schipper 020 3122 283 Medewerkers Dagmar Aarts, Fiona van Kessel, Miriam Rook, Harmen Weijer Lay-out De Opmaakredactie
Valley of Death Veel technostarters denken aanvankelijk dat hun geweldige techniek zichzelf wel verkoopt. Daarmee bijten ze zichzelf in de staart. Hun technologie biedt vaak een oplossing voor een probleem dat hun potentiële klanten vaak nog niet zien. Het is bekend dat gebrekkige marketing en marktkennis de beruchte Valley of Death zo dodelijk maken. Gebrek aan marktkennis nekt veel veelbelovende, innovatieve bedrijfjes. Dat er gelukkig ook slimme, minder marktvreemde techostarters zijn, bewijst de directie van Fowid. De winnaar van de Proces Enlightenmentz van 2013 doet er alles aan om gezien te worden. Terecht, want hun technologie, de Spinning Disc, kan chemische productie een volledig andere wending geven. Dergelijke microreactoren kunnen de productie van chemicaliën, medicijnen en ingrediënten duurzamer, veiliger en efficiënter maken en industriële installaties drastisch laten krimpen. Veel kan in het formaat van een koekblik. Alleen moet de procesindustrie dat wel inzien… De focus van het bedrijf lag na het winnen van de Process Enlightenmentz 2013 vooral naar buiten. Zo mocht het presenteren bij het gerenommeerde TEDx Binnenhof, won het net niet De Vernufteling van KIVI/NIRIA omdat publieksstemmen te zwaar meetelden (alsof het the Voice of Holland is) en sleepte het onlangs wel de prestigieuze Herman Wijffels-prijs in de wacht. En, wat nog veel belangrijker is, alle aandacht heeft de Spinning Disc in een stroomversnelling gebracht. Er zijn inmiddels verschillende proefprojecten gestart. Flowid lijkt de Valley of Death definitief achter zich te laten. Bij de winnaars van de Enlightenmentz 2014, die tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd 2014 werden gekozen, zitten weer twee technostarters: Algae Food & Fuel met de mobiele algenfabriek en Ecodish met een biologisch afwasmiddel. Mooie oplossingen! Daar zal het wederom niet aan liggen. Het allerbelangrijkste is dat deze bedrijfjes zich blijvend in het spotlicht gaan begeven. Zodat zij over een jaar ook het eerste hoofdstuk van hun succesroman hebben geschreven. Het is net als bij jongleren: als je niet gooit, zal je ook niet vangen. @reporter_wimraaijen
Cover Wim Raaijen Advertentieverkoop Arthur Middendorp, Jetvertising, 070 399 0000 Traffic Breg Schoen Website www.duurzaamgeproduceerd.nl Twitter @DGeproduceerd Linkedin www.linkedin.com/groups/Duurzaam-Geproduceerd-4468707 Facebook www.facebook.com/DuurzaamGeproduceerd Missie Kennisplatform Duurzaam Geproduceerd Duurzaam Geproduceerd is hét onafhankelijke kennisplatform over duurzaamheid in de industrie. Het informeert en inspireert de professional door nieuws, visies van experts, interessante projecten, innovatieve producten en door het aanbieden van inspirerende evenementen. Tegelijkertijd is Duurzaam Geproduceerd een complementair en interessant netwerk van personen en bedrijven. Het kennisplatform heeft als missie de verduurzaming van de industrie te stimuleren door kennis en visie te delen. Tussen overheid en bedrijfsleven, tussen professionals en experts, tussen startups en multinationals. Met als doel: hoe verlagen deze bedrijven de footprint van hun producten, zowel in het eigen proces als in de keten? Duurzaam Geproduceerd is bedoeld voor mensen die werkzaam zijn bij bedrijven in voornamelijk de maakindustrie, die ook energie-intensief zijn. Partner of lid worden Professionals uit industrie met een duurzaamheidambitie of -traditie voelen zich thuis bij het platform Duurzaam Geproduceerd. Partners en leden van Duurzaam Geproduceerd horen bij een selectief, en snel groeiend netwerk van duurzame bedrijven in de industrie, technologie en overheid. Partners van Duurzaam geproduceerd adviseren de redactie over de koers en de actuele thema’s van het magazine en de internetsite, werken mee aan de opzet en uitrol van het Duurzaam Geproduceerd Congres, en zijn altijd welkom op de evenementen die bij ‘hun’ platform horen. Partners zijn met hun logo zichtbaar op alle uitingen van het Platform, zijn eventpartner van het jaarcongres en hebben toegang voor twee personen bij evenementen die horen bij Duurzaam Geproduceerd en het vakblad Utilities, waaronder Watervisie. Daarnaast krijgen zij een advertorial, een BIZZ56”film en meer. Als lid van Duurzaam Geproduceerd krijgt u voor twee personen toegang tot het Duurzaam Geproduceerd Congres én het Watervisie-congres. Bovendien ontvangt u een papieren en digitaal abonnement op het magazine Duurzaam Geproduceerd. Meer informatie vindt u op www.duurzaamgeproduceerd.nl bij ‘partner worden’ of kunt u contact opnemen met Anouk Bouwmeester, anouk@industrielinqs.nl of 020 3122 797.
4
B-Column_Colofon.indd 4
december 2014
10-12-14 15:21
Inhoud
10 Interview - Kansen voor de suikerbietchemie
De suikerbiet als grondstof voor de chemie staat volop in de belangstelling. Aandacht die de biobased economy in deze nog prille fase heel goed kan gebruiken, stelt Alex Benschop van Royal Cosun. Volgens hem liggen de beste kansen voor biomaterialen voorlopig in hoogwaardige toepassingen, waarbij specifieke eigenschappen volop tot hun recht komen.
12 Congres - Plan en praktijk dichter bij elkaar
Doen wat je zegt, daar ging het 18 november tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd over. Veel bedrijven prediken openlijk duurzaamheid, maar hoe kunnen ze hun intenties daadwerkelijk in praktijk brengen?
14
10
Best Practice - Respect voor mens en milieu Van Houtum is een bedrijf in de papierindustrie dat maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog in het vaandel heeft staan. Respect voor mens en milieu bepaalt de bedrijfsvoering, stelt voorzitter van de raad van commissarissen Henk van Houtum.
16 Enlightenmentz - Verkiezing tot einde spannend
Tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd werden de winnaars van de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014 bekendgemaakt. De negen finalisten pitchten eerst hun lichtende voorbeelden voor een volle zaal. Het publiek kon vervolgens zijn stem uitbrengen en daarmee de uitslag van de verkiezing nog beïnvloeden.
12
18 Enlightenmentz - CO als grondstof voor biomassa 2
Het kweken van algen is ondernemen met een hoog risico-profiel, stelt Arnout van Diem, CEO van BioSoil Groep. Zijn bedrijf is nauw betrokken bij het algenproject dat won bij de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014 in de categorie Process. Het gaat om een mobiele proeffabriek voor algenraffinage die op maat de gewenste ingrediënten uit algen kan zuiveren.
19
Enlightenmentz - Micro-organismen vervangen chemicaliën
14
Het zelfherstellend vermogen van onze planeet is majestueus en indrukwekkend, maar we moeten er niet roekeloos mee omgaan, vindt Marcel in het Veld. Hij is maker en bedenker van Ecodish, een afwasmiddel voor de vaatwasmachine zonder chemicaliën. Daarmee won hij de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014 in de categorie Product.
20 Enlightenmentz - Duurzaamheid maakt een mens creatiever
In 2020 wil tapijtfabrikant Interface geen enkele negatieve invloed meer uitoefenen op onze planeet. Geanne van Arkel, hoofd duurzame ontwikkeling bij het bedrijf, voert die visie in alle dimensies in het bedrijf door. Daarmee won het de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014 in de categorie Social.
16
En verder
3 Twintro 4 Commentaar 6 Offline
18 december 2014
C-Inhoud.indd 5
5
10-12-14 15:22
Offline
Het belangrijkste doel van Duurzaam Geproduceerd is dat het industriële bedrijven verbindt.
Boerée (RVO): ‘Ondersteun industrie in innovatie’ De industrie moet meer worden ondersteund in innovatie en nieuwe technologieën, in plaats van dat ze te beperkt moet voldoen aan duurzaamheidsdoelen. Dat zegt Rob Boerée, directeur Nationale Programma’s bij Rijksdienst voor Ondernemend Nederland in zijn afscheidsinterview met Kennisplatform Duurzaam Geproduceerd. Boerée neemt per 16 december officieel afscheid bij RVO vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. In zijn lange carrière (sinds 1975) heeft Boerée gemerkt dat er veel is gebeurd op het gebied van verduurzaming, maar dat er in de industrie nog veel meer stappen kunnen worden gezet. Hij pleit voor meer ruimte voor innovatie bij bedrijven. ‘Geef bedrijven de ruimte en ondersteun hen in hun streven in te zetten op innovatieve technologie. Dan komen energiebesparing en verduurzaming als vanzelfsprekend om de hoek kijken’, stelt Boerée ‘Op het moment dat de overheid in staat is tegen bedrijven te zeggen: “Ik ondersteun je in jouw core-business”, dan werkt het direct door bij energiebesparing en verduurzaming.’ Het is alleen een andere invalshoek, meent Boerée. ‘Neem nu Tata Steel. Dat is een energieverslindend bedrijf, en daarom heeft het opnieuw nagedacht over het kernproces van staal maken. Bij dit nieuwe proces, Hisarna genoemd, kijkt het allereerst naar kostenverlaging en dan kom je automatisch uit bij minder energieverbruik en CO2-uitstoot: het mes snijdt aan meerdere kanten.’ Een interessante ontwikkeling vindt Boerée de omslag naar een circulaire economie. ‘Deze ontwikkeling van afval naar grondstof leidt tot een paradigmaverschuiving in bijvoorbeeld de afvalstoffenwetgeving. Dat we die hebben, is natuurlijk heel goed en erg nodig, maar er zijn nieuwe richtingen en innovaties, waardoor de overheid opnieuw moet gaan nadenken over aanpassingen van de huidige wet- en regelgeving. Afval naar grondstof levert een gezonde businesscase op, maar de huidige afvalstoffenregeling houdt bedrijvigheid daarin soms tegen. Daarom moeten we op dit gebied experimenteerruimtes creëren, weliswaar met enige sturing vanuit de overheid, maar waarin bedrijven ruimer met de wet- en regelgeving kunnen omgaan.’ 6
E-Offline.indd 6
Lignine in plaats van bitumen levert bio-asfalt op Door bitumen te vervangen door lignine is een groep bedrijven in Zeeland, waaronder H4A uit Sluiskil, erin geslaagd een nieuw soort asfalt te ontwikkelen: bio-asfalt. Lignine is een natuurlijke lijmstof die zorgt voor stevigheid in allerlei planten en bomen en is volop aanwezig in bijvoorbeeld stro. Door toepassing van lignine kan fossiele bitumen (dat nu wordt gemaakt uit aardolie) worden vervangen. De milieuprestatie van het asfalt wordt zo aanzienlijk verhoogd. Bovendien wordt verwacht dat functionele eigenschappen, zoals de rolweerstand van het asfalt, kunnen worden verbeterd en dat het asfalt ook stiller wordt. Diverse overheden en bedrijven hebben al aangegeven geïnteresseerd te zijn in deze ontwikkeling. Wageningen UR Food & Biobased Research onderzoekt samen met projectpartners H4A en het Asfalt Kennis Centrum de mogelijke toepassing van lignine in Zeeuwse wegen. De eerste proefstukken asfaltbeton op basis van lignine zijn onlangs gemaakt en de betrokken partijen zijn volop bezig om de eigenschappen te testen en optimaliseren. Naast de toepassing van lignine in asfalt worden binnen het tweejarige project ook de mogelijke bronnen voor lignine-rijke biomassastromen in kaart gebracht.
Bedrijven, overheden en NGO’s willen klimaatneutraal Nederland Kun je in 2014 met elkaar afspreken uiterlijk in 2050 – maar het liefst eerder – een klimaatneutrale samenleving te hebben? Ja, zegt een snel groeiende groep van inmiddels 85 bedrijven, overheden en NGO’s. Zij hebben sinds november de handen ineen geslagen in de Klimaatcoalitie. Trekkers van deze klimaatneutrale beweging zijn het ministerie van Infrastructuur en Milieu, MVO Nederland, Klimaatverbond Nederland en Natuur & Milieu. De afgelopen maanden hebben zij een coalitie van overheden, bedrijven, NGO’s en netwerk- en kennisorganisaties samengebracht om in aanloop op de VN Klimaattop in Parijs een inspiratienetwerk van doeners bijeen te brengen. Toonaangevende bedrijven als DSM, FrieslandCampina, Philips en veel midden- en kleinbedrijven hebben zich al aangesloten. Ook grote gemeenten als Utrecht, Haarlem en Nijmegen zitten in de Nederlandse Klimaatcoalitie. Alle deelnemende partijen komen met ideeën en gaan benoemen wat hun inzet is op korte termijn voor een klimaatneutrale bedrijfsvoering. Daarnaast spreken ze af dat ze hun huidige CO2-footprint inzichtelijk maken.
december 2014
10-12-14 15:23
Offline
Waterschappen aan de slag met grondstoffen uit afvalwater Fosfaat als groene meststof voor de landbouw, cellulose voor asfalt en CO2 voor tuinbouwkassen of de procesindustrie. Het zijn enkele van de vele toepassingen waarmee alle 23 waterschappen met de industrie aan de slag gaat door grondstoffen uit afvalwater terug te winnen. Daarvoor hebben ze in november de Green Deal Grondstoffen ondertekend. Deze Green Deal richt zich op het verder stimuleren van het winnen van waardevolle grondstoffen. Uit afvalwater kan naast fosfaat onder andere ook cellulose, polymeren, alginaat en CO2 worden gewonnen. Bedrijven kunnen deze grondstoffen opnieuw gebruiken. De waterschappen beginnen met kansrijke demonstratieprojecten die van aanbesteding tot realisatie door het Rijk worden ondersteund en gevolgd om van te leren. Het Rijk neemt belemmeringen in regelgeving weg en werkt actief mee aan het oplossen van allerlei praktische problemen, bijvoorbeeld rond vergunningverlening. Met de investeringen zijn vele tientallen miljoenen euro gemoeid. De STOWA (Stichting Toegepast Onderzoek Waterschappen) investeert daarnaast miljoenen in onderzoek naar nieuwe technieken. Het Rijk heeft toegezegd te helpen met het vinden van aanvullende financiering.
Geciteerd
‘Duurzaamheid is veel meer dan energiebesparing of een duurzaam product in de markt zetten. Waar het om gaat is, welke impact heb je? Waar in je bedrijfsvoering en processen draag je bij en waar ben je nog voor verbetering vatbaar?’ Hannie Stappers, director Public Affairs
Technologie maakt van PET-afval weer plastics ‘als nieuw’ Zou het mogelijk zijn om uit PET-afval het polyester (PET) eruit te halen en weer te verwerken tot een kleurloos basismolecuul? Met dat idee is het jonge Eindhovense bedrijf Ioniqa aan de slag gegaan. In Europa is in 2013 1,631 miljoen ton aan PET-flessen teruggekomen voor recycling. Dat is nog geen 55 procent van de geproduceerde hoeveelheid. De flessen worden mechanisch gerecycled door ze te versnipperen tot flakes. Deze flakes worden omgesmolten en opnieuw gebruikt bij de productie van PET-flessen en -verpakkingen. Tot nu toe is het technisch niet mogelijk om meer dan vijftien procent van het gerecyclede materiaal zo te benutten. Ioniqa heeft echter een technologie ontwikkeld, inmiddels ook gepatenteerd, die upcycling van PET-afval mogelijk maakt. Het gaat om de zogeheten magnetic fluid catalyst-technologie. Dit innovatieve en energiezuinige proces maakt gebruik van slimme, magnetische vloeistoffen. In dit proces wordt PET-afval – eventueel gekleurd – omgezet in blanke monomeren, die weer kunnen worden ingezet in het normale PET-productieproces. Het bedrijf noemt deze PET zelfs cradle-to-cradle-PET. Het wordt nu tijd voor de volgende fase: de vorming van een consortium om een grotere proefinstallatie neer te zetten. Het Rotterdamse Indorama Ventures is als grootste PET-producent van Europa nauw betrokken bij deze ontwikkeling van mogelijkheden voor optimale recycling.
december 2014
E-Offline.indd 7
‘De technologie heeft veel van onze milieuproblemen veroorzaakt, maar oplossen doet het ook.’ Rob Boerée, directeur Nationale Program ma’s, Rijksdienst voor Ondernemend
Nederland ‘ De Bankwijzer heeft het onderwerp maatschappelijk verantwoord ondernemen op de kaart gezet, niet alleen bij de banken, maar ook bij de consument. En voor de banken zijn de concrete handvatten die de wijzer voor duurzaam financieel beleid biedt, erg handig.’ Minister Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelings samenwerking) 7
10-12-14 15:23
Offline
Corbion wordt producent van bioplastics
Corbion gaat zich sterker richten op bioplastics en dan vooral in de productie van bioplastics op basis van melkzuur (PLA). Voor zestig miljoen euro investeert het bedrijf in Thailand in een PLA-fabriek van 75 kiloton. Het bedrijf maakt al jaren grondstoffen voor de productie van bioplastics. Zo maakt het bedrijfsonderdeel Purac melkzuur-grondstoffen. Nu wil het bedrijf zelf bioplastics gaan produceren. ‘Corbion zal zich versneld op het terrein van de biotechnologie begeven en de volgende stap zetten in de bioplastics-waardeketen door PLA-producent te worden’, zo verduidelijkt topman Tjerk de Ruiter van Corbion. ‘Hiermee zal Corbion nieuwe, biologisch afbreekbare oplossingen introduceren op de markt voor plastics.’
Bioraffinage van eiwitrijke restproducten haalbaar Bioraffinage waarbij zowel suikers, bio-energie als eiwitrijke producten uit biomassa wordt gehaald, is technisch en financieel haalbaar. Dat blijkt uit de eerste resultaten in het zogeheten Mimosa-project. Daarin doet Wageningen UR samen met RWE/Essent Power, Nuscience (Agrifirm Group) en Energy Valley onderzoek naar geïntegreerde bioraffinage. Bekend is al dat uit biomassareststromen energie is op te wekken of meerdere producten zijn te winnen. Maar het gaat hierbij om zogeheten single-input en single-output processen: één grondstof (stro, restproduct van graanproductie) levert één product op (bio-ethanol) via fermentatie en destillatie. Het Mimosa-project richt zich op innovatieve processen met een multi-input en multi-output concept die zijn gebaseerd op verschillende voorbehandelingstechnieken voor cellulose-grondstoffen. Uit procesintegratie is gebleken dat er – naast een aanzienlijke hoeveelheid suikers voor fermentatiedoeleinden en lignine voor energieopwekking – een hoogwaardig, met proteïne verrijkt product uit de grondstoffen kan worden gegenereerd. Het nieuwe, geïntegreerde proces zal naar verwachting op kleine schaal kostenefficiënt zijn, aangezien het veel eenvoudiger qua ontwerp is dan de conventionele processen en bovendien op gematigde temperaturen kan worden uitgevoerd.
Flowid wint Herman Wijffels Innovatieprijs Nadat Flowid eind vorig jaar de eerste prijs in de Process Enlightenmentz 2013 van Duurzaam Geproduceerd had gewonnen, kan het Eindhovense bedrijf alweer een nieuwe prijs toevoegen, namelijk de Herman Wijffels Innovatieprijs. Flowid won in de categorie circulaire economie, en kreeg dertigduizend euro mee naar huis voor verdere ontwikkeling van het bedrijf. De jury benoemde de voordelen van de kleine fabriekjes die het bedrijf ontwikkelt: ‘De vinding van Flowid verkleint chemische processen en maakt ze flexibel. Op elke locatie kan een Flowid worden geplaatst. Zonder grote fabrieken en zonder grote investeringen. Zo wordt werkgelegenheid en kennis behouden en loopt Nederland voorop.’ Directeur Jeoffrey van den Berg was blij met de prijs. ‘In de Spinning Disc kun je het proces bij optimale temperatuur en druk laten verlopen. Daardoor verloopt het proces veel sneller en produceren we met één liter net zoveel als een reactor van vijftigduizend liter’, aldus Van den Berg. ‘Fabrieken kunnen er de keten mee sluiten, want afval kunnen ze direct zelf hergebruiken.’
8
E-Offline.indd 8
december 2014
10-12-14 15:23
Offline
Geciteerd Nieuw verpakkingsconcept leidt tot ketensamenwerking Papierproducent Van Houtum is al jaren bezig met cradle-to-cradle-producten, maar nu heeft het bedrijf het assortiment uitgebreid met een totaal verpakkingsconcept dat vanaf het ontwerp is gericht op cradle-to-cradle. De ontwikkelingen van dit concept zijn uitgevoerd in samenwerking met de Universiteit Twente. Het eindresultaat is een achthoekige verpakking uit golfkarton, met een deksel van paperfoam. VPK Packaging produceert het golfkarton van de verpakking. Sinds mei kan deze producent als eerste ter wereld cradle to cradle Brons-gecertificeerde golfkartonverpakkingen aanbieden. Een tweede materiaal in het verpakkingsconcept is paperfoam, een composiet van zetmeel en papiervezels. Samen met EPEA Nederland is gewerkt aan een cradle-to-cradle quality statement, waarbij onderzoek is uitgevoerd naar de materiaalsamenstelling en het beoogde (her)gebruik van het product. Het resultaat van al deze ontwikkelingen is tweeledig. Enerzijds heeft Van Houtum een mooi voorbeeld van de mogelijkheden van cradle to cradle-verpakkingen met daadwerkelijk toegevoegde waarde. Daarnaast hebben VPK Packaging en PaperFoam een vliegende start beleefd met het benaderen van de markt met cradle to cradle-verpakkingsoplossingen. Met dit project is niet alleen het belang van cradle to cradle-verpakkingsontwikkeling aangetoond, maar bovenal de zin en noodzaak van samenwerking tussen verschillende partijen.
Boek over innovaties is zelf biogebaseerde primeur In 2013 werden de eerste kartonnen dozen geproduceerd met vezels van de tomatenplant. Dit inspireerde de makers van het onlangs gepubliceerde boek Connecting Industries: zou papier met deze vezels ook geschikt zijn voor een boek? Het resulteerde in het eerste boek ter wereld dat gedrukt is op restvezels van tomatenplanten. Het is een 216 pagina’s tellend koffietafelboek over duurzaamheid en innovatie in de Noordzee-delta. En de innovatie zit dus ook in het boek zelf. Het is gedrukt op papier waarbij restvezels van de tomatenplant zijn gebruikt, naast cellulose. Hiermee ontstaat een nieuwe keten voor het hergebruik van reststromen, in dit geval van de glastuinbouw die dat goed kan gebruiken. In het boek wordt het proces voor dit papier uitgelegd. Tomatenkwekerij Lans uit het Westland was de eerste kweker die participeerde in het innovatieproces voor de productie van karton en papier met nieuwe vezels. De raffinage van zijn reststromen uit de tomatenteelt leidde tot de vezels voor deze boekproductie. Met de papierproducent is gekeken naar het voor dit papier gewenste recept aan gramsgewicht en percentage vezels uit blad en stengels van de tomatenplant. In de productie van karton en papier moeten vezels bijvoobeeld lang en sterk zijn en een netwerk kunnen vormen.
december 2014
E-Offline.indd 9
‘Grote bedrijven als Unilever moeten innovatiekracht van kleinere bedrijven gebruiken.’ Marga Hoek, De Groene Zaak, tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd 2014
‘In drie jaar tijd zijn we omgeturnd naar cradle to cradle-filosofie. Met een positieve agenda!’ Henk van Houtum, voorzitter raad van commissarissen Van Houtum BV, tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd 2014
‘We zijn dankbaar voor de crisis. Daardoor denkt de industrie niet meer: we redden het wel met oude technieken. Nieuwere technologie is nodig.’ Jeoffrey van den Berg, directeur FlowidNL, tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd 2014 9
10-12-14 15:23
Interview
Royal Cosun kijkt over traditionele grenzen
FOTO: WIM RAAIJEN
Kansen voor de suikerbietchemie
10
N-Interview.indd 10
december 2014
10-12-14 15:24
Interview
De suikerbiet als grondstof voor de chemie staat volop in de belangstelling. Aandacht die de biobased economy in deze nog prille fase heel goed kan gebruiken, stelt Alex Benschop van Royal Cosun. Volgens hem liggen de beste kansen voor biomaterialen voorlopig in nieuwe, hoogwaardige toepassingen, waarbij specifieke eigenschappen het meest tot hun recht komen. Tekst: Wim Raaijen
Hoe Nederlands kun je het krijgen? De suikerbiet als grondstof voor de chemie. AkzoNobel kondigde onlangs aan de suikerbiet verder te willen onderzoeken als grondstof en ook Deloitte ziet veel mogelijkheden voor de suikerbietenchemie in Nederland. Op het eerste gezicht niet gek natuurlijk. Suiker is een interessante koolwaterstof, die ook mogelijkheden biedt buiten de voedingsmiddelenindustrie. In Brazilië rijdt een groot deel van de auto’s op bio-ethanol, uit suikerriet in dit geval. En de laatste jaren doen verschillende partijen onderzoek naar hoogwaardigere inzet van suiker, onder andere als grondstof voor polymeren.
Tweede generatie Royal Cosun, het moederbedrijf van onder andere Suiker Unie, ontwikkelt al zes jaar biogebaseerde grondstoffen uit suikerbietenpulp. Daarbij richt het bedrijf zich vooral op onderscheidende chemische bouwstenen en materialen. Alex Benschop, business development manager biobased bij Cosun: ‘Het blijft voorlopig heel moeilijk om te concurreren met de massaproductie in de petrochemie. Neem bijvoorbeeld PET voor frisdrankflessen. Het is goed voor de biobased economy dat Coca-Cola een bedrijf als Avantium ondersteunt bij de ontwikkeling van PEF, een bio-alternatief voor PET, dat overigens ook uit bietenpulp is te maken. Dat zou We moeten Avantium meteen ook een route gebiomaterialen ven die niet concurreert met de voedontwikkelen die selketen. Tweede generatie dus.’ de uitgebreide Op wereldschaal concurreren met de tests van Philips petrochemie met biobased frisdrankflessen lijkt voorlopig echter weinig doorstaan. Een kansrijk. Benschop: ‘In de petrochekoffiezetapparaat mie gaat het om enorme hoeveelhemoet honderdduiden. Zo wordt PET gemaakt uit terefzend kopjes koffie taalzuur. Alleen al in het Vlaamse Geel kunnen zetten.’ produceert BP veel meer tereftaalzuur dan wij aan suikerequivalenten uit onze volledige bietenproductie kunnen halen. Om nog maar een indruk te geven: wereldwijd wordt dertig miljoen ton tereftaalzuur geproduceerd. Om dat te vervangen is vijftig miljoen ton suiker nodig. Wij maken een miljoen ton. Dus het een-op-een vervangen van dit soort chemicaliën is niet eenvoudig.’
‘
Philips Voorlopig wil Cosun zich bij de ontwikkeling van kunststoffen daarom vooral richten op hoogwaardigere en uniekere toepassingen dan bijvoorbeeld de PET-fles. ‘We zoeken naar specifieke
december 2014
N-Interview.indd 11
eigenschappen van biopolymeren en voor welke toepassingen die functioneel meerwaarde bieden.’ Op die manier wordt het ook geen race om de laagste kostprijs, maar wordt er naar nieuwe, innovatieve mogelijkheden gezocht. ‘Denk bijvoorbeeld aan een babyflesje. Dat heeft andere eigenschappen nodig dan een normale PET-fles voor frisdrank. Het moet bijvoorbeeld vele malen kunnen worden hergebruikt en opgewarmd.’ Daarom is Cosun ook zo blij met Philips Consumer Lifestyle als partner binnen het project Beets to Polymers. Samen met onder andere de universiteiten van Groningen en Maastricht ontwikkelen Cosun en Philips kunststoffen voor huishoudelijke apparaten met organische zuren als basis. Benschop: ‘Deze organische zuren zijn een hoofdbestanddeel van suikerbiet. In ons centrale lab in Roosendaal hebben we vier jaar onderzoek gedaan naar deze zuren en hebben we ontdekt dat het een goede bouwsteen kan zijn voor polymeren.’
Tests Het contact met Philips kwam tot stand via de Noordelijke Ontwikkelingsmaatschappij (NOM). Benschop: ‘Van de NOM kregen we te horen dat Philips Consumer Lifestyle op zoek was naar biobased materialen voor hun producten.’ Voor Cosun was dit een buitenkansje in haar strategie om op zoek te gaan naar materialen met hoge toegevoegde waarde. ‘We staan nog aardig in het begin, maar het zijn mooie puzzels. We moeten biomaterialen ontwikkelen die de uitgebreide tests van Philips doorstaan. Zo wordt een stofzuiger bijvoorbeeld honderdduizend maal over een drempel gereden en moet een koffiezetapparaat honderdduizend kopjes koffie kunnen zetten.’ Juist in het onderscheid liggen volgens Benschop de grote kansen voor biogebaseerde materialen. Met nieuwe eigenschappen zijn mogelijk diverse verbeterde producten te maken. Overigens geen gemakkelijke weg. Benschop: ‘In het verleden duurde het al gauw twintig jaar voordat een nieuwe grote polymeer voldoende ontwikkeld was voor marktintroductie. Dat gaat tegenwoordig misschien wat sneller. Maar vijf tot tien jaar zijn al snel om.’
Toevoegen De suikerbietchemie moet vooral niet concurreren met wat nu al zeer efficiënt gebeurt, vindt Benschop: ‘Momenteel gaan we heel veel mogelijkheden af waar we iets kunnen toevoegen. Daarbij willen we vooral blijven doen waar we goed in zijn. Zo zoeken we naar partners in de chemie en andere sectoren die onze grondstoffen willen inzetten. Natuurlijk verandert er veel, maar we zijn en blijven ook vooral een industrieel bedrijf dat zich richt op de verwerking van suikerbieten en andere gewassen.’ b 11
10-12-14 15:24
Preaches
Practice what you preach
Plan en praktijk zoeken toenadering Doen wat je zegt, daar ging het 18 november tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd over. Veel bedrijven prediken openlijk duurzaamheid, maar hoe kunnen ze hun intenties daadwerkelijk in praktijk brengen? Volgens Mariska van Dalen van Tebodin begint een betere footprint van bedrijven bij de inkopers. En Marga Hoek van de Groene Zaak pleit ervoor dat grote bedrijven op zoek gaan naar trenddoorbrekende innovaties.
Niet elk bedrijf werkt volgens het cradle to cradle principe. Mariska van Dalen van Tebodin wil die bedrijven graag helpen aan een positieve footprint te werken. Volgens haar is het eigenlijk heel simpel: bedrijven moeten kijken hoe hun keten in elkaar zit en onderzoeken waar de keten kan worden verbeterd. Van Dalen vertelde tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd waar het volgens haar vastloopt in de industrie. ‘Wij hebben heel veel goede ondernemers die mooie producten maken. Maar wat zij maken, wordt niet altijd gekocht. Wij bedachten dat inkopers waarschijnlijk nog heel traditioneel inkopen. Daarom zijn wij ons op hen gaan richten.’
Goede voorbeeld Dagmar Aarts
Martin Scherpenisse is strategisch inkoopadviseur van de provincie Zeeland en werkt samen met Tebodin. Zeeland wil een strategie opzetten om naar een biobased economie te gaan. Scherpenisse: ‘Op dit moment gaat het slecht met de economie in onze provincie. Een aantal bedrijven is failliet gegaan en andere vetrekken uit Zeeland. Om de economie te stimuleren, wil
Op zoek naar de waarde van duurzaamheid Voorafgaand aan het congres Duurzaam Geproduceerd konden deelnemers een masterclass volgen van Tebodin. Het bedrijf had verschillende sprekers uitgenodigd die ieder vanuit hun eigen invalshoek hun visie gaven op het congresthema: Practice what you preach. Bovendien was er veel interactie met de deelnemers in de zaal zodat er een levendige discussie ontstond over hoe een bedrijf werkelijk duurzaam kan handelen. Interessant was dat steeds het thema waarde terugkeerde: wat is de werkelijke waarde van producten die we ontwikkelen? Probleem is immers dat duurzame producten iets kosten en die kosten moeten worden terugverdiend. De relatie tussen duurzaam en euro’s is bijvoorbeeld uit te drukken in energie, of beter gezegd energiebesparing. Maar de waarde kan ook terugkeren in de verzekeringspremie die elk jaar opnieuw moet worden betaald. Als bij de bouw van een kantoor of fabriekshal bijvoorbeeld brandwerende isolatiematerialen worden gebruikt, zal dat terug te zien zijn in de premie voor de brandverzekering. Tijdens de masterclass kwam ook naar voren dat innovatieve bedrijven die hun duurzame product aan de man willen brengen minder moeten zeggen wat het is, en meer moeten ver-
12
Q-Preaches GOED.indd 12
tellen wat het doet. Dat is nog best een lastig punt, omdat techneuten goed zijn in oplossingen bedenken, maar het moeilijk vinden die te vertalen naar een heldere boodschap. Nog een laatste suggestie: maak een tweede offerte met duurzame materialen die in eerste instantie wel kostbaarder uitpakt, maar waarin je laat zien hoe het ook kan, en wat het op de lange duur oplevert. Zoals een lagere brandverzekering.
december 2014
10-12-14 15:27
Preaches
Zeeland nu koploper worden in de biobased economy.’ Mariska van Maar als je wilt dat bedrijven Dalen: ‘Wij hebben naar een biobased economy heel veel goede gaan, dan moet je als provincie zelf het goede voorbeeld geondernemers die ven. Dat was ingewikkeld in mooie producten het begin, want de meeste memaken. Maar wat dewerkers houden niet van zij maken, wordt verandering. Scherpenisse: niet altijd gekocht.’ ‘Het is ons toch gelukt door gewoon het verhaal te vertellen over die economie. Dat begint erbij mensen mee te nemen in het proces en ook aan te geven: jij hebt iets nodig als ambtenaar in je functie, maar denk ook eens aan het stimuleren van de economie. Dat is ons hogere doel. Daardoor gaat het eigenlijk heel makkelijk, zijn mensen enthousiast en willen ze graag meewerken en denken.’
Grote stappen Marga Hoek van De Groene Zaak had tijdens het congres een andere invalshoek op het in praktijk brengen van duurzame plannen. Zij pleitte ervoor grote stappen te nemen op weg naar een duurzame economie. ‘Kleine stapjes gaan te langzaam. Bedrijven moeten zoeken naar trenddoorbrekende innovaties. Ze moeten steeds met grotere slagen werken.’ Volgens Hoek hebben grote beMartin Scherpedrijven zelf vaak te weinig innovanisse: ‘Het begint tiekracht, maar staan ze ook niet erbij mensen mee in contact met kleine innovatieve te nemen in het bedrijven. ‘Ten eerste denkt een proces.’ klein bedrijf vaak dat het niet gemakkelijk toegang kan krijgen tot grote bedrijven. Ten tweede is
december 2014
Q-Preaches GOED.indd 13
een groot bedrijf geïnstitutionaliseerd met processen, regels en noem maar op. Kleine bedrijven niet. Qua cultuur vindt het elkaar moeilijk. Grote bedrijven zouden zich moeten verbinden aan initiatieven zodat ze op kunnen schalen.’
Overvloed
Marga Hoek: ‘Kleine stapjes gaan te langzaam. Bedrijven moeten zoeken naar trenddoorbrekende innovaties.’
Hoek vertelde ook dat bedrijven producten moeten maken die op ecologisch, sociaal en financieel gebied duurzaam zijn. Er zijn bijvoorbeeld nog steeds miljoenen kinderen die kinderarbeid verrichten. ‘Eigenlijk zou je simpel kunnen zeggen dat je niks doet, tenzij je aan kan tonen dat het absoluut een toegevoegde waarde heeft voor mensen, milieu en in financiële zin. Als we dat allemaal doen, komt de nieuwe economie dichterbij.’ Met die nieuwe economie bedoelt Hoek een economie van ‘overvloed’. Hoek: ‘Nu hebben we een economie van schaarste. Als we gaan gebruiken in plaats van verbruiken, gaan we naar die economie van overvloed toe.’ b
13
10-12-14 15:27
Best Practice
Papierproducent Van Houtum wil 'goede dingen' doen
Respect voor mens en milieu bepaalt bedrijfsvoering Van Houtum is een bedrijf in de papierindustrie dat maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog in het vaandel heeft staan. Respect voor mens en milieu bepaalt de bedrijfsvoering. Op het congres Duurzaam geproduceerd vertelde voorzitter van de raad van commissarissen Henk van Houtum hoe dat in zijn werk gaat.
Niet alleen wc-papier, maar ook producten als toiletborstels en handdoekdispensers zitten in het productenpakket van Van Houtum. Dit bedrijf in de papierindustrie streeft duurzame ambities na. ‘Dat doen we onder andere met Satino Black. Alles met dit merk is cradle to cradle geproduceerd, CO2-neutraal, heeft een Europees ecolabel en is gemaakt van gerecyclede producten’, vertelde Henk van Houtum, voorzitter van de raad van commissarissen van het gelijknamige bedrijf, tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd.
Restwarmte Dagmar Aarts
De papierproducent wil, naast dat het de eerste fabriek is met cradle to cradle toiletpapier, steeds beter worden in het doen van ‘goede dingen’. De afgelopen vijftig jaar heeft het bedrijf alleen maar gerecycled papier als grondstof gebruikt. Andere producten voor in het toilet worden gemaakt van gerecycled kunststof. Van Houtum: ‘Onze marktleider gebruikt als grondstof nog steeds voor vijftig procent hout. Ook op het gebied van energie behoren we tot de wereldtop. Met onze warmtekrachtcentrale
Eerste exemplaar Duurzaam Tijdschrift 1.0 Samen met de Vereniging Nederlandse Papierindustrie, Papierenkarton.nl en de RVO wilde de uitgever van Duurzaam Geproduceerd weten of met andere keuzes de klimaatimpact van het blad eenvoudig is te verbeteren. Dat bleek te kunnen. Het eerste exemplaar van Duurzaam Tijdschrift 1.0 werd tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd uitgereikt aan Henk van Houtum, naast voorzitter van de raad van commissarissen van het gelijknamige bedrijf ook voorzitter van de Vereniging Nederlandse Papierindustrie. De footprint van tijdschriften is eenvoudig te verbeteren als de uitgever bereid is om naar de hele keten te kijken. Industrielinqs Pers en Platform verbeterde de footprint van Duurzaam Geproduceerd met 25 procent door met name dunner papier te gebruiken. Dat terwijl de uitgeverij met haar magazines al gemiddeld twintig procent minder klimaat-impact had dan andere uitgeverijen. Uit het onderzoek dat CE Delft in dit kader uitvoerde, bleek dat de bladen van Industrielinqs al bovengemiddeld presteren. Bij de relatief kleine oplages van vakbladen telt het eigen energiegebruik van de uitgeverij meer mee dan van tevoren verwacht. Maar omdat Industrielinqs al enkele jaren duurzame energie afneemt, was op dit vlak weinig winst te behalen.
14
R-Van Houtum.indd 14
Ook blijkt het papier waarop de bladen worden gedrukt als beste uit de bus te komen. De keuze voor een andere papiersoort zou dus alleen maar een verslechtering van de footprint betekenen. Toch is de footprint met 25 procent gereduceerd. Daarvoor heeft de uitgever wel concessies moeten doen in dikte van het papier, waardoor het magazine er iets minder glossy uitziet. En het wordt gebonden door nietjes, in plaats van dat het een gelijmde rug heeft.
december 2014
10-12-14 15:27
Achtergrond
Henk van Houtum: ‘We willen in de toekomst bijvoorbeeld gratis energie leveren aan de woningen hier vlakbij.’
wekken wij onze eigen stroom op en met de restwarmte drogen we ons papier.’ Ook op andere gebieden is de papierfabriek bezig om ‘goede dingen’ te doen. Zo hergebruikt de fabriek het proceswater tot wel veertig keer. Hierdoor is geen vijftien liter water nodig voor de productie van één toiletrol, maar nog maar een halve. Daarnaast heeft de producent geen gestort afval meer. Van Houtum: ‘Allerlei bedrijven nemen ons afval af om dat als grondstof te gebruiken. Onze buurman maakt er kartonnen verpakkingen van, die wij weer kopen om onze handel in te doen.’
‘
De fabriek hergebruikt het proceswater tot wel veertig keer. Hierdoor is geen vijftien liter water nodig voor de productie van één toiletrol, maar nog maar een halve.
Veiligheid Maar de papierproducent denkt bij maatschappelijk verantwoord ondernemen niet alleen aan de producten die het bedrijf in de markt zet. De veiligheid in de industrie is ook een groot punt op de agenda. Van Houtum: ‘Twaalf jaar geleden was onze industrie op de bouw na de meest onveilige. We hebben als papierindustrie besloten om daar iets aan te doen. De afgelopen jaren hebben we grote stappen gezet. Zo zijn onze mensen getraind om elkaar aan te spreken op onveilig gedrag. In het begin wilden ze dat niet, dus het is een hele cultuurverandering geweest. Tien tot twaalf jaar geleden had de papierindustrie gemiddeld zo’n 45 ongevallen per duizend medewerkers. Nu zijn dat er zes à zeven. Bij ons bedrijf was dat nog wat erger; wij zaten op 63 ongevallen per duizend medewerkers. Tegenwoordig zijn dat er vijf per duizend.’
december 2014
R-Van Houtum.indd 15
Het veiligheidsprobleem is met de hele papierindustrie aangepakt. Elk kwartaal krijgen alle fabrieken een lijstje met het aantal ongevallen. Van Houtum: ‘Als je onderaan staat, wil je er iets aan doen. Dat werkt. Hetzelfde geldt voor gezondheid. Elk kwartaal krijgen we een lijst van alle fabrieken in Nederland met de hoogte van het ziekteverzuim. Tien jaar geleden hadden we een ziekteverzuim van tien procent. Dat is nu eerder vier procent. We werken er met de hele industrie hard aan.’
Gratis energie
Wat waarschijnlijk heeft geholpen bij het verlagen van het ziekteverzuim is dat de organisatie werkt aan de vitaliteit van medewerkers. Samen gaan ze fietsen, hardlopen of tennissen. Daarnaast helpt het bedrijf medewerkers om te stoppen met roken. Van Houtum: ‘Het moet wel fun zijn, we dwingen mensen niet. Ook klanten en leveranciers worden bij de activiteiten betrokken.’ Van Houtum wil een positieve bijdrage leveren aan alle stakeholders. ‘Niet alleen aan klanten, leveranciers, aandeelhouders en medewerkers, maar ook aan onze omgeving. We willen in de toekomst bijvoorbeeld gratis energie leveren aan de woningen hier vlakbij. Eigenlijk willen we dat onze fabriek het mooiste stukje Swalmen (in de gemeente Roermond, red.) wordt van het hele dorp. Een gebied waar mensen graag een ommetje komen maken omdat het er lekker ruikt, en stil en mooi is.’ b 15
10-12-14 15:27
Enlightenmentz
Enlightenmentz of the year 2014
Verkiezing tot einde spannend Tijdens het congres Duurzaam Geproduceerd in Ahoy Rotterdam werden op 18 november de winnaars van de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014 bekendgemaakt. De negen finalisten pitchten eerst hun lichtende voorbeelden voor een volle zaal. Het publiek kon vervolgens zijn stem uitbrengen en daarmee nog de uitslag van de verkiezing beïnvloeden. Fiona van Kessel De verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014 bleef tot het laatst spannend. De jury had zestig van de honderd punten aan de finalisten toegekend en twintig punten werden verdeeld via het stemmen op internet. De deelnemers aan het congres Duurzaam Geproduceerd konden met de laatste twintig punten echter de doorslag geven. Per categorie – social, product en process – had de jury drie finalisten gekozen. Deze finalisten konden hun verhaal tijdens het congres pitchen via een video van 56 seconden, een vier minuten durende power speech en het beantwoorden van vragen uit de zaal. Daarna werden de punten geteld en kwam een delegatie van de jury naar voren om de uitslag bekend te maken.
Social Enlightenmentz De categorie Social was als eerst aan de beurt en het was aan Merijn Everaart, oprichter van Dopper, om het spits af te bijten. Dopper heeft een duurzame waterfles ontworpen die er niet alleen mooi uitziet, maar ook nog eens bijdraagt aan de bewust-
16
P-Enlighten.indd 16
wording van single-used plastic. De pitch en de video maakten duidelijk dat Dopper meer is dan enkel een producent van een waterfles. Het bedrijf zet zich ook actief in voor het milieu. Niet alleen met de al wat bekendere plastic fles, maar ook met de nieuwe roestvrijstalen fles. Vervolgens was het de beurt aan Geanne van Arkel, hoofd manager duurzame ontwikkeling bij Interface. Dit bedrijf verzamelt afgedankte visnetten in de Filippijnen en gebruikt deze als grondstof voor tapijttegels. Duurzaamheid staat bij het bedrijf, maar ook bij Geanne persoonlijk, hoog in het vaandel. En dat straalde er tijdens de pitch ook vanaf. Tot slot was het de beurt aan Ted van Hintum van Wecycle. Hij richtte zich tijdens zijn pitch op de Jekko. Dit is een inzamelbox die het recyclen thuis gemakkelijker maakt. Diverse deelnemers in de zaal hadden al een inzamelbox thuis staan, maar zagen ook het voordeel in van de Jekko met de aparte verzamelcomponenten.
Product Enlightenmentz Bij de categorie Product was Marcel in het Veld, oprichter van Ecodish, als eerste aan de beurt. Tijdens de pitch over zijn duurzame vaatwasmiddel luisterde de zaal aandachtig en werden er vervolgens veel vragen gesteld. Zo vonden velen het jammer dat het vaatwasmiddel alleen nog maar beschikbaar is voor commercieel gebruik en maakte Marga Hoek zich druk over de probiotische micro-organismen, door Marcel omschreven als beestjes. Want wat gebeurt er met hen nadat de vaat is gedaan? Gelukkig was het antwoord daarop geruststellend: de micro-organismen blijven hun werk doen, zelfs in de afvoer en leidingen. Daarna volgde het duo van RO&Ad architecten. Jan Schouw en Ro Koster vertelden de zaal vol enthousiasme en humor over
december 2014
10-12-14 15:28
Enlightenmentz
hun biobased brug. Met een modelversie van de brug demonstreerden zij de dilemma’s waar ze tegenaan liepen en vervolgens besloten ze tijdens de vragenronde juist het publiek vragen te stellen om zo samen inspiratie op te doen. Als afsluiter vertelde Frank Smits, commercieel directeur van Airopack, over een nieuw milieuvriendelijk dispensersysteem. Dit systeem werkt alleen met luchtdruk, waardoor drijfgassen in bijvoorbeeld deodorantflacons niet meer nodig zijn. In de hele zaal waren luchtverfrissers met het Airopack-systeem geplaatst, waardoor het publiek na afloop van de pitch niet alleen wijzer was geworden, maar de zaal ook nog eens lekker rook.
Process Enlightenmentz Als laatste was het aan de finalisten in de categorie Process om hun verhaal te pitchen. Voor Algae Food & Fuel ging die eer naar Arnout van Diem. Hij vertelde over de algenraffinagefabriek genaamd Valorie. Volgens Van Diem zijn algen als snelst groeiende plantjes ter wereld het gewas van de toekomst. De fabriek kan vervolgens alle nuttige grondstoffen uit de algen separeren. Zo kunnen er op bestelling eiwitten uit een alg worden gehaald. De volgende finalist, Pectcof, is ontwikkelaar van een bioraffinageproces om uit koffiepulp pectine te maken. Deze handige grondstof wordt in veel producten gebruikt, zoals in jam. Rudi Dieleman, oprichter van Pectcof, kon helaas niet bij het congres aanwezig zijn. Geveld door de griep was hij genoodzaakt thuis
december 2014
P-Enlighten.indd 17
te blijven. Business partner Andres Belalcazar was op dat moment in Colombia en partner Pepijn Veling in Costa Rica. Dat Pectcof zich internationaal oriënteert moge duidelijk zijn. De korte film van Pectcof werd wel aan de zaal getoond, want zo’n mooi initiatief mocht het publiek niet worden onthouden. Als afsluiter van alle pitches was het de beurt aan opnieuw Interface, en ook deze keer nam Geanne van Arkel de taak op zich om het publiek meer te vertellen over het duurzame bedrijf. Deze keer vertelde zij niet over het recyclen van visnetten, maar over een nieuwe machine voor de productie van tapijt. Deze machine verbruikt vijftig procent minder energie en draait volledig op groen gas.
Winnaars Het publiek bracht zijn stem uit en nadat alle stemmen waren geteld, kon de jury de winnaars van Enlightenmentz of the Year 2014 bekend maken. De jury bestond dit jaar uit prof. Ad van Wijk van de TU Delft, Jeoffrey van den Berg van Flowid en winnaar van Process Enlightenmentz of the Year 2013, Marc Reijnders van VNP, Marga Hoek van De Groene Zaak en Wim Raaijen van het magazine Duurzaam Geproduceerd. Winnaar in de categorie Process werd Algae Food & Fuel. In de categorie Product werd Ecodish de winnaar. En Interface werd winnaar in de categorie Social. Lees de interviews met de winnaars op de navolgende pagina’s. b 17
10-12-14 15:28
Enlightenmentz
Winnaar Process Enlightenmentz 2014 – Algae Food & Fuel
CO2 als grondstof voor biomassaproductie Het kweken van algen is ondernemen met een hoog risico-profiel, stelt Arnout van Diem, CEO van BioSoil Groep. Zijn bedrijf is nauw betrokken bij een algenproject dat won bij de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014 in de categorie Process. Het gaat om een mobiele proeffabriek voor algenraffinage die op maat de gewenste ingrediënten uit algen kan zuiveren. Fiona van Kessel
constante factor. Van Diem: 'Bij de fotobioreactoren die in Lelystad naast Valorie staan, worden de omstandigheden zoveel mogelijk constant gehouden in een geautomatiseerd proces. Daarmee zou we een doorbraak op de grootschalige kweek van algen kunnen realiseren.’
Lucratieve
business Het kweken van algen klinkt ideaal in de oren. Algen kunnen De grondstoffen die uit groeien waar grond onvruchtbaar is, nemen CO2 op en hebben een hoge groeisnelheid. Een algenplantje groeit zelfs zo snel dat algen kunnen worden het in een uur kan verdubbelen en zo een grote productie van gewonnen, hebben veel biomassa kan realiseren. verschillende toepassinHet probleem is dat er nog niemand is geweest die de exponen- gen. Zo kunnen ze worden gebruikt bij de productie van voedsel tiële groei stabiel heeft weten te houden over een langere peri- of medicijnen, maar ook bij het maken van verf, lijm en persoonode. ‘Doordat de lichtinput geen constante factor is en er tach- lijke verzorgingsproducten. Het kan een zeer lucratieve business tigduizend algensoorten zijn, is het een heel complex speelveld’, zijn. vertelt Arnout van Diem, CEO van BioSoil Groep. Zijn bedrijf ont- Een van de stoffen die uit algen kan worden gewonnen, is wikkelt, ontwerpt, bouwt, verkoopt en installeert bioreactoren Astaxanthine, een kleurstof voor voeding, waarvoor in de Vervoor algenproductie. enigde Staten al snel rond de tienduizend dollar per kilo wordt BioSoil is nauw betrokken bij het project Valobetaald. Ook stoffen die zouden kunnen worrie, een mobiele proeffabriek voor algenraffinaden gebruikt voor pigmenten of farmaceutige die op maat de gewenste ingrediënten uit sche toepassingen hebben een hoge waarde. algen kan zuiveren. Valorie staat voor Versatile Hoe lager de kosten zijn om algen te produceWe moeten als Algae On-site Raw Ingredient Extractor en is ren, hoe meer toepassingen er in beeld komen mensheid kringloontwikkeld door Algae Food & Fuel in samenGegarandeerde hoeveelheden en constante pen sluiten. Wat we werking met partner TNO. kwaliteit spelen echter een grote rol bij afnegebruiken, moeten mers. ‘Wat dat betreft zitten we nog steeds in Constante factor we weer recyclen een kip-en-ei-situatie’, stelt Van Diem. ‘Zonder Valorie staat bij de algenkas in Lelystad. Daar grote productie geen afzet, en zonder afzet en we moeten onze worden algen gekweekt op basis van led-licht geen grote productie. Daarom is dit echt onderleefomgeving daaren CO2. Het is ook mogelijk algen op suiker te nemen met een hoog risico-profiel.’ mee zo min mogekweken, of led-licht en suiker maar daar begint lijk beïnvloeden.’ Onbeperkt ontwikkelen Algae Food & Fuel niet aan. Van Diem: ‘Door suiVan Dam vindt vooral de duurzaamheid van alker als grondstof te gebruiken, zouden we congenproductie erg belangrijk. ‘We moeten als curreren met landbouwgrond voor suikerbiemensheid kringlopen sluiten. Wat we gebruiten en/of suikerriet. Doordat we algen in water kweken op licht en CO2, concurreren we niet met de landbouw ken, moeten we weer recyclen en we moeten onze leefomgeen wordt de productie van biomassa additioneel.’ ving daarmee zo min mogelijk beïnvloeden. CO2 is dan gewoon Algae Food & Fuel heeft gekozen voor led-assimilatieverlichting een grondstof voor biomassaproductie en niet alleen een broeionder water. Hiermee wordt de lichtinbreng in de reactor een kasgas dat de aarde opwarmt.’ b
‘
18
U-Proces.indd 18
december 2014
10-12-14 15:26
Enlightenmentz
Winnaar Product Enlightenmentz 2014 – Ecodish Greenovations
Micro-organismen vervangen schadelijke chemicaliën Het zelfherstellende vermogen van onze planeet is majestueus en indrukwekkend, maar we moeten niet roekeloos omgaan met onze planeet, vindt Marcel in het Veld. Hij is maker en bedenker van Ecodish, een afwasmiddel voor de vaatwasmachine zonder chemicaliën. Daarmee won hij de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014 in de categorie Product. Fiona van Kessel Marcel in het Veld was in 2009 nog directeur en eigenaar van een middelgrote schoonmaakorganisatie. Toen hij daar geen voldoening meer uit haalde, besloot hij het roer volledig om te gooien. ‘Mijn energie was verminderd en ik miste de bezieling die nodig was voor het leiden van een bedrijf.’ Hij ging zich verdiepen en kreeg oog voor andere invloeden, zoals het milieu en de toekomst van de volgende generaties: ‘Vanuit mijn ervaring in de hygiënebranche wist ik dat er voor professionele schoonmaakmiddelen zeer schadelijke en giftige chemicaliën worden gebruikt. Daar wilde ik iets aan doen, en zo is Ecodish Greenovations ontstaan.’
Geen eenvoudige opgave In het Veld is maker en bedenker van Ecodish, een afwasmiddel voor de vaatwasmachine zonder chemicaliën. Het is volledig biologisch en reinigt met natuurlijke probiotische micro-organismen. Deze micro-organismen worden uit de natuur gewonnen en produceren enzymen die de vuilmoleculen van de vaat afbreken en omzetten in energie. Op deze manier worden vetten, eiwitten en zetmeel op een milieuvriendelijke manier verwijderd. De werking van de organismen stopt hier echter niet. Het effect blijft doorwerken, zelfs tot in de afvoer en eventueel vervuilde watertanks. Hiermee voorkomt het afwasmiddel ongewenste geurtjes en zorgt het ook nog eens
december 2014
V-Product.indd 19
voor schonere leidingen en tanks. In het Veld: ‘Het ontwikkelen van authentiek duurzame en ecologische professionele reinigers is geen eenvoudige opgave, maar wel een heel inspirerende en uitdagende.’
Sterke chemicaliën
‘
Het ontwikkelen van authentiek duurzame en ecologische professionele reinigers is geen eenvoudige opgave, maar wel een heel inspirerende en uitdagende.’
Het milieuvriendelijke alternatief voor chemische afwasmiddelen is op dit moment alleen beschikbaar voor professionele horecavaatwassers. Er is bewust gekozen om bij de grote horecamachines te beginnen. Meer dan een derde van alle chemicaliën in ons afvalwater komt hier namelijk vandaan. De machines moeten in zeer korte tijd de vaat schoon krijgen en gebruiken daarvoor sterke chemicaliën. Enkele honderden relaties van het bedrijf werken op dit moment al met Ecodish. En het is niet ondenkbaar dat het biologische afwasmiddel in de toekomst ook in de schappen van de supermarkt te vinden is. In het Veld: ‘Het is zeker onze bedoeling om de cross-over naar de huishoudmarkt te onderzoeken. Dit is natuurlijk een enorme markt en in de basis leent onze technologie, mede vanwege de afwezigheid van gevaarlijke en giftige grondstoffen, zich heel goed voor het gebruik in huishoudelijke apparatuur en allerlei schoonmaakklussen in en om het huis.’
Grote verantwoordelijkheid Er rust een grote verantwoordelijkheid op de schouders van onze generatie, stelt In het Veld. ‘Het zelfherstellende vermogen van onze planeet is majestueus en indrukwekkend, maar we moeten niet roekeloos omgaan met onze planeet. De exponentiële groei van de wereldbevolking en de zucht naar welvaart in nu nog niet welvarende werelddelen is, naast de enorme consumptiedrang in welvarende gebieden, zonder twijfel de grootste uitdaging die de mensheid in haar korte bestaan aan zal moeten gaan.’ b 19
10-12-14 15:25
• • • •
BIZZ56'' De nieuwe standaard in webvertising Presenteer uw bedrijf, innovatie of project volgens de nieuwe standaard in webvertising: BIZZ56”. Vertel uw verhaal in uw eigen creatieve film van 56 seconden en de boodschap komt aan! Het doordachte stramien van BIZZ56” zorgt ervoor dat u en de filmers zich kunnen concentreren op het communicatieve en creatieve deel van uw boodschap. Bovenal zorgt BIZZ56” voor een snelle, complete en eigentijdse boodschap die de aandacht van uw doelgroep tot het einde vasthoudt. BIZZ56”-video’s zijn multi-inzetbaar: op uw website, via smartphones en tablets en op social media.
Verrijk uw teksten, advertenties en commerciële boodschappen met een BIZZ56” video en integreer tekst, beeld en online voor een crossmediale boodschap.
Meer weten?
_A5_liggend_bizz56.indd 43 V-Product.indd 20
Als dit icoon bij een afbeelding staat, bekijk dan het bijbehorende filmpje door met uw smartphone of tablet de foto te scannen met de iLinqs app. U vindt de gratis iLinqs app in de appstore voor andriod en apple.
BIZZ56”is een product van Movielinqs video & virals. iLinqs is een app van Industrielinqs pers en platform
Neem contact op met Gijs Hoekstra (06 42 24 53 85) of movielinqs@industrielinqs.nl
22-10-14 15:26 09:25 10-12-14
Enlightenmentz
Winnaar Social Enlightenmentz 2014 – Interface
Omgaan met duurzaamheid maakt een mens creatiever In 2020 wil tapijtfabrikant Interface geen enkele negatieve invloed meer uitoefenen op onze planeet. Geanne van Arkel, hoofd duurzame ontwikkeling bij het bedrijf, voert die visie in alle dimensies in het bedrijf door. Daarmee won het de verkiezing Enlightenmentz of the Year 2014 in de categorie Social. Fiona van Kessel ‘Echt iedereen kan het verschil maken als het gaat om duurzaamheid’, stelt Geanne van Arkel, hoofd duurzame ontwikkeling bij Interface Benelux. Deze producent van tapijttegels is wereldwijd leider op het gebied van innovatie en duurzaamheid. Van Arkel: ‘DuurDuurzaamheid zaamheid hoeft niet ten koste te hoeft niet ten koste gaan van de kwaliteit van leven of te gaan van de een product. Een mens wordt zelfs kwaliteit van leven creatiever wanneer die zich actief of een product.’ gaat bezighouden met de vraag hoe iets duurzamer kan.’
‘
Herstellende bijdrage Al sinds 1994 is duurzaamheid de bedrijfsstrategie van het bedrijf. Oprichter Ray C. Anderson liet zich inspireren door het boek The Ecology of Commerce. Auteur Paul Hawken stelt dat het industriële systeem de grootste vernietiger is van de aarde, maar dat dit systeem ook de enige is met genoeg kracht om een herstellende bijdrage te leveren. Anderson heeft Interface vervolgens als doel gegeven om onder de noemer Mission Zero een herstellende bijdrage te leveren aan milieu en maatschappij. In 2020 wil het bedrijf geen enkele negatieve invloed meer uitoefenen op onze planeet. En met het tempo dat Interface nu heeft, lijkt dat ook te lukken. De CO2-uitstoot van de Europese productielocaties is op dit moment negentig procent lager dan die in 1996.
Visserijgemeenschap Het is bijzonder dat een beursgenoteerd bedrijf als Interface zich zo inzet voor een duurzamere en circulaire economie. Nog meer bijzonder is het feit dat ook de mensen onderaan de piramide onderdeel zijn van de inclusieve circulaire economie waaraan het bedrijf wil bijdragen. Sinds 2012 heeft Interface een inkoopprogramma lopen in de Danajon Bank op de Filippijnen.
december 2014
W-Social.indd 21
Dit is een van de slechts zes dubbele barrièreriffen ter wereld met een hoge ecologische waarde door de bijzondere koraalriffen voor de kust. De visserijgemeenschap behoort er daarentegen tot de armste ter wereld. De inwoners van het gebied zijn volledig afhankelijk van de oceaan om te overleven. Er is echter geen duurzaam systeem voor afvalverwerking en veel visnetten eindigen op het strand of in de zee. Het gaat om zoveel visnetten dat de geschatte lengte van alle nylonnetten per jaar bij elkaar anderhalf keer zo groot is als de aardomvang. Deze vervuiling zorgt voor schade aan het rif en voor spookvissen; vissen blijven vastzitten in de ronddobberende netten en sterven. Hierdoor heeft de lokale bevolking minder vangst.
Extra inkomsten Danajon Bank was voor Interface de perfecte locatie voor het Net-Works project. Dit programma zette het bedrijf samen met garenfabrikant Aquafil en de maatschappelijke organisatie de Zoological Society London op. De lokale bevolking krijgt voortaan betaald voor het inleveren of verwerken van visnetten. De natuur kan hierdoor herstellen en de vissers hebben wat extra inkomsten. Daarnaast neemt de visvangst toe doordat het spookvissen afneemt. Interface verwerkt de visnetten als grondstof voor zijn tapijttegels en draagt zo bij aan een duurzamere en betere toekomst voor de gemeenschappen en hun omgeving. Er is tot nu toe meer dan 32.500 kilo aan visnetten ingezameld, wat neerkomt op een lengte die bijna gelijkstaat aan de omvang van de aarde. Voor de inzameling hiervan hebben 4.500 dorpsbewoners geholpen. Van Arkel: ‘Wij willen de sociale en ecologische uitdagingen in ons businessmodel integreren. Hiermee kan duurzaamheid in alle dimensies letterlijk worden verankerd in ons product.’ De volgende locatie voor het project is rondom het Ossa-Meer in Kameroen. Op dit moment is een team hard bezig met het opzetten van lokale partnerschappen en infrastructuur. Het inzamelen in deze regio zal rond 2015 beginnen. b 21
10-12-14 15:29
Expertpanel Het kennisplatform Duurzaam Geproduceerd heeft als missie de verduurzaming van de industrie te stimuleren door kennis en visie te delen. Tussen overheid en bedrijfsleven, tussen professionals en experts, tussen startups en multinationals. Met als doel: bedrijven helpen de footprint van hun producten te verkleinen, zowel in het eigen proces als in de keten. Het Expertpanel is in het leven geroepen om experts uit bedrijfsleven, kennisinstituten en overheden hun visie op en ervaring met verduurzaming bij bedrijven te laten delen met lezers.
Alexandra
Henk Akse
Michel Schuurman
van Huffelen
Traxxys / PIN NL
MVO Nederland
Annemarie van Doorn
Jan Willem Slijkoord
Rob BoerĂŠe
Green Business Club
TNO
Agentschap NL
Ben Beckmann/
Jeoffrey van Berg
Rob van Hattum
Prokonpack/
managing director
NEMO
Optiledge
Flowid
Erik Timmermans
Lenneke Kok
Robert Kirschbaum
Infocentrum Papier
Hogeschool Utrecht
vice president
Gemeente Rotterdam
en Karton
Open Innovation DSM
Erik van Engelen
Kor Foekens
Sible SchĂśne
UNETO-VNI
Colt International
SKAO / HIER Klimaatbureau
Gijsbert Korevaar
Marc Reijnders
Xander van Mechelen
TU Delft
Energietransitie
Directeur Groen Gas
in papierindustrie
Nederland
Hannie Stappers
Marga Hoek
director public affairs
De Groene Zaak
Rockwool
Hein van Tuijl
Mariska van Dalen
operational manager
Tebodin Nederland
EPEA
22
X-Expertpagina.indd 22
december 2014
11-12-14 12:57
_DGP_A4
Het kennisplatform
Het kennisplatform Duurzaam Geproduceerd biedt naast dit magazine een jaarcongres, website en ronde-tafelgesprekken. De hierbij betrokken partners ondersteunen en faciliteren het platform. Zij leveren kwaliteitsnieuws, visie, sprekers en project-, proces- en productinformatie. Het kennisplatform bevat zowel contentpartners (voor ondersteuning via expertise) als partners (ondersteuning en facilitering). Bedrijven kunnen naast partner ook lid worden.
Meer weten over de mogelijkheden voor u? www.duurzaamgeproduceerd.nl of neem contact op met Anouk Bouwmeester via Anouk@industrielinqs.nl of 020 3122 797
Scan de foto en bekijk het filmpje 1) Installeer op uw smartphone of tablet de app ‘iLinqs’ 2) Start de app op uw smartphone of tablet 3) Scan de foto waarbij het icoon is geplaatst 4) Het bijbehorende filmpje verschijnt op smartphone of tablet
Partners
Contentpartners
Bedrijfsleden
_DGP_A4_partnerpagina.indd 2 X-Expertpagina.indd 23
®
flowid
29-10-14 12:57 11:07 11-12-14
LOGISTICON WATER TREATMENT DUURZAAM EN INNOVATIEF
Afvalwater hergebruik
Energiezuinige beluchting afvalwater
Meer groene energie uit vergisting
Een duurzame samenwerking Logisticon is gespecialiseerd in duurzame waterzuiveringen met: Klantspecifieke installaties uit eigen fabriek. Optionele samenwerking met partners.
Terugwinning grondstoffen
Verbetering kwaliteit afvalwater
Procesontwerp, Werktuigbouw/Elektrotechniek/Civiel. Koop- & huurinstallaties. Optie huurinstallaties voor: -
onderzoek; calamiteitenbestrijding 24/7;
-
capaciteitsvergroting of kwaliteitsverbetering.
Bel of mail gerust en maak gebruik van de expertise in water.
logisticon adv_210x297_000000.indd 1 A-Cover.indd 24
Logisticon Water Treatment b.v. Postbus 38, 2964 ZG Groot-Ammers, Nederland Telefoon: +31 (0) 184 - 60 82 60 Website: www.logisticon.com
17-11-14 10-12-14 08:52 15:20